marie-christine janssens; juridisch kader

3 February, 2013

Prof. Marie-Christine Janssens 1

Archief online en auteursrechten:open access?

VVBADStudiedag 26 maart 2013

Prof. Marie-Christine JanssensCentre for Intellectual Property Rights

Prof. M-C Janssens 2

Agenda

Inleiding

Relevante auteursrechtelijke vragen

Digitalisatie en online access

Opdracht erfgoedinstellingenbotst met

Exclusief recht van reproductie en mededeling van auteursrechthebbenden

Wettelijke uitzonderingen voor bibliotheken

Geen oplossing in digitale wereld

Nieuwe wetgeving over verweesde werken

Ontoereikende oplossing voor digitale bilbiotheken


Vereiste van uitdrukking

Vereistevan

originaliteit

Collecties (werken) in bibliothekenRelevante auteursrechtelijke vragen

Auteursrechtelijk beschermd? Duurtijd = 70 j post mortem auctoris 20ste eeuw = afgesloten (20th Century Black Whole)

Toepassingsvereisten

Omvang exclusieve rechten Gebruik op welke wijze en in welke vorm ook Belang van onderscheid reproductierecht / mededelingsrecht

3 February, 2013



Reproductierecht• Tastbare

reproducties “op welke wijze of in welke vorm ook, tijdelijk of duurzaam, volledig of gedeeltelijk”

Publiek mededelingsrecht • Gebruik op niet-

tastbare wijze op welke wijze of in welke vorm ook

Digitization Putting online


Preservation

Doelstelling erfgoed-

instellingen

Toestemming vragen aan

auteursrecht-hebbende

PROBEEM

ACCESS

If library content is not found on the Web, it effectively does not exist formany potential users

Probleem

• Omvang van de collectie (‘mass digitization’)

• Lange beschermingsduur• Traceren van

rechthebbende• Geen

registratieverplichting• Overerving van rechten• Kluwen van contractuele

overdrachten• Co-auteursschappen


‘Auteursrechthebbende’Houder Auteursrecht

• Ontstaat bij de ‘natuurlijke persoon die het werk heeft gecreëerd’• Vrij overdraagbaar

Hulpmiddelen auteurswet• Vermoeden: wiens naam of letterwoord op het werk wordt vermeld

• Eventueel een rechtspersoon (bv. logo)• Indien anoniem werk : de uitgever wordt ten aanzien van derden ‘geacht’ auteur te zijn

Moeilijkheden auteurswet• Strenge regels auteurscontracten (bv. voor toestemming tot online access)

Practische problemen• Onvindbaar (identificatie/locatie)

• Probleem van verweesde werken• ‘risk assessment’

• Ondoenbaar• Probleem van massadigitalisatie

• ‘complicated, time-consuming and costly’

3 February, 2013



Geen expliciete toestemming nodig

1. Werk maakt deel uit van publiek domein

• Duur van auteursrecht verstreken• Maar mensen zijn vooral geïnteresseerd in recent materiaal

• Wet laat geen auteursrecht toe• Officiële akten van de overheid

2. De auteur heeft zijn werk onder een ‘open licentie’ ter beschikking gesteld

• Lees ‘terms of use’ !• Bijv. Creative Commons & University repositories

3. Toestemming staat in de auteurswet – wettelijke uitzonderingen


Gesloten lijst met strikte

voorwaarden

Restrictieve interpretatie

Dwingend recht

Territorialiteitsbeginsel

Wettelijke uitzonderingen:Kenmerken


Relevante uitzonderingen (1)

Reproducties die noodzakelijk zijn voor het bewaren van het patrimonium (art. 22 § 1, 8° AW) “De reproductie die is beperkt tot een aantal kopieën, bepaald in

functie van en gerechtvaardigd door het voor de bewaring van het culturele en wetenschappelijke patrimonium gestelde doel, door voor het publiek toegankelijke bibliotheken, musea of door archieven die niet het behalen van een direct of een indirect economisch of commercieel voordeel nastreven, voor zover geen afbreuk ….”

