1

परुःकार ूा गनहुनुे व्यि व परुःकार ूा िमित ज म िमित कृित तिःवर अ य जानकार

1. स यमोहन जोशी २०१३, २०१७, २०२८

व.सं. १९७७

हाॆो लोकसंःकृित(ग )

ग तफ मदन परुःकार ारास मािनत स यमोहन जोशी बाब ुशंकरदास (शंकरराज) जोशी र आमा राजकुमार (नोगलदेवी)का सपुऽुका पमा १९७७ साल वैशाखमा

बखु बहाल, लिलतपरुमा ज मेका हनु।् उनले ःनातक तहस म िश ा ूा गरेका छन।् उनी केह वष औ ोिगक सव ण अिधकृत पिन भएका िथए। उनी २०३१ देिख २०३५ स म नेपाल राजक य ू ा ूित ानको सदःय-सिचव िथए र हाल यसको आजीवन सदःय रहेका छन।्

2. िच र न नेपाल २०१३ व स १९८८ जनरल भीमसेन

थापा (सामािजक शा )

िच र न नेपाल को ज म व.सं. १९८८ साल ौावण १० गते शिनवारका दन बाब ुमे दनीूसाद राजभ डार र आमा काल नानीका सपुऽुका पमा हैक तला टोल, काठमाड मा भएको हो। उनको खास नाउँ नारायणूसाद राजभ डार हो। उनले 'नेपाल ' र 'नेपाल इितहास, संःकृित र परुात व' दईु वषयमा ःनातको र तह उ ीण गरेका नेपाल ले नेपालभाषा एकेडमीका उपकुलपित पिन भई सेवा गरेका िथए।

2

3. डा. बलराम जोशी २०१३ १९८७-२०५०

अिधक वभव िःथर व तु ्उ पादक ( व ान)

बलराम जोशीको ज म १९८७ साल काि क शु ल प मीका दन बाब ु पता बरूसाद प त र आमा द पकुमार का सपुऽुका पमा िड ल बजार, काठमाड मा

भएको हो। मेधावी र ूितभाशाल व ाथ भएकाले उनले आण वक भौितक शा मा एम.एःसी र ग्लाःगो, व व ालय (बेलायत)बाट व ावा रिध उपािध ूा गरेका िथए।

ःनातको र उ ीण गनिबि कै िऽच ि कलेजमा र पिछ उनले धेरै समयस म िऽभवुन व व ालयको ूा यापकको पमा काम गरे र भौितक शा स ब धी वभागीय ूमखुको उ दा य व पिन बहन गरे। उनी आण वक भौितक शा वषयमा अ ययन, अ यापन तथा अनसु धान कायमा बढ अिभ िच रा दथे।

4. ल ला वज थापा २०१४ १९७८-२०४१

मन (ग ) ल ला वज थापाको ज म कमलपोखर , काठमाड मा व. सं. १९७८ साल आषाढमा भएको िथयो। उनको अ ययन ःवा याय िथयो। उनले धेरै समयस म सरकार सेवामा रह रा को सेवा गरे। उनको िनधन २०४१ साल असोज म हनामा

3

भयो। उनी उप यास, नाटक, िनब ध, काव्य आद वधामा कलम चलाउँदथे। उनले वशेषतया उप यास वधामा ूिस पाएका छन।्

5. क णाकर वै २०१४, २०३६ १०७१-२०४६

मिृ का उ ोग ( व ान)

क णाकर वै को ज म व. सं. १९७१ को ौावण म हनामा ःवठ नारायणःथान, लिलतपरुमा भएको िथयो। उनले इ डिःशयल केमेःश मा ःनातक उपािध िलएका िथए। उनले सेरािम स वषयमा पिन िड लोमा ूा गरेका िथए। उनी व ान ू विध र लोककथाका लेखक िथए। उनको िनधन २०४६ सालमा भएको िथयो। लोककथाको ऽेमा उनी वशेष चिचत छन।् द यकथा, लोककथा र बौ कथातफ सबैको िच जगाउने काम उनबाट भएको िथयो।

6. कृंणच ििसंह ूधान २०१५ १९८२ क व व्यिथत र काव्यसाधना (ग )

कृंणच ििसंह ूधान नुंछग ल ,

काठमाड मा व.सं. १९८२ साल ौावण ११ गते नागप मीका दन बाब ुसूयूसादिसंह ूधान र आमा मायादेवीका सपुऽुका पमा ज मेका हनु।् उनको घरमा बोलाउने नाम गो व दूसाद हो र सा हि यक िचनार कृंणच ििसंह

4

ूधान हो।

उनले २००३ सालमा स देशगहृ र २००४ सालमा व ामि दर पःुतकालयको ःथापना गरे। यवुा उमेरमा उनी ूगितवाद वचार रा ेगदथे। सरु ा काननुअ तगत उनी पटकपटक नजरब दमा पिन परेका छन।्

7. गंगा वबम िसजापित २०१५ १९७२-२०४८

उ ान ( व ान वषय, अमु ित अवःथामा परुःकृत)

ग ा वबम िसजापतीको ज म व.सं. १९७२ सालमा दगुमब हल, काठमाड मा भएको िथयो। उनी ूा विधक वषय कृ षमा ःनातक िथए। उनको िनधन २०४८ साल षौष १४ गते लिलतपरुमा भएको िथयो। मूलतः कृ ष व्यवसायस ब धी ाताका पमा प रिचत लेखक िसजापातीले

सा ह य माफत ्ूा विधक वषयलाई िचपूण ढ बाट ूःततु गरेका छन।्

8. िन यराज पा डे २०१६ १९८८ महाक व देवकोटा (ग )

िन यराज पा डेको ज म १९८८ साल पौष २० गतेका दन बालमि दर ेऽ, भगवतीबहाल, न साल

काठमाड मा भएको हो। बाबकुो नाम िस राज पा डे हो भने आमाको व ाकुमार । उनी नेपाल िश ा प रष , नेपाल सा ह य मि दर र मोतीलआमी िसखा जःता थुू ैसामािजक तथा सा हि यक

5

संःथाह मा संलग्न भएका छन।् नेपाल सा ह यको ग र प दवुै वधामा उनको कलम बराबर चलेको छ तापिन समालोचनाको ेऽमा उनको नाउँ वशेष छ।

9. भीमिनिध ितवार २०१७ १९६८-२०३०

वःफोट (प ) भीमिनिध ितवार को ज म व.सं. १९६८ फागनु मसा तका दन काठमाड को िड ल बजारमा भएको िथयो। उनको देहावसान २०३० सालमा भएको िथयो। उनको कलम कथा, क वता र नाटक आद वधामा चलेको भए तापिन वशेषतया नेपाल सा ह यको कथा, नाटक र कवता वधामा उनले नाम कमाएका िथए।

10. रमेश वकल २०१८ १९८५ नयाँ सडकको गीत (ग )

रमेश वकलको ज म बाब ुच िशेखर उपा याय र आमा छायादेवी भ डार को पऽुको पमा व. सं. १९८५ साल काि क २९ गतेका दन गोकण आ बार , काठमाड मा भएको हो। उनको ज मको नाउँ रामे र चािलसे र बोलाउने नाउँ रामबाब ुहो। २००५ सालपिछ केह राजनीितक बयाकलापमा लागेर पटकपटक नजरब दमा पिन परेका

6

हनु।् केह समय ूगितशील लेखक स को अ य पिन बने। २०१७ सालपिछ सरकार जािगरमा अिधकृत तहस म पगुे र २० वषजित सेवा गर जािगरबाट अलग भए। नेपाल सा ह यमा उनको कलम क वता, कथा, नाटक, िनब ध र बाल सा ह य आद वधामा चलेको देिख छ। तर कथा र उप यास ेऽमा उनी चिचत छन।्

11. गोपालूसाद रमाल २०१९ १९७५-२०३०

आमाको सपना (प )

गोपालूसाद रमालको ज म लगनटोल, काठमाड मा बाब ु उमाका त रमाल र आमा आद यकुमार का सपुऽुका पमा व. सं. १९७५ साल जेठ १८ गतेका दन भएको िथयो। उनी केह समय िश क भए र यसपिछ राणाकाल न समयमा अिमनको ल टनसमेत भएका िथए। उनको िनधन २०३० सालमा काठमाड मा भएको िथयो। वशेष गरेर क व र नाटककारका पमा

उनले नाम कमाएका छन।् नेपाल शह दहह को बिलदान र यागलाई दे ेमौका पाएका क व रमालको

7

लेखनमा बाि तकार ूवृ ी र त काल न सामािजक व्यवःथाूित वतृं णा महससु गरेको पाइ छ। उनी ूयोगवाद तथा आदशवा दता वह न सामािजक जीवनका नाटककार पिन हनु।् नाटककार बालकृंण समको भ दा िभ शैल उनका नाटकमा पाइ छ। समालोचक घटराज भ राईका अनसुार उनी इ सेनेल यथाथवाद कोणलाई नाटकमा उतान सफल भएका छन।्

12. कोमलनाथ अिधकार २०२० १९५०-२०२३

नैषधीय च रत (अन ुप )

