LIST OF GAELIC BOOKS

A nd Works on the Highlands

PUBLISHED AND SOLD BY

MACLACHLAN & STEWART, bookseli.ebS to the university,

64 SOUTH BRIDGE, EDINBURGH.

A liberal discount allowed on orders for exportation or for private circulation.

s. d. M‘Alpine’s Gaelic and English Pronouncing Dic-

tionary, with Grammar, 12mo, cloth, 9 0 ... Ditto ditto half bound calf, 10 6 ... Gaelic and English, separately, c/ort, ... 5 0 ... English and Gaelic, separately, cloth, ... 5 0

M‘Leod and Dewar’s Gaelic Dictionary, 8vo, cloth, 10 G

Alleine’s Alarm to the Unconverted, 1 6 ... Saint’s Pocket-Book, cloth, Is. sewed, 0 G

Almanac for 1873, in Gaelic 0 3 Assurance of Salvation, 18mo, sewed, 0 6 Baxter’s Call to the Unconverted, 18mo, cloth, ... 1 6

... Saint’s Rest, translated by Rev. J. Forbes, 2 G Bcith’s Catechism on Baptism, 18mo, seu'ed . . 0 1 Bible in Gaelic, 8vo, strongly bound hi calf ... 7 6

Do. Quarto edition of 1826, morocco, 25 0 Boston’s Fourfold State, 12mo, cloth, 4 0 Bonar’s (Rev. Dr 11.) Christ is All, 18mo, sewed, 0 3 Buchannan (Dugald) of Rannoch’s Life and Con-

version, with his Hymns, 18mo, cloth, ... 2 0 ... The Hymns, separately, 18mo, sewed, ... 0 3

Bunyan’s Come and Welcome, 18mo, cloth, ... 2 0 ... World to Come, or Visions from Hell, cloth, 1 G ... Grace Abounding, 18mo, cloth, 2 0 ... Pilgrim’s Progress, [three parts) cloth, ... 2 G ... Do. do. (two parts) 12mo, 1840. 2 0

64 South Bridge, Edinburgh.

Gaelic Boohs Sold by Maniachlan and Stewart,

~ .v. d. banyan’s W ator of Life, 18mo, cloth, I 0

Siglis from Hell, 18mo, cloth 2 0 ... Heavenly Footman, 18mo. cloth, 1 0

Holy War, 18mo, (in the Press), 2 G Border’s Village Sermons, 18mo, cloth, 1 G

i Campbell (Donald) on the Language, Poetry, and JVlusic of the Highland Clans, with Music, 7 6

Catechism, Shorter. Id. Gaelic and English, 0 2 Mother’s, Id. Gaelic and English, 0 2

... Shorter, with Proofs, 0 1J

... Brown’s Shorter, for Young Children, 0 1 Confession of Faith, fcap. 8vo, cloth, 2 6 Dan an Deirg agusTiomnaGhuill, (Dargo and Gaul)

with a new Translation, Notes, and Introduc- tion, by C. S. Jerram, 2

Dewar’s (Rev. Dr.) The Gaelic Pieacher, 8vo, ... 0 Doctrine and Manner of the Church of Rome, .. 0 Doddridge’s Rise and Progress, 12mo, cloth, ... 3 Dyer’s Christ’s Famous Titles, 18mo, cloth, ... 2 Earle’s Sacramental .Exercises, 18nio, cloth, ... 1 Edwards’ (Rev. Jonathan} Sermon, sewed, ... 0 Elegy on Dr Macd'ouald of Ferrintosh, 12mo, ... 0 6 English Poems, with Gaelic Translations, arranged

on opposite pages, 12mo, cloth, 3 6 Finlayson (Rev. K.) Brief Sketch of the Life of,

by Rev. J. Macpherson, 18mo, cloth, ... 1 U Flavcl’s Token for Mourners, 18mo, cloth, ... 1 0 Forbes’ (Rev. J.) Baptism and the Lord’s Supper, 0 4

... An Lochran: Dialogues regarding the Church, 0 6

... LongGheal: TheWhiteShip; aSpiritualPoem,0 4 Gael (The), a Monthly Gaelic Magazine, Gs. a-year,

or each No. 0 6 Gaelic First Book, 18mo, 2d.; Second do. ... 0 4 Gaelic Spelling-Book. 18mo, cloth 0 6 Gaelic Tracts, 50 different kinds, sorted, for ... 2 G Grant's (Rev. Peter) Hymns, 18mo, cloth, 1 G Guthrie’s Christian’s Great Interest, 18mo, cloth, 2 0 Hall’s (Newman) Come to Jesus, 0 G

G4 South Bridge, Edinburgh.

A

GRAIN AGUS DANA

LE

DONNACHADH BAN MAC-AN-T-SAOIR.

SONGS AND POEMS,

Jn ©aelif,

BY

DUNCAN BAN MACINTYRE.

eighth edition, corrected V>ne a MI mo: h ot t** author's and notes in stnulis

Ary (■'uir.uR'i ;•)

EDINBURGH: KAOLACHLAN AND STEWART.

1875.

EDINBURGH: PRINTED BY LORIMER AND GILLIES,

CLYDE STREET.

A SHORT

MEMOIR OF THE AUTHOR.

Duncan Macintyre, or, as he was commonly called,

Domacha Ban nan Oran; i.e. “ Fairhaired Duncan

of the Songs,” was born of poor parents, at Druimlia-

ghart, in Glenorchy, March 1724, where he spent the

earlier part of his life, engaged in fowling and fishing,

of which he was very fond. He never enjoyed the

benefit of attending school, and never learned to read during his lifetime. At that period, the Highlands were

not blessed with the means of education now so liberally supplied through the instrumentality of the different

philanthropic and religious societies. Although he early

displayed a strong love for his native poetry, and exhi-

bited symptoms of having the poetic vein himself, he produced nothing worthy of preservation until his

twenty-second year. Having joined the royalists,

as a substitute for a Mr Fletcher of Glenorchy, he was

present at the memorable battle of Falkirk, fought on

IV

the 17th of January 1746, and served under the

command of Colonel Campbell of Canvhin. On joining

the armj, Mr Fletcher had supplied Duncan with his

sword, which, unfortunately, he lost—some said he

threw it away—in the retreat; and on his return without

it, he was refused the sum for which he engaged to

jeopardize his life, 300 marks Scots, or £16, 17s. 6d. English money. It was then, and for that reason, that

he composed his poem called “ The Battle of Falkirk in which he gives a minute and lively description of

what came under his own observation ; and especially

of “ Claidheamh Ceannard Chloinn-an-Leistear,” i.e.

the Chief of Clan Fletcher’s sword. He there endeavours

to justify himself for his retreat, and more especially for

parting with such a useless weapon; and hints that he

would have fought with more zeal and heart, had it been

in the cause of the unfortunate Prince. The poet, however,

had ample retaliation on his principal for his meanness in refusing to pay him the amount agreed on ; for the

poem was soon known and recited throughout the

country; and the ridicule thrown so ingeniously on Mr Fletcher for refusing to pay him the bounty, was well

known in all directions. And, not satisfied with what

he had said of the useless sword, he complained to the Earl of Breadalbane of the injustice done him, who

V

compelled Mr Fletcher to pay him what he promised.

This act of justice by the Earl so exasperated Mr Fletcher,

that he seized the first opportunity he had of meeting

the poet, to apply his stick to his back, crying out,—

“ Bi dol, a bbalaich, agus dean bran air a sin," i.e.

“ Go, fellow, and make a song on that." The humble

poet was obliged to submit in silence, and, shrugging

his shoulders, walked away, little regarding the slight

pain inflicted on him ; but the wounds of the passionate

man inflicted by the cutting satire of genius, was worse

to cure; and was only probed anew by the disappro-

bation and disgust of all who saw or heard of this

cowardly action.

Duncan was shortly after this period appointed forester

or gamekeeper to the Earl of Breadalbane, in Coire-

Cheathaich and Beinn-dbrain, and afterwards to the

Duke of Argyle, in Buachaill-Eite. In these situations,

he invoked the Muse with success, and his description of

these delightful spots given in his celebrated poems

“ Beinn-dbrain” and “ Coire-Cheathaich” are inimitable,

and have secured his name a conspicuous place in the

list of our Highland Bards.

Our Author afterwards served six years in the Bread-

VI

albane Fencibles, in which regiment he held the rank ot

sergeant; and on its being broken up in 1799, he be -

came one of the city-gnard of Edinburgh. But Duncan

was not naturally fitted for the active duties of a soldier,

and though he was generally left on all field-days or extra

occasions, to act as captain of the guard at home, or to

superintend the mess, he often neglected his duty, by

falling into one of his poetic reveries ; and, to their great

mortification, his hungry and worn-out companions in

arms, on their return after the fatigues of the day,

would find him and their mess just as they left both in

the morning. He shone best at the canteen board,

which was then kept by his beloved “ Mairi Bhhn.”

He remained in the city-guard till about the year 1806; being then enabled, by means of his little savings, and

the profits of the third edition of his poems, published in 1804, to subsist in comparative comfort during the

remainder of his life. He died about the 14th of May

1812, aged 88 years; the precise day, we have not

been able to ascertain; but the records of the Greyfriars

Burying Ground, Edinburgh, where his remains were

laid, fix the date of his interment on the 19th.*

* There is a notice of his death in the Edinburgh Weekly Chronicle, of 7th October 1812, without specifying the day of his decease; but the date above given may be relied on as correct.

Vll

In personal appearance, especially during his younger

days, he is said to have been remarkably Handsome and

prepossessing, and throughout life his manner and disposi-

tion were agreeable and easy. He was noted for his

convivial and pleasant company; and many anecdotes

of his wit and repartee are still on record. Though in-

offensive, and seldom known to provoke any person

when not attacked himself, his verses told severely on his

enemies, or on those who had merited his resentment; and this he could do on the spur of the moment. It is

related that when he presented his inimitable panegyric of John Campbell of the Bank, he demanded a bard’s

fee for the verses. “No,” replied that gentleman,—

“ what reward do you deserve for telling the truth ? You

must confess that you could say no less of me; besides,

I doubt if you are the author: so to convince me, let

us hear how you can dispraise me, and then I shall

know whether you have been able to compose what you

have just repeated.” Duncan instantly commenced in

the same measure, and continued, in ready and flowing

numbers, so to amuse those who were present, that the

gentleman was glad to make him stop, by giving him his reward. When our bard was travelling through

the Highlands to dispose of his poems in 1790, a forward young man came rudely up to him and asked,—“ An

viii

sibhse rinn Beinn-dbrain ?” to which the bard answered, “ Ud! ud! a ghaolaieh cha mi;’s ann a rinneadh Beinn-

dbrain comhladh ris na beanntaichean eile, ciann mu’n

d’rugadh tu-fein no raisethat is, “ Was it you that

made Beinn-dbrain?” To which the poet answered,

“Tut! tut! my good fellow, Beinn-dbrain was made along with the other mountains, long before either you

or I was born ; but I made a poem in praise of Beinn-

dbrain.”

We have already noticed that our author could not read,

and consequently could not write down his poems when

composed; but so tenacious was his memory, that he

could recite all his own verses, and great part of his

native bards. The first edition of his poems, published in 1768, was written by a clergyman from oral recitation,

and this may account for the incorrect division of the

lines, which in the former editions were more like prose

than poetry. These however, have been all corrected in

this present fifth edition, which materially improves the

verses; besides, several omissions and pieces have

been added, and the whole carefully compared with the

first, second, and third editions. The second edition

was published in 1790, the third in 1804, and the

fourth, after the death of the author, in 1833.

Edinburgh, March 1, 1848

AN CLAR-INNSEADH.

Taobh-dhuilleag. Blkr na h-Eaglaise-Brice, ... ... ... 13 Oran eile do Bhlkr na h-Eaglaise-Brice, ... 16 Oran do Thailbeart a bh’aig Ban-righ Mhiri, ... 22 Oran do’n Mhusg, ... ... ... 24 Oran do’n High, ... ... ... 26 Oran Mhorair Ghlinn’-Urchaidh, ... 30 Coire-Cheathaich, ... ... ... 36 Cnmha Choire-Cheathaich, ... ... 41 Oran Seacharan Seilge, ... ... ... 45 Iain Caimbeul a’ Bhanca, .. ... 47 Oran Ghlinn’-Urchaidh, ... ... ... 53 Oran an t-Samhraidh, ... ... 55 Oran do Chaiptin Geard Dhuneideann, ... 61 Cumha Ghilleasbnig Achaladair, ... 66 Cumha Chailein Ghlinn’-Iubhair, ... ... 70 Cumha larla Bhraid-Albann, ... ... 75 Marbh-rann Coilich, ... ... ... 78 Oran, mar gun deanadh nighean e, &c. ... 81

X &N CLAR-INNSEADH. Taobh(

Moladh Beinn-Dbrain, ... Oran d’a ch&le Nuadh-pbste, ... Oran do Leanabh-altrom, Oran Gaoil, Oran Sugraidh, Oran do’n Ghunna d’an ainm Nic-Cbiseam, Oran Diithcha, Oran Alasdair,

Oran do’u t-Seann Fhreiceadan Ghaidhealach, Oran do Reiseamaid Earra-Ghkidheal, ... Oran nam Briogsau, Oran do’n Eideadh Ghaidhealach, Oran nam Fineachan, Oran a’ Bhotail, Oran a’Bhranndaidh, Oran nam Balgairean, Oran do Chaora fhuaradh a ghibht, Oran Luaidh no Fucaidh, Oran Dhuneideann, Oran do dh’Iarla Bhraid-Albann, Oran do Reiseamaid Bhraid-Albann, Oran na Gksaid, Oran a’ Chhmpa, Oran do’n Inbhir, ... Cead Deireannach nam Beann, Oran do Charaide Thilear,

AN CLAK-INNSEADH. XI Taobh-dhuilleag.

Aoir an Tkilear, ... ... ... 179 Aoir Anna, ... ... ... 181 Aoir Uisdean Phlobair, ... ... ... 186 Aoir Iain Fhaochaig, ... ... 189 Moladh do’n Ghkelig’s do’n Phlob-mhbir 1781, 194

“ “ “ 1782, 197 “ “ “ 1783, 200 “ “ “ 1784, 202 “ “ “ 1785, 204 “ “ “ 1789, 207

Rainn Gearradh-arm, ... ... ... 209 Rainn do’n Phadhadh, ... ... 211 Rainn Claidheamh, ... ... ... 212 Rainn do’n cheud chbaird, ... ... 213 Raimi a Ghabhas Maighdean d’a Leanann, ... 214 Rainn I-Chalum-cille, ... ... 215 Marbhrann do chb, ... ... ... 216 An co-dhimaidh, ... ... ... 217 Marbh-rann an Ughdair dha fdin, ... ... 219 Oran do’n Ughdar, le Iain Mac-an-t-Saoir, 221

GRAIN GHAIDHEALACH,

&c.

BLAR NA H-EAGLAISE BRICE.*

AirFonn.—Alasdair a Gleanna-Garadh."

Latha dhuinn air machair Alba, Na bha dh’armailt aig a’ chuigse, Thachair iad oirnne na reubail, ’S bu neo-cibhinn leinn a’ chuideachd; ’Nuair a chuir iad an ratreud oirnn, ’S iad ’n ar ddigh a los ar murtadh, ’S mur deanamaid feum le’r casan, Cha tug sinne srad le’r musgan.

’S a dol an coinneamh a’ Phrionnsa, Gu’m bu shunntach a bha sinne, Shaoil sinn gu’m faigheamaid ciiis deth, ’S nach robh dhuinn ach dol g’a sireadh; ’Nuair a bhuail iad air a’ chdile, ’S ard a leumamaid a tilleadh, ’S ghabh sinn a mach air an abhuinn, ’S dol g’ar n-amhaich ann san linne.

’N Am do dhaoine dol ’nan dideadh, Los na rubalaich a thilleadh, Cha do shaoil sinn, gus na gheill sinn, Gur sinn fdin a bhite ’g iomain ;

* ’Se so ceud oran an Ughdair. C

14

Mar gu n racliadh cil ri caoirich, ’8 iad ’nan ruith air aodann glinne, ’S ann mar sin a ghabh iad sgaoileadh Air an taobh air an robh sinne.

Sin ’nuair thkinig each ’sa dhearbb iad Gu’m bu shearbh dhuinn dol nan cuideachd; Se’n triip Ghallta g’an robh chall sin, Bha colluinn gun cheann air cuid diubh: ’Nuair a thachair ribh Clann-Dbmhnuill, Chum iad cbmhail air an uchdan, D’fhhg iad creuehdan air an reubadh, ’S cha leighiseadh leigh an cuislean.

Bha na h-eicli gu cruitheach, srianach, Girteach, iallach, fiamhach, trupach; ’S bha na fir gu h-armach, fbghluimt’, Air an sonrachadh gu murtadh. ’Nuair a dh’aom sinn bharr an t-sleibh, Is mbran feum againn air furtachd, Na bha beb bha cuid dhiubh leoint’, ’S bha sinn brbnach mu ’na thuit ann.

Dh’eirich fuathas ann san ruaig dhuinn. ’Nuair a ghluais an sluagh le leathad; Bha Prionns’ Tearlach le chuid Frhngach, ’S iad an geall air teachd ’n ar rathad : Cha d’ fhuair sinn facal comand’ A dh’iarraidh ar nhimhdean a sgathadh; Ach comas sgaoileadh feadh an t-saoghail, ’S cuid againn gun fhaotainn fhathasd.

Sin ’nuair thainig mise dhachaigh. Dh’ ionnsaidh Ghilleasbuig o’n Chrannaich, ’S ann a bha e ’n sin cho fiata, Ri broc hath a bhiodh an garaidh ;

15

Bha e duilich aim san am sin, Nach robh ball aige r’a tharruinn, ’S mbr an diiibhail na bha dhlth air, Claidheamh sinnsireachd a sheanar.

Mbran iarruinn air bheag faobhair, Gu’m be sud aogas a’ chlaidheimh : ’S e gu lubaeh, leumnach, bearnach, ’S bha car cam ann amis an amhaich; Dh’ fhhg e mo chruachainse bruite Bhi ’ga ghiulan feadh an rathaid. ’S e cho trbm ri cabar fearna, ’S mairg a dh’fhairdeadh an robh rath air.

’Nuair a chruinnich iad nan ceudan ’N lb, sin air iSliabh na h-eaglais, Bha ratreud air luchd na Beurla, ’S ann daibh fein a b’ digin teicheadh ; Ged’ a chaill mi ann san km sin Claidheamh ceannart Chloinn an Leisdeir; Claidheamh bearnach a mhi-f hortain, ’S ann bu choltach e ri greidlein.

Am ball-teirmeisg a bha meirgeach, Nach d’rinn seirbhis a bha dleasnach ; ’S beag an diiibhail learn r’a chunntadh Ged’ a dh’ ionndrainn mi mu fheasgar, An claidheamh dubh nach d’fhuair a sguradh ’S neul an t-suthaidh air a leth-taobh ; ’S beag a b’fhiii e’s e air liibadh, ’S gu’m b’e diubhadh a bhuill-deis e.

An claidheamh braoisgeach bh’aig na daoine, Nach d’rinn caonnag’s nach tug buillean, Cha robh eugas air an t-saoghal, ’S mairg a shaoraich leis an cuimeasg;

16

An claidheamh dubhair an robh an t-aimhleas Gun chrios, gun chrambait, gun duille, Gun roinn, gun f haobhar, gun cheann-bheart, ’S mairg a tharladh leis an cunnart.

Thug mi leam an claidheamh bearnach, ’S b’olc an asuinn e sa’ chabhaig, Bhi ga ghiulan air mo shliasaid, ’S mairg mi riamh a thug o’n bhail’ e : Cha toir e stobadh na shthadh, ’S cha robh e Ikidir gu gearradh ; Gu’m b’e diubhadh a bhuill airm e, ’S e air meirgeadh air an fharadh.

Chruinnich uaislean Earraghaidheal, Armailt Ikidir do mhilisi, ’S chaidh iad mu choinneamh Phrionns’ Tearlach. ’S dhil aca r’a chhmp a bhristeadh ; ’S ioma fear a bh’ ami san hit ud Nach robh shbhailt mar bha mise, A’mheud sa dh’fhhg sinn ann san hraich, Latha bhhr na h-Eaglais’-brice.

ORAN EILE DO BHLAR NA H-EAGLAISE-BRICE.* Air an fhonn cheudna.

Ged a tha mi ’n so am chrilban, Ann an seann tigh udlaidh, uaigneach ; Bha mi roimhe mar ri cuideachd, Ged a thuit dhaibh mo chuir uapa:

* This Son^ was excluded bv the Author from three editions of his work printed for himself, because it was a Jacobite niece, and offensive to the Campbells, who always w ere his best patrons. It is here inserted for the first time, at the solicitation of many of the Bard’s admirers. It is generally

17

’S trie’ mi ’g amharc ris an aonach, ’M faic mi t’aogas Iain ’Ic-Rvtairidh— ’S na’m faicinn thu r’a’ tighinn, Dh’eireadh mo chridhe bho smuairean.

Dh’direadh m’inntinnse bho smalan, Mi bhi mar riut Iain ’Ic-Ruairidh ; Dh’innsinn duit n’a bhiodh air m’aire, ’S bhithinn ’farraid na bhiodh uam dheth, ’N Ik sin a thug iad na buillean, ’S mis’ chunnaic ’bhi ga’m bualadh ; Chaidh ’n teicheadh air taobh Righ Debrsa, ’S ann oirrnne ’thkinig am fuathas !

B’e sgeul an fhuathais r’a innse Gu’n do theich an Righ ’sa mhuinntir; Ghabh iad eagal roimh na buillean ’Nuair a chunnaic iad am Prionnsa ; Cha d’ fhan duine dhiu r’a chbile, Eadar Duneideann a’s Sruidhleadh ; ’S iomadh baile ’sa ’n robh pkirt dhiu ’Gabhail tkimh air teachd na h-bidhche!

Bha sinn gu misneachail, dkna, A’ dol a n-kird’ a dh’ionnsaidh ’n t-Sl&bhe, ’S mu’n deachaidh sinn ceart an brdugh Thkinig iad oirnne na reubail!

supposed, though erroneously, that it was the Poet’s first pro* duction ; but he himself states that the foregoing song was the first produce of his imagination, and composed immediately after the Battle of Falkirk, in 1745; whereas it isevident by the tenor of this song, though it goes under the name of the “ Battle of Falkirk,” that it was composed after the Battle of Culloden, in 1746. The lain Mac Ruairidh, it issaid, means Prince Charles Edward. For the set here given, we had re- course partly to oral recitation, and partly to Turner’s Collec- tion of Gaelic Songs; but, we must add, that, passing through the corrupted channel of tradition, it may now' be destitute of the merit which it once possessed.—ED.

18

Cha b’ fhada mheal sinn an ilrach, ’Nuair a sgknr sinn as a’ chdile; ’S ann a sin a bha’n drocb ckradh, Air na bha luchd eudaich dheirg ann

Rinn e cuideachadh d’ar naimhdibh Gu’n robb d\th comandaidh oirnne; Cha d’ fhuair sinn brdugh gu lamhach, ’Nhm do chhch bhi ’tighin’ ’n-ar cbmhdhail, ’S ann a theich sinn ann ar deanamh, ’S cha’n fhanamaid ri bhi cbmhladh, Cha’n fhacas roimhe a lethid O’n thugadh Ik Tnbheir-Lbchaidh.

Bha mis’ a’s Calum Mac-Phkruig, ’Siubhal ckthair agus mointich, ’S mar a teicheamaid san km ud ’S cinnteach gu’m biodh calldachd oirnne ; Ghabh na bh’agaim do luchd-beurla An ratreuta roi’ Chlann-Dbmhnuil], Sud a ghiorraicheadh an saoghal, ’Dhol ri aodann nam fear mbra !

B’e sud a ghiorraicheadh an saoghal Dhol a chaonnag ris a phbr ud Thain’ a chomhsachadh na noghachd As leth an Righ a’s na cbrach, ’S iomadh laoeh gu’n atha-laimhe Eadar Ceann-t-skile’s Srath-Lbcha A chuireadh, an guaillean r’a chbile, ’S bu mhbr am feum anns a’ chbmhraig.

Bu mhor am feum anns a’ chbmhraig ’Na fir mhbra Ma neo-sghthach; Eadar Chamshronach’s Chlann-Dbmhnuill, ’S na bha chbmhlain ann am pkirt riu

19

’S nam faigheadh iad cothrom na i'&nne Eadar iad-f4in a’s an nkmhaid: Dh’ ain-deoin na bh’ anns an Roinn-Eorpa Chuireadh iad Righ Debra’ ds ^ite.

Chuireadh iad Righ Debrs &s aite, Na bha Ghaidheil ann an Alba Na’m biodh iad uile mar bha iad, A’ bhliadhna thainig an armailt; Na’m biodh iad uile ri ch&le, Gu’m b’iad f&n na treun fhlr chhhna, G’am bu dixthchas a bhi crbdha Bha chbmhnaidh a measg nan Garbh-chrioch.

An lb sin a thug iad Cuil-fhodair, Cha robh fhortan ud ach searbh dhuinn, Choisinn Diitc-Uilleam ’san droch-uair ! ’S mbr an rosad e do dh’ Abba ; Chaill na cinnfeadhnaidh am fearrann ’S an tuath-cheathaim an cuid armacbd, Cha bhi oirnn ach ad a’s casag, An aite nan deiseachan balla-bhreae.

Cha bhi oirnn ach ad a’s casag, An bite nam breacannan ura; Stocainean a’s briogsa glasa, ’S iad air glasadh mu na gluinean ; ’Nuair chaill sinn ar n-airm’s ar n-aodach, Cia mar dh’ fhaodas sinn bhi sunntach ? Le’r casagan leobhar liath-ghlas, Nach robh roimhe riamh ’n-ar duthaicli.

Ca robh roimhu namh ’n-ar diithaich, Ach aodaichean lua riomhach ; ’S chaoidh cha b' ^igin am muthadh Gus ’n do chaill sinn ciiu na rloghachd,

20

Chaill sinn ris ar cuid do’n t-saoghal, Chaill sinn ar daoine’s ar ni ris ; Chaill sinn ar n-aighear’s ar n-dibhneas, ’S goirt an sgeul duinn bhi g’a innseadh.

’S goirt an sgeula bhi ga innseadh, Na chaidh dhith oirnn do na daoine, Na thuit dhiu latha Chuil-fhodair ; ’S a fhuair an dochann anns a’ chaonnaig, Thkinig an triip orr’ o’n culthaobh, Triiiir mu’n aon duin’ air an aodann ; ’S na’m faigheadh iad cothrom chise, Kinn iad diiibhail mu’n do sgaoil iad.

Cha robh meas air Clanna Ghkidheil O’n dh’ fhalbh Tearlach uainn air fbgradh Dh’ fhag e sinn mar uain gun mhhthaar Gun aobhar ghhire gun sblas, Sinn a’ gdilleadh do Shasunn ’Sa ’g firidh am feachd High Deorsa Cuid d’ ar n-iarrtas a’s d’ar n-athchmng E dhol dachaigh do Hanobher !

Bi’dh sinn fathast ann an dochas Gu’n tig Tearlach bg do’n rloghachd ’S nan tigeadh e oirnn a chlisgeadh, Dh’eireadh ar misneach’s ar n-inntinn, Dh’eireadh leat na h-uile duine ; ’S bhiodhmaid uile dhuit cho dlleas; An aobhar blair no’n Ikthair cumaisg, Cha bhiodh cunnart oirnn gu’n diobhradh.

Chaoidh, cha diobramaid gu brkth thu, ’S e’n achanaich a b’ fhearr leinn fhaotainn Gun tigeadh iad oirnn na Frkngaich, ’S Tearlach bhi air ceann nan daoine.

21

Dh’direadh Camshronaich o Loehaidh, Dbmhnullaich a’s Clann-an-t-Saoir leat; ’S cha robh an leithid anns na criochan O’n a chrlochnaich Clanna-Baoisge.*

Gu’n eireadh leat Clann-an-Alba, Laidir, neartmhor, feachdail, rioghail, Gu targaideach, armailteach, tartrach, Luchd nam bratach ’s nan cuilibheir; Hi km rusgadh nan lann glasa, Nam faobhar sgaiteadh, ’s nam plcean ; Builleach, guineach, beumach, buidhneaeh, ’S bu ehliuiteach an km dol sios iad.

Griogairaich gu’n fhailinn cruadail, Bha iad riamh, gu h-uasal rioghail, An km cogaidh, troid, no tuasaid, C’kit’ an cualas bonn d’am mi-chliii ? Dol an aghaidh teine’s luaidhe ; An am na ruaig cha b’iad a strlochdadh, ’S fhad’ sa leanas sibh r’ar dualchas, Cha tuit sibh le fuath luchd mi-ruin.

Eiridh gach fine bho thuath leat, Eadar uaislean agus islean ; Le toil an cridhe’s an durachd O’n a cbuir thu t’ high ’san fhlrinn ; Bi’dh sinn uile san aon run duit, O’n is ionnan chis mu’m bi sinn ; Ann a t’aobhar ’Thearlaich Stiubhairt On ’se do chrhnadh bheir slth dhuinn.

* A celebrated Fingallian tribe

22

ORAN DO THAILBHEART A BH’ AIG BAN-HIGH MAIRI.

Deoch slMnnte Righ Debrsa, Gu’n blainn air (Ms, Le onoir’s le buaidh Nan daoin’ nails’ tha ’na chbirt, Le Seanalair Hallaidh, Is Mkidsear Cothun, Gun di-chuimhn’ air Mkiri, Bean mhklta mo rilin.

Mo bheannachd gu brkth Aig a’ Bhan-righ nach beb ; ’S an aic’ a bha Mkiri, G’a h-krach’s i bg ; Bean shiobhalta, shkmhach, ’S i nkrach gu lebir; ’Nuair thdid mi ’n tigh-thkirne, ’S i phkigheadh mo stbp.

’S tu chumadh an cothrom ’S an onair ud rium, ’S a chuireadh a’m sporan Na dolair’s na criiin : Ged’ a dh’ blainn leann laidir, Ron Spkinteach is riim, ’S tu b’ urrainn a phkigheadh, S tu ’n kit’ air mo chul.

’Nuair thiginn leat dhachaigh Thar faich’ an rabhiu,

23

’S tu sinnt ann am bhreacan, Bu taitneach leam thu; Gu’n deanainn do thasgaidh, Far am faicinn do ghnuis, Mo Mhkiri dhonn mhaiseach, Air ’n do leag mi mo rim.

’S ann do nighean na Ban-rigb Thug mi gradh is mi bg, O’n a fhuair mi air Ikimh i, Cha robh failinn a’m Ibn; Fhuair mi cbir ort o’n chaiptin Nach tugainn seachad air br, ’S ge do rachainn am blkr leat, Cha ’n fhkgainn thu beb.

’S ann a fhuair mis’ an toiseach, Leis an fhortan a bh’ ann, A bhean is diriche pearsa, Thdid a mach sa’ chomand; ’S a dh’aindeoin na h-aoise, Cha dean i h-aogas a chall; Cha chaolaich a casan, ’S cha mho ghlasas a ceann.

Tha Mkiri cho bbidheach Hi mnaoi big tha san fir, ’S i gu’n uireasbhuidh fbghluim, Uasal, mbralach, grinn; ’S e m’ aighear’s mo shblas, Gu’m bheil i pbsta rium fhin, ’S ge’d a theirig dhuinn stbras, Gheibh sinn br aig an righ.

Bidh sinn uil’ aig righ Debrsa, ’S cha ghbraiche dhuinn ;

24

O’s ann aige tha ’n stbras Is coir air a’ chrim; Bheir e’m piiigheadh ’n-ar dorn dhuinu, ’S cha ’n iarr e oirnn dad g’a chionn; Gheibh sinn annart is aodach, Cho saor ris a’ bhiirn.

Cha n-eil trioblaid r’a chunntadh Air muinntir an r\gh, Ach miorag is siigradh, ’S bhi gu’n chbram do ni ; Ged’ a dh’ blainn na galainn, A h-uile car a theid dhlom. Cha trodadh mo bhean rium, ’S cha leig i’n t-aran am dlilth.

’S ann agams’ tha ’n leannan Nach eil feamach na br&n; ’S ’n nails’ tha na mala, Tha cuir a ceanail an c&ll, ’S tha mi fad’ ann am barail, Nach eil a coimeas fo ’n ghr&n; ’S ni mi pbrsan d’i daingeann, Mu bhios i maireann a’m dh&gh.

ORAN DO’N MHUSG.

’S iomadh car a dh’f haodas tigh’n air na fearaibh, Istheag’gu’ngabhiad gaolairantb nachfaighiad, Thug mi fichead bliadhna do’n chiad te ghabh mi, Is chuir i rithist cul rium, is bha mi falamh.

Is thhinigmi Dhundideann a dh’iarraidh leannain, Isthuirt an Caintin Caimbeul, ’s e’n geard a’ bhaile.

26

Gu’m b’aithne dha banntrach an kite falaich, ’S gu’n deanadh e kird air a cur k’m charamh.

Einn e mar a b’kbhaist cho mhath ’sa ghealladh, Thug e dhomh air Ikimh i, ’s am paigheadh mar ri; Is ge b’e bhios a’ febraich a h-ainm no sloinneadh, Their iad rithe Sebnaid, ’s b’e Debra’ a seanair,

Tha i soitheamh, suairce, gun ghruaim, gun smalan Is i cho krd an uaisle ri mnaoi san f hearann; Is culaidh a m’ chumail suas i, o’n tha i mar’rium, Is mbr an t-aobhar smuairein do’n fhear nach faigh i,

Leig mi dhlom Nic-Cbiseam ged’ tha i maireann, Is leig mi na daimh chrbcach an taobh bha ’n aire, Is thaobh’ mi ris an bg-mhnaoi, ’sann leam nach

aithreach, Cha n-eil mi gu’n stbras o’n phbs mi ’n ainnir.

Bheir mi fh&n mo bhriathar gu bheil i ro mhath, Is nach d’aithnich mi riamh oirre cron am falach, Ach gu foinneamh, finealta, dir each, fallain, Is i gu’n ghabid, gu’n ghiomh, gu’n char fiar, gu’n

chamadh.

Bithidh i air mo ghiulain, ’s gur math an airidh, Ni mi fhein a sgiiradh gu math’s a glanadh; Chuirinn ri an t-uilleadh ga cumail ceanalt, Is cuiridh mi ri m’ shuil i’s cha dibit i aingeal.

’Nuair bhi’s cion an stbrais air daoine ganna, Cha leigeadh nighean Dhebrsa mo phbca falamh; Cumaidh i rium bl anns na tighean-leanna, ’S pkidhidh i gach stbpan a ni mi cheannach.

Ni i mar bu mhiann leam a h-uile car dhomh, Cha-n innis i breug dhomh, no sgeula mearachd:

D

I

26

Cumaidh i mo theaghlach cho math’s bu mhath learn. Ged’ nach dean mi saothair no obair shalach.

Sgithich mi ri gniomh, ged nach d’rinn mi earras. Thug mi bbid nach b’ fhiach leam bhi ann a’m sgalaig, Sguiridh mi g’am phianadh, o’n thug mi ’n aire, Gur e’n duine diomhain is faide mhaireas.

’S i mo bheanag ghaolach nach dean mo mhealladh. Fbghnaidh i dhomh daonnan a dheanamh arain; Cha bhi failinn aodaich orm no anairt, 'S chaidh chram an t-saoghail a nis’ as m’aire.

OEAN DO’N EIGH.

’S i deoch slainnt’ an High is hill leinn, Sin an ioc-shlainnt’ hluinn, uasal, Bhi ga h-61 do dh’fhion na Spainte, No do phuinnse laidir, uaibhreach; ’Nuair a bhios i air a strhcadh Cho lan ’sa chumas na cuachan, Ge b’e Ikmh an dean i tachairt, ’S coir gu’m faiceadh e mu’n cuairt i.

’S mbr an sonas th’ ann san rioghachd, O’n chaidh an Righ so chrimadh, Ann san kit’ a bh’aig a shlnnsreachd, An d’fhuair a sheann-seanair cbir-dhuthchais; Albainn, a’s Sasunn, a’s Eirinn, ’Nis a’ geilleachdainn do ’n aon-fhear. Mar nach fhacas iad riamh roimhe O’n a chothaicheadh air thhs iad.

’S mbr an t-kdh a th’air an bigear, An treas Debrs’ a shuidh sa’ chathair,

27

Cha-n eil righ ann san Eoinn-eorpa, Chumas c&mhrag ris le claidheamh; ’S 6g a thoisicli e ri cruadal, ’S tha bhuannachd gu trie na lamhan, Fearann chaich ’ga shir thoirt uatha, ’S na h-uil’ aite fhuair e ghleidheadh.

’S iomadh kit’ an robh chuid armailt, Cliuiteach, ainmeil ’nuair a thkirnt’ iad; A choisichean lughar, calma, Is trup meamnach nan each Ihidir; Bha Eireannaich, Goill, a’s Sasnaich, ’Nan gaisgich an tir an nkmhaid, ’S mairg a thachradh air na fearaibh, ’Nuair a theannadh iad ri Ikmhach.

Anns na h-uile cks a’s cunnart, ’S mbr an t-urram fhuair na Gkidheil, ’S bha’ar greis ga ’n cuir an duileachd, Mar nach buineadh iad do’n phkirtidh; Ach ’nuair fhuair iad meas a’s creideas, ’S a chreideadh nach deanadh iad failinn, ’S iad bu sheasmhaich air an onair A thug lann-sholais d sgabart.

Bha iad bras a h-uile latha, Ri km catha dol ’sna blkraibh; Chaidh gach dhuine dhiu air chruadal, ’S ann orra bha buaidh gach Ikrach: Bha commisean aig gach bigear, ’S e toirt brdugh d’a bhataillean, ’S iad cho dlleas do Righ Debrsa, ’S a bhiodh na lebghain dha’n cuid klaich,

Bha chairt-iuil a’s cuibhl’ an fhortain, Bha sebid a’ chogaidh gu leir leat:

28

Ann sa h-uile blkr a bh’ aca, Rinn Mars na bu chbir dha fein dheth : ’N km do loingis bhi ’gan gluasad, Chuir JEolus fuaim le d’bhr&dean ; Thug Neptune cothrom a’ chuain duit ’S cb bha uat a dheanadh feum dhuit ?

Bha na Gearasdain cho daingean, ’S gu’m b’ amaideach dol gan sdisdeadh, Aghaidh Ikidir air gach balla, Chum nam Barag a bhi gleidhteach; Rampair krd nach rachte thairis, Batraidh’s canain, orra gleusta, Bu mhairg a bhiodh roimh an anail ’Nuair a theannadh iad ri gdisgil.

Gach righ a thbisich ’na t’ aghaidh, Ghabh iad mar roghainn an diubhadh, ’S ionnan sin’s mur dh’eirich dhaibh-san, ’S mbr a chaill iad air a’ chuis ud; Thug thu tarruinn bharr an Fhrangaich, ’S f huair thu ceanglaichean a’s cumhnant, Nach togadh e rithist t’angar, Mu’n direadh aimhleas ni bu mho dha.

Bha Ban-rigli Hungaraidh gbrach, ’Nuair a thbisich i ri strl riut; ’S cha bu ghlice Righ na Sphinte, Thbisich e gu dhna rnl-mhoil: Ged’ a bha ’n dithist ud Ikidir, ’S righ no dha a bh’ann ’sna h-Innsean, Fhuair thu dhiii gach cuis a dh’iarr thu, ’S tha na fiachan air an dtoladh.

Tha ’n Righ a nis’ mar is kill leis, ’Skbhailt a dh’ fhaodas e laidhe,

29

Tharruinn e gu tir a chabhlach. ’S cha-n eil feum air camp a ghleidheadh: Gach duine bha dha ’nan naimhdean, Chinn iad dha ’nan cairdean matha, ’S tha iad uile dha cho dileas, ’S dh’ fhuirich an t-siochadh sin fhathasd

An ceithir airdean an t-saoghail, Tha fearann is daoin’ aig Deorsa : ’S tha chinn-euglais ann’s gach kite Chum an shbhaladh o dhb-bheairt; Tha lagh is parlamaid aca, Chumail ceartais riu a’s corach ; ’S tha mheirl’ an deigh a casgadh, Sguir na creachan is an tbrachd.

Bi’ na h-uile diuc is iarla, Mar is miann leo’m fad is bed thu, ’S gheibh gach morair, a’s gach tighearn’. A h-uile dlithe is coir dhaibh; Tha daoin-uails’, a’s tuath an fhearainn Mar is math leo thaobh an storais; Tha luchd-ceaird a’ faotainn cosnaidh, ’S cha-n eil duine bochd gu’n phorsan.

