Microsoft Excel

1

Microsoft Excel

Microsoft Excel je program koji je namenjen tabelarnim proračunima. Za razliku od Word-a,

Excel datoteka predstavlja ekvivalent knjige (Book), pri čemu svaka takva “knjiga” ima više

“listova” (Sheet1, Sheet2, Sheet3, ...). Listova inicijalno ima 3, dok se maksimalan broj

listova određuje veličinom radne memorije. Kolone imaju oznake A, B, C, D, ... a redovi su

numerisani brojevima 1, 2, 3, 4, ... U preseku redova i kolona nalaze se ćelije ili polja (Cell).

Svaka ćelija je jednoznačno adresirana oznakom kolone i brojem reda (npr. A5, C11, ...). U

ćelije (polja) se unosi sadržaj i tako se formiraju tabele. Vidljive linije koje čine mrežu

(Gridlines) olakšavaju navigaciju kroz tabelu. Na dnu radne površine je red jezičaka (Sheet

tabs - Slika 1). Na njima je napisano ime radnog lista.

Slika 1

(Desni klik mišem na oznaku lista Sheet → )

Postoji više grupa podataka. Na primer: tekst, broj, datum i vreme, logičke konstante i

podaci o grešci (Slika 2).

1. Tekst (alfanumerički sadržaj) predstavlja bilo kakav skup slova, cifara i posebnih

znakova maksimalne dužine 255. Inicijalno, tekst je poravnat ulevo. Ukoliko je tekst

koji unosimo duži od širine ćelije, on će se proširiti dalje preko druge, sve dok ne

dođe do neke koja ima sadržaj u sebi.

2. Broj je podatak koji se sastoji od 10 mogućih cifara (0-9) i ograničenog broja

znakova koji određuju poseban oblik broja. Broj se može uneti i u obliku razlomka.

3. Datum i vreme su predstavljeni u zavisnosti od odabranih Regional and Language

Options-a u Windows okruženju (tamo gde podešavamo tastaturu, podešavamo i ove

parametre). Trenutni datum može se uneti sa tastature kombinacijom “Ctrl+;”, a

vreme “Ctrl+Shift+;”.

4. Logičke konstante moguće je uneti kao jednu od rezervisanih reči: TRUE ili FALSE.

5. Podatak o grešci se dobija kao rezultat neregularne situacije nastale korišćenjem

formule. Neke moguće poruke za grešku:

- # NULL! - javlja se ako je neregularan presek dva područja (npr. =SUM(A1 A9))

- # NUM! - javlja se kad upotreba broja nije regularna

- # REF! - urađeno je referenciranje na ćeliju koja nije ispravna (npr.

=sheet10!A1)

- # Div/0! - pokušaj da se deli nulom (npr. =C3/C4)

- ############## - rezultat je duži od širine ćelije (npr. datum)

- #VALUE! – pri izvođenju matematičkih operacija na ćelijama koje sadrže tekst i

broj (npr. =C3/C1)

Microsoft Excel

2

Slika 2

Promena dimenzija ćelije - Sve ćelije imaju svoju inicijalnu dimenziju, koja se po potrebi

može menjati. Postavite vrh strelice miša na prostor između dve oznake kolone ili reda, i

kada se kursor promeni u dvostruku strelicu pritisnite levi taster na mišu. Pomeranjem miša

menja se veličina ćelije. Precizno zadavanje veličine ćelija i automatsko određivanje potrebne

veličine postize se odabirom opcija iz Format menija (Slika 3)

(HOME→CELL→Format)

Slika 3

Spajanje ćelija – Podrazumeva spajanje dve ili više susednih ćelija u jednu ćeliju. Selektujte

ćelije koje želite da spojite u jednu i kliknite na dugme Merge and Center sa palete alata.

Unmerge Cells poništava prethodnu akciju (Slika 4). Dugi pristup ovoj opciji bio bi kroz

stavku Format Cells brzog menija (Slika 5), pa odabir kartice Alignment (Slika 6), a zatim

Merge cells.

(HOME→Alignment→ Merge & Center)

(desni klik→Format Cells→ Alignment→Merge cells)

Slika 4

Microsoft Excel

3

Slika 5

Slika 6

Wrap text – prelomiti tekst u više redova u okviru iste ćelije. Na Slika 7 prikazan je tekst koji

prelazi okvire ćelije i koji se nakon uspešnog izvršenja ove opcije podelio u dva reda

(HOME→Alignment→ Wrap Text)

(desni klik→Format Cells→ Alignment→ Wrap Text) (Slika 6)

Slika 7

Microsoft Excel

4

Orientation – menjanje pavaca orijentacije taksta tako da tekst bude napisan pod određenim

uglom u odnosu na X osu. Na Slika 7 prikazan je tekst koji se nakon uspešnog izvršenja ove

opcije zakrivio za ugao od 45 stepeni u odnosu na pozitivan deo X ose.