कोमलनाथ अिधकार को ज म व.स. १९५० सालमा पि मा ल वकास ेऽअ तगत पन लमजङु िज लाको दरुाडाँडामा भएको िथयो। त कािलन सामािजक िःथितअनसुार वशेषतया संःकृत भाषा र सा ह यका म थलाई नेपाल मा अनवुाद गन अ यासूित उनको अिभ िच भयो। उनले धेरैजसो धािमक पःुतकह को लेखनकाय गरेका छन ् तापिन अनवुादको ऽेमा उनले वशेष सफलता ूा गरेको देिख छ।

उनको अनवुादको कला र शैल औधी राॆो र अनकुरणीय िथयो।

8

लेखको भाषा सरल र ःप िथयो।

13. जनकलाल शमा २०२० १९९३-२०५८

जोसमनी स त पर परा र सा ह य (सामािजक शा )

जनकलाल शमा याबङु, इलाममा व. सं. १९८३ साल वैशाख १७ गतेका दन बाब ुगो व दूसाद शमा र आमा कौश यावतीको सपुऽुका पमा ज मेका िथए। २००७ सालको दशकमै घरेलमुा जािगरे भई उनी सरकार सेवामा ूवेश गरे। उनको िनधन ७५ वषको उमेरमा व.सं. २०५८ सालमा भएको िथयो। नेपाल वा यमा िनब ध, व्य ग्यय-्सा ह य, सामािजक अ ययन आद वधामा कुशल लेखक भए तापिन परुाताि वक तथा अ वेषणमूलक लेखन धेरै देिख छन।् उनको लेखनमा ूःततु हनुे शैल र ूःतिुत िचकर हनुकुा साथै अनसु धानमूलक र व षेणा मक हु छन।् उनका लेखरचना ूायःजसो सामािजक वषयवःतमुा आधा रत तथा सा हि यक धरातलमा लेिखएका हु छन।्

14. बालकृंण पोखरेल २०२१ १९९० नेपाल भाषा र सा ह य (ग )

बालकृंण पोखरेलको ज म व.सं. १९९० साल भाि कृंणा मीका दन बाब ुसु बा

9

शारदा पोखरेल र आमा कृंणछायाँदेवीका सपुऽुका पमा िचसापानीगढ , मकवानपरुमा भएको हो। उनी पाबासी, केकेमनु यो पोखरेल आद उपनामबाट पिन नेपाल सा ह यका ऽेमा चचामा आएका छन।् उनले नेपाल सा ह यमा र भाषा व ानमा ःनातको र गरेका छन।्

क वता, काव्य, िनब ध, कथा, उप यास, समालोचना आद वषयमा उनको कलम चलेको छ तापिन भाषाशा ीकै पमा उनी चिचत छन।्

क वताका साथै कथा, बालसा ह य र अनसु धानमूलक कृित आद रचना र ूकाशन गनमा उनी िनर तर लागेका छन।् उनी नेपाल भाषा सा ह य र व्याकरणको अ ययन, अनसु धान र व षेणमा पिन उि कै लागेका देिखएका छन।् आ यान ेऽको कथा वधामा र िसजन ऽेको िनब ध वधामा उनी राॆो कलम चलाउँछन।्

10

15. मकुु दशरण उपा याय २०२१ १९९७ ूाकृत पोखरा (प ) मकुु दशरण उपा याय व. सं.

१९९७ साल वैशाख ५ गतेका दन बाब ुपं. दशरथ उपा याय र आमा केशरकुमार का सपुऽुका 194 पमा हे जा गाउँ, काःक िज लामा ज मेका हनु।् संःकृत र नेपाल दवुै भाषामा उनका सा हि यक ूकाशनह पाइ छन।् उनले उप यास, काव्य, समी ा, भाषा र व्याकरणलाई पिन आ नो कलमको वषय बनाएका छन ्तापिन मूलतः काव्य ेऽमा नै उनी चिचत छन।्

ूकृितको वणनलाई मनमोहक,

सु दर र सरल श दमा अिभव्यि दने उनी वािणक छ दमा कुशल ठह रएका छन।्

16. नवराज चािलसे २०२१ १९९६ ूाचीन ह दू अथशा (सामािजक शा )

नवराज चािलसे बाब ुनारायणूसाद चािलसे र आमा लआमीदेवी चािलसेका सपुऽुका पमा बेसी गाउँ, जोरपाट , काठमाडाँमा व.सं. १९९६ साल वैशाख ३० गते ज मेका हनु।् उनी अथशा का ाता हनु।् उनले अथशा मा पएच.डी उपािध ूा गरेका छन।् अथशा स ब धी लेखनका साथै सा ह यमा पिन अिभ िच िलएर

11

ले ेःवभाव उनको छ। अथशा र भिूमसूधारस ब धी सै ाि तक तथा व्यावहा रक ान दन र ूचारूसार गराउनमा उनका पःुतकह ले राॆो भिूमका खेलेका छन।् लेखनलाई ि लःट नबनाई जितस यो सरल र बोधग य बनाउनमा उनले ूयास गरेको देिख छ।

17. लआमीबहादरु ौे २०२१ १९८५ व िनमाणकला ( व ान)

लआमीबहादरु ौे कोबहाल टोल, लिलतपरुमा व.सं. १९८५ साल माग म हनामा बाब ुक ितबहादरु ौे र आमा बाबा यानका सपुऽुका पमा ज मेका हनु।् हाल उनी पु चोक, लिलतपरुमा बःदछन।् व बनुाइमा स टफकेट ूा गर साधारण िश ामा बी.ए., बी.एड. स मको िश ा उनले ूा गरेका छन।् घरेल ुउ ोगस ब धी व िसलाइ-बनुाइ र सामािजक िश ा वषयमा उनको कलम वशेष चलेको देिख छ।

उनले आ नो अ ययन समा गरेपिछ अ यापन काय गन थाले। यसै वषयमा उनको

12

लेखनकाय पिन केि ित भएको छ। आ नो अिभ िच, अ ययनको वषय र सेवाको ूकृित अनु प घरेल ुउ ोगसँग स बि धत वषयह मा उनको अनभुव र लेखनकाय िबःतारै बढदै गएको देिख छ। ूा विधक वषय भए तापिन सरल र ःप पमा आ ना वषयलाई ूःततु गन शैल उनको छ।

18. सौुी पा रजात २०२२ १९९४-२०५०

िशर षको फूल सौुी पा रजात सा हि यक नाम हो र उनको खास नाम वंणकुुमार वाइबा हो। व.सं. १९९४ सालमा िलँिगया िचया बगान दािजिलङ, भारतमा उनको ज म भएको िथयो। पिछ उनी हेपी, नयाँ बजार, काठमाड मा बःने गदिथन।् उनले ःनातकस मको अ ययन गरेक िथइन।् रा फा र ूगितशील लेखक स जःता सा हि यक तथा सामािजक संःथाह मा रहेर सेवाभावले काम गन ःवभाव उनको िथयो। सा ह य साधना र सेवामा नै उनको जीवन िबतेको िथयो। ५६ वषको उमेरमा २०५० सालमा काठमाड मा उनको िनधन भएको िथयो।

13

नेपाल सा हि यका ूखर िच तक एवं सजक उनले विभ वधाका साथै िनब धमा पिन कलम चलाइन ् वशेष गरेर क वता, कथा र उप यास तीनओटै वधामा उनी चिचत िथइन।्

उनका ूारि भक लेखनमा समाजमा भएका वस ित र वकृत वातावरणलाई औ याइएको र पिछ उनी ूगितशील वचारबाट ूभा वत भएको वषय उनका रचनाह मा पाइ छ।

हनुत क वताबाट उनी सा ह यमा ूवेश गरेक िथइन ्तापिन उप यास, कथा समेतका वधामा पिन उनले ःतर य ढ बाट कलम चलाएका कुरा ःप हनु जा छ। उनी सा ह यमा आ ना ःवरलाई अिभव्य गन कतै पिछ परेक छैनन।् शार रक पमा अपा हुँदाहुँदै पिन जीवनको अि तम समयस म सा ह य साधनामा संलग्न भइ सेवा ग ररहेको वषय उदाहरणीय छ।

19. उ म कुँवर २०२३ १९९५-२०३९

ॐ ा र सा ह य (ग )

उ म कुँवरको ज म बाब ुज धबहादरु कुँवर र आमा भगवतीका सपुऽुका पमा व. सं. १९९५ साल जेठ १२ गते

14

ेऽपाट , काठमाड मा भएको िथयो। उनको पु य ल बसोबास लिु बनी अ लको अघाखाँची िज ला हो। उनको खास नाम ह रबहादरु कुँवर हो र उ म कुँवर सा हि यक नाम हो। उनी नेपाल सा ह यमा िनब ध, जीवनी आद वधामा कलम चलाउँदथे भने पऽपिऽकाको स पादनकाय पिन उनी गदथे। उनको िनधन २०३९ साल साउन १५ गते काठमाड मा भयो। उनी सा हि यक पऽकार, िनब धकार र अ तवाताकारका पमा चिचत िथए।

उनी समाज पिऽकाको स पादक िथए। ऐितहािसक सा हि यक पिऽका परेखालाई २५ वषस म िनर तर

चलाएर उनले जी वत पारेका िथए। नेपाल सा ह यको ूथम कोट को पिऽका मािनने परेखाले नेपाल सा ह यमा नयाँनयाँ सा ह यॐ ा िसजना गनमा ठूलो भिूमका खेलेको िथयो। यसको अित र , उनका जीवनी, िनब ध, लेख र अ तवाता आद विभ पऽपिऽकामा ूकािशत भएका देिख छन।्

20. मोदनाथ ूौित २०२३ १९९९ मानव महाकाव्य मोदनाथ ूिौतको ज म व.सं.