Tha toradh am fhs na talmhuinn, Gu miosach’ arbharach, pbrach ; Chinn an spreidh gu bliochdach, baineor Sona, sliochdar, sailleach, feblmhor : Tha sitheann air sliabh gach garbhlaich, Sealgairean a’ faotainn spbrsa, ’S tha tighinn air iasg na fairge, ’S paillt an t-airgiod r’a linn Dhebrsa

’S mbr a rinn e dh’ fhearas-tighe, Sgaoil e h-uile maitheas oirnne,

30

Chuir e drochaid air gach alltan, ’S r&tich e na rkidean-mora ; Chuir e sgoil sa’ h-uile gleann, A los gu’m faigheadh ar clann fhghlum ; ’S gheibh sinn airm a’s eudach Gaidhleach, 0’s e’s fearr leinn gu bhi spbrsail.

’S e is airde do na flathaibh, ’S am mac-ratha o thiis bige, Ceannard laidir sna’ h-uil’ ionad, Air gach fine, ’s air gach sebrsa ; Tital Bhreatuinn a’s na Frhinge, Tha na banntan sin ’na phbca, Staoileadh Eirinn, stbidh na Creidimh, G’a chumail creideasach an brdugh.

Gu meal thu do chrun’s do chathair, T’uinem do chlaidheamh’s do mhbr-ehuis, ’S do theaghlach mbr, rioghail, cliuiteach, ’S an lii-chairt a’ bheil thu chomhnaidh ; Ge b’e uair a thig an aois ort, Na chaochlas tu bhkrr an t-sebil sin, Gu’m bi do mhac-bighre skbhailt, Ann a t’ kite mar is cbir dha.

ORAN DO MHORAIR GHLINN-URCHAIDIJ.

Sgeul a b’ait leam r’a innseadh, Mu’n bg aigeannach, ribmhach, Laoineach, bhasdalach, phriseil, Chaoineil, mhacanta, shiobhailt, A rinn gach heart a bha rioghail. Ann an ceartas ’sam flrinn, O thoiseach na stri* so thainig:

0 thoiseach na stri’ so, &c.

31

*S iomadh kit a’ bheil cliu ort, Nach ro’m pkirtich do dhiithcha, Sheas thu dkna gun churam, Gun fhailinn, gun lubadh, Ann san aite bu rvin leat, Far na gheall thu o thus a bhi cairdeach :

Far na gheall thu o thus, &c.

’S an km gluasaid, na carraid, Bha thu cruadalach, fearail, Mar bu dual duit o d’ sheanair, Choisinn buaidh ann an Gallabh, ’Nuair a bhuannaieh e’m fearann, Bha na Tuathaich gun anam, ’N deis an ruagadh’s an gearradh san kraich

’N deis an ruagadh’s an gearradh, &c.

Laoich ghleusda gun tioma, Bu mhor feum ann san iomairt, Nach g&lleadh le gioraig, Fhuair iad reite le milleadh, ’S cha bi ’n eucoir a shir iad ; ’S mbr t’ fheums’ air bhi sgileil, 0’s tu fein a tha ’n ionad nan armunn.

0’s tu fein a tha ’n ionad, &c.

Skr cheannard gach fin’ thu, Deagh mhaighstir nan gillean, ’S an comandair gun tioma, An tus aimhreit no iomairt, Nach dean parladh a shireadh Le d’ lanntaibh geur, biorach, Bhiodh calldach a’s iomain air nkmhaid :

Bhiodh calldach a’s iomain, &c.

’S bi do chinneadh mbr fhcin leat, Ann’s gach cunnart ’ean teid thu,

32

d iad gu fuileachdach, feumail, Bhualadh bhuilean a’s speicean; 'S honmhor curaidh ’na eideadh, Bid’s ullamh gu eiridb, An am dhuit a bhi ’g 4ibheach crois-tkraidh .

An am dhuit a bhi ’g dibheach, &c.

’S iomadh caraid mu’n cuairt duit, Eadar Bealach a’s Cruachan, Leis’m bu mhath thu bhi ’n uachdar Le neart tein’ agus luaidhe, ’S nan lann tana, geur, cruaidhe, Rachadh mar riut g’am bualadh, ’Nuair a thogadh tu suaiceantas arda:

’Nuair a thogadh tu, &c.

S ’nuair a sgaoilte do bhratach, Ri crann caol, direach, snaighte, Os ceann dhaoin’ air an fhaiche, Chluinnte gleadhraich nam marcach, Bu ghreadhnaiche tartar; Na cinn-fheadhna’s na gaisgich Le maoim bheirt’ a mach leo buaidh-larach :

Le maoim bheirt’ a mach, &c.

Reachdar, ardanach, morchuis’, Duineal, ceannsalach, seolta, Marcach hrd, nan each mhra, Bu mhbr srann, ’s bu mhath foghlum : Fasan Gallta gu lebir ort, ’S math thig ad a bhil bir dhuit, Air chul clannach bu bhbidhche ’measg Ghaidheal

Air chul clannach bu bhbidhche, &c.

Aghaidh mhacanta, chaoimhneil. Mhalta, mlieachair mar mhaighdin ;

33

Ann sa chom is glaine na ’n daoimein, T’ aigneadh uile le sbisle, Dkna, srnachdail mar shaiglidear. Cridhe soilleir gun fhoill Mar ghrian choimhneil a’ boisgeadh air fkireadh

Mar gbrian choimhneil, &c.

Suairce, slobhalta, fearail, Suil liontach, ghorm, mheallach, Bu chaol, finealta mala, Gruaidh ghrls-dhearg, channach, Beul bidhe bu taine, Cneas mln-gheal mar chanach, Cha-n eil ti a thug barrachd air t’killeachd

Cha-n eil tl a thug barrachd, &c.

Fhuair thu urram gach ciiise, O’n a b’ urrainn thu giulan ; ’Xam suidhe na chirte Far’m bu bonmhora dittcan, Bu riomhach do dhiuti, Bhi ckradh a’ chrhin, Air an righ d’am bheil duthchas an kite r

Air an righ d’am bheil, &c.

Sar chiiirtear na maise Dh’an robh elih air gach fasan, Fhuair iul ann an Sasunn Air na cuiseannaibh tagraidh, ’S e do thur a bha beachdail, Tha ’n diithaich Ikn aitis O’n a thkinig thu dhachaigh le fkilte .

O’n a thkinig thu dhachaigh, &c.

Skr phkitear an fhion thu. ’S tu dh’ bladh’s a dhioladb •

34

Fhuair thu fbghlum gach rioghachd, Meoir is grinne ni sgrlobhadh ; Bu tu sealgair na sithne Le d’ chuileabhair caol, d\reach, ’Nuair a thilrladh tu’m frith nam beann hrda

’Nuair a thkrladh tu, &c.

An am dhuit a bhi taghall Ann sa’ bheinn am bi ’n fhaoghaid, Leat bu mhiannach a glireadhainn, Fuaim mhiosar ri h-adhairc, Grimna glaice do roghainn, Gairm ghallanaich gaothair, ’Nuair a rachadh e ’n ddigh fir crkice:

’Nuair a rachadh e ’n deigh, &c.

’S ’nuair, a loisgeadh tu’m fhdar, Leis a’ ghunna nach diiiltadh, Bhiodh na peileirean du’-ghorm, Le teine ’gan stihradh Ri h-eilid na stuice, ’S bhiodh a ceithreannan briiite, Is do ghillean ’ga giulan £ fksach :

Is do ghillean ’ga giiilan, &c.

'S ’nuair a thearnta gu d’ bhaile Mu bidhche le farum, Bu ghleadhrach an talla, Tur greadhnach sin Bhealaich; Mdr chaoimhneas air t’aire, Bhiodh loinn air luchd-ealaidh Leis an sdinnte gach caithream a b’ hill leat;

Leis an seinnte gach caithream &c.

Mu chromadh na gr&ne ’Nuair a dhonnadh na speuran,

35

Gheibhte sollain a’s eibhneis, An tigh soilleir na feile, Gach cebl bu bhinne r’an eisdeachd. Co-flireagairt a chdile, An fhiodhall, ’s na teudan, ’sa chlbrsach:

An fhiodhall, ’s na teudan, &c.

Maduinn shoilleir ag ihridh, Gheibhte chomaine cheudna, Piob am folais ’ga spbiceadh, Feadain loma ’g an gleusadh, Dosa donna ri beus daibh, Cebl loinneil bu r(lithe, Sir chaithe’ na fbisd ann a t’ hros:

Sir ehaithe’ na feisd, &c.

’Si an trompaid’s na h-brgain, Bu ghlan pronndol is monmhor, ’Nuair a Ibmte gach corra-mheur Nach bu trbm air an t sorachan, Bu phuncail an toraman, Gu fonnmhorach, soirmeil. Ann an teaghlach a’ Mhorair ri hbhachd !

Ann an teaghlach a’ Mhorair, &c.

Talla flathasach, rloghail. An robh mathas, gun mhi-run, Gheibht’ an taghaich gu lionmhar, Do mhaithean na rioghachd, Sebl air caitheadh an fhiona, Uisge-beath’ ann am plosan, A’ sir ghabhail slos nan deoch slitinnte :

A’ sir ghabhail sios, &c.

Mar bu mhiannach leat fhaicinn Bhi gu fialaidh mar chleachd thu,

36

Miosail, miaghail, gun airceas, Uails’ is riomhadh a’s fasan ; Or lionmhor g’a sgapadh, Cluiche dian g’a chuir seachad, Air dMsnean, air chairtean, ’s air thkileasg;

Air dhisnean, air chairtean, &c.

Beus nach b’ ainneamh le d’ theaghlach, Bhi gu farumach, greadhnach, Cebl is aiteas gach bidhche,' Sebrnar laiste le coinnlibh; ’S e Gleann-urchaidh do staoile, ’S thu air Bealach a’t’ bidhre, Gu meal thu do ghrbim air an kite ,

Gu meal thu do ghrdim, &c.

COIRE-CHEATHAICH.*

'Se coire-cheathaich nan aighean siubhlach, An coire rimach, is urar fonn, Gu lurach, miad-fheurach, min-gheal, sughar, Gach lusan fliiar bu chubhraidh leam ; Gu molach, du-ghorm, torrach, luisreagach, Corrach, pluranach, dlh-ghlan grinn ; Caoin, ballach, ditheanach, canach, misleanach. Gleann a’ mhilltich, ’san honmhor mang.

Tha falluinn dhuinte, ga daingeann, diibailt’, A mhaireas iiinne, mu’n rhisg i Ibm, Do’n fheur is cul-fhinne dh’ fhiis na h-hrach, ’S a bharr air lubadli le driuchda trbm,

^ For the Tune of the above Song, see the Rev. Mr Patrick Macdonald’s “Collection of Highland Vocal Airs,” p. 20, No. 132.

37

Mu choire guanach nan torran uaine, A’ bheil luibh a’s luachair a suas g’a cheann : ’S am fksach guamach an cks a bhuana, Nam b’ kite cruaidh e, ’m biodh tuath le’n suim.

Tha trusgan faoilidh air cruit an aonaich, Chuir suit is aoidh air gach taobb a d’ chbm. M'm-fheur chaoracb is barra bhraonan, ’S gach lus a dh’ fhaodadh bhi ’n aodan thorn, M’an choir’ is aoidheala tha r’a fhaotainn, A chunna’ daoine an taobh so ’n Fhrking; Mur dean e caochladh, b’ e ’n t-aighear saoghalt’ Do ghillean aotrom bhi daonnan ann.

’S ann mu’n Euadh-aisridh dh’fhks na cuairteagan, Cluthor, cuachanach, cuanar, krd, Na h-uile cluaineag’s am bkrr air luasgadh, ’S a’ ghaoth ’g an sguabadh a null ’sa nail: Bun na cioba is bkrr a’ mh'dltich, A’ chuiseag dhireach, ’s an fhiteag cham; Muran brioghor, ’s an grunnasg honmhor, Mu’n chuile dhlomhair, am bi na suinn.

Tha sliabh na Ikirig an robh Mac-Bhaidi, ’Na mhothar fksaich, ’s na strkca trbm; Slios na bkn-leacainn, cha ’n i is tkire, ’S gur trie a dh’ kraich i ’n Ikn-damh donn : ’S na h-aighean dara nach tcid ’na bhk-thigh, A bhios le ’n klach gu h-krd ’nan grunn, ’S na laoigh gu h-uiseil a Ik ’sa dh’oidhche, ’S na h-uiread cruinn diii air druim Clach-fionn.

Do leacan caoimhneil, gu dearcach, braoileagach, Breac le faoireagan is cruinn dearg ceann;

F.

38

An creamh ’na chathraichean, am bac nan staidh- Stacan fraoidhneasach nach bu ghann: [richean. Am bearnan-br'ide, ’s a’ pheighinn rloghail, ’S an eanach mln-gheal, ’s am mislean ann; ’S a h-uile mir dheth, o’n bhun is isle G-u h-ionad cirean na crich is idl'd’.

’S riomhach cbta na creige moire, ’S cha n-eil am fblach a’ d’chbir ’san am, Ach mionan-cbinntich, o’s e bu nbsaire, Air a chbmhdachadh bhos is thall: Na lagain chbmhnard am bun nan srbnag, Am bi na sobhraichean, ’s nebinein fann, Gu bileach, febirneanach, milis, roineagach, Molach, rbmach, gach sebrs’ a th’ ann.

Tha mala ghruamach, do’n bhiolair uaine, M’un h-uile fuaran a th’ ann san fhonn; Is doire shealbhag aig bun nan garbh-ehlaeh, ’S an grinneal gainmhich’ gu meanbh-gheal pronn; ’Na ghlugan-plumbach air ghoil gun aon-teas, Ach coileach biiirn tighin’ £ grunnd eas Ibm, Gach sruthan uiseal ’na chuailean cul-ghorm, A’ ruith na sputa, ’s na luba steoll.

Tha bradan tarra-gheal sa’ choire gharbhlaich, Tha tigh’n o’n fhairge bu ghailbheach tonn, Le luinneis mheamnach a’ ceapa’ mheanbh-chuileag Gu neo-chearbach le cham-ghob crbm : Air bhuinne borb, is e leum gu foirmeil, ’Na eideadh colgail bu ghorm-glas druim, Le shbislean airgid, gu h-iteach, meana-bhreac, Gu lannach, dearg-bhallach, earr-gheal shorn.

S e Coire-cheathaich an t-aithir priseil, S an t-bite rioghail mu’m bidht’ a’ sealg,

39

Is bi’ feidh air ghiulan le l&mhach fudair, A’ cur luaidhe dhu’-ghorm gu dlu nan calg; An gunna gleusda, s’ an cuilean eatrom, Gu fuileach, feumanach, treubhach, garg, A’ ruith gu siubhlach, a’ gearradh shurdag, S’ a dol g’a dhubhlan ri ciirsan dearg.

Gheibhte daonnan mu d’ ghlacaibh faoine, Na h-aighean maola, na laoigh, ’s na maing; Sud bu mhiann leinn am maduinn ghrianach, Bhi dol g’ an iarraidh, ’s a’ fiadhach bheann, Ge d’ thigeadh siantan oirnn’ uisg’ is dile, Bha sebl g’ar dideann mu’n chiich san am, An creagan losal am bun na frithe, ’S an leaba-dhiona, ’s mi m’ shtneadh aim.

’S a’ mhaduinn chiuin-ghil, an km dhomh dusgadh, Aig bun na stiiice b’e ’n siigradh learn ; A’ chearc le sgiucan a’ gabhail tiichain, ’S an coileach cuirteil a’ dvirdail crbm; An dreathan surdail, ’s a ribheid chibil aige, A’ cur nan smuid dheth gu lughor binn ; An druid’s am brb-dhearg, le mbran iiinicb, Ri ceileir sunntach bu shlubhlach raun.

Bha eoin an t-sl&bhe ’nan ealtainn gle-ghlan, A’ gabhail bheusan air gheig sa’ choill, An uiseag cheutach, ’s a luinneag fein aice, Feadan speiseil gu reidh a’ seinn : A chuag, ’sa smebrach, am barr nan bgan, A’ gabhail brain gu ceblmhor binn : ’Nuair ghoir an cuannal gu loinneil guanach, ’S e’s glain’ a chualas am fuaim sa’ ghleann.

’Nuair thig iad cbmhla na bheil a’d’ chbirse Do’n h-uile sebrsa bu chbir bhi ann ;

40

Damh na croice air srath na mbintich, 'S e gabhail crbnain le drebcam &,rd; A’ dol san fheithe gu bras le h-eibhneas, A’ mire-leumnaich ri eildeig dhuinn; Bi sin an ribhinn a dh’fhas gu mileanta, Foinneamh, finealta, direach, seanng.

Tha mhaoisleach chul-bhuidh’ air feadh na duslainn Aig bun nam fiuran ’g an riisga’ Ibm, ’S am boc gu h-iitlaidh ri leaba chuirteil, ’S e ’ga burach le rutan crbm; ’S am minnean riabhach bu luime cliathaich, Le chuinnean fiadhta, is tiadhaich’ ceann, 'Na chadal guamach an lagan uaigneach, To bharr na luachrach ’na chuairteig chruinn.

Is honmhor cnuasach a bha mu’n cuairt duit, Hi km am buana, bu luaineach clann, Hi tionnal guamach, gu fearail, suairce, ’S a’ roinn gu h-uasal na fhuair iad ann ; Ceir-bheach ’na cnuacaibh, ’s an nead na chuairteig, I ’S a’ mini ’ga buannachd air cruaidh an tuim, Aig seillein riabhach, breaca, srianach, Le’n crbnan cianail is fiata srann.

Bha cus ra’ fhaotainn do chnomhan caoine, ’S cha b’ iad na caochagan aotrom gann, Ach bagailt mhaola, bu taine plaoisg, A’ toirt brigh a laoghan nam maoth-shlat fann Srath nan caochan, ’na dosa caorainn, ’S nam preasa caola, Ihn chraobh a’s mheang; Nan gallan lira, ’s nam faillean dliitha, ’S am barrach duinte mn chul nan crann.

Gach kite timchioll ’n am fksach iomlan. Mkm a’s fion-ghleann, ’s an Tuilm ’ga chbir

41

Meall-tionail l&imh ris, gu molach, tlathail,’ B’e chulaidh dh’krach an alaich big ;

! Na daimh’s na h-bildean am maduinn ch&tein, j Gu moch ag eirigh air reidhlean febir; | Greidhean dhearg dhiu air taobh gach leargain, i Mu ’n choire gharbhlaich, da’n ainm an Ceb.

CUMHA CHOIRE-CHEATHAICH.

Air Fonn,—“ The Flowers of Edinburgh." ’S duillich leam an caradh Th’ air coire gorm an fhksaich, An robh mi greis gam arach

’S a bhraighe so thall: ’S iomadh fear a bharr orm, A thaitneadh e r’a nadur. Na’m biodh e mar a bha e,

’Nuair dh’ fhkg mi e nail; Gunnaireacbd a’s lamhach Spuirt a’s aobhar gaire, Chleachd bhi aig na h-armuinn

A b’kbhaist bhi sa’ ghleann ; Finn na fir ud fhkgail— ’S mac Eoghainn t’ann an drksta. Mar cblacn an ionad ckbaig

An kite na bh’ ann.

Tha ’n coir’ air dol am fkilinn, Ged’ ithear thun a’ bhlkir e, Gun duin’ aig am bheil cks deth

Mu’n kit ann san km ; Na fdigh a bh’ ann air fhagail, Cha d’ fhuirieh gin air kruinn, ’S cha n-eil an kite-tkmha

Mar bha e sa’ ghleann.

42

Tha’m Baran air a shkracir. Is dh’fhartlaich air an tiiladh, Gun sgil aig air an nkdur

Ged’ thkinig e ann : B’ fhearr dha bhi mar b’ kbhaist. Os ceann an t-soithich chktha, ’S a liimhan a bhi lan d'i,

Ga fhsgadh gu teann.

Se m'ughadh air an t-saogbal An coire laghach, gaolach, A dhol a nis’ air faoin-tragh,

’S am maor a theachd ann : ’S gur h-e bu chleachdadh riamh dhuit, Bhi trusadh nan cearc biata, Gur trie a rinn iad siathnail,

Le pianadh do lamh; Is iad na’m baidnibh riabhach, Mu t’ amhaich’s ann ad’ sgiathan, Bhiodh itealaich a’s sgiabail

Mu t’ fhiaclan san Km • Bu ghiobach thu ri riaghailt, Mu chidsin tigh an iarla, Gar nach b’e do mhiann

Bhi cur bhian air an staing. •

Ged’ tha thu ’nis sa’ bhraighe, Cha chompanach le ciich thu, ’S na h-uile duine tair ort

O’n thainig tu ann ; ’S eigin diiit am fhgail Na’s miosa na mar thkinig, Cha taitinn thu ri ’n nhdur,

Le cnkmhan’s le cainnt: Ged’ fhaiceadh tu ghreidh uallaeh ’Nuair rachadh tu mu’n cuairt daibh,

43

Cha dean thu ach am fuadachadh Suas feadh nam beann;

Leis a’ ghunna nach robh buadhor* ’Sa mheirg air a toll-cluaise, Cha ’n eirmis i na cruaehan,

An euaille dubh, cam.

’S e ’n coire chaidh an deis-laimh. O’n tha e nis gun f heigh aim, Gun duin’ aig am bheil speis diu,

Ni feum air an ciil; O’n tha iad gun fhear-gleidhte, Cha’n fhuirich iad r’a cheile, ’S aim a ghabh iad an ratreuta

rieach reidhlean nan liib. Cha n-eil pAs an ruadh-bhuic, An coille no air fuaran, Nach b’ eigin da bhi gluasad

Le ruaig feadh na duthch’; ’S cha n-eil a nis’ mu’n cuairt da, Aon spuirt a dheanadh suairceas, Na thaitneadh ri duin’-uasal

Ged’ fhuasgladh e chii.

Tha choille bh’ ann san fhrith ud, Na cuislean fada, direach, Air tuiteam a’s air cAonadh

Sios as an rusg; Na pris sin a bha brloghor Nan dosaibh tiugha, llonmhor. Air seacadh mar gu’n spiont’ iad

A nlos as an uir; Na faillenean bn bhbiche, Na slatan is na h-6gain, ’S an t-kit am biodh an smebracc,

Gu mbdhar a sdinn cihil:

44

Tha iad uil’ air caochla, Cha d’ fhuirich fiodh na fraoch ann; Tha mullach bharr gach craoibhe,

’S am maor ’ga thoirt diii.

Tha uisge srath na dige, Na shruthladh dubh gun sloladh Le barraig uaine llogh-ghlais

Gu mi-bhlasda grannd; Feur-lochain is tachair An cinn an duileag-bhaite, Cha n-eil gnis tuille fas

Anns an ait’ ud san am ; Glumagan a’ chathair, Na ghlugaibh domhain, samhach, Cho tiugh ri siithan cktha,

’Na lathaich’s na phiam; Sean bhhrn salach ruadhain Cha ghlaine glirunnd na uachdar, Gur coltach ri muir ruaidh e,

Na ruaimle feadh stang.

Tha ’n t-ait an robh na fuarain Air fhs na chroitean eruaidhe, Gun sbbhrach, gun sail-chuaich,

Gun lus uasal air earn ; An sliabh an robh na h-eiidean, An aite laidhe’s diridh Cho Ibm ri ckbhsair faille,

’S am feur chinn e gann : Chuir Alasdair le gheisgeil A’ ghreidh ud as a cheile, ’S air learn gur mbr an eucoir

An fheudail a chall; Cha lugha ’n t-aobhar miothlachd, Am fear a chleachd bhi tiorail,

46

A' tearnadh a’s a’ direadh Ri frith nan damh seang.

Ach ma’s duine do shliochd Phhruig A thdid a nis’ do’n aite, ’S gu ’n cuir e as a Ikraich

An thchran a th’ ann, Bi’dh ’n coire mar a bha e, Bi’dh laoigh a’s aighean ddr ann, Bi’dh daimh a’ dol san damhair,

Air fhsach nam beann ; Bi’ buie s’na badain bhlktha, Na brie san abhuinn laimh riu, ’S na feigh an srath na lairig’

Ag krach nam mang; Thig gach ni gu’ hbhaist, Le aighear is le hbhachd, ’Nuair gheibh am Baran bairlinn,

Sud fhhgail gun taing.

ORAN SEACHARAN SEILGE.

Luinneag.

Chunna' mi Vt damh dorm 'S na h-eildean.

Direadh a' bhealaich le cheile: Chunna' mi 'n damh donn

'S na h-eilrean.

’S mi tearnadh d Coire-cheathaich, ’S mbr mo mhighean’s mi gun aighear, Siubhal frlthe rfe an latha,

Thilg mi ’na spraidhe nach d’rinn feum dhomh. Chunna' mi 'n damh donn, dec.

46

Ged’ tha bacadh air na h-armaibh, Ghleidh mi’n Spainteach thun na sealga, Ge do rinn i orm do chearbaich.

Nach do mharbh i mac na h-eilde. Chunna' mi 'n damh donn. dc.

’Nuair a dh’&rich mi sa’ mhadainn. Chuir mi innte fiidar Ghlascho, Peileir teann is tri puist Shas’nach,

Cuifean asgairt air a dh&gh sin. Chunna' mi 'n damh donn, dc.

Bha ’n spor iir an deis a breacadh, Chuir mi iiille ris an acuinn, Eagal driiichd bha mutan craicinn,

Cumail fasgaidh air mo cheile. Chunna' mi 'n damh donn, dc.

Laidh an eilid air an fhuaran, Chaidh mi farasta mu’n cuairt d’i, Leig mi ’n deannal ud m’a tuairmse,

Learn is cruaidh gu’n d’rinn i eiridh Chunna' mi 'n damh donn, dc.

Kainig raise taobh na bruaiche, ’S chosg mi rithe mo chuid luaidhe; ’S ’nuair a shaoil mi i bhi buailte,

Sin an uair a b’ iiird’ a leum i. Chunna' mi 'n damh donn, dc.

’S muladach bhi siubhal frithe, Hi la gaoith’, a’s uisg’, a’s dile, ’S hrdugh teann ag’ iarraidh sithne,

’Cur nan giomhanach ’nan <5igin. Chunna' mi 'n damh donn. dc.

47

’8 mithich tearnadh do na gleannaibh O’n tha gruamaich air na beannaibh, ’8 ceathaich duinte mu na meallaibh,

A’ cur dalladh air ar Idirsinn. Chunna' mi 'n damh down, &c.

Bi’ sinn beb an dbchas ro mhath, Gru’m bi ’chuis ni’s fhearr an ath la’; Gu’m bi gaoth, a’s grian, a’s talamh,

Mar is math leinn air na sl&bhtibh. Chunna' mi 'n damh donn, &c.

Bithidh an luaidh ghlas ’na deannamh, Siubhal reith aig conaibh seanga; ’8 an damh donn a’ sileadh fala,

’8 iibhachd aig na fearaibh gleusda !

IAIN CA1MBEUL A’ BHANCA.

Iain Chaimbeul a’ bhanca, Gu’m faiceam thu slan, Fhir a chumail na diiimh,

’Gam buineadh bhi mbr: Lc d’ chridhe fial, fearail, A thug barrachd air each. An iomadaibh cits

A thuilleadh nan slbgh. Fhuair thu meas, nach eil bichiont’ A measg Bhreatunnach, Banc an bir bhi fo d’ sgbid, Ann an cbir dhleasanach ; Na th’ ann, cha n-e’m beagan Is e’m freasdal ri d’ stkit, Fo leagadh do Ikmh

’8 gu freagradh do bhebil.

48

’S tu marcach nan srann-each. Is farumaich ceum, Le’m falaireachd fein

Gu farasta fbil: Air diollaid nan ciirsan Bu dubailte sr^in, ’S tu bhuidhneadh gach reis,

A shiiibhlabh an rbd. Na h-eich bhearcasacb, chalma. Bhiodh garbh, cumachdail, Is iad gu h-anmadail, meamnach, Le’m falbh gruileumach, Cruidheach dlh-thairgneach, Mear, ainfheasach, fuasgailteach, Ceannardach. cluas-bhioraeh.

Uallach gu lebir.

B’e do roghainn a dh’armachd. An targaid chruinn ur. Gu ineanbb-bhallach dlu,

Buidh’, tairgneach, cruaidh, sebk , Is claidheamh chinn-airgid Cruaidh, calma nach lub, Lann thana gheur- chiiil

Gu daingean a’d dhbrn ; Mar ri dag’ ullamh, grad, A bhiodh a shnap freasdalach, Naeh biodh stad air a shraid Ach bhi ’mach freagarrach ; Fudar cruaidh sgeilceara Am feadan gle dlhreach, A’d’ Ihmhan geal, mine,

’S cuilibhear caol, gorm.

Bu cheannard air feachd thu, ’N am gaisge no feum,

49

Fear mianeachail treun A b’ f hiosrach’s gach sebl;

A fhuair fbghlum a’s fasan, Is aiteas g’a reir, Tur paillte le ceill

A’ cur aignidh am mbid. An am suidhe na cuirte, No dbbladh an t-seisein, An uchd barra no binne, ’S i t’fhiriim a sheasadh: Deagh theangair gu deasput, Bu fhreagarrach cainnt, A bhuidhneadh gach geall

’S a chumadh a’ chbir,

’S e do shugradh bha earailteack, Ceanalta, suairc, ’N km tional nan uaislean

Mar riut a dh’ bl; Gu failteachail, furanach, A chuireadh tu suas, Gach duine do’n t-sluagh,

Ga’m buineadh bln d’ chbir : Na diixcan bu rlomhaiche, A chit’ ann am Breatunn, Is bu chompanach rlgh thu, Le flrinn’s le teisteas, Fhir ghreadhnaich bu sheirceile Sheasadh air blkr, Fo ’n deis bhiodh Ikn,

Do lastainean bir.

’S math thig dhuit san fhasan, An ad a’s a’ ghruag, Air an deasachadh suas

Am fasan an t-slbigh;

50

Gtt camagach daite, Lan chaisreag a’s chuach, Gu bachlach mu’n cuairt,

Lo maise ro mhor : Tha gach ciamh mar do mhiann, Air an sriiamh cumachdail, Fiamh dhonn, torrach, trbm, Gun bhonn uireasbhuidh, Amlagacb, cleachdach, Cruinne, cas-bhuidh, tlk, Cho gasta ri barr,

Th’ air mac san Koinneorp’;

’S i t’ aghaidh ghlan, shoilleir, Bba caoinmhneil ro shuairc. Caol mhala gu ghruaim,

Suil mheallach bu bhbidhch’; Gnbis iiilidh mar chanach, Bu cheanalta, snuadh, Min, cannach, do ghruaidh.

Mar bharra nan rbs. Cha n-eil ailleachd air ekch. Nach tug pkirt urram dhuit; Foinneamh, finealta, direach, Deas, fior chumachdail, Calpa, cruinn, cothromach, Corrach, gu d’ shhil, Gun chron ort a’ fas,

O mhulach gu brbig.

Do smaointeannan glice, Le misnich’s le ceill, Do thuisge ghlan, gheur,

’S deagh thuiteamas bebil: Gun tuirsneadh, gun bhristeadh, Gun trioblaid, fo’n ghrein

51

A b’ fhiosrach mi fein, Is misd thu bhi d’ chbir.

’S ioma gibht’ a tha nis, Lionmhor trie minig ort, Ibl a’s fios, muirn a’s mios, Pliir a’ measg finnich thu, An uaisle le spiorad, Air mhireadh a’d’ chkil, ’S tu iriosal, bbigheil,

Cinneadail, coir.

Gheibhte sud ann ad’ thalla, Flon geal is math tuar, Deoch thana gun druaip,

Is i fallain gu pbit; Bhiodh sunnt agus faru.n An aire an t-sluaigh, Deagh ghean anns an uair,

A’ teannadh r’a h-bl; Anns an tigh bu mhbr seadh, Leis nach dragh aithnichean. Muirn a’s caoin, a bhios air fheadL, Cupa’s glain, canachan. Coillearan airgid, Dreos dhealrach an ceir. Feadh t’aitreimh gu leir,

Is iad paillte gu lebir.

B’e do mhianu a luchd-ealaidh, Rob sgalanta chruaidh, Le caithream cho luath,

’S a ghearradh na mebir ; Puirt shiiibhlacha mbeara, Is fior alloil cuir suas, An talla nam buadh

Bu bharrail mu’n stbr

52

Cruitean ciuil, torman ur, Is e gu dlii ruith-leumnach ; Feadain lom, chruinne, dhonn, Thogadh fonn mireanach; Clkrsach le grinneas, Bu bhinn-f haclach fuaim, ’S cha tilleadh tu ’n duais,

’Nuair a shireadh tu cebl.

’S iomadh kit’ am bheil do charaid. A d’fharraid mu’n cuairt, An deas a’s an tuath,

Cho dleasnach’s bu chbir ; Diuc Earra-ghaidhleach ainmeil, Ceann-armaillt’ nam buadh, Leis na dhearbadh Ikmh cbruaidh,

Is ris an d’earbadh gu lebir; An t-Iarla cliiiiteach g’an duthchae Bhi ’n Tiir Bhealaicb, A chuir an ruaig le chuid sluaigh, Air na fuar Ghallaich ; Mbrair Loudon nan seang-eaeh. Ard sheanalair camp’, Fhuair urram comand,

Far na bhuidhinn na sebid.

Tha iomadh cks eile Nach ceilinn san uair, Tha tarruinn ort buaidh,

A mhaireas ri d’ bheb; Fuil rioghail air lasadh A mach ami ad’ ghruaidh. Cur t’aignidh a suas

Le aiteas ro mhbr; Tha bimntam a’s leirsinn, Gu leir ann ad’ phearsa,

53

Fhir shunntaich na feile, Sgeul eibhinn a b’ ait leam, Na ’ra faicinn a’ mMreach Le kbhachd’s le miiirn Bhi’d’ chkradh fo ’n chrim

An aite Righ Deors1.

OK AN GHLINN’-UKCHAIDH.

Mu’n tig ceann bliadhna tuille, Cha bhi sinn uil’ an Tor-a’mhuilt;

Theid sinn thar na bealaichean, Do’n fhearann an robh ’n tins :

Far am bheil ar dllsean, Ann san fir am bheil ar cuid ;

’S an t-kit’ an cbir dhuinn cr'iochnachadh ’S an tiodhlaicear ar cuirp.

Is ann an Clachan-an-diseirt, Bu ghrinn bhi ann an diugh,

Suidhe ’n eaglais mhiorbhailteich, An dasg bu riomhach cur ;

Ag (iisdeachd ris na dh’innseadh dhuinn. Am fear bu shiobhalt guth ,

Is e toirt sgeul a’ Bhiobaill duinn, ’S a bhrigh a’ tigh’n’ gu buil.

(Ueannan blkth na tioralachd, An ro mhath ’n cinn an stuth,

I'ar am bheil na h-innseagan, Am bheil an s\ol an cur:

Cinnidh arbhar craobhach ann Cho caoin-gheal ris a’ ghruth,

Gu reachdmhor, biadhor, brioghor, Trbm, torach, liontach, tiuth.

54

Bu chridheil bhi sa’ gheamhradk ann, Air bainnsean gheibbte spurt;

Fonn-cheol rdidh na piobaireachd, Cha bhiodh sgios mu sgur :

Fuaim nan tend aig fidhleirean, A sheinneadh sios na cuir ;

’S an luinneag fein aig nionagan, Bu bhinne mhillse guth.

Gheibhte bradan fior-uisg ann, A’ direadh ris gach sruth ;

Eoin an t-sldibh’ gu lionmlior, ’S na milltean coileach dubh ;

Earba bheag an sgrtobain, ’Na minnein chrion’s na buic,

’Sa ghleann am bheil na frttheachan, ’S na glomanaich ’nam bun.

O’n a thkinig mi do’n fhearann so, Cha ’n fhaigh mi pris an ebin,

’S cha n-eil fath bhi bruidhinn Mu’n f hear-bhuidh’ air’m bi ’n crbc •

Cha b’ionnan’s bhi mar b’kbhaist domh, Aig brkighe doirc-chrb,

Far am bidh na Ikn-daimh, Ni ’n damhair ann sa’ cheb.

Mo shoraidh do Ghleann-urchaidh Nan tulchan glasa febir,

Far an bheil na sealgairean, ’S a fhuair iad ainm bhi cbrr ;

A’ dlilreadh ris na garbhlaichean, Am biodh greidh dhearg na’s lebir

’S bhiodh gillean trbm le eallachan A dh’f hiigadh tarbhach bbrd.

55

’S an uair a thigeadh dhachaigh leo, Gu’m b’fhasanta bhur sebl,

A’ suidhe ’san tigh-thbirne, ’S bhi dkmhsa max- ri ceol:

Cridhealas r’a cheile, ’S na bein a bhi g’ an bl;

’S cha ’n fhaicte cixis ’na h-digin An am eigheach air an stbp.

OEAN AN T-SAMHKAIDH.

’Ncair thig an skmhra’ geugach oirnn, Theid sian nan speur o’n ghmamaicixe,

Thig tins a’s bias a’s aoibhneas— Theid gach ni g’a reir am buadhalachd.

Thig feart le neart na greine oirnn, Ni ’n saoghal gu leir a chuartachadh ;

Thig teas o slios ’nuair dh’eireas i Ni feum, ’s cha treigear uainne e.

Bidh pbr ann an fir ghraisearan, Chur sil ann san tim ghnathaichte;

A’ toirt bi'igh as an iiir nadurra, O’n bhlar gu ’bhkrr a ghluaiseas e:

Gu reachdmhor, breac, neo-fhkillineach, Ti-om-chuilleanach, garbh-ghiaineanach,

Gu diasach, riabhach, caileanach, Gu biadhchar, lan, ’nuair bhuainear e.

’S glan faileadh nan geug liobharra, Mu ghkradh nan seud lionmhora.

Am biodh ailleagain gle rxomhacha Le blkths a’ sir chur snuadh orra;

56

Gu h-ubhlach, peurach, fioguiseach, Gian, brloghor, dlomhair, guamaiseach

Gach srkid is killidh grineachan, Mar phaileas righ r’an cuartachadh.

’S ro ghreannar gach gleann fior-mhonaidh, Cur lomhaidh ghrinn an uachdar air ;

Gach lus le bhkrr cno’ mhiorbhailteach, A’ fks fo mhile suaicheantas:

Gu duilleach, lurach, dltheanach, Gian, riomhach, lionmhor, cuacbanach,

Gu ropach, dosach, misleanach, Gu millteachail, min, uain’-neulach.

Bidh fonn air gach neach nadurra, Bhiodh sealltainn gach ni gnkthaichte,

Am blkr lom a’ cur dreach fksaich air, Gach Ik cur strkc neo-thruaillidh air;

Gu molach, torach, blkth-mhaiseach, ’S na craobhan lan do chnuasachdan

Gu h-urar, dii-ghorm, kileanta, Le frasan blktha, bruaidleanach.

Bi’dh gach frith gu llontach, feurach; ’S theid na feigh ’nan dideadh suaicheanta,

Gu h-uallach, binneach, ceumanach, Grad-leumanach, bior-chluaiseanach;

Gu crbcach, cabrach, cdir-ghealach. Gu mangach, eangach eildeagach,

’Gan grianadh sa’ mhios chditeanach, Air slios an t-sl&bh’ mu’n cuartaich lad.

Bidh laogh ri taobh gach aighe dhiii, ’Nan laidhe mar is coir dhaibh ;

Bidh gach damh a’s mang co-aighearach, ’Nuair thig Fil-leathain roid orra:

57

Bu tuille loin a’s saoghail, Do gach neach a ghabhadh gaol orra,

Bhi trie ag amharc caol orra ’S ag eisdeachd gaoir an crbnanaich.

Bidh maoisleach a’ chinn ghuanaich, A’ cur dreach a’s snuadh a’s tuar oirre,

’S i tilgeadh cag a’ gheamhraidh A chuir gart a’s greann a’s fuachd oirre:

O’n thkinig blathas an t-Samhraidh oirnn, Cuiridh ise mkntal ruadh oirre,

’S tha inntinn ghrinn g’a r<5ir aice, Gu fallain, fditheaeh, fuasgailteach.

Bi’dli am minnein iirar meanbh-bhallach, Gnos tioram air a ghnuis bu sgeinmeile;

Gu mireanach, liighor, anmadail, Ri slinnean na h-earb an guailleachan.

Bu chlis feadh phreas mu an-moch iad, Gu trie fo iochd nam meanbh-chuileag,

Gu sgrideil, gibeach, gearr-mhasach, An sliochd d’an ainm na ruadhagan.

