materiali per lexim

8/20/2019 Materiali Per Lexim

1/110

Republika e KosovësRepubika Kosovo - Republic of Kosova

Kuvendi-Skupština- Assembly

Doracak

PROCESI LIGJVËËS ËKOSOVË

Maj, 2011

1


2/110

Botimi i parë

Anëtarët e grupit punues:

Daut Beqiri,

Drejtor i Departamentit Ligjor

Xheladin Hoxha

Udhë heqë s i Divizionit pë r Mbë shtetjen e Komisioneve Parlamentare

Nysret Ahmeti,

Udhë heqë s i Divizionit pë r Standardizim dhe Harmonizim t ë Legjislacionit

Sali Rexhepi

Udhë heqë s i Divizionit pë r Çë shtje Plenare dhe Procedurale

Arsim Avdijaj,

Bashk ë punë tor i jasht ë m i NDI

Rinor Beka

Menaxher i Programit Legjislativ t ë NDI

Shefki Kastrari

Zyrtar i Programit Legjislativ t ë NDI

Publikimi i k ë tij doracaku ë sht ë mund ë suar nga Agjencia e Shteteve t ë Bashkuara pë r

Zhvillim Nd ë rkombë tar (USAID) dhe Instituti Demokratik Kombë tar (NDI).

2


3/110

!abela e Për"ba#$#es%

&'r#e

Lista e shkurtesaveKapi$ulli ( ) Procesi li*#vë+ës +ë Kosovë

1.1 Shqyrtim i përgjithshëm1.2 Nisma legjislative1.3 Proesi i hartimit të projektligjit !ë "everi

1.3.1 Përgatitja, shqyrtimi #he miratimi i Strategjisë Legjislative1.3.2 $artimi #he shqyrtimi i projektligjit !ë !ivel të Mi!istrisë1.3.3 Shqyrtimi #he miratimi i projektligjit !ë !ivel të "everisë

1.% 1. Proesi i hartimit, shqyrtimit #he miratimit të Projektligjit !ë &uve!#1.%.1 Shqyrtimi i projektligjit !ë parim !ga komisio!i 'u!ksio!al raportues1.%.2 Shqyrtimi #he miratimi i projektligjit !ë le(im të parë

1.%.3 Proesi i shqyrtimit të projektligjit pas miratimit !ë le(im të parë1.%.% Parimet themelore, sta!#ar#et #he tek!ikave 'ormale për hartimi! eame!#ame!teve

1.%.) Shqyrtimi #he miratimi i projektligjit !ë le(im të #ytë1.%.* Në!shkrimi #he hyrja !ë 'uqi

Kapi$ulli , ) Pari"e$ $e"elore për ar$i"i+ e le*#islacio+i$ 2.1 Shqyrtim i përgjithshëm 2.2 Parimet themelore

2.3 +juha2.3.1 +ramatika #he stili

2.3.2 +juha aktive -rajta veprore #he pësore 2.3.3 Për#orimi i emrave, 'oljeve #he miemrave2.% Prolemet spei'ike gjatë hartimit të akteve ligjore

2.%.1. /jalët e tepërta #he 'raat !egative2.%.2 -ermi!ologjia #he ko!siste!a

2.%.3 e'erimet e re!#shme #he të jashtme2.%.% Neutraliteti +ji!or2.%.) atat, viti #he !umrat

2.%.* Sta!#ar#iimi gjuhësor i tekstit të LigjitKapi$ulli . ) S$ruk$ura e ak$eve li*#ore3.1 Shqyrtim i përgjithshëm

3.2 Struktura sipas #ispoitave3.3 Pjesa hyrëse e aktit ligjor3.3.1 -itulli3.3.2 Preamula3.3.3 ispoitat e përgjithshme

3.% Pjesa kryesore e aktit ligjor3.%.1 ispoitat materiale3.%.2 ispoitat a#mi!istrative3.%.3 ispoitat !#ëshkuese

3


4/110

3.) Pjesa për'u!#imtare e aktit ligjor3.).1 ispoitat sh'uqiuese3.).2 ispoitat kalimtare3.).3 ispoitat e hyrjes !ë 'uqi

3.* S'i#at gjatë hartimit të #ispoitave për krijimi! e !jë agje!ie ose i!stituio!i të ri

3.*.1 -ra!s'erimi i 'u!ksio!eve !ga !jë i!stituio! tek tjetri i ri ose ekistues43.*.2 N#ryshimi i ligjeve ekistuese3.5 Struktura e akteve ligjore sipas !#arjes 'ormale

3.5.1 Liri3.5.2 Pjesa3.5.3 &apitujt&rerët #he !ë!6kapitujt!ë!6krerët3.5.% Ne!et, paragra'ët #he !ë!paragra'ët

Kapi$ulli / ) &ierarkia e or"ave Li*#ore%.1 $ierarkia e Normave Ligjore%.2 &ushtetuta #he P+7S%.3 &ushtetuta, Ligjet #he Marrëveshjet N#ërkomëtare

%.% Ligjet e miratuara !ga &uve!#i%.) Legjislaio!i #ytësor i miratuar !ga ega 8kekutive%.* "asja e rekoma!#uar për gje#hje! e ko!'likteve mes urimeve të !#ryshme të

ligjitKapi$ulli 0 ) E$ika 1e ar$uesi

*.1 Pse etika është e rë!#ësishme për hartuesi!9*.2 :ka !ë!kuptojmë me etikë9*.3 8tika themelore për hartuesi!*.% Si ti aplikojmë këto kërkesa !ë etikë

S&!OJC2!

Shtoja ; Matria për vlerësimi! e legjislaio!itShtoja ;; Listat ko!trolluese të hartuesit

• 8leme!tet e Projektligjit• ispoitat kalimtare• Struktura #he re!#itja e Projektligjit• +ramatika• $ierarkia e !ormave• Ligjet tatimore• &rijimi i agje!io!it të ri qeveritar• -ra!s'erimi i 'u!ksio!eve !ë mes të agje!io!eve ekistuese të "everisë• Lista ko!trolluese për'u!#imtare

%


5/110

Hyrje

Doracaku “Procesi Ligjv ënës në Kosov ë” ofron një përmbledhje të rregullave dhepraktikave më të mira për hartimin, shqyrtimin, amendamentimin dhe miratimin e akteve

ligjore në Kosov ë. Sfidat me të cilat ballafaqohen hartuesit e akteve ligjore në Kosov ë janë unike, andaj ky doracak v ë në pah çështjet kryesore që duhet adresuar, me qëllim që aktet ligjore të jenë të kuptueshme dhe të zbatueshme lehtë në praktik ë.

Ky dokument është version i azhurnuar dhe i plotësuar i “Manualit për Hartimin eLegjislacionit” i përgatitur dhe publikuar në vitin 2009 nga Qendra Kombëtare përGjykata Shtetërore (NCSC), me mbështetjen e Agjencisë për Zhvillim Ndërkombëtar të

Shteteve të Bashkuara (USAID). Azhurnimi dhe plotësimi i doracakut është bërë ngagrupi punues i përbërë nga zyrtarë të Departamentit Ligjor të Kuvendit dhe të InstitutitDemokratik Kombëtar (NDI), nën drejtimin e z.Arsim Avdijaj, konsulent i angazhuar ngaNDI.

Doracaku në radhë të parë është i destinuar të shfrytëzohet si udhërrëfyes nga zyrtarët eDepartamentit Ligjor të Kuvendit dhe deputetët gjatë hartimit, shqyrtimit dhe miratimittë projektligjeve. Doracaku mund të jetë gjithashtu i dobishëm për zyrtarët ligjor të

institucioneve të tjera qendrore dhe lokale, por edhe për organizatat e shoqërisë civiledhe ato ndërkombëtare, gjatë punës me institucionet shtetërore.

Fillimisht, doracaku ofron një pasqyrë të plotë të procesit ligjv ënës në Kosov ë, që ngafazat fillestare të hartimit të projektligjeve në nivel të ministrive, shqyrtimit dhe miratimitnë nivel të Qeverisë dhe më pas amandamentimit dhe miratimit në Kuvend. Tutje,doracaku ofron udhëzime lidhur me parimet dhe teknikat e hartimit të akteve ligjore nga

pik ëpamja gjuhësore por edhe për mënyrën e adresimit të problemeve specifike gjatë

hartimit. Doracaku shtjellon në detaje edhe çështjen e strukturimit të akteve ligjore ngaaspektet përmbajtësore dhe formale.

Në pjesën përfundimtare, shtjellohet hierarkia e normave ligjore në sistemin juridik të Kosov ës dhe trajtohen çështjet e parimeve etike që janë bërë gjatë hartimit të akteveligjore. Për të lehtësuar punën e hartuesve të akteve ligjore përgjatë gjithë doracakut janë

ofruar shembuj konkret si dhe zgjidhje për situata specifike me të cilat ndeshen hartuesitgjatë punës së tyre. Për më tepër, doracaku përmban poashtu disa shtojca të cilatlehtësojnë punën e hartuesve të akteve ligjore në Qeveri dhe grupeve punuese të Kuvendit gjatë procesit të shqyrtimit dhe amendamentimit.

Departamenti Ligjor i Kuvendit, beson se aplikimi i drejtë i udhëzimeve dhe teknikave të

përshkruara në k ëtë doracak do të ndikojë në avancimin e procesit legjislativ në vend,duke ndikuar k ështu në rritjen e kualitetit të ligjeve dhe shkallës së zbatueshmërisë së tyre në praktik ë. Me k ëtë rast, falënderojmë anëtarët e grupit punues për përkushtimindhe angazhimin e tyre dhe njëherësh shprehim mirënjohjen tonë për NDI-në dhe USAID-in që kanë mbështetur përgatitjen dhe publikimin e doracakut. Në mënyrë të veçantë,

falënderojmë z. Arsim Avdijaj, i cili në cilësinë e bashk ëpunëtorit të jashtëm të NDI kadrejtuar procesin e azhurnimit dhe plotësimit të doracakut.

Daut Beqiri,

)


6/110

Drejtor i Departamentit LigjorKuvendi i Republik ës së Kosov ës

Lis$a e skur$esave

3IE Mi!istria e ;!tegrimeve 8vropia!e

34 Mi!istria e /i!a!ave

3D Mi!istria e rejtësisë

5E


7/110

Kapi$ulli (

Procesi i li*#vë+ës +ë Kosovë(9( S:'r$i" i për*#i$së"

&ushtetuta e &osovës i jep &uve!#it kompete!ë! që të A!(jerrë ligje, reoluta #he aktetjera të përgjithshmeB1 Në përgjithësi, të gjitha ligjet #he aktet tjera miratohe! meshumië! e #eputetëve pree!t #he që votoj!ë.2

Ligjet e miratuara !ga &uve!#i !ë!shkruhe! !ga &ryetari i &uve!#it,!ë a'at prej #hjetë#itë pu!e !ga #ita e miratimit3 #he i #ërgohet për shpallje Presi#e!tit. Presi#e!ti !ë a'ati!prej tetë #itësh pasi të ketë marrë ligji! mu!#%C

• të shpall ligji!D• të kthej !ë &uve!# për rishqyrtim ligjet e miratuara, !ëse ko!si#ero! se ja!ë

#ëmtuar i!teresat legjitime të epulikës së &osovës ose të !jë a më shumëkomu!iteteve të saj. Presi#e!ti të #rejtë! e rikthimit të !jë ligji mu!# tash'rytëojë vetëm !jë herë. &uve!#i, me shumië! e votave të të gjithë#eputetëve, ve!#os për miratimi! e ligjit të kthyer !ga Presi#e!ti, #he memiratimi! e tij me apo pa vërejtjet e Presi#e!tit4 ligji ko!si#erohet i shpallurD #he

• të mos marr as!jë veprim për shpallje! ose kthimi! e tij. Në këtë rast ligjiko!si#erohet i shpallur #he pulikohet !ë +aetë! ?yrtare.

Parimisht, ligji hy! !ë 'uqi pesëmë#hjetë 1)4 #itë pas pulikimit !ë +aetë! ?yrtare të

epulikës së &osovës, përveE !ëse ligji i miratuar e përakto! !#ryshe ). PërveE rastit tëkthimit të Ligjit !ga Presi#e!ti, me &ushtetutë ja!ë paraparë e#he #isa raste të tjera, kuligjet #uhet të miratohe! me më shumë se shumia e thjeshtë e votave të #eputetëve tëpra!ishëm. Pra, rastet kur parashihet !#ryshe !ga paragra'i 1 i !e!it F0 të &ushtetutës përmiratimi! e ligjeve i hasim !ë !e!i! 1F ati'ikimi i Marrëveshjeve N#ërkomëtare4,!e!i! 20 ital4 të&ushtetutës.

Në shumië! e ve!#eve të rajo!it si #he ve!#eve të 8vropës marrëveshjet !#ërkomëtarerati'ikohe! me ligj, po ashtu me paragra'i! ) të !e!it 1F të &ushtetutës është paraparë qëC“Parimet dhe procedurat për ratifikimin dhe kontestimin e marrëveshjeve ndërkombëtare

rregullohen me ligj”. Me Ligji !r. 0%L60)2 për Marrëveshjet N#ërkomëtare ështëparaparë që miratimi i marrëveshjeve !#ërkomëtare të ëhet me ligj të vea!të #he të i!ë!shtrohet vetëm !jë shqyrtimi !ë &uve!#.

