1

MEA CULPA

CONFESSION OF ARMENIAN

ELITE

2

EDITORS:

Atamoglan Mammadli

Nurida Allahyarova

Special thanks for support:

Dr. NARGIZ PASHAYEVA

Coordinator:

CEYHUN OSMANLI

3

MEA CULPA ...

ERMƏNİ ELİTASININ

ETİRAFLARI

4

5

6

GİRİŞ

Əvvəlcə qısaca olaraq ermənilərin tarixi, onlarm mənşəyi haqqında bəzi

tarixçilərin fikir və mülahizələrinə diqqət yetirək. Tarixçi N.Krayblisə görə

Asiyanın tarixi kimi erməni tarixi də müəmmalar içərisindədir. “Erməni”

termininə ilk dəfə olaraq Əhəməni şahı Daranın Bisitun qayasındakı yazılarında

rast gəlinir. Tarixçilər bu yazıların e.ə. 515-ci ildə yazıldığını güman edirlər.

Uydurma “Böyük Ermənistan”ın ən qüdrətli dövrü II Tiqranın zamanında

olmuşdur. Erməni tarixçilərinin II Tiqranı erməni çarı kimi qələmə verməsini

fransız tarixçisi Corc

de Malevil əfsanə

adlandıraraq yazır:

“Qall sərkərdəsi

Versinjetorisi fransız

generalı kimi qələmə

vermək nə dərəcədə

əfsanəvi görünürsə, II

Tiqranı erməni çarı

kimi təqdim etmək bir

o qədər əfsanəvidir.”

Corc Malevil müasir

antropoloji tipə, dinə

və danışıq dilinə malik

olan erməniləri e.ə. II

əsrdə yaşamış

ermənilərlə eyniləşdirməyi səhv hesab edərək erməni etnosunun erkən orta

əsrlərdə təşəkkül tapdığını yazır. Ümumiyyətlə, erməni etnosunun Qafqazla heç

bir bağlılığı, əlaqəsi olmamışdır. Qədim Albaniyanm (Azərbaycan) Yuxarı

Qarabağ vilayətində (Arsaq) xristianlığın yayılmasından məharətlə istifadə etmiş,

1836-cı ildə çar höküməti Alban katalikosluğunu ləğv edəndən sonra erməni

keşişləri həm albanların dini sənədlərini, kitablarının bir hisəsini məhv etdilər,

həm də bir hissəsini erməni dilinə tərcümə edərək özününküləşdirmiş, alban

kilsələrini mənimsəyərək, guya burada qədimdən məskun olduqlarını sübut

etməyə çalışırdılar. Bugünkü Qarabağda xristian abidələrinin hamısı qədim

albanlara məxsus olmuşdu. Erməni kilsələri son 200 il ərzində inşa edilmişdir.

Xaçpərəstlik yayılandan sonra Arsaq vilayəti Albaniyanın

(Azərbaycanın) siyasi həyatında mühüm rol oynamışdır. Arsaqda bir neçə

yepiskopluq olmuşdur. Hunlar, xüsusən Xəzərin şimalında böyük dövlətləri olan

Xəzərlər arasında xaçpərəstliyi yaymaqdan ötrü alban çarları öz

nümayəndələrini məhz Arsaqdan göndərirdi. Bu da təsadüfi deyildi.

7

Bu bir faktdır ki, “erməni məsələsi” adlanan məsələ məhz rus-türk

müharibələrinin məhsulu kimi ortaya çıxmışdı.

1877-78-ci illər rus-türk münaqişəsi bu məsələni daha da qabartmış

oldu. Müharibə elan edilən kimi erməni mənşəli general Laris Melikovun

başçılığı altında rus qoşunları hücuma keçdilər 1878-ci ildə San-Stefanoda sülh

müqaviləsi imzalandı, Müqavilədə ermənilərə aid heç bir məsələ müzakirə

edilmədi. Lakin danışıqların gedişində EMM gizli şəkildə Eçmiədzin katalikosu

tərəfindən rus çarına memorondum göndərdi. Ermənilərin fəaliyyəti bu dəfə

uğurlu oldu. San-Stefano ilkin sülh müqaviləsinin 16-cı maddəsi ermənilərə aid

oldu. Ermənilər yenə də muxtariyyət almırdılar. Onlar uydurma “Böyük

Ermənistan” iddialarından əl çəkməsələr də, bu dövrdən başlayaraq “erməni

məsələsi” beynəlxalq siyasətdə öz yerini tutdu.

“Erməni məsələsi” barədə yalan məlumat verən qərb müəllifi

A.Toynbinin “Mavi kitab”ında - erməni əhalisinin təlafatı haqqında müxtəlif

məlumatlar vermişlər. A.Toynbi sonralar öz əsərlərində dəfələrlə qeyd edir ki,

“onun əsəri yalnız ifrat təbliğat xarakteri daşıyırdı”.

Qısaca da Mxitar Qoş qanunnaməsi ilə bağlı erməni iddialarına nəzər

yetirək. Elxanilər dövlətinin Qazan xan islahatına qədərki dövrü istisna olmaqla

XIII-XIV əsrlərdə Azərbaycanda hüquq münasibətlər şəriət əsasında həyata

keçirilmişdir. O ki qaldı, Azərbaycanın Alban-Arran ərazizində yaşayan xristian

əhalisinə, onlar Mxitar Qoşun “Qanunnamə”sindən istifadə edirdilər. Ermənilər

alban Mxitar Qoşun “Qanunnamə”sini təkidlə öz adlarına çıxmaqlarına

baxmayaraq, Ziya Bünyadov bu hüquqi abidənin məhz albanlara məxsus

olduğunu göstərmişdir.

M.Qoşun alban olması onun tərəfindən “Alban xronikasi” adlı daha bir

əsərdə bir daha təsdiq edilir. Bundan başqa “Qanunnamə”nin 1954-cü ildə nəşr

olunmuş tərcüməsinə giriş yazan B. M. Arutunyan M. Qoşun ölümündən 50 il

sonra Kilikiya erməni çarlığında “Qanunnamə”nin köhnəlmiş, xalqa aydın

olmayan qədim erməni dilindən tərcümə olunaraq istifadə olunmasını

göstərmişdir. Belə bir sual olunur, “Qanunnamə”nin yazılmasından 80 il, M.

Qoşun ölümündən 50 il sonra erməni dili nə qədər köhnələ bilərdi ki, xalq üçün

anlaşılmaz olsun. Şübhəsiz ki, “Qanunnamə” alban dilində yazıldığından onu

ermənicəyə tərcümə etmək lazım gəlmişdir.

Daha bir fakt: Kilikiya erməni çarlığında 1265-ci ildə “Qanunnamə”dən

istifadə edilərək yeni qanunlar məcəlləsi tərtib edilmişdir. Sual ortaya çıxır: M.

Qoş erməni idisə, nə üçün onun qanunlar külliyyatı istifadə edilsə də tam tətbiq

edilmirdi?

Bu gün Qafqazda, xüsusilə də Azərbaycanda alban xalqının az sayda

qalıqları qalmışlar. Onların hal-hazırda Azərbaycanda kilsələri fəaliyyət göstərir.

Lakin albanların əksəriyyəti uzun tarixi proses gedişində, xüsusilə də daha güclü

şəkildə 1836-cı ridən etibarən Rusiyanın siyasəti nəticəsində assimilyasiyaya

uğradı, zorla qriqoryanlaşdırıldı, bəzilərinin adları dəyişdirilərək erməni soyadları

8

verildi. Onların bir hissəsi Azərbaycan türkləri ilə qaynayıb-qarışmış, bir qismi

isə assimilyasiya olunaraq erməniləşmişdir.

“Sosializmdə milli məsələ yoxdur” ideologiyası kök saldıqca Qarabağ

problemi üzdə görünməyən təzadlı xarakter kəsb edir, regionun əmin-amanlıq

şəraitində yaşaması barədə xülyalar formalaşırdı. ÜİK(b)P Qafqaz Diyar

Komitəsinin bürosunun yekun iclasında aşağıdakı qərar qəbul olundu: “Ermənilər

və azərbaycanlılar arasında milli sülhün, Yuxarı və Aşağı Qarabağ arasında

iqtisadi əlaqələrin, onun

Azərbaycanla daimi əlaqələrinin

zəruriliyindən çıxış edərək

Dağlıq Qarabağı Azərbaycanın

hüdudlarında saxlamaq, ona

inzibati mərkəzi Şuşa olmaqla

geniş vilayət muxtariyyəti

vermək”. Daha dəqiq desək

Sovet höküməti rəhbərliyinin

maraqlarına uyğun olaraq 1923-

cü il iyulun 7-də Dağlıq

Qarabağ muxtariyyət əldə etdi,

erməni millətçilərinin köməkliyi

ilə Azərbaycanın tərkibində

Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti

yaradıldı. Bolşeviklər

anlamışdılar ki, Dağlıq Qarabağın Ermənistana verilməsi yenidən gərginliyə

səbəb ola bilər. 1921-ci ildə sıralarında erməniləri də, azərbaycanlılar da olan

bolşeviklər bunu anlaya bilmişdi, 70 il sonra isə bu məsələni yenidən gündəmə

gətirən insanlar qan tökülməsi perspektivini nəzərə almaq istəmədilər. Bir sözlə

20-ci illərin kommunistləri gözəl anlayırdılar ki, ərazi məsələləri hökmən 1905-ci

və 1918-20-ci illər hadisələrinin təkrarlanmasına gətirib çıxaracaq.

Mərhum prezidentimiz Heydər Əliyev haqlı olaraq qeyd edirdi ki,

Dağlıq Qarabağ problemi başlanğıcını 20-ci ildən götürür. Bugünkü hadisələr

məhz 1923-cü ildən- DQMV-nin yaradılmasından başlanmışdır.

Ötən əsrin sonunda tarixi proseslərin gedişi nəticəsində yenidən

müstəqillik əldə etmiş Azərbaycan Respublikası dünya o birliyi ölkələri sırasına

qoşulmuşdur. Dünya dövlətlərinin o mövcud olduğu bu mühitdə tarixən hər kəsin

öz maraqları, qarşılıqlı münasibətlərinin tənzimlənməsinin özünəməxsus qayda-

qanunları və istiqamətləri formalaşır.

Bu baxımdan suveren, müstəqil Azərbaycan Respublikasının xarici və

daxili siyasətdə tutacağı xətt, öz müstəqilliyi, ərazi bütövlüyü və vətəndaşlarının

təhlükəsizliyinə verəcəyi təminat mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Yarandığı gündən

təcavüzkarlıq yolunu tutmuş Ermənistan özünün əsassız iddialarından əl

çəkmir və hal-hazırda dünya birliyinin rəyi ilə hesablaşmayaraq Azərbaycanın

işğal edilmiş ərazilərindən çıxmaq istəmir və dövlətimizin irəliyə inkişafı

9

yolunda mühüm maneə olaraq qalır Nəticədə, dövlətimizin ərazi bütövlüyü,

suverenliyi pozulub, yüz minlərlə vətəndaşımız öz doğma yurdundan didərgin

düşüb Respublikamızın 20%-dən çox ərazisi işğal edilərək məhv edilib

10

ERMƏNİ ELİTASININ ETİRAFLARI

Təcavüzkar Ermənistan Respublikasının və onun havadarlarının əsassız

iddia və tələblərini erməni alimlərinin, tarixçilərinin, siyasətçilərinin və din

xadimlərinin özləri də müxtəlif dövrlərdə tənqid və etiraf etmişlər. Bunu aşağıda

sadalanan etiraflar, fikir və mülahizələr təsdiq edir. Dünya birliyi də bu sətirləri

oxuyarkən yaxşı olardı ki, onlara məhdud, şəxsi prizmadan deyil, ümumbəşəri

normalardan yanaşsın.

(Atamoğlan Məmmədli).

Tarixi qədimlik təsəvvürünə görə, ermənilərin Böyük Ermənistan hesab

edilən həqiqi vətəni Rusiya hüdudlarından kənarda, daha doğrusu Kiçik Asiyada

yerləşir. Dağlıq Qarabağda yaşayan ermənilərə gəlincə, onların bir hissəsi

aborigen olub, xristian dinini qoruyub saxlayan qədim albanların nəslindəndir.

Bir hissəsi təqib və hücumlardan qurtarmaq üçün Azərbaycan torpaqlarında

sığınacaq tapan İran və Türkiyə qaçqınlarıdır.

B.İşxanyan. “Qafqaz xalqları” Petroqrad. 1916-cı il, səh.18

1828-ci ildə məşhur “Türkmənçay” müqaviləsi olmasaydı, Qriboyedov

və Abovyan olmasaydı, rus əsgərləri olmasaydı, bu gün müasir kənd və şəhərlərə

çevrilən yüzlərlə yeni yaradılan erməni ocaqları olmayacaqdı... Təkcə son

onillikdə (60-70-ci illərdə) Vətənə 200 yüz mindən çox erməni köçmüşdür.

Zori Balayan. “Ocaq”, səh. 120, 192, 273.

Daşnak nümayəndələri ətraflarına çoxlu könüllü dəstələr yığaraq

müharibəyə gedən türk ərazilərində qadın, uşaq, qoca və əlilləri amansızcasına

doğrayıb tökürdülər.

A.Lalayan. 1918-20-ci illərdəki qırğınlar haqqında. “İnqilabi Şərq”

jurnalı, № 2-3, 1936. Moskva

Ara bir az sakitləşən kimi Şuşanı yenə gördüm. Şəhərin türk

məhəlləsində daş - kəsək yığınlarından başqa bir şey qalmamışdı. Bütün evlər

yandırılmış, onların sahibləri isə öldürülmüşdü. Eyni hal Xankəndindəki türk

məhəlləsinin də başına gətirilmişdi... Bakıda ermənilər ingilislərin yardımı ilə

böyük neft şəhərini ələ keçirdilər və şəhərin türk əhalisindən 25,000 nəfərini

qırdılar.

Ohanes Apresyanın xatirələrindən. Leonard Ramsden Hartvill

“İnsanlar belədir. 1918-22-ci illər Azərbaycan hadisələri bir erməninin

xatirələrində”. ABŞ, İndianapolis, “Bobbs Meril kompani” nəşriyyatı, 1928.

“Erməni hökümətinin daşnak agentləri Qarabağı Ermənistana

birləşdirməyə çalışırlar. Bu, Qarabağ əhalisinin Bakıdakı həyat mənbəyindən

məhrum olmaq, heç zaman heç nə ilə əlaqəsi olmayan Erivanla bağlanmaq

11

deməkdir. Erməni kəndliləri beşinci qurultayda Azərbaycanı tanımağı və ona

birləşməyi qərara aldılar”.

Anastas Mikoyan. 22.05.1919 - Leninə yazdığı məktubundan.

Türklərlə ermənilər arasındakı ziddiyyətlərin yaranmasının

səbəblərindən biri də türk və Azərbaycan xalqlarının humanizminə,

qayğıkeşliyinə, vətənpərvərliyinə qarşı erməni millətçilərinin amansız

qəddarlığıdır.

Amerikalı erməni yazıçısı L.Z.Sürməliyan. “Xanımlar və cənablar,

müraciətim sizədir” kitabından.

Erməni yazıçısı V.Papazyan XX əsrin əvvəllərində ermənilərin inkişafı

barədə məlumat verərək yazırdı: “Erməni xalqı tamamilə cahil, avam, vəhşi və

başlıcası şüursuz idi. Adamlar daha çox basqın və talançılıqla məşğul

olurdular...onlar bir şimal vəhşiləri kimi təkcə ovla yaşayırdılar”.

Stepan Şaumyan. İzbrannie proizvedeniya. tom. 1, s. 390.

Qandzasar Soborunun daxilindəki böyük kitabələrdən birində deyilir: “Я

Гасан джалал...царь Албанский построил Гандзасарский собор по

настоянию албанского патриарха-католикоса Hepсеса для моего албанского

народа”

И.А.Орбели “Надписи Гандзасара”, Петроград, 1919.

Azərbaycan torpaqlarında erməni əyaləti yaradan rus məmurları Çar

Rusiyası Senatının 1828-ci il 21 mart tarixli ali fərmanını rəhbər tuturdular.

Orada deyilir:

“Силою трактата с Персией, заключенного 10 февраля 1828 г.,

присоединение к Росии Ханство Нахичеванское повелеваем во всех делах

именовать отныне областью Армянской”.

Центральный Государственный Исторический архив Рос-

сийской Федерации, фонд 880, опись 5, дело 389, лист 18 об.

Erməni alimi S.Zaveryan təsdiq edirdi ki, 1905-ci ildə azərbaycanlılar

qırğına məruz qalan zaman, Şuşada 12, Cavanşir bölgəsində 15, Cəbrayılda 5,

Zəngəzurda 43, cəmi 75 müsəlman türk kəndi yandırılıb dağıdılmışdır.

С. Заварян. Экономические условия Карабаха и голод 1905-1907

гг. Перевод с армянского, Санкт Петербург (СПб), 1907, с. 61.

Çağdaş ermənilərin sevimli yazıçısı Raffi (Akop Melik Akopyan)

“Samvel” adlı əsərində erməni etnosunun tarixi haqqında bunları etiraf edir:

“Bizim quru tariximiz tarixçiyə çox az bilgi verməkdədir. Bizim ədobiyyatımız

kilsə yazılarından о yana gedə bilməmişdir.”.

Раффи (Акоп Мелик Акопян), Самвел. Издательство Анастап,

Ереван, 1971, с. 16. о

12

Tanınmış erməni alimi, hüquq elmləri doktoru Ağasi Yesayan yazırdı ki,

“məsələyə aşkarlık gətirmək üçün deyək ki, beynəlxalq siyasətdə 1917-ci ilədək

“Ermənistan” deyəndə ancaq “Türkiyə Ermənistanı” nəzərdə tutulurdu”.

Ağasi Yesayan. Erməni məsələsi və beynəlxalq diplomatiya

(ermənicə), İrəvan, 1965, s.24.

“Ermənilər heç olmasa onu anlamırlar ki, müsəlmanlarla olan

düşmənçilik münasibətlərinə görə heç olmasa gürcülərə dözümlülük nümayiş

etdirməlidirlər. Lakin bunun əvəzinə onlar indi bu körpünü də yandırdılar”.

Richard Havannisian The Ebb and Flaw of the Armenian Minority

in the Arab Middle East. -Middle East Journal, vol.28, no. 1, Winter, 1974,

p. 109-110.

Erməni daşnaqlarının başçılarından biri olmuş A.Əmiryan yazırdı ki,

“təkcə İrəvan quberniyasında daşnaqsakanlar tərəfindən 200 azərbaycanlı kəndi

dağıdılmışdır”.

BakıFəhləsi, 28.05.1918.

Erməni tarixçisi Lalayan yazırdı ki, “əksinqilabi daşnaq hökümətinin

daxili siyasətinin mahiyyəti ölkə zəhmətkeşləri arasında milli nifrəti

qızışdırmaqdan Ermənistan ərazisində yaşayan Azərbaycanlı əhalisini fıziki

cəhətdən məhv etməkdən ibarət idi”.

Tarixi yazışmalar. M., 1938, S. 79-107.

Ermənilərin keçmişi ilə maraqlanan tarixçi Qaraqaşyan yazırdı ki,

“ermənilərin keçmişi haqqında tarix və ya səlnamə sayıla biləcək məlumatlar

yoxdur”.

Каракашян. История восточного вопроса. Лондон, 1905.

Erməni tarixçisi Kapançyana görə, ermənilərin ilk vətəni “Hayasa”

olmuş və onun ərazisi Fərat, Çorox və Araz çaylarının yuxarı axarları boyu

arasındakı hüdudları əhatə etmişdir. Bu ölkənin qərbdən şərqə doğru uzunluğu

cəmi 150-170 km-dən çox deyildi”.

Капанцян Г. Хайаса - колыбель армян. Эреван, 1948, с. 64.

Erməni yazıçısı və alimi Nalbəndyan da təsdiq edərək yazırdı ki,

“erməni xalqı Dəclə və Fərat çaylarının yuxarı axarları boylarına söykənən

ərazilərdə bərqərar olmuşdu. Bu ərazilərin aborigenləri isə (hetlər, hurrilər,

urartulular) yüksək inkişaf etmiş xalqlar idi”.

Налбандян B.C. Армянская литература. М.,1976. с.7

13

Erməni alimi Manuk Abeqyan bu fikri daha da inkişaf etdirərək

ermənilərin dumanlı keçmişi haqqında belə bir nəticəyə gəlmişdir: “Erməni

xalqının mənşəyi nədir, onlar necə və nə vaxt, haradan və hansı yollarla bu

yerlərə gəlmişlər, erməni olmamışdan əvvəl və sonra hansı tayfalarla əlaqədar

olmuşlar, onların dilinə və etniki tərkibinə kim necə təsir göstərib?

Bizim əlimizdə bu məsələləri təsdiq edən mötəbər və dəqiq dəlillər

yoxdur”.

Манук Абегян. История армянской литературы. Эриван. 1975,

с.11.

Antropoloji nöqteyi-nəzərdən ermənilərin əksəriyyəti brahise-fal yəni

qısaboyunlu, yastıbaşdır. Erməni tarixçisi Kapançyan bu fikirlə əlaqədar olaraq

qeyd edirdi ki, “armenoid tipi” aşağıdakı xarakterik əlamətlərə malikdir: başı

yastı (qısa) və уa dikdir, yastı və kəskin surətdə (dikinə) aşağı düşən arxa tərəfə

malikdir, sifəti uzunsovdur və bir az da enlidir, burnu qeyri-adi dərəcədə

böyükdür, iridir, çox vaxtı əyilmiş (qartal dimdiyinə bənzər) və sifət xəttindən

irəli çıxır, bədən quruluşu qeyri-mütənasibdir, ancaq ortaboyludur”. Капанцян

Гр. Хайаса-колыбель армян., с.17.

Musa Xorenli yazırdı ki, “qədim Ərməniyə oraya gəlmiş tayfaları

yüksək dərəcədə assimilyasiya etmək qabiliyyətinə malik idi. Bunu müxtəlif

vaxtlarda bu Ölkəyə gəlmiş çoxsaylı tayfalardan çıxmış şəxslər də sübut edir.

Onların arasından bir çox böyük dövlət xadimləri və böyük çarlar çıxmışdır, hələ

Ərməniyənin maarifçilərini, Parfiyadan çıxma Anak oğlu müqəddəs Qriqorini

demirəm”.

Göründüyü kimi, ermənilərin məzhəbinin banisi də Parfiyadan çıxma,

yəni türk mənşəli şəxs olmuşdur.

История Армении Моисея Хоренского. М., 1893. с.221

XIX əsr müəllifı Lenorman tutarlı faktlara istinad edərək əsasən Henrix

Roulinsonun söylədiyi eyni fıkirlərlə razılaşmışdı ki, “Urartu dili hazırkı hayasa

dili ilə heç bir qohumluğa malik deyildir. Friqiyadan çıxmış hayasalılar tədricən

oradan şərqə doğru yerləşən dağlıq yerləri tutmuş, bu ərazidən qədim

urartuluların bir hissəsini sıxışdırıb çıxarmış, bir hissəsini isə “həzm etmiş” və

onların adlarını, etiqadını, dilini və əfsanələrini özününkü ilə əvəz etmişlər”. Bu

fikri erməni müəllifi Vermişev təsdiq edir.

Вермишевъ Х.А. Материалы для истории грузино-армянскихъ

отношений. СПБ., 1904. с. 69.

Bu fikri çağdaş erməni alimi A.Perixanyan da təsdiq edərək yazır ki, о

zaman “məbəd fahişəliyi - əyanlardan tutmuş qullaradək cəmiyyətin bütün

təbəqələrinin iştirak etdiyi bir mərasim qaydası idi”.

14

Başqa bir erməni alimi Kapançyan qədim zamanlarda erməni çarlarının

fahişəliyə bərabər başqa bir xüsusiyyətini də qeyd edir. di. О yazırdı ki, “Hayasa

çarı öz doğma bacısı ilə evlənmişdi”.

Периханян А.Г. Храмовые объединения Малой Азии ц

Армении. М., 1959, с. 129.

Капанцян Г. Хайаса., с. 119.

Erməni alimi Xaçaturyan isə bu adətin miladın əvvəllərində erməni

çarları arasında yaşadığını qeyd edir.

Хачатрян А. Истории Армении в клинописный период. Эреван,

1933, с. 49.

Kapançyan da təsdiq edirdi ki, Anait kilsəsində “həmçinin kilsə

fahişələri-hierodullar xidmət göstərirdilər”.

Капанцян Г. Хайаса., c.86.

Qeyd etmək lazımdır ki, erməni soy adları içərisində erməni mənşəli

sözlər də olduqca azdır. Bunu bu sahə üzrə mütəxəssis olan erməni alimi

Avetisyan da təsdiq edir. О yazır: “erməni soy adlarının yalnız 26,3 faizi orijinal

erməni dilindən yaranmış, qalan adların 194-ü fars, 113-ü türk, 111-i ərəb, 60-ı

yunan, 54-ü yəhudi, 44-ü də digər dillərdən götürülmüşdür”.

Avetisyan T.M. Erməııi soyadları. (ermənicə), İrəvan, 1987, s.112-

114. Hay alimi X.Abovyan yazırdı: “Mənə elə bir müasir dil malum deyildir

ki, о yeni erməni dilinin qədim erməni dilindən fərqləndiyi qədər fərqlənsin...heç

bir dil (söhbət qrabardan gedir) mənim üçün bu qədər çətin olmamışdır”. Bu

sözlərin müəllifi altı dili sərbəst bilən bir şəxsdir. Sonra о bu çətinliyi törədən

səbəbləri belə aydınlaşdırır: “...bütün anlayışlar, sözlərin quruluşu, hətta ayrı-ayrı

sözlər müasir dövrdəki ifadə tərzinə və şərhlərə uyğun deyildir”.

Хачатур Абовян

Erməni alimi Kapançyan yazırdı ki, “mənim heç bir şübhəm yoxdur ki,

əvvəllər də qeyd etdiyim kimi, cənuba və cənub-şərqə doğru hayasa hərəkatının

başında bir vaxtlar skiflər (saklar), kəmərlilər durmuşlar. İlk erməni padşahı

saklar nəslindən olan Paruyr haqqında erməni xalq əfsanəsi mənim bu fikrimi

tamamilə təsdiq edir”.(l)

Yuxarıda deyilənlərə bir daha aydınlıq gətirən tanınmış erməni alimi,

hüquq elmləri doktoru Ağasi Yesayan yazırdı ki, “məsələyə aşkarlıq gətirmək

üçün deyək ki, beynəlxalq siyasətdə 1917-ci ilədək “Ermənistan” deyiləndə ancaq

“Türkiyə Ermənistanı” nəzərdə tutulurdu”(2).

I.Капанцян Г. Хайаса., с. 149.

2.Ağasi Yesayan. Erməni məsələsi və beynəlxalq diplomatiya.

(ermənicə), İrəvan, 1965, s. 24.

15

Əslində ermənilərin “Hayastan” adı XX əsrin 20-ci illərində yaranmışdır

və bu söz milli, etnik termin kimi deyil, siyasi termin kimi işlədilmişdir.

Kapançyan başqa bir erməni alimi A.Xaçaturyanı tənqid edərək yazırdı: “A.

Xaçaturyan özünün “Ərməniyə tarixi mixi yazıları dövründə” adlı kitabında

Hayasa ölkəsinin ermənilərlə əlaqələri haqqında danışır. Lakin onun Hayasanı

erməni Hayastan (Hayas+tun (“ev”), yəni “hayasalıların evi”) termini ilə

müqayisəsi, tutuşdurması erməni qramatik normalarının əksinə olaraq açıq

akkomodasiyadır, uydurma etimologiyadır”.

Капанцян Г. Хайаса., с. 163.

Kapançyan yazırdı ki, “hay-ermənilərə münasibətdə friqiyalıların bəzi

mədəni-məişət, həm də etniki təsiri və ya nüfuzu faktını inkar etmədən, deməli,

bununla belə ermənilərin bu gəlmə friqiya tayfalarından formalaşması haqqında,

onların siyasi və mədəni rəhbərliyi haqqında, onların dillərinin qohumluğu və

“armin” etnos adının elə bu friqiyalılar tərəfindən Balkanlardan gətirilməsi

haqqında tutarlı məlumatlar yoxdur”.

Дьяконов И.М. Предыстория.,

Musa Xorenli yazırdı ki, “indi olduğu kimi, keçmişdə də qədim hayların

elmlərə, şifahi ötürülən mahnılara həvəsləri olmayıb. Ona görə də kəmağıl,

nadan və vəhşi adamlar haqqInda danışmaq artıqdır».

История Армении Моисея Хоренского. М., 1893, с. 4

Е.ə. VII əsrdə qədim türk mənşəli kəmərlər (kimmerlər) Qara dənizin

şimal çöllərindən hərəkət edərək Kür-Araz ovalığına və indiki Ermənistan

ərazisinə gəldilər. Təsadüfi deyil ki, erməni mənbələrinin də etiraf etdiyi kimi,

indiki Ermənistan ərazisində skiflərə (yəni saklara) aid əşyalar 29 abidədə

(onların 11-i yaşayış yerləridir) tapılmışdır. Bu bir həqiqətdir ki, indiki

Ermənistan ərazisi bütünlüklə Sak padşahlığına aid olmuşdur. Erməni müəllifi S.

Yeremyan yazırdı ki, saklar Kür-Araz ovalığını tutaraq kimmeriləri oradan

sıxışdırdıqdan sonra Ararat vadisinə, oradan da Urmiya gölü hövzəsinə

keçmişlər.(l)

Kapançyana görə, «Hayasa» ölkəsinin cənubunda və cənub-şərqində

hərəkatın başında saklar dururdular.(2) Bu fikri daha da inkişaf etdirən görkəmli

gürcü alimi Q.A. Melikişvili indiki Ermənistan ərazisinin qədim türk torpaqları

olmasını təsdiq edərək yazırdı ki, İrəvan və Sevan (XX əsrin 20-ci illərinədək

erməni qaynaqlarında bu gölün adı türkcə olduğu kimi Göycə qeyd olunmuşdur-

A.M.) bölgələrində skif tipli əşyaların tapılması orada kimmerlərin və sakların

yaşadıqlarını göstərir. (3).

1.Еремян C.T. Нашествие киммерийцев и скифских племён и

борьба Урарту и Ассирии против кочевников. - «Историко-

филологический журнал», 1968, № 2. с. 93-94. 1

16

2. Капанцян Г. Историко-лингвистические работы к начальной

истории армян - Древняя Малая Азия. Ереван, 1956, с.150.

3. З.Меликишвили Г.А. К истории древней Грузии., с. 225

Məlum olduğu kimi Sak padşahlığı Şimali Azərbaycan və indiki

Ermənistan (Qərbi Azərbaycan) ərazilərini əhatə edirdi. Deməli indiki Ermənistan

ərazisində ilk dövlət qurumu qədim türk mənşəli Sak padşahlığı olmuşdur.

«Bibliya»da bu padşahlıq «Aşkenaz» adlanır. V əsr erməni tarixçisi Koryonun

«Haylar Aşkenazın (skif) nəslindəndir» məlumatı da bununla əlaqədardır. Bu

fikri Kapançyan da təsdiq edir.

Капанцян Г. Хайаса., с. 151.

Musa Xorenli ermənilər (yəni özlərini «hay» adlandıranlar) barəsində

yazırdı ki, «biz (yəni haylar) kiçik, azsaylı, zəif və çox hallarda özgələrin

hakimiyyəti altında yaşayan xalqıq».

История Армении Моисея Хоренского. М., 1893, с. 4.

Erməni alimi Hovannesyanın etiraf etdiyi kimi, «qədim dövrlərdə qısa

bir zaman kəsiyindən savayı Kilikiyadan Qafqaza qədər olan torpaqlar heç vaxt

ermənilərə məxsus olmamışdır»(4).

Richard G. Hovannissian. The republic of Armenia. Los An-s, vol. 2,

p. 332. «Erməni xalqının tarixi» kitabında qeyd olunur ki, «Tiqranin, Artaşesin,

Artavazdın və başqalarının erməni olduğunu hələ heç kim heç nə ilə sübut

etməyibdir».

История армянского народа., с. 80.

Qərbi Azərbaycanda tarixən ermənilərin dövbtlərinin olmadığını

tanınmış erməni alimi B. İşxanyan da etiraf etmişdir. О уаzırdı ki, «ermənilər

həmçinin Qafqaz ərazisinin müxtəlif hissələrində yalnız son əsrlər ərzində

yayılmışlar».

Ишханян Б. Народности Кавказа (Статистике - экономическое

исследование), Петроград, 1916, с. 16.

Artaşdan sonra hakimiyyət oğlu Artavaza keçdi. Antik müəllif Yuliy

Kapitoli onu Artabast kimi yazır. Bu ad da qədim türkcə «arda» - şux, oynaq,

itiqaçan, cəld və «bas» - başçı sözlərindən ibarətdir. Bunu biz demirik, bunu

tanınmış erməni alimi Sevortyan deyir.

Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков, т.

1, М., 1974, с. 172-173.

17

Ərməniyə ərazisi yerli hökmdar II Tiqranin vaxtında daha da I

genişləndi. Erməni müəllifi Mikaelyan yazırdı ki, «II Tiqranin apardığı

müharibələrin böyük əksəriyyəti işğalçı xarakter daşıyırdı”.

Микаэльян Г.Г. История Киликийского армянского

государство. Эреван, 1952, с. 51.

Mikaelyan II Tiqranın yaratdığı imperiya haqqında öz fikirlərinin təsdiqi

üçün Stalinin belə bir mülahizəsini də misal çəkir: “II Tiqranın dövləti

(imperiyası) Stalinin belə bir fikrinə uyğun gəlir ki, o, “özünün iqtisadi bazasına

malik deyildi və müvəqqəti, möhkəm olmayan hərbi-inzibati birliyi təmsil edirdi,

öz həyatlarını yaşayan və öz dillərinə malik olan tayfa və xalqların

konqlomeratını təmsil edirdi”.

Микаэльян Г.Г. История Киликийского армянского госу-

дарство. Эреван, 1952, с.31-32..

Yolunu azmış erməni yazarlarını düz yola dəvət edən görkəmli erməni

alimi İşxanyan yazırdı ki, “qədim-tarixi mənada ermənilərin həqiqi vətəni

“Böyük Ərməniyə” Kiçik Asiyada, yəni Rusiya (çar Rusiyası nəzərdə tutulur

A.M.) hüdudlarından kənarda yerləşir.

Ишханян Б. Народности., с. 18.

Tatsit yazırdı ki, “ermənilər özlərinin ikiüzlü davranışı ilə gah bu, gah da

digər tərəfin silahlı qüvvəsini dəvət edirdilər, öz torpaqlarının vəziyyətinə görə,

xasiyyətlərinin oxşarlığına görə parfiyalılara yaxın dururlar, onlarla nigah

əlaqələrilə qarışmışlar, azadlıq onlara yaddır, daha çox qulçuluğa meyl edirlər”.

Тацит Корнелий. Сочинения, т. 2, СПБ., 1887, с. 395-396.

Musa Xorenli I əsrdə Ərməniyənin qərbinə təyin olunmuş hakimin Qork

adlandığını yazır.(l) Musa Xorenlinin əsərində sadalanan Ərməniyə əyalətlərinin

və oralara Tiridad tərəfindən təyin olunmuş şəxslərin adlarının hamısı türkcədir.

Musa Xorenli alban hökmdarı Aranın (Ərənin) Kürdən cənubdakı

əraziyə hakim təyin edilməsindən danışır (2) və qeyd edir ki, Kür-Araz ovalığı

artıq Ərənə verildiyinə görə, onun nəslindən olan digər ərlərə yalnız indiki

Ermənistan ərazisindən vilayətlər verib bilərdi. Göründüyü kimi, Ermənistan

ərazisində əyalətlər türk mənşəli hakimlər tərəfindən idarə olunurdu. Bu hakimlər

isə şübhəsiz, orada yaşayan türksoylu tayfaların başçıları idilər.

l. M. Xorenskiy. II kn. Ql. 8.

2. М.Хоренский. II кн. Гл. 8.

E. ə. III əsrdə Cənubi Monqolustanda yaranmış Syunnu tayfa ittifaqı

sonralar qüdrətli köçəri dövlətə çevrilmişdi. Daxili mübarizə gedişində I əsrdə iki

hissəyə parçalanan Syunnunun bir qolu ilk yaşayış yerini tərk edərək qədim

Azərbaycan torpağı olan Zəngəzur mahalında məskən salmışdı.

18

Sisakan əhalisinin türk mənşəli saklar olması Stepan Orbelianın (XIII

əsr) “sisaklar təkcə Syuninin yox, həm də albanların əcdadlarıdır, hətta onlara

nisbətən daha qədimdir” (1) ifadəsindən də görünür. Bu fikri həmçinin görkəmli

erməni tarixçisi Gevorkov Adons da etiraf etmişdir. O, qədim yazılı mənbələrə

əsaslanaraq yazırdı ki, “Syunik Ərməniyənin tərkibinə daxil olsa da ayrılma

meyllərilə fərqlənirdi. Bunu hər şeydən əvvəl ölkənin etnik xüsusiyyətilə

əlaqələndirmək lazımdır”(2). О qeyd edirdi ki, “Prokopi də sunitlərin, daha

doğrusu syuniklilərin fars-armenlərdən ayrı xalq olduğunu göstərir”(3).

1. Степанос Орбелиан. Из истории рода Сисакан. Научный

архив института истории АН Азербайджана. Инв. № 1274.

2.Адонц Н. Армения в эпоху Юстиниана. М. 1968, с. 421.

З.Адонц Н. Там же., с. 221.

Musa Xorenli qeyd edirdi ki, Syuninin hakimləri hay yox, Sisak

sülaləsindəndir (1).

Qeyd etmək lazımdır ki, indiki Ermənistan ərazisində mövcud olmuş

Sak dövləti kimi, qədim mənbələrdə göstərilən iran mənşəli Yervandlar və türk

mənşəli Artaşlar sülalələrinə mənsub dövlətlər özlərini “hay” adlandıranların

siyasi qurumları deyildilər. Digər tərəfdən qədim yunan və erməni qaynaqlarında

türkləri fars kimi qələmə almışlar. Bu fikri erməni müəllifləri də etiraf edirlər.

Yüzbaşyan yazırdı ki, “bəzi müəlliflər, məsələn Aristakes Lastivertsi klassik

leksik hüdudlarda qalmağa çalışaraq, türkləri fars adlandırırdı”(2).

1. Моисей Хоренаци. кн. 1, гл. 12.

2. Юзбашян К.Н. Армянские государства эпохи багратидов и

Византия IX-XI вв. М., 1988, с. 217. V əsr erməni tarixçisi Favst Büzəndin sözlərinə görə, ermənilər yalnız

zahirən “xristian adını” qəbul etmişdilər, bütpərəstlik isə ictimai-siyasi həyatın

müxtəlif sahələrində hələ də özünü göstərməkdə davam edirdi.

Налбандян B.C. Армянская литература. М., 1976, s. 18

“Erməni xalqının tarixi”ndə deyilirdi ki, “Xristianlığın zorla bərqərar

edilməsi, onun başqa ideologiyalara son dərəcə dözümsüz münasibəti erməni

mədəniyyətinin inkişafına hədsiz mənfi təsir göstərib”.

История армянского народа., с. 89.

Erməni tarixçisi Favst Büzənd yazırdı ki, Arşak sülaləsindən hökmdar

olan Varazdat (374-380) daxili çəkişmələrlə əlaqədar Romaya qaçdıqda ölkənin

başında Manvel Mamikonyan dururdu. Varazdatın oğlu Pap Manvelin qardaşı

Muşeli öldürən zaman Manvel ona demişdi: “Biz (yəni çinlilər) sizin qullarınız

deyilik, sizinlə yoldaşıq və hətta sizdən yüksəkdəyik. Belə ki, bizim əcdadlarımız

çinlilərin ölkəsinin (Çin Türküstanı nəzərdə tutulur) hökmdarları olmuşlar və

qardaşlar arasında yaranmış çəkişmə nəticəsində bir daha qan tökülməsinə yol

19

verməmək üçün oradan (yəni Çin Türküstanından) uzaqlaşmışıq ki, dincliyə nail

olaq və gəlib burada (yəni Ərməniyədə) məskunlaşmışıq”.

Фавст Бюзанд. кн. 5, гл. 34.

Ermənilərə Bizans ərazisində qeyri-sabitlik amilinin daşıyıcıları, fitnə-

fəsad, qarışıqlıq törədən xəyanətkar ünsürlər kimi baxırdılar. Bunu görkəmli

erməni tarixçisi H. Adons da təsdiq edirdi. O yazırdı: “Belə qiymətli bir məlumat

var ki, Yustinianın уахın xələflərindən biri, erməni nahararlığı və onların

ordusunun ünvanına İran hökmdarına ittihamedici məktub göndərib, öz aramızdır

imperator yazıb ha, ermənilər etibarsız və imansız xalqdır, bizim aramızda

yaşayırlar və ara qarışdırırlar. Gəlin şərtləşək, mən özümünküləri (yəni bizans

ərazisindəki erməniləri - A.M.) toplayıb göndərim Trakiyaya, sizsə özününküləri

(yəni sasani ərazisindəki erməniləri - A.M.) toplayıb əmr edin aparsınlar şərqə.

Əgər onlar orada ölərlərsə, onda düşmənlər ölər, əgər öldürərlərsə, onda bizim

düşmənlərimizi öldürərlər və biz də əmin-amanlıqda yaşayarıq”.

Адонц Г. Армения в эпоху Юстиниана., с. 206-207.

Maraqlıdır ki, erməni tarixçiləri Mamiqun sərkərdələri barəsində çox

yazmaqdan çəkinirlər. Bu sərkərdələr Ərməniyə uğrunda canlarından keçsələr də,

qürurlarını saxlayır və özlərini Arşak sülaləsindən üstün sayırdılar. Təsadüfi

deyildi ki, erməni alimi Yüzbaşyan yazırdı ki, “Vardan Mamikonyan

xristianlıqdan üz döndərmişdi”.

Юзбашян К.Н. Армянские государства эпохи багратидов и

Византия IX-XI вв. М., 1988.

Xəlifə Əbdül Məlik alban kilsəsini ləğv edərək xristian albanları

erməni kilsəsinə və katolikosa tabe etdi. Bu dövrdən etibarən erməni kilsəsi

tərəfindən qədim alban mədəniyyətinin sistemli şəkildə məhv edilməsi

prosesi başladı. Bunu erməni müəllifi Ter-Qriqoryan da təsdiq edir. О

yazırdı ki, “Musa Kaqanvatsinin (alban tarixçisi) əsəri bizə qədər olduğu kimi

gəlib çatmayıb. Onu tərcümə edib üzünü köçürən erməni rahibləri erməni

katolikoslarının göstərişilə köçürmə zamanı bilə-bilə mətndə çoxlu təhriflərə

yol vermişdilər”.

Тер-Григорян. Борьба Арцага с арабскими захватчиками в IX

веке. Б., 1942, с. 42.

Erməni tarixçisi Y.A.Manandyan yazırdı ki, “Vardan tarixində

müsəlman əmirlərinin erməni kilsəsinə və xristian əhaliyə dözümlü münasibətinə

dair aydın məlumat var”.

Манандян Й.А. О торговле и городах Армении в связи с

Мировой торговлей древних времен. Эреван, 1954, с. 274.

20

Tanınmış alman alimi Adam Mets yazırdı ki, “ermənilər ağlar içərisində

ən pis qullardır, onlar zərif qamətli, amma eybəcər ayaqlara malikdirlər, abır-

həyaları yoxdur, oğurluqları çox yayılmışdır, onların xasiyyəti, onların dilləri

kobuddur. Əgər sən qul-ermənini heç olmazsa bir saat işsiz qoysan, о vaxt onun

təbiəti dərhal onu pis işlərə sürükləyəcəkdir. О dəyənək altında və qorxudan yaxşı

işləyir. Əgər sən onun tənbəllik etdiyini görsən, BU ümumiyyətlə yorğunluqdan

deyil, yalnız ona zövq verməsindən irəli gəlir. О vaxt dəyənəyi götürmək, onu

kötəkləmək və istədiyin işi ona gördürməyə məcbur etməlisən”.

Адам Мец. Мусульманский ренессанс. М., 1973, с. 144.

Musa Xorenli yazırdı ki, 704-cü ildə Ərəb xilafətinin köməyilə erməni

kilsəsi alban kilsəsini özünə tabe edən zaman albanların tarixinə dair alban yazısı

ilə yazılmış hər nə varsa hamısını yandırmışdı.

Моисей Хоренаци. История Агвании. Кн.1, гл. 12.

Bizans tərəfindən işğal olunmuş ərazilərdə hərbi və iqtisadi-maliyyə

idarəçiliyi baxımından fem adlanan inzibati vahidlər yaradılmışdı. Yüzbaşyan

yazırdı ki, “Fem quruluşunun bərqərar olması ilə “Böyük Ərməniyə” İveriyanın

bir hissəsi oldu”(l). Bu fikirdən aydm olur ki, kiçik ərazi böyük ərazinin bir

hissəsi olur, yəni ermənilərin ağız dolusu söylədikləri “Böyük Ərməniyə” о qədər

də böyük ərazini əhatə etmirdi. Buna görə də onu İveriyanın tərkibinə daxil

etmişdilər. Bu fikrə başqa bir səhifədə aydınlıq gətirən Yüzbaşyan qeyd edirdi

ki, “Dəclə çayının qərbindəki ərazilər Kiçik Ərməniyə, şərqindəki ərazilər

isə “Böyük Ərməniyə” adlanırdı”(2).

1. Юзбашян K.H. Армянские государства... с. 195.

2.Юзбашян К.Н. Армянские государства... с. 22.

Bu dövrdə ermənilər arasında hannibalizm (adam əti yemək) halları da

olmuşdu. Erməni mənbələrinin məlumatına görə, ermənilər soydaşlarının ətini,

yəni təqribən 326-408 qram ağırlığında adam ətini 100 dekana satırdılar.

Ermənilər hətta adam ətini konservləşdirilmiş halda da satırdılar.

Армянские источники о монг... с. 27.

Erməni tarixçiləri Sultan Məhəmməd Xudabəndənin 1308-ci ildə Sis

şəhərinə hücumunu, elxani sərkərdəsinin Haysumu və onun

qardaşlarını

öldürməsi faktmı şişirdərək ermənilərə qarşı guya kütləvi qırğın törədildiyini

qeyd edirlər.

Бабаяан Л.О. Социально-экономическая политическая история

Армении в XIII-XIV веках. М., 1969, с. 168. Bu hadisələrdən bir-neçə əsr sonra erməni yazıçısı bununla əlaqədar

olaraq yazmışdı ki, “həqiqi qurtuluş daxildən gəlməlidir, çünki biz daxilən

xəstəyik”.

Ованес Туманян. Избранная проза. Эреван, 1977, с.201.

21

Levon Sarqsyanın sözlərilə desək, Türkiyədəki erməni kəndlisi,

Aleksandropol qəzasındakından fərqli olaraq torpaqsız qalması barədə gileylənə

bilməzdi. Ona görə ki, burada hər kəsin öz imkanı müqabilində torpağı var idi”.

Levon Sarqsyan. Türkiyə Ermənistanına səfər. (ermənicə), İrəvan,

1980, s. 71.

Erməni klerikal irticasının və amerikalı missionerlərin Türkiyədəki

əməllərini ifşa edən M. Nalbandyan 1861-ci ildə yazırdı: “Erməni katolik ruhani

pastoru Qasunyan çoxdan bəri vilayətlərdə ermənilərə fransız hökumətinin güclü

himayəsini verməyi vəd edərək qiyamlar təşkil edir, həmçinin Amerika

missionerləri də ciddi səylə fəaliyyət göstərirdilər”.

Налбандян М. Сочинения, т. 2, M, 1947, с. 357.

Zeytun üsyanından bir il sonra, yəni 1863-cü ildə erməni tarixçisi Stepan

Papazyan yazırdı ki, “Rusiya erməniləri osmanlı ermənilərinin malik olduqları

azadlığın dörddə birinə malik deyildir”, “bizim millətimiz, azadfikirli, xeyirxah

Osmanlı dövləti tərəfindən imtiyazlara layiq görülmüş, rusların yalan və aldadıcı

şərtlərinə qulaq asmamışdır, və biz xoşbəxtik ki, millətimizin böyük hissəsi

Osmanlı təbəəliyi altındadır. Bunun nəticəsində о təhlükəsiz olacaq və uzun ömür

sürəcəkdir”.

Папазян С. Учебник национальной истории. Константинополь,

1863.

Erməni tarixçisi Mikaelyan haqlı olaraq belə bir qənaətə gəlirdi ki, “orta

əsrlərdə səlibçilərin istilaçılıq siyasəti kimi yeni dövrdə avropa dövlətlərinin

siyasətləri də, səlib yürüşləri dövründə papaların diplomatiyası kimi imperializm

mərhələsində böyük dövlətlərin diplomatiyasıda erməni xalqına yalnız bədbəxtlik

və iztirablar gətirmişdir”.

Микаелян Г.Г. История Киликийсгог..., с. 138.

Peterburqda çıxan “Qolos” qəzetində dərc olunmuş bir müəllifin

məqaləsindəki fikirlər osmanlı ermənilərinin məkrli və təhlükəli planlarından

xəbər verir. Məqalədə deyilirdi: “Ərzurum vilayətinin ermənilərinin soyuq və

odlu silah ehtiyatlan kifayət qədərdir, bu səbəbdən də onlar indi türklərə qarşı

tamamilə başqa münasibətdədirlər. Mənə dedilər ki, ermənilər silahlı cəmiyyətlər

təşkil ediblər. Bu cəmiyyətlər hadisələrin gedişini diqqətlə izləyir. Lazım gələn

kimi öz köməkliyini göstərməyə hazırdırlar”. Erməni dərgisi “Mşak” da həmin

yazını eynilə tərcümə edib öz səhifələrində dərc etmişdi.

Mşak, 1880, № 155.

1894-cü il Sasun və 1895-ci il Bab Ali qiyamlarının təşkilatçısı olan

keşiş İzmirliyan osmanlı əleyhinə nümayişlər zamanı Georgi Coulis adlı bir

22

avropalı jurnalistə belə bir bəyanat vermişdi: “Biz, ümidsiz millətlərdənik. Bütün

vasitələrə müraciət edərək savaşmaq. Bu zaman bəzən günahsız kimsələr də zərər

görürlərsə də, bunun əhəmiyyəti yoxdur”.

Mikael Varandian. Daşnaksütun tarixi. Paris, 1932, ermənicə, c.l, s.

156.

XIX əsrin sonlarına doğru Türkiyədə törədilən qanlı hadisələrdə

ermənilərin təqsirli olmasını dolayısı yolla erməni tarixçilərinin özləri də etiraf və

təsdiq etməli olmuşlar. Çalxuşyan yazırdı ki, “Türkiyədən uydurma “erməni

qırğınları” haqqında nəlumatlar gələrkən Veliçko demişdi ki, “ermənilərə elə bu

cür lazımdır!...”.

Чалхушьянъ Гр. Армянский вопросъ и армянские погромы въ

России. Ростовъ на-Дону, 1905, с. 25.

Missioner ittifaqının katibi işləmiş A.S. Arnold XIX əsrin sonlarında

yazırdı ki, “ermənilər öz yollarını azmış həm satqınlar, həm də qatil olan

məsuliyyətsiz adamlardır”.

Armenia and the Armenians. The Presbyterian. 23.2.1894.

1909-cu ildə Adanada baş vermiş üsyanın səbəbkarı bir erməni keşişi,

Adana yepiskopu Muşeq idi. Amerikalı missioner Krilmanin “Nyu-York tayms”

qəzetinə yazdığı və “Goşnak” qazetinin 1909-cu il 23 oktyabr tarixli sayında

ermənicə tərcüməsi verilmiş yazıda bu hadisə belə şərh olunur: “Adana və

Mersində çılğın və hisslərilə hərəkət edən ermənilərin əski savaş şərqiləri

söylədikləri doğrudur. Jules Caesar pyesini oynadıqları zaman özünü böyük

sayan bir erməninin ayağa qalxaraq “Kayzer ona təqdim edilən tacı rədd edə

bilər, fəqət Ermənistanın gələcək kralı, fədakar vətənpərvərlərin onun başına

qoyacaqları tacı rədd etməyəcəkdir”- deyə bağırdığı da doğrudur, yenə hayküyçü,

təcrübəsiz gənc yepiskop Muşeqin Adana obalarında dolaşaraq millətinə az

yemələrini, paltarlarını sataraq silah almalarını tövsiyə etdiyi və başma kral tacı

qoyaraq şəkil çəkdirdiyi və hər silahdan şəxsi mənfəət təmin etməklə əlaqədar

Adana sahilinə silah göndərdiyi də doğrudur. And qəbul etmiş iki yüzə yaxın

erməni döyüşçüsünün, erməni məhəlləsini qorumaq üçün müsəlmanları

öldürəcəkləri də doğrudur.. .”.(1)

1909-cu il Adana hadisələrinin ermənilər tərəfindən törədildiyini erməni

müəllifi Aqop Babikyan xüsusilə qeyd etmişdi.(2)

1. Yepiskop Muşeqin erməni Kabusu. Boston, 1916, ermənicə, s. 77-

79.

2. Hagop Babiquian. La situation des Armeniens en Turquie,

exposie par des documents, 1908-1912, Rapport, Constantinople, 1913, p. 8-

26.

23

“Daşnaqsütun” partiyası yaradılarkən proqramını yox idi. Çünki bu

təşkilat ideoloji mübarizəni, siyasi vasitələrlə mübarizəni deyil, zorakılığı,

terrorçuluğu, qiyamları, sui-qəsd törətməyi özünə başlıca vasitə seçmişdi. Bu fikri

erməni müəllifi M.Vartanyan başqa bir müəllifə istinad edərək bir daha təsdiq

etrnişdi. О yazırdı ki, Karl Marksın “Bir dəstə silah daşıyacaq yaraqlı dəstəsi bir

dəstə proqramdan daha təsirlidir” prinsipi ilə hərəkət edən komitə, üç il ərzində

bir proqram ortaya qoymamışdı.

Vartanyan M. Daşnaqsütun tarixi. (ermənicə), s. 80, 85.

Bu partiyanın rəsmi “proqrammı” 1892-ci ildə keçirilmiş ümumi

qurultayda qəbul edildi. Partiyanın rəsmi manifestində aşağıdakı müddəalar öz

əksini tapmışdı:

- Döyüşən bandalar yaratmaq.

- Xalqın inqilabi fəaliyyətini və ruhunu oyatmaq məqsədi həm söz, həm

də işdə bütün vasitələrdən istifadə etmək.

- Xalqı silahlandırmaq üçün bütün vasitələrdən istifadə etmək.

- İnqilabçı komitələr təşkil etmək və onların arasında sabit əlaqələr

yaratmaq.

- Döyüş görüntüsü yaratmaq və dövlət rəsmilərini, xəbərçiləri, satqınları,

sələmçiləri və hər cür istismarçıları qorxuya salmaq.

- Adamları və silah-sursatı daşımaq üçün nəqliyyat əlaqəsi yaratmaq.

- Dövlət müəssisələrini talamaq və alt-üst etmək.

Luis Nalbəndyan. Erməni inqilabi hərəkatı. 1963, s. 168.

Görkəmli erməni tarixçisi A. Lalayan yazırdı ki, “erməni əksinqilabi

burjuaziyasının maraqlarını güdən daşnaqsütun milli və sosial boşboğazlıqla 40

ildən çox erməni xalqını aldatmışdır”.

Лалаян А.А. Контрреволюционная роль партии дашнакцутюн.

- “Исторические записки”, т.2, М., 1938, с. 79.

XIX əsrin 70-ci illərində isə osmanlı ermənilərinin İstanbuldakı patriarxı

Nerses, Sultan II Əbdül Həmiddən orden alarkən onu məlaikə adlandırmışdı.

Антонян Г.Г. Реакционное движение Шамиля ... с.28.

Düşmən qüvvələr ermənilərin vasitəsilə Osmanlı cəbhəsində və onların

arxa cəbhədəki vəziyyət barəsində olduqca mühüm kəşfiyyat məlumatları alaraq

əməli dəstək görmüşdülər. Sonralar müstəqil Ermənistan respublikasının ilk baş

naziri və türk düşməni olan H.Katçaznouni daşnaqların Burkəşdə keçirilmiş

konqresində bunu belə etiraf etmişdi: “1914-cü il payızın əvvəllərində, Türkiyə

hələ müharibəyə girmədiyi zaman... inqilabçı erməni bandaları böyük bir səylə

Qafqazda təşəkkül etməyə başladılar...Hələ bir necə həftə əvvəl Ərzurumda

keçirilən ümumi konqresdə qəbul edilmiş qərarın əksinə, Daşnaq erməni

inqilabçıları federasiyası bu bandaların təşəkkülünə və Türkiyəyə qarşı

24

başlayacaqları hərəkata fəal bir şəkildə qatılmışlar... həqiqəti mühakimə gücünü

itirmiş və özümüzü xəyallarımıza buraxmışdıq...”. (Qeyd edək ki, yuxarıda adı

çəkilən müəllifin “Erməni inqilabçı federasiyonunun (Daşnaqsütun) edəcəyi bir

şey qalmamışdır” adlı kitabının ermənicə ilk nəşri 1923-cü ildə Vyanada çap

edilmişdisə də bir çox kitablar kimi, bu da dünya kitabxanalarından ermənilər

tərəfindən yığışdırılmışdır. Lakin bu kitabın son zamanlarda ingilis dilində çap

olunmuş dəqiq nəşri bazarda mövcuddur).

Hovhanes Katchaznouni. The Armenian Revolutionnary Federation

(Dashnagtzaution) has nothing to do anymore, Armenian information

service, New York, 1955, p. 1-2.

Başqa bir erməni müəllifi K.S.Papazyan özünün “Saxta

vətənpərvərlik” adlı kitabında bu hadisələri belə qələmə almışdır: “Birinci dünya

müharibəsi Avropada başlanan zamanda türklər Almaniyanın tərəfini tutmaq

üçün xüsusi bir səy göstərdilər. 1914-cü ilin avqustunda Jön türklər,

Ərzurumda keçirilmiş olan daşnaqların ümumi konqresində əvvəlki 1907-ci il

razılaşma qərarını həyata keçirmək və Qafqaz ermənilərini Rusiyaya qarşı üsyana

təşviq etmələrini istədilər. Daşnaqlar bunu rədd etdilər və Türkiyə ilə Rusiya

arasında bir müharibə baş verərsə, sadiq vətəndaşlar olaraq Türkiyəni

dəstəkləyəcəklərini ifadə etdilər. Bunun yanısıra Rusiya ermənilərindən məsul

olmayacaqlarını göstərdilər. Ancaq Türkiyə müharibəyə girən kimi, daşnaqların

Türkiyə şöbəsinin rəhbərləri Türkiyəyə qarşı sədaqət vədlərini unutdular,

fəaliyyətlərini Rusiya hökumətinin maraqlarına görə qurdular və müharibənin

Türkiyə erməniləri üçün gətirəcəyi təhlükələri unutdular. Ehtiyat əldən

buraxılıb, qəbul etdikləri Ərzurum konqresi qərarları unudulmuş və Qafqaz

cəbhəsində türklərlə vuruşmaq üçün könüllülər dəvət edilmişdi”.

Papazian K.S. Patriotizm Perverted. Boston. 1934, p. 38.

Ermənilər! Çar hökumətləri altında qan qardaşlarınızla birləşərək

nəhayət hürriyyət və ədalət nemətlərinə qovuşacaqsınız” (1).

Çarın bu bəyanatı ilə əlaqədar olaraq, ermənilərin bir qismi türklərə qarşı

savaşan rus ordularına qoşularkən, bir çoxları da mallarını, mülklərini sataraq

könüllü alaylara qoşulmuş və dinc türk əhalisinə qarşı aparılan soyqırımlarda

iştirak etmişdilər. Onlar bölgəni yaxşı tanıdıqları üçün həm ruslara rəhbərlik

etmiş, həm də təxribatlar törətmişdilər (2).

1. Die Ziele und Faten armenischer revolutionare. The Armenian

aspirations and revolutionary movements. Aspirations et mouvements

revolutionnaires Armeniens. Album 2. p.36.

2. Gr. Tchalkouchian. Qırmızı kitab. Paris, 1919, ermənicə, s. 25.

Erməni müəlliflərindən Papazyan və Turabyanın qeyd etdikləri kimi

daşnaq başçılarının sistemli olaraq kəndlərə qədər yayılan təlimatlarının əsasını

aşağıdakı xüsusiyyətlər təşkil edirdi:

25

“- kim olursa olsun hər erməni əsas ehtiyaclarından bəzilərini belə

satmaq vasitəsilə silahlanmalıdır.

- səfərbərlik elanı ilə silah altına çağırılan ermənilər, bu çağırışa

uymayacaqlar və müsəlmanlar da daxil olmaqla ətrafdakı xalqın orduya

qatılmasına mane olacaqlar.

- hər nə surətlə olursa olsun silah altına alınmış olan erməni əsgərləri

ordudan fərarilik edib erməni bandalarına və ya könüllü birliklərinə qatılacaqlar.

- rus qoşunları sərhədi keçər keçməz komitəçilər, fərrarilər və bandalar

rus ordusuna qoşularaq onlarla birlikdə osmanlı ordusuna hücum edəcəklər.

- təchizat yollarını və teleqraf xətlərini kəsmək vasitəsilə osmanlı

ordusunun iaşə və kəşfiyyatını iflasa uğradacaqlar.

- cəbhə arxasında iki yaşına qədər olan bütün müsəlmanları gördükləri

yerdə və hər fürsəttə qətlə yetirmək lazımdır. (halbukı hadisələr zamanı iki

yaşından kiçiklərin, hətta ana bətnindəki körpələrin belə qətlə yetirildiklərinə tez-

tez təsadüf olunmuşdu).

- müsəlman xalqın yeyəcək, mal və mülkünü ələ keçirəcək və ya

yandırıb məhv edəcəklər.

-tərk edəcəkləri ev, əkinçilik məhsullarını, kilsə və xeyriyyə qurumlarını

yandırıb bunları guya müsəlmanlar etmişlər kimi təbliğat aparacaqlar.