Bi’dh gacb creutair failinneach, A bha greis an cas na fuaralachd,

A’ togail an cinn gu h-libhachdach, O’n a thkinig blkths le buaidh orra :

Na h-eoin sa’ phong a b’kbhaist daibh, Gu ceblmhor, fonnmhor, fkilteachail,

Feadh phreas a’s thorn ri gkirdeachas, Gun chas a dh’fhkgadh truaillidh iad.

’S neo-thruaillidh am per lionmhor ud, ’S gur speiseil grinn a ghluaiseas iad ;

Le’m beus a’ seinn mar fhldhleirean, Gur h-eibhinn binn ri m’ ehluasaibh iad:

58

’S glan luinneagach, fior-inntinneach, A’ chanain-chinn thig uapa-san ;

’S iad gobach', sgiathach dreanach Gu h-iteach, dlonach, cluaineiseach

Bidh an coileach le thorman tiichanach, Air chnocaibh gorra a’ durdanaich,

Puirt fhileanta, cheolmhor, shiubhlacha, Le ribheid dliiith chur seol oirre ;

Gob crom nam poncan lughora, ’S a chneas le dreach air a dhublachadh.

Gu slios-dubh, girt-gheal, ur-bhallach, ’B dk chirc a’ sugradh bbidheach ris.

Thig a’ chuthag sa’ mh\os cheitein oirnn, ’S bi’dh riabhag ’na seuchdan comhladh ri,

’S an dreathan a’ gleusadh sheannsairean Air a’ gheig is aird a mhbthaicheas e.

Bidh chbill’ gu le'ir ’sna gleanntaichean, Air chrathadh le h-dbhneas canntaireachd.

Aig fuaim a’ chuanail cheannsalaich, Feadh phreas, a’s chrann. a’s bganan.

Na doireachan coill’ bu diomhaire, ’S na croinn mu’n iadh na smeoraichean

Th&d gach craobh an ciataichead, Bidh caochla fiamh a’s nebil orra ;

Gu meanganach, direach, sniomhanach, Theid cridhe nam freumh an sbghaireachd,

Le trusgan ur g’a mheudachadh, Bar-guc air mheuraibh nbsara.

Bi’dh am beith gu euisleach, fiuranach. Gu failleanach, slatach, ur-fhasach ;

Thig snothach fo ’n chairt a’s druisealachd, Bidh duilleach a’s rusg mar chbmhdach air .

59

Le bruthinn theid bridh na duslainn Ann am barrach dlvi nan bganan’

Gu pliiranach, caoin, maoth-bhlasta, Mo roghainn do shnaoisean srbine e.

’S a’ bhiolaire luideaeh, shriom-chluasach, Ghlas, chruinn-cheaunach, chaoin, ghorm-neulach

Is i fas glan, uchd-ard, gilmeanach, Fo barr-geal, iomlan, sbnraichte;

Air ghlaic bu taitneach cearmontan, Le seamragan’s le nebineanan ;

’S gacb lus a dh’fhaodainn ainmeachadb. Cur anbharra dhreach bbidhchead air.

Gur badanach, caoineil, mileanta, Cruinn, mopach, mln-chruthach, mbgunach.

Fraoeh groganach, du’-dhonn, grls-dearg, Barr cluigeanach, s'mnteach, gorm-bbileach ;

Gu dosach, garach. uain-neulach, Gu cluthor, cluaineach, tolmagaeh ;

’S a’ mhil ’na fudar gruaige dha, ’Ga chumail suas an spbrsalachd.

’S i gruag na deataich riomhaich i, ’S mbr a brlgh’s is bonmhor buaidh oirre,

Ceir-bheach nan sgeap a’ sinntinn oirr’, Seillean breac feadh tuim ’ga chnuasachd sua ;

Gu cianail, tiamhaidh, srann aige. Air bbarr nam meas a’ dranndanaich,

Bhiodh miann bhan-bg a’s bhaintighearnan ’Na fhbrdaich ghreannar, gbuamaisich.

Is e gu sriteach, riabhach, eiar-cheannach, Breac, buidh’, stiallach, srian-bhallach.

Gobach, dubhanach, riasgach, iargalta, Hi gnaomh gu dian mar thuathanach :

60

Gu surdail, grunndail, deanadach. Neo-dh\omhanach ’na uaireannan

’S e faileadh lusan fiadhaiche Blii’s aige bhiadh ’sa thuarasdal.

Gach tkn is kirde chruinnicheas J)o’n hiridh uile ghluaiseas iad;

Thig bliochd a’s dkir gun uireasbhuidh. Craobh krd air cuman gruagaiche ;

Na h-aighean is bige l&daire, Nach d’fhiosraich trath nam buaraichean ;

Bidh luinneag aig ribhinn chid duinn dhaibh, ’Gam brlodal cihin le duanagan.

’S fior ionmhuinn mu thriith noine Na laoigh 6ga chbir na buaile sin,

Gu tarra-gheal, balla-bhreac, bbtainneach, Sgiathach, druimionn, sroinnioim guailleach;

Is iad gu lith-dhonn, ciar-dhubh, ckraideach, Buidh’, grtsionn, erh-dhearg, suaicheanta,

Seang, sliosracli direach, skr-chumpach, Cas, bachlach, bkrr an suainiche.

Bidh foirm a’s colg air creutairean, Gu stoirmeil, gleust’ ’g ath-nuadhachadh;

Le forgan torchuirt feudalach, An treud, ’s an sp”eidh, ’s am buachaille:

An gleann, barrach bileach, r&dhleanach. Creamh, raineach, rdisg a’s luachaireach,

’S e caoin, canach, mm-chruthach, ceutach, Fireach, sleibhteach, feurach, fuaranach.

Bidh mlonntain, cam-bhil, ’s sbbhraichean, Geur bhileach, Ibnach, luasganach,

61

Cuthair-thalmhanta, ’s carbhainu chrbc-clieannach G-harg, amlach, rbraach, chluas-bhiorach,

Sughan-lkire, ’s fkileadh ghrbiseidean ; Lim lilidh’s rbsan cuachanach,

Is elann-bheag a’ trusadh leblaichean, Buain chbrr an cbs nara bruacbagan.

Bi’dh’m blkr fo strkc le uraireachd, Oidhch’ iuchair bhriiinceach, cheb-banach,

Gach srkbh ’sa barr air liibadh orr’ Le cudthrom an druchd’s le Ibdalacbd ;

Na phaidearan lionmhor, cuirneanach, Gu bnoghmhor, sughmhor, sblasach ;

Cuiridh ghrian gu dian ’na smiiidean e, Le fiamh a’ gniiis san bg-mhaduinn.

Nuair a dhearsas a gniiis bhaoisgeil, Gu fial, flathail, fiamh, geil, caoimhneil oirnn,

Thig mathas a’s gnlomh le saibhireachd, Chuir loinn air an Roinn-ebrpa so ;

Le aoibhneas greine soillseachadh, Air an speur gu reidh a spaoileas i,

Cur an ccill gach feum a rinn i dhuinn, C’a f'hoillseachadh ’s g’a mhbideachadh.

ORAN DO CHAIPTIN GEARD DHUNEIDEANN.

A bhliadhn’ a chruinnich an campa, ’B a thkinig an trioblaid,

Bha Donnachadh bg Caimbeul* Air cheann na Milisi;

Duncan Campbell was a captain in the Argyleshire militia during the troubles of 1745. After the battle of Culloden, he was sent with a company of soldiers to punish the “ rebels” in the Catholic districts of Moidart and Arisaig. In this unpleasant situation, he behaved with moderation and forbearance to the

O

62

Fear urramach, seblta, Bu mhbr fbghlum a’s misneach,

G’an tarruinn an 6rdugh Ann an cbireanaibh miosail.

’S mbr do mheas aig na daoine, Bh’air do thaobh ann san uair sin.

A’ dol air an adhairt, Ann an aghaidh an fhuathais ;

’Nuair bu bhraise bha ’n teine, A’s fras pheileir mu’n cuairt dhuit,

'S ann air thoiseach na h-armailt, A dhearbh thu do chruadal.

Ann an latha Chuil-fhodair A’ dol an toiseach a’ bhatailt,

’S mbr a b’fheairrd’ iad thu rompa, A thoirt daibh brosnachadh facail

Fir Ghlinn-urchaidh bha’d dhdigh, ’S bu tu roghain a chaiptin,

Ge bu Sheanalair hrd thu, B’ fhiach thu ’n t-kite bhi agad.

’S cha do smaointich thu gealtachd, ’S cha b’ fhasan leat curam,

’S ann a bha t’inntinn a’ togail An km losgadh an fhhdair:

’8 nan geur lannan glasa Bhi le braise ’g an riisgadh,

poor Highlanders, and, besides gaining applause from all the people in that country, he has been rewarded with the unfading praises of the two great contemporary poets, Macdonald and MacIntyre. The former says that Campbell refused to execute the severe orders of the “ Butcher.”

“ Cha chuircadh e’n gniomh an t-ordugh Bha fo’n fheoladair ’na phaten.”

Mr Campbell was appointed captain of the city-guard of Edin- burgh in 1751; he died in 1774.

63

Bu tu ceannard an fheachda Nach gabhadh feachda no lubadh.

Bu cheann-feadhna deas calm thu. Nach robh cearbach ad’ ghaisge,

’Tarruinn suas do chuid daoine, ’Nuair a sgaoileadh a’ bhratacfc.

Dh’4irich leatsa buaidh-laraich. Anns gach chs a chaidh seachaa,

’S na fhuair thu do phairti Rinn thu ’n aireamh thoirt dachaigh.

Ceann na c^ill’ a’s na cuideaehd, Bu mhbr tuigs’ agus reusan,

Am fear misneachail cliuiteaoh, Comhlan hr do shliochd Dhiarma.d :

Tha t’ aigne mar lebghan, Chuir thu mhran an gniomh dheth;

Led’ chainnt bhunailteich phuncail, Shr chompanach iarl’ thu.

Dhearbh thu fein a bhi suairce, Ann an uails’ a’s an glaine,

’S ioma’ car air gach taobh dhiot, Air am faodainn do shloinneadh,

Shliochd nan cbmhlan bu chaoimhneile 0 thigh Achaloinne,

Do’n fhuil is hirde shliochd Dhiarmaid, Tha ’n dream chiatach g’am bheil thu.

’S e meud na h-uaisle tha’d chorp, Tha sir chuir mosgladh a t’ inntinn,

Bu mhor t’fheum anns a’ chogadh, ’Nuair a b’ oifigeach righ thu :

Rinn thu gnothach do chitirdean, Gu nbdurra dileas,

64

’S clih a chosnadh o d’ n^imhdean, ’Nuair a thkinig an t-siochaidh.

A Bhliadhn’ a thogadh na creachan, ’S a loisgeadh aitreamh nan garbh-chrioch,

’S mbr a rinn thu g’am bacadh. 0 luchd nan casagan dearga ;

A liughad beannachdan bhochdan, A rinn thu chosnadh san ion sin,

Tha gu siorruidh am freasdal, Hi bhi leasachadh t’ anma.

Cha b’e t1 fhasan bhi ’n t\ Air cuid nam fior dhaoine bochda,

Ach an leigeadh roi’d’ liontaibh, Anns gach tir air ’n do chroisg thu ;

’Nuair bhiodh chch aims na cuiltibh, Ri spuinneadh’s ri robadh,

’S ann a bhiodh tu le d’ dhaoine A mach air aodann nan cnocan.

Bha thu tebm’ air gach feara-ghleus, A’ shiubhal garbhlaich an t-sl&bhe,

Bu tu roghainn an t-sealgair, A dhol a mharbhadh na h-dilde,

Ann am fasach na coille, Na ’n doire na gdige,

Bu tu nkmhaid a’ choihch, Is moich a ghoireadh sa’ cheitean.

’S math thig fdileadh cruinn uasal, Mu’n cuairt air do bhreacan,

Bonaid ghorm a’ bhil shiod’ ort ’S peiteag riomhach do’n tartan ;

Brbg theann air dheagh chumadli Mu’n troidh is cuimeir air faiche,

65

’S air do chalpannan soilleir. Osain ghoirrid a’s gartain.

’S math thig claidheamh geur cuil on, Lann hr nan trt chlaisean,

Tana, faobharach, fuileach, Aotrom, guineach, geur, sgaiteach,

Dias chuimeir do’n stkilinn, ’S i sphirt an ceann aisneach,

Ann an iomachar uallach, ’S an crios guaile san fhasan.

Paidhir dhag air do ghiulan, B’e do run a bhi d’ shiubhal,

Mar ri cuileibhir deas, aotrom. Gunna caol a’ bheoil chuthainn,

Adharc ehuimeir an fhudair, Elasg chhl-bhuidh’s benl luthaidh,

Sgiath bhreac nam ball dlhtha, Lann sgriubhte ’na h-ubhall.

Cha mhios thig dhuit biodag, Cho maith ’sa thigeadh o’n cheardaich,

Snlomhan llonmhora, croma Air a’ cois dhromanaich, chargnaich,

’S i gu finealta, sgeanail, Direach, tana, gle sgeanamhail,

Eadar bhonn agus mhuineal, An taoim ’san duille’s a chrambait.

Bha thu uasal a’ tighin,’ Air gach slighe tha ’n taic riut

’S cha do leig thu-fein a rithist, Bonn do’n t-slighe ud seachad

Fhir bu shlobhalta bruidhinn, Bu tu breitheamh a’ cheartais,

66

S&r phbitear na dibhe, G’an robh ’n cridhe fial, larsuinn.

’S gach car a chaidh dhlotsa, Ann an rioghachd na h-Alba,

Cha chualas do mhi-chliu, Air do sgriob feadh nan garbh-chrioch ;

Aig feobhas do gliiulain, Bha chilis ud duit ainmeil,

Le barantas dubailt Fhuair thu cliu na cliar-sheanachaidh.

CUMHA GHILLEASBUIG ACHALADAIR.

Gur muladach tha sinn, Mu Miikidsear Achaladair, E bhi dliith air an kireamh, ’Nuair thkinig each thairis oirnn , Chaidh gacli duine g’an kite, ’S an leth-phigheadh ’ga tharruinn ac’, ’S ann tha esan air fhiigail, Anns an kraich gun charachadh.

Bu cheann-feadhna deas calm’ thu ; ’N km dhuit falbh as an fhearann so, Air thoiseach na h-armailt’, Far ’na dhearbh thu do cheann-ardachd, Chaidh tu null air muir dhii-ghuirm, ’S bhi ’ga stikradh le maraichean, Dol ma choinneamh nam Frkngach, Is iad ’nan ckmp air gach gearasdan.

Bha thu cruadalach, dkna, Anns gach cas a bhiodh barraichte,

67

A’ dol air t’adhart ’sna blkraibh, Bu neo-sgkthach ’gan tarruinn thu ; Thug sin thu gu kite, ’S theireadh ckch gur tu b’airidh air, Bha do mhisneach a’s t’ eblas, Mar a dh’ fhbghnadh do sheanalair.

Bha t’ aigneadh mar lebghan, An am m6r- chuis le fearaehas : Brais a’s krdan le chdile An km feuma no cabhaige, Lkmh chruaidh air chill sgeithe, Cho treubhach ’sa b’ aithne dhomh ; ’S an km bhualadh nan speicean, Cha robh ddisinn an ceangal riut.

Be do mhiann na h-airm ghaisge, Bhi gu h-acuineach, farumach ; Cuilibhear caol, snaighte, Nach do dhiult a snap aingeil duit, Lann thana, gheur, stkilinn, Chruaidh, Ikidir gu gearradh, ’N ddigh spionnadh do Ikimhe, Bhiodh do nkmhaid-sa gearanach.

f i Ann an latha blkr Champaidh, ’Nuair bhuail an t-saighead an Seanalair. Chaidh a lot anns an kraich, ’S dh’fhkg ckch a’ call fala e, Thug thu mach e air ghiiilan, ’Sin an tiirn nach robh aithreach dhui-t ’N km suidhe na chirte, ’S gach aon chilis b’e do charaid o.

’S e Ik Phealan-housein A rinn an diiibhail gu h-ath-ghoirid,,

68

’Nuair a thuit an comandair, A’ b’ aird’ air na fearaibh ud, Air a! phiocaid a bha thu, Os ceann cliaich fhuair thu barantas, Ann an onair na rloghachd, ’S an rlgh fhad’s bu mhaireann thu.

Ge do theireadh luchd-faoineachd, An taobh so gu h-aineolach, Gu’n do thearainn sliochd Dhiannaid Gun reubadh, gun ghearradh ann ; ’Nan sealladh iad direach, ’S gu’m bi ’n fhlrinn a chanadh iad, ’S inbr ar call le Elgh Dehrsa, O’n a thhisich a charraid so.

Chaidh Gilleasbuig a bhualadh, Thain’ an luaithe ’na deannaimh air, Far nach fhaiceadh e naimhdean, ’S craobhan hr da ’gam falach air; Thuit misneach na phirti A bha ’n la sin an caramh dhuit, Bha ’n taic air am fhgail ’Nuair a bha thu gun anail ac’.

’Nuair a thhinig a’ ghhsaid, Thug fios do bhhis thairis duinn, Bu mhuladach, crhiteach, Do bhrhthair, ’s do pheathraichean ; Do chleamhnan gu h-hraid, ’S do chairdean a bharrachd orr’; ’S bu mhbr an cion-fhth air, ’S ’na bha air an aire-san.

Bha thu math an am slochaidh, Gu slobhalta, farasta,

69

Cho uasal a’t’ inntinn, ’S gu'm bu ghrinn gach ni chanadh tu; Mar bu dual duit o d’ shinnsreachd Thaobh gach linn a chaidh tharad diu, Cruaidh a sheasamh na 1'irach, ’S bhi blkth an km cathranais.

Bu tu maighstir na tuatha, ’S an deagh uftthdaran fearruinn, An km phigheadh a1 mhkil duit Cha bu ghnk leat bhi talach air ; ’S tu nach sealladh gu miothur Air an ni thoirt a dh’aindeoin uap’, ’S e bu mhianach le t’ inntinn, lad a chinntinn mar raineach dhuit.

Bu tu cridhe na feile, Ceann na c&H’ a’s a’ cheanaltais, Bu mhath labhairt a’s leirsinn, ’N km dhuit fein bhi measg aithnieheann Skr phbitear an fhlona, Lamh ’dhioladh nan galan thu ; Marcach sunntach eich cheumnaich, Bhuidhneadh r&s ann an cabhaig thu.

’S an deireadh an t-samhraidh, Thug do nkimhdean an airc dhuit, ’Nuair a fhuair iad o’n chkmp thu, Air comand a’ mhbr challa dhuinn, ’S aobhar mulaid a’s ckmpair, Do gach aon duine dhearcadh ort. Bhi cluinntinn do bheusan, ’S gun thu-fdin a bhi maireann ae\

70

CUMHA CIIAILEIN GHL1NN-IUBHAIK.

' Smaointean truagh a th’air m’aigne, Dh’ fhhg orm smuairean, a’s airsneui, An km gluasad am leabaidh,

Cha chadal ach dtiisg ; Tha mo ghruaighean air seachadh, Grim dion uair air mo rasgaibh, Mu’n sgeul a chualas o’n Apuinn,

A ghluais a’ chaismeachd ud duinn’. Fear Ghlinn-iubhair a dhlth oirnn, Le puthar luchd-mi-ruin, Mo sgeul duthach r’a innseadh

Thu bhi d’ shineadh ’san fair; ’S truagh gach duine do d’ dhilsean, O’n a chaidh do chorp priseil. An ciste chumhainn, chaoil, dhionaich,

’b ann an lion-anart hr !

B’e sin an corp aluinn, ’Nuair bha thu roimhe so d’ shlkinte, Gun chion cumachd no fks ort,

Gu foinnidh, dhieheil, deas, hr; Suairce, foisinneach, fhillteach, Uasal, iorasal bkidheil,

* Mr Colin Campbell of Glenure in Appin, was the youngei brother of Duncan, laird of Barcaldine. He was appointed factor on the forfeited estates of Locheil and Ardsheil; he was shot by an unseen assassin, while passing through a wood. A French soldier called Allan Breac Stewart, was said to be the assassin, but it is somewhat doubtful, as he denied it, after an exile of many years in France. Mr Campbell left a widow, Janet, daughter to the Honourable Hugh Mackay, Esq. of Bighouse, in Sutherland- shire ; and two daughters, one of whom was afterwards married to the earl of Caithness. This beautiful Elegy was composed, in the bard’s tenderest strain, immediately after the murder. He calls the deceased his foster brother, from which it is probable that th« poet’s mother had nursed Campbell.

71

Caoimhneil, cineadail, chirdeil, Gun chron r’a rkit’ air a’ chill:

Lira do ghliocas, ’s do leirsinn, Gu dan a misneachail, treubhach, Gach hit1 an sirte gu feum thu,

’S ann leat a dh’eireadh gach cilia : B’e do choimeas an dreagan, No ’n t-seabhag ’sna speuraibh, Co bu choltach r’a cheile,

Ach iad f&n agus thu ?

’S cruaidh an teachdair a thhinig, ’S truagh mar thachair an drhsta, Nach do sheachainn thu ’n t-kite,

'N do ghlac am bas thu air thus; Suas o chachaile ghhraidh, Fhuair thu ’n acaid a chrhidh mi, ’S gun do thaic a bhi laimh riut,

'Nuair ghabh iad fhth ort o d1 chul. Air do thaobh’s thu gun chbmhradh, ’San km ’n do chaochail an deb uat, T’ fhuil chraobhach, dhearg, bhbidheach

A’ gabhail dbrtadh ’na bruchd, Le gnxomli an amadain ghbraich, A bha gun aithne, gun eblas, A reic anam air stbras,

Nach do chuir an trbcair a dhiiil.

B’e ’n cridh’ gun tioma, gun deisinn. Gun kdh, gun chinneas, gun cheutaidh, A chuir Ihmh a’d’ mhilleadh gun reusan,

Le cion eeill sgus tiiir ; ’S e glac mar chomhaiT an eucoir, ’S bochd an gnothach mar dh’eirich, Dh’fhkg e sinne fo euslaint,

Is e f&n ’na f hear-cuirn ;

72

’S ged nach shmhach a leaba, Le eagal a ghlacadh, Cha n-e tha mi ’g acain,

Ach mar a thachair do’n chilis; An t-armunn deas, tlachdmhor, A tha ’n drast’ an Ard-chatain, An deigh a chkradh an tasgaidh,

An aite cadail nach diiisg.

Se do chadal gu slorruith, A dh’ fiig m’ aigne cho tiomhaidh, ’S trie smaointeannan diomhaiu ;

A’ tigh’n’ gu dian orm as hr, ’S trbm a dh’fhhs orm an iargainn, Is goirte thrsa na’m fiabhras, Mo chomhalt aluinn, deas, ciatach,

An deis a reubadh gu dlii; Mile mallachd do’n liiimh sin, A ghabh cothrom a’s filth ort, A thug an comas do’n Ihmhach,

’Nuair chuir e ’n splunteach r’a shiiil: Sgeula soilleir a b’ aill leam, Gu’n cluinnt’ am follais aig chch, E bhi dol ri cromaig le fkradh,

Gus am miosa dhii-sa na dhuinn.

Ge b’e neach a rinn plot ort, Le droch dhurachd o thoiseach, Bu dima ’chuis dha tigh’n’ ort-sa,

Na do lotadh as ur; Bha ’na rim bhi gu h-olc dhuit, ’S gun a chridh’ aig aodann a nochdadh, ’S ann a thhin’ e shmhach mu’n chnocan,

’S a ghabh ort socair o d’ chid. ’S e mo dhiiibhail a thachair, An am do’n fhiidar ud lasadh,

73

Nach robh ad’ chkirdean an taic riut, Na bheireadh aicheamhail did;

’S a liughad fiuran deas, tlachdmbor, Nach gabhadh curam ro’ bhagra, A chuireadh smuid ris an Apuinn,

A chionn gu’m faiceadh iad thu.

’S trbm a ghkigh sinn an 'lobairt, A chuir ar nkmhaid a dhith oirnn, Ged’ tha ’n aichmhail gun dioladh,

Thig fhathast bontan mu’n chuis, Chuireas ckch an staid iosail, Air son an killeagain phrtseil, Bh’ ann san kite mar fhirean,

A chleachd firinn a’s cliu : ’S bochd an naigheachd r’a kireamh, Gur ann an nasgaidh a tha thu, Nach tkinig fhathasd mu’n chks ud,

Na dheanadh kbhachd thoirt duinn ; Ach air fhad’s gam hi dkil ann, Cho ceart’s tha mi ’g rkite, Bi’dh an fhalachd ud pkighte,

Mu’n t&d an gamhlas air chub

’S iad na fineachan Ikidir, Bu mhath a ghabhail do phkirte, An High, a’s Diuc Earra-Ghaidheal.

Nach fhaiceadh fkilinn a’d’ chuis ; larla dligheach Bhraid-Albann, Air thus a’ tighinn gun chearbaich, ’S gur iomadh fear armach,

A cheasadh calma r’a chid; Mac-Aoidh’s a luchd-leanmhainn, Leis an direadh suinn nach bu leanbaidh, Na laoich bhuidhneach, mhbr, mheamnach,

Le’n lannan ceanna-bheairteach, cuil; H

74

Mac-Dhbmhnuil duibh, ’s Clann-Charashroia, ’S gu lebir a thighearnan ainmeil; ’S fhad o’n cliuala sinn seanachas,

Gu’n do dhearbh iad an cliu.

’S ghabh thu kite le brdugh, Air pkirt do Shrath-lbcha, ’S cha b’ ann air ghaol stbrais,

’Na los am pbrsan thoirt did; Ach a sheasamh an cbrach, Le mend do cheist air an t-sebrs’ ud, ’S an bighre dleasnach air fbgradh,

G’am bu chbir bhi sa’ chkirt: ’S ge do theireadh luchd-faoineachd, Gu’n robh t’ aire-sa daonnan, ’Bhi sgainneart nan daoin’ ud,

’Na ’n leigeadh sgaoilteach air chul; Chlte fhathasd a’ chaochla, N’am faigheadh tu saoghal, Gur e bhi tarruinn luchd-gaoil ort,

As gach taobh, a bha d’ rim.

Bu tu cridhe na feile, Dh’ fhks gu tighearnail, ceutach. An Ikthair bhreitheimh Dhuneideann,

’S trie a rditich thu ciiis ; ’S oil leam ckradh do eheud-mhna, ’S bg a’ bhanntrach a’d’ dhdigh i, Lion ckmpar gu leir i,

O’n dh’eug a edile deas, iir ; Fhuair mi ’n sealladh nach b’^ibhinn, An uaigh mu d’ choinnimh ’ga re'iteach, ’S truagh gach comunn thug sheis dhuit,

O’n chaidh thu-f&n anns an hir, S gun dkil a nis ri thu dh’&ridh,

’S e dh’fhkg mise fo euslainnt, Bhi ’n diugh ag innseadh do bheusan,

’S nach tig thu dh’eisdeachd mo chliii.

CUMHA IARLA BUR A ID-ALB ANN.* ’S truagii r’a ^isdeachd an sgeul

Fhuair mi fein tuille’s luath: Rinn an t-eug ceann na ceille

'S nam bens a thoirt uainn ; Cha n-eil leigh tha fo ’n ghrein,

Dheanadh feum dhuit ’san uair : ’S bochd a’d’ dhdigh sinn gu leir.

’S cha n-eil feum bhi ’ga luaidh.

Tha do chkirdean laidir, honmhor Anns gach tir a tha mu’n cuairt;

’S o na dh’f hitg an aighneadh iosal, Do chorp prlseil bhi ’san uaigh :

Is iad mar loingeas gun bhi dionach, Fad o thir air druim a’ chuain;

’S tusa b’urrainn an toirt sabhailt, Ge do bhiodh an gabhadh cruaidh.

’S ann an diugh a chaidh do chhradh ’A eiste chRr ’sa’n leabaidh fhuair:

Is muladach a’d’ dhdigh an traths’ A’ chuid is airde do d’ dhaoin’ uails’.

Tha gach duin’ agad fo phramh, ’S goirt an cas am bheil an tuath ;

’S iad do bhochdan a tha craiteach ; Thugadh an taic Ikidir uap’.

’S iomadh dilleachdan bg, falamh. Bha le h-ainnis air dhroch shnuadh,

Seann daoine’s banntraichean fanna Bha faotainii beathachaidh uat;

* “ June 26, 1782.—Died, at Holyrood-House, in the 86th year of his age, John Campbell, Earl of Breadalbane, &c. &c. His heir- male and successor is John Campbell of Carwhuin, Esq.’ — Weekly Magazine, Vol. L V.

76

’S aim bu truagh a’ ghaoir a bh’aca, ’S debir gu frasach air an gruaidh,

Caoineadh cruaidh, a’s bualadh bhasan, ’S bhi toirt pairt d’am fait a nuas.

’S muladach an nochd do dhiithaich, ’S dubhach, tursach, tha do sbluagh ;

Cha ’n loghnadh sin, ’s mbr an diiibhail An tionndadh so thigh’n oirnn cho luath;

Am fear a b’kbhaist bbi le durachd Gabhail ciiram dhiu gach uair,

Dh’fhhg iad ’na laidhe ’san uir e Far nach duisg e gu lii-luain.

’S ann an trkthaibh na Feill-brlde Thainig crtoch air saoidh nam buadh.

’S Ibm a thug an t-eug an sgnob oirnn, Och! mo dhlth cha teic a luathas,

Bhuail an gath air flbth na firinn Bha ’gar dionadh o gach cruathas;

’S goirrid leann do r<5 ’san kite, Ged’ their ckch gu’n robh thu buan.

Cha do sheall thu riamh gu h-losal Air ni chuireadh sios an tuath :

Bu chhl-taic dhaibh anns gach kit thu, ’S tu bha ghnk ’gan cumail suas.

Cha bu mhiann leat togail hmhlaidh ; Sin a’ chilis d’an tug thu fuath;

Bha thu faotainn gaol gach duine, 'S ghleidh thu’n t-urram sin a fhuair.

Bha thu leirsinneach le suairceas; Dh’fhks a’d’ chbm an uaisle mhbr

Ciall a’s misneach, mar ri cruadal, Fhuair thu’n dualchas sin o d’ shebrs’.

Bha thu fiosrach, glic, neo-luaineach; Bha t’inntinn buan anns a’ chbir.

77

O’n a thog iad air ghiiilan slnaigh thn, ’S aobhar sin a luathaich deoir.

Cha n-eil eibneas ann am Bealach, Cha n-eil farum ann, no ceol;

Daoine dubhach, ’s mnathan galach, A’s iad gun ealaidh ach am bron.

O’n a chaidh do ghiulan dachaigh O’n mhachair air mhuthadh sebil,

’N kit an eididh sin a chleachd thu, Ciste, ’s Idine, ’s brat do’n t-srbl.

Nam bu daoine bheireadh dhinn thu, Dh’eireadb mllltean air an tbir,

0 bheul Tatha gu Lathurn-iochdrael), Sin fo chis duit agus cbrr:

Far an d’fhks na gallain fhlor-ghlan, A’s iad honmhor ann gu lebir,

A rachadh togarrach ga d’ dhloladli, Nach obadh dol s\os le debin.

’S ann tha ’chuis ni’s fearr mar tha i, Dbchas Ihidir thu bin beb

Am measg nan aingeal a tha’m pkrras, Ann an ghirdeachas ro mhbr:

Gur e ’n Tl a ghlac air Ihimh thu, Thug ’san kite sin dhuit cbir

Air oighreachd is fearr na dh’fhkg thu, An kros kdhmhor Righ na glbir.

Ged’ tha’m fear a thig a’t’ kite Thall an trhths’ thar chuaintean mbr,

Guidheam dlu gu’n tig e skbhailt, Soirbheas krd ri cul gach sebil;

A dh’ fhaotainn seilbh air an t-saibhreas, ’S air an oighreachd sin bu chbir;

A ghabhail ciirarn d’a chuid fearainn, ’S d’a chuid daoine, sean a’s bg.

78

MAKBH-RANN COILICH.

An cuala sibh an t-sealg, A bha ainmeil air feadh nam bailtean,

Einneadh i san anamoch, ’S cha b’ fhearr dhuinn i bbi sa’ mhaduinn ;

O’n a’ bha i cearbach Le dearbhadh, ’nuair chaidh i seachad,

Cumaidb sinn am foirin, Gu’n robh ’n dorch ann, ’s nach fheudte faicinn.

’S ole an obair oidhche Le coinnlean, ged’ theid an lasadh,

Gunnaireachd dhaoin’ 5ga; ’S i ghbraich a thiTg a mach iad.

Chual’ iad ’sna h-uil’ kite Am breamas a rinn Phruig,

’Nuair a dh’innis e do chhch e, Gu’n tkinig an croman-lachdunn ;

Bheireadh e na bbidean Gur mbr e, ’sam broilleach glas air,

A’s gu’n do laidh e direaeh Air clrean mullaich na h-aitreibh ;

Mur cumadh a’ chbmhl’ e, Gu’m biodh na h-eoin air an sgapadh ;

Nach mbr a bhiodh beb dhiu, Gu’n lebn mu’n tigeadh a’ mhaduinn.

Sin ’nuair ghlac an sealgair, An gunna bh’ air an ealchainn,

’S chuir e luaidhe gharbh innte, Dairearach do’n acuinn Shasn’aicb;

Chiim e sud r’a shealbhan, ’S gu’m b’ fhearr gu’n rachadh i seachad,

’S ann a rinn e marbhadh, A b’ ainmig a leithid fhaicinn ;

79

’Nuair a las am fudar, ’S e ’a dviil gu’n deanadh e thapadh,

’S e coileach an dimain, A bha ’na chruban sa’ chlapail.

B’e sin an coileach bbidheach, Bha cuid air fiamh an bir dheth,

Cuid eile mar na rbsan, ’S bha mbran deth mar an sneachda.

Bu leathann a chrbgan, B’e ’n smbgairneach e air faiche.

Bu ro mhath na bbtan, An rbmaich a bh’ air a chasan ;

Bha spuir air a spbgan, Bha cbrr a dh’ionnsaidh a’ chleachdaidh,

’Nuair a thigeadh Di-mairt A bhiodh ckch a’ feuchain an gaisge.

B’e sin an coileach ceutach, Bha coltach ris a’ pheucaig,

’S an uair a chaidh a reubadh, B’ e ’n ddisinn leam bhi ’ga fhaicinn ;

Cha leighiseadh Idigh e, ’S a chreuchdan a’ dol am braisead,

Tonnan g’a fhuil chraobhaich, A’ taomachadh as a chraiceann ;

An t-sealg a rinn na daoine, Gun saoithreachadh fad’ air astar,

Gun uchdaeh a dlhreadh, Ach eadar a’ ghflosach’s an stairsneacb.

’S an dithist thug am binne, ’S a dh’ fh'ag e’n sin ’na sh'meadh,

B’ e’m breitheamh rinn a dhiteadh ’S b’e ’n giomanaeh rinn a leagadh,

’S cha ’n fhkgadh iad sib os e, Nam faigheadh e firinn a’s ceartas :

80

Cha d’rinn e riamh eucoir, ’S deagh bheusan aige mar fhasau,

Theannadh e ri eigheach Gu h-eifeachdach's sinn ’n-ar cadal.

Is dhbisgeadh e gu leir sinn, ’S gu’n eireamaid anns a’ mhaduinn.

Chaidh litir do Shrath-Eireann, A dh’ ionnsaidh nighean Sheumais,

A dh’ innseadh ceart an sgeula, Do’n td dhiii air am bheil Sesi :

Gu bheil sinn fo champar, O’n km an tkinig an sneachda,

Mu’n choileach a chaill sinn, Is gann a dh’ fhaodar a sheachnadh ;

O’s te nach eil teann i, ’S nach ganntair a rinn i chleachdadh,

Gu’n dean i ruinn fkbhar, 0’s kbhaist rud a bhi aice.

Beannachd aig an ribhinn, A bha gu suairce, siobhalt,

Nach do leig air dV-chuimhn An sgrlobhadh sin a chur dhachaigh;

Chuir e gill’ an tlr so, Le sloltaiclie do na cearcan,

’S ghiidain e gu rlomhach, A’ ghibht phriseil ud ’na achlais.

Tha dreach an fhir a dh’ fhkg sinn, A’ fas air an fhear a th’ againn ;

’S o’n tha e ’na kite, Saoilidh ckch gur h-e mhac e.

81

ORAN, MAR GU’N DEANADH NIGHEAN E DO NIGHIN EIRE.

air fonn.—“ Cuir a' chinn Dileas," dkc.

Chuir nighean dubh Raineach Orm fan-an a’s mVthlachd. Nach cuir mi dhiom

Le cabhaig an dra,st, Ghoid i mo sporan, ’S na dolair gu llonmhor, Bh’ again fo’s n-iosal

Feitheamb ri m’ Ikimh.

Nam biodh a’ chad’ ud Gu daingeann am priosan, Rachainn g’a dlteadh

Dh’ionnsaidh a’ bhkis; A chionn gu’n do ghoid i ’N rug beag bha sa’ chliidan, Bh’ agam sa’ chuil

Nach d’ innis mi chkch.

’S muladach mise Gun fhios ciod a ni mi, O’n a tha mi

Gun searrach, gun Ikir, Gun chaora, gun bisg, Gun ghobhar, gun mhlseach, Gun a mart min

A chriomas am blhr.

Cha robh mi gun airgead Gus an d’ fhalbh e gu mi-mhail, Leis an te chrln

Nach do sheall air mo chks ;

82

Rinn i mo chreachdadh, ’S bu pheacach au ni dh’i Mise chur sios,

Gun i fein chur an bird.

Cia mar a cheannaicheas mi Camraig na sioda, Na ’n leig mi dhiom e

Tuilleadh gu brath; Ged’ thig am marsant Le phaca do’n tir, Cha’n fhaigh sinn aon s\on

’Bhios aige air dail.

Bha mo chuid stbrais Am phbca cho uallach, ’S ged a bhiodh buaile

Mhart air mo sghth ; ’S i rinn an eucoir A bhdisd a thug uam e, ’S tha mi fo ghruaim

’O mhaduinn Di-mkirt.

A righ nach robh meirlich, Na cearnna so ’n rioghachd, Anns a’ mhuir iosail,

Fada bho thrkigh; Is caile dhubh Raineach Sa’n fheamain an iochdar. Chuideachadh b\dh

Do phartan nan sphg.

83

MOLADH BEINN-DbRAIN.

air FONN.—Piobaireachd.

URLAR, An t-urram thar gach beinn

Aig Beinn-dbrain, Na chunnaic mi fo ’n ghrein,

’S i bu bhbidhche leam ; Monadh fada, reidh, Guile’m faighte feigh, Soilleireaehd an t-sleibh

Bha mi sbnrachadh; Doireachan nan geug, CoilP anns am bi feur, ’S foineasach an spr&dh,

Bhios a cbbmhnaidh ann. Greidhean bu gheal ceir, Faoghaid air an deigh, ’S laghach leam an sreud

A bha srbineiseach. ’S aigeannach fear eutrom,

Gun mhbrchuis, Th&d fasada na ^ideadh,

Neo-spbrsail. Tha mhantal uime fein, Caitiche nach treig. Bratach dhearg mar chfir

Bhios mar chbmhdach air. ’S culaidh g’a chur eug, Duin’ a dheanadh euchd, Gunna bu mhath gleus,

An glaic bganaich. Spor anns am bidh beam, Tarrann air a ceann,

84

Snap a bhuaileadh teann Eis na h-brdaibh i;

Ochd-shlisneach gun fheall, Stoc do’n fhiodh gun miieaug, Lotadh an damh seang,

A’s a lebnadh e. ’S fear a bhiodh mar cheaird, Eiu’ sbnraichte, Dh’ fhbghnadh dbaibh gun taing,

Le chuid seblainean; Gheibhte sud ri bm Padruig anns a’ ghleann, Gillean a’s coin sheang,

’S e toirt brdugh dhaibh ; Peileirean nan deann, Teine g’an cur ami, Eilid nam beann ard,

Th&d a lebnadh leo.

SIUBHAI,. ’S i ’n eilid bheag, bhinneacb.

Bu ghuiniche sraonadh, Le cuinnean geur, biorach,

A’ sireadh na gaoithe, Gasganaeh, speireach, Feadh chreachainn na beinne, Le eagal ro’ theine,

Cha teirinn i ’n t-aonach ; Ge do th&d i na cabhaig,

Cha ghearain i maothan ; Bha sinnsireachd fallain, ’Nuair a sMneadh i h-anail, ’S toilinntinn learn tanasg,

Ga’ langan a chluinntinn ; ’S i ’g iarraidh a leannain

’N hm daraidh le caoimhneas,

85

’S e damh a’ chinn-allaidh Bu gheal-cheireach feanian, Gu cabarach, ceannard,

A b’ fharumach raoiceadh, ’S e chbmhnaidh’m Beinn-dbrain.