1 &ushtetuta e &osovës, Ne!i *)14.2 &ushtetuta e &osovës, Ne!i F014.3 egullorja e Pu!es së &uve!#it., Ne!i *114.% &ushtetuta e &osovës, Ne!i F0.) &ushtetuta e &osovës, Ne!i F0*4

5


8/110

F

Shënim Rastet e veçanta të miratimit të ligjeve, kur kërkohet më shumë se shumica e thjeshë e

votave

Në aë të !e!it 1F të &ushtetutës,me votat e dy të tretave !"#$ e të gjithë

deputetëve të Kuvendit , rati'ikohe! marrëveshjet !#ërkomëtare për Eështjet qëka!ë të ëjë meC• territori!, paqe!, alea!at, Eështjet politike #he ushtarake,• të #rejtat #he liritë themelore,• a!ëtarësimi! e epulikës së &osovës !ë orga!iata !#ërkomëtare, #he• marrje! përsipër të #etyrimeve 'i!a!iare !ga a!a e epulikës së &osovës.

Sipas !e!it 20 të &ushtetutës, !ëse !jë marrëveshje a!ëtarësimi e rati'ikuar !gaepulika e &osovës për pjesëmarrje !ë !jë orga!iatë !#ërkomëtare !ë më!yrëekspliite kërko! atim të #rejtpër#rejtë të !ormave të kësaj orga!iate, ligji me të

ili! rati'ikohet marrëveshja e a!ëtarësisë miratohet me votat e dy të tretave !"#$ tëtë gjithë deputetëve të Kuvendit #he ato !orma ka!ë epërsi !#aj ligjeve tëepulikës së &osovës.

Në aë të !e!it F1 të &ushtetutës parashihet që për miratimi!, !#ryshimi! osesh'uqiimi! eC• ligjeve të ilat !#ryshoj!ë ku'ijtë e komu!ave, themeloj!ë ose shuaj!ë

komu!a, përku'ioj!ë shtrirje! e pushteteve të komu!ave #he pjesëmarrje! etyre !ë marrë#hë!iet !#ërkomu!ale #he tejku'itareD

• ligjeve të ilat atoj!ë të #rejtat e komu!iteteve #he pjesëtarëve të tyre, mepërjashtim të atyre të përaktuara me &ushtetutëD

• ligjit për për#orimi! e gjuhëveD• ligjit për gje#hjet lokaleD• ligjit për mrojtje! e trashëgimisë kulturoreD• ligjit për liritë 'etare ose për marrëveshjet me komu!itetet 'etareD• ligjit për arsimi!D• ligjit për për#orimi! e simoleve, për'shirë simolet e komu!iteteve #he për

'estat pulike,kërkohet vota e shumicës së deputetëve të Kuvendit të cilët janë të pranishëm dheqë votojnë, si dhe vota e shumicës së deputetëve të Kuvendit që janë të pranishëmdhe që votojnë, të ilët maj!ë ve!#e të re%ervuara ose të garantuara përpër'aqësuesit e &omu!iteteve që !uk ja!ë shumië. -ë gjitha ligjet e ekura mëlartë !ë aë të paragra'it 2 të !e!it F1 të &ushtetutës !uk mu!# tGi !ë!shtrohetre'ere!#umit, mirëpo sipas !e!it 1%H të &ushtetutës ligjet me i!teres vital tëra#hitura !ë !e!i! F1 të &ushtetutës, #o të miratohe! 'illimisht me shumië! evotave të #eputetëve të pra!ishëm të &uve!#it #he që votoj!ë.


9/110

(9, is"a le*#isla$ive

Në &osovë ligjet hartohe! sikurse !ë !jë !ga më!yrat e paraqitura !ë vijimC a4 mei!iiativë! e Presi#e!tit !ga 'ushë veprimtaria e tijD 4 me i!iiativë! e "everisëD 4 me

i!iiativë! e #eputetëve të &uve!#itD #he #4 me i!iiativë! e së paku #hjetë mijë10,0004 qytetarëve*.

&residentiPresi#e!ti i epulikës së &osovës sipas !e!it 5H të &ushtetutës mu!# të marr !jë !ismëpër të propouar ligje,vetëm !ë kua#ër të 'ushës së veprimtarisë së tij. Si !ë !ivel të&uve!#it ashtu e#he të "everisë ja!ë përaktuara rregullat #he proe#urat për hartimi!#he shqyrtimi! e !jë !isme për të propouar ligje !ë &uve!#, mirëpo rregullat #heproe#urat e tilla e!#e !uk ja!ë të përaktuar !ë !ivel të Presi#e!ës. Sipas paragra'it 2.5të !e!it 15 të Ligjit Nr. 03L60H% për Presi#e!ti! e epulikës së &osovës, parashihet qëSekretari i ?yrës së Presi#e!tit është përgjegjës për !(jerrje! e akteve të re!#shme

!ë!ligjore !ë mështetje të kryerjes së 'u!ksio!eve të Presi#e!tit të epulikës tëpëraktuara me &ushtetutë #he me ligj.

'everiaPo ashtu, sipas të !jëjtës aë ligjore, pra !e!it 5H të &ushtetutës, !jë !ismë për tëpropouar ligje mu!# ta marr e#he "everia. Në kua#ër të kompete!ave të #e'i!uara me&ushtetutë , "everiaC

• ushtro! pushteti! ekekutiv,• është përgjegjëse për atimi! e ligjeve e politikave shtetërore,• i !ë!shtrohet ko!trollit parlame!tar, #he• është i!stituio! kryesorë për propoimi! e projektligjeve #he ame!#ame!timi! e

ligjeve ekistuese.

Seila mi!istri ka të #rejtë të propoojë projektligje #he akte !ë!ligjore5. Mi!istritë eushtroj!ë këtë të #rejtë !ë përputhje me 'ushëveprimtari! e tyre si #he me përgjegjësitëqë uroj!ë !ga strategjitë #he #okume!tet tjera të miratuara për #rejtimet kryesore tëpolitikës së përgjithshme të ve!#it.

* &ushtetuta e &osovës., Ne!i. 5H.5 regullorja e Pu!es së "everisë, !e!i 3F.

H


10/110

KuvendiMe !e!i! 5H të &ushtetutës është përaktuar se !ismë! për të propouar ligje mu!# tamarri! e#he #eputetët e &uve!#it. Nismë! për të propouar ligje mu!# ta marri!FC

• së paku gjashtë #eputetë,• E#o komisio! parlame!tar, si #he• E#o grup parlame!tar.

Me regullore! e &uve!#it #allojmë #y lloj të !ismave a4. Nisma për hartimin e projektligjit duke e ngarkuar everinë #he 4. Nisma për hartimin dhe propo!imin e

projektligjit nga vet iniciuesi.a4. Nisma për hartimin e projektligjit duke e ngarkuar everinë " sipas !e!it )) të

& është paraparë qëC“Kur Kuvendi merr nismë për hartim të projektligjit, Kr#esia e Kuvendit e kërkonmendimin e everisë. everia duhet të deklarohet për projektligjin brenda një muaji. Nisma e deputetit, e komisionit ose e një grupi parlamentar, me ose pa mendimin eeverisë, radhitet për shq#rtim në mbledhje plenare, në afat prej d# muajve, nga dita e parashtrimit. Nëse Kuvendi e miraton nismën, ngarkohet everia ta përgatitë projektligjin brenda tre muajve, nga dita e miratimit të nismës.”

4. Nisma për hartimin dhe propo!imin e projektligjit nga vet iniciuesi I sipas!e!it )3 të &, së paku gjashtë #eputetet, !jë komisio! parlame!tar apo !jë grupparlame!tar mu!# të hartoj!ë #he propooj!ë !jë projektligj për miratim !ë &uve!#. Nëkëtë rast i!iiuesi i !ismës ligjore !#ërmerr të gjithë hapat e !evojshëm për hartimi! #hemë pas propoimi! për miratim të projektligjit !ë &uve!#. Një rol mja't të rë!#ësishëm!ë këtë proes e lua! epartame!ti për :ështje Ligjore #he Proe#urale !ë kua#ër të&uve!#it, i ili i o'ro! i!iiuesit mështetje pro'esio!ale !ë hartimi! e projektligjit.H F regullorja e Pu!ës së &uve!#it, !e!i )3.H ekoma!#ohet qe me plotesimi! #he !#ryshimi! e regullores se pu!es se &uve!#it, per #o PL te hartuar!ga a!a e &uve!#it, te parashihet orga!i qe #o te pergatit >lersimi! e N#ikimit /i!a!iar #he eklaratë! për

10

Shënim

Sipas !e!it 3F të P", !ë !ivel të "everisë !jë !ismë legjislative mu!# ta !#ërmarri!C• Mi!istrat,• Sekretarët e Përhershëm,• &ryeshe'at e =gje!ive 8kekutive,• rejtori i epartame!tit #he rejtori i ?yrës Ligjore po ashtu ka!ë të #rejtë! e

!ismës ligjore, përkatësisht propooj!ë 'illimi! e proe#urës për hartimi! eprojektligjeve #he akteve !ë!ligjore.

Nisma ligjore mu!# te ushtrohet !ga më shumë se !jë rejtor, kur projektligji ose akti!ë!ligjor rregullo! marrë#hë!iet e më shumë se !jë 'ushe të aktuar. Në këtë rastSekretari i Përhershëm i mi!istrisë përkatëse ashkëre!#o! këtë !ismë.


11/110

Nisëm legjislative sipas !e!it 5H të &ushtetutës mu!# të marri! së paku dhjetëmijë(ytetarë, sipas !jë proe#ure të përaktuar me ligj. Ligji për përaktimi! e rregullave #he

proe#urave për propoimi! e !jë projektligji për miratim !ë &uve!# !ga a!a e#hjetëmijë qytetarëve është miratuar !ë !ë tetor të vitit 2011 !ë &uve!#i! e epulikëssë &osovës.

(9. Procesi li*#bërës +ë 6everi

"everia si orga! ekekutiv !(jerr ve!#ime !ë pajtim me &ushtetutë! #he ligjet, propoo!projektligje #he ame!#ame!timi! e ligjeve ekistuese e akteve të tjera, si #he jepme!#imi! rreth projektligjeve të ilat !uk ja!ë të propouara !ga ajo10.

"everia !ë 'illim të ma!#atit të saj #uhet të paraqet !jë program politik qeverisës, pjesa

më e ma#he e të ilit realiohet përmes propoimit të projektligjeve apo plotësimit #he!#ryshimit të ligjeve ekistuese për miratim !ë &uve!# si #he #uke !(jerr akte!ë!ligjore, të !evojshme për atimi! e ligjeve. Për të thë!ë më !#ryshe, proesi ihartimit të legjislaio!it, "everi!ë e përjellë gjatë gjithë vitit 11 #uke sy!uar të atojë

përa'rim #he harmo!iim me legjislaio!i! e


12/110

politikë! e vet qeverisëse gjatë !jë viti të aktuar. "everia për të propouar !jë projektligjapo plotësimi! #he !#ryshimi! e ligjeve ekistuese për miratim !ë &uve!#, paraprakisht#uhet të !#ërmerr #isa hapa #uke respektuar rregullat #he proe#urat për hartimi! eprojektligjeve të parapara me P".

(9.9( Pla+i V#e$or Le*#isla$iv

eri !ë 'u!# të #hjetorit të seilit vit, "everia #o të miratojë Pla!i! >jetor të Pu!ës së"everisë për viti! e ar#hshëm kale!#arik. Pla!i >jetor i Pu!ës së "everisë është#okume!ti kryesor atues i "everisë #he re!#it aktivitetet ko!krete të ilat #o tëatohe! për arritje! e prioriteteve a'atmesme të "everisë12. Në kua#ër të Pla!it >jetor të"everisë #o të për'shihet Programi >jetor Legjislativ13. Me a!ë të regullorës së Pu!ëssë "everisë është paraparë që ?yrë! për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të?yrës së &ryemi!istrit të !(jerr !jë u#hëues të vea!të për përgatitje! #he mo!itorimi!e Programit Legjislative1% si #he !jë meka!iëm të vea!të për mo!itorimi! e atimit e

tij1)

. @ështjet që !#erli#he! me Programi >jetor Legjislativ si ashkëre!#imi!,marvajtja #he raliimi me kohë i tij #o të shqyrtohe!!ga a!a e &ëshillit të #rejtorëve të#epartame!teve ligjore të të gjitha mi!istrive #he #o të #rejtohet !ga #rejtori i ?yrës përShërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të ?yrës së &ryemi!istrit 1*, e ila !jëherit ështëpërgjegjëse #eri më 1 mars të seilit vitë të përgatit !jë raport vjetor për raliimi! eProgramit >jetor Legjislativ.

