lich-s.u u ngo-vˆ an-chi˘ euˆ - caodaism.net · cua ˛ngai` tenˆ ngo-thˆ .i- -d ayˆ co´...
TRANSCRIPT
-D .AI -D . KTAMAO ` PHY ˆ˛
O -D .O
L.ich-S ˛uQUAN-PH
˛
UNGO-VAN-CHIEU
(1878-1932)
lIn . theoai ˆAn-B
˛
1996TLBTan
CHI ˆ THANHTAMMINHEU
-D´ manh ´ lay .ai: Hˆ T&Lanong ˆ Han ˛ungbınhTr` ay: Hˆ T&Lanong ˆ Han ˛ung
Xˆ chep ˛u: TypeSetterH&L-D´ tong .ap: eBookerH&LL` tam .ai: U.S.A.-Chicago
Copyright Chi—2006 ˆ ThanhTamMinheu
L.ich-S ˛u
QUAN-PH
˛
U
NGO-VAN-CHIEU
(1878-1932)
Ng ˛u ˛` soi ´ lang .ap
CAO -DAI -D .AI -D .AO
(TAM-KY-PH ˆ
˛
O--D .O)
Gi ˛` no ` Thay ˆay -diˆ
˛
them ˆ cam ongNg` sconsauay ˜ ce ˛˜ Roi ˆ vong ˆ Nguye en
(NG .OC-HO ` THANG
˛
U
˛
.ONG--D ˆE)
L4 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 5THANHTAMMINHEU
TI ˆ
˛
TEU
˛
.UA
T ˛` nu ˘ Nham ˆ Tham ˆ (1932)an -dˆ quynay,en ˆ
˛
enL.ich-s ˛cu
˛
ua -D ˛´ Nguc o-minh-Chieu -da -d ˛u ˛
. toc ai-b
˛
baanlˆ ran ˆoi.
Mˆ loi ˆ tan ai-b
˛
an -dˆ ceu ´ thghio ˆ chem ´ tıt´ut ai-li . thu-theu . thtrongap ˛oi-gian -d˜ qua.a
K` ty ´ bai
˛
lan ˆ than ˛´ tu ˛nu ` quyay, ˆ
˛
Len .ich-s ˛ucung -d ˛u ˛
. boc ˆ
˛
to ´ nhiuc ˆeu -do . Van. ˆ ngoe . cıth`ai-dung achs˘ap -d . cat, ´ phach ˆ hoi ˛
. cop ˜ cung ´ so ˛ua -dˆ
˛
oi -dˆ
˛
phe ˆ bian .etriˆ pheng ˆan -D ˛` voi ` pha ˆan -D . nSauao. ˛˜ phua ˆ GIan AO-LYcung -d ˛u ˛
. phoc an-t´ rach ˜ ho ˛ mon ˆ kay ` try ˛u ˛oc.Nh ˛ dung ˆ quysao,au ˆ
˛
Len .ich-s ˛tu ai-b
˛
kan ` ty ˛un` cay, ˜ nhung ˛mu ˆ kay ` ry ˆ choi,
˛
hı ˛u ˛´ vong ˆ me . mot .uc-phiˆ leu: ` sa ˛ tuu . map . cot ´ khach ´ t(objectif)ach-quan ˆ cat
˛
atai-li . cıg`eu ´ tho ˆ
˛
gie ´ cchoup ´ bac ˛
.uc -d .ao- -d ˛´ cuc ` cung acnh` nghia ˆ cen ˛uu, -dˆ
˛
thımt`e ˆay -D . CAO-ao -D ` khAI ˛oi-th
˛
uyn ˛noi ` phao, ´ tıchat-t´ ˛u -dau.
Tr ˛u ˛´ nhoc ˛˜ bung ˘ chang ˛´ rung ˆ tat ˛u ˛ong-t ˆ ve ` ra ˆattinh-x´ cac ´ bac ˛
.uc -d .ao- -d ˛´ vuc ` ca ´ nhac ` kha
˛
cao ˛´ nhuu .an-d. rinh ˆ dat ˆ de ang.
Va -d . no . nho, ˛ ngon ay -D . Lai ˆ Phe .at-Mˆ nau amng1954, ˛u ˛` khtaoi ˆ long ˆ lıg`ay ` lam . nghekhia ong
Ph .am-cong-T˘ giac, ˛oi-thi . ctraiconeu
˛
ua -D ˛´ Nguc o-minh-Chiˆ mchoeu ˆ vay . ci ˆo-c ˛
.uu ˛ To oa-Th´ Tanh aybNinh ˘ cang ˆ nau ay: -Dˆ lay ` ctraicona
˛
ua -D ˛´ Nguc o-minh-Chiˆ "GIeu ´ CHAO
˛
U -D . CAO-AO -DAI".
K´ TINH
˛
.UA.
CH
˛
U
˛
MONG .OT
(PH ˆAN -D˛
OI)
M . Luc .uc
TH1.
˛
OI-K ` NIY EN-THI ˆEULa) ´ thuc ˛o- ˆauLb) uc - hdi .oc
L2. . GIA-AP -DINH
B3.
˛
U
˛
´ HOOC .AN-L .Oa)
˛
SO ai-GonVb) ˆ Te an-An
c) - HDi a-TienPhRad) u-Quˆoc
Tre) ˛vo ˆ Se ai-Gon
4. -D
˛
UC-TINHPha) . lan ` conamPhb) . lan ` chaamNgoc) ` xai ˜ ha .oi
hoTrongd) .an-tr ˛u ˛ong
L6 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 7THANHTAMMINHEU
PH ˆAN -D
˛
OI
TH1.
˛
OI-K ` NIY EN-THI ˆEULa) ´ thuc ˛o-ˆau
-D ˛´ Nguc o-Van-Chieu, -d .ao-hi . Ngeu o-Minh-Chiˆ thueu, . doc ong-d˜ moi . ThQuanot . ci-lang
˛
Triua ˆeu-- HuınhD` ˆ nhe, ˆ lan ´ Quuc ˆ looc-gia .an-l . di-(185l-1866)acc ˛ vu ` sinh-nghiNam,ao . tep .am ˛ HKhuo oa-H ˛ung(ngo .ai-ˆ So ai-G` Ch-on ˛
.o-L ˛´ Thon). an-ph . Ngu ` lai a ongNgo-van-Xuˆ san anh-duyˆ ven ˛´ boi ` La am-th. Ngi-Qui. aym` th7ung ´ giang ˆ neng ˘ Mam .au-Dˆ b(28-2-1878)an ` ha .a-
ngsanh ˛u ˛` nhduyconoi ˛´ lut a -D ˛´ Nguc o-van-Chieu.Ng` raai -d ˛` noi ˛ quoi ˆ me . te . ınh-tB`ai ˆ (Chay ˛
.o-L ˛´ trongon),m . cot ˘ nhan ` la ´ nha
˛
o, ˛vo ` nung e- -d. ngsauıaph´ia, oich` Quan-Thua ´ (canh ` gon . loi ` Cha ua ˆ NhOng
˛
(1)o).Ngra,sanhKhi ` khai ˆ chong . biu ´ su ˛˜ mua, ` na ˆeu
co ´ bchoep ´ mınhm`ıth`u ˆ
˛
lay . sai ˛ phung ` lu ˆ nchoen, enb` tha ˆ Ngan ` phai,
˛
uchoai ˆ nong ˛u ˛´ coc ˛ vom ˛oi -d ˛u ˛` long, ˆanl ˆ tan . choap ˘ chan ´ rao, ˆoi ˘ can ˛om.
´ nIt ˘ sauam ˆ thong ˆ van ` ba ` tha ˆ Ngan ` ımt`ai-d ˛u ˛
. vioc . lec ` pham,
˛
ai - Hdi ` na . moi, ˛oi - gdem ˛ ngchooi ˛u ˛oigem ai ˛Mo ˜ Ly-Tho. uc -d´ Ngo, ` vai ˛ua -d ˛u ˛
. tu6oc ˆ
˛
Coi. oc
˛
Ngua ` tai ˆ Ngen o-th.i--Dˆ cay ´ cho ˆ khong ´ trach ´ bu anthuˆ boc ˘ vac ` ca ˆ vay ´ can, ˜ khung a-gi
˛
na ˆ nhen . nuan oi.Lb) uc - hdi .oc
Nh
˛
tuo ˆ
˛
soi, ˛´ mchaıal`om . te, ˛` trung
˛
cai ˛.uc-khˆ
˛o,
Ng` rai ˆ cat ˆo-g˘ hang . hoc ` Nhanh. ˛ mung . hot ˆ chıv`om ungb . lan ˆ cuoi ˆ non, ˆ ben
˛
nghaio ` hay . voc, ` ba . ci ˆ quo ˛o, -danh.Ngai an-n˘ khan ´ hooc ` vai ` ta ˛u -d´ kho ˆ gibaoong ˛` to aiph . nam ˛ua.
Nam -d ˛u ˛
. tu12oc ˆ
˛
Ngoi, ai -d´ banh . tao ˛´ nhoi aong -Dˆoc-Ph
˛
Su
˛
tung, ` sung ˛
. tu . Tai ` Hoa anh-Ch´ Manh y-chTho, ˆ vqueno ˛oi ˆ thong ˆ Ngan ` nhai, ˛` cho
˛
bı
˛
lao am-d ˛ von, ` gia ˛oi-thi . veu ˛oi ˆ Chong
˛u-T
˛ınh -dˆ
˛
vxine ˆ ho .ocn .oi-tru ˛ tro ˛u ˛` Trung-Hong . Moc ˜ (by-Tho ˆ giay ˛` lo atr ˛u ˛` Trung-HNamong . Nguyoc ˆen- -ınh-Chid` ˆ
˛
Meu). .acdˆ cau ` nhon
˛
Ngo, ` cai ˜ bung .ao-d . ınh-btr`an ` hoay an-c
˛
anhcoi-c´ nghuc ` neo ` can
˛nhınh:m`ua ˛o ong -Dˆoc-Ph
˛
Su
˛
ungthong-ngˆ non, en ˆ Chong
˛
Tu
˛
chuınh ˆ
˛
lan-y ˛` cxinoi
˛
uaNg` (2)ai.
Ng` hai .oc ˛o -d´ vo ` lsaua ˆ tren ˛u ˛ongSChasseloup-Laubat ai-G` l(nayon ` tra ˛u ˛` Jeanong
tiRousseau)Jacques ˆ tep .uc -dˆ nen ˘ tu21am ˆ
˛
thioi -d .aub˘ Thang ` vanh-Chung ` nga ` th23ay ´ n3ang ˘ 1899am-d ˛u ˛
. boc ˆ˛
lo ` viam . tec . Sai ˛To an--D´ Sao ai-G` tchoon ˛´ ngoi ay31-12-1902.
Ghi-chu:Ng(1) ˆ choi ` Quan-Thua ´ hnayanh, ˜ cay on, -d ˛u ˛
. xoc ˆ cay ˆatv` nao ˘ 1873am ˛to . sai ˆ 1o -d ˛u ˛` Chong ` bua, ˆ giay ˛` lo ` sa ˆ L242o e-quang-Liˆ Chem, ˛
.o-L ˛´ TınhB`on ay.C(2) ˆ chuyau . tren en -dˆ cdoay ˆ Ngo o-th.i-Nguy . thuet . lat .ai
ltheo ˛` Ngoi ` vai ` la ˛` Boi ` Ca ˆ no ´ hoi ˆ coi ` ton . tiai ˆen.L2. . GIA-AP -DINH
NgKhi ` thai ` tanh ` ngıth`ai, ˛u ˛oi ˆ can
˛
Ngua ` lai aong -Dˆoc-Ph
˛
Su
˛
muung ˆ gon
˛
gcona ´ Vicho.ai .ec -d´ lo amNgcho ai -d˘an- - thdo ˘ac-m˘ khac ˆ khıv`ıt´ong ˆ biong ˆ ınht´et
dung-hchosao oa -d ˛u ˛
. coc
˛
phanh ´ cıu-qu´
˛
ua an-nhan -dˆ
˛
ekh
˛
phoi . lu ` thong ˛u ˛ cong
˛
ngua ˛u ˛` voi ˛´ noi ˆ sep ˆ thanh-ongb . tach ˆ tham ˛u ˛` cong
˛
mchaua . Cınh.m`e ˆ co
˛
Ngua ` lai .aikhuyˆ Ngen ` nai ˆ cen ˛u ˛´ voi ˛
. nhcono ` ca ˆan-lao, -d . sauangnkia ˆ ceu ´ tho ˆat-thˆ vıth`e ˛
. ccono ´ tho ˆ
˛
e - ldi ` lam . nuung oi
L8 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 9THANHTAMMINHEU
con -d ˛u ˛
. choc, ˛´ vo ˛
. trsango . quong ´ chea, . ciu ˛
.uc-khˆ
˛
okhˆ quen.ong
lıV` ˜ tre ˆ Ngen, ` vai ˆ lang ˛` coi ˆ to, ˛
. hu . sen ˜ dımt`e .ip-dap -dˆen ˆ xan ˛ cua
˛
ua ong -Dˆoc-Ph
˛
Su
˛
vung, ` ka ˆet-honc` bung ` Ba ui-th.i-Thˆ ngan, ˛u ˛` loi ` Thang .anh-Tr. li ´ buc ˆaygi ˛o - budang ˆ bon ´ tan . chai ˛
. Mo y-Tho.B` sanha -d ˛u ˛
. l9oc ˆ Ngan: ˛u ˛` conoi -dˆ lau ` long enNgo-th.i-Ng ˛˜ chu ˆ ng5et, ` tsanhkhisauay . Mai ˜ ky-Tho, ˆe-d´ lo ` Nga o-th.i-Hˆ long . chai ˆ net ˘ tu3am ˆ
˛
oi ˛So ai-Gon.Ng ˛u ˛` thoi ˛´ tu ˛lu ` Nga o-th.i-Yˆen-Ng .oc.
n- ˘ Ngam: o-th.i-Nguy .et.s- ´ Ngau: o-van-Nh ˛
.ut.b-
˛
Ngay: o-van-Tinh.t- ´ Ngam: o-t ˛u ˛ong-Van.
Ngın:ch´- o-thanh-Phong.m- ˛u ˛` Ngoi: o-khai-Minh.
Ng` sai ˆ thanh-bong ˆ lan ` viam . hec ˆ met ˛
. liuc em-lınhch´ . gihayai up -d ˛˜ ngo ˛u ˛` hooi .an-n . tan ung-quˆ nan en
cıt´ ´ tio ˆ den ˛u.Nh ˛ sauung -d´ lıt´o ˆ Ngau ` cai ˜ cung ´ mmuao .ot
c´ nhai ` la ´ va ˛´ gioi ´ tr60.00$a ˆ men . khuot -dˆ mat ˛u ˛on, ˛o-d ˛u ˛` sLagrangeong ˆ t31o
˛
Tınh ˆ (ban-An ˆ giay ˛` lo a -d ˛u ˛ongPhan- -ınh-Phd` ` vung) ` ca ˆ lat . thai ` c3anh ˘ lan ˛
. ngop oi.Ngˆ nhoi ` na ` vay ˆ can ` von ` hia . nghainayen ˛u ˛` gconoi aith ˛´ tu ˛vu ` tha ˛´ nu ˘ cam
˛
Ngua ai ˛o -do.B3.
˛
U
˛
´ HOOC .AN-L .Oa)
˛
SO ai-GonL` viam . tec . Tai ` Toa an--D´ tao ˛` ngu ` 23-3-1899ay
-dˆ ngen ` Ngıth`1-1-1903qua31-12-1902,ay ai -dˆ
˛voi ˆe
t` sung ˛
. tu . ThDinhai ˛u ˛
.ong-Th ˛ tchoo ˛´ 30-4-1909.oiVb) ˆ Te an-An
Ng1-5-1909,Qua ai -d ˛u ˛
.oc -dˆ
˛
voi ˆ le ` viam . tec .aiT` Hoa anh-Ch´ Tanh ˆ nQuaan-An. ˘ thi1917,am -dˆ Tri-oHuy . Ven. ˛´ choi ˛uc-v. mi ˛´ quyoi, ˆ hen ` canh ´ nhio ˆ theu em,nh ˛ Ngung ` vai ˆ man . mot ˛
. khuc ong -dˆ˛
toi anh.c) - HDi a-Tien-Dˆ nau ˘ bu1920,am ˆ mıv`on . me ˛´ toi . tha ˆ le .ai
khˆ muong ˆ lion ˆ ven-can ` cao ˆ viong . thiec ˆ lieu em-chanhc
˛
vua ` bai .an -dˆ liong ˆ neu ˆ Ngen ` quyai ˆet- -d.inh -d ˛ua -d ˛onxin -dˆ
˛
oi - Hdi a-tien.lıV` ` Ngıqu´ong ` cai, ´ bac .an-h ˛uu -d . tiat . tiec ˆen-
h` nhanh ˛ Ngung ` khai ˆ nhong . nan, ˆ cen ´ vo ai ˆ long ` thiamt .ang: ˆ Cai-Tong ˆ
˛Nhong ˛on ˛To ˆ gan-An ˛ Ngchooi ` mai .ot
b` nhthiai ˛sau:uC´ cam
˛Huyanh . quanen -d˜ la ˘ nhiam ˆeu.