’S e cblach m’a fraoinidh. ’S ann am Beinn-dbrain,

B» mhbr dhomh r’a innseadh A liughad damh ceannard,

Tha fantainn san fhrith ud; Eilid chaol, eangach, ’S a laoghan ’ga leantainn, Le ’n gasganan geala,

Ri bealach a’ direadh, Ri fraoidh Choire-chruitear,

A’ chuideachda ph\ceach; ’Nuair a sh'meas i h-iongan ’S a theid i ’na deannamh, Cha saltraich air thalamh.

Ach barran nan inean. Cb b’urrain g’a le'antainn,

A dh’ f hearaibh na rloghachd ? ’S arraideach, farumach,

Carach air grine, A chbisridh nach fhanadh

Gnb smal air an inntinn, Ach caochlaideach, curaideach, Caol-chasach, ullamh, An aois cha chuir truim’ orra,

Mulad no mi-ghean; ’S e shlknaich an culaidh, Eeoil mbis, agus muineil, Bhi thmhaehd am bunailt,

An cuilidh na frtthe; Le ailleas a’ fuireach, Air f&sach ’nan grunnaibh,

I

86

’S i ’n ksainn a’ mhuime, Tha cumail na clche,

Ris na laoigh bhreaca, bhallach, Nach raeilich na siantan, Le ’n cridheachan meara,

Le bainne na cioba, Grisionnach, eangach, Le ’n giortagan geala, Le ’n corpanan glana,

Le fallanachd fior-uisg; Le farum gun ghearan,

Feadh ghleannan na mlltich; Ged thigeadh an sneachda Cha n-iarradh iad aitreabh, ’S e lag a’ Choir’-altrum

Bhios aea g’an dldean : Feadh stacan, a’s bhacan,

A’s ghlacagan diomhair, Le ’n leapaichean fasgach,

An taic Ais-an-t-sithean.

URLAE. B’ionmhainn leam ag ^iridh,

’San 6g-mhaduinn Timchioll air na sWibhtean,

’M bu chbir dhaibh bhith Cupal chunntas cheud A’ luchd nan ceann gun eh&ll. A’ mosgladh gu neo-bheudar

M6r shblasach; Is fosgarra bho ’n beul Tormain shocrach, r&dh, ’S glan an corp’s an r.rh

Sbinn an drebcaun ud, Broeh-liath chorrach bild’. An lod ga loireadh thdid,

87

Cuid g’a farraid fhfin ’Nuair bu debnach lea.

’S annsa leam ’nuair thbid, lad air chronanaich,

Na na th’ann an Eirinn Do cheblmhoireachd;

’S binne na gach beus Anail mhic an fhbigh A’ langanaich air eudan,

Beinn-dbrain. An damh le bhixireadh f4in Tighinn & grunnd a chleibh, ’S fad a chluinnt’ a bheuchd

An am tbiseachadh; An t-adh is binne geum, ’S an laogh beag ’na dheigh, Freagraidh iad a ehbile

Gu debthasach. Plosg-shuil mheallach, gheur

Gun bhonn glebn innte Rosg fo mhala leith

Cumail sebil oirre. Coisiche math, treun, Bu bheothail’ a theid, Air thoiseach an treud,

A bha dbchasach. Cba robh coir’ a’d cheum, ’S cha robh maill’ a’d leum, Cha robh deireadh reis

Air an t-sebrsa sin, ’Nuair a bheireadh tu steud, 'S nach sealladh tu d’ dheigh, Cha b’aithne dhomh fein

Cb bhiodh comhladh riut! Tha ’n eilid anns an fhrith

Mar bu chbir dh’i bin,

88

Far am faigh i mllteach Gian, febirneanach;

Bruchairreaehd a’s dob, Lusan am bi br\gh, Chuireadh suit a’s tgh

Air a loineanaibh. Fuaran anns am b\dh Biolaire gun d'lth, ’S mlllse lea’ na’m fion

’S e gu’n bladh i; Cuiseagan a’s riasg, Chinneas air an t-sliabh, B’ annsa lea’ mar bhiadh

Na no fbghlaichean. ’S ann do’n teachd-an-t\r

. A bha sbghar lea’, Sbbhrach a’s eala-bhi

’S barra nebineagan; Dobhrach, bhallach, mhin, Ghobhlach, bharrach, slillom, Lbintean far an cinn i

’Na mbraichean: Sud am pbrsan b\dh Mheudaicheadh an cli, Bheireadh iad a rios

Bi bin db-lichcinn Chuireadh air an druim Brat na saille cruinn, Air an carcais luim

Nach bu Ibdail. B’ e sin an caidreamh griuii

Mu thrbth-nebine, ’Nnair a thionaladh iad cruinn,

Anns a’ ghlbmuinn : Air fhad’s ga’m biodh oidhch’, Dad cha tigeadh ribh,

89

Fasgath bliun an tuim B’ kite cbmhnaidh dhaibh :

Leapaichean nam fiagh, Far an robh iad riamh, An aonach farsuinn fial,

’S aim am mor-mhonadh, ’S iad bu taitneach fiamh, ’Nuair bu daitht’ am bian, ’S cha b’i ’n airc am miann,

Aeh Beinn-dbrain.

SIUBHAL. A bheinn lusanach, fhaileanach,

Mheallanaeh, Hontach, Gun choimeas ’ga falluinn

Air thalamh na Criosdachd ; ’S ro nebnach tha mise, Le bbichead a sliosa, Nach eil cbir aic’ an ciste

’Air tiotal na rioghachd ’8 i air diibladli le gibhtean, ’8 air luisreadh le miosan, Nach eil bichiont’ a’ briseadh

Air phriseanaibh tire! Lkn trusgan gun deireas, Le usgraichean coille, Bkrr-gue air gach doire,

Gun choir’ ort r’a inuseadh; Far an uchd-ardach coileach, Le shriutaichibh loinneil, ’8 eoin bhuchalach bheag’ eile

Le’n ceileiribh llonmhor. '8 am buicean beag sgiolta, Bu sgiobailt’ air grlne, Gun sgiorradh, gun tubaist,

Gun tuisleadh. gun dlobradh,

90

Crodhanadh, biorach, Feadh coire ’ga shireadh, Feadh fraoich agus firich,

Air mhire ’ga dhlreadh , Feadh rainich, a’s barraich

Gu’m b’ arraideach innt'P" Ann an losal gach feadain, ’S air kirde gach creagain ; Gu mireanach, beiceasach,

Easganach, sinteach. ’Nuair a thdid e ’na bhoile Le clisgeadh sa’ choille, A’s e ruith feadh gach doire,

Air deireadh cha bhi e: Leis an eangaig bu chaoile

’S e b’ aotruime sfnteag, Mu chnocanaibh donna Le ruith dara-tomain, ’S e togairt an coinneamh

Bean-chomuinn o’s ’n-losal. Tha mhaoisleach bheag bhranngack

Sa’ ghleannan a chbmhnaidh, ’S i fuireach san fhireach

Le minneinean bga: Cluas bhiorach gu clkisteachd, Shil chorrach gu faicinn, ’S i earbsach ’na casan

Chur seachad na mbintich : Ged’ thig Caoillte’s Cuchullainn,

’S gach duine do’n t-sebrs’ ud, Na tha dliaoine’s do dh’eachaibh,

Air fasta Eigh Debrsa; Nan tbarnadh a craiceann 0 luaidhe’s o Iksair, Cha chual’ a’s cha ’n fhac i

Xa ghlacadh r’a beb i;

91

’S i grad-charach, fad-chasach, Aigeanach, nebnach,

Geal-cheireach, gasganach, Gealtach roi’ mhadadh, Air chaisead na leacainn

Cha saltradh i cbmhnard; ’S i noigeanach, groigeasach

Gog-cheannach, sbrnach; Bior-shuileach, sgur-shuileach, Frionasach, furachair, A’ fuireach sa1 mhunadh,

An do thuinich a sebrsa.

URLAR. Bi sin a’ mhaoisleach luaineach,

Feadh bganan; Biolaichean nan bruach

'S bite-cbmhnaidh dh’i, Dnilleagan nan craobh, Bileagan an fhraoich, Criomagan a gaoil,

Cha b’e’m fbtus. A h-aigneadh aotrom suairc, Aobhach, Sit, gun ghruaim, Ceann bu bhraise, ghuanaiche,

Ghbraiche; A’ chrb bu cheanalt’ stuaim, Chalaich i gu buan An gleann a’ bharraich uaine

Bu nbsaire. ’8 trie a ghabh i cluain

’Sa’ chreig mhbir, O’n is measail lea bhi ’Luan

A’s a Dhbmhnach ann ; Pris an dean i suain Bichionta mu’n cuairt,

92

A bhristeas a’ ghaoth tuatb, ’S nach leig deb oirre,

Am fasgadh Doire-chrb, An taice ris an t-srbin, Am measg nam faillean bg’

A’s nan cbsagan. Masgadh ’n fhuarain mhbir, ’S e paillte gu lebir, ’S blasta le’ na bhebir

Gu bhi pbit orra. Deoch do’n t-sruthan nasal

R’a bl aice, Dh’ fhkgas fallain,

Fuasgailteach, bigeil i: Grad-cbarach ri uair, ’S eathlamh bheir i cuairt, ’Nuair thachradh i’n ruaig

’S a bhiodh tbir oirre. ’S maoth-bhuidh’ daitht’ a snuadh, Dearg a dreach s’a tuar, ’S gur h-iomadh buaidh

Tha mar chbmhlath oirr; Fulangach air fuachd, Is i gun chum’ air luathas ; Urram clUisteachd chluas

Na Rinn-ebrpa dh’i.

SIUBHAL. Bu ghrinn leam am pannal A’ tarruinn an brdugh, A’ direadh le farum

Ri carraig na Srbine ; Eadar sliabh Craobh-na-h-ainnis, A’s beul Choire-dhaingein, Bu bhiadhchar greidh cheannard

Nach ceannaich am pbrsan

93

Da thaobh Choire-rainich Mu sgeith sin a’ bhealaich, Coire r&dh Beinn-Achaladair,

A’s thairis mu’n chonn-lon : Air lurgain na laoidhre

Bu ghreadhnach a’ chbisri, Mu larach-na-feinne ’S a’ Chreig-sheilich ’na dheigh sin, Far an cruinnich na h-dildean

Bu neo-sp4iseil mu’n fhbghlach : ’S gu’m b’e ’n aighear a’s an bibhneas Bhi faicheachd air rdidhlein, A’ co-mhacnas r’a chfile,

’S a’ leumnaich feadh mbintich ; Ann am pollachaibh daimseir Le sodradh gu meamnadh, Gu togarrach, mearachasach,

Ainfheasach, gbrach. ’S cha bhiodh lot air an teangaidh Taobh shlos a’ Mhill-teanail, Le fion-uillt na h-Annaid,

Bias meala r’a bl air; Sruth brioghor. geal, tana, ’S e slothladh tro’ ’n ghaineimh, ’S e’s mlllse na’n caineal,

Cha b’ aineolach oirnn e : Sud an locshlainte mhaireann,

A thig a’ iochdar an talaimh, Gheibhte llonmhorachd mhath dh’i

Gun a ceannach’ le stbras ; Air hrainn na beinne Is dhichile sealladh, A dh’fhks anns a’ cheithreamh

A’ bheil mi ’n Rinn-ebrpa : Le glainead a h-uisge, Gu mao bhlasta, brisg-gheal,

94

Caoin, caomhail, glan, meaaail, Neo-mhisgeach ri pbit’ air:

Le fuaranaibh grinne Am bun gruamach na biolair. Cbinnteach uaine mu’n iotnall,

A’s iomadach sebrsa: Bu ghlan uachdar na linne Gu neo-bhuaireasach milis, Tigh’n ’na chuairteig o’n ghrinnesl

Air slinnean Beinn-dbrain. Tha leth-taobh na leacainn

Le mais’ air a cbmhdach, ’S am frith-choirean creagach

’Na sheasamh g’a chbir sin , Gu stobanaeh, stacanach, Slocanach, laganach, Cnocanach, cnapanach,

Caiteanach, rbmaeh; Pasganach, badanach,

Bachlagach, bbidheach: A h-aisirean corrach, ’Nam fksraichibh molach, ’S i b’asa dhomh mholadh,

Bha sonas gu lebir oirr’: Cluigeanach, gucagach,

Uchdanach, cbmhnard, Le dlthean glan ruiteach, Breae, mislaanach, sultmhor : Tha ’n fhrlth air a busgadh

’S an trusgan bu chbir dh’i.

URLAR. 'S am monadh farsuinn faoin

Glacach, srbnagach; Lag a’ Choire-fhraoich

Cuid bu bhbidhche dheth ;

95

Sin am fearann caoin Air an d’ fhks an aoidh, Far am bi na laoigh

’S na daimh chrbcach; A’s e deis-thireach ri gr&ii, SeasgaireacM g’a reir, ’S neo-bheag air an eildeig

Bhi cbbmhnaidh ann. Leannan an fhir leitii ’S farumaiche ceum Nach iarradh a’ chleir

A’ thoirt posadh dhaibh; ’S glan fallain a ere, Is banail i ’na bens; Cha robh h-anail breun,

Ge b’e phbgadh i. ’S e ’n coire choisinn gaol

A h-uil’ bganaich, A chunna’ riamh a thaobk,

’S a ghabh eblas air: ’S lionmhor feadan caol Air an eirich gaoth, Far am bi na laoich

Cumail ebthalach. Bruthaichean nan learg Far am biodh ghreidh dhearg, Ceann-uidhe gach sealg

Fad am beb-shlaint’; A’s e Ikn do’n h-uile maoin, A thig amach le braon, Faileadh nan subh-chraobh,

A’s nan rbsan ann. Gheibhte tacar disg

Air a ebrsa, A’s bhi ’gan ruith le leus

Anns na mbr-shruthan ;

96

Mor-ghath cumhann geur Le chrann giubhais fein, Aig fir shubhach, treubhach,

’Nan dbrnaibh: Bu shblasach a’ leum’ Brie air buinne r&dh, A’ ceapadh chuileag eutrorn

Nan dbrlaichean. Cha n-eil muir no ttr A’ bheil tuileadh brigh ’S tha feadh do chrich

Air a h-brduchadh.

AN CEUNLUATH. Tha ’n eilid anns a’ ghleannan so,

Cha n-amadan gun eblas A leanadh i mar b’ aithne dha

Tigh’n farasda na cbdhail; Gu faiteach bhi ’na h-earalas, Tigh’n am faigse dh’i mu’n caraich i, Gu faicilleach, gle earraigeach,

Mu’m fairich i ga cbir e; Feadh shloc, a’s ghlac, a’s chamhanan, A’s chlach a dheanadh falach air, Bhi beachdail air an talamh,

’S air a’ char a thig 'na nebil air; ’S an t-astar bhi ’ga tharruinn air

Cho macanta’s a b’ aithne dha, Gu’n glacadh e ga h-aindeoin i

Le h- anabharra sebltachd ; Le thr, gun ghainne baralach, An t-suU a chuir gu danara, A’ stihradh na dh’-bannaiche,

’S a h-aire ri fear-erbice; Bhiodh rhdan air an tarurinn Leis a liibt’ an t-iarrunn-earra,

97

Bbeireadh ionnsaidh nach biodh mearachdach Do’n fhear a bhiodh ’ga sebladh ;

Spor vir an deis a teannachadh, Buil’ bird a’ sgailceadh daingean ris, Cha dibit an t-srad, ’nuair bheanas i

Do’n deannaig a bha nebnach : ’S e’m fbdar tioram teann-abaich Air chbl an asgairt ghreannaich, Chuireadh smbid ri acuinn mheallanaicb

A baraille Nic-Cbiseam. Si ’n teachdaire bha dealasach, Nach mealladh e ’na dhbchas, ’Nuair a lasadh e mar dhealanach,

Gu fear-eign a lebnadh, Gu silteach leis na peileirean ; Bhiodh luchd nan luirgnean speireanach. ’S nam bus bu tirme beileanaich,

Gun mheiliche gun tbicean, ’S e camp na Creige-seiliche, Bha ceannsalach ’nan ceireanaibh. Le aingealtas cha teirinn iad,

Gu eirthir as an eblas. Mur ceannsaichear iad deireasach, Ri am an criche deireannaich. A’ tabhannaich le deifir,

A bhi deilean air an tbrach. Gun channtaireachd, gun cheileireaehd, Ach dranndail chon a’ deileis rise, A’ cheann a chur gu peirealais,

Aig eilid Beinne-dbrain ! B’ionmhainn le fir cheanalta,

Nach b’aineolach mu spbrsa, Bhi timchioll air na bealaichean

Le fearalachd na h-bige ; Far am bi na Gigh gu farumach, ’S na fir ’nan d&gh gu caithriseach.

K

98

Le gunna bu mhath barrandas Thoirt aingil ’nuair bu chbir dh’i;

’S le cuilean, foirmeal, togarrach, ’Gr am biodh a stibir air bhogadan, ’S e miolairtich gu sodanach,

’S nach ob e dol ’nan cbdhail; ’Na fhurbaidh laidir, cosgarrach, Ro inntinneach, neo-f hoisinach, Gu guineach, sgiamhach, gob-easgaidh,

San obair bh’aig a shebrsa; ’S a fhrioghan cuilg a’ togail air, Gu maildheach, gruamach, doichealach, ’S a gheanachan, cnuasaicht’, fosgailt’,

’Co-bhogartaich r’an sgbrnan. Gu’m b’ arraideach a’ charachd ud,

’S bu chabhagach i ’n cbmhnaidh, ’Nuair a sMneadh iad na h-iongannan

Le h-athghoirid na mbintich ; Na beanntaichean’s na bealaichean, Gu’m freagradh iad mac-talla dhuit, Le fuaim na gairme-gallanaich

Aig farum a’ choin rbmaich : ’Gan tearnadh as na mullaichean Gu llnnichean nach grunnaich iad, ’S ann a bhiodh’s iad feadh na tuinne ;

Anns an luingeinich’s iad lebinte. ’S na cuileanan gu fulasgach ’G an cumail air na muinealaibh, ’S nach urrainn iad dol tuilleadh as,

Ach fuireach, ’s bhi gun deb annt’. ’S ge do thuirt mi beagan riu, Mu’n innsinn uil’ an dleasnas orra. Chuireadh iad a’m’ bhreislich mi

Le deisimireachd chbmhraidh 1

99

ORAN D’A CHEILE NUADH-POSTE.*

A Mhairi bhkn bg, ’s tu ’n high th’air m’aire, Ei’m bheb bhi far am bithinn f h&n;

O’n fhuair mi ort cbir cho mbr’s bu mhath leam, Le pbsadh ceangailt’ o’n chleir,

Le cumhnanta teann’s le banntaibh daingean, ’S le snaim a dh’fhanas, nach treig:

’S e t’ fhaotainn air laimh le grkdh gacb caraid Rinn slainte mhaireami a’m’ chre.

’Nuair bba mi gu tinn’s mi ’n cinnseal leanuain, Gun chinnt cb theannadh rium fhein,

’S ann a chunna’ mi ’n high air bbrd tigh-leanna, ’S bu mhbthar ceanalt’ a beus;

Tharruinn mi suas r’i, ’s fhuair mi gealladh O’n ghruagaich bhanail bhi’m reir ;

’S raise bha aobhach t’ fhaotainn mar ’rium, ’S crodh-laoigh a’ bharain a’d’ dheigh.

Maduinn Di-luain, ge buan an t-slighe, ’Nuair ghluais mi, ruithinn mar ghaoth,

A dh’fhaicinn mo luaidh’s rud uainn n-ar dithis Nach dual da rithist gu’n sgaoil.

Thug ml i ’n uaigneas uair a bhruidhinn, ’S ann fhuair an nighean mo ghaol,

A’s chluinneadh mo chluas an fhuaim a bhkheadh Aig luathas mo chridhe ri’m thaobh.

Sin ’nuair chuir-Cupid an t-uldach am’ bhroilleaeh, D’a shaighdean corranach, caol,

• For the air see the Rev. Patrick Macdonald’s Collection of “ Highland Vocal Airs,” page 21, No. 173 ; or, Captain Fraser’s “ Airs and Melodies peculiar to the Highlands,” page 27, No. 47.

100

A dhriii’air mo chuislean, chuir luclid air mo choluinn, Leis an do thuit mi ge b’oil leam’s gu’n d’aom.

Dh’innis mi sgeul do’n tfe rinn m’ acain, Nach leigh a chaisgeadh mo ghabid;

’S e leighis gach creuchd i-fein le feavtan Theachd rdidh a’m’ ghlacaibh mar shaoil.

Bheirinn mo phbg do’n bg-mhnaoi shomult’ A dh’ fhks gu boinneanta, caoin,

Gu mileant, cbmhnard, sebcail, foinneamh, Do chbmhradh gheibh mi gu saor.

Tha mi air sbebl gu lebir a’d’ chomain, A’ bhbid sa chuir thu gu faoin

Do m’smaointean gbrach, prbis nam boireannach ’S cbir dhomh fuireach le h-aon.

Chaidh mi do’n choill’ an robh croinn a’s gallain, Bu bhoisgeil sealladh mu’n cuairt,

’S bha miann mo shiil do dh’fhiuran barraicht’ An dliithas nam meanganan suas;

Geug fo bhlkth o barr gu talamh, A lub mi farasda nuas ;

Bu duilich do chkch gu brkth a gearradh, ’S e ’n dkn domh’m faillean a bhuain.

Shuidhich mi bon air fior-uisg’ tana, ’S mi strigh ’ga tharruinn air bruaich,

’S thug mi le sgriob air tlr a’ ghealag, ’S a hth mar eal’ air a’ chuan.

’S toillicht’ a dh’fhkg e ’n Ik sin m’ aigneadh, An roinn a bh’agam san uair;

B’i coimeas mo cheud mhna’ reull na maidne, Mo chdile cadail’s mi’m shuain.

’S e b’fhasan leat riamh bhi ciallach, banail, Hi gniomb, ’s ri ceanal mna-uails’;

101

Gu pkirteach, baigheil, blkth, gun choire, Gun ghlomh, gun ghainne, gun chruas;

Gu deirceach, daonntach, faoilidh, farasd’, Ri daoine fanna, bochd, truagh;

Is tha mi le’d’ sheol an dbchas ro-mhath, Gur 15n do t’anam do dhuais.

Chuir mi air thus ort iiil a’s aithne, Le sugradh ceanalta, suirc,

’Nuair theannainn riut dlb, bu chilraidh a’ anail No ubhlan meala ’gam buain :

Cha bhiodh sgeul-riiin, a b’iul domh aithris, A b’ fhiii, nach mealladh i uam.

Nan cuireadh i cul rium’s diultadh baileach, Bu chuis domh anart a’s uaigh.

Do bhriodal blkth’s do mhkran milis, Do nadur grinneas gach uair,

Gu beulchair, gkireach, aluinn, coimhneil, Gun chks a thoilleadh dhuit fuath;

Chuir i guin-bais fad rkith’ am mhuineal Dh’fhkg Ikn mi’ mhulad ’sa ghruaim,

’Nuair thuig i mar bha, ’sa thkr mi ’n ulaidh, Ghrad spkrr i ’n cunnart ud uam.

’S ann thog e mi’m prls o’n tlm so ’n uiridh, An n\ ’san urrainn a fhuair,

’Sguab do’n Ire fhior-ghlain chruineachd, An slol is urramaich’ buaidh.

Sin na chuir mi cho rlomhach umad, Bha t’ inntinn’ bunailteach, buan :

Llonadh do sgiamhachd miann gach duine, An dreach, fiamh, an cumachd, ’s an snuagh.

Do chuach-fhalt bkn air fks cho barrail, ’S a bhkrr Ikn chamag a’s dhual;

102

T’aghaidh ghlan, mhalda, ukrach, bhanail, Do dhk chaol mhala gun ghruaim;

Siiil ghorm, liontach, mhln-rosg, mheallach, Gun d\th cur fal’ ann ad’ ghruaidh,

Deud geal lobhraidh, dlonach, daingean, Beul b\dh nach canadh ach stuaim.

Shitibhladh tu fasach iiiiidh glinne ’S an kit an cinneadh an spreidh,

G’ am bleothan mu chrb, ’s bhi chbir na h-innis, Laoigh bg a’ mirreadh’s a’ leum;

Cha mhiosa do lamb’s tu Ikimh ri coinnil Xa ’n sebmar soilleir ri grein,

A’ fuaidheal’s a’ fkitheam bhkn a’s phionar, An km chur grinnis air greus.

Do chneas mar an eiteag gib ghlan, fallain, Corp seang mar chanach an t-sleibli;

Do bhrkigh cho-mMn, ’s do chiochan corrach ’S iad liontach, soluis le chbill:

Gaoirdean tlk geal Ikmh na h-airmir. Gaol mhebir, glac thana, bas reidh ;

Calpa deas ur, troigh dhlii’m brbig chuimir Is high or, innealta ceum.

’S ann fhuair mi bhean chaoin aig taobh Mam-charai’ ’S a gaol a’m’ mhealladh o’m cheill;

Bha cridhe dhomh saor, ’nuair dh’fhaod mi tharruinn, Cha b’fhaoin domh bharail bhi d’ rbir :

’S ioma fuil nasal, uaibhreach, fharumach, Suas ri d’ cheann-aghaidh fhein,

Ga d’ chumail am prls an High’s Mac-Cailean ’S tu shlol nam fear a bha ’n Slbibht’.

103

’Nam faighinn an drkst do ch&radh daingean An kite falaich o’n eug ;

Ge d’ thigeadh e d’ dhkil, a’s in’ fhkgail-falamh. Cha b1 kill leam bean eil’ a’d’ dhdigh:

Cha toir mi gu brkth dhuit dranndan teallaicb, Mu’n krdaich aileag do chldibh,

Ach rogha’ gach mkrain, grkdh a’s furan, Cho blath ’sa b’urrainn mo bheul.

Dheanainn duit ceann, a’s crann, a’s t-earrach, An am chur ghearran an eill,

A’s dheanainn mar chkch air trkigh na mara, Chur kird air mealladh an eisg :

Mharbhainn duit gebidh a’s roin, a’s eala, ’S na h-ebin air bharra nan geug ;

’S cha bin thu ri d’ bheb gun sebl air aran, ’S mi chbmhnaidh far am bi feigh.

ORAN DO LEANABH-ALTROM.

ISEABAL bg An br-fhuilt bhuidhe,

Do ghruaidh mar rbs, ’S do phbg mar ubhal,

Do bheul dreachmhor, Meachair, grinn,

O’m faighte na h-brain Cheblmhor, bhinn.

’S tu’s glaine’s is cannaiche Banaile snuadh,

Gur deirge na’n t-subhag An ruthadh tha d’ ghruaidh,

104

Do mhln rosg liontach, Slobhalt, suairc,

Gnbis mliklda, nkrach, L&n do stuaim.

’S e coltas na h-ainnir An cal’ air an t-sn&mh.

Do chneas mar an canach Cho ceanalta thl&,

Do chlochan corrach Air bhroileach geal, bkn,

Do bhrkigh mar ghrian, ’S do bhian mar chnkimh.

Do chuach-fhalt bachalach, Cas-bhuidhe, dlu,

Gu h-amlagach, daite, L&n chaisreag a’s lub,

’Na chiabhagan cleachdach Am pleatadh gu dlii,

Air sniamh gu Idir Mar theudan ciuil.

’S ioma’ fuil nasal Gun truailleadh, gun tair,

Tha togail ’na stuadhanaibh Suas ann ad’ bhiirr,

Clann-Dbmhnuill a’ chruadail Fhuair buaidh aims gach blkr,

Gus an tkin’ an Ik suarach Thug uap’ an deas Ikmh.

’S bana-Chaimbeulach dhireach An rtbhinn dheas bg,

Cha strlochdadh do dlillsean A luchd-ml-ruin tha beb;

105

’S gach car tha dol dlotsa Ga d’ shlr-chur am mbid,

’S thu theaglach an larla Shliochd Dhiarmaid nan srbl.

Tha Cinneadh do sheannamhar Mbr ainmeil gu lebir,

Na Camshronaich mheamnach Bu gharg air an tbir;

’S iomadh bit’ anns’ na dhearbh i Le feara-ghleus an dbrn,

Bhi marbhtach le’n armachd Air dearganaicb Dhebrs’.

’S i ’n ainnir bu taitnich’ A bh’ ac’ anns an t\r,

A thachair bhi agam ’Ga h-altrom le clch;

’Nuair a sheasas i fathast Air faidbir an rlgh,

Bi’dh iomadh fear-fearainn A’ farraid,—“ Cb i?”

Gruagach gbeal, shomulta, Shoilleir gu lebir.

’S i finealta, foinneamh, Gun chromadh, gun sgebp ;

Calpa deas, cosail, A choisicheadh rbd,

’S troigh chuimir, shocrach, Nach dochainn a’ bhrbg.

’S math tbig dhuit ’san fhasan Gun daite do’n t-srbl,

Le staidhs' ga theannadh Cho daingean’s bu chbir

106

Faineacha daoimein Air roinn gach me6ir.

Bi’dh rufles a’s ribean Air Iseabail big.

ORAN GAOIL.

air fonn,—“ The Reel of Bogie." A Mairi bhkn gar barrail thu,

’S gar barraicht’ air gach sebl thu, O’n thug mi gaol cho daingean duit,

’S mi t’fharraid anns gach cbdhail: ’S earbsach mi a’d’ cheanaltas,

’S na fhuair mi chean’ ad’ chbmhradh, Nach urrainn ehch do mhealladh uam

’N ddis do gheallaidh dhbmh sa.

’S chuala mi mar shean-fhacal Mu’n darach, gur fiodh cbrr e,

’S gur gdinn’ dheth fhein ’ga theannachadh A spealtadh e ’na brdaibh :

’S mi ’n dhil, a rdir na h-ealaidh sin, Gur math leat mi bhi d’ shebrsa,

Nach trdig thu mi, ’s gu’m faigh mi thu Le bannaibh daingean, pbste.

’S e chum an raoir mi m’ aithreachadh An sp&s a ghabh mi bg dhlot;

Bha smaointean trie air m’ aire-sa Mu’n ainnir is fhearr fbghlum :

Cha n-eil cron r’a hireamh ort, O’ d’ bhhrr gu sail do bhrbige,

Ach ciallach, lialaidh, fkbharach, Air fiamh a ghtlire ’n cbmhnaidh.

107

’S do chill daithte Ikn-mhaiseach Mu’n cuairt a’d’ bhrkighe ’n brdugh,

Air snlamh, mar theudan clkrsaiche, ’Na fhhineachaibh glan nbsar :

Gu hdh-dhonn, pleatach, s&r-chleachdach, Gu dosach, fksmhor, domhail,

Gu lubach, dualach, bachlach, guairsgeach, Snasmhor, cauchach, 6r-bhuidh’.

Tha t’ aghaidh nkrach bhauail, Da chaol mhala mar it ebin ort;

Rosga rdidhe, fallaine ’S dk shuil ghorm, mheallach, mhbthar :

Do ghruaidh mar chaorarm meangain, A thug barrachd air na rbsan ;

Do dheud geal, dreachmhor, meachair, grinn, ’S do bheul o’m binn thig bran.

Tha do phbg mar iibhlan garaidh, ’S tha do bhrkighe mar an nebinean ;

Do chiochan liontach, mulanach, ’S an slod’ g’an cumail cbmhnard •

Corp seang, geal, gnbathail, furanach, Deagh chumachdail, neo-spbrsail;

Do chalpa cruinne, lughora, ’S an troigh nach liib am febirnean.

’S e’m fkth mu’n biodh tu talach orm, Gur ro-bheag leat mo stbras ;

’Bha dk-rud-dheug a’ tarruinn uam Na thionail mi do phbrsan :

Bhiodh bl, a’s feisd, a’s bannais ann ; Bha cebl, a’s beus, a’s ceannaichean,

’N fh&ll, ’s na gibhtean leannanachd, An amaideachd ’san bige.

i

108

’S a nis’ nam faighinn mar rium thu, Cha leanainn air an t-sebl sin ;

Dheanainn kiteach fearainn, A’s crodh-bainne chur mu chro dhuit;

Mharbhainn iasg na mara dhuit, ’S am fiagb sa’ bhealach chebthar,

Le gunna caol nach mearachdaich, ’S a mhealladh fear na crbice.

’S mbr an gaol a ghabh mi ort Le ro bheagan a t’ eblas,

’S mi ’n diiii gur tu bu leannan dhomh, ’S nach mealladh tu mi m’ dhbchas;

Ge d’ bhiodh am bits an caramh domh, Gun bharail ri tigh’n beb uaith,

’S e dh’fhkgadh slkn mi n’ ribhinn mhklda, Mkiri bbkn o Lbch-lairig.

ORAN SUGRAIDH.

LUINNEAG. S i nighean mo ghaoil

An nighean donn bg ; Nam biodh tu ri m' thaobk,

Cha bhithinnfo bhrbn. ’S i nighean mo ghaoil

An nighean donn bg. ’S i Mkiri Nic-Neachdainn Is dkicheile pearsa, Ghabh mis’ uiread bheachd ort

Ri neach a tba beb. 'S i nighean mo ghaoil, &c.

’Nuair sheallas mi t’aodann, ’S mi ’n coinneamh ri t’ fhaotainn,

109

Gur math leam nan faodainn Bhi daonann a’d’ choir.

’S i nighean mo ghaoil, dkc.

O’n a thug thu dhomh gealladh, ’S ann dutsa nach aithreach. ’S cha-n fhaic iad thu ’n ath-bhliadhn'

A’d’ bhanaraich bho. 'S i nighean mo ghaoil, <Scc.

Cha teid thu do’n bhuaile, A bhleothan cruidh ghuaillionn : Cha chuir thu ort cuaran,

'S gur uallach do bhrog. 'S i nighean mo ghaoil, &c.

Cha-n fhbghnadh le m’ cliruinneig, A’ bhuarach no chuinneag, ’S cha chluinnear gu’n cumadh tu

Cuman a’d’ dhbrn. 'S i nighean mo ghaoil, &c.

Cha teid thu Bhad-odhar, A leigeadh nan gobhar, ’S minn bheag as an deothaidh

’G an deothal mu’n chrb. 'S i nighean mo ghaoil, dr. «

Cha leig mi thu ’n fhireach Thoirt a’ chruidh as an innis Air eagal na gillean

Bhi sireadh do phbg. ’S i nighean mo ghaoil, &c

Cha taobh thu duin’-uasal ’S cha n-kill leat am buachaill.

L

110

’S cha-n fheairrde fear-fuadain Bhi cruaidh air do thbir.

'S i nighean mo ghaoil, t&c.

Cha taobh i fear idir, Air eagal mo thrioblaid ; ’S cha toilich tb mise

Ach ise le debin. 'S i nighean mo ghaoil, &c.

’S i rlbhinn a’ bhaile, Tha sir thigh’n air m’ aire, Nam bitheadh i mar rium,

Cha d’ fharraid mi stbr. 'S i nighean mo ghaoil, &c.

Bheir mis’ tha Dhunbideann A dh’ ionnsachadh beurla, ’S cha-n fhbg mi thu t’eigin,

Ri spreidh an fhir mhbir. 'S i nighean mo ghaoil, <6c.

A nighean na gruaige, Cha chreidinn ort tuaileas ; O’n a tharruinn mi suas riut,

Cha-n fhuath leam do shebl. ’N i nighean mo ghaoil, <&c.

’S e mheudaich mo ghaol ort Gu’n d’ fhhs thu cho aobhach, ’S gu’n leumadh tu daonnan

Cho aotrom’s na h-ebin. 'S i nighean mo ghaoil, dec.

’S ’n togarrach laghach A thogainn mar roghainn,

Ill

’N am bithinn a’ taghal ’S an tigh am bi’n t-bl.

\S i nighean mo ghaoil, &c.

Gu’m b1 fheairrde daoin’-uaisle ’N km thionnda’ nan cuacb thu, A thoirt luinneagan-luaidh dhaibh

Mu’n cuairt air an stbp. 'S i nighean mo ghaoil. &e.

’S leat urram an dkmhsa, ’S an fhidheall ’na teann-ruith ; Bu chridheil san km thu,

’S an drkm air a’ bhbrd. 'S i nighean mo ghaoil, <&c.

’S tu fhreagradh gu h-innealt’ Am feadan’s an ribheid, A sheinneadh gu fileanta,

Ruith-leumnach cebl. 'S i nighean mo ghaoil, frc.

’S tu thogadh mo spiorad, ’Nuair a thfid thu air mhirre, Le d’ cheileiribh binne,

’S le grinneas do bhebil, 'S i nighean mo ghaoil, Sfc.

Leis na ghabh mi do cheisd ort, Am maduinn’s am feasgar, Dheannainn riut cleasachd

A’s beadradh gu lebir : 'S i nighean mo ghaoil, Sfc.

Dheannain riut furan Am bliadhu’ a’s an uiridh ; Bu docha na’n t-uireasbhuidh,

Tuilleadh a’s a chbir. \S i nighean mo ghaoil, kc.

112

ORAN DO’N GHUNNA D’AN AINM NIC-COISEAM.

air fonn.—“ Sinidh mi mo lurga," &rc.

LCINNEAG. Hb-ro mo chuid chuideachd thu,

Gur muladach learn uam thu; Hb-rb mo chuid chuideachd thu,

'S mi direadh bheann a's uchdanan, B'ait learn thu bhi cuidear rium,

'S do chudthrom air mo ghualainn.

’Nuair chaidh mi do Ghleann-Locha, ’S a cheannaieh mi Nic-Cbiseam, ’S mise nach robh gorach,

’Nuair chuir mi ’n t-br ga fuasgladh. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, ifc.

Thug mi Choire-cheathaich thu, ’Nuair bha mi fhdin a’ taghaich ann, ’S trie a ehuir mi laidhe leat,

Na daimh ’sna h-aidhean ruaha. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, IfC.

Thug mi Bheinn-a’-chaisteil thu, ’S do’n fhbsach a tha ’n taice ri, Am Mitm is Creag-an-aparain,

Air leacan Beinn-nam-fuaran. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, tfc.

Thug mi thu Bheinn-dbrain, An cinneadh na daimh chrbcach, ’Nuair theannadh iad ri erbnan,

Bu bhbidheaeh leam an nuallan. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, SfC.

113

Thug mi Choire-chruitear thu, O’s Site grianach, tlusail e, Gu biachar, feurach, lusanach.

Bhiodh spurt arm aig daoin-uaisle. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, <&c

Ghiulain mi Ghleann-dit’ thu, Thog mi ris na crdisean thu, ’S e mheud ’sa thug mi spdis duit

A dh’fhkg mo cheum cho luaineach. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, cfec.

’S math am Meall-a’-bhuiridh thu, Cha mhiosa’m Beinn-a’-chrulaist thu, ’S trie a loisg mi fudar leat,

An coire chul na cruaiche. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, c&i

Thug mi Lhirig-gharstain thu, O’s klainn an cbir’-altrum i, ’S na fdigh a’ deanamh leabaichean

Air Creachainn ghlas a’ bhuachaill. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, &c.

Thug mi thu do’n Fhhs-ghlaic ’S a ghleann am bi na Ikn-daimh, ’S trie a chaidh an krach

Mu bhraidhe Cloich-an-tuairnear. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, <£c.

Chaidh mi dh’ Fheatha-chaorainn, Le aighear Choire-chaolain, Far an robh na daoine,

A bha ’n gaol air a’ ghreidh uallaich. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, &c.

114

Thug mi Bheinn-a’-chaorach thu, Shireadh bhoc a’s mhaoiseach, Cha b’eagal gun am faotainn,

’S iad daonnan’s an tbrr-uaine. Ho-ro mo chuid chuideachd thu, &c.

’Nuair theid mi ris a’ mhunadh, ’S tu mo roghainn do na gunnachan, O’n fhuair thu-fein an t-urram sin,

Co nis a chumas uat e ? Ho-ro mo chuid chuideachd thu, <&c.

Ged’ tha mi gann a stbras, Gu suidhe leis na pbitearan, Ged’ theid mi do ’n tigb-bsda,

Cha n-bl mi ann an cuaich thu.

ORAN DUTHCHA.

LUINNEAG. Horinn b hb h-ir-ir-io, Horinn b hb ir-ir-io, Horinn b hb h-ir-uo, 'S i mo dhiithaich a dh'fhag mi!

Ged’ a tha sinn car tamaill, A tUmh aig na Gallaibh, Tha mo dhiithaich air m’aire,

’S cha mhath learn a h-bicheadh. Horinn o ho h-ir-ir io, <&c.