15

(प ) १९९९ असार ६ गते हराबोट, िख दम, अघाखाँचीमा बाब ुपं. घनँयाम पौडेल र आमा बािलकादेवीका सपुऽुका पमा भएको हो। उनको खास नाम मोदनाथ पौडेल हो। उनले संःकृतमा सा ह य शा ी र नेपाल मा एम.ए. पर ा उ ीण गरेका छन।् नेपाल संःकृत महा व ालय, वाराणसीमा र लिु बनी कलेज, बटुवलमा पिन उनले ूा यापन काय गरे। उनले भैरहवाबाट ूकािशत लिु बनी स देश र गरुाँसको ूधानस पादक भई पऽका रता ऽेको अनभुव पिन ूा गरे। उनको िच िचऽकला र मूितकलामा पिन भएकोले तीबारे यसबेला उनले िस ने िसकाउने र ूदशन पिन गन गथ। केह समय साइनबोड ले ेकाय पिन गरे। व ाथ जीवनदेिख नै उनमा राजनीितक ूभाव परेकोले मा सवाद वचारधाराले उनको सा ह यमा पिन ूभाव पान था यो र पिछ उनी राजनीितकम पिन बने। उनको कलम क वता, काव्य, लेख, उप यास, संःमरण र समालोचनाका साथै सामािजक वषयमा पिन चलेको छ।

16

21. शंकर लािमछाने २०२४ १९८४-

२०३२ ए या ट िच तन याज (ग )

शंकर लािमछानेको ज म व.सं. १९८४ साल चैऽ म हनामा जैसीदेवल, काठमाड मा भएको िथयो। उनको ूारि भक िश ा बनारसमा भए तापिन आई. एःसी.स मको अ ययन काठमाड मा भएको िथयो। विभ ठाउँमा नोकर गरेर र केह समय िनजी व्यवसाय गर उनले आ नो जीवन िनवाह गरेका िथए। उनको िनधन ४६ वषको उमेरमा २०३२ सालमा काठमाड मा भएको िथयो। िनब ध र कथा वधामा उनी चिचत छन।्

कथा र िनब धलेखन उनका अिभव्यि का वशेष मा यम िथए। ितनमा उनले बढ समय खचका िथए र ती दवुै वधामा उनलाई सफलता पिन िम यो। िनब ध र आ मकथाको लेखनका साथै स पादन काय पिन उनले गरेका छन।्

22. मींमबहादरु देवकोटा २०२४ १९७३-२०५१

नेपालको छापाखाना र पऽपिऽकाको इितहास (सामािजक शा )

मींम बहादरु देवकोटाको ज म बाब ुवस तकुमार देवकोटा तथा आमा आन द कुमार का सपुऽुका पमा नरदेवी,

17

काठमाड मा भएको िथयो। उनको िनधन २०५१ सालमा भएको िथयो। नेपाल वा यका अमज अनसु धानकता र ूामािणक लेखक मािन छन।् अनसु धानपूण पःुतकह बाट नै उनले बढ चचा पाएका िथए। उनको लेखनशैल अनसु धानमूलक, सरल र ःप पिन छ।

23. पारसमिण ूधान २०२५ १९५५-२०४३

टपन-टापन (ग ) पारसमिण ूधानको ज म १९९५ साल माघ म हनामा कािल पोङमा भएको िथयो। उनको सा हि यक नाम पारसमिण ूधान हो भने िचिनने नाम ूशमान ूधान पिन िथयो। ओखलढु ाबाट बाजेकै पालामा दाज िलङ पगुी उनी यह बःने गरेका िथए।

नेपाल सा ह य समाजका संःथापक, ह द सा ह य समाजका सिचव र नेपाल सा ह य स मेलनका सबय व्यि व िथए। उनी नेपाल सा ह यका ३ जना व र वा यसेवी सूधपाम ये एक ‘पा’ नामले दािजिलङमा िचिनएका िथए। उनको सा ह यूितको

18

योगदानको कदर र स मान गद उनलाई िऽभवुन व व ालयबाट मानाथ महा व ावा रिधको उपािध ूदान ग रएको िथयो। उनको िनधन २०४३ सालमा भएको िथयो। भाषा, सा ह य, व्याकरण र कोश आद विभ वधाको लेखनमा लागी नेपाल सा ह यलाई जीव त बनाउनमा सबय भिूमका खेलेकाले उनी वशेष चिचत छन।् भाषा, सा ह य, व्याकरण र कोश आद वषयका पःुतकह सरल, ःप र रोचकपूण ढ बाट लेखन गर ितनको ूचार तथा ूसारमा उनले उदाहरणीय भिूमका खेलेका छन।्

24. धमराज थापा २०२५ १९८१ ज ल कुसमु (प ) धमराज थापाको ज म व.सं. १९८१ साल ौावण स बाि तका दन बाब ुहकबहादरु थापा र आमा मनमाया थापाका सपुऽुका पमा भएको हो। बाटुलेचौर, पोखरा, काःक मा भएको हो। २००१ सालमा ौी ३ गठु ब दोबःत अ ामा नौिस दाको पमा काम गर २००३ सालदेिख पाँच वषस म गोरखापऽ छापाखानामा कायरत रहे। २०१७ सालदेिख (रेिडयो नेपालको ःथापना कालदेिख)

19

२०२६ सालस म रेिडयो नेपालमा कायरत रहे। वशेषतया लोकगायन र लेखन ेऽका मा यमबाट नेपाल भाषा र सा ह यमा उनी वशेष चिचत भएका छन।्

25. ताना शमा २०२६ १९९१ बेलाइतितर बरािलदँा (सा ह य)

ताना समाको ज म बाब ुूजापित शमा र आमा देवक का सपुऽुका पमा खरबोट गाउँ, इलाम

िज लामा १९९१ साल असार ९ गते भएको हो। उनको खास नाम तारानाथ उपा याय भ डार वा डा. तारानाथ शमा हो। ताना समा उनको सा हि यक नाउँ हो।

नेपालका विभ महा व ालय, कलेज तथा व व ालयमा ूा यापक र ूाचायको पमा पिन काम गरेको अनभुव उनको छ। उनी २०४० सालदेिख २०४२ स म साझा ूकाशनका स ालक र २०४३ सालदेिख २०४६ स म सामािजक सेवा रा य सम वय प रष को अवैतिनक सदःय भई ूचारूसारको दा य वसमेत स हालेका िथए। २०४९ सालदेिख २०५१ स म ‘द राइिजङ नेपाल’का ूधान स पादक भएका िथए। उनी ूार भमा झर वादका

20

अनयुायी िथए तापिन बहमुखुी सा ह य साधक तथा ूितभा भएकोले समालोचना र याऽा िनब धका साथै उप यास र स पादन वधामा उनी बढ चचामा छन।्

समालोचना उनको वशेष ओजपूण वषय हो भने िनब धमा पिन उनी िस हःत छन।् सरल र ठेट भाषा सा ह यको उनको लेखाइको शैल मा आकषण छ भने क हलेकाह सोझै ट का ट पणी ले दा तीतो लाग्न स ने अनभुव पिन कसैकसैले महससु ग ररहेको बिुझ छ।

26. महान द सापकोटा २०२७ १९५३-२०३५

नेपाल िनवाचनको परेखा (दशन-व ान)

महान द सापकोटाको ज म व.सं. १९५३ साल वैशाख ३० गते देव छाप, इलाममा भएको हो। नेपाल भाषा ूचारक स को साथै धरान, धनकुटा र सनुसर जःता िज लाका विभ ठाउँका व ालयका संःथापक पिन भएका िथए। उनको िनधन २०३५ सालमा भएको िथयो। उनी क वता, काव्य, गीितक वता, कोश, व्याकरण र िनब ध आद विभ ेऽमा उनी कलम चलाउँदथे। भाषा, कोश, व्याकरणका साथै िनब ध र क वतामा

21

गर क रब उ ाइसओटा पःुतकह उनले लेखेका छन।् भाषाको वःततृीकरण र भाषाको अिभवृ को लािग पिन रा य कोणको आवँयकता छ भ े

उनको वचार ूरेणादायी छ।

27. िःथरज बहादरु िसंह २०२८ १९९५ कणाल लोक संःकृित (दशन -व ान)

िःथरजंगबहादरु िसंहको ज म बाब ु िमनबहादरु िसंह र आमा बाला दव्ये र िसंहका सपुऽुका पमा व.सं. १९९५ आि न १७ गते तमेल, बझाङमा भएको हो। उनी भगूोलशा मा ःनातको र उ ीण छन।् विभ ेऽका सामािजक, आिथक तथा समसाम यक वषयमा उनी लेखह र पःुतक ले दछन।् उनी लोकसंःकृितका लेखकको पमा िचिन छन।्

उनका लेखरचना अनसु धानमूलक र िचलाग्दा शैल मा ूःततु ग रएका हु छन।्

जनजीवनसँग स बि धत वषय जःतै सामािजक र आिथक िःथितलगायत वकासजःता समसाम यक वषयलाई

22

आधार बनाएर लेख, रचना ले ुकुनै पिन लेखकको धम हो भ े धारणा रा दै आफूले यसै वचारलाई िलएर ले ेगरेको कुरा बताएका छन।्