- rəsmi dövlət dairələrini məqsədyönlü qızışdıracaq, osmanlı zabitlərini

və jandarmalarını pusquya salaraq qətlə yetirəcəklər.

- cəbhədən yaralı olaraq qayıdan osmanlı əsgərlərini öldürəcəklər.

- şəhərlərdə, qəsəbələrdə, kəndlərdə üsyanlar, inqilablar çıxaracaqlar.

- müsəlman əsgərlərin və dinc xalqın mənəviyyatını pozaraq köçməyə

məcbur edəcəklər.

- bomba və silahları emal,tədarük və ya idxal edərək bütün erməniləri

silahlandıracaqlar.

- ermənilərin etdikləri üsyan, inqilab və qətliamların hesabını

müsəlmanlara çıxararaq bunu daxili və xarici ictimai rəydə nəşr edəcəklər.

- müttəfiq dövlətlərin xeyrinə cəsusluq və yönəldici hərəkətlər

edəcəklər”.

Papazian K.S. a. g. е., p.37-38., Aram Turabian. Les Volontaires

Armeniens sous les Drapaux Fraocais, Marseilles 1917, p.6. Georges de

Maleville, a.g.e., p. 34-35.

Erməni müəllifi Marqosyan da təsdiq etmişdir. O, XIX əsrin sonlarında

osmanlı ermənilərinin vəziyyəti ilə əlaqədar öz tədqiqatında belə bir nəticəyə

gəlmişdi ki, “erməni vilayəti deyilən о vilayətlərdə cəmi 800 min nəfərə yaxın

erməni vardı”. Buradan о olduqca maraqlı bir nəticə çıxarmaq olar. Belə ki,

ermənilərin uydurduqları genosid dövrünədək, yəni 1915-ci ilədək

ermənilərin sayı bu vilayətdə olsa-olsa 100 min nəfər arta bilərdi. Belə olan

halda, ermənilərin 1,5 milyon nəfərin qırılması haqqında iddiaları puça çıxır.

Маргосян С.С. Западная Армения в конце XIX в., с. 322.

26

Ermənistan Respublikasının ilk baş naziri Kaçaznuninin sonralar

ermənilərin özləri tərəfindən kitabxanalardan və satış məntəqələrindən əksəriyyəti

yığışdırılaraq məhv edilmiş kitabından maraqlı bir fikri oxucuların diqqətinə

çatdırırıq: “Belə ciddi və çox ciddi nəticələri olacaq təəhhüdlərə girməklə

əlaqədar Transqafqaz A.R.F-nin xüsusi ajanları bizim üstün hakimiyyətimizin

iradəsinə qarşı və partiyanın ümumi toplantısının iradəsi xilafına hərəkət etdilər.

1914-cü ilin payızında erməni könüllü silahlı dəstələri təşkilatlanıb türklərə qarşı

vuruşdular. Çünki onlar təşkilatlanmaqdan və çarpışmaqdan özlərini saxlaya

bilmədilər. Bu elə qaçmılmaz bir psixologiyanın yekunu idi ki, erməni xalqı

bütün nəsli boyunca bu psixologiya ilə əlaqədar olaraq inkişaf etmişdi. Belə bir

kafa yapısı ifadəsini tapmalıydı və tapdı da...

Türkiyədəki erməni vilayətlərində heç erməni yoxdu. Türklər nə

etdiklərini bilirdilər və bu gün bundan peşimançııq duymaq üçün heç bir

səbəbləri yoxdur”.

Katchaznouni, Hovhannes, The Armenian Revolutionary Fed-

eration (Dashnagizoution) has nothing to do anymore, the Manifesto of

Hovhannes Katchaznouni First Prime Minister of the İndependent

Armenian Republic. New York. 1955, p. 2.

Həta birinci dünya müharibəsindən əvvəl Osmanlı dövlətinin İctimai

işlər naziri və nəhayət xarici işlər naziri vəzifəsində çalışmış, müharibə başlayan

zaman bir çox erməni millət vəkili kimi xəyanət etmiş və dövlətə silah

qaldırmış erməniləri istiqamətləndirmiş olan Noradungiyan Qabriel əfəndi də,

Lozanna konfransının ali komissiyasına təqdim etdiyi məruzədə 700 min Türkiyə

ermənisindən 345 mininin Qafqazın müxtəlif yerlərinə, 140 mininin Suriyaya,

120 mininin Yunanıstana və Egey dənizindəki adalara, 40 mininin Bolqarıstana,

50 mininin İrana, geri qalanın da başqa yerlərə dağıldıqlarını ifadə etmişdi.

Halbuki, Hovannisyana görə Suriya istisna olmaqla ərəb ölkələrinə -

Livana 50 min, İordaniyaya 10 min, Misirə 40 min, İraqa 25 min erməni köç

etmiş və 35 minə yaxın erməni də Fransa və Amerikaya, bir qismi də Kanada və

Kiprə köç etmişdir (2).

1. Hadisyan A. Erməni respublikasının yaranması və inkişafı.

(ermənicə), Afina, 1920, s.335.

2. Richard Hovannisian. The Ebb and Flaw of the Armenian

Minority in the Arab Middle East. -Middle East Journal, rol. 28, no. 1,

Winter, 1974, p. 20.

Qarabağda yaşayan ermənilərin əksəriyyətini qriqoryanlaşmış xristian

albanların təşkil etdiyini yaxşı bilən millətçi dairələr onlara ikinci növ ermənilər

kimi baxırdılar. Bu fikri erməni müəllifi Arakelov da qeyd edirdi. О yazırdı ki,

millətçi ermənilər üçün “qarabağlı ermənilər ikinci dərəcəli həm qəbilə

üzvləridir”.

27

Аракелов Роберт. Нагорный Карабах. Виновники трагедии

известны. Б., 1991, с. 12.

Erməni tarixçisi А. İoannisyan yazırdı ki, XVIII əsrin birinci rübündə

ermənilər İrəvan şəhər əhalisinin dörddə bir hissəsini, azərbaycanlılar isə böyük

əksəriyyətini təşkil edirdilər.

Иоаннисян A.A. Армяно-русские отношения в XVIII веке. т. 2,

ч.1, Ереван, 1964, с. XXVII.

Tarixən rus çarizminin siyasətinin alətinə çevrilən ermənilər hər yerdə

düşdükləri şəraitdən öz məqsədlərinə faydalanmağa çalışırdılar. Erməni keşişləri

gələcək məkrli niyyətləri naminə tarixi Azərbaycan torpaqlarına, toponimlərinə

gələcək iddialarına zəmin hazırlamaq məqsədilə 1779-cu ilin dekabrında yenicə

köçürüldükləri Rostov vilayətində Yeni Naxçıvan adlı qəsəbənin əsasını

qoydular. Arqutinski bu şəhərin salınmasına rus hökumətindən icazə almışdı.

Artıq bir neçə ildən sonra bu şəhərdə erməni dilində məktəb və mətbəə də

fəaliyyət göstərirdi.

Арзуманян А. Арагац. с. 309.

Knyaz Arqutinski 1780-ci il yanvarın 2-də Suvorov və Lazarevlə

(Peterburqun varlı tacirlərindən biri, mülkədar) görüşdü. Onların arasında iki

saatlıq söhbət oldu. Görüş zamanı tarixi Azərbaycan torpaqları hesabına

Qafqazda erməni dövləti yaratmaq planı müzakirə olundu. Yanvarın 3-də

Arqutinski varli erməni taciri O.Yegizaryanla birlikdə knyaz Q.Potyomkinlə

görüşdülər. Onlar uydurma bir xəritədə “erməni rayonlarını” şovinist Potyomkinə

göstərdilər. Onların təkidlə “Böyük Ermənistan”ın bərpası və İrəvanda ayrıca

erməni dövləti yaradılması haqqında inadlı xahiş və yalvarışlarına knyaz

Potyomkin belə cavab vermişdi ki, “bu mümkündür, ancaq sizin patriarxmız bir

neçə yerli hakimlə birlikdə sizinkilərin xilası haqqında məsələ qaldırması

vacibdir, bundan sonra biz sizin köməyinizə gələrik”.

Нерсисян М. Из истории... с. 49.

Xaçatur Abovyan yazırdı ki, ermənilər üçün İrəvan qalasının alınması

bəlkə də günahkarlar üçün cəhənnəmin dağılmasından da qiymətlidir. Belə bir

şəraitdə rus qoşunları ermənilərin yaxından köməkliyi sayəsində 1827-ci il

oktyabrın 1-də İrəvan qalasını işğal etdilər. Şəhərdə müsəlmanlara qarşı soyqırımı

törədildi. Parsamyan yazırdı ki, İrəvan qalasının alınmasında ermənilərin İrəvan

xanına qarşı apardıqları təxribat işlərinin böyük rolu olmuşdu (1). Belə ki, hələ

1827-ci il avqustun 17-də İrəvan üzərinə, hücum zamanı general Krasovskinin

dəstəsi mühasirəyə düşdü. Erməni alimi Qriqoryan Z. yazırdı ki, belə bir

şəraitdən istifadə edən Qacar qoşunu ruslara arxadan zərbə vurmağa çalışarkən,

İran qoşununda xidmət edən Akop Arutyunyan adlı bir erməni, çörəyini yediyi

28

qacarlara xəyanət edərək öz topunun ağzını İran qoşunlarına qarşı çevirərək atəş

açmışdi və onları itkiyə məruz qoymuşdu.(65)

Парсамян В. А. с. 44.

Григорян 3. Участие армян в русско-персидских войнах начала

XIX века. – “Вопросы истории”, 1951, № 4, с. 19.

Ermənilər rus ordusuna hərtərəfli maddi kömək göstərirdilər. Onlar

Rusiya-İran müharibəsinin qızğın çağında, erməni müəllifinin yazdığına görə,

azərbaycanlıların tarlalarından taxılı, bağ və bostanlarından meyvə və tərəvəzi,

otlaqlarından malqaranı, qoşqu heyvanlarını oğurlayaraq bunların xeyli hissəsini

rus qoşunlarına verirdilər.

Григорян 3. Вопросы истории. 1951, c22.

Qərbi Azərbaycanın mərkəzi şəhəri olan İrəvan qalasının işğalından

sonra yerli qarnizonda teatr tamaşası nümayiş etdirildi. Orada, azərbaycanlıların

qanına susamış “görkəmli dramaturq” Qriboyedovun “Ağıldan bəla” əsəri

səhnəyə qoyulmuşdu. Pyesin müəllifi də sərxoş erməni və rus əsgərlərilə qol-

boyun oturaraq birlikdə tamaşaya baxmışdılar. Bu barədə Laçinov da yazmışdır

(1).

Erməni tarixçisi Nersisyan yazırdı ki, qüdrətli Rusiya imperiyası

tərkibinə daxil olduqdan sonra “Şərqi Ermənistanda” (oxu-Qərbi Azərbaycanda -

kursiv A.A. Məmmədli) kompakt erməni əhalisi yarandı. Bütün dünyaya

səpələnmiş ermənilər “Şərqi Ermənistana” axışıb gəlməyə başladılar. Təkcə XIX

əsrin 20-ci illərinin sonunda ermənilərin Şərqi Ermənistan adlandırdıqları Qərbi

Azərbaycana İrandan 40 mindən çox, Türkiyədən isə 90 mindən çox erməni

köçürülmüşdü (2).

Erməni alimi Leo təsdiq edirdi ki, “ruslar İrəvanı tutan zaman erməni

əhalisi azlıq təşkil edirdi”(3).

1. Нерсисян М. Из истории русско-армянских отношений. Кн. 1,

Ереван, 1956, с. 199.

2. Там же. с. 227. 3. Лео. История Армении, ч. 2, с. 249.

1828-ci il martın 21-də çar I Nikolayın fərmanı ilə İrəvan vilayəti iki

уerə İrəvan və Naxçıvan qəzalarına bölündü. Xatırladaq ki, hələ bir müddət əvvəl

Qarabağ xanlığı Rusiyaya birləşdirilən kimi P. Sisianov Qarabağda çarizmin

mövqeyini möhkəmləndirmək məqsədilə Qafqazın digər bölgələrindən erməniləri

dərhal buraya koçürməyə başladı (l). Rus müəllifi Qlinka da təsdiq edirdi ki,

1805-ci ildən başlayaraq İrandan Şimali Azərbaycana mərhələ-mərhələ xeyli

miqdarda erməni ailəsi köçürülmüşdü (2). Başqa bir rus müllifi Zelenski qeyd

edirdi ki, 1823-cü ilədək Qarabağa köçürülən ermənilərin hesabına əyalətdə

olanların ümumi sayı artıb 4.366 ailəyə çatmışdı (3).

29

1. Описание Карабахской провинции. - А.Е.Ханыков.

Экономический быт государственных крестьян Джаванширского уезда

Елисаветпольской губернии. МИЕБГКЗК, Тифлис, 1887, т. 6, с. 338.

2. См. Глинка С. Описание переселения армян

аддербиджанских в пределы России. М., 1831.

3. Зеленский С.П. Экономический быт государственных

крестьян Зангезурского уезда Елисаветпольской губернии.

МИЭБГКЗК, Тифлис, 1887, т. 4, с.10.

Görkəmli rus tədqiqatçısı, Qafqazda dərin araşdırmalar aparmış Zelinski

bu dövrdə Qarabağda, Zəngəzurda, İrəvanda ermənilərin cüzi miqdarda olduğunu

qeyd edirdi. О yazırdı ki, “Zəngəzurda XIX əsrə qədər cəmi üç erməni kəndi

olmuşdu”.

Зелинский С.П. Экономический быт государственных крестьян

Зангазурского уезда Елизаветпольской губернии. СПб, 1886, т. 4, с. 10.

Rus diplomatı Qriboyedov bu məsələ ilə əlaqədar olaraq yazırdı:

“Ermənilərin ilk dəfə buraxıldıqları torpaqlara əbədi sahib duracaqlarından

müsəlmanlar içərisində yaranan qorxunu aradan qaldırmaq və (sonuncuların)

düşdükləri ağır vəziyyətin uzun sürməyəcəyini bildirməklə onları sakitləşdirmək

məsələsini biz dəfələrlə götür-qoy etmişik” (1).

Maraqlıdır ki, Rusiya səfirinin təklifilə, ermənilərin bu torpaqlarda

müvəqqəti məskunlaşdırılması barədə yalan məlumatlar verilirdi. Qriboyedov

yazırdı ki, indi biz müsəlmanları düşdükləri bu çətin vəziyyətlə razılaşdırmalı,

ermənilərin burada müvəqqəti qalacaqlarına onları inandırmalıyıq ki,

azərbaycanlılar, “ermənilər ilk dəfə ayaqları dəyən torpaqlara həmişəlik

yiyələnirlər” fikrindən daşınsınlar (2).

1.Грибоедов А.С. Записка о переселении армян... Сочинения, т.

2, с. 341.

2.Там же..

Erməni tarixçisi Ağayan yazırdı ki, “1831-ci ildə, yəni İrandan və

Türkiyədən ermənilərin kütləvi köçürülmələrindən sonra Erməni vilayətinin

əhalisi 164.450 nəfər oldu. Onlardan 82.377 nəfəri erməni idi. Onların da 35.560

nəfəri İrandan, 21.660 nəfəri isə Türkiyədən köçürülmüş erməni idi. Rusiyaya

birləşdirildikdən sonra burada erməni əhalisi sürətlə artırılmağa başladı” (1).

Агаян Ц.П. Победа советской власти и возрождение армянского

народа. М., 1981, с. 27.

İran və Türkiyədən ermənilərin Şimali Azərbaycana köçürülməsinədək

İrəvan şəhərində ermənilər cüzi azlıq təşkil edirdilər. Məhz köçürülmə

siyasətindən sonra burada artıq 1850-ci ildə ermənilər ümumi əhalinin 8 faizini,

30

1879-cu ildə 9 faizini, 1897-ci ildə 10 faizini təşkil edirdilər. Bu rəqəmləri erməni

alimləri Parsamyan, Poqosyan və Arutyunyan təsdiq edirlər .

Парсамян В.А., Погосян С.А., Арутюнян Н.Р. История

армянского народа. Армучпедгиз, 1962, с.131, 158.

Bunun ardınca rus - erməni əlaqələrinin qədim ənənələrə malik

olduğunu sübuta yetirmək üçün Peterburqda “Erməni xalqının Rusiya ilə

əlaqələri” və “Erməni xalqının tarixinə aid aktlar külliyatı” adlı iri həcmli

kitabların nəşrinə başlandı. Bu kitablarda tarix boyu Qafqazda aparıcı və üstün

amil olan Azərbaycanın tarixinə, ərazisinə dair külli miqdarda təhriflərə,

saxtalaşdırmalara yol verilmişdi. Hələ о zamandan başlayaraq Qarabağın çox

hissəsi, Şamaxı və Gəncə, habelə bir sıra digər Azərbaycan əraziləri erməni

torpaqları kimi qələmə verilmiş və bununla da rusdilli əhalini, habelə dünya

ictimai fikrini azdırmağa çalışmışlar. Bu fikirləri tarixçi Ezov da təsdiq edir.

Эзов Г.А.Отношения Петра Великого с армянским народом.

Документы. СПБ, 1898; Собрание актов относящимся к обозрению

истории армянского народа. 1 и 2 часть, М., 1833, 1838.

Alman səyyahı Moris Vaqner 1843-cü ildə İrəvanda olarkən bu diyarın

acınacaqh vəziyyətə qaldığını belə təsvir etmişdi. Vaqner daha sonra qeyd edirdi

ki, “heç də təəccüblü deyil ki, dini nifrətə baxmayaraq, şəhərdə ermənilərin çoxu

yenidən qayıdıb İrana getrnək istəyir”. Artaşes Abeğyan. Alman səyyahı Moris

Vaqner Ermənistanda. Vyana, ermənicə. 1857, s. 9.

Ermənilər, katolikosun nüfuz və funksiyalarının artırılmasına

çalışırdılar. Nəhayət onların çoxsaylı müraciətlərindən sonra çarın 1836-cı il 11

mart tarixli fərmanına əsasən erməni katolikosunun hüquq və vəzifələri

müəyyən edildi. Fərmana görə, katolikos yalnız dini işlərlə məşğul ola bilərdi.

Katolikos xaricdə olan kilsələrlə yalnız Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi vasitəsilə

məktublaşmaq hüququna malik idi. Lakin buna baxmayaraq, erməni kilsəsi

özünün millətçi, türk və müsəlman əhalisinə münasibətdə düşmənçilik toxumu

səpən siyasətini həmişə davam etdirmişdi. Xüsusilə, 1836-cı ildə Rusiya ən

müqəddəs sinodunun fərmanı ilə alban kilsəsinin ləğv edilərək erməni

qriqoryan kilsəsinin tabeçiliyinə verilməsi alban mədəniyyətinin məhv

edilməsi prosesini sürətləndirdi. Erməni tarixçisi M.Ormanyan yazırdı ki, “Xəzər

Albaniyasının taxt-tacı XIX əsrin əvvəllərində Xəzər-alban, yaxud aqvan

millətinin ermənilərlə qovuşması nəticəsində məhv edilib”.

Орманян М., Армянская церковь: история управление,

внутренняя структура, нынешняя состояние. М., 1913.

Erməni tarixçisi Leo yazırdı ki, “əgər rus inqilabi-demokratik hərəkatı

və Nalbəndyanın fəaliyyəti olmasaydı Türkiyə erməniləri fiziki cəhətdən məhv

olmazdılar”.

31

Антонян Г.Г. Реакционное движение Шамиля и некоторые

вопросы армянской общественной мысли XIX века. Б., 1952, с26.

Artsruni özünün publisistik məqalələrində və Raffi “Xent”, “Cəlaləddin”

və “İskra” romanlarında qonşu xalqlara münasibətdə irqi dözümsüzlük və

düşmənçilik təbliğ edir, azərbaycanlılara, türklərə və kürdlərə münasibətdə

asimilyasiya siyasətini təbliğ edirdilər.

Bunu erməni tarixçisi Antonyan da təsdiq edirdi.

Антонян Г.Г. с. 29.

Birinci dünya müharibəsi başlayan kimi, Çar Rusiyasının müxtəlif

bölgələrindən, xarici ölkələrdən ermənilər axın-axın Tiflisə gələrək könüllü

silahlı dəstələrə yazılmağa başladılar. Qafqazda təşkil edilmiş erməni könüllü

ordusu öz qəddarlığı ilə ad çıxarmışdı. Onun sıralarında 195 mindən artıq silahlı

erməni əsgəri vardı. Bu ordunun tərkibində “erməni milli alayı” adı altında ən azı

səkkiz alay indiki Ermənistan ərazisindən Türkiyəyə keçmişdi. Bu alayların

başında Andranik, Dro, Hamazasp, Kerri, Canpoladyan, Banduxt, Arqutinski,

Xeço kimi insan qanına susamış quldurlar dururdular. Ermənilərin rus qoşunları

ilə çiyin-çiyinə türklərə, müsəlmanlara qarşı göndərdikləri bu qüvvələrdən başqa

“türkün, azərbaycanlının qənimi” kimi ad qazanmış Smbat, Nikol, Avo, Zemlyak,

Hacı Levon, Vardan, Bjişkyan (Qay), Satryan, Balayan və bir çox digər

xmbapetlərdən hər birinin də yaxşı silahlanmış drujinası vardı. Bu drujinalar dinc

əhaliyə amansız divan tutur, döyüş meydanında öz qəddarlığı ilə fərqlənirdilər”.

Армянские доброволцы. Петербург. 1916, с. 12.

“Könüllülər hərəkatı Andronik paşa, Hamazasp kimi qaniçən xmbapetlər

başda olmaqla daşnak dəstələrinin türk qadınları və uşaqlarını, qocaları və əlsiz-

ayaqsız xəstələri qılıncdan keçirməkdə göstərdikləri “şücaətlə” fərqlənirdilər. On

minlərlə türk zəhmətkeşinin qanına qəltan edilməsi daşnak könüllüləri

hərəkatının başlıca nəticəsi idi”.

Лалаян А.А. Исторические записки.,

XIX əsrin əvvəllərindən başlayaraq Osmanlı və Qacar dövlətlərinin

ərazilərindən ermənilərin Qafqaz bölgəsinə, о cümlədən də indiki Gürcüstan

ərazisinə köçürülmələrindən sonra torpaq mülkləri üstündə gəlmə ermənilərin

yerli gürcülərlə bu günədək davam edən münaqişə və toqquşmalarının bünövrəsi

qoyulmuş oldu. Erməni varlıları məqsədyönlü surətdə gürcülərdən torpaq

mülklərini satın alırdılar. Bunu erməni tarixçisi İşxanyan da təsdiq edirdi. О

yazırdı ki, “gürcü zadəganları öz torpaqlarını erməni kapitalistlərinə satırlar,

başqa sözlə, gürcülər öz doğma torpaqlarını gəlmə, yad ermənilərə satışa

çıxarırlar” (l).

İşxanyan daha sonra “Zəngəzur qəzası (Qərbi Azərbaycan, yəni indiki

Ermənistan ərazisi - A.M.) kimi ermənilərlə məskunlaşdırılmış bu cür

32

məntəqələrdə”(2) ifadəsini işlətməklə ermənilərin Qafqaza gəlmə olmalarını belə

bir faktla bir daha təsdiq etmişdir.

1. Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы

армяно-грузинского антогонизма. Тифлис, 1914, с. 38.

2. Тамже. с. 42.

Erməni tarixçisi İşxanyan gürcü federalçılarının narahatlığını qələmə

alaraq onların dililə deyirdi ki, “erməni kapitalistləri təkcə gürcü torpaqlarını öz

mülkiyyətlərinə keçirməklə kifayətlənməyəcəklər, onlar zaman keçdikcə öz

həmvətənlərini böyük kütlələr halında erməni vilayətlərindən gətirib yeni əldə

etdikləri mülklərdə məskunlaşdırmağa çalışırlar və bununla da gürcü ərazilərində

erməni koloniyasının əsasını qoyurdular”.

Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы., с. 72

Bu fikri dolayısı yolla İşxanyan da təsdiq edirdi. О yazırdı ki 1897-ci

ildə Tiflis quberniyasının erməni əhalisi bütün sakinlərin yalnız 19 faizini, 1910-

cu ildə, yəni 15 ildən sonra isə 26,17 faizini təşkil edərək təqribən 7 faiz artmışdı.

Müvafiq olaraq gürcülər əvvəllər 44,50 faiz olduqları halda, sonralar 41,24 faiz

təşkil edərək 3,25 faiz azalmışdılar.

Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы., с. 75.

“Ermənilər öz kələklərini belə bir mülahizələrlə əsaslandırırdılar ki,

tarixən pravoslav ölkəsi kimi Gürcüstanda roma-katolik etiqadını müdafiə edən

yerli sakin heç vaxt olmamışdır və ola da bilməzdi. Buna görə də ermənilər

özlərinin mətbu orqanlarında tələb edirdilər ki, bütün gürcü katolikləri onlara

qoşulsunlar və erməni dilində ibadət etsinlər”.

Канадпевъ И.К. с. 79.

Ermənistan 1918-ci il dekabrın 14-də öz qonşusu Gürcüstana qəflətən

hücum etdi. Gürcüstanın baş naziri Jordaniya öz xalqına müraciət edərək erməni

təcavüzünə bu cür qiymət vermişdi: “...Əsl izah Kaçaznuni hökumətinin

xarakterində tapıla bilər; canavar kimi dananı ona görə yeyir ki, bu onun

xislətidir. О hökumət sülh şəraitində yaşaya bilmədi və bu və ya digər qonşusu ilə

döyüşə atıldı, çünki əsl canavar kimi hər şeyi qamarlayıb udmaq istəyir.

Ermənilər heç olmazsa onu anlamırlar ki, müsəlmanlara olan düşmənçilik

münasibətlərinə görə heç olmazsa gürcülərə dözümlülük nümayiş etdirməlidirlər.

Lakin bunun əvəzinə indi onlar bu körpünü də yandırdılar”. Bu sətirləri erməni

müəllifi Riçard Hovanisyan qeydə almışdır.

Richard G. Hovannissian. p. 109-110.

“Mşak” qəzeti 1880-ci ilin yayında ermənilərin kürd əhalisinə qarşı

törətdiyi əməllərdən bəhs edərək yazırdı ki, “Konstantinopol üçün dünən və bu

gün çox həyəcanlı günlər idi. İyulun 28-də xəbər yayıldı ki, ...Milli intiqam

33

naminə ermənilərin güclü silahlı dəstələri Vaspurakanın kürd kəndlərinə hücum

edib 7 kəndi yandırıb dağıdıblar...”.

Mşak. 1880, № 161.

Erməni müəlliflərinin özləri də təsdiq edirlər ki, kürd əhalisinin qətlə

yetirilməsində Daşnaksütun partiyasının xüsusi rolu olmuşdur. Belə bir faktı,

müsəlmanların və türklərin əleyhinə öz böhtanları və nifrətamiz yazılan ilə

tanınmış erməni yazıçısı Herand Pasdermaciyan da etiraf və təsdiq etməyə

məcbur olmuşdur. О yazır: “1897-ci ildə daşnak partiyası tərəfindən Xaco başda

olmaqla İrandan Xanasura çox intizamlı təşkil edilmiş qoşun qüvvəsi yeridildi ki,

oradakı kürdləri tamamilə qırıb məhv etsinlər. Daşnak partiyası 300 müsəlləh

mübariz ermənini İrandan Xanasura göndərdi. Onlar orada sakin olan və Mazeruk

kürd qəbiləsinə mənsub olan kürdləri tamamilə kütləvi surətdə qırdılar, çadırlarını

yandırdılar”.

Herand Pasdermaciyan. Tarixe Ermənistan. Tehran, 1369, farsca,

s. 446.

Erməni yazıçısı Amayak Siras öz kitabında yazırdı ki, 1896-cı ildə

ermənilər kürd milli paltarlarını geyinib türklərə hücumlar edirdilər (1). Amayak

əsərinin başqa bir yerində yenə də bu mövzuya toxunaraq qeyd edirdi ki, usta

Martirosun oğlu Vahanın evində (Bitlisdə) kürdlərin çoxlu milli paltarları vardı

(2). Ermənilər kürd paltarlarını geyinib osmanlı məmurlarına güllə atıb qaçıb

gizlənirdilər ki, türklər onlara silahlı basqın edən şəxslərin kürdlər olduğuna

inansınlar və beləliklə türklər ilə kürdlər toqquşsunlar.

1.Амаяк Сирас. Родимый край. М., 1979, с. 150.

2.Там же. с. 158.

Başqa bir erməni yazıçısı Raffinin “Xent” romanının qəhrəmanı

Vardanın utopiyasına görə artıq yer kürəsində kürdlər mövcud deyilər, onlar “geri

qaldıqlarından ermənilərlə qaynayıb-qarışmışlar.

Антонян Г. Г. Реакционное движение Шамиля... с.29.

Təsadüfi deyildi ki, Fransanın baş naziri Klemanso bu toplumla bağlı

demişdi ki, “qaynayıb-qarışmaq üçün ermənilər qorxulu xalqdır; bir qayda olaraq

onlar çoxlu pul istəyir, əvəzində isə heç nə qaytarmırlar” (1).

Alman işğalçılarına arxalanan Daşnaksütun 1918-ci il mayın 28-də

Erməni Milli Şurası adlanan qurumda “müstəqil” Ermənistan Respublikasının

yaradılması haqqında qərar qəbul etdi. Erməni tarixçisi Lalayan yazırdı ki,

“Milli” Şura, özünü “erməni qəzalarında vahid hakimiyyət” sayaraq hökumət

təşkil etməyi Ov. Kaçaznuniyə tapşırdı. Ov. Kaçaznuni Ermənistana gedərək

başkəsən Aram paşa (daxili işlər naziri), erməni xalqının cəlladı Al. Xatisyan

(xarici işlər naziri), avantürist Axverdov (hərbi nazir) və başqalarından ibarət

tərkibdə daşnak hökuməti yaratdı (2).

34

1. Richard G. Hovannissian. vol. 2, p. 404.

2.Лалаян А.А. Контрреволюционная роль партии

дашнакцутюн. - Исторические записки. М., 1938, с. 79-107.

Bu dövrdə Ermənistanın vəziyyətinə toxunan Hovanesyan yazırdı ki,

“nəticə etibarı ilə Ermənistanın bir ölkə kimi yaşaması ağlabatan görünmürdü. О

heç də tarixi Ermənistanın uğrunda əsas mübarizə getmiş böyük yaylasında deyil,

bütün mahiyyətində rus möhürü olan ucqar əyalətdə mövcud idi. Gərək

Qafqazdakı yarım milyon Türkiyə ermənisi üçün hökumət və azad edilmiş

Errnənistanın paytaxtı İrəvanda deyil, ya Karində (Ərzurum), ya Vanda, ya da

hətta Kilikiyanın əsas şəhərində yerləşəydi. Onlar sonsuz səbrsizliklə indi qərb

tərəfdəki üfüqün arxasında qalmış evlərinə qayıtmaq üçün imkan gözləyirdilər”.

Richard G. Hovannissian., p. 450.

1918-ci il iyunun 4-də Batum müqaviləsindən sonra Ermənistan

hökumətinin payına düşən 9 min kv. km ərazidə 324.285 nəfər əhali vardı.

Erməni müəllifi Ananikyan qeyd edirdi ki, “Daşnak hökuməti müqavilə

imzalandıqdan sonra İstanbula göndərdiyi teleqramda Ənvər paşaya, Tələt

paşaya, şəxsən Sultana Ermənistana azadlıq və müstəqillik bəxş etdiklərinə görə

səmimi qəlbdən təşəkkür edir və yazırdılar: “Sultan olmasaydı, Azad Ermənistan

da ola bilməzdi!!!”.

Ananikyan В. Daşnaksütunun ideya-siyasi iflası. İrəvan, ermənicə.

1979, s. 25.

Erməni tarixçisi Ağayan yazırdı ki, “1918-ci il (Batum sazişindən sonra)

üçün Ermənistan respublikasının cəmi 6 km uzunluqda dəmir yolu, 10 vaqonu və

1 ədəd paravozu vardı” (1). Böyük ambisiyalarla yaşayan daşnak rəhbərləri

“respublika” əhalisini dolandırmaq üçün olduqca zəif iqtisadi imkanlara malik

idilər. Qıtlıq və dağıntı şəraitində minlərlə kəndli, əsasən də azərbaycan türkləri

daşnak Ermənistanında aclıq və səfalət nəticəsində qırılmışdılar. Əsasən

azərbaycanlıların yaşadığı Sərdarabadda əhalinin 65 faizi vəfat etmişdi.

Ermənistanda çıxan “Ayastani aşxavator” qəzeti yazırdı ki, Verin, Qaranlıq,

Kolagirən, Keşişkənd, Koxv, Kosa Məmməd və digər kəndlərin sakinləri

aclıqdan kütləvi surətdə qırılırdılar (2).

1.Агаян Ц.П. Победа советской власти и возрождение ар-

мянского народа. М.,1981, с.57.

2.Айастан ашхатавор, 25 апрел, 9, 21 май 1919-ъу ил.

Erməni daşnakları qəsdən, bilərəkdən äzərbaycanlı türk əhalisinin

qırılması siyasətini yeridirdilər. Erməni müəllifi Hovanesyan bu faktı təsdiq

edərək yazırdı ki, təkcə “1918-ci ilin əvvəllərindən avqustun 1-dək 300

müsəlman kəndinin dağıdılması haqqında məlumat vardı... aşkara çıxmışdı ki, altı

kəndin kişiləri öldürülmüş, onların qadınları isə erməni döyüşçülərinə hədiyyə

35

edilmişdir. Azərbaycan öz torpaqlarının bir hissəsinin və adamlarının itkisi

hesabına başa gələn belə vəhşiliklərə daha dözə bilməz” (1).

Oxucu, diqqət yetir! Erməni alimi öz ölkəsinin müsəlmanlara qarşı

törətdiyi qırğın və işgəncələri haqlı olaraq vəhşilik adlandırır. Hovanesyan daha

sonra azərbaycanlı qaçqınların ölkə ərazisinin müxtəlif bölgələrində acınacaqlı

halda, soyuq və şaxtalı hava şəraitində ölümə məhkum olunmalarından bəhs

edərək yazırdı: “Ermənistanın paytaxtında daha 13 000 nəfər, paytaxt ətrafındakı

kəndlərdə isə 50 000 müsəlman qaçqını erməni xristianlarının nəzarəti altında idi.

Erməni xristianlarının paytaxtının cənubundakı ərazidə heç bir yaşayış vasitəsi

olmayan 70 000-dən 80 000 nəfərədək müsəlman qaçqını var idi və erməni

rəhbərliyi onlara hər hansı bir yardım göstərməkdən imtina edirdi” (2).

Daşnak hökuməti qonşu respublikalara və xalqlara qarşı ərazi iddiaları

ilə çıxış edirdi. Errmənilər 1919-cu ildə Türkiyənin şərq əyalətlərinə ərazi

iddiaları ilə çıxış etdilər. Hovanesyan qeyd edirdi ki, “yaşadıqlan ərazilərin

hamısında ermənilər azlıqda qaldığı və əhalinin 30 və ya 35 faizindən artıq

olmadığı üçün erməni problemi həmişə “sadəcə çətin” olmuşdur” (3).

1. Richard G. Hovannissian. p. 180.

2. İbid. p. 182-183.

3.İbid. p. 265.

Başqa bir erməni müəllifi Arşavir Melikyan daşnakların qonşu xalqlara

münasibəti haqqında yazırdı: “Daşnak hökuməti qonşularla dinc yanaşı yaşamaq

əvəzinə yumruğunu düyünlədi, aləmə meydan oxumağa başladı, millətçilik

azarından əl çəkmək istəmədi”.

Karmir astğ (Qızıl ulduz) qəzeti, 1920, № 74.

Erməni generalı Andronik Ozanyan 1918-ci ildə demişdi ki, “Rusiya

bizim üçün nəhəng miqdarda döyüş sursatı və silah, ərzaq məhsulları və geyim

formaları qoyub getmişdir”.

Агаян Ц.П. Победа советской власти... с. 49.

Sonralar Sovet dövləti rəhbərlərindən birinə çevrilmiş Anastas Mikoyan

özünün “Mübarizə yolları ilə” adlı kitabında Şaumyanın Andronikə cavab

teleqramını iqtibas gətirmişdi: “Sizin teleqramınızı aldım. Tam mətnini

Moskvaya mərkəzi hökumətə bildirdim. Öz tərəfimdən sizin şəxsinizdə həqiqi

qəhrəmanı alqışlayıram”.

Микоян А.И. Дорогой борьбы. Кн.1, М., 1971, с.42.

Erməni qəzetlərinin yazdığına görə, “əksinqilabi daşnak hökuməti 1920-

ci ildə “itaət etməyən” kəndliləri cəzalandırmaq məqsədilə Zəngi çayının qolunu

bağlamışdı. Göycə gölündən Zəngibasaradək (erməni arxivlərində türk

toponimlərinin adları hələ də saxlanılmaqdadır-A.M.) çay boyuna söykənən

36

əraziləri və orada yerləşmiş onlarca kəndi susuz səhraya çevirmişdilər. Burada

çoxlu adam, mal-qara və əkin sahələri məhv olmuşdu”.

Yoqovurd, № 102, 29.06.1920.

Erməni mətbuatının yazdığına görə, “Q. Muradyan adlı birisi daşnak

hökumətinin Göycə gölünün (oxucu, diqqət yetir, erməni qəzeti gölün adını

türkcə olduğu kimi verir. - kursiv A.M.) şimal sahilboyundakı azərbaycan

kəndlərinin dağıdılmasında öz əksini tapmış bandit fəaliyyətini təntənəli tonda

vəsf edərək bildirirdi ki, “... bizim hökumətin (daşnak hökumətinin -A.M.)

tədbirləri sayəsində bu kəndlərin (Toxluca, Ağbulaq, Ardaniş və b.) əhalisi

Ermənistan ərazisini tərk etmişlər... Mən tərk edilmiş kəndləri gördüm, orada bir

neçə pişik, həmçinin iki-üç it məzar sakitliyini görüb qeyri-adi və qəribə səslə

ulayırdılar. Bu kəndlərin əhalisi böyük miqdarda kartof, taxıl və arpa tarlalarını

qoyub getmişdilər. Hökumət bu kəndlərdən iki milyon puddan artıq taxıl və

yarım milyon pud kartof yığmaq iqtidarındadır...”. Bu fikiklər erməni iri

burjuaziyasının orqanı olan “Yoqovurd” qəzetinin səhifələrində dərc olunmuşdu.

Yoqovurd, № 105,1920.

Anastas Mikoyan RK(b)P MK-ya, Leninə ünvanladığı 22 may 1919-cu

il tarixli məruzəsində xəbər verirdi ki, “Erməni hökumətinin cəsusları olan

daşnaklar Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinə çalışırlar. Lakin bu,

Qarabağın əhalisi üçün Bakıda öz yaşayış mənbələrindən məhrum olmaq və heç

bir zaman və heç nə ilə bağlı olmadıqları İrəvanla talelərini bağlamaq demək

olardı”

(Sov.İKP MK yanında MPA, f.461, s.1, məruzə №45252, v.1.).

Daşnak qoşunlarının baş komandanı Nakaçakyan yazırdı ki, “təkcə

strateji nöqteyi-nəzərdən Qarabağın ələ keçirilməsi böyük uduşdur; bu, şimal

tərəfdən Zəngəzurun təhlükəsizliyinə verilən təminatdır və Ordubad ərazisini də

zəbt etməklə Zəngəzurun Naxçıvan tərəfdən əmin-amanlığı yaranacaqdır”. О

sözlərinə davam edirdi ki, beləliklə, Şərur-Naxçıvan Azərbaycandan aralı

salınacaq və həmin ərazinin yenidən ilhaqı üçün şərait yaranacaqdır”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3, p-141.

Mərkəzdən sərəncam alan daşnak başkəsənləri Baş-Qərni rayonunun

onlarca azərbaycan kəndini yerlə yeksan etdilər, qadın və uşaqları, gənc və

qocaları öldürür, onların əmlakını qarət edirdilər” (1).

Daşnak “xadimlərindən” biri daşnak hökumətinin başçısı A.Ağacanyana

göndərdiyi 1920-ci il 21 iyun tarixli məktubunda yazırdı: “Zəngibasar

tərəfimizdən tutulmuşdur. Bu ölkə elə zəngindir ki, о bizim borclarımızı bir neçə

dəfə ödəyə bilər. Artıq iki gündür ki, burada görünməmiş qarət baş verir - taxılı,

arpanı, düyünü, samovarları, xalçaları, pul və qızılları zorla dartıb alırlar...

37

Маliyyə naziri yalnız dünən özünün iki agentini qeyri-mütəşəkkil qüvvələrlə

buraya yollamışdır... Nəhəng miqdarda sərvət əlimizdən çıxır...”(2).

1. Госархив Армении, Ереван, д. 644, с.1-2,17, ф. 67.

2. Госархив Армении, Ереван, д. 116, с. 96, ф. 65. Erməni mənbələri daşnakların qeyri-ermənilərə qarşı apardıqları

soyqırım siyasətinin faciəli nəticələri ilə bağlı olduqca maraqlı məlumatlar qeyd

etmişlər. Belə ki, daşnakların hakimiyyətdə olduğu iki il yarım müddət ərzində

Ermənistanda (Qərbi Azərbaycanda) yaşayan əhali 35,5 faiz azalmışdı. Bununla

yanaşı, türklərin sayı 77 faiz, kürdlər 98 faiz, yezidlər 40 faiz azalmışdı.

(1)

Bununla əlaqədar olaraq erməni müəllifi Zaven Korkodyan yazırdı ki,

1918-1920-ci illərdə daşnak mauzerçiləri Ermənistanda yaşayan 575 min

azərbaycanlıdan 565 min nəfərini qanına qəltan etmiş və yaxud silah gücünə

didərgin salmışdır”(2).

1. Исторические записки., с. 79-107.

2. Zaven Korkodyan. Sovet Ermənistanının əhalisi. 1831-1932.

İrəvan, 1932, ermənicə, s.184.

Fransa nümayəndə heyətinin katibi Filipp Bertelot ermənilərin iddialarnı

belə dəyərləndirirdi: “Ermənistan yaratmağın ən böyük çətinliyi orasındadır ki,

ermənilər əslində heç yerdə əksəriyyət təşkil etmirlər. Onları Kilikiya kimi

millətin güclü nüvəsi yaşayan ölkəyə yerləşdirmək də böyük etiraz doğurur,

çünki həmin torpaqlar Ermənistandan 400 kilometrdən artıq bir məsafədə yerləşir

və belə genişlikdə ermənilərin yerləşdirilməsi onların nəticələnəcəkdir. Əgər

əhalinin yerləşdirilməsi haqqında belə bir dahiyanə məsləhət baş tutarsa, onlar

ermənilərə düşmən olan çoxluğun nümayəndələrini seçməli

olacaqlar...Trabzondan tutmuş Aleksandrettaya qədər torpaqlarda Böyük

Ermənistan yaratmaq xülyasına qarşı reallıq və məntiq eyni dərəcədə

müxalifətdədir”.

Richard G. Hovannissian. vol. 2, p. 454.

Daşnaklar hakimiyyətdə olduqları qısa zaman kəsiyində bütün qonşuları

ilə - Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycanla bir-birinin ardınca müharibələrə girdi

və hər üçündə də biabırçı şəkildə uduzaraq müharibədən çıxdı. Sonra da daşnak

başçıları haray-həşir salaraq böyük dövlətlərdən hərbi kömək istəyirdilər.

Ermənilərin bu cür qeyri-səmimi və heç bir hüquq normasına və etik çərçivəyə

sığmayan mövqeyi qərb dövlətlərini hövsələdən çıxarırdı. Təsadüfi deyil ki,

ermənilərin bütün bu əməllərindən cana doymuş olan Britaniyanın Baş naziri

Lloyd Corc şərt qoyurdu ki, yunanlar kimi ermənilər də öz döyüşlərini özləri

aparmalıdır: “Əgər onlar öz sərhədlərini qorumağa qadir deyilsə, onda dünyada

belə bir millətin olmasına ehtiyac yoxdur və belə vəziyyətdə heç bir müttəfiq

hökuməti onlara hətta ən adi bir batalyonla belə kömək etməməlidir”(l).

38

İtaliyanın Baş naziri Françesko Nitti bunu gözəl gözəl ifadə etmişdi:

Müttəfiqlər Ermənistana “onun öz maraqları naminə onda olmaması daha yaxşı

olan nəyisə” verməməlidir”(2).

1. Richard G. Hovannissian. vol. 3, 80

2. Richard G. Hovannissian. vol. 3, 83.

Türklər əleyhinə düşmənçilik təbliğatlarını davam etdirirdilər. Davakar

erməni dairələri bildirirdilər ki, “erməni məsələsinin” həlli üçün qan tökmək,

“Türkiyə Ermənistanı” torpaqlarını qan seli ilə suvarmaq lazımdır”.

Xorhurdain Hayastan, № 118, 1923.

Sonralar Ermənistanın görkəmli partiya və dövlət xadimi olmuş

Myasnikyan 1921-ci il noyabrın 29-da “Xorhrdaym Hayastan” qəzetində

yazırdı: “Daşnakların milli siyasətinin mahiyyəti belə idi. Ermənistanı erməni

olmayanlardan, ilk növbədə nifrət etdiyimiz tatarlardan və insana bənzəməyən

türklərdən təmizləmək: “Türklərə nifrət edin, müsəlmanları qırın, kəndlərinə od

vurub yandırın, əmlaklarını talan edin və bu yolla özünüzdə xmbapet ruhu

aşılayın...”(1).

Daşnaklar təkcə müsəlmanlara qarşı deyil, həm də ruslar əleyhinə

soyqırım siyasəti yeritmişlər. Myasnikyan başqa biri çıxışında şovinist, millətçi

daşnakların öz xalqına zidd, başqa millətlərə nifrət siyasətindən bəhs edərək

yazırdı: “Ermənistanın müsəlman və rus kəndlərini onlar odla, qılıncla məhv

etdilər. Erməni vətənpərvərlərindən biri təklif etmişdi ki, daşnaklar dövlət gerbini

belə bir təsvirdə müəyyən etsinlər: Mauzeri çiynində qaçmağa üz qoymuş dovşan

kimi... Daşnak ordusunun başında duran kimlər idi? Aram və Rubendon Martiros

və Pilosadək nadan, talançı, quldur xmbapetlər. Bu ordu silahsız müsəlmanlara

divan tutmaqda, dinc əhalini çapıb talamaqda məharəlli və cəsarətli idi”(2).

1. Мясникян А.Ф. Избранные произведения. Ереван, 1965, c.364.

2. Там же. с. 354.

Ermənistan respublikasının ilk baş naziri olmuş Kaçaznuni də təsdiq

edirdi. O, ermənilər üçün belə bir acı həqiqəti etiraf edərək yazırdı: “Əgər

müstəqil respublikanın elanından sonra ümumiyyətlə bizim tərəfimizdən

görülmüş olduqca ağır işləri və əldə edilmiş nəticələri qiymətləndirmək istəsək,

biz deməliyik ki, bizim xalqın üzərinə düşmüş yükün payı - dövlətçiliyin

yaradılması və dövlət həyatına rəhbərlik işi bizim imkanlarımız xaricində idi...

Biz dövlət adamları deyildik”.

Ананикян Бакунц. Идейно-политический крах партии

Дашнакцутюн. Эреван, 1979, с. 224.

Qaloyan yazırdı ki, “Batum müqaviləsindən sonra (1918-ci il 4 iyun)

ermənilərə qalan torpaqlar cəmi 8 min kv. mil təşkil edirdi”.

39

Deməli buradan belə bir nəticə hasil olur ki, əgər indiki Ermənistanın 29

min kv. km. ərazisindən 8 min kv. km. çıxsaq, onda yerdə qalan 21 min kv. km.

ərazi təmiz Azərbaycan torpaqları olur. Beləliklə, “Ermənistan” istilahı siyasi

termin kimi XX əsrin əvvəllərində rəsmi sənədlərə düşdü.

Галоян Г. Рабочее движение и национальный вопрос в

Закавказье. Ереван, 1969, с. 261.

Erməni müəllifi H.Azatyan bununla əlaqədar olaraq yazırdı ki, “Şərqi

fəth etmək yolunu rus burjuaziyasının üzünə açan məhz “Daşnaksütun” partiyası

olmuşdu. Bu partiya rus burjuaziyasının planlarının həyata keçirilməsinə kömək

edən bir vasitəyə çevrilmişdir”.

“Nor uği”, İrəvan, 1929, № 1, s.369.

XX əsrin 20-ci illərində Sovet hökumətinin yuxarı dairələrində rəhbər

vəzifədə çalışan erməni məmurlarının və ermənipərəst siyasət yeridən sovet

rəhbərlərinin icazəsilə xarici ölkələrdən Sovet Ermənistanına 25 min erməni

mühaciri gəlmişdi. Onların arasında keçmiş cinayətkar ünsürlər, daşnaklar da var

idi.

Ханджян А. Основные задачи нашей идеологической

борьбы. Ереван, 1933, (на армянском языке), с. 35.

Erməni tarixçisi Ağayan yazırdı ki, 1946-1949-cu illər ərzində müxtəlif

ölkələrdən Sovet Ermənistanına 100 minə yaxın erməni köçürülmüşdü.

Агаян Ц.П. С.159.

Ermənistan KP MK-nın 1975-ci il yanvar plenumunun materiallarında

“476-dan çox kəndin istifadəsiz qaldığı” göstərilirdi. Çünki bu dövrdə

Ermənistana gətirilən ermənilər oradan köçürülən azərbaycanlılardan xeyli az idi

və erməni mühacirləri kəndlərdə deyil, şəhərlərdə məskunlaşırdılar. Elə bu faktın

özü, erməni və sovet rəhəbərbrinin əsas məqsədinin mühacir erməniləri

yerləşdirmək deyil, yerli azərbaycan türklərini oradan köçürtməkdən ibarət

olduğunu bir daha sübut edir.

Коммунист. (Ереван), 20.01.1975.

1507-ci ildən 1736-cı ilə qədər, yəni Səfəvilərin hakimiyyət dövründə

həmişə Çuxursəd bəylərbəyiləri azərbaycanlı türk tayfalarından olduğu kimi,

1828-ci ilə qədər İrəvan hakimləri də azərbaycanlılar olmuşlar. 1673-cü ildə

fransız səyyahı Jan Şarden İrəvanda olarkən Səfiqulu xan Çuxursəd bəylərbəyi və

Rəvan (İrəvan) hakimi idi. Şarden onu ədalətli sərkərdə, alim kimi qeyd etmişdir.

Çuxursəd vilayəti və onun mərkəzi şəhəri İrəvanın bütün mülki və inzibati idarə

işçiləri türk qızılbaş tayfasından çıxan şəxslərdən ibarət idi. Əslində İrəvan

əhalisinin əksəriyyəti azərbaycanlılardan ibarət idi. Jan Şardenə görə 1673-cü ildə

40

İrəvanın özündə 800 ev olmuşdur. Şarden bu evlərdə yaşayanların hamısının

müsəlman olduğunu tərəddüd etmədən yazmışdır (1).

Erməni tarixçisi Yervand Şahəziz də Şardenin fikrinə şərik çıxaraq eyni

qənaətdə olduğunu bildirmişdi (2).

l.Şarden J. Parisdən İsfahana səyahət., s. 65.

2.Yervand Şahəziz. Qədim Yerevan. s. 74.

Bu bir inkar edilməz faktdır ki, Şimali Azərbaycanın Rusiya

imperiyasına birləşdirildiyi dövrədək indiki Azərbaycan ərazisində ermənilər cəm

halda yaşamamışlar. Bu ərazilərdə erməni etnosu kimi, erməni toponimləri də

cüzi azlıq təşkil etmişlər. Erməni alimi Parsamyan yazırdı ki, “Rusiyaya birləşənə

qədər indiki Ermənistanın 169155 nəfər əhalisinin 33,8 faizi erməni, 49,7 faizi isə

müsəlman (azərbaycanlı) idi”.

Парсамян В.А. История армянского народа 1801-1900 г. кн., 1,

Ереван, 1977, с. 88.

Qarabağın dağlıq hissəsinin tarixi Azərbaycan torpaqları olmasını

erməni tarixçisi Ter-Qriqoryan da haqlı olaraq təsdiq edirdi. Bu erməni alimi

Arsaq vilayətini təsvir edərək yazırdı ki, Dağlıq Qarabağ qədim zamanlardan

daha geniş Arsaq əyalətinin bir hissəsi idi. Arsaq isə Azərbaycan əyalətlərindən

biri olan - Albaniyanın bir hissəsidir”. (1)

V əsr müəllifi Movses Xorenatsi və VII-VIII əsrlərdə yaşamış Musa

Kalankatlı Albaniyanın I əsrdəki sərhədləri haqqında yazırdılar ki, onun cənub

sərhəddi Araz çayı boyunca keçir. (2)

1. Tep-Григорян Т.И. Борьба Арцаха с арабскими захватчиками

в IX веке. Б., 1942, с. 3.

2. Мовсес Хоренатси. История Армении. М., 1983, кн.2, с. 25.

Qeyd etmək lazımdır ki, İrəvan əyalətinin və xanlığının mövcud olduğu

1410-1827-ci illərdə bir dəfə də olsun erməni mənşəli şəxs İrəvan xanı olmayıb.

Bu xanlığı idarə edən şəxslərin siyahısını tərtib edən erməni müəllifi Hovannes

Şahxatunan göstərirdi ki, 49 İrəvan xanının hamısı azərbaycanlı olmuşdur.

Erməni Sovet Ensiklopediyasında bir daha təsdiq edilir ki, “1400-1827-ci ilədək

İrəvanda hökmdarların hamısı azərbaycanlı türk olmuşlar.

Erməni Sovet Ensiklopediyası. с III, İrəvan, 1977, s. 571.

Erməni yazarı Lalayan etiraf edirdi ki, “daşnak dəstələrinin tutduqları

türk kəndləri canlı insanlardan “təmizlənib” eybəcər hala salınmış qurbanları ilə

birlikdə xarabalığa dönmüşdür”.

Лалаян. Исторические записки, ч. 2, с. 80.

Erməni etnosu təbiətən, irsən xəstə doğulur. 1982-ci ildə Moskvada çap

edilmiş Böyük Tibb Ensiklopediyasında özünəməxsus erməni xəstəliyindən bəhs

41

olunur. Orada qeyd olunur ki, erməni xəstəliyi nisbətən nadir genetik şərtlənmiş

xəstəlikdir. Bu xəstəlik xüsusilə ermənilərdə, əsasən də cinsindən asılı olmayaraq

uşaq və yeniyetmə yaşlarından başlanır.

(BMG.t.19, izd.3, M., 1982, s. 67-68).

Erməni etnosunun formalaşmasında və onun sonrakı taleyində kilsənin

və keşişlərin, erməni feodal və əyanlarının həlledici rolu olmuşdu. Əgər erməni

kilsəsi və keşişləri olmasaydı, bu günkü ermənilər və onların da az-çox özgə

xalqların təsiri altında yaranmış mədəniyyətləri də olmazdı. Lakin tarix sübut

etmişdir ki, ermənilərin başına gələn əhvalatlarda daha çox özlərinin, özlərinin də

içərisində keşişlərinin rolu böyük olmuşdur. Təsadüfi deyildi ki, hələ orta əsrlər

dövründə ermənilərin katolikosu Nerses (1166-1173) ermənilərə müraciətlə

demişdi ki, ermənilər “bizim günahlarımız üzündən dünyanın bütün uzaq

ölkələrinə yayılmışlar”.

Hepcec Благодатный. Послание (Энциклика). Эчмиадзин. 1865,

(на армянском языке), с.1

Katolikos Nersesin yuxanda qeyd olunan fıkirlərini müdafiə edərək,

erməni din xadimlərinin vəzifə uğrunda fitnə-fəsad törətdiklərini dilə gətirən

başqa keşişlər də olmuşdur. Məsələn, Таrs - arxiyepiskopu Nerses Lambronski

(1152-1198) öz qeydlərində erməni əyanları, keşişləri arasında yüksək kilsə

vəzifələri tutmaq uğrunda mübarizə, onların törətdikləri fıtnə-fəsadlar təsvir

olunur. O, qeyd edirdi ki, “biz monastrların baş keşişlərini məhv etməyə

çalışırdıq ki, özümüz baş keşiş olaq”.

Hepcec Ламбронский. Размышления о церконом строе. СПБ.

1847, с. 535.

Erməni etnosunun xarakterinə nəzər yetirsək görərik ki, yalan danışmaq,

insanları aldatmaq, onlara fırıldaq gəlmək, verdiyi sözün üstündə durmamaq,

vədinə xilaf çıxmaq, tamahkarlıq, oğurluq, paxıllıq, etibarsızlıq sanki onların

qanına hopmuşdur. Təsadüfi deyildi ki, rus çarı II Nikolaya ermənilər haqqında

təqdim edilmiş xüsusi məruzədə də qeyd olunurdu ki, “əgər qədim və yeni ən

yaxşı erməni tarixçilərini diqqətlə oxusaq, bu xalqın görkəmli mütəfəkkirlərində

mövcud olmuş erməni gerçəkliyinə qaranlıq, tutqun görüşlərdən sarsılarsan.

Tamahkarlıq, fitnə-fəsad, andı pozma, satqınlıq, riyakarlıq görünür ki, bu tayfanın

başlıca milli xüsusiyyətləridir”.

Справка прокурора Эчмиадзинского..,

Ermənistana yardım üzrə Müttəfiqlərin komissarı olmuş polkovnik

Haskell formal olaraq öz vəzifəsindən 1920-ci il avqustun 1-də istefa verdi.

Növbəti ay Londonda Xarici İşlər Nazirliyinə çağırılarkən o, “ermənilərin

çörəkitirən, “professional dilənçilər” olduğunu bəyan etdi. Ermənilərin idarəçilik

bacarığına Britaniya hökumətinin özündə inam az idi”.

42

Richard G. Hovannissian. vol. 3, p. 429.

Onlar oğru və yalançıdırlar, tamamilə şərəfsiz, özlərinə kömək etməyi

bacarmayan, başqasına kömək etməyi istəməyən və tamamilə minnətdarlıq hissi

olmayan adamlardır. Onlarda vətənpərvərlik hissi yoxdur. Ölkədə nə inzibatçılıq,

nə də siyasi bacarıq yoxdur, artırmaq üçün nə pul var, nə də təbii ehtiyatlar.

Özlərini təmin etmiş xarici ermənilər isə ...nə milli evləri üçün xərc çəkəcəklər,

nə də vətənə qayıdacaqlar...”. Bu fikirlərə Dövlət katibinin müavini Lord Hardinq

bu münasibətlə əlavə etmişdir ki, “ermənilərin xarakterini bildiyimə görə mən bu

sözlərə qətiyyən təəccüblənmirəm”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3, p248-249.

Ermənilərin tarixində, onların bu xüsusiyyətləri qeyri-türklər,

ermənilərin özləri və xristian qaynaqları tərəfindən dəfələrlə qeydə ahnmışdır.

Avropa alimlərindən Körte erməni etnosunu tədqiq edərək belə bir nəticəyə

gəlmişdir; “Türkiyədə sizi aldadan birinə rast gəlmişsinizsə, bilin ki, bu şübhəsiz

bir ermənidir. Məmləkətin xüsusiyyətlərinə yaxşı bələd olan Eskişehirli böyük bir

xristian səyyah mənə təcrübələrinin ona bunu öyrətdiymi söylədi: “Bir türk ilə iş

görəcəyin halda müqavilə bağlamağa lüzum görmürəm, onun sözü yetər. Amma

bir yunan və уa başqa bir xristianla iş görərəmsə yazılı bir müqavilə bağlaram. Bu

şərtdir. Ermənilərə gəlincə, onlarla yazılı da olsa heç bir müqavilə bağlamaram.

Çünki heç bir müqavilə onların yalan və hiylələrinə qarşı bir təminat verməz”.

Korte. Les Armeniens en Anatholie. p. 52.

Bu gün ermənilərin ədəbiyyat sahəsində az-çox nələri varsa, bütün

bunlar türk xalqları ilə, xüsusən də sonralar Azərbaycan türkləri ilə qonşu

olmaları sayəsində əldə edilmişdir. Bu işdə poeziya sahəsi də istisna deyildir.

Erməni müəllifi Qukasyan həmçinin akademik M.Abeqyanın belə bir fikrini

təsdiq edirdi ki,

erkən orta çağ erməni poeziyasında qafiyəli şer Azərbaycan və başqa türk

dillərinin təsirilə meydana gəlib. Bu fikirləri incəsənət sahəsinə də şamil etmək

olar. Belə ki, erməni əsilli akademik Marr, ermənilərin başqa xalqların təsiri

altında mədəni cəhətdən müəyyən inkişafa çatdıqlarını belə qələmə almışdır:

“Aninin erməni incəsənəti öz yüksək inkişafını erməni çarları dövründə deyil,

erməni dövlətinin süqutundan sonra tapmışdı”.

Mapp. Н.Й. О результатах творчестве Руставели и его поеме.

Тбилиси, 1964, с. 102.

Erməni dilində milli koloritli məhəbbət dastanlarının olmaması qabaqcıl

fikirli sənətkarları daima düşündürmüşdür. Təsadüfi deyil ki, ermənilər tarixi

Azərbaycan torpaqlarına gəlib məskunlaşandan sonra, onlar yerli Azərbaycan

türklərinin yüksək mədəni nailiyyətləri ilə üzləşmişdilər. Ermənilər vaxtı fövtə

verməyərək Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının nümunələrini nəinki

43

mənimsədilər, hətta onları utanmadan öz adlarına çıxmağa, özününküləşdirməyə

başladılar. Bütün bunları etiraf edən erməni müəllifi Q, Ağayan yazırdı ki, “bizim

aşıqların mahnılarla qarışıq dastanları yoxdur, bunlar ancaq türkcədir”.

Q.Antonyan. Ədəbiyyatda erməni-Azərbaycan dostluqu. İrəvan,

(ermənicə), 1962, s.31

44

MEA CULPA...