Ged’ is &gin duinn gabhail Leis gach ni thig ’san rathad, Gu’m b’fhearr no na srathan,

Bhi taghaich ’sa bhrbighe. Horinn o ho h-ir-ir io, Ac.

115

Ged’ is cbmhnard na srkidean, ’S mbr a b’fhearr bhi air kiridh, Am frith nam beann krda,

’S nam fksaichean blktha. Horinn o ho o-ir-ir io, Sfc.

Beurla chruaidh gach aon latha, ’N-ar cluais o cheann ghrathainn, ’S e bu dual duinn or ’n-atbair,

Bhi labhairt na Gkelig. Horinn o ho h-ir-ir io, fyc.

Ged’ is cliuiteach a’ Mhachair, Le cunradh’s le fasan, Be air durachd dol dachaigh,

’S bhi ’n taice r’ar ckirdean : Horinn o ho h-ir-ir io, SfC.

Bhi ’n Clachan-an-Dlseirt, A’ faicinn ar dillsean, Gum b’ait leinn an tlr sin,

O’n as 1 rinn air ’n-krach. Horinn o ho h-ir-ir io, frc.

Cha be fasan nan daoin’ ud Bhi ’n conas na ’n caonnaig, Ach sonas an t-saoghail,

’Sa bhi gaolach mar bhrkithrean. Horinn o ho h-ir-ir io, fyc.

’N km suidhe ’stigh-bsda, Gu luinneagach, ceblmhor, Bu bhinn ar cuid bran.

’S bhi ’g bl nan deoch-slkinte. Horinn o, ho h-ir-ir io, fyc.

116

Luchd-dhlreadh nan sttican, Le’n gunnachan du-ghbrm, A loisgeadh am fudar,

Ri udlaiche L!in-daimh. Horinn o, ho h-ir-ir io, fyc.

’S e bu mhiann leis na maeaibh, Bhi triall leis na slataibh, A chur srian ris a’ bhradan,

Cha b’e fhasan am fogail. Horinn o, ho h-ir-ir io, Sfc.

Gu fiadhach a mhunaidh, No dh’ iasgach air buinne, Anns gach gniomh a ni duine,

’S m5r urram nan Gaidheal. Horinn o, ho h-ir-ir io, fyc.

OKAN ALASDAIR.*' LUINNEAG.

Alasdair nan stop Ann an srdid a' chuil. Sin an duine coir Air am hheil mo run.

’S coma leat an sile B’annsa leat an stbp,

Cha n-e sin bu docha Ach am hotal mor.

Alasdair nan stop, §-c.

* Alexander Campbell was a native of Glenorchy. After serving ■ome time in the armv, he kept a small public-house in the Back- Wynd, Glasgow. While the bard was in Glasgow, he lived in Sandy’s house, and composed this song in reward of his country man’s hospitality. We have seen a translation of it, which begins thus :—

“ Sandy of the stoups, In the Back-Wynd, He’s a hearty fellow, T.aberal and kind,” Ac Ac.

117

Th4id thu do’n tigh-bsda, ’S blaidh tu gu lial;

Cha robh gainne stbrais Air do phbca riamh.

Alasdair nan stop, fyc.

Bha thu greis a’t’ aimsir Ann an arm an High,

Cumaidh sin riut airgead, ’S fhearra dhuit e no ni.

Alasdair nan stop, fyc.

Gheibheadh tu le d’ cheanal Leannan anns gach tir,

Ged’ a bhiodh tu falamh Cha bhiodh bean a’d’ dhith.

Alasdair nan stop, fyc.

Tha thu math air fairge, ’S trie thu marbhadh eisg,

Cas a shiubhal garbhlaich, Thdid thu shealg an fh^igh.

Alasdair nan stop, fyc.

Ged’ thuirt Calum-breac* Nach robh thu tapaidh riamh,

C5 a chreideadh sin Ach duine bha gun chiall ?

Alasdair nan stbp, Sfc.

* Malcolm Macnab, farmer in Barrachastalain, in Glenorehy, an intimate acquaintance of the Bard’s, and himself no mean poet. He composed several ditties of acknowledged merit; that to his maid-servant is excellent, of which the following is a stanea

“ Ma leanas tu mar tha thu, A’ briseadh nhoit a's spainean, Gur daoire dhomh na mal e, An earnais a chumal ruit

A Morag a mhuinigeach, tyc.

’Nuair a theid mi Ghlascho ’S taitneach leam bhi ’g 61,

Ann an tigh mo charaid Ala&dair nan stbp.

OKAN DO’N T-SEANN FHKEICEADAN GHAIDHEALACH.

air fonn.—“ The Humours of Glen."

Deoch-slaint’ an Fhreiceadain, ’S bill leinn gun cheist i, ’S i an fhkillte nach beag oirnn

Dhol deiseal ar cldibh, Cha-n fhkg sinn am feast i, O’n tha sinn cho dleasnach, Do na h-krmuinn bu sheirceile

Sheasadh an sreud; Na curaidhean calma, Gr’am buineadh bhi ’n Albainn, Feadh mhonainean garbhlaich

A’ sealg air na feigh, Fhuair mis’ orra seanachas, Nach mios’ an cois fkirg’ iad, Bhi’dh an citcheanan tarbhach

Le marbhadh an &sg.

Buaidh gu brkth air na Fleasgaich, Fhuar an krach am Breatuinn, Chaidh air skil’ o cheann greis uainn,

Dhol am freasdal ri ream,

119

An loingeas Ikidir thug leis iad, Nach skraicheadh beagan, Muir a’ gkraich gan greasad,

’S i freagradh dhaibh Mn. Chuir gach Ikmh mar bu deise, Buill do’n chbrcaich bu treise, Ri bkrr nan crann seasmhach’

A leth-taobh gach breid; ’S i ’g imeachd air chuaintaibh, ’Nuair a dh’dirich gaoth tuath le, B’ainmeil air luathas i,

’S i gluasad gu r&dh.

’Nuair a cbuir iad na h-krmuinn Air tir ann am Flkghras, ’S iad fada bho’m pkirti,

’S o’n kiteachan fein, Bha onair nan Gkidheal An earbsa r’an tkbhachd, Bha sin mar a b’kbhaist

Gun f hkillinn fo ’n ghrtiin ; Tha urram an drkst Aig gach fir anns an d’fhks iad, Le feobhas an kbhaist,

An naduir ’sam beus, Bhi dileas d’an ckirdean, Cur sios air an nkmhaid, ’S iomadh rloghachd an d’fhkg iad,

Fuil bhlkth air an fheur.

’S e Ik Fontenoi Thug onair gu lebir dhaibh, ’Nuair a chruinnich iad cbmhla,

’S thbisich an streup ; Bu tartrach ar Coirneal, Cur ghaisgeach an brdugh,

120

Na lasgairean bga, Chaidh debnach ’na dhdigh;

Na gleachdairean comhraig Is fearr th’aig High Debrsa, A fhuair fasan a’s fbghlum

A’s eblas da r&r; ’S e dhil am bheil mise, ’Nam riisgadh mo trioblaid, Gun tugadh a fichead dhib

Briseadh d ceud.

Fir aigeannach, mheamnach. Le glas-lannan ceanna-bheairt. ’S i sgaiteach gu barra-dheis,

’S i anabarrach geur; An taice ri targaid, Crios breac nam ball airgid, ’S an dag’ nach robh cearbach

Gan tearmunn nan sgeth; Le’n gunnachan glana, Nach diultadh dhaibh aingeal, Spuir br’ air an teannadh,

Gu daingeann ’nan gleus, Gu cuinnsearach, biodagach, Fhdarach, miosarach, Adharcach, miosail,

Gu misneachail, treun.

Na spealpan gun athadh A chleachd bhi ri sgathadh, Nach seachnadh dol fathasd

An rathad sin fein, An t-asdar a ghabhail ’San ceartas a thaghaich, Tri-chlaiseach ’nan lamhan

Leis an caithaadh iad beano;

121

Dol maduinn gu mathas Cha n-iarradh iad aithis, Gu deireadh an latha

’S km laidhe do’n ghrein. ’S deas-fhaclach an labhairt Le caismeachd chatha, ’S e ’n caisteal an claidheamh,

Ga’n gleidheadh gun bheud.

Fir acuinneach, armach, Le’m brataichean balla-bhreac, Bu tlacbdmhor an armailt1 iad,

’S b’ainmeil am feum; Sliochd altrom nan garbh-cbrioch, Am feachd a tba earbsach, Nach caisgear an ainteas

Gu’n dearbh iad nach g&ll. Leinn is fad’ o’n a dh’ fhalbh sibh Air astar do’n Ghearmailt, Chur as do gach cealgair

Chur fearg oirbh fein ; An glacadh ’sa marbhadh, ’San sgapadh mar mheanbh-chrodh, ’S na madaidh gan leanmhainn

Air leargainn an t-sleibh’!

Sliochd fineachan uasal A ghin o na tuathaich, ’San iomairt bu dual dhaibh

Dol suas air gach ceum; Gach cas mar bu luaithe, ’S gach lamb mar bu chruaidhe, ’S an ardan an uachdar

A’ bualadh nan speic ; Bu ghnk le’n luchd-fuatha, Bhi ’san hraich gun gbluasad,

M

122

’S a phkirt dhiii dh’fhalbh uapa, Bhiodh an ruaig air an deigh

Le lamhach nan gillean, ’S le lannan gear, biorach, Bhiodh an nkimhdean air iomain

A’ sileadh nan creuchd.

Bu chliiiiteach na lasgairean Ura, deas, gasda, Miann-siil iad ri’n faicin

Do gach neach leis an leir; Gach sebl mar a chleachd iad, Le’n cbmhdaeha dreachmhor, Le ’n osanan breaca,

’S le’m breacana ’n f heil’: Tha mo dhhil ri’n tigh’n’ dachaigh, Gun an iiin’ a bhi fada, Le cumhnanta ceartais

Fir Shasuinn gu leir; Le stihradh an aigeil, Muir dhii-ghorm chur seachad. ’S nach ciim an cuan farsuinn

Orr’ beacadh, no eis.

’Nuair a thainig an trioblaid, ’S i a dha-san-da-fhichead,* Bha dS,na le misneach,

’S le meas orra fein, Bras, ardanach, fiosrach, Gun fhkillinn, gun bhriseadh, ’S cuid iiraidh ga’n gibhtean’

Bhi’n gliocas ’san ceill; Tha talanntan trie Aig a’ phairti ud bithchionnt,

^ The 42nd Regiment.

123

’S na h-uil’ kit’ anns an tig iad, Na idir a tMd.

C6 an dras a their mise, Thig an kird ribh a chlisge ? Mar fkg sibh e nis’

Aig an t-sliochd thig ’n-ur d^igh.

ORAN DO REISEAMAID EARRA-GHAIDHEAL.

air PONN.—“ Mac-Shiomoin mor a bluisaicheadh.”*

A ri ! gur mi tha aighearach, Mu’n naidheachd so tha ur ann ;

Tha m’ inntinn air a h-krdachadh O’n thkinig fir mo dhiithcha :

Guidheamsa buaidh-lkrach leibh ’S gach kite ’n loisg sibh fiidar;

Toil-inntinn aig ’ur ckirdean, ’S ’ur nkimhdean a bhi tiirsach.

’Nuair thkinig Mbrair Frederic, Thug Duneideann cliti dha ;

Gur connspunn air cheann sluaign e, ’Nuair ghluaiseas iad r’a chulthaobh,

Skr cheann-feadhna treubhach. ’S e leirsinneaeh g’an stiuradh,

Ag imeachd leis an reiseaimaid, ’S e fdin a’ deanadh iuil dkibh.

Tha oighichearan gasda Cho math ’sa tha fo’n chriin arm,

For the Tune of this Song, see Captain Fraser’s “ Airs and Melodies,” page 31, No. 49.

124

’S math a thig airm-ghaisge dhaibh, ’S iad fasanta ga’n giiilan.

’S toilinntinn r’am faicinn Na lasgairean glan hra,

’Nuair thog iad piob a’s brataichea'n. Air machraichean nan dii-ghall.

A’s innsidh mi le barantas O’n a b’aithne dhomh o tbits sibh,

. Vir chrnaths an hit’ an tachair sibh Cha cheum air ais ’ur diithchas:

Sliochd nan curaidh calma, Bh’anns na h-armailtean bha cliiiiteach.

Ri’n goireadh chch na h-Earraghalaich, ’S am fearg cha bu chilis shugraidh.

Tha buaidh air feachd Earra-ghhidheal, Cha ghabh iad sghth no chram,

’S iad neartmhor, beachdail, hrdanach, Gu reachdmhor, Ihidir, lughor,

’S daoin’-uaisle ceart tha fhs ann, Nach eil fhillinneach no lubach,

’S neo-sheachantach na h-armainn sin. Ag iomain chhich gu’n dtilan.

’S math thig dol ’nan eideadh dhuibh, ’S tha reusan air a’ chilis ud,

Tha gunnachan deagh-gldeusd’ aca, ’S cha n-eil td dhiu dhihltas ;

An crios-guaille fdin orra, ’S an claidheamh g\i gheur ciiil ann,

Bu mhath an hm an fheuma iad ’Nuair a leumadh sibh ga’n riisgadh.

Tha iad leathann mu na broillichean, Fir chothromach’s iad dbmhail,

125

Le ’n calpannan deas, direach, ’S iad lionntach fo na gliiinean •

Osain ghoirid bhreaca Le dreach air an cur iunpa,

’S math thig gartain chhrnaid daibh, Is fearr a th’ anns na bhthaibh.

Is llonmhor baintighearn’ innealta, Nach sireadh iad de dhixrachd

Ach cead bhi anns na bileidean, ’S na gillean so bhi dlii dhaibh;

A bheireadh pbg le sireadh dhaibli, Cho milis ris an t-siucar,

’S a bheireadh mllltean dolar dhaibh. ’S na sporanan g’an giiilan.

Tha suaicheantas na h-Alb’ agaibh, A’s dh’ fhalbh sibh leis gu sunntach.

Am fbghanan cruaidh, calgarra, ’S neo-chearbach cur a chruin air,

An luibh is gairge reasgaiche A bha riamh a measg nam fliiran,

A’s ceann na muice fiadhaiche A leag Diarmad ’sa choill udlaidh.

’S e thubhairt na bha ’g amharc oirbh, An latha bha ’n Rabhiu ann,

Gu’m bu fhreagarrach ’ur Ihmhach, ’Nuair a thkirngeadh sibh na rudain ;

B’ fharumach ’ur gluasad, A’ tarruinn suas gu sitibhlach,

’S am breacan cruinn an fhdile Air sldisdean geal nam fiuran.

’S flathail na daoin-uails a th’ ann, ’S neul cruadail air gach aon fhear,

126

Na saighdearan deas, cumachdail, ’S gach duine dhiu cho ionnsaicht’;

Na’tn bitheadh cks no cunnart ann, C6 b’ urrainn ga thoirt dhib-san ?

’S i ’n r^iseamaid is urramaich’ A chunnaic mi le m’ shbilean.

ORAN NAM BRIOGSAN.

air fonn.—“ Seann Triiibhais Uilleachan."

LUINNEAG. So tha na briogsa Hath-ghlas Am bliadhna cuir mulaid oirnn, 'S e'n rud nach fhacas riamh oirnn, 'S nach miann lein a chumail oirnn ; 'S na'm bitheamaid uile dileas Do'n rlgh bha toirt cuireadh dhuinn, Cha-nfhaicte sinn gu dilinn, A' striochdadh do'n chulaidh so.

’S ole an sebl duinn, am Prionns’ bg A bhi fo mhbran duilichin, A’s rlgh Debrsa a bhi chbmhnaidh, Far’m bu chbir dha tuineachas :

* This Jacobite Song, composed soon after the Rebellion, was printed in the first edition, 1768, though kept out of the second edition, to please some Eealous friends of the Government. The poet justlv complains that the same punishment was inflicted on the Campbells and others, who fought for the Hanoverians, as was laid on the Macdonalds and Camerons, who fought against them. The disarming and diskilting act was detested by the Highlanders, whose free-born limbs did not agree with the fetters of the odious breeches imposed on them. There is a popular and humorous song, called “ The Turnimspike" where the same complaints are brought against the Gray breeks.

127

Tha luchd-eMais a’ toirt sgebil duinn Nach robh cbir air Lunnainn aige, ’S e Hanbbhar an robh shebrsa, ’S coigreach oimn an duine sin— ’S e’n rlgh sin nach buineadh dhuinn, Rinn dl-mheas na dunach oirnn, Mu’n ceannsaich e buileach sinn, B’e’n t-am dol a chumasg ris; Na rinn e oirnn a dh’ ann-tlachd, A mhl-thlachd, a’s a dh’ bimhreit, Air n-eudaeh thoirt gu’n thing dhinn, Le ain-neart a chumail ruinn.

So tha na hriogsa, fyc.

A’s o’n chuir sinn suas na briogsan, Gur neo-mhiosail leinn a’ chulaidh ud, Ga’n teannadh ma na h-iosgannan, Gur trioblaideach leinn umain iad ; ’S bha sinn roimhe misneachail, ’S na breacain fo na criosan oimn, Ged’ tha sinn am bichiontas A nis’ a’ cur nan sumag oirnn; ’S air leam gur h-olc an duais Do na daoine chaidh ’sa chruadal, An eudaichean thoirt uapa Ge do bhuannich Diuc Uilleam leo. Cha-n fhaod sinn bhi suigeartach, O’n chaochail ar culaidh sinn, Cha n-aithnich sinn a’ chdile Lh-fdile no cruinneachaidh.

So tha na hriogsa, fyc.

’S bha uair-eigin an t-saoghal Nach saoilinn gu’n cuirinn orm, Briogais air son aodaich, ’S neo-aoidheil air duine i;

128

’S ged’ tha mi deanamh iiis d’i, Cha d’rinn mi bonn sulais Ris an deise nach robh diiimheil Do’n phJiirti ga’m buininn-sa ; ’S neo-sheannsar a’ chulaidh i, Gur grannda leinn umainn i, Cho teann air a cumadh dhuinn, ’S nach b’f heairde leinn tuilleadh i; Bidh putain anns an gluinean, A’s bucalan ga’n dimadh, ’S a bhriogais air a diibladh, Mu chiilthaobh ua h-uile fir.

So tha na briogsa, frc.

Gheibh sinn adan ciar-dhubh, Chur dian air ar mullaichean, A’s casagan cho-shllogte, ’Sa mhlnicheadh muillean iad. Ged’ chumadh sin am fuachd dhinn Cha-n fhag e sinn cho uallach, ’S gu’n toillich e ar n-uaislean, Ar tuath no ar cumanta. Cha taitinn e gu briith ruinn, A choiseachd nan gleann-fhsaich, ’Nuair a rachamaid do dh’ kiridh, No dh’ Mt’m biodh cruinneagan : ’S e Deors’ a rinn an eucoir, ’S ro dhfombach tha mi-fdin deth, O’n thug e dhinn an t-^ideadh, ’S gach eudach a bhuineadh dhuinn.

So tha na briogsa, fyc.

’S bha h-uile h-aon do’n phhrlamaid Fkllsail le’m fiosrachadh, ’Nuair chuir iad air na Caimbeulaich Teanndachd nam briogaisean;

129

’S gu’r h-iad a rinn am feum dhaibh A bhliadh’n a thkin’ an streupag, A h-uile h-aon diu dh’&ridh Gu 14ir ’am milisi dhaibh ; ’S bu cheannsalach, duineil iad, ’San km an robh an cumasg ann, Ach’s gann daibh gu’n cluinnear iad A’ chkmpachadh tuilleadh leis ; O’n thug e dhinn an t-aodach, ’Sa dh’ fhkg e sinn cho fhaontrach, ’Sann rinn e oirnn na dh’ fhaodadh e, Shaoileadh e chuir mulaid oirnn.

So tha na briogsa, do.

’S ann a nis’ tha fios againn An t-iochd a rinn Diuc Uilleam ruinn, ’Nuair a dh’ fhkg e sinn mar phriosanaich, Gan bhiodagan, gun ghunnachan, Gun chlaidheamh gun chrios tarsainn oirnn, Cha-n fhaigh sinn pits nan dagachan; Tha comannd aig Sasunn oimn, 0 smachdaich iad gu buileach sinn— Tha angar a’s duilichinn ’S an km so air iomadh fear, Bha’n ckmpa Dhiuc Uilleam, A’s nach fheairrd iad gu’n bhuithinn Na’n tigeadh oirnne Tearlach, ’S gu’n f'ireamaid ’na chkmpa, Gheibhte breacain chkirneit, ’S bhiodh aird air na gunnachan

’So tha na briogsa, dr.

ORAN DO’N EIDEADH GHAIDHEALACH.

Fhuair mi naidheachd as ur, Tha taitinn ri rim mo chridh’

Gu faigheamaid fasan na diithch’ A chleachd sinn an tus ar t\m.

O’n tha sinn le glaineachan Ihn, A’ bruidhinn air mhnran binn,

So i deoch-slhinte Mhontrose, A sheasadh a’ chbir so dhuinn.

Chunna’ mi ’n diugh an Duneideann, Comunn na feile cruinn,

Litir an fhortain thug sgeul. Air toiseach an dibhneis dhuinn.

Plob gu loinneil an gleus, Air soilleireachd r&dh an tuim ;

Thug sinn am follais ar h-^ideadh, A’s cb a their reubail ruinn ?

Deich bliadhna fichead a’s cbrr, Bha casag do’n chib m’ar druim.

Fhuair sinn ad agus clfeoc. ’S cha bhuineadh an sebrs’ ud duinn’

Bucaill a’ diinadh ar brbg, ’S e’m barr-ial bu bhbidhche leinn ;

Rinn an droch fhasan a bh’oirnn, Na bodaich d’ar n-bigridh ghrinn.

Mhill e pkirt d’a cumaciid O’n bhl&r, gu mullach ar cinn ;

Bha sinn cho Ihn do mhulad, ’S gu’n d’fhbs gach duine gu tinn

131

’S ann a bha ’n cks cho duilich, ’Sa thainig uile ri’m linn,

’Nuair a rinn piiirti Lunnainn, Gach ait a’s urram thoirt dh’inn.

’S fhada bha ’n onair air chall, Is fasan nan GM1 oirnn dlu,

Cbta ruigeadh an t-sail, Cha tigeadh e dkicheil dhuinn :

B’eigin do’n bhrigis bhi ann, ’Nuair a chaidh ar comannd cho cuin

’S gu’n d’rinneadh gach Finne nan trkill. ’S gach fironnach fhkgail ruisgt’.

Tha sinn a ’nis’mar as math leinn, ’S gur h-krd ar caraid sa’ chuirt,

A chuir air na daoin’ am fasan, Rinn phrlamaid Shasuinn thoirt’ diu’:

Beannachd gu briith do’n Mharcus, A thagair an drhs ar cuis ;

Fhuair e gach dlighe air ais duinn, Le ceartas an rTgh sa’ chruin.

Fhuair e dhuinn comas nan arm, A dheanamh dhuinn sealg nan stile,

’S a ghleidheadh ar daoine sa’ chkrnp, Le fhgail an nkimhdean bruit

Thogadh e misneach nan clann Gu iomairt nan lann le sunnt.

Plob, a’s bratach ri crann, ’S i caiseamachd iird mo riiin.

Fhuair sinn cothrom an drkst, A thoilicheas grbdh gach diithch’,

Comas ar culaidh chur oirnn, Gun fharraid do phbr nan lub:

132

Tha sinn a nis’ mar is cbir, A’s taitnidh an sebl r’ar sitil;

Chuir sinn a’ bhrigis air lar, ’S cha tig i gu brath d ciiil.

Chuir sinne suas an deise, Bhios uallach, freagarach, dhuinn,

Breacan an fhdile phrea§ach, A’s peiteag do’n eudach ur;

Cbt’ a chadadh nam ball, Am bitheadh a’ chkrnaid dlu,

Osan nach ceangail ar ceum, ’S nach ruigeadh mar r&s an glim.

Togaidh na Gaidheil an ceann. Cha bhi iad an fang ni’s mb,

Dh’ fhalbh na speirichean teann Thug orra bhi mall gun liigh :

Siubhlaidh iad fireach nam beann, A dh’ iarraidh dhamh seang le’n cu;

'S aotrom thbid iad a dhamhsa, Freagraidh iad srann gach ciuil.

Tha sinn an comain an Uasail A choisinn le chruadal cliu,

Chuir e le tebmachd Ikidir, Faoineachd chhich air chid,

Oighre cinn-feadhna nan Greumach, ’S ioma fuil ard na ghniiis :

’S ann tha Marcus an kidh Am mac thig an kit’ an Dike.

133

ORAN NAM FINEACHAN A FHUAIR AM FEARANN AIR AIS O’N RIGH, SA’ BHLIADHNA 1782.

air fonn.—“ An am dol sios bid deonach," &c.

Tha sgeul ur an trkth so’s dhthaich, ’S chuir e sunnt ro mhbr oirnn;

Gu’n d’fhuair ar ckirdean, mar a b’kbhaist, Bhi ’nan kite cbmhnaidh;

Gach fearann ar-bhacaicht’ a bh’ann, 0 linn a Chkmp’ bha gbrach,

Rinn na h-aithrichean a chall; Ach fhuair a chlann an cbir air.

’S mbr an sonas anns an rioghachd, Rloghalachd na h-bigridh,

A gluais gu feum, ri guaillibh cheile, ’S iad gu l&r cho debnach;

Cinn-fheadhna threun, le’n daoine fein, Gach r&seamaid an brdugh,

be cliit gun chdilg, ’s le dbrachd dearbht’, B’ e ’n rim bhi ’n seirbheis Dhebrsa.

Na laoich ghasta dh’&rich leat, Do dh’fhior fhuil cheart Chlann-Dbmhnuill,

’S honmhor gaisgeach treubhach, tapaidh, A thkin’ a mach ’gan cbmhnadh:

Bha buaidh a’s feart, nan ruag, ’s nam feachd, Na dhualchas ac’ o’n sebrsa;

Dol suas gu bras, le luathas nan cas, ’S an cruaidh-lann ghlas ’nan dbrnaibh.

’S honmhor lasgair thig o’n Apuinn, Robach, bratach, srblach;

Fir chalma ghasta, a’s arm ’nan glaic. Cho acuineach ’a bu chbir dhaibh :

N

134

Bhiodh luaidh a mach le fuaim nan snap, A’ bualadh chlach ri brdaibh,

Aig sluagh le’m fasan cruadal ceart, ’8 a fhuair a chleachdadh 6g dhaibh.

’8 sunnt'ach, meamnach, treubbach, ainmeidh, Cam-Shronaich o Lbchaidh,

Fir threun gun chealg, le’m beus bhi garg, ’8 iad-fein a dhearbh gu lebir dheth;

Bhiodh gleus an arm ’nan dibhlean dearg, ’8 lann gheur gun chearb ga chbir sin,

Bhiodh reubail marbh an deigh an sealg, ’Nuair dh’eireadh fearg nan bigear.

’8 honmhor curaidh thig a Dhrumain, Feumail, ullamh, brdail,

Eadar muilleann Uisge-Thurraid, Agus mullach Mbr-bheinn ;

Leis nach duilich dol an cunnart, Tk a’s muir a shebladh:

’8 fhuair iad urram bualadh bhuillean, Anns na h-uile comhdhail.

Tha sbr cheann-feachd is laidir taic, A thig o’n Chaisteal-Lebdach,

Le pbirtidh cheart, ’s iad krd nam beachd, A dh’ fhils gu reachdmhor, fbghluimt’.

Tha ’n lebhi paillt a dh’eireadh leat, Gu feum do neart a chbmhnadh;

’8 bhiodh piob an gleus a’s ceann an fheigh, Le crann a’s brbid an t-srbl ris.

Thig o’n Mhor-fhaich cbmhlain bhorb, A thfid le foirm an brdugh,

Gu dbna, colgail, Ihn air storbadh, ’8 arda stoirm an t-sebrs’ ud ;

135

Dol luath ’nan &deadh, cruaidh ra’m feuchainn, Ciall da rdir an cbmhnaidh ;

Aig sluagh nach gdill, tha buaidh ’nan d^igh. ’S an uaisle fein ga clibmhdach’.

Thig laoich bharraicht 4 Cinn-alla’. ’S krd an air’ air mbrchuis,

Air mheud na carraid, beus nam fear ud, Gleusdachd far an cbir dhaibh ;

An cliii bh’aig sinnsireachd nan gallan Cha chaillear ra’m beb e,

Daoine rioghail, dileas, daingean, Flor ’nan gealladh-cbmhraidh.

Thig Clann-Ghriogair le sbr mhisnich, Anns a’ mheas’m bn chbir dhaibh,

Gu pflseil, aghor, honor, Ihidir, Rioghail, sthtail, prbiseil;

Chaidh riamh’s gach bite dian ’sna blhraibh ’S gniomh an laimh a chbmhdach;

’S iad hrd ’sa’ chhirt le ’n ainm as ur, Ged thugadh dhiu ’n Gleann-frebin e.

Thig o Chluainidh skr dhaoin’-uaisle, Thairngeas suas gu seblta,

’S fad o’n chualas gu’m b’e’n dualchas, Buidhinn buaidh a’ chbmhraig;

Teine’s luaidhe, ’s lamhan luatha, Far an gluais iad cbmhladh,

Ruith na ruaig air an luchd-fuathadh, ’S an cur uatha brbnach.

Thig o Shruthan na fir ura, Laidir, Ihghor, eblach,

’S o’n dii-ghihbhsaich theid gu siubhlac'h. Ann an tils na dbrainn :

136

Luaidh a’s fiidar chur na smuidean, A’s fail na brhchd a’ dbrtadh,

Claidhean-ciiil a bhi ’gan rbsgadh, ’S ruith gu dlii ’san tbireachd.

Thig na Cananaich ’nan deannaibh, ’S iad a’ tional cbmhla,

Thdid ceart ’sa chabhaig, ’s neart da’n caraid, An dream is fearail dbchas:

Ge b’e theannadh riu le falachd, Bhiodh am barail gbrach.

’S mairg ri’n tachradh an km gaisgidh, Aghaidh neart nan ebmhlan.

’S eideadh arraiceach trend na h-Alba, Dh’eireadh sealbh ga lebir dhaibh,

Gu’m feud iad falbb gu saor fo’n armaibh, A’s eudach ball-bhreac, bbidheach :

O’n thraogh gach fearg, a thaobh gach cealg, Sean argamaid a thbisich,

Tha gaol g’a dhearbhadh’s feudar earbs’, A’ deagh luchd-leanmhainn Dhebrsa.

’S mbr an onoir th’ aig’ an rlgh, Rinn dlllsean d’a luchd-fbgraidh,

Thug dhaibh a’ rls, gach kite priseil, Anns gach tlr tha m’eblas,

A bh’ aig an sinnsireachd fo ehlsean, A chaidh ga’n dlth le fbirneart;

’S math an dhrachd th’aig gach dkthaich, A’ toirt cliil d’a mhbrachd !

Na cinn ch&lle’s fearr fo ’n ghrdin, Le ’n inntinn f(Sin a thbisich,

Ri gniomh an fheum a luaigh gu leir, ’S a chuir an c&ll gu’n sbradh,

137

Le flathan faille, a labhair reusan A ghleidheadh st^idh na cbracli;

Fhuair gach bighre an ni, ’san staoile, An skibhreas, ’san cuid stbrais.

Thkinig cbir, a’s dh’fhalbh an eu-cbir A’s Team ar cr\dh’ le sblas,

Tha uaislean treun ’san uair so fein, Gu h-uallach eutrom, ceblmhor:

Tha ’n tuath ri s&deadh suas tein’-eibhinn Air na sldibhtean mbra :

So a’ bhliadhna chrim an r&te, Sin an sgeul tha cbmhdaicht’.*

ORAN A’ BHOTAIL.

air FONN.—“ Cia mar is urrainn sinn fuireach on dram ?”f

’Nuair a shuidheas sinn socrach • ’Sa dh-blas sinn botal,

Cha n-aithnich ar stoe uainn, Na chuireas sinn ann ; Thig onoir a’s fortan Le sonas a’ chopain, C’arson nach bi deoch oirnn, Mu’n tog sinn ar ceann ?

The forfeited estates were not restored till January 1784, and were finally settled in January 1785.

t For the Tune of this Song see Captain Fraser’s Collection of “Airs and Melodies peculiar to the Highlands of Scotland,” page 31, No. 61. The Captain writes, in a note to this piece of music, that he “ has great pleasure in asserting his country's claims to this melodv, lately introduced as Irish, under the name of the ‘ Legacy,’ and supposed new; whereas it has been current in the Norm for sixty years, as the composition of John Mac Murdo (or M(Rae) of Kintail, since emigrated to America.

138

Bheir an stuth grinn oirnn, S&nn gu fileanta, Chuir a thoil-inntinn Binneas ’n-ar cainnt, Chaisg i ar ’n-\ota ’N fhior dheoch mhillis, Bu rahuladach sinne Na’m biodh i air chail.

Deoch-slainte nan gaisgeach Nan Gaidhealaibh gasta, Da’m b’ kbhaist mar fhasan Bhi poit air an driim, Luchd-gaoil an stuth bhlasta, ’S ar dhaoireid an lacha, Nach caomhnadh am beartas A sgapadh ’san iim. Fear gam beil nidh Gheibh e na shireas e, Fear a tha crionda, Fanadh e thall. Fear a tha mVor Cha-n fhulaing sinn idir e, ’S am fear a’ bheil grinneas Th&d iomain a nail.

’S ro rloghail an obair Sruth brloghor na togalach, loc-slaint a bhogaicheas Cridhe tha gann; ’S e chuireadh an sedan Air fear a bhiodh togarrach, ’S chuireadh e’m bodach A fear a bhiodh teann. Cha n-eil e ’san fir, Uasal no cumanta.

139

Nach eil air thl Gach urram a th' ami, Ge do bhiodh strtgh Mu thogail na muirichinn,— “ Cia mar is urrainn sinn Fuireach o’n dram ?”

Tha e fionnar do’n chreabhaig A h-uile la greine Thig teas o na speuraibh Thar sleibhtean nam beann, ’S e math ri la rebta Chur blkthas ann am pbraibh An fhir theid d’a dhebin An tigh-bsda ’na dheann. Cuiridh e sunnt Air muinntir eireachdail, Timchioll a’ bhiiird ’S cuid eile dhiu dkmhs’; Thogamaid fonn neo-throm A’s ceileirean, ’S freagarrach sheinneas sinn Deireadh gach rann.

O’n shuidh sinn cho fada, ’S a dh-bl sinn na bh’againn. ’S i chbir dol a chadal O’n thainig an t-fim, Cha-n fhbghnadh ach paillteas Thoirt sblas d’ar n-aigne, Deoch mhbr anns a’ mhaduinn Gu leigheas ar ceann. Am fear tha gu’n chli, Cuiridh e spiorad ann, Togaidh e cridhe Gach fir a tha fann,

140

Theid am fear tinn Gu grinn air mhireadh ; ’S e leigheas gach tinni*, Deoch mhillis an drkm.

ORAN A’ BHRANNDAIDH.

LUINNEAG. Di-hdal-lum, di-haal-lum, Di-i-il-i-il, h-ann-dan, Di-dir-ir i-hal-hi'il-lum. Di-dir-ir-i-hal-haoi-rum ; Di-i-iV-hal dir-ir-i, Ha-ri-ha'al-haoi-rum, Di-i'il-haal-dil-il-i'il, Dor-ri-hool-h dnn-ddn.

Tha fortan ann bi deoch againn, Na biodh an copan gann oirnn,

Tha paillteas anns na botalaibh, Cha n-eil an stoc air chall oirnn;

’S feairrde sinn an toiseach e, Gu brosnachadh ar cainnte,

Ged’ bhiodh a h-uile deoch againn, ’Se’s docha leinn am Branndai.

Di-haal-lum, dc.

’S e sin an sruthan mireanach, An tobar milis seannsail,

Tha binneas mar ri grinneas A chur spiorad am fear fann ann;

’S feairrde sinn na shireas sinn, Cha chulaidh a mhilleadh cheann 0

141

S ro mhath an seise muineil Do gach duine ghabhas rann e.

Di-haal-lurn, fyc.

Na fir anns a’ bheil cridhealas, Nach eil an cridhe gann ac’,

Companaich na dibbe, A ni suidhe leis an driUn iad;

larraidh iad a rithisd e, Mu bbitheas beagan ann deth,

’Nuair chluinneas iad an fhidheall. Bi' iad fighearach gu diimhsa.

Di-haal-lum, frc.

’Nuair gheibh sinn do na barailean, Na’s math leinn fo’r comanda,

Na cupain a tha falamh Bhi le searraig a’ cuir annta ;

Gach caraid bhios a taitinn ruinn, Gu’m b’ait leinn e bhi cainnt ruinn,

’Nuair thig a’ ghlaine bhasdalach, Air bhlas an t-$iucn.\v-channdaidh.

Di-haal-lum, <&c.

Cha chunnart duinn e theireaehdainn, Tha seileir anns an Fhraing dheth;

Cha n-eil eagal gainne Air na loingeas thug a nail e;

Their sinme o’n bu toigh leinn e, Nach dean a choire call eirnn;

Air fhad’s d’an dean sinn fuireach ris, Bhi gabhail tuilleadh sannt air.

Di-haal-lum, fyc.

Na fir a tha ’nan sgrubairean, Nach caith an cuid’s an itm so,

142

Cha n-imir iad bhi cuiderinn, Na’n tubaisdean le ganntar ;

Cha sir iad dol an cuideachd, A’s cha n-iarr a’ chuideachd ann iad;

Mar cuir am burn am padhadh dhiii, Cha-n fhaigheadh iad am Branndai.

ORAN NAM BALGAIREAN.

LUINNEAG. Ho hu o hb na balgairean, O's ainmig iad ra'm faotainn ; Ho hH o hb na balgairean.

Mo bheannachd aig na balgairean, A chionn bhi sealg nan caorach.

Ho hu o, fyc.

An iad na caoirich cheann-riabhach, Rinn aimhreit feadh an t-saoghal?

Ho hu o, Sj-c.

Am fearann a chur fits oirnn, A’s am mhl a chuir an daoiread ?

Ho hu o, fyc.

Cha n-eil hit’ aig tuathanach ; Tha bhuannachd-san air claonadh.

Ho hu o, fyc.

Is &gin dha bhi fhgail An hit’ anns an robh dhaoine,

Ho hu o, fyc.

143

Nu bailtean a’s na h-kiridhean, Am faighte blkthas a’s faoileachd.

Ho hu o, &c.

Gun tighean ach na Ikraichean, Gun aiteach air na raointean.

Ho hu o, <&c.

Tha h-uile sebl a b’ kbhaist, Anns a’ Ghaidhealtachd air caochla;

Ho hu o, &c.

Air cinntinn cho mi-nkdurra, ’S na h-kitean a’ bha aoidheil.

Ho hu o, &c.

Cha n-eil loth na Ikir am Bhiodh searrach Ikmh r’a’ taobh ann.

Ho hu o, &c.

Cha n-eil aighean dkra Bhios ag krach an cuid laogh ann.

Ho hu o, <&c.

Cha n-eil feum air gruagaichean, Tha h-uile buail’ air sgaoileadh.

Ho hu o, &C.

Cha-n fhaighgille tuarasdal Ach buachaille nan caorach!

Ho hu o, <&c.

Dh’ fhalbh na gobhair phrtseil, Bu rlgh a dh’ brduich saor iad

Ho hu o, &c

144

Earba bheag na diislain, Cha duisgear i le blaoghan.

Ho hu o, dr.

Cha n-eil fiagh air fuaran, O’n chaill na h-uaislean gaol daibh.

Ho hu o, dc.

Tha gach fridhear fuasgailte, Gun duais a chionn a shaoithreach.

Ho hu o, dc.

Is dlombach air an duine mi, A ni na sionnaich aoireadh;

Ho hu o, dc.

A chuireas cii da’n ruagadh, No thilgeas luaidhe chaol orr’.

Ho hu o, dc.

Gu mu slim na cuileanan Tha fuireach ann an saobhaidh.

Ho hu o, dc.

Na!m faigheadh iad mo dhurachd, Cha churam dhaibh cion saoghail.

Ho hu o, dc.

Bhiodh piseach air an bigridh. A’s bhiodh bed gus am marbh aois iad

145

ORAN DO CHAORA A PHUARADH A GHIBHT O MHNAOI UASAIL ARAIDH.

LUINNEAG.

Hem o, ho io, ho rb A' chaora cheannionn. Hem 5, ho io.

’S a chaora fhuair mi o Shiusaidh, Gun an cuineadh a1 dhol g’a ceannacb :

Hem o, ho ro, &c.

Gu’m bu slim do’n t-skr mhnaoi-uasail, O’n d’f huaradh a’ chaora cheannionn;

Hem o, ho ro, &c.

