MANIFEST PROSTEGO PISANIA

TIMA RADFORDA, THE GUARDIAN

25 przykazań prostego dziennikarskiego pisania

http://www.guardian.co.uk/profile/timradford

Tim Radford is a freelance journalist. He worked for The Guardian for 32 years, becoming - among other things - letters editor, arts editor, literary editor and science editor.

He won the Association of British Science Writers award for science writer of the year four times.

1. Jak zasiadasz do pisania artykułu, na całym świecie dla ciebie powinien istnieć jeden-jedyny człowiek, z którym jednak nigdy się nie spotkasz. To jest twój czytelnik.

2. Piszesz nie po to, by zrobić wrażenie na uczonym mężu, z którym przed chwilą prowadziłeś wywiad, lub na profesorze, któremu zdawałeś egzamin kwalifikacyjny, lub na idiocie redaktorze, który nie dostrzegł twojego talentu... Piszesz jedynie dla tych ludzi, którzy przeglądają magazyn lub gazetę, kiedy jadą metrem, i mogą w każdej chwile zrezygnować ze strony, gdzie jest twój artykuł.

3. Dlatego więc pierwsze zdanie w twoim artykule jest najważniejsze – tak samo jak drugie, trzecie, czwarte itd. Bo nawet jeśli będąc pracownikiem najętym albo też wolnym głosicielem jakiejś idei, czujesz obowiązek do napisania czegoś, żadna inna osoba na świecie nie jest zobowiązana czytać to, co napisałeś.

4. Dziennikarstwo jest bardzo ważną rzeczą. Ale jeśli dziennikarze zaczną uświadamiać swoją wielką wagę, nie doprowadzi to do niczego dobrego. Nieraz wykwitne pisanie zmusza czytelników uciekać na strony z krzyżówkami i wiadomościami sportowymi. Dlatego więc, żeby materiał się udał, trzeba napisać go w prostych, zwykłych ludzkich słowach, przystępnie wkładając myśl w proste zdania.

5. Powieś w ramce nad biurkiem hasło przypomnienie: „Żaden czytelnik na świecie nie zarzuci ci, że twój artykuł jest za prosto napisany”.

6. Zasiadając do pisania, pamiętaj, że nikt nie jest zobowiązany do czytania twoich bredni.

7. Jeśli masz jakieś wątpliwości, załóż, że twój czytelnik w ogóle się nie orientuje w temacie. Ale przytym nie śmiej uważać go za idiotę. Jest to typowy błąd dziennikarski – przecenianie poziomu wiedzy czytelnika oraz niedocenianie jego zdolności umysłowych.

8. Rzeczywiście, życie jest skomplikowane, ale w artykułach i reportażach wszystko musi być proste. Przeważnie ludzie włączają BBC, otwierają dziennik “The Guardian” albo “The Lancet” — żeby skomplikowane rzeczy z dziedziny medycyny, polityki i księgowości zostały im wytłumaczone w prostych i zrozumiałych słowach.

9. Dlatego więc jeśli temat jest zawiły jak spaghetti w talerzu, podaj swój artykuł jak gdyby to była jedna nitka, troskliwie oddzielona od reszty. Oczywiście dobrze by było, gdyby ona była podawana w oleju, z czosnkiem oraz sosem pomidorowym. Czytelnik jedynie ci podziękuje, jak precyzyjnie i przystępnie przedstawisz mu jeden aspekt pytania, a nie wywalisz od razu całą kupę nieuporządkowanych faktów...

10. Stąd też wywodzi się ważna zasada: jeden artykuł – to jedna główna teza. Jeśli na przykład będziesz musiał opisać w jednym materiale cztery aspekty jakiejś kwestii, połącz je ze sobą jedną podstawową ideą.