3 February, 2013



Bewaarexceptie (vervolg) Reproducties mogelijk :

Beschadiging, verrotting, vervaging, verbrokkeling of andere vormen van desintegratie van dragers door veroudering Geen noodzakelijkheidsvereiste Gerechtvaardigd voor doelstelling van bewaring

Alle soorten werken (niet enkel literatuur) ongeacht op welke soort drager Inclusief ‘digital born’

Geen beperking wijze van reproductie (fotografisch en/of digitaal) en drager waarop reproductie wordt gemaakt (‘format shifting’ OK)

Geen expliciete beperking tot 1 kopie Onduidelijk

Ook archieven onderwijsinstellingen? (ja) Vereiste van publieke toegankelijkheid ook voor archieven? (neen) Enkel instellingen met publiek karakter? (neen)

• Opgelet privé-erfgoedcollecties: geen direct of indirect commercieel doel

Enkel indien hoofdactiviteit van de instelling?

Geen uitzondering op mededelingsrecht Niet: digitale on-site consultatie, onlinelevering, of onlinetoegang



Mededelingen van collecties via lokale terminals (art. 22 § 1, 9° AW) “de mededeling, met inbegrip van de beschikbaarstelling van niet

te koop aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen werken die onderdeel uitmaken van de verzamelingen van voor het publiek toegankelijke bibliotheken, wetenschappelijke- en onderwijsinstellingen, musea of archieven (zonder commercieel oogmerk), hierin bestaande dat het werk via speciale terminals in de gebouwen van die instellingen, voor onderzoek of privé-studie medegedeeld wordt aan of beschikbaar gesteld wordt voor individuele leden van het publiek”


Uitzondering on-site consultatie Ter-beschikking-stellen (mededeling)

Speciale terminals die in het gebouw zijn opgesteld Geen remote access

Enkel voor onderzoek of privéstudie

Enkel werken die niet te koop worden aangeboden of aan licentievoorwaarden onderworpen zijn

Enkel werken uit de eigen verzameling

NIET toegestaan Handelingen van reproductie

• Digitaliseren van het materiaal voor dit doeleinde niet toegestaan

‘On-line delivery’ (Auteursrechtrichtlijn)• Kan enkel gebeuren op basis van (licentie)overeenkomsten met rechthebbenden

• Probleem van territorialiteitsbeginsel : afzonderlijke toestemming voor elke lidstaat

3 February, 2013




Leenrecht (enkel fysieke wereld)

Werken van letterkunde, databanken, fotografische wrken, partituren van muziekwerken, geluidswerken en audiovisuele werken

Door de overheid officieel voor uitlening erkende instellingen

Uitsluitend met educatief of cultureel doel

In 2014 : nieuwe uitzondering verweesde werken


EU & Auteursrecht & digitale bibliotheken

The digital Library Initiative

Initiële werkgroepen …. Europeana … ongoing

Wetgevende initiatieven moeilijk

Richtlijn Verweesde werken (orphan works)

Aantal? Make a guess (5-50% print; 12 % films; 90 % foto’s; muziek is

minimaal)

25 oktober 2012 … 29 oktober 2014


Richtlijn verweesde werken Definitie

indien geen van de rechthebbenden van het werk of fonogram is geïdentificeerd, of zelfs indien één of meer rechthebbenden wel zijn geïdentificeerd, geen ervan is opgespoord ondanks een zorgvuldig onderzoek naar de rechthebbenden is uitgevoerd en is gedocumenteerd overeenkomstig artikel 3

Toepassingsgebied – Wat? boeken, dagbladen, kranten, tijdschriften of ander geschriften ‘gepubliceerd’ &

opgenomen in de verzamelingen van betrokken instellingen (infra) Indien nooit gepubliceerd: OK indien redelijkerwijze kan worden aangenomen dat

rechthebbende zou toestemmen met publieke toegang

cinematografische of audiovisuele werken en fonogrammen cinematografische of audiovisuele werken en fonogrammen die 31 december

2002 door publieke omroeporganisaties zijn geproduceerd en opgenomen in hun archieven

werken die zijn opgenomen of zijn verwerkt in, of een integrerend deel uitmaken van voornoemde werken en fonogrammen NIET: losstaande foto’s (eventueel later)

Eerste publicatie moet in een lidstaat gebeurd zijn !