Cuimhnichidh mi do dheoch-slkinte ’Sa h-uil’ kit an bl mi’ drama.

Hem o, ho ro, &c.

Chaora thkinig d Coir’-uanain, Pkirt g’a suanaich mar an canach:

Hem o, ho ro, &c.

Bha cuid dh’i air dath na ckrnaid, 'S cuid eile mar bhkrr a’ bhealaidh ;

Hem o, ho ro, &c.

’S ann bu choltach ris an t-sioda. Caora mhln nan casa geala.

Hem o, ho ro, &c.

’S iomadh cuileag thun an iasgaich, Thkinig riamh as a cul nnach;

Hem o, ho ro, &c. o

146

Cungaidh mhath nam breacan daora Anns a h-uile taobh g’a falluinn.

Hem o, ho ro, &c.

Cuiridh iad i air na clkdaibh, ’S kliiinn i ’nuair theid a tarruinn;

Hem o, ho ro, &c.

’S i bu mholaiche na ’n hon ’S fhearr tha cinntinn aig na Gallaibh.

Hem o, ho ro, &c.

Bhiodh aice dk uan sa’ bhliadhna, ’S bha h-uile h-aon riamh dhih fallain;

Hem o, ho ro, &c.

’S ’nuair a thigeadh mlos roi’ Bhealltainn, B’ fheairrde mi na bh’ aice bhainne ;

Hem o, ho ro, &c.

Chumadh i rium gruth a’s uachdar, Air fhuairid’s d’am biodh an t-earrach:

Hem o, ho ro, &c.

Dh’ fhbghnadh i dhomh fad an t-skmhraidh Cumail annloin rium a’s arain.

Hem o, ho ro, &c.

Cha robh leithid thun an eadraidh Am fad is freagradh do Mhac-Cailein.

Hem o, ho ro, &c.

Biodh i air thoiseach an t-sealbhain, A’ tighinn’s a’ fklbh o’n bhaile.

Hem o, ho ro, &c.

*

147

’S mise fhuair an sgobadh creachaidh ’N Ik a leag iad i ’san rainich :

Hem o, ho ro, &c.

’S trie tha mi ’g amharc an ait’ ’N robh i blkth, ’s i call a fala :

Hem o, ho ro, &c.

’S ann san fhraoch aig taobh Uillt-ghartain, Rinn i ’n cadal as nach d’ fhairich :

Hem o, ho ro, &c.

’S dlombach mi do’n ghille-mhkrtuinn, Bha cho dkna’s dol ’na caramh.

Hem o, ho ro, &c.

Feudaidh na h-eunlainn bhi rbiceil Ag itheadh a febla ’sa saille :

Hem o, ho ro, &c.

Cha n-eil eun a laidh air fulachd Nach robh umad ann an cabhaig.

Hem o, ho ro, &c.

Am fear-ruadh a chuir gu bks i, Thug e pkirt dh’i thun na garaidh.

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a rainig mis’ an kraich, Cha robh Ikthair dhlot ach am faileas;

Hem o, ho ro, &c.

Bha na enkimhean air an lomadb, A’s bha ’n olainn air a pealladh.

Hem o, ho ro, &c.

148

O’n a chaill mi ’nis’ mo chaora, ’S coltach m’ aodach a bhi tana.

Hem o, ho ro, &c.

Cia leis a nit hear dhomh cbta, 0 nach beb a’ chaora cheannionn.

Hem o, ho ro, &c.

H-uile bean a th’ anns an duthaich, Tha mi ’n duil an diirachd mhath dhomh;

Hem o, ho ro, &c.

’S tlieid mi dh’ iarraidh na faodh-chlbimhe, Air mnathan cbire an fhearainn.

Hem o, ho ro, &c.

Taoghlaidh mi air Inner-Ghinneachd, ’S innsidh mi na bhios air m’ aire;

Hem o, ho ro, &c.

Gheibh mi tliun a chlbimh nan caorach, O’n a tha mi dh’ aodach falamh:

Hem o, ho ro, &e.

Gheibh mi ruisg an Tigh-na-srbine, O’n mhnaoi chbir a bha ’san Arrar.

Hem o, ho ro, &c.

An Gleann-ceitilein an fhebir Gheibh mi na ruisg mhbra, gheala.

Hem o, ho ro, &c.

Gheibh mi Ikn na slighe-chreachainn 0 nighean, Dbmhnuill ghlais an drama;

Hem o, ho ro, &c.

149

Cuiridh mi sud thar mo rvichdan, ’S fhearrd’ a ghiulaineas mi ’n eallach

Hem o, ho ro, &c.

Ruigidh mi bean Cheann-loch-4it,e, Tha mi’m eigin, ’s cha bu mhath lea’;

Hem o, ho ro, &c.

Gheibh mi uaipe tlhm a dh’fhaoidhe, Tlhm eile a thaobh bhi’m charaid.

Hem o, ho ro, &c.

Their an tfe tha ’n Guala-Chuilinn, ’S mbr is duilich learn do ghearan:

Hem o, ho ro, &c.

Bheir i ’nuas an t-uisge-beatha, Dh’ fheuchainn an crath e dhiom an smalan.

Hem o, ho ro, &c.

Their gach tb tha’n Druim-a’-Chbthuis, Gheibh thu rud, ’s gur math an airidh.

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a theid mi dh’ Inner-charnain. Cna leig aon tfe th’ ann mi falamh.

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair thdid mi ’n bhail’ tha Ikimh ris, Gheibh mi tlkman anns gach talla.

Hem o, ho ro, &c.

Cha n-eil tb tha ’n Dail’-an-Easa Nach d’ thbid mi m’ freasdal a ceanail.

Hem o, ho ro, &c.

150

Thig mi dhachaigh leis na gheibh mi, ’S tomad dheth cho m6r ri gearran :

Hem o, ho ro, &c.

Fbghnaidh sud dorah cbr a’s bliadhna Chumail snlarnh ri nigh’n a’ Bharain.

Hem o, ho ro, &c.

’S ’nuair a thdid e fo na sp&laibh, Ni i fkbhor rium a bhan-f'hitheach.

Hem o, ho ro, &c.

’S ioma’ ni eudach guamach, Ach cha luaidh i e gun chearthar.

Hem o, ho ro, &c.

Th’uile gruagach tha ’n G-leann-dite Dh’ fheumainns’ iad a thigh’n do’n bhaile;

Hem o, ho ro, &c.

’S ’nuair a chuireas mi air sebl iad, ’S ann a thdid an clb a theannadh;

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a theannas iad ri fhchdadh, Cha bhi tiichadh air an anail;

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a shuidheas iad air cle'ith, Gu’n cluinnt’ an digheach thar na beannaibh;

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a sheinneas iad na h-brain Cuiridh iad na h-eoin an crannaibh;

Hem o, ho ro, &c.

151

’Nuair a theannas iad ri luinneag, ’S binn’ iad na guileag na h-eala;

Hem o, ho ro, &c.

’S mbr is binne fuaim nan nlonag Na cebl piob’ air thus a’ phannail;

Hem o, ho ro, &c.

Bithidh a turn an laimh gach tfe dhiu, ’S bithidh a beul a’ sbinn na h-ealaidh;

Hem o, ho ro, &c.

Tb ri biirn, a’s tfe ri mbine, Tb a’ cur sebl air an ainneil,

Hem o, ho ro, &c.

Tb ’ga phostadh ann an tuba, Tb ’ga luidreadh, te ’ga ghlanadh,

Hem o, ho ro, &c.

Dithis ’ga shlacadh gu Ibidir, Dithis ’ga f h&sgadh gu gramail;

Hem o, ho ro, &c.

Ach mu’n cuir iad as an Ihimh e, ’S cinnteach mi gu’m fas e daingean.

Hem o, ho ro, &c.

Thbid a thoirmachadh air brhighe Gbradh-ckil air am bi barran.

Hem o, ho ro, &c.

Mur tig e’m ionnsaidh an thilear. ’S nhr dha e’s gu’n tug sinn bean da

Hem o, ho ro, &c.

152

’S ann sn sin a theid mo chbmhdach Leis a’ chlbimh a rinn mi thional.

Hem o, ho ro, &c.

Gur mise tha gu dubhach Ri cumha do ’n chaora cheannionn;

Hem o, ho ro, &c.

’S beag an t-ioghnadh dhomh bhi duilich. Mulad a bhi orm a’s faran ;

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a shuidheas mi air tulaich, ’S turaman a bhi air m’ aire,

Hem o, ho ro, &c.

A’ cuimhneachadh coltas na caorach Nach robh h-aogas anns an fhearan :

Hem o, ho ro, &c.

Bha i riabhach, ’s bha i lachdunn, Bha i caisionn, ’s bha i ceannionn;

Hem o, ho ro, &c.

Bha i croidhionn, ’s bha i bbtach; Bha geal mbr air bhrr a’ breamain.

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair thdid mi shealltainn nan caorach, lonndranaidh mi chaora cheannionn;

Hem o, ho ro, &c.

’S miste mi gu’n d’rinn i m1 fhhgail, ’S b’fheairrde mi’m fad ’sa dh’fhan i;

Hem o, ho rc, &c.

153

Cha do leig i riamh fkilinn Ann am’ fhardaich, fhad ’sa mhair i;

Hem o, ho ro, &c.

’Nuair a rachainn chum na h-kiridh, Chuireadh i na trkthan tharum ;

Hem o, ho ro, &c.

’S ro mhath thogadh i na phisdean, Bhiodh iad skthach ’nuair bu mhath leam.

Hem o, ho ro, &c.

’S raise bha air bheagan saoithreach ’M fad ’sa bha mo chaora maireann :

Hem o, ho ro, &c.

O’n a thkinig ceann a saoghail, ’S (iigin domh bhi daor ’sa eheannachd.

Hem o, ho ro, &c.

Gu’m bu slkn do’n chkta’ chaorach, As an d’ thain’ a’ chaora cheannionn;

Hem o, ho ro, &c.

’S an tk o’n d’fhuair mi i ’n toiseach, ’S ro math choisinn i mo bheannachd.

Hem o, ho ro, &c.

Beannachd leis an rud a dh’fhalbhas; Cha n-e’s fhearr dhuinn ach na dh’fhanas;

Hem o, ho ro, &c.

’S fhearr bhi cridheil leis na dh’fhuireas. Na bhi tiursach mu na ehailleas.

m

CSAN LUAIDH NO F0CAIDH,

LUJNNEAG. Hb rb gu'n togainn air Jvdgan fathaad, Hb rb id mu'n teid mi laidhe ; Hb rb gu'n togainn air hug an fathasd.

Togamaid fonn air luadh a’ chlblain ; Gabhaidh sinn cebl, a’s brain mhatha.

Hb rb gu’n togainn, &e.

B’ fheairrd’ an clb bhi chbir nan gruagacli, A dheanadh an luadh le’n lamhan ;

Hb rb gu’n togainn, &c.

’Nuair a thionndas iad air cldith e, Chluinnte fuaim gach te dhiii labhairt.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Grain ghrinne, bhinne, mhilse, Aig na rtbhinnean ’gan gabhail;

Hb rb gu’n togainn, &c.

Luinneag ac’ air luadh an eudaich, Sunntach, saothrachail, ri mathas.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Thogamaid fonn gu cbol-mhor, aotrom Air a’ chib bu daoire dathan.

Hb rb gu’n togainn, &c.

An clb brionnach, ballach, ciatach, Triuchanach, stiallagach, gathach;

Hb rb gu’n togainn. &c.

155

An clb taitneach, bfisaeh bbisgeil, Laiste, daoimeanach, ’s e leathann.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Gu’m bu slkn a bhios na caoirich Air an <T fhks an t-aodach-flathail.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Beannachd aig an Ihimh a shmomh e, ’S i rinn gnlomh na deagh bhean-taighe:

Hb rb gu’n togainn, &c.

’S ann is coltach ris an t-std’ e, Dh’ fhkg i min e, ’s rinn i math e,

Hb rb gu’n togainn, &c.

Snkth cho ruithinn ris na teudan, ’S e cho r&dh ’sa dh’ f heudte shnaitheadh

Hb rb gu’n togainn, &c.

Cha robh pluc, no meall, no gaog ann, No g\og chaol, no sliasaid reamhar.

Hb rb gu’n togainn, &e.

’Nuair a thdid an clb a’n mhkrgadh, ’S ni ’n t-airgead air an rathad.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Cha bhi slat a slas o chrun deth, Miann gach shl e anns an fhaidhir.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Cha bhi suiridhich’ anns an dhthaich Nach bidh ’n duil ri pkirt deth fhaighinn.

Hb rb gu’n togainn, &c.

156

’S ann a tha ’n toil-inntinn aodaich Aig na daoin’ a bhios ’ga chaitheadh.

H6 rb gu’n togainn, &c.

Thogainn am fonn a dh’iarradh pbitear, A’s luaidhinn an clb bu mhiann le mnathan,

Hb rb gu’n togainn, &c.

’S ole an obair luadk no f iicadh, Ma bhios tuchadh oirnn le padhadh.

Hb rb gu’n togainn, &c

Chuireadh e sunnt air muinntir bga, Suidheadh mu bhbrd ag bl gu latha.

Hb rb gu’n togainn, &c.

Puinse le glaineachan lana, Deochana-slkinte ’gan gabhail;

Hb rb gu’n togainn, &c.

Greis air flon, a’s greis air branndai, Greis air drkm do’n uisge-bheatha ;

Hb rb gu’n togainn, &c.

Greis air fidhleireachd’s air dkmlisa, Greis air canntaireachd’s air aighear.

Hb rb gu’n togainn, &c.

’Nuair thdid sthirn an bird an aodainn, ’S ro mhath ’n t-km do dhaoine laidhe.

157

ORAN DHUNEIDEANN.

S'e baile mbr Dhuneideann A b’ eibhinn leam bhi ann, Aite fialaidh farsuinn, A bha tlachdmhor anns gach ball; Gearasdan a’s bataraidh, A’s rampairean gu teann, Tighean mbr a’s caisteal, Anns an trie ann d’ stad an chmp.

’S trie a bha ckmp rloghail ann, ’S bu riomhach an luchd-dreuchd; Trap’ nan srann-each lionmhor. Gu dlleas air a’ gheard: Bhiodh gach fear cho eblach ’S na h-uile sebl a b’ fhearr, Na fleasgaich bu mhath fbghluin A’ dhol an brdugh blbir.

’S iomadh fleasgach uasal ann, A bha gu suairce, grinn, Fudar air an gruagan, Suas gu bhrr ann cinn; Leadainn dhonna dhualach ’Na chuachagan air sniomh ; Bbrr dosach mar an sioda, ’Nuair llogadh e le clr.

’S mbr a tha do bhain-tighearnan A null ’sa nail an t-sraid, Ghntaichean do’n t-sloda orr’, Ga’n shogadh ris a’ bhlar; Stbise air ua h-ainnirean Ga’n teannachadh gu h-hrd.

p

158

Buill-mhais air euoain bhbidheach, Mar thuilleadh sporsa dhaibh.

Na h-uile te mar thigeadh dh’i, Gu measail a’ measg chkich, Uallach, riomhach’, ruibeanacb, Cruinn, m\n-geal, giobach, tlk ; Trusgan air na h-bigheanan, Ga’n cbmhdachadh gu Ikr; Brbg bhioracb, dhlonach, chothromach, ’S bu chorrach leam a sail.

’Nuair chaidh mi stigh do’n abailte, Gu’m b’ait an sealladh sul Bhi ’g amharc air na dealbhannan, High Fearaghus ann air thus; A nis’ o’n rinn iad falbh uainn, Tha Alba gun an crirn; ’S e sin a dh’fhkg na garbh-chriochan ’S an aimsir so d cuirt.

Bi Ibchrain ami do ghlaineachan, A’s cainneal anns gach kit, A meudachadh an soillearachd, Gu sealladh a thoirt daibh; Cha lughadh ’n t-aobhar dibhneis, Cluig-chihil ga’n eisdeachd ann, ’S gur binne na chuach chditein iad, Le’n foragan dibhinn krd.

Bi farrumair na coitseachan, Na’n trotan a’s na’n deann, Eich nan cruaidh eheum socrach, Cha bhiodh an coiseachd mall; Chrsain mheamnach, mhireanach. A b’airde, binneach, ceann;

159

Cha n-e an fraoch a b’innis daibh, Na firichean nam beann.

Is ann an Clous na parlamaia A chi mi thall an t-each, Na sheasamh mar a b’kbhaist da, Air 15m a’ chabhsair chlach; Chuir iad srian a’s diallaid air, ’S e’n Righ a tha n’a ghlaic, D’an robh cbir na rloghacbd so, Ge d’ dh’iobair iad a mhac :*

Tha tigh mbr na parlamaid Air hrdachadh le tlachd, Aig daoine-uailse ciallach, Nach tug riamh ach a’ bhreth cheart; Tha breitheanas air thalamh ann, A mhaireas’s nach tdid as, Chum na thoill e chrochadh, ’S thig na neo-chiontaich a mach.

A’s chunna’ mi tigh-leigheis ann Aig leigheannan ri feum, A’ dheanadh slan gach dochartas A bhiodh an corp no’n ere ; Aon duine bhiodh an eu-slainte, No’n freasdal ris an l&gh, B’e sin an t-aite dleasanach, Gu’ theasairgean o ’n eug.

Tha Dun&deann bbidheach Air iomadh sebl na dhh, Gu’n bhaile anns an rtoghachd so Nach deanadh striaclidadh dha;

* King Jamea VII. was the brother of Charles II. whose statu jb here described.

160

A liughad fear a dh’innsinn ai'.n A bheireadh els do chhch, Daoin-uaisle casg an lota, Ag 51 air fion na Spkinnt’.

Ge mbr a tha do dh’ astar Eadar Glascho agus Peairt, Is cinnteach mi ged’ fhaicinn Na tha dh’ aitreabh ann air fad, Nach eil ann is taitniche Nan abait a’s am banc, Na tighean mbra rlomhach, ’Am bu chbir an rlgh bhi stad.

OEAN DO DH-IARLA BHRAID-ALBANN.

air FONN.—“ Gum V eil mo ghradh air an tailear acuineach."

Deoch-slaint’ an larla Cuir dian ’n-ar caramh i, ’S ma gheibh sinn lan i, Gu’m fag sinn falamh i, ’Nuair thig i oirnne Gu’m bi sinn ceblmhor, ’S gu’n gabh sinn brain Ga h-bl gu farumach.

’S e’n t-armunn suairee A ghluais & Bealach leinn, ’S na s&r dhaoin-uaisle R’a ghualainn mar ris ann ; O’n dh’&rieh sluagh leat Gu feum ’sa chruadal, A r&r do dhualchais Bidh buaidh a dh’aindeoin leat.

161

(.Tiir deas am fturan Air thus nan gallan thu, ’S cha ghabh thu chram Eoimh ghnuis nan aineokoa ' Le d’ chbmhlain ura ’S thu fdin da’n stiixradh, A’s fir do dhuthcha Ei d’ chul mar bharantas.

’S tu ceann na riaghailt A tha ciallach, carthranach, Na daoin a thriall leat Gur briagh am pannal iad; ’S tu thog na ciadan Do shliochd nam Fianntan ’S an km a’ ghniomha, Bu dian ’sa’ charraid iad.

Ma thig na Frangaich A nail do’n fhearann so, Bheir sinn trkth dhaibh Cean-fath an aithreachais; Th&d cuid gu bas dhiu, ’S cuid eile bhkthadli, Mu’m faigh iad bkta, ’S mu’m fag iad thairis sinn!

O’n fhuair sinn gunnachan, Gu’r ullamh, ealamh, iad, ’S cha n-eil gin uile dhiii Nach freagair aingeal duimi, Cha-n fhaic na curaidhean Dol slos na chunnart dhaibh; ’S gur rloghail, urramach A dhloladh falachd iad

162

’Nuair theid gaoh treun fhear ’Na eideadli ceannartach, Le’n armaibh gleusta Cho geur’s bu mhath leinn iad, Bithidh iomadh creuchdan Le’m builibh beumnach, Cha leigheas leigh iad, ’S cha ghleidh e’n t-anara riu.

’S i sin a’ gharbh bhratach, A dh’ fhalbh o’n bhaile leinn, ’S iad fir Bhraid-Albann Gu dearbh a leanas i, Fir iira, chalma, A tha luglimor, meamnach, Ma dhiiisgear fearg orra, ’S mairg a bheanas dhaibh.

Tha connspuill iiraidh A britigh Ghlinn-fallach leinn, A fhuair buaidh-lkrach ’S gach hit ’n do tharruinn iad, Le luchd an Ihmhaich Ri uchd an namhaid, Bithidh cuirp ’san hraich Air Ihr gun charachadh.

Cuid eil an phairti, Gu dhn le fearalachd, Thdid llonmhor, Ihidir ’San hit a gheallas iad; Fir shunntach, dhhicheil, A grunnd Earr’-ghaidheal. Nach diult’s na blhraibh Le Ihmhach caithriseach.

163

Na h-Urachaich eireachdail Le’n urachair sgalanta, Cuir suas nam peilearain Nach cualas mearachdach, ’S iad buaghar, iomairteach ’S clia dualchas giorag dhaibhj ’S an ruaig cha tilleadh iad, ’S gur cruaidh le’n lannan iad.

Na h-uaislean Eileanach, ’Sann uainn nach fanadh iad, ’S fir chuairteach’ beinne iad, ’S air chuan na’m maraichean, Luchd bhualadh bhuilean iad ’S a fhuair an t-urram sin, A’s fuaim an gunnaireachd Cho luath ri dealanaich.

’S ann tha ar naimhdean ’San km so amaideach, ’S a mhisneach hrd tha ’n-ar reann, ’S a dh’fhanas ann ; Tha ’n righ ag earbsadh Gu’n dlol sinn argmaid, Le strl na h-armailt Mar dhearbh ar n-athraichean

’Nuair thog iad strbl, ’S na fir mhbra tarruinn ris, 'S o’n fhuair iad eblas Air fbghlum cabhagach, Cha-n fhaicear cbmhla Do ghaisgich bga, Am feachd High Debrsa, Aon phbr thug barrachd orr*.

164

Tha’n Skmhradh blkth aim O’n dh’fh&g an t-earrach sinn, Ma ni sinn camp ’S e bhios ann dhuinn fallaineachd : Tha nl air gleanntaibh, Cha bhi sinn gann dhiu, ’S gur bonmhor Gall Tha cuir iiird air aran duinn.

’S e’n togail inntinn Cho grinn ’sa b’aithne dhomh, Bhi’n cuirt an High Gu’n bhi strl ri sgalagachd ; Cha dean sinn febraich Air tuilleadh stbrais, S cha teirig Ion dhuinn R’ar beb air gearasdan.

ORAN DO REISEAMAID BHRAID-ALBANN.

LUINNEAG. If-d ri il, h-'d rb a,

H-u ’& il, lib-re, Is h-e h-illin h-b rb a,

H-b hi urabh h-b-re.

’S ann a b’aighearach sinne Mu’n ionad so an de,

Air trkigh Obair-Readhain Ag amharc na r&s.

H-b ri il, h-b rb a, &c.

Bha na plobairean ullamh, ’S bha ’n drama na gleus.

165

Is a Icideagan ceolmhor Gu bbidheach ri beus.

H-6 ri il h-b ro, &c.

Sinn a’g bl do dheocb Ibidir Na b’fheairrde sinn Gin,

Los nach faigheamaid masladh Tigbinn dacbaigh ’n-ar c4ill.

H-b ri il, h-b ro, &c.

Deoch-slainte ’n-ard chbirneil Tha oirnne gu leir,

Gu’m p^iigli sinn gu debnach, ’S gu’n bl sinn gu rdidh.

H-b ri il, h-b ro, &c.

’S ann fhuair e na fiurain ’Na dlmthchanailjh fein,

Tha cruaidh an km riisgaidh Air chul nan arm geur :

H-b ri il, h-b-ro, &c.

’S le’n gunnachan dii-ghorm A’s spuir ura na’n gleus,

An km losgadh an fhudair Cha dihltadh aon td.

H-b ri il, h-b ro, &c.

Bha’n suaicheantas kvaid, A’s na h-krmuinn da’ rrir.

Brrid srbil ri crann-ard, A’s tore Ikidir nach grill.

H-b ri il, h-b ro, &c,

’Nuair sgaoileadh a’ bhratach, A’s skr ghaisgich ’na drigh,

166

Bu mhath an tils feachd iad Thabhairt mach an ratreut.

H-6 ri il, h-6 ro, &c.

’S ann a theid na fir bra Gu siiibhlach gn feum,

A’s iad nasal ’nan giiilan, ’S bu liighor an ceum.

H-5 ri il, h-b ro, &c.

Bu bhbidheach ra’m faicinn Air faiche ghlan r&dh,

Na fir bga le’m breacain Air am preasadh an fheil’.

H-b ri il, h-b ro, &c.

’S mairg nhmhaid a thachradh Air na lasgairean treun ;

Gleidhidh cruadal nan Gbidheal Buaidh-laraich dhaibh fein.

OKAN NA GASA ID.

LTJINNEAG. 'S tram ar cridhe ma's fiar a' ghasaid, 'S muladach 's muladach tha sinn ; 'S tram ar cridhe ma's fior o’ ghasaid t

’S muladach an sgeul a fhuair sinn Moch Di-luain ana an Ceann-Phhdruig;

’S trom ar cridhe, &c.

’S muladach bhi fhgail Dhebrsa, O’na chuir e mbid am paigheadh.

’S trom ar cridhe, &c

167

'S muladach raa theid ar sgaoileadh ’S gur e ar gaol bhi mar tha sinn.

’S trom ar cridhe, &c.

Ma th4id sinn gu obair tuatha, Cromaidh ar guaillean ri kit each.

’S trom ar cridhe, &c.

’S mbr’s fearr bhi ’n-ar daoin’-uailse Tarruinn suas anns a’ bhatailion.

’S trom ar cridhe, &c.

'S aighearach bhi’n ckmp an Eigh, A.’ seasamh na rloghachd gu Ikidir;

’S trom ar cridhe, &c.

Cumail eagail air na Frkngaich, Fhad’s a bhios ceann air a’ phrkbar

’S trom ar cridhe, &c.

Ged’ is iomadh gnlomh a rinn sinn, ’S e’n t-saigdearachd a rinn stkth dhuinn.

’S trom ar cridhe, &c.

’S binn learn an druma ri’m chluasaibh, ’Nuair a bhualas an trath-bhhilidh.

’S trom ar cridhe, &c.

’S eibhinn an sealladh a’ bhratach, 8 na fir hr ’ga faicinn skbhailt.

’S trom ar cridhe, &c.

’S bhidheach ar gunnachan glasa. ’S ar cbtaichean daithte mkdair.

’S trom ar cridhe, &c.

Cha n-eil sinne ’g iarraidh slochaidh Gus an closnaich sinn ar namhaid.

168

OBAN A’ CHAMPA.*

sa’ bhliadhna—1798

Tha sgeul ur ’san km so Taobh thall Drochaid-duinn,

Leinn a b’ aighearach bhi ann ’Nuair a champaich iad cruinn;

Dol a dh’Eirinn a null Cha diult sinn a chaoidh,

Ma bhios Hay air ar ceann, Ciod an call thigeadh ruinn.

Ciod an call thigeadh ruinn, Ciod an call thige ruinn,

Ma bhios Hay air ar ceann, Ciod an call thigeadh ruinn.

’S ann th&d sin gu’n fhkaradh Do dll’ Eirinn air thus,

’S e ar ’n dibhneas gu l&r Mar a dh’dirich do’n chuis,

Bidh ar ’n oichearan treubhach Na’n dideadh gu dlu,

’S na saighdearan gleusda Gu feum air an chi.

Gu feum air an cul, &c.

Na Braid-Albannaich chhlma, ’S na h-Earra-ghaidhlich hr’,

Tha sibh ainmeil an Alba, Le’r ’n armailt air thus ;

* The tune of the above song is something similar to the air of * Sae will we yet," <Jrc.

169

Thug an Kigh dhuibh an tairgse Chur meamna ’n ar gnhis,

Tha e earbsach gu’m falbh sibh ’S gu’n dearbh sibh an clih.

’S gu’n dearbh sibh an clih, Ac.

Ma tha duin’ anns nach eil krdan ’Sa chkmp so gu Ifir,

Nach imich leis na ckirdean An km dol am feum,

Ciod a dheanadh ckch ris, Ach fhagail na’n ddigh,

Bhi ’na thkmh aig a’ mhkthair, An kite leis f&n.

An kite leis f&n, &c.

’S ann againn tha na Gkidheil, Theid dkn anns an ruaig,

Na fir Ikidir, dhkicheil A b’kbhaist bhi cruaidh ;

Thdid sinn do Phort-phkdruig, Cha chks leinn a luaths,

Moch an Ik’r’n-mhkireach Gun dkil air a’ chuan.

Gun dkil air a’ chuan, &e.

’Nuair theid na loingeis bhr&d-gheal An Eirinn air tlr,

Ciod a ni na Reubail A dh’&rich ’san stri?

Teicheadh as a’ chdile ’S ratreut orra s\os,

Bhi na’n digin a’s feum ac’ Air reite’s air sith.

Air rdite’s air slth, Ac. Q

170

ORAN DO’N INBHIR.

Oidhche dhomh’ san Inbhir, Bha lighe mhbr an Cona-ghlais, ’S fhad a chual iad iomradh Mu’n irioghail anns do thachair mi. ’S fhad a chual iad iomradh Mu’n irioghail anns do thachair mi.

Ghabh mi thmh air thus Ann an sebrs’ do thigh udlaidh, A’s rinn mi suidhe sumhail Gus ’n do mhuth mi cairtealan.

A’s rinn mi suidhe, &c.

’Nuair thhinig bird na gealaiche, Sin an t-hm an d’fhairich mi, Gu’m b’eigin domh bhi carachadh A dh’ ionnsaidh ’bhaile b’fhaigse dhomh.

Gu’m b’bigin domh, &c.

Bha druim an taighe riiisgte, Bha snighe feadh an urlair, Bha grlosach bheag a’s mbran smuid, ’San suilean duinnt’ aig pacarais.

Bha grlosach bheag, &c.

Bha nighean lain-bhuidh’ air thus aim, Cha b’ann a bhuidhinn cliii dh’i; Cha bhuineadh i do’n duthaich, Ged’ thug i diiithadh fasain ann.

Cha bhuineadh i, &c.

171

Com nach d’fhan i bh’uainne, ’S i dheanamh mar bu dual d’i, T&mh am bothan suarach, ’S na cuarain mu na casan aic’ ?

Tame am bothan, &c.

Ciod e rinn spbrsail, uallach i, Caileag bhochd an tuarasdail ? Gun fhbghlum aeh a’ bhuachailleachd ; ’S ann fhuair e buain na cartach i.

Gun fhbghlum ach, &c.

’S math an t-aobhar ghkire Luchd-fanaid’s fal-a-dhh i, Cha n-eil i gabhail nhire Ged chitheadh ckch a’ marcachd i.

Cha n-eil i gabhail, &c.

’S am fear tha laidhe ra’ taobh, Cha u-eil dhimh aig Clann-an-t-Saoir ris, Na’m buineadh e d’an daoine, B’ann daonnan a thoirt masladh dhaibh.

Nam buineadh e, &c.

Cha deach e ri Clann-Dughaill, O’n tha e coimheach, brindeil, Bithidh a dhorus duinte, ’S dublaidh e na glasan air.

Bithidh a dhorus, &c.

Tha Clann-na-Ceairde sgith dheth Ged’ tha iad Ihidir, honmhor, Am fad is beb ’san f liionan e, Tha craobh chflonaich aca-san.

Am fad is beb, &c.

172

O’n is Cinneach, cairdeil, carthannach, A bhos a’s thall an Gall-thaobh iad, ’S e’n call daibh nach do chailleadh Am fear ud mu’n do bhaisdeadh e.

’S e’n call daibli, &c.

Is coltach e measg chkich Ri iteodha ann an gkradh, A mbilleas riim gu fks Air na luibbean blkth is taitniche.

A mhilleas rum gu, &c.

Coimeasaidh luchd-eblais Ri foichearain an btraich e, Ged’ chinn e’n toiseach bbidheach, ’S e’m pbr e nacb dean abachadh.

Ged’ chinn e’n, &c.

Nighean lain-bhuidhe’s Calum ud, ’S i’n uaisle ’n rud nach aithne dhaibh, Ise na fior-chaille, ’S e’n du’-bhallach a’ tha’n taice ri.

Ise na fior-chaille, &c.

O’n tha iad gruamach, iargalta, Cha d’fhuair iad cliii nam biataichean, Cha chualas duine riamh Fhuair fialachd anns an asdail ud.

Cha chualas duine, &c.

Cha-n fhuirich na daoin’-uails’ aca, ’S cha-n fhuilig iad na tuathanaich; ’S muladach na chual’ sinn, Nach eil buaidh ’n taice riu ;

’S muladach na chual’, &c.

173

Tha triuir le beusan docharach, Gu’n spdis, iad fdin ’san crochadair; Cha n-eibhinn leis na bochdan iad, ’S cha docha leis na beartaich iad.

Cha n-dibhinn leis, &c.

Tha diomb nan chirdean daonnan ac’ Tha ’n nhimhdean far nach saoileadh iad Tha fuath aig sluagh an t-saoghail orra. ’S cha n-eil gaol aig neach orra.

Tha fuath aig sluagh, &c.

’S truagh an t-ainm a dh’ f hagas iad, Cha choltach iad ri’m phrantan; Mo dhuil nach lean am paistean A’ chuid is tair an fhasan ud.

Mo dhiiil uach lean, &c.

Chunna’ sinn an toiseach iad, Gun mheas, gun chliu, gun fhortan, An hros tHired, gortach, ’S i bhochdain a bha’n tasgaidh ann.

An hros thireil, gortach, &c.

Na bhuannaich iad air barganaibh, A’ toirt char k sluagh le cealgaireachd, Mar a f huaras, falbhaidh e; Cha-n fharmadaeh am beartas e.

Mar a fhuaras, &c.

Fhuair mi orra dearbhadh Gu’n spothadh iad na dearganan, A dh’ fheuchainn’m faigh iad airgead ’Sa mhargadh air na clachan ac’!

A dh’ fheuchainn, &c.

174

’S grunndail, cruaidh mu’n t-saoghals’ iad Cunntaidh iad na faochagan, A chionn gur fas’ an sgaoileadh, Na’m faotainn air na cladaichean.

A chionn, gur fas’, &c.

’S iad luchd a’ chridhe chfln, Tha deante ris a’ mhl-thuireachd, Na’n cuirte bharr na crlche iad, Bha’n fir so air a gart-ghlanadh.

Na’n cuirte bharr, &c.

Chi sinn fhathasd a’ chkraid ’S na drumachan ra’m niksaibh, Gu’n cuir a Bharabadoes, Cun ghin gu brath thigh’n dachaigh dhiii.

Gu’n cuir a, &c.

CEAD DEIREANNACH NAM BEANN.

Bha mi ’n dk* ’m Beinn-dbrain, 'S na cbir cha robh mi aineolach,

Chunna’ mi gleanntan ’S na beanntaichean a b’aithne dhomh;

Be sin an sealladh dibhinn Bhi ’g imeachd air na sleibhtibh,

’Nuair bhiodh a’ ghrian ag eiridh, ’Sa bhiodh na fdigh a’ langanaich.

’S aobhach a ghreidh uallach, ’Nuair ghluaiseadh iad gu farumach,

’S na h-dildean air an fhuaran, Bu chuannar na laoigh bhallach ann;

* 19th September, 1802.

175

Na maoislichean’s na ruadh-bhuic, Na coilieh dhubh a's ruadha,

’S e’n cebl bu bhinne chualas ’Nuair chluinnt’ am fuaim ’sa’ chamhanaich.

’S togarracb a dh’ fhalbbainn Gu sealgaireachd nam beallaichean,

Dol ’mach a dhireadh garbhlaich, ’S gum b’anmoch tigh’nn gu baile mi;

An t-uisge glau ’sam fbileadh Th’air mullach nam beann brda,

Chuidich e gu f ks mi; ’S e rinn domh slbint a’s fallaineachd.

Fhuair mi greis am1 iirach Air kireanaibh a b’ aithne dhomh,

Ri cluiche, ’s mire, ’s mkran, ’S bhi’n caoimhneas blkth nan caileagan ;

Bu chhis an aghaidh nhduir, Gu’m maireadh sin an drkst ann,

’S e b’ digin bhi d’am fkgail ’Nuair thkinig trktb dhuinn dealachadb

’Nis o’n bhuail an aois mi, Fhuair mi gaoid a mhaireas domh,

Rinn milleadh air mo dheudach, ’S mo Idirsinn air a dalladh orm ;

Cha n-urrainn mi bhi treubhach, Ged’ a chuirinn feum air,

’S ged’ bhiodh an ruaig am’ dhdigh-sa, Cha dean mi ceum ro chabhagach.

Ged’ tha mo cheann air liathadh, ’S mo chiabhagan air tanachadh,

’S trie a leig mi mial-chu Ri fear fiadhaich, ceannartach :

Ged’ bu toigh leam riamh iad, ’S ged’ fhaicinn air an t-sliabh iad,

Cha teid mi ’nis’ ga’n iarraidh O’n chaill mi trian na h-analach.

Ri hm dol anns a’ bhiiireadh, Bu diirachdach a leanainn iad,

’S bhiodh uair aig sluagh na diithclia, Toirt brain iira’s rannachd dhaibh :

Greis eile mar ri cairdean, ’Nuair bha sinn anns na chmpan,

Bu chridheil anus an hm sinn ; ’S cha bhiodh an driim oirnn annasach.

’Nuair bha mi ’n toiseach m’ 6ige, ’S i ghbraich a chum falamh mi;

’S e fortan tha ’cur oirnne Gach aon ni cbir a’ ghealladh dhuinn ;

Ged’ tha mi gann a stbras, Tha m’ inntinn Ikn do shblas,

O’n tha mi ann an dochas Gu’n d’rinn nigh’n Debrs’ an t-aran domh.

Bha mi ’n db ’sa’n aonach, ’S bha smaointean mbr air m’ aire-sa,

Nach robh ’n luchd-gaoil a b’hbhaist Bhi siubhal fitsaieh mar rium ann,

'S a’ bheinn is beag a shaoil mi, Gu’n deanadh ise caochla ;

O’n tha i ’nis’ fo chaoirich, ’S ann thug an saoghal cSr asam.

’Nuair sheall mi air gach taobh dhiom, Cha-n fhaodainn gun bhi smalanach,

O’n theirig coill’ a’s fraoch ann, ’S na daoine bh’ann, cha mhaireann lad ;

177

Cha n-eil fiagh r’a sheaig ann, Cha n-eil eun no earb ann.

’M beagan nach eil marbh dhiii, ’S e rinn iad falbh gu baileach as

Mo shaoraidh leis na frlthean, O’s ni'iorbhailteach na beannan iad,

Le biolair uaine a’s flr-uisg, Deoch nasal, riornhach, cheanalta,

Na blkran a tha priseil, ’S na fksaichean tha lionmhor,

O’s hit’ a leig mi dhiom iad, Gu brhth mo mhile beannachd leo !

ORAN DO CHARAIDE TAILEAR AIR SON CUAIRT SHUIRIDH.

Tha sinn triuir ghillean sa’ bhaile so, Mis’ agus Alasdair, ’s Padruig, ’S muinntir na tire ag aithris Gun deachaidh sinn baileach o sthth; Na gruagaichean laghach ’bha mar ruinn, An deigh am mealladh aig chch, Gach bidhehe ’bhios iad ri faire, Cha bhi iad gun f hear air an sghth !

’S e Dbmhnull an t-6ganach giobach, ’S ann aig ’a bha mhisneach a b’fhearr, ’S e chuireadh an car dheth gu sgiobalt ’S a rachadh a chlisgeadh ’nan dhil, ’S ann a dh’iomradh e teaghair a’s ciopan Nach b’urrainn e bhristeadh gu brhth ’S gu’n cumar e mar ris na bocaibh O’n bhios e ri sodradh gun thmh!

178

Tha fleasgach aig Pkra Mac-Bheathain ’Se’s braise is aithne dhom’m eblas, Tha e cho ddidheil air mnathan ’S nach feud e laidhe ’na 5nar; Shiiibhladh e ’n oidhche gun latha Do dh’ ait’ anns am faigheadh e pbgan, ’S dheanadh a cluiche gu bhriagraich Cuidear ri nigheagan bga.

Gu brlodalach, beulanach, chirteil, Hi sugradh gu siobhalta, bkigheil, Am mistir ag euladh ’sna cuiltean, ’S e ruradh gu h-iosal fo mhiigan, Le criotachadh tearainnte, rimach, ’S e dluthaehadh rithe gu dim a ; ’S ma chaidh e san iim air a ghluinean Cha b’ann ris na h-iirnaighean ’bha e.

