mon ngu van 9

PhÇn thø nhÊt

«n tËp, tæng kÕt ch¬ng tr×nh ng÷ v¨n 9

A. V¨n häc

I - Th¬ viÖt nam hiÖn ®¹i

TT Tªn bµi th¬T¸c

gi¶

N¨m

s¸ng

t¸c

ThÓ

th¬Tãm t¾t néi dung

§Æc s¾c nghÖ

thuËt

1 §ång chÝChÝnh

H÷u1948

Tù

do

VÎ ®Ñp ch©n thùc gi¶n dÞ

cña anh bé ®éi thêi chèng Ph¸p

vµ t×nh ®ång chÝ s©u s¾c,

c¶m ®éng.

Chi tiÕt, h×nh ¶nh tù

nhiªn, b×nh dÞ, c«

®éng gîi c¶m.

2§oµn thuyÒn

®¸nh c¸

Huy

CËn1958

7

ch÷

VÎ ®Ñp tr¸ng lÖ, giµu mµu

s¾c l·ng m¹n cña thiªn nhiªn,

vò trô vµ con ngêi lao ®éng

míi

Tõ ng÷ giµu h×nh

¶nh, sö dông c¸c biÖn

ph¸p Èn dô, nh©n ho¸.

3 Con cß

ChÕ

Lan

Viªn

1982Tù

do

Ca ngîi t×nh mÑ con vµ ý

nghÜa lêi ru ®èi víi cuéc sèng

con ngêi.

VËn dông s¸ng t¹o ca

dao. BiÖn ph¸p Èn dô,

triÕt lý s©u s¾c.

4 BÕp löaB»ng

ViÖt1963

7

ch÷

vµ 8

ch÷

T×nh c¶m bµ ch¸u vµ h×nh

¶nh ngêi bµ giµu t×nh th¬ng,

giµu ®øc hy sinh.

Håi tëng kÕt hîp víi

c¶m xóc, tù sù, b×nh

luËn.

5

Bµi th¬ vÒ

tiÓu ®éi xe

kh«ng kÝnh

Ph¹m

TiÕn

DuËt

1969Tù

do

VÎ ®Ñp hiªn ngang, dòng c¶m

cña ngêi lÝnh l¸i xe Trêng

S¬n.

Ng«n ng÷ b×nh dÞ,

giäng ®iÖu vµ h×nh

¶nh th¬ ®éc ®¸o.

6

Khóc h¸t ru

nh÷ng em bÐ

lín trªn lng

mÑ

NguyÔ

n Khoa

§iÒm

1971

7

ch÷

vµ 8

ch÷

T×nh yªu th¬ng con vµ íc

väng cña ngêi mÑ d©n téc

Tµ ¤i trong cuéc kh¸ng chiÕn

chèng MÜ.

Giäng th¬ tha thiÕt,

h×nh ¶nh gi¶n dÞ,

gÇn gòi.

7ViÕng l¨ng

B¸c

ViÔn

Ph¬ng1976

5

ch÷

Lßng thµnh kÝnh vµ niÒm

xóc ®éng s©u s¾c ®èi víi B¸c

khi vµo th¨m l¨ng B¸c.

Giäng ®iÖu trang träng,

thiÕt tha, sö dông

nhiÒu Èn dô gîi c¶m.

8 ¸nh tr¨ngNguyÔ

n Duy1978

5

ch÷

Gîi nhí nh÷ng n¨m th¸ng gian

khæ cña ngêi lÝnh, nh¾c nhë

th¸i ®é sèng "Uèng níc nhí

nguån"

Giäng t©m t×nh, hån

nhiªn. H×nh ¶nh gîi

c¶m.

9 Nãi víi con Y Ph-

¬ng

Sau

1975

5

ch÷

T×nh c¶m gia ®×nh Êm cóng,

truyÒn thèng cÇn cï, søc

Tõ ng÷, h×nh ¶nh

giµu søc gîi c¶m

1

sèng m¹nh mÏ cña quª h¬ng

vµ d©n téc, sù g¾n bã víi

truyÒn thèng.

10Mïa xu©n nho

nhá

Thanh

H¶i198

5

ch÷

C¶m xóc tríc mïa xu©n cña

thiªn nhiªn, vò trô vµ kh¸t

väng lµm mïa xu©n nho nhá

d©ng hiÕn cho ®êi.

H×nh ¶nh ®Ñp, gîi

c¶m, so s¸nh vµ Èn

dô s¸ng t¹o. GÇn gòi

d©n ca.

11 Sang thuH÷u

ThØnh1998

5

ch÷

Nh÷ng c¶m nhËn tinh tÕ cña

t¸c gi¶ vÒ sù chuyÓn biÕn

nhÑ nhµng cña thiªn nhiªn tõ

cuèi h¹ sang thu.

H×nh ¶nh th¬ giµu

søc gîi c¶m.

S¾p xÕp theo çc giai ®o¹n lÞch sö

1. Tõ 1945 - 1954: §ång chÝ

2. Tõ 1954 - 1964: §oµn thuyÒn ®¸nh ç, BÕp löa, Con cß.

3. Tõ 1965 - 1975; Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ, Bµi

th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh.

4. Sau 1975: ¸nh tr¨ng, ViÕng l¨ng B¸c, Mïa xu©n nho nhá, Nãi

víi con, Sang thu.

⇒ Ph¶n ¸nh t×nh c¶m t tëng cña con ngêi (t×nh yªu quª h¬ng,

®Êt níc; t×nh c¶m ®ång chÝ g¾n bã víi B¸c, t×nh c¶m g¾n bã bÒn

chÆt nh t×nh mÑ con, bµ ch¸u).

mét sè néi dung, chñ ®Ò lín trong th¬ viÖt nam hiÖn ®¹i…

1. T×nh mÑ con: Con cß, Khóc h¸t ru, M©y vµ sãng

- §iÓm chung (gièng nhau) ca ngîi t×nh mÑ con ®»m th¾m,

thiªng liªng. Dïng lêi ru cña ngêi mÑ hoÆc ngêi con (em bÐ víi ngêi

mÑ).

- §iÓm kh¸c: (NÐt riªng trong néi dung vµ çch biÓu hiÖn t×nh

mÑ con).

- Bµi "Khóc h¸t ru…" thÓ hiÖn sù thèng nhÊt cña t×nh yªu con víi

lßng yªu níc, g¾n bã víi çch m¹ng vµ ý chÝ chiÕn ®Êu cña ngêi mÑ

d©n téc Tµ ¤i trong hoµn c¶nh hÕt søc gian khæ ë chiÕn khu miÒn

T©y Thõa Thiªn trong thêi k× kh¸ng chiÕn chèng MÜ.

Bµi "Con cß" khai th¸c vµ ph¸t triÓn tø th¬ tõ h×nh tîng con cß

trong ca dao h¸t ru ®Ó ngîi ca t×nh mÑ vµ ý nghÜa cña lêi h¸t ru.

2

Bµi "M©y vµ sãng" ho¸ th©n vµo lêi trß chuyÖn hån nhiªn, ng©y

th¬ cña em bÐ víi mÑ ®Ó thÓ hiÖn t×nh yªu mÑ th¾m thiÕt cña trÎ

th¬.

2. Ngêi lÝnh vµ t×nh ®ång chÝ

§ång chÝ, Bµi th¬ vÒ tiÓu ®éi xe kh«ng kÝnh, ¸nh tr¨ng.

(NÐt chung vµ nÐt riªng)

3. Bót ph¸p nghÖ thuËt (NÐt chung vµ nÐt riªng).

II - TruyÖn viÖt nam hiÖn ®¹i

TTTª

n t¸c

phÈm

T¸c gi¶ Níc N¨m s¸ng t¸c Tãm t¾t néi dung

1 Lµng Kim L©nViÖt

Nam1948

Qua t©m tr¹ng ®au xãt, tñi hæ cña «ng Hai ë

n¬i t¶n c khi nghe tin ®ån lµng m×nh theo

giÆc, truyÖn thÓ hiÖn t×nh yªu lµng quª

s©u s¾c, lßng yªu níc vµ tinh thÇn kh¸ng

chiÕn cña ngêi n«ng d©n.

2LÆng lÏ

SaPa

NguyÔn

Thµnh

Long

ViÖt

Nam1970

Cuéc gÆp gì t×nh cê cña «ng ho¹ sÜ, c« kü

s míi ra trêng víi ngêi thanh niªn lµm viÖc

mét m×nh t¹i tr¹m khÝ tîng trªn nói cao SaPa.

Qua ®ã, ca ngîi nh÷ng ngêi lao ®éng thÇm

lÆng, cã c¸ch sèng ®Ñp, cèng hiÕn søc

m×nh cho ®Êt níc.

3ChiÕc lîc

ngµ

NguyÔn

Quang

S¸ng

ViÖt

Nam1966

C©u chuyÖn Ðo le vµ c¶m ®éng vÒ hai cha

con: «ng S¸u vµ bÐ Thu trong lÇn «ng vÒ

th¨m nhµ ë khu c¨n cø. Qua ®ã, truyÖn ca

ngîi t×nh cha con th¾m thiÕt trong hoµn

c¶nh chiÕn tranh.

4 Cè h¬ng Lç TÊnTrung

Quèc

Trong tËp "Gµo

thÐt" 1923

Trong chuyÕn vÒ th¨m quª, nh©n vËt "t«i" ®·

chøng kiÕn nh÷ng ®æi thay theo híng suy

tµn cña lµng quª vµ cuéc sèng ngêi n«ng

d©n. Qua ®ã, truyÖn miªu t¶ thùc tr¹ng cña

x· héi n«ng th«n Trung Hoa ®¬ng thêi ®ang

®i vµo tiªu ®iÒu vµ suy ngÉm vÒ con ®êng

®i cña ngêi n«ng d©n vÒ con ®êng ®i cña

ngêi n«ng d©n vµ c¶ x· héi.5 Nh÷ng

®øa trÎ

M¸c xim

Gor¬ki

Nga TrÝch tiÓu

thuyÕt "Thêi th¬

Êu" (1913 -

C©u chuyÖn vÒ t×nh b¹n n¶y në gi÷a chó

bÐ Alis«sa víi nh÷ng ®øa trÎ con viªn sÜ

quan sèng thiÕu t×nh th¬ng bªn hµng xãm.

3

1914)

Qua ®ã, kh¼ng ®Þnh t×nh c¶m hån nhiªn,

trong s¸ng cña trÎ em, bÊt chÊp nh÷ng c¶n

trë cña quan hÖ x· héi.

6 BÕn quª

NguyÔn

Minh

Ch©u

ViÖt

Nam

Trong tËp "BÕn

quª" (1985)

Qua nh÷ng c¶m xóc vµ suy ngÉm cña nh©n

vËt NhÜ vµo lóc cuèi ®êi trªn giêng bÖnh,

truyÖn thøc tØnh ë mäi ngêi sù tr©n träng

nh÷ng gi¸ trÞ vµ vÎ ®Ñp b×nh dÞ, gÇn gòi

cña cuéc sèng, cña quª h¬ng.

7

Nh÷ng

ng«i sao

xa x«i

Lª Minh

Khuª

ViÖt

Nam1971

Cuéc sèng, chiÕn ®¸u cña ba c« g¸i thanh

niªn xung phong trªn mét cao ®iÓm ë tuyÕn

®êng Trêng S¬n trong nh÷ng n¨m chiÕn

tranh chèng MÜ cøu níc. TruyÖn lµm næi

bËt t©m hån trong s¸ng giµu m¬ méng, tinh

th©n dòng c¶m, cuéc sèng chiÕn ®Êu ®Çy

gian khæ hy sinh nhng rÊt hån nhiªn, l¹c qua

cña hä.

III - Ch¬ng tr×nh v¨n häc viÖt nam

(Tõ líp 6 - líp 9)

v¨n häc d©n gian

T

hÓ lo¹i§Þnh nghÜa Çc v¨n b¶n ®îc häc

TruyÖn

- TruyÒn thuyÕt: KÓ vÒ çc nh©n vËt vµ sù kiÖn cã

liªn quan ®Õn lÞch sö thêi qu¸ khø, thêng cã yÕu tè

tëng tîng, k× ¶o. ThÓ hiÖn th¸i ®é vµ çch ®¸nh gi¸

cña nh©n vËt vÒ sù kiÖn vµ nh©n vËt lÞch sö ®îc

kÓ.

- Cæ tÝch: KÓ vÒ cuéc ®êi cña mét sè kiÓu nh©n

vËt quen thuéc (bÊt h¹nh, dòng sÜ, tµi n¨ng, th«ng

minh vµ ngèc nghÕch lµ ®éng vËt…) Cã yÕu tè

hoang ®êng, thÓ hiÖn m¬ íc, niÒm tin chiÕn

th¾ng…

- Ngô ng«n: Mîn chuyÖn vÒ vËt, ®å vËt (hay chÝnh

con ngêi) ®Ó nãi bãng, giã kÝn ®¸o chuyÖn vÒ con

ngêi, ®Ó khuyªn nhñ r¨n d¹y mét bµi häc nµo ®ã.

- TruyÖn cêi: KÓ vÒ nh÷ng hiÖn tîng ®¸ng cêi trong

cuéc sèng nh»m t¹o ra tiÕng cêi mua vui hay phª

ph¸n nh÷ng thãi h tËt xÊu trong x· héi.

- Con Rång ch¸u Tiªn.

B¸nh chng, b¸nh giµy

Th¸nh Giãng

S¬n Tinh - Thuû Tinh

Sù tÝch Hå G¬m.

- Sä Dõa

Th¹ch Sanh

Em bÐ th«ng minh.

- Õch ngåi ®¸y giÕng

Thµy bãi xem voi.

§eo nh¹c cho mÌo

T©y, ch©n, Tai, Mòi, MiÖng

- Treo biÓn

Lîn cíi, ¸o míi.Ca dao - ChØ çc thÓ lo¹i tr÷ t×nh d©n gian, kÕt hîp lêi vµ Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh c¶m gia

4

d©n ca

nh¹c, diÔn t¶ ®êi sèng néi t©m cña con ngêi. ®×nh.

Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh yªu quª h¬ng,

®Êt níc, con ngêi.

Nh÷ng c©u h¸t than th©n.

Nh÷ng c©u h¸t ch©m biÕm

Tôc ng÷

Lµ nh÷ng c©u nãi d©n gian ng¾n gän, æn ®Þnh,

cã nhÞp ®iÖu, h×nh ¶nh thÓ hiÖn nh÷ng kinh

nghiÖm cña nh©n d©n vÒ mäi mÆt (tù nhiªn, lao

®éng, x· héi…) ®îc nh©n d©n vËn dông vµo ®êi

sèng, suy nghÜ vµ lêi ¨n tiÕng nãi hµng ngµy.S©n

khÊu

(chÌo)

Lµ lo¹i kÞch h¸t, móa d©n gian: kÓ chuyÖn diÔn

tÝch b»ng h×nh thøc s©n khÊu (diÔn ë s©n ®×nh

gäi lµ chÌo s©n ®×nh). Phæ biÕn ë B¾c Bé.

V¨n häc trung ®¹i

ThÓ lo¹i

Tªn v¨n b¶n Thêi gian

T¸c gi¶ Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt

TruyÖn ký

1. Con Hæ cã nghÜa

(NXB GD - 1997

Vò Trinh Mîn chuyÖn loµi vËt ®Ó nãi chuyÖn con ngêi, ®Ò cao ©n nghÜa trong ®¹o

lµm ngêi.2. ThÇy

thuèc giái cèt ë tÊm

lßng

§Çu thÕ kû 15

Hå Nguyªn Trõng

Ca ngîi phÈm chÊt cao quý cña vÞ th¸i y lÖnh hä Ph¹m: tµi ch÷a bÖnh vµ lßng th¬ng yªu con ngêi, kh«ng sî quyÒn uy.

3. ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng

(trÝch TruyÒn k× m¹n lôc)

ThÕ kØ 16

NguyÔn D÷

Th«ng c¶m víi sè phËn oan nghiÖt vµ vÎ ®Ñp truyÒn thèng cña ngêi phô n÷. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn, miªu t¶ nh©n vËt…

4. ChuyÖn cò trong phñ chóa (trÝch Vò trung tuú

bót)

§Çu thÕ kØ 19

Ph¹m §×nh Hæ

Phª ph¸n thãi ¨n ch¬i cña vua chóa, quan l¹i qua lèi ghi chÐp sù viÖc cô thÓ, ch©n thùc, sinh ®éng.

5

5. Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ (trÝch)

§Çu thÕ kØ 19

Ng« Gia V¨n Ph¸i

Ca ngîi chiÕn c«ng cña NguyÔn HuÖ, sù thÊt b¹i cña qu©n Thanh. NghÖ thuËt viÕt tiÓu thuyÕt ch¬ng håi kÕt hîp tù sù vµ miªu t¶.

Th¬

S«ng nói níc Nam

1077 Lý Thêng KiÖt

Tù hµo d©n téc, ý chÝ quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng víi giäng v¨n hµo hïng.

Phß gi¸ vÒ kinh

TrÇn Quang Kh¶i

Ca ngîi chiÕn th¾ng Ch-¬ng D¬ng, Hµm Tö vµ bµi häc vÒ th¸i b×nh sÏ gi÷ cho ®Êt níc v¹n cæ.

Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Trêng

TrÇn Nh©n T«ng

Sù g¾n bã víi thiªn nhiªn vµ cuéc sèng cña mét vïng quª yªn tÜnh mµ kh«ng ®×u hiu. NghÖ thuËt t¶ c¶nh tinh tÕ.

Bµi ca C«n S¬n

Tríc 1442

NguyÔn Tr·i

Sù giao hoµ gi÷a thiªn nhiªn v íi mét t©m hån nh¹y c¶m vµ nh©n çch thanh cao. NghÖ thuËt t¶ c¶nh, so s¸nh ®Æc s¾c.

Sau phót chia ly

(trÝch Chinh phô ng©m

khóc)

§Çu TK 18

§Æng TrÇn C«n (§oµn ThÞ

§iÓm dÞch)

Nçi sÇu cña ngêi vî, tè ço chiÕn tranh phi nghÜa. Çch dïng ®iÖp tõ tµi t×nh.

B¸nh tr«i níc §Çu TK 18

Hå Xu©n H¬ng

Tr©n träng vÎ ®Ñp trong tr¾ng cña ngêi phô n÷ vµ ngËm ngïi cho th©n phËn m×nh. Sö dông cã hiÖu qu¶ h×nh ¶nh so s¸nh Èn dô.

Qua ®Ìo ngang

ThÕ kØ 19

Bµ HuyÖn Thanh

VÎ ®Ñp cæ ®iÓn cña bøc tranh vÒ §Ìo Ngang

6

Quan vµ mét t©m sù yªu níc qua lêi th¬ trang träng, hoµn chØnh cña thÓ §-êng luËt.

B¹n ®Õn ch¬i nhµ

Cuèi TK 18 ®Çu TK 19

NguyÔn KhuyÕn

T×nh c¶m b¹n bÌ ch©n thËt, s©u s¾c, hãm hØnh vµ mét h×nh ¶nh th¬ gi¶n dÞ, linh ho¹t.

TruyÖn th¬

TruyÖn KiÒu, trÝch: -

ChÞ em Thuý KiÒu.- C¶nh ngµy

xu©n- M· Gi̧ m Sinh mua

KiÒu.- KiÒu ë lÇu Ngng BÝch.- Thuý KiÒu b¸o ©n b¸o

o¸n.

§Çu thÕ kØ 19

NguyÔn Du

C¸ch miªu t¶ vÎ ®Ñp vµ tµi hoa cña chÞ em Thuý KiÒu.-- C¶nh ®Ñp ngµy xu©n cæ ®iÓn, trong s¸ng.- Phª ph¸n, v¹ch trÇn b¶n chÊt M· Gi̧ m Sinh vµ nçi nhí cña nµng KiÒu.- T©m tr¹ng vµ nçi nhí cña Thuý KiÒu víi lèi dïng ®iÖp tõ.- KiÒu b¸o ©n b¸o o¸n víi giÊc m¬ thùc hiÖn c«ng lý qua ®o¹n trÝch kÕt hîp miªu t¶ víi b×nh luËn.

TruyÖn Lôc V©n Tiªn

trÝch: - Lôc V©n Tiªn cøu KiÒu NguyÖt

Nga.- Lôc V©n Tiªn gÆp

n¹n.

Gi÷a TK 19

NguyÔn §×nh

ChiÓu

- VÎ ®Ñp cña søc m¹nh nh©n nghÜa cña ngêi anh hïng qua giäng v¨n vµ c¸ch biÓu c¶m cña t¸c gi¶.- Nçi khæ cña ngêi anh hïng gÆp n¹n vµ b¶n chÊt cña bän v« nh©n ®¹o.

NghÞ luËn

ChiÕu dêi ®«

1010 Lý C«ng UÈn

LÝ do dêi ®« vµ nguyÖn väng gi÷ níc mu«n ®êi bÒn v÷ng vµ phån thÞnh. LËp luËn chÆt chÏ.

7

HÞch tíng sÜ (trÝch)

Tríc 1285

TrÇn Quèc TuÊn

Tr¸ch nhiÖm ®èi víi ®Êt níc vµ lêi kªu gäi thèng thiÕt ®èi víi tíng sÜ. LËp luËn chÆt chÏ, luËn cø x¸c ®¸ng, giµu søc thuyÕt phôc.

Níc §¹i ViÖt ta (trÝch

B×nh Ng« ®¹i ço)

1428 NguyÔn Tr·i

Tù hµo d©n téc, niÒm tin chiÕn th¾ng, luËn cø râ rµng, hÊp dÉn.

Bµn luËn vÒ phÐp häc

1791 NguyÔn ThiÕp

Häc ®Ó cã tri thøc, ®Ó phôc vô ®Êt níc chø kh«ng ph¶i cÇu danh. LËp luËn chÆt chÏ, thuyÕt phôc.

V¨n häc hiÖn ®¹i

ThÓ lo¹i

Tªn v¨n b¶n

Thêi gian

T¸c gi¶Nh÷ng nÐt chÝnh vÒ néi dung

vµ nghÖ thuËtTruyÖn kÝ

Sèng chÕt mÆc bay

1918 Ph¹m Duy Tèn

Tè ço tªn quan phñ v« nh©n ®¹o. Th«ng c¶m víi nçi khæ cña nh©n d©n. NghÖ thuËt miªu t¶ t¬ng ph¶n, ®èi lËp vµ t¨ng cÊp.