- lDau ong -di ˛bio ˆ nhibaoet eu,Ha-Tiˆ ten ´ dach . lam ` khoong an-khoai.Cu- ´ trchiaUc ˛` luoi ˆ quong . hiu,anhB
˛
lie ˆ treu ˆ vtheoong ` khınch´o uc,Nh` gtoanmaianh ˛quoi . tran ˘ chiam ˆeu,C´ phai ˆ tnaman ˛xu ˛ vnayua ˆan,Cˆ chau ´ chouc ˆ nong ˆ
˛
tioi ˆ bieng eu.ˆ TrOng ˆan-phong-S˘ vac a ˆ Cao-vong an-L
˛
oic˜ tiung ˆen-h` Nganh ` vai ˛´ boi ` chai ´ nhuc ˛vu ˆay:
TrNay ˛u ˛ong-Toa -d˜ tiai .ec,-D ˛ HuyQuanua . len en -d ˛u ˛ong:Nh´ bom . van ang -d
˛
mu . hiat ˆ len ˛u ˛ong,D ˛ lung ˛` choi uc -d ˛ngua ˛u ˛` phoi ˛u ˛oc- -d ˛uc.T ˛` thiu -dˆo ˆ lOng ˆ chQuanen ˛uc,
tSo ´ thanh ˛u ˛` ngong ˛u ˛oi ˛trung-dung.oTˆ
˛
long ` cang ´ cam
˛
khanh ˆ cong ung,H´ pha
˛
yquanai ˆ bıth`eu . ghan et.
L10 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 11THANHTAMMINHEU
Dan-ch´ thınhk´ung ˛u ˛ xichiong ˆet,Thi . let ` ga ˆ man ˆ len . trxaai ong.T´ thanh-lianh ˆ giem ˛˜ mu ˛
. ı-cch´uc ong.L` trung-hong . vau . cen ˆ chau
˛
ın.t´ıYˆ ınh-Tren-B` . lgiaoong ˆ cau ` kang
˛
ınh.H ˛ua-K
˛
nhınh-Chi ˛ tron .ong -d . truyang ˆen.chNay
˛
thuysaiı ˆ nhen . Ham ` Tia en,Nˆ tınhm`en ´ tach . Clyam u-Uc.M ˛´ bioi ˆ nget ˛u ˛` loi ` Tranh ˛` troi
˛
pha uc,-D˜ tha ˆ lem ˛u ˛ long .ai -d . thang ˆ quyem ˆen.
lhayCho ` tong ˆ dot ˆ te ˆ Tiam en,dKhi . nao ´ cui, ´ dkhio . nao ˛u ˛oc.
Nh˘ ngam ` ray
˛
hduanh ˆ ho ´ mong at,S` huyo ˆ khkia,et ˆ mo ˛
. nuc .o,-d ˛ chtheoua ´ ren ˛u ˛
. Thanh-Liou en.G .ap -dˆ ththanhem ˛u ˛ nguyong . giet
˛
phiai ˆen,S ˆau-rieng ˆ Phay, .at-th
˛
nu ay,ph . vu ˛´ trınhb`oi ` Ba .ach-Cuc.
C
˛
Tianh ˆ ngen ˛u ˛` choi ˘
˛
tang .uc,svuiSay ˛on-th
˛
khuy ´ trınht`ac ˆan.L` chong anh ˛´ nhung ˛thu ˆan,Khuyˆ den . hiay ˆen-l ˛u ˛ nuong ˆ koi
˛
khe o.cphongXem
˛
manh . thvuiınhm`ot ˆ
˛
e -do,C´ ngo ay - gia-quydem ˆ vsumen ˆay.Ti . tiec ˆen-h` canh ´ bac . nhan ´ nom ˛oi -day,C` gkhion . tri-ap ˆ bam ` ban .ac.C ˛ hon ˆ
˛
ham ´ lınht`ıv`ut ˛
. lot .at,L ˛` quoi ˆ me ` tua
˛
do . ma . nan ˆong.Ti . hec ˆ rom ˆoi -d˜ nha ˛u ˛
. mong ˆay Ong.Th ˛bo ˛
. chuc ´ dxinot ˛ nung ˘ vam .an.V . cay ´ rthio ˘ang:
M ˛` HuyQuannayung .en -dˆ
˛
Hoi a-Tien,Co -d ˛´ Truc ˛` chooi -d . cang ´ quyo ˆen.Tr˘ dam . Vam ung-G` cu ` tion ˆ meng ˆen,M .ot -d ˛u ˛` trsauong ˛u ˛´ noc ˆ
˛
hidanhoi ˆen.Hon-Nghˆ ce ˆ bam au -d ˛ githeoua o.-D
˛
anh-H . thoaac ˛u ˛roi ˘ tam ˛´ trioi ˆen.Am-chˆ sat ˜ nge ˆ ngxeoi ˛
. mua a,Tr` phung .ung -dˆong ˛u ˛´ hoc .oi -Dao-Vien.
B ˛˜ Ng1-3-1920,ua ` rai ˛` Toi an-An -dˆ
˛
e - Hdi a-Tien.PhRad) u-Quˆoc
L` viam . tec . Tai ` Hoa anh-Ch´ Hanh a-Tien -d ˛u ˛
.octh8non ´ Ngıth`ang ai -d˘ac-l. trrainh ˆan-nh . Quam .an
Phu-Quˆ voc, a ˛o -d´ n4nono ˘ tam, ˛` 26-10-1920u -dˆ 29-en7-1924.
Tre) ˛vo ˆ Se ai-GonNgai -dˆ
˛
voi ˆ Se ai-G` nhon ˘ ngam ` th30ay ´ 7ang1924.dl, -Dˆ voi ˛oi -d ˛` vioi, . thuyec en-chuyˆ
˛
en ˆ lay ath ˛u ˛` nhong, ˛ trung ˆ phen ˛u ˛ong-di .en -D . ıth`ao -d´ lo ` doaThien-´ sy ˘ap -d . cuat . "hooc ´ mat-khai ˆoi -D . Cao-ao -D` ".ai
4.-D
˛
´ TUC INHPha) . lan ` conam
L` ma . ngot ˛u ˛` hioi ˆ ngheu ˜ vıa . tren ` non, ˆ ckhien ol ˛u ˛ bong ˆ
˛
rong ˆ Ngoi, ` bai ` vien ˆ thet ˛mo ˛oi ˆ thong ˆ ban athˆ tan ˛` ngou ` Hai a-N . voi ˆe -dˆ
˛
tre . bon ˆ phe .ung-d ˛u ˛ong.L` viam .ec ˛To ` Toa an--D´ Ngao ` mai ˛u ˛´ phon ˆo ˛o
h
˛
(bChaigneauem ˆ giay ˛` lo ` Ta on-thˆat--D . csauam) ong-s ˛Trio ˆeu-Chau, ˛vo ˛oi ˆ thong ˆ ban ` tha ˆ Van. ˆ saue ongthˆ Ngan ` cai ´ vo ˛
. lo
˛
e ˛rio ˆ meng; ˆ ckhioi ˆ dan ` tiung ˆ baoennhiˆ Ngıth`eu ` cung-phai .ung -dˆay -d
˛
vu ` kha ˆ gibaoong ˛o-dˆ
˛
me . lot ˛` vthanoi an. -Dˆ
˛
tre ´ sanh ˛
. thiu ˆ heu . gia-chout- banınh,d` -dˆ Ngem, ai - ddi . thay ˆ tiem ˆ Pheng ´ cchoap ac
L12 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 13THANHTAMMINHEU
ng ˛u ˛` Toi au.-Dˆ voi ˛´ moi . Nge, ` lai ` nga ˛u ˛` hiıch´conoi ˆ Meu. ˆoi
ngay - ldi ` viam . vec ˆ Nge ` khai ˆ gibaoong ˛` quo ˆ hen
˛
oith˘ mam .e ˘ can ˛ chom ˛ houa .ac ˘ can ´ kbngono ˆ Nhong. ˛ungl´ buc ` Ca .u - nhidau ˆ Ngıth`eu, ai - cdi ˆ Tiau ˆ thuxinen ˆ voc at ˛
. gilou .at-gi
˛
mchou . sıv`e ˛
. vo ˛
. chcono ˆ
˛
enh-m
˛
ang.Phb) . lan ` chaam
-Dˆ voi ˛´ ngoi ˛u ˛` ngooi ` Ngai, ` rai ˆ khoan-dung,atnh ˛ung -dˆ voi ˛´ nhtrongconoi ` cıth`a ˆ nghiınhong-b` em-kh˘ac.
L´ Nguc ` lai ` viam .ec ˛To ˆ man-An, . ctraiconot
˛
uaNg` bai, ˆ giay ˛` co ` nhon
˛
tuo ˆ
˛
ngoi, ` Tay ˆ let ´ chtheoen ungb . chraan ˛
. ro,
˛
lnhauu ˘ dan ˛ cua
˛
ngua ˛u ˛` btaoi . bınhl´i ˘at- vdem ˆ be ´ Ngot. ` hayai -d ˛u ˛
. thchooc,
˛
ha ˆ met ˆay -d ˛´ kia,uac` Ngconon ` lgiamıth`ai .ai -dˆ chien ˆ meu ˛´ tha.oi
Ng` thai ˛u ˛` dong . khiconay ˆ nhem-cung, ˆan-nh. an-phin, . than
˛
u-th ˛u ˛ong.
˛
gO ˆ dıth`an, ` nhung ˛˜ cung auchuy . xen
˛
trraay ˛u ˛´ moc ˘ mat ` da .ay; ˛ thxa,o ˛u ˛` viong ˆetth ˛nho ˘ac-nh ˛bo ˆ
˛
on-ph . lan ` ngam ˛u ˛oi.Ngoc) ` xai a-h .oi
Ng` rai ˆ tat ˛u-thi . gihayen, up -d ˛˜ ngo ˛u ˛` hoi ˛˜ suu ˛
.u.Nh ˛ Ngung ` thai ˛u ˛` bong ˆ mıo-th´ . cot ´ ın-k´ach -d´ khao, ongmuˆ ngchoon ˛u ˛` bioi ˆet -dˆ
˛
ce
˛
am ˛ ınh.m`onThˆ xtrongay ´ com ´ ngo ˛u ˛` nghoi ` queo ´ mua, ˆon
gi´ hchoup . Ngo, ` mai ˛u ˛
. con ˛´ nho, ˛` lo ` viam . lec .at-v .atnhquanh ` ra, ˆ troi
˛
tia ˆ gen ˆ g5ap ˆ hcho10ap .o.Ng` Tay ˆ get . ngap ˛u ˛` voi ` quung ˆ be ´ han ang ˆe,
Ng` gimuaai ` hum ˆet -dˆ
˛
he . co ´ tio ˆ smuaen ˘ lam ˆe-v .atcung ˆ bong ` ng3tronga ` xuay an.
Ban -dˆ Ngem, ` mai . quac ˆan ´ thao ˛u ˛` dong an, -divlen ` xao ´ nghom ` than-thaiNgheeo. ˛co
˛tanh ´ quung ˆan,
con - vdau ˛
. yo ˆ Ngeu, ` sai ˜ le ´ ben
˛
tio ˆ ktheoen . cet ˛ rua, ˆoi- ludi ˆ khon, ˆ hchoong . bio ˆet.
hoTrongd) .an-tr ˛u ˛ongTr- ˆan-nh .am -dˆ Ngau, ai -dˆ
˛le . tiai ˆ thanh-lieng em
chanh-tr ˛
.uc.- -Dˆ voi ˛´ nhioi .em-v . cıth`u ˆ mınhong-b` ˆan-can.- -Dˆ voi ˛oi -dˆong-liˆ khiıth`eu em-nh ˛u ˛
. khoan-ongdung.
- -Dˆ voi ˛´ quoi ˆan-ch´ thıth`ung an-dan, -d ˛uc- -d .o.cTuy- ´ co ˛´ giuu ´ ngup ˛u ˛` nhoi, ˛ khung ˆ hong ˆ the .o
l˜ lanh ˆe-v . cat˛
ai.uacTuy- ´ quyo ˆ nhen-uy ˛ khung ˆ gibaoong ˛` khoo at-
n . hat ˆong-hach.G- . nhap ˛˜ nghi-ung ´ Ngan, ` chai ˘
˛
nang ` khai o-nh .ocv` nguy-hia ˆ
˛
hem ˆ let ong -diˆ lrachoeu-tra ˜ che anh-ta, -dˆ
˛
eng ˛u ˛` khoi
˛
phoi
˛
chai . hiu ` hoam-oan . bac . hi ung-hiˆep.Ng- ` gihayai
˛
ai-h` khuyoa, ˆ ngen ˛u ˛` choi ˛´ tranhhamot .ung.
G- . nhap ˛˜ tung . nhoi
˛
so ˛o-ph . Ngam, ` dai ` lung ˛oi on-t ˆ khuyon en-r˘ chan, ˛´ kho ˆ buong . toc . coi, ´ lkhio . cai ongi´ tiup ˆ ben .ac -dˆ
˛
he . vo ˆ cloe
˛
thiai . nen ˛˜ nhua, ˛ nung ˆeutai-ph . Ngıth`am ` khai ˆ vong .i.
L´ Nguc ` trai ˆan-nh . Pham u-Quˆ voc ` rtua ˆoi,nhan-dˆ can ´ vio . tec ˛´ thoi ˛ kiua . Ngıth`en ` thai ˛u ˛ongkhuyˆ len ˛ con
˛
a -dˆ boi ˆ nen ˆ gien ˛˜ chu ˛˜ hu ` voa ˛´ lonhau,oilam ˘ chan ˛´ no ˆ chuysanhen . Ben. ˘ cang ´ khaio ´ to anh,quyˆ thet ˛ kiua . lrachoen ˜ Ngıth`e, ` lai ` giam ˆ tay ˛` gio
˛
ai -diHa-Tien.
L20 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 21THANHTAMMINHEU
CH
˛
U
˛
HAIONG
(PH ˆAN -D .AO)
M . Luc .uc
L1. ´ NHUC
˛
CO ON - HDI .OC
LTRONC2. ´ LUC ` QUANAMLa) ` viam . tec . Sai ai-GonLb) ` viam . tec . Tai an-AnLc) ` viam . tec . Hai a-TienLd) ` viam . tec . Phai u-Quˆoc.
TH3.
˛
` THIO ˆ NHEN AN
C4.