Ruigidh e bothan na faire, ’S e an t-kite bu mhath leis bhi tkmh, Laidhidh e teann air a’ bhanaraich, ’S i sud leannan a ghrkidh, Dheanadh i chriotachadh tairis, Is chuireadh i thairis a Lamb, ’S ’nuair a theannas e rithe le farum Gu’n cumadh iad caithris air each !

’S e ludragan paidseach na bleide, An ceigean maol, odhar, gun stath, A thainig a shuiridh cho beadaidh, Do dh’kit’ an robh fleasgaich a b’fhearr; ’S ann a thoill e chuir air t-seisean Mu’n chleasachd o’n chaidh i os n-aird, 'S am brangas a theannadh ri pheirclibh, ’S gun odhar na h-eaglais thoirt dha.

179

A.OIR AN TAILEAR AN EIRIG GRAIN A RINN ESAN AN AOBHAR A CHARAID.*

A Dhbmhnuill bhkin Mhic-O-N eacain Tha ’n droch nkdur a d’ phearsa, Cha ghnkthaich thu ’n ceartas, Gus am bksaich thu ’n pheacadh, ’S mairg kit’ arms na thachair, Am ball-sampuill gun chneastachd,

’A rinn grained an sgaiteachd ud oirnn. ’A rinn grkineil an sgaiteachd, &c.

Fhir a thbisich ri ealaidh, Bha thu gbrach a d’ bharail, ’Ga sebladh am1 charamh, ’S gun mi t’ fhebraich, no t’f harraid, Chuir thu sgleb dhiot is fanaid, Cb dhiii’s debin leat no’s aindeoin,

Tha mi ’n dbchas gu’m faigh thu do lebir. Tha mi ’n dbchas gu’m faigh thu, &c.

Dhomhsa b’aithne do bheusan : Tha thu aineolach, beumnach, Is do theangadh mar reusar, Le tainead ’s le gbiread, Thug thu deannal dhomh f&n d’i, O’s ann agad tha ’n eucoir,

C’om nach paidhinn thu ’n dirig do sgebil ? C’om nach pkidhinn thu, &c.

^ There is some sharp wit in the song above referred to, com- posed by the Tailor ; it is to the tune of “ Gille nan car," and begins thus:—

“ Gum b’ fhearr gu tarruinn bathainn thu Na leagadh damh na craice.”

180

’S tu chraobh ghrodlaich air crlonadh, Lkn mosgain, a’s fhlonag, A dh’fhks croganach, losal, Goirid, crotach, neo-dh'ireach, Stoc thu togairt do’n ghriosaich, A thoill do losgadh mar lobairt,

Leig thu ’n Soisgeul air di-chuimhn’ gu rabr. Leig thu ’n Soisgeul air di-chuimhn’, &c

Bu bheag an diubhail e thaehairt An Ik thur thu na facail, Da phund agus cairteal Do dh’fhhdar cruaidh, sgairteil, A bhi a d’bhroinn air a chalcadh, *8 bhi ’gad sgkineadh le maitse,

Gus am fksadh tu t’ ablach gun deb. Gus am fksadh tu t’ ablach, &c.

’S bhonach ruidhinn gun fheum thu, Ge do bhitheadh tu’m fdithe, Coin is tithich ga d’ theumadh, Cha bhiodh an dlol be'idh ac’. ’S trie thu teann air ’na h-eibhlean, Bhreac do shuimeir gu t’eislich,

Blkth an tein’ air do shldisean gu mbr. Blkth an tein’ air do shleisean, &c.

O’ nach tailear is fhiii thu, Chuir ckch ds a’ chhirt thu; Bi’dh tu ghnk anns na cuiltean, A’ ckradh nan Ihireach, Bu tu asainn nan cliidan, ’S trie a shuidh thu ’san smuraich,

’Nuair a bhithinns’ air chi fir nan erbe. ’Nuair a bhithinns’ air cul, &c.

181

’S e do choltas r’a innseadh, Fear sop-cheannach, gr'imeach, Gun bhonaid, gun phiorbhuic, Gun bhad-mullaich, gun chlrean, Lbm uil’ air a splonadh, Car gu t’uilinn a sios ort,

Strac na dunach do’n sgriobaicli mud’ cheos. Str&c na dunach do’n sgrlobaich, &c.

’S iomadh kit’ anns na thachair, An tkilear Mac-Neacain, Eadar Albainn a’s Sasunn, Bailtean margaidh a’s machair; ’S trie a shealg thu air praisich, 0 nach d’ fhalbh thu le clapa,

Chaoidh cha mharbh e duin’ aca do’n t-slbgh. Chaoidh cha mharbh e duin’ aca, &c.

’S duine dona gun mhios thu, Dh’fhas gun onair gun ghliocas, Fear gun chomas gun bhriosgadh, Chaill do spionnadh’s do mhisneach, Leis na rinn thu do’n bhidseachd, Bu tu ’n slaighteara misgeach,

’S cian o’n thoill thu do chuipeadh mu’n 61. ’S cian o’n thoill thu do chuipeadh, &c.

’S iomadh ceapaire rbmais, Einn thu ghlacadh a’d’ chrogan, Is bhi ga stailceadh le t’ brdaig, Ann ad’ chab-dheudach sgbrnach, ’S reamhar, farsainn do sgbrnan, Bru mar chuilean an btraich,

Fhuair thu urram nan gebcach ri d’bheb. Fhuair, thu urram nan gebcach, &c.

R

182

Bidh na mnathan ag rhite ’Nuair a rachadh tu’n airidh Gun tolladh tu’n t-kras Anns am bitheadh an ckise; ’Nuair a dh’itheadh tu pkirt deth, ’S a bhiodh tu air trksgadh,

Anns a’ mhuidhe gu’n spkrr thu do chrbg. Anns a’ mhuidhe gu’n spkrr, &c.

'S tu ’n tollaran cnkimhteach, Ge bu ghionach do mhaileid, Tha do mhionach air t’ fhkgail, Gun chrioman deth Ihthair; Cochull glogaeh ma t’kruinn, Tha do sgamhan a’s t’ kinean

Lkn galair, a’s fkslaich, a’s chbs. Lkn galair, a’s fkslaich, &c.

% Beul do chleibh air a thaehdadh, Air s^ideadh’s air brachadh, ’S e gu h-eididh air malcadh, ’S mbr t’fheum air a chartadh Gach aon eucail a’d’ phearsa, Caitheamh, eitich, a’s casdaich,

Gus an d’ &rich do chraiceann o t’ fhebil. Gus an d’ &rich do chraiceann, &c.

Tha do chreuchdan, ’s do chuislean, Lkn eugail a’s trusdair, ’S thu feumach air furtachd, Tha ’n ddideadh a’d’ phluicean, ’S thu t’digin le clupaid, T’ anail bhreun, gu trbm, murtaidh,

'S mairg a dh’f heuchadh dhlot moch-thra 'S mairg a dh’ fheuchadh, &c.

183

Do dheud sgrbb-bhearnach, cabach, ’Sam beil na sgbr-fhiaclan glasa, Mosgain, cbsacha, sgealpach, Lubte, grannda, cam, feaehdte, A null’s a nail air an tarsuinn, Cuid diu caillt’ air dol asad,

’S na bheil ann diu air sgapadh do bhebil. ’S na bheil ann diu, &c.

Bidh na ronnan gu silteach, ’Nan tonnaibh gorm, ruithteach, A’ gabhail toinneamh o d’ liopan, Thar cromadh do smige; ’S dorcha, doilleir, do chlisneach, Cho dubh ris a’ phice,

Uchd na curr’ ort, ceann eirc’ ’s gob gebidh Uchd na curr’ ort, ceann circ’, &c.

Do mhaol chruacach air faileadh, Gun chluasan, gun f haillean; Tha thu uain-neulach, tana, Cho cruaidh ris an darach ; ’S tu gun suaineach, gun anart, ’S aobhar truais thu ri d’ ghearan,

’S gur fuair’ thu na gaillionn an rebt’. ’S gur fuair’ thu na gaillionn, &c.

Tha ceann binneach ’na stiiic ort, Geocach, leith-cheannach, giugach, Eudan brucanach, grugach, Srbn phlucach na muire, Tha croit air do chulthaobh, ’S^mbran lurcaich a’d’ ghliunibh,

Dh chas chama, chaol, chriibacli, gun trebir. Dh chas chama, chaol, chrubach, &c

184

Cha n-eil uiread nan skiltean, Aig a’ phliutaire spagach, Nach eil cuspach a’s ghgach, Tha thu d’ chrioplach’s ad’ chrkigeach, ’S lionmhor tubaist an tailear, Dh’ fhkg an saoghal ’na thrkill e,

’S mairg a shaoithrich air t’krach’s tu 5g. ’S mairg a shaoithrich, &c.

Mas ann do shliochd Adhamh thu, Cha choltach ri ckch thu, Aig olcas ’sa dh’ fhas thu, 0 thoiseach do Ihithean; Cha tig cobhair gu britth ort, Gus am foghainn am bhs duit,

’S do chorp odhar a ehhradh fo ’n fhbd. ’S do chorp odhar a charadh, &c

AOIB ANNA.

Anna nigh’n Uilleam an Crbmba, Bean gun chonn’s i-fein air himhreith, ’Nuair chaidh mi ’n toiseach g’a sealltainn, Cha n-e’m fortan a chuir ann mi; Bhruidhinn mise siobhalt, suairce, Mar dhuin’-uasal anns an hm sin ; Thoisich ise mar chu crosda, Bhiodh anns na dorsan a’ dranndail.

’S ann aice tha beul na sgaUais, Gu fanaid a dheanamh air seann-duin’, Nach urrainn a dheanadh feum dh’i Mar a bha i-fein an geall air;

185

Chunna’ raise latha ghluaisinn Leis na gruagaichean mar chairdeas ; Dh’aithnich i gun d’fhalbh an uair sin. ’S chuir i uaithe mi le angar.

Innsidh mi dhuibh teisteas Anna, O’n is aithne dhomh ’san km i, Bean a dh’bl a peighinn phisich, Cha blieo idir gun an dram i; Cha nebnach learn i bhi misgeach, ’S i ’n cbmhnaidh a measg a’ bhranndai, ’S trie a bha ’na broinn na’s lebir dhetli, ’S bha tuilleadh ’sa chbir ’na ceann deth.

Cha n-eil a leannan r’a fhaotainn, Cia mar dh’fhaodas e bhi ann d’i? Breunag ris ann can iad gaorsach, A bha daonnan anns na campaibh ; A’s bha rithist feadh ’n t-saoghail A’ giiilan adhaircean aig ceardan ; Cha d’fhuair i ’n onoir a shaoil i, ’N t-urram fhaotainn air na bardaibh.

’S mbr an treunntas le Anna, Bhi cho gheur le sgainneal eainnte, ’S mairg air ’na thachair bean bheumnach, Aig am bheil am beul gun fhaitheam ; ’M fear a bheir ise dhachaigh, ’S ann air thig a’ chreaeh ’san calldach, ’Nuair shaoil e gum bu bhean cheart i, ’S ann thachair e ri bana-mhlstear.

A bhana-chleasaiche gun ghrinneas, 'S mairg fleasgach a theid ’na caramh. ’S trie i tuiteam leis na gillean, Ceau-tuislidh i do na fearaibh ;

186

A bhean bhruidhneach, mhisgeach, ghionach, Ghlearach, lonach, shanntach, shalach, Roinn gu reubadh air a teangaidh, Coltach ri gath geur na nathrach.

Cbmhdach nach falaicli a craiceann, Lebmach gun sebl air cuir leis ann, Cha n-eil brbgan slim mu’ casan, Cha n-eil cbta ’n-aird mu leasaibh ; Oirra tha aogas na glaistig, Neul an aoig ’na h-aodan preasach, Closach i air seargadh lachdunn, ’S coltach i ri dealbh na leisge.

Tigh tha lan do mhnathan misgeach, ’S ole an t-iiit an d’rinn mi tachairt, Ged’ thiiinig mi ann gun fhios domh, ’S fhearr falbh triith na fuireach aca: Bana-mhaighstear a’ chomuinn bhristich, Anna tha ainmeil sa’n eachdraidh ; Ma gheibh ebeh i mar fhuair mis i, Cha tig iad gu briith g’a faicinn.

AOIR UISDEAN PHIOBAIR’.

Turas a chaidh mi air astar A Chinn-tkile,

Chunna’ mi daoin’-uailse tlachdmhor, Caoimhneil, pairteach;

Bha aon bhalach ann air banais, A thug dhomh thmailt,

0 ’n a bha esan mar sin dbmh-sa, Bi mise mar so dhii-san.

187

’S ann an sin a thbisich Uidean, Mar a ni cu an droch nkluir,

Tabhannaich ri sluagh na diithcha, ’S be run gu’n gearradh e ’n shiltean;

’S math an cbmpanach do’n chu e, ’S dona ’n cbmpanach le chch e,

Cha chuideachd e ’bhard no phlobair, Aig a mhl-mhalachd ’sa dh’fhbs e.

Aidich fein nach eil thu’d phlobair, ’S leig dhlot bhi’m barail gur bilrd thu ;

Daoine cridheil iad le cheile, ’S bithidh iad gu leir a tkir ort;

Fear ciiiil gun bhinneas, gun ghrinneas, Fuadaichidh sinn as ar pairt e,

Mar a thilgeas iad craobh chr'ionaich 0 ’n fhionan a mach as a’ ghkradh.

Ma ch\ thusa bhrd na filidh No fear dana,

Ma bhios aon diu ’g iarraidh gille ’Grhiiilan mklaid,

Lean an duine sin le dilrachd, Los gu’n sihbhla’ tu h-uil kite ;

’S mbr an glanadh air do dhhthaich, 1 chuir chi riut’s thu g’a fagail.

No ma chi thu fear a sheinneas Plob no clkrsach,

Faodaidh tus’ an t-inneal cihil A ghihlan dk-san,

Gus am bi craiceann do dhroma Fks ’na bhallaibh loma, bkna,

Mar a chi thu mille srathrach Air gearan a bhios ri aiteach.

188

Cia mar a dheanadh e dran, Gun eblas, gun tuigse n&duir ?

0 nach deanadh e air dbigh e, ’S ann bu chbir dha fuireach skmhach;

Bruidhinn ghlugach’s cuid d’ i mabach, Moran stadaich ann am pairt d’i,

Na ni e phlabartaich chbmhraidh, Cha bheb na thuigeas a Ghkelig.

Sgimealair cheanna nam bbrd thu, Far am faidh thu ’n t-61 gun phiiigheadh;

Cia mar chunntas sinn na gebcaich, Mar bi Uisdean bg ’san hi ream h ?

Cha robh do bhrii riamh aig slochaidh, Gus an llonadh tu bhiadh chhich i;

’S mbr an t-bl na chaisgeadh t’ iotadh, ’Nuair chit’ thu’s do ghloc phitich.

’S trie do leab’ an lag an btraich, No’n cul ghraidh,

Bi do cheann air con-tom cbmhnard, ’S ro mhath ’n t-hit e;

Bidh na coin ag iomlaich t’fhebsaig, A’ toirt dlot a’ bheoil ’sa’ chairean,

Do chraos dreammach, toirt phbg sallach Do’d dhearbh-bhrhithrean.

Na’n cluinneadh sibh muc a’ riicail, Gebidh a’s tunnagan a rhcail,

’Sann mar sin a bha piob Uisdean, Brbnach, muladach, a’ rhnaich ;

Muineal gun aolmann air tuchadh, ’N ribheid cha-n fhaod a bhi laidir,

’S e call daonnan air a chhlthaobh, Na gaoith bu chbir bhi dol ’sa mhhla.

189

Bha lurga coin air son gaothair’ A’d chraos farsuinn,

’S culaidh sin a tbogail plaigh’ ’S an cnaimh air malcadh;

Rinn e t’anail salach, breun, Ma thdid neach fo’n ghr&n an taic riut,

’S fhearr bhi eadar thu ’sa’ ghaoth, Na seasamh air taobh an fhasgath.

Cia mar a ni Uisdean bg dhuibh Cebl gu dkmhsa,

’Nuair a chitheadh tu sruth ronn O’n h-uile toll a bh’ air an t-seannsair:

’Sgeul tha fior a dh’innseas raise, Gur h-e dh’fhkg e ’nis’ cho manntacb,

Gu’n tug iad dheth leis an t-siosar Barr na teanga.

Seididh Uisdean plob an ronngain, ’S mbr a h-antlachd,

Bithidh i coltach ri gaoir chonnsbeach A’ bhiodh an cnoc fraoich a’ dranndail;

An Circe-poll laimb ri Tonga, A’ baigearachd air muinntir bainnse,

Fhuair raise plobair’ an riimpuill, ’S dh’fhkg mi ann e !

AOIE IAIN FHAOCHAIG.*

air fonn.—“ Alasdair a Gleanna-Garadh."

Iain Faochaig ann an Sasunn, ’S mbr a mhasladh ’us a mh\-chlivi,

* This satire on John Wilkes was composed in 1768, during his imprisonment in the King’s Bench prison. As Wilkes was the enemy of Scotland and the Scots, the poet could ha re no personal

190

Chaill e na bh’ aige do chhlrdean, ’S tha ’nkimhdean air cinntinn lionar.

Ge b’ fhad’ a theich e air astar, Chaidh a ghlacadh, ’s tha e ciosnaicht’;

Chiiraich iad e fo na glasan, ’S tha ’n iuchair taisgt’ aig maor a’ phriosaia

Tha e ’nis’ an kite cumhann, ’S e ’n a chruban, dubhach, deurach,

A chas daingeann ann an iarunn, G’ a phianadh, ’us e ’n a eigin.

B’ fhasa dha ’bhi anns an fhiabhras Na ’n iargain a tha ’n a chreubhaig;

’S e ’n sin o cheann cbrr ’us bliadhna, A h-uile latha ’g iarraidh reite.

Ach, na’m faigheadh tusa reite An e'irig na rinn thu ’sheanachas,

B’aobhar-misnich do gach Wist e Gu’m faodadh iad fein do leanmhainn;

Fear gun seadh, gun lagh, gun reusan, ’S ann san eucoir a ta t’ earbsa;

Theann thu mach o achd na eleire. ’S thug thu bbid nach eisd thu searmoin !

Thug thu di-meas air an Eaglais, Air a’ chreidirah, ’s air na h-kintean,

Chuir thu breugan air an Trianaid ’S air na h-iarrtasan a dh’ fhkg iad:

enmity against him; and therefore the satire wants that wit and poignancy that distinguish his satires on those who gave him personal offence. This is rather a national quarrel, and composed more to please his countrymen than to gratify his own spleen. It was printed privately^ but not inserted in any edition of his poems published during his own lifetime.

191

Tha e ’nis ’n a ghnothach coltach, ’R^ir an t-soisgeil ’tha mi clkistinn.

Gu’n do chuir thu cixl ri sochair Na saors’ a choisinn ar Slanear.

Chuir thu chi ri d’ bhoidean-baistidh, ’8 mbr a mhasladh dhuit an aicheadli,

Chaill thu ’chuirt ’am biodh an ceartas. Roghnaich thu m’ peacadh ’na h-hite ;

Ghleidh thu ’n riaghailt’s an sebl stihiridh A bh’aig liidas, do dhearbh-bhrhthair;

’S mbr an sgainneal air do dhuthaich Thusa, ’bhruid, gu’n d’ rinn thu fhs innt’.

Ach, ged a sheallte ’h-uile doire, “ Cha robh coille riamh gun chrionach’,

’S tha fios aig an t-saoghal buileach Nach bi ’choill uile cho direach.—

’S tusa ’chraobh ’tha ’n deigh seacadh, Gun chairt, gun mheangain, gun mheuran,

Gun snothach, gun bhugh, gun duilleach, Gun rusg, gun urrad nam freumhan.

’S tu an t-eun a chaidh’s an deachamh, ’S e nead creacht’ an deachaidh t’ fhkgail;

’8 tu’m fitheach nach d’ rinn an ceartas, A chaidh air theachdaireachd o ’n hire.

’8 tu’m madadh-allaidh gun fhiaclan, ’8 mairg a dh’iarradh ’bhi mar tha thu,

’8 tu ’n ceann-cinnidh aig na biastan, ’8 tha gach duin’ a’s fiach a’ thir ort.

Cha n-ioghnadh learn thu ’bhi’d bhalach, ’Us ’bhi salach ann ad nkdar,

O’n a shin thu risan diithchas A bh’ aig na sgiiirsairean o’n thin’ thu!

192

’S tu ’n t-isean a fhuair an t-umaidh Eis an t-sihrsaich air na srkidean :—

’S i ’n droch-bheairt a thog ’ad chloinn thu, ’S ann ’ad shloiglitire ’chaidh t’ iuach !

Thoisich thu ’n toiseach gu h-losal Air a’ chrlne’s air a’ bhochdainn ;

’S e ’n donas thug dhuit a bhi spbrsail ’S ann bu choir dhuit ’bhi ’gad chosnadh

’S bochd nach d’ fhan thu aig do dhiithchas, ’Ad bhriuthair, a’ bruich nam poitean,

A’ cumail dibhe ris gach grhdair’ ’Nuair a dhruigheadh iad na botail.

Bha thu, greis do’d thim, a’d bhaigear, ’S laidh thu ’n fhad sin air na chirdean,

A bhi bidhche’s gach tigh a’s diithaich, A dhuirigeadh cuid an trath’ dhuit:

A mheud’s a bha do dh’ainfhiach ortsa Chuir thu cuid nam bochd g’a phaigheadh;

Ciod e nis’ a chuir an stoc thu Ach an robaireachd’s a mheirle ?

Shaoil thu gu’m faigheadh tu achain, (Bu mhasladh gu’m biodh i’d thairgse)

Cead suidhe ’am pkrlamaid Bhreatunn, Gun chiall, gun cheartas, ’ad eanchainn.

Duine dall a chaidh air seachran, Nach eil beachdail air na's fhearra dha,

Le cbmhradh tubaisdeach, tuisleach, ’S le sir dhroch-thuiteamas cearbach.

Duine gun fhearann, gun oighreachd, Gun nl, gun staoile, gun airgead,

Gun bheus, gun ehreideamh, gun chreideas, Gun ghin a chreideas a sheanachas;

193

Duine misgeach, bristeach, breugach, Burraidh ’tha na bheisd’s ’na ainmhidh,

’S trioblaid-inntinn, le itheadh d&sneach, Gu trie a’ teuinadh a’ ebridh’ chealgaich.

I'ha thu sbnraicht’ ann ad Chonan A’ togail conais am measg dhaoine,

Cha chualas roimhe do choimeas A bhi ’dhonas air an t-saoghal,

Ach an nathair an garadh Edein, A mheall Eubh aig bun na craoibhe

A chomhairlich gu buain a' mhios i, A dh’ fhiig ris an cinne-daoine.

Thbisich thu ’n toiseach’s an eucoir Ag innse bhreugan air ngli Debrsa,

Cha chreid duine bhuat an sgeul ud, ’S cha toir iad eisdeaehd do d’ chbmhradh

’S beag a dhruigheas do dhroch-dhurachd Air oighr’ a’ chruin ’us na cbracli

’S a liughad neach a tha, gu toileach, A’ toirt onorach d’ a mhbrachd.

Ge beag ortsa morair Loudain, B’ aithne dhbmhs’ an sonn o’n d’ fhas e,

Duin’-uasal foisinneach, fonnor, Cridhe connor, aigneadh arda ;

Seanalair, air thus na h-armailt, A bha ainmeil anns na blkraibh ;

Cha mhist e madadh air bhaothal A bhi tabhannaich an trhs’ ris.

’S gbrach a labhair thu mbran Air eiil larla Bhbid, an t-armunn.

Cbnsball onorach, le flrinn A’ seasamh na rioghachd gu laidir

s

194

S e gu h krd-urramach, priseil, Ann an cuirt an righ’s na bhn-righ

A dh’ aindeoin na Faochaig’s nam biasdan Leis am b’ fhiach dol ann am pairt ris.

Bhruidhinn thu gu leir mu Albainn, ’S b’ fhearr dhuit gu’m fanadh tu samhach,

Na’n tigeadh tu ’n cbir nan Garbh-chrioch, Bu mhairg a bhiodh ann a t’ kite ;

Bhiodh tu’m prlosan re do lathan ’Dh ’aindeoin na ghabhadh do phkirt-sa;

’S an dirig na rinn thu ’dhroch-bheairt, Bheirte ’chroich mar inneal-bkis dhuit.

Cha n-ioghnadh dhuit ’bhi fo mhulad, Fhuair thu diiimb gach duin’ an kl so ;

’S e sin fein a bha thu cosnadh, ’S creutair crosd thu o’n a dh’ f hks thu;

’S honor mi-run ann ad chuideachd,— Mallachd na cuigse’s a’ phkp’ ort;

Mallachd an t-saoghail gu leir ort; ’S mo mhallachd fein mar ri ckch ort!!

MOLADH DO’N GHAELIG, ’S DO’N PHIOB MIIOIR,* sa’ bhliadhna 1781.

Tha ’n Comunn rloghail Gkelig, An traths’ a’ cumail suas,

• This, and the five following pieces, are the successful priie poems composed for the Highland Society in London, in the years denoted by their respective titles; these meetings for the preserva- tion and improvement of Highland poetry and music, were held in Edinburgh and Falkirk. It is to be regretted that they have been discontinued. The Highland Society of Scotland was originially established on principles which included this as one of its three

195

Cuimhn’ air seol nan armunn A b’ kbhaist bhi ga’ luaidh ;

A’ chainnt a dh’ ionnsaich iadsan dhuibb, ’S i gnkthaich sibh gu buan,

Ghleidh sibh stoc na canain, ’S cha-n f haillnich i uainn.

Is sblasach an cruinneachadh, Cinn-cinnidh a’s daoin’-uaills’,

Ard mhbralachd nam fineachan, ’S gach ionad tha mu’n cuairt;

Onair a thaobh nhduir, Ga gnkthachadh a nuadh,

Gu’n gleidh sibh piob mar b’ kbhaist, A’s Gkelig ullamh, chruaidh.

’S i ’n labhairt bha ’sa ghkradh, Dh’fhhg Adhamh aig an t-sluagh ;

’S i chainnt a bh’ aig na Fkidhean Thug fios Pharrais dhuinn a nuas :

’S i bhruidhinn a bh’ anns an fhksach, ’Nam traghadh ao’n mhuir ruaidh ;

A’s nis’ a measg an klaich, Tha lathair anns an uairs’.

’S i’s binne bhi ga h-disdeachd, Thuirt beul na chuala cluas ;

Their Albainn agus Eirinn, Sasunn fdin gur mbr a luach;

primary objects. The third article of its printed “ objects” states, that “ the Society shall pay a proper attention to the preservation of the language, poetry, and music of the Highlands.” Too much praise cannot be bestowed upon the Highland Society for its efforts in the advancement of agriculture, yet its deviation from this object of its constitution must be lamented bv all admirers of Celtic music and poetry.

196

Aon duin’ aig am bi feum oirre, Cha treig e i air duais ;

*S i chilis is fearr gu’n d’eirich i. An dels a bhi ’na suain.

Bu mhbr an bend gu’m basaicheadh A’ chimain is fearr buaidh,

’S i’s treis thoirt greis air abhachd, ’S a h-uil’ kit ’n tdid a luaigh ;

’S i’s fearr gu aobhar-ghaire, ’S i’s binne, blkithe fuaim ;

’S i cebl nam plob’s nan clkrsach, Luchd-dhkn a’s dheanamh dhuan.

’S i’s fearr gu togail Inntinn, Le binn-ghuth cbmhradh tlkth,

’S i’s sgaitiche gu ml-mholadh, A’s’s mine nochdas grkdh ;

’N km cruinneachadh nam milltean, Le plob gu iomairt lann,

’S i dhiiisgeadh colg air bigridh, ’Nuair thogte srol ri crann.

’S i plob nam feadan siubhiach, A bhuidhneadh cliii ’sa chkmp,

Air thoiseach nan laoch ura, ’S mebir Ikghmhor dlk na’n deann;

A’ chaismeachd ghasta shunntach, Bu dkthchas d’i bhi ann ;

’S paillt a nis’ as ur i, Ge d’ bha i aon uair gann.

Le spionnadh chkirdean Gkidhealach, Tha Lunnainn Ikn a nis’,

Aig krdachadh na Gkelig A h-uile Ik mar thig;

197

Aig feobhas’s ’tha na h-krmuinn, Ga gnkthachadh gu trie;

B’e gaol gach duine ’n Sasunn, I bhi aca-san na’m raeasg.

A’ ehkinnt chaoimhneil, thaitneach, Dheas-lkbhrach, bhlasta, bhrisg,

’S lionmhor cliii tha’n taice ri, Fasan agus mios;

Tha cebl a’s Gaelig Alba, ’S luchd-seanachais ga’m beil fios,

Ga fbghlum feadh nan Garbh-chrioch, ’S ga’n dearbh’ sa’n Eaglais-bhric.

moladh do’n ghaelig, ’s do’n phiob mh5ir, sa’ bhliadhna, 1782.

Tha ’n Comunn nasal, rtoghail, A’ sir chur sebl an drkst,

Air nkdurachd an sinnsireachd, A’ thogail cinn’s gach kit’.

A’ Ghkelig air a mlneachadh, O’s cinnteach gur i’s fearr;

An labhairt phrlseil, chiiramach, Rinn cumhnanta ri Adhamh.

Tha gach duine ’g Innseadh dhuinn, Cho cinnteach ris a’ bhks,

Gur i bu chainnt aig Noah ’N kin sebladh anns an kirc’;

’S i uaithe sin gu lionmhor, Aig gach linn a ta ri fks ;

’S cha t&d i chaoidh air dl-chuimhn, Gus an tlm an tig am brkth.

198

Thk Ghkelig air a lionadh Do mlnorblmilean gu leir,

Ivilar, fonmnhor, fililteachail, A’ cur a graidh an ceill;

Mire, ’s cluich, a’s gairdeachap A’s mknran anns gach beul;

Cha chuala sinn an eachdraidh Na’s ceairte na i-fein.

Tha gach fasan Gkidhealach An drkst a’tigh’n gu feum,

Na deiseachan a b’ abhaist dhaibh, ’Sa b’fhearr leo aca fein :

Coinneamh anns gach kite Aig na h-armuinn is fearr beus;

Gach duine labhairt Gaelig dhiii, ’S a’ phiob a ghna an gleus.

’S i piob-mh5r na h-Eaglais-brice A’ phiob is mb meas an Albainn,

Fhineachan chnkinh air a dosaibh, ’S i gu laidir, socrach, calma;

S&dear ’na mhla an toiseach, Na Ilonas a’ corp le ainteas;

Sunntach an ionnsramaid phort i, Is kxd a chluinnte gloc a sealbhain.

Tha i eireachdail r’a faicinn, Cha n-eil ball do’n acainn cearbach,

Le ribheid nam binn-ghuth blasta, ’S an stoc dreachmhor air a chhrbhadh

Gaothair deas, direach, gasda, Anns na fasanan is fearra dhaibh,

Seannsair choilionadh gach facail A ni chaiseamachd a dhearbhadh

199

Tha i raeasail air gach banais A bhitheas am fearran nan garbh-chriofcb.

’S feairrd’ an camp i ’n km dhaibh tarruinn, Gu sdinn coithional na h-armailt:

’S math i g’an dusgadh ’sa mhaduinn, ’S g’an cur a chadal mu anmoch ;

Tha i cbrr an am an eadraidh, ’S e’m feasgar a’ chuid is fearr dh’i.

'S honmhor suirich aig an ainnir, Tha tigh’n ceanalta ’na tkirgse,

Ge b’e aca leis an teid i Bith’ eudach ris agus farmad ;

Am fear ga’m beil an dkn a cosnadh, ’S ann air a ta’m fortan mkrgaidh,

Kibhrach nam pongannan glana, ’S dibhinn g’a leannan bhi falbh le’.

Tha i measail ann an Lunnainn Fhuair i urram anns an tir so,

’S fearr i na tbrman na clarsaich, ’S thug i barr air cluich na fidhle;

’S mbr an onoir th’aig a’ phkirti, Nach leig iad gu brkth a dhith oirnn,

Cebl gun a leithid ri aireamh, A’s cknain urramach na firinn.

Roghadh gach cainnt Gkelig ro mhath, Taghadh gach ciuil sgal na pioba,

’S ann a nis’ tha ’n t-km gu tarruinn Aig krd luchd-ealaidh na floghachd ;

Le cebl siubhlach, lughmhor, ealamh, Sunntach, caithriseach, luath, dionach :

Tha ’n so breitheanas air thalamh, ’S gheibh gach fear a reir na ni e.

200

MOLADH DO’N GHAELIG, ’S DO’N PHIOB-MHOIK,

sa’ bhliadhna 1783.

Tha sgeul agam dhuibh r’a innseadh Air cebil’s air ciinain ;

A’ toirt cliu air cluiche ploba, ’S air labhairt Gkelig ;

Tha ’n drbst a’ cinntinn llonmhor, ’S na h-uil’ hite ;

’G hrdachadh onoir na rloghachd Anns an d’fhas sinn.

’S i th’aig gach ministear sglreachd, ’S gach tir hraidh,

’Toirt gu ceart dhuinn eachdraidh Bhlobaill An sebl crhbhaidh :

’Tha i’m beul gach filidh Mlneachadh cebl-dkna,

Is i is fearr gu moladh priseil, ’S gu fior chhineadh.

Tha i cruadalach, cruaidh, sgairteil, Do dhaoin’-uaisle reachdmhor, Ikidir,

An km treubhantais na gaisge, ’S i’s deas-fhaclaich ’san kit’ ud;

Tha i ciuin an cuisean fialaidh, A chur an gniomh a briathran blktha.

’S tha i corr a sgoltadh reusain, Chum sluagh gun chdill a chur skmhach.

Tha i hilar, fiosrach, caoimhneil, Freagarrach, faoighneachdach, bkigheil.

’S measail a labhairt ’sa h-disdeachd, A chur gach deud air fiamh a’ ghaire:

201

A siigradh ’sa bruidhinn le ch&le, A’ togail eibhnis, mir’, a’s manran;

Slobhalta, farasda, beusach, Am beul gach neach a ta nkrach.

Tha Ghaelig, ’sa phiob ag eiridh, Gu mbr speis ’an fir nan Gkidheal;

Urram gach eiuil le deagh reusan, ’S ann aig a’ pblob fein a ta e ;

’S tormanach, pongail a their i Gach fonn ceileir thig o brkghad ;

’S i is binne’s is bird’ a sheinneas, Cha chluinnear ceol eile Ikimh ri.

Is binn an nualan ud r’a eisdeachd, ’Nuair a chuirear sdid ’na mkla,

’Sa cheartaicheas fearr a gldis i, Ceart r’a ch4ile na duis arda ;

’S cianail a sheinneas i cumha, Subhach a sheinneas i fkillte,

Urlar as siubhal gu siublach, A’s crimludh mu’m fuirich i skmhach.

’S e ’n da chuid i, cebl a’s caismeachd, ’S cridheil air astar ’san tamh i,

A’s bha i riamh air beul gach caisteil, Ri dian mhacnus le ceum srkide;

A’s leig iad aon uair i a’ cleachdadh Gun bhi ac’ ach an corr kite ;

Tha i nis’ gu grinn am fasan, ’S cinnteach dh’i mairsinn gu brkth ann.

Bana-mhaighstear gach inneal ciiiil A’ phiob ur so thkin’ an drkst oirnn,

A chuireas fir ghleuste gu’n diibhlan Nach leig dhiu gun d’fheuchain ghhbhaidh ;

202

Fear a buidhne. bi’dh e cliiiiteach, ’S onoir d’a dhiithaich’s d’a chhirdean,

A’ phlob so bhi air a ghiulau, G’ar diisgadii maduinn a’ mkireach.

VIOLADH DO’N GHAELIG ’S DO’N PHIOB-MHOIK, sa’ bhliadhna 1784.

Innsidh mi sgeul flraid dhuibh, Air chnain a’s air cebl.

Rogha na deas Ghaelig, ’8 i is fearr gu innseadh sgebil;

A chainnt is lionmhor pkirtean, ’S is millse milnran bebil,

Gu freagarraeh, deas-labhracli. ’S i brd-chuiseach gu lebir.

'S i chainnt a bh’aig ’na righrean D’an robh ’n rioghachd so ’na cbir,

’S i bruidhinn dhiiic, a’s iarlachan, ’S i dh’iarradh iad mu’m bbrd ;

’S i bh’ aig na daoin’-uailse, ’S a gheibht’ aig an tuath chbir ;

’S i bha, ’sa tha, aig buachaillean, A’ cuartachadli nam bb.

’Nuair a sgaoil na cainntean Aig Tin- an aimhreidh mhbir,

Fhuair a’ Gh&elig maighstireachd, ’S an hm sin thar gach sebrs’;

Gur i is fearr gu teangaireaehd, Tha ’n ceann aon neacli tha bed,

Geur, soilleir, fonnmhor, branach. An sebmraichean an bil.

203

’S lionmhor urram Ikidir Fhuair a’ Ghkelig air gach sebl,

’S i rinn a’ cheud Skcramaid, Do’n phkp a bha ’san R6imh;

Is i th’aig’ cldir an kite so, Gach Ik ’toirt comhairl’ oirnn’;

Gaol filidh a’s luchd-dkna, Chainnt nkdurra gun ghb.

’S i fhuair sinn o na pkrantan A rinn ar ’n itrach bg,

S i bu mhath leinn fhkgail Aig an kl a tha teachd oirnn ;

Tha h-uile car a dh’innsinn oirr’; A’ cur a pris a’ mbid,

Gur i chainnt is brloghora— ’S i phlob is fearr gu cebl.

’A phlob hr so thainig do’n bhaile, A dh’fhaotainn urram,

’S i ceann inneal-cihil an fhearainn, ’S na dhthch’ uile ;

Le mebir Ihghmhor air a crannaibh, ’S le dlu bhuillean,

’S krd a chluinnt i, ’s binn a langan, ’S grinn a cumachd.

Tha dosan le iobhraidh ballach, Cochull do’n t-sloda ma muineal,

’S osgara, dlonach, a callan Air thoiseach mhllltean air thuras

Brosnachadh rloghail na carraid, An cabhaig, ’san strl, nan cumasg,

Cha bhi sprochd ’san tlr am fan i, Is fortanach an tl g’am buin i.

204

Is deb-greine leis an luchd-ealaidh Tha ’n Albainn gu leir, ’san Lunnainn,

A’ phlob is math gleus, a’s gearradh, Lhidir, fallain, eutrom, ullamli;

’3 mbr an t-dibhneas i ga leannan, Bhi aige na sgeith ga cumail,

Fonn-chebl reidh a cv6 na h-ainnir. Beusan glana na treun chulaidh.

’S e cheud chebl a bh’air an talamh, A’ pldob-mhbr is bbidhche guileag,

’S i bh’aig Fionn, aig Goll’s aig Garadh, Ann an talla nan laoch fuileach;

’S mairg a chitheadh air sebl calla, Caismeachd chaithriseach nan curaidh,

Mhosgladh i le s&d d’a h-aineal, Gu feurn ealamh, an Fhbinn uile.

Mo ghibht phrtseil gun a ceannach, Tha’n coi-thional so air chumail,

Breitheachan dlleas g’an tarruinn, A ni ceart an fhirinn uile ;

Gheibh gach fear a reir na h-ealaidh Anns am bi e-ftiin na urrainn ;

’3 tha e saor aig math an-airidh, A’ phlob fhaotainn thar gach duine.

MOLADH DO’N GHAELIC, ’S DO’N PHIOB-MHblK, sa’ bhliadhna 1785.

So cruinneachadh uaislean measail. A tha cumail suas am fasan,

Na cainnt a tha buadhor, fiosrach, Le’m fior bhrisg, a chualas eachdraidh;

205

Tlia i luath’s cha n-eil i liodach, ’S tha i cruaidh ma labhrar ceart i,

'S cha n-eil a luchd-fuatha bicheant, ’S i bha trie aig luchd nam breacan.

Canain gun truailleadh gun mheasgadh, ’S Gkidheil d’an dual i bhi aca,

’S nadurra da fuaim bhi measail, ’S misneachail an sluagh a chleachd i;

Cainnt mhaithreil gun bhruaidlein idir, Ach bhi Ikn do shuairceas tlachdmhor,

Cebl-gkire d’a luaidh gu minig, ’S luchd-dana ga luath chur-seachad.