ПРИЗНАНИЕ АРМЯНСКОЙ

ЭЛИТЫ

45

ВВЕДЕНИЕ

Для начала, коротко об историческом происхождении армян. По

словам историка Н.Крайблица армянская история, подобно истории Азии,

полна загадок. Впервые термин “армянин” ветре, чается в надписях на скале

Биситун Ахеменидского правителя Дария. Историки предполагают, что эти

надписи написаны в 515 году до н.э. Это то время, когда жил Тигран П. в

годы правления которого “Великая Армения пережила свою

могущественную эпоху. Французский

историк Жорж де Малевиль, называя

вымыслом факт представления

армянскими историками Тиграна П.

армянским царём, пишет: “Насколько

мифическим выглядит утверждение, что

полководец галлов Верцинжеторис был

французским генералом, настолько же

мифическим выглядит утверждение, что

Тигран П. был армянским царем”. Жорж

де Малевиль, считая ошибочным

идентификацию армян живших во III веке

д.н.э с армянами, обладающими

современным антропологическим типом,

религией и языком общения, пишет о

формировании армянского этноса в

раннем средневековье.

После распространения

христианства область Арцах сыграла

значительную роль в политической жизни Албании (Азербайджана). В

Арцахе было несколько епископств. Для распространения христианства

среди гуннов, в особенности среди хазар, чьи могущественные государства

располагались на севере Каспия, албанские цари посылали представителей

именно из Арцаха. И это было не случайно.

Нет надобности подробно останавливаться на теме русско-турецких

противоречий, но проблема, называемая “армянским вопросом” является

продуктом именно русско-турецкой войны.

Русско-турецкий конфликт 1877-78 годов еще более раздул этот

вопрос. После объявления войны русские войска перешли в атаку под

руководством генерала армянского происхождения Лорис-Меликова. В

1878 году в Сан-Стефано был подписан мирный договор. В договоре не

обсуждался ни один вопрос, касающийся армян. Но в ходе переговоров

АММ от имени католикоса Эчмиадзина тайно послала русскому царю

меморандум. На этот раз деятельность армян оказалась успешной. 16 статья

первичного мирного договора подписанного в Сан-Стефано посвящалась

46

армянам. Но армяне снова не смогли получить автономию. Несмотря на

частичное удовлетворение требований армян, касающихся идеи “Великой

Армении”, начиная с этого времени “армянский вопрос” занял своё место в

международной политике.

Западные источники, дававшие ложные сведения об “армянском

вопросе” - “Голубая книга” А.Тойнби, “Преступная тишина” Терно, а также

отчёт “О положении армянского народа в Турции” Лепсиуса -

предоставляли различные сведения об уничтожении армянского населения.

В дальнейшем А.Тойнби неоднократно отмечал, что “его произведение

носило лишь характер чрезмерной пропаганды”.

Вкратце рассмотрим армянские притязания, связанные со сводом

законов Мхитар Гоша. Исключая период государства Эльханидов до

реформ Газан хана, в XIII-XIV веках правом в Азербайджане являлось

мусульманское право. А что касается христианского населения,

проживавшего на Албан-Арранской территории Азербайджана, то они

использовали “Свод законов” Мхитар Гоша. Несмотря на то, что армяне

всеми усилиями стараются присвоить “Свод законов” албанца Мхитар

Гоша, Зия Буниадов доказал факт принадлежности данного юридического

памятника именно албанцам.

47

Факт того, что Мхитар Гош является албанцем в очередной раз

подтверждается им же самим в другой его книге под названием “Албанская

хроника”. Кроме этого, В.М. Артунян, написавший введение к переводу

“Свода законов”, изданному в 1954 году, указал, что спустя 50 лет после

48

смерти М.Гоша в армянском царстве Киликии пользовались “Сводом

законов” этого автора, который перевели с устаревшего, непонятного для

народа о древнего армянского языка. Разве спустя 50 лет после смерти

М.Гоша, а также спустя 80 лет после составления “Свода законов” мог ли

армянский язык устареть до такой степени, чтобы 2 стать непонятным для

армянского народа? Несомненно, пришлось перевести “Свод законов” на

армянский язык по той простой причине, что она была написана на

албанском языке.

Ещё один факт: в 1265 году в армянском государстве Киликии,

используя “Свод законов”, был составлен новый кодекс законов. Возникает

вопрос: если М.Гош в действительности являлся армянином, то по какой

причине армяне, используя его “Свод законов”, не решались перейти к его

полноценному при-менению?

Сегодня в мире не существует албанского народа. Ассими-

лировавшись, часть их азербайджанизировалась, а некоторая часть

арменизировалась.

С укоренением идеологии “в социализме нет национального

вопроса” Карабахская проблема, приобретая скрытый противоречивый

характер, способствовала

формированию иллюзий о

мирной атмосфере в регионе.

На заключительном совещании

Кавказское бюро приняло

следующее решение: “Выступая

с точки зрения необходимости

восстановления национального

мира между армянами и

азербайджанцами, создания

экономических связей между

Нижним и Верхним Карабахом,

а также выступая с позиции

сохранения постоянных отношений с Азербайджаном, оставить Нагорный

Карабах в пределах Азербайджана, дать ей широкую областную автономию,

с административным центром городом Шуша”. Если сказать точнее, 7 июля

1923 года Нагорный Карабах приобрел автономию. С помощью армянских

националистов в составе Азербайджана была создана Нагорно-Карабахская

Автономная Область. Большевики поняли, что передача Нагорного

Карабаха Армении приведёт к новой напряжённости. В 1921 году

большевики, в чьи рядах были и азербайджанцы и армяне это поняли, а

спустя 70 лет, люди, снова поднявшие данный вопрос, не пожелали учесть

перспективу кровопролития. Одним словом, коммунисты 20-х годов

49

прекрасно осознавали, что территориальные вопросы обязательно приведут

к повторению событий 1905 и 1918-1920-х годов.

Покойный президент Гейдар Алиев справедливо отмечал, что

начало проблемы Нагорного Карабаха вытекает из 20-х годов. Сегодняшние

события начались с 1923 года - с момента образования НКАО.

В конце прошлого века, в результате исторических процессов,

вновь приобретшая независимость, Азербайджанская Республика

примкнула к странам мирового сообщества. В той среде, в которой

находятся мировые государства, издавна у каждого формируются свои

интересы, своеобразные законы, правила и направления регулирования

взаимоотношений. И именно в данной среде определяются направления

международных, межгосударственных отношений, а человечество

управляется на основе этих вариантов.

С этой точки зрения, безосновательные претензии и требования

соседней Армении, преследующие в течении нескольких столетий

Азербайджан, являются постоянной проблемой для позиции в системе

международных отношений, которую суверенная, независимая

Азербайджанская Республика намерена занять во внешней и во внутренней

политике, обеспечении самостоятельности, территориальной целостностии

и безопасности граждан и остаются существенными препятствиями на пути

дальнейшего развития нашего государства и после приобретения

независимости. В результате, территориальная целостность нашего

государства нарушена, утерян государственный суверенитет на более 20

процентов территории государства, сотни тысяч граждан страны

вынужденно покинули свои родные края.

50

Признание армянской элиты

По древним историческим представлениям, считающаяся истинной

родиной армян, Великая Армения находится за пределами России, а еще

точнее, располагается в Малой Азии. А что касается армян, проживающих в

Нагорном Карабахе, то одна часть из них являются аборигенами, то есть

они из рода древних албанцев, сумевших сохранить свою исконную

религию - христианство. Другая часть - это иранские и турецкие беженцы,

которые, спасаясь от преследования и нападок, нашли убежище на

территории Азербайджана.

В.Ишханян. “Кавказские народы” Петроград. 1916 год с. 18.

Если бы не “Туркменчайский договор” 1828 года, если бы не

Грибоедов и Абовян, если бы не русские солдаты, то сегодня не было бы

тех сотен армянских очагов, которые со временем превратились в

современные города и сёла... Лишь в последние десятилетия (в 60-70-ые

годы) на Родину переселились более 200 тысяч армян.

Зорий Балаян. “Очаг”, с. 120,192, 273.

Представители “Дашнакцутюнской” партии, собирая вокруг себя

многочисленные добровольческие отряды, беспощадно изрубали женщин,

детей, стариков и инвалидов на турецкой территории, где шла война.

А.Лалаян. О бойнях 1918-20-х годов. Журнал “Революционный

Восток”, №2-3,1936. Москва.

51

После некоторого затишья снова увидел Шушу. В тюркском

квартале города не осталось ничего, кроме груды камней. Все дома

сожжены, а их хозяева убиты. Такая же ситуация была и в тюркских

кварталах Ханкенди... В Баку армяне с помощью англичан захватили

большой нефтяной город, где истребили 25.000 человек тюркского

населения.

Из воспоминаний Оганеса Апресяна. Леонард Рамсден Хартвилл.

“Таковы люди. Азербайджанские события 1918-22-х годов в

воспоминаниях одного армянина”. США, Индиана-полис, издательство

“Боббс Мерил компани”, 1928 год.

“Дашнакские агенты армянского правительства стараются

присоединять Карабах к Армении. Это, означает лишение Карабахского

населения жизненного источника в Баку и привязывание к Еревану, с

которым их никогда и ничто не связывало. На пятом съезде армянские

крестьяне приняли решение признать Азербайджан и присоединяться к

нему”.

Анастас Микоян. 22.05.1919-из письма адресованного Ленину.

Одна из причин возникновения противоречий между турками и

армянами заключается в беспощадной жестокости армянских шовинистов,

направленной против гуманизма, заботливости и патриотизма

азербайджанского и турецкого народов.

Американский армянский писатель Л.З.Сурмалиян. Из книги “Я

обращаюсь к вам, дамы и господа”.

Армянский писатель В.Папазьян в начале XX века, предоставляя

сведения о развитии армян, пишет: “Армянский народ был совершенно

невежественным, неграмотным, диким и прежде всего несознательным.

Люди в основном занимались грабежами и разбоем.., они подобно

северным дикарям жили охотой”.

Степан Шаумян. Избранные произведения. Том 1, с. 390.

На одной из больших эпитафий внутри Гандсазарского Собора

написано: “Я, Гасан Джалал...царь Албанский, построил Ганцазарский

собор по настоянию албанского патриарха-каталикоса Нерсеса для моего

албанского народа”.

И.А.Орбели. “Надписи Гандзасара”, Петроград, 1919.

52

Русские чиновники, создавшие армянскую провинцию на тер-

ритории Азербайджана, руководствовались указом Сената Царской России

от 21 марта 1928 года. В нём говорится:

“Силою трактата с Персией, заключённого 10 февраля 1828 г.,

присоединение к России Ханство Нахичеванское повелеваем ю всех делах

именовать отныне областью Армянской”.

Центральный Государственный Исторический архив Рос-

сийской Федерации, фонд 880, опись 5, дело 389, лист 18 об.

Армянский учёный С.Заварян утверждал, что во время истребления

азербайджанцев в 1905 году, в Шуше были сожжены 12, в Джаванширском

районе - 15, в Джебраиле - 5, в Зенгазуре -43, всего - 75 мусульманских

тюркских сёл.

С. Заварян. Экономические условия Карабаха и голод 1905-1907

гг. Перевод с армянского, Санкт Петербург (Спб), 1907, с.61.

Любимый писатель современных армян Раффи (Акоп Мелик

Акопян) в произведении под названием “Самвел”, говоря об истории

армянского этноса, признаёт следующее; “Наша сухая история

предоставляет историку слишком мало сведений. Наша литература не

смогла уйти дальше церковных писаний”.

Раффи (Акоп Мелик Акопян) Самвел. Издательство Анастап,

Ереван, 1971, с. 16.

Известный армянский учёный, доктор юридических наук Агаси

Есаян писал: “для внесения ясности в этот вопрос скажем, что в

международной политике до 1917 года когда упоминалась “Армения”, то

имелось ввиду только лишь “Турецкая Армения”“.

Агаси Есаян. Армянский вопрос и международная дипломатия

(на армянском языке), Ереван, 1965, с. 24.

“Армяне, должны осознать, что, имея враждебное отношение к

мусульманам, хотя бы к грузинам обязаны проявить терпимость. Но вместо

этого они сожгли и этот мостик”.

Richard Havanissian The Ebb and Flaw of the Armenian Minority in

the Arab Middle East.- Middle East Journal. vol. 28, no/ 1, Winter, 1974, p.

109-110.

Бывший одним из главарей армянских дашнаков А.Амирян писал,

что “только в Ереванской губернии дашнаками были разрушены 200

азербайджанских сёл”.

Бакинский Рабочий, 28.05.1918.

53

Армянский историк Лалаян писал, что “суть внутренней политики

контрреволюционного дашнакского правительства заключалась в

разжигании национальной ненависти между трудящимися страны и в

физическом уничтожении азербайджанского населения, проживающего на

территории Армении”.

Исторические переписки. М., 1938, с. 79-107.

Интересовавшийся прошлым армян историк Каракашян, писал, что

“нет сведений о прошлом армян, которые можно было бы считать историей

или же летописью”.

Каракашян. История восточного вопроса. Лондон, 1905.

По словам армянского историка Капанцяна первой родиной армян

являлась “Хайаса”, чья территория охватывала границы между верхними

течениями рек Евфрата, Цороха и Аракса. Длина этой страны с запада до

востока достигало не более 150-170 километров” .

Капанцян Г. Хайаса - колыбель армян. Эреван, 1948, с. 64.

Армянский писатель и ученый Налбадян, подтверждая сказанное,

писал, что “армянский народ поселился на территориях, прилегающих к

верхним течениям рек Тигра и Евфрата. Аборигенами этих территорий

(геты, гурриды, урартинцы) были высокоразвитые народы”.

Налбадян В. С. Армянская литература. М, 1976. с. 7.

Армянский учёный Манук Абегян, развивая эту мысль, придел к

такому выводу о туманном прошлом армян: “Каково происхождение

армянского народа, как и когда, откуда и какими тутями они пришли в эти

места, с какими племенами были связаны до того, как стали армянами и

после, кто и как повлиял на язык и этнический состав этого народа?

У нас на руках нет точных и надёжных сведений, которые бы

юдтвердили данные вопросы”.

Манук Абегян. История армянской литературы. Эриван. 975, с.

11.

С антропологической точки зрения, большинство армян являются

брахицефалами, то есть короткошейными и плоскоголовыми. В связи с этим

мнением, армянский историк Капанцян отметил, что “тип арменоида”

обладает следующими характерными чертами: голова плоская (короткая)

или же приподнятая, с задней стороны имеет плоскую форму с наклоном

вниз, лицо продолговатое и несколько широкое, нос анормально большой,

крупный, часто искривленный (подобно клюву орла) и выпирающий за

линию лица, структура тела непропорцианальная, но среднего роста”.

54

Капанцян Гр. Хайаса-колыбель армян., с. 17.

Моисей Хоренский писал, что “древняя Армения обладала

способностью на высоком уровне ассимилировать те племена, которые

прибывали на её территорию. Это подтверждают и лица, вышедшие из

многочисленных племён, которые в разное время пришли в эту страну. Из

их числа вышли многие великие государственные деятели и великие цари, я

уже не говорю о просветителе Армении, выходце из Парфии, святом

Григории, сыне Анака”.

Как видно, и основоположник армянской религии выходец из

Парфии, то есть являлся лицом тюркского происхождения.

История Армении Моисея Хоренского. М, 1893. с. 221.

Автор XIX века Ленорман, ссылаясь на убедительные факты, в

основном согласившись с идентичным мнением Генриха Роулинсона,

писал, что “язык Урарту не имеет никакого родства с нынешним языком

хайаса. Выходцы из Фригии хайасы постепенно, завладев горными

территориями к востоку от неё, вытеснили большую часть древних

урартинцев, а отставшую часть “переварили”, заменив их имена, веру, язык

и легенды своими”. Эту мысль подтверждает и армянский автор Вермишев.

Вермишевъ Х.А. Материалы для истории грузино-

армянскихъ отношений. СПБ., 1904. с.69.

Современный армянский учёный А.Периханян, подтверждая эту

мысль, пишет, что “в те времена храмовая проституция являлась

церемониальным обычаем, в котором участвовали все слои общества,

начиная с аристократии и кончая рабами”.(1)

Другой армянский учёный Капанцян отмечал и другую черту

рмянских царей в древние времена, которая приравнивалась проституции.

Он писал: “Царь Хайасы женился на родной сестре” (2).

1.Периханян А.Г. Храмовые объединения Малой Азии и Армении.

М., 1959, с.129.

2. Капанцян Г. Хайаса.., с. 119.

А армянский учёный Хачатрян отмечает господство данной

радиции среди армянских царей ещё в начале

христианскоголетоисчисления.

Хачатрян А. Истории Армении в клинописный период. Эреван,

1933, с. 49.

Капанцян тоже подтверждал, что в церкви Анаит “оказывали слуги

церковные проститутки - хиэродулы”.

55

Капанцян Г.Хайаса., с. 86.

Надо отметить, что в армянских фамилиях слишком мало слов

армянского происхождения. Эту мысль подтверждает и армянский ученый,

специалист в данной области Аветисян. Он пишет: “Лишь 26,3% армянских

фамилий образовались на основе оригинального армянского языка, а из

оставшихся 194 - фарсидского, 113 - турецкого, 111 - арабского, 60 -

греческого, 54 еврейского происхождения, еще 44 фамилии взяты из других

языков”.

Аветисян Т.М. Армянские фамилии, (на армянском языке),

Ереван, 1987, с. 112-114.

Хайский учёный Х.Абовян писал: “Мне не известен ни один

современный язык, который настолько бы отличался от древнего, насколько

отличается новый армянский язык от древнего армянского языка... ни один

язык не был для меня настолько трудным (речь идёт о грабари)”. Автор

этих слов свободно владел шестью языками. Затем он так объяснил

причины, создающие подобные трудности: “...все понятия, структура слов,

даже отдельные слова не соответствуют современному способу выражения

и толкованию”.

Хачатур Абовян

Армянский учёный Капанцян писал, что “я не сомневаюсь, что в

древние времена как это было отмечено мною, во главе движения хайаса в

южном и юго-восточном направлении стояли скифы (саки), киммерийцы.

Армянская народная легенда о первом армянском царе Паруйре из сакского

рода полностью подтверждает моё предположение” (1).

Известный армянский учёный, доктор юридических наук Агаси

Есаян в очередной раз, подтверждая вышеуказанные, писал, что “для

внесения ясности в этот вопрос скажем, что в международной политике до

1917 года, когда упоминалась “Армения”, то имелось ввиду только лишь

“Турецкая Армения” (2)

1. Капанцян Т.Хайаса., с. 149

2. Агаси Есаян. Армянский вопрос и международная дипло-

матия, (на армянском языке), Ереван, 1965, с. 24

.

На самом деле название “Хайастан” возникло в 20-е годы XX века и

использовалось не как национальный или этнический термин, а как

политический термин. Капанцян, критикуя другого армянского учёного

А.Хачатряна, писал, что “А.Хачатрян в книге “Армянская история в период

письмен михи” повествует о связях страны Хайасы с армянами. Но

сравнительный анализ его Хайасы с армянским термином Хайастан

56

(Хайас+тун (“дом”), то есть “дом хайасов”) показывает, что в противовес

армянским грамматическим нормам он является открытой

аккомодацией, ложной этимологией”.

Капанцян Т.Хайаса., с. 163.

Капанцян писал, что “в связи с хай-армянами, не отрицая факт

некоторого культурно-бытового и этнического влияния и авторитета

фригийцев, нет достаточных сведений о формировании армян из этих

пришлых фригийских племен, об их политическом и культурном

руководстве, о родстве их языков и о том, что именно этими фригийцами

было привнесено из Балкан касание этноса “армии”.

Дьяконов И.М. Предыстория...

Моисей Хоренский писал, что “как и в настоящее время, в прошлом

древние хаи не питали никакого интереса к наукам, к передающимся по

устам песням. Поэтому излишне говорить о слабоумных, невежественных и

диких людях”.

История Армении Моисея Хоренского. М.., 1893, с. 4.

В VII веке д.н.э племена древне-тюркского происхождения -

кемерийцы (киммерийцы), следуя из северных степей Чёрного моря,

пришли на Кура-Араксинскую низменность и территорию сегодняшней

Армении. Не случайно, как это признают и армянине источники, что на

территории нынешней Армении в 29 памятниках (11 из них места

проживания) обнаружены предметы принадлежащие скифам (сакам). Это

факт, что территория нынешней Армении полностью относилась царству

Саков. Армянский автор С.Еремян писал, что племена саков захватив Кура-

Араксинскую низменность, вытеснили оттуда киммерийцев, перешли в

Араратскую долину, а оттуда - к бассейну озера Урмия (1).

По Капанцяну, саки возглавляли движение на юге и юго-востоке

страны “Хайаса” (2). Известный грузинский учёный Г. А. Меликишвили

еще более развивший эту- мысль и подтвердивший принадлежность

территории нынешней Армении к древне-тюркским землям, писал, что

нахождение предметов скифского типа в районах Еревана и Севана (до 20-

х годов XX века в армянских источниках название этого озера отмечалось

как есть тюркским словом Гёйча - А.М) указывает на проживание на этих

территориях киммерийцев и саков. (3).

1. Еремян С.Т. Нашествие киммерийцев и скифских племён и

борьба Урарту и Ассирии против кочевников. - “Историко-

филологический журнал”, 1968, №2. с. 93-94.

2. Капанцян Г. Историко-лингвистические работы к начальной

истории армян-Древняя Малая Азия. Ереван, 1956, с. 150.

57

3. Меликишвили Г.А. К истории древней Грузии.., с. 225.

Как известно, царство Саков охватывало территории Северного

Азербайджана и нынешней Армении (Западного Азербайджана). Значит,

первым государственным образованием на территории нынешней Армении

являлось царство Саков - государство древне-тюркского происхождения. В

Библии данное царство называется “Ашкеназ”. С этим связано и сведение

армянского историка V века Корйона “Хаи из рода Ашкенази (скифов)”.

Эту мысль подтверждает и Капанцян.

Капанцян Т.Хайаса., с. 151

Моисей Хоренский писал об армянах (т.е. называющих себя

“хай”ами), что “мы (то есть хайи) малый, малочисленный, слабый и во

многих случаях, живущий под чужим господством, народ”.

История Армении Моисея Хоренского. М.., 1893, с. 4.

По признанию армянского ученого Хованнисяна, “за исключением

короткого периода в древние времена, земли, простирающиеся от Киликии

до Кавказа, никогда не принадлежали армянам”.

Richard G. Hovanissian. The republic of Armenia. Ls-An-s, vol. 2,

p.332.

В книге “История армянского народа” отмечено, что “еще никто

ничем не доказал, что Тигран, Арташес, Артавазд и другие являлись

армянами”.

История армянского народа.., с. 80.

Известный армянский учёный В.Ишханян тоже признал, что на

территории Западного Азербайджана исторически не существовало

армянских государств. Он писал, что “армяне расселились в различных

частях Кавказа лишь в течение последних веков”.

Ишханян Б. Народности Кавказа (Статистико-экономическое

исследование), Петроград, 1916, с. 16.

После Арташа власть перешла к его сыну, Артавазу. Античный

автор Юлий Капитолий именует его Артабастом. На древнетюркском языке

это имя состоит из слов “арда”, что означает -игривый, жизнерадостный,

шустрый, быстрый, а также “бас” - “главарь”. Это говорим не мы, это

говорит известный армянский учёный Севортян.

Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков,

т.1,М.., 1974, с. 172-173.

58

Территория Армении еще более расширилась во времена местного

правителя Тиграна II. Армянский автор Микаэлян пишет, что “большинство

войн, которые вел Тигран II, носили захватнический характер”.

Микаэлян Г.Г. История Киликийского армянского государства,

Эреван, 1952, с. 51.

Для подтверждения собственных предположений об империи,

созданной Тиграном II, Микаэльян приводит в качестве примера мнение

Сталина: “Государство (империя) Тиграна II соответствует следующему

выражению Сталина, что “оно не обладало собственной экономической

базой и представляло собой временное, слабое военно-административное

объединение, а также 2 конгломерат племён и народов, живущих своей

жизнью и обладающих своими языками”.

Микаэлян Г.Г. История Киликийского армянского государства.

Эреван, 1952, с. 31-32.

Видный армянский учёный Ишханян, приглашая заблудших

армянских писак на правильный путь, писал, что “в древнеисторическом

смысле, истинная родина армян - “Великая Армения” располагалась в

Малой Азии, то есть за пределами России (здесь имеется в виду царская

Россия - А.М.)”.

Ишханян Б. Народности.., с. 18.

Тацит писал, что “армяне своим двуличным поведением

приглашали вооруженные силы то одной, то другой стороны, по со стоянию

своих земель, схожести характера они близки к парфянам, смешались с

ними брачными связями, свобода им чужда, они более всего склонны к

рабству”.

Тацит Корнелий. Сочинения, т. 2, СПБ, 1887, с. 395-396.

Моисей Хоренский писал, что назначенного в I веке правителем

западной части Армении звали Горк. Перечисленные в произведении

Моисея Хоренского все названия провинций Армении и имена лиц,

назначенных туда Тиридадом, имеют тюркское происхождение.

Моисей Хоренский, повествуя о назначении албанского государя

Арана правителем территории, расположенной к югу от Куры отмечал, что

в связи с передачей Кура-Араксинской низменности Арану, все остальные

представители его рода могли получить лишь провинции, расположенные

на территории нынешней Армении. Очевидно,что провинции,

расположенные на территории Армении, управлялись правителями

тюркского происхождения. Несомненно и то, что эти правители являлись

главами тюркских племён, проживающих на тех же территориях.

59

М.Хоренский. II кн. Гл. 8.

Образованный в III веке д.н.э. в Южной Монголии союз племён

Сюнну, в дальнейшем превратился в могущественное кочевое государство.

В ходе внутренней борьбы Сюнну разделилась на две части, одна из

которых ещё в 1 веке, покинув свои места обитания, поселилась на исконно

азербайджанской земле в Зангезурекой области.

То что население Сисакана являлось саками тюркского про-

исхождения, видно и из утверждения Степана Орбелиана (XIII век), что

“сисаки являются предками не только сюннов, но и албанцев и, даже по

сравнению с ними, являются более древними” (1). Эта мысль ещё раз

подтверждается видным армянским историком Адонцом Геворковым. Он,

ссылаясь на древние письменные источники, писал, что “несмотря на

вхождение Сюника в состав Армении, она отличалась стремлением к

отделению. Это, прежде всего, нужно связать с этническими

особенностями страны” (2). Он отмечал, что “и Прокопи указывал, что

сюниты, а точнее сюники являлись отдельным народом, не имевшим

никакого отношения к фарсам-армянам” (3).

1. Степанос Орбелиан. Из истории рода Сисакан. Научный

архив института истории АН Азербайджана. Инв.; 1274.

2. Адонц Н. Армения в эпоху Юстиниана. М.1968, с. 421.

3. Адонц Н. Там же.., с.221.

Моисей Хоренский отмечал, что правители Сюника принадлежали

не к хайской, а к Сисакской династии (1).

Надо отметить, что существовавшие на территории современной

Армении как государство Саков, так и указанные в древних источниках

государства, принадлежащие династии иранского происхождения Ервандов

и династии тюркского происхождения Арташам, не являлись

политическими объединениями, называвшими себя “хаями”. С другой

стороны, в древних греческих и армянских источниках тюрков

представляли фарсами. Это признают и армянские авторы. Юзбашян писал,

что “некоторые авторы, например Аристакес Ластивеверци, пытаясь

придерживаться рамок классической лексики, называл тюрков фарсами” (2).

1. Моисей Хоренский. кн. 1, гл. 12.

2. Юзбашян К.Н. Армянские государства эпохи багратидов и

Византия IХ-ХI вв. М.., 1988, с. 217.

По словам армянского историка V века Фавста Бюзанда, армяне

лишь чисто внешне приняли название “христианин”, так как

идолопоклонничество всё ещё продолжает проявляться в разных сферах

общественно-политической жизни .

60

Налбандян В.С. Армянская литература. М.., 1976, с. 18.

В книге “История армянского народа” говорилось, что “насильное

распространение христианства, его крайне нетерпимое отношение другим

идеологиям, оказала существенное отрицательное воздействие на развитие

армянской культуры”.

История армянского народа., с. 89.

Армянский историк Фавст Бюзанд писал, что когда из-за

внутренних распрей правитель из династии Аршаков Вараздат (374-380)

бежал в Рим, страну возглавил Манвел Мамиконян. Когда сын Вараздата

Пап убил брата Манвела Мишеля, Манвел сказал ему: “Мы (то есть

китайцы) не являемся вашими рабами, мы ваши друзья и даже выше вас.

Так как наши предки были правителями страны китайцев (имеется в виду

Китайский Туркестан) и в результате распрей, возникших между братьями

дабы еще раз не допустить кровопролития между братьями, мы отдалились

оттуда (т.е. от Китайского Туркестана), чтобы обрести покой и, придя сюда,

поселились здесь (то есть в Армении)”.

Фавст Бюзанд. кн. 5, гл 34.

На территории Византии на армян смотрели как на носителей

фактора нестабильности, как на занимающийся интригами, беспорядками

предательский чуждый элемент. Это подтверждал и видный армянский

историк Г.Адонц. Он писал: “Есть такая ценная информация о том, что один

из близких преемников Юстиана отправил письмо правителю Ирана с

обвинениями в адрес армянского нахарарства и армянской армии. Между

нами, император писал, что армяне слишком ненадёжные и безбожные, они

живут среди нас и занимаются интригами. Давайте условимся, я собираю

своих армян, ( то есть армян, живущих на территории Византии) и высылаю

их в Тракию, а вы собираете своих (то есть армян, живущих на территории

Сасанидского государства) и высылаете их на Восток. Если они там

погибнут, значит, погибнут враги, а если убьют, то убьют наших врагов, и

мы будем жить в мире и покое”.

Адонц Н. Армения в эпоху Юстиана. М.1968, с. 206-207.

Интересно, что армянские историки остерегаются много писать о

Мамикунских полководцах. Эти полководцы, хоть и погибали в борьбе за

Армению, но оставаясь высокомерными, считали себя выше династии

Аршака. Не случайно, что армянский Учёный Юзбашян писал: “Вардан

Мамиконян отвернулся от христианства”.

Юзбашян К.Н. Армянские государства эпохи багратидов и

Византия IX- XI вв. М., 1988.

61

Халиф Абдул Мелик, упразднив албанскую церковь, подчинил

албанцев-христиан армянской церкви и армянскому католикосу. С этого

времени начался процесс системного уничтожения

древнеалбанской

культуры армянской церковью. Это подтверждает и армянский автор Тер-

Григорян. Он писал, что “произведение Моисея Каганваци (албанского

историка) не дошло л нас в полной мере. Армянские монахи, занимавшиеся

переводоь данного произведения на армянский язык, по распоряжению

армянских католикосов допустили уйму искажений”.

Тер - Григорян. Борьба Арцаха с арабскими захватчиками в IX

веке. Б., 1942, с. 42.

Армянский историк Й.А. Манандян писал, что “в истории Вардана

имеется чёткая информация о терпеливом отношении мусульманских

эмиров к армянской церкви и христианскому населению”.

Манандян Й.А. О торговле и городах Армении в связи с мировой

торговлей древних времён. Эреван, 1954, с. 274.

Известный немецкий ученый Адам Мец писал, что “армяне

являются самыми плохими рабами среди белых. У них изящная фигура, но

безобразные ноги, у них нет ни стыда, ни совести, среди них сильно

распространено воровство, у них грубый характер и язык. Если ты оставишь

армянского раба, хотя бы на час, без работы, то его природа сразу вовлечёт

этого раба в плохие деяния. Он хорошо работает лишь из-под палки и под

страхом. Если ты увидишь его отлынивающего от работы, то это отнюдь не

от усталости, а просто это доставляет ему удовольствие В этот момент ты

должен взять палку, поколотить его и заставить его сделать необходимую

тебе работу”.

Адам Мец. Мусульманский ренессанс. М, 1973, с. 144.

Моисей Хоренский писал, что армянская церковь в 704 год во

время подчинения себе албанской церкви с помощью арабского халифата,

полностью уничтожила все, что было написано на албанском языке про

албанскую историю.

Моисей Хоренский. История Агвании. Кн. 1, гл.12.

С точки зрения военного и финансово-экономического управления

на территориях, захваченных Византией, были созданы адьинстративные

единицы, называемые фемами. Юзбашян писал, что “с установлением

структуры фемов “Великая Армения” стала частью Иверии” (1). Исходя из

этой мысли, становится ясным что малая территория стала частью большой

территории, на “Великая Армения”, о которой армяне говорят с пеной у рта,

62

а самом деле занимала не такую уж большую территорию. Потому её

включили в состав Иверии. Юзбашян, внося ясность в этот вопрос, на

другой странице отметил, что “территории, расположенные на западе реки

Тигр назывались Малой Арменией, а на востоке назывались “Великой

Арменией”.(2)

1. Юзбашяп К.Н. Армянские государства...с. 195.

2. Юзбашян К. И. Армянские государства...с. 22.

В эти времена среди армян были и случаи каннибализма (лю-

доедство). По сведениям армянских источников, армяне занимались

продажей плоти своих соотечественников. Примерно 326-408 гр

человеческой плоти продавали за 100 декан. Армяне продавали

человеческую плоть даже в консервированном виде.

Армянские источники о монг...с.27.

Армянские историки, раздувая факт убийства полководца

эльханидов Гайсума и его братьев во время нападения в 1308 году султана

Мухаммеда Худабанди на город Сис, говорили о совершенном якобы

массовом истреблении армян.

Бабаян Л.О. Социально-экономическая и политическая история

Армении в ХIII-ХIV веках. М., 1969, с. 168.

Спустя несколько столетий после этих событий, армянский

писатель в связи с этим писал, что “истинное спасение должно начаться

изнутри, потому что мы больны изнутри”.

Ованес Туманян. Избранная проза. Эреван, 1977, с. 201.

Если говорить словами Левона Саркисяна, армянский крестьян,

проживающий в Турции, в отличие от проживающего в

Александропольском уезде, не мог жаловаться на безземелье. Потому как,

здесь у каждого армянина, по степени возможности, был свой земельный

участок .

Левон Саркисян. Визит в Турецкую Армению, (на армянском

языке), Ереван, 1980, с. 71.

Разоблачивший деяния армянских клерикальных реакционеров и

американских миссионеров в Турции, М. Налбандян в 1861 году писал:

“армянский католический духовный пастор Гасунян, обещая армянам

живущим в провинциях, предоставление французским правительством

покровительства, организовывал восстания. Наряду с этим и американские

миссионеры занимались серьёзной деятельностью”.

Налбандян М. сочинения т. 2, М., 1947, с.357.

63

Спустя год после оливкового восстания, то есть в 1863 году

армянский историк Степан Папазян писал, что русские армяне не имели

даже одной четверти той свободы, которой обладали турецкие армяне.

Наша нация, удостоена привилегиями, предоставленными

свободомыслящим, доброжелательным Османским государством и не

прислушалась к лживым и обманчивым условиям русских. И мы счастливы,

что большая часть нашей нации является подданным Османского

государства. В результате этого наша нация будет в безопасности и

проживёт долгую жизнь.

Папазян С. Учебник национальной истории. Константинополь,

1863.

Армянский историк Микалян, действительно, был прав, когда

пришел к такому выводу, что “политика европейских стран новый эры

подобно политике захвата крестоносцев средневековья, а также дипломатия

могущественных государств во времена империализма подобно дипломатии

папы во времена крестовых походов, принесли армянскому народу лишь

несчастья и страдания”.

Микаелян Г.Г. История Киликийского гос., с. 138.

Мысли одного автора опубликованные в статье газеты “Голос”,

вышедшей в Петербурге, дают информацию об опасных и коварных планах

армян Османского государства. В статье говорилось: “Запасы холодного и

огнестрельного оружия армян проживающих в Эрзуруме достаточны.

Поэтому у них в настояшее время к туркам совершенно другое отношение.

Мне сказали что армяне организовали вооруженные общества. Эти

общества внимательно следят за ходом событий. Если понадобится, они

готовы оказать помощь”. Армянский журнал “Мшак”, перевод; данную

статью на армянский язык, опубликовал его на своих же страницах.

Мшак, 1880, № 155.

Организатор Сасунского восстания 1894 года, а также восстания

Баб Али 1895 года священник Измирлян, во время выступлений против

османского государства, заявил европейскому журналисту Георгию

Джоулису: “Мы относимся к числу безнадёжных наций. Мы, боремся,

используя любые средства. И даже если в этот момент от этого страдают

невинные люди, то это не имет значения”.

Микаэль Варандиан. История дашнакцютуна. Париж, 1932, на

армянском языке, том 1, с. 156.

64

Вину армян в кровавых событиях, совершённых в Турции к концу

XIX века косвенно признают и подтверждают и сами армянские историки.

Чалхушьян писал: “В тот момент, когда из Турции начали поступать

вымышленные сведения о “резне армян”, Величко сказал: “так и надо

армянам!...” ”.

Чалхушьянь Гр. Армянский вопросы и армянские погромы в

России. Ростовъ на Дону, 1905, с. 25.

Работавший секретарём союза миссионеров А.С.Арнольд, в конце

XIX века писал о том, что “армяне - это сбившиеся со своего пути,

продажные и являющиеся убийцами безответственные люди”.

Arminia and Armenias The Presbyterian. 23.2.1894.

В 1909 году в Адане произошло восстание, зачинщиком которого

являлся армянский священник, епископ Аданы - Мушек. В статье газеты

“Нью-Йорк Тайме”, написанной американским миссионером Крильманом и

опубликованной 23 октября 1909 года газетой “Гошнак” на армянском

языке, данному событию дан был такой комментарий: “Это правда, что

армяне в Адане и в Мерсине, ведомые чувством гнева, поют древние боевые

песни. Правда и то, что во время спектакля “Юлий Цезарь” один из

высокомерных армян, встав с места закричал: “Цезарь может отказаться от

представленной ему короны, но будущий царь Армении не откажется от

короны, которую ему преподнесут самоотверженные патриоты”. И правда

то, что паникёр, неопытный молодой священник Мушек, скитаясь по

провинциям Аданы рекомендовал своей нации не злоупотреблять пищей и

одеянием, а продать всё необходимое для приобретения оружия. И правда

то, что Мушек с фотографировался с короной на голове и, в связи с

обеспечением личной выгоды с каждого оружия, он послал оружие к

берегам Аданы. И правда то, что около двух сотен армянских бойцов с

целью защитить армянские кварталы поклялись убить мусульман, ...” (1).

Армянский автор Агоп Бабикян особо отметил факт совершения

армянами Аданских событий 1909 года (2).

1.Армянский призрак епископа Мушека, 1916, на армянском

языке, с. 77-79.

2. Hagop Babiquin, La situation des Armeniens en Turqie? Exposipar

des documents, 1908-1912, Repport? Constantinopole 1913, р. 8-26.

Во время создания партии “Дашнакцютун” она не имела

программы. Потому, что эта организация выбрала себе основными

средствами борьбы насилие, терроризм, заговоры и покушения, г. а не

руководствовалась идеологическими и политическими средствами борьбы.

Ссылаясь на другого автора, эту мысль еще раз подтвердил армянский

65

автор М.Вартанян. Он писал, что Комитет, руководствующийся принципом

Карла Маркса “снаряженный комплектом оружия отряд более эффективен,

чем любой комплект программ”, не сумел в течение трёх лет выдвинуть

хоть какую-нибудь программу.

М. Вартанян. История дашнакцютуна.( на армянское языке),

с.80,85.

Официальная программа данной партии была принята на все обшем

съезде, проведённом в 1892 году. В официальном манифесте партии

отразились следующие положения:

- Создать боевые банды.

- С целью пробуждения революционной деятельности и

революционного духа народа надо использовать все средства и на словах и

на деле.

- Использовать любые средства для вооружения народа.

- Организовать революционные комитеты и создать между ними

прочные связи.

- Создать видимость сражения и благрдаря этому навести страх на

государственных лиц, доносчиков, предателей, ростовщиков и разных

эксплуататоров.

- Создать транспортные связи для переброски людей и оружия.

- Грабить и разнести в пух и прах все государственные предприятия.

Луис Налбандян. Армянское революционное движение. 1963, с.

168.

Видный армянский историк А.Лалаян писал, что “защищающий

интересы контрреволюционной армянской буржуазии дашнакцютун

национальным и социальным пустословием свыше 40 лет обманывал

армянский народ”.

Лалаян А.А. Контрреволюционная роль партии дашнакцутюн. -

“Исторические записки, т.2, М.., 1938 с 79

.

В 70-х годах XIX века патриарх османских армян в Стамбуле

Нерсес, получая орден из рук султана Абдула Хамида И, назвал его

ангелом.

Антонян Г.Г. Реакционное движение Шамиля...с. 28.

Вражеские силы, с помощью армян, приобретя важные сведения

разведки о ситуации на фронте и в тылу Османской стороны, получили

существенную поддержку. В дальнейшем первый премьер-министр

независимой Республики Армении и лютый враг турков X. Катчазнуни,

выступая на конгрессе дашнаков проведенной в Буркаше, признал, что “ещё

66

в начале осени 1914 года, когда Турция пока ещё не вступила в войну, на

Кавказе началось формирование революционных армянских банд... В

противовес решению, принятому на всеобщем конгрессе, проведённом в

Эрзеруме несколько недель назад, федерация армянских дашнакских

формирований с большим энтузиазмом начала участвовать в процессе

формирования этих банд и в движении, направленной против Турции...мы

потеряв истинную силу суждений полностью жили иллюзиями...”. (Надо

отметить, что первая публикация книги “Не осталось ничего, что могла бы

сделать Армянская революционная федерация” вышеуказанного автора на

армянском языке, хоть и была опубликована в Вене в 1923 году, её судьба

оказалось сходной с другими подобными книгами, которые в своё время

армяне убрали из мировой библиотеки. Но в последнее время на рынке

продаются экземпляры данной книги на английском языке).

Hovnaes Katchznouni. The Armenian Revolutionarry Federation

(Dashnagzaution) has nothing to do anymore, Armenian informtion service,

New York, 1955, p. 1-2

Другой армянский автор К.С.Папазян в своей книге “Фальшивый

патриотизм” написал следующее: “Во время начала первой мировой войны

в Европе, турки сделали особую попытку для оказания поддержки

Германии. В августе 1914 года Жон турки на общем конгрессе дашнаков,

проходившем в Эрзеруме, 5 хотели претворить в жизнь раннее принятую

договоренность 1907-года и склонить Кавказских армян к восстанию против

России. Дашнаки отклонили подобное предложение, обещав, что в случае

войны между Турцией и Россией, они, как верноподданные граждане,

окажут поддержку Турции. За российских же армян они никакой

ответственности не несут. Но как только Турция вступила в войну,

руководители Турецкого отдела дашнаков, забыв свои обещания о

верности, занялись деятельностью в пользу интересов Российского

правительства, при этом, не давая отчета, какую опасность представляет эта

война для армян Турции. Забыты осторожность, принятые решения на

Эрзерумском конгрессе и началась работа по набору добровольцев для

сражений с турками на Кавказском фронте”.

Papazian K.S. Patriotizm Perverted. Boston. 1934, p. 38.

“Армяне! Наконец-то вы, объединившись с кровными братьями под

флагом царского правительства, добьётесь справедливости и свободы” (1).

В связи с этим заявлением царя, часть армян примкнув к рос-

сийскому войску, сражавшемуся против турков, еще больше армян, продав

все своё имущество и скот и вступив в добровольческие полки, начали

участвовать в геноциде мирного турецкого населения. Они, прекрасно зная

67

местность, не только руководили русскими, но и совершали диверсионные

акты (2).

1. Die Ziele and Faten armenischer revolutionary. The Armenian

aspirationsand revolutionary movements. Aspirationset mouvments

revolutionaries Armenians. Album mu. 2. р. 36

2. Gr. Tchalkouchian. Красная книга. Париж. 1919, на армянском

языке, с 25

.

Как отмечено в работах армянских авторов Папазяна и Турабяна

основу инструкций главарей дашнаков, системно распространяемых вплоть

до деревень, составляют следующие особенности:

“-каждый армянин, кем бы он не был, обязан вооружиться, даже

если для этого требуется продать что-то очень нужное.

- при объявлении мобилизации, призываемые под ружьё армяне, не

поддадутся этим призывам и будут чинить препятствия в привлечении

местных народов в армию, включая и мусульман.

- мобилизованные армянские солдаты, как можно быстрее, должны

дезертировать из армии и присоединиться к армянским бандам или

добровольческим объединениям.

- как только русские войска перейдут границу, то комитетчики,

дезертиры и банды присоединившись к русской армии, начнут нападения

на османскую армию.

- перерезав пути снабжения и телеграфные линии османских турков,

добьются полного краха турецкой разведки и быта.

- в тылу фронта при встрече со всеми мусульманами старше

двух лет, нужно использовать любую возможность для их убийства (хотя

часто имели место случаи, когда армяне убивали младенцев младше двух

лет и даже беременных женщин).

- они отнимут у мусульман продовольствие, скот и

имущество или же сожгут их.

- сжигая покидаемые ими дома, посевные площади, церкви и

благотворительные организации будут пропагандировать, что это сделали

мусульмане.

- будут целенаправленно подстрекать официальные

государственные круги, завлекать в засады и убивать турецких офицеров и

жандармов.

- будут убивать вернувшихся домой раненных османских солдат.

- в городах, в посёлках и в селах поднимут мятежи и устроят

революцию.

- нарушив моральное состояние мусульманских солдат и мирного

населения, вынудят их переселиться.

68

- занимаясь производством, заготовкой или же импортом оружии и

бомб, вооружат всех армян.

- обвиняя мусульман в осуществляемых армянами восстаниях,

революциях и массовых убийствах, опубликовать эти сведения в местной и

зарубежной общественной печати.

- будут заниматься шпионажем и направленными действиями в

пользу союзнических государств”.

Papzian K.S. a.g.e. р. 37-38.., Aram Turabian. Les Volontaries

Armeniens sous les Drapaux Francais, Marseilles 1917, pc6. Georges de

Malville, a.g.e. р. 34-35. Это подтвердил и армянский автор Маргосян. Он в своем ис-

следовании, посвященном состоянию османских армян в конце XIX века,

пришёл к такому заключению, что “в провинциях, которые называли

армянскими провинциями, проживали около 800 тысяч армян”. Отсюда

можно придти к весьма интересному выводу. Так, до времени

вымышленного армянами геноцида армян, то есть до 1915 года численность

армян в данной области от силы могло возрасти на сто тысяч человек. В

таком случае, разваливается утверждение о геноциде приблизительно 1,5

миллион армян.

Маргосян С. С Западная Армения в конце XIXв., с. 322.

Из книги первого премьер-министра Республики Армении

Качазнуни, большая часть которых впоследствии была извлечена из

мировой библиотеки и пунктов продаж и уничтожена его же

соотечественниками, доводим до читателей интересную мысль: “вступая в

обязательства с такими серьезными и очень серьезными последствиями

специальные ажаны Транскавказского А.Р.Ф., выступили против воли

большинства общего собрания нашей партии и правительства.

Сформировавшись осенью 1914 года армянские вооруженные отряды

добровольцев сражались против турков, потому что они не смогли удержать

себя от формирований и сражений. Это, явилось результатом той неиз-

бежной психологии, на основе которой развивался весь армянский народ на

протяжении всего своего существования. Такая идеология не могла не

найти свой путь реализации и нашла...В армянских провинциях Турции нет

ни одного армянина. Турки знали, что делали и потому сегодня для

раскаяния нет никакого повода”.

Katchznouni, Hovnaes, The Armenian Revolutionarry Federation

(Dashnagzaution) has nothing to do anymore, the Manifesto of Hovnaes

Katchznouni First Minister of the İndipendent Armenian Republic. New

York, 1955, p. 1-2

69

Еще до начала первой мировой войны, работавший в Османском

государстве на должностях министра общественных дел и наконец

министра иностранных дел, а после начала войны, как и большая часть

армянских депутатов, ставший на путь предательства и направлявший

вооруженный мятеж армян против государства, и Норадунгян Габриэл

эфенди, в представленном им рапорте Верховной Комиссии Лозанской

Конференции показал, что из 700 тысяч турецких армян 345 тысяч

расселились в различных регионах Кавказа, 140 тысяч уехали в Сирию, 120

тысяч переселились в Грецию и на расположенные в Эгейском море

острова, около 40 тысяч армян поселились в Болгарии, примерно 50 тысяч

армян уехало в Иран, а остальные расселились в других местах. (1).

Тогда как, по Хованнисяну, за исключением Сирии, около 50 тысяч

армян переехало в Ливан, 10 тысяч в Иорданию, 40 тысяч в Египет, 25

тысяч армян в Ирак, а еще 35 тысяч армян уехало во Францию и в Америку,

а некоторая часть поселилась в Канаде и на Кипре.(2)

1. Хадисяп А. Создание и развитие армянской республики (па

армянском языке), Афина, 1920, с. 335.

2. Richard Hovanisian. The Edd and Flaw of the Armenian Minority

in the Arab Middle East.- Middle East Cournal, vol. 28, ро 1, Winter, 1974, р

20.

Шовинистические круги армян, хорошо знавшие, что большинство

армян в Карабахе составляют григорианизированные албанцы, смотрели на

них как на второсортных армян. Эту мысль подтвердил и армянский автор

Аракелов. Он писал, что для армян-шовинистов карабахские армяне

являются второсортными соплеменниками.

Аракелов Роберт. Нагорный Карабах. Виновники трагедии

известны. Б.., 1991, с. 12.

Армянский историк А.Иоаннисян писал, что в первой четверти

XVIII века армяне составляли одну четверть городского населения Еревана,

а весьма значительную часть составляли азербайджанцы.

Иоаннисян А.А. Армяно-русские отношения в XVIII веке. а Т.2.

ч 1. Ереван, 1964, с.

Армяне, издавна превратившись в политический инструмент 3

русского царизма, в какое бы место не попали, старались всячески получить

выгоду из сложившихся условий. Для претворений 5 в будущем своих

коварных планов, с целью создать основу для претензий на исторические

азербайджанские земли и топонимы, недавно переселенные в Ростовскую

область армянские священники в декабре 1779 года заложили основу

посёлка Новая Нахичевань. Аргутинский для его создания получил

70

разрешение русского правительства этого города. Уже через несколько лет

в этом городе действовали школа и издательство на армянском языке.

Арзуманян А. Арагац, с. 309.

2 января 1780 года князь Аргутинский встретился с Суворовым и

Лазаревым (один из самых богатых купцов Петербурга, собственник). Их

беседа длилась два часа. Во время встречи обсуждался план создания на

Кавказе армянского государства за счёт азербайджанских земель. 3 января

Аргутинский вместе с богатым армянским купцом О.Егизаряном встретился

с князем Г.Потёмкином. Они представили вниманию шовиниста Потёмкина

выдуманную карту “армянских районов”. В ответ на настойчивые просьбы

и мольбы о восстановлении “Великой Армении” и о создании в Ереване

отдельного армянского государства, Потёмкин дал такой ответ, что “это

возможно, но для этого ваш патриарх обязан вместе с несколькими

местными правителями поднять вопрос о спасении ваших, после чего мы

придем вам на помощь”.

Нерсесян М. Из истории...с. 49.

Хачатур Абовян писал о том, что взятие Ереванской крепости для

армян намного ценнее, чем разрушение ада для грешников. В такой

ситуации, 1 октября 1827 года русские войска с помощью армян завоевали

Ереванскую крепость. В городе был совершен геноцид мусульманского

населения, Парсамян писал, что в завоевании Ереванской крепости

большую роль сыграла ведущаяся армянами подрывная работа против

Ереванского хана (1). Так, ещё 17 августа 1827 года, во время нападения на

Ереван, отряд генерала Красовского попал в окружение. Армянский ученый

З.Григорян писал, что войско Каджара используя эту ситуацию, попыталось

нанести удар русским с тыла. Однако армянин по имени Акоп Арутунян,

служивший в составе Иранского войска, предав каджаров, чей хлеб он ел,

повернул пушку в сторону Иранского войска и начал стрельбу, нанеся им

урон (2).

1. Парсамян В.А. с. 41.

2. Григорян З. Участие армян в русско-персидских войнах начала

XIX века. - “Вопросы истории”, 1951, №4, с. 19.

Армяне оказывали русскому войску всестороннюю материальную

помощь. По утверждению армянского автора, в разгар русско-иранской

войны, армяне крали у азербайджанцев пшеницу с полей, овощи и фрукты с

огородов и садов, скот и упряжных животных с пастбищ, большую часть

которых передавали русским войскам.

Григорян 3. Вопросы истории. 1951, с. 22.

71

После завоевания центрального города Западного Азербайджана

Ереванской крепости, в местном гарнизоне демонстрировался театральный

спектакль. На сцене шла постановка произведения жаждавшего крови

азербайджанцев, “выдающегося драматурга” Грибоедова “Горе от ума”. В

обнимку с пьяными армянскими и русскими солдатами смотрел спектакль и

автор пьесы. Об этом писал и Лачинов (1).

Армянский историк Нерсисян писал, что после присоединения в

состав могущественной Российской империи в “Восточной Армении”

(читай -иЗападный Азербайджан - курсив А.А.Мамедли) появилось

компактное армянское население. Начался наплыв, рассеянных по миру,

армян в “Восточную Армению”. Только лишь в конце 20-х годов XIX века в

Западный Азербайджан, называемый армянами Восточная Армения,

переселилось из Ирана более 40 тысяч, а из Турции более 90 тысяч армян

(2).

Армянский учёный Лео утверждал, что “во время захвата Еревана

русскими, армянское население составляло меньшинство” (3).

1.Нерсисян М. Из истории русско-армянских отношений. Кн. 1,

Ереван, 1956, с.199.

2. Там же.с.227.

З.Лео. История Армении. ч.2, с.249.

21 марта 1828 года указом Николая I Ереванская область была

разделена на два уезда - на Ереванский и Нахичеванский уезды. Напомним,

что ещё раньше, когда Карабахское ханство было присоединино к России,

П. Цицианов с целью укрепления позиций царизма в Карабахе, приступил к

процессу переселения сюда армян из других регионов Кавказа (1). И

русский автор Глинка утверждал, что начиная с 1805 года началось

поэтапное переселение армянских семей из Ирана в Северный Азербайджан

(2).

Другой русский автор Зелинский отмечал, что до 1823 года за счёт

переселяемого армянского населения в Карабах, общее число проживавших

здесь возросло, достигнув 4.366 семей (3).

1. Описание Карабахской провинции. - А.Е.Ханыков. Эко-

номический быт государственных крестьян Джаванширского уезда

Елисаветпольской губернии. МИЕБГКЗК, Тифлис, 1887, т.6, с. 338.

2. См. Глинка С Описание переселения армян аддербиджапских в

пределы России. М., 1831.

3. Зелинский С.П. Экономический быт государственных

крестьян Зенгезурского уезда Елисавет польской губернии. МИЕБГКЗК,

Тифлис, 1887, тб, с. 338.

72

Выдающийся русский исследователь Зелинский, проведя глубокие

изыскания на Кавказе отмечал, что в те времена число армян в Карабахе,

Зангезуре и Ереване было ничтожным. Он писал, что “до XIX века в

Зангезуре существовало всего три армянских села”.

Зелинский С.П. Экономический быт государственных крестьян

Зангезурского уезда Елисавет польской губернии. Спб, 1886, т. 4, с. 10.

Русский дипломат Грибоедов в связи с данным вопросом писал:

“Мы неоднократно обсуждали вопрос об устранении опасений

азербайджанцев по поводу присвоения впервые приведенными сюда

армянами азербайджанских земель, а также стараясь их успокоить

разъяснили им временный характер тяжелого положения, в которое они

попали” (1).

Интересно, что по предложению посла России, распространялась

ложная информация о временном поселении армян на этих землях.

Грибоедов писал, что мы теперь должны примирить мусдуьман с тяжелым

положением, в котором они оказались, а "Также уверить их в том, что

армяне здесь остаются временно, что необходимо для того чтобы отдалить

азербайджанцев от мысли что “армяне превратились в хозяев тех земель, на

которые вступили впервые” (2).

1. Грибоедов А.С. Записки о переселении армян...Сочинения, т. 2,

с.341.

2. Там же..

Армянский историк Агаян писал, что “в 1831-м году, то есть после

массового переселения армян из Ирана и Турции, население Армянской

области составляло 164.450 человек. Из них 82.377 душ являлись армянами,

из которых 35.560 человек прибыли из Ирана, а 21.660 человек

переселились из Турции. После присоединения к России число армянского

населения на этих территориях стало стремительно расти”.

Аганян Ц.П. Победа советской власти и возрождение ар-

мянского народа. М.., 1981, с.27.

До переселения армян из Ирана и Турции в Северный Азер-

байджан, численность армян в Ереване была ничтожной. Именно после

осуществления политики переселения, уже в 1850-м году общая

численность армян здесь равнялась 8 %, в 1879-м году их число составляло

9%, а в 1897-м году 10 %. Эти цифры подтверждают Парсамян, Погосян и

Арутюнян.

Парсамян В.А.., Погосян С.А.., Арутюнян Н.Р. История

армянского народа. Армучпедгиз, 1961, с. 131,158.

73

Вслед за этим для доказательства, что русско-армянские связи

имеют древние традиции, последовала публикация в Петербурге книг

достаточно больших объёмов под названиями “Связи армянского народа с

Россией”, а также “Сборник актов, касающихся истории армянского

народа”. В этих книгах было допущено множество искажённых сведений,

касающихся истории и территории Азербайджана, являвшегося в течение

всей истории ведущим и преобладающим фактором на Кавказе. Начиная с

тех времен, большая часть Карабаха, Шемахи и Гянджи, и. в том числе ряд

других территорий Азербайджана выдавались за армянские земли и этим

армяне пытались ввести в заблуждение не только русскоязычное население,

но и всю мировую общественность. Эти предположения подтверждает и

историк Эзов.

Эзов Г.А. Отношения Петра Великого с армянским народом.

Документы. СПБ, 1898; Собрание актов относящихся к обозрению

истории армянского народа. 1 и 2 часть, М.., 1833, 1838.

Будучи в Ереване в 1843 году немецкий путешественник Морис

Вагнер описал тяжёлую ситуацию этого края. Потом Вагнер отметил, что

“не удивительно, что большиство армян города, несмотря на религиозную

нетерпимость, хотят вернуться в Иран”.

Арташес Абегян. Немецкий путешественник Морис Вагнер в

Армении. Вена, на армянском языке. 1857, с.9.

Армяне старались усилить авторитет и функции католикоса.

Наконец, после многочисленных обращений армян, на основе указа царя,

принятого 11 марта 1836 года, были установлены права и обязанности

армянского католикоса. Согласно указу, католикос имел право заниматься

только лишь религиозными делами. Католикос имел право переписываться

с находившимися за границей церквями лишь посредством Министерства

Иностранных Дел России. Но несмотря на это, армянская церковь всё время

продолжала свою нацоналистическую политику, сеящую семена

враждебности по отношению к тюркскому и мусульманскому населения. В

особенности, после того как в 1836 году указом святого синода России

произошла ликвидация албанской церкви и передача её церквей в

подчинение армянской григорианской церкви,-ускорился процесс

уничтожения албанской культуры. Армянский историк М.Орманян писал,

что “в начале XIX века в результате слияния с армянами хазаров-албанцев

или же агванской нации, произошло уничтожение престола Хазарской

Албании”.

Орманян М..,Армянская церковь: история, управление,

внутренняя структура, нынешнее состояние. М.., 1913.

74

Армянский историк Лео писал, что “если бы не русское

революционно-демократическое движение и деятельность Налбандяна, то

армяне Турции не подверглись бы физическому уничтожению”.

Антонян Г.Г. Реакционное движение Шамиля и некоторые

вопросы армянской общественной мысли XIX века. Б., 1951, с 26.

Публицистические статьи Артсруни, а также романы Раффи

“Хент”, “Джалаладдин” и “Искра” пропагандируют не только расовую

неприязнь и вражеские чувства к соседним народам, но и политику

ассимиляции в отношении азербайджанцев, турков и курдов. Это

подтверждает и армянский историк Антонян.

Антонян Г.Г. с 29.

С началом первой мировой войны армяне из разных регионов

Царской России и из зарубежных стран начали стекаться в Тбилиси, где

записывались в добровольческие вооружённые отряды. Сформированная на

Кавказе армянская добровольческая армия, снискала известность благодаря

своей жестокости. В её рядах было более 195 тысяч вооруженных

армянских солдат. Как минимум 8 полков из её состава, носящих имя

“армянский национальный полк”, перешли в Турцию с территории

нынешней Армении. Во главе этих полков стояли жаждавшие человеческой

крови такие бандиты, как Андраник, Дро, Амазасп, Керри, Джанполадян,

Бандухт, Аргутинский, Хечо. Кроме этих полков, воевавших плечом к

плечу с русскими против турков и мусульман, у армян были снискавшие

имя “мучители турков и азербайджанцев” такие головорезы как Смбат,

Никол, Аво, Земляк, Гаджи Левон, Вардан, Бжишкян (Гай), Сатрян, Балаян

и много других хмбапетов со своими хорошо вооруженными дружинами.

Эти дружины, беспощадно расправлялись с мирным населением и

отличались особой жестокостью на поле боя.

Армянские добровольцы. Петербург. 1916. с 12.

“Добровольческие отряды под руководством кровопийц

хмбапетов, таких как Андроник паши, Амазаспа и других отличались

“героизмом” в разрублении тюркских женщин и детей, стариков и

инвалидов. Главным результатом добровольческого движения дашнаков

было уничтожение десятков тысяч тюркских тружеников”.

Лалаян А.А. Исторические записки..,

С начала XIX века после переселения армян из Османского и

Каджарского государств в регионы Кавказа, в том числе, на территорию

нынешней Грузии, был заложен фундамент для конфликтов и столкновений

пришлых армян с грузинами из-за земельной собственности, которая

75

продолжается и по сей день. Армянские богачи целенаправленно покупали

земельную собственность у грузин. Это подтверждает и армянский историк

Ишханян. Он писал: “грузинские аристократы продают свои земли

армянским капиталистам, говоря другими словами, грузины выставляют

родные земли на продажу пришлым и чуждым армянам”(1).

Затем Ишханян, используя выражение “Такие пункты, заселенные

армянами как Зангезурский уезд (Западный Азербайджан, то есть нынешняя

территория Армении - А.М.)” (2) еще раз подтвердил тот факт, что армяне

являются пришлым на Кавказ народом.

1. Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы армяно-

грузинского антагонизма. Тифлис, 1914, с. 38.