लोक संःकृित र मामीण जनजीवनका िःथितबारे आफूले ूा गरेका अनभुव र ानलाई अनसु धाना मक पमा आ नो लेखनमा उतारेर नेपाल वा यमा उनले राॆो सेवा पु याएका छन।्

28. िबहार कृंण ौे २०२८ १९९३ कणाल लोक संःकृित (दशन -व ान)

ौे व.सं. १९९३ साल ौावण १० गतेका दन याफल टोल, काठमाड मा ज मेका हनु।् उनको बाबकुो नाम रामकृंण ौे हो। तीन दशकभ दा बढ सरकार जािगरे भई सो ह अविधमा उनले कणाल अ ल ॅमण गर यहाँको लोक संःकृित र मानव शा बारे राॆो अ ययन गरेका छन।् हाल अ ययन, अनसु धान र लेखन कायमा उनी संलग्न भइरहेका छन।् संःकृित र वकासस ब धी अ ययन, अनसु धान गन ुउनको वशेष गणु हो। उनको बारेमा चचा गनपुन वशेष कुरा के हो भने जनु ठाउँमा उनले २ दशकअिघ अ ययन र अनसु धान गरेका िथए यह वषयमा

23

पनुः यह गई तलुना मक अ ययन गर पनुः ती वषयवःतलुाई ूकाशनमा याउने उनको ःवभाव देिख छ। यो उनको आ नै वशेषता हो भ सक छ। उनको लेखन मूलतः मानवस ब धी र वकासका वषयवःतमुा केि ित हु छन।्

29. डा. चडूामिण ब ध ु २०२८ १९९५ कणाल लोक संःकृित (दशन -व ान)

डा. चडूामिण ब ध ुरहबास, िचतङुधारा, पा पामा व.सं. १९९५ जेठ म हनामा बाब ुिड ल राम रेग्मी र आमा ह र ूया देवीका सपुऽुका पमा ज मेका हनु।् हाल उनी सानेपा, चबपथ, लिलतपरुमा बःदछन।् उनको योग्यता नेपाल मा ःनातको र तथा व ावा रिध हो। सु मा केह वष उनले अ यापन काय गरे भने पिछ २०२० सालमा ूा यापन कायमा संलग्न भएका हनु।् िऽभवुन व व ालयमा धेरै वषस म नेपाल वषयका ूा यापक र वभागीय ूमखु आद भएर २०५७ सालमा उनले अवकाश ूा गरेका हनु।् केह वष उनी नेपाल राजक य ू ाूित ानको सदःय पिन रहे। उनी भाषा र सा ह यको सेवामा िनर तर

24

लागेका छन।् सामािजक सेवामा पिन उनको संलग्नता छ। नेपाल भाषा व ान र बालसा ह य समाजजःता संःथा र गठु ह को कतै संःथापक, कतै अ य , कतै महासिचव र कतै आजीवन सदःय भएका छन।् उनका लेखरचनाह वशेष गरेर भाषा व ान, संःकृित, जीवनी, अनसु धान, श दकोष, बालसा ह य आद वषयमा केि ित छन।् तापिन मूलतः भाषाशा ी, समालोचक, िनब धकार र स पादकका पमा उनी िचिन छन।्

30. ूद प रमाल २०२८ १९९२ कणाल लोक संःकृित (दशन -व ान)

ूद प रमालको ज म व.सं. १९९२ साल फागनु म हनामा लभु,ु लिलतपरुमा भएको हो। उनका बाब ुदगुाूसाद रमाल र आमा िड ल कुमार हनु।् हाल उनी कुप डोल, लिलतपरुमा बःदछन।् उनी बी.ए. पर ा उ ीण छन।् केह वष उनी लोकगीत स लन र अनसु धानस ब धी कायमा नेपाल राजक य ू ा ूित ानमा संलग्न रहेका िथए। केह वष उनले रेिडयो नेपालमा गायकको पमा र गीत रचनाकारको पमा पिन सेवा गरे। उनी केह समय चलिचऽ संःथानमा

25

सेवारत िथए। हाल उनी चलिचऽ संःथानको सेवाबाट िनवृ छन ्तापिन विभ सामािजक, सांःकृितक तथा व यज तसु ब धी वृ िचऽह को लेखन तथा िनदशन कायलाई उनले िनर तरता दँदै आएका छन।् गीत, कथा, क वता र िनब ध आद वधामा उनी ले ेगदछन ् तापिन गीतकार, स ीतकार र गायकको पमा उनी बढ चिचत छन।्

31. इ रव लभ २०२९ १९९४ आगोका फूलह हनु ्आगोका फूलह होइनन ्(सा ह य)

ई रव लभको ज म व.सं. १९९४ साल असार १४ गते बाब ुपि डत मरुल धर तथा आमा राममायाँका सपुऽुका पमा काठमाड मा भएको हो। हाल उनी काठमाड मा नै बःदछन।् उनी तेॐो आयामका ूवतक पिन हनु।् दोॐो आयामको िच तनलाई काव्य ले ूःततु गन उनी व्या याता पिन हनु।् उनी क वका साथै एक सामािजक, राजनीितक र बौ क िच तन गन व्यि पिन हनु ्भ े कुरा उनका वक्याकलापले बताएका छन।् क वता, कथा, गीत, िनब ध जःता विभ वधामा उनी कलम चलाउँदछन।् आ ना लेखरचनामा उनी समकाल न

26

मानवीय वषयवःतबुारे सआुम पमा अवलोकन तथा व षेण गर अिभव्यि दने गदछन।् उनका कथा आयामेल ूयोगवाद लेखनका हु छन ्भने

उनका िनब ध िच तनूधान हु छन।्

32. धनबळ बळाचाय २०३० १९८८-२०५१

िल छ वकालका अिभलेख (दशन-व ान)

धनवळ वळाचायको ज म बाब ुदगुावळ वळाचाय र आमा तीथकुमार को सपुऽुका पमा व.सं. १९८८ सालमा काठमाड मा भएको िथयो। उनको अ ययन ःवा याय िथयो। उनले इितहास संशोधन म डलको सिचव र पूिणमा नामक ऐितहािसक खोजस ब धी पिऽकाको ूब ध स ालक भै काम गरेका िथए। इितहास, संःकृित तथा सा ह यका ूितभा स प व्यि व उनमा िथयो। यी तीनओटै वधाको वषयमा खोजी गन र लेखन गन उनको अिभ िच सदैव र ो। यसैले यह ेऽमा उनी चिचत पिन भए। कितपय ऐितहािसक साममीह स लन, स पादन र लेखनकाय गदा ूिस ूा नयराज प तको िनदशनमा ानमिण नेपाल र डा. तु सीराम वै सँग िमलेर पिन उनले बौ क तथा व षेणा मक ढ बाट आ नो

27

काय अिघ बढाएका िथए।

33. भवानी िभ ु २०३२ १९७१-२०३८

आगत (सा ह य) मदन परुःकार ारा स मािनत भवानी िभ ु व.सं. १९७१ जेठ २१ गते तौिलहवा, क पलवःत ु िज लामा ज मे। उनको खास नाम भवानीूसाद गु ा हो। उनी नेपाल लेखक स का सदःय पिन भएका िथए। उनी नेपाल राजक य ू ा-ूित ानको सदःय धेरै वष रहे भने पिछ यसै ूित ानको आजीवन सदःय पिन भए। उनको िनधन २०३८ साल वैशाख ४ गते काठमाड मा भयो। अविध मातभृाषा भएर पिन नेपाल भाषा र सा ह यका व र साधकमाऽ होइन उनी उ कृ लेखक पिन िथए। उनी कथाकार िनब धकार पिन हनु ्तर पिन उप यासकारको पमा बढ चिचत छन।् उनले यवुा उमेरमा धेरै कवता रचना गरेका िथए र जीवनको उ राधमा कथा र उप यास लेखनमा आ नो समय व्यतीत गरेका िथए। यस समयका उनका कवता धेरै कम पाइ छन।् पिछ उनले कथा, क वता र उप यासको ेऽमा िनर तर कलम

28

चलाए। ःव छ दतावाद कवका पमा देिखने क व उनले ग र

छ दको ूयोग गरेर क वता रचेको पाइ छ।

34. डा. वासदुेव िऽपाठ २०३४ १९९९ लेखनाथ पौ ालको क व वको व षेण तथा मू या न

मदन परुःकार ारा स मािनत वासदुेव िऽपाठ को ज म बाब ुूमेद िऽपाठ र आमा गोमादेवीका सपुऽुका पमा व.सं. १९९९ साल चैऽ १३ गते भाननुगर, तनहुँ िज लामा भएको हो। हाल उनी बाने रमा बःदछन।् उनले नेपाल वषयमा ःनातको र र नेपाल वषयमा नै िऽभवुन व व ालयको प हलो व ावा रिध उपािध ूा गरेका छन।् नेपाल भाषा र सा ह यको ऽेमा उनको कलम क वता-काव्य, िनब ध, समालोचना, गीत र स पादन आद ऽेमा चलेको छ। उनले समालोचक, क व, िनब धकार र शोधकताको पमा बढ नाम आजन गरेका छन।् नेपाल क वता भाग- १, २, ४ र िन न मा यिमक नेपाल व्याकरण र रचना नामक पःुतकह को पिन सहलेखन तथा स पादन गरेका छन।् बालसा ह य लेखनमा पिन उनको कलम चलेको छ।