˛
BANH ˆONG-LAI
THUY5. ˆ BEN ˆ
˛
VO ˆ SE AI-GONTha) ˛oi-k` gy ˆay -d ˛
. Cung ˛Pho ˆ
˛
o--D .oNh- ´ mom .otNh- ´ haiomNh- ´ baom
Cb) ˛Pho ˆ
˛
o--D . pho ´ triat ˆ
˛
enHoc) ` than ` sanh ˛u-m . Lang: . Cap ˛Tuyo ˆ
˛
en- -d .oChiˆ VTam-thanheu-minh o-Vi
Nhd) ˛˜ cuung . du-loc .ichCe) ´ hach ` ıanh-tr`Gif) ang-c ˛lo ´ Nguc ` cai ` ton . tiai ˆenTrg) ˛u ˛´ Ngkhioc ` liquiai ˆeuLih) ˆeu -d . trao ˆ sen ˆ Cong ˛uu-long-Giang
i) -D´ Cu-tangam .oc -diˆeu-tang.By) ´ Thi-ıao-ch´ . Ch-ep au-tri
NgkhiSauk) ` qui-vai . (gii ang-c ˛to . cai ac -dan)
H6. . TTHANHOI ˆ TAN . MINHCAOAI -DAN(Vınh-H . Soi- ai-Gon)
H7. . THANH-CHIOI ˆ (TEU ˆ
˛o-- C-ınhD` ˆan-Th ˛o)
La) ˆ le .ap-v. Ngi oi-HaiLb) ˆ che ˛ung-v. Ngi ˆ Gioi ao-Ch
˛
uc) -D ˛´ Nguc o-van-Chiˆ leu ` cha ˛ clinhon
˛
Thua ˆay
BDI8. UTTha) ˛vuioThb) ˛co ˆ sam ´ sanhatTc) . vsaoai ˜ ve ` tha ˛` Thio en-NhanThd) ˛Ngo ` viai ˆ choet ˆ Kinh-LO. ´ Phy ˛u ˛
.ong.Ne) ˘ tham ˛´ nhu ˆ vat ˆ Ce ˛o -D .ai--D . lao ` na ˘ 1924am
f) -D . Cao-ao -D` lai a -D . ı?g`aog) -D . Vao o-Vi
lKinhh) ` ı?g`aCKinhi)
˛
am-
˛
UngSy) ˛
.u ˘ chayanbtrongıchTr´k) ˛´ thuc ˛go ˛ chooi ˆ Hong .oi--Dˆong
Vo-van-Th ˛ (Com ˆan-Th ˛o)Sl) ˘ap -d . cat ´ thach ˛o-ph ˛u ˛
. vong ` ca ung-ki ˆ cen
˛
uaNg` vai ˆ Ce ˛Pho ˆ
˛
Ho oa
G9.
˛
U
˛
LONG ANH
L22 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 23THANHTAMMINHEU
PH ˆAN -D .AO
L1. ´ NHUC
˛
CO ON - HDI .OCL´ cuc on ˛nho ` Ca ˆ mo a - hdi . Ngoc, ` bai ˘ chat ˛u ˛oc
ˆ Dong ˛u ˛
. song ˘ map . cot ´ kai . nhe
˛
tho ˛` Quan-Tho anh -Dˆe-Quan.
Tiˆ Cen ˆ Do ˛u ˛
. choong ˘ ban ´ tranh ´ Ngai, ai -dˆ
˛
de anhm . phot ˆ nhangmuaan, -d` Ten. ˆ hoi . boc ` rai ˆ Ngoi, ai -d .oc
ckinh, ´ lung . ray ˆ moi ˛oi - ngdi
˛
u.LTRONG2. ´ LUC ` QUANAM
Tha) ˛oi-k` my ˛´ lraoi ` viam . tec . Sai ai-GonTˆ lam ` Ngong ` rai ˆ tat ˛u-thi . hen, ˘ trınhk´ang .ong
Thanh-Thˆ Tian en-Ph . luat ˆ luon ˆ Lon. ˛´ lon ˆ Ngen ` cai ungth ˛o -D ˛´ Quan-Thuc anh, ˘ mchayan . thot ´ ng2ang ` vay ath ˛u ˛` tong . Minh-Thkinhung anh.
N˘ Ng1902,am ` lai ˆ hen ˆau -D` Tian ˆ Then
˛
u-Dˆau-M .ot -d . cang ˆau-th . Bchoo ` Tha ˆ Ngan ` vai ` mua ˆ bion ˆetvi . tiec ˆ ınh.en-tr`
Tien- ˆ giOng ang-c ˛ Ngchoo ` mai . bot ` kai . nhe ˛uvˆay:
Th
˛
bu ˆ voi . li ˆ die, . khet
˛
tha ong,hTrung-dung ˛uu -D . thao . ti ˆ kham ong.
-D˘ vac . kong ` sy ˛
. giu
˛
tha ˆ du,ankhphongMinh
˛
a -dˆ gioi ˛˜ thu ` canh ong.bTheo ` kai . ne ` Tiıth`ay en- ˆ khuyOng ˆ Ngen ` loai
ngtu, ` sauay -d˘ac-l .o.thTrongb) ˛` toi-gian ung-s ˛
.u
˛To an-AnL´ buc ˆ giay ˛` so ˛
. cu ˆ cau ˛co ˜ chung ˛´ nom ˛o ˛To an-NgAn. ` rai ˆ ngat ˛u ˛˜ mong . no en -d˜ ca ` nhung ˛˜ ngung ˛u ˛oi
b . than ˆ nhan ˛u: ong -Doan-v˘ (Man-Kim . Kim),ot ong
Le-kiˆ
˛
en-Th .o, ˆ Trong ˆan-phong-S˘ vac a ˆ Nguyong ˆen-van-Vˆ hi(1)an . cnhauep ˆ cau ˛ chxino ˛˜ bua . vinh ` choa
thutoa ˆ Nhoc. ´ trom en -dˆeu ˘ chayan -d ˛u ˛. ng2oc ` chay
˛
cı oˆ Trong ˆan-phong-S˘ ıth`ac ˘ trchayan ˛u ˛ong.
nhTrong ´ lom . chai .on ˆ Bong . Tho . lo am -dˆong-t ˛ ngu, ˆ coi ˆ cam ˆ bay ´ son.ut ˆ SOng ˘ lac ` pham ap- -dan.Ng` vai a ˆ Vong ˆ ıth`an -d .oc-gi
˛va a -diˆ
˛
en-k´ Nhy. ˛vu . may ach ˛ua -d . nhiang ˆ beu . hinh ˆ ret ˆ kat ` ly .a.˛
nhO ` Nga ` thai ˛o -D ˛´ Quan-Thuc ´ vanh ` Pha .atQuan- ˆ NhAm. a ˆ Bong . Tho . thıth`o ˛` Bo at-Tien.
Th
˛
thoınh˛
nhang ˛˜ ngung ` ray ˘ cam ´ co ˆ cau ˛to .ainh` Nga ` bai, ` cai ˆ lau ´ buc ˆ giay ˛` ro ´ lut ˆ Vtrongay .an-PhapQuy-Tˆ vong ` nha ˛` mo ˆ tray
˛
nhe
˛
to ˘ ram ˛ sua .ach-se, an-m .ac -d ˛u ˛` hoong ` ıqu`ang -d .oc.
Ng` cai ˜ nhıchth´ung ˛˜ thung ´ tru ˘ nthanhang ˛u ˛ocbi ˆ Nhec. ˛˜ trkhiung ˘ sang ´ trang ˛oi ˆ Ngem, ` rai
˛
nhu omkemanh ˆ
˛
tre ˆ men ˛u ˛´ thgheon
˛
githeoa ` nong ˛u ˛´ doc, omtr ˛` ngoi ˘ cam
˛
xanh, ˛u ˛ong-h . ngoa ˆ Ngam-thi. ` Chay ua-Nh ˛
. thut ˛u ˛` hayong - chdi ˛Choi ua, -dam -d . vao ˛´ moi ˆay ongHoa-th ˛u ˛
. long, . Phay . rat ˆ voi ˆ Nge. ai ˛ viua ˆ Cheng uaThˆ Tay . hinh ˛ v(2)on ` tha
˛
thoınh
˛
cang ˜ ghung ´ Che uaınh-LB` .ap.
Lˆ goi ˆ cuan ˆ noi ˘ B1917,am ` Tha ˆ Ngan ` lai amtr . bong . Nginh. ` bai en -dˆen -d` Can ai-Khˆ (Ce ˆan-Th ˛o)-d . cang ˆ thuau ˆ lTheooc. ˛` coi
˛
mua . vot . hi ˆau -d` lan, uc ˆ lay aB` Ca . Huyu . Tien ˆ Cen, ˆ co
˛
Bua ` Ha .oi--Dˆ Thong ˛ (Com ˆan-Th ˛ ho), om -d´ Ngo ` mai .ac -dˆ tho ˆ thong ˛u ˛` (quong ˆ van
˛
aitr ˘ang, ´ dao ai - xuıV`den). ˆ trong ˆ ne en -d ˛´ ngoung ` hai angba. ˛
TrOn ˆ gien ang-c ˛lio ˆ gen . Ngoi ` vai ` vao, ` ca oNgcho ` bai ` thuai ˆ voc ` bhaia ` trai ˛u ˛ong-thiˆ sauen -day:
L24 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 25THANHTAMMINHEU
Tr ˛` coi ` son ˆ biong ˆ
˛
en -dˆ ceu on,Kh˘ cxemap ˜ doi ˛u ˛´ noi ´ nonui -d ˛u ˛
. nhuom ˆan.titrongMinhThanh ˆ vet ˛u ˛` xuon an,
Ph . chung ˆ hau . mac ´ gua ` ra ˛` gung ´ reo.ay-D ˛u ˛ong - trdi ˆ nen ´ dui ˛u ˛oi -deo,L . thcaoımt`ang ˆap
˛
trai ` cheo ˆ gai.ongPh . lan ` thconam
˛
hao ´ na ai.Bi ˆ phet ˛u ˛ Tiong ˆ Phen, . Bat, ˆ mong-Lai ` ım.t`a
xquaXem ´ let . cai ˆ
˛
kim,oM . bot ˆ trau ˛oi -d ˆ lithanhat ˆ mınch´em ˛u ˛oi.V` Ngtrauang . chuoc ˆ coc ` tang ˛u ˛ (3)oi,Bˆ len ` Phtheoong . ngchoat ˛u ˛` xoi ´ suy.etThˆ Tian, ˆ ven ˆ chon ˘
˛
chi,xaangC´ lo ` triong ˆ ngem ˛u ˛˜ nhong ˛´ giıth`ut ´ linh.ang
...H . NGo ˆ gO ˘ sang ˛´ luc ` mong,ongTˆ CHIen ˆ thxemEU ˆay ˛ ngohaytrongo ai.C˜ troi ˆ btroan . bui ` nay,enQuen ˛ don ˛u ˛ong-d . thuc ´ ngang ` thuay ˛xo ˛ua.Lˆ nguy(4)giaam ˆ thıcht´en ˛ua ˛ua,N ˛˜ mu ˆ thon ´ thanh .i -dˆ
˛
ve ˛` thiua . cen an.S´ mau ˛u ˛boi .oi -diˆ
˛
linhem -d˘ang,Cˆ mchoau . me . manh ˛´ boi ˘ lang ` con.ong
ngBa ` trongay -diˆ
˛
vuem ˆ trong on.S ˛´ do ˛ mchoung .e -diˆ
˛
rthasonem ay.Cˆ thuau ˆ voc ˆ Be, ` Tha ˆ can
˛
Ngua ` mai .anh -d ˛u ˛.oc
v` nai ˘ Sauam. - ldau . Ngai, ` mai ˛oi -dˆen -d` Hian .ep-MinhCai-Khˆ le ˆ than ˛´ Bı,nh`u ˆ Tre ˆ Ngchoen ` bai ` xu"Khaiai ˆatThien-Ho` vang" ` ba ` "Hai ` xo ˛
. xang".uB` xu"Khaiai ˆ Thiat en-Hoang"xuKhai ˆ Thiat en-Ho` nghiang . hep ˆ quang,ong
T ˛´ cu
˛
nhanh ` dan . ngi . quang,tamoThien--D. tuia ˆan-ho` Ngan .oc ˆ
˛
san.anTh
˛
triuy ˆ hem ` thang,
˛
triuy ˆ hem ang,Ban-cˆ
˛
giang-san,o y
˛
y.yyyTh ˛u ˛ vthayong . khian ˆ len ` may.aMuˆ anh-hon ` gung . giap ´ buo ˆ bay,omThi . let ` thimay,a . let ` may!aN˘ tham, ´ ngang, ` giay, ˛` mio, . lieng ˆ tay,enTi ˆ teng y-b` da ˆ trau ˛u ˛´ bay.ıth`ocPh
˛
cai ´ nai ˛. no ˆ lay, ˘ qubaoam-le
˛
ran . dong ai,-Dˆ Trat, ˛` chayoi ˛´ khuu ˆ
˛
ngo ˛u ˛` ngay.oiNh ˛´ nhtay,trongo ˛´ tay,trongo˘ lAn ˆ uong ˆ huyong ˆ het ˛˜ baioi ` lay, ˛ cua
˛
mui ` day.aK´ ceo ˆ ray ` bay ˆ phon ˛u ˛ trong ˛` choi ˛´ nhop ´ nhang ˛ baysaouV . nan ˛u ˛´ nhoc a, ˛ ton ˆ choi ´ hua, ˆ nem ´ nao ˛u ˛ong.Ngay ˘ ın,ch´an ˛ non ˘ dam ` lai, . Choc ´ thua ˛` may!oi
B` "Hai ` Xo ˛
. Xang"uH` xo ˛
. nhduxangu ` san ˛ thon
˛
uy,Ti ˆ tep y-b` thia . men ˜ giy ´ dao an.Th´ bınhai-b` ˆ
˛
con
˛
canh ˆ thong ˆan,vPhi ˆ lan . quac ˆ thoc ˆ lon ˆ tian ˆ ınh.tr`ep
Tˆ nian ˆ yen ˆet -dˆ The anh-Minh,Ph` ıtr`o -D .e-t ˛tu ˆ mquiınhh`e o.On-ho` cang . ngap .o -dˆo-to,D˜ trı ˛` du .ich-l . te ˆ cat ˆ csanho ˆam.
sCao ˛ lon ˛ thuu
˛
thphonguy am,nhkhaThinh ˜ tha ´ su ˘ cat ˆ tri-am am.
´ liU ˆ deu ˜ nhı ˜ da ˜ thı am,H` xo ˆ khe ´ hanh
˛
dı, . tich ˆ CHIam ˆ lai.EUPh . tinghinhung ˆ lep ˆ bane ai,Th ˛u ˛
. quyong ˆ hen . qua
˛
dian ˆ traien -d ˛ ıon-tr`
L26 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 27THANHTAMMINHEU
Nh . vac ˆ cchungan ˆ
˛
ho ` nghi,oaTˆ tham ` nganh . boc . cach
˛
tanh ` chiuy ˆ theu an.L` chtraiam ˘
˛
nang . gxaai ˆan,M . lot ˆ muan ˆ bon ˛u ˛´ lhaioc ˆ muan ˆ lui.onThu . lan ` gong . giap ´ buo ˆ xuom oi,-D ˛´ Trtrongung ˛oi -Dˆ mat ˆ vuthuay ˆ trong on.˛
nghchaOn ˜ mıa . von.thoneBi ˆ cet ˆ nau . nhang . le ` giconam ˛˜ bu ˆen.Tr ˛` khsoicaooi ˘ap ˛tro en,-Dˆ dat ` dai ˆ le ˛nghio . bep ˆ chen
˛
lınh au.Mˆ giong ˘ khang ˘ hap ˆ vet ` cong ˆau.C´ mai ˛ cua, ´ nai ˘ cang, ai ˆ giau ´ co ung.Ng
˛
quu ˆ then ˛´ biuc ˆ thet
˛
chung,ıL` ntraiam ˛
. no ˛u ˛´ bioc ˆ kihunget ˆ ret ay.cTay ˆ cam ˆ viay ˆ let ` may,a
Bi ˆ ttronget . phoi ˛u ˛´ coc ´ ngo ` tray
˛
cho.a-D˜ bia ˆ Tiet en- ˆ dOng . bhaichoay ` Trai ˛u ˛ong-
thiˆ tren ˆ Ngen, ` cai ˜ hiung ˆ
˛
quaeu ´ nghy ˜ nhıa ˛ lıv`ung ongth ˛u ˛ mong . que ´ Nga, ` lai . ımt`ai -dˆen -dan-c ˛Tho
˛
u-Dˆau-M .ot -dˆ
˛
thuxine ˆ moc . lot ˆ nan ˛ua.ˆ TrOng ˆan-hiˆ
˛
len-Vinh ` ccona
˛
gia-chua
˛
thu
˛
u--d` Minh-Thian . Then
˛
u-Dˆau-M . thuot . lat . rai ˘ Bang: ˛ua ˆayNg` cai ung ˆ Phong
˛
u-Kim -dˆ hen ˆau -dan, ˆ ıqu`Kimong ˛octrongıaph´ ` Ngon ` ıqu`ıth`ai ˛go ´ ngooc ` Khiai. -D ˛uc
Quan-Th´ gianh ang-c ˛lio ˆ gen . Ngoi ` vai ` mchoa . bot ` thiaibˆ con au -d .ai ´ ny ´ voi ˛u ˛` thuon ˆ coc
˛
Phua .at-Tˆ
˛
o -d˜ ba . tri ocgˆ bQuaoc. ` thiai -d´ Ngo ` biai ˆ set ˆ pho . can
˛
Bua ` Tha anNgai. -Dˆ cuen ˆ noi ˘ Bıth`1919am ` ta ˛` tru ˆan.