Nh÷ng trß lè hay lµ

Va-ren vµ Phan Béi

Ch©u

1925 NguyÔn ¸i Quèc

§èi lËp 2 nh©n vËt: Va ren- gian tr¸, lè bÞch; Phan Béi Ch©u- kiªn cêng bÊt khuÊt. Giäng v¨n s¾c s¶o, hãm hØnh…

Tøc níc vì bê (trÝch T¾t ®Ìn)

1939 Ng« TÊt Tè

Tè ço x· héi phong kiÕn tµn b¹o, th«ng c¶m nçi khæ cña ngêi n«ng d©n, vÎ ®Ñp t©m hån cña ngêi phô n÷ n«ng th«n. NghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt…

8

Trong lßng mÑ (trÝch

Nh÷ng ngµy th¬

Êu)

1940 Nguyªn Hång

Nh÷ng cay ®¾ng tñi nhôc vµ t×nh yªu th¬ng ngêi mÑ cña t¸c gi¶ thêi th¬ Êu. NghÖ thuËt miªu t¶ diÔn biÕn t©m lý nh©n vËt.

T«i ®i häc 1941 Thanh TÞnh

KØ niÖm ngµy ®Çu ®i häc. NghÖ thuËt tù sù xen miªu t¶ vµ biÓu c¶m.

Bµi häc ®-êng ®êi ®Çu tiªn

(trÝch DÕ MÌn phiªu l-

u ký)

1941 T« Hoµi VÎ ®Ñp cêng tr¸ng, tÝnh nÕt kiªu c¨ng vµ nçi hèi hËn cña DÕ MÌn khi g©y ra çi chÕt th¶m th¬ng cho DÕ Cho¾t. NghÖ thuËt nh©n ho¸, kÓ chuyÖn hÊp dÉn.

L·o H¹c 1943 Nao Cao Sè phËn ®au th¬ng vµ vÎ ®Ñp t©m hån cña L·o H¹c, sù th«ng c¶m s©u s¾c cña t¸c gi¶. Çch miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt vµ çch kÓ chuyÖn hÊp dÉn.

Lµng 1948 Kim L©n T×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc cña nh÷ng ngêi ph¶i ®i t¶n c. T×nh huèng truyÖn ®éc ®¸o, hÊp dÉn. NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt.

S«ng níc Cµ Mau

(trÝch §Êt rõng ph¬ng

Nam)

1957 §oµn Giái

Chî N¨m C¨n, c¶nh s«ng níc Cµ Mau réng lín, hïng vÜ, ®Çy søc sèng hoang d·. NghÖ thuËt miªu t¶ thiªn nhiªn qua c¶m nhËn tinh tÕ cña t¸c gi¶.

ChiÕc lîc ngµ

1966 NguyÔn Quang S¸ng

T×nh c¶m cha con s©u ®Ëm, ®Ñp ®Ï trong c¶nh ngé Ðo le cña chiÕn tranh. Çch kÓ chuyÖn hÊp dÉn, kÕt hîp víi miªu t¶ vµ b×nh luËn.

LÆng lÏ sapa

1970 NguyÔn Thµnh Long

VÎ ®Ñp cña ngêi thanh niªn víi c«ng viÖc thÇm lÆng. T×nh huèng truyÖn hîp lÝ, kÓ chuyÖn tù nhiªn. KÕt hîp tù sù víi tr÷ t×nh vµ b×nh luËn.

9

Nh÷ng ng«i sao

xa x«i

1971 Lª Minh Khuª

VÎ ®Ñp t©m hån vµ tÝnh çch cña nh÷ng c« g¸i thanh niªn xung phong trªn ®êng Trêng S¬n. NghÖ thuËt kÓ chuyÖn tù nhiªn, ng«n ng÷ sinh ®éng, trÎ trung; miªu t¶ t©m lÝ nh©n vËt.

Vît th¸c (trÝch Quª

néi)

1974 Vâ Qu¶ng

VÎ ®Ñp th¬ méng, hïng vÜ cña thiªn nhiªn vµ vÎ ®Ñp cña søc m¹nh con ngêi tríc thiªn nhiªn. Tù sù kÕt hîp víi tr÷ t×nh.

Lao Xao (trÝch

Tuæi th¬ im lÆng)

1985 Duy Kh¸n

Bøc tranh cô thÓ, sinh ®éng vÒ thÕ giíi loµi chim ë mét vïng quª. Çch quan s¸t vµ miªu t¶ tinh tÕ

BÕn quª 1985 NguyÔn Minh Ch©u

Tr©n träng nh÷ng vÎ ®Ñp vµ gi¸ trÞ b×nh dÞ, gÇn gòi cña gia ®×nh, quª h¬ng. T×nh huèng truyÖn, h×nh ¶nh giµu tÝnh biÓu tîng, t©m lÝ nh©n vËt.

Cuéc chia tay cña

nh÷ng con bóp bª

1992 Kh¸nh Hoµi

Th«ng c¶m víi nh÷ng em bÐ trong gia ®×nh bÊt h¹nh. NghÖ thuËt miªu t¶ nh©n vËt, kÓ chuyÖn hÊp dÉn.

Bøc tranh cña em g¸i

t«i

1999 T¹ Duy Anh

T©m hån trong s¸ng, nh©n hËu cña ngêi em ®· gióp anh nhËn ra phÇn h¹n chÕ cña chÝnh m×nh.Çch kÓ chuyÖn theo ng«i thø nhÊt vµ miªu t¶ tinh tÕ t©m lÝ nh©n vËt.

Tuú bót

Mét mãn quµ cña lóa non:

Cèm

1943 Th¹ch Lam

Thø quµ riªng biÖt, nÐt ®Ñp v¨n ho¸. C¶m gi¸c tinh tÕ, nhÑ nhµng mµ s©u s¾c.

C©y tre ViÖt Nam

1955 ThÐp Míi Qua h×nh ¶nh Èn dô, ca ngîi c©y tre (con ngêi ViÖt Nam) anh hïng trong lao ®éng vµ chiÕn ®Êu, thuû chung chÞu ®ùng gian khæ hi sinh…

10

Mïa xu©n cña t«i

Tríc 1975

Vò B»ng Nçi nhí Hµ Néi da diÕt cña ng-êi xa quª tõ ®ã béc lé t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc. T©m hån tinh tÕ nh¹y c¶m vµ ngßi bót tµi hoa.

C« T« 1976 NguyÔn Tu©n

C¶nh ®Ñp thiªn nhiªn vµ vÎ ®Ñp cña con ngêi vïng ®¶o C« T«, Ngßi bót ®iªu luyÖn, tinh tÕ cña t¸c gi¶.

Sµi Gßn t«i yªu

1990 Minh H-¬ng

Søc hÊp dÉn cña thiªn nhiªn, khÝ hËu Sµi Gßn. Con ngêi Sµi Gßn cëi më, ch©n t×nh, träng ®¹o nghÜa. C¸ch c¶m nhËn tinh tÕ, ng«n ng÷ giµu søc biÓu c¶m.

Th¬

Vµo nhµ ngôc

Qu¶ng §«ng c¶m

t¸c

1914 Phan Béi Ch©u

Phong th¸i ung dung, khÝ ph¸ch kiªn cêng cña ngêi chÝ sÜ yªu níc vît lªn c¶nh tï ngôc. Giäng th¬ hµo hïng, cã søc l«i cuèn.

§Ëp ®¸ ë C«n L«n

§Çu TK2

0

Phan Chu Trinh

H×nh tîng ®Ñp lÉm liÖt, ngang tµn cña ngêi anh hïng cøu níc dï gÆp gian nguy. Bót ph¸p l·ng m¹n, giäng th¬ hµo hïng.

Muèn lµm th»ng Cuéi

1917 T¶n §µ BÊt hoµ víi thùc t¹i tÇm thêng muèn lªn cung tr¨ng ®Ó bÇu b¹n víi chÞ H»ng. Hån th¬ l·ng m¹n pha chót ng«ng nghªnh.

Hai ch÷ n-íc nhµ

1924 TrÇn TuÊn Kh¶i

Mîn c©u chuyÖn lÞch sö ®Ó béc lé c¶m xóc vµ khÝch lÖ lßng yªu níc, ý chÝ cøu níc cña ®ång bµo. ThÓ th¬, giäng th¬ tr÷ t×nh thèng thiÕt.

Quª h¬ng 1939 TÕ Hanh Bøc tranh t¬i s¸ng, sinh ®éng vÒ vïng quª. Nh÷ng con ngêi lao ®éng khoÎ m¹nh ®Çy søc sèng. Lêi th¬ b×nh dÞ, gîi c¶m, tha thiÕt.

Khi con tu hó

1939 Tè H÷u Lßng yªu cuéc sèng nçi khao kh¸t tù do cña ngêi chiÕn sÜ gi÷a chèn lao tï. ThÓ th¬ lôc

11

b¸t gi¶n dÞ, trong s¸ng mµ s©u s¾c.

Tøc c¶nh P¾c Bã

1941 Hå ChÝ Minh

VÎ ®Ñp hïng vÜ cña P¾c Bã, niÒm tin s©u s¾c cña B¸c vµo sù nghiÖp cøu níc. Lêi th¬ gi¶n dÞ, trong s¸ng mµ s©u s¾c.

Ng¾m tr¨ng

1942-

1943

Hå ChÝ Minh

T×nh yªu thiªn nhiªn tha thiÕt gi÷a chèn tï ngôc vµ lßng l¹c quan c¸ch m¹ng. Bµi th¬ sö dông biÖn ph¸p nh©n ho¸ rÊt linh ho¹t, tµi t×nh.

§i ®êng 1942-

1943

Hå ChÝ Minh

Nçi gian khæ khi bÞ gi¶i ®i vµ vÎ ®Ñp thiªn nhiªn trªn ®êng. Lêi th¬ gi¶n dÞ mµ s©u s¾c.

Nhí rõng (Thi nh©n ViÖt Nam

1943 ThÕ L÷ Mîn lêi con Hæ bÞ nhèt ®Ó diÔn t¶ nçi ch¸n ghÐt thùc t¹i tÇm thêng, khao kh¸t tù do m·nh liÖt. ChÊt l·ng m¹n trµn ®Çy c¶m xóc trong bµi th¬.

¤ng ®å (Thi nh©n ViÖt Nam)

1943 Vò §×nh Liªn

Th¬ng c¶m víi «ng ®å, víi líp ngêi "®ang tµn t¹". Lêi th¬ gi¶n dÞ mµ s©u s¾c, gîi c¶m.

C¶nh khuya

1948 Hå ChÝ Minh

C¶nh thiªn nhiªn, nçi lo vËn n-íc. H×nh ¶nh th¬ sinh ®éng, c¸ch so s¸nh ®éc ®¸o.

R»m th¸ng giªng

1948 Hå ChÝ Minh

C¶nh ®Ñp ®ªm r»m th¸ng giªng ë ViÖt B¾c, cuéc sèng chiÕn ®Êu cña B¸c, niÒm tin yªu cuéc sèng. Bót ph¸p cæ ®iÓn vµ hiÖn ®¹i.

§ång chÝ 1948 ChÝnh H÷u

T×nh ®ång chÝ t¹o nªn søc m¹nh ®oµn kÕt, th¬ng yªu, chiÕn ®Êu. Lêi th¬ gi¶n dÞ, h×nh ¶nh ch©n thùc.

Lîm 1949 Tè H÷u VÎ ®Ñp hån nhiªn cña Lîm trong viÖc tham gia chiÕn ®Êu gi¶i phãng quª h¬ng. Sù hi sinh anh dòng cña Lîm. Th¬ tù sù kÕt hîp tr÷ t×nh.

12

§ªm nay B¸c kh«ng

ngñ

1951 Minh HuÖ

H×nh ¶nh B¸c Hå kh«ng ngñ, lo cho bé ®éi vµ d©n c«ng. NiÒm vui cña ngêi ®éi viªn trong ®ªm kh«ng ngñ cïng B¸c. Lêi th¬ gi¶n dÞ, s©u s¾c.

§oµn thuyÒn ®¸nh c¸

1958 Huy CËn C¶nh ®Ñp thiªn nhiªn vµ niÒm vui cña con ngêi trong lao ®éng trªn biÓn. Bµi th¬ giµu h×nh ¶nh s¸ng t¹o.

Con cß 1962 ChÕ Lan Viªn

Ca ngîi t×nh mÑ con vµ ý nghÜa lêi ru ®èi víi cuéc sèng con ngêi. VËn dông s¸ng t¹o ca dao, nhiÒu c©u th¬ ®óc kÕt nh÷ngsuy ngÉm s©u s¾c.

BÕp löa 1963 B»ng ViÖt

Nh÷ng kØ niÖm tuæi th¬ vÒ ngêi bµ, bÕp löa vµ nçi nhí quª h¬ng da diÕt. giäng th¬ truyÒn c¶m, da diÕt; h×nh ¶nh th¬ ch©n thùc giµu søc biÓu c¶m.

Ma 1967 TrÇn §¨ng Khoa

C¶nh vËt thiªn nhiªn tríc vµ trong c¬n ma rµo ë lµng quª ViÖt Nam. ThÓ th¬ tù do, nhÞp nhµng, m¹nh, kh¶ n¨ng quan s¸t tinh tÕ; ng«n ng÷ phãng kho¸ng.

TiÕng gµ

tra

1968 Xu©n

Quúnh

Nh÷ng kØ niÖm cña ngêi lÝnh

trªn ®êng ra trËn vµ søc m¹nh

chiÕn th¾ng kÎ thï. C¸ch sö

dông ®iÖp ng÷ "TiÕng gµ tra"

vµ ng«n ng÷ tù nhiªn.Bµi th vÒ

tiÓu ®éi xe

kh«ng

kÝnh

1969 Ph¹m

TiÕn

DuËt

Nh÷ng gian khæ hy sinh vµ

niÒm l¹c quan cña ngêi lÝnh l¸i

xe. Lêi th¬ gi¶n dÞ, tù nhiªn dÔ

®i vµo lßng ngêi.Khóc h¸t ru nh÷ng em bÐ lín trªn lng mÑ

1971 NguyÔn Khoa §iÒm

T×nh yªu con g¾n víi t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu cña ngêi mÑ Tµ - ¤i. Giäng th¬ ngät ngµo, tr×u mÕn, giµu nh¹c tÝnh.

13

ViÕng L¨ng B¸c

1976 ViÔn Ph-¬ng

T×nh c¶m nhí th¬ng, kÝnh yªu, tù hµo vÒ B¸c. Lêi th¬ tha thiÕt, ©n t×nh, giµu nh¹c tÝnh.

¸nh tr¨ng 1978 NguyÔn Duy

Nh¾c nhë vÒ nh÷ng n¨m th¸ng gian lao cña ngêi lÝnh, nh¾c nhë th¸i ®é sèng uèng níc nhí nguån. Giäng th¬ t©m t×nh, tù nhiªn, h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m.

Mïa xu©n nho nhá

1980 Thanh H¶i

T×nh yªu vµ g¾n bã víi mïa xu©n, víi thiªn nhiªn. Tù nguyÖn lµm mïa xu©n nhá d©ng hiÕn cho ®êi.ThÓ th¬ 5 ch÷ quen thuéc ng«n ng÷ giµu søc truyÒn c¶m.

Nãi víi con (th¬ ViÖt Nam)

1945-

1985

Y Ph¬ng T×nh c¶m gia ®×nh Êm cóng, truyÒn thèng cÇn cï, søc sèng m¹nh mÏ cña quª h¬ng, d©n téc. Tõ ng÷, h×nh ¶nh giµu søc gîi c¶m.

Sang thu 1998 h÷u thØnh

Sù chuyÓn biÕn nhÑ nhµng tõ h¹ sang thu qua sù c¶m nhËn tinh tÕ, qua nh÷ng h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m.

NghÞ luËn

ThuÕ m¸u (trÝch B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n

Ph¸p)

1925 NguyÔn ¸i Quèc

Tè ço thùc d©n ®· biÕn ngêi nghÌo ë çc níc thuéc ®Þa thµnh vËt hy sinh cho çc cuéc chiÕn tranh tµn khèc. LËp luËn chÆt chÏ, dÉn chøng x¸c thùc.

TiÕng nãi cña v¨n nghÖ

1948 NguyÔn §×nh Thi

V¨n nghÖ lµ sîi d©y ®ång c¶m k× diÖu. V¨n nghÖ gióp con ngêi sèng phong phó vµ tù hoµn thiÖn nh©n çch. Bµi v¨n cã lËp luËn chÆt chÏ, giµu h×nh ¶nh vµ c¶m xóc.

Tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n

ta

1951 Hå ChÝ Minh

Kh¼ng ®Þnh, ca ngîi tinh thÇn yªu níc cña nh©n d©n ta. LËp luËn chÆt chÏ, giäng v¨n tha thiÕt, s«i næi, thuyÕt phôc.

14

Sù giµu ®Ñp cña

TiÕng ViÖt

1967 §Æng Thai Mai

Tù hµo vÒ sù giµu ®Ñp cña TiÕng ViÖt trªn nhiÒu ph¬ng diÖn, biÓu hiÖn cña søc sèng d©n téc. LËp luËn chÆt chÏ, cã søc thuyÕt phôc cao.

§øc tÝnh gi¶n dÞ

cña B¸c Hå

1970 Ph¹m V¨n §ång

Gi¶n dÞ lµ ®øc tÝnh næi bËt nhÊt cña B¸c trong ®êi sèng, trong çc bµi viÕt. Nhng cã sù hµi hoµ víi ®êi sèng tinh thÇn phong phó, cao ®Ñp. Lêi v¨n tha thiÕt, cã søc truyÒn c¶m.

ý nghÜa v¨n ch¬ng

NXB GD

1998

Hoµi Thanh

Nguån gèc cña v¨n ch¬ng lµ vÞ tha, v¨n ch¬ng lµ h×nh ¶nh cña cuéc sèng phong phó. Lèi v¨n nghÞ luËn chÆt chÏ, cã søc thuyÕt phôc.

ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ

míi

2001Vò

KhoanChç m¹nh vµ yÕu cña tuæi trÎ ViÖt Nam. Nh÷ng yªu cÇu kh¾c phôc çi yÕu ®Ó bíc vµo thÕ kØ míi. Lêi v¨n hïng hån, thuyÕt phôc.

KÞch

B¾c S¬n 1946 NguyÔn Huy T-

ëng

Ph¶n ¸nh m©u thuÉn gi÷a çch m¹ng vµ kÎ thï cña çch m¹ng; thÓ hiÖn diÔn biÕn néi t©m nh©n vËt Th¬m. NghÖ thuËt thÓ hiÖn t×nh huèng vµ m©u thuÉn.

T«i vµ chóng ta

NXB s©n khÊu 1994

Lu Quang

Vò

Qu¸ tr×nh ®Êu tranh cña ngêi d¸m nghÜ d¸m lµm, cã trÝ tuÖ vµ b¶n lÜnh ®Ó ph¸ bá çch nghÜ vµ c¬ chÕ l¹c hËu ®em l¹i h¹nh phóc cho mäi ngêi. Çch khai th¸c t×nh huèng kÞch

Nh×n chung vÒ v¨n häc ViÖt Nam

15

1.Çc bé phËn hîp thµnh cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam.a. V¨n häc d©n gian.- Hoµn c¶nh ra ®êi: Trong lao ®éng s¶n xuÊt, ®Êu tranh x· héi….

- §íi tîng s¸ng t¸c: Chñ yÕu lµ nh÷ng ngêi lao ®éng ë tÇng líp díi→ v¨n

häc b×nh d©n, s¸ng t¸c mang tÝnh céng ®ång.- §Æc tÝnh: TÝnh tËp thÓ, tÝnh truyÒn miÖng, tÝnh dÞ b¶n, tÝnh tiÕp diÔn xíng.- ThÓ lo¹i: Phong phó (truyÖn, ca dao d©n ca, vÌ, c©u ®è, chÌo…), cã v¨n ho¸ d©n gian cña çc d©n téc (Mêng, Th¸i, Ch¨m…).- Néi dung: S©u s¾c, gåm:+ Tè ço x· héi cò, th«ng c¶m víi nh÷ng nçi nghÌo khæ.+ Ca ngîi nh©n nghÜa, ®¹o lý.+ Ca ngîi t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc, t×nh b¹n bÌ, gia ®×nh…+ ¦íc m¬ cuéc sèng tèt ®Ñp, thÓ hiÖn lßng l¹c quan yªu ®êi, tin tëng ë t¬ng lai…b. V¨n häc viÕt:- VÒ ch÷ viÕt: Cã nh÷ng s¸ng t¸c b»ng ch÷ H¸n, ch÷ N«m, ch÷ quèc ng÷, tiÕng Ph¸p ( NguyÔn ¸i Quèc). Tuy viÕt b»ng tiÕng níc ngoµi nh-

ng néi dung vµ nÐt ®Æc s¾c nghÖ thuËt vÉn thuéc vÒ d©n téc →

tÝnh d©n téc ®Ëm ®µ.- VÒ néi dung: B¸m s¸t cuéc sèng, biÕn ®éng cña mäi thêi kú, mäi thêi ®¹i.+ §Êu tranh chèng x©m lîc, chèng phong kiÕn, chèng ®Õ quèc.+ Ca ngîi ®¹o ®øc nh©n nghÜa, dòng khÝ.+ Ca ngîi lßng yªu níc vµ anh hïng.+ Ca ngîi lao ®éng dùng x©y.+ Ca ngîi thiªn nhiªn.+ Ca ngîi t×nh b¹n bÌ, t×nh yªu, t×nh vî chång, mÑ cha… 2. TiÕn tr×nh lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam.

(Chñ yÕu lµ v¨n häc viÕt)a. Tõ thÕ kû X ®Õn thÕ kØ XIX.

Lµ thêi k× v¨n häc trung ®¹i, trong ®iÒu kiÖn XHPK suèt 10 thÕ kØ c¬ b¶n vÉn gi÷ ®îc nÒn ®éc lËp tù chñ. - V¨n häc yªu níc chèng x©m lîc (Lý - Tr©n - Lª - NguyÔn) cã Lý Thêng KiÖt, TrÇn Quèc TuÊn, NguyÔn Tr·i, NguyÔn §×nh ChiÓu).