11. Nie zaczynaj pisać, póki nie określiłeś głównej tezy i jej nie sformułowałeś w jednym zdaniu. Potem zapytaj siebie – czy twoja matka od razu zrozumie, o co tu chodzi, czy będzie się zastanawiać nad tym zdaniem chociażby jedną milisekundę. Przedstawiając swoją ideę redaktorowi, musisz się wypowiadać tak samo precyzyjnie. Otóż więc musisz zwrócić szczególną uwagę na zdanie, które będzie przedstawiać podstawową myśl artykułu. Dość często ono też się staje pierwszym zdaniem twojego materiału.

12. Pierwsze zdanie artykułu zawsze jest swoistym korytarzem prowadzącym do reszty tekstu. Dlatego więc zanim zasiądziesz do pisania, dobrze go obmyśl, bo jak będzie ono udane, reszta zdań będzie się pisała lekko i szybko. Nie będzie to znaczyć, że masz lekki i gładki styl pisania. Nie znaczy to też, że jesteś utalentowany. Będzie to znaczyć jedynie tyle, że dobrze dobrałeś pierwsze zdanie artykułu.

13. Słowa „lekki” i „gładki” nie są obraźliwe dla dziennikarza. Ludzie przede wszystkim płacą za tę gazetę, z której informacja dociera do nich lekko i szybko, bez mglistych aluzji, dopisek oraz dopisek do dopisek.

14. Słowa „emocjonalny” oraz „trywialny” też nie są obraźliwe dla dziennikarza... Dobry artykuł musi być z rodzynkiem — musi nurtować czytelnika, pobudzać jego poczucie humoru oraz dowcipność.

15. Słowa mają znaczenie. Do nich trzeba podchodzić z szacunkiem. Dlatego więc musisz szukać ich w słowniku, ustalać, skąd one się wywodzą. Używaj słów właściwie. Nie popisuj się swoją erudycją, zawsze zakładaj, że możesz czegoś nie wiedzieć.

16. Klasyczna szkoła dziennikarstwa prasowego uczy unikania sztampów i klisz. Jednak czasem mogą one być też uzasadnione oraz potrzebne – rzecz jasna, jeśli będą używane mądrze i z umiarem.

17. Metafory są świetne. Ale nie używaj skomplikowanych i niezrozumiałych metafor i nigdy je nie gromadź.

Kiedyś redaktorzy “The Guardian” mieli specjalną antypremię — «Pirania w kagańcu» — którą dostali autorzy materiału o „tygrysach z brytyjskiego Stowarzyszenia Związków Zawodowych, którzy oczekują w ukryciu i są gotowi do ataku, niczym piranie, którym zostały założone kagańce”...

18. Nie próbuj udawać, że jesteś cool... Jęsyk prasy musi być wolny od akcentów i półtonów, które by świadczyły o ironii lub kpinach.

 

19. Unikaj długich i bezsensownych wyrazów. Unikaj też leksyki slangowej, szczególnie w artykułach o tematyce naukowej. W tym wypadku musisz posługiwać się wyrazami, które nie są na codzień używane — fenotyp, mitochondrium, inflacyjny model Wszechświata, rozkład Gaussa, izostacja etc. — co samo przez siebie wyklucza dowcipny i błyskotliwy styl pisania. W tym wypadku lepiej byś był po prostu inteligentny i pewny siebie.

20. Rodzime wyrazy języka ojczystego zawsze są lepsze od łacinizmów. Po polsku się nie ekspropriuje, tylko się wywłaszcza, nie dywersyfikuje, tylko różnicuje.

21. Pamiętaj – ludzie przede wszystkim zwracają uwagę na to, co ich bezpośrednio dotyczy. Dla niektórych „szczególnie zainteresowanych” mieszkańców Południowego Londynu reformy gospodarcze w Surinami mogą być bardziej interesujące aniż decydująca gra „Lwów” w sobotę, ale jednak oni będą w mniejszości.

 

22. Dużo czytaj. Czytaj Biblię oraz powieści Dickensa, poematy Shelley... Zobacz, jak niezwykłe obrazy można malować za pomocą słów, jak można wyimaginować z nich cały świat, umieszczając go na stronach utworów.