2. Там же. с. 42.

Армянский историк Ишханян, написав о беспокойстве грузинских

федералистов, говорил их устами о том, что “армянские капиталисты не

удовлетворятся приобретением грузинских земель в частную

собственность. Со временем они будут стараться в массовом порядке

переселить из армянских провинций на новоприобретённые земли своих

соплеменников и этим заложат основу для создания армянской колонии на

грузинской территории”.

Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы.., с 72.

Эту мысль косвенным образом еще раз подтверждает Ищханян. Он

писал, что в 1897 году армянское население Тифлиской губернии

составляло лишь 19% местного населения. А в 191о году, то есть через 15

лет, общая численность армянского населения увеличилось на 7%,

достигнув 26,17%. Соответственно этому, если раньше общая численность

грузин составляло 44,50%) местного населения, то в дальнейшем она

составила 41,24%), т.е. уменьшилась на 3,25% .

Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы., с. 75.

“Армяне обосновывают свои козни рассуждениями, что на

протяжении всей истории в православной Грузии не было и не могло быть

ни единого местного жителя, защищавшего римско-католическую веру.

Поэтому армяне в своих печатных органах требовали, чтобы грузинские

католики присоедившись к ним молились на армянском языке”.

Канадпевъ И. К. с. 79.

14 декабря 1918 года Армения неожиданно напала на соседнее

государство - Грузию. Премьер-министр Грузии Жордания, обращаясь к

своему народу, дал такую оценку армянской агрессии: “...Настоящее

объяснение подобного действия кроется в характере правительства

76

Качазнуни; волк ест бычка потому, что природа его такова. Это

правительство не смогло жить в мирных условиях и бросилась в бой то с

тем, то с другим соседом, потому как, подобно настоящему волку, хочет все

схватить и проглотить. Армяне не понимают, что из-за враждебных

отношений с мусульманами, хотя бы к грузинам должны проявлять терпи-

мость. Но вместо этого они сожгли и этот мост”. Эти строки также отметил

и армянский автор Ричард Хованисян.

Richard G. Havanissian р. 109-110.

Летом 1880-го года газета “Мшак”, обсуждая действия армян,

совершенные против курдского населения писала, что “вчерашние и

сегодняшние дни слишком тревожны для Константинополя 28 июля

разлетелась молва, что .... армянские вооруженные отряды ради

национальной мести, сожгли и разрушили 7 курдских сёл Васпуракана...”.

Мшак. 1880, № 161.

Армянские авторы и сами подтверждают, что в уничтожении

курдского населения была особая роль партии Дашнакцутюн. Подобный

факт был вынужден признать и Херанд Пасдермачян, известный армянский

писатель, чьи статьи были полны ненависти и клеветы в отношении

мусульман и турков. Он писал: “В 1897-м году партия дашнаков выдвинула

из Ирана в Ханасур очень хорошо организованные вооруженные силы под

руководством Хачо для полного уничтожения проживающих там курдов.

Партия дашнаков направила из Ирана в Ханасур 300 армянских боевиков.

Там они в массовом порядке полностью истребили жителей,

принадлежавших к курдскому племени Мазерук и сожгли их шатры”.

Херанд Пасдермачиян. История Армении. Тегеран, 1369, на

фарсидском языке, с.446.

Армянский писатель Амаяк Сирас писал в своей книге, что в 1896-

м году армяне, переодевшись в национальные одежды курдов, нападали на

турков (1). Амаяк, еще раз затронув эту тему в другой части произведения

отмечал, что в доме сына мастера Мартироса Вахана было много

национальных одежд курдов” (2). Армяне, после того как в этих одеждах

стреляли в турецких чиновников, прятались. Делалось это для того, чтобы

турки поверили, что нападения совершали курды и, таким образом,

спровацировать столкновения между турками и курдами.

1.Амаяк Сирас. Родимый край. М.., 1979, с.150.

2. Там же. С. 158.

77

По утопии Вардана, героя романа “Хент” другого армянского

писателя Раффи, в мире больше не существует курдов. Они “из-за своей

отсталости смешались с армянами”.

Антонян Г.Г. Реакционное движение Шамиля...с.29.

Слова премьер-министра Франции Клемансо об этой общине

случайны. Он сказал, что “армяне страшный народ для сближения; они, как

правило, требуют много денег, взамен ничего у возвращают”(1).

28 мая 1918 года партия Дашнакцутюн, опираясь на немецких

оккупантов, в организации, именуемой Армянский Национальный Совет,

приняла решение о создании “независимой” Республики Армении.

Армянский историк Лалаян писал: “Национальный Совет”, считая себя

центральной властью в армянских губерниях, поручил Ов. Качазнуни

организацию правительства Ов. Качазнуни, поехав в Армению, учредил

правительство дашнаков, в состав которого входили головорез Арам-паша

(министр внутренних дел), палач армянского народа Ал. Хатисян (министр

иностранных дел), авантюрист Ахвердов (военный министр) и другие лица”

(2).

1. Richard G. Hovanisian vol 2, p. 109-110

2. Лалаян А.А. Контрреволюционная роль партии дашнак-

цутюн. - Исторические записки. М.., 1938, с. 79-107.

Хованнисян, затрагивая положение Армении в те времена, писал,

что “в конечном итоге существование Армении как государства не казалось

разумным. Она располагалась не на широких плоскогорьях исторической

Армении, за которую шла основная борьба, а на окраинной провинции, в

сущности, находящейся под российской печатью. Для проживавших на

Кавказе полумиллиона турецких армян правительство и столица освобо-

жденной Армении должны были располагаться не в Ереване, ач Карине

(Эрзерум), или же Ване, или же в главном городе Киликии. Они с

нетерпением ждали ту возможность, когда смогли бы вернуться в

оставшиеся на западе за горизонтом дома” .

Richard G. Hovanisian p. 450.

После Батумского договора от 4 июня 1918-го года, на территории,

отведенной Армянскому правительству, равной 9 тысячам квадратных

километров общая численность населения составляла 324.285 тысяч

человек. Армянский автор Ананикян оотмечал, что “после подписания

договора, правительство дашнаков послало телеграмму в Стамбул, в

котором от всего сердца вражало слова благодарности Анвар паше, Талат

паше и лично Султану за предоставленную Армении свободу и

78

независимость и писало: “Если бы не было Султана, то не было бы и

Свободной Армении!!!” ”.

Ананикян Б. Идейно-политический крах дашнакцутюна.

Ереван, на армянском языке. 1979, с 25.

Армянский историк Агаян писал, что “в 1918-м году (после

Батумского договора) в Армянской республике была железная дорога

длиной 6 км, 10 вагонов и 1 паровоз” (1).

Дашнакские руководители, живущие большими амбициями,

обладали слишком ничтожными экономическими возможностями. Тысячи

крестьян, и в основном азербайджанские турки умерли в условиях голода и

разрухи, царивших на территории дашнакской Армении. В Сардарабаде, где

в основном жили азербайджанцы, от голода погибло 65 процентов местного

населения. Газета “Айастан ашхатавор” выходившая в Армении писала, что

в результате голода произошла массовая гибель жителей Верина,

Каранлыка, Колагиряна, Кешишкенда, Кохвы, Коса Мамеда и других сёл

(2).

1. Агаян Ц.П. Победа советской власти и возрождение ар-

мянского народа. М.., 1981, с 57.

2. Аястан ашхатавор, 25 апреля, 9, 21 май 1919 года.

Армянские дашнаки умышленно осуществляли политику ис-

требления азербайджанских турков. Армянский автор Хованнесян,

подтверждая указанные факты, писал, что “только с начала 1918 года до 1

августа была информация о разрушении 300 мусульманских сёл...был

выявлен факт истребления мужчин в шести сёлах, а их женщины подарены

армянским солдатам. Азербайджан больше не сможет стерпеть подобную

дикость, в результате которой потеряны часть земель и людские жизни”

Читатель, обрати внимание! Армянский учёный справедливо

называет деяния своей страны против мусульман дикостью. Далее

Хованнесян, рассказывая об азербайджанских беженцах, которые в

различных районах страны, находясь в тяжелейших условиях и были

приговорены к смерти от холода и морозов писал: “В столице Армении

около 13 000 тысяч, а в сёлах в окрестное стях столицы 50 000

азербайджанских беженцев находились под надзором армянских христиан.

К югу от столицы армянских христиан на территориях не приспособленных

к жизни скопилось от 70 000 до 80 000 мусульманских беженцев и

Армянское правительство отказалось оказать им какую-либо помощь” (2).

Правительство дашнаков выступала с территориальными пре-

тензиями к соседним государствам и народам. В 1919-м году армяне

потребовали у Турции восточные провинции. Хованнесян отмечал, что

“армянская проблема всегда являлась тяжелейшей по той причине, что

79

везде, где проживали армяне, их численность составляла не более 30 или же

35 процентов”.(3)

1. Richard G. Hovanisian p.180.

2. İbid. р 181-183.

3. İbid р 265.

Другой армянский автор Аршавир Меликян писал об отношении

армян к соседним народам: “Вместо того, чтобы жить с соседями в мире и

согласии правительство дашнаков сжав кулаки, стало угрожать всему миру

и не захотела отойти от больной политики шовинизма”.

Газета кармир астг (Красная заезда), 1920, №74.

В 1918 году армянский генерал Андроник Озанян сказал, что

“Россия уходя, оставила для нас колоссальное количество боеприпасов и

оружия, продуктов питания и форменной одежды”.

Агаян Ц.П. Победа советской власти...с.49.

Анастас Микоян, в последующем ставший одним из советских

государственных руководителей, на страницах своей книги “Дорогой

борьбы” в качестве примера приводит ответную телеграмму Шаумяна,

адресованную Андранику: “Получил вашу телеграмму. Все содержание

передал в Москву центральному правительству. Со своей стороны

приветствую в вашем лице истинного героя”.

Микоян А.И. Дорогой борьбы. Кн.1, М.., 1971, с.42.

Армянские газеты писали, что “в 1920-м году контрреволюционное

дашнакское правительство с целью наказания крестьян, не желающих им

“поклоняться”, перекрыло приток реки Зенги. Прилегающие к реке от озера

Гёйча до Зенгебасара (в армянских архивах всё ещё хранятся названия

тюркских топонимов - А.М) территории и расположенные на них десятки

сел превратились в обезвожженные пустоши. Здесь погибло много

крестьян, были уничтожены скот и посевные земли”.

Йоговурд, № 102, 29.06.1920.

По публикациям в армянской печати, “некто Г.Мурадян тор-

жественно восхваляя бандитскую деятельность дашнакского правительства,

сыгравшую большую роль в разрушении азербайджанских сёл,

расположенных вдоль северных берегов озера Гёйча (читатель, обрати

внимание, армянская газета приводит как есть тюркское название озера -

курсив А.М.) отмечал: “...благодаря мерам, предпринятым нашим

правительством (правительства дашнаков - А.М) население этих сёл

(Тохлуджа, Акбулак, Арданиш и др) покинули территорию Армении...Я

80

увидел покинутые сёла, там было несколько кошек и собак, которые при

виде гробовой тишины выли необычным и странным голосом. Население

этих сёл ушло, оставив на полях большое количество картофеля, пшеницы и

ячменя. Правительство намерено собрать с этих полей более двух

миллионов пудов пшеницы и более полумиллиона пудов картофеля...”. Эти

высказывания опубликованы на страницах газеты “Йоговурд”, печатного

органа крупной армянской буржуазии.

Йоговурд, № 105,1920.

Анастас Микоян в рапорте от 22 мая 1919-го года, адресованном

ЦК РКП(б), Ленину сообщил, что “Дашнакские агенты армянского

правительства стараются присоединять Карабах к Армении. Это, означает

лишение Карабахского населения жизнец ного источника в Баку и

привязывание к Еревану, с которым цц никогда и ничто не связывало”.

(МПА при ЦК КПСС, гл. 461, с.1, доклад № 45252, с.1).

Главнокомандующий дашнакскими войсками Накачакян писал, что

“только со стратегической точки зрения захват Карабаха является большим

выигрышем; это, прежде всего, обеспечивает безопасность северной

стороны Зангезура, а захват территории Ордубада установит порядок на

границе Зангезура с Нахичеванью”. Он, продолжая эту мысль, отметил, что

таким образом, Шарур-Нахичевань будет отделен от Азербайджана, после

чего возникнут условия для новой оккупации этих территорий”.

Richard G. Hovannisian vol 3, p. 141.

По распоряжению из Центра, отряды дашнакских головорезов

стерли с лица земли десятки азербайджанских сёл, расположенных в Баш-

Гарнинском районе, убивали женщин и детей, молодых и стариков, грабили

их имущество (1).

Один из дашнакских “деятелей” в письме от 21 июня 1920-го года

главе дашнакского правительства А.Агажжаняну писал: “Нами захвачен

Зангибасар. Эта страна настолько богата, что способна оплатить наши долги

несколько раз. Уже два дня как здесь происходят невиданные грабежи -

насильно отбираются пшеница, ячмень, рис, самовары, ковры, деньги и

золото... Министр финансов только вчера послал сюда двух своих агентов с

неорганизованными отрядами...Из наших рук уплывает колоссальное

богатство...” (2).

1. Госархив Армении, Ереван, д 644, с 1-2,17, ф. 67.

2. Госархив Армении, Ереван, д 116, с 96, ф. 65.

Армянские источники отметили весьма интересные сведения”

связанные с трагическими последствиями политики геноцида

81

осуществляемым дашнаками в отношении неармянского населения. Так, в

течение двух с половиной лет, что дашнаки были у власти, население

проживавшее на территории Армении (Западного Азербайджана)

уменьшилось на 35,5 процентов. Наряду с этимм, количество тюрков

уменьшилось на 77%, курдов - на 98%, азидов - на 40 % (1).

В связи с этим армянский автор Завен Коркодян писал, что в 1918-

1920-x годах дашнакские “маузеристы” из проживавших в Армении 575 000

азербайджанцев пролили кровь или же силой оружия заставили покинуть

свои земли 565 000 человек. (2).

1.Исторические записки, с 79-107.

2.3авен Коркодян. Население Советской Армении. 1831-1932.

Ереван. 1932, на армянском языке, с. 184.

Секретарь французской делегации Филипп Барселот так оценил

претензии армян: “Самая большая трудность в создании Армении

заключается в том, что на самом деле армяне нигде не составляют

большинство. Размещение армян в Киликии, где находится мощное ядро

этой нации, вызывает большое возражение, так как эти земли находятся на

расстоянии 400 километров от Армении. Расселение армян на таких

широких просторах закончится тем, что они в виде определенного

меньшинства разместятся на территории Штатов. Если будет реализован

такой гениальный совет по размещению населения, то они будут вы-

нуждены избрать представителей враждебного армянам большинства....

Реальность и логика в равной степени находятся в оппозиции к идее

создания Великой Армении на землях от Трабзона до Александрии “.

Richard G. Hovannisian vol 2, p. 454.

За то короткое время, что дашнаки были у власти, они поочередно

вступали в войну со всеми своими соседями - Турцией, Грузией и

Азербайджаном и во всех трех, позорно проиграв, вышли из неё. А потом

дашнакские руководители стали вопить, прося военную помощь у

могущественных государств. Такая неискренняя и, не вписывающаяся ни в

какие правовые и этические нормы, позиция армян выводила из терпения

западные государства. Не случайно, что уставший от этих выходок армян,

Фемьер-министр Великобритании Ллойд Джордж выдвинул условие, что

армяне, как греки, свои сражения должны вести сами: “Если они не

способны защитить свои границы, то мир не нуждается в существовании

подобной нации и в таком случе, ни одно союзное правительство не должно

помогать им даже самым обычным батальоном”(1).

Премьер-министр Италии Франческа Нитти высказал прекрасную

мысль: союзники “не должны давать Армении ради ее интересов что-то

лучше того, чего у неё нет” (2).

82

Richard G. Hovannisian vol 3, p. 3,80.

Richard G. Hovannisian vol 3, p. 3,83.

Армяне продолжали вражескую пропаганду против турков

Воинственные армянские круги обьявили, что для решения “армянского

вопроса” необходимо пролить кровь, оросить потокол крови земли

“Турецкой Армении”.

Хорхурдаип Хайастан, № 118,1923.

В дальнейшем, ставший видным партийным и государственным

деятелем Армении, Мясникян писал в газете “Хорхурдаин Хайастан” от 29

ноября 1921-го года: “Сущность национальной политики дашнаков была в

следующем. Очистить Армению от неармян и в первую очередь, от

ненавистных нам татар и не похожих на людей турков: “Ненавидьте турков,

истребляйте мусульман, сожгите их села, ограбьте имущество и таким

образом прививайте себе дух хмбапетов...” (1).

Дашнаки осуществляли политику геноцида не только против

мусульман, но и против русских. Мясникян, повествуя в своём выступлении

о проводимой дашнакскими шовинистами наперекор своему народу

политике ненависти к другим нациям, писал “Они огнём и мечом

уничтожили русские и мусульманские села Армении. Один из армянских

патриотов выступил с предложением определить на государственном гербе

дашнаков следующее изображение: готовый бежать кролик с маузером на

спине… Кто же стоял во главе войска дашнаков? - Начиная от Арама и

Рубенчика и кончая Мартиросом и Пилосом невежды, разбойники, бандиты

хмбапеты. Эта армия была храброй и искусной в истреблении безоружных

мусульман, в грабежах мирного населения” (2)

Мясникян А.Ф. Избранные произведения. Ереван, 1965, с 364.

Там же. с 354.

Это подтверждал первый премьер-министр республики Армения

Качазнуни. Он, признавая такую горькую для армян истину писал: “Если

мы захотим дать оценку всей проделанной нами очень тяжелой работе и

полученным результатам после объявления независимой республики, то мы

должны сказать, что груз, который лег на плечи нашего народа - создание

государственности и работа по руководству государственной жизни

оказалась вне наших возможностей,. Мы не государственные люди”.

Ананикян Бакунц. Идейно-политический крах партии

Дашнакцутюн. Эреван, 1979, с. 224.

Галоян писал, что “после Батумского договора (4 июня 1918 года)

площадь доставшихся армянам земель составляла 8 тысяч квадратных

километров”.

83

Значит, из этого вытекает, что если вычесть из нынешней

территории Армении, то есть из 29 тысяч квадратных километров 8 тысяч

квадратных километров, то оставшаяся 21 тысяча квадратных километров

- это чисто азербайджанские земли. Таким образом, в начале XX века

термин “Армения” зафиксировался в официальных документах.

Галоян Г. Рабочее движение и национальный вопрос в

Закавказье. Ереван, 1969, с 261.

В связи с этим армянский автор Х.Азатян писал, что именно партия

“Дашнакцутюн” открыла русской буржуазии пути для завоевания Востока”.

Эта партия превратилась в средство, которое помогало осуществлению

планов русской буржуазии”.

“Нор уги”, Ереван, 1929, № 1, с 369.

В 20-е годы XX века, с разрешения армянских чиновников,

работавших на руководящих должностях в высших кругах советского

правительства и советских руководителей, проводивших проармянскую

политику, из зарубежных стран в Советскую Армению прибыло 25 тысяч

армянских эмигрантов. Были среди них и бывшие преступные элементы, и

дашнаки.

Ханджян А. Основные задачи нашей идеологической борьбы.

Ереван, 1933, (на армянском языке), с 35.

Армянский историк Агаян писал, что в течение 1946-1949-х годов

из разных стран в Советскую Армению были переселены около 100 тысяч

армян”.

Агаян Ц.П. с 159.

В материалах пленума ЦК КП Армении, состоявшемся в январе

1975-го года, говорилось о более 476 сёлах, которые не используются (21).

Потому что в это время число армян, переселившихся в Армению, было

намного меньше, чем азербайджанцев, которых оттуда изгнали. И потом

армянские эмигранты селились в городах, а не в сёлах. Данный факт ещё

раз доказывает, что главная цель армянских и советских руководителей

заключалась не в размещении армянских эмигрантов, а в выселении оттуда

местных азербайджанских тюрков.

Коммунист (Ереван), 20.01.1975.

С 1507-го по 1736-ой года, то есть во времена правления

Сефевидов, как и беглярбеками Чухурсада, всегда были представители

племён азербайджанских тюрков, так и до 1828-го года правителями

Еревана были азербайджанцы. В 1673-м году, во время пребывания

французского путешественника Жан Шардена в Ереване, беглярбеком

84

Чухурсада и правителем Равана (Еревана) являлся Сафигулу хан. Шарден

описал его как справедливого полководца и учёного. Все работники

гражданского и административного управления Чухурсадской области и её

главного города Еревана, были выходцами из племени тюркских

кызылбашей. Действительно, основное население Еревана состояло из

азербайджанцев. По словам Жан Шардена в 1673 году в самом Ереване

было 800 домов. Шарден без колебания отметил, что все проживающие в

этих домах были мусульманами.(1)

И армянский историк Ерванд Шахазиз выразил своё согласие с

этим мнением Шардена.(2)

1.Шарден Ж. Путешествие из Парижа в Испахан с 65.

2.Ерванд Шахазиз. Древний Ереван, с 74.

Неопровержимом фактом является то, что до присоединения

Северного Азербайджана к России, на территории нынешнего

Азербайджана армяне компактно не проживали. На этих территориях как и

армянский этнос, так и армянские топонимы составляли ничтожное

меньшинство. Армянский учёный Парсамян писал, что “до присоединения к

России общая численность населения Армении составляла 169 155 человек,

из которых 33,8 % армяне и 49,7 % мусульмане (азербайджанцы)”.

Парсамян В.А. История армянского народа 1801-1900 г. кн.., 1,

Ереван, 1977, с 88.

Факт исторической принадлежности нагорной части Карабаха

Азербайджану справедливо подтвердил и армянский историк Тер-Григорян.

Этот армянский учёный, описывая Арцахскую область, писал, что

Нагорный Карабах с древних времён являлся частью более обширной

Арцахской области. Арцах же, в свою очередь, является частью одной из

областей Азербайджана - Албании (1).

Жившие в V веке Мовсес Хоренатси и в VII - VIII веках Моисей

Каланкатуйский писали о границах Албании в I веке, что её южная граница

проходила вдоль реки Араке (2).

1. Тер-Григорян Т.П. Борьба Арцаха с арабскими захватчиками в

IX веке. Б.., 1942, с 3.

2. Мовсесе Хоренатси. История Армении. М.., 1983, кн. 2, с 25.

Надо отметить, что в 1410-1827 годах в Ереванской области и

ханстве не было ни одного хана армянского происхождения. Составитель

списка ханов, правивших этим ханством, армянский автор Хованнес

Шаххатунан, указывал, что все 49 ханов Еревана были

азербайджанцами. В Армянской Советской Энциклопедии еще

85

раз подтверждается, что в 1410-1827-х годах все правители

Еревана были азербайджанскими тюрками.

Армянская Советская Энциклопедия. Т 3, Ереван,

1977 с 571.

Армянский писатель Лалаян признавал, что «тюркские

села захваченные отрядами дашнаков, «очищены» от живых

людей и вместе с изуродованными жертвами превратились в

руины».

Лалаян. Исторические записки, ч 2, с 80.

Армянский этнос по природе рождается наследственно

больным. В Большой Медицинской Энциклопедии,

опубликованной в Москве в 1982 году, повествуется о

своеобразной армянской болезни. Там отмечается, что

армянская болезнь является относительно редкой, генетически

обусловленной болезнью. Эта болезнь особенно у армян,

начинается вне зависимости от половой принадлежности в

детские и подростковые годы.

(БМЭ.т 19, изд, 3, М.., 1982, с 67-68).

Роль церкви и священников, армянских феодалов и

аристократии в формировании армянского этноса и его

дальнейшей судьбы была решающей. Если бы не армянская

церковь и священники, то не было бы нынешних армян и,

созданной более или менее под воздействием иных народов,

армянской культуры. Но история доказала, что во всех бедах,

свалившихся на голову армян, была большая роль самих армян,

а среди армян - армянских священников. Не случайно, что ещё

в средние века католикос армян Нерсес (1166-1173), обращаясь

к армянам, сказал, что «по нашей вине, армяне рассеялись по

далеким странам всего мира».

Нерсес Благодатный. Послание (Энциклика).

Эчмиадзин. 1865, (на армянском языке) с.1.

86

Были и другие священники, которые, защищая

указанное выше мнение католикоса Нерсеса, рассказывали об

интригах арийского духовенства в борьбе за власть. Например,

Тарсский архиепископ Нерсес Ламбронский (1152-1198) в

своих заметках описал интриги среди армянской знати и

духовенства в борьбе за высокие церковные должности. Он

отмечал, что «мы старались убить главных священников

монастырей, чтобы самим стать главными священниками».

Нерсес Ламбронский. Размышления о церковном

строе. СПБ. 1847, с 535.

Если обратить внимание на характер армянского этноса,

то можно увидеть, что ложь, обман, махинация, неверность

своему слову, отказ от данного обещания, жадность, воровство,

ненадёжность у них в крови. Не случайно, что и в специальном

докладе об армянах, представленного русскому царю, Николаю

II, отмечалось: «если внимательно прочесть древних и

нынешних, самых лучших армянских историков, то

сотрясаешься от темных, мрачных взглядов у видных

армянских мыслителей на существовавшую армянскую

действительность. Видимо такие черты, как жадность, интриги,

нарушение клятвы, предательство, лицемерие являются

национальными особенностями этого племени».

Справка прокурора Эчмиадзинского...,

Будучи комиссаром Союзников, по оказанию помощи

Армении полковник Хаскелл вышел в отставку 1 августа 1920

года. В следующем месяце, когда его вызвали в Лондон в

Министерство Иностранных Дел, он заявил что «армяне

неблагодарные, «профессиональные нищие». Правительство

Британии само мало верило в управленческую способность

армян.

Richard G. Hovannisian vol 3, p. 429.

«Они воры и обманщики, полностью бесчестные,

неспособные помочь себе, не желающие помочь другому и

87

полностью лишенные чувства благодарности люди. У них

отсутствует чувство патриотизма. В стране нет ни административного,

ни политического умения. Для пополнения нет ни денег, ни природных

ресурсов. А обеспечившие себя зарубежные армяне, не потратят денег для

национального дома и не вернутся на Родину...” Заместитель

государственного секретаря Лорд Хардинг, прочитав это мнение, добавил:

“зная характер армян я совершенно не удивляюсь эти словам”.

Richard G. Hovannisian vol 3, p. 248-249.

В истории армян, эти их особенности неоднократно отмечались

нетурками, самими армянами и христианскими источниками. Из

европейских учёных, Кёрте, исследуя армянский этнос, пришел к такому

заключению: “Если вы встретились в Турции с человеком, который вас

обманул, то знайте, что это, несомненно армянин, что он является

армянином. Один великий христианский путешественник из Эскишехира,

прекрасно знающий особенности страны, рассказал мне чему научил его

жизненный опыт: “Когда имею дело с турком, то не вижу надобности для

заключения контракта, достаточно его слова. Но если буду иметь дело с

греком или же другим христианином, то заключу письменный договор. Это

условие. А что касается армян, то с ними я не заключу и письменного

договора. Потому как ни один договор не может дать гарантию против их

лживости и хитрости”.

Korte. Les Armeniens en Anatholie. p 52.

На сегодня если и есть маленькие, либо большие успехи армян в

области литературы, то все это благодаря соседству армян с тюркскими

народами, и в дальнейшем особенно с азербайджанскими тюрками. В этом

деле и поэзия не является исключением. Армянский автор Гукасян

подтверждает мысль академика М.Агабекяна о возникновении

рифмованных стихов в армянской поэзии раннего средневековья под

влиянием азербайджанских и тюркских языков. Эти мнения можно

соотнести и к области искусства. Академик армянского происхождения

Марр так описывает определённое развитие культуры армян под

воздействием других народов: “Армянское искусство Ани достигло самого

высокого развития не во времена армянских царей, а после развала

армянского государства”.

Марр Н.Й. О результатах творчества Руставели и его поэме.

Тбилиси, 1964, с 102.

Отсутствие на армянском языке легенды о любви с национальным

колоритом, постоянно волновала передовых мыслителей. Не случайно,

поселившись на исторических землях Азербайджана, армяне встретились

88

лицом к лицу с высокими достижениями местной тюркской культуры.

Армяне, не теряя времени, не только усвоили образцы устной народной

литературы, но и присвоили, и, не стыдясь, начали выдавать их за свои

произведения. Армянский автор Г.Аганян, признавая все эти факты, писал:

“у наших ашугов нет смешанных с легендами песен, они только на

тюркском языке”.

Г.Антонян. Армяно - азербайджанская дружба в литературе.

Ереван, (на армянском языке), 1962, с 31.

89

MEA CULPA

CONFESSION OF ARMENIAN

ELITE

90

91

92

PREFACE

A brief introduction about the Armenian historical background: As to

the historian N.Kryblis the Armenian history is as mysterious as the Asian one.

The term “Armenian” was first encountered on the Bisitun rock in the scripts of

the Ahameni king - Dara. The scripts are considered to be written in 515 B.C.

The reign of Tigran II appears to be the most powerful period in the whole

history of Armenia. Disclaiming Tigrans being Armenian the French historian

Jorj de Molevil calls it a fabulous theory and writes: “Tigran the second’s being

an Armenian tsar is as fabulous as to call Versinjetoris, the commander of Gall, a

French one”. Criticizing the Armenians of modern anthropological type, religion

and language being confused with the population living in the second century

B.C. J.Molevil states that the Armenian ethnos is more likely to be born in early

Middle Ages.

After the spreading of the Christianity the provision of Arsag played a

particular role in the political life of Albania (Azerbaijan). There used to be

several episcopates in Arsag. The Alban tsars sent their representatives from

Arsag with the mission of spreading Christianity among the Huns, especially

among the Caspians who had a lighty state in the north coast of the Caspian. It

was not a mere coincidence.

Though Turkish-Russian conflicts need no detailed reference “The

problem of Armenia” is only the result of this hostility.

The 1877-78 Turkish-Russian conflict puffed out this problem again. As

soon as the war broke out the Russian troops headed by Laris Melikov who was

Armenian by nationality began to attack against Turks. In 1848 the peace treaty

was signed. Nothing dealing with the Armenian issue was mentioned there.

However, in the eve of negotiations Armenian Parlament furtively sent a

memorandum from catholicos Echiviadzin to the Russian tsar. This step of the

Armenians hit the target. Clause 16 of the San-Spephano primary peace treaty

dealt with the Armenians. Yet, the Armenians failed to get the Autonomy.

Though a tiny step to their “Great Armenia”, from then onwards the issue of

Armenia became the item of the international policy.

Misinforming on “The Armenian Problem some eastern sources such as

“Blue Book” by Toynbi, the novel of “Criminal peace of Ternon, the report titled

“On the conditions of the Armenians in Turkey” by Lepisus pushed several

statements about the destruction of the Armenian population. A.Toynbi

repeatedly states in his novels “His novel was in the character of extreme

propaganda”.

Let’s briefly consider Armenian claims for Mchitar Gosh’s “Law Code”.

Except for the reign of the Elkhanis up to Gazan Khan Reforms Azerbaijan was

ruled under Muslim laws. As for the Christians living in Alban-Arran territories

of Azerbaijan the “Law Code” of Mkhitar Gosh was applied. Although the

93

Armenians persistently try to own Mkhitar Gosh’s “Law Code” Ziya Bunyadov

argues for his juridical monument belonging to the Albans.

N.Gosh’s

novel of “Alban

Chronicle” once more

confirms his being of

Alban origin. Moreover

the author of the

preface to “Law Code”

published in 1954 -

B.M.Artunyan, 50

years later after

M.Gosh’s death in the

tsar of Kilikiya stated

that the translation of

the “Law Code” must

be interpreted as it was

old and incomprehensive to the Armenian nation. How much could the Armenian

language change within 50 years after M.Gosh’s death and 80 years after the

establishment of the “Law code” to be so incomprehensible for the Armenian

nation. It’s beyond doubt that it was necessary to translate the “Law code” into

Armenian only because it was written in the Alban language.

Another fact: A new “Law Code” was established in Kilikiya Armenian

government in 1265 basing upon M.Gosh’s “Law Code”. A question arises: “If

M.Gosh was Armenian why was his “Law Code” not totally implemented, but

used.

There is no Alban nation in the modern world. They have assimilated

into Azerbaijanis, while some into Armenians.

As the ideology “No nation phenomena in modern world” developed

Karabakh problem acquired the character of invisible contrast, the peace in the

region appeared to be a daydream. The following decree was issued at the final

assembly of Caucasus Bureau. “Mountainous Karabakh-Shusha being its

administrative centre-to be given full autonomy and kept in the legal territory of

the Republic of Azerbaijan, providing peace between Azerbaijanis and

Armenians and economical ties between upper and lower Karabakh,”. To be more

exact on July 7, 1923 Mountainous Karabakh became an Autonomy,

Mountainous Karabakh Autonomous Republic was established within Azerbaijan

with the help of Armenian nationalists. Bolsheviks realized that granting

Mountainous Karabakh to Armenia will raise tension. Bolsheviks who also

included Azerbaijanis and Armenians were in fact aware of it, 70 years later the

people arousing this problem again ignored the perspective of bloody results.

94

Briefly the communists of 20s were aware that territorial problems will inevitably

result in the repetition of 1905 and 1918-20 events.

President H.Aliyev was completely right while saying “the problem of

Mountainous Karabakh dates back to 20lh

century. The 1923 year establishment

of Mountainous Karabakh Autonomic Republic is the source of present

conflicts”. As the result of the events at the turn of the last century the republic of

Azerbaijan newly regaining its independence became a member of CIS.

Throughout the history each country has had its own interests, laws and

principles in regulating mutual relations. The principles of international relations

are also defined in this environment; the universe is ruled under these rules and

principles. As to the foreign and internal policy of Armenia, its groundless claims

towards the territories of Azerbaijan still obstacle the development of the country,

its territorial integrity, and security of the citizens.

The territorial integrity of the country is encroached, the sovereignty in

the 20 percent is oppressed, and hundred thousands of people have been

internally displaced.

95

96

CONFESSION OF ARMENIAN ELITE

Referring to historical roots, so called Great Armenia was located

beyond the boundaries of Russia, particularly in Asia Minor. As to Nagorniy

Karabakh Armenians, one part of them is Christian aborigines descended from

ancient Albanians and the rest part is refugees from Turkey and Iran who were

seeking shelter in the territories of Azerbaijan.

B. Iskhanyan. “Caucasian peoples.” Petrograd. 1916. p. 18

But for the 1828 Turkmenchay agreement and Griboyedov and Abovyan

and the Russian soldiers, there would be no newly established Armenian villages

or cities out of those settlements... More than 200.000 Armenians immigrated to

our motherland within the last decades (60-70s).

Zori Balayan. “Ocaq”, pp. 120,192, 273

Having assembled a large group of volunteers, the representatives of

dashnaks carried out savage assassinations of women and children, elderly and

disabled people in the war sites.

A. Lalayan, About the slaughters carried out in 1918-1920.

“Revolutionary East”, № 2-3,1936

As soon as the situation became a little stable I visited Shusha again.

Nothing but piles of stones remained in the Turkish settlement of the city. All the

houses were burnt down, whereas their tenants were killed savagely. The

situation was the same in the Turkish settlement in Khankendi... Armenians with

the assistance of the English occupied the big oil city in Baku and killed more

than 25.000 people of Turkish population.

From Ohanes Apresyan’s memories. Leaonard Ramsden Hartvill.

“This is how people are”. An Armenian’s memories about the 1918-22 events

in Azerbaijan. “Bobbs Meril company” publish house, 1928. “Dashnak agents of Armenian government tried to join Karabakh to

Armenia. This meant the total isolation of Karabakh population From Baku....

and their unification to irrelevant Yerevan with which they had never had any

kind of relations. At the fifth congress Armenian farmers (villagers) decided to

recognize Azerbaijan and join it”. Ananstas Mikoyan. 22.05/1919- In his letter

to Lenin.

Another reason of hostility between Turks and Armenians was extreme

savageness of the latter to the humanism and patriotism exhibited by the

Azerbaijani and Turkish people.

L.Z. Surmeliyan -American writer, Armenian by nationality. From

the book titled “Ladies and Gentlemen, I Address to You”

97

At the outset of the XX century the Armenian writer V. Papazyan marks

about the advance of Armenians: “Armenian people were totally illiterate,

ignorant, wild and unconscious above all. What they were mainly engaged in was

arranging attacks and pillages... Like northern barbarians they depended on

hunting to live.

Stepan Shaumyan. Selected works. I. p. 390. The following verse was reflected on of the headstones found in

Gandsasar Cathedral: “Me Hasan Jalal-the Albanian tsar erected Gandsazar

cathedral at the request of Catholic patriarch Nerses for my native Albanians.”

I.A. Orbeli “Inscriptions of Gandsasar”. Petrograd, 1919.

Having established Armenian provinces in Azerbaijani lands the Russian

officers strictly followed the decree issued by the Senate of tsarist Russia on

March 21st, 1828. It includes: “According to the treaty signed with Persians on

February 10th

, 1828, hereby we order in all issues to name Nakhchivan khanate

unified to Russia as the province of Armenia.”

Central State Historical archive of Russian Federation. Fond 880,

list 5, issue 389, paper 18.

The Armenian scientist S. Zaveryan confirms that during mass killings

of the Azerbaijanis in 1905 totally 75 Moslem-Turk settlements were entirely

destroyed (15 villages in Shusha, 15 settlement in Javanshir region, 5 settlements

in Jabrayil, 43 settlements in Zengezur).

S. Zavaryan. 1905-1907, Economical conditions in Karabakh and

starvation. Translation from Armenian, St. Petersburg, 1907, p.61 The favourite writer of modern Armenians, Raffy (Akop Melik

Akopyan) in his work “Samvel” confessed the following about the history of

Armenian ethnology: “Our dull history acknowledges the historians with little

information. As to our literature, it’s yet to be advanced beyond church records.”

Raffy (Akop Melik Akopyan) Samwell. Anastap publish house,

Yerevan, 1971, p. 16

The well-known Armenian scientists and doctor of law, Aghasi Yesayan

wrote, “To clarify the issue it should be noted that up to 1917 the term “Armenia”

meant “Turkish Armenia”.

Armenian Issue and International diplomacy.

(In Armenian) Yerevan, 1965, p. 24.

“Armenians cannot even realize that due to their inimical relationship to

Moslems, they have to be more tolerant at least to Georgians. Instead they won’t

secure this only bridge either”.

98

Richard Havannisian. The Ebb and Flaw of the Armenian Minority

in the Arab Middle East.-Middle East Journal. Vol. 28. no. 1, Winter, 1974,

p. 109-110.

One of dashnak leaders A. Amiryan stated that, “Only in the Province of

Yerevan 2000 Azerbaijani settlements were destroyed by dashnaks.”

“Baku Workers” (Baki Fehlesi) 28.05.1918

The Armenian historian Lalayan wrote: “The essence of

antirevolutionary dashnak government’s internal policy lied both in arousing

hatred against ethnicity among country’s laborers and physically destroying

Azerbaijanis living in the territories of Armenia.”

Historical correspondence. M., 1938, p. 79-107

The Armenian historian Garagashyan whose particular subject of

interest was the history of Armenians wrote “There can be found no evidence to

be history or annals of the background of the Armenians” Garagashyan. History

of Eastern issue. London, 1905.

Referring to the Armenian historian Kapanchyan, the first homeland of

Armenains was “Hayasa”, the territory covering the sites lying between

upstreams of Efrath, Chorokh and Araks rivers. The country is estimated to be

not more than 150-170 km2 in length from West to East.

Kapannchyan Q. Hayasa-Cradle of Armenians. Yerevan, 1948, p.

64. The Armenian writer Nalbandyan also confirms that Armenian people

appeared in the locality around the upstream of Dejle and Efrath rivers. The

aborigines (hets, hurries and urartus) of these territories were highly developed

peoples.

Nalbondyan V.C. Armenian Literature. M., 1976. p. 7

Developing this statement the Armenian scientist Manuk Abegyan came

to such a conclusion about the vague history of the Armenians: “What is the

origin of the Armenian nation, how and when did they come to these places,

which tribes did they use to have ties with before becoming Armenians, who

influenced their ethnic composition and how?”

We have no reasonable and accurate arguments to prove these issues.

Manuk Abegyan. The History of Armenian Literature. Yerevan. 1975,

p. 11

From anthropological point of view most Armenians are brahisephal, i.e.

short-necked and flat-headed. The Armenian historian Kapantsyan noted on this

99

concern that “armenaoid type has the following characteristic features: the head is

flat (short) and upright (erect), has a flat and keenly descending back, the face is

long and a little wide, the nose is unusually big , large and mostly bent down (an

aquiline nose), the body is unproportional but of average height”.

Kanpantsyan Gr. “Hayasa-the Cradle of Armenians”., p.17.

Musa Khorenli wrote: “Ancient Armenia had a strong capability of

assimilating the tribes settling there. This fact is confirmed by a number of people

descending from different tribes during different periods. We can encounter a

large number of statesmen and tsars among them, let alone Armenian

enlighteners, Grigori, son of Anak who’s descended from Parphia”.

As it’s apparent the founder of Armenian faith also descended from

Parphia i.e. was of Turkish origin.

The history of Armenia of Moisey Khorenskiy. Moscow., 1893. p.

221

Basing upon reasonable facts a XIX century author Lenorman actually

supported Henrikh Paulinson’s statement that “The language of Urartu has

nothing to do with modern Hayasa language. Hayasas from Frigiya gradually

occupied the mountainous areas from there to the east, forced some Urartus to

leave these territories “digesting” the rest and replaced their names, faith,

language and legends with their own ones”.The Armenian author Vermishev

confirms this fact.

Vermishev Kh.A. Materials for the history of Georgian-Armenian

relations. SPB., 1904. p.69.

Confirming this statement the modern Armenian scientist A.Perikhanyan

writes: “Temple whoredom was a kind of ceremony attended by any strata from

nobles to slaves of that time” (1)

Another Armenian scientist marked another feature being equal to

whoredom among Armenians. He wrote: “The tsar of Hayasa married to his own

sister” (2).

l. Perikhanyan A.G. Temple union of Minor Asia and Armenia.

Moscow, 1959, p.129.

2. Khapanchyan G. Hayasa, p 119.

The Armenian scientist Khachatryan states that it was very common

among Armenian tsars from the time of Early Christ.

Khachatryan A. The history of Armenia. Yerevan, 1933, p. 49.

Khapanchyan also confirmed that “church courtesans-nieroauis also

served in the Anait church”. Khapanchyan G. Hayasa, p.86.

100

It should be noted that words of Armenian origin are also very few

among Armenian surnames. This is confirmed by the Armenian scientist-

Avetisyan who is specialized in Armenian surnames. He writes: “Only 26.3

percent of Armenian surnames are of Armenian origin, 194 of the rest are taken

from Persian, 113 from Turkish, 111 from Arabic, 60 from Greek, 54 from

Jewish and 44 from other languages”.

Avetisyan T.M. Armenian Surnames, Yerevan, 1987, p. 112-114.

The Hay scientist Kh. Abovyan wrote: “There is no evident modern

language as different from its ancient version as the Armenian language... No

language (grabar is meant) was so difficult for me as this one. The author of these

words is a person with profound knowledge of 6 languages. Then he tries to

clarify the causes of this difficulty: “All the notions, the structure of the words,

even different words are different from modern expression and interpretation”.

Khachatur Abovyan.

The Armenian scientist Khapanchyan wrote: “I’m doubtless, as I

mentioned before, the hayasa movement to south and south-east was once headed

by skiffs (saks), kemerlis. The Armenian folk legend about the first Armenian

king-Paruyr descending from saks is the absolute confirmation of this statement”

(1).

Clarifying the statements mentioned above the well-known Armenian

scientist, doctor of law Agasi Yeseyan wrote: “To illustrate the issue it is of great

importance to note that the word “Armenia” meant “Turkish Armenia” up to

1917”.(2)

l.Khapanchyan G. Hayasa, p. 149.

2.Agasi Yesenan. Armenian problem and international Diplomacy.

In fact the name "Hayastan" came into being in the 20s of the XX

century and it was used as a political term rather than an ethnical Criticizing the

other Armenian writer A.Khachatryan Khapanchyan wrote: "A.Khachatryan

investigates the ties of the Hayasa country with the Armenians. But his

comparison of Hayasa with the Armenian term Hayastan (Hayas+tun (home) i.e.

home of Hayasa is an evident accommodation, fabulous etimology ".

Khapanchyan G. Hayasa, p. 163.

Khapanchyan wrote that "without denying the influence and authority

of frigiyas upon hay-Armenians we should note that there is no accurate

information about the descendance of the Armenians from frigiyas, about their

political and cultural authority, the relation of their languages and that the ethnical

name "armin" was brought to the Balkans by those frigiyas.

Dyakonov I.M. Prehistory.

101

Moses Horen (Horenly) wrote: "Like at present, as in ancient times the

hays didn't take interest in sciences and folk songs. So feebly-minded, ignorant

and savage people are worthless even to speak about".

The history of Armenia by Moses Horen.M.,1893 h.4.

In the VII century B.C kimmers by turkic origin moved from the north

lands of the Black Sea and came to Kura-Araz lowland and to the territories of

present Armenia. Armenian sources also confess that the items belonging to skiffs

(i.e.saks) were found in 29 archeological units (11 of them being dwellings) in the

territory of present Armenia. It is an inevitable fact that the whole territory of

present Armenia once belonged to the kingdom of Saks. The armenian author

S.Yeremyan wrote that the saks occupied Kura-Araz plains, forced the kimmers to

reinhabitin the valley of Ararat first and to the basin of Urmiya lake afterwards

(1).

According to Kapanchyan, the movement in the south and southeast of

the country of "Hayasa" was headed by the saks. (2)

Advancing this idea the Georgian scientist G.A.Melikishvili supported

that the territory of present Armenia used to be ancient Turkic areas and wrote

that the items of the skiffs found in the regions of İravan and Sevan (up to 20s of

the XX the lake was called Goycha as jn the Turkic language) are the evidence of

kimmers and saks living there (3).

1. Yeremyan S.T. the attack of kimmers and skiff tribes, the fight of

Urartu and Assiria against migrants. "Historical-filological magazine", 1968

№ 2. p. 93-94.

2.Kapantsyan G. Historical-linguistic works of primitive history of

armenians-old Minor Asia. Yerevan, 1956, p. 150.

3.Melikishvili G.A. About the history of old Georgia, p. 225.

As it is known, the kingdom of saks covered the territories of northern

Azerbaijan and present Armenia (Western Azerbaijan). So the first government in

the territory of present Armenia appears to be the kingdom of saks of ancient

Turkic origin. This kingdom was called "Ashkenaz" in Bible and the V century

Armenian historian-Koryon's statement "Hays are descended from ashkenaz"

(saks) dealt with it. Kapanchyan affirms this fact as well.

Kapantsyan G. Hayasa.., p 151.

Moses Horen states "We-Armenians (who name themselves hays) are

small, few in number, feeble nation who are used to be under the foreign reign

and control".

The History of Armenia by Moses Horen M., 1893, p.4.

102

As the Armenian scientist Hovanesyan confesses "Except for a short

period of time the areas from Kilikiya to the Caucasus had never belonged to

Armenians".

Richard G.Hovannissian. The Republic of Armenia. Los Angeles,

vol.2, p.332.

"Tigran's, Artash's, Artavazd's and others' being Armenian by nationality

ha snever been proved by anyone with any evidence" "The History of

Armenian people., p. 80".

The famous Armenian scientist B.Ishhanyan also supports the idea that

historically Armenians had never had a state in Western Azerbaijan.

He wrote” “Armenians have spread in different regions of the Caucasus

only within last few centuries”.

B.Ishhanyan the people of Caucasus (Statistic-economical

researches) Petrograd, 1916, p. 16.

After Artash his son-Artavaz took the reign. His name is marked as

Artabast by by the ancient author Yuli Kapitoli. The name is the unity of the

words “arda” - lively, jolly, fast, quick and “bas”-leader. He author of this

statement is the famous Armenian scientist Sevortyan, not us.

Sevortyan E.B. Etymological dictionary of turkic languages. vol.

1,M., 1974, p.,172-173.

The territory of Armenia was expanded during the reign of Tigran II.

The Armenian author Mikaelyan wrote: “The wars led by Tigran the second were

of aggressive character”.

Mikaelyan Y.Y. The History of Armenian state-Kilikiya. Yerevan,

1952, p.51.

Mikaelyan cites as an example the opinion of Stalin in order to affirm

his ideas on the establishment of the empire of Tigran II. The state (empire) of

Tigran II reminds Stalin’s following note: “the country had no economical base it

represented a temporary, non-fixed military-administrative unity and the

conglomerate of tribes and nations who lived their life (just existed) and had their

own language.

Mikaelyan G.G. The History of the state of Kilikiya. Yerevan,

1952,p.31-32.

The popular Armenian scientist showed the right way to the writers who

lost their way. He wrote:

103

As we see, Turkic governors controlled provinces located at the territory

of Armenia; and there is no doubt that those governors were the heads of Turkic

tribes.

M. Khorensky. Book II.Chapter 8

M. Khorensky. Book II. Chapter 8

Later the Syunni bride created in South Mongolia in the third century

B.C. turned into strong nomadic state. As a result of inter-tribe conflicts the

Syunni bride was divided into two parts, and one of its branches left the initial

location and moved to Zangezur region, the ancient Azerbaijani land.

The fact that the Sisakan population was Turkic is also confirmed Stepan

Orbelian’s statement (13 century): “Sisaks are the predecessors not only of

Syunnis, but also Albanians, and are more ancient as compared to them.” (1) This

idea was also confirmed by the famous Armenian historian Gevorkov Adonts.

Referring to the ancient records he wrote: “Despite Syunnic was a part of

Armenia it had very little in common. First of ethnic peculiarities of the country

was different. (2) He noted that “Prokopi also confirmed that sunits, to be more

exact Syunnik, and Persians-Armens were completely different” (3).

1. Stepanos Orbelian. From the history of Sisakan Dynasty.

Scientific Archive of the Azerbaijan History Institute of Academy of

Sciences. Inv. N 1274

2. Adontz N.Armenia in the epoch of Justinian. M. 1968, p.421.

3. Adontz N. There., p.221.

Moses Khorenli wrote that the head of Syunni was not descended from

Hay dynasty, but from Sisak dynasty. (1)

It should be noted that like Sak states existed within the territory of

present Armenia, pro-Iranian Yervand dynasties mentioned in the ancient

sources, and Turkic Artashes dynasties were not political structures of those who

called themselves “Hays”. Armenian authors also confirm it. Yuzbashian wrote:

“some authors, such as Aristakes Lastivetzi, trying to keep to classic lexical rules,

called the Turks as the Persians. Moreover, the turks were confused with the

Persian in ancient Greek and Armenian sources”. (2)

l.Moisey Khorenatzi, book 1, chapter 12.

2.Yuzbashian K.N Armenian states in the epoch of Bagratids and

Byzantium 19-11 centuries. M., 1988, p.217.

According to the V century Armenian historian Favst Busang

"Armenians only externally accepted Christianity, Buddhism was observed in

different spheres of socio-political life.

Nalbandian B.C. Armenian Literature. 1976, P. 18

104

"History of Armenian People" noted that "Restoration of Christianity by

force, its extreme intolerance towards other ideologies had a negative influence

on the development of Armenian culture."

History of Armenian People., p. 89

The Armenian historian Favst Busand wrote that when the head of Arshak

dynasty Varazdat (374-380) escaped to Rome as a result of internal conflicts the

country was governed by Manvel Mamikonian. When Varazdaf's son's brother

Pap Manveli killed Musheli, Manvel told him: "We (i.e. Chinese) are not your

slaves, we are your friends, and we are even nobler than you. So, our predecessors

used to be the governors of Chinese state (they meant the Chinese Turkistan), in

order to avoid bloodshed among brothers we were obliged to leave these places

(i.e. Chinese Turkistan) and settled here in search of peace.

Favst Busand. Book 5, chapter 34.

The Armenians were treated as the source of instability, conflicts and

disorders in the territory of Byzantium. Even the famous Armenian historian

H.Adontz confirmed this fact. He wrote: "There is valuable information that one of

Justinian4 s close courties wrote a letter to the Iranian sovereign condemning

Armenians: he wrote, the Emperor said that Armenians are insincere and unreliable

people; despite they live among us, they bring disorders. Let's agree that I will

send all my people (i.e. Armenians living in the territory of Byzantium-A.M) to

Trakiya, and you order to move all yours (i.e. Armenians living in Sasani territory

- A.M.) to the East. If they die there, our enemies will die, and if they kill, they

will kill our enemies, and we will live in peace".

Adontz G. Armenia in the epoch of Justinian., p.206-207.

It is interesting to note that Armenian historians do not tend to write

much about Mamquin commanders. Though those commanders ere ready to die for

Armenia, they tried to be proud and consider themselves nobler than Arshak

dynasty. It was not coincidence that the Armenian scientist Yuzbashian wrote:

"Vardan Mamikonian did not worship Christianity".

Yuzbashian K.N. Armenian states of the epoch of Bagratids and

Byzantium 9-11 centuries. M., 1988.

Khalif Abdul Malik liquidated the Albanian church and made Christian

Albans subordinate to the Armenian church and Catholicos. prom then onwards the

Church of Armenia launched systematic elimination of ancient Albanian culture. It

was also confirmed by the Armenian author Тег-Gregorian. He wrote: "the work of

Moses Kaganvatzi (the Albanian historian) is too different from its primary

version. The Armenian Catholicoses have deliberately distorted it".

105

Теr-Gregorian. The fight of Artzakh with Arabian conquers in the

ninth century. В., 1942, p.42

The Armenian historian Y.A.Manandyan wrote: "The tolerance

exhibited towards the Church of Armenia and the Christians is evidently seen at

every stage of Vardan history"

Armenian historian Y.A. Trade and cities of Armenia in the world

trade of ancient times. Yerevan, 1954, p.274

Famous German scientist Adam Metz wrote, "among white people

Armenians are the worst slaves among the white, they are weak and We ugly legs,

they are shameless, they are thieves, their character M language are very rude. If

Armenian-slave remains unemployed at least for an hour he is more likely to be

engaged in revolting ;s, because of their ill nature.

He works well under the wattle-fence and in the state of fear. They do

nothing not because of general tiredness but for laziness and relation. If so you

should pick up your wattle-fence, wipe him and make him obey you and do what

you want to be done."

Adam Metz. "Muslimic Renessance. M. 1973, p.144 Moses Khorenli wrote that in the year of 704 the Armenian church took

a control upon the Albanian church with the help of the Arabic Khalifet and

burned all documents in Albanian scripts written about Albanian history.

Moisey Khorenatzi. “History of Agvaniya”. Book 1, Chapter 12.

In the territories occupied by Vizantine empire the administrative units

named “fem” were launched for the military and economic, financial ruling.

Yuzbashyan wrote that “with the establishment of the fem administration system

“the Great Armenia” became a partod Iveria” (1). This idea illustrates that a

smaller territory became a part of a bigger one and the Armenian’s so called

“Great Armenia” was in fact not so great as exaggerated. For this very reason it

was included to the constituency of Iveria. Highlighting this matter in the other

page Yuzbashyan marked that the West coast territories of the river Tigris were

called “Minor Armenia” and while the east coast - “Bigger Armenia” (2).

Yuzbashyan K.N. Armenian governments... Page 195.

Yuzbashyan K.N. Armenian governments... p. 22.

This period also became remarkable with the cases of cannibalism

(eating of a human flesh) among Armenians. Due to the Armenian sources some

Armenians sold 326-408 grams of their natives’ flesh at the price of 100 dekan.

Armenians even sold tinned human meat.

Armenian sources about mong...p.22.

106

Armenian historians noted that sultan Muhammad Khudabanda’s attack

against the city of Sis in the year 1308 and the murders of the army leader of

Elkhanids- Nausimi and his brothers were identified and exaggerated as massacre

by Armenian historians.

Babayan L.O. Sosial-Economic and Political history of Armenia in

XIII-XIV centuries. M., 1969, page 168. Several centuries after this event an Armenian writer wrote that “the real

liberation should be within an individual; we are sick internally”.

Ovanes Tumanyan. Selected Prose. Erevan, 1977, p.201.

Levon Sargisyan wrote: an Armenian peasant in Turkey stated he was

very pleased with his condition and had no right to complain as every person

there had a land plot in return for his labour.

Levon Sargisyan. Travel to Armenia of Turkey. (In Armenian

language). Iravan. 1980. p. 71.

M.Nalbandyan, who exposed actions of Armenian clerical society and

American missionaries in Turkey wrote in 1861:” Armenian Catholic pastor

Qanusyan since long time was promising the strong support of French

government and organized rebelt in the region and American missioners were

also seriously extended their activity”.

Nalbandyan M. Works. Tom 2, M.1947, p.357.

A year after the Olivic rebelt, the Armenian historian Stepan Papazyan

wrote: “the Russian Armenians do not have even one fourth of the freedom of

Ottoman Armenians, liberal and generous Ottoman government has granted

privilege to our nation opposing deceptive conditions of Russians and we are

lucky the greater part of our nation remained under the guidance of Ottoman

government. As a result, our nation will have a secure, peaceful and long life”.

Papazyan S. Textbook of the National History. Constantinopol,

1963.

The Armenian historian Michaelyan noted: “As the aggressive policy of

Christ-carriers in Middle Ages, the policy of European countries in modern era

resulted in the miser and tort of the Armenians, whereas the negative influence of

the huge countries in imperialism is too identical to that of the Popes during

Crusades”.

Michaelyan G.G. History of Kilkian..., p. 138.

Thoughts expressed in the article of the newspaper “Golos” published in

Saint-Peterburg were the evidence of cunny and the dangerous plans of Ottoman

Armenians. The article says: “The arsenal of cold weapons and guns of

107

Armenians of Erzurum region are much morec than enough and for this very

reason their attitude towards the Turks are completely different now. I was told

that Armenians of that region region had founded a number of armed

organisations. Those organization were carefully pursuing the course of events.

They were ready to render their help in case of necessity". The Armenian

magazine "Mshak" also translated that article and published on its pages. Mshak,

1880, №155.

In the process of demonstrations against Ottoman government Pastor

Izmiryan, the leader of Sasun rebellion in 1894 and Bab Ali rebellion in 1895

declared in his interview to a European journalist named of George Collinz: "As a

nation we are hopeless. We struggle taking all possible means. We, in fact, bring

harm to innocent people in the course of this struggle but don't care".

Michael Vardanyan. History of Dashnaksutun. Paris, 1932, in

Armenian language. Tom 1, p.156.

Armenian historians themselves gradually confirmed in a reverse way that

Armenians were guilty in bloody events occurred in Turkey late in XIX century.

Chalkhushyan wrote: "when referring to so called "Armenian slaughters" in

Turkey Velichko marked "This is exactly what the Armenians deserve""

Chalkhushyan Gr., Armenian question and Aremenian destructions in

Russia. Rostov-on-Don, 1905, p.25.

The secretary of the Missionary Association A.A.Arnold wrote at the

turn of the XIX century that "Armenians are the treacherous people, murderers

and agressors without any responsibility lost their way".

Armenia and the Armenians. The Presbyterian. 23.2.1894

The leader of the revolt broken out in 1909 in Adana was Musheg, 3 an

Armenian priest, the bishop of Adana. This incident is interpreted jg as the

following in the American missionary Oilman's article for the 8 newspaper "New

York Times" and the Armenian translation was published in the October 23, 1909

issue of the newspaper "Goshnak"

"It is true that the Armenians acting hot-bloodedly and with emotions in

Adana and Mersin sang the ancient fight songs It is true that while watching the

play "Jules Caesar" an Armenian spectator stood up and 3 shouted saying "Causer

can reject the crown presented to him but the future king of the Armenia will not

reject the crown put on his head by the selfless patriots”. İt is also true that the

young inexperienced bishop Musheg walked about the hamlets, asked his natives

to eat less recommended them to sell their clothes and purchase arms, wore the

crown of the king and had his photo taken and sent arms to the coast of Adana in

order to ensure his personal benefits. It is also true that the two hundred oathed

108

Armenian fighters will kill the Mussulmen in order to defend the Armenian

settlement...” (1)

The Armenian author Agop Babikyan notified that the events of Adana

had been procreated by the Armenians in 1909. (2)

1. Armenian nightmare of the bishop Musheg. Boston, 1916 in

Armenian page 77-79

2. Hagop Babiquian. La situation des Armeniens en Turquie,

exposie par des documents, 1908 - 1912, Rapport, Constantinople, 1913, p. 8-

26.

The party “Dashnagsutun” didn’t have any program when it was

founded. Because its aim was not the ideological struggle, struggle through

political means, but violence, terrorism, revolts and assassinations. The principles

of the party resembled Carl Marx to the Armenian author M.Vartanyan and he

wrote that the committ.ee following Carl Marx principle “Armed group of people

is more efficient than a stock of programs” didn’t tend to establish its program as

long as 3 years.

Vartanyan M. History of Dashnagsutun. (in Armenian, p 80, 85)

The official “program” of this party was accepted in the general

congress held in 1892. The following provisions were reflected in the official

manifestation of the party:

- “ Create the fighting bands

- “Use all means excite and encourage the revolutionary activity

- Use all means in order to arm the people.

- Found the revolutionary committees and ensure kinship between them.

- Create the vision of fight and frighten the state officials, informers,

traitors, usurers and all kind of exploiters.

- Provide transport to carry the people and arms.

- Rub and destroy the state enterprises (58)

Luis Nalbandyan. Revolutionary movement of Armenians 1963, p

168

The well-known Armenian historian A.Lalayan wrote that “dasnagsutun

seeking the interests of the Armenian counter-revolutionary bourgeoisie has

deceived the people of Armenia for more than 40 years by the national and social

twaddle “ (59)

Lalayan A.A. “The counter-revolutionary role of the party

dasnagsutun” “historical notes” v2, M., P 79.

109

The patriarch of the Ottoman Armenians in Istanbul- Nerses being

awarded with the orden in the 70s of the XIX century called the Sultan Abdul

Hamid the second the angel.

Antonyan G.G. Reaction movement of Shamil...p 28.