Programi >jetor Legjislative i "everisë #o të rekoma!#ohet që !ë vea!ti të për'shiC• emërtimi! e plotë #he të saktë të projektligjit,• mi!istri!ë përgjegjëse #he mështetëse për hartimi! e projektligjit,• 'aë!proe#urë! !ë të ilë! gje!#et projektligji,• #okume!tet !ga të ilat uro! legjislaio!i, si p.sh Pla!i i >eprimit të Part!eritetit8vropia!, e'orma e =#mi!istratës Pulike, Strategji të !#ryshme etj etj,• #okume!tet e miratimit të politikave legjislative,• #atë! e #orëimit të projektligjit #he #okume!teve përjellëse !ë ?yrës për

Shërime #he N#ihmë 7uri#ike,• #atë! e miratimit !ë "everi,• #atë! e proe#imit !ë &uve!#, si #he• !jë kolo!ë të vea!të për shë!ime, !ë rast të plotësimit apo !#ryshimit të

Programit >jetor Legjislative(9.9, Proce1ura$ e ar$i"i$; s:'r$i"i$ 1e "ira$i"i$ $ë pro#ek$li*#eve +ë +ivel

6everisë

12 regullorja e Pu!es së "everisë, !e!i %5.113 regullorja e Pu!es së "everisë, !e!i %5.31% regullorja e Pu!es së "everisë, !e!i %F.%1) regullorja e Pu!es së "everisë, !e!i %F.*1* regullorja e Pu!es së "everisë, !e!i %2.3

12


13/110

Sipas P" #o projektligji që rregullo! !jë 'ushë të re apo !#ryshimit #he plotësimit tëligjeve ekistuese #uhet të i paraprijë !jë ko!ept #okume!ti15. "ëllimi i ko!ept#okume!tit është që tGi mu!#ësojë "everisë #he më pas e#he &uve!#it shqyrtimi! epërgjithshëm të ojektivave #he karakteristikave kryesore të !jë projektligji si #heopsio!eve të !#ryshme për gji#hje! e Eështjes përkatëse. Më së largu 1) #itë pu!e pas

miratimit të Pla!it >jetor të Pu!ës së "everisë, Sekretari pas ko!sultimit me yrtarëtpërkatës të ?yrës së &ryemi!istrit, Mi!istrisë përkatëse për ;!tegrime 8vropia!e #heMi!istrisë përkatëse për /i!a!a, #o të !(jerrë !jë u#hëim !ë të ili! përaktohe! pikatpërkatëse !ë pla!i! e pu!ës për të ilat #uhet të #orëohe! ko!ept #okume!te, si #hea'atet për #orëimi! e këtyre ko!ept #okume!teve1F. &o!ept #okume!tet #o tGi!ë!shtrohe! !jë proesi të ko!sultimit #he koor#i!imit !#ërmi!istror #he #o të #orëohe!#he shqyrtohe! !ë ?yrë! e &ryemi!istrit, !#ërsa orga!i propoues #o të vah#ojë mepërgatitje! e projektligjit vetëm pasi të miratohet ko!ept #okume!ti !ë mle#hje! e"everisë1H.

Përmajtje! e ko!ept #okume!teve #he proesi! për përgatitje! e tyre #o të përaktohet

përmes !jë u#hëuesi të !(jerr !ga Sekretari i Përgjithshëm i ?yrës së &ryemi!istrit. Nëpërgjithësi !jë ko!ept #okume!t #uhet të për'shijë ështjet !ë vijim20C• :ështjet kryesore të trajtuara,• Jjektivat #he !#ërli#hja e propoimit me prioritetet e "everisë,• Jpsio!i i rekoma!#uar,• =rsyetimi i propoimit,• 8leme!tet kryesore të politikës së propouar përmajtja, i!strume!tet e

a#mi!istrative4,• Përmle#hje të shkurtra të opsio!eve të tjera të shqyrtuara,• Pasojat e të gjitha opsio!eve të shqyrtuara për'itimet #he pasojat !egative, kosto

u(hetore, përshtatshmëria a#mi!istrative #he e atimit si #he kostot #he pasojat

tjera4,• >lerësimi i !#ikimit 'i!a!iar për seili! opsio!,• &o!sultimi kush është ko!sultuar #he përmle#hje të shkurtra të përgjigjeve4,• Më!yra e komu!ikimit të politikës së re për puliku!,• S'o!#i #he a!alia !ë a!eks4 I !jë përshkrim më i hollësishëm i a!aliës, #uke

për'shirë 'aktet ese!iale.

Si e theksuam më lartë, !jë projektligj !ë !ivel të mi!istrisë mu!# të 'illojë të hartohetvetëm pas miratimit të ko!ept #okume!tit !ga "everia. Me P" 21 është paraparë qëre!#a !jë muaji !ga miratimi i ko!ept #okume!tit !ga "everia, mi!istritë përkatëseaktoj!ë perso!i! përgjegjës për përgatitje të projektit 'illestar te projektligjit. Sekretari iPërgjithshëm i mi!istrisë auar !e Programi! Legjislativ akto! a'ati! kohor22 përpër'u!#imi! e projektit 'illestar te projektligjit.15 regullorja e Pu!ës së "everisë, Ne!i 2H.21F regullorja e Pu!ës së "everisë, Ne!i 2H.31H regullorja e Pu!ës së "everisë, Ne!i 2H.56F20 regullorja e Pu!ës së "everisë, Ne!i 2H.)21 regullorja e Pu!ës së "everisë, Ne!i 3F.)22 S ë+i"% me regullore! e Pu!ës së "everisë !uk është paraparë !jë a'atë i aktuar re!#a të ilit #uhet tëhartohet !jë projektligj, mirëpo përaktimi i !jë a'ati re!#a së ilit #uhet të hartohet !jë projektligji i ështëlë!ë !ë kompete!ë sekretarëve të përgjithshëm të mi!istrive.

13


14/110

Perso!i përgjegjës, i !garkuar !ga mi!istria përkatëse për hartimi! e projektligjit, me!#ihmë! e epartame!ti Ligjor të mi!istrisë përkatëse i ili #epartame!t shëre! sisekretariat i orga!it propoues4 është përgjegjës për !#jekur të gjitha proe#urat përhartimi! e projektit 'illestar !ë përputhje me parimet #he sta!#ar#et e hartimit të

legjislaio!it23

#he #uke2%

C• ashkëre!#uar pu!ë! me mi!istritë e tjera #he sipas !evojës ka mu!#ësi të

kërkojë !#ihmë !ga ?yra për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të ?yrëssë &ryemi!istrit #he M;8,

• hvilluar ko!sultime me puliku!,• ërë pajtueshmëri!ë 'illestare me =quis @ommu!autaire,• përjellë paketë! e #okume!teve sta!#ar#e të përaktuar me këtë regullore #he

regullores përkatëse !ë 'uqi li#hur me parimet #he sta!#ar#et e hartimi! elegjislaio!it.

+jatë proesit të hartimit, perso!i përgjegjës, i !garkuar !ga mi!istria përkatëse për

hartimi! e projektligjit, me !#ihmë! e epartame!ti Ligjor të mi!istrisë përkatësepërgatit këto #okume!teC• Shkresë! i!'ormuese për ?yrë! për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të

?yrës së &ryemi!istrit për euri!ë e pu!ës,• Projekti! 'illestar projektligji!4 !ë tri gjuhë,• Memora!#umi! Shpjegues te projektit 'illestar !e të tri gjuhët,• 8vi#e!ë! e lerësimit të N#ikimit /i!a!iar.

Sipas P", para #orëimit të projektligjit për shqyrtim !ë "everi, !ga orga!i propouesorga!i i ili ka përgatitur projektligji! !ë këtë rast mi!istria, përkatësisht perso!ipërgjegjës, i !garkuar !ga mi!istria përkatëse për hartimi! e projektligjit me !#ihmë! eepartame!ti Ligjor të mi!istrisë4 është përgjegjës për të siguruar se ja!ë hvilluarkonsultimet paraprake me të gjitha orga!et e larta të a#mi!istratës shtetërore, orga!etqe!#rore të a#mi!istratës shtetërore, orga!et e pavarura të a#mi!istratës shtetërore #heorga!et tjera releva!te, me të ilat qeveria është e oliguar të ko!sultohet !ë pajtim me&ushtetutë!, apo pu!a e të ilave mu!# të !#ikohet !ga propoimi përkatës projektligji4,pra të ke!ë mu!#ësi të japi! kome!tet e tyre li#hur me atë projektligj. Në veEa!ti, sipasP"2) orga!i propoues #uhet të ko!sultohet meC

• Mi!istri!ë përkatëse për /i!a!a,me qëllim të shqyrtimit të plotë të !#ikimeve të#rejtpër#rejta ose të tërthorta të propoimit !ë shpe!imet pulike ose !ëeko!omi,

• Mi!istri!ë përkatëse për ;!tegrime 8vropia!e, për të siguruar që propoimi të jetë!ë përputhje me prioritetet e i!tegrimit !ë


15/110

proe#urat e përaktuara !ë këtë rregullore ja!ë respektuar #he që materialet të je!ë të qarta #he gjithëpër'shirëse !ë më!yrë që tGu japi! përgjigje pyetjeveeve!tuale të mi!istrave,

• ?yrë! për Pla!i'ikim Strategjik !ë ?yrë! e &ryemi!istrit për të siguruar qëpropoimi të jetë !ë përputhje me prioritetet e "everisë,

•

?yrë! për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të ?yrës së &ryemi!istrit përtë siguruar që rekoma!#imi është !ë përputhje me &ushtetutë! #he me kor!ië!ekistuese ligjore #he për të siguruar që të gjitha aktet ligjore apo !ë!ligjore të!evojshme për atimi! e politikës përkatëse ja!ë i#e!ti'ikuar !ë më!yrë të qartë!ë propoim si #he ko!trollo! ilësi!ë #he sta!#ar#et e hartimit të legjislaio!it,

• ?ë#hë!ësi! e "everisë #he ?yrë! për &omu!ikim Pulik, për të #iskutuar !ësepropoimi #uhet të ëhet pulik #he !ëse po, atëherë !ë ilë! më!yrë si #hesiguro! se ka pla! komu!ikimi përkatës #he kjo i!tegrohet !ë #itari! a'at gjatë tëkomu!ikimit "everitar,

• Mi!istri!ë përkatëse për #rejtësi, për të siguruar që propoimi përma!rekoma!#ime për krijimi! ose !#ryshimi! e #ispoitave !#ëshkimorepe!ale,

• Mi!istri!ë përkatëse për a#mi!istratë pulike, !ëse propoimi !#iko! !ëma#hësi!ë, kompe!simi! ose me!a(himi! e shërimit ivil #he orga!iimi! ea#mi!istratës shtetërore,

• Mi!istri!ë përkatëse për vetëqeverisje lokale, !ëse propoimi !#iko! !ëqeverisje! lokale #he orga!iimi! territorial të komu!ave siE është përaktuar !ëkapitulli! K të &ushtetutës, #he

• &ëshilli! &o!sultativ për &omu!itete siE është përaktuar !ë Ne!i! *0, paragra'i3, pika 2 të &ushtetutës.

Jrga!i propoues i projektligjit gjatë i#e!ti'ikimit të orga!eve të tjera të ilat #uhet tëko!sultohe!, rë!#ësi #uhet tGi kushtohet ko!sultimit me =vokati! e Popullit, Mi!istri!ë

përkatëse për &omu!itete #he &thim, =gje!i!ë për


16/110

kome!te !ga puliku #he !ë më!yrë spei'ike #o të kërkojë kome!te !ga orga!iatat joqeveritare të ilat !#ikohe! !ë më!yrë të ko!si#erueshme !ga propoimi2F.

Pas për'u!#imit të hartimit të projektit 'illestar projektligjit4 #he #okume!teve e ekurame larte, rejtori i epartame!tit Ligjor !ëse !uk ka vërejtje, projekti! 'illestar

projektligji!4 #he #okume!tet e tjera përiellëse me!jëherë ia #ërgo! Sekretarit tëPërgjithshëm të mi!istrisë përkatëse për shqyrtim, i ili më pas ia përjell Mi!istritpërkatës gjithë #okume!taio!i! për shqyrtim #he miratim2H.

Pas për'u!#imit të shqyrtimit, Mi!istri jep pëlqimi! për proe#im të mëtutjeshëm tëprojektligjit !ë ?yrë! për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të ?yrës së&ryemi!istrit, mirëpo kur e sheh të !evojshme mu!# të kërkojë e#he ripu!imi! e tij 30.

?yra për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike31 !ë kua#ër të ?yrës së &ryemi!istritashkëre!#o! #he shqyrto! të gjitha projektligjet #uke mikëqyrë marëvajtje!proe#urale #he ko!trolli! e ilësisë së legjislaio!it.

Pas përgatitjes së projektligji !ë pajtim të plotë me P", ai për'shihet !ë agje!#ë!"everisë për miratim. "everia, pas shqyrtimit të projektligjit mu!# të ve!#osë se a #o tëmiratojë projektligji!, me !#ryshime, a #o që ta shtyej për shqyrtim të mëvo!shëm, apota kthejë për rishqyrtim #uke #hë!ë e#he arsyet e këtij ve!#imi, mirepo mu!# e#he tëmos e miratojë 'are32. Në qo'të se projektligji miratohet !ga a!a e "everisë, atëherëSekretariati &oor#i!ues i "everisë !ë! autoriimi! e Sekretarit të Përhershëm proe#o!projektligji! me të gjitha shkresat e !evojshme !ë &uve!#33.