Tha Lunnainn gle krd am misneach, Le spionnadh nan Gaidheal gasda,

A fhuair urram’s gach kit’ an sirt’ iad, Na curaidhean calma, reachdmhor;

A tha gabhail curam riochdail, A chumail na rioghachd neartmhor,

’S dh’ brduich gu siorruidh nach brisear, Gkelig, plobaireaehd, a’s bratach.

Tha uaislean Dhun&deann le gliocas, Gu rioghail ro bheartach, tlachmhor,

Cha-n fheud eucoir bhi ’nam measg-san, ’S ann dhaibh Mn is Idir an ceartas;

Ris an fheumach tha iad iochdmhor, A’s air na bdisdean tha iad smachdail,

An km treubhantais no trioblaid, ’S mairg a theannadh ri leum tharta.

Cb theannadh ri leum thairis, Air na laochaibh fearail, treubhach ?

Na Gkidheil krdanach, uaibhreach, ’S iad Ikidir ri guaillibh a’ cheile;

T

206

A chuireadh crith air ckch le fuathas, An km bhualadh nan lann geura,

'S mairg air an cromadh na Tuathaich, Comunn cruadalach nach geilleadh.

Tha gach car tha tigh’n mu’n cuairt dhaibh An trkths’ is buadhmhoire na chtiile,

Am fearann a chaidh a thoirt uatha, Gu’n d’fhuair iad uile gu leir e;

Bithidh gach dligheach far’m bu dual dhaibh, ’S uachdarain air an cuid fdin iad:

Bithidh na h-6ighreachan suas dheth, ’S cha bhi tuathanach ’na digin.

’Nuair a sheallas sinn air ar falluinn, Bheir sinn beannachd air a’ Ghreumach,

A’s air Mac-Shimidh mbr na Mbraich, Sin am mbrair bu mhath feum dhuinn;

’S a chhirt a b’airde bha ’n Lunnainn, Fhuair iad ann urram a’s disdeachd;

’S tha ’n rloghachd uile ’nan comain, Fhuair iad dhuinn comas ar ’n-eididh.

Tha coithionail rtoghail Ghkidheal, An trkths am baile Dhun&deann,

A’ cumail am prls na Gkelig, A thaobh nkduir o’s cionn Beurla ;

’S a’ gleidheadh plob-mhbr mar b’kbhaist, O’s cionn clkrsaich, na cebl theudan;

’S an dk thoil-inntinn sin fhkgail Aig an klach thig ’n-ar deigh-ne.

207

MOLADH DO’N GHAELIG, ’S DO’n PHIOB-MH5IR, sa’ bhliadhna 1789.

Brosnachadh cluiche na pioba, Dh’ innsinn pairt deth,

An toiseach a gleusadh, ’Nuair a llonar seid ’na mala;

Fonnmhor, freagarach, ga cMle Na duis krda,

Lkn toil-inntinn do’n luclid-eisdeachd Bhios ’ga clkistinn.

Rob uallach na maidean reithe, ’S nan ceanna cnkmha.

Do ’n fhiogh chruaidh thig d Semeuca, ’S fhearr tha fks ann ;

Air a thuairnearachd cruinn, direach, lobhuireach, fkinneach,

Gaoithearach, feadanach, finealt, Le binne chaileachd.

’S freagarrach a’ chuid a steach dh’i, ’S tha ’n taobh ’moch dh’i dreachor, ddicheil,

Tonnagach, ribineach, rlomhach, Dosan do’n t-sloda ri srannraich,

Mu mhuineal nam buaidhean priseil. Cumail dion air a min bhrkghad,

Guile ’na slugan tha g’a llonadh, Air a dhlonachadh le snkithean.

’8 i phlob ur a tha ’n Duneideann Eibhneas Ghkidheal,

Inneal-ciuil is fhearr fo’n ghr&n, Le reusan hraid;

208

Tha i snasmhor, maiseach, finealt, Cuimir, dreachmhor, dlonach, Utidir,

Gu binne, bbidheach, sebcail, ceutach, Cealmhor, eutrom, bibhinn, kluinn.

Piob a chuireadh sunnt gu mire, Fonn a’s farum,

Air gach diuc a’s ard cheann-cinnidh, ’S oidhre fearainn;

Bidh gach duin’-uasal ’ga sireadh, Gu togail a shluaigh sa’ charraid,

An km tarruinn suas gaeh fine Dhol a bhualadh nan cruaidh lannan.

Ce51 is rioghaile’s is sine, Chuala sinne bhi air thalamh,

Cebl is bri-mhoire’s is binne, ’S a’s grinne thug mebir & crannaibh;

Cha chualas neach riamh a dhi-moil Dreach a’s deanadas na h-ainnir;

’S fhuair i cliu le beul gach filidh A bha’s duthaich a b’fhiach gu rannan.

Tha ’n rloghachd Ikn eibhneis uile, ’S Duneideann gu trie ’nan aire,

Liughad treun-fhear th’ ann a’ cumail, Reachd a’s reusan a cho-thionail;

Cainnt is g&re chuala duine, ’S urramach gach beul a chanas,

A’ chhnain a ta reidh, ullamh, Beusach, furanach, gle ealamh.

’S onair do’n Ghkeltachd turas Na thhinig an drast do’n bhaile,

Chumail am pris brigh an t-seanachais, Tha farmadach leis na Gallaibh;

209

G&elig Albannach nan curaidh, ’Sa phlob, bana-inhaighstir gach ealaidh,

An cebl sa’ chainnt a fhuair gach urram, Is luaithe bh’ann’s a’s fhaide mbaireas.

EAINN GEAKRADH-ARM.

Chunnaic mi ’n diugh a’ chlach-bhuadhach, ’S an leug kluinn,

Ceanglaichean do’n or mu’n cuairt dh’i Na chruinn mhailleach;

I’annan tha daingeann air suaicheantas Mo chairdean,

A lean gramail ra’n seann dualcbas, Mar a b’ kbhaist.

Inneal gu imeachd tro’ chruadal, Le sluagh laidir,

Fir nach gabh giorag no fuathas, Le fuaim Ihmhaich;

Fine is minig a ghluais Ann an ruaig nkmhaid,

Nach sireadh tilleadh gun bhuannachd, No buaidh-lkrach.

Bha sibh uair gu grinn a’ sebladh Air tuinn shile,

Chaidh tarrung & aon do bhbrda, Druim a’ bhkta,

Leis a’ chabhaig spkrr e ’n brdag Sios na h-Mte,

’S bhuail e gu teann leis an brd i, ’S ceann d’i fhhgail.

210

An onoir a fhuair an saor Sleibhteach, Leis gach treuntas a dh’fhks ann,

Ghleidheadh fathasd d’a shliochd fein i, A dh’aindeoin eucorach gach nkmhaid ;

Na h-airm ghaisge, ghasda, ghleusda, Dh’ brduich an rlgh gu feum dhksan,

Cho math ’sa th’ aig duine ’n dream threun sin, A shliochd Cholla cheud-chathaich, Spiiinntich

D5rn an claidheamh, a’s Ihmh duin’-uasail Le erois-thraidh,

lolairean le ’n sgiathaibh luatha, Gu cruathas gkbhaidh,

Long ag imeachd air druim chuaintibh Le siuil arda,

Gearradh arm Mhic-Shaoir o Chruachan. Aonach uachdrach Earra-ghaidheal.

Tha do dhaoine trie air fairge, Sgiobairean calma, neo-sgkthach;

Tha ’n aogas cumachdail, dealbhach, ’S iomadh armailt am beil pkirt dhiii;

Thug iad gaol a’ shiubhal garbhlaich. Modi a’s anmoch a’ sealg fksaich;

Cuid eile dhih ’nan daoin’-uaisle, ’S tha cuid dhih ’nan tuath ri hi teach.

’S rloghail eachdraidh na chualas Kiamh mu’d phhirti,

’S honmhor an taic, na tha suas dih, Na’m biodh chs ort.

Tha gach buaidh eile da’ reir sin, An Gleann-nodha fein an thmhachd,

Piob a’s bratach a’s neart aig Skumas, An ceann-cinnidh nach treig gu brhth sinn.

211

EA1NN DO’N PHADHADH.

’S bochd an deireadh beatha brbn, ’3 ole an deireadh 6il padhadh; ’S muladach suidhe mu’n bhbrd, Gun an stbp a lionadh fhathasd; ’S aighearach daoin-uailse cbir, Aig am bheil stbras ’nan lamhan, ’Ni bl ’nuair bhios iad paiteach, ’Sa bheir paigheadh do na mnathan.

’S 4ibhinn ’sa’ mhaduinn a’ chbmhail Thigh’n oirnne toiseach an latha, Bean-uasal a thigh’n g’a sebmar, A chuir sblas feadh an taighe ; Botal mbr aice ’na Rimh, ’S e dear-lkn a dh’uisge-beatha ; ’S bl gu cridheil air a’ cheile, ’S their i f&n gur h-e ar beatha.

’S e fasan ceart a’s tigh-thkirnne, Misneach krd ’san km gu caitheamh ; Bithidh fear leis nach toil am Branndai, Hi cul-chainnt oirnn chionn a ghabhail; ’S e their cbmpanach a’ bhotail, Llonar suas an copan fhathasd ; ’S mbr na mhaoidheas orm mo dheoch, Ach’s beag na dh’ idireas mo phadhadh.

212

EAINN CLAIDHEIMH.

Gum ba slkn do laimh an lark A chuir am’ charamh,

An claidheamh fhuair mi di-ciadain Ann am Beallach ;*

Stkillinn cruadhach, buaghor, ciatacli, ’S e geur, tana,

Nach liib, ’s nach leumadh, ’s nach bearnadh, ’S nach gabh camadh.

Claidheamh cuil a choisinn cliu, Ged’ fhuair e f heuchainn,

’S trie a thug e buille druiteach Le litimh threubhaich;

Sar cheann-'ileach, biidir, dionach, ’S lann d’a reir sin,

Ghearradh e ubhall air uisge Le fior gheuraid.

Claidheamh llth-ghorm nan tri chlaisean, Fhuair a chleachdadh ris na ereuchdan,

B’ f heairde duin’-uasal ’na ghlaic e, Na’m biodh e ’san f heachd ag eiridli:

’S deas a laidheadh e air gaisgeach, ’Nuair rachadh e ceart ’na dideadh.

’S bhiodh ’ga ghiiilan an crios-guaile Air uachdar breacan-an-f heilidh.

’Nuair bha’n saoghal an aimhreit, ’S anns a’ champ a’s trie a bha e,

’S cha do chuir riamh fear a ghihlain Chi r’a nhmhaid;

^ In March 1793.

213

Gach duine a tharruinn & truaill e, ’S ann air a bha bhuaidh gach Ihraeh;

’S e’s fearr a thhinig riamh a ceardaich, ’Sa rinneadh le Aindrea Farara.

’S e rinn Aindrea ’n obair chiatach, A thoillicheadh miann gach Gaidheil,

’S eireachdail e air an t-sliasaid, ’S cha mheasa gu gniomh ’san Ikimii e

Bha e tamull aig na Fianntaibh, Daoine fiadhaich anns na blaraibh ;

’S rinneadh e’n toiseach do Dhiarmad.— ’S ann aig sliochd Dhiarmaid a tha e.

RANK DO’N CHEUD CHEAIRD.

’S I cheud chfeaird an tkilearachd, O’s i rinn Adhamh air thus,

A chfeaird is luaithe a ghnathaicheadli, ’S gu brkth nach leig iad diii;

Am fad ’sa bhios na mathraichean A’ breth nam pkistean ruisgt,’

Bi feum air gniomh na snathaide G’an cumail blath gu dlu.

Chaidh Adhamh a chuir sa’ ghkradh. Cha b’e ’n t-kit’ ’n do chuir e dhiiil,

Bu choma leis bhi saoithreachad Feadh chraobh ’sa’ cur nam flur ;

Cha bheireadh e air sluasaid, ’S cha ruamharadh e ’n uir,

Cha mho a gabh e caibe, Cha n-oibricheadh e turn.

214

’S i Eubh’ a fhuaradh tiunailteach Le dknasdas gun tiir,

’Nuair thug i ’n t-ubhall Jdainn A’ barr a’ ghallain iiir;

’S truagh gu’n tug i dhksan e, Bu daor a phhigh e’n sugh,

lad le che'ile ’bhksachadh, ’S na thkinig do shliochd dhih !

Chunnaic an sin Adhamh, Gu’n robh nochd ’sa nkire rhisgt’.

Do’n droigheann ghabh e snkthadan, ’S rinn e snath do’n riisg;

Dh’ fhuaigh e duilleagan nan geug Mu’ bheultaobh’s air a chid ;

Dhiult e bhi ’na ghkradair.— Be’n tailearachd a run.

Be cheud fhear-cfeaird ’san t-saoghal e, Cha d’ fhaod e bhi gun chlih,

’S nach robh e riamh ’na fhaoghlumaichj Ach fhaotainn le beachd sul ;

Gun snath gun olainn chaorach, Binn e deise ’dh aodach hr;

Bha e urramach na thkilear— Cha b’ f hear-ghraidh e co-dhnV

KAINN A GHABHAS MAIGHDEAN D’A LEAH NAN.

Cha n-ehlas grbidh dhuit Uisge shrhbh na shop,

Ach gracth an f hlr thig riut, Le blathas a tharruinn ort;

215

Eirich moch di-dbmhnaich Gu lie cbmhnairt, phlataich.

’S tlioir leat beannachd pobuill, Agus currachd sagairt;

Tog sud air a ghualainn Agus sluasaid mhaide,

Faigh naoi gasan rainich, Air an gearradh le tuaigh,

A’s tri chniiimhean seann-duine, Air an tarruinn 4 uaigh ;

Loisg air teine crlonaich e, Dean sud gu l&r na luath,

Suatb sin ri gheala-bhroilleach, An aghaidh na gaoith tuath;

’S th&d mise ’n rk’sam barrantas. Nach falbh’m fear ud uat.

RMNN I-CHALUM-CILLE.

Beannachadh 1-Chalum-cille, Innis tha beannaichte cheana, Eilean a tha ’n lochdar Mhuile, ’S e uile fb chls Mhic-Cailean; lonad naomha a f huair urram, O’s ceann iomadh fir a’s fearann, ihabhas d'deas ris gach duine,

Thig o’n uile rloghachd aineil.

JS iomadli rtgh a th’ ann ’san tulaicb, S daoin’-uaisle riomhach a bharrachd, S a ’n euirp phriseil bu mhath curaachd, Air an leagail sios fo ’n talamh;

216

O’s e deireadh crich gach duine, Tuiteam ’nan viir’s ’nam min ghaineamh, Mo dhbchas an Criosd a dh’ f hulling, Gu ’n d’ ullaich e sith d’an anam.

Mile a’s dk chiad d’a thuilleadh, De bhliadhnachan air dol thairis ; O’n a shuidhich a’ cheud duine, Deagh chlach-bhunait steidh a’ bhalla; ’S iomadh dealbh a th’ ann a’ fuireach, ’S leaean nam marbh air dheagh ghearradh, Clach shnaighte o’n bhlkr gu mhulladh, ’S rinn iad nil’ e liiidir, fallan.

Fhuair sinn searmoin shoilleir, ullamh, O’n fhear a bha’n de sa’ chrannaig, ’S chuala mi ’n luchd-^isdeachd idle ’Toirt urram do’n bheul a chan i. Nis o’n a dh’eug Calum-cille, ’S nach bu dii dha fdin bhi maireann, Tha aoibhneas air dixthaich Mhuile, Diighall a bhi ’n aite Chalum.

MARBH-RANN DO CHU A CHAIDH TROI ’N EIGH, SA’ MHAIGHEACH TARSAINN ’na BHEUL

Latha do Phkdruig a’ sealg, Am fireach nan learg air sliabh, Thug e Ghleann-artanaig sgriob, *S ann thachair e’m frith nam fiagh. Leig e na shiubhal an cu, A bha luath, laidir, liighor, dian,

217

Cha robh a leithid riamh san fir; Ach Bran a bh’aig rtgh nam Fian.

Gaothar bu gharg cklg a’s fionadh, Cruaidh, colgara, stiil a’s mala, Bu mhath dreach, a’s dealbh, a’s cumachd, An curaidh bu gharg sa’ charraid; Bheireadh e’m fiadh dearg & mullach, ’S am boc earb’ & dlhthas a’ bharraich, B’e fhasan bhi triall do’n mhonadh, ’S cha tkinig e riamh dhathigh falamh.

Culaidh ’leagadh nan damh donn, Air mullach nan tbm’s nan cnoc, Nhmhaid nam biast dubh a’s ruadh, ’S ann air a bha buaidh nam broc. Bha mhaigheach tarsainn ’na bheul, Thuit iad le ch&l’ ann an sloe; Bha iad bkite bonn ri bonn, A’s muladach sin learn a nochd!

AN CO-DHDNADH.

Tha mise’m shuidh air an uaigh, Tha ’n leaba sin fuar gu lebir,

Gu’n fhios agam cia fhad an flm, Gus an teannar mi fin da cbir :

Cbmhdach flainin’s Idine Dn, A’s ciste dhubh, dhlonach, bhbrd.

Air mheud’s d’an cruinnich mi nl, Sud na th4id learn slos fo’n f hbd.

’S beag ar ebram ro’n bhhs, ’M fad a bhi’s sinn Ikidir bg,

u

218

Saoilidh sinn mu gheibh sinn d&il, Gur e ar n-kite fuireach bed :

Faodaidh sinn f haicinn air ckch, ’S iad g’ar f agail gach aon 16,

Gur nadurra dhuinne gach trkth, Gu bheil am bks a’ teannadh oirnn.

Tha mo pheacadh-sa ro thrbm, ’S muladach sinn leam an drkst;

Tha mi smaointeachadh gu trie, Liughad uair a bhrist mi ’n kithn’,

Le miann mo dhroch inntinn Gin, Leis an robh mo chreubhag Ian;

Gun chuimhn air iighdarras De, Le diiraclid am bheul’s ’am Ikimh.

Ged’ is mbr mo pheacadh gnlomh, ’S mi ’n cionta ceud pheacadh Adh’mh,

Cheannaicheadh’ mi le fuil gu daor, A dhoirteadh sgaoilteach air a’ bhlkr;

Tha mo dhiiil, ’s cha dbchas faoin, Hi iochd f haotainn air a sgkth,

Gu’n glacar m’anam gu slth, Le fulangas Chriosd amhain:

Tha mo dhbehas ann an Criosd Nach diobair e mi gu brkth,

'Nuair a leagar mo chorp slos Ann an staid losail fo’n bhlkr;

Gu’n togar m’anam a sin suas, Gu rioghachd nam buadh’s nan grks,

Gu’m bi mo leaba fo dhion ’Cois cathrach an T\ is kird.

Cha bhitheadh m’eagal ro ’n aog, Ged’ thigeadh e’m thaobh gun dkil,

219

N’am bithinn do pheacadh saor. An d&s a’ ghaoil a’ thug mi dha;

Tha mo dhilil anns an Dia bheb, Gu’n dean e trbcair orm an drkst,

Mo thoirt a’ steach a’ dh’ionad naomh’, ’N cuideachd Mhaois a’s Abraham.

Gabhaidh mi ’nis mo chead do’n t-sluagh, Le’n toirt suas daibh ann am’ chainnt,

Fkgaidh mi aca na chnuasaich Na stuagban a bh’ann am cheann ;

’Los gu’n abair iad ra’ chbile Mar a leugh iad f&n gach rann ,—

“ C5 air an t4id sinn ga’n sireadh? ’Nis’ eha n-eil am filidh ann !”

MARBH-RANN AN UGHDAIR DHA FEIN.-*

Fhir tba’d sheasamh air mo lie Bha mise mar tha thu’n drkst;

’S i mb leaba ’n diugh an uaigh, Cha n-eil smior no smuais am chnkimh;

Ged’ tha thusa Ikidir, bg, Cha mhair thu beb, ged’ f huair thu dkil;

Gabh mo chomhairle’s bi glic, Cuimhnich trie gu’n tig am bks.

* It would appear from the above, the Author anticipated that his remains would be honoured with a tombstone, and the 1st, 4th, and 7th stanzas, are very appropriate for an inscription. There was a movement made some years ago, to have a stone erected to his memory in the Greyfriars Church-yard, and some subscriptions procured for that purpose ; but we never have been able to learn why it was not carried into execution.—ED.

220

Cuimhnich t’anam a’s do Shlknear Cuimhnich Pkrras thar gach Sit:

Gabh an cothrom gu bhi skbhailt Ann an gkirdeachas gu brkth.

Ged’ a thuit sinn anns a’ ghkradh Leis an fhkillinn a rinn Adhamh,

Dh’eirich ar misneach as iir ’Nuair fhuair sinn Ciimbnant’ nan Grks.

Cuimhnich daonnan a chur romhad, Gu’n coimhead thu a h-uile kithiv,

0 ’se cumhachdan an ard-Righ Rinn am f kgail air dk chlkr;

Chaidh sin liubhairt do Mhaois, Rinn Maois an liubhairt do chach;

Na’m b’urrainn sinne ga’m freagradh, Cha b’aobhar eagail am bas.

Caochla beatha th’ann’s cha bhas, Le beannachadh grksmhor, buan ;

Gach neach a ni a chuid is fearr, ’S math an t-kit’am faigh e dhuais

Cha bhi ’n t-anam ann an cks, Ged’ tha’n corp a’ tkmh ’san uaigh,

Gus an latha ’n tig am brkth ’San tiirich sliochd Adhaimh suas.

Seinnear an trbmpaid gu h-ard, Cluinnear ’sna h-uile kit’ a fuaim ;

Didsgear na mairbh as a’ bhlkr ’N do chkraich ckch iad ’nan suain ;

’S mheud ’sa chailleadh le an-uair, No le annradh fuar a’ chuain ;

Gu sliabh Shioin thdid an sluagh, Dh’ f haotainn buaidh le fuil an Uain.

221

Gheibh iad buaidh, mar fhuair an siol, A chinn Ronmhor anns an fhonn ;

Cuid deth dh’fhhs gu fallan, d\reach, ’S cuid na charran losal, crbm :

Gleidhear a’ chuid a tha Rontach, Am bheil brlgh a’s torradh trbm ;

Caillear a’ chuid a bhios aotrom, ’S leigear leis a’ ghaoith am moll.

Cha n-eil bean na duine beb, Na Iknain phbste nach dealaich ;

Bha iad lionmhor scan a’s bg Ar luchd-eblais nach eil maireann :

Cha b’e sin an t-aobhar brbin Bhi ga’n cnr fo’n fhbd am falach,

Na’m biodh am bks ’na bhks glan, Cha bu chks talamh air thalamh.

Ghabh mi ’nis mo chead do’n t-saoghal, ’S do na daoine dh’fhuirich ann ;

Fhuair mi greis gu sunntach, aotrom, ’S i ’n aois a rinn m’ fhkgail fann ;

Tha mo thhlantan air caochla, ’S an t-aog air tighinn ’san km ;

’S e m’ achanaich air sgkth m’ Fhear-saoraidh, Bhi gu math ’san t-saoghal thall.

ORAN DO’N UGHDAR LE IAIN MAC-AN-T-SAOIR SA’N flBAN.

AIR FONN.—“ Alasdair a’ Gleanna garadh”

Deoch-SLAInte Dhonnacha’ Bhkin nan bran, Dh’ fhuirich beb ’sna h-uile cunnart;

222

Chuala sinne mar sgeul f\or e, Gu’n deach’ do thlodhlaiceadh am Muile ;

Bha do chkirdean air bheag sblais, ’S bu Honor brbn do luchd-tuiridh ;

O’n thainig thu dhachaigh skbhailt, Cha leig sinn ann thu gu brhth tuilleadh.

Na’m marbhadh iad thu air do thuras, Bu mhuladach baile Dhuneideann ;

Mur rachadh tu rithist dachaigh A thoirt eachdraidh air na f&gh dhaibh

A bhliadh’n a thhinig an t-aodach tartain, ’S cead na’m breacan chur an fh&le ;

’S tus’ a rinn Rann na Phoba ; ’S mhol thh innleachdan a (ihreumaicli.

Mhol thu gu sbnraicht Righ Debrsa, Air son an t-sebil a rinn e-f&n duinn,

Thug e’m fearann do na fbgraich, A chuir an gbraich as a chdile;

Dh’innis thu gach math a rinn iad, Mhol thu saighdearan gach treubh dhiii;

Mar deachaidh thu tuille’s fada, Cha d’f hhg thu aon dad an ddis laimh.

Bha sinn idle ann am barail Le fhad ’sa dh’f han thu air falbh uainn,

Gur iad naimhdean Cbaiptin Forest A ghabh cothrom air do mharbhadh:

Tha sinn a nis an toilinntinn Gu’n do sheachainn thu innleachd nam b&stean

’S nach robh ’n gnothach mar an dhrachd, ’S cinnteach gu’m b’e ’n rim an eucoir.

223

Cha do ghabh thu riamh an t-eagal, ’S ann a sheas thu suas le cruadal

An aghaidh gach innleaehd a’s droch-bheairt Air an robh coltas do bhuaireadh.

Chuimhnich thu air sligh’ a’ cheartais, Dh’iarr thu achuinn, ’s fhuair thu fuasgladh:

Chaidh inntinn ’nam beistean an laigeadh, ’S tha ’n creideamh air dol ni’s cruaidhe.

’S e ar guidhe’s ar dochas Gru’m maireadh tu beb gu brkth dhuinn,

Gus an euireadh tu na h-brain Anns an brdugh mar a b’bill leat;

S’ gu’n innseadh tu ceart an sgeul duinn Mar ghineadh sinn-fdin’s ar ckirdean ;

O’n a b’ aithne dhuit gu Idir iad, A rfir sean eachdraidh ’thug each dhuit.

Mhol thu air thoiseach an righ, ’S thug thu onair phrlseil dhasan;

Mhol thu daoin’-uailse na rioghachd, Gun di-ehuimhn’ air ’n luchd-£iitich.

Mhol thu na feigh a’s na frlthean, ’S gach ni tha cinntinn ’am fasach ;

Dheanadh tu moladh na diteadh, Ard, no iosal, mar a b’Mll leat.

A h-uile bkrd a bha riut ml-mhail, Cha n-eil dlth mar fhuair iad pkigheadh;

Mhill thu ’n cliu air Uisdean plobair’ A bha strith riut an Cinn-tMle;

Teisteas Anna rinn thu sgaoileadh, Feadh an t-saoghail air dhroch ckradh

’S math a dhi-moil thu Iain Faochaig ’S cha b’ann faoin a dh’ aoir thu ’n tkilear.

224

Do Pharnassus chaidh thu chbmhnaidh Gu bhi eblach air na Naoinear;

A sruth Helicon a dh’61 thu Gus nach, mbr nach d’rinn thu thaomadli

Air muin Phegasus a leum thu, Tro’ na speuran feagh an t-saoghail;

A’ sgaoileadh na rinn thu dh’brain, Air an t-sebl a b’ fhearr a dh’ fhaod thu

A* CHEJOCH.

225

The following translations of “ Coire Cheathaich.” and “ Ben Dorain ” are from Mr. Robert Buchanan’s “Land of Lome” (2 vols., London: Chapman & Hall), and now added to this edition with the kind permission of Mr. Buchanan.

COIEE CHEATHAICH ; OE, THE GLEN OF THE MIST.

My beauteous corri! where cattle wander— My misty corri! my darling dell!

Mighty, verdant, and cover’d over With wild flowers tender of the sweetest smell;

Dark is the green of thy grassy clothing, Soft swell thy hillocks most green and deep,

The cannach blowing, the darnel growing, While the deer troop pass to the misty steep.

Fine for wear is thy beauteous mantle, Strengly woven and ever-new,

With rough grass o’er it, and, brightly gleaming, The grass all spangled with diamond dew :

It’s round my corri, my lovely corri, Where rushes thicken and long reeds blow :

Fine were the harvest to any reaper Who through the marsh and the bog could go.

Ah, that’s fine clothing!—a great robe stretching, A grassy carpet most smooth and green,

Painted and fed by the rain from heaven In hues the bravest that man has seen—

226

’Twixt here and Paris, I do not fancy A finer raiment can ever be—

May it grow for ever!—and, late and early, May I be here on the knolls to see !

Around Euadh Awridh what ringlets cluster . Fair, long, and crested, and closely twined,

This way and that they are lightly waving, At every breath of the mountain wind.

The twisted hemlock, the slanted rye-grass, The juicy moor-grass, can all be found,

And the close-set groundsel is greenly growing By the wood where heroes are sleeping sound.

In yonder ruin once dwelt Mac Bhaidi, ’Tis now a desert where winds are shrill;

Yet the well-shaped brown ox is feeding by it Among the stones that bestrew the hill.

How fine to see, both in light and gloaming, The smooth Clach Fionn so still and deep,

And the houseless cattle and calves most peaceful Group’d on the brow of the lonely steep.

In every nook of the mountain pathway The garlic-flower may be thickly found—

And out on the sunny slopes around it Hang berries juicy and red and round—

The penny-royal and dandelion, The downy cannach together lie—

Thickly they grow from the base of the mountain To the topmost crag of his crest so high.

And not a crag but is clad most richly, For rich and silvern the soft moss clings,

227

Fine is the moss, most clean and stainless, Hiding the look of unlovely things ;

Down in the hollow beneath the summit Where the verdure is growing most rich and

deep, The little daisies are looking upwards,

And the yellow primroses often peep.

Round every well and every fountain An eyebrow dark of the cress doth cling,

And the sorrel sour gathers in clusters Around the stones whence the waters spring;

With a splash and a plunge and a mountain murmur

The gurgling waters from earth upleap, And pause and hasten, and whirl in circles,

And rush and loiter, and whirl and creep !

Out of the ocean comes the salmon, Steering with crooked nose he hies,

Hither he darts where the waves are boiling— Out he springs at the glistening flies !

How he leaps in the whirling eddies ! With back blue-black, and fins that shine,

Spangled with silver, and speckled over, With white tail tipping his frame sc fine !

Gladsome and grand is the misty corri, And there the hunter hath noble cheer;

The powder blazes, the black lead rattles Into the heart of the dun-brown deer ;

And there the hunter’s hound so bloody Around the hunter doth leap and play,

And madly rushing, most fierce and fearless, Springs at the throat of the stricken prey.

228

0 ’twas gladsome to go a hunting Out in the dew of the sunny morn !

For the great red stag was never wanting, Nor the fawn, nor the doe with never a horn.

And when rain fell and the night was coming, From the open heath we could swiftly fly,

And, finding the shelter of some deep grotto, Couch at ease till the night went by.

And sweet it was when the white sun glimmered, Listening under the crag to stand—

And hear the moorhen so hoarsely croaking, And the red cock murmuring close at hand;

While the little wren blew his tiny trumpet, And threw his steam off blithe and strong,

While the speckled thrush and the redbreast gaily

Lilted together a pleasant song!

Not a singer but join’d the chorus, Not a bird in the leaves was still:

First the laverock, that famous singer, Led the music with throat so shrill;

From tall tree-branches the blackbird whistled, And the grey bird joined with his sweet

“ coo-coo Everywhere was the blithsome chorus,

Tin the glen was murmuring thro’ and thro’.

Then out of the shelter of every corri Came forth the creature whose home is there;

First, proudly stepping, with branching antlers, The snorting red-deer forsook his lair;

Through the sparkling fen he rush’d rejoicing, Or gently played by his heart’s delight—

229

The hind of the mountain, the sweet brown princess,

So fine, so dainty, so staid, so slight!

Under the light green branches creeping The brown doe cropt the leaves unseen,

While the proud buck gravely stared around him And stamp’d his feet on his couch of green ;

Smooth and speckled, with soft pink nostrils, With beauteous head lay the tiny kid ;

All apart in the dewy rushes, Sleeping unseen in its nest, ’twas hid.

My beauteous corri! my misty corri! What light feet trod thee in joy and pride,

What strong hands gathered thy precious treasures,

What great hearts leapt on thy craggy side ! Soft and round was the nest they plundered,

Where the brindled bee his honey hath— The speckled bee that flies, softly humming,

From flower to flower of the lonely strath.

There, thin-skinn’d, smooth, in clustering bunches,

With sweetest kernels as white as cream, From branches green the sweet juice drawing,

The nuts were growing beside the stream— And the stream went dancing merrily onward,

And the ripe red rowan was on its brim, And gently there in the wind of morning

The new-leaved sapling waved soft and slim.

And all around the lovely corri The wild birds sat on their nests so neat,

230

In deep warm nooks and tufts of heather, Sheltered by knolls from the wind and sleet;

And there from their beds, in the dew of the morning,

Uprose the doe and the stag of ten, And the tall cliffs gleamed, and the morning

reddened The Coire Cheathaich—the Misty Glen!

THE LAST ADIEU TO THE HILLS.

Yestreen I stood on Ben Dorain, and paced its dark grey path;

Was there a hill I did not know ?—a glen or grassy strath ?

Oh! gladly in the times of old I trod that glorious ground,

And the white dawn melted in the sun, and the red-deer cried around.

How finely swept the noble deer across the morning hill,

While fearless played the fawn and doe beside the running rill;

I heard the black and red cock crow, and the bellowing of the deer—

I think those are the sweetest sounds that man at dawn may hear.

Oh! wildly as the bright day gleamed I climbed the mountain’s breast,

And when I to my home returned the sun was in the west;—

231

’Twas health and strength, ’twas life and joy to wander freely there,

To drink at the fresh mountain stream, to breathe the mountain air.

And oft I’d shelter for a time within some shieling low,

And gladly sport in woman’s smile, and woman’s kindness know.

Ah ! ’twas not likely one could feel for long a joy so gay!

The hour of parting came full soon—I sighed and went away.

And now the canker’d withering wind has struck my limbs at last;

My teeth are rotten and decayed, my sight is failing fast;

If hither now the chase should come, ’tis little I could do,

Though I were hungering for food, I could not now pursue.

But though my locks are hoar and thin, my beard and whiskers white,

How often have I chased the stag with dogs full swift of flight!

And yet although I could not join the chase if here it came,

The thought of it is charming still, and sets my heart in flame.

Ah ! much as I have done of old, how ill could I wend now,

By glen and strath, and rocky path, up to the mountain’s brow !

232

How ill could I the merry cup quaff deep in social cheer!

How ill now could I sing a song in the gloam- ing of the year!

Those were the merry days of spring, the thoughtless times of youth ;

’Tis Fortune watches over us, and helps our need, forsooth;

Believing that, though poor enough, contentedly I live,

For George’s daughter every day my meat and drink doth give.*

Yestreen I wandered in the glen; what thoughts were in my head !

There had I walked with friends of yore—where are those dear ones fled ?

I looked and looked; where’er I looked was nought but sheep ! sheep ! sheep !

A woeful change was in the hill! World, thy deceit was deep!

From side to side I turn’d mine eyes—alas! my soul was sore—

The mountain bloom, the forest’s pride, the old men were no more ;—

Nay, not one antler’d stag was there, nor doe so soft and slight,

No bird to fill the hunter’s bag—all, all, were fled from sight!

* “George’s daughter "was the musket carried by him as a member of the City Guard, and servant of King George. The value of his “ meat and drink ” was fivepen e or sixpence a day.

233

Farewej/, ye forests of the heath! hUls where ^ me bright day gleams ! farewell, ye grassy dells! fareweU, ye sprino-s

and leaping streams! 8

Farewell, ye mighty solitudes, where once I loved to dwell—

Scenes of my spring-time and its joys-for ever fare you well!

■,'■ '{ /. .... I /? 'i • : I-.’: i

.Vvyv'jv. I , Miiofin.-I «ih»i7iiA 'r/ywf.i,

.

...

Gaelic Bool's Sold by Mu cinch Inn and Stewart,

s. d. Flarp of Ciileilonia, Gaelic S >n<rs, 32mo, sewed, 0 3 History of Aiiiiiials Named in the liilile () (j History of I’ritioe Charles, fcap. 8vo, clnth, ... 3 0

Ditto ditto cheap cdilinn. sewed, ... 1 G Jacohite Son<rs, with i’onrait of I'rince (Jliailes, 1 0 James’ Atixiotis Kni|iiim', 12mo. sared, 1 0 Joseph, Idle of, by Macfniane, ItStno, cloth, ... 1 G Joseph, History of, Imho, sewed, 0 4 Laoidltean Kadar-fhoanoaiehte o’n Bheurl i.l2mo. cZ. 0 G Lessons on the .Shorter Catechism ami the Holy

Scriptures, by Forbes, 18oio, 0 4 M:Alpine’s Gaelic Gramniitr. 12mo, cloth 1 6 Al'Catluni’s llislory of the Church of Christ, 8co, 4 0

... The Catholic or Universal Church 0 G Macunll’s Mountain Minstrel, Clarsach Nam I’eann,

l8mo, cloth, Is. Gd. The same, Lnolidi, ... 2 G Macdonald’s (Mac Mhaistir Alistir) Ctielic Songs,

(in the Press.) Macdonald’s (Rev. Dr) Gaelic Poems, 18mo, cloth, 2 G

... Waters of Jordan, ISmo, sewed, ... 0 2 A1 Farlane’s Manual of Devotion, 12mo, bound, 2 0 j\! ‘Gregor’s (Rev. Dr) Gaelic Poems. 18mo, cL.th, 0 8 M'lntyre's (Duncan Ran) Poems and Songs, with

an Knglish Transhui'm of “ Loire Cheathaieh” and •‘Ben Doraiu,” l8mo, 2 0

M'Intyre (Rev. D ) on the Antiquity of the Gaelic Language (in Kuglish), 1 G

Macktiy’s (Roll Donn) Songs and Poems, I8mn, 2 G Mackenzie’s (A ) History of Scotland, Eachdraidh

uu 11-Alba, 12mo, cloth, ... 3 G Mackenzie's Realities of Gaelic Poetry, rl. 8vo. ... 12 0

... Gaelic Melodist, 32mo, 0 4 Macleod, Rev. Dr , Sermon on the Life of the late,

by Rev. John iRirroch, 8vo.se/cer/, Is. lot 0 6 M'Lnnehlan’s (Rev. Dr) Celtic Gleanings, ot

Notices of the History and Literature of the Scottish Gad (in English), leap, Svo, cloth, 2 6

M'Naughton (Peter) on the Authenticity of the Poems of Ossiau (in English), 8vo, 0 6

64 South Bridge, Edinburgh.

Gaelic Booles Sold by Maclachlan and Stewart,

s. d. Mjirncill’s N’ciiiac, aivl oilior Poems, cloth, ... 2 0 Miiepherson’s •• Diiiinaire,” a New Collixlion of

Son^'i, tkc,., nerer before /aiblinhi'd, 1 Mi no cl. 2 0 Mcnzies’ Collection of (iaclic Son^s, 8vo, cloth, G 0 Mountain Songster. Collection of Original and

Selected Caelic Songs, xeioed, Gd ; per dozen, 4 6 Munro’s (Jaeltc (irammar, Ihnio, bound, 4 0

... Gaelic Primer and Vocabulary, 12nio, ... 2 0

... Selection of Gaelic Songs, 82ino, 0 4 Os-ian’s Poems, revised by Dr M‘Luucldan, cloth, o 0 Peden’s Two Sermons and betters, 18mo, seireil, 0 G Pliili]i|H’ Seven Common Faults, translated by liev.

II. Maecoll. 12mo, 1 G Prayers ami Admonitions, (series of six, large type,)

in paebets of 2 dozen, sorted, 0 G Psalm book, (General Assembly’s Version), large

type, l8mo, bound, (jilt edges, 2 G Do. do. ISmo. cloth, 1 0 Do. Smith’s or boss’s, large type, 18mo, bd. 2 0 Do. Gaelic and Kugli-li, on one page, ... ] G

Ross’s (William) Gaelic Songs. 1 Smo, cloth, ... 1 G Sinner’s (The) Friend, 12mo, sewed, 0 3 Sixteen Hiort Sermons. l2mo, sewed, 0 2 Smith’s (l)r)Se;tn Dana, with English Translation

and Notes, by C. S. Jerram, 2 G Smith’s Gaelic I’s.dms and Paraphrases, 18mo, ... 1 0 Sum of Saving Knowledge, 12um, sewed 0 4 'I bouison’s (Dr) Sacramental Catechism 18mo, seuW, 0 2 '1 he Seer : a Historical Tale ot the Highlands of

the 17th Century, 0 G V alts’ Divine Songs, with Cuts, 0 2 V hit field s Sermons, 18nio, sewed, 1 0 \\ illison’s Sacramental Catechism, 12mo, sewed, 0 8

New Testament for Schools, \'i\wo, bound, ... 1 0 Job to Fcelesiastes, (lor the use of Schools), ... 0 2 Proverbs of Solomon, do. do. .. 0 2 HI HDDS, TESTA M FATS, AND PSALM ROOKS,

AT VAKIOUS I’lUCKS.

G4 South Bridge, Edinburgh.