The enemies got support by receiving essential intelligence information

about the condition in the front of Ottomans and their back fronts from the

Armenians. Then the first Prime minister of the independent Republic of Armenia

and the enemy of the Turkish people H.Katchaznouni acknowledged it as follows

in the congress of the dashnags held in Burkesh: “in early autumn of 1914, before

Turkey joined the war, the revolutionary Armenian bands were being launched in

the Caucasus... The federation of Dashnag Armenian revolutionaries closely

participated in the establishment of these bands and in the movement against

Turkey, contradicting the decision made in the general congress held in Erzurum

a few weeks before... we had lost power of fair judgment and let ourselves to the

dreams...”, (it should be noted that though the initial version of the book named

“The Armenian Revolutionary Federation (Dasnagtzaution) has nothing to do

anymore” of the aforesaid author was published in 1923 in Vienna. It was

distorted like others though the exact publication of the book in English is still

available in the booksellers)

Hovhanes Katchaznouni., Armenian information service, New York,

1955, p. 1-2.

The other Armenian author K.S.Papazyan interpreted these events as

follows in his book named “False patriotism” : “The Turkish people tried to

support Germany when the first world war broke out in Europe. The Jon Turks

tended to implement the decision of 1907 agreement in the general congress of

dashnags held in Arzurum in august 1914 and to motivate the Caucasian

Armenians to the revolt against Russia. The dashnags rejected it and expressed

that they would support Turkey as the faithful citizens in case of war between

Turkey and Russia, yet notifying they would not be responsible for the Russian

Armenians. As soon as Turkey joined the war, the leaders of the Turkish

department of dashnags forgot their promises before Turkey and followed the

interests of Russian government ignoring the dangers of the war to Turkey. The

decisions of the Arzurum congress was ignored and the volunteers were invited to

fight against the Turkish people “.

Papazian K.S. Patriotism Perverted. Boston. 1934, p. 38

Armenians! You will finally be presented the gifts of freedom and

justice by uniting with your blood brothers under the tsar governments. (1)

Under the influence of the Tsar’s statement some Armenians joined the

Russian army fighting against the Turkish, and other Armenians joined volunteer

110

divisions selling all their properties and homes. They took part in the genocide

against Turkish people. Knowing the region well they led the Russians and

committed sabotage.

Die Ziele und Faten armenischer revolutionare. The Armenian

aspirations and revolutionary movements. Aspirations et mouvements

revolutionnaires Armeniens. Album mu. 2.p.36.

Gr. Tchalkouchian. Red Book. Paris, 1919, in Armenian, p.25

As it was pointed out by the Armenian authors, Papazian and Turabian,

the followings were the main features of the instructions carried systematically by

dashnak leaders and spread over villages.

- “regardless of status, each Armenian must own a gun, even if it

requires selling some of their belongings

- Armenians called for mobilization under the gun must remain unbiased

by this call and must prevent others including the Muslim population from

joining the army

- In every possible way Armenians who joined the army must desert

from the army and join other Armenian bands and unions

- As soon as Russian troops cross the borders, commissioners, deserters

and Armenian national unions must join the troops to attack the Ottoman army.

- Through blocking the supply roads and cutting the telegraph cables,

Ottomans’ supply chain and communication systems must be devastated

- Behind the front-line any Muslim over the age of two must be killed

(though there are the facts showing that in many cases infants younger than 2,

and even those who were in their mothers’ wombs were murdered)

- All Muslim people’s properties and food supply must be burned and or

devastated by any means

- Leaving their homes Armenians should burn their houses, farms,

churches and other properties in order later on to propagate this as Muslim’s

actions against Armenian people

- Armenian nationals must influence country officials to capture and kill

Ottoman officers and gendarmes

- Ottoman soldier’s returning from the front injured must be killed

- Rebels, riots must take place in cities, towns and other densely

populated areas

- The morals and culture of the local Muslim people must be insulted to

bolster Muslim’s relocation

- All the Armenians must be armed by means of producing or importing

bombs and arms.

- The Muslim people must be accused in all the rebellions, revolts and

massacres committed by Armenians, through publishing related articles that will

lead to the forming of internal and external opinion against Muslims

111

- Spying acts must be carried out in favor of ally states.”

Papazian K.S. a.g.e., p37-38., Aram Turabian. Les Volontaires

Armenians sous les Drapaux Francais, Marseilles 1917, p.6 Georges

de Malaville, a.g.e., p.34-35

The Armenian author Margosian also confirmed this. He came to such a

conclusion in his research about the condition of the Ottoman Armenians at the

end of the 19th century, that “there were a total of 800, 000 Armenians residing in

the so called “Armenian region”.

Regarding this fact, we can clearly see that the number of the Armenians

residing in this region could hardly have increased 100,000 persons till 1915,

the period of so called Armenian genocide. In this case the claim of the

Armenians about the massacre of 1,5 million people is an obvious nonsense:

Margosyan C.C. West Armenia at the end of the XIX c, p.322

We draw an interesting fact to the readers’ attention. The fact was taken

from the book which was written by Kachazunyan, the first Prime Minister of

Armenia. Most issues of this book were destroyed or thrown away from libraries

and bookshops. It is said in the book: “Undertaking the commitments that will

have very serious results, the agents of the Armenian Revolutionary Federation

(A.F.R.) acted against the will of our superior power and also against the will of

the General Assembly of our party. In the autumn of 1914, volunteer Armenian

armed units fought against the Turks. They did it because they couldn’t keep

themselves from getting organized and fighting. It was the result of such an

inevitable psychology under which Armenian people had grown and developed

through all generations. This way of thinking should have shown itself and it did

show... There are no Armenians in the Armenian region of Turkey. The Turks

know what they do. To day they don’t have any reason to regret about what

they did”.

Katchaznouni, Hovhannes, the Armenian Revolutionary Federation

(Dashnagizoution) has nothing to do anymore, the Manifesto of Hovhannes

Katchaznouni First Prime Minister of the independent Armenian Republic.

New york. 1955, p. 2 Noradungiyan Gabriel who first worked as a minister of the Public

Affairs and then as a minister of the Foreign Affairs of the Ottoman State before

World War I turned traitor like many other Armenian deputies and directed

armed Armenians against the state when the war began. In his report assigned for

the Supreme commission of the Lozano conference he stated that out of 700 000

Turkish Armenians 345 000 spread to the different places in the Caucuses, 40 000

left for Bulgaria, 50 000 left for Iran, and the rest spread to different places, (1)

However according to Hovannisyan, with the exception of Syria

Armenians flew to Arab countries, - 50 000 to Lebanon, 10 000 to Jordan, 40 000

112

to Egypt, 25 000 to Iraq. About 35 000 Armenians emigrated to France and

America and some emigrated to Canada and Cyprus. (2)

1. Hadisyan A. The formation and development of the Armenian

Republic. (in Armenian), Athena, 1920, p. 335

2. Richard Hovannisian. The Ebb and Flaw of the Armenian

Minority in the Arab Middle East-Middle East Journal, vol.28, nol, Winter,

1974, p20

Nationalists considered the Armenians living in Garabag inferior. It was

because most of those Armenians were originally Christian Albans and then

converted into Gregorian Church. This point of view was confirmed by the

Armenian author Arekelov. He wrote that “Garabag” Armenians were the second

type of fellow countrymen for Armenian chauvinists”.

Arakelov Robert. Nagorny Karabakh... People responsible for

tragedy are known. B.., 1991, p.12

The Armenian historian A. Ionnisyan wrote that one fourth of the

population of the city of Yerevan was Armenians and the great majority of the

population was Azerbaijanis.

Ionnisian A.A. Armenian - Russian relations in the XVIII century,

vol.2, p1,Yerevan, 1964, c. XXVII.

Historically being the tool for the policy of the Russian tsars, Armenians

always tried to take an advantage of any situation for their own favor. In

December, 1779, for the sake of their insidious future plans and also paving the

way for their future claims on the historically lands of Azerbaijan, Armenian

priests laid a foundation of a new settlement named Yeni (New) Nakhchivan in

Rostov, the place where they had just moved. Argutinski got permission from the

Russian Government to found this city.

A few years later there was already a school and a printing - house in the

Armenian language in this city.

Arzumanyan A. Aragan. P 309.

Argutinski met Suvorov and Lazarev (one of the richest merchants in

Russia, a landowner). They talked about 2 hours.The topic of their conversation

was a plan of creating an Armenian state in the Caucasus on the account of the

historically Azeri lands. On the 3rd

of January Argutinski together with a rich

Armenian merchant, O.Yegizaryan met G.Potyomkin. They showed “Armenian

lands” to chauvinist Potyomkin in the falsificated map. They begged stubbornly

and insistently from Potyomkin for the restoration of “Greater Armenia” and

formation a separate Armenian state in Yerevan . Potyomkin answered this way:

113

“It is possible if your Patriarch, together with some local judges raise a problem

about your salvation. After it we can help you.”.

Nersisyan M. From History...p 49

Khachatur Abovyan wrote that taking Yerevan fortress is even more

valuable for Armenians than the destruction of the hell for sinners. Under existing

condition Russian troops, thank to close support of Armenians, invaded Yerevan

fortress on October 1, 1827. Genocide was committed against Muslims in the

city. Parsamyan wrote that the diversion of Armenians against the Yerevan khan

played a great role in taking Yerevan fortress. (1) Thus, on August 17, 1827,

during the attack over the Yerevan fortress general Krasovski’s group was

surrounded. The Armenian scholar Gregorian wrote that willing to take an

advantage of this situation, Gajar’s troops tried to attack Russians from behind.

An Armenian by name Akop Arutunyan who served in the Gajar’s army betrayed

Gajars, thank for whom he found his bread, and directed his cannon against Iran

troops exposing them to heavy loss. (2)

1. Parsamyan B.A. p.44

2. Gregorian Z. Armenians’ participation in the Russian Persian

wars at the beginning of the 19th

century- “Questions of the history”, 1951,

#4, p 19

Armenians helped Russian army materially. According to an Armenian

author, Armenians stole Azerbaijanis’ wheat from their fields, fruit and

vegetables from gardens and orchards, cattle and horses from pastures and gave

most of these to Russians during the heated fights of the Russian - Iran war.

Grigoryan Z. Questions of History. 1951, p22

After invading Yerevan fortress which was the central city in the West

Azerbaijan, a theatre performance was demonstrated in the local garrison. “ Woe

from wit” by Griboyedov, “a prominent dramaturge”, who was blood lust for

Azerbaijanis was performed there. The author of the play also watched the

performance together with drunk Armenian and Russian soldiers putting arms on

one another’s neck. Lachinov also wrote about this. (73)

The Armenian historian Nersisyan wrote that Armenian communities

emerged in “East Armenia” after it incorporated into the mighty Russian Empire.

All the Armenians dispersed all over the world began to flow to “East Armenia.”

Only in the end of the 1920s more than 40 000 Armenians from Iran, and more

than 90 000 from Turkey were removed to West Azerbaijan which was called

East Armenia. (l) The Armenian scholar Leo confirmed that “Armenian people

were in small number when Russians occupied Yerevan” (2)

1. Narsimyan M., From Russian-Armenian Relations. Vol.1,

Yerevan, 1956, p.199, p.227

114

2. Leo. History of Armenia. Vol.2, p.249.

According to the decree of the Tsar Nikolay I, the province of Yerevan

was divided into 2 parts, regions of Yerevan and Nackhchivan. We have to

mention that as soon as Karabakh khanate was invaded by Russia, P.Sisianov

immediately began to remove Armenians from different regions of the Caucasus

in order to strengthen the position of the Tsar Empire here. (1)

The Russian author Glinka also affirmed the fact, that beginning in

1805, a great number of Armenian families were removed by stages to North

Azerbaijan from Iran. (2) Another Russian author Zelenski also stated that on the

account of the Armenians that had been removed to Garabagh by 1823, the

number of the families residing in the province reached to 4,366. (3)

1. Descriptions of Karabakh Province - A.E Khanykov. Economical

life of government villagers of Javanshir region, of the Velisavetapol

province. MIEBQKZK, Tbilisi, 1887, t, b, p.338

2. Sm.Glinka S. Details of the migration of Adderbijian Armenians

to Russia.M., 1831

3. Zelenskiy S.P. Economical life of government villagers of

Zangazur region, of the Yelisavetapol province, MIEBQKZK, Tbilisi, 1887,

v.4, p.10

Zelenski, the prominent Russian explorer, who made a deep exploration

in the. Caucuses stated that there were few Armenians in Garabagh, Zengezur and

Yerevan at that time. He wrote: “There were only 3 Armenian villages in

Zengezur by the XIX century. (1)

Zelenskiy S.P. Economical life of government villagers of Zangazur

region, of the Yelisavetapol province, SPb. 1886, v.4, p.10

Regarding to this, the Russian diplomat Griboyedov wrote: “Muslims

are afraid that Armenians will own the lands for ever, that they enter the first

time. In order to eliminate muslims’ fear, we explained them that their hard

situation would not last long. We have thought over many times the ways how to

calm them down.

It is interesting that by the Russian ambassador’s suggestion, false

information about temporary settlement of Armenians in these lands was given.

Griboyedov wrote: “we have to make Muslims accept their hard situation by

convincing them of Armenians’ temporary stay here, so they could give up the

thought “Armenians own the lands where they put their foot for ever.”

Griboyedov A.S, Notes about the migrations of Armenians... Essay.

V.2, p.341 The Armenian historian Agayan wrote: “In 1831, after the mass removal

of Armenians from Iran and Turkey, the number of the People living in Armenia

115

was 164.450. 82.377 of them were Armenians. 35.560 were the Armenians that

were removed from Iran and 21.660 from Turkey. After incorporation to Russia

Armenian population grew rapidly here”.

Agayan T.P. Victory of the Soviet power and the revival of the

Armenian nation. M., 1981, p.27

The number of Armenians in Yerevan had been very little before

Armenians from Iran and Turkey were removed to North Azerbaijan. It was only

after the removal policy that Armenians formed 8% of all population in 1850, 9%

in 1879 and 10 % in 1897. These figures are also confirmed by the Armenians

authors Parsamyan, Pogosyan and Arutyunyan.

Parsamyan V.A., Pogosyan S.A., Arutunyan N.P. History of the

Armenian Nation. Armuchpedgiz, 1962, p.131,158

After this in order to prove an old origin of Russian-Armenian relations,

the books “The relation of the Armenian people with Russia” and “Complete

works of the statements on the history of the Armenian people” began to be

printed in Peterborough. These books bore a lot of distortions and falsification

about the history and territory of Azerbaijan, a leading, super and major country

in the Caucasus. Even beginning in that time most parts of Garabagh, Shamakhi,

Ganja and some other regions of Azerbaijan have been presented as Armenian

lands misleading both Russian speaking people and the world public opinion.

These thoughts are also confirmed by the historian Ezov.

Ezov G.A. Relation of Peter the Great with the Armenian nation.

Documents. SPB, 1898; Collection of documents reviewing the history of the

Armenian nation. 1st and 2

nd parts, M., 1833, 1838

The German explorer Morris Wagner described a hard situation of this

land. He noted: It is no wonder that in spite of disgust because of religious hatred,

most Armenians in the city would like to return back to Iran.

Artesh Abeghyan, German traveler Morris Wagner in Armenia.

Vienna. 1857, p.9, in armenian

Armenians tried to increase the authority and functions of Catholicos

Finally, after their number of appeals, the rights and duties of the Armenian

Catholicos were defined by the decree of the Tsar dated on March, 1836.

According to the decree, Catholicos could only deal with religious issues.

Catholicos had a right to be in correspondence ith foreign churches only by

means of the Foreign Ministry of Russia

However, the Armenian Church always continued its policy of planting

the seeds of hostility toward Turkish and Muslim population. Particularly, in

1836, liquidation of the Alban Church due to the decree of the Holiest Russian

116

Synod and hand over its control to the Armenian Grigorian Church accelerated

the annihilation process of the Albanian culture. The Armenian historian

M.Ormanyan wrote : “The throne of the Khazar Albania was destroyed as a result

of Khazar Albanian or Agvan Nation’s merger with Armenians in the beginning

of the XIX century.

Ormanyan M., Armenian Church: history of administration,

internal structure, current state. M., 1913

The Armenian historian wrote: “If there hadn’t been Russian revo-

lutionary movement and Nalbandyan’s activity, Turkish Armenians wouldn’t

have been annihilated.

Antonin G.G. Rebellious movement of Shamil and some facts about

Armenians’ public opinion in the XIX century.B., 1952, p26

Artsruni and Raffi propogated racial intolerance and hostility to ward

neighbouring nations, disseminated assimilation policy in relation to the

Azerbaijanis, Turks and Kurds in their publicist and novels like “ Khent”,

“Jalaleddin”, “Iskra”.

Antonin G.G. p.29

As soon as World War I began, the Armenians from different regions of

Tsarist Russia and foreign countries flowed to Tbilisi to join hanteer armed

groups. The Armenian volunteer army in the Caucasus was notorious for their

brutality. There were over 195 thousand armed Armenian soldiers in this army.

Under the name “Armenian national regiment” 8 regiments, at least, inside the

army, enters Turkey from the current territories of Armenia. These regiments

were headed by such bloodthirsty marauders as Andranik, Dro, Hamazasn Kerri,

Janpoladyan, Banducht, Argutinski and Hetcho. Besides these forces, in which

Armenians shoulder to shoulder with Russians fought against Turks and Muslim,

many hmbapets known as “haters of Azerbaijanis and Turks” had their own well

armed squads. These squads punished the civilians ruthlessly. They were

distinguished for their cruelty in the battle fields.

Armenian volunteers. Petersburg. 1916, p.12.

“The Volunteer movement lead by the bloodthirsty hmbapets as

Andranik, Hamazasp was notorious for putting to the swords Turkish women,

children, old and disabled people by dashnak groups. These groups were

distinguished for their “valor”. The bloodshed of ten thousands of Turkish

workers was the prominent outcome of the dashnak volunteer movement.

Lalayan A.A. Historical notes.,

117

After Armenians were removed from the territories of Ottoman and

Gajar states to the Caucasus region, also to Georgian territory in the beginning in

of the XIX century, the foundation of the conflict and clashes over the property of

land between local Georgians and relocated Armenians was laid. Rich Armenians

began to buy lands from Georgians. It was also confirmed by the Armenian

historian Ishkhanyan.

He wrote : “Georgian aristocracy sell their lands to Armenian capitalists,

in other word Georgian offered their native lands for sale to relocated

Armenians.”

Ishkhanyan also wrote: “In such regions like Zangazur (West

Azerbaijan, today’s Armenia’s territory) where Armenians settled.” “Using this

expression he confirmed once more that Armenians were emigrants in the

Caucasus.

Ishkhanyan B. Economical and Social bases of Armenian and

Georgian antagonisms. Tbilisi, 1914, p.38, p.42

Expressing Georgian feudalists’ concerns, the Armenian historian

İshkhanyan wrote what they said: “Armenian capitalists will not be only satisfied

with owning Georgian lands, gradually they will remove their compatriots in

great numbers from Armenian regions and settle them in their newly acquired

properties. This way they laid foundation of an Armenian colony in the Georgian

lands.”

Ishkhanyan B. Economical and Social bases., p.72

Ishkhanyan also indirectly confirmed this idea. He wrote: “In 1897,

Armenian population of the Tiflis province made 19% of all population, 1910,

after 15 years made 26.17 increasing approximately 7%. Appropriately, before

Georgians made 44.50%, of all population, but then they made 41.24 decreasing

3.25.”

Ishkhanyan B. Economical and Social bases., p.75

“Armenians explained their tricks claiming that there had never been a

local resident defending the faith of Roman Catholic in historically Orthodox

Georgia. That is why Armenians demanded in their press organs that Georgians

should join them and worship in the Armenian language.”

Kanadpev I.K. p.79

On December 14, 1918, Armenia suddenly attacked Georgia. Jordaniya,

Prime Minister of Georgia, addressing to his nation appreciated the Armenian

aggression the following way: “... Real explanation can be found in the character

of Kachaznuni’s Government; like a wolf he eats a cow because it is his trait.

That government couldn’t live in peace so attacked its neighbor because wanted

118

to grab and prey on everything like a real wolf. Armenians don’t understand that

they, at least, should be tolerant with Georgians because of their own hostility to

Muslims. Instead of it they even burned this bridge too.” These lines were noted

by the Armenian author Richard Hovannissian.

Richard G.Hovannissian. p.109-110.

Dealing with the Armenians actions against Kurd population in the

summer of 1880, newspaper “Mshak” wrote: “Yesterday and today were anxious

days for Constantinople. On July 28 new spread over that... For the sake of

national revenge Armenian strong armed forces attacking Kurd villages in

Vaspurakan burned and plunder villages...”

Mşak. 1880, Ne 161.

Armenian authors themselves acknowledge that, Dashnaksutyun party

had a significant role in the massacre of the Kurdish population Even, the

Armenian writer Herand Pasdemajyan, known for his slanderous and odious

writings against Muslims and Turks, had to confirm and acknowledge this. He

writes: “In 1897 strong disciplined troops lead by Khajo were sent from Iran to

Khanasur by dashnak party in order to slaughter massively all the Kurds.

Dashnak party sent 300 armed Armenian fighters from Iran to Khanasur. They

annihilated all the Kurds who lived there and belonged to Mazerukt tribe and

burned their tents.

Herand Pasdemajyam. Tarixe Erm’nistan. Tehran, 1369 Persian,

p.446

The Armenian writer Amayak Siras wrote in his book that, in 1896,

wearing national dress of Kurds, Armenian attacked Turks (1) Amayak touched

this issue in other part of his work and stressed that there were a lot of Kurdish

national dresses in the house of Vahan, the son of master Martiros(in Bitlis)(2)

Armenians wore Kurdish dresses, shot at Ottoman officials and hid themselves,

in order convince Turks that people attacking them were Kurds. This way they

planned a clash between Turks and Kurds.

Amayak Siras. Motherland. M.1979, p.150, p. 158.

According to the Utopia of the hero of “Khent”, a novel by another

Armenian writer Raffle, Kurds don’t exist in the world any more. “As they lag

behind, they mixed with Armenians”.

Antonyan G.G. Reactionary movement of Shamil...p.29

It is no wonder that, the Prime Minister of France Clemanoso said about

this community that, “Armenians are awful people to assimilate with. As a rule

they ask others for a lot of money, but don’t give back anything in return” (1)

119

On May 28, 1918, relying on the German invaders, Dashnaksutyun

adopted a law about the establishment of the “independent” Armenian Republic

in a structure called Armenian National Council. The Armenian historian Lalayan

wrote that: “National” Council considering itself “the only authority in the

Armenian regions”, charged Ov. Kachaznuni to form the government. Going to

Armenia Ov.Kachaznuni organized government consisting of thug Aram pasha

(the Minister of Internal Affairs), Armenian executioner Al.Khatisyan (the

Minister of the Foreign Affairs), adventurer Akhverdov (Military Minister) and

others.(2)

1. Richard G. Hovannissian. vol.2, p.404

2. Lalayan A.A. Counter-revolutionary role of Dashnaksutyun

party.-historical writings. M..., 1938, p.79-107

Touching the situation of Armenia of that period, Hovanesyan wrote

that: “Consequently, the existence of Armenia as a state seemed unconceivable. It

didn’t exist in a great plateau where the main struggle for historical Armenia had

gone, but in a remote province where the Russian stamp was used.

Yerevan neither should have been the capital of free Armenia nor the

government for half million of Turkish Armenians in the Caucasus. Both the

capital and the government of Armenia should have been either in Karin

(Erzurum), Van, or even in the main city of Kilikiya. People looked forward to

having a chance to return to their homes left in the West.”

Richard G. Hovannissian..., p. 450

After Batumi Treaty, on June 4, 1918, 324.285 people lived in 9

thousand square km. territory given to the Armenian Government. The Armenian

scholar Ananikyan noted that: “After signing the treaty, through telegram,

Dashnak government thanked sincerely Anvar pasha Telet pasha and personally

Sultan for granting freedom and independence to Armenia. He wrote that, “Had it

not been Sultan free Armenia wouldn’t have existed!!!”

Ananikyan B. Ideological-political collapse of Dashnaksutyun.

Yerevan, in Armenian. 1979

The Armenian historian wrote that: “Till 1918 (After Batumi treaty)

there was a railway of only 6 km. length, 10 waggons and 1 railway engine in the

Armenian Republic.”(l)

Dashnak leaders that lived with great ambitions had rather weak

economical opportunities to support and uphold the population of th “Republic”.

In the condition of deficiency and destruction, mouse of villagers most of whom

were Azeri Turks, died of hunger and verty in dashnak Armenia. 65% of

population of Sardaraba where most of the population is Azerbaijanis, died.

“Hayastani Ashkhavator”, newspaper published in Armenia, wrote that the

120

population! Verin, Garanlig, Kolagiren, Keshishkend, Kokhv, Kosa Mammad

also of other villages died massively from hunger. (2)

1. Agayan S.P. The Victory of the Soviet Power and the Renascence

of the Armenian People. M.., 1982, p.57.

2. Ayastan Ashkhavator, 25 April, 21 May 1919

Armenian dashnaks deliberately held the policy of the destruction of the

Azerbaijan Turk population. Acknowledging this fact the Armenian author

Hovannissian wrote that: “We had information of the destruction of 300 villages

only during the period of between the beginning of 1918 and August the 1st... it

was found out that the men of 6 villages had been killed, and the women had

been given as a present to the Armenian warriors. Azerbaijan can’t bear any more

these savageries that caused a lot of loss of both their lands and people.” (1)

Reader, pay attention! The Armenian scholar fairly names the massacre

and tortures committed against Muslims by his countryç as savagery. Later on

dealing with the hard life of the Azerbaijani gees in the different regions of the

country Hovannissian wrote they were condemned to death in the cold and frosty

weather condition: “13 000 people in the capital of Armenia, 50 000 Muslim

refugees in the regions around the capital, were under the control of the Armenian

Christians.

From 70 000 to 80 000 Muslim refugees who didn’t have any living

means, lived in the south of the Armenian capital and Armenian leadership

refused to help these people.” (2)

Dashnak government had territorial claims against neighboring

Republics and peoples as well. Armenians made a statement about their territorial

claims for eastern regions of Turkey in 1919. Hovannissian noted that: “As

Armenians always were in minority and made up no more than 30 or 35% of all

population, Armenian problem always was “just difficult”. (3)

Richard G. Hovannissian. p. 180, p. 182-183., p. 265.

Another Armenian author Arshaveer Melikian, wrote the following

about the attitude of Armenians towards neighboring nations:

“Instead of living in piece with neighbors, dashnak state used its fist

against them and did not give up its nationalistic ideas”.

“Karmir Astkh” (Red Star) newspaper, 1920, JV”74

The Armenian general Andronik Ozanian stated in 1918, “Russia has

left a huge amount of ammunition and weapons, as wells as food supply and

military uniforms for us”.

Aganian S.P. “Victory of the Soviet Government”, p.49

121

Anastas Mikoyan, who later became one of the leading officials of the

Soviet state, in his book “Through the Ways of Struggle” quoted the response

telegram from Shaumuyan to Andronik: “I received your telegram. I reported the

full “text” to the central office in Moscow. I applaud you as a real hero”.

Mikoyan A.I. “Through the Ways of Struggle”. 1st Edition, M., 1971,

p.42

As it was reported by Armenian newspapers, “the

antirevolutionary dashnak state punished “disobeying” villagers by bloking

the branch of the Zangi River. From Goycha lake to the Zangibasar (Turkish

toponims are still being preserved in Armenian

archives - A.M.), the vast territory along the river and dozens of villages

were turned into a desert without water. A lot of people, cattle and arable lands

were annihilated.”

Jogovurd, № 2102, 29.06.1920

According to the Armenian press, “A person named G. Muradian,

applauding the illicit actions of the dashnak state, which devastated Azeri villages

in the north bank of Goycha Lake (note that the Arme. nian newspaper uses the

Turkish name of the lake - A.M), stated solemnly his bandit role: “.. .Thanks to

the measures of our government (Dashnak state - A.M), the population of these

villages (Tokhludja. Agbulag, Ardanish etc.) left Armenia...I saw the empty

villages, there were few cats and some dogs left, which were howling with an

awkward voice, because of the prevailing “cemetery” silence. The population of

these villages left a great number of fields of potato wheat and barley. The

government is willing to cultivate more than two millions pood of wheat and half

a million pood of potato from these villages...” These were published, in

newspaper “Yogovurd which is the press organ of the great Armenian

bourgeoisie. “Jogovurd”.

Jogovurd, № 2105,1920

Anastas Mikoyan informed in his report to RC (b) P CC to Lenin on 22nd

of May, 1919, “The spies o the Armenian government, Dashnaks, are striving to

join Garabagh to Armenia. But, for the people of Garabagh this would result in

loosing all of their links with Baku, and tying their destinies with strange to them

Yerevan”

Sov.IKP CC at MPA, f.461, p.l, report № 45252, p.1

The commander-in - chief of Dashnak troops Nakachakyan wrote that, :

“Taking Garabagh is a prize just from the strategic point of view; it is a guarantee

given for the security of Zangezur from north side and after the occupation of

122

Ordubad area, the security for Zengezur from Nackchivan side will also be

ensured.” He proceeded his words saying that “this way Sherur Nakhchivan will

be taken apart from Azerbaijan and the necessary condition for the annexation of

that area will emerge.”

Richard G. Hovannissian.vol. 3, p. 141

Having received instructions from the Centre, dashnak thugs razed to the

grounds dozens of Azerbaijani villages of the region Bash-Gerni, killed brutally

the women and children, the youth and the old, pillaged their properties.(1)

One of the “leading” dashnak figures wrote in his letter addressed to the

head of the Government, A.Agajanian on June 21, 1920.” We have captured

Zengibasar. This country is so rich that it can pay off our debts several times. It is

already 2 days that inconceivable loot happens here - wheat, barley, rice,

samovars, carpets, money and gold are taken away violently... The Minister of

Finance dispatched his 2 agents with disorganized forces only yesterday...We are

going to loose enormous amount of wealth..,” (2)

1. State Archive of Armenia, Yerevan, d.644, p.1-2,17. f.67

2. State Archive of Armenia, Yerevan, d, 116, 96, f.65.

Armenian sources notified very interesting facts about the tragic results

of the massacre policy carried out against non Armenians by dashnaks .Thus,

during 2.5 years, the period when dashnaks were in power, the number of the

population living in Armenia(West Azerbaijan) declined 35.5%. Besides it, the

number of Turks decreased 77$, Kurds 98% Eyelids 40 %.( 1)

In this connection, the Armenian author Zaven Korkodya wrote that, in

1918-1920, dashnak mausershooters killed brutally or drove out 565 000 out of

575 000 Azerbaijanis living in Armenia.(2)

1. Historical notes...p.79-107

2. Zaven Korkodyan. Population of the Soviet Azerbaijan 1831-

1932. in Armenian, p.184

The Secretary of the delegation of France Philip Bertelautte eva luated

Armenian claims thus: “The main difficulty of creating Armenia is that

Armenians actually do not comprise a majority anywhere Relocating them in the

country, where the solid nucleus of such a nation as Kilikians resides, also raises

a great protest, because those lands lie more than 400 km. away from Armenia

and stationing Armenians in such a broad area will result in their positioning in

the form of a certain minority in the States as well. If such a brilliant advice about

placing the population comes about, they will have to opt for the representatives

of the majority who are hostile to Armenians... Reality and logic are equally in

opposition to the illusion of building Greater Armenia in the lands stretching

from Trabzon to Alexandretta.

123

Richard G. Hovannissian. vol. 2, p.454

During the short time, when Dashnaks, were in power, they waged a war

against all their neighbors-Turkey, Georgia and Azerbaijan one after another but

left the wars suffering an inglorious defeat in each of them..

After it, dashnak leaders called great states for military support.

Armenians' position was insincere and beyond the scopes of both ethic rules and

legal norms, and it irritated western states. It is no wonder that the Prime Minister

of Great Britain Lloyd George fed up with Armenians' all these actions and

demanded that Armenians as well as Greeks should carry their fights themselves:

“If they are not able to defend their borders then there is no need of such a nation

to exist in the world. In this case no single ally state should help them even with

an ordinary battalion.”(l)

The Prime Minister of Italy expressed it nicely: “Allies shouldn't provide

Armenians with the things Armenians would better not possess for their own

interests”. (2)

l. Richard G. Hovannissian.vol. 3, 80

2. Richard G. Hovannissian.vol. 3, 83

They continued their hostility propaganda against the Turkish people.

Pugnacious Armenians circles declared that “they need bloodshed for the solution

of the “Armenian problem”. “Turkish Armenia” must be watered by blood.”

Khorkhordain Hayastan, № 118, 1923

Myasnikyan, who became outstanding political figure and statesman

later, wrote in the newspaper “Khorhrdayn Hayastan” on November 29, 1921:

“The essence of the national policy of dashnaks was the following. Armenia

should be cleaned from non Armenians, especially from Tatars that we hate and

also from Turks that don't look like humans: “Hate Turks, annihilate Muslims, set

on fire their villages, plunder their properties and this way get a real khmbapet

sprit...” (1) Dashnaks pursued genocide policy not only against the Muslim

people, but also the Russian people. Dealing with the hatred of the shovinist

dashnaks against the nation opposite their people Myasnikyan wrote in his report:

“They destroyed Muslim and Russian villages of Armenia by means of fire and a

sword. One of the patriots suggested that dashnaks should define the state

emblem like this: A rabbit with Mauzeri on the shoulder which is going to run

away... Who stood in the head of the dashnak army? Ignorant burglers and

robbers like Aram, Ruben, Martiros and Pilos... This army was a master in

inflicting and plundering civil Muslims.”(2)

Myasnikyan A.F. Selected works. Yerevan, 1965, p.364., p. 354

124

The first Prime Minister of the Armenian Republic Kachazuni also

confirmed this. Admitting a bitter truth about Armenians he wrote:

“Trying to evaluate all hard work that we have done and also the resuits

that we got, we have to confess that it was beyond of our ability to create a state

and govern it... We were not skillful state officials.”

Ananikyan Bakunch. Ideological and political fall of the

Dashnaksutyun party. Yerevan, 1979, p.224

Galoyan wrote that,: “After the Batumi treaty (June 4, 1918) territories

left for Armenians were totally 8000 sq. mile”

So we can conclude that, if we subtract 8000 sq. km from Armenia's

current territory of 29000 sq. km, then the resultant 21000 sq .km of land is

purely Azeri territory. Consequently, “Armenia” was included in official records

as a political term in the turn of the XX century.

Galoyan G., “Working class movement and nationalistic problems

in the Caucasus”. Yerevan, 1969, p.261

Relating to this Armenian author H.Azatian wrote, “Due to the

Dashnaksutun party the gates to the East were opened for Russian bourgeoisie.

This party turned into a tool helping Russian bourgeoisie to realize their plans”.

“Nor ughi”, Yerevan, 1929, №1, p.369

In 20th

years of the XX century 25000 Armenian immigrants came to

Soviet Armenia, through the assistance of Armenian and some other pro-

Armenian officials. There were dashnaks, former criminal elements, among them.

Khandjian A., “Main tasks of our idealistic fight”, Yerevan, 1933 (in

Armenian), p.35

The Armenian historian Agazian wrote that, during 1946-1949 nearly

100,000 Armenians were deported to Armenia from other Soviet states.

Agayan S.P, p.159

At the plenum of the Central Comitet of the Armenian Communist

Party, January, 1975, it was indicated that “over 476 villages were abandoned”.

The reason was that, the number of Armenians relocated to Armenia was much

less than the Azeris forced out. Moreover Armenian immigrants tend to move to

cities rather than villages. This fact alone proves once more that the main aim of

the Soviet and Armenian leaders wasn't to place immigrant Armenians in

Armenia, but rather force local Azeri Turks out.

Communist, Yerevan, 20.01.1975

125

During the period from 1507 through 1736, when Safavis ruled, just as

the Chukhursed beys were of Azeri-Turkish tribes, until 1828 Yerevan was

governed by Azeri beys too. In 1673 when the French traveler Jan Sharden

visited Yerevan, Sefigulu khan was the beyler-beyi (the title given to rulers) of

Chukhursed and the ruler of Revan (Yerevan). Sharden wrote about him as a fair

and erudite ruler. All the administrative and civil officers of the Chukhursed

province and its capital Yerevan were from Turkish-Gizilbash dynasty. In fact

most of the population of Yerevan was Azeri. According to Jan Sharden in 1673

there were 800 houses in Yerevan. Without hesitation Sharden indicated that all

the people living in these houses were Moslems (1).

The Armenian historian Yervand Shahaziz also agrees with Sharden's

opinions(2).

1. Sharden J., “A journey from Paris to Isfahan”

2. Yervand Shahaziz. “Ancient Yerevan”, p.74 It is undeniable fact that Armenians hadn't lived in communities in

today's territory of Azerbaijan, before North Azerbaijan was united with the

Russian Empire. Like Armenian ethnos, Armenian toponymies were in negligible

quantities in these territories. The Armenian scholar wrote: “Before unification

with Russia Armenians formed 33.8% out of 169155, the number of the

population of today's Armenia, whereas Muslims (Azerbaijanis) formed 49.7 %”.

Parsaian V.A. “History of the Armenian nation in 1801-1900” book

1, Yerevan 1977, p88

Another Armenian scholar Ter-Grigorian also affirmed justly that the

highland of Garabagh was historically Azerbaijan land. Describing the region of

Artsakh this Armeniin scholar wrote that Mountainous Garabagh was a part of

the province Artsakh which once was even larger. Artsakh is a part of Albania,

one of the regions of Azerbaijan.”(l).

Movses Khorenatsi, the scholar in the V century, and Musa Kalankatly

who lived in the VII-VIII centuries wrote about the borders of Albania in the I

century that its south border lied along the river Arax.”(2)

1. Ter-Grigorian T.L. “Struggle of Artsakh with Arabian invaders

in the IX century” B.1942, p3

2. Movses Khorenatsi “history of Armenia”, book 2, m. 1983, p25

It must be mentioned that there was not any Yerevan khan who was

originally Armenian in 1410-1827, the period of the existence of the Yerevan

province and khanate. The Armenian author Hovannes Shakhatunan, who

compiled the list of Yerevan rulers, showed that all 49 Yerevan khans were

Azerbaijanis. This fact again is approved in the Armenian Soviet Encyclopedia

that: “Until 1400-1827 all the rulers were Azerbaijani Turks in Yerevan”.

Armenian Soviet Encyclopedia, book 3, Yerevan, 1977, p 571

126

The Armenian author Lalayan confessed that: “The Turkish villages

invaded by dashnaks were “cleaned” from living peoples and converted into ruins

with a lot of victims.”

Lalayan “Historical comments”, part 2, p.80

Naturally the Armenian ethnos are born sick by heredity. The Great

Medical Encyclopedia published in Moscow in 1982 deals with a specific

Armenian disease. It is noted that the Armenian disease is rear and genetic. It is

observed that this disease mostly starts in both male and female Armenians

during their childhood and teenager periods.

BME, 119, izd. 3 m.., 1982 p67-68

The role of the church, priests, Armenian feudalists and aristocrats was

decisive in the formation and development of the Armenian ethnos. If there hadn't

been Armenian Church and priests, there 3 wouldn't have been today's Armenians

and also their little culture that was created under the influence of other nations.

History proved that the roles of Armenians especially their priests were

significant 3 factors in all that happened to them throughout the history. Even

during the period of Middle Ages, the Armenian Catholicos Nerses (l166-1173)

in his appeal to Armenians said: “ Armenians spread all over the world because

of our blames.”

Nerses Blagodatniy. Message. 1865 (in Armenian) p.1

Some other priests also backed up Catholicos Nerses's thoughts

mentioned above, and notified that in order to hold good posts Armenian

clergymen were involved in intrigues, tricks and provocations. For example,

Nerses Lambronski (1152-1198), the archbishop of Tars described the struggle

and intrigues over superior church posts among Armenian nobles and priests. He

noted: “We tried to annihilate the bishops of cloisters so we could become

bishops.”

Nerses Lambronski Thoughts on the church structure. 1847, p535

Looking through the characteristic features of the Armenian ethnos, we

can see that, as if deceiving, cheating, swindling people and breaking promises,

as well as greediness, enviousness, mistrustfulness soaked into their blood. It is

no wonder, that in the report presented to Russian Tsar Nikolay II about

Amenians it is noted that: “We would astonish if we read carefully the best

Armenian historians studying both ancient and modern history. One could be

shaken by the dark and gloomy view of the prominent thinkers of this nation to

the Armenian reality. It seems that greediness, cheating, breaking promises;

127

treachery and hypocrisy are the main distinctive characteristics features of this

nation.”

Reference of the prosecutor Echmiadzinskogo..., Colonel Haskell, the commissar over the aids of Allies, resigned

formally from his post on August 1, 1920. The next month, when he was called to

the Ministry of Foreign Affairs in London, he declared that Armenians were

ingratitude “professional beggars”. British Government, itself had little

confidence in the Armenians' ability to govern.”

Richard G Hovannissian, vol.3, p.429

“They are thieves, liars and absolutely dishonest people. They are

ingratitude people who can't help their own people also don't want to help others.

They have no feeling of patriotism. There is no one in the country that has

governing or political skills. There is no money or natural resources to develop

the country. Successful foreign Armenians neither will spend money on their

national land, nor return to the country...” Showing his attitude to these thoughts

Lord Harding, the Deputy of the State secretary added: “As I know Armenians'

characteristic features I am not surprised at these words”.

Richard G. Hovannissian. vol.3, p.248-249

Armenians' these characteristic features were noted by non Turkish

people, by Armenians themselves and by Christian sources many times,

throughout the history of Armenia. Researching the Armenian ethnos one of the

European scholar, Korte came to such conclusion: “If you met anybody who

deceived you in Turkey, be sure he is Armenian. Eskisheherli, a great Christian

explorer, who knew the features of the people of this land, told me what he had

learned from his experience: “There is no need to sign a contract if you deal with

a Turkish man. His word is enough. But If I deal with either Greek or other

Christian I sign a contract.

It is an essential condition. As for Armenians, I will not even, sign any

contract with them, because no contract can guarantee against their lies and

tricks”.

Korte. Les Armenians en Anatholie. p.52

Armenians owe it to being neighbors with the Turkish people, especially

Azerbaijani Turks, that they achieve something in the sphere of literature. The

sphere of poesy is not an exception in this matter. The Armenian author

Gukasyan confirmed the thoughts of the Armenian academician M.Abekyan that

rhymed verse emerged in the early middle age contemporary Armenian poesy,

under the influence of the Azerbaijan and other Turkish languages. These ideas

can be applied to the sphere of art as well. Thus, the academician Marr of

Armenian origin, noted the influence of the other nations that were essentials for

128

the development of the culture of the Armenian people: “The Armenian art of Ani

didn't reach up to the highest position of its develop-« ment during the reigns of

the Armenian tsars but after the downfall of the Armenian State.”

Marr N.Y. About the outcomes of Rustaveli's creativity and his

poems. Tbilisi, 1964, p.102

The absence of national love eposes in the Armenian language always

caused progressive-minded creative people to think. It is no wonder, that

Armenians encountered the high cultural accomplishments of the local Azrbaijani

Turks, after they settled in the historically Azerbaijan lands. Not missing the

time, Armenians not only priated the samples of the Azerbaijan folklore, but also

claimed insolently their right over all these. The Armenian author who confirmed

all these facts wrote that: “Our ashugs (Caucasian folk poets and singers) don't

have eposes mixed with songs, so these eposes belong to Turks.”

G.Antonyan. Armenian - Azerbaijani friendship in the literature.

Yerevan(in Armenian), 1962, p.31

129

MEA CULPA...

EINGESTÄNDNISS DER

ARMENISCHEN ELITE

130

131

VORWORT

Zuerst, kurz über den historischen Ursprung der Armenier. Der

Auffassung des Historikers Kreiblis nach ist die armenische Geschichte

rätselhaft wie die

Geschichte von Asien

selbst. Die erste

Erwähnung des Wortes

“Aremenier” findet sich

in den Inschrifte von

Behistun des

Ahämenidenkönigs

Dareios. Die Historiker

vermuten, diese

Schriften seien 515vor

Christus geschrieben.

Die Blütezeit des

sogenannten

“Großarmeniens” war in der Zeit vonTigran 2. Die Darstellung des Tigrans 2.

von den armenischen Historikern als armenischer Zar, nennt französische

Historiker Corc Malevil eine Legende und schreibt: “Je legendärer es aussieht

den gallischen Feldheer Versinjetoris als französisches General darzustellen,

desto legendärer ist die Vorlegung den 2.Tigran als armenischer Zar”. Corc

Malevil hält die Gleichstellung der im II Jahrhundert vor Christus gelebten

Armenier mit den Armeniern, die den gegenwärtigen antropologischen Typ, die

Religion, und die Sprache besitzen, für falsch und schreibt, dass armenische

Ethnie im Frühmittelalter entstanden ist. Überhaupt hatte armenische Ethnie an

Kaukasus keine Gebundenheit Die Armenier nutzten die Verbreitung des

Christentums im Gebiet Obenkarabach (Arsakh) vom alten Kaukasus-Albanie

sehr erfahren aus, nach der Kündigung des albanischen Katholikosats von der

zaristischer Regierung im Jahre 1836, verbrannten armenische Pfarrer einen Teil

der religiösen Bücher und Dokumente der Albanen und einen Teil übersetzten

sie ins Armenische, so dass sie diese und albanische Kirche vereingenommen

versuchten zu beweisen, dass sie hier aus alten Zeiten leben. Alle christlichen

Kunstwerke in heutigem Karabach sind kaukasus-albanischen Ursprugs.

Armenische Kirchen wurden erst in den letzten 200 Jahren aufgebaut.

Nach der Verbreitung des Christentums spielte Provinz Arsakh im

politischen Leben von Kaukasus-Albania (Aserbaidschan) eine große Rolle.Es

gab in Arsakh einige Erzbistumer. Um die Verbreitung des Christentums

zwischen den Hunnen und den Chasaren, die einen großen Staat hatten, sandten

albanische Zaren ihre Vertreter gerade aus Arsakh. Und das war nicht zufällig.

132

Obwohl es nicht nötig ist, über die russisch-türkischen Widersprüche zu

schreiben ist die “armenische Frage” gerade das Produkt des russisch-türkischen

Krieges.

Der russisch-

türkische Krieg in den

Jahren 1877-78 machte

diese Frage noch mehr

augenfällig. Nach der

Kriegserklärung hat die

russische Armee unter

Kommando des Generals

Laris Melikov armenischer

Abstammung den Angriff

aufgenommen. İn San-

Stefon 1878 wurde ein

Friedensvertrag

unterzeichnet. Die Fragen im Vertrag, die im Zusammenhang mit den Armeniern

verbunden waren, wurden nicht diskutiert. Aber im Verlaufe der Verhandlungen

richtete EMM mit dem Katholikos Etschmiadsin dem russischen Zar ein

geheimes Memorandum. Die Tätigkeit der Armenier wurde diesmal erfolgreich.

Obwohl der 16. Artikel des Vertrags San-Stefano für Armenier bestimmt wurde,

erwarben die Armenier wiederum keine Autonomie. Obwohl ihre

“Großarmenien” - Ansprüche teilweise erfüllt wurden, nahm die “armenische

Frage” seit dieser Zeit seinen Platz in der internationalen Politik ein.

Die uns über “armenische Fragen” falsch informierenden Westlichen

Quellen wie- “Blaues Buch” von A.Toinbini, “Mörderische Stille” von Terno und

der Bericht “Über den Zustand des arrneni chen Volkes in der Türkei” teilen über

den Verlust der armenischen Bevölkerung verschieden mit. Zu spät bemerkt

A.Toynbi mehrmals, dass “sein Buch nur völlig Agitationscharakter trug”.

Kurz betrachten wir die mit den Gesetzentwurfen von Mxitar Gosch

verbundenen armenischen Ansprüche. Ausschliesslich der Zeit des Il-Khan-

Reiches bis zu den Zeiten der Reformation von Kasan Chan 12-14 Jahrhundert

war das Recht in Aserbaidschan ein muslimisches Recht gewesen. Und was die

im Gebiet Alban-Aran lebende christliche Bevölkerung von Aserbaidschan

betrifft, benutzten sie den “Gesetzentwurf” von Mxitar Gosch. Obwohl die

Armenier den “Gesetzentwurf” von Mxitar Gosch mit Entschlossenheit als eigene

bezeichneten, zeigte Z. Bünjadow, dies rechtliches Erbe gehört gerade den

Kaukasus-Albanien.

In einem anderen Buch “die Chronik der Albanen” wird erneut bestätigt,

dass Gosch ein Albaner ist. 50 Jahre nach dem Tod M.Gosch zeigte

B.M.Artunian, der ein Begleitwort der 1954 veröffentlichten Übersetzung des

“Getetzentwurfs” im armenischen Königsreich Kilikien geschrieben hatte,

133

“Gesetzentwurf” sei aus deo veralteten armenischen Sprache übersetzt, die jetzt

für das Volk unverständlich ist. Wie viel könnte denn armenische Sprache 80

Jahre nach dem schriftlichen “Gesetzentwurf” und 50 Jahre nach dem Tod von

M. Gosch veraltet sein, dass es für das Volk unverständlich sein konnte?

Zweifellos war es nötig den “Gesetzentwurf” aus albanischer Sprache in die

armenische Sprache zu übersetzen. Weil es auf Albanisch geschrieben worden

war.

Noch eine Tatsache: Auf Grund des “Gesetzentwurfs” wurde 1265 im

armenischen Staat Klikien neues Gesetzbuch aufgestellt. Es kommt solch eine

Frage vor: Warum wurde sein Gesetzbuch nicht völlig angewendet, falls er

Armenier war?

Die Spuren der Albanier im Kaukasus-besonders in Aserbaidschan sind

heute sehr wenig. Zur Zeit sind ihre Kirchen in Aserbaidschan tätig. Der größte

Teil der Albanier wurden im Verlaufe der historischen Prozeße besonders seit

1836 infolge der Politik von Rußland assimiliert, grigorianisiert.

Je mehr die Ideologie “es existiert keine nationale Frage im

Sozialismus” vertiefte, desto widersprüchlicheren Charakter trug der

Karabachkonflikt und über die Koexistenz der Region entstanden illusionen. In

der Schlußsitzung des Kaukasusbüros wurde folgender Beschluß gefasst:

“ausgehend von der Wichtigkeit der dauerhaften Beziehungen mit Aserbaidschan,

den nationalen Frieden zwischen Aserbaidschan und Armenien erhalten,

wirtschaftliche Beziehungen zwischen Ober - und Unterkarabach gestalten, dem

Bergkarabach mit adminstrativen Zentrum Schuscha an den Grenzen

Aserbaidschans erhaltend ein breites Recht auf autonomes Gebiet geben”.

Genauer gesagt entsprechend den Interessen der Leiter der Sowjetunuon erwarb

Bergkarabach am 7. Juli 1923 Autonomie, so dass mit Hilfe der armenischen

Nationalisten im Bestand Aserbaidschans Autonomes Gebiet Bergkarabach

gegründet wurde. Die Bolschewiken verstanden, die Übergabe den Bergkarabach

Armenien würde die Spannung verursachen. 1921 konnten Bolschewiken in

deren Reihen sowolh Armenier, als auch Aserbaidschaner waren dies verstehen

nach 70 Jahren wollten die Menschen, die diese Frage wieder auf die

Tagesordnung gebracht hatten die Perspektive des Blutvergießens nicht

akzeptieren. Mit einem Wort verstanden Kommunisten der 20 Jahre dies gut, dass

territoriale Fragen unbedingt zur Wiederholung der Ergebnisse der 1905 und

1918-20 Jahre führen werden.

Ex-Präsident H.Aliyev bemerkte zu Recht, dass das Problem von

Karabach seinen Anfang seit 20er Jahren genommen hatte. Die heutigen

Ergebnisse haben sich seit der Gründung des Autonomen Gebiets Bergkarabach

1923 begonnen.

Im Verlaufe der historischen Prozeße erwarb die Republik

Aserbaidschan wieder seine Souveränität und schloß sich den Reihen der Länder

der Weltunion an. Im intemationalen Umwelt bilden sich eigene Interessen,

134

eigenartige Regelungen und Richtungen der gegenseitigen Beziehungen jedes

Landes. Die Richtungen der internationalen zwischenstaatlichen Beziehungen

werden gerade in dieser Umwelt bestimmt und die Menscheit wird auf Grund

dieser Varianten geregelt.

Aus dieser Hinsicht sind die Position Aserbaidschans in der İnnen-und

Außenpolitik, die Gewährleistung für seine Souvärenität, territoriale Integrität

und Sicherheit seiner Bürger großer Bedeutung Seit seiner Gründung treibt

Armenien eine Agressionspolitik und will auf seine unbegründeten Ansprüche

nicht verzichten. Armenien vernachlässsigt die Urteile der Weltunion, will die

seinerseits eroberten Territorien von Aserbaidschan nicht verlassen und bleibt

immer noch als ein Hinderniss auf dem Wege der Entwicklung Aserbaidschans.

Als Ergebnis wurden territoriale Integrität und Souvärenität unseres

Staates verletzt, 20% unseres

Territoriums wurden besetzt, hunderttausende Menschen sind

Obdachlos.

135

Eingeständniss der armenischen Elite

Unbegründete Ansprüche und Forderungen des agressiven

Armeniens und seiner Verteidiger wurden von den armenischen Gelehrten,

Historikern und religiösen Führern in verschiedenen Zeiten gestanden und

kritisiert. Alle diese bestätigen auch folgende Geständnisse, Ansichten und

Auffassugen. Es wäre gut, wenn die Weltunion beim Lesen dieser Zeile an

diese Fragen nicht aus beschränkten, persönlichen Aspekt, sondern aus

humanistischer Sicht herangehen würde

(Atamoglan Mammadli).

Laut den altertümlichen Vorstellungen liegt die reale Heimat von

Armenienrn, die sie “Großarmenien” nennen, außerhalb der Grenzen von

Rußland, in der Tat befindet sich es in Kleinasien. Und was betrifft die in

Karabach lebenden Armenier war ein Teil von ihnen ab-ariginese-alte

Generationen der Albanier, die Christentum erhalten tiatten. Ein anderer Teil von

ihnen war die Flüchtlinge aus dem Iran und der Türkei, die um die Verfolgung

und Angriffe loszuwerden in Aserbaidschan Obdach gefunden hatten.

B.Ischchanian. “Kaukasische Völker” Petrograd 1916 S.18

Wenn der Vertrag Türkmentschay 1828, Qribojdow und Abovian,

russische Soldaten nicht wären, würden die heutigen hunderte neugebaute

armenische Zuhause, die schon heute moderne Siedlungen und Städte geworden

sind, nicht existieren. Nur in den letzten Jahrzehnten (60-70 Jahre) übersiedelten

mehr als 200000 Armenier in die Heimat.Zori Balaian. “Herd”, S.120. 192, 273.

Daschnakisten haben um sich viele freiwillige Truppen

zusammengeschart und in den Regionen der Türkei, in denen Krieg ausbrach

viele Frauen, Kinder, Alten und Invaliden getötet.

A. Lalaian. “Über die Massaker 1918-20” “Die Zeitschrift

revolutionärer Osten “№ 2-3 Moskau 1936.

Nach einiger Weile habe ich Schuscha wieder gesehen. Es blieb im

türkischen Viertel der Stadt außer den gebrannten Steinen gar nichts. Alle Häuser

waren gebrannten und ihre Besitzer getötet. Ähnlicher Fall war auch im türkiscen

Viertel in Chankendi gewesen... Mit Hilfe der Engländer haben sich Armenier

große Ölgesellschaften in Baku aneignet, und haben 25000 Menschen der

Bevölkerung vernichtet.

Aus den Erinnerungen von Ohanes Apresian. Leonard Ramsden

Hartvill. “Die Menschen sind so.

Die aserbaidschanische Ereignisse 1918-20 in den Erinnerungen

eines Armeniers”. USA, Indianapolis, “Bobs Meril Company” Verlag, 1928

136

“Daschnakische Agenten versuchen den Karabach Armenien zu

vereinigen. Dies bedeutete der Entzug der Bevölkerung des Karabachs von der

Lebensquelle in Baku und die Verbindung mit Eriwan, dem sie nie Kontakte

hatten. Armenische Bauer beschlossen in der 5. Tagesordnung Aserbaidschan

anzuerkennen und sich ihm zu vereinigen”.

Anastas Mikoian. 22.05.1919 “aus seinem Brief an Lenin”.

Einer von den Gründen der Widersprüchlichkeiten zwischen den Türken

und Armeniern war die Brutalität der armenischen Nationalisten gegen

Humanismus, Sorgsamkeit und Patriotismus der türkischen und

aserbaidschanischen Völker.

Aus dem Buch “Meine Damen und Herren, ich rufe zu euch 3 auf”

des armenischen Schriftsteller L.Z. Sürmelian aus Amerika.

Am Afang des 20. Jh. informiert uns der armenische Schriftsteller über

die Entwicklung der Armenier: “armenisches Volk war völlig kenntnislos, wild

und das hauptsächlichste bewusstlos. Sie beschäftigten sich meistens mit dem

Überfall und der Ausplünderung

Sie lebten wie nördliche Wilden nur mit der Jägerei.

Stepan Schaumian. Gewählte Werke. B 1, S.390

Qandzasar Sobor İch Gasan Dschalal ...Zar von Albanie habe auf

Patriarchs-Katholikos Nerses für mein albanisches Volk Gandzasar Sobor

aufgebaut.

I.A.Orbeli “Inschriften von Gandzasar Sobor”. Petrograd 1919

Die russischen Missionäre, die in aserbaidschanischem Territorium

armenische Provinz gegründet hatten, nahmen die Hochurkunde vom Senat des

russischen Zarenreichs am 21. März 1828 als Beweis. Dort wird gezeigt:

“силою трактата с Персией, заключенного 10 февраля 1828 г.,

присоединение к Росии Ханство Нахичеванское повелеваем

Во всех делах именовать отныне областью Армянской.”

Центральный Государственный Исторический архив

Российской Федерации, фонд 880, опись 5, дело 389, листь 18 об.

Armenischer Wissenschaftler Sawerian bestätigte, dass 1905 während

des Massakers der Aserbaidschaner in Schuscha 12, in Bezirk Dschawanschir 15,

in Dschebrail 5, in Sengesur 43, insgesamt 75 moslemisch-türkische Dörfer

angebrannt und zerstört wurden.

137

С. Заварян. Экономические условия Карабаха и голод 1905-1907

гг. Перевод с армянского, Санкт Петербург (СПБ), 1907, с.61

Der Lieblingsschriftsteller der zeitgenössischen Armenier Raffi (Akop

Melik Akopian) gesteht in seinem Werk “Samwel” über die Geschichte des

armenischen Volkes folgende: Unsere einfache Geschichte gibt dem Historiker

sehr wenig Wissen, unsere einfache Literatur konnte die Grenzen der kirchlichen

Schriften nicht überschreiten

Раффи (Акоп Мелик Акопян) Самвел. Издательство Анастап,

Ереван, 1971, с. 16.

Der berühmte armenische Gelehrte, Rechtswissenschaftler schrieb “Um

die Frage zu verdeutlichen sagen wir, bis 1917 verstand man unter dem Wort

Armenien”.

1965, Agasi Jesaian. Armenische Frage und internationale

Diplomatie. (auf armenisch) Irawan s24

“Die Armenier verstehen mindestens nicht das, dass wegen ihrer

feindlichen Beziehungen zu Moslemen sie wenigstens den Georgiern die

Toleranz zeigen müssen. Aber anstatt dies zu machen, haben sie jetzt auch diese

Brücke verbrannt.

Richard Havanisian The Ebb and Flaw of the Armenian Minority in

the Arab Middle East - Middle East Journal. vol. 28, no. 1, Winter, 1974, p.

109-110.

Einer von den armenischen Führern der Daschnakisten A.Armenian

schrieb “Nur im irewanischen Goverment wurden von den Daschnakisten 200

aserbaidschanische Dörfer zerstört”

Bakuer Arbeiter 28.05.1918

Armenischer Historiker Lalaian schrieb “der Hauptinhalt der inneren

Politik von konterevolutionären daschnakischen Regime bestand aus Anheizung

der nationalen Feindlichkeit unter werktätigen Bevölkerung und aus

physiologischen Vernichtung der Aseribaidschaner in Armenien.”

Historische Briefwechseln. M., 1938, S. 79-107

Der für die Armenische Vergangenheit interessierende Historiker

Garagaschian schrieb “es gibt keine Informationen, die man für die armenische

Vergangenheit eine Geschichte oder eine Chronik halten kann”.

Karakaschian. Geschichte der östlichen Frage. London, 1905.

138

Der Meinung nach armenischen Historikers Kapatschian war die erste

Heimat der Armenier “Hajasa” und sein Territorium kreiste die Grenzen entlang

der oberen Zuflüsse Euphrat, Tschoroch, Aras um. Die Länge dieses Landes von

Norden bis Osten war insgesamt nicht mehrals 150-170 km.

Капанцян Г. Хайаса - колыбель армян. Эреван, 1948, с. 64.

Armenischer Schriftsteller und Wissenschaftler Nalbendian bestätigte

“Armenisches Volk lebte in oberen Gebieten von Tigris und Euphrat. Die

Aboriginesen dieser Gebieten waren die hochent-wickelten Völker (Hethiter,

Urartäer, Hurriter)”.

Nalbandian V.S Armenische Literatur. M., 1976. S. 7

Armenischer Wissenschaftler diese Meinung noch entwickelnd kam

über die dunkle Vergangenheit der Armenier zu diesem Ergebnis: “Woher

stammt armenisches Volk, wie, wann und woher und welche Wege sie

hinterlassend in diese Territorien gekommen sind, zu welchen Stämmen sie

Beziehungen hatten,von wem und auf welche Weise ihre Sprache und ihren

etnischen Bestand gewirkt wurde?

Wir haben keine trifftige Beweise in der Hand, die diese Fragen

bestätigen.

Manuk Abegian. Die Geschichte der armenischen Literatur.

Eriwan. M., 1976. s.7

Aus antropologischer Sicht sind Armenier meistens klein von Wuchs,

rundköpfig. Im Zusammenhang mit diesen Fragen schreibt armenischer

Historiker Kapanchian, dass Typ “Armenoid” durch folgende Charakteren

gekennzeichnet ist: kleinköpfig, lang und ein bisschen breites Gesicht, der scharf

nach unten gebeugter Hinterteil, merkwürdigerweise gebogene, große Nase

(Adlernase), nichtharmonische Körpergstaltung.