(9/ Procesi i ar$i"i$; s:'r$i"i$ 1e "ira$i"i$ $ë pro#ek$li*#i$ +ë Kuve+1

&uve!#i si i!stituio! për'aqësues #he ligjvë!ës përveE tjerash është kompete!t përmiratimi! e &ushtetutës, ligjeve, reolutave #he akteve të tjera të përgjithshme,rati'ikimi! e traktateve !#ërkomëtare, miratimi! e ligjit për


17/110

!ë aë të &ushtetutës #he ligjeve, i raportoj!ë &uve!#it. eputetët e &uve!#it të&osovës ushtroj!ë 'u!ksio!i! e tyre !ë i!teresi! e përgjithshëm #he !ë të mirë tëepulikës së &osovës !ë pajtim me &ushtetutë!, ligjet #he rregullat e proe#urës së&uve!#it. Po ashtu i gjithë proesi i hartimit #he shqyrtimit të projektligjeve !ë &uve!#ushtrohet #uke u mështetur !ë &.

oli! kyE !ë proesi! e hartimit #he shqyrtimit të projektligjeve të propouara përmiratim !ë &uve!# e luaj!ë komisio!et parlame!tare. Në kua#ër të &uve!#it'u!ksio!oj!ë komisio!et e përhershme, komisio!et 'u!ksio!ale #he komisio!et a# ho, tëilat e pasqyroj!ë përërje! politike të &uve!#it. Proesi i shqyrtimit të projektligjeve !ë&uve!# #o të shtjellohet #uke u mështetur !ë & #he !ë aë të praktikave më të miratë ve!#eve të tjera që ka!ë përa'ërsisht !jë sistem të !jëjtë qeverisës. Në të !jëjtë! kohë,'okus i veEa!të #o tGi kushtohet për'shirjës #he hapave që #uhet !#jekur !ga a!a e sta'itmështetës të pu!ës së orga!eve të &uve!#it #uke a!aliuar #he shtjelluarC

• &ushtet për parashtrimi! e projektligjit për shqyrtim #he miratim !ë &uve!#,•

Shqyrtimi! !ë parim të projektligjit !ga a!a e komisio!it 'u!ksio!al raportues,• Shqyrtimi! e parë të projektligjit,• Proesi! e shqyrtimit të projektligjit pas miratimit !ë parim• Parimet themelore #he sta!#ar#iimi i tek!ikave 'ormale për hartimi! e

ame!#ame!teve,• Shqyrtimi! e #ytë të projektligjit,• Shqyrtimi! e tretë të projektligjit, si #he• Në!shkrimi! #he shpallje! e ligjit të miratuara.

Propo


18/110

• së treti. tGia shpër!#aj projektligji! #eputetëve së ashku me shkresë!përjellëse të !ë!shkruar !ga &ryetari i &uve!#it,

• së katërtiC të pulikoj projektligji! !ë 'aqë! elektro!ike të &uve!#it,• së pestiC të sigurojë se projektligji është evi#e!tuar !ë kale!#ari! e Eështjeve !ë

pritje për proe#im të mëtutjeshëm, #he• së gjashti. të shpër!#aj !ga !jë kopje për yrtarët që mështesi! pu!ë! e

komisio!it 'u!ksio!al #he komisio!eve të përhershme si #he përyrtarët e iviio!it për $armo!iim #he Sta!#ar#iim Ligjor.

Në rastet kur projektligji propoohet !ga Presi#e!ti, #eputetët, komisio!i parlame!tar,grupi parlame!tar apo gje#hësit, ai !ëpërmjet &ryesisë së &uve!#it i #ërgohet "everisë,për me!#im. "everia #uhet ta paraqesë me!#imi! e vet me shkrim !ë a'at prej !jë muaji!ga #ita e pra!imit të Projektligjit. Pas kalimit të këtij a'ati, Projektligji proe#ohet !ë

&uve!# për shqyrtim. N#ërsa, kur projektligji propoohet !ga "everia, &ryesia e&uve!#it, !ë mle#hje! e parë të ra#hës, e akto! komisio!i! 'u!ksio!al raportues përshqyrtim të projektligjit !ë parim.

(9/9( S:'r$i"i +ë pari" i pro#ek$li*#i$ +*a a+a e ko"isio+i$ fu+ksio+alrapor$ues

Para shqyrtimit të parë të projektligjit !ë !jë mle#hje ple!are, i ili !uk mu!# të ëhetpa kaluar #y javë pu!e #he as më vo!ë se katër javë pu!e !ga #ita e shpër!#arjes së tij,

1F

Shënim

Me a!ë të veri'ikimit të projektligjit për !ga aspekti 'ormal6tek!ik #uhet të sigurohetC• se projektligjit i ja!ë ashka!gjitur të gjithë #okume!tet e parapara me par. 1

të !e!it )% të &,• se projektligji #he të gjitha #okume!tet e parapara me par. 1 të !e!it )% të &

ja!ë paraqitur !ë letër #he 'ormë elektro!ike si #he !ë gjuhë! shqipe, sere#he a!glee, #he

• se versio!i i projektligjit !ë letër është i#e!tik me versio!i! elektro!ik.


19/110

me par. % të !e!it )% të & ,është paraparë që komisio!i 'u!ksio!al raportues të ëjëshqyrtimi! !ë parim të projektligjit.

Roli i


20/110

Si pjesë e 'u!#it, mirëpo jo e#he për !ga rë!#ësia, !ë raporti! prelimi!ar #uhet tëparaqitet standardi%imi gjuhësor i projektligjit , me a!ë të së ilit sigurohet komisio!i'u!ksio!al raportues se teksti i projektligjit është sta!#ar# #he i u!i'ikuar !ë të tri gjuhët.Në E#o rast kur !uk ka !jë përputhshmëri !ë mes të versio!eve për !ga aspekti gjuhësor,

20

Shënim

Pjesët e ekura më poshtë të raportit prelimi!ar për komisio!i! 'u!ksio!al raportuespërgatite! !ga yrtarët e iviio!it për $armo!iim #he Sta!#ar#iim LigjorC

a$/ 2armoni%imi i projektligjit me legjislacionin në +u(i, ndërkombëtar dhe të -së Iparaqitet përmes !jë a!alie të thellë ligjore #uke siguruar se projektligji është !ëharmo!i me legjislaio!i! !ë 'uqi, atë !#ërkomëtar #he të


21/110

atëherë ato #uhet të theksohe! ko!kretisht !ë raport, #uke #hë!ëC a4. një vërejtje, 4. njërekomandim, si #he 4. një arsyetim.

uke u mështetur !ë vërejtjet e paraqitura !ë raporti! prelimi!ar për projektligji! #hegjatë shqyrtimit të projektligjit !ë parim, komisio!i 'u!ksio!al raportues harto! raporti!

me rekoma!#ime për sea!ë! ple!are. aporti prelimi!ar për projektligji!, përveE kësaj'ae, shëre! po ashtu e#he gjatë shqyrtimit të projektligjit !ë 'aat e mëtutjeshme, !ëseprojektligji miratohet gjatë shqyrtimit të parë !ë &uve!#.

(9/9, S:'r$i"i 1e "ira$i"i i pro#ek$li*#i$ +ë le=i" $ë parë

Me le(im të parë të projektligjit !ë!kuptojmë #iskutimi! #he votimi! e tij !ë parim !ga&uve!#i. Për të proe#uar !jë projektligj për shqyrtim të parë !ë mle#hje ple!are, sipas!e!it )* të & #uhet qëC

• projektligji të ketë kaluar #y javë pu!e, mirëpo jo më shumë se katër javë pu!e,!ga #ita e shpër!#arjes së tij,

• projektligji të jetë shqyrtuar paraprakisht !ë parim !ga a!a e komisio!it'u!ksio!al raportues, #he• të jetë shpër!#arë për #eputet raporti me rekoma!#ime li#hur me shqyrtimi! e

projektligjit !ë parim !ga a!a e komisio!it 'u!ksio!al raportues.

Një projektligj për shqyrtim të parë !ë mle#hje! ple!are mu!# të proe#ohet vetëm pasitë ja!ë plotësuar kushtet e ekura më lartë.

Në aë të par. % të !e!it )* të & është paraparë ra#ha e paraqitjes për #iskutim !ëli#hje me shqyrtimi! e parë të projektligjit, #he atë #uke 'illuar meC

• propouesi! e projektligjit,• raportuesi! e komisio!it 'u!ksio!al, i ili paraqet raporti! me rekoma!#ime përmiratim ose për mosmiratim të projektligjit !ë parim,• grupet parlame!tare, #uke 'illuar !ga grupi më i ma#h parlame!tar, si #he• #eputetet.

Pas për'u!#imit të #iskutimeve, shqyrtimi myllet me votimi! !ë parim. Pas miratimit tëprojektligjit !ë shqyrtim të parë, &uve!#i i !garko! për shqyrtim të mëtejshëmkomisio!i! 'u!ksio!al raportues #he komisio!et e përhershme. Nëse projektligjirregullo! Eështje !ga 'ushëveprimi i #y komisio!eve 'u!ksio!ale, atëherë &uve!#i e!garko! !jëri! prej tyre, si komisio! raportues.

(9/9. Procesi i s:'r$i"i$ $ë pro#ek$li*#i$ pas "ira$i"i$ +ë le=i" $ë parë

&omisio!i 'u!ksio!al raportues ka roli! kyE #he !jëherë është artës i gjithë proesit tëshqyrtimit të projektligjit pas miratimit !ë parim. Pasi të !garkohet !ga &uve!#i përshqyrtimi! #he ame!#ame!timi! e projektligjit, komisio!i 'ormo! grupi! pu!ues, i ilishqyrto! #he a!alio! projektligji! si #he !ë 'u!# harto! raporti! me ame!#ame!te.&oor#i!atori i komisio!it !ë ashkëpu!im me u#hëheqësi! e grupit pu!ues me!jëherëpërgatisi! pla!i! e veprimit, ku përaktohe! të gjitha aktivitetet për shqyrtimi! #heame!#ame!timi! e projektligjit. &omisio!i !ë a'at prej #y muajve #uhet të për'u!#ojë

21


22/110

raporti! 'i!al me ame!#ame!te #he së ashku me Projektligji! #uhet ta proe#ojë për përsea!ë ple!are, për le(im të #ytë. Në raste të veEa!ta, komisio!i mu!# të kërkojë !ga&uve!#i a'at shtesë, #eri !ë !jë muaj, për ta paraqitur raporti! me rekoma!#ime.

Meqe!ëse !umri i yrtarëve të komisio!eve është i ku'iuar #he mu!goj!ë resurset e

!evojshme pro'esio!ale #he hulumtuese, varësisht !ga përmajtja e projektligjit,komisio!i mu!# të ve!#osë të a!gahojë ekspertë të jashtëm apo i!stitute të speialiuaraqë #o të mështesi! grupi! pu!ues !ë proesi! e ame!#ame!timit të projektligjit. Sa herëqë është e mu!#ur, komisio!et orga!ioj!ë e#he sea!a #ëgjimore legjislative, kupër'aqësues të i!stituio!eve shtetërore, orga!iatave joqeveritare, i!stituteve tëspeialiuara të otës aka#emike, ekspertë të pavarur, grupe të i!teresit #he qytetarë tëi!teresuar o'roj!ë vërejtje #he rekoma!#ime për projektligji! !ë shqyrtim. +jithashtu,koor#i!atori i komisio!i #uhet të ketë ashkëpu!im të vah#ueshëm me yrat ligjore tëmi!istrive që ja!ë !ë 'ushë veprimtari!ë e komisio!it #he të sigurohet që yrtarët emi!istrive të marri! pjesë !ë të gjitha takimet e komisio!it apo grupit pu!ues kushqyrtohe! projektligjet e 'ushës së tyre.

Në 'aë! 'illestare të shqyrtimit të projektligjit, përkatësisht re!#a a'atit prej #y javëpu!e !ga miratimi !ë parim, ame!#ame!te tjera për projektligji! mu!# të parashtroj!ë#eputetet, grupet parlame!tare, komisio!et parlame!tare #he "everia. &ëto propoimepër ame!#ame!timi! e projektligjit i a#resohe! komisio!it 'u!ksio!al raportues #he#uhet të përmaj!ëC

• re'erimi! !#aj #ispoitës së projektligjit,• 'ormulim të qartë #he të saktë të ame!#ame!tit, si #he• arsyetimi! e !#ryshimit të propouar.

Në raste se këto propoim ame!#ame!te ka!ë implikime u(hetore, atëherë ato i

#ërgohe! &omisio!it për


23/110

23

Shënim

&oor#i!atori i komisio!it 'u!ksio!al raportues !ë ashkëpu!im të !gushtë me yrtarëttjerë, të ilët mështesi! pu!ë! e komisio!it #uhet të !#ërmarri! këto veprime para#he gjatë shqyrtimit të projektligjit C

• së pari të a!alioj!ë projektligji! #he memora!#umi! shpjegues si #he tëko!sultoj!ë të gjitha aktet ligjore ve!#ore #he !#ërkomëtare që !#ërli#he!me 'ushë! që mulo! ai projektligj. Në rast të plotësimit #he !#ryshimit tëligjit !ë 'uqi #uhet të a!alioj!ë #he siguroj!ë që ato ja!ë !ë pajtueshmëri me!jëra tjetrë!.

• së dyti të a!alioj!ë 'ormulimi! e #ispoitave !ë aspekti! e gjuhës #he stilit tëtë shkruarit të akteve ligjore, #uke i evi#e!tuar të gjitha të metat #he #ukesiguruar se #ispoitat ja!ë 'ormuluar shih kapitulli! 24C

o !ë gjuhë aktive #he me 'jali të thjeshta, shkurta, qarta #he sakta,o !ë !umri! !jëjës, kohë! e tashme #he trajtë! veprore,o me !jë termi!ologji ko!siste!te, #uke shma!gur termi!ologji!ë e huaj,

#heo se re'ere!at e re!#shme #he të jashtme ja!ë të sakta.

• së treti të siguroj!ë se ja!ë përku'iuar të gjitha shprehjet e !evojshme #he ja!ë paraqitur qartë të #rejtat #he #etyrimet e sujekteve që ju a#resohetprojektligji.

• së katërti të siguroj!ë se struktura për !ga aspekti 'ormal #he përmajtjesorshih kapitulli! 34 si #he se të gjitha #ispoitat ja!ë të ra#hitur !ë përputhje me

sta!#ar#et e kërkuara.• së pesti të siguroj!ë se është përaktuar qartë orga!i që #o të atojë ligji!,

!ëse parashihet themelimi i !jë orga!i të ri, atëherë të sigurojë se ja!ëpëraktuar qartë !ë projektligj 'ushëveprimi #he kompete!at e tij.