29

समालोचना उनको मूल वधा भए तापिन क वतालाई उनी वािणक वा मािऽक छ दमा रचेर रसमय बनाउँछन।् वचार ूधान िनब ध, ूब ध, समी ा आद लेखेर वषयलाई व षेणा मक ढ बाट ःप पान कोिसस उनी गदछन ्तापिन कितपय ठाउँमा ववरण केह ल याएको महससु भएको कुरा केह पाठकह व्य गदछन।्

35. ध.च. गोतामे २०३५ १९८९ घामका पाइलाह ध. च. गोतामे मनहराक ी गाउँ, महो र िज लामा बाब ु गो व दच ि गौतम तथा आमा द पवतीदेवीका सपुऽुका पमा व. सं. १९८९ सालमा ज मेका हनु।् उनको खास नाउँ धनषुच ि गौतम हो। नेपाल मा ःनातको र उपािध ूा गरेका गौतमले बेलायतबाट संसद य काबाह र ूशासनमा तािलम ूा गरेका छन।् सरकार सेवामा पिन ूवेश गर उनी सहसिचव ःतरस म पगुेका िथए। संःमरण र इितहास लेखनमा समेत कलम चलाउने ध.च. गोतामे वशेषतया उप यास र िनब ध वधामा चिचत छन।् उनका भाषा र अिभव्यि सरल र

30

ःप भएकोले प ने इ छा सबैमा जागतृ हु छ। गौतम उप यास वीरग ज भेककै आ िलक वःतिुःथितको िचऽण र व षेणमा सफल छन।् ऐितहािसक, सामािजक र सांःकृितक तीनै वषयवःत ुअगँालेर सूि मय अिभव्यि दन ुउनको वशेषता हो।

36. डा. छ वलाल गजरुेल

२०३६ १९९६ नेपालका पर परागत ू विध

छ वलाल गजरुेलको ज म व.सं. १९९६ (इ.१९३९) मा बाब ु बालकृंण गजरुेल तथा आमा स वताका सपुऽुका पमा कोटे र, काठमाड मा भएको हो।

व का ूिस वै ािनकह194 का अित र व ान ू विधस ब धी वषयबारे नेपाल लगायत सबैलाई प रिचत गराउने काम उनले गरेका छन।् नेपाल र वशेषतया अ मजेी भाषाका विभ पःुतकका उनी लेखक र सहलेखक पिन भएका छन।् व ानस ब धी विभ पऽपिऽका राश, कलश, ूकाश आद स पादन कायमा पिन उनी लागेका छन।् यसर उनले व ान, ू विधजःता ूा विधक ानका वषयवःतलुाई उ चःतरका व गदेिख यसबारे जा चाहने सबैलाई हनुेगर

31

ःतरअनसुार लेखेर वा बोलेर सरल ढ बाट ान दने वा दलाउने वचारले नेपाल वा अ मजेीमा ले ेगरेको पाइ छ।

37. जगद शश सेर राणा २०३७ १९८६ नरिसंह अवतार

जगद शमशेर राणाको ज म व.सं. १९८६ साल भाि ३ गते िसंहदरबार, काठमाड मा भएको हो। उनले इितहास वषयमा ःनातको र तहको िश ा ूा गरेका छन।् उनी नेपाल लेखक स को सदःय रहेका हनु।् सा ह यसेवाका साथसाथै समाजसेवाूित पिन उनी अिभ िच रा दछन।् उनी क व, िनब धकार तथा समी कका पमा देिखए पिन पिछ लो समयमा उप यास ेऽमा नेपाल वा यमा वशेष चिचत छन।् मानवसमाजले भोग्नपुरेका समसाम यक िःथित र वषयवःतलुाई गहन व षेण गर समी ा मक ढ बाट व्य गन उनको शैल छ। उनी ूयोगवाद क वका पमा देिख छन ् र उनी आ ना काव्यलेखनमा तीआण समसाम यक अिभव्यि

32

िसजना गदछन।् सांःकृितक र सा ह य िच तनमा समकािलक मानवको वचार, सांःकृितक प रवतनका प रूआेयह र अनभुिूत प बारे उनी राॆो व षेण ूःततु गदछन।्

38. मोहन कोइराला २०३८ १९८३ नद कनाराका माझी

मोहन कोइरालाको ज म व. सं. १९८३ साल मि सर १३ गते सोमबारका दन बाब ुई र ूसाद कोइराला र आमा ूयादेवीका सपुऽुका पमा िड ल बजार, काठमाड मा भएको हो। उनको ूारि भक िश ा संःकृत व ालयमा भएको हो भने अ य िश ा आ 134नै ःवा यायनमा ूा भएको हो।

ःवाभा वक भाव र यागभावले सा ह यमा केह गन सक छ भ े ूरेणा िलएर सा ह य ेऽमा लागेको भ े उनको भनाइ छ। कथा, क वता, काव्य, िनब ध र समी ा आद वधामा उनको कलम चलेको देिख छ तापिन उनी क वका पमा बढ चिचत छन।्

उनी कथा वधामा पिन कलम चलाउँछन।् स पादनतफ पिन उनको कलम चलेको छ। नेपाल राजक य

33

ू ाूित ानबाट ूकािशत हनुे क वता ऽैमािसकको ूधान स पादक र आजका नेपाल क वता जःता पऽपिऽकाह को पिन स पादन उनले गरेका छन।् उनका वशेष गरेर ग शैल अपनाउने उनी ूयोगवाद कोण िलएर क वता ेऽमा अिघ

बढेका छन।् परुातनवाद कोणलाई प छाएर नवनव

चेतना, लहर र कोणको खोजीस ब धी वचार उनका क वता, लेखह मा पाइ छन।्

39. मदनमिण द ि त २०३९ १९७९ माधवी मदनमिण द ि तको ज म बाब ुलआमणमिण आचाय द ि त र आमा वंणकुुमार का सपुऽुका पमा गैर धारा, काठमाड मा व.सं. १९७९ फागनु ६ गतेका दन भएको हो। उनले संःकृत सा ह यमा म यमा र संःकृित वषयमा ःनातको र तहको िश ा ूा गरेका छन।् उनले २००६ साल माघस म वीरग ज िःथत िऽजु हाईःकूलको ू याना यापकको काय गरेका िथए। २००६ साल फागनुदेिख २०४० स म त काल न क यिुनःट पाट मा उनको संलग्नता िथयो। नेपाल

34

पऽकार स , नेपाल व शाि त सिमित र नेपाल अृोएिसयाल जन ऐ यब ता सिमितका के ि य सिमितह का सदःय हनुकुा साथै िसजनशील सा हि यक समाजको गठनदेिख अ यस म उनी संलग्न रहेका िथए। २०५१ देिख २०५५ सालको अ यस म उनी नेपाल राजक य ू ा-ूित ानको उपकुलपित पदमा रह काय गरेका िथए। कथा, उप यास, िनब ध, ःवजीवनी र पौरािणक सा ह य आद वधामा उनले कलम चलाएका छन।् ःतर य पऽका रता ेऽ र सा ह य ेऽमा वशेष गर उप यास वधामा उनी चिचत छन।् २०१४ देिख २०४९ सालस म पऽका रता ेऽमा उनी संलग्न रहे। २०१४ देिख २०१६ सालस म हालखबर नामक पिऽकाको ूधान स पादक र २०४९ सालस म सा ा हक समी ाको उनी स पादक तथा ूकाशक रहेका िथए। उनको लेखनमा सवथा ःवत ऽ िच तनले ूमखुता पाएको हु छ। वै दक काल न समाज र आ नो अ ययनको वषय संःकृितलाई औप यािसक प दन उनी स म छन।् उनको शैल बोधग य र

35

व षेणा मक हु छ।

40. डा. धवुच ि गौतम २०४० २००१ अिलिखत डा. धु्ोवच ि गौतमको ज म बाब ुगो व दच ि गौतम र आमा द पवतीदेवीका सपुऽुका पमा व.सं. २००१ साल पसु २ गते वीरग जमा भएको हो। उनले ःनातको र र भाषा व ानमा व ावा रिध उपािध ूा गरेका छन।् उनले उप यास, कथा, नाटक, गीितनाटक आद वधामा ले ेगरेका छन ्तापिन उनी कथा र उप यास वधामा नै बढ चिचत छन।् उनले ूःतिुत पिऽकासमेत विभ पिऽकाह को स पादन र संयु स पादन गरेका छन।् चलिचऽ लेखनमा पिन उनको अिभ िच देिख छ। टेिलिस रयल पिन केह लेखेका छन।् उनी वृ िचऽको िनदशन पिन गदछन।् सा ह यकार र भाषासेवीका बीच सदैव सम वयको खाँचो महससु गन उनले अ य वधाका साथै कथा र उप यास वधाको मा यमबाट नेपाल वा यमा पु याएको योगदान वशेष र उदाहरणीय छ।