Kapancian Gr. Hajasa-Wiege der Armenier., S.17.

Musa Chorenli schrieb: “alte Armenie”hatte eine Fähigkeit die Stämme,

die dorthin gekommen waren, zu assimilieren. Dies bestätigen auch die

Menschen aus zahlreichen Stämmen, die in verschiedenen Zeiten

hierhergekommen waren. Zwischen ihnen waren viele Staatsmänner und große

Zaren, ich spreche noch von den Aufklärern Armenies, von Anaks Sohn Heilige

Grigori partischer Abstammung nicht.

Daraus lässt sich ermessen, dass der Begründer des armenischen

Glaubens partischer Abstammung- alsoTürke ist.

Die Geschichte des Armeniens von Moisei Choren. M., 1893. S.221

139

Der Autor des 19. Jhs. Lenorman war unter Hinweis auf unbestrittene

Tatsachen mit den gleichen Meinungen von Henrich Roulson elnig, dass die

urartäische Sprache mit gegenwärtigen Sprache Hajasa keine Verwandschaft

hatte. Die Haiken,die Phrygien verlassen hatten, übersiedelten allmählich die

Orten mit Gebirgslandschaft im Osten, sie drängten einen Teil der alten Uraräer,

einen Teil von ihnen haben sie “verdaut”, ihre Namen, Sprache, Legenden und ihr

Glauben durch ihre eigene ersetzt”. Diese Meinung bestätigt auch armenischer

Autor Vermischer.

Vermischev X.A. Materialien für die Geschichte der georgisch-

armenische Beziehungen. СПБ.,1904.S.69.

Diese Meinung bestätigt auch zeitgenössischer armenischer

Wissenschaftler Perichanian und schreibt: “Die Prostution im Tempel war eine

Regel der Zeremonie, an der von Shef bis Sklaven- die Mitglieder aus allen

Schichten der Gesellschaft teilnahmen” (1).

Ein anderer armenischer Gelehrte Kapantscian schreibt über eine andere

Eigenschaft der armenischen Zaren in alten Zeiten, welche gleich wie Prostution

war. Er schrieb, dass “hajastänischer Zar seine Schwester geheiratet hatte” (2).

1. Периханян А.Г. Храмовые объединения Малой Азии и

Армении. М., 1959, с.129.

2. Капанцян Г. Хайаса.., с. 119.

Aber armenischer Gelehrte Katschatrian betont, dass diese Sitte unter

den armenischen Zaren v.u Z gewesen war.

Хачатрян А. Истории Армении в клинописный период. Эреван,

1933, с. 49.

Kapatschian bestätigte, dass in der Kirche Anait auch kirchliche

Prostitutierten - Hierowitwen dienten.

Kapatschian Hajasa S.86.

Es muss betont werden unter armenischen Nachnamen gibt es sehr

wenige Wörter armenischen Ursprungs. Diese Tatsache bestätigte auch

armenischer Wissenschaftler Avetisian, der auf diesem Gebiet Spezialist ist. Er

schreibt: “Nur 26,3 Prozent von armenischen Nachnamen urschriftlichen

armenischen Ursprungs ist, übrige Namen wurden 19,4%-aus persischen, 11,3%-

türkischen, 11,1%-arabischen, 60%- griechishen, 54%- hebräischen und auch

44% anderen Spra-chen entlehnt.

Avetisian T.M. Armenische Nachnamen (auf armenisch) Irawan

l987, S. 112-114.

Haiker Wissenschaftler X.Abowian schrieb: “Ich kenne solch eine

moderne Sprache nicht, wie Armenisch, die zwischen alten und modernen

140

Sprachen so viel Unterschied hat, bis jetzt hatte ich nicht so viele Schwierigkeiten

gehabt, wie bei dieser Sprache. “Der Verfasser dieses Gedankens ist einer der auf

6 Sprachen ohne Schwierigkeiten spricht. Und dann erklärt er die Ursachen dieser

Schwierigkeiten so: “....alle Bedeutungen, die Bestandteile der Wörter, sogar

einzelne Wörter sind den Ausdrucksweisen der heutigen Zeit nicht geeignet.”

Xatschatur Abovian

Armenischer Wissenschaftler Kapantschian schrieb: “Wie ich früher

bemerkt habe, zweifle ich mich nicht, dass damals Skythen, Saks, Kimmers, an

der Spitze der Bewegung Hajasa nach Süden und Süd-Osten standen,

Volkslegende über den ersten armenischen König Parujur sakischen Ursprungs

bestätigt völlig meine Meinung.(l)

Der bekannte armenische Wissenschaftler Doktor für

Rechtswissenschaftler Agasi Jesaian schrieb “Um die Frage klar zu machen

können wir betonen ,dass bis 1917 in der intemationalen Politik unter Wort

“Armenien” nur “Türkei-Armenien” vorgesehen wurde. (2)

1. Kapantschian Hajasa, S.149

2. Agasi Jesayan. Die armenische Frage und die internationale

Diplomatie (auf armenisch) Irawan 1965. s.24

Tatsächlich das armenische Wort “Hajasa” wurde in den 20. Jahren des

20. Jahrhunderts gegründet und dieses Wort wurde nicht nur als national

ethnischer, sondern auch politischer Begriff gebraucht. Kapantschian schrieb

kritisierend den anderen armenischen Wissenschaftler Xatschartian:

“A.Xatschartian erzählte in seinem Buch Armenische Geschichte in der

Keilschriftperiode” über die Beziehunger des Hajasalandes zu Armeniem. Aber

sein Vergleich des Hajasa mit dem Begriff des armenischen Hajastan ist gegen

die armenischen, grammatischen Normen nur falsche Etymologie”.

1. Capantschian Hajasa.,S. 163

Kapatschian schrieb: “Man kann nicht einige kulturell-alltags auch

ethnischen Einflüsse im Verhältniss zu Haik-Armeniern verleugnen. Ausgehend

davon kann man besagen, es gibt gar keine schlagenden Angaben, dass die

Armenier von den angenommenen Stämmen gebildet wurden und über die

Einigung ihrer politischen und kulturellen Führung, Sprachverwandschaft,

Beibringen den Etnosnamen “Armin” von phrygischen Stämmen aus

Balkangegend.

Дьяконов И.М. Предыстория...

Musa Chorenli schrieb: “Wie jetzt auch früher hatten alte Haiken keine

Interesse an Wissenschaften, mündliche Lieder. Deswegen ist es sinnlos, über die

blödsinnigen, wilden, frechen Menschen zu sprechen”.

141

История Армении Моисея Хоренского. М.., 1893, с. 4.

Im 7. Jahrhundert v.u.Z. kamen Kimmers türkischer Abstammung aus

Nordfelden des Schwarzen Meeres in das Kura-Arastal und das heutige

armenische Territorium. Wie die armenischen Quellen gestanden haben, ist es

nicht zufällig, dass in heutigem armenischen Territorium die Dingen in 29

Denkmäler gefunden wurden die zu Skythen gehören. Es ist eine Wahrheit, dass

heutiges armenische Territorium völlig zu sakischen Königreich gehörte.

Armenicher Autor S. Jeremjan schrieb: “die Saken besetzten Kura-Aras Tal,

drängten die Kimmer von dort, zogen sich zuerst nach dem Tal Ararat und

danach die Gegend um den Urmiasee weiter (1).

Der Meinung nach Kapatschians standen an der Spitze der Bewegung im

Süden und Süd-Osten vom Land “Hajasa” die Saks (2). Der berühmte georgische

Wissenschaftler Melikischwili schrieb: der Fund der skythartigen Sachen in

Irawan und Sewan ist eine Zeichnung zur Übersiedlung von Saks und Kimmers

in diesen Gebieten (bis 20. Jahren des 20. Jahrhunderts war der Name dieses Sees

in armenischen Quellen wie auf türkisch “Göyce” ) (3).

1. Еремян С.Т. Нашествие киммерийцев и скифских племён и

борьба Урарту и Ассирии против кочевников. - “Историко-

филологический журнал”, 1968, №2. с. 93-94.

2. Капанцян Г. Историко-лингвистические работы к начальной

истории армян-Древняя Малая Азия. Ереван, 1956, с. 150.

3. Меликишвили Г.А. К истории древней Грузии.., с. 225.

Es ist bekannt, dass der sakische Königreich die Territorien nördlichen

Aserbaidschans und heutigen Armeniens (Westliches Aserbaidschan) umfasste.

Ausgehend davon war der erste Staat in heutigem armenischen Territorium der

sakische Königreich alter türkischer Abstammung. Im Bibel wird dieser

Königreich als “Aschkenas” genannt. Die Angabe des armenischen Historikers

Korjo im 5.Jahrhundert über die Zugehörigkeit von Haiken zu Abstamm

Aschkenas war geeignet zu dieser Meinung. Diese Meinung betont auch

Kapatschian.

Kapantschian. Hajasa s. 15

Musa Chorenli schrieb über die Armenier (über die, die sich Haik

nannten)” wir(haiken) sind ein kleines, minderzähliges, schwaches und meistens

unter fremden Herrschaft lebendes Volk”

Musa Chorenli “Armenische Geschichte” M., 1893, S.4

Wie armenischer Wissenschaftler Hovonnesian gestanden hat

“ausschliesslich des kurzen Zeitraums in alten Zeiten hatten die Armenier nie die

Gebiete, die von Kilikien bis Kaukasus umfassten”.

142

Richard G. Hovannissian. The Republik of Armenia. Los An-s, vol.

2, p. 332

Im Buch “die Geschichte von Armeniem” wird bemerkt “Angehörigkeit

von Tigran, Artaschen, Artavasd zu Armeniern wurde noch nicht beweist”.

Geschichte armenischen Volkes., S.80

Der berühmte armenische Wissenschaftler Ischchanian hat auch

gestanden, dass es keine armenischen Staaten im nördlichen Aserbaidschan gab.

Er schrieb “die Armenier wurden auch nur während letzten Jahrhunderten in

verschiedenen Teilen des kaukasischen Territorium verbreitet.”

Ишханян Б. Народности Кавказа (Статистико-экономическое

исследование), Петроград, 1916, с. 16.

Nach Artaschian kam sein Sohn Artawas an die Macht . Der antike

Verfasser Julij Kapitoli nannte ihn als Artabast. Dieses Wort besteht aus zwei

Teilen: auf alten türkisch -”arda” spielerisch, raschläufig und “bas”-Haupt. Diese

Gedanke gehört uns nicht, der Verfasser dieser Meinung ist der berühmte,

armenische Wissenschaftler Sewortian (8).

Sewortian Etimologisches Woerterbuch türkischen Sprachen

t.1,M.,1974,S. 172-173

Das Territorium von “Armenie” wurde in der Zeit des örtlichen

Herrschers Tigran noch verbreitet. Der armenische Verfasser Mikaelian schrieb:

“die Mehrheit der von den zweiten Tigran geführten Kriege trug

Okkupationscharakter”.

Микаэлян Г.Г. История Киликийского армянского государства,

Эреван, 1952, с. 51.

Für die Bestätigung seiner Meinungen über das von 2 Tigran

gegründeten Imperium führt Mikaelian ein Beispiel von Stalin an. “Der Staat

hatte keine ökonomische Basis und vertrat zeitweilige, kraftlose, militär-

administrative Integrität, Konglomerat der Völker und Stämme, die ihre

eigenartige Lebensweise und Sprache hatten”.

Микаэлян Г.Г. История Киликийского армянского государства.

Эреван, 1952, с. 31-32.

Der berühmte armenische Wissenschaftler, der ungezügelte armenischen

Schriftsteller zu einem richtigen Weg einlud, schrieb “die wirkliche Heimat

Großarmenie von Armeniern befand sich in Kleinasien also ausserhalb der

russischen Grenzen.

Ишханян Б. Народности.., с. 18.

143

“ Tatsit schrieb “Die Armenier mit ihrem Zynismus luden die

Streitkräfte bald dieser, bald jener Seiten ein, wegen des Gebietszustands, der

Ähnlichkeit ihrem Charakter waren sie nah zu den parthischen Bevölkerung,

durch Ehebeziehungen wurden sie gemischt, die Freiheit war für sie fremd, sie

neigten sich der Sklawerei zu.

Тацит Корнелий. Сочинения, т. 2, СПБ, 1887, с. 395-396.

Musa Chorenli schrieb,dass im ersten Jahrhundert Gork zum Westen

von Armenie als Herrscher eingesetzt wurde (l). Die Namen der Gebieten von

Armenie und vom Tridad eingesetzten Personen, die im Werk von Musa Chorenli

erwähnt waren, waren türkisch.

Musa Chorenli über die Einsetzung vom albanischen König Aran als

Herrscher zu Gebieten, die im Süden von Kura lagen und betonte: da der Kura-

Aras Tal zu Aran gehörte, könnten die Anderen nur die Gebieten, die heute im

Territorium von Armenien liegen besitzen.(2)

Wie mitgeteilt, die im armenischen Territorium liegenden Gebiete

wurden von den Herrschern türkischer Abstammung regiert.Zweifellos waren

diese Herrscher die Leiter der türkischen Stamme, die dort lebten.

1. М.Хоренский. II кн. Гл. 8.

2. М.Хоренский. II кн. Гл. 8.

Im dritten Jahrhundert vor Christus wurde im Süd Mongolei gegründete

Sjunni Sippschaftsunion später ein mächtiger nomadischen Staat geworden. Im

Verlaufe der innerlichen Konflikte verliess getrennter Zweig von Sjunnen ihren

ersten Wohnort und übersiedelte das alte aserbaidschanische Gebiet Sengesur.

Sakischer Abstammung der sisakanischen Bevölkerung wurde im Werk

von Stepan Arbeliani so ausgedrückt. “Sisaken sind nicht nur die Vorahnen der

Sjunnen, sondern auch der Albanen,sogar sie sino noch älter” (1).

Diesen Gedanken gestand auch der berühmte armenische Historiker

Geworkow Adons. Hinweisend auf die alten Quellen schrieb er: “Obwohl

Sjunnik im Bestand von Armenie war, unterschied es sich durch seine

Abtrenungstendenz. Vor allem muss man dies mit der etnischen Eigenschaft

verbinden (2). “Er bemerkte: “Auch Prokopi betonte, dass die Sjunnen, genauer

Sjunnik ein von den Persisch-Armenen abgesondertes Volk ist(3).

1. Степанос Орбелиан. Из истории рода Сисакан. Научный

архив института истории АН Азербайджана. Инв.; 1274.

2. Адонц Н. Армения в эпоху Юстиниана. М.1968, с. 421.

3. Адонц Н. Там же.., с.221.

Musa Chorenli schrieb:”Die Herrscher der Sjunnen sind kein Haik,

sondern aus sisakischen Dynastie, (1) es muss betont werden, wie im Territorium

des heutigen Armeniens existierter sakisher Staat, waren die in den alten Quelllen

144

als persischejerwanderund türkische Artaschen genannten Staaten waren keine

politischen Stiukturen, die sich Haik nannten. Ausserdem wurden die Türken auf

den alten griechischen und armenischen Quellen als Perser verfasst. Diese

Meinung gestehen auch die armenischen Verfasser. J üsbaschian schrieb:

“Manche Verfasser z. Beispiel Aristakes Lastiwersti bleibend auf den

klassischlexischen Rahmen nannte die Türken “die Perser”(2).

1. Моисей Хоренский. кн. 1, гл. 12.

2. Юзбашян К.Н. Армянские государства эпохи багратидов и

Византия IХ-ХI вв. М.., 1988, с. 217.

Der Meinung nach armenischen Wissensschaftlers Favst Buzend

bekännten sich die Armenier zum Christentum nur äußerlich.

Aber Gotzendienst zeigte sich auf den verschiedenen Ebenen des

gesellschafts-politischen Lebens.

Nalbandian Armenische Literatur. M.1976, c.18

In der armneischen Geschichte wird bemerkt: “die gewaltsame

Festigung des Christentums und seine Intoleranz zu den anderen Weologien

wirkte auf die Entwicklung der armenischen Kultur negativ”

Geschichte des armenischen Volkes., s. 89.

Armenischer Historiker Favst ßüzend schrieb, als König Varazdat

verbindlich mit den innerlichen Konflikten nach Rom lief, regierte das Land

Manvel Mamikonian. Als Varazdats Sohn Pap Muschel-den Bruder von Manvel

tötete, sagte Manvel ihm: “Wir sind nicht eure Sklaven, wir sind eure Freunde.

Unsere Vorahahnen waren Herrscher des Landes von Chinesen. (Es wird hier

chinesische Türkei gemeint), infolge der Konflikte zwischen den Brüdern um das

Blutvergießen zu beseitigen und den Frieden zu erreichen entfernten wir uns von

dort und übersiedelten hier (Armenie)”.

Favst Büzend. кн. 5, гл 34.

Die Armenier wurden als Träger der Instabilitätsfaktoren, Provokateure

und Verräter angesehen. Dies bestätigt auch armenischer Historiker H.Adons.Er

schrieb:”es gibt solch eine wertvolle Information:einer von den nahen

Nachfolgern von Justinian schickte einen imputativen Brief über armenische und

seine Armee an persischen König: dies hat auch der

Imperator betont: die Armenier sind untreu und religionsloses Volk, sie

wohnen unter uns und provozieren. Lassen wir uns vereinbaren: Ich schicke die

Armenier in unserem Gebiet (in Territorium von Byzanz) nach Thrakien und ihr

befehlt, dass die Armenier in euren Gebieten nach Osten begleitet werden.Wenn

sie dort sterben, dann werden die Feinde sterben und wenn sie töten; dann werden

sie unsere Feinde töten und wir werden auf friedlicher Atmosphäre leben.

145

Adons G. Armenien in der Zeit von Justinian., S.206-207.

Es ist interessant, dass die armenischen Historiker über die Mamigun

Heerführer zu schreiben ausweichen. Obwohl diese Heerführer sich für Armenien

opferten, waren sie stolz und zogen sich als Arsakidendynastie vor. Es ist nicht

zufällig, dass armenischer Wissenschaftler schrieb: “Vardan Mamikonian kehrte

vom Christentum um”.

Jüzbaschian K.N.Armenischer Staat in der Zeit von Bagraditen und

Byzanz. IX- XI Jh. 1988.

Khalif Abdül Malik schuff albanische Kirche ab und unterwarf

christliche Albaner der armenischen Kirche und dem Katholikos. Seit dieser Zeit

begann die systematische Zerfallperiode der albanischen Kultur von der

armenischen Kirche. Dies bestätigt auch armenischer Autor Ter-Grigorian. Er

schrieb: “Das Werk von Musa Kaganvatsi (albanischer Historiker) ist in unserer

Hand nicht so wie im Original. Verordnungsmäßig des armenischen Katholikosen

wurde dieses Werk bei der Übersetzung von den Mönchen bewußt entstellt”.

Ter-Grigorian. Der Kampf von Arsak mit den arabischen Erobern

im Jahre IX Jh. 1942, S.42.

Armenischer Historiker J.A. Mandanian schrieb:” In der vandarischen

Geschichte gibt es deutliche Angabe über die Toleranz der moslemischen Emire

zu der armenischen Kirche und chrictlicher Bevölkerung.

Манандян Й.А. О торговле и городах Армении в связи с мировой

торговлей древних времён. Эреван, 1954, с. 274.

Der berühmte deutsche Wissenschaftler schrieb:” Die Armenier sind die

gemeinsten Sklaven unter den Weißen, sie haben feine Körpergestaltung aber

unangenehme Beine, sie haben kein Schamgefühl. Diebstahl ist unter ihnen sehr

verbreitet, ihr Charakter und ihre Sprache sind grob.Wenn man eine armenische

Sklave für eine Weile arbeitslos lässt, dann führt seine Natur ihn zu den

schlechten Taten. “Aus Furcht arbeitet er unter Schlagstock gut. Wenn du siehst,

dass er faulenzt, dann ist das nicht aus Furcht, sondern es macht ihm Spaß. In

diesem Moment muss man dem Schlagstock nehmen, ihn prügeln und zum

Arbeiten zwingen, welches du willst”.

Адам Мец. Мусульманский ренессанс. М, 1973, с. 144.

Musa Chorenli schrieb, dass im Jahre 704 als armenische Kirche mit

Hilfe des Arabischen Kalifets albanische Kirche unter seine Herrschaft brachte,

verbrannte alles, was auf albanisch verbindlich mit der albanischen Geschichte

geschrieben worden war.

Моисей Хоренский. История Агвании. Кн. 1, гл.12.

146

In den von Byzanz okkupierten Gebieten wurden adminstrative

Einheiten begründet, die aus militärisch, wirtschaftlich-finanzieller Sicht fem

hießen. Yüzbaschian schreb: “Durch die Herstellung von Femsordnung wurde

“Großarmenie” ein Teil von Iberien” (1) Daraus lässt sich verdeutlichen, kleines

Gebiet wird ein Teil des großen Gebietes-also “Großarmenie” - wie Armenier

übereifrig sagen, nicb große Gebiete umfasste. Deswegen wurde “Großarmenie”

Iberien eingegliedert. Yüzbaschian beleuchtete diese Frage auch auf anderen

Seite: “Die Gebiete im Westen des Flusses Tigris wurden “Kleinar. menie”, und

die Gebiete im Osten von Tigris wurden “Großarmenie” genannt (2).

1. Jüzbaschian K.N. Armenischer Staat...S.195.

2. Jüzbaschian K.N. Armenischer Staat...S.22.

In dieser Zeit gab es auch Hannibalismus zwischen den Armeniern. Laut

armenischen Quellen verkauften Armenier das Fleisch ihrer Mitbürger etwa im

Gewicht von 326-408 Gram für 100 Dekan. Armenier verkauften auch

konserviertes Menschenfleisch.

Армянские источники о монг...с.27.

Armenischer Historiker schreiben über den Angriff im Jahre 1308 von

Sultan Mohamed Xudabendes nach Sis und bemerken die Tötung des Hajasumi

und seine Brüder übertreibend, dass es gegen Armenier Massenmord ausgeübt

wurde.

Babaian L.O. Sozial-wirtschaftliche und politische Gechichte

Armeniens in den XIII-XIV Jh. M., 1969, S.168.

Einige Jahrhunderte nach diesen Geschichten schrieb armenischer

Schriftsteller: “Wahre Befreiung muss im Inneren sein,weil wir innerlich krank

sind”.

Ovanes Tumanian. Gewählte Prosa. Eriwan, 1977, S.201.

Wenn wir mit den Worten Levon Sarksians sagen,” armenischer Bauer

in der Türkei könnte sich abgesehen von dem Bauer in Alexandropol über seine

Landlosigkeit nicht beklagen.Weil er hier alle nach dem Maße seiner Kräfte

Grundstück hatte”.

Levon Sarkisian. Besuch nach Türkei Armenien. (auf armenisch),

Eriwan,1980, S. 71.

Nalbandian, der die Greueltaten der armenischen klerikal Agression und

amerikanischen Missionär in der Türkei bezichtigte, schrieb l861: “Längst

versprach der armenische, katholische Pastor Gasunian den Armeniern starke

147

Vormundschaft der französischen Regierung, organisierte Aufstände. Auch die

amerikanische Missionär waren sehraktiv”.

Налбандян М. сочинения т. 2, М., 1947, с.357.

Ein Jahr nach dem Aufstand „Olivenaufstand” im Jahre 1863 schrieb

armenischer Historiker Stepan Papasian: “Russlandarmenier besitzen nicht ein

Viertel der Freiheit, die die Türkeiarmenier besitzen. Unsere Nation ist von der

wohlwollenden, aufgeklärten Ottomanischen Republik privilegiert, hat die Lügen

und betrügerischen Bedingungen Rußlands nicht zugehört und wir sind glücklich,

dass der größte Teil unserer Nation Staatsbürger der Ottomanischen Rebublik ist.

Demzufolge wird sie ungefährlich und noch lange leben”.

Papasian S.Lehrstuhl der nationalen Geschichte. Konstontinopol,

1863.

Armenischer Historiker Mikaelian kam zu Recht zu dieser

Schlußfolgerung:” Wie die Eroberungspolitik der Kreuzzüge im Mittelalter auch

die Politik der europäischen Staaten in der neuen Zeitperiode, die Diplomatie der

Papsten während der Kreuzzüge und die Diplomatie der Großmächte in der Zeit

des Imperialismus brachten dem armenischen Volk Unglück und Qual”.

Mikaelian G.G.Die Geschichte von Kilikien...S.138.

Der Artikel in der Peterburgischer Zeitung “Голос” von einem Autor

veröffentlicht wurde,meldet uns über die hinterlistige und gefährliche Pläne der

Türkeiarmenier an.Im Artikel war geschrieben:” Die Schuß - und Kaltewaffen der

Armenier in Erzurum Vilajet sind ausreichend. Aus diesem Grund ist ihr

Verhältnis zu den Türken anders geworden. Ich wurde informiert, dass die

Armenier bewaffnete Gesellschaften organisiert haben. Diese Gesellschaften

verfolgen den Verlauf der Ereignisse sehr aufmerksam. Wenn es notwendig wird,

sind sie völlig bereit zu helfen”. Auch die armenische Zeitung “Mschak”

veröffentlichte den übersetzten Artikel.

Mschak, 1880, № 155.

Pfarrer Ismiralian-der Organisator der Aufstände Bab Ali und Sasun in

den Jahren 1894-95 gab während der Demonstrationen gegen Ottomanischen

Staat einem europäischen Journalisten mit Namen Georg Coulis solche eine

Erklärung: “Wir sind eine von den hoff, nungslosen Nationen. Wir kämpfen mit

all unseren Mitteln.Obwohl dabei manchmal Unschuldigen beeinträchtigt

werden, aber es hat keinen Sinn”.

Mikael Vardanian. Gechichte Daschnakisten. Paris, 1932, auf

Armenisch, c. 1S 156.

148

Die Schuld der Armenier an den blutigen Ereignissen in der Türkei am

Ende des XIX Jahrhunderts wurde von den armenischen Historikern selber

gestanden und bestätigt. Tschalchuschian schrieb: “Als die Informationen über

erdichteten „armenischen Massaker “aus der Türkei kamen”, sagte Velitschko:

“das ist zu Recht zu den Armeniern, sie haben das verdient!...”.

Чалхушьянь Гр. Армянский вопросы и армянские погромы в

России. Ростовъ на Дону, 1905, с. 25.

A.S.Arnold, der als Sekräter der Missionärsvereinigung gearbeitet hatte

schrieb in den letzten Jahren des 19. Jahrhunderts: “Armenier sind sowohl

rückhaltlose Verräter, als auch verantwortungslose Mörder”.

Armenia and the Armenians. The Presbyterian. 23.02.1894.

Der Initiator des im Jahre 1909 ausgelösten Aufstandes in Adana war ein

armenischer Pfarrer Muscheg-Erzbischof von Adana. In dem ins Armenische

übersetzten Artikel, den amerikanischer Missionär Krilman an die Zeitung “New-

York” geschrieben hatte, wurde dieses Ereignis geklärt: “Es ist wahr, dass die

Armenier sehr heißkopf, emotionell behandelten, alte Kampflieder sangen. Als

sie die Aufführung “Jules Caesar” spielten, steht ein Armenier auf, der sich als

Leiter hielt,und schreiend sagte. “Der Kaiser kann die ihm vorgelegte Krone

ablehnen, aber der künftige Kaiser Armeniens wird die ihm von den tüchtigen

Patrioten vorzulegene Krone nicht zurückweisen. Ausserdem ist es auch wahr,

dass junger, provocateurer, unerfahrener Muscheg durch die Gebiete von Adana

reisend seiner Nation vorschlug, dass sie wenig essen, ihre Kleidung verkaufen

müßten und dadurch Waffen kaufen. Er krönnte sich und liess sich

fotographieren. Um von jeder Waffe seinen Gewinn zu erzielen, sendete er die

Waffen ans Ufer von Adana. Um die Schützung der armenischen Viertel

schworen zweihundert armenische Kämpfer die Muslimen zu töten. Das ist auch

wahr...” (1).

Armenischer Autor Agop Babikian hatte besondres bemerkt, dass Adana

Ereignisse im Jahre 1909 von den Armeniern verübt worden waren. (2)

l. Armenisches Gespenst von Bischof Muscheg. Boston, 1916, auf

Armenisch, S 77-79.

2. Hago Babiquian. La situation des Armeniens en Turquie, expoise

par des documents, 1908-1912, Rapport, Constantinople, 1913, p.8-26.

Als die Partei “Daschnakisten” begründet worden war, hatte sie kein

Programm. Weil diese Organisation nicht der ideologischen Kampf, politische

Mittel, sondern Gewalt, Anschläge als wirksame Mittel gewählt hatte. Diese

Meinung wurde von einem armenischen Autor unter Berufung auf einen anderen

Autor erneut bestätigt: Das Komitee, das dem Prinzip von Karl Marx “eine

149

bewaffnete Truppe ist wirksamer als eine Menge Programme” folgte, legte

innerhalb 3 Jahre kein Programm vor.

Vartanian M.Die Geschichte des “Daschnakisten”. (auf Armenisch),

S 80, 85.

Das offizielle Programm dieser Partei wurde im Jahre 1892 an der

allgemeinen Tagung beschloßen. Folgende Bestimmungen fanden sich im

offizillen Manifest der Partei:

- kämpfende B anden organi si eren.

- um die revolutionäre Tätigkeit und den revolutionären Geist des

Volkes zu erwecken, alle Mittel in Wort und Tat einsetzen.

- um das Volk zu bewaffnen, alle Mittel, einsetzen.

- Revolutionäre Ausschüße organisieren und zwischen ihnen stabile

Beziehungen gestalten.

- einen Schein zum Kampf machen, Zuträger, Verräter, Geldverleiher

und Ausbeuter jeder Art in Angst setzen.

- Für Transport von Menschen und Waffen Verkehrsverbindungen

gestalten.

- staatliche Betriebe berauben und minieren.

Luis Nalbendian. Armenische revolutionäre Bewegung. 1963, S.168

Bedeutender armenischer Historiker Lalaian schrieb: “Daschnakisten,

die die Interessen der armenischen kontrorevolutionären Bourgeoisie verfolgtet,

betrogen mehr als 40 Jahre das armenische Volk mit ihrem national und sozialen

Schmus”.

Lalaian A.A Kontrarevolutionäre Rolle der Partei Daschnakisten.

“Historische Notizen”, T.2, M., 1938, S.79.

Aber in den 70-er Jahren des 19. Jahrhunderts, als der Patriarch der

osmanischen Armenier in Istanbul Nerses einen Orden von Sultan II. Abdül

Hamid bekam, nannte ihn “Angel”.

Antonian G.G.Reaktionäre Bewegung von Schamil...S.28.

Feindliche Kräfte bekamen mit Hilfe der Armenier an osmanischer Front

und in rückwärtigem Gebiet sehr wichtige Auskundschaftungen und hatten an

Armeniern Rückhalt. Später gestand der erste S Premierminister des

unabhängigen Armeniens und türkfeindlicher H.Katcazno dies in der Konferenz,

so: “Am Anfang des Herbsts 1914, als die Türkei in den Krieg noch nicht

eingetreten war, begannen sich revolutionäre armenische Banden mit großer

Anstrengung 2 im Kaukasus zu versammeln... Zuwider des Beschlusses der

Konferenz, die in Erzumm stattgefunden hatte gemeinsamen, der vor einigen

Wochen, schloßen sich die armenisch-daschnakische Föderation der

150

Versammlung dieser Banden und der Bewegung, die sie gegen die Türkei

beginnen wollten, seht aktiv an... wir hatten unsere Kraft zu urteilen verloren und

ließen uns nur träumen... “(67). (Es muß betont werden, obwohl die erste

Herausgabe des Buches” Die armenische revolutionäre Föderation

Daschnakisten) hat nichts mehr zutun” des oben gennanten Autors im Jahre 1923

in Wien war, wurde dieses Buch wie die andere von der Weltbibliothek beseitigt.

Aber in den letzten Zeiten ist die genaue Herausgabe dieses Buches Englisch im

Buchhandel vorhanden.

Hovanes Katchaznouni. The Armenian Revolutionnary Federation

(Dashnagtzaution) has nothing to do anymore, Armenian information

service, New York, 1955, p.1-2.

Ein anderer armenischer Autor K.S Papasian beschreibt diese

Geschichte in seinem Buch “Falscher Patriotismus” so: “Als in Europa der erste

Krieg ausbrach, verwendete die Türkei auf die Unterstützung des Deutschlands

einen besonderen Fleiß. Im August 1914 wollten Jöntürken, den in der

gesammten Konferenz mit Zustimmung der Daschnakisten gefassten ehemaligen

Beschluß werwirklichen und Kaukasusarmenier gegen Rußland rebellierten. Aber

die Daschnakisten haben dies abgelehnt und äußerten sich, dass wenn ein Krieg

zwischen Rußland und der Türkei ausbricht, dann werden sie als treue Bürger die

Türkei unterstützen. Aber sie bekundete manchmal, dass sie für die

Rußlandarmenier keine Verantwortung werden. Aber als die Türkei in den Krieg

eintrat, vergassen die Leiter der Daschnakisten ihre Treue der Türkei und führten

ihre Tätigkeit entsprechend Rußlands Interessen und vergassen auch die Gefahr,

die der Krieg den Türkeiarmenier mitbringen würde. Vorsichtsmaßnahmen, die

Beschlüße der Konferenz in Erzumm wurden vergessen und für den Kampf gegen

die Türkei wurden Freiwilligen eingeladet”.

Papazian K.S. Patriotizm Perverted. Boston. 1934, p.38 “Armenier! Mit Hilfe der zaristischen Regiemng werdet ihr euch mit

euren Blutverwandten einigend endlich eure Freiheit und Gerechtigkeit

erreichen”. (1)

Im Zusammenhang mit diesem Erlass des Zaren hat ein Teil der

Armenier gegen Türken gekämpft und der russischen Truppen angeschlossen,

und viele von ihnen haben ihr Vieh und die Vermögen verkauft, dann wiederum

freiwillig den Regimenten angeschlossen und an der Vernichtung gegen die

friedliche türkische Bevölkerung teilgenommen. Sie kannten die Region sehr gut

und hatten die russischen Truppen geleitet und die Diversionen ausgeübt (2).

1. Die Ziele und Faden der armenischen Revolutionäre. The

Armenian aspirations and revolutionary movements. Aspirations ET

movements revolutionaries Armenians. Album mu.2. p.36.

2. Gr. Tchalkouchian. Rotes Buch. Paris, 1919, Armenisch S.25.

151

Wie die armenischen Autoren Papasjan und Turabjan merken, den

Grund der Verordnungen der Daschnakleiter, die in den Dörfern verbreitet

wurden, hatten folgende Besonderheiten gebildet:

- “jeder Armenier, wenn er sogar sein Vermögen verkaufen lässt, muß

bewaffnet werden, auf keine Einberufung antworten und, einschließlich der

Moslems, diese Einberufung in die Armee behindern.

- wie es möglich ist, jeder bewaffnete Armenier soll aus der Armee

desertieren und sich in die armenischen Banden oder in die freiwillig gebildeten

Vereinigungen einschließen.

- als die russischen Truppen die Grenze übergehen, sollen die

Komiteemitglieder, Deserteure und die Banden sich an russische Truppen

anschließen und gemeinsam mit ihnen gegen die osmanischen Truppen kämpfen.

- sie müssen, mittels der Vernichtung der Versorgungsquellen und der

Telegraphenlinien die osmanische Armee und ihre Aufklärung zum Fiasko

bringen.

- an der Hinterfront, beim Sehen der Moslems minder als zwei Jahre alt,

sie in beliebiger Stelle und bei jeder Situation ums Leben bringen. (Vorher aber

waren solche Geschehnisse, daß die Kinder minder als zwei Jahre alt, sogar die,

die noch sich im Mutterleib befanden, getötet worden waren),

- die Lebensmittel, Waren und Vermögen der Moslems müssen erobert

oder verbrannt werden,

- es müssen gleichzeitig die verlassenen Häuser, Feldproduktion,

Kirchen und wohltätige Einrichtungen verbrannt werden und das muß so

aussehen, als ob das alles von den Moslems gemacht würde,

- es müssen die öffentlichen Kreise zielstrebig angestift werden, die

osmanischen Offiziere und Jandarmen müssen in den Fang geraten und getötet

werden.

- es müssen die verwundeten osmanischen Soldaten, die aus der Front

zurückkommen, getötet werden,

- in den Städten, in den Siedlungen, in den Dörfern müssen die

Aufstände, die Revolutionen organisiert werden,

- die Moral der moslemischen Soldaten und des friedlichen Volkes zu

verletzen und sie zu zwingen, daß sie in andere Stellen umsiedelt werden müssen,

- die Bomben und die Waffen zu produzieren, zu sammeln oder zu

kaufen und die Armenier zu bewaffnen,

- die von den Armeniern ausgeübten Aufstände, Revolutionen und die

Ermordungen auf den Namen der Moslems schreiben und das alles in In-und

Ausländischen Zeitungen und Zeitschriften drucken lassen.

- zum Nutzen der verbindlichen Staaten sich mit der Spionage

beschäftigen und ähnliche Handlungen ausüben”.

152

Papasjan K.S. a.g.e., p.37-38., Aram Turabjan. Les Volontaires

Armenians sous les Drapaux Francais, Marcelles 1917, p.6. Georges de

Maleville, a.g.e., p. 34-35.

Der armenische Autor Margosjan hat das auch bestätigt. Er war, im

Zusammenhang mit der Lage der osmanischen Armenier am Ende des 19.

Jahrhunderts, zu solchem Ergebnis gekommen, daß „in den so genannten

armenischen Regionen insgesamt 800 Tausend Armenier lebten” 895). Und von

hier geht eine interessante Tatsache aus. Also, bis zur von den Armeniern

ausgedachten Vernichtung des Volkes, das heißt, bis 1915 konnte die Zahl der

Armenier in dieser Region bis ungefähr 100 Tausend wachsen. Wenn es so ist, so

sind die Ansprüche der Armenier über die Vernichtung der 1,5 Mio. Menschen

nur ihre Fantasie.

Margosjan C.C. Westarmenien am Ende des XIX. Jahrhunderts,

Seite 322.

Wir möchten die Leser mit einer Meinung des ersten Premier-Ministers

Katschasnuni bekannt machen, seine Bücher waren später selbst von den

Armeniern aus dem Verkauf ausgeräumt und vernichtet: “Im Zusammenhang mit

dem Einkommen in solche ernste und sehr ernste ergebenen Ergebnisse haben die

speziellen Behörden des Transkaukasischen A.R.F. gegen den Willen unserer

Macht und gegen die Versammlung der Partei aufgetreten. Im Herbst 1914 haben

sich die armenischen freiwilligen bewaffneten Gruppen organisiert und gegen die

Türken gekämpft. Weil sie nicht gegen diese Organisierung und diesen Kampf

auftreten konnten. Das war das Ergebnis solcher Psychologie, daß sich die ganze

Generation des armenischen Volkes im Zusammenhang mit dieser Psychologie

entwickeln musste. Sie musste einen Ausgang daraus finden und hat gefunden...

In den armenischen Regionen der Türkei gibt es keinen Armenier. Die Türken

wussten, was sie tun, und heute gibt es keinen Grund dafür es zu leiden”.

Katchaznouni, Hovhannes, the Armenian Revolutionary Federation

(Dashnagizoution) has noting to do anymore, the Manifesto of Hovhannes

Katchaznouni First Prime Minister of the Independent Armenian Republic.

New York. 1955, p.2.

Noch vor dem ersten Weltkrieg hat der Minister für öffentlichen Sachen

des Osmanischen Staates und endlich als Außenminister dieses Staates

amtierende Noradungijan Gabriel Efendi, wie viele andere armenische

Deputierten, die Verratung ausgeübt und hat in seinem Vortrag auf der Konferenz

in Losanna darüber gesprochen, daß den 700 Tausend türkischen Armeniern 345

Tausend an die verschiedenen Orte Kaukasus, 140 Tausend nach Syrien, 120

Tausend nach Griechenland und auf die Inseln von Egheusmeer, 40 Tausend nach

153

Bulgarien, 50 Tausend in den Iran, und die Rest an andere Orte umsiedelt waren

(1).

Aber, wie der Hovannisjan aussprach, ausschließlich Syrien, waren in

die arabischen Länder - in den Libanon 50 Tausend, nach Iordanien 10 Tausend,

nach Ägypten 40 Tausend, in den Irak 25 Tausend und etwa 35 Tausend

Armenier nach Frankreich und Amerika, ein Teil nach Kanada und Zypern

umsiedelt (2).

1. Hadisjan A. Bildung und Entwicklung der Armenischen Republik

(Armenisch), Athen, 1920, Seite 335.

2. Richard Hovannisjan. The Ebb and Flaw of the Armenian

Minority in the Arab Middle East. - Middle East Journal, vol. 28, no. 1,

Winter, 1974, p.20.

Die nationalistischen Kreise, die gut wissen dass, die Mehrheit der in

Karabach lebenden Annenier aus den gregorianisierten christlichen Albanen

bestehen, hatten diese als Menschen der zweiten Sorte gehalten. Diese

Aussprache bestätigt auch der armenische Autor Arakelov. Er hat geschrieben,

daß für nationalistische Armenier “die Karabakharmenier die zweisortigen

Menschen sind”.

Arakelov Robert. Bergkarabakh. Die Schuldigen der Tragödie sind

bekannt. B., 1991, Seite 12.

Der armenische Historiker A. Ionnisjan hat geschrieben, daß in den

ersten fünfundzwanzig Jahren des XVIII. Jahrhunderts ein Viertel der

Bevölkerung der Stadt Iravan die Armenier und die Mehrheit der Bevölkerung

die Aserbaidschaner bildeten.

Ionnisjan A.A. Armenisch - russische Beziehungen im XVIII.

Jahrhundert. Band 2, Teil 1, Jerewan, 1964, Seite XXVII. Aus der Geschichte ist bekannt, daß die Armenier das Instrument der

russischen zaristischen Politik waren, überall, wo sie lebten, bemühten sie sich

ihre Ziele zu erreichen. Die armenischen Priester haben, um den Grund für die

Vorbereitung der Änderung der Namen der historischen aserbaidschanischen

Territorien zu legen, im Dezember 1779 in dem neulich gezogenen Ort im Gebiet

Rostow eine Siedlung namens Jeni Nachtschivan gegründet. Um diese Stadt zu

gründen hat Argutinski von der russischen Regierung die Erlaubnis erhalten.

Schon nach einigen Jahren funktionierten in dieser Stadt eine armenische Schule

und die Druckerei.

Arsumanjan A. Aragaz. Seite 309.

Am 2.Januar 1780 hat der Fürst Argutinski mit Suworov und mit

Lasarev (einer der reichsten Kaufmänner aus Petersburg, Gutsbesitzer) getroffen.

Es geschah zwischen ihnen ein zweistündiges Gespräch. Während des Treffens

154

wurde der Plan über die Bildung im Kaukasus, auf Kosten der historischen

aserbaidschanischen Territorien, eines armenische Staates besprochen. Am

3.Januar hat Argutinski, gemeinsam mit dem reichen armenischen Kaufmann O.

Jegisarjan, mit dem Fürst G.Potjomkin getroffen. Sie haben dem Chauvinist

Potjomkin eine utopische Karte von “armenischen Region nen" gezeigt. Auf ihre

Biete über die Renovierung des „Großen Armeniens" und über die Bildung in

Iravan eines armenischen Staates hat Potjomkin geantwortet, „daß es möglich ist,

aber ihr Patriarch muß gemeinsam mit einigen örtlichen Regierungsleuten die

Frage über die Rettung ihres Volkes aufheben, danach können wir ihnen

mithelfen".

Nersisjan M. Aus der Geschichte... Seite 49. Chatschatur Abovjan hat geschrieben, für die Armenier ist die

Eroberung der Iravan - Festung, kann sein, wichtiger als die Zerstörung der

Hölle. Bei solch einer Lage haben die russischen Truppen, mit Hilfe der

Armenier, die Iravan - Festung am l.Oktober 1827 erobert. Es geschah in der

Stadt die Vernichtung der Moslems. Parsamjan hat geschrieben, bei der

Eroberung der Iravan - Festung spielte eine große Rolle die Diversionen der

Armenier gegen den Chan von Iravan (1). Also, noch am 17.August 1827 geriet

bei dem Angriff auf Iravan das Kommando von Krasovski in den Kessel. Der

armenische Wissenschaftler Grigorjan Z. hat geschrieben, als die Truppen von

Gadschar die Russen von hinten einen Schlag geben wollten, hat einer Armenier,

der in den iranischen Truppen gedient und das iranische Brot gegessen hat,

verriet die Gadschar-Truppen und hat die Kanone gegen diese Truppen gerichtet

und geschossen. Damit hatten die Truppen Verluste gehabt (2).

l.Parsamjan B.A. Seite 44.

2.Grigorjan S. Beteüigung der Armenier an den russisch -persischen

Kriegen anfangs des XIX. Jahrhunderts. - „Probleme der Geschichte", 1951,

Nr.4, Seite 19. Die Armenier haben den Russen die allseitige materielle Hilfe ge-leistet.

Sie hatten während der Spitze des russischen - persischen Krieges, wie die

armenischen Autoren schreiben, das aus den Aser-baidschanern gehörenden

Feldern Getreide, aus den Gärten Obst und Gemüse, aus den Wiesen das Vieh

gestohlen und den größten Teil von diesen den russischen Truppen übergeben.

Grigorjan S. Probleme der Geschichte. 1951, Seite 22.

Nach der Eroberung der Iravan - Festung, die die Hauptstadt des

Westaserbaidschans war, wurde in der örtlichen Garnison ein Theaterstück

gezeigt. Dort wurde das Stück von dem an das Blut der uerbaidschaner gedurstete

„berühmten Dramaturgen" Gribojedov “Leid von dem Geist" gezeigt. Der Autor

des Theaterstückes hat Juch gemeinsam mit den besoffenen armenischen und

russischen goldaten dieses Stück gesehen. Darüber hat auch Latschinov

geschrieben(l).

155

Der armenische Historiker hat geschrieben, daß nach dem Eintreten des

„Ostarmeniens" (lies: Westaserbaidschans - Kursive ist von A.A.Mammadli) zu

Bestand des russischen Reiches die kompakte armenische Bevölkerung gebildet

wurde. Die in der ganzen Welt zerstreuten Armenier begannen nach

„Ostarmenien" zu kommen. Am Ende der 20. Jahre des XIX. Jahrhunderts kamen

ins von den Armeniern Ostarmenien genannte Westaserbaidschan aus Iran mehr

als 40 Tausend, aus der Türkei mehr als 90 Tausend Armenier (2).

Der armenische Wissenschaftler Leo hat auch bestätigt, daß „als die

Russen Iravan erobert hatten, bildeten die Armenier die Minder-heit der

Bevölkerung" (3).

l.Nersisjan M. Aus der Geschichte der russisch-armenischen

Beziehungen. Buch 1, Jerewan, 1956, Seite 199.

2.Ebenda, Seite 227.

3.Leo. Geschichte Armeniens. Teil 2, Seite 249. Am 21.Januar 1828 wurde das Gebiet Iravan, laut dem Erlass des

Zaren Nikolaj des I, in zwei Teilen geteilt - Iravan und Nachtschivanujesde. Wir

möchten erinnern, daß früher gleich nach dem Anschluss des Chanats Karabakh

an Russland P.Sisianov, um die Positionen des Zarismus in Karabakh zu

befestigen, hatte sofort angefangen hierher die Armenier aus den anderen

Regionen des Kaukasus zu umsiedeln (1). Der russische Autor Glinka hat auch

bestätigt, daß seit 1805 hierher aus Iran nach Nordaserbaidschan Wenweise die

armenischen Familien zu umsiedeln begannen (2). Der andere russische Autor

Selinski hat geschrieben, daß auf Kosten der bis 1823 umsiedelten Armenier die

gesamte Zahl dieser Familien zu 4.366 wuchs (3).

1. Beschreibung der Karabakhprovinz. - A.E.Chanykov.

Wirtschaftliche Lebensart der staatlichen Bauer des Ujesd Dschavanschir

des Gouvernements Jelisawetpol. MIEBGKSK, Tiflis, 188) Band 6, Seite 338.

2. Siehe: Glinka S. Beschreibung der Umsiedlung der aserbaid.

schanischen Armenier in die Grenzen Russlands. M., 1831.

3. Selenski S.P. Wirtschaftliche Lebensart der staatlichen Bauer des

Ujesd Sangesur des Gouvernements Jelisawetpol. MIEBGKSK, Tiflis, 1887,

Band 4, Seite 10.

Der berühmte russischer Analytiker, der im Kaukasus tiefe

Untersuchungen durchgeführte Selinski hat in dieser Zeit die mindere Zahl der

Armenier in Karabakh, in Sangesur, in Iravan bestätigt. Er hat geschrieben, daß

“in Sangesur bis XIX. Jahrhundert insgesamt nur drei armenische Dörfer waren”.

Selinski S.P. Wirtschaftliche Lebensart der staatlichen Bauer des

Ujesd Sangesur des Gouvernements Jelisawetpol. SPb. 1886, Band 4, Seite

10.

156

Der russische Diplomat Gribojedov hat in diesem Zusammenhang

geschrieben; “Wir haben immer daran gedacht, daß die Angst der Moslems

davon, daß die Armenier auf ewig zu diesem Boden gekommen sind und nie von

hier umsiedeln, muss behindert werden. (1)

Es ist interessant, es wurden nach dem Vorschlag des russischen

Botschafters die falschen Informationen über die zeitweilige Unterkunft der

Armenier gegeben. Gribojedov hat geschrieben, wir müssen die in diese schwere

Situation geratene Moslems immer beruhigen, ihnen über die zeitweilige

Unterkunft der Armenier erzählen, damit die Aserbaidschaner von dem

Gedanken, daß “die Armenier hierher auf ewig gekommen sind” entfernt werden

(2).

1. Gribojedov A.S. Notizen über die Umsiedlung der Armener...

Werke, Band 2, Seite 341.

2. Ebenda.

Der armenische Historiker Agajan hat geschrieben, daß “1831, das heißt,

nach Massenumsiedlungen der Armenier aus dem Iran und der Türkei die Zahl

der Bevölkerung im Gebiet Armenien zu 164.450 Tausend wurde. 82.377

Tausend von dieser waren die Armenier. 35.560 von diesen waren aus dem Iran,

21.660 Tausend waren aus der Türkei umsiedelte Armenier. Nach dem Anschluss

an Russland hat die Zahl der hiesigen Armenier begonnen zu wachsen”.

Agajan Z.P. Sieg der Sowjetmacht und Wiedergeburt des

armenischen Volkes. M., 1981, Seite 27.

Bis zur Umsiedlung der Armenier aus dem Iran und der Türkei nach

Nordaserbaidschan bildeten die Armenier in Iravan die Minderheit der

Bevölkerung. Gerade nach der Umsiedlungspoilitik bildeten die Armenier 1850

schon 8 Prozent der Bevölkerung, 1879 - 9 Prozent, und 1897 - 10 Prozent. Diese

Zahl bestätigen auch die armenischen Wissenschaftler Parsamjan, Pogosjan und

Arutjunjan.

Parsamjan W.A., Pogosjan S.A., Arutjunjan N.R. Geschichte des

armenischen Volkes. Armutschpedgis, 1962, Seiten 131,158.

Später, um die uralten Traditionen der russisch-armenischen

Verbindungen zu beweisen, wurden in Petersburg mächtige Bücher unter den

Namen “Verbindungen des armenischen Volkes mit Russland” und “Sammlung

der Aktenzeichen betrefflich die Geschichte des armenischen Volkes” gedruckt.

In diesen Büchern wurden die leitende Position Aserbaidschans im Kaukasus,

seine Geschichte, seine Fläche falsifiziert. Seit diesen Zeiten waren der größte

Teil von Karabach, Schamachi und Gandscha als auch eine Reihe von anderen

Territorien Aserbaidschans als armenische Territorien gezeigt und damit wollten

157

sie die russischsprechende Bevölkerung als auch die Weltöffentlichkeit in falsche

Richtung richten. Das bestätigt auch der Historiker Ezov.

Ezov G.A. Verhältnisse des Peters des Größten mit dem

armenischen Volk. Dokumente. SPB, 1898; Sammlung der Aktenzeichen die

zum Schau der Geschichte des armenischen Volkes gehören. Teile 1 und 2,

M., 1833, 1838.

Der deutsche Reisende Morris Wagner, als er 1843 in Iravan war, hat

über schwere Situation in dieser Region so beschrieben. Wagner hat weiter

geschrieben, daß “nicht zufallig ist, trotz des religiösen Hasses, will die Mehrheit

der in der Stadt Iravan lebenden Armenier wieder nach dem Iran zurückkehren”.

Artasches Abegjan. Der deutsche Reisende Morris Wagner in

Armenien. Wien, Armenisch. 1857 Seite 9.

Die Armenier haben sich bemüht den Image und die Funktionen des

Kathalikoses zu vermehren. Endlich, nach ihren mehrzähligen Anwendungen,

laut dem Erlass des Zaren von 1l.März 1836, waret die Rechte und die

Verpflichtungen des Kathalikoses bestimmt. Laut dem Erlass durfte sich der

Kathalikos nur mit den religiösen Sachen beschäftigen. Der Kathalikos durfte mit

den ausländischen Kirchen nur durch das Außenministerium Russlands im

Briefwechsel stehen. Aber trotzdem hat die armenische Kirche hat immer das

feindliche Saatgut gegen die moslemische Bevölkerung, gegen die Türken gesät

und diese Politik fortgesetzt. Insbesondere, 1836 hat Russland seinem Erlass den

Prozess der Vernichtung der albanischen Kultur mit der Unterordnung der

albanischen Kirche der armenischen gregorianischen Kirche beschleunigt. Der

armenische Historiker M.Ormanjan hat geschrieben, “Thron der Chasar-Albanien

wurde Anfang des 19. Jahrhunderts infolge der Mischung der Chasar-Albanen

oder Agwanen mit Armeniern vernichtet”.

Ormanjan M., Armenische Kirche: Geschichte der Leitung, innere

Struktur, jetziger Zustand. M., 1913.

Der armenische Historiker Leo hat geschrieben, „wenn es keine

russische revolutions-demokratische Bewegung und keine Tätigkeit von

Nalbandjan gäbe, so würden die türkischen Armenier schon lange her physisch

vernichtet werden”.

Antonjan G.G. Reaktionsbewegung von Schamyl und einige

Probleme des armenischen öffentlichen Denkens im 19. Jahrhundert. B.,

1952, Seite 26.

Artsruni hat in seinen publizistischen Artikeln und der Raffi in seinen

Romanen “Chent”, “Dschalaladdin” und “Iskra” gegen die Nachbarvölker die

Rassenintoleranz und die Feindschaft propagandiert, sie haben auch in

158

Beziehungen gegen Aserbaidschaner, Türken und Kurden die

Assimilationspolitik propagandiert.

Das bestätigte auch der armenische Historiker Antonjan (123).

Antonjan G.G. Seite 29.

Als der erste Weltkrieg ausbrach, kamen aus verschiedenen Regionen

des zaristischen Russlands, aus dem Ausland stromweise die Armenier nach

Tiflis und schrieben in die bewaffneten freiwilligen Gruppen ein. Die im

Kaukasus gebildete freiwillige armenische Armee unterschied sich durch ihre

Grausamkeit. In ihren Reihen waren mehr als 195 Tausend bewaffneten

armenischen Soldaten. Im Bestand dieser Armee sind mindestens acht Regimente

unter dem Namen “armenisches nationale Regiment” aus jetzigem Armenien auf

das Territorium der Türkei übergangen. An der Spitze dieser Regimenten standen

die an dem Blut der Menschen gedursteten Räuber wie, zum Beispiel, Andranuk,

Dro, Hamasasp, Kerri, Dschanpoladjan, Banducht, Argutinski, Chetscho. Außer

diesen Kräften, die gemeinsam mit russischen Truppen gegen die Türken,

Moslems gerichtet wurden, hatten die den Namen “die Feinde des Türken, des

Aserbaidschaners” gewonnenen Smbat, Nikol, Avo, Semljak, Hadschi Lewon,

Wardan, Bjischkjan (Gaj), Satrjan, Balajan und viele andere Chmbareten jeder

seine eigene Truppe. Diese Truppen haben die friedliche Bevölkerung

unbarmherzig vernichtet, sie unterschieden sich durch ihre Brutalität auf dem

Kampffeld.

Armenische Freiwilliger. Petersburg. 1916, Seite 12.

“Die an der Spitze der Freiwilligerbewegung stehenden Blutsaug-er-

Chmbareten wie Andranik Pascha, Hamasasp haben mit ihren Daschnaktruppen

die türkischen Frauen und Kinder, die Alten und die hilfslosen Menschen durch

die Dolche vernichtet und sie haben sich durch ihre “Kühnheit” unterschieden.

Die Ermordung der Tausenden türkischen arbeitsamen Menschen war die

Hauptfolgerung von daschnakischen Freiwilligerbewegung”.

Lalajan A.A. Historische Notizen.

Angefangen am Anfang des 19. Jahrhunderts, nach der Umsiedlung der

Armenier aus den Osmanli - und Gadscharstaaten nach dem Kaukasus,

einschließlich Georgien, wurde das Fundament für die Konflikte und die

Zusammenstöße bis heutzutage zwischen den angekommenen Armenier und den

hiesigen Georgiern wegen der Grundstücke gelegt. Die reichen Armenier haben

zielstrebig von den Georgiern die Grundstücke gekauft. Das hatte auch der

armenische Historiker Ischchanjan bestätigt. Er hat geschrieben, “die georgischen

Aristokraten verkaufen ihre Grundstücke den armenischen Kapitalisten, anders

gesagt, die Georgier verkaufen ihre ihnen gehörenden Grundstücke den fremden

Armeniern” (1).

159

Ischchanjan hat später mit dem Ausdruck “die in solchen Ujesden wie

Sangesur (Westaserbaidschan, das heißt, jetzige Territorium von Armenien -

A.M.) besiedelten Armenier” (2) nochmals die Tatsache der Ansiedlungheit der

Armenier nach Kaukasus bestätigt.

1. Ischchanjan B. Wirtschaftliche und öffentliche Gründe des

armenischen - georgischen Antagonismus. Tiflis, 1914, Seite 38.

2. Ebenda. Seite 42.

Der armenische Historiker Ischchanjan hat mit der Unruhigkeit über die

georgische Föderalisten geschrieben und in ihrem Namen hat er darüber

gesprochen, “daß die armenischen Kapitalisten nicht nur mit der Eroberung der

georgischen Grundstücke befriedigt werden, in der Zukunft werden sie sich

bemühen noch mehr Armenier aus den armenischen Regionen hierher zu bringen

und damit konnten sie auf den georgischen Territorien eine armenische Kolonie

bilden”.

Ischchanjan B. Wirtschaftliche und öffentliche Gründe., Seite 72.

Diesen Gedanken hat auch der Ischchanjan bestätigt. Er hat geschrieben,

daß 1897 im Gouvernement Tiflis die armenische Bevölkerung 19 Prozent von

der ganzen Bevölkerung, 1910, das heißt, in 15 Jahren 26,17 Prozent ungefähr

um 7- mal vergrößert, betrug. Dementsprechend betrugen die Georgier früher

44,50 Prozent der Bevölkerung und später betrug es 41,24 Prozenten, das heißt

um 3,25-mal vermindert.

Ischchanjan B. Wirtschaftliche und öffentliche Gründe., Seite 75.

“Die Armenier begründen mit solchen Ausdrücken ihre Betrüge, daß in

Georgien, als orthodoxales Land, nie die Menschen gaben, die der römisch-

katholischen Kirche gehörten, und nicht geben konnten. Deswegen haben

Armenier in ihnen gehörenden Zeitungen gefordert, daß alle georgischen

Katholiken sich an sie anschließen und ihre Gottesdienste in armenischer Sprache

ausüben sollten”.

Kanadpev I.K. Seite 79.

Am H.Dezember hat Armenien unerwartet seinen Nachbarn Georgien

angegriffen. Der Premier-Minister Georgiens Schordanija hat sich an sein Volk

gewandt und den armenischen Angriff so geschätzt: “...Die richtige Erklärung

kann man in der Charakteristik der Regierung von Katschasnuni finden; er frisst

den Kalb wie ein Wolf, weil es seine Natur ist. Diese Regierung konnte im

Frieden nicht leben, hat diesen oder jenen Nachbarn angegriffen, weil sie wie ein

Wolf alles befassen und schlucken möchte. Die Armenier verstehen sogar nicht,

daß sie trotz der Feindlichkeit gegen die Moslems mit Georgiern eine Toleranz

160

demonstrieren müssen. Aber stattdessen verbrennen sie auch diese Brücke”.

Diese Strophen hat der armenische Autor Richard Hovanisjan geschrieben.

Richard G. Hovannissian. p. 109-110.

Die Zeitung “Mschak” hat im Sommer 1880 über die Handlungen der

Armenier gegen die kurdische Bevölkerung erzählt und geschrieben, daß “für

Konstantinopel gestern und heute sehr gespannte Tage waren. Am 28.Juli hat

man berichtet, ... daß aufgrund der nationalen Rache mächtige bewaffnete

Gruppen der Armenier die kurdischen Dörfer in Vaspuraka angegriffen und 7

Dörfer verbrannt und zerstört...”.

Mschak. 1880, Nr.161.

Selbst die armenischen Autoren bestätigen, daß die Rolle

Daschnakzutün bei der Ermordung der kurdischen Bevölkerung sehr groß war.

Diese Tatsache hat auch der mit seinen Verleumdungen gegen die Moslems und

Türken gerichteten Artikeln bekannte armenische Schriftsteller Herand

Pasdermatschijan gezwungen zu bestätigen. Er schreibt: “1897 kam von der Seite

der daschnakischen Partei aus dem Iran nach Chanasur eine sehr disziplinierte

Armee an der Spitze von Chatscho, um die dortigen Kurden völlig zu vernichten.

Die daschnakische Partei hat 300 militärpflichtige Armenier au Iran nach

Chanasur gesandt. Sie haben dort die der kurdischen Gemeinde Maseruk

gehörenden Kurden völlig vernichtet und ihre Zelten verbrannt”.

Herand Pasdermacijan. Historisches Armenien. Teheran, 1369,

Persisch, Seite 446.