Cˆ no ˘ Ngam ˆ tho .i.Nguy . cet ` nhon ˛o -d ˛u ˛. c2oc au
btrong ` trthiai en:D˜ thı
˛
huuy ˆ le ˛ thiuu ˆ ben ´ lan .ac
H . lanh ˆ huam e -d
˛
hao . tioi ˆ phi.en-D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en- ˆ giOng ´ cang ˛xo ˛ danhung
lˆan -dˆ liau ˆ ven ˛´ Ngoi ai.Vao -dˆ nau ˘ v1920,am ` thai ´ trang ˛u ˛´ khioc -d ˛u ˛
.ocl.inh -dˆ
˛
oi - Hdi a-Tiˆ Ngen, ai -d ˛u ˛. loc . Binh ˆ Tre ˆ chen
˛
ınh-dˆ lon . viai . cec ˆ Tiau ˆ Ten: . dap ˛u ˛
.ot -dˆong-t ˛mu ˛´ thoi
˛
ung .oc-c ˛o.
L´ buc ˆ giay ˛` (5)o ˆ Nguyong ˆen-van-Vˆ ngan ˆoi-dˆ dong ˛u ˛ong, ˆ Bong . Tho .o -dˆong-am, ˆ Trong ˆan-phong-S˘ phac ap -dan, ˆ lKimong am -diˆ
˛
en-k´ Ngy, ` lai am -d .oc-gi
˛
a. -D ˛u ˛ong -d . boc ` cai ˆau -dˆ cen au:Ng˜ chu ˛ bon ˛ lıkh´uu ˆ triam ˆ theu ˆeGi´ ha .ac -d˘ vang ˆ xian ˆ
˛
ten ˛
. nguyu enC´ mo . vot . Tii en- ˆ xuOng ˆ xong ˛ lung ` Cao-a -Dai
Tien- ˆ cOng, ˛go ˜ mo . vanh ` ba
˛
ao ˆ Trong ˆan-phong-S˘acs ˛ lua . chaiai au ˆay, ˆ Song ˘ vac ˆ lon ` ma . nhot ` snhoa anhs
˛nhoi, ˛ khung ˆ biong ˆ Cao-et -D` Tiai en- ˆ lOng ` nai,a en
m ˛´ troi
˛
la ˛` moi . cot ´ suach ˆ song ˜ ra ˘ Bang: ` thai
˛
ınh-c ˛no ayn100ra ˘ ram ˆ toi, ˛` bu ˆ Trung-quen ˆ quaoc -dˆ khay ˆ aiong
-d´ lchoam ` sa ´ Ngnayai, ` bai
˛
sao ˛ nua, ´ voi . lay ` thia . tret .atsao?hay
Tien- ˆ quOng ˛co ˛o -d . vap ao -dˆau ˆ Song ˘ vıv`ac ol ˆe, ˆ long . se . xuut ˆ nong ´ khe
˛
koi ˆe -D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en-Ongg . toi ˆ Ngen ` biai ˆ
˛
seu ˛ Ngua. ` bai ` sen ˛ nhua ˛vu ˆay:B ˛ chuu ˛ ngon ˜ lı,kh´u ˆ triam ˆ theu ˆe
Tien- ˆ khen.OngKˆ
˛
te ˛u -do ˆ Trong ˆan-phong-S˘ khac ˆ long amphap- -d` nan ˛˜ Cua.
˛
ma . nhot ´ ngom ˛u ˛oi -dˆ cheu ˛ hiua ˆ
˛
euˆ Cao-ong -D` lai ` Riai.a ˆ Ngeng ` rtinai ˘ang -d´ lo a ˆ TrOng ˛oim ˛´ doi ´ sam ˛ skinhua ´ tach ˛` xu ˛ nhua ˛vu .ay.
Ghi-chu:
L28 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 29THANHTAMMINHEU
(1) ˆ GiOng ´ Nguyao ˆen-van-Vˆ hian . gien ˛` lo am -Dˆau-S ˛u ˛oToa-Thanh -D.inh-T ˛u ˛` (Mong y-Tho).
Ch(2) ua ˆ Thong ˆ Tay . linh ` Cha ` nghua eo.B(3) ˆ con ˆ nsauau ˆ cay
˛
Ngua ` thai ˆ vem ˆ choo -d
˛
nghu ıa -dˆ
˛
enkhi ` cao ˆ cau ˛ ıth`o -d .oc.
L(4) ˆ lgiaam ` ha . co
˛
Bua ` Tha ˆ Ngan ai.lTheo(5) ˛oi ˆ Giong ´ Nguyao ˆen-van-Vˆ thuan . lat .ai.
Thc) ˛` toi-gian ung-s ˛
.u
˛Ho a-TienV ˛` lua ` tuam ˆ ban ´ nha . Bchoat ` Tha ˆ Ngan ` xongai
la -d ˛u ˛
. gioc ˆay -dˆ
˛
oi - Hdi a-Tien.Tr ˛u ˛´ kiaoc ˛Ho a-Tiˆ men ˆay ong: -Dˆoc-Ph
˛
Su ˛
.u,Lam-tˆan--D ˛´ Nguyuc, ˆen-thanh-Diˆ veu a ˆ Phong ´ Ngan anc˜ thung ˛u ˛` tong ˆ
˛
cho ˛´ cuc ˆ Tiau ˆ nhen; ˛ phung
˛
l5-7ai ˆ man ˛oic´ mo . lot ˆ can ´ Tio en- ˆ xuOng ˆ cong ˛Nho. ˛ ckhiung ´ Ngo ai
nhra . vap ˆ to ˆ
˛
o-ch ˛´ truc ˆ lıth`en . Ngkhithaya ` nguyai .envai, -d . boc ` lai ` ca ˛lo ˆ den ˆ de ang.˛
HO a-Tiˆ Ngen ` thai ˛u ˛` long ˆ nen ´ Thui .ach--D .ongcˆ Tiau ˆ Cen. ´ mo . vot . Tii en-Cˆ xo ˛ lung ` Nga o-kim-Lien
bhaicho ` khuythiai ˆ Ngen ` rai ´ htuloang anh:B ` IAI
V˘
˛
vang ˘
˛
nhang . kan ˆ beu . gian ˛˜ thu,uaR˘ Trang ˛` coi ung -Dˆ vat ˆ mxaan u,
TNon ˆ ngay
˛
lanh .ai -d ˛u ˛` ggaiong ˆoc,G˘ thchoıch´ang ` banh ˛
. truc ˛u ˛
.ong-phu.B ` IIAI
Ngˆ ngan ˆ tran ˘ tang
˛
gio ˛˜ trua ˛` thu,oiC´ cai
˛
Tanh ay-ph ˛u ˛ vong ˆ man . mit u,M˘ tat . nuc ` traiao ˆ thong ˆay -dˆay,L˘ cam ˆ mınhtr`ong ˛oi -d´ cung ˆ phu.ong
Tiˆ nTrung-thuet ˘ Ng1920,am ` lxinai .ap -dan-c ˛to . nhai a ˆ Long am-tˆan--D ˛uc. -Dˆ tong ˛u: ong -D ˛´ vuc a
ˆ Song ˛
.u.Tien- ˆ cOng ´ bchoo ` sauthiai -day:
Cao--D` NguyMinhai . Nget, o-van-ChieuvlungLinh . han . thoc ˆ
˛
DiQuane euVˆ tho . Sam ˛
.u--D ˛´ nhiuc, . dungaoemıch-thB´
˛
sthanhuy, ˛ ton, ˛u ˛ong -dˆ tioi ˆeu.Ld) ´ truc ˆ nhan . Pham u-Quˆoc
Ng` mai .o -d . tu-hao anh -d˜ la ˆ rau ˆ noi ˆ ben ˆ luat .ans´ nach ` nkinhao ` nao ´ voi ˆ se ˛
. tu-hu anh -d .ao- -d ˛´ huc ˆ ge .apNgıth` ` hquaxemai ˆ chSonget. ˘
˛
gang .ap -d . nao ` choaov ˛ua ´ Ngy ` nai, ˆ Ngen ` chai ˛ chua . ctu,iu ˛´ blou ˆoi-bˆ
˛
o -d ˛uc-h .anh.
Ng` thai ˛u ˛` nong ´ Ngoi ` khai ˆ chong . hiu .oc -D .aov ˛´ thoi ˆ phay ` quyam, ˆ nıch´et ˆ ceu ´ tho ˆ Tiay ˆ den .ay -d . ıth`aom ˛´ choi . tu.iu
˛
PhO u-Quˆ Ngoc ` thai ˛u ˛` long ˆ nen uiD ˛u ˛ong--Dˆ cong ˆ Tiau en.
Tr ˛u ˛´ nhoc ˛ut ˛Cho ` Quan-ua Am-T ˛
. thuu . phoc aiPh .at--D ˛u ˛` Mong. ˆ khioi - cdi ˆ Tiau ˆ Ngen, ` thai ˛u ˛ong - vdi ˛oing ˛u ˛` bemoi . lıd`an ` Ca ˆ vLangBao ` ma ˆ ngay ˛u ˛` theooihˆau -d` nhan ˛Hu: ˛u ˛ong-h` Khao au, ˆ Giong ´ Mao ˆan, ongH ˛u ˛ong - BiDa, . Ten ´ Bay, -Dˆ Bong, ` Na ˘ Vam ` Bang, ` Pha
˛
uPhˆ
˛
Ham, .oi- -dˆ vPhanhong ˛´ noi ˘ baam -d ˛´ nhua
˛
so .ach-se,ltheo am -dˆong-t ˛vu a -d .oc-gi
˛
nha ˛ HuHaiu: ` Tynh, ˛uXuˆ Tan, ˛Ngu ˛ NgBaung, ˛u ˛ Non, ˘ Nham ˛ XuBaon, an,M ˛u ˛oi -D ˛´ D(1)v.v...uc an-s ˛
. Phu u-Quˆ coc ˜ lung ˆ lay ` lam .ahˆ set ˛´ nhuc ˛bu ` cona ˛Ho a-Tiˆ trıv`en, ˛u ˛´ Ngkhioc ` chai ˛ua
trra ˆan-nh . cıth`am ˆ Tiau ˆ ren ˆ khat ´ kho ˘ can, ˆ l5-3au ˆanm ˛´ coi ´ Tio en- ˆ giOng ang-c ˛mo . lot ˆ Can. ` Ngkhion ` raaiPhu-Quˆ thikhioc, ˆet -d` man, ˆ loi ˆ Ngan ai -d ˛´ vung ai, -d .ocb` cai ˆ lau ` ca ´ Tio ˆ gien ´ Ngang. ` cai ˆ Tiau ˆ cen ung -d˜ nhia ˆeul ˆ cSauan. ´ mo . vot . Tii en- ˆ chOng ˘
˛
chang . xiu ˛ danhung
L30 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 31THANHTAMMINHEU
biˆ
˛
Ngeu ` phai
˛
chai . liu am -d .e-t ˛ sıth`u ˜ de .ay -D . vao, ` bia ˆ
˛
euNg` thai oi -d ˛` tung . Minh-Thkinhung ´ nanh ˛˜ Vua. ˆ sauen` Ngay, ` mai ˛` bioi ˆ Tiet en-Ong -d´ to ˛´ luc a -D ˛´ Nguc .oc-Ho` Thang ˛u ˛
.ong--Dˆ Me. . bot ˛˜ Tikiaua en- ˆ giOng ang-c ˛od . Ngay ` phai
˛
vtuloai a ˘ thchayan ˆ choem -d ˛u ˛
. 10ocng` mtrongay . thot ´ Ngang. ` nghai ˜ ınh"M`ı: -d ˛u ˛ long am
ngnayquan, ˛u ˛` noi ` may ˛` ngmaioi ˛u ˛` khoi ´ thac
˛
nınh, ˆeuch.iu ˘ ng10an ` ray ˆ rsauoi
˛
quui en ˘ man . cıth`an, ´ to . voi ˛oiTr ˛` Phoi . Nhat. ˛ nung ˆ ltheoeu ˛` doi . may a -d ˛u ˛
. coc ´ ko ˆet-qu
˛
cıth`ıg`a ˜ rung ´ mang a ˘ Nan. ˆ meu a ˘ ng10chayan ayrˆ choi ˆ cet ` phon
˛
chai . luiu an-hˆ thıth`oi ` la a ˘ nghaian ayc` hon ˛ mion, ˆ len ` nhtuloınhm`a ˛ ıcht´on -d ˛´ chuc, ˘
˛
lang amtr´ vai ˛´ loi ˛u ˛ong-tˆ thıth`am ˆ Ngıtr´Trongoi". ai -d.inh -dˆ
˛
ce od. cip ˆ Tiau ˆ Ngen, ` sai ˜ be . lach . nhai ˛vu .ay.
-Dan-c ˛mo ` T1ung ˆ Tet an-D . (8-2-1921)auTien- ˆ giOng ang-c ˛o.B ˛ua ˆ cay ´ Ngo ` chai ˛ung -d` thian ˆ tet . Chai ua
Quan-Am-T ˛
. Ngu. ` chai ˛ kua . bip . hach
˛
toi am-s ˛
. cıth`u ˛oviˆ nhet ˛vu ˆay:
CHI ˆ tam-niEU, ˆ tren ˛u ˛ong-traiThˆ vay . Ngay ` rai ˆ bat ˆ roi ˆ Ngıv`oi ` chai ˛ chua .iu
˘ ng10chayan ` may ` Tinaya en- ˆ lOng . bai
˛
trao ˛u ˛` chayongn3 ˘ Ngam. ` mai ˛´ boi . rach ˘ang:
"B . Tiach en- ˆ TiOng, en-Ong -d˜ da . ıth`ay -d .e-t ˛uph
˛
vai ˆ Tixinsongang, en- ˆ phOng
˛
bai
˛
ao-h .o -d .e-t ˛chu, ˛otr ˛u ˛` chong . n3ay ˘ lam ˆ quau ´ cha ˘
˛
biang ˆet -d .e-t ˛cu ´ cho .iunˆ
˛
khhayoi ˆ vong ` Tixina en- ˆ bOng
˛
ao-l˜ nanh, ˆeu -d .e-t ˛uv ˛ ltheoung ˛` doi . phıth`ay
˛
cai ´ cho ˛ung-qu
˛mchia ˛oi
-d ˛u ˛
.oc".Tien- ˆ bOng
˛
cao ˛´ giu ˛˜ ltheou ˛` doi . sauay -d .e-t ˛su ehiˆ
˛
reu o.
Quan-Ph
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ khEU ˛ soi ˛
.utr ˛u ˛` vchayong ` ha anh- -d . lao ` ka ˆ
˛
te ˛` "Mu ` mung . Tot ˆ net amTan-D . F(8au" ´ sau1921),evrier -dan-c ˛thio ˆ let . tap .aiCh` Quan-ua Am-T ˛
. (2)u.Tien- ˆ thOng ˛u ˛` giong ang-c ˛truyo ˆen -d . choao
Ng` vtuai ` da . phan
˛
giai ˛˜ ı-truyb´ınk´u ˆ chen ˛` nung ` tao ˛oith ˛oi-k` khai-y -d . Tiıth`ao en- ˆ sOng ˜ de .ay.
NgTuy ` mai ˛oi ˘ tran ˛u ˛` nhchayong ˛ Ngung aihiˆ
˛
leu ´ try ˛u ˛` long-trai ˘ Mam. .ot -d . no . co o ong -Dˆoc-Ph
˛
Su ˛
.u- cdi ong-c´ van ˛oi ˆ Tong
˛ınh-Tr ˛u ˛ Phraong u-Quˆ Ngoc. ai
m ˛oi ˆ Song ˛.u ˘ can ˛ Ngom. ` ıth`ai ˘ vchayan ` ba
˛
dao . choonˆ Song ˛
. mu . mot ˆ mam . kan ˆ be en -d´ nghaio, ˛u ˛` coi ung anva -dam- -d . chao ˛ Voi. ˆ tvuion anh, ˆ Song ˛
. giu
˛
va ˛` vo ´ goi ˘ap-d˜ mua . mquaan ˆ Ngchay.am ` thai ˆ man . nat ´ "Chayoi:l` chong ˛´ kho ˆ phong
˛
ai -dˆo ˘ lchayan a -d
˛
u -dˆ Vau". ` sauan` Ngay ` thai ˛u ˛` dong . nhay ˛˜ ngung ˛u ˛` troi ˛
. tiuc ˆ thep . pho apNgai -d ˛` quung ´ na e-chˆ vap ˆ ınh-thh`e ˛´ buc ˆ ngoe ai.