(HOME→Alignment→ Orientation)

(desni klik→Format Cells→ Alignment→ Orientation) (Slika 6)

Slika 8

Okviri (Borders) - Da bi uokvirili neku ćeliju ili grupu ćelija, treba je najpre selektovati, a

zatim sa palete alata izabrati Borders odakle možete odrediti koja će ivica biti iscrtana i kojim

stilom linije (da li jednom ili dva puta podvučeno, da li punom ili isprekidanom linijom, ...).

Isto ovo moguće je izvesti i iz brzog menija izborom opcije Format Cells, a zatim odabirom

kartice Border.

(HOME→Font→ Borders)

(desni klik→Format Cells→ Borders) (Slika 9)

Slika 9

Format As Table, Conditional Formatting - Excel nam pruža mogućnost za brzo

formatiranje tabela. Postavite se na neku od ćelija ili selektujte čitavu grupu, a zatim izborom

Microsoft Excel

5

opcije Format As Table ili Conditional Formatting dolazimo u priliku da odaberemo neki od

ponuđenih formata.

(HOME→Styles→ Format as Table) - Formatira selektovane ćelije kao tabelu po uzoru na

odabrani patern (Slika 10).

Slika 10

(HOME→Styles→ Conditional Formatting) – Formatiranje ćelija u odnosu na prisutni

sadržaj i definisane kriterijume (brojevne vrednosti, tekst…)(Slika 11).

Slika 11

ZADATAK - Kreirati tabelu sledećeg izgleda

Slika 12

Microsoft Excel

6

Formule - Kod pisanja formula koristite adresu ćelija iz kojih želite da uvedete sadržaj u

neku formulu. Prednost korišćenja formule je da se od nekih polaznih vrednosti dobijaju

rezultujuće, koje se kasnije automatski menjaju izmenom polaznih. Za kreiranje formula

mogu se koristiti sve osnovne matematičke operacije (+, -, /, *), stepenovanje (^) i čitav niz

funkcija. Zajedno sa osnovnim operatorima mogu se koristiti i zagrade kojima se reguliše

prioritet operacija. Svaka formula uvek počinje znakom = .

Formula koja bi određivala ukupan broj dece za sve porodice koje imaju samo troje dece bila

bi A4*B4. Na Slika 13 prikazano je rešenje problema korišćenjem formula.

Slika 13

Kreiranje Paterna - Excel omogućava automatsko popunjavanje susednih ćelija istim

sadržajem ili istom formulom. Excel može da popuni niz susednih ćelija na osnovu samo

dve popunjene susedne ćelije: prve i druge. Prvom se zadaje odakle treba krenuti sa

popunjavanjem, a razlika izmedju prve i druge, određuje korak. Potrebno je samo selektovati

te dve ćelije, postaviti vrh strelice miša u donji desni ugao selektovane oblasti i prevući preko

svih ćelija koje treba popuniti na traženi način. Na Slika 14 prizane su dve različite

mogućnosti za kreiranje paterna (brojevi bi se kretali u nizu za uvećanje 1 ili 2).

(HOME→Editing→ Fill→…) – Drugi način

Slika 14

Microsoft Excel

7

Funkcije - Excel poseduje ogroman broj funkcija koje pokrivaju najrazličitije primene. Opšti

oblik funkcije je :

= IME _FUNKCIJE(arg1, arg2, arg3,...,argn).

Najčešće se koriste funkcije SUM, koja sabira proizvoljni niz brojeva i AVERAGE, koja

računa srednju vrednost (aritmetičku sredinu) selektovanih ćelija. U navedenom primeru, ako

koristite funkciju za sabiranje elemenata kolone B, u polju B9 biste imali =SUM(B4:B7). Za

oznake polja mogu se koristiti i velika i mala slova, a znak : između adresa polja znači da

sabiramo sva polja na adresama od B4 do B9 (opseg susednih ćelija). Polje C9 se izračunava

na sličan način kao i polje B9 (sumiranjem brojeva iz C kolone). Dakle, sumiranje vrednosti

skupa ćelija može se obaviti ili unošenjem izraza, npr. =C4+C5+C6+C7 ili korišćenjem

funkcija, tj. u ovom slučaju =SUM(C4:C7) (Slika 15).