41. क चन पडुासैनी २०४१ १९९३ ू यागमन क न पडुासैनी बाब ुच िशेखर

36

पडुासैनी र आमा वंणमुायाका सपुऽुका पमा व.सं. १९९३ साल, फागनु २९ गते गोठाटार, काठमाड मा ज मेका हनु।् सा ह य र समाजसेवामा संलग्न रहने उनले संःकृत स पूण म यमास म अ ययन गरेका छन ्र अ मजेीको पिन आवँयक ान ूा गरेका छन।् उनको बोलाउने नाम रामकृंण हो। रा य भावना र लोकजीवनमा आधा रत काव्य, िनब ध, नाटक, गीत आद रचना गनमा उनी अमसर छन।् उनी मूलतः वािणक, मािऽक छ द र लोकलयका सफल क वका पमा िचिन छन।्

नेपाल भाषा र सा ह यको ूचार तथा ूसार गनमा उनी लािगपरेका छन।् ूमे-ूणयका वषयदेिख िलएर मानवीय सौ दय, संवेदना र देशभि ूितको अिभव्यि उनका रचनाह मा पाइ छ। ःप , बोधग य र प रंकृत शैल का अनयुायी उनी गीतकारका पमा पिन सफल छन।्

42. मोहनराज शमा २०४२ १९९७ वैकु ठ ए सूसे मोहनराज शमा धमःथल ,

काठमाड मा व.सं. १९९७ सालमा बाब ुलोकनाथ शमा र आमा तारादेवी शमाका सपुऽुका पमा ज मेका हनु।् उनी

37

इितहास र नेपाल दवुै वषयमा ःनातको र उपािध ूा छन।् लामो समयस म उनले िऽभवुन व व ालयको नेपाल वषयको ूा यापन सेवा गरेका छन।् सा हि यक साधनामा पिन उनी उि कै लागेका छन।् नेपाल सा ह यमा कथा, िनब ध, नाटक, व्याकरण र आद व वध वधामा उनले कलम चलाएका छन ्तापिन नाटक, समालोचना र भाषा-व्याकरण वधामा उनी वशेष चिचत छन।्

कथा, िनब ध आद व वध वधाका साथै वशेषतया नाटक, समालोचना र भाषा-व्याकरणको ेऽमा सश पमा कलम चलाउने ूितभा उनलाई नेपाल वा यले सदैव आ नो एक विश हःती ठािनरहेको छ।

43. नयराज प त २०४३ १९७० िल छ व संवत ्को िनणय

नयराज प तको ज म बाब ुकृंणद प त तथा आमा य यवुादेवीका सपुऽुका पमा व. सं. १९७० साउन २६ गते महाबौ ,

काठमाड मा भएको िथयो। उनी संःकृततफ योितष शा मा आचाय तह ूथम ौेणीमा उ ीण भए। धेरै

38

समयस म उनले ूा यापन पेसा अपनाएका िथए। २००८ सालमा नेपाल राजक य संःकृत महा व ालयमा ूा यापन गन थालेका हनु।् यसै समयमा उनी इितहास वषयको संशोधन म डलको संःथापक पिन रहेका िथए। उनी केह वषस म बाि मक

२०३६ देिख २०५० सालस म उनी नेपाल राजक य ू ा-ूित ानका सदःय रहेका िथए। उनको िनधन २०५९ साल काि क १८ गते भएको िथयो। इितहास, संःकृित र योितष वषयका साथै सा ह यको लेखनमा उनी संलग्न िथए। उनी नेपाल वा यमा इितहास र योितष शा का विश ाता मािन छन।् यसैमा उनको वशेषता पिन छ।

उनको लेखन वशेषतया अनसु धानपूण तथा व षेणा मक वषयवःतमुा केि ित भएको पाइ छ। यी वषयवःतहु194 साधारण

पाठकका लािग नीरस र 194 खो लाग्ने भए तापिन उनको ूामािणक तथा ःप

39

लेखन सबै पाठकलाई आकषत नगर नछा ने खालका छन।्

44. राजे र देवकोटा २०४४ २०४४ उ सग ूमे राजे र देवकोटाको ज म पि डत गाउँ िलगिलग, गोरखामा बाब ुह रभ देवकोटा र आमा बसु धराका सपुऽुका पमा व.सं. १९८६ साल आि न २३ गते भएको हो। १३ वषको उमेरमा काठमाड मा आई उनले संःकृत अ ययन गन थालेका हनु।् शा ी तहको क ा प दाप दै २००४ सालमा जयत ुसंःकृतम ्आ दोलनमा ूवेश गर उनी आजस म राजनीितमा संलग्न छन।्

वघ टत रा य प ायतका अ य र म ऽीसमेत भई उनले रा को मह वपूण सेवा गरेका छन।् सा ह य उनको अिभ िचको वषय हो। मूलतः उनी सबय राजनीित हनु ् भने फुसद पाएको समयमा सा ह य सेवा गन पिन उनले छोडेका छैनन।् सा ह यमा पिन उनी उि नै चिचत छन।् उनले काव्य, िनब ध, जीवनी, हाःयव्य ग्य र बालसा ह यमा पिन कलम चलाएका छन।् तर उप यास वधा उनको मूल वषय हो।

40

45. दौलत वबम व २०४५ १९८३-२०५९

योित, योित, महा योित

दौलत वबम व को ज म बाब ुसोमराज व र आमा मानकुमार का सपुऽुका पमा व.सं. १९८३ साल असोज ूितपदाका दन भोजपरु बजार, भोजपरुमा भएको िथयो। अवकाश िलए। सेवािनवृ भएपिछ सा ह य सेवामा उनी आजीवन संलग्न रहे। उनी नेपाल राजक य ू ासभाका सदःय पिन भएका िथए। उनको िनधन व.सं. २०५९ साल पसु १३ गतेका दन काठमाड मा भयो। कथा, उप यास, नाटक, िनब ध आद वधामा उनी कलम चलाउँथे तापिन कथा र उप यास वधा उनको ेऽ िथयो।

उनी आ ना वधामा सश छन।् पर परागत ववरणा मक शैल अगँालेर उनी उप यासमा ूवेश गदछन।् उनका लेखन सु िचपूण, समाजोपयोगी र जीव त हु छन।्

46. डा. राजेश गौतम २०४६ २०१६ नेपालको ूजाताि ऽक आ दोलनमा नेपाल ूजाप रष को भिूमका

राजेश गौतमको ज म बाब ुबि नाथ गौतम र आमा महाकाल गौतमका सपुऽुका पमा व.सं. २००७ साल आषाढमा ठमेल, काठमाड मा भएको हो। उनको योग्यता

41

इितहासमा ःनातको र हो। यसै वषयमा उनले व ावा रिध ूा गरेका छन।् उनले पऽका रतामा पिन ःनातक उपािध ूा गरेका छन।् इितहास, सामािजक सा र मानव अिधकार आद व वध वषयका पःुतकह ूकािशत छन ्तापिन मूलतः उनी राजनीितक इितहास र मानववादस ब धी पःुतकह को लेखनमा बढ केि ित र चिचत छन।् उनको लेखनकाय २०३७ सालदेिख ूार भ भएको हो। २००७ सालदेिख २०१७ सालस मको इितहासको बममा बाि तपिछको दस वष नामक पःुतक २०३९ सालमा ूकािशत भएपिछ उनी वशेष चचामा आएका हनु।् ऐितहािसक वषयको अ ययन र अनसु धान गन उनी बढ चाउँछन।् उनको लेखनशैल ूायः स बि धत व्यि सँग िलएको अ तवातामा आधा रत हु छ र िचकर हु छ। यो नै उनको मौिलक वशेषता हो।

47. भानभु पोखरेल २०४७ १९९३ मृ यु य महाकाव्य भानभु पोखरेल बाब ुधनकुमार पोखरेल र आमा लआमीदेवीका सपुऽुका पमा व.सं. १९९३ असोज

42

८ गते सेलेज ुगाउँ, ओयाम गा. व.स., पाँचथर िज लामा ज मेका हनु।् उनको शैि क योग्यता संःकृतमा सा ह याचाय तथा नेपाल मा ःनातको र छ। क रब ४ दशकको ूा यापन सेवा गर हाल उनी िऽभवुन व व ालयको ूा यापक पदबाट सेवा िनवृ भएका छन।् क रब ५ दशकदेिख उनी सा ह य साधनामा लािगरहेका छन।् आठराईमा सा ह य संगम, जःतो संःथाको ःथापना र विभ सा हि यक संःथाह को उपा य र सदःयको पदमा सेवा गनमा पिन उनी लागेका छन।्

क वता, काव्य, समालोचना, व्याकरण, बालक वता आद व वध वषयमा उनको कलम चलेको देिखएको छ। उनी नेपाल वा यमा संःकृतका वािणक छ दका सफल र कुशल क वका पमा िचिनएका छन।् उनी ःव छ दतावाद सा ह यकार हनु।्

48. स भ २०४८ २०१२ पागलबःती स भ व.सं. २०१२ सालमा तीजपवका दन बागबजार, पोखरामा, काःक बाब गणेशबहादरु

43

ौे र आमा लआमी ौे का सपुऽुका पमा ज मेका हनु।् उनले अथशा , अ मजेी सा ह य र इितहास आद वषयमा ःनातको रस मको अ ययन गरेका छन।् सामािजक, शैि क तथा सांःकृितक संःथाह मा संलग्न भएर उनले सामािजक, सांःकृितक तथा सा हि यक सेवा गरेका छन।् यवुा नाटक प रवारका लेखक र िनदशकका हैिसयतले पिन संलग्न भएर काय गरेका छन ्। यो उनको अिभ िचको वषय हो। उनी सा ह य लेखनमा क वता, कथा र व ान नाटक दशन वषयको समयसापे अनभुिूत दन पो त छन।् वै ािनक आवंकार र यसको जीवनमा िसिजत असरबारे उनी सा ह यमा राॆो अिभव्यि द छन।्