Nguyˆ Chen ` Quan-ua Am-T ˛
. cu
˛
ua ongHuynh- -d˘ tang-Khoa . lao . vap ˛´ soi ˛
. gchungu ´ cop
˛
ua ong-Dˆo-minh-Chˆ tau . guc . loi a ˆ Cong
˛
Ba ˆ Haion. ˆ trong enliqui ˆ reu ˆ conıth`oi ˆ Cong
˛
Ba ˆ lon a ong -Dˆo-kim-C ˛
.uththay ˆ tre ˆ lgiaoSaunom.ong . choai ong -Dˆo-van--Dˆo
t . guc . loi a ˆ Tong ´ Gia.am ˆ nOng ` cay ´ to ´ khanh . khat ungnen ˘ nan ´ khoi ˆ dong e-d . phat
˛
quai ˆ Ngay. ` hai ˆ cau ˛vo ac´ nung ˛Quan-oi Am-T ˛
. cu ˜ th7-8ung ´ trang ˛` moi, . hot om,- slodang ˛ soua . ban ˆ trong ´ cai ´ ıth`ung ˆ Tong ´ laGiaamlˆ khoi ˆ kiong ˆ deng ` le ˆe -d . vo ` kha ˆ cchoong ´ tung .ai -don ˛˜ Ngua. ` hiai ˆ len ˘ cam ˜ hung ˛buoi ˆ von . thay ˆ voi, ` ha ˆ boi a
dcon .on - xudi ˆ chong ` dua ˛u ˛´ loi ` cha ` Sua ung-H ˛ung-T ˛
.u,n´ voi ˛oi ˆ Hong oa-Th ˛u ˛
. mong ˛u ˛
. chon ˆ co ˆ cau ˛To. ˛u -d´ so ˘aplsau ` ca ˆ Tiau ˆ nen ˛ Choi ` Sua ung-H ˛ung-T ˛
. vu . cay, ach
L32 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 33THANHTAMMINHEU
Ch` Quan-ua Am-T ˛
. cu ˛˜ th500o ˛u ˛oc.Ghi-chu:
M(1) ˆ ngay ˛u ˛` koi ˆ
˛
tre ˆ ben ˆ giay ˛` co ` son ˆong -dˆeu ˛Do ˛u ˛ong--Dˆ Nhong. ˛u ˆ Nhong ˛ hion . len a -D .ai-Di . xen ˜ Da ˛u ˛ong--Dong,M ˛u ˛oi -D ˛´ luc ` Xam ˜ Tra ˛u ˛ XuBaong, ˆ v.v...an
n40Sau(2) ˘ cam ˆ cay ˆ boi . mi . buc ˛ noi ˘ mang ˛ giua, .ac-gi
˛
akhˆ ngong ˛u ˛` stuoi ˛ nua ˆ Chen ` bua . si .ap -dˆ
˛
nQuao. ˘ 1961am -d .et ˛cu
˛
Ngua ` mai ˛´ doi ˛
. ngung ˆ Choi ` Cao-ua -D` lai . chai ˆ no ˆ cen uQuan-Am-T ˛
.u -d . thang ˛` Ngo ` vai ` ka
˛
niy . nem ˛ phoi at-nguyenCao--Dai -D .ai--D . vao; ` ca ` lung ´ duc ˛
. lung . cai ´ amai -dˆ
˛
ke
˛
niy .emQuan-Am-T ˛
.u.TH3.
˛
` THIO EN-NHANNgTuy ` chai . liu am -d .e-t ˛cu
˛
Tiua en- ˆ chOng ˛och ˛ lua . bap ` than ˛o -dˆ
˛
the ˛` Tio en- ˆ khıv`Ong, ˆ biong ˆ phet
˛
aith ˛` lo ` Msao?am . bot ˛˜ Tikiaua en- ˆ dOng . Ngay ` phai
˛
tai .aomra . cot ´ dai ˆ hiau . riıg`eu eng -dˆ
˛
the ˛` Ngo. ` bai ` chen .onch ˛˜ Thu . Tiap. en- ˆ nOng ´ choi ˛˜ Thu . cap ung -d ˛u ˛
. songoc -dol` da ˆ hiau . rieu ˆ ceng
˛
mua . not ˆen -D .ao -d˜ ca ´ ro ˆ Phoi.
˛
aisuy-ngh˜ mı ` ta ˆ cra,choam ´ Tio en- ˆ giOng ´ sup ˛´ Nguc, ai
hxin ˛u ˛˜ lon . mai . tuot ˆ lan ˆe -dˆ
˛
ce ´ ngo ` giay ˛` suy-nghio .em.M˜ tuan ˆ Ngan ` tai ˆ cam ˜ chung ˛ ra.ua
M . bot ˛˜ sua ˛´ lmai,om ˆ toi ´ giam ˛` Ngo, ai -d ˛u ˛ongngˆ troi ˆ ven ˜ QuDinhsauıaph´ong . ban, ˆong -dˆ Ngau aithˆ tray ˛u ˛´ moc . cat ´ xaach -d . thhaio ˛u ˛´ toc ˆ lay, . mrao . conotm˘ thiat . let ˛´ ron, ˆ tinh-that ˆ chan, ´ ngoi ˛` nhoi ˛mu . Trat ˛oi.Ng` lai ˆ lay ` sam ˛
.o-h˜ hai ˆ set ˛´ luc, ˆ tayhaiay -d . may ˘ lat .aikhˆ dong ´ nınnh`am ˛ua, -dau -d . cho ˛` nung ˛ phua ut -dˆonghˆ Ngo ` mai ˛mo ˘ cıth`raat ˜ cung ` thon ˆ mconay ˘at ˆ may al . cai ` chang ´ hoi ˛ non ˛ua.
Ng` bai ˆ chen ˆ vtayap ´ rai ˘ang:"B . Tiach en-Ong -d .e-t ˛ru ˜ bio ˆ cet ´ huyai ˆen-di .eu
c
˛
Tiua en- ˆ rOng ˆoi, -d .e-t ˛ Tixinu en-Ong -d ˛` lung ` vam .ay-d .e-t ˛su ˛
. lo ˘ Nham. ˛phu
˛
Tiai en- ˆ bOng
˛
thao ˛` Thio en-Nhanbichoxinıth` ˆ men ˆ tat ˛´ ı".th`uc
V´ mconıth`xongai ˘ lluat ˆ lan ˆ ran ˆ moi ˆat.Nh ˛vu . may ` Nga ` cai ˜ chung ˛ thiua . ntin,et en
ch ˛ tua . Thiao en-Nh˜ man ` tha ˛` Co. ´ vach ` ngai ` Ngsauay aic˜ thung ˆ nhyay ˛lu ˆ tran ˛u ˛´ noc ˛˜ Ngua. ` cai ˜ nguyung . sen et . Thiao en-Nh˜ man ` tha ˛` mconıth`o ˘ tat ˛
. nhiu ˆ bien ˆ men ˆat.-D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en- ˆ xOng ˛ tdanhung .ai
Quan-Am-T ˛.u
N˘ thkhisau1921,am ˆ Thiay en-Nh˜ hian . 2enlˆ Ngan, ` cai ˆ cau ˛ho
˛
coi ´ thach ˛` pho ˛u ˛
. Tiıth`ong en-Ongd . vay ˜ mcone ˘ nhtheoat ˛Ngu ai -d˜ tha ˆ may ` tha ˛` vo ax ˛ tung ˆ len ` "Cao-a -D` Tiai en-Ong -D .ai-Bˆo-T´ Ma-Ha-atT´ vat" ` da . Ngay ` phai
˛
kai ˆ Tieu en- ˆ bOng ˘ THang ˆ mAY athˆ Toi. ˛u -d´ Ngo ` chai ´ thanh ˛´ truc ˛no ˆ ngen ˛u ˛oi -d .e-t ˛u -dˆautiˆ cen
˛
ua -D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en-Ong.Ch ˛ hu-nho ˆau -d` than
˛
ay -dˆ leu ˆ lay ` lam . thuıv`a ˛ochnay ˘
˛
hang ˆ the ˆ skinhay ´ nach ` nao oi -dˆ Cao-danhen-D` Tiai en- ˆ cDuyOng. ´ Ngınhm`o ` xemai ´ ty ˛´ mtrongu ˆayb` cthiai
˛
ua -D ˛´ Cao-uc -D` Ngıth`choai ai -do´ chan ˘ rac ˘angTh ˛u ˛
.ong--Dˆ gie a-lˆ Cham, ua-Tˆ
˛
Ce an-khˆ Von o-tr . Chau,cchung
˛
nhua an-lo . mai, ˛´ doi . nhay ˛thu ˆ me ` tha oi.Th ˛u ˛` thong ˛u ˛` Ngong ` thiai ˆet -d` rian eng -dˆ
˛
he .oc-D . Lao. ˆ lan ˆan -D ˛´ Cao-uc -D` truyai ˆen -D . Ngchoao ai.Ch ˛` Ngung ai -d˜ quya ˆ trıtr`tuıet-ch´ ˛u ˛` giong-trai ˛oi-s´ ıth`atNg` nguyai . ven ˛oi -D ˛´ Cao-uc -D` rai ˘ Nang: ˆeu -d . Ngchoo aithanh- -d . Ngıth`ao ` sai ˜ loe -d . lo . chai ´ tung-sanh ` theouyph ˛u ˛oc- -d ˛´ cuc
˛
mua ˆ ngoi ˛u ˛oi.Lˆ de ˛ rung ˛u ˛
. ChampagneouNgKhi ` tuai -d ˛u ˛
. voc ` nai ˘ ram ˆ ıth`oi -D ˛´ Cao-uc
L34 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 35THANHTAMMINHEU
-D` giai ang-c ˛no ´ voi ˛´ Ngoi ` nhai ˛vu ˆay:"Thˆay -d˜ ha ˛´ vua ˛´ choi ˛Tiu ˆ chen, ˛Phu . rat ˘ang
Thˆ say e -dem -d .e-t ˛vu ˆ nge, ` nayay -d .e-t ˛gu .ap -d . chang ˛ontruyˆ cen ˜ nung en -dˆen ˛ chon ˛Tiu ˆ chen, ˛Phu . ıv`at, -d˜ da aycˆ hong .o -d .o".
Ng` bai ` ben . rach ˘ "Bang: . Thach ˆay, -d .e-t ˛u ˛ochˆ phon am-trˆ binayan ˆ let ˆ mchiay a -dˆen ˛ chon ˛Tiu ench ˛Phu . xchoat ˛ung -d´ Vang. .ay -d .e-t ˛ dxinu ˆ chchoang ˛uTiˆ chen ˛Phu . mat . tiot . rec ˛u ˛
. chChampagneou ˘
˛
biang ˆet-d ˛u ˛
. khhayoc ˆ ThXinong? ˆ day . choay -d . te ˛ru o".Thˆ bay ` tren
˛
la ˛` roi ˘ "Tang: ˛
. nu ˛loi ong -d . te ˛u".bQua ˛˜ thsau,ua ˆ tray ˆ ben ` than ˛` co ´ nho ˛˜ lyung
r ˛u ˛
. Champagne.ou ˆ lAy ` ba ˛˜ lua ˆ Nge ai -dˆen ˛ chon ˛Tiu ench ˛Phu . vat .ay.
L´ Nguc ` tuai -d ˛u ˛
. n3oc ˘ ram ˆ thioi -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ ce ´ khuyo ˆ Ngen ` nhai ˛vu ˆay:
nBa ˘ lao-kham ˆ
˛
o -d . nho ˆ nhat ˛onM˘ That ˆ rxemay ˜ lo ` dong . cha ˘acTh ˛u ˛ trconıv`ong
˛
he ˜ cay ` thon ˛oG˘ tıch´ang ˆ pham ˛u ˛ biong ˆet -d . mao au.
-D ˛´ ı-TCh´uc ˆ don . Ngay ` lai ´ vınk´y ˆe -d .ao-phap.C4.
˛
BANH ˆONG-LAI (1)Luc ˆ Ngay ` ctuai ung -d ˛u ˛
. n3oc ˘ ram ˆ Tioi en-ˆ thOng ˛u ˛` Ngkhenong ` ktuai y, -D . phao ´ lat, ˘ cam ong-
Mphu. . bot ˛˜ kiaua -D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en- ˆ giOng ang-c ˛o,m ˛´ banoi -d .ac-ˆ han
˛
Ngoi ` muai ˆ schion ˜ Ngcho.bane aim ˛´ boi . rach ˘ "Bang: . Thach ˆ rngheay, ˘ cang
˛
Banh ˆong-Laixinh -d . vep ˆ co ` Thung, ˆ cay ´ tho ˆ
˛
ne ` choao -d .e-t ˛thu ˆayc
˛
anh ˆ khay ong?"C ˛go ˜ mo . cot ´ mai . chanh ˛´ kho ˆ trong
˛la ˛oi.
C´ lıt´ach ˆ mau, . bot ˛˜ chiua ˆ nhkiaeu ˘ lam ˆ cuoi ˆoi
th´ giang eng am-l. nich ˘ Giam ´ Tap ´ (Fy ´ Ng1924),ev. ` raaih ˛´ mung ´ ngoat ` mai ´ bie ˆ
˛
Ngen, ` trai ` leo ˆ men . hot on -dango` CDinhai . ngau ˆ ngoi ´ biramongo ˆ
˛then ˆ biay . met u
tr ˛` noi ˛u ˛´ soc, ´ dong ˛
. ba-on -d` Bao. ˆ chong ´ Ngut ` trai ongthˆ lay ˆ lan ˆ tan ˛` chu ˆ tro ˛` noi ˛u ˛´ gioc ´ lnhau,ap . mrao .otc
˛
chanh ˘
˛
biang ˆ let ` ca
˛
nanh ` mao ` thia . let ` xinha -d . cep,
˛
anhˆ vay ˛` khuua ˆ lat, . lai . crao
˛khanh ´ Chac. ´ hot ˆ Nget ` thai ˆay
c
˛
tranh ˆ cen ´ Thio en-Nh˜ san ˆ˛
xungayo ˆ mong . hot ` cang oNh ˛
.ut-Nguy . c(2)et-Tinh ung -d .ep -d˜ ve ˆ co ` Ngung. aingˆ mcoioi e-mˆ
˛quan, ˆ len ˛ rung ˘ thang ˆ can on ˛cho ˆon
pham-trˆan. -D ˛u ˛. choc ˛` lung ˆ ph15oi ut -dˆ hong ˆ cıth`o
˛
anhˆ lluay ˆ lan ˆ ran ˆ tioi ˆ meu ˆat.
hSau ˆ cau ˛o, -D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en- ˆ mOng ˛´ chooiNg` biai ˆet ˆ lay ` ca
˛
Banh ˆ lTheoong-Lai. ˛` coi
˛
Ngua ai ˛u ˛oc-nguy . nen ˆ Ngchoen ` thai ˆ mınong-ch´choay ` tu.loa
NgıV` ` khuyhayai ˆ den an -d ˛` tranhhamungt . vung ` Nga ` thai ˛u ˛` hayong -d ˛´ hraung oa-gi
˛
ai -dˆ boi en,nˆ cen ´ mo . ngıt´ot ˛u ˛` khoi ong ˛ xua, ´ giui . duc ˆ kian . Ngen ai,Ngai -d˘ac-l.inh -dˆ
˛
voi ˆ Se ai-G` xKhion.