• së gjashti të siguroj!ë se ja!ë përaktuar qartë proe#urat, orga!et kompete!te#he a'atet për a!kesë apo ku!#ërshtim të ve!#imit të lëshuar !ga orga!iatues i ligjit.

• së shtati të siguroj!ë se është përaktuar a'ati kohor për !(jerrje! e akteve

!ë!ligjore.

• së teti të siguroj!ë se #ispoitat !#ëshkimore ja!ë !ë harmo!i melegjislaio!i! !ë 'uqi #he se ekisto! !jë raport proporio!al tek !#ëshkimet.


24/110

Pasi që të je!ë !#ërmarrë #hjetë veprimet e ekura më lartë, koor#i!atori me !#ihmë! eyrtareve që mështesi! pu!ë! e komisio!it #uhet të hartojë !jë raport të shkurtër #ukepote!uar vërejtjet #he rekoma!#imet e !(jerra !ga a!alia e ërë për projektligji!. &yraport i shkurtër #uhet të jetë si pikë orie!timi për pu!ë! e kryetarit #he a!ëtarëve tëkomisio!it 'u!ksio!al raportues gjatë shqyrtimit të projektligjit, #ukeC

•

tërhequr vëme!#je! e kryetarit #he a!ëtarëve të komisio!it se !ë ilat #ispoita#uhet të 'okusohet përqe!#rimi gjatë shqyrtimit,• o'roi këshilla pro'esio!ale përmes rekoma!#imeve !ë li#hje me #ispoitat

përkatëse për kryetari! #he të gjithë a!ëtaret e komisio!it, me qëllim të evitimit tëma!gësive të vërejtura !ë projektligj, #he

Përmes këtij raporti të shkurtër, koor#i!atori që mështet pu!ë! e komisio!it #o të o'rojëkëshilla #he sugjerime pro'esio!ale për kryetari! #he a!ëtaret e komisio!it gjatëshqyrtimit të projektligjit.

2%

ShënimVa


25/110

Pas për'u!#imit të shqyrtimit të projektligjit, koor#i!atori me !#ihmë! e yrtarëve #he !ëashkëpu!im me grupi! pu!ues për projektligji!, harto! raporti! me ame!#ame!tet epropouara. Pasi të 'i!aliohet #he miratohet !ë grupi! pu!ues, raporti me ame!#ame!tete propouara i paraqitet kryetarit të komisio!it #he me miratimi! e tij ra#hitet për miratim!ë mle#hje! e ar#hshme të komisio!it. Pas miratimit !ga a!a e komisio!it raporti meame!#ame!tet e propouara proe#ohet për shqyrtim !ë komisio!et e përhershme.

&omisio!et e përhershme shqyrtoj!ë projektligji! së ashku me raporti! e komisio!it'u!ksio!al raportues #he !ë a'at prej #hjetë #itë pu!e, !ga #ita e pra!imit tëame!#ame!teve, ato hartoj!ë raportet e veta #he ia paraqesi! komisio!it 'u!ksio!alraportues. &omisio!i 'u!ksio!al raportues, pasi e për'u!#o! shqyrtimi! e raporteve !gakomisio!et e përhershme #he a#resimi! e vërejtjeve #he rekoma!#imeve, përgatitraporti! për'u!#imtar me ame!#ame!tet e propouara. aporti për'u!#imtar i #rejtohet&uve!#it, së paku pesë #ite pu!e para sea!ës ple!are. Në raport për'shihet e#heme!#imi i komisio!eve të përhershme, si #he që!#rimi i komisio!it 'u!ksio!al përame!#ame!tet e propouara !ga #eputeti, !ga komisio!i, !ga grupi parlame!tar apo !ga"everia.

(9/9/ Pari"e$ $e"elore; s$a+1ar1e$ 1e $ek+ika$ for"ale për ar$i"i+ ea"e+1a"e+$eve

Proesi i hartimit të ame!#ame!teve të #ala gjatë shqyrtimit të projektligjit !ga a!a e&omisio!it 'u!ksio!al ka !jë re!#ësi shumë të ma#he. Një ame!#ame!t i propouar !gaa!a e komisio!it 'u!ksio!al pas miratimit !ë &uve!# ëhet pjesë përërëse e #ispoitavetë ligjit, pra!#aj gjatë hartimit !ë komisio! !ga a!a e koor#i!atorit që mështetë pu!ë! ekomisio!it 'u!ksio!al #he ekipit të tij kërkohet pro'esio!aliëm #he përkushtim.&oor#i!atori me !#ihmë! e yrtarëve që mështesi! pu!ë! e komisio!it është përgjegjëspër hartimi! e ame!#ame!teve të #ala si që!#rim i komisio!it. +jatë hartimit tëame!#ame!teve #uhet të merre! parasysh të gjitha parimet themelore për hartimi! eakteve ligjore.

2)

Shënim

&oor#i!atori i komisio!it #uhet të majë ko!takte të rregullta #he të !gushta meC• kryetari! #he a!ëtarët e komisio!it,• yrtarët që ka !ë! koor#i!im,• u#hëheqësi! e tij, përkatësisht u#hëheqësi! e #iviio!it për mështetje! e

komisio!eve parlame!tare,• koor#i!atorët e komisio!eve të tjera parlame!tare,• kryesuesi! e grupit pu!ues gjatë shqyrtimit të projektligjit !ë !ivel të

mi!istrisë #he "everisë,• ekspertet #he aka#emikët e speialiuar !ë 'ushë! që mulo! projektligji si

#he 'ushë! e veprimit të komisio!it,• agje!itë, i!stituio!et #he orga!et e tjera pulike #he private, orga!iatat

!#ërkomëtare !ë &osovë #he jashtë saj si #he për'aqësitë e huaja #iplomatike!ë &osovë, si #he

• grupet e i!teresit.


26/110

/ormulimi #he paraqitja e #uhur e ame!#ame!teve !ë raporti! 'i!al për projektligji! lua!!jë rol shumë të ma#h gjatë shqyrtimit #he miratimit të tyre !ë &uve!#. Një 'ormulim#he paraqitje jo e qartë #he ko!'ue e ame!#ame!teve !ë raporti! 'i!al për projektligji!mu!# të shkaktojë proleme e#he !ë marëvajtje! e mle#hjes ple!are të &uve!#it. Përtë ju shma!gur këtyre prolemeve #uhet të ketë !jë sta!#ar#iim të tek!ikave !ë li#hjeme 'ormulimi! #he paraqitje! e ame!#ame!teve !ë raporti! për projektligji!. Në

përgjithësi, !ga praktika e #erita!ishme e &uve!#it, mu!# të #allojmë #y lloje tëame!#ame!teve që paraqite! me raporti! 'i!al për projektligji! për miratim !ë &uve!##he ato mu!# të i !#ajmë si më poshtëC

• $mendament për plotësimin dhe ndr#shimin e !jë #ispoite !ë projektligj 6 kur !jë#ispoitë e tekstit të projektligjit plotësohet apo !#ryshohet pjesërisht apotërësisht, #he

• $mendament për fshirjen apo shtimin e !jë #ispoite !ë projektligj 6 kur !jë!ë!paragra', paragra', !e! apo kapitull 'shihet tërësisht apo shtohet plotësisht !ëteksti! e projektligjit.

2*

Shënim

Një ame!#ame!t i propouar !ga a!a e komisio!it 'u!ksio!al për miratim !ë &uve!##uhetC

• tGi re'erohet saktë #ispoitës së projektligjit që sy!o! të plotësojë, !#ryshojëapo 'shijë,

• të 'ormulohet shkurtë, thjeshtë, qartë #he prei,• të 'ormulohet !ë kohë! e tashme, !ë trajtë! veprore #he !ë parim E#o herë !ë

!umri! !jëjës,• të 'ormulohet #uke për#orur !jë gjuhë juri#ike,• të 'ormulohet #uke siguruar se termi!ologjia e për#orur është ko!siste!te #he

u!ike me teksti! e projektligjit si #he legjislaio!i! !ë 'uqi,• të jetë !ë përputhje me #ispoitat e tjetra të projektligjit #he legjislaio!it !ë

'uqi,

• të sigurojë se !uk ije !#esh me re'erimet e re!#shme #he të jashtme.


27/110

Teknikat unike për hartim të amendamente ve

Teksti i Pro jektligjit Amendamentet Teksti final i PL

Shembulli 1 – Kur riformulojmë një dispozitë*

Neni 10Licencimi i Kompanisë Private të Sigurimit

1. Subjektet afarist duhet të aplikojnë për licencë që tëofrojë këto shërbime:1.1. Shërbimet themelore të sigurimit;

1.2. Shërbimet e mbrojtjes së afërt;1.3. Shërbimet e Transportit të ara!e;

Shembulli 2 – Kur shtojmë një fjali**


1. Subjekti afarist mund të aplikojë për licencë që tëofrojë:1.1. Shërbimet sigurimit;1.2. Shërbimet e mbrojtjes së afërt;1.3. Shërbimet e Transportit të ara!e;

Shembulli 3 – Kur fshijmë një fjali***


1. Subjekti afarist mund të aplikojë për licencë që tëofrojë:

1.1. Shërbimet themelore të sigurimit;1.2. Shërbimet e mbrojtjes së afërt;

1.3. Shërbimet e Transportit të ara!e të "atshme;

Amendamenti 7aragrafi 1 i nenit 1# riformulohet si në !ijim:

1. Subjekti afarist mund të aplikojë për licencë që të ofrojë:

Amendamenti 7

$ënparagrafit 1 të paragrafit 1 të nenit 1#% pas fjalës “Shërbimet” ishtohet fjala “themelore të”.

ose$ënparagrafit 3 të nenit 1#% pas fjalës “Parae” i shtohet fjala “të!atshme”.

Amendamenti 7Të fshihet nënparagrafi 3 i paragrafit 1 të nenit 1#%


1. Subjekti afarist mund të aplikojë për licencë qofrojë:1.1. Shërbimet themelore të sigurimit;

1.2. Shërbimet e mbrojtjes së afërt;1.3. Shërbimet e Transportit të ara!e;


1. Subjekti afarist mund të aplikojë për licencë qofrojë:1.1. Shërbimet themelore të sigurimit;1.2. Shërbimet e mbrojtjes së afërt;1.3. Shërbimet e Transportit të ara!e të "atshme;


1. Subjekti afarist mund të aplikojë për licencë qofrojë:

1.1. Shërbimet themelore të sigurimit;1.2. Shërbimet e mbrojtjes së afërt.

& 'jo formë mund të përdoret për riformulimin e një paragrafi% një neni% një kapitulli të tërë apo të një titulli të caktuar. $ë këto raste nën!i(ohet !etëm teksti që ndr)shohetprojektligji.&& 'jo formë përdoret kur shtojmë apo fshijmë një fjali. Tek teksti i projektligjit nën!i(ojmë fjalinë pas së cilës rekomandohet të shtohet apo fshihet një fjali% ndërsa tek amendamfusim në thoj(a dhe nën!i(ojmë të d) fjalitë.&&& 'jo formë mund të përdoret për të fshirë apo shtuar një paragrafi% një neni% një kapitulli të tërë apo të një titulli të caktuar. $ë rast të fshirjes nën!i(ohet !etëm teksti që fshihet projektligji% ndërsa në rast të shtimit të një paragrafi% një neni% një kapitulli të tërë teksti i projektligjit nuk nën!i(ohet.

25


28/110

!eks$i i Pro#ek$li*#i$ 2"e+1a"e+$e$ !eks$i fi+al i PL

)hembulli * " Kur ndr#shojmë d# fjali brenda një paragrafi apokur një 'jali e !#ryshojmë !#ërsa tjetrë! e 'shijmë

e+i (>Lice+ci"i i Ko"pa+isë Priva$e $ë Si*uri"i$

1. Sujekti a'arist mu!# të aplikojë për lie!ë që të o'rojë këtoshërimeC1.1. Shërimet themelore të sigurimitD1.2. Shërimet e mrojtjes së a'ërtD

1.3. Shërimet e -ra!sportit të ParaveD

)hembulli + " Kur fshijmë një nen në të cilin referohendispo!itat e tjera


1. Sujekti a'arist mu!# të aplikojë për lie!ë që të o'rojëC1.1. Shërimet themelore të sigurimitD1.2. Shërimet e mrojtjes së a'ërtD1.3. Shërimet e -ra!sportit të Parave të +atshmeD

2"e+1a"e+$i ?Në paragra'i! 1 të !e!it 10, 'jalia Amu!#B ëve!#ësohet me'jali!ë A#uhetB, !#ërsa 'jalia Akëto shërimeB 'shihet.

ose

Në paragra'i! 1 të !e!it 10, 'jalia Amu!#B ëve!#ësohet me'jali!ë A#uhetB, !#ërsa 'jalia Akëto shërimeB ëve!#ësohetme 'jalitë A...........................B

ose

Në paragra'i! 1 të !e!it 10, 'jalia Amu!#B ëve!#ësohet me'jali!ë A#uhetB, !#ërsa pas 'jalës Ao'rojëB shtohe! 'jalëtA...........................B

2"e+1a"e+$i ?-ë 'shihet !e!i 10, paragra'i * i !e!it 1* #he !e!i 20

ose

-ë 'shihet !e!i 10 si #he të 'shihet 'jalia Asipas !e!it 10B !ëparagra'i * të !e!it 1* #he !ë !e!i! 20.