उनका चचामा आएका कृितह मा क वतातफ ूयोगशालािभऽ, क व, ूमेी र पागल र यानमारा छन ्भने नाटकतफ इथर, िशिशरका अि तम दनह र िनमावीय तथा आ यानतफ पागलबःती, समय ऽासद र यमागल छन।् सा ह यमा अितवा दतालाई

44

न चाउने उनी सा ह य म यमाग हनुपुछ भ े ठा दछन ् र सोह माग अपनाउन उनी उ त देिख छन।्

49. डा. भवे र पंगेनी २०४९ २०१२ पा पामा ूजाताि ऽक आ दोलनका सय दन ( व.स. २००७)

डा. भवे र पंगेनीको ज म बाब ुपं. मे दनीब लभ पंगेनी र आमा बेलकुमार का सपुऽुका 194 पमा व.सं. २०१२ साल भदौ २७ गते िबह बारको दन मदनपोखरा गाउँ वकास सिमित, पा पा िज लामा भएको हो। उनको शैि क योग्यता इितहासमा ःनातको र र व ावा रिध उपािध छ। उनी २०४७ सालदेिख ूा यापन सेवामा संलग्न हुँदै आएका छन।् नेपालको ूजाताि ऽक आ दोलन जःता इितहासका वषयमा उनी ग हरो अिभ िच रा दछन।् यस वषयमा ू य पमा जानकार भएका व्यि ह सँग

स पक गर उनी आवँयक सोधखोज गदछन ्र यसलाई िल पब गदछन।् सानै उमेरदेिखको अिभ िच अनसुार वःतपुरक इितहास लेखन गन कायमा उनी लागेका छन ् र यसै वधामा उनले आ नो वशेषता देखाएका छन।्

50. शरदच ि शमा भ राई २०५० १९८७-२०५९

मा यिमक नेपाल ग ा यान

शर च ि शमा भ राईको ज म व.सं. १९८७ साल काितक ८

45

गते गै॑ धारा, काठमाड मा भएको हो। उनले नेपाल मा ःनातको र उपािध ूा गरेका िथए। उनी भाषा सेवालाई मह व द थे र परुाना सा ह य र सा ह यकारबारे अ ययन गन उनी बढ चाउँथे। २०५९ साल असोज २६ गतेका दन उनको िनधन भयो। सा हि यक इितहासको लेखन,

समालोचना र िनब ध लेखनमा उनी लागेका िथए। वशेषतया उनी समालोचना वधामा चिचत पिन भए। उनका लेख, िनब ध र समालोचना विभ पऽपिऽकामा ूकािशत भएका छन।् व षेणा मक लेखनकायमा उनको राॆो अिभ िच भएकोले उनका लेखरचनाह समालोचना मक तथा अनसु धानमूलक हु छन।्

51. फादर विलयम बक २०५१ सह श द फादर विलयम बक हेिल या स, यानाडामा ज मेका हनु।् उनले बी. ए., बी. कम यहाँको से ट मे रज व व ालयमा र एक वषस म ड हौजी व व ालयमा काननुको अ ययन गरेका हनु।्

भारतमा आएर उनले भारतीय भाषाको अ ययनमा िच िलए। से ट जेिबयस

46

कलेज, कलक ामा अ ययन गर बी.एड.को ूिश ण पिन ूा गरे। अ ययन समा भएपिछ ूार भमा उनले १२ वषजित अ यापन काय गरे। सु मा ह द मा यमको व ालयमा अ यापन गरे भने पिछ ८० को दशकमा अथात ्सन ्१९८१ मा ूाथिमक भाषा नेपाल भएको से ट रोबटस उ च व ालय, दािजिलङको ूाधाना यापक पिन बने। हाल उनी सेवािनवृ छन।् भाषा सेवा गन कायमा अय.्ऒ्ढै पिन उनी संलग्न छन।् वदेशी भाषाका अित र नेपाल भाषाको अ ययन, अनसु धान, लेखन र अनवुादको ेऽमा उनको वशेष नाम छ।

भाषाको अ ययन गनमा अिभ िच भएकोले उनी नेपाल र यःतै एक भाषाबाट अक भाषामा अनवुाद गन लेखनमा र सह श दको छनौट गर ले लागकेा छन।् नेपाल भाषाभाषीको पिन ऽे रहेको दािजिलङ, िस म र भटुान जःता ठाउँमा धेरै समयस म बसी अ यापन गरेकोले नेपाल भाषाभाषीको स तको

47

प रणामःव प उनले यहाँ नेपाल भाषाको अ ययन गन राॆो मौका पाएका िथए। बोलचाल गदा ूयोग हनुे एउटै अथका विभ श दह को छनौट कसर गन र सह श द कसर प ा लगाउने भ े ूयास उनले धेरै समयस म गरे। यसैको फलःव प नेपाल मा सह श दको छनौट गरेर नेपाल श दको म थ सह श द लेखेका हनु।् हाल उनी नेपाल मा बाइबलको अनवुाद गन कायमा संलग्न छन।् नेपाल , ित बती तथा अ य वदेशी भाषाको खोजी गरेर केह योगदान गन भावनाले ूे रत भई वदेशमा रहेर पिन भाषा तथा श दकोशको भ डार भन उनी सोधखोजमा िनर तर लागेका छन।्

उनको नेपाल भाषाका सह श दह को अ ययन, अनसु धान, लेखन र अनवुादको शैल ले नेपाल भाषा-भाषी तथा अ यलाई व्यावहा रक पमा बो न, ले र ूयोग गन सिजलो बनाई म त पु याएको छ।

52. वनोदूसाद िधताल २०५२ १९८० योजनग धा मदन परुःकार ारा स मािनत

48

वनोदूसाद िधतालको ज म व.सं. १९८० जे २८ गतेका दन बाब ुभैरवूसाद िधताल र आमा हतुाशन कुमार का सपुऽुका पमा िऽपरुे र, काठमाड मा भएको हो। उनको शैि क योग्यता संःकृतमा एम.ए. र काननुमा बी.एल. छ। उनी २००६ सालदेिख विभ वभाग, म ऽालय तथा लोकसेवा आयोगमा सरकार सेवा गद सिचव तहस म पगुकेा िथए। उप यासकार, अनवुादक र कवको पमा उनी चिचत छन।् आ नै

बलबतुाले अिघ बढेका उनको सा ह यसाधना अनकुरणीय छ।

पौरािणक वा धािमक वषयवःत ु वा व्यि को सामािजक च रऽलाई सु िचपूण ढ ले यथाथ पमा अिभव्य गन उनको शैल रहेको छ। उप यास वधालाई सामािजक यथाथवाद कोणमा आ नो मौिलकता दने उनी व र उप यासकार हनु।् वािणक छ दलाई अनसुरण गन क व-व्यि व माऽ नभई सफल अनवुादकका पमा पिन उनले आफूलाई नेपाल वा यमा

49

उ याएका छन।्

53. डा. दयाराम ौे २०५३ २००० नेपाल रा य झ डा डा. दयाराम ौे को ज म बाब ुसूयबहादरु ौे तथा आमा नयनकुमार का सपुऽुका 194 पमा व.सं. २००० साल भदौमा िसरान बजार, धनकुटामा भएको हो। उनको सा हि यक नाम दयाराम ौे स भव हो। उनले नेपाल मा ःनातको र गर व ावा रिध उपािध ूा गरेका छन।् ःकूलःतरबाटै िश ण काय ूार भ गरेका उनी हाल ूा यापन काय गदछन ् र िऽभवुन व व ालय नेपाल वभागका ूमखु छन।् भाषा, सा ह य, समालोचना र िनब ध आद व वध वषयमा कलम चलाउने उनका समालोचना र स पादन ेऽ बढ चिचत छन।्

विभ पऽपिऽकामा उनका क वता, लेख आद ूकािशत भइरहेका छन।् उनको लेखनको भाषा ःप र बमब पको हु छ। उनको शैल कुनै पिन वषयलाई यथाश य ऐितहािसक र अनसु धाना मक पमा ववेचना गन पाइ छ। यो

उनको आ नो मौिलक वशेषता हो।

50

54. लोके िबहादरु च द २०५४ १९९६ वसजन मदन परुःकर ारा स मािनत

लोके िबहादरु च दको ज म बाब ुमहावीर च द र आमा ौीमती लआमीदेवीका सपुऽुका पमा व.सं. १९९६ साल फागनु ३ गते कुरकु टया गाउँ, बैतडीमा भएको हो। उनको योग्यता बी.ए., एल.एल.बी छ। उनको धेरैजसो पढाइ भारतको उ रा ल ऽे अ तगतको पथौरागढ र नैिनताल, देहरादून आद ठाउँमा भएको हो। बहदुल य व्यवःथामा पिन पटकपटक ूधानम ऽीजःतो ग रमामयी पदमा उनी पिुगसकेका छन।् राजनीितबाट फुसद िमलेको समयलाई उनले सा ह यसेवामा लगाएको पाइ छ। नेपाल सा ह यका विभ वधा कथा, क वता, िनब ध, नाटक, एका ी, ूहसन आदमा उनको कलम चलेको पाइ छ। कथा र व्य ग्य िनब धमा उनी बढ चिचत छन।्