Slika 15

(FORMULAS→Insert Function)

Apsolutne i relativne adrese za oznake kolone ili reda – Apsolutna adresa je adresa ćelije

koja se ne menja kada se prevlačenjem kopira na novu lokaciju. Postavljanjem znaka $ ispred

oznake reda ili kolone misli se na apsolutnu vrednost reda ili kolone.

Microsoft Excel

8

Slika 16

ZADATAK - Kreirati tabele sledećih izgleda i sabrati njihove vrednosti (paziti na apsolutne

i relativne adrese) (Slika 17).

Slika 17

Grafikoni - Na osnovu vrednosti u tabeli, Excel lako i brzo iscrtava grafikon. Treba samo

označiti (selektovati) deo tabele (opseg ćelija, npr. B3:B7 Slika 12) na osnovu koga će se

praviti grafikon. Glafik se formira u odnosu na selektovane ćelije iz kojih tumači podatke

(zaglavnje tabele – header row, kolona zaglavlja – first colum, podaci tabele – table data). Na

Slika 18 prikazani su neki od mogućih izbora za kreiranje grafika.

(INSERT→Chart→…)

Slika 18

Microsoft Excel

9

ZADATAK - Konstruisati grafik tipa Pie koji oslikava procentualnu raspodelu broja

porodica na osnovu broja dece (Slika 19). Koristiti tabelu Slika 12, pri čemu treba selektovati

polja B3:B7.

Slika 19

Važnije opcije za definisanje grafika

Selektovati grafik/element grafika pa:

(DESIGN→Data→Select Data) – Definisanje zaglavlja i podataka koji ulaze u grafik.

(LAYOUT→Labels→…) – Definisanje izgleda labela (npr. naslova tabele, legende, labela

podataka…)

(LAYOUT →Axes→…) – Definisanje izgleda horizontalne/vertikalne ose i mreže grafika.

(FORMAT→…) – Formatiranje elementa glafika

Slika 20

20%

30%

40%

10%

broj porodica sa jednim, dva tri i cetiri deteta

3

2

1

4

20%

30%

40%

10%

broj porodica sa jednim, dva tri i cetiri deteta

3

2

1

4

Microsoft Excel

10

Formatiranje ispisa u odosu na prepoznat sadržaj ćelije – formatira se ispis ćelije u

odnosu pa prepoznatu grupu kojoj podatak pripada. Podaci se mogu formatirati kao brojevi,

valute, datum, vreme, text itd (Slika 21).

(desni klik→Format Cells→ Number)

Slika 21

Podešavanje separatora (, ili .) za razdvajanje razlomljenog od celobrojnog dela kod brojeva,

moguće je kroz Advanced odeljak u delu Excel Option (Slika 22).

Slika 22

Microsoft Excel

11

Sortiranje podataka - Izborom stavke Custom Sort iz menija Sort & Filter nudi vam se

mogućnost sortiranja podataka u tabeli po traženoj koloni (po opadajućem ili rastućem

redosledu). Excel pri tom prepoznaje da li je reč o brojevima, datumima, ili tekstu, pa brojeve

poredi po vrednosti i sortira od manjeg ka većem ili obrnuto, dok npr. tekst ređa po abecedi.

Sortiranje se izvršava samo na selektovanim ćelijama tabele.

(HOME→Editing→Sort & Filter → Custom Sort)

Zadatak za vežbu

Lanac stranih apoteka u jednom gradu čine tri prodavnice. Zarada se prikazuje u eurima.

Izračunati ukupnu i prosečnu zaradu lanca apoteka po kavartalima, kao i njihovu konačnu

zaradu. Prikazati zaradu u dinarima ako je kurs dinara određen sadržajem ćelije F13 i iznosi

94,30 dinara po euru. Kreirati odgovarajući grafik (Selekcija svih prodavnica sa kvartalima

pa Insert→Charts→Column).

Ukupno = SUM

Prosek = AVERAGE

Microsoft Excel

12

0.00 €

500.00 €

1,000.00 €

1,500.00 €

2,000.00 €

2,500.00 €

3,000.00 €

Kvartal I Kvartal II Kvartal III Kvartal IV

e

v

r

i

kvartali

Zarada prodavnica

Prodavnica 1

Prodavnica 2

Prodavnica 3