1. Sujekti a'arist #uhet të aplikojë për lie!ë që të o'rojëC1.1. Shërimet themelore të sigurimitD1.2. Shërimet e mrojtjes së a'ërtD1.3. Shërimet e -ra!sportit të ParaveD


1. Sujekti a'arist mu!# të aplikojë për lie!ë që të o'rojë ...........1.1. Shërimet themelore të sigurimitD1.2. Shërimet e mrojtjes së a'ërtD1.3. Shërimet e -ra!sportit të Parave të +atshmeD

&ur !jë !e! apo e#he !jë paragra' rekoma!#ohet që të 'shihet, atëherë është e #omos#oshme të ëhet !jë hulumtim re!#a ligjit #he të sigurohet që !uk ka !#o!jë re'erim !ë atë #ispoitërekoma!#ohet të 'shihet. Nëse ka !jë re'erim !ë atë #ispoitë që rekoma!#ohet të 'shihet, atëherë #uhet të a!aliohet se si të veprohet më tutje, mirëpo !ë as!jë më!yrë !uk #uhet të lejohetre'erimet pas hyrjes !ë 'uqi të ligjit të je!ë të pa aa.

2F


29/110

(9/90 S:'r$i"i 1e "ira$i"i i pro#ek$li*#i$ +ë le=i" $ë 1'$ë

Pasi që komisio!et e !garkuara për shqyrtimi! e projektligjit ka!ë për'u!#uar pu!ë! #hekomisio!i 'u!ksio!al ka #orëuar raporti! 'i!al me ame!#ame!te, së paku pesë #itë pu!epara mle#hjes ple!are, mu!# të i!iiohet proe#ura për 'utje! e projektligjit !ë agje!#ë!e mle#hjes ple!are për shqyrtimi! e tij të #ytë.

Në aë të par. 1 të !e!it )F të & është paraparë !jë ra#hë e paraqitjes për #iskutim !ëli#hje me shqyrtimi! e #ytë të projektligjit, #he atë #uke 'illuar meC

• paraqitje! e raportit të komisio!it 'u!ksio!al !ga raportuesi,• për'aqësuesit e komisio!eve të përhershme,• për'aqësuesit e grupeve parlame!tare, #uke 'illuar !ga grupi më i ma#h

parlame!tar,• për'aqësuesit e "everisë, #he• #eputetët.

Shqyrtimi i #ytë i projektligjit vah#o! me shqyrtimi! #he me votimi! e ame!#ame!teve tëpropouara !ga komisio!i 'u!ksio!al raportues #he të ame!#ame!teve të propouara !gakomisio!et e tjera, !ga grupet parlame!tare, !ga "everia #he !ga #eputetët. =me!#ame!tetshqyrtohe! #he votohe! !jë !ga !jë, sipas ra#hitjes së paraqitur, krahas tekstit tëprojektligjit. &ur ja!ë të propouara #y ame!#ame!te për të !jëjti! !e! të projektligjit, që epërjashtoj!ë !jëri6tjetri!, ame!#ame!ti i ili merr !umri! më të ma#h të votave,ko!si#erohet i miratuar, praC

Në rastet kur !ë raporti! 'i!al të paraqitur për mle#hje! e sea!ës ple!are kemi #yame!#ame!te për të !jëjtë! #ispoitë, !ë parim #uhet të kërkohet !jë shpjegim !garaportuesi. Pastaj së pari #uhet të votohet ame!#ame!ti që ka përkrahje! e komisio!it'u!ksio!al #he !ëse ai miratohet atëherë ame!#ame!ti tjetër ko!si#erohet si i he#hurposhtë. Mirëpo !ëse ame!#ame!ti që ka përkrahje! e komisio!it !uk miratohet, atëherëvotohet për ame!#ame!ti! që !uk e ka përkrahje! e komisio!it #he !ëse ai po ashtu !ukmiratohet, atëherë ko!si#erohe! që të #y ame!#ame!tet ja!ë he#hur poshtë #he #ispoita eprojektligjit !ë li#hje me ato #y ame!#ame!te metët e pa !#ryshuar.

Pas shqyrtimit #he miratimit të ame!#ame!teve të pasqyruara !ë taelë! krahasuese me trikolo!a teksti i projektligjit, i ame!#ame!teve #he teksti për'u!#imtar4, votohet teksti iprojektligjit !ë tërësi me !#ryshimet e miratuara.

Në rast se !jë projektligj !uk merr !umri! e #uhur të votave për miratim gjatë shqyrtimit të#ytë, me kërkesë të propouesit të projektligjit ose të komisio!it 'u!ksio!al raportues,&uve!#i ve!#os që projektligji! ta paraqesë e#he !ë shqyrtimi! e tretë. Në shqyrtim të tretëproe#ohet projektligji së ashku me ame!#ame!tet e miratuara gjatë shqyrtimit të #ytë.=me!#ame!tet që ja!ë shqyrtuar #he që ja!ë re'uuar !ë shqyrtimi! e #ytë, ose që ja!ë të!gjashme me ame!#ame!tet që ja!ë re'uuar !ë shqyrtimi! e #ytë, !uk mu!# tëpropoohe! për shqyrtimi! e tretë. Për shqyrtimi! e ame!#ame!teve plotësuese #heshqyrtimi! e projektligjit të !#ryshuar !ë le(imi! e tretë, &uve!#i !#jekë të !jëjtëproe#urë sikur se !ë shqyrtimi! e #ytë.

2H


30/110

(9/9@ ë+skri"i 1e 'r#a +ë fu:i

Ligji i miratuar !ga &uve!#i !ë!shkruhet !ga &ryetari i &uve!#it, !ë a+at prej dhjetë ditë pune; !ga #ita e miratimit #he i #ërgohet për shpallje Presi#e!ti të epulikës së &osovës.

Sipas !e!it F0 të &ushtetutës, Presi#e!ti ka tri mu!#ësi veprimiC 3undësia e parë I Presi#e!ti i epulikës së &osovës, !ë a'at prej tetë #itësh pasi të ketëmarrë ligji!, shpallë Ligji! e miratuar !ga &uve!#i #he !ë!shkruar !ga &ryetari i

&uve!#it. 3undësia e dytë I Presi#e!ti i epulikës së &osovës, !ë a'at prej tetë #itësh pasi të ketëmarrë ligji!, kthen Ligji! e miratuar !ga &uve!#i #he !ë!shkruar !ga &ryetari i &uve!#it.

Nëse Presi#e!ti e kthe! ligji! për rishqyrtim !ë &uve!#, ai #uhet të theksojë arsyet ekthimit të ligjit. =rsyet e kthimit të ligjit #uhet të je!ë !ë përputhje me !ë!6paragra'i! * tëparagra'it 1 të !e!it F% të &ushtetutës. Presi#e!ti të #rejtë! e kthimit të !jë ligji !ë &uve!#,mu!# ta ushtrojë vetëm !jë herë.

Ligji i kthyer !ga Presi#e!ti për'shihet pa vo!esë !ë agje!#ë! e mle#hjes së &ryesisë së&uve!#it, e ila ligji! ia #ërgo! me!jëherë komisio!it 'u!ksio!al raportues për shqyrtim.

Në këtë 'aë komisio!i 'u!ksio!al raportues ka !ë kompete!ë të shqyrtojë vetëm Eështjetqë i përma! ve!#imi i Presi#e!tit #he re!#a a'atit prej #y javë pu!e ia paraqet raporti!me rekoma!#ime &uve!#it.

&omisio!i 'u!ksio!al raportues pas shqyrtimit të vërejtjeve #he arsyeve për kthimi! e ligjit!ga a!a e Presi#e!tit, !ë raporti! me rekoma!#ime për &uve!#i! mu!#C

• të paraqesë rekoma!#imet #he arsyetimet për !#ryshimi! e #ispoitave tëko!testuara !ga Presi#e!ti, ose

• të paraqesë rekoma!#imet #he arsyetimet për mos marrje! parasysh të vërejtjeve!ga a!a e Presi#e!tit.

Shënim

Prej miratimit të Ligjit !ë &uve!# e #eri tek !ë!shkrimi i tij !ga &ryetari i &uve!#it,a#mi!istrata e &uve!#it !#ërmerr këto veprimeC

• Së pari. teksti i Projektligjit së ashku me ame!#ame!tet e miratuar !ë &uve!#proe#ohe! tek yra për sta!#ar#iim ligjor, e ila re!#a a'atit prej #hjetë #itëpu!e 'i!alio! teksti! e ligjit si #he harto! shkresë! përjellëse për Presi#e!ti!.

• Së dyti. teksti 'i!al i ligjit së ashku me shkresë! përjellëse për Presi#e!ti!përmes #rejtorit të epartame!tit për :ështje Ligjore #he Proe#urale iproe#ohet Sekretarit të &uve!#it,

• Së treti. ligji #he shkresa përjellëse për Presi#e!ti! përmes Sekretarit të&uve!#it i paraqite! për !ë!shkrim &ryetarit të &uve!#it.

• Së katërti. ?yra për Propoime #he Parashtresa proe#o! Ligji! !ë Presi#e!ë

30


31/110

&uve!#i me shumië! e votave të të gjithë #eputetëve mu!# të ve!#osC• për miratimin e rekomandimit të komisio!it !ë li#hje me marrje! parasysh të

vërejtjet e Presi#e!tit, ku me !#ryshimet e miratuara, Ligji ko!si#erohet i shpallur I !ë rast të mos miratimin e rekomandimit të komisio!it !ë li#hje me marrje!parasysh të vërejtjet e Presi#e!tit, ligji metet ashtu siE është miratuar më parë !ga

&uve!#i #he ko!si#erohet i shpallur, #he• për miratimi! e rekoma!#imit të &omisio!it për mos marrjen e vërejtjeve !ga a!a

e Presi#e!tit. Në këtë rast ligji metet po ashtu siE është miratuar më parë !ga&uve!#i #he ko!si#erohet i shpallur.

3undësia e tretë 6 !ëse Presi#e!ti i epulikës, !ë a'at prej tetë #itësh pasi të ketë marrëligji!, nuk e shpall ose nuk e kthen ligji! !ë &uve!#, ligji ko!si#erohet i shpallur #hepulikohet !ë +aetë! ?yrtare të epulikës së &osovës.

Në të tri mu!#ësit e shtjelluara më lartë, parimisht ligji hy!ë !ë 'uqi pesëmë#hjetë #itë paspulikimit !ë +aetë! ?yrtare të epulikës së &osovës, përveE !ëse, me vetë ligji!

përaktohet !#ryshe.

31


32/110

PROCESI I S&6AR!I3I! D&E 3IR2!I3I! !Ë PROJEK!LIGJEVE ËK8VED

&api (Proe#imi i PL !ë ?yrë! Propoime #he Parashtresa

&api ,a#hitja e PL !ë agje!#ë! e &ryesisë së &uve!#it 6 aktimi i

&omisio!it /u!ksio!al aportues &/4 për shqyrtimi! e PL !ëparim

L i g j i p u l i k o! e t n ë " a# e t ë n$ %r t ar e

Propo


33/110

Kapi$ulli , - Pari"e$ $e"elore për ar$i"i+ e le*#islacio+i$

,9( S:'r$i" i për*#i$së"

$artuesi së ashku me mështetje! pro'esio!ale të ekspertëve ka!ë !jë rol shumë tërë!#ësishëm !ë proesi! ligjërës. Me qëllim që ligjet të je!ë të kuptueshme #he lehtë tëatueshmë !ë praktikë, është e !evojshme që legjislaio!i të jetë i hartuar si #uhet.ispoitat e ligjit #uhet të je!ë të qarta, të thjeshta dhe preci!e, !ë pajtim me parimetthemelore për hartimi! e akteve ligjore, ashtu që qytetarët #he i!stituio!et të mu!# tëi#e!ti'ikoj!ë të #rejtat #he #etyrimet e tyre, !#ërsa gjykatat #he i!stituio!et e tjera të ke!ëmë të lehtë i!terpretimi! #he atimi! e tyre. Parimet themelore për hartimi! e akteveligjore si rregull #uhet të atohe! gjithmo!ë !ë proesi! e hartimit #he ama!#ame!timit tëligjeve.

Shënim

Mështetur !ë praktikat më të mira për hartimi! e legjislaio!it, gjatë hartimit apoame!#ame!timit të akteve ligjore, #uhet të atohe! parimet themelore !ë vijimC

• #ispoitat të je!ë të shkurta, thjeshta, qarta #he preie,• #ispoitat e aktit ligjor të sistemohe! mirë #he të je!ë !ë përputhje me !jëra

tjetrë!,• të #rejtat #he #etyrimet të përaktohe! qartë,• 'ormulimi i #ispoitave të ëhet !ë kohë! e tashme, !ë trajtë! veprore #he

!ë parim E#o herë !ë !umri! !jëjës,• termi!ologjia të jetë ko!siste!te #he u!ike !ë tërë teksti! e aktit ligjor si #he

legjislaio!i! !ë 'uqi,• #ispoitat që !uk ka!ë karakter juri#ik të më!ja!ohe!,• shkurtesat e pa !evojshme të më!ja!ohe!,• re'ere!at e re!#shme #he të jashtme të je!ë të plota #he të sakta,• !#arja e strukturës së aktit ligjor !ë aspekti! 'ormal #he material të jetë e

qartë #he sta!#ar#e,• plotësimet #he !#ryshimet e Ligjit !ë 'uqi të mos përmaj!ë #ispoita

auto!ome,

uke u mështetur !ë këto parime ligjvë!ësi siguro!C• arai!ë e qytetarëve para ligjit, !ë kuptimi! që ligji #uhet të jetë i arritur #he i

kuptueshëm për të gjithë, #he• atimi! e ligjit !ë përpikëri.