- V¨n häc tè ço x· héi phong kiÕn vµ thÓ hiÖn kh¸t väng tù do, yªu ®¬ng, h¹nh phóc (Hå Xu©n H¬ng, NguyÔn Du, NguyÔn KhuyÕn, Tó X¬ng…)

16

b. Tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn 1945.- V¨n häc yªu níc vµ çch m¹ng 30 n¨m ®Çu thÕ kû (tríc khi §¶ng

CSVN ra ®êi): cã T¶n §µ, Phan Béi Ch©u, Phan Chu Trinh, vµ nh÷ng s¸ng t¸c cña NguyÔn ¸i Quèc ë níc ngoµi).- Sau 1930: Xu híng hiÖn ®¹i trong v¨n häc víi v¨n häc l·ng m¹n (Nhí rõng), v¨n häc hiÖn thùc (T¾t ®Ìn), v¨n häc çch m¹ng (Khi con tu hó…)

c. Tõ 1945 - 1975- V¨n häc viÕt vÒ kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p (§ång chÝ, §ªm nay

B¸c kh«ng ngñ, C¶nh khuya, R»m th¸ng giªng…)- V¨n häc viÕt vÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ (Bµi th¬ vÒ tiÓu

®éi xe kh«ng kÝnh, Nh÷ng ng«i sao xa x«i, ¸nh tr¨ng…)- V¨n häc viÕt vÒ cuéc sèng lao ®éng (§oµn thuyÒn ®¸nh ç, Vît

th¸c…)d.Tõ sau 1975.- V¨n häc viÕt vÒ chiÕn tranh (Håi øc, KØ niÖm).- ViÕt vÒ sù nghiÖp x©y dùng ®Êt níc, ®æi míi…3. MÊy nÐt ®Æc s¾c næi bËt cña v¨n häc ViÖt Nam.

(TruyÒn thèng cña v¨n häc d©n téc).a. T tëng yªu níc: Chñ ®Ò lín, xuyªn suèt trêng k× ®Êu tranh gi¶i

phãng d©n téc (c¨m thï giÆc, quyÕt t©m chiÕn ®Êu, d¸m hi sinh vµ x¶ th©n, t×nh ®ång chÝ ®ång ®éi, niÒm tin chiÕn th¾ng).

b. Tinh thÇn nh©n ®¹o: Yªu níc vµ th¬ng yªu con ngêi ®· hoµ

quyÖn thµnh tinh thÇn nh©n ®¹o. (Tè ço bãc lét, th«ng c¶m víi ngêi nghÌo khæ, lªn tiÕng bªnh vùc quyÒn lîi con ngêi - nhÊt lµ ngêi phô n÷, kh¸t väng tù do vµ h¹nh phóc…

c. Søc sèng bÒn bØ vµ tinh thÇn l¹c quan: Tr¶i qua çc thêi k×

dùng níc vµ gi÷ níc, lao ®éng vµ ®Êu tranh, nh©n d©n ViÖt Nam ®· thÓ hiÖn sù chÞu ®ùng gian khæ trong cuéc sèng ®êi thêng vµ trong

chiÕn tranh → T¹o nªn søc m¹nh chiÕn th¾ng.

Tinh thÇn l¹c quan, tin tëng còng ®îc nu«i dìng tõ trong cuéc sèng chiÕn ®Êu ®Çy gian khæ, hy sinh vµ còng rÊt hµo hïng. Lµ b¶n lÜnh cña ngêi ViÖt, lµ t©m hån ViÖt Nam.

d. TÝnh thÈm mÜ cao: TiÕp thu truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc,

tiÕp thu tinh hoa v¨n häc níc ngoµi (Trung Quèc, Ph¸p, Anh…) v¨n häc ViÖt Nam kh«ng cã nh÷ng t¸c phÈm ®å sé, nhng víi nh÷ng t¸c phÈm quy m« võa vµ nhá, chó träng çi ®Ñp tinh tÕ, hµi hoµ, gi¶n dÞ (nh÷ng c©u ca dao tôc ng÷, nh÷ng pho sö thi, tiÓu thuyÕt, th¬ ca…)

Tãm l¹i:

17

+ V¨n häc ViÖt Nam gãp phÇn båi ®¾p t©m hån, tÝnh çch t t-ëng cho çc thÕ hÖ ngêi ViÖt Nam.

+ Lµ bé phËn quan träng cña v¨n hãa tinh thÇn d©n téc thÓ hiÖn nh÷ng nÐt tiªu biÓu cña t©m hån, lèi sèng, tÝnh çch vµ t tëng cña con ngêi ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam trong çc thêi ®¹i.

IV. V¨n häc níc ngoµi

TT Tªn bµiThÓ lo¹i

T¸c gi¶ (Níc)

Néi dung chñ yÕu§Æc s¾c nghÖ

thuËt1 C©y bót

thÇnTruyÖ

nD©n gian

(Trung Quèc)

Quan niÖm vÒ c«ng lý x· héi, vÒ môc ®Ých tµi n¨ng nghÖ thuËt, íc m¬ kh¶ n¨ng k× diÖu.

TrÝ tëng tîng phong phó, truyÖn kÓ hÊp dÉn.

2 ¤ng l·o ®¸nh ç vµ con ç vµng

TruyÖn

D©n gian

(Nga)

Ca ngîi lßng biÕt ¬n ®èi víi nh÷ng ngêi nhËn hËu, phª ph¸n kÎ tham lam.

LÆp l¹i t¨ng tiÕn cña cèt truyÖn, nh©n vËt ®èi lËp, yÕu tè hoang ®êng.

3 Xa ng¾m th¸c nói L

Th¬ LÝ B¹ch (Trung Quèc)

VÎ ®Ñp nói L vµ t×nh yªu thiªn nhiªn ®»m th¾m béc lé tÝnh çch phãng kho¸ng cña nhµ th¬.

H×nh ¶nh th¬ tr¸ng lÖ, huyÒn ¶o.

4 C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh

Th¬ LÝ B¹ch

T×nh c¶m quª h-¬ng cña ngêi sèng xa nhµ trong mét ®ªm tr¨ng yªn tÜnh.

Tõ ng÷ gi¶n dÞ, tinh luyÖn. C¶m xóc ch©n thµnh.

5 NgÉu nhiªn viÕt nh©n

Th¬ H¹ Tri Ch¬ng (Trung Quèc)

T×nh c¶m s©u s¾c mµ chua xãt cña ngêi sèng xa quª l©u ngµy trong kho¶nh kh¾c míi vÒ quª.

C¶m xóc ch©n thµnh, hãm hØnh; kÕt hîp víi tù sù.

6 Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu

Th¬ §ç Phñ (Trung Quèc)

Nçi khæ nghÌo tóng vµ íc m¬ cã ng«i nhµ v÷ng ch¾c ®Ó che chë

KÕt hîp tr÷ t×nh víi tù sù, nghÞ luËn.

18

ph¸ cho nh÷ng ngêi nghÌo.

7 M©y vµ sãng

Th¬ Ta - go (Ên §é)

Ca ngîi t×nh mÉu tö thiªng liªng, bÊt diÖt.

H×nh ¶nh thiªn nhiªn giµu ý nghÜa tîng trng. KÕt hîp biÓu c¶m víi kÓ chuyÖn.

8 ¤ng Giuèc §anh mÆc lÔ phôc

KÞch M«-li-e (Ph¸p)

Phª ph¸n tÝnh çch lè l¨ng cña tªn tr-ëng gi¶ häc lµm sang.

Chän t×nh huèng t¹o tiÕng cêi s¶ng kho¸i ch©m biÕm s©u cay.

9 Buæi häc cuèi cïng

TruyÖn

§« - ®ª (Ph¸p)

Yªu níc lµ yªu c¶ tiÕng nãi d©n téc.

X©y dùng nh©n vËt thÇy gi¸o vµ cËu bÐ Ph¨ng.

10 C« bÐ b¸n diªm

TruyÖn

An-®Ðc-xen (§an

M¹ch)

Nçi bÊt h¹nh, c i̧ chÕt ®au khæ vµ niÒm tin yªu cuéc sèng cña em bÐ b¸n diªm.

KÓ chuyÖn hÊp dÉn, ®an xen gi÷a hiÖn thùc vµ méng tëng.

11 §¸nh nhau víi cèi xay

giã

TrÝch tiÓu

thuyÕt

XÐc-van-tÐc

(T©y Ban Nha)

Sù t¬ng ph¶n vÒ nhiÒu mÆt gi÷a gi÷a 2 nhËn vËt §«n -ki-h«-tª, Xan -ch«-Phan- xa qua ®ã ngîi ca mÆt tèt, phª ph¸n çi xÊu.

NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, nghÖ thuËt g©y cêi.

12 ChiÕc l¸ cuèi cïng

TruyÖn

O.Hen-ri

(MÜ)

T×nh yªu th¬ng cao c¶ gi÷a nh÷ng con ngêi nghÌo khæ: Cô B¬-men, Gi«n Xi vµ Xiu.

T×nh tiÕt hÊp dÉn, kÕt hîp cÊu ®¶o ngîc t×nh huèng 2 lÇn.

13 Hai c©y phong

TruyÖn

Ai-ma-tèp (C

-r¬ -gi¬

-xtan)

T×nh yªu quª h¬ng vµ c©u chuyÖn vÒ ngêi thÇy vun trång m¬ íc, hy väng cho HS.

Lèi kÓ chuyÖn hÊp dÉn, lèi miªu t¶ theo phong çch héi ho¹, g©y Ên tîng m¹nh.

14 Cè h¬ng TruyÖn

Lç TÊn (Trung

Sù thay ®æi cña lµng quª, cña

Lèi têng thuËt hÊp dÉn, kÕt hîp

19

Quèc) nh©n vËt NhuËn

Thæ→ phª ph¸n x·

héi phong kiÕn, ®Æt vÊn ®Ò con ®êng ®i cho n«ng d©n, cho x· héi.

kÓ vµ b×nh…ng«n ng÷ gi¶n dÞ, giµu h×nh ¶nh.

15 Nh÷ng ®øa trÎ

TruyÖn

Gor¬ki (Nga)

T×nh b¹n th©n thiÕt gi÷a nh÷ng ®øa trÎ (t¸c gi¶, 3 ®øa trÎ con 1 ®¹i t¸) sèng thiÕu t×nh th¬ng, bÊt chÊp c¶n trë cña x· héi).

Lèi kÓ chuyÖn giµu h×nh ¶nh, ®an xen chuyÖn ®êi thêng víi cæ tÝch.

16 R« bin x¬n

ngoµi ®¶o

hoang

TrÝch tiÓu

thuyÕt

§i-ph« (Anh)

Cuéc sèng khã kh¨n vµ tinh thÇn l¹c quan cña nh©n vËt gi÷a vïng hoang ®¶o trªn 10 n¨m trêi.

NghÖ thuËt kÓ chuyÖn hÊp dÉn cña nh©n vËt " t«i" tù ho¹, kÕt hîp miªu t¶.

17 Bè cña Xi-m«ng

TruyÖn

M«-pa-x¨ng

(Ph¸p)

Nçi tuyÖt väng cña Xi m«ng, t×nh c¶m ch©n t×nh cña ngêi mÑ (Bl¨ng - sèt), sù bao dung cña Phi- lÝp.

NghÖ thuËt miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng 3 nh©n vËt; kÕt hîp tù sù víi nghÞ luËn.

18 Con chã BÊc

TrÝch tiÓu

thuyÕt

L©n ®¬n (MÜ)

T×nh c¶m yªu th-¬ng cña t¸c gi¶ ®èi víi loµi vËt.

TrÝ tëng tîng khi ®i s©u vµo "thÕ giíi t©m hån"cña chã BÊc.

19 Lßng yªu níc

NghÞ luËn

E ren bua

(Nga)

Lßng yªu níc b¾t ®Çu tõ lßng yªu nhµ, yªu lµng xãm, yªu miÒn quª…nh suèi ch¶y ra s«ng, s«ng ®i ra bÓ…

C¶m xóc ch©n thµnh, m·nh liÖt. BiÖn ph¸p so s¸nh hîp lÝ.

§i bé ngao du

NghÞ luËn

Ru - X«

Ca ngîi sù gi¶n dÞ, tù do, thiªn

LËp luËn chÆt chÏ, luËn cø sinh

20

(Ph¸p) nhiªn muèn ngao

du cÇn ®i bé → tù

do…

®éng → cã søc

thuyÕt phôc.

Chã sãi vµ

Cõu…

NghÞ luËn

Ten (Ph¸p)

Nªu lªn ®Æc trng cña s¸ng t¸c nghÖ thuËt lµm ®Ëm dÊu Ên, çch nh×n, çch nghÜ riªng cña nhµ v¨n.

NghÖ thuËt so s¸nh, nghÖ thuËt lËp luËn cña bµi nghÞ luËn v¨n häc hÊp dÉn.

Ghi chó: (VÒ thêi gian s¸ng t¸c ®· ®îc SGK tæng hîp, trang 181)

Nh÷ng néi dung chñ yÕu

1. Nh÷ng s¾c th¸i vÒ phong tôc, tËp qu¸n cña nhiÒu d©n téc, nhiÒu ch©u lôc trªn thÕ giíi (C©y bót thÇn, ¤ng l·o ®¸nh ç vµ con ç vµng, Bè cña Xi m«ng, §i bé ngao du..)

2. Thiªn nhiªn vµ t×nh yªu thiªn nhiªn (§i bé ngao du, Hai c©y phong, Lßng yªu níc, Xa ng¾m th¸c nói L…)

3. Th¬ng c¶m sè phËn nh÷ng ngêi nghÌo khæ, kh¸t väng gi¶i phãng ngêi nghÌo (Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸, Em bÐ b¸n diªm, ChiÕc l¸ cuèi cïng, Cè h¬ng…)

4. Híng tíi çi thiÖn, ghÐt çi ¸c çi xÊu (C©y bót thÇn, ¤ng l·o ®¸nh ç vµ con ç vµng, ¤ng Giuèc §anh mÆc lÔ phôc…)

5. T×nh yªu lµng xãm quª h¬ng, t×nh yªu ®Êt níc (Cè h¬ng, C¶m nghÜ trong ®ªm thanh tÜnh, Lßng yªu níc..)

Nh÷ng nÐt nghÖ thuËt ®Æc s¾c

1. VÒ truyÖn d©n gian: NghÖ thuËt kÓ chuyÖn, trÝ tëng tîng,

çc yÕu tè hoang ®êng (so s¸nh víi mét sè truyÖn d©n gian ViÖt

Nam).

2. VÒ th¬:

- NÐt ®Æc s¾c cña 4 bµi th¬ §êng (Ng«n ng÷, h×nh ¶nh, hµm

sóc, biÖn ph¸p tu tõ…)

- NÐt ®Æc s¾c cña th¬ tù do (M©y vµ sãng)

- So s¸nh víi th¬ ViÖt Nam?

3. VÒ truyÖn:

21

- Cèt truyÖn vµ nh©n vËt.

-YÕu tè h cÊu.

- Miªu t¶, biÓu c¶m vµ nghÞ luËn trong truyÖn?

4. VÒ nghÞ luËn:

- NghÞ luËn x· héi vµ nghÞ luËn v¨n häc.

- HÖ thèng lËp luËn (luËn ®iÓm, luËn cø, luËn chøng).

- yÕu tè miªu t¶, tù sù, biÓu c¶m, thuyÕt minh hay nghÞ luËn.

5. VÒ kÞch. M©u thuÉn kÞch, ng«n ng÷ vµ hµnh ®éng kÞch?

( Mçi thÓ lo¹i cã thÓ híng dÉn HS ph©n tÝch vµ so s¸nh íi v¨n häc ViÖt

Nam).

V. V¨n b¨n nhËt dông

LípTªn v¨n b¶n nhËt dông

Néi dungH×nh thøc (Ph-¬ng thøc biÓu

®¹t)

6

CÇu Long Biªn - chøng nhËn lÞch sö

N¬i chøng kiÕn nh÷ng sù kiÖn lÞch sö hµo hïng, bi tr¸ng cña Hµ Néi.

Tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m.

§éng Phong Nha

Lµ k× quan thÕ giíi, thu hót kh¸ch du lÞch, tù hµo vµ b¶o vÖ danh th¾ng nµy.

ThuyÕt minh, miªu t¶

Bøc th cña thñ lÜnh da ®á

Con ngêi ph¶i sèng hoµ hîp víi thiªn nhiªn lo b¶o vÖ m«i tr-êng…

NghÞ luËn vµ biÓu c¶m

7

Cæng trêng më ra

T×nh c¶m thiªng liªng cña cha mÑ víi con c¸i. Vai trß cña nhµ trêng ®èi víi mçi con ngêi.

Tù sù, miªu t¶ thuyÕt minh, nghÞ luËn, biÓu c¶m.

MÑ t«i T×nh yªu th¬ng kÝnh träng cha mÑ lµ t×nh c¶m thiªng liªng cña con c¸i.

Tù sù, miªu t¶ nghÞ luËn, biÓu c¶m.

Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª

T×nh c¶m th©n thiÕt cña 2 anh em vµ nçi ®au chua xãt khi ë trong hoµn c¶nh gia ®×nh bÊt h¹nh.

Tù sù, nghÞ luËn, biÓu c¶m.

8Ca HuÕ trªn s«ng H¬ng

VÎ ®Ñp cña sinh ho¹t v¨n ho¸ vµ nh÷ng con ngêi tµi hoa xø HuÕ.

ThuyÕt minh, nghÞ luËn, tù sù, biÓu c¶m.

22

Th«ng tin vÒ Ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000

T¸c h¹i cña viÖc sö dông bao ni l«ng ®èi víi m«i trêng.

NghÞ luËn vµ hµnh chÝnh.

¤n dÞch thuèc l¸

T¸c h¹i cña thuèc l¸ (kinh tÕ vµ søc khoÎ)

ThuyÕt minh, nghÞ luËn vµ biÓu c¶m.

Bµi to¸n d©n sè

Mèi quan hÖ gi÷a d©n sè vµ sù ph¸t triÓn x· héi.

ThuyÕt minh vµ nghÞ luËn.

9

Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sèng cßn, quyÒn ®-îc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em

Tr¸ch nhiÖm ch¨m sãc b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn trÎ em cña céng ®ång quèc tÕ.

nghÞ luËn, thuyÕt minh vµ biÓu c¶m.

§Êu tranh cho mét thÕ gi¬i hoµ b×nh

Nguy c¬ chiÕn tranh h¹t nh©n vµ tr¸ch nhiÖm ng¨n chÆn chiÕn tranh v× hoµ b×nh thÕ giíi.

NghÞ luËn vµ biÓu c¶m.

Phong çch Hå ChÝ Minh

VÎ ®Ñp cña phong çch Hå ChÝ Minh; tù hµo, kÝnh yªu vµ tù hµo vÒ B¸c

NghÞ luËn vµ biÓu c¶m.

+ Lu ý néi dung çc chó thÝch cña v¨n b¶n nhËt dông.+ Liªn hÖ çc vÊn ®Ò trong v¨n b¶n nhËt dông vµ ®êi sèng x·

héi.+ Cã ý kiÕn, quan ®iÓm tríc çc vÊn ®Ò ®ã.+ VËn dông tæng hîp kiÕn thøc çc m«n häc kh¸c ®Ó lµm s¸ng

tá çc vÊn ®Ò ®îc ®Æt ra trong v¨n b¶n nhËt dông.+C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm vµ ph¬ng thøc biÓu hiÖn ®Ó ph©n

tÝch mét v¨n b¶n nhËt dông.

B. TiÕng ViÖt

I. Tõ ng÷:§¬n vÞ bµi

häcKh¸i niÖm Çch sö dông

Tõ ®¬n Lµ tõ chØ gåm mét tiÕng Thêng dïng ®Ó t¹o tõ ghÐp, tõ l¸y lµm cho vèn tõ thªm

23

phong phó.Tõ phøc Lµ tõ gåm hai hay nhiÒu

tiÕngDïng ®Þnh danh sù vËt, hiÖn tîng… rÊt phong phó trong ®êi sèng.

Tõ ghÐp Lµ nh÷ng tõ phøc ®îc t¹o ra b»ng çch ghÐp çc tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa

Dïng ®Þnh danh sù vËt, hiÖn tîng…rÊt phong phó trong ®êi sèng, sö dông ®óng çc lo¹i tõ ghÐp trong giao tiÕp, trong lµm bµi.

Tõ l¸y Lµ nh÷ng tõ phøc cã quan hÖ l¸y ©m gi÷a çc tiÕng

T¹o nªn nh÷ng tõ tîng thanh, tîng h×nh trong v¨n miªu t¶, trong th¬ ca…sö dông ®óng tõ l¸y trong giao tiÕp, trong lµm bµi.

Thµnh ng÷ Lµ lo¹i côm tõ cã cÊu t¹o cè ®inh, biÓu thÞ mét ý nghÜa hoµn chØnh (t¬ng ®¬ng nh mét 1 tõ)

Lµm cho c©u v¨n thªm h×nh ¶nh, sinh ®éng, t¨ng tÝnh h×nh tîng vµ tÝnh biÓu c¶m.

NghÜa cña tõ

Lµ néi dung (sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng, quan hÖ…) mµ tõ biÓu thÞ.

Dïng tõ ®óng chç, ®óng lóc, hîp lý.

Tõ nhiÒu nghÜa

Lµ tõ mang nh÷ng s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau do hiÖn tîng chuyÓn nghÜa

Dïng nhiÒu trong v¨n ch¬ng, ®Æc biÖt trong th¬ ca.

HiÖn tîng chuyÓn nghÜa cña tõ

Lµ hiÖn tîng ®æi nghÜa cña tõ t¹o ra nh÷ng tõ nhiÒu nghÜa (nghÜa gèc

→ nghÜa chuyÓn)

HiÓu hiÖn tîng chuyÓn nghÜa trong nh÷ng v¨n c¶nh nhÊt ®Þnh.

Tõ ®ång ©m

Lµ nh÷ng tõ gièng nhau vÒ ©m thanh nhng nghÜa kh¸c xa nhau, kh«ng liªn quan g× víi nhau.

Khi dïng tõ ®ång ©m ph¶i chó ý ®Õn ng÷ c¶nh ®Ó tr¸nh g©y hiÓu nhÇm.Thêng dïng trong th¬ trµo phóng.

Tõ ®ång nghÜa

Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau.

Dïng tõ ®ång nghÜa vµ çc lo¹i tõ ®ång nghÜa ®Ó thay thÕ ph¶i phï hîp víi ng÷ c¶nh vµ s¾c th¸i biÓu c¶m.

Tõ tr¸i nghÜa

Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ngîc nhau.

Dïng trong thÓ ®èi, t¹o h×nh tîng t¬ng ph¶n, g©y Ên tîng m¹nh, lµm cho lêi nãi sinh ®éng

24

CÊp ®é kh¸i qu¸t cña nghÜa tõ ng÷

Lµ nghÜa cña mét tõ ng÷ cã thÓ réng h¬n (kh¸i qu¸t h¬n) hoÆc hÑp h¬n (Ýt kh¸i qu¸t h¬n) nghÜa cña tõ ng÷ kh¸c (nghÜa réng, nghÜa hÑp..)

Sö dông nghÜa tõ ng÷ theo tõng cÊp ®é kh¸i qu¸t, tr¸nh vi ph¹m cÊp ®é kh¸i qu¸t cña tõ ng÷.