55. डा. केशवूसाद उपा याय २०५५ १९९० द:ुखा त नाटकको सजृना पर परा

डा. केशवूसाद उपा यायको ज म व.सं. १९९० पौष १७ गते च डी टोल, मकवानपरु गढ मा भएको हो। उनको वाःत वक नाम

51

धनराज हो । उनी संःकृतमा सा ह याचाय र नेपाल मा एम.्ए. छन।् बालकृंण समको दःुखा त नाटक चेतना शीषकमा नेपाल मा व ावा रिधको उपािध उनले ूा गरेका छन।् उनले व ालयह मा केह वष अ यापन काय गरेपिछ २०११ सालदेिख िऽभवुन व व ालयको ूा यापन सेवा गरे र हाल उनी सेवा िनवृ जीवन िबताइरहेका छन।्

व षेण गन अ यास उनमा हनु गएको हो । राज वराज, बारा, कलैया आद िज लामा सा हि यक संःथाको ःथापना कायमा माऽ नभई ितनलाई व्यवहारमा उतान काय गरेका छन।् उनले विभ संःथाको अ य र सदःयको समेत भिूमका िनवाह गरेका छन ्। सा ह यसाधनामा माऽ होइन भाषा र सा ह यको सेवा गनमा पिन उनको योगदान छ। उनको कलम भाषा-व्याकरण, कथा, क वता, र िनब धमा चलेको देिख छ तापिन उनी समालोचकका पमा बढ चिचत छन।्

56. दनेश अिधकार २०५६ २०१६ अित र अिभलेख दनेश अिधकार को ज म बाब ुन दनह र अिधकार र आमा

52

शारदादेवीका सपुऽुका पमा व.सं. २०१६ साल मि सर २२ गते सोमबारका दन बाने र, काठमाड मा भएको हो। उनको खास नाम दनेशह र अिधकार हो । उनले राजनीितशा मा ःनातको र र अित र अिभलेखकाननुमा ःनातक उपािध ूा गरेका छन।् २०३८ सालदेिख ूशासक य ऽेमा संलग्न भई उनले रा सेवा ग ररहेका छन।् बालसा ह य तथा स पादन ेऽमा पिन उनी कलम चलाउँदछन।्

क वता, काव्य र गीत लेखन उनका खास वधा हनु।्

मानवीय जीवनका व वध अनभुिूतबारे काव्या मक पमा र गीतको पमा उनी अिभव्य गदछन।् उनको शैल ूायः गीित, ग ा मक वा मु क हु छ। रा यता, माटो, लोक जनजीवन र ूणय आदका वषयलाई िलएर उनका रचनाह ूायः लेिखएका हु छन।्

57. बु नारायण ौे २०५७ १९९८ नेपालको िसमाना बु नारायण ौे को ज म बाब ुहःतबहादरु ौे र आमा िलल का सपुऽुका पमा व.सं. १९९८ वैशाख १७ गतेका दन

53

रामबजार, ओखलढु ामा भएको हो। उनले भगूोल वषयमा ःनातको र उपािध ूा गर या ड सभ कोससमेत गरेका छन।् पेसागत ूा विधक िश ा यानाडाबाट तथा यसस ब धी अ य ान जमनी र जापानबाट ूा गरेका छन।् सु मा केह समय उनी अ यापनसेवामा लागेका हनु।्

३८ वषको लामो सरकार सेवा गरेपिछ नापी वभागको महािनदशकको पदबाट हाल उनी सेवा िनवृ भएका छन।् उनी मूलतः नापी र सीमा वषयका नेपाल ाता तथा लेखक मािन छन।् उनी नापी, सीमाना आद स ब धमा अ ययन अनसु धानको अनभुव सँगा दै गएर लेखन ऽेमा पिन लाग्दै गए। उनको लेखन व षेणा मक तथा अनसु धाना मक हु छ। समसाम यक, ानब क र समाजपयोगी पमा उनी वषयलाई ूःततु गदछन।्

नापी,न सा, रा य िसमाना, सीमाना समःया र व्यवःथापनस ब धी लेख

54

तथा म थह समाजपयोगी बनाउन ुउनको आ नै वशेषता हो । नेपाल वा यको ेऽमा यस वधामा रहेको अभावलाई पूरा गनमा उनले िनवाह गरेको भिूमका मह वपूण छ।

58. ह रराम जोशी २०५८ १९९२ अिभनव संःकृित कोष

ह रराम जोशी ट ाल, लिलतपरुमा व.सं. १९९२ साल फागनु २६ गते ज मेका हनु।् उनको बाबकुो नाम भारथराम जोशी हो भने उनको आमाको नाम यमकुमार हो। उनले संःकृित वषयमा ःनातको र उपािध ूा गरेका छन।् सरकार सेवामा २०२३ सालदेिख २०५० सालतक कायरत रह हाल उनले सेवाबाट िनवृ जीवन िबताइरहेका छन।् अ हलेस म पिन उनी इितहास, धम, संःकृित र परुात व वषयको अ ययन अनसु धान कायमा लािगरहेका छन।् उनको कलम इितहास, संःकृित, अिभलेख, मिुा-स ह य र सा ह यस ब धी विभ वधामा चलेको छ। इितहासतफ उनको ूाचीन नेपाल नामक पःुतक २०२२ सालमा ूकािशत भएको िथयो। उनको लेखनशैल ,

55

अनसु धानमूलक र ूायः ऐितहािसक पृ भिूमको देिख छ। रोचक ढ बाट ूःततु हनु ुउनको शैल को वशेषता हो।

59. रेवतीरमण खनाल २०५९ १९९२ नेपाल काननु ऐितहािसक परेखा

रेवतीरमण खनालको ज म व.सं. १९९२ साल आषाढ २५ गते बाब ुगोब न खनाल र आमा यशोदादेवीका सपुऽुका पमा तनहुँ िज लाको च ुदँ , आमडाँडामा भएको हो। उनको योग्यताको हकमा उनी संःकृतमा शा ी, नेपाल मा एम.ए. र काननुमा बी. एल. छन।् २०१७ सालदेिख २०५७ सालस मको लामो राजूासाद सेवाअ तगत विभ पदमा कायरत रह उनी ूमखु सिचव पदबाट सेवा िनवृ भएका छन ्। दईु दशकभ दा बढ समयस म याय र काननुसँग स बि धत वषयको वशेष जाहेर वभागमा रहेर यस वषयमा लामो अनभुव ूा गरेका छन।् िस ा त र व्यवहार दवुै ेऽको अ ययन र अनभुवले उनलाई याय, काननुस ब धी वषयको राॆो ान ूा गन अवसर िमलेको छ।

56

सु मा उनी नेपाल सा ह यको समालोचक बने भने पिछ लो समयमा उनले काननु वषयका थपुैर् पःुतकह लेखेका छन।् यसर समालोचनाको ेऽमा ूवेश गरेका उनी काननु व , अनभुवी ूशासक, व वध काननुस ब धी ाता र पःुतकका लेखकका पमा िचिनएका छन।्

60. गोपाल पराजलु २०६० २००४ नयाँ ई रको घोषणा गोपाल पराजलु को ज म बाब ुजीवनाथ पराजलु र आमा िथर कुमार का सपुऽुका पमा व.सं. २००४ साल पसु २ गते बधुबारका दन कोटे र, काठमाड मा भएको हो। उनको पूरा नाम गोपालूसाद पराजलु हो। उनले नेपाल मा एम.ए. स मको अ ययन गरेका र अ मजेी भाषामा पिन उ च तहको तािलम ूा गरेका छन।् उनका मु य वधा कथा, क वता र नाटक हनु।्

61. नारायण वाग्ले २०६१ २०२५ प पसा याफे नारायण वाग्लेको ज म धरमपानी, यािमन-छापथोक गाउँ वकास सिमित तनहुँमा व स २०२५ साल असोज ४ गते भएको हो।

62. कृंण धारावासी २०६२ राधा उप यास

63. महेश वबम शाह २०६३ छापामारको छोरो

64. जगद श िघिमरे २०६४ अ तमनको याऽा

65. २०६५

57

66. परुःकार जगद बा-ौी ारा स मािनत व्यि वह

68. नारायणगोपाल गु वाचाय २०४५

70. मदनकृंण ौे २०४६

72. ह रवंश आचाय २०४६

74. नरबहादरु भ डार २०४७

76. केदारमान व्यिथत २०४८

78. नेपाल सा ह य स मेलन, दािजिलङ

२०४९

80. ौीमती तारादेवी २०५०

82. इ िबहादरु राई २०५१

84. ह रूसाद 'गोखा' राई २०५२

86. ठाकुरूसाद गरुागा २०५३

88. अ बर गु २०५४

90. गो व दबहादरु म ल 'गोठाले' २०५५

92. नेपाल िश ा प रष २०५६

94. जनक वकेशर धमराज थापा

२०५७

96. डायमनश सेर राणा

२०५८

98. कृंणूकाश ौे २०५९

100. अिलिमयाँ २०६०

102. फणी िराज खेताला २०६१

104. भैरव रसाल २०६२

106. तीथ बहादरु ौे २०६३

108. कृंण ूसाद पराजलु २०६४