˛
vraay . kiu .enNg` Ngai, ` hai ˆau -d` can ˛o -D ˛´ Cao-uc -D` Tiai en- ˆ dOng .aynh ˛vu ˆay:
"Tr ˛u ˛` ctraiong ˛ cuu ˛ huu . voa o ˛uuL . nhıch´ap ˛u -dˆ song ˛
. nhu ˛nhu ˛usSanh ˛
. tu . nhai ˛ nhon, ˛ ssanhon ˛
.uH .oc -D . Vao ˆ ngo-vi ˜ ta ˆ tu".am
sKhi ˘ap -dˆ
˛
voi ˆ Se ai-G` ıth`on -D ˛´ Cao-uc -D` cai oNgcho ` bai ` trai ˛u ˛ong-thiˆ nhen ˛vu ˆay:
ngoınK´ ` rai ˆ loi . trongınk´ai-D ˛u ˛` cphongxaong ˆ
˛
than ˛u ˛ long ong -dˆ
˛
vuieCong -dˆ chau . ciu ˛
.uc -d ˛` luiungThien-T` thao ˘ thang ˛u ˛ong -d . mao ` ngui . ngonot
L36 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 37THANHTAMMINHEU
nBa ˘ lam ` song ´ nhang ˛sonuTr` xunoneo ˆ biong ˆ
˛
vuen ˆ trong ` con ong-phuCh ˛´ phio ˆ men
˛
moi . let ` tuongTr˘ mkiaang ˆ vay .et -D ˛u ˛` gNguong . hiap ˆenM ˛
. vtoanua . thu ˆ Thithanhay enCac -d` rao ˜ bio ˆ met ˆ truyoi ˆ chen ´ tanh ongGi ˛` no ` Thay ˆay -diˆ
˛
them ˆ cam ong,Ng` sconsauay ˜ ce ˛˜ Roi ˆ vong ˆ Nguye enNgo` strong,ai . tach ˛
. bo .ach-lienKh´ ha ` giıng`ong ˛˜ mu ˆ gioi ˆ cheng ˛´ xaooCHI ˆ chiEU ˆ nguyeu . thet ˆ thao.thanhauTren -dˆ cau ˜ cung ´ Thio en-T` xao ´ xemetTh˘ mam ` biconui ˆ let ˆ neman-Dˆ he ˆ ucono ˆ Thong ˆ xemay ˆ can ˆan-D . luyao . khen ˘ kac
˛
phy . thuc anCHI ˆ khconEU ´ gia ˛˜ Thu ˆ phay ˆ can . lan ˛oi.
L . dai . ray ˘ "Conang: -dˆ
˛
voi ˆ Se ai-Gon, -dˆong-t ˛ukhˆ thong ˆ
˛
e - contheodi -d ˛u ˛
. Voc. . phconay
˛
rai ´ mot . lyotr ˛u ˛
. uou, ˆong - phdi ˆ nan ˛ cua, ` phon ˆ nan ˛ choıth`ua -dˆong-t ˛uu ˆ gong, . loi ` la ˆ tie ˆ bien . nhau".et
Ng` bai ` len ` ltheoyam ˛` doi . (Lay. uc -do -dˆong-t ˛uNg ˛ung -d ˛u ˛ mong ˆ me a -dˆ hoi ` nang ˛u ˛´ moc ˘ chat
˛
tuay on,t
˛
no ˆoi - ldau ` kong
˛
e - ngdi ˛u ˛oi ˛ Tho. ˆ vay . Ngay ` cai ungkh´ mo ` ca ˆ lam ` choong -d ˛u ˛
.oc).Ghi-chu:
L(1) ˛` coi
˛
ua ong -D .ao--D ˛´ Kim-Tiuc en -d . loc . mchoai ˆ anhayLong-em ˆ
˛
An--D` can ˜ nghe.uV(2) ˆ Se ai-G` Ngon ` bai
˛
mao . ngot ˛u ˛oi -d .e-t ˛cu ˆ nhap ˛´ cut
˛
uaNg` lai a ong -Dˆoc-H . Thoc ˛´ voi ˜ le . nhyai ˛cu
˛
Ngua ` thai ˆay -dˆ
˛
em` tha ˛o. Ong -Dˆoc-H . Thoc ˛´ coi o -d . loc . choai -d . hao ˛˜ Truyuu .en-T ˛u ˛
. lngheong . mai . lot ˆ nan ˛˜ lua uc ˆ cong on ˛to . Trai ˛u ˛ong-h .oc
ınh-TB` ˆ Chay, ˛
.o-L ˛´ mon ˛´ (1961).oiTHUYKHI5. ˆ CHUYEN ˆ
˛
VEN ˆ SE AI-GONTha) ˛oi-k` gy ˆ day ˛
. Cung ˛Pho ˆ˛
o--D . co
˛
Cao-ua-Dai -D .ai--D .ao
Th ˛` koi ` truyy ˆen-ba -D . Cao-ao -Dai -da -dˆ ven an˘ 1924am -d ˛u ˛
. Ngoc ` gai . loi ` na ˘ Cao-1am -Dai -D .ai--D .ao.Vˆ te ˛´ Soi ai-G` tron, ˛u ˛´ nhoc ˆ Ngat ai ˛ to . Bai a-hue-Lˆau-d ˛u ˛` l(nayPellerinong a -d ˛u ˛` lsauPasteur),ong en ˛o-Dakao -d ˛u ˛` bPaul-Bertong ˆ giay ˛` lo ` Tra ˆan-quang-Kh
˛
ai,nsau ˛ua -d ˛u ˛` (Ld’Espagneong e-thanh-Tˆ ron) ˆoi -d ˛u ˛ong
sBonnard ˆ tr110,o ˆ ten ˛` lung ˆ l(nayınh`au ` La e-L ˛
. toi) ˛oing` chay ot.
Ng` thai ˛u ˛` tong ˛´ chluioi ˛oi ˛Cho ` Ngua .oc-Hoang(- mDakao), ˆ ngoi ay - ldi ` viam . buhaiec ˆ
˛
voi ˆ Nge ai -dongc ˛ tu-hua ` thigiaoıt´anh . vep ˛´ ngoi ˛u ˛` thoi ˆe.
Gˆ ran ˆ not am ˆAt-S ˛ (1925)uu -D ˛´ Cao-uc -D` mai ˛oid . Ngay ai - mdem ˆoi -D . truyao ˆ ra.en˛
SO ai-G` Ngon, ` gai . trap ˛u ˛´ hoc ˆ let ` Quan-Pha
˛
uV ˛u ˛ong-quang-K` ly ` ba .an -dˆ tong-song am- -dˆau y-hi .ep.Ng` mai ˛´ khuyoi en ˆ Kong ` ttuloy ˆ dam ˛u ˛˜ tong ´ vanh ` tha ˛o-D ˛´ Cao-uc -D` Ngai. ai -d . tro ˛u ˛´ hoc ˆ bet ˆon ˆ sauong -day:
Nh´ thom ˛´ nhu ˆat:- ˆ Phong
˛
Vu ˛u ˛ong-quang-Ky- ˆ Phong ´ Nguyan ˆen-van-Hoai- ˆ Phong ´ Van o-van-Sang- ong -Dˆoc-h .oc -Doan-van-B
˛
an.Phˆan ˆ Phong
˛
Vu ˛u ˛ong-quang-K` ıth`y ˆ cong ungkhuyen -d ˛u ˛
. nhioc ˆeu ˆ vong ao -D . nhao ˛lu a:- ˆ Nguyong ˆen-thanh-C ˛u ˛ong- ˆ Nguyong ˆen-thanh-Dieu- ˆ Nguyong ˆen-h ˛uu--D˘ac
L38 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 39THANHTAMMINHEU
- ˆ Long e-van-B
˛
Tditay y- ˆ Vong o-van-Man
Nh´ thom ˛´ ı:nh`u-D˘ nang ay ˆ Cao-quong ynh-C ˛ (1),u ong
Ph .am-cong-T˘ vac a ˆ Cao-hoong ` vai-Sang, ` ıqu´a ongDiˆ -eu -D ˛´ Th-uc ˆ Nguy-an ˆ tren ˛u ˛´ hoc ˆ vet ` hao . tua ˆanth´ t7-1925ang . xap ˆ bay ` chan ˛ toi . nhai a ˆ Cao-hoong ai-
BanSang. -dˆ lıth`au ` ha ˆ ngon ˛u ˛` quoi a-v˜ nhang . vap aoh . choa-thi ˛ nhoi, ˛conu ˆ Cao-quong ynh-C ˛lu ` Cao-aquynh-L ˛u ˛ kong, ˆe -d´ Co . Cao-quu ynh-Tuˆ lan ` tha an-sinh ˆ Cong ˛u.
cSau ´ mo . vot . Tii en- ˆ xuOng ˆ cong ˛xo ˛ Aung Aˆ CA. ˜ lung ` cthiam ˜ hung .oa-v . Van. a -D ˛´ Auc A ˆ bA
˛
aomˆay ˆ CSang,ong ˛Tu, ˘ phac
˛
kai ˆ beu ˘ Thang ˆ tichoay .enbˆe -dˆoi- -d˜ Ngai. ˛u ˛
. loc .ai -D ˛´ Auc A ˆ kA ˆ meu ˆay ˆ long ` "Ca accon".
Rˆ koi ˆe -d´ co ´ vo . Tii en-Cˆ xo ˛ lung ` Tha ˆat-N ˛u ˛ongd . phay
˛
kiai ˆ ngem .oc-c ˛mo ` da ` tichoung .en.Nh ˛` so ˛
. giu
˛
vıchai-th´ ` da ˆan-d˘ cat
˛
Tiua en-Cˆ lo ˆanl ˆ can ac ˆ tin-tong ˛u ˛ tong, ˆ Thınhon-k´ ˆ Tian ˆ Tien. en-Coc` non ´ coi ´ tho ˆ
˛
ce ˆau -D ˛´ Kim-Muc ˆ nhau ˛ phung
˛
gitraiai ˛oing3 ` Tiay. en-Cˆ lo . chai
˛
ı-dˆ cchoan ´ phach ` ngo .oc-c ˛no ˛ua.lMay uc -d´ mo ˆay ˆ mong ˛u ˛
.on -d ˛u ˛
. ngoc .oc-c ˛co
˛
ua ˆ Tong ycung ˛chungo -d ˛u ˛` (nayBourdaisong -d ˛u ˛` Calmette).ong
-Dˆen -dˆ Lem ˆ Sanh-Nhe ˛
. ıth`24-12-1925)(NoelutThˆat-N ˛u ˛ giong ang-c ˛do . phay
˛
chai
˛
ınh- -d` nghichoan emm` tia ˆ giep ´ vNghea. . may ˆay ˆ Cong ˛ Tu, ˘ nSangac, ˛uam ˛` nung, ˛ sua ˛
. lo .at -d . sat ˘ ham ˛u ˛ong- -d˘ trang ` qua˛
cha,˛
ınh--d` cchoan ´ nghi-tio ˆ Haiet. ˆ Cong ˛ Tu, ˘ ngac ˆ loi . phai o-
cıth`loan ˛vio ˆ nhet ˛vu ˆay:"Ng .oc-Ho` Thang ˛u ˛
.ong--Dˆ vie ˆ Cao-et -Dai
Giao--D . Nam-Phao ˛u ˛ong.Muˆ kion ˆ cep ´ nTao ˘ cham
˛
quyu ˆen,lVui ` tu-niong . hem ˛u ˛ong ˛ Thion en,
-D . mao ˆ rau ˛u ˛´ khoi ˘ nap ˛troi ˆan-thˆe,Ng` tuan ˆ
˛
muoi ˆ lon ˆ gien ˛˜ tru . bion en.-Dˆ phnayem
˛
mai ˛` lıv`ung ` nga ` Taay -d˜ xua ˆongtr ˆ dan .ay -D . bao ˆ Then ai-Tˆ rTa(Europe).ay ˆ lvuiat ongma -d . thang ˆ chay ˛u -d .e-t ˛ mınhk´u ˆ nhTaen ˛vu . Nhay. anˆ say e -dˆay ˛ sTaTa.on ˜ le ` thchoam ˆ huyay ˆen-di .eu-d . mınhk´ang ˆ hTaen ˛ non ˛ua.
Bˆ lay ˆ Thau ˆ vay ˆ tan ´ Aa-danh A ˆ lA a -dˆ
˛
ıu-d`ed˘ cat ´ vconac ao -d ˛u ˛ong -d .ao- -d ˛´ huc ˆ chau ˘
˛
lbaoang au-dˆ cay ´ sconac ˜ girae ´ Thup ˆ may ` Khai-a -D . Cao. ´ conacthˆ Thay ˆ khiay em-nh ˛u ˛
. dong ˛u ˛` nong ` chao ˛ Cua? ´ conacnˆ ben ˘ chat ˛u ˛´ Thoc ˆ mtrongay
˛
may ´ mıth`un ˛´ xoi ˛ung-d´ lang ` nga ˛u ˛oi -d .ao- -d ˛uc."
Sau -dˆ lay ` sa ˛
. thu-phu .uc ˆ Long e-van-Trungc
˛
ua -D ˛´ Cao-uc -D` Thai ˛u ˛
.ong--Dˆe.V` khoao
˛
thang ´ tr1925dl.6ang ˆ Chen ˛
.o-G .ao(Phu-Lˆ tham) ˛u ˛ong -dˆ cem ´ thio ˆet- -d` can ˆ Tiau en. OngH .oi--Dˆ Nguyong ˆen-h ˛uu--D˘ mac . hot ˆ gom .ap ˆ Long e-v˘ ban-Trung ` ren
˛
u - hdi ˆau -d` tran ˆ Chen ˛
.o-G . Biao. ˆ chet ˆor ˆ msauoi ˆ koi ` cy ung -d` can ´ co ˆ cau ˛ ıth`o ˆ tTrungong ˛oi.Lˆ lan ˆan ˆ thong am-nhiˆ mem ui -d . rao ˆ troi ˛u ˛` giong-trai ˛u-gi ˛´ moi ` viloa . tu-hec anh.
ThkhiSau ˆay -d .o -d ˛u ˛
.oc ˆ rTrungong ˆ cıth`oi ol. binh ˆe -d` Chan ˛
.o-G . lao ` cham ˛ thu-nho
˛
ay -dˆ ngeu ˛o-ngˆ
˛
ankhˆ rong ˜ co ˛´ Mchi.o ai -dˆ men ` th5ung ´ chang .ap ˆAt-S ˛uu(28-1-1926) -D ˛´ Cao-uc -D` Thai ˛u ˛
.ong--Dˆ gie ang-c ˛do . haiayˆ Cong ˛u-T˘ac - cdem ˛vo ˆ nho a ˆ Trungong -d ˛u ˛` Quaiong
ChTestard ˛
.o-L ˛´ Thchoon ˆ day . viay . Haiec. ˆ long ˆ lay am
L40 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 41THANHTAMMINHEU
b ˛
.o-ng ˛
. chıv`o ˛ hua ˆ biquene ˆ vet ˛oi ˆ nhTrungong ˛ungl. trinh ˆ den . phay
˛
khai am-tuan.Khi -dˆ nhen a ˆ rTrungong ˆoi, ˆ Cong ˛thuu . rat o
-dˆau -duˆ ıth`oi ˆ lTrungong . no ´ mvuiet ˛` lung, .at -d . loatthi ˆet -dan. -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ gie ang-c ˛ do .ay -D . vao akhuyˆ vien . tu-hec ` Thanh. ˆ phay ´ ran ˘ Thınhch´ang ˆay -dasai -D ˛´ Luc y-Thai-B . ıu-d`ach -d˘at ˆ nTrungong ˛oi -danCh ˛
.o-G . lao ˆ rau ˆoi.Thˆ day . nh"Trung,ay: ˆ tat ˆ Scon.ngheam ˆong
c˜ nung ˛Thoi ˆ thay, ` canh ˜ nung ˛Thoi ˆ may a -d . coa ˜ nung ˛oiThˆ lConay. ˆ say ˛
. su ang-suˆ cot
˛
mconua ` lsuya ˆay".M . Trot ˛` moi, .ot -Dˆ mat, . nhot ` ria eng,D . day ˆ nho ˛on-sanh -d . dang . hia ˆen,Cˆ mam ˆ Thioi en-c ˛ cloo ˛´ chuu ung,-D . ngao ˛u ˛` voi . ven ˜ me ˛´ loi ` Tia en.
T ˛u -day ˆ ngTrungong ˛ vua ˆ Thang anh- ´ thuY,xˆ viep . nhec ` xa,
˛
tha ˆ han anh- -d .ao. -D´ lo ` Tha ˆ lay ˛
. chua .onthanh-l .ap -dˆ tiau ˆ nhen ˛˜ nhung om -d .e-t ˛vu ˆ Ce ˛Pho ˆ
˛
o-Hoansau ay.
S ˛
. hiu .ep-t´ giac ˛˜ nhua ´ v1om ` 2.aıQu´ ˆ Cong: ˛ T-u ˘ xinSang-ac -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong- -dˆech
˛
bı
˛
cao ´ thach ˛uc -d . thang ˛` Ngo ` ıth`ai -D ˛´ Cao-uc -DaiTh ˛u ˛
.ong--Dˆ de . may: ˆ phconay
˛
ai -dˆ hen
˛
Chioi ˆ rıth`eu o(2).