Trêng tõ vùng

Lµ tËp hîp cña nh÷ng tõ cã Ýt nhÊt mét nÐt chung vÒ nghÜa

Chó ý çch chuyÓn trêng tõ vùng ®Ó t¨ng thªm tÝnh nghÖ thuËt cña ng«n ng÷ tõ vµ kh¶ n¨ng diÔn ®¹t (phÐp nh©n ho¸, Èn dô, so s¸nh…)

Tõ mîn Lµ nh÷ng tõ vay mîn nhiÒu tõ tiÕng cña níc ngoµi ®Ó biÓu thÞ sù vËt, hiÖn tîng, ®Æc ®iÓm…mµ tiÕng ViÖt cha cã tõ thËt thÝch hîp ®Ó diÔn ®¹t.

Mîn tõ ®óng lóc, ®óng chç ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ giao tiÕp, biÓu ®¹t.

Tõ H¸n ViÖt

Lµ nh÷ng tõ gèc H¸n ®îc ph¸t ©m theo çch cña ng-êi ViÖt.

BiÕt sö dông tõ H¸n ViÖt trong nh÷ng ng÷ c¶nh cô thÓ (trang träng, t«n nghiªm…)

ThuËt ng÷ Lµ tõ ng÷ biÓu thÞ kh¸i niÖm khoa häc, c«ng nghÖ thêng ®îc dïng trong çc v¨n b¶n khoa häc, c«ng nghÖ

Dïng thuËt ng÷ chÝnh x¸c 1 nghÜa.

BiÖt ng÷ x· héi

Lµ tõ ng÷ ®îc dïng trong mét tÇng líp x· héi nhÊt ®Þnh (tõ ®Þa ph¬ng ë 1 ®Þa ph¬ng)

Kh«ng nªn l¹m dông tõ ng÷ ®Þa ph¬ng vµ biÖt ng÷ x· héi trong giao tiÕp, trong lµm v¨n.

Tõ tîng h×nh

Lµ tõ gîi t¶ h×nh ¶nh, d¸ng vÎ tr¹ng th¸i cña sù vËt.

Dïng nhiÒu trong v¨n t¶ vµ tù sù

Tõ tîng thanh

Lµ tõ m« pháng ©m thanh cña tù nhiªn cña con ngêi.

Dïng nhiÒu trong v¨n t¶ vµ tù sù

So s¸nh Lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt, sù viÖc kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gîi c¶m, gîi h×nh cho sù diÔn ®¹t.

T¨ng søc gîi h×nh gîi c¶m trong ca dao, trong th¬, trong miªu t¶, trong nghÞ luËn.

25

Èn dô Lµ gäi tªn sù vËt, hiÖn t-îng nµy b»ng tªn sù vËt, hiÖn tîng kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång víi nã nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn ®¹t.

Chän nÐt t¬ng ®ång ®Ó t¹o Èn dô trong v¨n miªu t¶, thuyÕt minh, nghÞ luËn, s¸ng t¸c th¬ ca…

Nh©n ho¸ Lµ gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt…b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®îc dïng ®Ó gäi hoÆc t¶ con ngêi, lµm cho thÕ giíi loµi vËt trë lªn gÇn gòi…

Dïng nhiÒu trong th¬ ca, v¨n miªu t¶, thuyÕt minh…

Nãi qu¸ Lµ biÖn ph¸p tu tõ phãng ®¹i møc ®é, quy m«, tÝnh chÊt cña sù vËt, hiÖn tîng ®îc m« t¶ ®Ó nhÊn m¹nh, g©y Ên tîng, t¨ng søc biÓu c¶m.

Dïng trong nh÷ng hoµn c¶nh giao tiÕp cô thÓ.

Nãi gi¶m, nãi tr¸nh

Lµ mét biÖn ph¸p tu tõ dïng çch diÔn ®¹t tÕ nhÞ, uyÓn chuyÓn, tr¸nh g©y c¶m gi¸c qu¸ ®au buån, ghª sî, nÆng nÒ; tr¸nh th« tôc, thiÕu lÞch sù.

Dïng trong nh÷ng hoµn c¶nh giao tiÕp phï hîp.

Lµ s¾p xÕp nèi tiÕp hµng lo¹t tõ hay côm tõ cïng lo¹i ®Ó diÔn t¶ ®îc ®Çy ®ñ h¬n, s©u s¾c h¬n nh÷ng khÝa c¹nh kh¸c nhau cña thùc tÕ, t tëng, t×nh c¶m.

BiÕt sù vËn dông çc kiÓu liÖt kª theo cÆp, kh«ng theo cÆp, t¨ng tiÕn…trong v¨n miªu t¶, thuyÕt minh..

Lµ biÖn ph¸p lÆp l¹i tõ ng÷ (hoÆc c¶ c©u) ®Ó lµm næi bËt ý, g©y c¶m xóc m¹nh.

Sö dông çc d¹ng ®iÖp ng÷ trong viÕt v¨n, trong thuyÕt minh, lµm th¬.

Lµ lîi dông ®Æc s¾c vÒ ©m, vÒ nghÜa cña tõ ng÷ ®Ó t¹o s¾c th¸i dÝ dám, hµi híc…lµm c©u v¨n hÊp dÉn vµ thó vÞ.

Sö dông lèi ch¬i ch÷ ®ång ©m, ®iÖp ©m, nãi l¸i…trong th¬ trµo phóng, c©u ®èi, c©u ®è…

II. Ng÷ ph¸p

26

§¬n vÞ bµi häc

Kh¸i niÖm Çch sö dông

Danh tõ Lµ nh÷ng tõ chØ ngêi, vËt, kh¸i niÖm…

Thêng lµm chñ ng÷ trong c©u. Dïng çc lo¹i danh tõ phï hîp trong v¨n miªu t¶, tù sù…

§éng tõ Lµ nh÷ng tõ chØ hµnh ®éng, tr¹ng th¸i cña sù vËt.

Thêng lµm vÞ ng÷ trong c©u. Dïng çc lo¹i ®éng tõ phï hîp trong v¨n miªu t¶, tù sù…

TÝnh tõ Lµ nh÷ng tõ chØ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt cña sù vËt hµnh ®éng, tr¹ng th¸i

Cã thÓ lµm chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u. Dïng trong c©u v¨n nghÞ luËn, miªu t¶.

Sè tõ Lµ nh÷ng tõ chØ sè lîng vµ thø tù cña sù vËt

Trong ®ßi sèng vµ trong t¸c phÈm v¨n häc(mét canh….hai canh….l¹i ba canh).

§¹i tõ Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó chØ ngêi, sù vËt, ho¹t ®éng tÝnh chÊt ®îc nãi ®Õn trong mét ng÷ c¶nh nhÊt ®Þnh cña lêi nãi hoÆc dïng ®Ó hái

Dïng ®¹i tõ phï hîp trong giao tiÕp, trong héi tho¹i ®Ó gi÷ ®óng vai trong giao tiÕp, héi tho¹i.

Lîng tõ Lµ nh÷ng tõ chØ lîng Ýt hay nhiÒu cña sù vËt

Trong ®êi sèng vµ trong t¸c phÈm v¨n häc

ChØ tõ Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó chØ vµo sù vËt, nh»m x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña sù vËt trong kh«ng gian hoÆc thêi gian.

Lµm phô ng÷ trong côm danh tõ. Cã thÓ lµm chñ ng÷ hoÆc tr¹ng ng÷ trong c©u.

Phã tõ Lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm ®éng tõ, tÝnh tõ ®Ó bæ sung ý nghÜa cho ®éng tõ, tÝnh tõ.

T¹o nªn gi¸ trÞ biÓu c¶m trong çc v¨n b¶n miªu t¶, thuyÕt minh.

Quan hÖ tõ

Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó biÓu thÞ çc ý nghÜa quan hÖ nh së h÷u, so s¸nh, nh©n qu¶…gi÷a çc bé phËn cña c©u hay gi÷a c©u víi c©u trong ®o¹n v¨n.

Sö dông ®óng çc quan hÖ, cÆp quan hÖ tõ ®Ó c©u v¨n trong s¸ng, rµnh m¹ch - nhÊt lµ v¨n nghÞ luËn.

Trî tõ Lµ nh÷ng tõ chuyªn ®i kÌm mét tõ ng÷ trong c©u ®Ó nhÊn m¹nh hoÆc biÓu

§îc dïng nhiÒu trong héi tho¹i, kÞch b¶n v¨n häc.

27

thÞ th¸i ®é ®¸nh gi¸ sù vËt, sù viÖc ®îc nãi ®Õn ë gi÷a tõ ng÷ ®ã.

T×nh th¸i tõ

Lµ nh÷ng tõ ®îc thªm vµo c©u ®Ó cÊu t¹o c©u nghi vÊn, c©u cÇu khiÕn, c©u c¶m vµ ®Ó biÓu thÞ c¸c s¾c th¸i t×nh c¶m cña ng-êi nãi.

Sö dông t×nh th¸i tõ phï hîp trong tõng hoµn c¶nh, giao tiÕp (quan hÖ x· héi, tuæi t¸c…)

Th¸n tõ Lµ nh÷ng tõ dïng ®Ó béc lé t×nh c¶m, c¶m xóc cña ngêi nãi hoÆc dïng ®Ó gäi ®¸p.

§îc dïng nhiÒu trong héi tho¹i, v¨n biÓu c¶m.

Côm danh tõ

Lµ lo¹i tæ hîp tõ do danh tõ víi mét sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh

Gièng danh tõ khi ho¹t ®éng trong c©u

Côm ®éng tõ

Lo¹i tæ hîp do ®éng tõ víi mét sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh

Gièng ®éng tõ khi ho¹t ®éng trong c©u

côm tÝnh tõ

Lo¹i tæ hîp do tÝnh tõ víi mét sè tõ ng÷ phô thuéc nã t¹o thµnh

Gièng tÝnh tõ khi ho¹t ®éng trong c©u

Thµnh phÇn chÝnh cña c©u

Lµ nh÷ng thµnh phÇn b¾t buéc ph¶i cã mÆt ®Ó c©u cã cÊu t¹o hoµn chØnh vµ diÔn ®¹t ®îc mét ý trän vÑn.

ViÕt v¨n miªu t¶, v¨n nghÞ luËn

Thµnh phÇn phô cña c©u

Lµ thµnh phÇn kh«ng b¾t buéc cã mÆt trong c©u

Cho c©u v¨n thªm ý, sinh ®éng

Chñ ng÷ Lµ thµnh phÇn chÝnh cña c©u nªu trªn sù vËt, hiÖn tîng cã hµnh ®éng, ®Æc ®iÓm, tr¹ng th¸i…®îc miªu t¶ ë vÞ ng÷.

T×m vµ ®Æt chñ ng÷ cña c©u cho phï hîp, linh ho¹t phong phó trong v¨n nghÞ luËn, miªu t¶…

VÞ ng÷ Lµ thµnh phÇn chÝnh cña c©u cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c phã tõ chØ quan hÖ thêi gian, tr¶ lêi cho c©u hái lµm g×?, lµm sao?...

T×m vµ ®Æt VÞ ng÷ cña c©u cho phï hîp, linh ho¹t phong phó trong v¨n nghÞ luËn, miªu t¶…

28

Tr¹ng ng÷ Lµ thµnh phÇn phô cña c©u nh»m x¸c ®Þnh thªm vÒ thêi gian, n¬i chèn, nguyªn nh©n, môc ®Ých, çch thøc…diÔn ra sù viÖc nªu trong c©u.

sö dông tr¹ng ng÷ ë çc vÞ trÝ trong c©u cho phï hîp.Thªm tr¹ng ng÷ cho c©u ®Ó t¨ng sù diÔn ®¹t, lµm râ ý tëng , t¨ng tÝnh nèi kÕt m¹ch l¹c.

Thµnh phÇn biÖt lËp

Lµ thµnh phÇn kh«ng tham gia vµo viÖc diÔn ®¹t nghÜa sù viÖc cña c©u. (T×nh th¸i, c¶m th¸n, gäi- ®¸p, phô chñ)

Khëi ng÷ Lµ thµnh phÇn c©u ®øng tríc chñ ng÷ ®Ó nªu lªn ®Ò tµi ®îc nãi ®Õn trong c©u

Dïng nhiÒu trong héi tho¹i, trong kÞch b¶n v¨n häc, trong v¨n nghÞ luËn, tù sù.

C©u trÇn thuËt ®¬n

lµ lo¹i c©u do mét côm C- V t¹o thµnh, dïng ®Ó giíi thiÖu, t¶ hoÆc kÓ vÒ mét sù viÖc, sù vËt hay ®Ó nªu mét ý kiÕn.

Dïng ®óng vµ cã hiÖu qu¶ c©u trÇn thuËt ®¬n cã tõ lµ vµ kh«ng cã tõ lµ.

C©u ®Æc biÖt

Lµ lo¹i c©u kh«ng cÊu t¹o theo m« h×nh chñ ng÷ - vÞ ng÷

Dïng liÖt kª (v¨n miªu t¶, thuyÕt minh…), gäi ®¸p, béc lé c¶m xóc (héi tho¹i).

C©u rót gän

lµ c©u mµ khi nãi hoÆc viÕt cã thÓ lîc bá mét sè thµnh phÇn cña c©u nh»m th«ng tin nhanh, tr¸nh lÆp l¹i tõ ng÷.

Dïng c©u rót gän ph¶i chó ý ng÷ c¶nh, tr¸nh lµm ngêi ®äc, ngêi nghe hiÓu sai, hoÆc hiÓu kh«ng ®Çy ®ñ. Dïng trong lêi tho¹i kÞch b¶n v¨n häc.

C©u ghÐp

Lµ nh÷ng c©u do hai hoÆc nhiÒu côm C-V kh«ng bao chøa nhau t¹o thµnh. Mçi côm C-V nµy ®îc gäi lµ mét vÕ c©u.+ Nèi b»ng 1 quan hÖ tõ + Nèi b»ng 1 cÆp quan hÖ tõ+ Nèi b»ng phã tõ, ®¹i tõ+ Kh«ng dïng tõ nèi, dïng dÊu phÈy, hai chÊm…

X¸c ®Þnh ®óng thµnh phÇn c©u, çc vÕ cña c©u ghÐp. Dùa vµo néi dung ý nghÜa ®Ó lùa chän çch nèi çc vÕ trong c©u ghÐp.Dïng nhiÒu trong v¨n b¶n nghÞ luËn.

29

DÊu c©u Lµ nh÷ng dÊu hiÖu h×nh thøc dïng ®Ó kÕt thóc c©u, t¸ch ý, diÔn ®¹t ý hay biÓu ®¹t mét s¾c th¸i ý nghÜa nµo ®ã (khi viÕt); ®¸nh dÊu nh÷ng chç ngõng, nghØ, çc h×nh thøc diÔn ®¹t ý (khi nãi).

Sö dông ®óng dÊu c©u gãp phÇn t¹o hiÖu qu¶ biÓu ®¹t.

Më réng c©u

Lµ khi nãi hoÆc khi viÕt cã thÓ dïng côm C-V lµm

thµnh phÇn c©u → CN cã

C- V, TN cã C- V, BN cã C- V, §N cã C-V, TN cã C-V.

T¨ng sù lý gi¶i, t¨ng søc biÓu ®¹t, lµm râ nghÜa çc thµnh phÇn c©u. Dïng nhiÒu trong v¨n nghÞ luËn.

ChuyÓn ®æi c©u

Lµ chuyÓn ®æi c©u chñ ®éng thµnh c©u bÞ ®éng (vµ ngîc l¹i) ë mçi ®o¹n v¨n ®Òu nh»m liªn kÕt çc c©u trong ®o¹n thµnh mét m¹ch v¨n thèng nhÊt.

Chó ý chñ thÓ cñ ho¹t ®éng vµ ®èi tîng cña ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c©u.

C©u trÇn thuËt

Lµ c©u dïng ®Ó kÓ, th«ng b¸o, nhËn ®Þnh, miªu t¶… hay yªu cÇu, ®Ò nghi, béc lé t×nh c¶m, xóc c¶m…

dïng nhiÒu trong giao tiÕp v¨n miªu t¶ vµ tù sù.

C©u c¶m th¸n

lµ c©u cã nh÷ng tõ ng÷ c¶m th¸n dïng ®Ó béc lé trùc tiÕp c¶m xóc cña ngêi nãi (ngêi viÕt); xuÊt hiÖn trong ng«n ng÷ giao tiÕp vµ ng«n ng÷ v¨n ch¬ng.

dïng nhiÒu trong giao tiÕp trong v¨n ch¬ng (biÓu c¶m)

C©u nghi vÊn

Lµ c©u cã nh÷ng tõ nghi vÊn, nh÷ng tõ nèi çc vÕ cã quan hÖ lùa chän. Chøc n¨ng lµ ®Ó hái, ngoµi ra cßn dïng ®Ó kh¼ng ®Þnh, b¸c bá, ®e do¹…

Dïng trong c©u nghi vÊn trong héi tho¹i, ®èi tho¹i, ®éc tho¹i, trong kÞch b¶n v¨n häc.

C©u cÇu khiÕn

Lµ c©u cã nh÷ng tõ cÇu khiÕn hay ng÷ ®iÖu cÇu khiÕn; dïng ®Ó ra lÖnh,

Dïng nhiÒu trong giao tiÕp hµng ngµy.

30

yªu cÇu, ®Ò nghÞ, khuyªn b¶o…

C©u phñ ®Þnh

Lµ c©u cã nh÷ng tõ ng÷ phñ ®Þnh dïng ®Ó th«ng b¸o, ph¶n b¸c…

Dïng trong giao tiÕp, trong v¨n nghÞ luËn.

Liªn kÕt c©u vµ ®o¹n v¨n

Çc ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n còng nh çc c©u trong mét ®o¹n v¨n ph¶i liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau vÒ néi dung vµ h×nh thøc (phôc vô chñ ®Ò, s¾p xÕp theo tr×nh tù hîp lý)

Dïng trong v¨n nghÞ luËn.

NghÜa t-êng minh vµ hµm ý

- NghÜa têng minh lµ phÇn th«ng b¸o ®îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u.- Hµm ý lµ phÇn th«ng b¸o tuy kh«ng ®îc diÔn ®¹t trùc tiÕp b»ng tõ ng÷ trong c©u nhng cã thÓ x¶y ra tõ nh÷ng tõ ng÷ Êy.

- Dïng nhiÒu trong giao tiÕp, héi tho¹i.- Hµm ý dïng nhiÒu trong s¸ng t¸c th¬ ca.

Héi tho¹i Lµ ho¹t ®éng giao tiÕp trong ®ã Vai x· héi (VÞ trÝ c¶u ngêi tham gia héi tho¹i) ®îc x¸c ®Þnh b»ng çc quan hÖ x· héi (th©n - s¬, trªn - díi…_

Sö dông ng«n ng÷ ®óng vai trong qu¸ tr×nh tham gia héi tho¹i: ®óng ®èi tîng, v¨n ho¸…sö dông tèt çc ph¬ng ch©m héi tho¹i.

Çch dÉn trùc tiÕp

Lµ nh¾c l¹i nguyªn v¨n lêi nãi hay ý nghÜ cña ngêi hoÆc nh©n vËt,®Æt trong dÊu ngoÆc kÐp.

Dïng trong v¨n nghÞ luËn, thuyÕt minh.

Çch dÉn gi¸n tiÕp

Lµ thuËt l¹i lêi nãi hay ý nghÜ cña ngêi hoÆc nh©n vËt, cã ®iÒu chØnh cho thÝch hîp.

Dïng nhiÒu trong v¨n nghÞ luËn, thuyÕt minh.

§o¹n v¨n Lµ ®¬n vÞ trùc tiÕp t¹o nªn v¨n b¶n, b¾t ®Çu tõ ch÷ viÕt hoa lïi ®Çu dßng, kÕt thóc b»ng dÊu chÊm xuèng dßng vµ thêng biÓu

Liªn kÕt çc c©u ®Ó thµnh ®o¹n v¨n hoµn chØnh. BiÕt sö dông çc ph¬ng tiÖn tõ ng÷, çc kiÓu c©u, çch kÕt cÊu ®o¹n v¨n…®Ó cã nh÷ng

31

®¹t mét ý t¬ng ®èi hoµn chØnh. §o¹n v¨n thêng do nhiÒu c©u t¹o thµnh.

®o¹n v¨n hay→ liªn kÕt çc

®o¹n v¨n trong v¨n b¶n

Liªn kÕt ®o¹n v¨n

Lµ sö dông çc ph¬ng tiÖn liªn kÕt (tõ ng÷, c©u) khi chuyÓn tõ ®o¹n v¨n nµy sang ®o¹n v¨n kh¸c ®Ó thÓ hiÖn quan hÖ ý nghÜa cña chóng

dïng trong v¨n nghÞ luËn t×m nh÷ng çch liªn kÕt çc ®o¹n v¨n cho phï hîp, linh ho¹t vµ sinh ®éng.

Hµnh ®éng nãi

Lµ hµnh ®éng ®îc thùc hiÖn b»ng lêi nãi nh»m môc ®Ých nhÊt ®Þnh (hái, tr×nh bµy, ®iÒu khiÓn, b¸o tin, béc lé c¶m xóc…)

Dïng çc kiÓu c©u chøc n¨ng, phï hîp víi tõng hµnh ®éng nãi ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ giao tiÕp, hiÖu qu¶ biÓu ®¹t.

c. tËp lµm v¨nTæng kÕt 6 kiÓu v¨n b¶n ®· häc

TTKiÓu v¨n b¶n Ph¬ng thøc biÓu ®¹t

VÝ dô vÒ h×nh thøc v¨n b¶n cô thÓ

1 V¨n b¶n tù sù - Tr×nh bµy çc sù viÖc (sù kiÖn) cã quan hÖ nh©n qu¶ dÉn ®Õn kÕt côc.- Môc ®Ých biÓu hiÖn con ngêi, quy luËt ®êi sèng, bµy tá th¸i ®é.

- B¶n tin b¸o chÝ.- B¶n têng thuËt, têng tr×nh.- LÞch sö.- T¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt (truyÖn, tiÓu thuyÕt)

V¨n b¶n miªu t¶ T¸i hiÖn çc tÝnh chÊt thuéc tÝnh sù vËt, hiÖn tîng, gióp con ngêi c¶m nhËn vµ hiÓu ®îc chóng.