Der armenische Schriftsteller Amajak Siras hat in seinem Buch

geschrieben, daß 1896 die Armenier die kurdischen nationalen Kleidungen

angezogen und die Türken angegriffen haben (1). In einer anderen Stelle seines

Werkes hat Amajak wieder dieses Thema angeschnitten und geschrieben, daß im

Hause des Sohnes des Meisters Martiros Vahan (Bitlis) viele nationale kurdische

Kleidungen gefunden waren (2). Die Armenier hatten die kurdischen Kleidungen

angezogen, die osmanischen Angestellten erschossen und sich dahinter versteckt,

daß die Türken von Kurden angegriffen glauben lassen und die Zusammenstöße

zwischen den Türken und Kurden provozieren.

1. Amajak Siras. Heimatland. M., 1979, Seite 150.

2. Ebenda. Seite 158.

In dem Roman “Chent” eines anderen armenischen Schriftstellers Raffi,

laut der Utopie des Helden des Romans Vardan, und in der ganzen Welt sind

keine Kurden mehr vorhanden, wegen ihrer “Zurückbleibenheit haben sie sich

mit Armeniern vermischt”.

Antonjan G.G. Reaktionsbewegung von Schamyl... Seite 29.

161

Es ist nicht zufällig, daß der französische Premier-Minister Clemanso

damit gesagt hat, daß “für die Vermischung das armenische Volk ein sehr

gefährliches Volk ist; in der Regel fordern sie viel Geld und stattdessen geben sie

nichts zurück” (1).

Daschnakzütun, die die deutschen Okkupanten unterstützte, hat am

28.Mai 1918, in einem Verband, das Armenische Nationaler Rat hieß, die

“unabhängige” Armenische Republik erklärt. Der arme-nische Historiker Lalajan

hat geschrieben, “Nationaler” Rat, wie er sich “in armenischen Gebieten als

einzige Macht hielt”, hat die Bildung der Regierung an Ov.Katschasnuni erteilt.

Ov.Katschasnuni ist nach Armenien gegangen und hat gemeinsam mit dem

Mordskerl Aram Pascha (Innenminister), dem Henker des armenischen Volkes

Al.Chatisjan (Außenminister), dem Abenteurer Achverdov (Militärminsiter) und

mit den anderen eine Daschnakregierung gebildet (2).

1. Richard D. Hovannissian, vol. 2, p. 404.

2. Lalajan A.A. Konterrevolutionäre Rolle Daschnakzütun partei. -

Historische Notizen.

M., 1938, Seiten 79-107.

Betreffend der Lage Armeniens zu dieser Zeit hat der Hovanesjan

geschrieben, daß “das Existieren Armeniens als ein Land nicht möglich wäre. Es

hat nicht für seine Unabhängigkeit gekämpft, es war ein russischer Stempel in

einer von seiner Provinzen. Es sollte die Regierung für die anderthalb Millionen

der türkischen Armenier nicht Jerewan sondern in Karin (Ersrum) oder in Van

sogar in Kilikien sich befinden. Sie brauchen jetzt schnell zu sich nach Haus

zurückzukommen.

Richard G. Hovannissian., p. 450.

Am 4.Juni 1918, nach dem Batum - Vertrag, hatte Armenien bei 9000

km2 nur 324.285 Einwohner gehabt. Autor Ananikjan hat geschrieben, daß sich

die “daschnakische Regierung, nach der Unterzeichnung des Vertrages, im

Telegramm, das an Enver Pascha, an Talat Pascha gerichtet wurde, persönlich

ihnen bedankt und geschrieben hat: Wenn es Sultan nicht gäbe, so würde kein

freies Armenien existiereh!!!”.

Ananikjan B. Ideen und politische Krache von Daschnakzütun.

Iravan, Armenisch. 1979, Seite 25.

Der armenische Historiker Agajan hat geschrieben: “1918 (nach dem

Batum - Vertrag) hatte Armenische Republik nur 6 km Eisenbahn, 10 Waggons

und 1 Dampflokomotive” (1).

Die Daschnakleiter die großen Ambitionen hatten hatten sehr schwache

Wirtschaft, um ihre “Republik” zu ernähren. Wegen der Not und der

162

Zerstörungen litten Tausende Bauer, insbesondere die aserbaidschanischen

Türken, in Daschnakarmenien unter Verhungerung und an Armut, die waren

vernichtet. 65 Prozent der Bevölkerung von Sardarabad, wo die Mehrheit

Aserbaidschaner bildeten wurde ums Leben gebracht. Die in Armenien gedruckte

Zeitung “Ajastani aschchavator” hat geschrieben, daß auf die Bewohner der

Dörfer Verin, Garanlig, Kolagiren, Keschischkend, Kochv, Kosa Mammad und

anderer Dörfer wurde Massenmord ausgeübt (2).

1. Agajan Z.P. Sieg der Sowjetmacht und Wiedergeburt des

armenischen Volkes. M., 1981, Seite 57.

2. Ajastan aschchavator, 25.April, 9, 21.Mai 1919.

Die armenischen Daschnaken haben absichtlich die Politik der

Vernichtung der aserbaidschanischen Türken durchgeführt. Der armenische

Autor Hovanesjan hat geschrieben, nur “seit Anfang 1918 bis zum l.August

waren die Informationen über die Zerstörung der 300 moslemischen Dörfer... es

war auch bekannt, daß die Männer von sechs Dörfern getötet wurden, und ihre

Frauen als Geschenk den armenischen Kämpfern übergeben waren.

Aserbaidschan darf nicht mehr den Verlust seines Territoriums und diese

Barbarei dulden” (1).

Leser, nimm Dich in Acht! Der armenische Wissenschaftler anerkennt

die Massaker und die Verhöhnungen gegen die Moslems in ihrem Land als

Wildheit. Hovanesjan hat weiter über die schlechte Situation der

aserbaidschanischen Flüchtlinge erzählt und geschrieben: “Es waren in der

Hauptstadt Armeniens noch 13.000 Menschen, und um die Hauptstadt 50.000

Menschen, moslemische Flüchtlinge, die unter der Kontrolle der Christen

standen. Im Süden der Hauptstadt des christlichen Armeniens waren 70.000-

80.000 moslemische Flüchtlinge und die armenische Leitung hat keine Hilfe für

die geleistet” (2).

Die Daschnakregierung hatte mit den territoriellen Ansprüchen an die

Nachbarrepubliken und die Völker aufgetreten. Die Armenier hatten 1919 mit

den Ansprüchen an die Ostgebiete der Türkei aufgetreten. Hovanesjan hat

geschrieben: “in allen Gebieten, wo die Armenier die Minderheit der

Bevölkerung, nicht mehr als 30 oder 35 Prozent bildeten, war das armenische

Problem immer “einfach schwer” (3).

1. Richard G. Hovannissian. p. 180.

2. Ibid. p. 182-183.

3. Ibid. p. 265.

Der andere armenische Autor Arschawir Melikjan hat die Beziehungen

der Daschnaken mit den Nachbarvölkern so beschrieben: “Daschnakregierung hat

statt der friedlichen Beziehung mit den Nachbarvölkern ihnen den Faust gezeigt,

163

hat angefangen sie zu bedrohen, und wollte sich von der Nationalismuskrankheit

nicht heilen”.

Zeitung Karmin astg (Goldstar), 1920, Nr.74.

Der armenische General Andronik Osanjan hat 1918 gesagt, “Russland

hat für uns jede Menge von der Munition und den Waffen, Lebensmitteln und die

Kleidungen liegen lassen”.

Agajan Z.P. Sieg der Sowjetmacht... Seite 49.

Später hat der sich in den Parteifunktionär der Sowjetunion umwandelte

Anastas Mikojan in seinem Buch “Kampfwege” die Antwort auf das Telegramm

von Schaumjan dem Andronik zitiert: “Ich habe Ihr Telegramm erhalten. Ich

habe dessen ganzen Inhalt Moskau berichtet. Ich begrüße Sie einen richtigen

Helden in Ihrer Person”.

Mikojan A.I. Kampfwege. Buch 1, M., 1971, Seite 42.

Die armenischen Zeitungen hatten geschrieben, “Die

konterrevolutionäre Daschnakregierung hat 1920, mit dem Ziel der Bestrafung

der “Ungehorsamen”, den Flussarm von Zengifluss zugemacht. Die sich dem

Fluss entlang befmdende Territorien von Gojtscha bis Zengibasar (in den

armenischen Archiven sind die Toponyme noch erhalten geblieben) haben viele

Dörfer zur Wüste verwandelt. Hier waren viele Menschen, Vieh und Ackerfelder

vernichtet”.

Yoqovurd, Nr. 102, 29.06.1920.

Wie die armenische Presse geschrieben hat, “G. Muradjan, einer von

den Daschnaken der Regierung von Gojtschasee (Leser, nimm dich in Acht, die

armenische Zeitung gibt den Namen des Sees wie es türkisch heißt - Kursive von

A.M.), war sehr stolz darauf, daß er seine Banditentätigkeit der Zerstörung

der aserbaidschanischen Dörfer der nördlichen Küste gewidmet hat und erklärte,

“... dank den Maßnahmen unserer Regierung (Daschnakregierung - A.M.) haben

die Bewohner dieser Dörfer (Tochludscha, Agbulag, Ardanisch u a.) Armenien

verlassen... Ich habe die verlassenen Dörfer gesehen, dort hatten einige Katzen

und Hunde die Ruhe des Friedhofes gesehen und mit seltsamer Stimme geheult.

Die Bewohner dieser Dörfer haben viele Kartoffeln, Getreide und Weizenfelder

gelassen. Die Regierung kann in diesen Dörfern mehr als zwei Millionen

Getreide und eine halbe Million Kartoffeln sammeln...” Diese Offenbarungen

waren in der bürgerlichen Zeitung “Yogovurd” geschrieben.

Yoqovurd, Nr. 105, 1920.

Anastas Mikojan hat am 22.Mai 1919 in seinem Bericht an RK (B) P, an

Lenin mitgeteilt, daß “die Daschnaken, die die Spionen der armenischen

164

Regierung sind, Karabakh an Armenien anschließen möchten. Aber für die

Bevölkerung von Karabakh bedeutete das das Verlieren der Lebensquellen in

Baku und die Verbindung ihres Schicksals mit Iravan, mit dem sie nichts

verbunden hat”.

(MPA bei der KP der Sowjetunion, Fonds 1, Seite 1, Bericht Nr.

45252, Blatt 1).

Der Anführer der daschnakischen Armee Nakatschakjan hat;

geschrieben, “erst von dem Standpunkt aus ist die Strategie der Eroberung des

Karabakhs sehr vorteilhaft; das ist die Garantie der Sicherheit Sangesurs von

nördlicher Seite und mit der Eroberung von Ordubads wird die Ruhe für Sangesur

von der Seite Nachtschivan versorgt”. Weiter hat er geschrieben, also, Scharur

Nachtschivan werden von Aserbaidschan entfernt und damit wird die Situation

für die Eroberung dieses Territoriums entstehen”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3, p. 141.

Die aus dem Zentrum die Verordnung erhaltenden Daschnak banditen

haben im Bezirk Basch-Garni Dutzende aserbaidschanische Dörfer vernichtet, die

Frauen, die Kinder, die Jugendlichen und die Alten ermordet und ihr Vermögen

ausgeraubt” (1).

Einer der “Schaffenden”, der Häupter der Daschnakregierung

A.Agadschanjan hat in dem von ihm am 21.Juni 1920 geschriebenen Brief

erzählt: “Sangesur ist von uns erobert worden. Diese Region ist so reich, daß sie

unsere Schulden einige Male bezahlen kann. Schon zwei Tage geschehen hier die

unvorstellbaren Ausraubungen - es wird mit der Gewalt Getreide, Weizen, Reis,

Samoware, Teppiche Geld und Gold entnommen... Der Finanzminister hat

gestern hierher mit den organisierten Gruppen zwei seine Agenten geschickt...

Wir verlieren viele Schätze...” (2).

1. Staatliches Archiv Armeniens, Jerewan, Dok.644, Seite 1-2, 17,

F.67.

2. StaatHches Archiv Armeniens, Jerewan, Dok.116, Seite 96, F.65.

Die armenischen Quellen haben im Zusammenhang mit den

tragödischen Ergebnissen der Vernichtungspolitik der Daschnaken gegen die

Nichtarmenier interessante Berichte vorgestellt. Also, während der zweieinhalb

Jahre, in den die Daschnaken an der Macht waren, war die Zahl der Bevölkerung

in Armenien (in Westaserbaidschan) um 35,5 Prozent gesunken. Daneben war die

Zahl der Türken um 77 Prozent, der Kurden um 98 Prozent, der Jesiden um 40

Prozent gesunken (1).

In diesem Zusammenhang hat der armenische Autor Zaven Korkodjan

geschrieben, daß die Daschnakmauseristen in Jahren 1918-1920 von 575 Tausend

165

Aserbaidschanern, 565 Tausend Menschen ermordet oder sie mit Gewalt

weggejagt haben” (2).

1. Historische Notizen., Seiten 79-107.

2. Zaven Korkodjan. Bevölkerung des Sowjetarmeniens. 1831-1932.

Iravan, 1932, Armenisch, Seite 184.

Der Sekretär der französischen Vertreterdelegation Filipp Bertelot hat

die Ansprüche der Armenier so geschätzt: “Die Bildung Armeniens ist schwer,

weil die Armenier nicht überall die Mehrheit der Bevölkerung bilden. Und ihre

Unterkunft in dem Lande, wo starker Kern der Nation wie Kilikien ist, bringt zur

großen Empörung, weil sich diese Territorien von mehr als 400 km entfernt

Armenien befinden und die Unterkunft der Armenier mit solchem Maße bringt zu

ihrer Unterkunft als Minderheit der Bevölkerung in den Staaten. Wenn solche

geniaie Empfehlung betreffend die Unterkunft der Bevölkerung verwirklicht

wird, so werden sie die Vertreter der Mehrheit wählen, die feindlich zu Armenier

sind ... Gegen die Bildung des Großen Armeniens von Trabson bis Alexandretta,

gegen diese Utopie stehen die Realität und die Logik”.

Richard G. Hovannissian. vol. 2, p. 454.

In der kurzen Zeit, als die Daschnaken an der Macht waren, haben sie

mit ihren Nachbarn - mit der Türkei, Georgien und Aserbaidschan gekriegt und in

allen drei Fällen haben sie schändlich verloren. Danach haben die Häuptern der

Daschnaken an die ganze Welt geschriehen und um die militärische Hilfe

gebeten. Diese unehrliche, unrechtliche und unäthische Position der Armenier

brachten die westlichen Länder zur Empörung. Es ist nicht zufällig, dass von

diesen Handlungen der Armenier satt gewordene Premier-Minister

Großbritanniens Lloyd Dschordsch die Bedingungen gestellt hat, die Armenier

wie die Griechen müssen selbständig kriegen: “Wenn sie nicht imstande sind ihre

Grenzen zu bewahren, dann braucht die Welt keine solche Nationalität und bei

solcher Situation darf kein alliierter Staat ihnen zur Hilfe sogar einen Bataillon

schicken” (1).

Der Premier-Minister Italiens Frantschesko Nitti hat darüber wunderbar

ausgesprochen: “Die Alliierten dürfen dem Armenien das nicht geben, was sie

nicht haben” (2).

1. Richard G. Hovannissian, vol. 3, 80

2. Richard G. Hovannissian, vol. 3, 83.

Die Armenier hatten die feindliche Propaganda gegen die Türken

fortgesetzt. Die skandalen armenischen Kreisen hatten berichtet, um die

“armenische Frage” zu lösen, muss das Blut vergossen werden. Man muss den

Boden “des Türkiscnen Armeniens” mit dem Blutstrim bewässern”.

Chochurdain Hajastan, Nr.118.1923.

166

Später hat der berühmte Partei - und Staatsfunktionär Armeniens

Mjasnikjan am 29.November 1923 in der Zeitung “Chochurdain Hajastan” so

geschrieben: “Das Wesen der Nationalpolitik der Daschnaken war wie folgt.

Armenien von Nichtarmenier, insbesondere von den feindlichen Tataren und den

Menschen nicht ähnlichen Türken, zu befreien: “Hasst die Türken, vernichtet die

Moslems, verbrennt ihre Dörfer, raubt ihr Vermögen aus und damit kriegt ihr für

euch den Titel der Chmbeten...” (1).

Die Daschnaken haben die Vernichtungspolitik nicht nur gegen die

Moslems sondern auch gegen die Russen durchgeführt. In seiner anderen Rede

hat Mjasnikjan über den nationalen Hass der chauvinistischen, nationalistischen

Daschnaken, ihrem Volk widerliche Hassenpolitik erzählt und geschrieben: “Sie

haben die moslemischen und die russischen Dörfer Armeniens verbrannt und mit

den Dolchen vernichtet. Einer der armenischen Patrioten hat vorgeschlagen, die

Daschnaken den staatlichen Wappen so darzustellen: Der mit dem Mauser auf

dem Schulter laufende Hase... Wer stand an der Spitze der daschnakischen

Armee? Von Aram bis Ruben, von Martiros bis Pilos aus den unverschämten,

räuberischen, banditischen Chmbeten. Diese Armee hat gegen die unbewaffneten

Moslems gekämpft, sie ausgeraubt und war begabungsvoll und mutig” (2).

1. Mjasnikjan A.F. Ausgewählte Werke. Jerewan, 1965, Seite 364.

2. Ebenda. Seite 354.

Der erste Premier-Minister Armeniens Katschasnuni hat das auch

bestätigt. Er hat den Armeniern die bittere Wahrheit anerkannt und geschrieben:

“Wenn wir nach der Erklärung der unabhängigen Republik die von uns

durchgeführten schwere Arbeiten und die erhaltenen Ergebnisse einschätzen

wollen, so wir können sagen, dass die auf die Schulter unseres Volkes gefallene

Belastung - die Bildung der Staatlichkeit und die Arbeit der Leitung des

staatlichen Lebens, außer unseren Möglichkeiten waren ... Wir waren keine

Staatsleute”.

Ananikjan Bakunz. Ideen-und politischer Krach der

Daschnakzutünpartei. Erewan, 1979, Seite 224.

Galojan hat geschrieben, “Nach dem Batum-Vertrag (4.Juni 1918)

bildete das Territorium, das zu Armenien gehörte, nur 8 Tausend km2”.

Daraus kann man zu solch einem Ergebnis kommen, dass wenn wir aus

dem Territorium des jetzigen Armeniens 29 Tausend km2

8 Tausend km

2

subtrahieren, so wird das Restterritorium von 21 Tausend km2 zu Aserbaidschan

gehören. Also, “die armenische Eroberung” als politischer Begriff wurde Anfang

des 20. Jahrhunderts in offiziellen Dokumenten erschienen.

Galojan G. Arbeitsbewegung und die nationale Frage in

Transkaukasien. Jerewan, 1969, Seite 261.

167

Der armenische Autor H.Asatjan hat in diesem Zusammenhang

geschrieben: “Den Weg für die Eroberung des Orients hat der russischen

Bürgerschaft die Daschnakzutünpartei eröffnet”. Diese Partt hat sich in ein Mittel

der Hilfeleistung für die Verwirklichung dc Pläne der russischen Bürgerschaft

verwandelt”.

“Nor ugi”, Iravan, 1929, Nr.1, Seite 369.

In den 20er Jahren des 20. Jahrhunderts waren mit dem Erlaubnis der an

der Spitze der Sowjetregierung arbeitenden Beamten und der die armenische

Politik unterstützenden Sowjetleiter aus dem Ausland nach Sowjetarmenien 25

Tausend Armenier emigriert. Unter ihnen waren auch die ehemaligen Verbrecher

und Daschnaken.

Chandschjan A. Grundaufgaben unseres ideologischen Kampfes.

Jerewan, 1933, (Armenisch), Seite 35.

Der armenische Historiker Agajan hat geschrieben, dass 1946-1949 aus

verschiedenen Ländern nach Sowjetarmenien etwa 10 Tausend Armenier

umgesiedelt waren.

Agajan Z.P. Seite 159.

In den Materialien des Januarplenums 1975 des ZK der KP Armeniens

wurde gezeigt, “dass mehr als 476 Dörfer ohne Benutzung geblieben sind” (21).

Weil in der damaligen Zeit die Zahl der Armenier, die nach Armenien gekommen

waren, weniger als die Zahl der umsiedelten Aserbaidschaner war und die

armenischen Emigranten nicht jn die Dörfer sondern in die Städte umgesiedelt

waren. Selbst diese fatsache zeigt, dass das Grundziel der armenischen und der

sowjetischen Leiter nicht die Unterbringung der armenischen Emigranten sondern

die Umsiedlung der aserbaidschanischen Türken von dort war.

Kommunist. (Jerewan), 20.01.1975.

Von 1507 bis 1736, das heißt, wie in der Zeit der Herrschung der

Sefewiden Tschuchursad Chanats die Chane die aserbaidschanischen Türken

waren, waren bis 1828 die Herrscher von Iravan auch die Aserbaidschaner. 1673,

als der französische Reisende Jan Scharden in Iravan war, war der Herrscher von

Ravan (Iravan) der Chan Safigulu Tschuchursad. Scharden hat ihn als einen

gerechtigen Herrscher, Wissenschaftler gezeigt. Im Gebiet Tschuchursad und in

seiner Hauptstadt Iravan bestanden alle zivilen und administrativen Mitarbeiter

der Verwaltungen aus der türkischen Gemeinde Gizilbasch. Die Mehrheit der

Bevölkerung in Iravan bildeten die Aserbaidschaner. Nach den Worten von Jan

Scharden gab es 1673 in Iravan 800 Häuser. Scharden hat alle die in diesen

Häusern wohnenden Menschen die Moslems bestätigt (1).

168

Der armenische Historiker Jerwand Schachasis hat das von Scharden

gesagte auch bestätigt (2).

1. Scharden J. Reise von Paris nach Isfahan., Seite 65.

2. Jerwand Schachasis. Uraite Jerewan. Seite 74.

Nach diesen unwiderlegbaren Tatsachen haben die Armenier auf dem

Territorium des jetzigen Aserbaidschans, bis zum Anschluss an Russland, nicht

kompakt gelebt. Auf diesen Territorien waren sowohl Armenier als ein Äthnos

als auch keine armenische Toponyme. Der arrnenische Wissenschaftler

Parsamjan hat geschrieben, dass “bis zum Anschluss an Russland aus der 169155

Tausend Einwohner Armeniens 33,8 Prozent die Armenier, 49,7 Prozent die

Moslems (die Aserbaidschaner) bildeten”.

Parsamjan W.A. Geschichte des armenischen Volkes 1801-1900

Buch 1, Jerewan, 1977, Seite 88.

Die Angehörigkeit des Bergenteils von Karabach an das historische

Aserbaidschan bestätigt mit dem Recht auch der armenische Historiker Ter-

Grigorjan. Bei der Beschreibung des Gebiets Arzach hat dieser armenische

Wissenschaftler geschrieben, dass “das Bergkarabach in uralten Zeiten ein Teil

des breiten Gebiets Arzach war. Arzach ist ein Teil von Albanien - eines der

Gebiete Aserbaidschans”.

Der Autor aus dem 5. Jahrhundert Movses Chorenatsi und in den 7.-8.

Jahrhunderten gelebter Musa Kalankatli haben über die Grenzen geschrieben,

ihre südliche Grenze lief dem Fluss Aras entlang.

1. Ter-Grigorjan T.I. Kampf Arzachs gegen die arabischen

Eroberer im 9. Jahrhundert. B., 1942, Seite 3.

2. Movses Chorenatsi. Geschichte Armeniens. N., 1983, Buch 2, Seite

25.

Man muss merken, daß in Jahren 1410-1827 im Gebiet und Chanat

Iravan keine einzige armenische Person der Chan war. Der die Liste der leitenden

Chane zusammengefasste armenische Autor Hovannes Schachchatunan zeigte,

daß von den 49 Chanen von Iravan alle Aserbaidschaner waren. In der

Armenischen sowjetischen Enzyklopädie bestätigt man nochmals, dass “von

1400 bis 1827 die Herrscher von Iravan alle aserbaidschanische Türken waren”.

Armenische sowjetische Enzyklopädie. Band 3, Iravan, 1977, Seite

571.

Der armenische Schriftsteller Lalajan hat gestanden, dass “die in den

von den Daschnaktruppen eroberten Dörfern die “Ethnischesäuberung”

durchgeführt und gemeinsam mit den Opfern sie zu Ruinen gebrachtwurde”.

Lalajan. Historische Notizen, Teil 2, Seite 80.

169

Das armenische Äthnos ist erblich, von Natur krank geboren. 1982 in

Moskau gedruckter Großer medizinischer Enzyklopädie spricht man über diese

eigenartige Krankheit der Armenier. Dort schreibt jnan darüber, dass die

armenische Krankheit relativ genetisch bedingte Krankheit ist. Diese Krankheit

beginnt insbesondere bei Armeniern, grundsätzlich unabhängig vom Geschlecht,

bei den Kindern und den Jugendlichen.

(BME. Band 19, Verlag 3, M., 1982, Seite 67ß68).

Bei der Bildung des armenischen Äthnoses und in seinem künftigen

Schicksal spielten die Kirche und die Priester, armenische Feudale und Gemeinde

eine entscheidende Rolle. Wenn es keine armenische Kirche und die Priester

gegeben hätte, dann hätten die heutigen Armenier keine von dem fremden

Einfluss gebildete Kultur haben. Aber die Geschichte hat bewiesen, dass an dem

Unglück, des Armenier erlebt hatten, sind sie selbst und ihre Priester schuld. Es

ist nicht zufällig, im Mittelalter hatte der armenische Kathalikos Nerses (1166-

1173) in seiner Rede an die Armenier gesagt, das die Armenier wegen unserer

Schulden in der ganzen Welt zerstreut sind.

Nerses der Wohltuende. Sendung (Änzyklik). Etschmiadsin. 1865

(Armenisch), Seite 1.

Diesen von dem Kathalikos Nerses ausgedrückten Gedanken

Verteidigend, waren unter ihnen auch die anderen, die sich mit den religiösen

Streitigkeiten beschäftigten. Zum Beispiel, der Erzbischof von Tars Nerses

Lambronski (1152-1198) hat in seinen Notizen über den Kampf um die

Dienststelle, über diese Streitigkeiten erzählt. Er hatte gemerkt, dass “wir

bemühen uns die Priester dieser Monster zu vernichten, damit wir selbst

Chefpriester werden”.

Nerses Lambronski. Gedanken über den Kirchenbau. SPB. 1847,

Seite 535.

Wenn wir die Charakteristik des armenischen Äthnoses betrachten, so

können wir sehen, dass Lügen, die Menschen betrügen, auf das gegebene Wort

nicht bestehen, auf die Versprechung nicht bestehen, Geizigkeit, Diebstahl,

Neigung, Unvertraulichkeit ihnen im Blut tiegten. Es ist nicht zufällig, dass im

speziellen Vortag des russischen Zaren Nikolaus II. auch gemerkt wurde, “wenn

wir die uralten und modernen armenischen Historiker aufmerksam lesen, so kann

man von den berühmten Fortschrittler geschriebenen Dunkelheit, Heuchelei

erschrocken werden, das sind die gründlichen nationalen Besonderheiten dieser

Gemeinde”.

Auskunft des Staatsanwaltens von Etschmiadsin...

170

Der Kommissar der Alliance für die Hilfe Armeniens der Oberst Haskell

war am l.August 1920 von seiner Dienststelle in die Reserve getreten. Im

nächsten Monat, als er ins Außenministerium in London eingeladen war, hat er

die Armenier “das Brot verlorene, “berufliche Bettler” genannt. Die Britische

Regierung hat selbst wenig an die Begabung der armenischen Regierung

geglaubt”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3, p. 429.

Sie sind die Dieben und Lügner, völlig gewissenlose, sich nicht, den

anderen nicht helfen und völlig kein Gefühl der Dankbarkeit Menschen. Sie

haben kein Gefühl des Patriotismus. Im Lande existiert keine Administrierung,

keine politische Begabung, keine Geld und Begabung es zu vermehren, keine

Bodenschätze. Die reich lebenden ausländischen Armenier ... werden nicht für ihr

Haus nichts aufwenden und werden nach Hause zurückkommen...”. Zu diesen

Gedanken hat der Stellvertreter des Staatlichen Sekretärs Lord Harding ergänzt,

dass “weil ich den Charakter der Armenier weiß und deswegen wundere ich mich

an diese Worte nicht”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3, p. 248-249.

In der Geschichte Armeniens wurden diese ihre Besonderheiten von

nichttürkischen Völkern, von Armenier selbst und von den christlichen Quellen

mehrmals erklärt. Der europäische Wissenschaftler Körte hat das armenische

Äthnos untersucht und kam zu folgender Schlussfolgerung: “Wenn sie in der

Türkei einen Betrüger treffen, so können sich nicht zweifeln, das ist ein

Armenier. Der die Besonderheiten dieses Landes gut kennende, aus Eskischecher

stammende christliche Reisende hat über seine Erfahrung erzählt: “Wenn Sie mit

einem Türken den Vertrag abschließen möchten, brauchen Sie keinen

schriftlichen Vertrag, es reicht sein ehrliches Wort. Aber wenn ich mit einem

Griechen was unternehmen möchte, schließe ich unbedingt einen schriftlichen

Vertrag ab. Das ist unbedingt. Was aber die Armenier betrifft, werde ich mit ihm

überhaupt keinen Vertrag abschließen. Weil kein einziger Vertrag gegen seinen

Betrug und Lügen eine Gewährleistung sein kann”.

Körte. Les Armenians en Anatholie. p. 52.

Wenn die Armenier heute im Bereich der Literatur etwas haben, so

haben sie es dank den türkischen Völker, insbesondere später den

Aserbaidschanischen Türken, das heißt ihren Nachbarn, erworben. Hier ist die

Poesie auch keine Ausnahme. Der armenische Autor Gukasjan als auch der

Akademiker M.Abegjan bestätigen auch den Gedanken, dass im früheren

Mittelalter die Reimengedichte in der armenischen Poesie unter dem Einfluss der

Aserbaidschanischen und der anderen türkischen Sprachen befand. Diese

Gedanken betreffen auch die Kunst. Also, armenisch stämmiger Akademiker

171

Marr hat über den Einfluss der anderen Völker auf die Kultur so beschrieben:

“Die armenische Kunst der Ani hat ihre höhere Entwicklung nicht während der

Herrschung der armenischen Zaren sondern nach dem Krach des armenischen

Staates erreicht”.

Marr N.J. Über die Ergebnisse des Schaffens Rustaweli und über

sein Poem. Tbilisi, 1964, Seite 102.

Nicht Vorhanden sein der national koloritlichen Sagen in armenischer

Sprache brachte die avantgardistischen Meister zur Überlegung. Es ist nicht

zufällig, dass nachdem die Armenier zu den historischen Aserbaidschanischen

Territorien gekommen sind, haben sie sich vieles aus den kulturellen

Errungenschaften der aserbaidschanischen Türken genommen. Um die Zeit

umsonst nicht zu verlieren, haben sich die Armenier die Muster der mündlichen

Volksliteratur Aserbaidschans angeeignet, und unverschämt haben sie sie als

armenische proklamiert und begonnen sie an eignen. Das alles hat anerkannte

armenischer Autor O.Agajan geschrieben, “wir haben nichts gegen die

Aschugmusik zu stellen, das alles klingt türkisch”.

G.Antonjan. Armenisch-Aserbaidschanische Freundschaft in der

Literatur. Iravan, (Armenisch), 1962, Seite 31.

172

MEA CULPA . . .

ARMÉNIENS AVOENT LEURS

PECHES

173

174

INTRODUCTION

Tout d’abord prenons la connaissance de quelques opinions sur

l’histoire, sur l’étymologie des arméniens.

D’après N. Kraybliss-l’historien, l’histoire arménienne est douteuse

comme celle de l’Asie. Le terme ‘arménien’ a paru pour la première fois dans les

inscriptions de Darius-du roi d’Achéménides sur le Bissutoun (montagne). Selon

les historiens ces inscriptions ont été écrit en 515 avant j.c. ‘La Grande Arménie’

imaginaire a vécue son siècle d’or sous la règne de Tigrane 2.

D’après George Maleville-1’historien français, la nationalité arménienne

de Tigrane 2 n’est rien qu’une absurde: “De faire passer Tigrane 2 comme le tsar

arménien est absurde autant que s’attribuer Vercingétorix - le général gaulois

comme le générale français”.

Selon G. Maleville, ce n’est pas juste d’égaliser les arméniens à type

anthropologique, à religion et à langue moderne avec les arméniens de deuxième

siècle avant j c ; le peuple arménien a paru en haut moyen âge. En générale, le

peuple arménien n’a aucune relation, aucune lien avec le Caucase.

Le christianisme a été plus répandu dans la région de Haut Karabakh

(Arstak) de l’Albanie (Azerbaïdjan). Les arméniens ont profité ce fait en leur

faveur. En 1836 la Catholicité albanaise a été liquidé par le régime tsariste. Après

cela les prêtres arméniens ont rasé l’un parti des documents et des livres

religieux. L’autre parti a été maîtrisé par les arméniens; c’est-à dire, ils les ont

traduits vers l’arménien. Ils ont prétendu que les églises albanaises installées dans

ces territoires appartenaient aux arméniens et de cette façon-là, ils voulaient

prouver que ce sont les foyers anciens arméniens. Mais tous les monuments

d’aujourd’hui du christianisme en Haut- Karabakh sont d’issu albanais. Quant

aux églises arméniens elles ont été construites dans les deux derniers siècles.

Après l’expansion du christianisme, la région Arstak a commencé à

jouer un rôle important dans la vie politique de l’Albanie. (Azerbaïdjan) Il y avait

quelques épiscopats en Arstak.

Pour répandre le christianisme parmi les Huns et surtout parmi les I

Khézere qui avaient leur Etat dans le nord de la mer Casnienne les tsars albanais

ont envoyé ses missionnaires juste de Arstak. Et cela n’était pas le hasard .

C’est un fait que ‘la question arménienne’ était le fruit des guerres russo-

turque. Le conflit russo-turc de 1877 et 1878 a renforcé cette question. Dès que la

guerre a commencé, les troupeaux russes ont attaqué sous la direction de

Lariss Mélikov-le générale de nationalité arménienne. En 1878 on a signé le

traité de San - Stefano. Il n’y avait aucun point sur les arméniens dans le traité.

Mais aux cours des pourparlers le CA a envoyé en cachette un mémorandum pour

le tsar russe par le katalikhoss d’Etchmiédzine. Les arméniens ont eu de succès

cette fois aussi. Article 16 du traité préliminaire de San - Stefano portait sur les

Arméniens. Mais on ne leur a pas donné l’autonomie. Ils ne voulaient pas laisser

175

leur illusion sur “la Grande Arménie” imaginaire. Dès cette époque “la question

arménienne” a occupé sa place au sein de la politique internationale.

A.Toibi-l’auteur occidental qui a donné fausse information sur “la

question arménienne” a reflété dans son “ Livre bleu” les informations sur la

perte de la population arménienne. Mais il a avoué plusieurs fois que son œuvre

avait le but de propagande

expressif.

Jetons le regard

les prétentions des

arméniens sur la Bille de

droit de Mkhitar Goch”

Les relations de droit en

Azerbaïdjan aux XIII –

XIV siècle avait le

caractère.

Les relations de

droit en Azerbaïdjan aux

XIII-XIV siècles ont été

construites sur les lois de

charia sauf les époques jusqu’aux réformes de Gazan khan- le chef des Elkhanit.

Quant à la population azerbaïdjanaise venue dans les territoires Alban-Arran, ils

utilisaient “ la Bille de droit “ de Mkhitar Goch . Malgré les prétentions avec

insistance des arméniens de s’attribuer “la Bille Droit” de Mkhitar Goch comme

l’arménien, Ziia Buniadov a prouvé que ce monument de droit appartenait aux

albanais.

La nationalité albanaise de Mkhitar Goch a été une fois encore prouvé

dans une œuvre appelée “La chronique albanaise” par lui-même. Par ailleurs,

B.M. Aroutounyan qui a écrit la préface à la traduction de “ la Bille de Droit “

édité en 1954, avait prouvé l’utilisation de la traduction de l’ancienne arménienne

du vieux livre dudit dans le tsarisme de Kilikiya 50 ans après la mort de Mkhitar

Goch. Une question se pose: Jusqu’à quel niveau la langue arménienne pourrait-

elle vieillir que 80 ans après l’inscription de “La Bille de Droit” et 50 ans après la

mort de Mkhitar Goch qu’elle ait été incompréhensible. Certainement il a fallu de

traduire “La Bille de Droit” comme il avait été écrit en albanais.

Un fait encore: On a été rédigé une nouvelle législation utilisant “La

Bille de Droit” en 1265 dans le tsarisme arménien Kilikiya. Mais des questions se

dressent: Si Mkhitar Goch

était arménien, pourquoi sa Bille de Droit n’était pas appliqué même en

cas d’utilisation.

Aujourd’hui au Caucase, notamment en Azerbaïdjan il reste encore la

minorité d’origine albanaise. Actuellement leurs églises fait leurs activités en

Awerbaidjan. Mais dans une longue époque historique, surtout 1836 assimilés

176

grégorienisé par force, certains toponymes ont arménise par la suite de la

politique russe. L’un groupe d’eux a intégré aux turcs azerbaïdjanais, d’autres ont

arménise en assimilant.

Au fur et au mesure que l’idéologie “Aucune question national dans le

socialisme” plongeait national ses racines, le conflit de Karabakh avait d’un

caractère contradictoire, et des rêves sur la paix en région étaient formée.

Une décision ci-dessus a été adopté dans la réunion du Comité de

Région de Caucase de la Partie Communiste: “Se basant sur la paix nationale

entre arméniens et azerbaïdjanais, les relations économique entre le Haut et le Bas

Karabakh et la nécessité de ces relations constante avec l’Azerbaïdjan garder le

Haut Karabakh au sain de l’Azerbaïdjan et le donner une large autonomie sous le

centre administratif Choucha.

Précisément le 7 juillet 1923 le Haut Karabakh a obtenu l’autonomie

correspondant aux intérêts du gouvernement Soviétique et a établit l’autonomie

de Haut Karabakh au sein de l’Azerbaïdjan à l’aide des chauvins arménien. Les

bolcheviks ont compris que le retour de Haut Karabakh aux arméniens pouvait

causer de la tension. En 1921 tous les bolcheviks arméniens et azerbaïdjanais le

comprenait bien, mais ceux qui ont mis cette question a l’ordre du jour n’ont pas

voulu comprendre que le sang peut couler.

En bref, les communistes de XX années comprenaient bien que les

questions de territoire seront la répétition des événements des années 1905 et

1918, 1919, 1920. H. Aliyev, feu le Président avait raison en notant qu’il voyait

déjà en XX années le début du problème de Haut Karabakh. C’est de 1923 de

l’établissement de l’Autonomie de Haut Karabakh que d’aujourd’hui a pris la

source.

Obtenue une indépendance aux cours du processus historique à la fin de

l’année dernière, la République de l’Azerbaïdjan s’est jointe au rang de la

communauté indispensable. Historiquement dans l’ambiance de ces pays

mondiaux chacun réguliarisent les ordres spécifiques, des relations mutuelles et

des directions.

A cet égard, le cours politique intérieur et extérieur futur l’intégrité

territorial et l’assurance sur la sécurité des citoyens de la République de

l’Azerbaïdjan souveraine et indépendante porte une grande importance.

Etant sur la voix d’agression depuis son établissement, l’Arménie ne

laisse pas ses prétentions non- fondées, et actuellement ne quitte pas les territoires

occupés azerbaïdjanais ne pas respectant l’opinion de communauté mondiale et

continue à être un grand empêchement sur la voie de développement de notre

pays. En conséquence, l’intégrité territoriale et la souveraineté de notre Etat ont

été violé. Cent mille citoyens ont été renvoyé de leur foyer, près de 20% de

territoires ont été occupés etdétruits.

177

Arméniens avouent leurs péchés

Les prétentions et les exigence non fondé de la République

Arménienne et ses protecteurs ont été critiqué même par les savants, les

historiens, les politiciens, les ecclésiastiques arménien. Les avis, les opinions ci-

dessous prouvent cela. Ca sera très bien si la communauté mondiale accepte les

information données au point de vue humanitaire, non pas privé.

(Atamoglan Mamedli)

D’après l’histoire, la vraie patrie des arméniens nommé “La Grande

Arménie” se trouvait en Asie Mineur, loin des frontières russes. Quant aux

populations arméniens de Haut Karabakh, l’un parti d’eux sont aborigine et ils

sont les génération des chrétiens albanais. L’autre parti sont des réfugiés iraniens

et turque trouvés l’asile en Azerbaïdjan pour se défendre..

B.Ichkhanian. “Les peuples du Caucase” Petrograd. 1916, p. 18

Si le célèbre traité de “Turkmentchai” n’était pas signé en 1828, si

Griboïedov et Abovian, les soldats russes n’existaient pas, nous ne pourrions pas

avoir les campagnes et les villes modernes arméniens. Seulement à la dernière

décennie (les années 60-70) plus de 200.000 arméniens ont installé en Patrie.

Zori Balaian. “Le Foyer”, p. 120,192,273.

Les femmes, les enfants, les vieux et les invalides ont été tué

cruellement par les dachnaks et leur troupeaux facultatifs dans la zone de la

guerre turque.

A.Lalaian. Sur les massacre des années 1918-20. La revue “Orient

Révolutionnaire” N° 2-3,1936. Moscou.

Après l’arrangement de la situation je vois Choucha de nouveau. Le

quartier turc a été détruit. Toutes les maisons ont été brûles, les maîtres ont été

tués. On pouvait voir la même chose à Khankéndi aussi. Les arméniens ont

conquis la ville du pétrole à Baki à l’aide des anglais et ont tué 25.000 de

personne de nationalité turque.

Des mémoires de lohannes Apressian. Léonard Ramsden Hartville.

“Les gens sont comme ça. Les événements aux années 1918-22 en

Azerbaïdjan dans la mémoire d’un arménien” Les Etat-Unis, Indianapolis,

édition “Bobbs Meril Compagny” 1928.

“Les agents dachnaks du gouvernement Arménien tâchent de réunir le

Haut Karabakh avec l’Arménie. Cela va marquer pour les arméniens de Haut

Karabakh par la privation de la vie à Baki et de se réunir avec Erivan qui n’a

178

aucun lien avec les arméniens. Les campagnards arméniens ont décidé de

reconnaître l’Azerbaïdjan et s’y intégrer lors de plénum 5.

Anastase Mikoïan. 22.05.1919. Extrait de la lettre à Lénine.

L’un des causes de a contradiction entre les Azerbaïdjanais et les

Arméniens est la férocité des chauvins arméniens contre l’humanisme et le

patriotisme du peuple Azerbaïdjanais.

L.Z. Surmélian-écrivain arménien de l’Amérique. “Mesdames et

Monsieur, je m’adresse à vous” V.Papazian-écrivain arménien nous a donné l’information sur le niveau

du développement des Arménien au début du XXe siècle. “Le 3 peuple arménien

a été absolument ignorant, illettré, barbare et surtout, inconscient. Les gens

s’occupaient plutôt des gaspillages et des attaques. Ils n’étaient vécus que grâce à

la chasse comme les sauvages”

Stépane Chaoumyan: “Les œuvres choisis”, vol. 1, p. 390

L’un des épitaphe à l’intérieure de la cathédrale Gandtsazar dit: “C’est

moi- tsar albanais Hasan Djalal qui a construit la cathédrale albanais, pour mon

peuple albanais sur les instances de Nercess, patriarche albanais .

LA.Orbeli: “Les inscriptions de Gandzsazar”, Petrograd, 1919

En créant la province arménienne dans les territoires azerbaïdjanais les

fonctionnaires russe se basaient sur le décret signé le 21 mars 1828 du Sénat de la

Russie tsarist.

“Tenant compte l’annexion de Khanat Nakhitchévan à la Russie selon le

traité de Perse, nous ordonons le nommer dorénavant l’autonomie arménienne

dans tous les affaires .

Archive istorique centrale de la Fédération Russe, fond 880, saisie 5,

dossier 389, feuille 18

Zaverian, le savant arménien a affirmé: “Pendant le génocide des

azerbaïdjanais en 1905 75 villages azerbaïdjanais ont été brûlé et détruit: 12

villages à Choucha, 15 villages à la région Djavanchir, 5 villages à Djebrail, 43

villages à Zénguézour.

S.Zaverian “La condition économique de Karabakh et la famine des

années 1905-1907”. Traduction de l’arménien, Saint-Pétersbourg (S.Pb)

1907, p. 61

L”aveu de Raffi (Akope Mélik Akopyan) le célèbre écrivain de

T’arménien moderne dans son œuvre “Samvel” sur l‘histoire de l’ethnie

arménien: “Notre histoire est très pauvre et donne peu d’information.Notre

littérature ne se compose que des œuvres d’église”.

179

Raffi (Akop Mélik Akopyan), Samvel, Edition Anastap, Erevan,

1971, p. 16

Agassi Yesseyan, le célèbre savant arménien, docteur en droit a écrit:

“Pour éclaircir lasituation on peut dire jusqu’ au 1917 on ne considérait

“L’Arménie de la Turquie” que comme “l’Arménie” dans la politique

internationale”.

Agassi Yesseyan. La question arménienne et la diplomatie in-

ternationale (en arménien), Irevan, 1965, p.24

“Les arméniens doivent montrer a tolérance au moins dans la relation

avec les géorgiens à cause de contradictoire avec les musulmans. Mais les

arméniens ont interrompu les derniers liens avec les géorgiens aussi”.

Richard Havannissian. The Ebb and Flaw of the Armenian

Minority in the Arab Middle East-Middle East Journal. Vol. 28, no 1,

winter, 1974, p. 109-110

A.Amirian-1’un des chefs des dachnaks arménien: “Seule 200 villages

Azerbaïdjanais dans le gouvernement de Irevan a été détruit par les dachnaks

arménien”

“Ouvrier bakinois” 28.05.1918

Lalayan, l’historien arménien: “La politique intérieure des dachnaks (le

gouvernement des dachnaks) se composait de renforcer la haine nationale entre

les travailleur du pays et d’exterminer du peuple Azerbaïdjanais”.

Les lettres historiques. M, 1938, p. 79-107

Garagachian-1’historien intéressant à l’histoire des armements: “Il n’y a

aucune information raisonnable sur l’histoire des arméniens”.

Garagachian. L’histoire de la question orientale. Londres, 1905.

D’après Kapantchian-1‘historien arménien c’est “Hayassa” qui était la

première patrie arménienne. Il s’installait entre les territoires en amont des

rivières Euphrate, Tchorokh et Araks. L’est et l’ouest de Hayassa ne s’éteignaient

que 150-170 km.

G.Kapantchian. Hayassa - le foyer des arménien. Erevan, 1948, p.

64.

Nalbéndian, écrivain et savant arménien a affirmé: “Le peuple arménien

demeurait en amont des rivière Dedjlé et Euphrate. Les aborigènes de cette

territoire-les hett, les hurris, les urartus étaient les peuples plus développé”.

B.S.Nalbeindian. La littérature arménienne. M, 1976, p. 7

180

Manouk Abeguian-le savant arménien a conclu l’histoire douteuse des

arménien comme ça: Qui sont les arméniens? Comment, quand et de quel façon

ils ont paru dans ces territoires? Qui ils étaient avant d’être “Arménien”? Qui et

comment a influencé leur langue, leur ethimologie ?

Nous n’avons pas de bon arguments précis pour prouver tout cela”.

Manouk Abeguian. L’histoire de la littérature arménien.Erevan.

1975, p.11.

Du point de vue antropologique, la plupart des arménien sont

brahissefal-c’est à dire à une tête plate et à un cou court. Kapantchian a montré

les traits caractéristiques du type “arménoid”: la tête plate ou allongée, le visage

allongé ou large, les fesses plates et ci-desous, le nez extêrmement gros et aquilin,

le corps à une structure disproportionnelle, de taille moyenne.

Kapantchian. Hayassa- le foyers des arméniens, p.17

Moussa Khorenli: “L’Armeniyya ancienne pouvait assimiler a haut

niveau les tribus venus ici. Même, les personnes de même multiple tribus le

prouvent. Parmi eux il y avait beaucoup d’homme d’Etat et les tsars “éminent,

même les civilisateurs de “Arméniyya”, le seint Grigoire-le fils de Anak

ressortissant de Parfia”.

Comme on voit, le fondateur du secte arménien est le ressortissant de

Parfia, c’est à dire il est d’origine turc.

Moussa Khorenli: “L’histoire de 1 ‘Arménie” M.; 1893, p. 221 En se basant sur les faits fondés, Lénorman- l’auteur du XIX esiècle

partage l’avie de Henri Roulinson: “La langue urartou” n’a aucune parenté avec

hayassa actuel. Les hayasse-les ressortissants de Friguia ont occuppé de temps en

temps des territoires montagneux vers l’est. Ici ont renvoie l’un parti des urartus.

L’autre parti a été assimilé par les arméniens: ils ont maîtrise leur prénoms, leur

religion , leur langue et leur légende en leur remplaçant par les siens. Vermichev-

1’auteur rméniena affimé cela aussi.

X.A.Vermichev. Les matérielle pour l’histoire des relation

géorgienne-arménienne. SPB., 1904. p. 69

Perikhanian-le savant contemporain affirme: La prostitution du temple

était une cérémonie où prenailent part toutes les couches de la société. (1)

Kapantchyan un autre savant arménien montrait d’autres caractères des

tsars arméniens à coté de ceux prostitution aux époques anciennes. Il écrivait que

le tsar d’Hayassé s’était marié sa soeur natale. (2)

1. A.Q. Perikhanyan L’unité des temples de l’Asie mineur et de

l’Arménie. M., 1959, p. 129.

2. Kapantchyan Q. Hayassa., p. 119.

181

Khatshatairyan, le savant arménien note que cette tradition n’existait

qu’entre les tsais arléniens au débu de J.C.

A. Khatchatouryan. L’histoir de l’Arménie et l’époque décriture de

cunéiforme. Erevan, 1933, p. 49.

Kapantchian: les hiredouls-les prostitués de l’église ont servi aussi dans

l’église d’Anait.

G.Kapantchian.Hayassa., p.86

Il est à notter que les mots original s arménien sont très peu les noms

arménien. Cela a trouvé son affirmation par le spécialiste Avetissian: “seulement

26,3% des noms arméniens sont les originaux, les vrais mots arméniens. 194

d’eux sont persan, 113 d’eux sont d’origine turque, 111 d’eux sont d’arabe, 60

d’eux sont grec, 54 d’eux sont les mots yiddish-hebreu, 44 d’eux sont des mots

emprunté aux autres langues.

T.M.Avetissian: Les noms arméniens (en arménien), Irévan,

1987,p.112-114

K. Abovian-le savant hay écrit: “Il y a une grande différence entre la

langue arméniens moderne et ancienne. Je ne connais pas une autre langue plus

difficile que l’arménien (il s’agit de grabar) “Cette auteur parle très bien 6

langues. Il explique ainsiles auses de cette ifficulté: “Toutes les notions, la

structure des mots, même les mots isolé ne s’accordent pas avec la manière

d’expression moderne et avec les interprétation”.

Khatchatour Abovian.

Kapantchian-le savant arménien écrit: “comme j’ai dit auparavant, je

suis sur que skifs (les saks), les kémérlis étaient à la tête du mouvementde

hayassa vers le sud et le sud-est. la légende nationale arménienqui parle de

Paruyr-le premier roi arménien qui est de la même génération les saks est la

preuve absolu de mon avis” (1)

Agassi Yesseyan-le savant arménien connu, le docteur en droit a écrit:

“Pour éclaircir la situatoin on pouvait dire que jusqu ‘à 1917 on ne considérait

“L’Arménie de la Turquie” que comme “L’Arménie dans la politique

internationale”(2)

G.Kapantchian, Hayassa, p.149

Agassi Yesseyan. La question arménienne et la diplomatie in-

ternationale, (en arménien), Irevan, 1965 , p.24

En réalité, le nom “Hayastan” des arméniens a été créé la 20e années du

XXe siècle. Et il a été utilisé non comme un mot national, un terme ethnique, mais

182

comme un terme politique: En critiquant Khatchaturian-un utre avant arménien,

Kapantchian a écrit: Dans son livre “L’histoire e l’Arméniyya aux temps de

récritures cunéiformes Khatchaturian parle des relations entre “Hayassa” et les

arméniens. Mais sa comparaison de Hayassa avec le terme arménien “Hayastan”

(Hayas+tun (la maison), c’est à dire “la maison des hayasse”) est une

accomodation, est une fausse étymologie contrairement aux normes

grammaticoux arméniens”.

G.Kapantchian. Hayassa., p.163

Kapantchian écrit: “Nous ne nions pas le fait de l’influence culturelle,

ethnique des frigues sur les arméniens. Mais en même temps, nous n’avons pas

d’information nette sur la formation des arméniens des tribus frigues, sur

l’autorité politico-culturelle des frigue dans ces territoires; nous ne pouvons pas

affirmé la parenté de leur langues et nous ne pouvons pas prouver que le nom

“armin” appartient aux frigues de Balcans”

M.Diakonov. Préhistoire.

Moussa Khorenli écrit: “Les hays n’ont jamais eu la passion pour les

sciences, pour les chansons, soit auparavant, soit de nos jours. A cause de cela, il

est inutile de parler sur les gens ignorant, sot et bar. bare”.

L’histoire de l’Arménie de Moussa Khorenli. M, 1893, p.4

Les kémérs (les kimmers) d’origine turque ont été émigré vers les

steppes nord de la mer Noir aux vallées Koura-Arakset aux territoires actuelles

arméniennes au VIIe siècle avant J.C. Ce N’est pas le hasard qu’on a trouvé des

objets liés avec les skifs (c’est-à-dire, avec les saks) dans la territoire actuelle

arménienne. Ils se sont composés de 29 monuments. (11 d’eux sont les maisons

d’habitation). La vérité est que c’était totalement le territoire du Royaume Sak.

Selon S. Yeremi an-l’écrivain arménien les saks sont venus à vallée

Ararate après avoir envahir la pleine Koura-Araks. Puis ils se sont installés au

bassin du lak de l’Urmia. (1)

D’après Kapantchian, c’étaent les saks qui étaient à la tête du

mouvement dans le sud et le sud-est de Hayassa .(2)

D’après G.A.Mélikichvili-le savant éminent géorgien: “les territoires

actuelles arméniennes appartenaient aux turques et c’étaient les territoires

anciennes tuques. On a trouvé des objets du types skifs dans les régions Irevan et

Sevan (Le nom de ce lac est noté “Guoenitché” jusqu’à 20 années du XX siècle

par les arménien comme dans les sources turques A.M.) cela a prouvé que les

skifs et les saks vivaient là. (3)

1. S.T.Yeremian. L’irruption des tribus kimmers et skifs et la lutte

de Urrartu et de Assyrie contre les nomades de l’Asie. - “La revue historico-

philologique”, 1968, n°2. p.93-94.

183

2. G.Kapantchian. Les affaires historico-linguistique evers l’histoire

initiale arménienne-Asie Mineur ansienne. Yerevan, 1956, p. 150

3. G.A.Melikichvili. Vers l’histoire ancienne géorgienne., p.225

Comme on sait,, le Royoume sak se trouvait dans les territoires actuelles

arméniens et dans l’Azerbaidjan d’ouest. Donc la Ie structure d’Etat les territoires

actuelle arm énienne était d’origine turque. On l‘appellait “Achkenaz” dans le

“Bible”. C’est pourquo Korion l’historien Arménien du Ve siècle disait: “Les

Hays sont de la génération des Achkenaz (skif)”. Kapantchyan aussi a cela

affirmé.

G.Kapantchian . Hayassa. P.151

Moussa Khorenli écrivait sur les arméniens (ceux-qui s’appellaient les

“hays”) : Nous (c’est à dire les hays) sommes le peuple minuer faible et nous

sommes plutôt sous la règne des autres.

L’histoire de l’Arménie de Moussa Khorenli. M, 893, p.4

Comme l’avoue Hovannissian-le savant arménien: “Aux temps anciens-

les territoires des Kilikia jusqu’à la Caucase n’avait jamais eu les territoires

arméniennes sauf une petite durée”.

G.Richard Hovannissian. La republique Arménia. Los An-s, vol.2,

p.332.

Selon le livre “L’histoire du peuple arménien: Personne n’as pas encore

prouvé que Tigran Artaches, Artavasd et les autres sont les arméniens

L’histoire du peuple arménien p.80

B.Ichkanyan, le savant connu arménien a avoué aussi que aux cour des

siècles les arméniens n’ont pas eu leur pays, leur état en Azerbaidjan de ouest. Il a

noté que les arménien ont diffusé dans les différents régions du Caucase dans les

derniers siècles .

B.Ichkanyan. La nationalité du Caucase (Les recherches statistiko-

économique)

Artavaz se succède à son père Artach. L’authantique Youliy Kapitoliy

l’a nommé Artabas. Ce nom compose de 2 parties: “arda”-“gaie, rapide” et “bas”-

“le chef dirigeant”.

C’est Sevortyan, le savant arménien connu qui l’a affirmé.

E.V. Sevortyan “Le dictionnaire étimologique des langues turques”,

vol.1. M., 1974, p. 172-173

184

Pendant l’autorité de Tigran II les territoires arméniens se sont élargies.

Mikhaelyan, l’auteur arménien: La plupart des guerres menée par les arméniens

avaient le caractère de conquête .

G.G. Mikhaelyan “L’histoire du gouvernement arménien de

Kilikéa” Erevan, 1952, p. 51

Pour prouver ses pensées sur l’empire crée par Tigran, Mikhaelyan a cité

Stalin. Selon Stalin “L’Etat de Tigran II n’avait pas une base économique et il

n’était q’un conseil administratif et militaire non-solide et provisoire. Il présentait

le conglémérat des peuples et des tribus ayant leur vie courant et leur langue

nationale.

Mikhaelyan “L’Histoire du gouvernement arménien de Kili-kia”.

Erevan, 1952 , p.31-32

Ichkanyan, le savant éminent qui invitait les écrivains arméniens égarés

a écrit : Du contexte historico-ancien la vrai patrie des arméniens s’est trouvé en

Asie Mineure, c’est-à-dire loin de la frontière russe. (La russe tsariste A.M.).

B.Ichkanyan. Les nationalités., p. 18

Tatsit : Etant hypocrite les arméniens ont invité tantôt l’un, tantôt l’autre

force armé des différents pays. Et ils ont eu les relations proches avec les

Parfïans, car ils avaient une ressamblance de caractère, de la situation de ses

territoires, entre eux il y avait un mélange de mariage. Les deux peuples ont une

tendance d’esclavage étant loin des idée de liberté.

Tatsit Korneliy. Composition. Vol.2 , SPB., 1887, p.395-396

Moussa Khorenli écrit que c’était Gork quo a été nommé le chef de

l’Arméniyya au I siècle.(1) Tous les noms des provinces, leur chefs destiné par

Tiridad étaiaent d’origine turque .

Moussa Khorenli de la nomination du chef aux territoires qiu se

trouvaient dans le sud de Koura.(2) Car Aran était le propriété de la vallée Koura-

Araks 1’ autres personnes (Erene) pouvaient posséder seulement les régions de le

territore actulle arménien.

Les tribus Syunnu qui a paru du Mongolisant du Sud le IIIe siècle avant

J. C. sont devenus plus tard un pays nomade très fort. Ce pays a été divisé en

deux parties en résultat des contradictions intérieur. C’est pourquoi une branche

d’eux a peuplé à Zéngézour-dans l’ancien territoire Azerbaidjanais en quittant le

premier lieu d’habitation.

La population de Syunnu était les saks d’origine turque. Stepan Orbélian

(XII siècle) a prouvé cela avec son aveu :les sisaks étaient les ancêtres des syunnu

et des albanais, mais les sisaks était plus ancien que les deuxièmes (1).

185

Adonse Gevorkov ,l’historien connu arménien a affirmé aussi ce fait. (2)

En s’appuyant aux sources historiques il écrit: “Syounik était le parti de

l’Arménie, mais il avait les tendance séparatistes.On peut expliquer cela tout

d’abord par les traits ethnique du pays” (3).

Il souligne: “Prokopi aussi montre que les sounits, c’est-à dire les

Syouniks ne sont pas le même peuple avec les perses-arméns.

1.Stepan Orbélian. De l’histoire des sissaks. Archive scientifique de

l’Institut historique de l’Académie des Sciences de l’Azerbaidjan.

Inv.N°1274.

2.N.Adonse. L’Arménie à l’époque de Youstinian. M ,1968 ,p.421.

3.N.Adonse. Le même., p.221.

Moussa Khorenli écrit: “Les chefs de Syunni ne sont pas d’origine hay,

ils sont de la dynastie Sissak” (1) Il est a noter que, comme le Sak l’Etat qui

existait dans les territoires actuels arméniens les Yérvandes d’origine persan et les

pays d’origine turque de la dynastie Artach n’étaient pas l’organisation politique

de ceux qui s’appelaient “les hays”.

D’autre part, on montre les turques comme les persans dans les sources

grecques. Les auteurs arméniens avouent aussi cela. Yuzbahian écrit: “Quelque

auteurs comme Aristakesse Lastivertsi nomaient les turque les persans en restant

dans leur “répertoire classiue” (2).

1.Moussa Khorenli.lv.l.,ch.l2.

2.K.N.Yuzbachian.Les Etats à l’époque des bagradites et Vi-zantie

les IX-XI siècles., M.,1988,p.217

Favst Buzende-1’historien arménien de Ve siècle écrit: “les arméniens

ont fait semblance d’être les chrétiens, mais en vérité l’idolâtrie avait encore une

grande influence sur les différents domaine de la vie socio - politique”.

V.S.Nalbéndian, La littérature arménienne M.,1976, p.18

D’après l’œuvre “l’Histoire du peuple arménien” adoption du

christianisme par force et son non-tolérance contre les autres religions a influencé

négativement au développement du peuple arménien”.