M . hot ˆ vom ` hao .a-tuˆ than ´ chang . nap am ˆAt-S ˛uu, -D ˛´ Cao-uc -D` Thai ˛u ˛
.ong--Dˆ gie ang-c ˛do . may ˆay ongCTrung, ˛ HSang,u, .au, -D ˛´ phuc
˛
ltheoai .inh -D ˛ucTh ˛u ˛
.ong--Dˆ le . hichungai . vep ˛´ PhQuanoi
˛
Ngu o-van-Chiˆ meu ` mloa ˛o -D .ao. -D ˛´ Cao-uc -D` Thai ˛u ˛
.ong--Dˆ le . dai .ayr˘ mang . vioi . phec
˛
ndoai ˛ Chioi ˆ leu ` Canha˛
lTheoa. ˛oiˆ Nguyong ˆen-trung-H . lıth`au ´ buc ˆ giay ˛` ngoo, ai -D ˛uc
Ngo-minh-Chiˆ ceu ` con ´ ng12o ˛u ˛oi -d .e-t ˛cu˛
ua -D ˛´ Cao-uc-D` lai a:
01. ˆ Vong ˛u ˛ong-quang-KyNguy-02. ˆen-van-HoaiV-03. o-van-Sang
-04. -Doan-van-B
˛
anL-05. e-van-TrungL-06. e-van-Gi
˛
angL-07. y-tr . ıong-Qu´Cao-qu-08. ynh-C ˛uPh-09. .am-cong-T˘acCao-ho-10. ai-SangNguy-11. ˆen-trung-H .auTr-12. ˛u ˛ong-h ˛uu--D ˛uc-Dˆ th30em ´ chang . nap am ˆAt-S ˛ (12-2-1926)uu
Quan-Ph
˛
Ngu o-van-Chieu - vdi ˛´ haioi ˆ Cong ˛ T-u ˘ac-dˆ nhen ` ma ˆ voi .i - chdang ´ muc ˛` Tung an-xuˆ Ngan. ` dai .anhˆ te ˛´ nhoi ` ma ˆ voi . haiıth`i ˆ Cong ˛vu ` Ta ˘ phac ` co ˛choo-D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ dthichoe . bay
˛
Trao. ˛u ˛´ hoc ˆ let . nhai aˆ Phong ´ Van o-v˘ ran-Sang ˆ loi ˆ lan ˛u ˛
. tot ˛´ choi ´ hot ˆ let ` nha aˆ Long e-van-Trung.
B ` CHOTHIAI ˆ VONG O-VAN-SANG:Tˆ dan ˆ han
˛
kiı ˆen -d˘ tac ˆ nian en,Phˆ
˛
o--D . Tam-Ko ` by ´ tha ˆ hie ˆen,Nh ˛´ tut . chinh
˛
tu ˆ cham ˛on -d . lao y,Th˘ thiang ˆ hen ˛u ˛
.ot -d. chia
˛
nhı ˛nhiu en.B ` CHOTHIAI ˆ CAO-QUONG YNH-C
˛
U:S˘ap ´ thut ˛u ˛ hong ˛ con ˜ thung ˆ the ˛u ˛ong,C´ yai ˆ ceu ´ dai .ay ˆ lay ` tha ˛u ˛ong,Th ˛u ˛ khong ˆ nghiong ˆ trem . li ` tha ˛u ˛ dong ˆoi,Dˆ doi . chıv`a ˛ yung ˆ deu . tha ˛u ˛ong.
L42 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 43THANHTAMMINHEU
C ˛ ntrongu ˘ mam ˛´ noi ` Thay ˆ tray ˆ conmongongr˜ tho ˆau -d .ao- -d ˛´ huc ˛ non ˛˜ Gua. ˘ nghe!ıch´ang
B ` KAI . CHOE ˆ VONG
˛
U
˛
ONG-QUANG-KY:Nh ˛
. nhut ˛
. tut ˆ han ˆ nhe ˛
. nhut ˛
. tut an,Nien -d´ tao ˆ han ˆe -d . giao ˛˜ tu an,Vˆ claoo ˆ quong
˛
tua -d ˛u ˛ tong ac,Niˆ quen ´ nia ˆ hen ˆe -d . tao ˆ toi an.
B ` CHOTHIAI ˆ LONG E-VAN-GI
˛
ANG:Trˆan-t . luc ` na ˛choi ˆ bio ˆ
˛
buen ˆon,nNghe ˛oi -D .ai--D . rao ´ lungheang on,˛
nhtrongO ` sa ˘ Than ˆay -d ˛ khua o,´ nAch . cchichian ˜ chung
˛
tuay on.B ` CHOTHIAI ˆ NGUYONG ˆEN-TRUNG-
H . tAU ˛
. Thuu ˆan--D ˛uc:Thuˆ man-phong y-t . giuc ´ nhao ˛ sanh,on-D ˛´ huc ´ thoa ˛u ˛` mlaoong . vac . danh,iH . thau ˆ le ˛ truyuu ˆ phgiaen ´ ı,qu´apGiao -d` ban ˆ lat . tau, ´ than ˛` manh.oi
B ` CHOTHIAI ˆ NGUVONG ˆEN-VAN-HOAI:Vˆ to-vi ˆ yoi ˆeu -d .ao -d ˛u ˛ cong ˆau,-D .e-t ˛tu ˆ tham ` banh ˆ viat ˆen ˛uu,Thˆe-s ˛
. vu ˆ duyo ˆ ven, ˆ tho ˆe-s ˛
.u,Tiˆ teu ˛bu ˆ xuat ˆ ngoat . giangai -dˆau.
B ` CHOTHIAI ˆ PHONG .AM-CONG-T ˘AC:ngNgao ´ khan ˆ phong ˆ lan ˜ thie . khet ong,
Thˆ thay ˘ang ap ´ quut ´ bua ˆ lon ong,Muˆ gion ` Thau ˆ hay ˛ua - cchodem
˛
ua,C´ cai
˛
cua ´ cai ˆ phong
˛
trai
˛
a -dˆong.T˘ rac, ´ hang .oc -D . khao, ˆ Thong ˆ biay ˆ
˛Chieu eu
-danh.B ` CHOTHIAI ONG -DOAN-VAN-B
˛
AN:
Th ˛u ˛ mınt´trungthayong . lot ` thong anh,Ch˘
˛
kang ˆ
˛
mquane ` cha ˘
˛
kang ˆ
˛
danh,eThi . thet ` boi ˆ phay . khan ˆ nconong ˆoi,Thˆ ray ˛´ lua ` cTaong ˜ chung ˘
˛
ang -danh.B ` CHOTHIAI ˆ LONG Y-TR .ONG-QUI:
L ˛˜ mo . bot ˛u ˛´ loc, ˛u ˛´ mot . ngot ay,M . lot ` thong ` thanh . chat ˛o -d ˛ sai,onLˆ thoi ˆ buoi ˆ
˛
troi ˛u ˛´ nhioc ˆeu ˆ xan a,L ˆ lap ˛ung -d ˛` lung ` tam . boi ˛˜ nay.ua
B ` CHOTHIAI ˆ LONG E-VAN-TRUNG:-D˜ tha ˆ mvenay ˆ lay ˆ mo . Dat ˛u ˛ong,C` xnhauung ´ dıtx´um ˆ lan en -d ˛u ˛ong.-D . phcaoao ´ co ´ caotayo -d .o,Gˆ gan ˜ vrasauui . dan . tram ˛u ˛ong.
Thang.(3)mKhuya ` mung . Tot ˆ net ˘ ınh-DB´am ˆ (13-2-an
gi1926) ˛` To ´ ty ´ cai ˆ ıth`au -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ gie
˛
dang .ayr˘ang:
Ch ˛u -d .e-t ˛ "Chinghe:u ˆ Bueu... ˆ
˛
troi ˛u ˛´ hoc ˛´ lua ˛oitruyˆen- -d . cao ˛uu-v ˛´ chot ´ phnayung-sanh,
˛
lyai ˛` moi al` cham
˛
mu ˆoi -D . ıu-dd`ao, ˘ cat
˛
ma on- -d . vTae ao -d ˛u ˛ong-d .ao- -d ˛uc -dˆ buen ˆ
˛
choi ´ nung ´ tho anh-cˆ chong, ˘
˛
nang enthao-tr´ Phuc.
˛
mthayai . mTaat ` da . day ˆ cho ´ nung o".K-"Trung ` Ho-y ` phconbaai,
˛
mthayloai .atChicho ˆ meu a -di -d . ngo ˛u ˛` vNgheoi. ` tua ˆ theo".an
"B
˛
Gi-Sang-an
˛
dloı,Qu´-ang . ınhm`on -d .ao-d ˛uc -d . truyang ˆen-b´ chchoa ´ vNgheung-sanh. ` tua an
theo"."-D ˛´ H-uc . tau, . cap ˛ mtheosauo; ˆ mconanhay a
-d . ngo ˛u ˛` vNgheoi. ` tua ˆ theo".anˆ lAy ` la ˛` Thoi anh-Giao -dˆ tiau ˆ V-en ` la ` nga ay
L44 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 45THANHTAMMINHEU
k
˛
y-ni . Khai-em -D . Cao-ao -D` vai ˆ Ce ˛ Pho ˆ
˛
o-H´ ngoa: aym` mung . not ˘ ınh-DB´am ˆ gian ˛` To ´ vy . F(13ay evrier1926).
Qua -dˆ ngen ` may ` th9ung ´ Giang ˆ (21-2-engnh1926) ˘ ngam ` ıav´ay -D ˛´ Nguc .oc-Ho` Thang ˛u ˛
.ong--Dˆe,Quan-Ph
˛
Vu ˛u ˛ong-quang-K` cy ´ thio ˆet- -d` rian ˆ teng . nhai aˆ song, ˆ 80o -d ˛u ˛` Lagrandiong ` (bere ˆ giay ˛` lo a -d ˛u ˛` Gia-ongLong). -Dem ˆ cay ´ mo ˛` choi ˛ vu-nhu ` ma ˆ vay .i -d .ao-h ˛uuhˆau -dan.
Th ˛u ˛
.ong--Dˆ gie ´ cang ˛do . nhay ˛vu ˆay:B ˛ Tuu ` thoa ˛tho ˛´ troi ˆ tho ˆ hoa,emMˆ nhay ´ ranh ˆ csauoi ˜ mung . nhot a,
hiChung . rep ´ nvunang ˆen -d .ao- -d ˛uc,Bˆ len ` son-song ˘at -dˆ cen ` Ta.ung
"Thˆ lay ` cham
˛
csauu, ´ sconac ˜ hie ˆ
˛
Theu. ˆ vuiaymuˆ cchoon ´ ihconac un-h` honhauoa ai, ˆ lay ` la ˆ hie ˆen
Thcho ` ray ˆ trat . Phong.
˛
cholochungai -D . Thao ˆay. -D .aoThˆ tay ˛´ luc ` ca ´ ccon,ac ´ tconac ˛´ luc ` THa ˆ PhAY.
˛
lai amnhaucho -d . thang ˆe-l ˛
.uc, -d ˛` gganhung ˆ
˛
Cnghe.o ´ conacgi ˛˜ phu . lan ` tam uy ´ Thy ˆ muay ˆ Ngon. ` skiaay ˜ re o ymuˆ con
˛
Thua ˆay".Khi ˆ Quan-Phay
˛
Ngu o-van-Chiˆ xineuTh ˛u ˛
.ong--Dˆ le ˆ tay ˆ men ˆ ngay ˛u ˛oi -d .e-t ˛mu ` mchoa . bot aikthi
˛
y-ni .em.Th ˛u ˛
.ong--Dˆ be ` bchoen ˆ con ˆ nhau ˛vu ˆay:CHI ˆ KEU ` TRUNGY -d . do ˆ HOan ` sanh.AIB
˛
AN -D . QUSANGkhaiAO ´ GII
˛
thANG anh.H .AU -D
˛
´ TUC ˘ CAC
˛
ThiU en- -d. cia
˛
anh,QU
˛
` MMINHON AN -d´ thao
˛
u -d` danh.aiTh ˛u ˛
.ong--Dˆ le . phai ´ "Quan: ˛` MMinhon ˆ sauan,s˜ re o"
Nguyˆ ch12en ˛˜ lu ˛´ c3trongon ˆ trau ˆ len ` ta ˆ cen
˛
uav13 . mi on- -d . tre ˛u ˛´ hoc ˆ cet
˛
Thua ˛u ˛
.ong--Dˆ Ce. ´ thaio enVSang: o-v˘ van-Sang ` Cao-hoa ` Thai-Sang. ˆay -diˆ
˛
em-mchungdanh . tot ˆ CSang.en ` ch3on ˛˜ lu ˛´ con ˆ chau ´ lot a
tˆ vbaen . hi ˆau -dan.Quan-PhıV`
˛
Ngu o-van-Chiˆ kheu ˆ thong ˆ
˛
e -dichˆ no ` chay ˆ kiao -d . nang en -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ me ˛´ doi .ay:K-"Trung ` Ho-y ` phai
˛mthayloai . Chichoat ˆ meu a -di
-d . ngo ˛u ˛oi".Th ˛u ˛` hkhiong ˆ te ˛´ boi ˛˜ thua ˛´ bu
˛
Ngıth`ay ` cai othi ˆ met . tiot . tchayec . cai ˘ phan ˆ Ngo ai ˛110o -d ˛u ˛` Bon-ong
(bnard ˆ giay ˛` lo ` La e-L ˛
. troi) ˆ len ˆ mhai,au a -d˜ cai ´ vac .i -damthay . Ngat ai - gidi
˛
ang- -d . Luao. ˆ don .ip -d´ Ngo ` cai ungb` ban . vac ` cha
˛
vı e -di ˆ ceu ˆan-thiˆet -dˆ
˛
phe ˆ
˛
o-thˆ Cong ˛o-D . Ngao. ` nai ´ roi ˆ khiat em-nh ˛u ˛
.ong, -d´ lo ` ca ong-qu
˛
cha utgchungıt,´ op ´ kiy ˆ ven ˛´ vitrongemanhoi . truyec ˆen-ba
-D . Cao-ao -Dai.Ng` lai . cai ` xuon ˆ tiat ˆ mchomayen . vıt´ot .i ao
xuyˆen - hoden .ac ´ hao ` trang ˘ang -dˆ
˛
be . man ` la ` viam .eccho -D .ao.
Nh´ thom ˛´ ba:uSau -dˆ Khai-em -D .ao, -D ˛´ Cao-uc -D` Thai ˛u ˛
.ong--Dˆe-d˜ thu-pha .uc -d ˛u ˛
. nhioc ˆ veu .i -d .e-t ˛mu ˛´ noi ˛˜ nhua ˛ ıqu´uˆ Long: e-b´ Nguy-a-Trang ˆen-ng .oc-T ˛u ˛ L-ong e-van-Hoa
M- .ac-van-Ngh˜ Nguy-ıa ˆen-ng .oc-Th ˛ L-o e-van-L. -ichTrˆan- -d . Nguy-ao-Quang ˆen-v˘ L-an-Kinh am-quang-
Nguy-ınhB´ ˆen-van-T ˛u ˛` Phong. ˆ phan ` ngoo-loan ` cai acˆ Cong: ˛ T-u ˘ H-Sang-ac . -au -D ˛´ cuc ´ tho em ˆ Cao-ongquynh-Diˆ Cao-minh-Ch-eu ˛u ˛ Ph-ong .am-tˆan--D˜ -aiTrˆan-duy-Ngh˜ (4)v.v...ıa
Ban -dˆ mau ˆay ˆ Kong: ` C-y ˛ T-u ˘ -Trung-ac
L46 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 47THANHTAMMINHEU
H-Sang . -au -D ˛´ B-uc
˛
Gi-an
˛
mang ˆoi -dem -dˆ leu ˛ luu .ainha ˆ nkhiTrung,ong ˛ nhoi a ˆ Cong ˛ nkhiu, ˛oi ˆ Bong
˛
an(Cˆau-Kho) -dˆ
˛
ce ˆ cau ˛Vo. ˆ saue -dan ˛Co ˆ thau-Kho ` raanh-d` lan .e.
lTrong ´ ıqu´uc ˆ Kong: ` B-y
˛
H-an . Gi-au
˛
-angTh` (Tuyanh ˆet-tan-Th` Gi-anh) ´ Hi-ao ˆ V-en ˜ (Lınh e-thˆe-V˜ thiloınh) ˆet- -dan ˛So ai-G` ıqu´ıth`on ˆ -TrungongC ˛ T-u ˘ Ngh-ac ˜ lıa . xuai ˆ miong . Cet ˆ Giuan . loc .ap -dankhi ˛Cho ` Vua ınh-Nguyˆ lkhien, .ai ˛Cho ` Hua .oi-Ph ˛u ˛oc.N ˛oi ˆ cay ´ ıqu´o ˆ Phong
˛
Nguyu ˆen-ng .oc-T ˛u ˛ Long, e-van-H´ voa ˛´ ıqu´oi ˆ Long e-van-L. Ngich, o-v˘ gian-Kim ´ sup ˛ucv` nao ˆ men ˆ Quay . Can ˆan-giu . Coc, ˆan--D ˛u ˛´ thioc en-h .anh .ap-mˆ non ˛u ˛om-n ˛u ˛
. mop, ˆ koi y -d` ngan, ˛u ˛` coi ˆau -D . cao osˆ ngo an.