3 February, 2013



Richtlijn verweesde werken Toepassingsgebied – Wie? voor het publiek toegankelijke instellingen die taken van

openbaar belang vervullen bibliotheken, onderwijsinstellingen, musea, archieven, instellingen

voor cinematografisch of audiovisueel erfgoed en publieke omroeporganisaties

Toepassingsvoorwaarde : ‘zorgvuldig onderzoek’ Voorafgaand door de geschikte bronnen voor de desbetreffende categorie van

werken en ander beschermd materiaal te raadplegen Bronnen? : wordt nader in nationale wet gedefinieerd (+ RL)• Vb. ARROW (boeken sector)

Voor elk werk! Zoektocht documenteren Zoals voorgeschreven in nationale wet (?) + in single EU online database (OHIM)


Bv. Bronnen voor gepubliceerde boeken= minstensa) het wettelijk depot, bibliotheekcatalogi en door bibliotheken en andere

instellingen bijgehouden trefwoordenlijsten; b) de verenigingen van uitgevers en auteurs in het betrokken land; c) bestaande databanken en registers, Watch (Writers, Artists and their

Copyright Holders - schrijvers, artiesten en hun houders van auteursrechten), het ISBN (International Standard Book Number -internationaal standaardboeknummer) en databanken die in drukverschenen boeken catalogiseren;

d) de databanken van de desbetreffende maatschappijen voor collectief auteursrechtenbeheer, organisaties die reproductierechten beheren in het bijzonder;

e) bronnen die verscheidene databanken en registers omvatten, met inbegrip van VIAF (Virtual International Authority Files - virtueleinternationale trefwoordenlijsten) en Arrow (Accessible Registries of Rights Information and Orphan Works - toegankelijke registers van informatie over rechten en verweesde werken).


Bv. Bronnen voor kranten, magazines, dagbladen en tijdschriften = minstens

a) de ISSN (International Standard Serial Number -internationaal standaardnummer voor seriële publicaties) voor periodieke publicaties;

b) indexen en catalogussen van bibliotheekcollecties en verzamelingen;

c) het wettelijk depot;

d) de verenigingen van uitgevers en de verenigingen van auteurs en journalisten in het betrokken land;

e) de databanken van de desbetreffende organisaties voor collectief auteursrechtenbeheer, met inbegrip van organisaties die reproductierechten beheren.

3 February, 2013



Richtlijn verweesde werken Toegestane handelingen Handelingen van reproductie met als doel het digitaliseren, beschikbaar stellen, indexeren,

catalogiseren, behouden of restaureren.

Handelingen van mededeling, incl. terbeschikkingstelling

Enkel voor taken van openbaar belang, Inz. het behouden van, het restaureren van en het verstrekken van

voor culturele en onderwijsdoeleinden bestemde toegang tot werken en fonogrammen

Inkomsten genereren uit zulke gebruikswijzen = OK maar uitsluitend ter vergoeding van kosten van digitalisering en de

beschikbaarstelling van deze werken.

Rechthebbende kan status beëindigen Heeft recht op een billijke vergoeding (nationale wet)


On-line access collecties (= mass-digitization)Problemen opgelost?

Enkel verweesde werken ! En dan nog : veel vage begrippen en mogelijkheid van

verschillende implementatie in de lidstaten

Er is Memorandum of Understanding voor out-of-commerce W

Rest = individuele ‘rights clearance’ Transactiekosten !!!

Akkoorden met collectieve organisaties geldt enkel voor leden• Alternatief van Extended Collective Licenses niet in België

• ‘Sterkmaking’ door CMO = niet wettelijk erkend

Oplossing moet van de markt komen

marie-christine janssens; juridisch kader

Documents