- B¶n tin b¸o chÝ.- B¶n têng thuËt, têng tr×nh.- LÞch sö.- T¸c phÈm v¨n häc nghÖ thuËt (truyÖn, tiÓu thuyÕt)

V¨n b¶n biÓu c¶m

Bµy tá trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t×nh c¶m, c¶m xóc cña con ng-êi, tù nhiªn x· héi, sù

- §iÖn mõng, th¨m hái, chia buån.- T¸c phÈm v¨n häc: Th¬ tr÷ t×nh, tuú bót…

32

vËt.V¨n b¶n thuyÕt minh

Tr×nh bµy thuéc tÝnh, cÊu t¹o, nguyªn nh©n, kÕt qu¶ cã Ých hoÆc cã h¹i cña sù vËt, hiÖn tîng,®Î gióp ngêi ®äc cã tri thøc kh¶ quan vµ cã th¸i ®é ®óng ®¾n víi chóng.

- ThuyÕt min s¶n phÈm.- Giíi thiÖu di tÝch, th¾ng c¶nh, nh©n vËt…- Tr×nh bµy tri thøc vµ ph¬ng ph¸p trong khoa häc.

5 V¨n b¶n nghÞ luËn

Tr×nh bµy t tëng, chñ tr¬ng, quan ®iÓm cña con ngêi ®èi víi thiªn nhiªn, x· héi, con ngêi qua çc luËn ®iÓm, luËn cø vµ lËp luËn thuyÕt phôc.

- Ço, hÞch, chiÕu, biÓu.- X· luËn, b×nh luËn, lêi kªu gäi.- S¸ch lÝ luËn.- Tranh luËn vÒ 1 vÊn ®Ò chÝnh trÞ x· héi, v¨n ho¸.

6 V¨n b¶n ®iÒu hµnh (hµnh chÝnh c«ng vô)

Tr×nh bµy theo mÉu chung vµ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ ph¸p lý çc ý kiÕn, nguyÖn väng cña ç nh©n, tËp thÓ ®èi víi c¬ quan qu¶n lý hay ngîc l¹i bµy tá yªu cÇu, quyÕt ®Þnh cña ngêi cã thÈm quyÒn ®èi víi ngêi cã tr¸ch nhiÖm thùc thi hoÆc tho¶ thuËn gi÷a c«ng d©n víi nhau vÒ lîi Ých vµ chøc vô.

- §¬n tõ.- B¸o ço.- §Ò nghÞ.- Biªn b¶n.- Têng tr×nh. Th«ng b¸o.- Hîp ®ång.

So s¸nh çc kiÓu v¨n b¶n1. Sù kh¸c biÖt cña çc kiÓu v¨n b¶n.

- Tù sù: tr×nh bµy sù viÖc- Miªu t¶: §èi tîng lµ con ngêi, vËt, hiÖn tîng t¸i hiÖn ®Æc ®iÓm

cña chóng.

33

- ThuyÕt minh: CÇn tr×nh bµy nh÷ng ®èi tîng ®îc thuyÕt minh, cÇn lµm râ vÒ b¶n chÊt bªn trong vµ nhiÒu ph¬ng diÖn cã tÝnh kh¸ch quan.

- NghÞ luËn: Bµy tá quan ®iÓm- BiÓu c¶m: C¶m xóc- §iÒu hµnh: Hµnh chÝnh

2. Ph©n biÖt çc thÓ lo¹i v¨n häc vµ kiÓu v¨n b¶na. V¨n b¶n tù sù vµ thÓ lo¹i v¨n häc tù sù.

- Gièng: KÓ sù viÖc.- Kh¸c:V¨n b¶n tù sù: xÐt h×nh thøc, ph¬ng thøcThÓ lo¹i tù sù: §a d¹ng, gåm: +TruyÖn ng¾n

+ TiÓu thuyÕt+ KÞch

TÝnh nghÖ thuËt trong t¸c phÈm tù sù:- Cèt truyÖn - nh©n vËt- sù viÖc - KÕt cÊu.

b. KiÓu v¨n b¶n c¶m vµ thÓ lo¹i tr÷ t×nh:

- Gièng: Chøa ®ùng c¶m xóc → t×nh c¶m chñ ®¹o.

- Kh¸c nhau:+ V¨n b¶n biÓu c¶m: bµy tá c¶m xóc vÒ mét ®èi tîng (v¨n xu«i).+ T¸c phÈm tr÷ t×nh: ®êi sèng c¶m xóc phong phó cña chñ thÓ

tríc vÊn ®Ò ®êi sèng→ (th¬).

Vai trß cña çc yÕu tè thuyÕt minh, miªu t¶, tù sù trong v¨n b¶n nghÞ luËn.

- ThuyÕt minh: gi¶i thÝch cho 1 c¬ së nµo ®ã cña vÊn ®Ò bµn luËn.

- Tù sù: sù viÖc dÉn chøng cho vÊn ®Ò.- Miªu t¶:

V. BA kiÓu v¨n b¶n häc ë líp 9.

HÖ thèng ®Æc ®iÓm 3 kiÓu v¨n b¶n líp 9.

KiÓu v¨n b¶n

§Æc ®iÓm

V¨n b¶n thuyÕt minh

V¨n b¶n tù sùV¨n b¶n nghÞ

luËn

§Ých (môc ®Ých)

Ph¬i bµy néi dung s©u kÝn bªn trong ®Æc trng ®èi tîng

- Tr×nh bµy sù viÖc

Bµy tá quan ®iÓm nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vÒ vai trß

Çc yÕu tè t¹o - §Æc ®iÓm - Sù viÖc. LuËn ®iÓm,

34

thµnh kh¶ quan cña ®èi

- Nh©n vËt luËn cø, dÉn chøng.

(Kh¶ n¨ng kÕt hîp) ®Æc ®iÓm c¸ch lµm

Ph¬ng ph¸p thuyÕt minh: gi¶i thÝch

Giíi thiÖu, tr×nh bµy diÔn biÕn

- HÖ thèng lËp luËn- KÕt hîp miªu t¶, tù sù.

35

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP NGỮ VĂN 9 KÌ I NĂM HỌC 2013-2014

I. PHẦN THỨ NHẤT: VĂN HỌC.

I. CỤM BÀI VĂN BẢN NHẬT DỤNG.

1. Cho biết tác giả của văn bản “Phong cách Hồ Chí Minh”? Qua văn bản, hãy cho biết vẻ đẹp phong cách Hồ Chí Minh là gì? - Tác giả Lê Anh Trà. - Vẻ đẹp phong cách Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, giữa thanh cao và giản dị.

2. Qua văn bản “Phong cách Hồ Chí Minh”, tác giả Lê Anh Trà đã cho biết sự tiếp thu tinh hoa văn hóa nước ngoài của Hồ Chí Minh như thế nào? Qua văn bản “Phong cách Hồ Chí Minh”, Hồ Chí Minh đã tiếp thu tinh hoa văn hóa nước ngoài một cách có chọn lọc. + Không chịu ảnh hưởng một cách thụ động; + Tiếp thu mọi cái đẹp, cái hay đồng thời với việc phê phán những hạn chế, tiêu cực; + Trên nền tảng văn hóa dân tộc mà tiếp thu những ảnh hưởng quốc tế (tất cả những ảnh hưởng quốc tế đã được nhào nặn với cái gốc văn hóa dân tộc không gì lay chuyển được.

3. Ga-bri-en Gắc-xi-a Mac-két là nhà văn nước nào? Hoàn cảnh ra đời văn bản “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”? - Ga-bri-en Gắc-xi-a Mac-két là nhà văn nước Cô-lôm-bi-a. - Hoàn cảnh ra đời văn bản “Đấu tranh cho một thế giới hòa bình”: thánh 8 năm 1986, nguyên thủ sáu nước ấn Độ, Mê-hi-cô, Thụy Điển, Ác-hen-ti-na, Hi Lạp, Tan-da-ni-a họp lần thứ hai tại Mê-hi-cô, đã ra một bản tuyên bố kêu gọi chấm dứt chạy đua vũ trang, thủ tiêu vũ khí hạt nhân để đảm bảo an ninh và hòa bình cho thế giới.

4. Qua văn bản “Tuyên bố thế giới về sự sống còn , quyền được bảo vệ và phát triển của trẻ em” , hãy nêu tình trạng trẻ em trên thế giới. Tình trạng trẻ em trên thế giới. - Bị trở thành nạn nhân chiến tranh và bạo lực, của sự phân biệt chủng tộc, sự xâm lược, sự chiếm đóng của nước ngoài. - Chịu đựng thảm họa của đói nghèo, khủng hoảng kinh tế, tình trạng vô gia cư, bệnh dịch, mù chữ, môi trường xuống cấp. - Trẻ em chết do suy dinh dưỡng, bệnh tật.

36

II. CỤM TRUYỆN, THƠ TRUNG ĐẠI:

1. Tính cách của nhân vật Vũ Nương trong “Chuyện người con gái Nam Xương” ? Tính cách của nhân vật Vũ Nương trong “Chuyện người con gái Nam Xương” + Là một người phụ nữ xinh đẹp, nết na, hiền thục, hết lòng vun đắp hạnh phúc gia đình: giữ gìn khuôn phép trước người chồng hay ghen, không từng để lúc nào vợ chồng phải bất hòa. + Đảm đang, tháo vát: ân cần dặn dò chồng, lo lắng cho gia đình thay chồng. + Là người mẹ hiền, dâu thảo: vừa nuôi con nhỏ, vừa lo cho mẹ chồng; lời trăng trối của mẹ chồng đã ca ngợi và ghi nhận công lao của nàng. + Là người vợ yêu chồng, hết lòng thủy chung với chồng: thương nhớ chồng theo tháng năm dài, không trang điểm, …

2. Trong “Chuyện người con gái Nam Xương”, tác giả đưa vào nhiều yếu tố kì ảo nhằm thể hiện điều gì? Tác giả đưa vào nhiều yếu tố kì ảo nhằm: + Hoàn chỉnh thêm những nét đẹp vốn có của Vũ Nương. + Tạo nên một kết thúc phần nào có hậu cho tác phẩm, thể hiện ước mơ ngàn đời của nhân dân ta về sự công bằng. + Tăng thêm tính bi kịch và khẳng định niềm thương cảm của tác giả đối với số phận bi thảm của người phụ nữ; làm tăng thêm giá trị nhân đạo cho tác phẩm.

3. Giải thích nhan đề “Hoàng Lê nhất thống chí”? Thể loại của tác phẩm? - Giải thích nhan đề: Ghi chép về sự thống nhất của vương triều nhà Lê. - Thể loại: Tiểu thuyết lịch sử viết theo lối chương hồi.

4. Nội dung của “Truyện Kiều”? Nội dung của “Truyện Kiều”: - Giá trị hiện thực: Bức tranh hiện thực về một xã hội bất công, tàn bạo của tầng lớp thống trị và số phận những con người bị áp bức đau khổ, đặc biệt là số phận bi kịch của phụ nữ. - Giá trị nhân đạo: Tố cáo, lên án những thế lực xấu xa; thương cảm trước số phận bi kịch của con người; khẳng định, đề cao, tài năng, nhân phẩm và những khát vọng chân chính của con người.

5. “ Mai cốt cách thuyết tinh thần Mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười” a) Hai câu thơ trên trích trong tác phẩm (hoặc đoạn trích) nào? Cho biết tác giả? b) Nội dung, nghệ thuật hai câu thơ trên.

37

Trả lời: a) Hai câu thơ trên trích từ đoạn “Chị em Thúy Kiều” hoặc “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. b) Nội dung: Giới thiệu vẻ đẹp duyên dáng, thanh cao, trong trắng của hai chị em Thúy Kiều và nét riêng từng người. Nghệ thuật: Ẩn dụ “Mai cốt cách, tuyết tinh thần”; bút pháp ước lệ tượng trưng, gợi tả.

6. Phân tích nội dung, nghệ thuật của bốn câu thơ sau: “ Vân xem trang trọng khác vời, Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang. Hoa cười ngọc thốt đoan trang, Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da”. Vẻ đẹp của Thúy Vân. - Từ “Trang trọng” ◊ Vẻ đẹp cao sang, quí phái, đoan trang. - Liệt kê: khuôn mặt, đôi mày, mái tóc, làn da, nụ cười, giọng nói Kết hợp dùng từ “đầy đặn, nở nang, đoan trang” làm nổi bật vẻ đẹp riêng của Thúy Vân. - Ẩn dụ, nhân hóa, so sánh. ◊ Thể hiện vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu, quí phái. “Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang. Hoa cười ngọc thốt đoan trang”. => Chân dung mang tính cách, số phận. Vẻ đẹp tạo sự hòa hợp, êm đềm với thiên nhiên nên Thúy Vân có một cuộc đời bình lặng, suôn sẻ.

7. Phân tích vẻ đẹp về nhan sắc và tài năng của Thúy Kiều. Kiều là một cô gái tài sắc vẹn toàn. Tác giả khái quát đặc điểm của nhân vật: “Kiều càng sắc sảo mặn mà”. Nàng “sắc sảo” về trí tuệ và “mặn mà” về tâm hồn. - Vẻ đẹp của Kiều: + Không như tả Thúy Vân một cách cụ thể, chi tiết, khi tả Kiều tác giả tập trung vào đôi mắt vì đôi mắt thể hiện sự tinh anh của tâm hồn và trí tuệ. Nét vẽ của thi nhân thiên về gợi. Đôi mắt tạo một ấn tượng chung về vẻ đẹp của một giai nhân tuyệt thế. Ẩn dụ: “làn thu thủy” đôi mắt trong sáng, long lanh, linh hoạt. “nét xuân sơn” sự thanh tú trên gương mặt trẻ trung tràn đầy sức sống. + Vẻ đẹp mang tính cách, số phận; không hòa hợp, làm cho thiên nhiên phải ghen ghét, đố kị. Nhân hóa “hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh”. + Vẻ đẹp làm người say đắm. Dùng điển cố, điển tích “một hai nghiêng nước nghiêng thành”. - Tài của Kiều: + Đạt đến mức lí tưởng theo quan niệm thẩm mĩ phong kiến: cầm, kì, thi, họa. + Tài đàn là sở trường, năng khiếu “nghề riêng”, vượt lên trên mọi người “ăn đứt”. + Tài đã thể hiện cái tâm của nàng: một trái tim đa sầu, đa cảm.

38

=> Vẻ đẹp của Kiều là cả nhan sắc, tài năng, tâm hồn.

8. Phân tích bốn câu thơ: “Ngày xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. Cỏ non xanh tận chân trời, Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”. Khung cảnh thiên nhiên với vẻ đẹp riêng của mùa xuân. - Hai câu thơ đầu: + Hình ảnh: “én đưa thoi” vừa gợi thời gian qua nhanh, vừa gợi cảnh những con chim én rộn ràng bay liệng giữa bầu trời trong sáng, rộng lớn. + Ánh sáng đẹp của ngày xuân “thiều quang” đã qua tháng ba. Đang ở trong xuân nhưng có tâm trạng tiếc xuân “đã ngoài”. - Hai câu cuối: + Hình ảnh: “cỏ non” sức sống tươi trẻ của mùa xuân; “hoa lê trắng điểm” ◊ sự mới mẻ, tinh khôi + Màu sắc: “xanh tận chân trời” xanh của cỏ, xanh của trời tạo sự khoáng đạt, trong trẻo; “trắng điểm” của hoa lê gợi sự nhẹ nhàng, thanh khiết. + Dùng từ “điểm” ◊ Sự vật trong cảnh như có hồn, sinh động chứ không tĩnh tại. => Tác giả chọn lọc hình ảnh tiêu biểu, vừa gợi vừa tả.

9. Phân tích sáu câu thơ đầu của đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích” Hoàn cảnh cô đơn tội nghiệp của Kiều: “ Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân, Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung. Bốn bề bát ngát xa trông, Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia. Bẽ bàng mây sớm đèn khuya, Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.” - Ẩn dụ: “khóa xuân” ◊ Kiều đang bị giam lỏng. - Liệt kê kết hợp từ trái nghĩa: “non xa, trăng gần” ◊ Lầu Ngưng Bích chơi vơi giữa mênh mang trời nước. - Dùng từ ghép, từ láy: “bốn bề bát ngát” ◊ Sự rợn ngợp của không gian mênh mông. - Hình ảnh: “cát vàng, bụi hồng” vừa tả thực vừa mang tính ước lệ, cảnh nhiều đường nét, ngổn ngang như tâm trạng của Kiều. - Ần dụ: “mây sớm, đèn khuya” ◊ Thời gian tuần hoàn, khép kín; thời gian cùng với không gian như đang giam hãm con người. Kiều ở trong hoàn cảnh cô đơn tuyệt đối. - So sánh: “Nửa tình nửa cảnh như chia tấm lòng.” ◊ Trước cảnh, Kiều càng buồn cho thân phận của mình.

11. Qua đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga”, với tư cách là người chịu ơn, Kiều Nguyệt Nga đã bộc lộ những nét đẹp tâm hồn

39

như thế nào? Nét đẹp tâm hồn của Kiều Nguyệt Nga. - Là cô gái khuê các, thùy mị, nết na, có học thức: qua lời nói, cách xưng hô với Lục Vân Tiên thật khiêm nhường: “quân tử”, “tiện thiếp”. - Cách nói năng văn vẻ, dịu dàng, mực thước, trình bày vấn đề rõ ràng, khúc chiết, đáp ứng đầy đủ những điều thăm hỏi ân cần của Lục Vân tiên: “Làm con đâu dám cãi cha”, “Chút tôi liễu yếu đào thơ”. - Thể hiện sự cảm kích, xúc động của mình dành cho Lục Vân tiên: “Trước xe quân tử tạm ngồi, Xin cho tiện thiệp lạy rồi sẽ thưa”. - Ý thức và chịu ơn rất trọng của Lục Vân Tiên, không chỉ cứu mạng mà cứu cả cuộc đời trong trắng ( còn quí hơn tính mạng) “ Lâm nguy chẳng gặp giải nguy, Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi” - Băn khoăn tìm cách trả ơn, dù hiểu rằng đền đáp đến mấy cũng không đủ: “Lấy chi cho phỉ tấm lòng cùng ngươi” => Nét đẹp tâm hồn đó là đã làm cho hình ảnh Kiều Nguyệt Nga chinh phục được tình cảm yêu mến của nhân dân.

12. “Nhớ câu kiến nghĩa bất vi, Làm người thế ấy cũng phi anh hùng”. a) Hai câu thơ trên trích trong tác phẩm (hoặc đoạn trích) nào? Cho biết tác giả? b) Nội dung hai câu thơ trên?

Trả lời: a) Hai câu thơ trên trích từ đoạn trích “Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga” hoặc từ tác phẩm “Lục Vân Tiên”. b)Nội dung: Thể hiện quan niệm thấy việc nghĩa mà không làm thì không phải là người anh hùng (làm việc nghĩa như là bổn phận, một lẽ tự nhiên).

40

III. CỤM THƠ HIỆN ĐẠI:

1. Chủ đề của bài thơ “Đồng chí”? Tình đồng chí của những người lính dựa trên cơ sở cùng chung cảnh ngộ và lí tưởng chiến đấu được thể hiện thật tự nhiên, bình dị mà sâu sắc trong mọi hoàn cảnh, nó góp phần quan trọng tạo nên sức mạnh và vẻ đẹp tinh thần của người lính cách mạng.

2. a) Chép lại 6 câu thơ đầu của bài thơ “Đồng chí”. b) Cho biết tác giả? Nội dung chính của 6 câu thơ trên.

Trả lời: a) “Quê hương anh nước mặn, đồng chua Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá. Anh với tôi đôi người xa lạ Tự phương trời chẳng hẹn quen nhau, Súng bên súng, đầu sát bên đầu. Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ.” b) Tác giả: Chính Hữu. Nội dung của 6 câu thơ: Cơ sở hình thành tình đồng chí.

3. Phân tích ba câu thơ cuối bài “Đồng chí”. Bức tranh đẹp về tình đồng chí, đồng đội của những người lính, là biểu tượng đẹp của về cuộc đời người chiến sĩ. - Hoàn cảnh thực khắc nghiệt của thời tiết “sương muối”, với ba hình ảnh gắn kết nhau: “người lính, khẩu súng, ánh trăng” ◊ Sức mạnh của tình đồng chí giúp họ vượt qua gian khổ, sưởi ấm họ để cùng nhau chiến đấu. - Hình ảnh vừa hiện thực vừa lãng mạn: “Đầu súng trăng treo” ◊ Sự liên tưởng phong phú. + Súng và trăng vừa gần vừa xa; vừa thực tại vừa mơ mộng; vừa có chất chiến đấu vừa trữ tình; vừa chiến sĩ vừa là thi sĩ. => Đây là biểu tượng của thơ ca kháng chiến.

4. a) Chép lại khổ thơ đầu trong “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” - Phạm Tiến Duật. b) Phân tích nội dung, nghệ thuật.

Trả lời: a) “Không có kính không phải vì xe không có kính Bom giật, bom rung kính vỡ đi rồi Ung dung buồng lái ta ngồi, Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.” b) Hình ảnh những chiếc xe không kính. - Một hình ảnh chân thực. Dùng hàng loạt từ phủ định “không” để

41

khẳng định. - Hoàn cảnh rất thực. Điệp từ “bom” kết hợp động từ “giật, rung” ◊ nguyên nhân: những chiếc xe phục vụ chiến trường, luôn đối diện với hoàn cảnh khốc liệt của chiến tranh. - Tư thế hiên ngang của những người lính lái xe. Dùng từ láy: “ung dung”. - Tinh thần anh dũng, xem thường khó khăn. Điệp từ: “nhìn”. => Qua hình ảnh những chiếc xe không kính, tác giả làm nổi bật lên hình ảnh những người lái xe ở tuyến đường Trường Sơn hiên ngang, dũng cảm.

5. a) Cho biết tác giả và hoàn cảnh sáng tác bài thơ: “Đoàn thuyền đánh cá”. b) Nêu nội dung của bài thơ.

Trả lời: a) Tác giả: Huy Cận. Sáng tác trong chuyến đi thực tế ở vùng mỏ Quảng Ninh giữa năm 1958. b) Nội dung: Khắc họa nhiều hình ảnh đẹp, tráng lệ, thể hiện sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người lao động, bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước và cuộc sống.

6. a) Chép lại khổ thơ đầu bài thơ: “Đoàn thuyền đánh cá”. b) Phân tích nội dung và nghệ thuật.

Trả lời: a) Chép đoạn thơ: “Mặt trời xuống biển như hòn lửa Sóng đã cài then, đêm sập cửa Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát cùng buồm cùng gió khơi.” b) Cảnh đoàn thuyền ra khơi - Cảnh biển về đêm. + So sánh: “Mặt trời xuống biển như hòn lửa” ◊ Biển đẹp rực rỡ. + Nhân hóa: “Sóng đã cài then, đêm sập cửa” ◊ Vũ trụ như ngôi nhà lớn, gần gũi. - Hình ảnh người lao động. + Dùng từ: “lại” ◊ Công việc thường xuyên. + Sự gắn kết ba sự vật: “cánh buồm, gió khơi, câu hát” ◊ Hình ảnh khỏe, lạ. + Đối lập, tương phản: sự nghỉ ngơi của vũ trụ - con người lại ra khơi. Niềm vui, sự phấn chấn của người lao động như có sức mạnh vật chất, góp với sức gió, giúp con thuyền ra khơi nhanh hơn.