L’histoire du peuple arménien , p89

Favst Buzende, l’historien arménien écrit: quand Varazdate (374-380) le

souverain, le ressortissant de la dynastie Archak a quitté le pays par la Rome à

cause des contradictions intérieur, c’était Mamvel Mamikonian a gouverné le

pays. Quand le fils de Varazdat a tué Mouchelle frère de Pape Manvel, Manvel

lui avait dit: “Nous (c ‘est à dire les chinois) ne somme pas votre esclaves, nous

somme votre camarade, même notre niveau est plus haut que le votre. Nos

ancêtres ont été les souverains du pays chinois (c’est à dire, le Turkustan en

Chine). Nous avons quitté le pays (c’est à dire le Turkustan en Chine) à cause de

186

la contradiction entre les frères, nous avons peuplé ici (c’est à dire en Armeniyya)

pour ne pas verser le sang et pour vivre dans la paix”.

Favst Buzende. Lv. 5, chp.34.

On considère les arméniens les traîtres, les perfides. H.Adonse-le célèbre

historien arménien affirme cela aussi: Il y a une information importante. L’un des

successeur de Youstinian a envoyé une lettre à l’adresse de souverain Iranien où

il accuse les arméniens. D’après l’empereur, on ne peut pas confier aux

arméniens. Parce qu’ils sont les gens infidèles, malhonnêts. Je vais reunir mes

troupeaux (c’est à dire les arméniens de Visantie-A.M) et je vais les envoyer à

Trakia; vous allez reunir vos bandes (c’est à dire les arméinens dans les territoire

d Sassanie-A.M.) et vous les ordonnez d’aller en orient. Si ils meurent là, alors

les ennemis mourront. Si ils tuent les autres, alors les ennemis seront morts et

nous allons vivre dans la sécurité.

S.Adons. Armeniyya à l’époque de Youstinian., p.206-207

C’est très intéressant que les historiens arméniens prenaient garde

d’écrire sur Mamiguoun, le général arménien. Ces générais ont fait tous pour

Armeniyya, mais ils pensaient qu’ils ont dans le niveau supérieur que les Archak.

Yuzbachyan, le savant arménien écrit: “Vardan Mamikonyan a tourné le dos au

christianism”.

Youzbachyan I. N. “L’Etat de l’Arménie des époques des ba-gradines et

de Visantie de IX -XI siècles. M., 1988.

Khalif Abdoul Mélik qui a liquidé les églises albanaises a soumi les

albanais chrétiens sous l’église arméniens et sous la catholicité. De cette époque

l’église arméniens a commencé a annuler sistémati-quement la culture albanaise.

Ter Grégorian, l’auteur arménien l’affirme aussi. Il écrit: L’œuvre de Moussa

Kaganvatsi, historien albanais n’est pas original. Pendant sa traduction les abbés

arméniens ont fait beaucoup de falcificatijn à dessein.

Ter Qriqoryan “La lutte d’Artsak contre les occupants d’arabs au

IX siècle. B., 1942, p. 42

Y.A. Manandian, historien arménien écrit: “Dans l’histoire de Vardan il

y a des informations nette sur la tolérance des émirs, des musulmans envers

l’attitude de l’église et de la poulation chrétienne.

Манандян. О торговле и городах Армении в связи с мировой

торговлей древних временю Ереван, 1954, с. 274

Adam Mets, célèbre savant arménien écrit: “Les arméniens sont les pire

esclaves parmi les blans. Ils sont minces, mais aux jambes en parenthèse, ils sont

impudiques, des voleurs, leur langue brutale n’est pas belle. L’esclaves arméniens

ne doit pas rester libres, au contraire ils povaient faire des mauvais choses. Ils

187

doivent toujours travailler sans le contrôle des autres. Ils ne faut que les obliger

de travailler. Ils sont paresseux. Pour les obliger à travailler il faut les cloter”.

Adam Mets: “La rennaissance musulmans” M. 1973 p. 144

Moussa Khorenli: “En 704 l’église arménienne a obéi l’église albanaise

à l’aide de Khalifat arabe et a brûlé tous les documents sur l’histoire albanaise”.

Moussa Khorenli. “L’histoire Agvanais” livre 1, ch. 12

On a crée des fem (femme)-des unité administratives, militaires,

économiques et financière dans les territoires occupés par la Visantie.

Yuzbachian écrit: Grande Arménie devient la partie de l’Ivérie avec l’application

de “fem”. On peut voir d’ici que la petite territoire devient l’une partie de grande

territoire. C’est-à dire la “Grande Arméniyya” imaginaire des arméniens n’était

tant grand qu’on prétendait. C’est pourquoi on l’intégré a l’Ivérie. Yuzbachian

écrit que les territoires dans l’ouest de Dedjlé (rivière) s’appelait “PArméniyya

mineur”, les territoires dans l’est s’appelait “La Grande Arméniyya”.

K.N. Yuzbachian. Les Etats Arméniens...p. 195

K.N.Yuwbachian. Les Etats Arméniens...p.22

Il y avait des cannibales à ce temps - là parmi les arméniens. D’après les

sources arméniennes la viande humaine de 326-408 grammes ont été vendues par

les arméniens à 100 décans. (Unité monétaire) Ils vendaient même les conserves

de viande humaine.

Les sources arméniennes sur....p.27

En 1308 Sultan Muhammad Khoudabendé a attaqué a Siss (la ville) et le

général des Elkhani a tué Haysou, et ses frères. Les historiens arméniens

exagèrent ce fait et on a réalisé le génocide contre les arméniens.

L.O. Babaian. L’histoire socio-économique et politique de l’Arménie

aux XIII-XIV siècles. M., 1969, p. 168

Quelques temps après ces événements l’écrivain arménien écrit: Pour

avoir la vraie indépendance, il faut tout d’abord se purifier moralement. La vraie

indépendance vient “du coeur”: Mais nous sommes intérieurement malade.

Ovaness Toumanien. La prose choisie. Erevan, 1977. p. 201

Levon Sarqsian écrit: A la différence de district Alexandropol les

paysans arméniens en Turquie ne pouvaient pas se plaindre d’être sans part de

sol. Parce que chacun avait ici son part de territoire .

Lévon Sarkissian. La visite en Arménie Turquie, (en arménien),

Erevan, 1980, p.71

188

En 1861 M. Nalbendien qui a révélé les actions de réaction clérical

arménien et les missionnaires américains en Turquie écrit; Ga-sounian le posteur

catholique religieux d’Arménien fait les révoltes malgré les promesses de

gouvernement français aux arméniens depuis longtemps, même les missionner

d’Americans fonctionnent à l’effort.

M. Nalbendian, Composition, vol. 2, M, 1947 p.357

En 1863, un an après de la “révolte d’Olive” Stepane Paparian -historien

arménien écrit: les arméniens en Russe ne sont pas libre autant que les arméniens

ottomans. Le gouvernement généreux ottoman a donné un privilège à notre

nation, nous n’avons pas écouté les mensonges et les promesses trompeuses des

russes et nous sommes heureux que la pluspart de notre nation est sous

l’obéissance ottoman. En résultat elle sera en sécurité et vivra longtemps.

S.Papaziane. Livre de l’histoire nationale, Constantinopole, 1863

Mikaelian, l’historien arménien a fait une telle conclusion juste que la

politique européenne moderne et la politique d’occupation des croisades ont

apporté la malheur et la souffrance aux arméniens, comme la diplomatie des

papes et la diplomatie des grands empires.

G.G. Mikaelian, L’histoire de Kilikia

Les pensés d’un auteur d’un article de “Golosse” ( La voix) qu’on a

publié à Pétersbourg, nous informe sur les projets perfide et dangereux des

arméniens ottomans. Dans l’article on voit: “les arméniens de la province

d’Erzouroum ont assez des stocks d’armes blanc et d’arme feu et c’est pourquoi

leur attitude contre les turques a absolument changé. On m’a dit que les

arméniens ont créé les sociétés armées. Ces sociétés suivent attentivement le

cours des événements. Ils ont prêt d’aider quand il faudra” (23) Mchak- la revue

arménienne a traduit la même chose et l’a publié.

Mchak, 1880, N° 155

Izmirlian,le prêtre qui est organisateur des révoltes Sassoun en 1894 et

Bab Ali en 1895, a donné une telle déclaration à Géorgie Coulisse, a un

journaliste européen pendant les manifestation: “Nous sommes la nation

désespéré. Nous luttons en utilisant tous les moyens, malgré des pertes quelqu’un.

Ce n’est pas importants pour nous”.

Mikhael Varandian. L’histoire de parti de “Dachnaksutoun”. Paris,

1932 en arménien, voll., p.156

Vers la fin de XIX siècle le tort des arméniens dans les événements en

Turquie a été avoué et affirmé même par les historiens arméniens. Tchalkouchian

189

a dit: “quand il s’agit de “génocide arménien”imaginaire en Turquie, Vélichko

avait dit que les arméniens n’avont eu que ce qu’ils méritaient”.

G. Tchalkhauchian. La question Arménienne et les pogroms

arméniens en Russie. Rostov sur le Done, 1905, p25

Dans l’article écrit par Crilman, missionère américain dans le S journal

“New York times”et traduit en arménien dans le journal 3 “Djochnak” qui date le

23 octobre 1909, cet événement est commente d’une telle manière: “C’est la

vérité que les arméniens de 5 Adana et de Mersen passioné, ardent et ai, e chanter

les chansons anciennes de la guerre. Quand on a joueé la pièce de “Juli Cézar”un

arménien qui a trouvé lui- même une personne portante a déclaré: s “Kaizer peut

refuser le couronn qu ‘onlui a prorposé, mais le roi fututr de l’Arménie ne peut

pas dénoncer la couronne qui lui a proposé parles patriotes.

C’est vrai que Moucheque le jeune éveuque sans expérienceconseille à

son peuple mznger peu et acheter des armes en vendantles vêtements. C’est la

vérité qu’il a photographié le couronne à la tête.

C’est vrai que pour profiter de chaque arme ils les envoyaient au bord de

Adana. C’est vrai que les 200 soldats arméniens ont juré de tuer les musulmans

pour défendre le quartier arménien (1).

Akope Babikyan l’auteur arménien surtout a noté que les événements

d’Adana a été réalisé par les arméniens (2).

l.Les cauchemares arménians de Moucheque évéque. Boston, 1916,

en arménien. P.17-19

2.Nador Babikyan. La situation des Arméniens en Turquie exposé

par des documents, 1908-1912, rapport, Constantinopol, 1913, p. 8-26

Le parti de Dachnaksyoutoun n’avait pas son proqramme quand il a été

créé. Parcequ’elle avait choisi la route de la violation, de terrorisme, des révoltes,

de l’assasinat, mais pas la lutte idéologique^ la lutte par les moyens politique.

Cette opinion a été affirmé par M. Vartanyan qui se basait sur un autre auteur

arménien. Il a écrit que pendant 3 années le parti n’avait aucun programme et elle

vivait avec le principe que “la troupe armée de Karl Marks est mieux qu’une série

des programme”.

M. Vartanyan. L’histoire de partie de Dachnqksyoutoun (en

arménien), p. 80-85

Lalayan, historien connu arménien écrit: “Il y a plus de 40 ans que le

parti Dachnaksyoutoun ment au peuple arm énien en lui “récitant les légende”.

A n’avait raconté que l’histoire pour le peuple arménien.

A.A. Lalayan-le rôle contre révolutionnaire du parti Dachnaksutoun

“Les notes historiques”. Vol. 2, M., 1938, p.79

190

Les 70e année du XIX siècle, quand Sultan Abdul Hamit 2 a mérité

Nersess le patriarche arménien d’Ottoman en Istanbul Nersess lui a nommé

“ange”.

G.G.Antonian. Le mouvement réactionnaire de Chamile.

Avec la soutient arménien le force ennemie ont obtenu beaucoup

d’informations secret

Lalayan; le savant éminent arménien écrit; il y a 40 ans que la partie

Dachnaksutoun sur la situation dans le front arrière et dans le front ottonient

quelque temps après H.Khatchaznouni le première ministre de l’Arménie

indépendant lors avoué cela de telle manière lors de congre ayant en Bourkech:

“Au début de l’automne de 1914 année quand la Turquie ne s’est joint pas à la

guerre les bandes révolutionnaire arménien ont commencé à une force activité au

Caucase: Au début de 1917 années quand la Turquuie ne s’est jointe pas à la

giuerre les bandes révolutionnaires arménien à une force activité à Caucase. Au

contraire le-du décret adopté dans lors de cogreès général ayant eu à Erzouroum,

la fédération révolutionnaires des dachnaks arménien a commencé à création des

bandes et au mouvement contre les turques... Nous ne pouvions comprendre ce

que nous faisons, qu’est-ce que se pqsse? (Nottons que le livre “Il ne reste à faire

aucune chose pour la fédération révolutionnaire arménienne” de l’auteur ci-

dessus a été publié pour la première fois en 1923 à Vienne. Mais comme les

autres ie dernier aussi a été ramassé des bibliothèques mondiaux par les

arméniens. Malgré les efforts des arméniens, l’édition précise en anglais de ce

livre existe en vente). Hovhanes Katchaznouni. The Armenian Revolutionary

Fédération (Dachnagtzaution) Has nothing to do anymore, Armenian

service, New York, 1955, p.1-2

K.S.Papazian-un autre auteur arménien écrit dans son livre “La fausse

patriotisme”: Pendant la première Guerre Mondiale la Turquie tâchait d’être au

côté d’Alemands.Au mois d’août de 1914 “Les Geunes turques” voulait réaliser

la décision générale du congrès précédent de 1907, lors de congrès général qui

s’est passé à Erzouroum et de mettre les arménienns contre les russes. Les

dachnaks ont réfusé et déclaré qu’en cas de la guerre entre lq Turquie et la

Russie, ils vont soutenir la Turquie. Comme les citoyens fidèle. En même temps

ils offirment qu’ils ne seront pas responsable pour les arméniens de la russie.

Mais quand la guerre a commencé en oubliant leur promesse les arméniens ont

trahi la Turquie et ils ont soutenu les intérêt russe. Ils n’ont pas pensé sur les

résultat dangereux de la guerre pour les arméniens en Turquie “.

K.S.Papazian Patriotizm Perverted. Boston. 1934, p.38

Les arméniens! Vous allez enfin réaliser les rêves d’indépendance en

reunissant avec vos frères des sang le gouvernement Tsariste.(l)

191

Les Arméniens Enfin vous serez indépendant en s’unissant avec vos

frères de sang. Après cette déclaration de tsar une partie des arméniens a

commencé à lutter contre les turques au sein des armée russe, l’autre partie a

vendu son propriétaire et a participé dans le génocide contre les turque en créant

les troupeaux des volontaires. Ils connaissaient très bien ces territoires. C’est

pourquoi ils ont ont dirigé les russes en montrant le route.(2)

1.Die Ziel und Faten armenisher revolutionare. The Armenian

aspiration and revolutionary movement. Aspiration et movement

revolutionary Arméniens. Alnem. m.2 p.36 2.Gr. Tchakkouchyan “Le livre rouge” Paris 1919, en arménien , p.

25 Comme l’a souligné Papazian et Tourabyan, les auteurs arméniens on

pouvait voir dans les instructions des chefs des dachnaks les ci-dessous:

-Chaque arménien doit s’armer même aux prix de leur besoins.

L’armement ne doivent pas se laisser influencer par la mobilisation turque et il

empêchera de lutter sous le drapeau turque aux autre peuple;

-Les soldats arméniens mobilisés doivent déserter l’armée turque à tout

prix et se réunir aux bandes arméniens, aux troupeaux volontaires. Dès que

l’armée russe a franchi la frontière, les déserteures arméniens doivent attaquer

contre les turques avec les russes;

-Les armements doivent aider aux russes en route des munition;

-Ils doivent tuer tous les musulmans partout jusqu’à 2 ans. Mais il y a

des faits qu’ils ont tué des femme enseintes et des bébés;

-Ils doivent gaspiller et brûler les biens, les propriétés des musulman;

-Les armements doivent brûler ou bien dévaster les maison qu’ils vont

quitter les églises et les organisations bienfaisances, les aliments d’agricole. Puis

ils doivent l’attribuer aux musulmans;

-Ils vont flammer les milieux officiels gouvernementaux, ils vont tuer les

officiers et les gendarmes ottomans;

-Ils vont tuer les soldats blessés ottomans;

-Ils vont faire des révoltes dans les villes, les villages et les quartiers. Ils

feront la révolution;

-Ils doivent obliger de déménager le peuple pacifique et les soldats en

les démoralisant;

-Ils vont faire armer les arméniens en produisant ou bien en important

des bombes et d’arme;

-Les arméniens vont faire passer les révoltes, les révolutions et les

assassinats fait par eux-même pour les turques dans la société international;

-Ils vont faire de l’espionage aux profit des pays alliés.

Papazian K.S. a.g.e., p. 37-38., Aram Turabian. Les Volontaires

Arméniens sous les Drapaux Français, Marseilles 1917, p.6. Georges de

Maleville, a.g.e., p. 34-35

192

Margosian a arrivé a une telle conclusion dans ses recherches sur la

situation des arméniens d’Ottoman à la fin de XIX siècle. Dans les régions

nommées arméniennes il n’ y avait que près de 800 mille arméniens. Ainsi on

peut conclur: Jusqu’à l’époque de génocide arménien imaginaire, c’est-à-dire

avant de 1915 le nombre des arménien ne pouvait être que 100 mille personne.

Dans ce cas les prétentions des arméniens sur l’assassinat de 1,5 million de

personnes n’ont pas trouvé sa preuve.

S.S Margossian. L’Arménie de l’Est à la fin de XIX siède,p.322

Katchaznouni -le premier ministre de la République Arménienne fait

l’attention des lecteurs a un fait dans un de ses livres qui les arméniens eux même

ont réuni des bibliothèques et des boutiques et ont liquidé: Se utilisant tels

moyens qui provoque de graves conséquences les agents spéciaux Transcaucasie

ARF ont agi contre la volonté de notre autorité suprême et la volonté de la

réunion générale du Parti. Au printemps de 1914 les troupes armées volontaire

arméniennes se sont organisées et ont lutté contre les turques. C’était la

psychcologie arménienne depuis de siècle. Il n’y avait aucun arménien dans les

régions de la Turquie. Les turques ont su ce qu’ils faisaient. Et il n’y a pas aucune

cause pour regretter.

Katchaznouni Hovanes, The Armenian Revolutionary Fédération

(Dashnagizoution) has nothig to do anymore, the Manifesto of Hovhannes

Katchaznouni First Prime Minister of the Armenian Republic. New York.

1955, p.2.

Gabriel Noradimguian Epéndi était le Ministre des Affaires So-cieaux

avant de la I Guerre Mondiale. Par la suite il a occupé le poste de Ministre des

affaires Etrangères. Dès que la Guerre Mondiale commence, il a trahi la Turquie

comme les autres députés d’origine Arménien en dirigeant les révoltes contre

l’Etat. Dans son rapport représenté lors de conférence Lowqnnq il a notté: 700

mille arméniens se sont propagés aux pays différents : 345 mille d’eux se sont

propagés aux divers région de Caucase, 140 mille à la Syrie, 120 mille à la Grèce

et aux îles d’Egée, 40 mille à la Bulgarie, 50 mille en Iran, et la reste aux autres

espaces. (1)

Tandis que, selon Hovannaisian les arméniens ont déménagé aux pays

arabs , sauf la Syrie, y compris 50 mille arméniens à Liban , 10 mille à Jordanie,

40 mille en Egypte, 25 mille en Irak et près de 35 mille en France et aux Etats-

Unies, un autre groupe encore au Canada et Chypre. (2)

1. A.Hadissian. La formation est le développement de la République

Arménienne (en arménien) Athène, 1920 p.335

193

2. Richard Hovannisian. The Ebb and Flaw of the Armenian Minority

in the Arab Middle East.- Middle East Journal, vol. 28, no. 1, Winter, 1974,

p.20.

La plupart des arméniens de Haut-Karabakh se composait des chrétiens

grigorianisé. C’est pourquoi les milieux chovinists les considéraient des

arméniens de 2e sorte. Arakélov, l’auteur arménien a cela remarqué aussi: “Pour

les chovinistes arméniens “les arméniens de Karabakh” sont secondaire”

Robert Arakélov. Le Haut-Karabakh. On connais les coupables de

la tragédie. B., 1991, p.12

A.Iohannissian, l’historien arménien écrit : le quart de population de

Irévan se composait des arméniens, tandis que la moitié était les azerbaidjanais au

premier semestre de XVIII siècle .

A.A. Ioanissian. Les relations russo-arménien au XVIII siècles, vol.

2. partie 1, Erevan 1964, p. XXVII

Etant toujours un moyen pour la politique russe, les arméniens tâchaient

de profiter partout et toujours la situation pour prétendre aux territoires et aux

toponymes azerbaidjanais. Au mois de décembre de 1779 ils ont crée le Nouveau

Nakitccévan à Rostov -à la région où ils ont été transporté. Pour créé cet quartier

Argoutinskiy a demandé la permission du gouvernement russes. Deux ans après

cela ils ont réussi à ouvrir une école et une édition.

A.Arzoumanian. Aragats, p.309.

Le 2 janvier 1780 Argoutinskiy, le prince a rencontré Souvorov et

Lazarev (l’un des marchands plus riche de Pétersbourg, propriétaire). Lors de la

rencontre durée environnement deux heures ils ont discuté de créer “l’Etat

arménien” du Caucase grâce aux territoires azerbaidjanais. Le 3 janvier

Argoutensky , le prince et O.Yegizarian - le marchand riche arménien ont visité

G.Potyomkin, le prince. Us ont montré “les régions arméniens à chovin

Potiomkin dans une carte imaginaire. A leur demande et prière de restaurer “la

Grande Arménie” et de créer un nouvel Etat Arménien, le prince Potiomkine a

répondu comme ça: “C’est bien possible, mais votre patriarche doit soumettre une

question sur la libération de vôtres, après cela nous pouvons vous aider”.

M.Nersissian. e l’histoire.p.49

Khatchatour Abovian écrit: “L’occupation de forteresse Irévan val oit

plus baucoup que la destruction de l’enfer pour les coupables.Dans telle condition

les troupeaux russes ont occupés Irévan le 1 octobre 1827 à l’aide des arméniens.

On a réalisé le génoside contre

les musulmans de la ville, ‘après Parsamian le propogande arménien contre le

194

khan Irévanien a joué un grand rôle dans l’occupation de Irévan. Dans le 17 août

1877 les troupaux de général Krasavskiy ont été encerclé quand ils ont attaqué

Irévan.(1).

Z.Grigoriant, le savant arménien écrit : profitant de la situation les

troupeaux de Gadjar veulent attaquer les russes par derrère, mais Akop

Aroutounyan, le soldat iranien, e traître d’origine arménien utilise les armes

contre les troupeaux de Gadjar et les soumet à perte. (2)

1. Parsamian. p.44

2.Grigorian. La participation des Arméniens dans les guerres russo-

perse au début du XIX siècle-”Les questions de l’histoire “, 951, N°4, p.19

Les arméniens aident l’armée russe comme il faut.D’après l’auteur

arménien, pendant la guerre russo-iranienne ils ont volé de blé, des légumes et

des fruits, des bovins, des animaux pour les trau-peaux russes.

Z.Ggrigorian. Les questions de l’histoire. 1951, p.22

Après l’occupation de Irévan - le centre de l’Azerbaïdjan d’ouest, on a

démonstré une pièce dans la garnison locale. La pièce de “Agildan bela-

L’amertume de l’ignorance” de Griboédov- “le dramaturge éminent”, le grand

ennemi de l’Azerbaidjan a été mis en scène. L’ auteur a vu la pièce avec les

soldats arméniens et russes ivre. Latchi-nov a aussi écrit sur cela. (1)

Nersissian, l’historien arménien écrit: “Après l’intégration de

“l’Arménie d’Est” à grande empire Russe le peuple arménien s’est établi ici

d’une façon compact (regard: En Azerbaïdjan d’ouest-en italique A.A.Mamedli.)

Les arméniens mondiaux ont commencé à rassembler en “Arménie d’Est”. Seul, à

la fin aux 20 années du XIX siècle plus de 40 mille arméniens d’Iran et plus de

90 mille arméniens de Turquie ont été transmigré en Azerbaïdjan d’Ouest nommé

l’Arménie d’Est par les arméniens.

Léo, le savant arménien afirme: pendant l’occupation de Irévan par les

russes, le nombre des arméniens était très peu.(2)

l.M.Nersissian. De l’histoire des relations russo-arménienne. Livrel,

Erevan, 1956, p.199.

La même sourse. p.227.

2.Léo. L’histoire de l’Arménie, partie 2, p.249.

Le 21 mars 1821 Irévan a été divisé en 2 parties par le décret de

Nickolay, tsar de la russie: les districts Irevan et Nakitchévan. Rappelons que

après l’annexion de khanat Karabakh à la Russie, P.Sissianov a commencé à

transmigré tout de suite les arméniens de différent région de Caucase en vue de

renforcer la position du tsarisme ici (1). Glinka, l’auteur russe affirme: depuis

1805 on à transmigré beaucoup de famille arméniens de l’Iran en Azerbaïdjan.(2)

Zélinski - un autre auteur russe a noté que grâce aux arméniens transportés à

195

Karabakh jusqu’à 1823 leur nombre dans cette région s’est accru jusqu’à 4.366

famille.(3)

1. Descriptions de la région de Karabakh-A.E.Khanikov. La vie

courante et économique des paysans d’Etat du district de Djavanchir, du

gouvernement Yélisavetopole. Tifflis (Tbilissi), 1887, vol.6, p.338

Zélinskiy-le célèbre chercheur russe, qui a fait des recherches profondes

dans la Caucase notait que les arméniens étaient en mineur à Zénguézour, Iravan,

Karabakh. “Au XIXe siècle il existait seulement trois campagnes à Zénguézour”

écrivait-il.

S.P.Zélinskiy. La mode de la vie économique des paysannes d’Etat

du district Zénguézour du gouvernement Yélisavetopole. SP.b.1886, vol.4,

p.10.

Griboédov, le diplomate russe écrit sur ce problème: “Nous sommes

analysés plusieurs fois de tranquilliser les musulmans à cause de leur inquiétude

liée avec les arméniens. Parcequ’ils pensent que les arméniens ne quitteront

jamais les territoires où ils ont été installé pour la première fois”.(l)

Il est intéressent que par la proposition de l’ambassadeur russe on

donnait fausse information sur la population provisoire des arméniens dans ce

territoire. Griboédov écrivait : maintenant nous devons accorder les musuilmants

avec leur situation dure, nous devons les faire croire que les arméniens y resteront

provisoirement pour que les azerbaidjanais changent leur pensée “ les arméniens

deviennet propriétaires des territoires où ils sont entrés pour la première fois”(2)

A.S.Griboédov. Note sur la transmigration des arméniens.

Composition, vol.2, p.341

La même source...

Agayan, l’historien arménien écrit: “En 1831 le nombre des citoyens de

la région arméniens s’est accru à 164450 personnes après la transportât on totale

des arméniens de la Turquie et de l’Iran. 82377 d’eux étaient arménien dont

35560 personnes a été transmigré de l’Iran et 21660 personnes de la Turquie.

Après leur union avec la Russie le nombre des arméniens a commencé à se

multiplient

S.P.Agayan. La victoire de Pouvoir des Soviets et régénération du

peuple arménien.M., 1981, p.27

Les arménien étaient minoritaire à Iravan jusqu’à leur transportation de

l’Iran et de la Turquie au nord de l’Azerbaïdjan. Juste après la politique de

transmigration 8% des habitants en 1850, 9% en 1879 et 10% en 1897 se

comprenaient des arméniens. Parsamian, Pogossian et Aroutounian, les savans

arméniens ont affirmé aussi ces chiffres.

196

V.A.Parsamian, S.A.Pogossian, N.RAroutounian. L’istoire du

peuple arménien. Armoutchpedguiw., 1962, p.131,158.

... avait le droit de correspondre grâce au Ministère. Mais, malgré cela,

l’église arménienne continuait à mener sa politique chauvine, hostile aux peuples

turcs et musulmans. Ce processus de suppression de la culture albanaise fut

surtout renforcé par un décret saint signé en Russie en 1836 et qui mettait la

gestion de l’église albanaise sous la tutelle de l’église arménienne. L’historien

arménien, M. Ormanyan avait écrit : “La couronne de l’Albanétie khazare, a été

détruite au début du XIXe siècle, à cause d’un mélange des tribus khazar et

albanais, ou bien du peuple agvan avec les Arméniens”.

Орманян M., Армянская церковь история управление,

внутренная структура, нынещняя состояние. M., 1913.

Un autre historien arménien avait écrit : “S’il n’y avait pas eu ce

mouvement révolutionnaire démocratique russe et ni la politique de Nalbendyan,

les Arméniens de Turquie n’auraient pas succombé”.

Антонян Г.Г. Реакционное движение Шамиля и некторые

вопросы армянской общественной мысли XIX века Б., 1952, c.26.

Artsruni, dans ses articles de presse, et Raffi, dans ses romans “Khent”,

“Djalaleddin” et “Iskra”, propageaient des idées hostiles et chauvines envers les

peuples voisins et menaient une politique d’assimilation contre les

Azerbaïdjanais, les Turcs et les Kurdes. Ceci était confirmé par l’historien

arménien, Antonyan, aussi.

Антонян Г.Г. p. 29.

Dès le début de la Première Guerre Mondiale, les Arméniens se

rendirent à Tiflis de différents points de la Russie et des pays étrangers pour

s’engager dans les rangs. Cette armée composée de volontaires arméniens était

réputée pour sa cruauté. On comptait dans ses rangs plus de 195 mille soldats

armés d’origine arménienne. Au sein de cette armée, sept régiments au moins,

portant le nom de “régiment national arménien”, étaient passés du territoire actuel

d’Arménie en Turquie. Ils étaient dirigés par des brigands assoiffés de sang

humain, tels que Andranik, Dro, Hamazasp, Kerri, Canpoladyan, Banduxt,

Arqutinki, Xeço. En plus de ces forces envoyées par les Russes pour combattre

les Turcs, les musulmans, Smbat, Nikol, Avo, Zemlyak, Haci Levon, Vardan,

Bjishkyan (Qay), Satryan, Balayan et d’autres chefs connus comme étant

“ennemis du peuple turc et azéri”, avaient chacun un détachement armé jusqu’aux

dents. Ces détachements torturaient le peuple, manifestaient de la méchanceté sur

les champs de bataille.

Армянские добровольцы. Петербург. 1916, с. 12.

197

“Le mouvement des volontaires, dirigé par Andronik pacha, Hamazasp

était connu pour l’audace dont faisaient preuve ses guerriers en massacrant des

femmes, enfants, vieillards et handicapés turcs. Battre à mort les travailleurs

turcs, c’était la conséquence principale de ce mouvement”.

Лалаян А.А. Исторические записки. Après qu’il a été mis en place, dès les débuts du XIXe siècle, un

processus de transfère des Arméniens des territoires des pays osmanlis et kadjar

vers la région du Caucase et notamment, en Géorgie, il a

été jeté le fondement d’un conflit entre les Arméniens et les Géorgiens, à cause

d’une répartition des terres ; un conflit qui connaît ses résultats aujourd’hui. Les

Arméniens riches achetaient sciemment des terres aux Géorgiens. Ceci était aussi

confirmé par l’historien arménien, Ichkhanyar. Il écrivait que “les aristocrates

géorgiens vendaient leurs terres aux capitalistes arméniens, en d’autres mots, ils

les donnaient aux arméniens qui étaient étrangers chez eux” (1).

Ichkhanyan, en disant “dans les zones peuplées d’Arméniens, comme le

district de Zenguezour (ГAzerbaïdjan de l’Ouest, c’est-à-dire le territoire actuel

de l’Arménie - A. M.)” (2), démontrait encore une fois que les Arméniens étaient

des étrangers dans le Caucase.

1.Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы

армяно-грузинского антогонизма. Тифлис, 1914, с. 38.

2.Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы

армяно-грузинского антогонизма. Тифлис, 1914, с. 42

Ichkhanyan qui décrivait l’inquiétude des fédéralistes géorgiens signalait

que “les capitalistes arméniens ne se contentaient pas de transformer les terres

géorgiennes en leurs propriétés, mais ils essayaient également de les peupler avec

leurs compatriotes qu’ils faisaient venir des provinces arméniennes et ils posaient

ainsi le fondement d’une colonisation arménienne sur les terres géorgiennes”.

Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы, с. 72

Ichkhanyan, lui-même approuvait cela. Il disait qu’en 1897 les

Arméniens représentaient seulement 19% de toute la population de la province de

Tiflis, alors qu’en 1910, c’est-à-dire, 15 ans plus tard, ils atteignaient les 26,17%.

Leur nombre avait augmenté environ de 7%.

Et le nombre de Géorgiens qui représentaient 44,50% au départ, avait

baissé de 3,25%. Ils occupaient maintenant 41,24% de la population.

Ишханянъ Б. Экономические и общественные основы, с. 75.

Les Arméniens appuyaient leur ruse avec des propos tels qu’en Géorgie,

un pays historiquement orthodoxe, il n’y a jamais eu un habitant qui pourrait

défendre la foi catholique et il ne pourrait non plus en avoir un au futur. De ce

198

fait, dans leur presse, ils appelaient tous les Géorgiens catholiques à se joindre à

eux et à prier dans la langue arménienne”.

Канадпевъ И. К. с. 79.

Le 14 décembre 1918, l’Arménie attaqua brusquement la Géorgie. Le

Premier ministre de Géorgie, Jordaniya dans son adresse au peuple géorgien,

avait apprécié l’agression arménienne de la façon suivante: “... La vraie

explication peut être trouvée dans la nature du gouvernement Katchaznouni ; il

mange le veau comme un loup, parce que c’est dans sa nature. Ce gouvernement

n’a pu vivre dans la paix et a fait la guerre avec l’un ou l’autre de ses voisins,

parce qu’il veut comme un vrai loup tout acquérir et avaler. Les Arméniens ne

comprennent pas que, comme ils sont en hostilité avec les musulmans, ils

devraient au moins, faire preuve de l’indulgence vis-à-vis des Géorgiens. Alors

qu’eux, ils brûlent ce pont aussi”. Ces propos ont été cités par l’auteur arménien,

Richard Hovanisyan.

Richard G. Hovannissian. p. 109-110.

En janvier 1880 on pouvait lire dans le journal “Mchak” qui traitait du

comportement des Arméniens vis-à-vis du peuple kurde : “Les journées d’hier et

d’aujourd’hui étaient celles d’une grande alerte pour Constantinople. Le 28 juillet

on a annoncé que des troupes arméniennes bien armées avaient attaqué les

villages kurdes de Vas-pouraka et en avaient brûlé 7...”.

Mchak. 1880, №161.

Les Arméniens eux-mêmes approuvaient que dans le massacre du peuple

kurde le rôle du parti dashnaksutun a été grand. Même Herand Pasdermassiyan,

l’auteur arménien connu avec ses calomnies et ses écrits odieux contre les Turcs

et les musulmans avait dû confirmer ce fait : “En 1897, une troupe armée dirigée

par Xadjo, fut envoyée d’Iran à Khanasour pour anéantir les kurdes qui y

vivaient. Le parti dashnak a envoyé 300 soldats braves et munis d’armes d’Iran à

Khanasour. Ils ont détruit tous les Kurdes qui y vivaient et qui appartenaient à la

tribu de Mazeruk et ils ont brûlé leur tentes”.

Herand Pasdermassiyan. Tarixe Ermenistan. Tehran, 1369, en

persan, p. 446.

L’écrivain arménien, Amayak Siras indiquait dans son ouvrage, que les

Arméniens, en 1896, s’habillaient en habits kurdes et attaquaient les Turcs (1).

Dans un autre endroit de ce même livre il disait que Vahan, fils de l’artisan

Martiros (à Bitlis), avait chez lui beaucoup d’habits nationaux des Kurdes (2).

Les Arméniens, les ayant mis, tiraient sur les fonctionnaires osmanlis et

s’enfuyaient de sorte que les Turcs les prennent pour des Kurdes et ainsi un

conflit naissait entre ces deux peuples.

199

1.Амаяк Сирас, Родимый край. M., 1979, p. 150.

2.1bid. p. 158.

Selon Vardan, un des héros du roman “Xent” de Raffi, écrivain

arménien, les Kurdes n’existaient plus sur la terre, et qu’”ils s’étaient assimilés

aux arméniens”.

Антонин Г. Г. Реакционное движение Шамиля ... р. 29.

Il est à noter que Clemenceau, Premier Ministre de France, avait signalé

que “les Arméniens sont un peuple dangereux pour entrer en contact avec eux; ils

veulent généralement beaucoup d’argent et ne donnent rien en échange” (1).

Dachnaksutun qui s’appuyait sur les conquérants allemands a signé, lors

du Conseil “National” de l’Arménie qui se tenait le 28 mai 1918, un arrêté sur la

création de la République “indépendante” d’Arménie.

L’historien arménien, Lalayan disait que ce Conseil “National”, qui se

croyait être “l’unique pouvoir dans les districts arméniens”, a confié à Ov.

Katchaznouni de former le gouvernement. Et celui-ci, se rendit en Arménie et

forma le gouvernement dachnak avec Aram pacha (ministre des affaires

intérieures), Al. Khatisyan (ministre des affaires, extérieures), Akhverdov

(ministre des forces militaires), et d’autres gens.(2)

l.Richard G. Hovannissian. Vol. 2, p. 404.

2.Лалаян А.А. контрреволюционная роль партии дашнак-

цутюн. - Исторические записки. М., 1938, с. 79-107.

A cette époque, Hovanesyan indiquait que “l’existence de l’Arménie en

tant qu’état était moins probable. Elle était placée non pas sur le grand plateau sur

lequel eurent lieu les combats pour l’Arménie historique, mais, en entier, dans

une zone qui appartenait aux Russes. Pour les 500 000 Arméniens de Turquie le

gouvernement et la capitale de l’Arménie devraient être établis non pas à Erevan,

mais à Karin (Erzeroum), ou bien à Vanda, ou même dans la ville principale de

Kilikiya. Ils attendaient avec impatience une occasion pour retourner dans leurs

maisons qui étaient restées derrière l’horizon de l’Ouest”.

Richard G. Hovannissian., p.450.

Sur un territoire de 9 mille km2 considéré comme étant le territoire

arménien par le traité de Batoum du 4 juillet 1918, vivaient environ 324.285

personnes. L’auteur arménien Ananikyan signalait que le pouvoir arménien, par

un télégramme envoyé à Istanbul par la suite de la signature du traité, exprimait

ses reconnaissances sincères à Enver pacha, Tel et pacha et plus particulièrement

au Sultan, pour avoir accordé la liberté et indépendance à l’Arménie. Ils disaient :

“ S’il n’y avait pas le Sultan, il n’y aurait pas non plus l’Arménie indépendante

!!!”.

200

Ananikyan B. Dasnaksütunun ideya-siyasi iflasi. İrəvan, ermənicə.

1979, s.25.

L’historien arménien Agayan écrivait qu’en 1918 (après le traité de

Batoum) il y avait en Arménie un chemin de fer de seulement 6 km de longueur,

10 wagons et une locomotive (1).

Les autorités arméniennes qui avaient de grandes ambitions, disposaient

d’assez pauvres ressources économiques pour nourrir la population de la

“république”. Des milliers de paysans, surtout des Turcs azéris périrent de faim et

de misère. A Serdarabad dont la population était essentiellement composée

d’Azerbaïdjanais, 65% de population succombèrent. Le journal “Ayastani

achkhavator” qui était publié en Arménie, annonçait que les habitants des villages

de Vérin, Qaranliq, Kolagiren, Kechichkend, Koxv, Kosa Memmed et d’autres

mouraient en masse (2).

1.Агаян Ц.П. Победа советской власти и возрождение ар-

мянского народа. М., 1981, с. 57.

2.Ayastan asxatavor, le 25 avril, les 9, 21 mai 1919.

Les Arméniens menaient exprès contre les Turcs azéris une politique

visant à les détruire. Hovanesyan qui confirmait ce fait indiquait qu”on savait

que, depuis le début de 1918 jusqu’en août, il y avait 300 villages musulmans qui

étaient détruits... Il était révélé que dans six villages les hommes étaient tués et

que leurs femmes étaient données en cadeau aux combattants arméniens.

L’Azerbaïdjan ne pouvait plus supporter cette sauvagerie qui lui avait coûté la

perte de ses habitants et d’une partie de son territoire” (1).

Fais attention, cher lecteur ! Le savant arménien a raison d’avoir appelé

la sauvagerie les tortures et le massacre que son pays a pratiqués contre les

musulmans. Hovanesyan parlait aussi des réfugiés azéris qui mouraient dans des

conditions insupportables de froid et de gel dans diverses parties du pays : “13

000 personnes dans la capitale arménienne, et 50 000 réfugiés musulmans dans

les villages à ses environs étaient sous la surveillance des chrétiens arméniens.

Un territoire dans le sud de la capitale arménienne était occupé par 70 000-80 000

réfugiés musulmans qui n’avaient aucun moyen de vivre et l’autorité arménienne

refusait de leur apporter une aide quelconque” (2).

Le gouvernement dashnak prétendait aux territoires des pays voisins. En

1919, les Arméniens ont prétendu aux provinces est de Turquie. Hovanesïan

soulignait que “du fait que les Arméniens étaient minoritaires sur tous les

territoires où ils vivaient, leur nombre ne dépassant jamais les 30-35% de la

population, le problème arménien restait toujours étant “simplement difficile” (3).

l.Richard G. Hovannissian. p. 180.

2.İbid. p. 182-183.

3.İbid. p. 265.

201

Un autre auteur arménien Archavir Melikïan parlait de l’attitude des

Arméniens vis-à-vis des peuples voisins : “Le gouvernement dashnak, au lieu de

vivre en paix avec les voisins, leur a montré le poing, leur a imposé que c’était lui

le plus fort, il n’a pas voulu guérir de sa maladie nationaliste”.

Le journal Karmir astğ (Etoile d’or), 1920, №74.

Le général arménien Andronik Ozanïan signalait en 1918 que “la Russie

leur avait laissé, en grande quantité, munitions de guerre, armes, provisions, et

habits”.

Агаян Ц.П. Победа советской власти... с. 49.

Anastas Mikoïan qui était devenu plus tard un des chefs de l’Etat

soviétique, citait dans son ouvrage “Par les chemins de lutte” le télégramme que

Shaumjan avait envoyé en réponse à Andronik : “j’ai bien reçu votre télégramme.

J’ai transmis le texte entier au pouvoir central de Moscou. De ma part,

j’applaudis le vrai héros qui est en vous”.

Микоян А. И. Дорогой борьбы, Кн. 1, M., 1971, с. 42.

Selon les journaux arméniens, “en 1920, le gouvernement an-

tirévolutionnaire arménien, afin de punir les paysans qui n’obéissaient pas,

avaient coupé le bras du fleuve Zengi. Depuis le lac Goytché jusqu’à Zengibasar

(les toponymes turcs sont conservés dans les archives arméniennes - A. M.),

toutes les terres et des dizaines de villages qui s’allongeaient le long du fleuve

s’étaient transformés en désert. Beaucoup d’êtres humains, d’animaux, et de

terres cultivables y étaient détruits”.

Yoqovurd, №102, 29.06.1920.

Selon la presse arménienne, “Q. Mouradïan qui vantait solennellement

les actions affreuses du gouvernement dachnak orientées à détruire les villages

azerbaïdjanais situés au nord du lac Goytché, affirmait : “Grâce à notre

gouvernement (arménien - A. M.), les habitants de ces villages (Toxludja,

Agbulak, Ardanich, etc.) avaient quitté le territoire d’Arménie... J’ai vu ces

villages quittés, il n’y restait plus que quelques chats et 2 ou 3 chiens qui

aboyaient avec un cri bizarre en voyant ce silence de cimetière. Les habitants de

ces villages avaient laissé de grands champs de blé, d’orge, et de pomme de terre.

Le gouvernement pourra y récolter plus de 2 millions de poud de blé et plus d’un

demi million de pommes de terre...”. Ces propos ont été publiés dans les pages de

“Yoqovurd”, journal de la grande bourgeoisie arménienne.

Yoqovurd, №105, 1920.

202

Anastas Mikoïan avait écrit dans son discours du 22 mai 1919 qu’il avait

adressé à Lénine, au Comité Central du PC(b)R : “Les dachnaks qui sont les

espions du gouvernement arménien essaient de joindre le Karabakh à l’Arménie.

Cependant, ceci voudrait dire pour la population du Karabakh, se couper des

ressources vitales de Bakou et lier leur vie à Erevan avec lequel ils n’ont jamais

rien partagé”.

(Sov.-KP MK, MPA, f.461, s.l, discours №45252, v.l.).

Le commandant en chef des troupes dachnakes, Nakatchakïan avouait

que “l’occupation du Karabakh était déjà un grand atout du point de vue

seulement stratégique ; cela garantissait la sécurité de Zenguézour du côté nord et

qu’en envahissant Ordubad on pourrait lui assurer la paix du côté de

Nakhitchevan aussi”. “Ainsi, Chérour et Nakhitchevan seront détachés de Г

Azerbaïdjan, et cela permettra à nouveau d’annexer ces territoires au pays” -

disait-il.

Richard G. Hovannissian. vol. 3. p. 141.

Les brigands arméniens qui avaient reçu un oukase du centre ont ruiné

des dizaines de villages azéris de la région Bach-Qerni, ils tuaient femmes,

enfants, jeunes et vieillards, et confisquaient leurs biens (1).

L’un des militants dachnaks écrivait dans sa lettre du 21 juin 1920,

adressée au chef du gouvernement dachnak, A. Agadjanïan : “Nous avons occupé

Zengibasar. Ce pays est tellement riche qu’il pourrait payer nos dettes plusieurs

fois. Cela fait déjà deux jours qu’il se passe ici un pillage inédit - on emporte

avec violence du blé, de l’orge, du riz, des samovars, des tapis, de l’argent et de

l’or... Hier, le Ministre des finances y a envoyé deux de ses agents avec des

troupes mal-organisées... Nous perdons de la richesse en grande quantité...”. (2)

1.Госархив Армении, Ереван, д. 644, с. 1-2,17, ф.67.

2.Госархив Армении, Ереван, д. 116, с. 96, ф.65.

Les sources arméniennes nous fournissent des données intéressantes sur

les résultats tragiques de la politique génocide que menaient les dachnaks contre

les non-arméniens. Ainsi, pendant deux ans et demi où les dachnaks étaient au

pouvoir la population de l’Arménie (ГAzerbaïdjan de l’Ouest) avait baissé de

35,5%. Le nombre de Turcs avait diminué de 77%, les Kurdes de 98%, et les

Yezides de 40% (1).

L’auteur arménien, Zaven Korkodïan écrivait à ce propos que dans les

années 1918-1920 les tireurs dachnaks au mauser avaient battu à mort ou exilé à

force d’armes 565 mille Azerbaïdjanais sur 575 mille (2).

1.Исторические записки., р. 79-107.

2.Zaven Korkodyan, sovet Ermenistanın ehalisi, 1831-1932. İravan,

1932, en arménien, p. 184.

203

L’Assistant de la délégation française, Philippe Berthelot donnait son

avis sur les prétentions des Arméniens : “La plus grande difficulté qui se pose

pour créer l’Arménie est que les Arméniens ne constituent, nulle part, la majorité

de la population. Leur insertion dans un état où est placé le noyau d’une nation si

forte que le sont Jes Kili-kiens rencontre aussi une opposition, puisque ces terres

sont placées à une distance de plus de 400 km de l’Arménie... Quant à la création

de l’Arménie sur les terres qui vont de Trabzon à Alexandrette, la logique et la

réalité s’y retrouvent opposées l’une à l’autre”.

Richard G. Hovannissian. vol. 2. p. 454.

Les dachnaks, pendant la courte période où ils étaient au pouvoir, sont

entrés en guerre avec tous leurs voisins - la Turquie, la Géorgie et Г Azerbaïdjan,

et ayant perdu honteusement dans toutes les trois guerres, ils se sont retirés. Et

puis, leurs chefs ont commencé à pousser des clameurs en appelant les grands

pays au secours. Cette attitude menteuse, immorale et illégale des Arméniens

devenait insupportable pour les pays occidentaux. Le Premier ministre de Grande

Bretagne, Lloyd George qui en avait marre des actions des Arméniens soulignait

qu’ils devraient diriger leurs combats eux-mêmes comme le font les Grecs : “S’ils

ne sont pas capables de défendre leurs frontières, il n’y a alors pas besoin qu’un

tel pays existe dans le monde et dans de pareilles circonstances, aucun pays allié

ne devrait les aider, même avec un seul bataillon “ (1).

Le Premier ministre d’Italie, Francesco Nitti avait très bien exprimé cela

: “Les pays alliés doivent donner à l’Arménie quelque chose qui correspond à ses

intérêts, mais dont l’absence est le plus souhaitable là-bas” (2).

l.Richard G. Hovannissian. vol. 3. p. 80.

2.Richard G. Hovannissian. vol. 3. p. 83.

Ils continuaient à faire de la propagande hostile contre les Turcs. Leurs

cercles belliqueux déclaraient que pour régler la “question arménienne”, il faut

faire couler le sang, il faut arroser avec le sang les terres de 1’”Arménie turque”.

Xorhurdain Hayastan, №118,1923.

Miasnikïan qui était devenu un grand homme d’Etat et représentant du

parti, intervenait le 29 novembre 1921, dans le journal “Xorhrdayin Hayastan”

avec les paroles suivantes : “La politique nationale des Arméniens était de

purifier l’Arménie des non-arméniens, et avant tout, des Tatars que nous

détestions tant et des Turcs qui n’avaient aucun trait humain : “Haïssez les Turcs,

tuez les musulmans, brûlez leurs villages, piller leurs biens, et de cette manière-

là, éduquez chez vous l’âme de xmbapet... “(1).

204

Les dachnaks avaient mené cette politique génocide non seulement

contre les Turcs, mais aussi contre les Russes. Miasnikïan, dans un autre discours,

ajoutait : “Ils ont détruit et brûlé les villages musulmans et russes de l’Arménie.

Un des patriotes arméniens avait proposé de décrire sur les armoiries des

dachnaks un lapin qui s’enfuyait avec son mauser sur l’épaule... Qui était à la tête

de l’armée arménienne? D’Aram et Ruben à Martiros et Pilosa, c’étaient des

xmbapets, des gens malhonnêtes, pilleurs et brigands. Cette armée manifestait du

courage, quand elle tuait et ravageait les musulmans sans armes, le peuple

innocent” (2).

1. Мясникян А. Ф. Избранные произведения. Ереван, 1965,

c.364.

2.İbid. p. 354.

Le premier Premier ministre de la république d’Arménie, Katchaznouni

aussi approuvait ces faits. Il révélait une vérité pénible pour les Arméniens : Si

nous analysons nos actions affreuses et les résultats que nous avons obtenus après

que la déclaration de la république indépendante, nous devons avouer que la tâche

qui pesait sur notre peuple - la création du système d’état et la gestion du pouvoir

- étaient bien loin de notre portée... Nous n’étions pas hommes d’Etats”.

Ананикян Бакунц. Идейно-политический крах партии

Дашнакцутюн. Эреван, 1979, с. 224.

Galoïan indiquait qu’ “après le traité de Batoum (le 4 juin 1918), les

terres qui restaient aux Arméniens ne constituaient que 8 mille km2”.

On peut en conclure que si on soustrait de 29 mille km2, superficie

actuelle d’Arménie, les 8 mille km2, les 21 mille km

2 qui restent étaient des terres

azerbaïdjanaises. Ainsi, au début du XXe siècle, le nom d”‘Arménie” est entré

comme terme politique dans les documents officiels.

Галоян Г. Рабочее движение и национальный вопрос в

Закавказье. Ереван, 1969, с. 261.

L’Auteur arménien, H. Azatïan signalait à ce sujet que “c’était justement

le parti “Dachnaksutun” qui avait ouvert la porte de l’Est à la conquête russe. Ce

parti était devenu un moyen qui aidait la bourgeoisie russe à réaliser ses plans”.

“Nor Ugi”, Erevan, 1929, №1, p. 369.

Dans les années vingt du XXe siècle, sur l’accord des fonctionnaires

arméniens qui occupaient des postes de dirigeant dans les bureaux supérieurs du

gouvernement soviétique et des chefs soviétiques qui menaient une politique

arménophile, 25 000 immigrés arméniens avaient quitté les pays étrangers pour

venir s’installer en Arménie Soviétique. Il y avait parmi eux les anciens

criminels, membres du parti dachnak.

205

Ханджян А. Основные задачи нашей идеологической борьбы.

Erevan, 1933, (en arménien), p. 35.

L’auteur arménien, Agaïan indiquait que dans les années 1946-1949,

près de 100 mille Arméniens ont été transférés en Arménie Soviétique de

différents pays du monde.

Агаян Ц.П. с. 159.

Selon les données du plénum du Comité central du Parti Communiste

daté du janvier 1975 “plus de 476 villages étaient restés sans activités” (21). Cela

s’expliquait par le fait que les Arméniens qui étaient transférés en Arménie à cette

époque-là, étaient beaucoup moins nombreux que les Azerbaïdjanais qui étaient

chassés de ces régions. Et les immigrés arméniens s’installaient essentiellement

dans les villes. Ce fait même démontre que l’objectif principal des chefs

arméniens et soviétiques était non pas d’installer les Arméniens immigrés mais de

chasser les Turcs azéris de ces zones-là.

Коммунист. (Erevan), 20.01.1975.

Comme sous le pouvoir des Safavides, de 1507 à 1736, tous les beys de

uxursed appartenaient aux tribus turques-azerbaïdjanaises, les dirigeants d’Erevan

aussi qui régnèrent jusqu’en 1828 étaient des Azéris. En 1673, lorsque le

voyageur français, Jean Chardin était à Erevan, son dirigeant était Sefiqulu khan,

premier bey de uxursed. D’après Chardin, c’était un brave capitaine, un grand

savant. Tous les employés civils et administratifs de la province uxursed et de sa

ville centrale étaient les descendants de la tribu turque des Qizilbach-es. En

réalité, la grande partie de la population d’Erevan était composée des

Azerbaïdjanais. Selon Jean Chardin, en 1973 il y avait 800 maisons à Erevan. Il

n’a pas hésité à écrire que tous les habitants de ces maisons étaient musulmans

(1).

L’historien arménien Yervand Chahéziz étaient du même avis que

Chardin (2).

l.Chardin J. Le voyage de paris à Ispahan., p.65.

2.Yervand Chahéziz. Ancien Erevan, p.74.

C’est une fait incontestable que jusqu’à l’intégration de l’Azerbaïdjan du

Nord à la Russie les arméniens n’étaient pas vécus d’une façon compact dans les

territoires actuel azerbaïdjanais. Le nombre des toponymes arménien étaient très

peu comme l’ethnique (nation) arménien dans ces territoires. Selon Parsamian

jusqu’à l’intégration à la Russie, le nombre des habitants de l’Arménie actuelle

était égaux aux 169155 personnes, 33% d’eux était les arméniens tandis que les

musulmans (les azerbaïdjanais ce conmposaitent de 49,17%.

206

V.A.Parsamian. L’histoire du peuple arméniene entre 1801et 1900

livre, Erevan, 1977, p.88.

Ter Grigorian, l’histoire arménien affirme raisonnablement que le Haut

Karabakh est un territoire ancien Azerbaïdjanais, s anciens le Haut Karabakh était

la partie de la province Arsak plus vaste. Et Ar-sak était la partie de l’Albanie qui

était l’un des provinces Azerbaïdjanais. (1)

Mavsesse Khorenatsi- l’auteur de Ve siècle et Moussa Khalankatli qui

est vécu le VII-VIIIe siècle écrivent sur les frontière Azerbaïdjanais dans la I

e

siècle : sa la frontière Sude touche Г Araks. (2)

1. Ter Grigorian. La lutte de Arsak avec les envahisseurs arabe le

IXe siècle. B, 1942, p.3

2. Mauvsesse Khorenatsi. L’histoire de l’arménie. M.,1983, livre2,

p.25

Il est à notter que la province de Irevan et le khanat d’Irevan sont vécu

de 1410 jusqu’à 1827. Pendant ces durées de temps Irévan n’a pas vu aucun khan

d’origine arménien. D’après Hovanness Chakha-tounane -l’auteur arménien

dressé la listé des tous les khans d’Irévan a prouvé que tous les 49 khans de

Irévan ont été d’origine azerbaïdjanais. Encyclopédie Soviétique de l’Arménie a

montré une fois encore que dépuis 1400 jusqu’à 1827 tous les souverains

d’Irévan étaient les turcs azerbaïdjanais.

Encyclopédie Soviétique de l’Arménie, vol 3, Irévan, 1977, p.571.

Lalayan, écrivain arménien avoué: les villages turc occupés par les

dachnaks et ont été dévasté avec les cadaves.

Lalayan. Les notes historiques, partie. 2, p.80

La nation arménien est malade de la racine “La Grande Encyclopédie

Médicale” édité en 1982 à Moscou, parle d’une maladie spécifique arménienne.

Selon l’encyclopédie, c’est une maladie génétique un peu rare. Cette maladie qui

ne dépend pas d’âge et de genre mais commence polutôt de l’addlescence et de

l’enfance.

G.E.M, vol.19, ed.3, M., 1982, p. 67-68

Léglise et les prêtres, les féodaux arméniens ont joué un rôle décisifs

dans l’établissement et dans l’avenir du peuple arméniens. Si léglise et les prêtres

arméniens n’existaient, on ne pourrait pas voir les armémiens de nos jours et leur

pauvre culture qui a été formé sous l’influence des autres nations. Mais d’après

l’histoire on peut voir que ce sont eux-même et les prêtre arméniens qui ont été

coupable dans la plupart des événements dont il leur est arrivé. Ce n’est pas le

hasard que Nersess, le catholicos des arméniens (1166-1173) a déclaré pendant

207

son appel aux arménien: c’est à cause de nos fautes qu’aujourd’hui ils sont dans

plupart pays du monde .(2)

Le pillage, la jalousie, la méfiance étaient dans leur sang. Il est à noter

que dans le discours spécial sur les Arméniens, présenté au tsar russe Nikolaï II,

on pouvait lire que “si vous lisez attentivement les plus grands historiens

arméniens, anciens ou modernes, vous serez choqué par leur pensée sombre et

triste vis-à-vis la réalité arménienne. Avidité, intrigue, trahison, manquement au

serment étaient les traits particuliers de cette tribu”.

Справка прокурора Эчмиадзинского..,

Le colonel Haskel qui a été Commissaire des Alliés chargé des questions

aide à Г Arménie a démissionné le 1er

août 1920. Invité, le mois suivant, au

Ministère des Affaires Extérieures de Londres, il a déclaré que “les Arméniens

étaient des “mendiants experts”. Les autorités de Bretagne, elles-mêmes, avaient

très peu de confiance en capacité des Arméniens pour diriger le pays”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3. p. 429.

Ils sont voleurs et menteurs, des gens sans honneur qui ne sont pas

capables de s’aider entre eux, qui ne veulent pas aider les autres, et qui ne

connaissent pas le sentiment de gratitude. Ils ne savent pas ce que c’est le

patriotisme. Ils n’ont pas d’habilité administrative ni politique. Il n’y a pas

d’argent ni de ressources naturelles dans le pays. Et les riches Arméniens qui sont

à l’étranger ne dépenseront un sou pour leur pays, ni ne reviendrons dans leur

patrie...”. L’assistant du Secrétaire d’Etat, Lord Harding ajoutait à ce propos : “Je

ne m’étonne point à ces paroles, puisque je connais bien le caractère des

Arméniens”.

Richard G. Hovannissian. vol. 3. p. 248-249.

Ces traits caractéristiques des Arméniens ont été notés à plusieurs

reprises dans l’histoire arménienne, par les non-Turcs, les Arméniens eux-mêmes

ou par d’autres sources chrétiennes. L’un des chercheurs européens, Kerté qui

avait étudié l’ethnos arménien avait conclu : “Si en Turquie vous avez rencontré

quelqu’un qui vous a trompé, sachez qu’il est sans doute Arménien. Un grand

voyageur chrétien qui connaît à fond les particularités de la région m’a dit que

l’expérience lui a appris ceci : “Lorsque j’ai un projet à monter avec un Turc, je

n’ai pas besoin de signer un contrat avec lui, puisque sa seule parole me suffit. Si

j’ai une affaire à réaliser avec un Grec ou Chrétien, je conclus un contrat écrit.

C’est une condition. Quant aux Arméniens, je ne conclus aucu contr avec eux,

même écrit, puisqu’aucun contrat ne garantit contre leurs ruse et escroqueries”.

Korte, Les Arméniens en Anatolie. p. 52.

208

Si les Arméniens ont de la littérature aujourd’hui, elle est née grâce au

voisinage avec les peuples turcs, surtout avec des Azéris. La poésie n’en est pas

exclue. L’auteur arménien Qukasyan était d’accord avec l’académicien M.

Abeqyan qui disait que dans la poésie médiévale arménienne les vers rimes ont

apparu sous l’influence de la

littérature azerbaïdjanaise et turque. On peut dire la même chose à

propos de l’art aussi. Ainsi l’académicien Marr d’origine arménienne soulignait :

“L’art arménien d’Ani a connu son plus grand essor non pas sous les tsars

arméniens, mais justement après l’abolition de l’Etat arménien”.

Mapp. Н.Й. О результатах творчества Руставели и его поеме.

Tbilissi, 1964, р. 102.

L’absence des épopées d’amour dans la littérature arménienne a toujours

fait réfléchir les grands spécialistes. Les Arméniens après leur insertion sur les

territoires d’Azerbaïdjan ont découvert les grands progrès de la culture

azerbaïdjanaise. Ils n’ont pas seulement appris le folklore azerbaïdjanais, mais ils

ont aussi commencé à le voler, insolemment. Agayan, auteur arménien qui

approuvait tout cela, indiquait: “Nos ashugs n’ont pas d’épopées mêlées avec des

chansons, elles existent seulement chez les Turcs”.

Q. Antonyan. L’Amitié arméno-azerbaïdjanaise dans la littérature.

Erevan, (en arménien), 1962, p.31.

209

MEA CULPA..

CONFESSION OF ARMENIAN ELITE

Editors

Atamoglan Mammadli

Nurida Allahyarova

Translation:

English: Dr. A.Abbasov

T.Mehtiyeva

French: Dr. E.Ferechullayeva

S.Bedelova

L.Shahelizade

A. Babaliyeva

German:

M.Oruchova

G.Heyderova

A.GuIiyeva

Designer: Dr.Lgerayzade

Emin H. Demirchioglu

Proofreader: Elnara Yunusova