33


34/110

,9, Pari"e$ $e"elore

Në !e!i! 3* të regullores Nr. 012005 të Pu!ës së "everisë ja!ë paraparë !ë aspekti! epërgjithshëm parimet themelore për hartimi! e akteve ligjore #he !ë!ligjore.3) P"parasheh që hartimi #he shqyrtimi i akteve ligjore #he !ë!ligjore #uhet tëC

• je!ë ko!siste!t !ë paraqitje, strukturë #he orga!iim,• je!ë ko!siste!t me &ushtetutë!,• je!ë !ë pajtueshmëri me sta!#ar#et, traktatet, ko!ve!tat #he oligimet

!#ërkomëtare,• je!ë !ë përputhshmëri me #ispoitat e oligueshme të


35/110

#ispoitat e ligjit. N#ërsa, gjatë shqyrtimit #he ame!#ame!timit të projektligjeve !ë&uve!#, #eputetët me mështetje! pro'esio!ale të sta'it #he gjithmo!ë #uke iu përmajturparimeve themelore për hartimi! #he ame!#ame!timi! e akteve ligjore #uhet të sy!oj!ëC

• të ëj!ë ligji! më të kuptueshëm #he• të më!ja!oj!ë ko!testet eve!tuale të ilat mu!# të je!ë pasojë e lëshimeve gjatë

proesit të hartimit të projektligjeve.

,9. G#ua

Ligji është shprehje e politikës pulike. =i #uhet të jetë i shkruar jo vetëm për të kapurese!ë! e politikës, por e#he !ë atë më!yrë që mu!#ëso! komu!ikimi! e asaj politike,qo'të e#he ato më të komplikuara. Pra!#aj, hartuesi #uhet tGi ikë për#orimit të Ahargo!it juri#ikB apo shprehjeve të !#ërlikuara kur gjuha më e thjeshtë e kështu e#he më preie4#o të mja'to!te.

Seila 'jalë e për#orur !ga hartuesi !ë ligj #uhet të shërej për !jë qëllim. Nëse hartuesipër'shi! 'jalë të pa!evojshme apo të tepërta, atëherë le(uesit shpesh hutohe! #he arrij!ë tekko!kluio!e të ilat #alloj!ë për !ga kuptimi apo atimi i ligjit. /jalët #uhet të për#ore!!ë pajtim me kuptimi! e tyre të përgjithshëm #he të ako!shëm. Në rast se !jë 'jalë !ë ligjmu!# të ketë #isa kuptime re!#a !jë 'jalie të vetme, atëherë hartuesi #uhet të gje#hë !jë'jalë tjetër për të ërë !jë përku'iim të qartë.

$artuesi i legjislaio!it #uhet të shprehet !ë më!yrë sa më të shkurtë, thjeshtë #he saktë qëtë jetë e mu!#ur !ga pikëpamja ligjore. Në #isa raste mu!# të ketë !jë ko!'likt !ë mes të tëshkruarit shkurtë, thjeshtë #he saktë. Shpesh !#o#hë që të arrish të shkruash shkurtë #hethjeshtë !ë kurri të saktësisë #he e ku!#ërta. Oshtë mirë që !ë praktikë të arrihet !jë

Shënim4dhë%ime të përgjithshme për përdorimin e gjuhës

Shkurtësia Në rast se !jë 'jalë e vetme ka kuptimi! e !jë 'jalie, atëherë për#or!i

'jalë! !ë ve!# të 'jalisë.5hjeshtësia Për aq sa është e mu!#ur, për#or!i 'jalë të !johura sipas për#orimit të

tyre të ako!shëm.

Saktësia "ëllimi i hartuesit është të shkruaj !jë ligj i ili me saktësi shprehqëllimi! e perso!it apo agje!isë e ila kërko! ligji!.

5eknikMos për#or!i shprehje të !johur e ila mu!# të ketë më shumë se !jë kuptim tëako!shëm, kur situata kërko! shprehje më tek!ike për ta ërëasolutisht të qartë qëllimi! e me!#uar. =!asjelltas, mos për#or!i

shprehje tek!ike !ë ato raste kur shprehjet e ako!shme të për#orura E#o#itë #o të mja'to!i!.

3)


36/110

ala!ë #he #ispoitat të je!ë sa më të shkurta, të thjeshta #he të sakta që të jetë e mu!#ur,mirëpo pa e ërë shumë të vështirë për ta kuptuar.

,9.9( Gra"a$ika 1e s$ili

Ligjet ja!ë #okume!te pulike të ilat !uk shkruhe! vetëm për juristët #he yrtarët eqeverisë, por e#he për qytetarët e ako!shëm. Për shkak se ligjet shpesh trajtoj!ë Eështje të

!#ërlikuara të politikave pulike, është e rë!#ësishme që ato të je!ë !ë rregull gramatikisht.&jo paraqet !jë prolem të veEa!të për &osovë!, pasi që “-igji nr. /0-123 për 4a!etën5#rtare të 'epublikës së Kosovës” parasheh që ligjet të pulikohe! !ë gjuhë! shqipe, !ëgjuhë! sere, !ë gjuhë! turke, !ë gjuhë! osh!jake #he !ë atë a!glee. Seila gjuhë karregullat e saj gramatikore të ilat #alloj!ë !ga !jëra tjetra #he të ilat #uhet të aplikohe! !ëmë!yrë të saktë për seili! ligj. Si#oqo'të, ka #isa rregulla të përgjithshme gramatikore tëilat hartuesi #uhet tGi merr parasysh.

Shënim

Për të arritur #eri tek ala!i !ë mes të të shkruarit shkurtë, thjeshtë #he saktë ështëmja't e vështirë, mirëpo për ta ërë atë më të lehtë ju #uhet të ke!i parasysh se kush #otë preket me atë ligj #he 'ushë! që mulo! ai ligj. Më poshtë kemi paraqitur #isa 'jalë tëurta të oratorit romak "ui!tillio!, të ilat vlej!ë e#he për hartuesit e sotëm të akteveligjoreC

• Shkruaj shpejt #he kurrë !uk #o të shkruash mirëD shkruaj mirë #he #o tëmësosh të shkruash shpejt.

• >ah#imisht përmirëso!i versio!et #ra'tet4 e juaja. >ersio!i i parë N& ështëkurrë versio!i për'u!#imtarQ

•

/shirja #he heqja ja!ë po aq të rë!#ësishme sa shkrimi.• Më!yra më e mirë e përmirësimit është për ta lë!ë a!ash pu!ë! e ërë, !ëmë!yrë që kur ta merr përsëri !ë #orë të mu!# ta shikosh me sy të pushuar.

3*


37/110

,9.9, G#ua ak$ive B !ra#$a veprore 1e pësore

$artuesi #uhet të shkruaj #uke për#orur #iateë!trajtë! veprore. Për shemull, për#or!i#iateë!trajtë! veprore për të thë!ë RMi!istri emëro! tre ëve!#ësmi!istraR !ë ve!# se tëpër#or!i #iateë!trajtë! pësore për të thë!ë Rtre ëve!#ësmi!istra emërohe!.R Për#orimi i#iateëstrajtës veprore kërko! !ga hartuesi të përme!# palë! e për'shirë, #uke e ërëkështu të qartë se kush është perso!i apo sujekti i ili ka përgjegjësi!ë apo ku'iohet !ëaë të ligjit. Në përgjithësi le(uesit pre'eroj!ë #iateë!trajtë! veprore, për të ilë!ko!si#eroj!ë së është më lehtë për tGu le(uar, më i!teresa!te #he ko!ie sesa #iateapësore.

regulli !ë li#hje me për#orimi! e #iateëstrajtë! veprore !uk është asolut. Mu!# tëpër#or!i #iateë!trajtë! pësore !ëse 'ormulimi që #el !ga kjo është i qartë. Si#oqo'të,#iateatrajta veprore është pothuajse gjithmo!ë më e mirë #he hartuesi #uhet të krijojëshprehi!ë e për#orimit të saj. Pasi që kjo të jetë ërë praktikë e ako!shme, hartuesi është iprirë të jetë gjithmo!ë i qartë rreth asaj se kush është pala e për'shirë #he se E'arë veprimiështë paraparë !ë seilë! 'jali.

,9.9. Për1ori"i i e"rave; fol#eve 1e "bie"rave

Për#erisa ekistoj!ë #isa rregulla asolute sa i përket emrave, 'oljeve #he miemrave,

hartuesit #uhet të !#jeki! #isa u#hëime të rë!#ësishmeC• të për#ore! emrat !jëjës !ë ve!# të atyre shumës.• të shma!ge!i !ga për#orimi i përemrave, meqë mu!# të mos jetë e qartë se ilit

emër i re'erohet përemri. $artuesi shpesh #uhet të përsërisë emri! origji!al !ë tërëteksti!. Për#erisa kjo ë! që gjuha të ti!gëllojë paksa rë!#ë, prapëseprapë e ë! atëmë të qartë.

• për#or!i #iateë!trajtë! veprore.• për#or!i R#uhetR për të kërkuar #iEka #he Rmu!#R për të lejuar #iEka.

Shënim4dhë%ime të përgjithshme për trajtën veprore

3irë +jyqtari mu!# të #ë!ojë të akuuari! me urgim !ë kohëgjatje prej #y vitesh. Ke( ; akuuari mu!# të #ë!ohet !ga +jyqtari me urgim !ë kohëgjatje prej #y

vitesh.

3irë &ryetari gjykatës i paraqet &uve!#it raporti! vjetor për veprimtari!ë e gjykatës,E#o vit, #eri më #atë! 1) ja!ar.

Ke( aporti vjetor për veprimtari!ë e gjykatës #uhet tGi paraqitet &uve!#it, E#o vit,#eri më #atë! 1) ja!ar.

35


38/110

• shma!gu!i !ga për#orimi i R#o tëR. Ligjet !uk ka!ë për qëllim të Ai!kurajoj!ëBperso!at për të !#ërmarrë !#o!jë veprimD ako!isht ligjet lejoj!ë, mu!#ësoj!ë apo!#aloj!ë #iEka.

• për#or!i 'olje të përaktuara. Për shemull, për#or!i Rshqyrto!R !ë ve!# Rmerr !ëshqyrtimR.

• !ë gjuhë! e ako!shme miemrat shpesh !uk ja!ë të saktë. $artuesit #uhet tGishqyrtoj!ë miemrat siE ja!ë Rsusta!ial, i shpejtë apo herët R4 për të parë !ëse #ota ëj!ë 'jali!ë të paqartë, ose !ëse miemrat mu!# të ëve!#ësohe! me kërkesa mëtë sakta I p.sh., a'ati ligjor i përaktuar prej K #itësh. Shpesh hartuesi, #o të ve!#ospër të rishkruar 'jali!ë pa miemër.

&ëto u#hëime ka!ë për qëllim të !#ihmoj!ë hartuesi! për të qe!ë i qartë, prei #heko!i.

,9/ Proble"e$ specifike *#a$ë ar$i"i$ $ë ak$eve li*#ore

,9/9( 4#alë$ e $epër$a 1e fra


39/110

ko!'ue #he mashtruese. +jatësia e 'jalive #he pjesëve të !#ryshme mu!# të ko!triuojë !ëvështirësimi! e kuptimit të qëllimit të ligjit #he më!yrë! se si ai aplikohet !ë situata tëaktuara. $artuesit, veEa!ërisht ata që ja!ë traj!uar për hartimi! e teksteve juri#ike, ja!ë tëprirë për të portretiuar Ashkathtësi!ëB e tyre, për këtë ma#je e#he #uke sakri'ikuarthjeshtësi!ë.

/jalitë #uhet të hartohe! shkurtë, thjeshtë, qartë #he sakte. /jalitë !ë !jë akt ligjor #uhet tëke!ë karakter juri#ik. /jalitë e gjata #he të 'ormuluara !ë 'ormë të rekoma!#imeve apo#eklaratave !a shpij!ë !ë !jë legjislaio! të #oët ku keqi!terpretimet, shpe!imet shtesëa#mi!istrative, urokraia #he mosatimi i ligjit ja!ë të pa evitueshëm. Oshtë !jë rregull epërgjithshme për stili! e mirë të të shkruarit “që 6do herë të përdoren fjali të shkurtra nëvend të at#re të gjataB #he “që 6do herë të eliminohen fjalët e panevojshme”. /jalitë e gjatae ëj!ë akti! ligjor shumë të vështirë për tu kuptuar. /jalitë #uhet të shprehi! vetëm !jë i#e,për#erisa !jë !e! mu!# të përmle#h se ashku #y apo më shumë i#e, të ilat #uhet të ke!ë!jë !#ërli#hje logjike mes tyre. /ormulimi i 'jalive të shkurta, të thjeshta, të qarta #he tësakta #uhet ta përjell hartuesi! gjatë gjithë proesit të hartimit të aktit ligjor.

Së+i"

:ka !ë!kuptojmë kur pote!ojmë që #ispoitat #uhet të hartohe! shkurtë, thjeshtë #he saktë9

Shkurtësia &ur !jë 'jalë ka kuptimi! e !jë 'jalie, atëherë për#or!i 'jalë! !ë ve!# të'jalisë,


40/110

Si propoim i përgjithshëm, hartuesit #uhet tGi iki! për#orimit të 'raave !egative për tëshprehur sjellje! apo politikë! e ila kërkohet !ga ligji. &ur#o që të jetë e mu!#shme,

shprehjet AmosB #he A!ukB #uhet të për#ore! për të !#aluar sjellje!, !ë ve!# se të ëj!ëpërjashtime !#aj #ispoitave të ligjit.