 

23. Unikaj bezapelacyjnych twierdzeń. Zawsze może się znaleźć ktoś większy, szybszy, starszy, bogatszy lub brzydszy niż bohater twojego artykułu, który przed chwilą został przez ciebie określony prefiksem „naj”. W takim wypadku lepiej się zabezpieczyć, używając konstrukcji „jeden z…” albo chociażby się powołać na wiarygodne źródło informacji — Księgę Rekordów Guinnessa, ranking najbogatszych ludzi według The Sunday Times itd.

24. Są rzeczy, które ze wględu na przyzwoitość oraz prawo nie mogą być wydrukowane...

25. Za swoje słowa trzeba odpowiadać. I nie tylko przed prawem. Dlatego więc twoim celem musi być prawda. Jeśli w jakiejś sytuacji jednoznaczne ustalenie tego, co jest prawdą, jest dość trudne – a właśnie tak najczęściej bywa – doszukuj się sprawiedliwości, zawsze pamiętaj, że wszystko na świecie może być ocenione z dwu różnych punktów widzenia.

Unikaj przywoływania do obiektywności – jest to bardzo nieuczciwa sprawa. Możesz pisać, że uczeni z Towarzystwa Królewskiego w Londynie oświadczyli, że żywność modyfikowana genetycznie jest dobra, a zubożony uran – prawie nieszkodliwy. Ale pamiętaj, że ludzie produkujący GMO zostali przyjęci do Towarzystwa Królewskiego za rozum i wykształcenie jako ludzie potrafiący wzbogacać uranowe rdzenie zubożać resztę. Otóż — jak mówiła pani Mandy Rice-Davice — oni sami by to powiedzieli?

Associated Press - amerykańska agencja prasowa. 4100

pracowników w 240 biurach zaopatruje w wiadomości około 6000 stacji radiowych i telewizyjnych oraz 1700 gazet w USA. Poza USA ma około 8500 klientów.

Serwisy Associated Press dostarczają dziennie ok. 10.000 wiadomości (łącznie ok. 20 milionów wyrazów i 1000 zdjęć). Wiadomości są tłumaczone na 5 języków obcych: hiszpański, niemiecki, francuski, niderlandzki i szwedzki.

Dwanaście karetek było gotowych do transportu poszkodowanych do najbliższych szpitali.

Relacje Kongresu i urzędników – to relacje symbiozy.

Kompania oczekuje na wielki efekt synergetyczny połączenia.

Izrael nie uważa za korzystne dla siebie przeprowadzenie konferencji pokojowej dotyczącej problemów Bliskiego Wschodu.

On jest uznanym liderem w dziedzinie medycyny. Badania pokazują, że częstsze są wypadki z

udziałem motocyklistów oraz mają one tragiczny charakter.

Dwanaście karetek było gotowych do transportu poszkodowanych do najbliższych szpitali.

Dwanaście pogotowi ratunkowych przebywały w stanie gotowości.

Relacje Kongresu i urzędników – to relacje symbiozy.

Kongres i urzędnicy są od siebie uzależnieni.

Kompania oczekuje na wielki efekt synergetyczny połączenia.

Kompania oczekuje, że po połączeniu się przedsiębiorstwa będą pracować bardziej efektywnie.

Izrael nie uważa za korzystne dla siebie przeprowadzenie konferencji pokojowej dotyczącej problemów Bliskiego Wschodu.

Izrael sprzeciwia się przeprowadzeniu konferencji pokojowej na temat problemów Bliskiego Wschodu.

On jest uznanym liderem w dziedzinie medycyny.

On jest liderem w medycynie.

Badania pokazują, że częstsze są wypadki z udziałem motocyklistów oraz mają one tragiczny charakter.

Motocykliści częściej niż inni kierowcy są ofiarami wypadków doprowadzających do śmierci lub ciężkich urazów – na to wskazują badania.

Strzały, które zabrzmiały cichego niedzielnego poranku, zmusiły do ucieczki przestraszonych przechodniów.