7. a) Chép lại khổ thơ cuối bài thơ: “Đoàn thuyền đánh cá”. b) Phân tích nội dung và nghệ thuật.

42

Trả lời: a) “Câu hát căng buồm với gió khơi, Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời. Mặt trời đội biển nhô màu mới, Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi” b) Hình ảnh đoàn thuyền trở về. - Lặp lại hình ảnh ba sự vật: “cánh buồm, gió khơi, câu hát” ◊ Niềm vui, sự phấn chấn khi đánh cá trở về. - Nhân hóa: “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời” ◊ Sự khẩn trương của người lao động. Thề hiện tầm vóc, vị thế kì vĩ của người lao động. - Nhân hóa: “Mặt trời đội biển nhô màu mới, Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”. - Ca ngợi thành quả lao động , niềm tin vào tương lai. => Qua bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”, phân tích vẻ đẹp của cảnh đánh cá trên biển. Vẻ đẹp của cảnh đánh cá trên biển giữa biển đêm trong niềm vui phơi phới, khỏe khoắn của người lao động làm chủ công việc của mình. - Con thuyền trở nên kì vĩ, khổng lồ, hòa nhập với kích thước rộng lớn của thiên nhiên, vũ trụ: “Lái gió, buồm trăng, mây cao, biển bằng, dò bụng biển, dàn đan thế trận, …” - Niềm vui, sự lạc quan trở thành bài ca đầy niềm vui, nhịp nhàng cùng thiên nhiên. “Ta hát bài ca gọi cá vào, …” - Lao động khẩn trương: “Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng, Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng”. => Niềm say sưa, hào hứng và những ước mơ bay bổng của con người muốn hòa hợp với thiên nhiên và chinh phục thiên nhiên bằng công việc lao động của mình.

8. a) Chép lại ba câu thơ đầu của bài thơ “Bếp lửa”. Cho biết tác giả? b) Phân tích ba câu thơ trên.

Trả lời: a) “Một bếp lửa chờn vờn sương sớm Một bếp lửa ấp iu nồng đượm Cháu thương bà biết mấy nắng mưa” Tác giả: Bằng Việt. b) Sự hồi tưởng được bắt đầu từ hình ảnh thân thương, ấm áp về bếp lửa. + Điệp ngữ: “Một bếp lửa”, từ láy: “chờn vờn” ◊ Hình ảnh gần gũi, quen thuộc. + Từ láy: “ấp iu” ◊ Gợi bàn tay kiên nhẫn, khéo léo và tấm lòng chi chút của người nhóm lửa. Từ hình ảnh bếp lửa, người cháu nhớ về bà, càng thương bà vất vả.

9. Phân tích khổ thơ cuối bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt. “Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu

43

Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở: - Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa? …” Tình cảm và suy nghĩ của người cháu dành cho bà. - Liệt kê: “ngọn khói trăm tàu, lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả” ◊ Cháu sống trong điều kiện đầy đủ, sung túc. - Dùng phó từ: “vẫn chẳng” ◊ Khẳng định tâm trạng, nỗi nhớ không nguôi của cháu. - Câu hỏi tu từ: “- Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?” ◊ Nhớ về bà, về sự gian khổ của bà qua việc nhóm bếp. => Đi xa, dù sống trong hoàn cảnh có đủ tiện nghi, người cháu luôn nhớ đến bà, một tình cảm chân thành, sâu sắc.

10. a) Chép lại hai khổ thơ đầu bài “Ánh trăng”. b) Cho biết tác giả, năm sáng tác.

Trả lời: a) “Hồi nhỏ sống với đồng với sông rồi với bể hồi chiến tranh ở rừng vầng trăng thành tri kỉ

Trần trụi với thiên nhiên Hồn nhiên như cây cỏ ngỡ không bao giờ quên cái vầng trăng tình nghĩa b) Tác giả: Nguyễn Duy. Năm sáng tác: 1978.

11. Nêu chủ đề của bài thơ “Ánh trăng”. Chủ đề của bài thơ. - Nhắc nhở về thái độ tình cảm đối với năm tháng quá khứ gian lao, tình nghĩa; đối với thiên nhiên, đất nước bình dị, hiền hậu. - Nhắc nhở về thái độ với những người đã khuất và ngay cả chính mình. - Gợi lên đạo lí sống có thủy chung “Uống nước nhớ nguồn”.

12. Phân tích khổ thơ: “Ngửa mặt lên nhìn mặt có cái gì rưng rưng như là đồng là bể như là sông là rừng” Tâm trạng và sự xúc động của con người. - Ẩn dụ: “mặt” ◊ Bắt gặp lại quá khứ, như gặp lại chính mình. - Từ láy: “rưng rưng” ◊ Niềm xúc động dâng cao. - So sánh: “như là đồng là bể như là sông là rừng”

44

Những kỉ niệm của một thời hồn nhiên, tươi mát sống lại trong lòng người. => Vầng trăng đã gợi lại quá khứ, khiến cho con người nhớ lại trong niềm xúc động dâng cao.

45

IV. CỤM TRUYỆN HIỆN ĐẠI:

1. a) Cho biết tác giả và năm sáng tác của truyện ngắn “ Làng” b) Chủ đề của truyện ngắn “Làng”? a) Tác giả: Kim Lân. Năm sáng tác: 1948. b) Chủ đề của truyện ngắn “Làng”: tình yêu làng và lòng yêu nước, tinh thần kháng chiến của người nông dân trong thời kì kháng chiến chống Pháp.

2. Qua truyện ngắn “Làng”, hãy làm rõ diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai? Diễn biến tâm trạng của nhân vật ông Hai. Khi nghe tin dữ về làng: - Đột ngột, sững sờ: “Cổ ông lão nghẹn ắng hẳn lại, da mặt tên rân rân”. - Cố trấn tĩnh, cố không tin, hỏi lại với hy vọng là có sự nhầm lẫn: “một lúc lâu ông mới rặn è è. … -Liệu có thật không hở bác? Hay là chỉ lại…”. - Được khẳng định rành rọt, ông đau đớn, xấu hổ như chính mình mắc lỗi: “Cúi gằm mặt xuống mà đi về”. => Tình yêu làng của của ông Hai thống nhất với lòng yêu nước và tinh thần kháng chiến.

3. Qua truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”, hãy nêu những nét đẹp của nhân vật anh thanh niên? Những nét đẹp của nhân vật anh thanh niên. - Hoàn cảnh sống: một mình trên đỉnh núi cao; công việc: “đo nắng, đo mưa, đo gió, tính mây, đo chấn động mặt đất, dự báo thời tiết”. - Ý thức về công việc và lòng yêu nghề. - Hạnh phúc khi thấy công việc của mình có ích cuộc sống, cho mọi người. - Có những suy nghĩ thật đúng và thật sâu sắc về công việc đối với cuộc sống con người. “Khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được”. - Tổ chức, sắp xếp cuộc sống ngăn nắp, chủ động: Ngôi nhà, trồng hoa; thích đọc sách. - Cởi mở, chân thành rất quí trọng tình cảm, quan tâm đến mọi người. - Khiêm tốn, thành thực.

4. a) Cho biết tác giả và năm sáng tác truyện ngắn “Chiếc lược ngà”. b) Tóm tắt và nêu chủ đề của truyện.

Trả lời:a) Tác giả: Nguyễn Quang Sáng. Năm sáng tác: 1966 b) Tóm tắt : Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. mãi đến khi con gái lên tám tuổi, , ông mới có địp về thăm nhà, thăm con. Bé Thu không nhận ra ba vì vết sẹo trên mặt làm ba em không còn giống với người trong bức ảnh chụp mà em đã biết. em đối xử với ba như người xa lạ. đến lúc Thu nhận ra ba thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi. ở không căn cứ, người cha dồn hết tình cảm yêu quí , nhớ thương đứa con vào việc là chiếc lược ngà để tặng cô con gái bé nhỏ. Trong một trận càn, ông hy sinh. Trước lúc nhắm mắt, ông còn kịp trao cây lược cho

46

người bạn. Chủ đề: Ca ngợi tình cảm cha con thiêng liêng trong cảnh ngộ éo le của chiến tranh. Tình cảm ấy có giá trị nhân bản sâu sắc, càng cao đẹp trong những cảnh ngộ khó khăn.

5. Sau khi đọc xong truyện ngắn “Chiếc lược ngà”, em có suy nghĩ gì? - Thương cảm cho bé Thu. Một em bé ngây thơ, hồn nhiên lớn lên trong chiến tranh bị thiếu thốn, mất mát nhiều về tình cảm gia đình, tình cha con. Nhất là hoàn cảnh éo le của em. - Qua bé Thu, chúng ta hiểu thêm hoàn cảnh của những trẻ em Việt Nam trong chiến tranh. - Cảm nhận sâu sắc tình cha dành cho con. Hiểu thêm nỗi đau mà người chiến sĩ cách mạng phải chịu đựng, ngoài sự hy sinh. - Qua tác phẩm, ta thấy được cuộc sống, tình cảnh của nhân dân miền Nam trong chiến tranh.

47

B.PHẦN II: TIẾNG VIỆT

Câu 1: Các từ ngữ: nói trạng; nói nhăng; nói cuội; nói có sách, mách có chứng; nói dối; nói mò; nói hươu, nói vượn; các cách nói liên quan đến phương châm hội thoại nào? Vì sao? Phương châm về chất:Vì phương châm về chất yêu cầu nội dung nói phải đúng như mình nghĩ và phải xác thực.

Câu 2:Truyện cười “Mất rồi”. Thuộc phương châm hội thoại nào? Phân tích. Truyện “Mất rồi” thuộc phương châm quan hệ. -Phân tích: Trong truyện cười người khách hỏi thằng bé: “Bố đi đâu?”. Thằng bé (nó nghĩ đến tờ giấy bị cháy) đáp: “Mất rồi!”. Ông khách hoảng hốt hỏi: “Vì sao mà mất?”. Thằng bé vẫn nghĩ đến tờ giấy bị cháy: “Cháy!”. phương châm quan hệ: Khi giao tiếp cần nói đúng vào đề tài giao tiếp tránh nói lạc đề.

Câu 3:Trong giao tiếp có phải lúc nào cũng phải tuân thủ phương châm hội thoại không? Vì sao? Trong giao tiếp, không nhất thiết lúc nào cũng phải tuân thủ tát cả các phương châm hội thoại. Có thể ưu tiên cho một phương châm hội thoại mà phải vi phạm 1 hoặc 1 số phương châm hội thoại nào đó; hoặc cũng có thể vì lí do muốn nhấn mạnh, muốn lịch sự, tế nhị,…

Câu 4: ChoVD trường hợp không tuân thủ phương châm hội thoại và phân tích nguyên nhân. VD: Bác sĩ khám bệnh cho Lan và nói rằng mười phần không được một, nhưng Linh thông báo cho Lan lại nói rằng mười phần đỡ được chín phần rồi. Linh đã vi phạm phương châm về chất.

Câu 5: Khi xưng hô với người đối thoại, người nói cần căn cứ vào đâu cho thích hợp? VD? Khi xưng hô với người đối thoại, người nói cần căn cứ vào đối tượng và những đặc điểm khác của tình huống giao tiếp để xưng hô cho thích hợp. VD: Căn cứ vào tuổi tác,vào địa vị xã hội, vào quan hệ mật thiết hoặc xã giao.

Câu 6: Giải thích nghĩa các cách xưng hô của Tố Hữu với Lượm trong bài thơ “Lượm”. “Cháu” (Cháu cười híp mí), “Lượm” ( Thôi rồi, Lượm ơi!), “Chú đồng chí nhỏ” (Chú đồng chí nhỏ- Bỏ thư vào bao), “Chú bé” (Ca lô chú bé- Nhấp nhô trên đầu). -Tố Hữu xưng hô với Lươm theo các từ ngữ xưng hô với nhau: +Cháu: xưng hô theo tuổi tác và quan hệ giữa hai người. +Lượm: Là cách gọi trực tiếp và thân mật. +Chú đồng chí nhỏ: là xưng hô thân mật nhưng tôn trọng vì Lượm đã thành chiến sĩ liên lạc.

48

+Chú bé: Là cách xưng hô trung tính, chỉ Lượm là một chú bé.

Câu7: “Chợt đứa con nói rằng: -Cha Đản đến kia kìa.” Đó là lời nói dẫn trực tiếp hay gián tiếp? Dẫn lời nói hay ý nghĩ?

*Trả lời: - Đứa con nói rằng: “Cha Đản đến kia kìa” đó là trường hợp dẫn trực tiếp lời của Đản. Đây là dẫn lời nói chứ không phải ý nghĩ nhân vật.

Câu8: “Nhưng khi nhận được chiếc thoa vàng, chàng mới sợ hãi mà nói: -Đây quả là vật dùng mà vợ tôi mang lúc ra đi’’. Hãy chuyển lời nói trực tiếp của Trương Sinh thành lời dẫn gián tiếp. *Trả lời: Chuyển lời trực tiếp của Trương Sinh sang lời dẫn gián tiếp: Nhưng khi nhận được chiếc thoa vàng, chàng mới sợ hãi mà nói rằng đó chính là vật mà vợ chàng đã mang đi.

Câu9: Một từ có thể có nhiều nghĩa hay không? Cho VD về nghĩa khác nhau của một từ. -Một từ có thể có nhiều nghĩa khác nhau. VD: Nghĩa khác nhau của từ “ăn”. +Đưa thức an vào cơ thể: là ăn cơm. +Ăn uống nhân dịp nào đó: ăn cưới, ăn cơm liên hoan. +Nhận lấy để hưởng: ăn hoa hồng, ăn chênh lệch giá. +Khớp với nhau: ăn ý, ăn ảnh. +Làm tiêu hao, mất đi: ăn mòn kim loại.

Câu10: Có mấy phương thức phát triển nghĩa của từ vựng? VD? - Phương thức phát triển nghĩa của từ vựng: + Ẩn dụ. + Hoán dụ. VD: -Sự phát triển nghĩa theo phương thức ẩn dụ: đầu người, đầu súng, đầu ruồi, đầu đạn. - Sự phát triển nghĩa theo phương thức hoán dụ: Chân người đi làm đá mòn. Anh ta có chân trong ban chấp hành.

Câu11: Tìm ba từ mới trong tiếng Việt được mượn trong tiếng nước ngoài: -Ti vi, internet, computer.

Câu12: Trình bày những cách làm tăng vốn từ vựng tiếng Việt? -Thêm nghĩa mới cho những từ đã có: “ăn” có các nghĩa mới: phối hợp tốt với nhau: ăn ý; làm tiêu hao dần: ăn mòn; không trả lại những thứ vay mượn: ăn quỵt. -Tăng số lượng từ bằng cách vay mượn tiếng nước ngoài: ti vi,

49

computer, internet. -Tạo các từ ngữ mới trên có sở đã có: quản trị mạng, ngân hàng đề, kinh tế tri thức, thí nghiệm ảo.

Câu13: Thuật ngữ có đặc điểm gì? -Đặc điểm của thuật ngữ: +Tính chính xác: mỗi thuật ngữ chỉ biểu thị một khái niệm và ngược lại. Do đó thuật ngữ có tính chính xác cao. Thuật ngữ không đa nghĩa như các từ thông thường. +Tính hệ thống: thuật ngữ không đơn lẻ mà bao giờ cũng nằm trong một hệ thống, trông một lĩnh vực khoa học nhất định. +Tính quốc tế: các khái niệm khao học là một kết quả nhận thức chung của một nhân loại, vì vậy thuật ngữ khoa học mang tính quốc tế, phổ biến toàn thế giới.

Câu14: Tìm 5 VD về thuật ngữ trong lĩnh vực khoa học ngữ văn, 5 VD toán học: -Thuật ngữ ngữ văn: đề tài, chủ đề, cốt truyện, nhân vật, chi tiết. -Thuật ngữ toán học: góc, phân giác, đường cao, đường chéo, tam giác.

Câu 15: Có mấy cách trau dồi vốn từ? Muốn sử dụng tốt tiếng Việt phải chú ý gì đối với phần từ vựng? -Có 2 cách trau dồi vốn từ: +Biết đầy đủ chính xác nghĩa và cách dùng từ. +Biết thêm những từ mới để vốn từ của cá nhân ngày càng giàu có.

50

C. PHẦN THỨ BA: TẬP LÀM VĂN

VĂN THUY ẾT MINH: Một số đề bài tham khảo:

Đề 1: Giới thiệu một di tích lịch sử ở quê hương em

Làng Đông Ngạc, huyện Từ Liêm, ngoại thành Hà Nôi có đền Chèm là một trong những ngôi đền cổ nhất nước, đã được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử quốc gia. Hàng ngàn năm nay, đền Chèm vẫn vững vàng tọa lạc trong một khu đất rộng cây cối xanh tươi ven sồng Hồng. Quy mô ngôi đền xứng đáng với tài đức của người anh hùng Lí Thân đã có nhiều công lao trong việc dẹp giặc ngoại xâm trong buổi đầu lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Tương truyền rằng, ông đã được An Dương Vương phong tước Đại Vương. Sau khi ông qua đời, nhân dân trong vùng lập đền thờ, tôn ông như một vị thánh. Du khách đến thăm, từ xa nhìn lại đã thấy bốn cây cột trước mặt đền sừng sững in bóng trên nền trời xanh. Mái đền được lợp bằng ngói vảy cá, thời gian đã phủ lên một lớp rêu phong cố kính. Các đầu đao cong vút nhẹ nhàng, thanh thoát tựa dáng rồng bay. Trên nóc tam quan, đôi rồng được cẩn bằng sứ rất đẹp được đặt ở thế lưỡng long chầu nguyệt, trông sinh động vô cùng! Bên trong đền, hệ thống cột và xà ngang, xà dọc được chạm trổ khéo léo, tinh vi. Có thể nói các nghệ nhân xưa đã dồn cả tâm huyết của mình vào đó. Trên bàn thờ, chính giữa là chiếc lư đồng cồ ngàn tuổi, chứng minh cho kĩ thuật đúc đồng đạt tới trình độ cao của tổ tiên tự xa xưa. Trước bàn thờ là cặp hạc rất lớn đứng chầu. Đi sâu vào gian sau, ta sẽ thấy có hai bức tượng sơn son thếp vàng dung mạo và tư thế uy nghi, đường bệ. Đó là tượng của Thượng Đẳng Thiên Vương Lí Thân và phu nhân là công chúa nước Tần tôn là Bạch Tinh Dư. Giai thoại kể rằng, sau khi giúp vua Tần phương Bắc đánh tan giặc Hung Nô, Lí Thân đã được vua Tần gả con gái cho và nàng đã theo chồng về phương Nam xa xôi, trở thành nàng dâu hiền thảo của đất Đại Việt. Đền Chèm nổi tiếng linh thiêng nên mùa lễ hội năm nào cũng vậy, khách hành hương đổ về đây đông nườm nượp, dâng hương tưởng nhớ tới vị anh hùng cứu nước và cầu xin Ngài ban cho những điều tốt lành, may mắn. Đây cũng là biểu hiện truyền thống tốt đẹp Uống nước nhớ nguồn của dâu tộc ta.

51

Đề 2: Cây lúa Việt Nam (cây tre, cây hoa mai . ..)

Từ ngàn đời nay,cây lúa đã gắn bó với con người,làng quê Việt nam.Và

đồng thời cũng trở thành tên gọi cho một nền văn minh-nền văn minh lúa

nước.Cây lúa không chỉ mang lại sự no đủ mà còn trở thành một nét đẹp trong

đời sống văn hóa và tinh thần.hạt lúa và người nông dân cần cù,mộc mạc là

mảng màu không thể thiếu trong bức tranh của đồng quê Việt nam hiện nay

và mãi mãi về sau.

Lúa là một trong năm loại cây lương thực chính của thế giới.

Đối với người Việt chúng ta cây lúa không chỉ là một loại cây lương

thực quý mà còn là một biếu tượng trong văn chương ẩn dưới “bát cơm”,”hạt

gạo”.Việt Nam, một nước có nền kinh tế nông nghiệp từ hàng ngàn năm nay.

Từ một nước thiếu lương thực trầm trọng trong những năm chiến tranh nhưng

hiện nay, nền nông nghiệp của nước ta không chỉ sản xuất ra đủ một lượng

lớn lương thực đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều thị

trường lớn trên thế giới. Trong đó ngành trồng lúa ở nước ta là một trong

những ngành ngành sản xuất lương thực vô cùng quan trọng và đạt được

những thành tựu đáng kể, đưa Việt Nam trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ

hai trên thế giới.

Đối với người Việt nói riêng hay phần lớn dân Á châu nói chung, cây

lúa (tên khoa học là Oryza sativa) và hạt gạo là một loại thực phẩm hết sức

gần gũi và đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong dinh dưỡng. Ngay từ khi

còn trong lòng mẹ, chúng ta đã làm quen với cơm gạo, và lớn lên theo cây lúa

cùng hạt gạo. Với bản sắc văn hóa nông nghiệp, cây lúa và hạt gạo còn là một

biểu tượng của cuộc sống. Ca dao, khẩu ngữ chúng ta có câu “Người sống về

gạo, cá bạo về nước”, hay “Em xinh là xinh như cây lúa”, v.v..

Qua hàng nghìn năm lịch sử, lúa đã là cây lương thực chủ yếu nuôi

sống các thế hệ người Việt cho đến nay. Trong đời sống tinh thần của con

người, cây lúa cũng gắn bó thân thiết vô cùng. Điều đó được thể hiện rất rõ

trong ngôn ngữ hàng ngày, trong cách nói, cách đặt tên, gọi tên từ cửa miệng

của những người hai sương một nắng.

52

Bắt đầu từ lúc ném hột mộng xuống đồng. Thông thường ném buổi sáng

thì buổi chiều mộng “ngồi” được, tức là rễ đã bám được vào đất và mầm nhọn

đã xuôi hướng lên trời. Bác nông dân hoàn toàn có thể yên tâm vì nó đã sống

được trong môi trường mới, đích thực của nó.

Qua hôm sau, mầm nhú lên cao hơn, bắt đầu có chút xanh xanh, người

ta bảo là mạ đã “xanh đầu”. Mạ cũng có “gan”. “Gan mạ nằm ở thân non, dễ

bị gãy nát. Nhổ không khéo, nhỡ để giập “gan” thì dảnh mạ sẽ “chết”.