,9/9, !er"i+olo*#ia 1e ko+sis$e+ca

Me qëllim të lehtësimit të kuptimit #he i!terpretimit të !jë akti ligjor, teksti #uhet të jetëko!siste!t. -ermi!ologjia !ë gjithë përmajtje! e aktit ligjor #he akteve !ë!ligjore që!(irre! për atimi! e Ligjit #uhet të për#oret !ë më!yre u!ike. Për !jë ko!ept ko!kret#uhet për#orur !jë term, i ili e shpreh atë !ë më!yrë! më të saktë, #uke shma!gur

për#orimi! e !jë termi për kuptime të !#ryshme. Po ashtu termi!ologjia e për#orur për !jëko!ept ko!kret !ë !jë akt ligjor #uhet të jetë e !jëjtë me termi!ologji!ë e akteve të tjeraligjore !ë kua#ër të !jë 'ushe të aktuar si #he !ë përgjithësi me legjislaio!i! !ë 'uqi.

&o!siste!a e termi!ologjisë #uhet të sh'aqet gjatë gjithë përmajtjes së aktit ligjor si #hegjatë plotësimit #he !#ryshimit të aktit ligjor. :#o herë kur kemi !jë term !ë gjuhë! shqipe#uhet shma!gur !ga për#orimi i termi!ologjisë së huaj. -ermi!ologjia e huaj mu!# tëpër#oret vetëm atëherë kurC

• ka hyrë !ë për#orim të për#itshëm !ë gjuhë! shqipe, #he• !uk ekisto! !jë shprehje e përshtatshme #he përgjithësisht e !johur !ë gjuhë!

shqipe.

&ur !jë term i huaj !uk është !ë për#orim të për#itshëm, mirëpo i !johur !ga pro'esio!istëte !jë 'ushe të aktuar #he shprehë !ë më!yrë më të saktë #he më të qartë !jë Eështje tëaktuar atëherë ai mu!# të për#oret, mirëpo !ë pjesë! e përku'iimeve të aktit ligjor #uhettë jepet !jë përku'iim për atë term.

ShënimShembull i përdorimit të +ra%ave të papërshtatshme negative

Ligji për Provimi! për'u!#imtar #he provimi! e maturës shtetërore, !r. 03L601F, !e!i 1*.1përakto!, AProvimi për'u!#imtar orga!iohet !ë 'u!# të vitit mësimor para provimit tëmaturës, !#ërsa ka!#i#ati i ili !uk ka kryer provimi! për'u!#imtar !uk i lejohet të hyjë !ëprovimi! e maturësB. Një 'ormulim më i mirë i kësaj 'jalie #o të ishte, AProvimi për'u!#imtarorga!iohet !ë 'u!# të vitit mësimor para provimit të maturës. >etëm ka!#i#atët që ka!ëkaluar provimi! për'u!#imtar hyj!ë !ë provimi! e maturësB.

%0


41/110

,9/9. Referi"e$ e bre+1s"e 1e $ë #as$"e

$artuesi #uhet që gjithmo!ë të përpiqet për të arritur !jë përputhshmëri re!#aprojektligjit, veEa!ërisht kur i re'erohet #ispoitave tjera !ë ligj. Ne!et të ilat i re'erohe!

!e!eve apo pjesëve tjera !ë ligj #uhet të ko!trollohe! #he veri'ikohe! me saktësi. ështimii hartuesit për të siguruar përputhshmëri!ë e re!#shme #he të jashtme mu!# të reultoj!ë!ë !jë ligj i ili jo vetëm që është ko!'u por ka mu!#ësi që e#he të mos jetë i atueshëm.

e'erimet e re!#shme #he të jashtme për të arritur qëllimi! e tyre #uhet të ja!ë të plota#he të sakta, pra #uhet të thirre! saktësisht !ë !umri! e paragra'it #he !e!it përkatës #he ai!e! #uhet të ketë !#ërli#hje me materie! e !e!it që i re'erohet. Në rast të re'erimeve të jashtme përveE !umrit të paragra'it #he !e!it #uhet të jepet e#he titulli i plotë i ligjit.$artuesi #he shqyrtuesi i aktit ligjor E#o herë #uhet tGi shma!getC

•

re'erimeve të #y'ishta,• #ispoitave që ka!ë humur e'ekti! e tyre juri#ik.

e'erimet e re!#shme #he të jashtme kryesisht ëhe! për të artikuluar më qartë teksti! eaktit ligjor #uke ju shma!gur përsëritjeve, mirëpo për#orimi i tyre #uhet të ëhet me shumëkuj#es. Në rast se akti ligjor ka !jë apo më shumë shtoja, atëherë #ispoitat që ja!ë të!#ërli#hura #rejtpërsë#rejti me ato shtoja #uhet të përma!jë re'erim të shprehur !ështojë.

ShënimShembull i mospërputhshmërisë së brendshme

Ligji për Letër!jo'timi!, !r. 03L60HH, !e!i 12.1 përakto! APerso!i të ilit i është !#aluarlargimi jashtë ve!#it, !uk mu!# ta për#orë letër!jo'timi! për këtë qellim gjatë a'atit të!#alimitB. Ne!i 12.% përakto!, APas pushimit të arsyeve për !#alesë! e për#orimit tëletër!jo'timit për kalimi! e ku'irit shtetëror gjykata !ga paragra'i 1 i këtij !e!i #uhet të

lajmërojë me!jëherë Mi!istri!ë.B >ërejtjeC !ë paragra'i! 1 !uk i ëhet !#o!jë re'ere!ëgjykatës. +jykatës i ëhet re'ere!ë vetëm !ë !e!i! 12.2.

Shënim Re+erimi i dy+ishtë 6 paragra'i 1 i !e!it ) i re'erohet paragra'it 1 të !e!it 10, për#erisa

paragra'i 1 i !e!it 10 i re'erohet !jë paragra'i tjetër.

dispo%itave (ëkanë humbure+ektin e tyre juridik 6 i re'erohemi !jë !e!i, për#erisa ai !e! është sh'uqiuar më parë.

%1


42/110

,9/9/ eu$rali$e$i *#i+or

&ushtetuta !#alo! E#o 'ormë të #iskrimi!imit. Ne!i 5.2 përakto!, që Aepulika e&osovës siguro! arai!ë gji!ore si vlerë themelore për hvillimi! #emokratik të

shoqërisë, mu!#ësi të araarta për pjesëmarrje të 'emrave #he meshkujve !ë jetë!politike, eko!omike, soiale, kulturore #he !ë 'ushat të tjera të jetës shoqërore.B Si reultati kësaj, hartuesit e akteve ligjore !ë përgjithësi #uhet të për#ori! gjuhë !eutrale !ë aspekti!gji!or apo gjuhë për'shirëse për të #y gji!itë. PërveE !ëse !jë #ispoitë ka për qëllim të jetëe ku'iuar për !jë gji!i të aktuar, #ispoitat !ë përgjithësi #uhet të shprehi! atimi! e tyre!ë më!yrë !eutrale apo gjithëpër'shirëse.

uajtja e !eutralitetit gji!or !uk #o të thotë se ajo #uhet të reultoj!ë !ë për#orimi! egjuhës së veEa!të apo të Eu#itshme. $artuesi #uhet të 'ormulojë 'jalitë gjithmo!ë #ukepasur parasysh lehtësimi! e le(imit. Pra!#aj, për#orimit të 'jalëve të veEa!ta siE ja!ëAaiajoB apo Ami!istrjami!istriB apo AtijsajB #uhet tGi shma!gemi.

,9/90 Da$a$; vi$i 1e +u"ra$

atat ja!ë pjesë shumë e rë!#ësishme !ë !jë akt ligjor. ë!#ësia e tyre sh'aqet si#omoskur 'lasim për e'ekti! ligjor që #o të arrijë akti, sepse kemi !jë #allim !ë li#hje me e'ekti!ligjor !ë mes të #atës së hyrjes !ë 'uqi, #atës prej kur #ispoitat ko!krete 'illoj!ë të japi!e'ekt #he #atës së atimit. atat E#o herë #uhet të shë!ohet me !umra araë, përveEmuajve që shkruhe! me shkro!ja, !#ërsa viti të shkruhet i plotë katërshi'ror.

Numrat po ashtu ja!ë të rë!#ësishëm gjatë hartimit të akteve ligjore. Në përgjithësi !umrat#uhet të shkruhe! me shkro!ja rekoma!#ohet që të !jëjtit të shë!ohe! me shi'ra !ëkllapa4, !#ërsa kur ata paraqite! !ë !jë taelë E#o herë shë!ohe! me shi'ra. regullat eshpjeguara !ë li#hje me !umrat !uk vlej!ë kur ëhet 'jalë për re'erimet e re!#shme #he të jashtme.

,9/9@ S$a+1ar1i


43/110

mu!# të ke!ë statusi! e gjuhëve yrtare !ë !ivel komu!e sipas kushteve të përaktuara me“-igjin nr. 70-1/8 për përdorimin e gjuhëve”. Mirëpo, sipas “-igjit nr. /0-123 për4a!etën 5#rtare të 'epublikës së KosovësB, ligjet pulikohe! !ë gjuhë! shqipe, !ë gjuhë!sere, !ë gjuhë! turke, !ë gjuhë! osh!jake #he !ë atë a!glee, Eka !ë!kupto! se teksti iLigjit të miratuar !ë &uve!#i! e &osovës #uhet të përkthehet #he sta!#ar#iohet !ëaspekti! gjuhësor.

Për të arritur qëllimet e parapara me aktet ligjore të ekura më lartë !evojitet !jësta!#ar#iim gjuhësor i tekstit të ligjit3*. Pra!#aj, teksti aë i ligjit #uhet të jetë a4. ithjeshtë, 4. i qartë #he 4. #irekt, pasi që !jë mi6!garkesë ose #ykuptimësi, sa#o e vogëltë jetë, mu!# të reultojë !ë pasaktësi #he keq përkthim !ë !jë ose më shumë gjuhë tjera.

3* Pasi që pjesa më e ma#he e legjislaio!it të miratuar !ga &uve!#i vij!ë si propoim i "everisë,rekoma!#ohet që pra!ë ?yrës për Shërime #he N#ihmë 7uri#ike !ë kua#ër të ?yrës së &ryemi!istrit tëthemelohet !jë !jësi e veEa!të për sta!#ar#iim gjuhësor të projektligjeve !ë gjuhët yrtare.

Shënim

Me qëllim të arritjes së !jë sta!#ar#iimi gjuhësor hartuesi #uhet të siguroj qëC

•

teksti i ligjit është i hartuar thjeshtë #he qartë,• li#hja gramatikore !ë mes të pjesëve të !#ryshme të 'jalisë është ërë #rejtë,

• për#orimi i termeve, shprehjeve #he 'raave shumë spei'ike për !jë gjuhëështë shma!gur, pasi që #isa terme, shprehje #he 'raa !ë !jë gjuhë !uk ka!ëekuivale!ë me !jë gjuhë tjetër,

?yrtarët që merre! me sta!#ar#iimi! gjuhësor !ë &uve!# #uhet të siguroj!ë qëC

• teksti !ë gjuhët yrtare i projektligjit #he ame!#ame!teve të miratuara !ë

&uve!# është i sta!#ar#iuar !ë aspekti! gjuhësor, #he

• ata të ilët #uhet të atoj!ë ose i!terpretoj!ë !jë akt ligjor yrtarët, gjyqtarët,avokatët, etj.4 !ë seilë! gjuhë yrtare, !uk #uhet ta !#jej!ë si përkthim nëkuptimin negativ1, mirëpo si !jë tekst i ili korrespo!#o! me !jë stil të aktuarlegjislativ #he u!ik me versio!i! e gjuhës !ë të ilë! është hartuar akti ligjor.

%3


44/110

Kapi$ulli .S$ruk$ura e ak$eve li*#ore

.9( S:'r$i" i për*#i$së"

Për të arritur qëllimi! e tij, !jë akt ligjor #uhet të ketë !jë strukturë të qartë #he sta!#ar#e,si për !ga aspekti përmajtjesor#ispoitave ashtu e#he për !ga aspekti 'ormal6juri#ik.8#he kur 'jalët #he 'jalitë ja!ë të qarta !ë !jë akt ligjor, është shumë vështirë të kuptohetpërmajtja e tij, !ëse !#arja !ga aspekti përmajtjesor #he 'ormal !uk është ërë sipas !jësta!#ar#i u!ik. Me !#arje të strukturës sipas #ispoitave !ë!kuptojmë sistemimi! apore!#itje! e #ispoitave re!#a aktit ligjor, #uke 'illuar !ga #ispoitat e përgjithshme,materiale, a#mi!istrative, !#ëshkuese e kështu më ra#hë. N#ërsa me !#arje të strukturës !ëaspekti! 'ormal !ë!kuptojmë !#arje! e aktit ligjor !ë liër, pjesë, krerë, !ë!krerë, !e!e,paragra'ë e kështu më ra#hë. Oshtë me re!#ësi të veEa!të, që hartuesi të ketë !johuri përre!#itje! e #ispoitave të aktit ligjor si për !ga aspekti përmajtjesor ashtu e#he 'ormal.Një sistemim i #rejtë i #ispoitave e ë!ë akti! ligjor më të lehtë për tu kuptuar, atuar

#he i!terpretuar.

.9, S$ruk$ura sipas 1ispo


45/110

.9. P#esa 'rëse e ak$i$ li*#or

Pjesa hyrëse e aktit ligjor përëhet !ga titulli, !umri i aktit ligjor, preamula #he #ispoitate përgjithshme. Në kua#ër të #ispoitave të përgjithshme ë!ë pjesë qëllimi i aktit ligjor,'usha e veprimit #he përku'iimet.

.9.9( !i$ulli

-itulli i aktit ligjor #uhet të jetë i thjeshtë #he ko!i, #uke i #hë!ë le(uesit i!'ormata tëmja'

materiali per lexim

Documents