Cấy xuống được vài ba hôm thì lúa đâm rễ mới, gọi là bén chân hay “đứng

chân”. Cũng như chữ “ngồi” ở trên, chữ “đứng chân” rất chính xác, rất hình

tượng, vì chỉ vài ba hôm trước do mới cấy, mọi cây lúa đều ngả nghiêng, xiêu

vẹo, thậm chí có cây còn bị nổi trên mặt nước nữa. Giờ đây đã “đứng chân”

được, tức là cũng giống như người ta, có một tư thế đứng chân vững vàng, đã

chắc chắn bám trên mặt đất.

Khác với lúc nảy mầm, cây lúa sinh sôi bằng cách “đẻ nhánh”. Nhánh

“con” nhánh “cái” thi nhau mọc ra, tần vần thành khóm. Vào khoảng tháng

hai âm lịch, khắp cánh đồng mơn mởn màu xanh. Dáng cây thon thả, mềm

mại, sắc lá non tơ đầy sức sống gợi cái gì đấy tươi trẻ, xinh xắn, dịu dàng. Đó

chính là lúc cây lúa “đang thì con gái”, thời đẹp nhất của đời lúa, đời người.

Gặp hôm trời quang mây tạnh, đứng ở đầu làng mà trông, cánh đồng trải ra

bát ngát, đẹp tựa bức tranh.

Hết thời kỳ xuân xanh, lúa chuyển sang giai đoạn “tròn mình”, “đứng

cái” rồi “ôm đòng”. Đòng lúa to nhanh, nắng mưa rồi mỗi ngày mỗi khác.

“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ/Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên”. Nếu mưa thuận

gió hoà chỉ mươi hôm là lúa trỗ xong. Nhưng chẳng may gặp kỳ khô hạn thì

đòng không trỗ lên được, người ta bảo bị “nghẹn”. “Nghẹn” là cực lắm rồi, là

có cái gì nó vương vướng, như uẩn ức trong lòng…

Ngoài ra cũng có thể bị “ngã”, bị “nằm” lúc gặp gió lớn mưa to. Ông bà

ta sợ nhất cảnh này vì mấy tháng trông cây đã sắp đến ngày hái quả. Nếu

chẳng may bị “ngã” non thì hột thóc sẽ lép lửng, coi như hỏng ăn. Còn lúa

“nằm” dưới nước, ngâm độ vài ngày thì hột thóc trương lên, nứt nanh và nảy

mầm ngay trên bông. Mầm nhú trắng trông xót ruột. Xót ruột về khoe vui với

nhau, thóc nhà tôi “nhe răng cười” ông ạ!

53

Người nông dân xưa nay vốn mộc mạc, chất phác. Chẳng phải họ văn

vẻ gì đâu. Chỉ vì gần gũi quá, thân quen quá. Ban ngày vác cuốc ra đồng thăm

lúa. Ban đêm giấc mơ toàn thấy những cây lúa. Lúa là đói no, là người bạn có

thể sẻ chia nỗi niềm, buồn vui tâm sự. Trải qua chiều dài các thế hệ, đời lúa

lặn vào đời người. Và rồi, đời người lại chan hoà, gửi gắm vào đời lúa thông

qua những từ ngữ nôm na, những tên gọi sinh động kể trên.

Cây lúa gần gũi với người nông dân cũng như bờ tre, khóm chuối. Bởi

vậy thấm đẫm tình người và hồn quê, càng nắng mưa, sương gió, càng nồng

nàn hoà quyện thân thương.

Nông nghiệp Việt Nam vốn mang dáng dấp một nước -nền công

nghiệp lúa nước bao đời nay cho nên cây lúa gắn bó ,gần gũi với người Việt,

hồn Việt là lẽ dĩ nhiên.

54

Đề 3: Viết bài văn thuyết minh về quê hương, thân thế, cuộc đời, sự nghiệp của nhà thơ Nguyễn Du.

Viết bài văn thuyết minh về quê hương, thân thế, cuộc đời, sự nghiệp của nhà thơ Nguyễn Du Lưu ý chung: Thuyết minh kết hợp các yếu tố (biện pháp nghệ thuật, miêu tả . . .)

ĐÃ IN RA GIẤY

55

VĂN TỰ SỰ: Một số đề luyện tập tham khảo:

Để 1: Tưởng tượng 20 năm sau khi tốt nghiệp THCS, em trở về thăm trường cũ vào một ngày hè. Hãy viết thư cho một người bạn học hồi ấy để kể lại buổi thăm trường đầy xúc động đó.

Nam Hải thân mến ! Đã lâu rồi không gặp lại cậu . Thời gian vun vút như thoi đưa, mới gặp nhau kỳ Tết vậy mà bây giờ hè đã sang. Hải có khỏe không? Cuộc sống gia đình bạn thế nào? Thùy và hai cháu vẫn ổn cả chứ ? Còn gia đình mình vẫn bình thường. Hai cháu Anh Dũng và Đỗ Uyên vẩn khỏe, ngoan và học giỏi. Nam Hải à! Thời gian này bạn hay về quê không? Bạn có biết tin gì về tập thể lớp 9E ngày xưa không? Tháng trước, sau khi đã chuẩn bị xong công việc cho buổi hội thảo ngày mai ở công ty, mình bật Ti-vi theo dõi chương trình buổi tối, mình vô cùng ngạc nhiên khi mình thấy chuyên mục Văn hóa - Xã hội đang giới thiệu về trường THCS Hòa Phú, nơi chúng mình học ngày xưa. Vẫn còn những quang cảnh ấy nhưng khi ngắm nhìn trên màn ảnh nhỏ, mình thấy vừa quen vừa lạ. Kỷ niệm cũ bỗng được đánh thức sau một thời gian dài ngủ yên trong tiềm thức. Vừa qua, sau khi bàn bạc với gia đình, mình quyết định cùng người thân về thăm quê và trên hết là để thăm lại mái trường thân yêu mà ngày nào chúng mình đã học. Những tia nắng rực rỡ của mùa hè như theo bước mình tới trường. Trường nằm cạnh đường quốc lộ, nhưng cổng lại cách trường khá xa. Con đường rải đá vụn đến cổng trường ngày xưa nay đã được rải nhựa. Thấp thoáng sau những rặng cây um tùm, ngôi trường thân yêu sừng sững như một vị thần khổng lồ hiện ra trước mắt người học trò cũ. Trước cổng trường, hàng cây hoa sữa vẫn còn đó, trang nghiêm như nhũng người gác cổng trung thành với ngôi trường mến yêu. Khi đi dưới hàng hoa sữa mùi hương của nó làm mình buâng khuâng, cái mùi bùi bùi khiến mình nhớ lại rất nhiều kỷ niệm của tuổi học trò đầy ước vọng và khao khát đó. Nhưng nay hàng cây này đã lớn dần theo năm tháng và nó cũng mang theo bao ước mơ của chúng mình Hải nhỉ! Phía sau dãy hoa sữa là hai cột cổng khá cao, được xây vững chắc, đỡ tấm biển màu trắng với hàng chữ ngay ngắn, sắc nét : "Trường trung học cơ sở Hòa Phú". Nam Hải à! Bước vào sân, điều gây ấn tượng với mình đầu tiên đó là dãy bàng ngày xưa tụi mình trồng nhân ngày khai trường , giờ đã xòe tán rộng giữa sân giang tay chào đón bạn bè xưa trở lại. Phía hai đầu sân là những cây phượng, với từng chùm hoa đỏ thắm khoe sắc giữa vòm trời xanh biếc. Màu hoa phượng, màu sắc của tuổi học trò. Nó làm mình nhớ khi ngày xưa tụi mình thi nhau trèo lên bứt nhụy của hoa phượng để chơi trọi gà. À mà này! Hải ơi, trên một cành phượng mình vô tình phát hiện ra một tổ ong với những chú ong thợ tất tả bay đi bay lại, chăm chỉ làm việc. Đó cũng là một kỉ niệm đẹp phải không? Khi mình bị ong đốt vào má sưng vù lên, còn bạn thì bị đốt vào cổ trông to như cái bướu. Chẳng lẽ thời gian trôi nhanh vậy sao? Mình không khỏi chạnh lòng khi nhớ lại kỷ niệm của ngày xưa. Vậy mà giờ đây mỗi người mỗi ngã với những số phận, những công việc, những môi trường

56

khác nhau. Ngoài dãy lớp học ba tầng cũ, trường xây thêm hai dãy lớp ba tầng nữa được xếp theo hình chữ U ôm lấy chiếc sân được đổ bê tông. Giữa sân là cột cờ cao chót vót với lá quốc kỳ uốn mình trong gió. Trường vừa được sơn lại màu hồng phấn còn mới. Dọc theo hành lang trước các phòng học ở tầng một vẫn là những bồn hoa, được bao bọc bởi hàng tóc tiên, bên trong là những đám hoa mười giờ xen lẫn với những đám bông nhỏ như những chiếc cúc áo sặc sỡ. Trước mỗi lớp học đều có bảng ghi tên lớp với nền màu xanh và chữ trắng. Tầng ba của khu mới xâycó những phòng vi tính, phòng thiết bị, thư viện, căng-tin...cửa kính sáng choang. Tất cả tạo nên khung cảnh vừa hiện đại vừa cổ kính. Và mình cũng biết được thầy hiệu trưởng năm xưa dìu dắt lớp mình, trước khi về hưu đã cố gắng xây dựng được một ngôi trường khang trang và đầy đủ tiện nghi như bây giờ cho các học sinh thân yêu của mình được học tập trong một môi trường tốt đẹp nhất. Sân trường vắng lặng và yên tĩnh khiến cho mình nhớ đến khi xưa khoảng cuối tiết ba bỗng ba tiếng trống vang lên không khí ồn ào bắt đầu nổi lên từ các lớp. Rồi từng đợt, từng đợt học sinh chạy ra như ong vỡ tổ. Sân trường im lặng bổng trở nên nhộn nhịp, giá như bây giờ tụi mình được trở về thời học trò ngày xưa thì tốt biết mấy nhỉ ? Nam Hải à! Khi lên phòng hiệu trưởng, mình nói chuyện với thầy Minh hiệu trưởng mới. Nghe thầy nói, mình mới biết phần lớn các thầy cô dạy chúng mình ngày xưa giờ đã nghỉ hưu hoặc đã chuyển trường. Cô chủ nhiệm lớp mình đã chuyển về quê cùng gia đình.Hải à! Bây giờ nhớ lại những kỷ niệm về cô thì mình lại ân hận vì đã nhiều lần làm cô buồn, nhưng cô không một lời trách mắng mà còn ân cần như một người mẹ hiền nhắc nhở con của mình đừng nên mắc lỗi nữa, mà hãy cố gắng học tập để không phụ lòng thầy cô và cha mẹ. Cũng vì những lời đó mà mình đã cố gắng học tập và có được như ngày hôm nay. Ước gì bây giờ được gặp lại cô, mình sẽ cảm ơn cô rất nhiều vì đã rộng lượng bỏ qua nhưng lỗi lầm trước đây của mình. Mặc dù không gặp được cô nhưng mình mong cô có một cuộc sống hạnh phúc và an dưỡng tuổi già bên người thân của mình.Sau một hồi trò chuyện, thầy Minh cho mình biết, nhiều năm qua trường mình đứng đầu toàn thành phố về kết quả học tập và còn được công nhận là lá cờ đầu trong việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy. Mặc dù trường mình chỉ là trường ven thành phố nhưng cũng đã có nhiều anh chị đi trước thi đỗ vào những trường danh giá của tỉnh như: trường chuyên Nguyễn Du, THPT Buôn Ma Thuột, trường thực hành Cao Nguyên...Cậu có thấy tự hào không ? Tạm biệt ngôi trường để trở về với cuộc sống và công việc thường ngày, mình luôn nhớ lại những kỷ niệm đẹp về nó. Trong cuộc đời mỗi con người, thời học trò là quãng đời đẹp nhất và trong sáng nhất. Vì vậy chúng mình cần nâng niu và trân trọng nó Hải nhé! Cuối thư, mình mong bạn và gia đình gặp nhiều điều tốt lành trong cuộc sống. Nhớ hồi âm cho mình sớm nhé.

57

Đề 2: Hãy tưởng tượng mình gặp gỡ và trò chuyện với người lính lái xe trong tác phẩm “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật. Viết bài văn kể lại cuộc gặp gỡ trò chuyện đó. Nhân một chuyến đi thăm nghĩa trang liệt sĩ,tôi gặp người sĩ quan đang đứng thắp hương cho người đồng đội đã mất.Tôi và người sĩ quan đó trò chuyện rất vui vẻ và thật tình cờ tôi biết được người sĩ quan này chính là anh lính lái xe trong "Bài Thơ Về Tiểu Ðội Xe Không Kính" của Phạm Tiến Duật năm xưa. Người sĩ quan kể với tôi rằng cuộc kháng chiến của dân tộc ta vô cùng ác liệt,những con đường huyết mạch nối giữa miền Nam và miền Bắc lại là nơi ác liệt nhất.Bom đạn của giặc Mỹ ngày đêm dội xuống những con đường này nhằm cắt đứt sự tiếp viện của miền Bắc cho miền Nam.Trong những ngày tháng đó anh chính là người lính lái xe làm nhiệm vụ vận chuyển lương thực,vũ khí,đạn dược...trên con đường TS này.Bom đạn của giặc Mỹ đã biến cho những chiếc xe của các anh không còn kính nữa.Nghe anh kể,tôi mới hiểu rõ hơn về sự gian khổ ác liệt mà những người lính lái xe phải chịu đựng ngày đêm.Nhưng không phải vì thế mà họ lùi bước,họ vẫn ung dung lái những chiếc xe không kính đó băng băng đi tới trên những chặn đường.Họ nhìn thấy đất,nhìn thấy trời,thấy cả ánh sao đêm,cả nhưng cánh chim sa,họ nhìn thẳng về phía trước,phía ấy là tương lai của đất nước được giải phóng,của nhân dân được hạnh phúc,tự do.Người sĩ quancòn kể với tôi rằng không có kính cũng thật bất tiện nhưng họ vẫn lái những chiếc xe đó,bụi ùa vào làm những mái tóc đen xanh trở nên trắng xóa như người già,bọn họ cũng chưa cần rửa rồi nhìn nhau cất tiếng cười ha ha.Ôi! tiếng cười của họ sao thật nhẹ nhõm.Gian khổ ác liệt,bom đạn của kẻ thù đâu có làm họ nãn chí,sờn lòng.Những chiếc xe không kính lại tiếp tục băng băng trên những tuyến đường ra trận,gặp mưa thì phải ướt áo thôi.Mưa cứ tuôn cứ xối nhưng họ vẫn chưa cần thay áo và cứ ráng lái thêm vài trăm cây số nữa,vượt qua những chặng đường ác liệt,đảm bảo an toàn cho những chuyến hàng rồi họ nghĩ mưa sẽ ngừng,gió sẽ lùa vào rối áo sẽ khô mau thôi.Khi được học "Bài Thơ Về Tiểu Đội Xe Không Kính" tôi cứ luôn suy nghĩ rằng những khó khăn gian khổ ác liệt đó chỉ có nhân vật trong bài thơ mới vượt qua được nhưng đó là những suy nghĩ sai lầm của tôi bởi được gặp,được trò chuyện với người chiến sĩ lái xe năm xưa,tôi mới hiếu rõ hơn về họ.Họ vẫn vui tươi,tinh nghịch.Bom đạn của giặc Mỹ ngày đêm nổ sát bên tai phá hủy con đường,cái chết luôn rình rập bên họ nhưng họ vẫn là những con người lạc quan,yêu đời.Anh sĩ quan lại kể cho tôi nghe trên những cung đường vận chuyển đó anh luôn được gặp những người bạn,những người đồng đội của anh.Có những người còn,có những người đã hy sinh...Trong những giây phút gặp gỡ hiểm hoi đó,cái vắt tay qua ô cửa kính vỡ đã làm cho tình đồng đội của họ thấm thiết hơn rồi những bữa cơm bên bếp Hoàng Cầm với những cái bát,đôi đũa dùng chung,quây quần bên nhau như một đại gia đình của những người lính lái xe TS.Rồi những giây phút nghỉ ngơi trên chiếc võng đu đưa,kể cho nhau nghe sự ác liệt của những cung đường đã đi qua.Sự dũng cảm của các cô gái thanh niên xung phong luôn đảm bảo cho những chuyến xe thông suốt.Đúng là con đường của họ đang đi,nhiệm vụ của họ đang làm vô vùng nguy hiểm.Bom đạn Mỹ hạ xuống bất cứ lúc nào,cả ngày lẫn đêm.Anh sĩ quan còn nói cho tôi biết những chiếc xe ấy không chỉ mất

58

kính mà còn mất cả đèn,rồi không có mui xe,thùng xe rách xước,những thiếu thốn này không ngăn cản được những chiếc xe vẫn chạy băng băng về phía trước,phía trước ấy là miền Nam ruột thịt.Nghĩ đến hình ảnh những chiếc xe băng băng về phía trước tôi lại nghĩ đến những người lính lái xe.Họ thật dũng cảm,hiên ngang,đầy lạc quan,có chút ngang tàng nhưng họ sống và chiến đấu vì Tổ Quốc,vì nhân dân.Những chuyến hàng của họ đã góp phần tạo nên chiến thắng của dân tộc ta:chiến thắng mùa xuân năm 1975,giải phóng miền Nam,thống nhất đất nước. Tôi và anh sĩ quan chia tay nhau sau cuộc gặp gỡ và nói chuyện rất vui.Tôi khâm phục những người lính lái xe bởi tình yêu nước,ý chí kiên cường của họ và tôi hiểu rằng thế hệ chúng tôi luôn phải ghi nhớ công ơn của họ,cần phải phấn đấu trở thành công dân gương mẫu,nắm vững khoa học,kĩ thuật để xây dựng một đất nước văn minh,hiện đại.DÀN BÀI: Mở bài: Tình huống để các nhân vật gặp gỡ: - Có thể đến thăm gia đình thương binh, thăm Bảo tàng quân đội, thăm Nghĩa trang liệt sĩ . . .được gặp người chiến sĩ lái xe trên đường Trường Sơn năm xưa. - Hoặc tưởng tượng đến Trường Sơn trong chiến tranh chống Mĩ và gặp các chiến sĩ lái xe. (Lưu ý: tình huống cần tự nhiên, có tác dụng làm rõ tính cách người lính lái xe) Thân bài: - Người lính lái xe kể chuyện. - Nhân vật “tôi” giữ vai trò gợi chuyện, đánh giá làm rõ ý nghĩa câu chuyện. Cần làm rõ những ý sau: + Những gian khổ mà người lính lái xe phải chịu đựng: sự khốc liệt của chiến tranh, kính xe vỡ, xe bị tàn phá nặng nề. . . + Những phẩm chất cao đẹp của người lính: dũng cảm, hiên ngang, lạc quan và có chút ngang tàng của nghề nghiệp, trẻ trung nhưng sống có lý tưởng, có trách nhiệm với Tổ quốc. + Sự khâm phục, yêu mến, kính trọng của nhân vật “tôi” Kết bài: Kết thúc cuộc nói chuyện - Chia tay với người lính lái xe. - Ấn tượng của nhân vật “tôi” - Suy nghĩ về người lính lái xe, về thế hệ cha anh kháng chiến

59

Đề 3: Nhân ngày 20 tháng 11, kể cho các bạn nghe về một kỷ niệm đáng nhớ giữa mình và thầy, cô giáo cũ.

Trong cuộc đời mỗi con người ai cũng có những kỷ niệm đáng nhớ không thể nào quên. Quãng đời học sinh của bạn và tôi cũng vậy, một khi đã trải qua thì không khỏi ghi lại trong lòng những dấu ấn sâu sắc. Nhưng đấy không nhất thiết phải là kỷ niệm ngập tràn niềm vui và tiếng cười. Đôi khi đó lại là một câu chuyện buồn cứ khiến lòng ta phải ray rứt mãi như câu chuyện tôi sắp kể cho các bạn sau đây. Giờ ra chơi hôm ấy, tôi được phân công trực nhật cùng Liên. Tôi bảo Liên cứ xuống căn tin ăn sáng, để một mình tôi trực được rồi. Hình như Liên chỉ chờ có thế, cô bạn gật đầu rối rít rồi phóng như bay xuống sân. Trong lớp giờ chỉ còn lại mình tôi. Tôi câm giẻ định lau bảng nhưng tâm trạng lo âu, thấp thỏm đã kéo tôi ngồi xuống ghế giáo viên. Chuyện là tiết đầu tiên hôm nay tôi đã nghịch ngợm trong lớp, không chịu nghe cô Toán giảng bài. Điều đó khiến cô Toán khó chịu lắm, bèn phạt tôi đứng suốt cả hai tiết và ghi hẳn tên tôi vào sổ đầu bài, đề nghị mời phụ huynh. Tôi run run giở cuốn sổ đầu bài đặt ngay trên bàn giáo viên. Đây, giấy trắng mực đen đây, bằng chứng tội lỗi của tôi đây! Thế nào cô chủ nhiệm cũng mời gặp mẹ tôi cho xem. Có lần đạt điểm kém, tôi phải đối diện với khuôn mặt buồn rười rượi của mẹ. Mẹ tôi luôn phải làm việc vất vả để kiếm từng đồng lương ít ỏi nuôi tôi ăn học. Nếu mẹ biết tin này sẽ thất vọng về tôi biết nhường nào. Ôi, tôi thật là một đứa con bất hiếu. Chợt, trong đầu tôi lóe lên một ý nghĩ. Tôi đã tìm ra cách giải quyết vấn đề rồi. Chỉ cần cô chủ nhiệm không đọc được lời phê này thì sẽ không có chuyện gì xảy ra nữa. Nghĩ được là làm ngay, tôi liền dùng bút xóa xóa đi dòng chữ của cô Toán trong sổ đầu bài. Thận trọng, tôi đặt sổ đầu bài vào vị trí cũ rồi thở phào nhẹ nhõm vì đã trút được nỗi muộn phiền trong lòng. Reeng… reeng… Tiếng chuông báo hiệu hết giờ ra chơi. Tôi xóa vội bảng, quơ vài nhát chổi rồi vào học như bình thường. Mọi việc vẫn diễn ra bình thường cho đến cuối tuần ấy. Giờ sinh hoạt, cô chủ nhiệm xem xét sổ đầu bài. Cô đưa mắt nhìn thật kỹ vào trang giấy, đôi mày cô nhíu lại, rồi bất chợt cô ngước lên, nhìn quanh lớp. Tôi hoảng hốt, bối rối, không dám đối diện với ánh mắt của cô. Hai bàn tay tôi xiết chặt vào nhau, tim tôi đập thình thịch. Hình như cô đã quan sát được thái độ của tôi. Thôi rồi, tôi biết mình sắp bị cô mắng vì tội tày đình này. Thật xấu hổ quá! Trong đầu tôi lúc ấy có biết bao nhiêu nỗi lo sợ, sợ bị hạ hạnh kiểm, sợ mẹ buồn, sợ bạn bè chê cười, … Nhưng sao đến cuối giờ cô chẳng hề đả động gì đến chuyện sổ đầu bài. Lạ thật! Trong tôi đặt ra hàng trăm câu hỏi tại sao và tại sao. Dù vẫn cảm thấy bất an nhưng lòng tôi đã nhẹ nhõm hơn. Và tôi mong rằng sai lầm ấy của mình sẽ được chôn giấu mãi mãi dưới lớp bụi thời gian.Khoảng hai tuần sau đó, vào ngày Giáng sinh, chẳng hiểu vì sao cô chủ nhiệm dành tặng riêng tôi một tấm thiệp vào cuối giờ. Tôi cảm ơn cô rồi vội chạy về nhà, vui mừng mở tấm thiệp ra đọc. Những dòng chữ tròn trịa của tôi khiến cô ngỡ ngàng, sững sờ.“Giáng sinh năm nay, cô chúc em ngày càng học giỏi và ngoan ngoãn. Cô mong em sẽ là một cô bé can đảm hơn để đối mặt với hiện thực, để tìm được

60

cách giải quyết đúng đắn nhất cho mọi khó khăn trong cuộc sống. Trong đời người ai cũng phải phạm sai lầm. Nhưng điều quan trọng là ta rút ra được kinh nghiệm để sống tốt hơn, chứ không phải là che giấu sai lầm đó đến suốt đời. Hãy dũng cảm lên, em nhé!” Tôi sững người, chẳng nói được nên lời. Vậy là cô đã biết hết mọi chuyện rồi ư. Da mặt tôi tê rân rân và nóng dần lên vì xấu hổ với cô và với chính bản thân mình. Cảm ơn cô vì đã bao dung, cảm ơn cô vì đã cho tôi những lời khuyên đầy ý nghĩa ấy.

61

Đề 4: Một đêm thức giấc, em tình cờ nghe được những tâm sự của lọ mực qua câu chuyện của nó với bạn bè. Em hãy thuật lại câu chuyện ấy.

62

Để 5: Kể về những việc làm hoặc những lời dạy bảo giản dị mà sâu sắc của người bà kính yêu đã làm cho em cảm động. Một mái nhà hạnh phúc luôn là mong muốn của nhiều ngừoi, và thật sung sứong biết bao khi tôi đang lớn lên trong tình yêu thưong của ngừoi thân. Tôi yêu ba, yêu mẹ, yêu anh, yêu em, nhưng yêu nhất là ngừoi bà đã khuất của tôi- ngừoi luôn yêu thưong và quan tâm tôi từ ngày còn bé.Bà hiện lên trong kí ức tôi với gưong mặt hiền từ và đôi mắt sâu lõm bên dứoi vầng trán cao đã có nếp nhăn hằng lên trên đấy, lộ rõ sự khắc khổ qua năm tháng. Mái tóc bạc trắng đựoc bà búi lên trông thật gọn gàng. Bà tôi rất hay cừoi. Nụ cừoi của bà làm sáng lên vẻ phúc hậu và nét đẹp lão cho khuôn mặt dù tuổi đã ngoài tám mưoi. Làn da nhăn nheo với những đốm đồi mồi vì tuổi tác. Tay chân bà không còn khỏe như trứoc nữa. Ôi! Sao mà thấy thưong bà thế! Tôi vẫn nhớ như in cái ngày còn nhỏ, cùng bà đi trên con đừong làng vắng vẻ. Ánh nắng ban mai ôm ấp lấy hai bà cháu, bóng tre xanh bên đừong như đang mở lối, còn những chú chim thì ngân nga đâu đó khúc hát chào ông mặt trời. Tôi vui vẻ trong vòng tay yêu thưong của bà, cùng bà cất những bứoc chân đến ngôi trừong mẫu giáo ở cuối xóm. Thích lắm những khi đựoc bà trao cho cái kẹo, cái bánh. Bà là vậy đấy! Luôn dành những thứ ngọt ngào nhất cho tôi! Và hạnh phúc nhất là vào những đêm trăng sáng! Bà hay dẫn tôi ra trứoc thềm nhà, đặt tôi tựa đầu trong vòng tay bà rồi kể tôi nghe những câu chuyện cổ tích dưói ánh trăng sáng mờ và bóng hàng dừa trứoc nhà. Lời bà ấm áp, nhẹ nhàng đưa tôi vào giấc ngủ ngon nhất giữa cảnh trăng và tiếng gió thổi vi vu trên những tàu dừa cao chót vót giữa sự tĩnh lặng của mọi vật. Bàn tay bà nhẹ nhàng vuốt lên tóc tôi thật trìu mến. Tôi thấy sao mà ấm áp quá! Bà yêu tôi, luôn quan tâm tôi từ ngày còn bé như thế đấy! Bà chẳng khi nào giận dữ với tôi cả. Khi tôi vui hay làm điều gì tốt thì bà luôn cừoi và động viên tôi tiếp tục cố gắng. Còn khi tôi làm sai việc gì thì bà nhẹ nhàng nhắc nhở, rồi cũng cừoi với tôi- nụ cừoi của bà đầy khích lệ và niềm tin vào tôi.Tôi nghĩ đến bà trong cuộc sống. Cứ mỗi lần vấp ngã hay thất vọng, tôi lại nhìn về nụ cừoi của bà trong ảnh là lại có thêm nghị lực để vưon lên và vựot qua tất cả. Ánh mắt bà nhìn tôi như ẩn chứa điều gì đấy. làm cho tôi lại chợt nhớ đến những lời động viên, khích lệ của bà ngày trứoc để tiếp tục cố gắng và hình ảnh của bà luôn bên tôi như ngày còn bé. Tôi đã gặp bà trong mơ, bà nhìn tôi và vẫn nở nụ cừoi như ngày trứoc. Mai này lớn lên, tôi vẫn sẽ không quên những kỉ niệm bên bà. Dù thời gian có trôi xa đến đâu, dù mọi vật có đổi thay như thế nào thì tôi vẫn yêu bà, tình cảm đó là vĩnh cửu và sẽ không mờ nhạt. Hình ảnh của bà và nụ cừoi mà bà dành cho tôi sẽ mãi trở thành động lực để tôi vưon lên trong những khó khăn vô vàng của cuộc sống, vẫn là hình ảnh mà tôi yêu nhất. Mong sao ở thế giới bên kia bà sẽ luôn vui vẻ dù không có tôi ở cạnh. Bà bây giờ đã ở thế giới rất xa, đã không còn bên tôi như ngày trứoc nữa. Với tôi, bà như bà tiên trong truyện cổ tích. Bà đã đem đến cho tôi những điều kì diệu và những phút giây tuyệt vời trong suốt một thời tuổi thơ. Trong cuộc sống, có lẽ khi ngưòi mà ta yêu quí nhất ra đi thì ngừoi ta rất dễ gục ngã! Nhưng tôi thì không! Tôi tin rằng bà ở trên thiên đàng đang nhìn theo tôi, dõi theo bứoc tôi trên cuộc đời. Tôi sẽ luôn học thật giỏi để bà đựoc vui lòng nơi

63

phưong trời xa kia. Tôi muốn kêu lên thật to: "Bà ơi! Cháu nhớ bà!" để gió mang những tình cảm của tôi đến với bà- ngừoi tôi yêu nhất.

64

Đề 6. Kể về một cuộc gặp gỡ với các chú bộ đội nhân Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22-12). Trong buổi gặp gỡ đó,em được thay mặt các bạn phát biểu những suy nghĩ của thế hệ mình về thế hệ cha anh đã chiến đấu, hi sinh để bảo vệ Tổ quốc.

Nhân kỷ niệm ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam (22-12), trường tôi mời các cựu chiến binh về dự lễ. Tôi được thay mặt các bạn phát biểu những suy nghĩ của thế hệ mình về thế hệ cha anh đã chiếc đấu, hi sinh để bảo vệ Tổ Quốc. Trước khi bữa lễ bắt đầu, khoảng 7 giờ 30 phút thầy cô cứ chạy tới chạy lui để tập họp và sắp xếp chỗ ngồi cho chúng tôi. Sau khi đã ổn định, có một chiếc xe “Zýp” chạy tới và đậu trước cổng trường tôi. Trên đó có 3 người đàn ông từ từ bước xuống xe, tôi đoán ngay là các chú bộ đội vì tóc ai cũng đã bạc hơn một nữa, ai cũng ăn vận bộ đồ lính, đầu độ nón cối, chân đi dép lốp. Hai bác khoảng năm mươi năm tuổi, một bác người cao lớn, lực lưỡng và giọng nói ôn tồn, trên mặt đầy vết sẹo chắc hẵn bác phải bị giặc hành hạ và tra tấn rất nhiều. Còn bác kianhỏ con chỉ một chân. Khi di chuyển, bác phài chống nạp mà đi. Nhưng bác còn yêu đời lắm vì tôi thấy bác luôn nở nụ cười từ khi bước xuống xe. Tôi thấy thương các bác quá vì các bác đã cống hiến cho đất nước một phần xác thịt của mình. Tiếp đó là một anh chiến sĩ, bước đi dứt khoác. Hình như anh là người mới, đi để học hỏi thêm. Anh và hai bác vào bước vào chỗ ngồi dưới sự hướng dẫn của thầy giám thị. Sau lời giới thiệu mở đầu của thầy Hiệu trưởng, bác có thân hình lực lưỡng lên phát biểu ý kiến của mình. Bác kể cho chúng tôi nghe về nhiều chuyện lắm, kể cả chuyện về lịch sử ra đời ngày 22/12.Giờ thì chúng tôi đã biết: Bác Hồ chỉ thị thành lập đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân vào ngày 22/12 /1944. Ngay sau đó đội đánh thắng 2 trận liên tiếp tại Phăy Khắt,Nà Ngần…Đội ngày càng lớn mạnh và được đổi tên thành Quân Đội Nhân Dân Việt Nam.Và từ đó lấy ngày 22/12 làm ngày truyền thống. Bây giờ thì tôi đã hiểu lịch sử ra đời của ngày 22/12,hiểu về truyền thống yêu nước và ý chí chiến đấu bảo vệ đất nước của dân tộc ta.Càng hiểu em càng thấy trân trọng và muốn khắc ghi vào tiềm thức đển nhớ về một thời kì hào hùng với những con người quả cảm của một đất nước bé nhỏ mà kiên cường…Chúng tôi còn được nghe kể nhiều về những chiến công anh dũng, hào hùng của những người lính cụ Hồ, về những tháng năm bôn ba chinh chiến chống kẻ thù xâm lược, những gian khổ hy sinh không thể diễn tả bằng lời. Đến thời bình, bộ đội đâu đã hết nguy nan: Những đêm tuần tra lạnh run người khi truy bắt tội phạm chống lại những lực lượng thù địch phá hoại từ bên ngoài, những lúc giúp dân chống thiên tai,lụt lội...Chúng tôi say mê theo dõi, im lặng, hồi hộp nói không nên lời. Tôi nhìn lên khuôn mặt đầy vết sẹo nhưng gắn bó tình người ấy, tôi không khỏi bồi hồi và xúc động. Đến phiên tôi lên đọc, những suy nghĩ và cảm súc của tôi dân trào: - Kính thưa các bác, các chú ,chúng cháu may mắn được sinh ra và lớn lên trong một dân tộc anh hùng. Chúng cháu biết để có được cuộc sống hòa bình hôm nay, dân tộc Việt Nam đã phải đánh đổi rất nhiều, bằng cả nước mắt và máu xương của bao người đã hy sinh cho Tổ quốc. Để thể hiện lòng biết ơn của thế hệ mình đối với cha anh, chúng cháu hứa sẽ cố gắn học tập, rèn

65

luyện bản thân để trở thành những công dân có ích, góp phần nhỏ bé của mình để xây dựng đất nước. Có như vậy mới xứng đáng với truyền thống cao quí cuả dân tộc ta, xứng đáng với sự hy sinh của bao thế hệ ông cha.- Vừa dứt lời tràn vỗ tay lớn vang lên. Anh và hai bác cùng các thầy cô có vẻ hài lòng vói ý kiến của tôi. Tôi ngồi xuống mà thấy tay mình vẫn còn run,trái tim lâng lâng một cảm xúc bay bổng lạ kì . Bác nói nhỏ bên tai tôi rằng tôi hãy cố gắn làm những gì tôi đã nói và bác mong nó sẽ thành hiện thực. Sau khi giao lưu khoảng hai tiếng đồng hồ, có tiếng chuông thông báo đã hết giờ. Chúng tôi luyến tiếc nhìn anh và các bác bộ đội bước lên xe “ Zýp”, họ vẫy tay chào tạm biệt chúng tôi với đôi mắt kì vọng. Có thể đôi mắt ấy muốn nói rằng các bác luôn kì vọng vào chúng tôi.Sau buổi hôm đó, tôi luôn nghĩ đến những gì bác đã đã nói với tôi. Tôi tự hứa với lòng mình rằng: “Mình sẽ cố gắng trở thành một người công dân tốt, luôn biết hi sinh vì đất nước như bác đã từng làm”.

Dàn ý: Mở bài: - Lịch sử Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam 22-12. - Ngày 22-12 năm vừa rồi, trường em đã tổ chức một chuyến đi thăm các chú bộ đội ( quân khu thủ đô,biên phòng,công binh…) Thân bài: - Không khí náo nức, hào hứng phấn chấn chuẩn bị chu đáo cho chuyến đi. - Trên đường đi và niềm vui gặp gỡ: + Dọc đường: hát hò, hồi hộp… + Đến nơi: _Các chú, các anh bộ đội: vui vẻ, thân thiện, đón tiếp nồng nhiệt. _Sau màn chào hỏi tưng bừng, tất cả cùng đi tham quan nơi ăn, nơi ở, phòng truyền thống, khu vực luyện tập… của đơn vị. - Trên hội trường diễn ra cuộc gặp gỡ: + Tất cả trở lại hội trưởng để nghe các chú, các anh nói chuyện ( phần trọng tâm ). + Giới thiệu người nói chuyện. + Nội dung câu chuyện: Kể về ai, về việc gì? Xảy ra ở đâu,trong hoàn cảnh nào? Nhân vật trong chuyện là người đang kể chuyện hay đồng đội, còn sống hay đã hi sinh?... + Trong câu chuyện có những tình huống gay cấn, những chi tiết bất ngờ nào? - Kết thúc cuộc gặp gỡ, đại diện HS lên phát biểu: + Thay mặt thầy cô và các bạn cảm ơn sự đón tiếp, cảm ơn người nói chuyện. + Phát biểu cảm xúc: cảm động, tự hào, biết ơn… + Hứa hẹn: học tập và rèn luyện tốt, xứng đáng với thế hệ cha anh; sẵn sàng tiếp bước cha anh xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Kết bài: - Hiểu biết hơn về hình ảnh anh bộ đội và ngày 22-12. - Cảm xúc dạt dào, mong có nhiều dịp gặp gỡ, giao lưu nữa để nâng cao hiểu biết và đời sống tâm hồn thêm phong phú. ( Hết )

66

ĐỀ KIỂM TRA HK I (Tham khảo)

67

Đề 1: Câu 1 - Chuyển đoạn văn sau từ cách dẫn trực tiếp sang cách dẫn gián tiếp. Nêu cách chuyển?(2đ) Nó cứ làm in như nó trách tôi; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng: “A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à?” (Lão Hạc- Nam Cao) Câu 2 (Tập làm văn) (5 đ) Kể lại một câu chuyện đáng nhớ của bản thân, trong đó có sử dụng yếu tố nghị luận và miêu tả nội tâm.

Đề2 Câu 1: ( 3,0 điểm ) Xác định biện pháp tu từ của đoạn thơ sau và phân tích giá trị biểu đạt của biện pháp tu từ đó:

68

Mặt trời xuống biển như hòn lửa. Sóng đã cài then, đêm sập cửa. Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi, Câu hát căng buồm cùng gió khơi

Câu 2 : ( 5 điểm ) Suy nghĩ về tình cha con trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng.

Thuật ngữ Là từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, công nghệ thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ bán kính, bánh đà,...

Biệt ngữ xã hội Là từ ngữ dùng trong một tầng lớp xã hội nhất định cớm (công an), phao (tài liệu), trúng tủ (học trúng bài thi)Từ tượng hình Là từ ngữ gợi tả hình ảnh, dáng vẻ trạng thái của sự vật lom khom, ngoằn ngoèo, tí xíu,...Từ tượng thanh Là từ mô phỏng âm thanh của tự nhiên, của con người róc rách, đì đùng, khe khẽ,...So sánh Là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt hiền như đất, nặng như chì, khôn như cáoẨn dụ Là gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng với nó nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm Uống nước nhớ nguồn; Ăn cây nào rào cây ấy...Nhân hóa Là gọi hoặc tả con vật, cây cối, đồ vật... bằng những từ ngữ vốn

69

được dùng để tả con người, làm cho thế giới loài vật trở nên gần gũi Từ đó, lão miệng, bác tai, cô mắt, cậu tay, cậu chân lại thân mật sống với nhauNói quá Là biện pháp tu từ phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng được miêu tả để nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm Cây đồng đang buổi ban trưa Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng càyNói giảm, nói tránh Là một biện pháp tu từ dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác quá đau buồn, ghê sợ, nặng nề, thô tục, thiếu lịch sự... Các từ đi, về, qua đời, mất, khuất núi, từ trần... nói về cái chết, tránh gây cảm giác đau buồnLiệt kê Là sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại để diễn đạt được đầy đủ hơn, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế, tư tưởng, tình cảm Chiều chều lại nhớ chiều chiều Nhớ nồi cơm nguội nhớ niêu nước chèĐiệp ngữ Là biện pháp lặp lại từ ngữ (hoặc cả câu) để làm nổi bậc ý, gây cảm xúc mạnh Một canh, hai canh, lại ba canh Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng lànhChơi chữ Là lợi dụng đặc điểm về âm, về nghĩa của từ ngữ để tạo sắc thái dí dỏm, hài hước... làm cho câu văn hấp dẫn, thú vị Con cá đối nằm trong cối đá

* Phương châm hội thoại về lượng (Đủ)- Khi giao tiếp, cần nói có nội dung (đủ thông tin cần thiết), không thừa, không thiếu*VD: A: Cậu có biết bơi không?B: Có chứ, bơi giỏi là đằng khácA: Cậu học ở đâu vậy? => Muốn địa điểmB: Dĩ nhiên là ở dưới nước chứ còn ở đâu => Trả lời thiếu thông tin* Phương châm hội thoại về chất- Trong giai tiếp, ta cần nói đúng, không nói những điều sai sự thật*VD: - Cái nồi đồng to bằng cái đình làng => Nói sai, không đúng sự thật* Phương châm hội thoại về quan hệ- Trong giao tiếp, cần nói đúng đề tài, tránh lạc đề*VD: Ông nói gà, bà nói vịtNgười này nói một đằng, người kia nói một nẻoKhông hiểu nhau* Phương châm hội thoại về cách thức- Cần nói ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu*VD: - Lúng búng như ngậm hột thị => Nói không rõ ràng- Dây cà ra dây muống => Nói dài dòng* Phương châm lịch sự- Trong giao tiếp cần biết tôn trọng lịch sự, tinh tế, khiêm tốn*VD: An và Bình đang ăn khoaiAn: Khoai này ngon nhỉ?Bình: Ừ ngon, ở quê tớ toàn cho lợn ănAn: !?=> Bình vô ý, không khéo**GHI NHỚ:- Để tuân thủ các phương châm hội thoại, người nói phải nắm được các đặc

70

điểm của tình huống giao tiếp (Nói với ai? Nói khi nào? Nói ở đâu? Nói nhằm mục đích gì?)- Những trường hợp không tuân thủ các phương châm hội thoại thường là do:+ Người nói vô ý, vụng về, thiếu văn hóa giao tiếp+ Người nói phải ưu tiên cho một phương châm hội thoại hoặc một yêu cầu khác quan trọng hơn+ Người nói muốn gây sự chú ý, hướng người nghe hiểu câu nói theo một nghĩa hàm ẩn nào đó- Tóm tắt "Lặng lẽ Sa Pa".Trích:Trên chuyến xe từ Hà Nội đến Lào Cai, bác lái xe, ông họa sĩ lão thành và cô kĩ sư nông nghiệp trẻ vui vẻ trò chuyện. Chiếc xe dừng lại 30 phút để hành khách nghỉ ngơi. Nhân dịp đó, bác lái xe giới thiệu với mọi người anh thanh niên 27 tuổi làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu trên đỉnh núi Yên Sơn.Anh thanh niên mời ông họa sĩ và cô gái lên thăm nơi ở và làm việc của mình. Mặc dù chịu nhiều gian khổ nhưng anh vẫn tích cực làm việc góp phần vào công việc lao động sản xuất và chiến đấu. Ông họa sĩ cảm nhận được nét đẹp của người lao động mới qua hình ảnh anh thanh niên. Ông định vẽ chân dung anh nhưng anh từ chối và giới thiệu 2 người khác xứng đáng hơn, đó là ông kĩ sư trồng rau và người cán bộ nghiên cứu sét. Ông họa sĩ và cô gái chia tay anh để tiếp tục cuộc hành trình với bao tình cảm lưu luyến.Chủ đề bài "ánh trăng" của Nguyễn Duy.Trích:Trên chuyến xe từ Hà Nội đến Lào Cai, bác lái xe, ông họa sĩ lão thành và cô kĩ sư nông nghiệp trẻ vui vẻ trò chuyện. Chiếc xe dừng lại 30 phút để hành khách nghỉ ngơi. Nhân dịp đó, bác lái xe giới thiệu với mọi người anh thanh niên 27 tuổi làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu trên đỉnh núi Yên Sơn.Anh thanh niên mời ông họa sĩ và cô gái lên thăm nơi ở và làm việc của mình. Mặc dù chịu nhiều gian khổ nhưng anh vẫn tích cực làm việc góp phần vào công việc lao động sản xuất và chiến đấu. Ông họa sĩ cảm nhận được nét đẹp của người lao động mới qua hình ảnh anh thanh niên. Ông định vẽ chân dung anh nhưng anh từ chối và giới thiệu 2 người khác xứng đáng hơn, đó là ông kĩ sư trồng rau và người cán bộ nghiên cứu sét. Ông họa sĩ và cô gái chia tay anh để tiếp tục cuộc hành trình với bao tình cảm lưu luyến.

71

mon ngu van 9

Documents