Ghi-chu:(1) ˆ COng ˛ Thu, ˛o-k´ Sy ˛Ho
˛
oa-Xa, ˆ Tong ˘ Thac ˛o-k´ Sy ˛oTh ˛u ˛ong-Ch´ vanh a ˆ kSangong eu ˆ Cong ˛bu ˘ chang ´ Thu, ˛o-kyS ˛Tho ˛u ˛ong-Chanh.
(2) -D .ao-m . tri-nguyach ˆ cen
˛
ua ˆ Huong . Che ˛u ˛ trangong22.
(3) -Dem ˆ haiay ˆ Trong ˛u ˛ong-h ˛uu--D ˛´ vuc ` Cao-Hoa ai-Sangv˘ mang .at.
(4) -D .ai--D . Cao an-Nguyˆ cen
˛
ua ˆ Nguyong ˆen-trung-H .au.Cc) ˛Pho ˆ
˛
o--D . bo ˘at -dˆ phau at-triˆ
˛
ennQua ˘ ınh-DB´am ˆ C(1926)an ˛Pho ˆ
˛
o--D . quaokh
˛
thoi ˛oi-k` phy ˆ voi-thai ` va ˛` cua o -d
˛
vu ˆ cay anh -dˆ
˛
tie ˆen-triˆ
˛
en.Ng` Th14-4-1926,ay anh-Ngˆ don . ıqu´ay ong
C ˛ T-u ˘ phTrung-ac
˛
lai . tap ˛´ Ngchouc ` Ngai o-minh-Chiˆ rhayeu ˘ Thang ˆay -d˜ sa ˘ Ngchoac-phong ` chai ˛ucGiao-Tˆ vong ` ba
˛
sao ˘ mam . bot . thio en-ph . muc ` trau ˘ang
c´ cho ˛˜ Cu ` can
˛
Bua ac-Qu´ Mai. . dac ˆ Ngau ` khai ˆ chong .iunh . chan ˛´ Giuc ao-Tˆ nhong ˛ Ngung ` cai ˜ xuung ˆ tiat ˆ raenh ˛u ˛` lon . bai .o -dˆ Gio ao-Tˆ mong ` ıqu´a ˆ Cong ˛ T-u ˘ -acTrung -d˜ sa ˘ sam ˘an - xudem ˆong.
Ng` gai ˛ boi .o -dˆo ˆ tray ˛vo ˆ Te oa-Th´ Tanh ay-vNinh a -da -dˆ
˛
the ˛` to . Tai oa-Th´ tanh ˛´ nay.oiNg` th23ay
˛
ınh-DB´8ang ˆ (29-9-1926)an ongLe-v˘ van-Trung ˆ Thang anh- ´ hiY . vep ˛´ choi ˛u -d .ao-h ˛uuhˆ thet
˛
lay ` ng247a ˛u ˛` toi . nhai a ˆ Tong ˛u ˛ong -d ˛´ tung ˆ ven aot.ich- -d .ao -dˆ
˛
Khai-e -D . (Cao ˛Pho ˆ
˛
o-H´ voa) ˛´ Choi anh-ph
˛
u.Ng` t7-10-1926ay ˛` Khai-o -D .ao -d ˛u ˛
. goc ˛ loi enThQuan ˆong--Dˆ Nam-Koc ` ly a ˆ (ToFolLeong an-Quyˆen
-Dong-Ph´ lap a ˆ nhPasquierPierreong ˘ Triam ˆ Beu
˛
ao--D . tTrongai). ˛o ˆ cay ´ ng28o ˛u ˛` koi ´ ty en.
ıQu´ ˆ Long: e-v˘ Lan-Trung, e-van-L. Trich, ˆan--d . Nguy-ao-Quang ˆen-ng .oc-T ˛u ˛ Nguyong, ˆen-ng .oc-Th ˛ Lo, e-b´ Va-Trang, ˛u ˛ong-quang-Ky, -Doan-van-B
˛
an,Le-van-Gi
˛
Cao-quang, ynh-C ˛ Phu, .am-cong-T˘ Cao-ac,ho` Nguyai-Sang, ˆen-trung-H . v.v...au
Quan-Ph
˛
Ngu o-van-Chiˆ bieu ˆ bet ˆ giay ˛` Ngo ai-d˜ nhixonga .em-v . vitrongu . xec ay-d ˛
. nung ˆen-t
˛
Cang ˛oPhˆ
˛
o--D . co
˛
Cao-ua -Dai -D .ai--D .ao.Ng` cai ˜ thung ˆ tray ˛u ˛´ nhoc ˛˜ cung ˛ khon
˛
ao- -d
˛
vao ac˜ cung ´ tio ˆ vchoen-tri ` ngai ˛u ˛` (trongoi -d´ co o ˆ Mai-ongth .o-Truyˆ bien) ˆ tret ˛u ˛´ cuoc .oc -d .ai-nao -dˆ th14em ´ 10ang
ınh-DB´ ˆ t(18-11-1926)an . Tai ˛u-Lam-T ˛
. (Gu o-K´ T-en ay-Ninh).
cıV` ´ cuo .oc -d .ai-n´ trao en -dˆ nay ˆ ven . Hi oa-th ˛u ˛
. Nhong ˛u-Nh˜ chan,
˛
nhu ˆ ngan ˆ Choi ` Tua ˛u-Lam-T ˛
.u-d` loi . ngai ˆ Choi ` Doua. -d´ mo ˛´ coi ´ cuo . doc ˛` Toi oa -D . vao ˆe
l` Long-Thang ` tanh . mai . sot ˛ro ˛` m100ung ˆ mau ˛´ khaioi
L48 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 49THANHTAMMINHEU
pha -d ˛u ˛
. m10oc ˆ vmuaau, ˛´ gioi ´ 25.000.00$.a -D´ lo ` na ˆenm´ cong ˛o-s ˛o -dˆ tiau ˆ cen
˛
Tua oa-Th´ Tanh ˆ may-Ninh anh` nha a -dˆ leu ˛
. bop ˘ vtranhang ˛´ loi a.Hoc) an-th` sanh ˛u-m . Lang: . cap ˛o-tuyˆ
˛
en- -d .oChiˆ VTam-Thanheu-Minh o-Vi.
V
˛
la . ngai ` cai ` phon
˛
ai -d
˛
am -d ˛u ˛ mong . sot ˛u-m . khang ´ rac, ˆ qnan-trat . cong,
˛
ua -D ˛´ ı-tCh´uc ˆ giao-onph´ lo, ` pha ˆ vian . lec .ap-th` vanh a -diˆ
˛
eu-khiˆ
˛
Cen ˛Tuyo ˆ
˛
en--D . "Chio ˆ VTam-Thanheu-Minh o-Vi".
Tr .on -d ˛` hoi, anh- -d . cong
˛
Ngua ` vai ˆ me .at -D .aonh ˛´ nhut ˛ut -dˆ thueu .an-t` Thiung en-´ chy, ˘
˛
hang ˆ ce ˆ do .ungt ˛tu am.
Ng` th18ay ´ ınh-DB´5ang ˆ t(27-6-1926)an .aiChiˆeu-Minh--D` Can ˆ Than ˛o, -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ gie ang-c ˛od . Ngay ` nhai ˛vu ˆay:
"T . lai ˛` nguyoi . cen
˛
trkhiconua ˛u ˛´ Thnayoc, ˆay-d˜ ha ˛´ ngconchoua ˆ yoi en-t.inh -d . Thang ˆ ıu-dd`ay ˘ conat
Ththeo ˆ nhay, ˛ cung ` phon
˛
ai -d . co
˛
cha ´ kchoung-sanh .ipH . (1).Long-Hoaoi
Thˆ mconchoay . bot ` theocoithiai -d´ mo ` la am.CHI ˆ banEU ´ ta ´ khanh
˛
ha ˆ toi am,thNGHI ˛´ Thiuc en-c ˛o, -D . dao . ti ˆam,
-D . thO ˆ cdogiaie ˆ mong ˆ can an,M ˆ thON ` hduyanh ˛uu -d ˛´ houc ` thang am,
phSANH ung -D .ai--D . ctuao ˆ ban .o,CH´ ngI . cho ˛ truyon ˆ khen
˛
ta ˆ loc am,hLONG ˆ
˛
to ` vung ˆ cuan -d˘
˛
hang .oi,hkhaiHOA ˛
. nhuu ˛
. but ´ giaiao am.chCho ˛u-nho:
lTa ` Cha ´ cua
˛
Tha ´ Th-anh ˆ Ti-an en.khCho ˘ nhap ˛ rgianon o -D . Thiao ˆen,
Kh´ ha . CHItheooc ˆ lEU ˛` doi . bay
˛
ao,Hˆ ve ` mao .ot -D . chao ˛´ no ˆ phien ˆen.
ngQua ` th18ay ´ n11ang ˘ ınh-DB´am ˆ (21-12-anNg1926) ` xuai ˆ bong ai -d` Tian ˆ Cen ai-Khˆ Ce ˆan-Th ˛o, ong
Huy . Ben
˛
Cay ˆan-Th ˛co ´ ho ˆau -d` ban ˛ua -d´ thuo, . chuyat .enl . nhai ˛sau:u
B ˛ua ˆ trongay -d` can, ˛o -d ˛u ˛ dong . cıth`ay ˛go om . vanh ` ba
˛
ngao ˛u ˛` ngoraoi ai -d´ von . "Tii en-T. Hich ˛uu-vDanh" ` Cao. ´ ngo ˛u ˛` choi . craay ˛ ngua ˜ gıth`o . Ngap ai
b . ban .o -dˆ vo
˛
ai - vuvaiden, ˆ rtayong . giong, ˆ nhong ˛ung ˛u ˛` Toi ` Khau. ˆ thong ˆ khaiay ´ nac ˛˜ myua, ˛´ troi ˛vo ˆ ıth`oc ˛lo . gai ˜ bo
˛rraao ˛u ˛´ Ngoc. ` bai ` lthayen ˆe-ph . (uc ´ trao ang
khan - vden) ` hao ˆau -d` Ban. ˆ Tre ˆ Ngchoen ` bai ˆ bon ` thiaiv` ma . bot ` Trai ˛u ˛ong-thiˆ nhen ˛vu ˆay:
-D . tao ˆ tam ˛
. giu ´ giac, ´ nguyac ˆ ten am,Ki . let ˛
. buc ˆo- -dˆ the ˛uc -d
˛
tanh ˆam,Ngo . can ˆ
˛
am -d ˛u ˛ song ˛ Thion ˆ then .i
˛ung,Bi ˆ tduen . kiam ˆ
˛
leng . triich ˆ theu am.Thˆ hat ˛u ˛` thon ˆ cue . chquianoc anh,C ˛ chuyuu ˆ
˛
tren ˆ tan ˆ bam at -diˆ
˛
cen ˆam,Tinh -dˆ
˛
Cau an-Khˆ hocanhon ´ can ˆ
˛
o,Quˆ lminhan . tap ˆ yan ˆ toet ` khan am.
...Di . leu ´ hoy ˘ dikhaiang . leu ´ ty am,S ˛quo ˆ kan ´ chuyıcht´y ˆ
˛
tkhoanen ˆam,-Dˆ chlaoe ´ nianh . tem ` ckimung ˆ
˛
o,Nha -D . tao ˛
. gianu ´ hac . thau am.L .ac -d ˛´ mquiuc ˆ bano ˛´ tung .ai,L ˛ nhuu ˛ ton ˆ chong
˛
khı ˛toi ˛u ˛ cong ˆam,cyMinh ˆ lo ´ phyminhy .uc,
V . thong
˛
hou ` vlaiai . thong
˛
khu am.
L50 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 51THANHTAMMINHEU
...T ˛u -dˆ may ˛´ bioi ˆet -D . mao ˆ linh,au
thNghe ˆ khay ˆ hocon,ong . giai ´ ınh,tr`aoMˆoi -d .ao -dˆ vau ˆ nghtranhay ˜ vıa .ay,Ph´ map ˆ con ˜ lung . ga . nhoi ˛ minh.onBiˆ ret ˘ Tang on-gi´ nhisanhao ˆ ngeu
˛
a,luTrong . htuat ` nhanh ˆ nhan . thinh,uc
Chˆ ce ˜ dung ˆ mau ` ckhena ˜ thung ˆe,M . mtaiaiac ˘ giat ˛˜ cu ˆ ınh.ong-b`
...Tr ˛` moi ` tu ˆ moi ˘ biat ˆ linh,chietNˆ soi ˆ trong ` co ˛u ˛` khoi ˘ nap
˛
ınh,tr`eoL´ thuc ´ miuc . treng ˛u ˛ gitrongong ˆeng ˆech,
msuaSe ˘ that ˆ che ˆ minh.hangonSˆ song ˆ sau ` vao ˘ chan ˛ tua ˛u ˛ong -day,
cNon . khan on -d ˛u ˛ong
˛
tioi ˆ thinh,engM˘ ngat ´ thıak`concoio ˆay -D .ao,-D . ngcaoao ` than ˛u ˛´ noc ˆ
˛
ınh.b`vangoiTR
˛
U
˛
` THI-ONG EN-D . lao a -d ˛u ˛` cong
˛
cha ˆ gai,ongBi ˆ thet ˛` loi ˆ man ˜ do ˆ moc ai ˘ khi,atM . lot ` quyong ˆet -D . huyao ˆen-vi.C´ tho ˆ can ´ pho . phchichian
˛
dai e.Thˆ nay ´ biconıth`oi ˆ nghe,etˆOng -d. khich ˆ long ˆ go . ltheoi ` da ˛oi.L` trchoam ` lo ´ manh . hat ˛oi,C´ co ˆ cong ´ co
˛
biua ˆ tet ˛` noi
˛
kia.eoL` cconam ´ mach . chia,xaat
lVan ˛ buu ˆ ngıaph´on ˛u ˛` chiaoi -D . lao anh.CHI ˆ conEU -d ˛` tung ˛u ˛ chong ˛´ tranh,oTr ˛u ˛´ cconoc ´ tho ˆay -d ˛u ˛` viquanhong .ec -d ˛oi.
hTu ` nhanh ˆ tian ˆ ceng ´ nac ˛oi,CHI ˆ khconEU ´ bia ˆ tret en -d ˛` kioi ˆet-hung.Gi ˛˜ lu ` niong . chem ˛˜ thiu ˆ ten ung.M . aiac - sdua ˛
. giu ´ tao ` bung ˛´ CHIo EU.C` Tron ˛` coi ` non ˛u ˛´ Thuoc ˆan-Nghieu.V` lraao ˛` lua .oc -d ˛` kiung ˆ cheu ˛˜ lu ong,Ng` thsauay e-t ˛u ˆ phong,amPh . Tiat, ˆ phen ˆ
˛
o-h´ phconoa ` hong . lai.auThˆ luyconay . thuen ˆ Thioc en--Dai,L` cloong ˆ nguyau . hen ˆ giong-thai ˛˜ ınh.m`uNg` cay ˛ bhaiom ˛˜ tinh,chouaS ˛´ viloom . nec ˛u ˛´ chioc ˆ cınhtr`eu ong-phu.M . lot ` mong . dot . ra ` tu.enDˆ lay ` btayeo ´ ranh ˛` tnhuung ˆ vam ao.Ng .on -d` tconen
˛
nho ˛sao,uCon ˆ gioi! ˛˜ lu ˆ khay ´ ngtaytraoeo ˛u ˛oi.˛
CtrongO ˛uu-l . suc ´ ngang ˛oi,Chi ˆ thoec ` bian ˆ
˛
khen ˆ
˛
Pho . Trat, ˛` voi ˛u ˛
. qua.otKh˘ trtrongap ˆ than ˆ btae a.Khuyˆ chconen ˘ bam ˛u ˛´ Thioc en-Toa -dˆ lai.eThi . Thitai!en . mtai!en . ai,acBˆo--Dˆ nhe ˆ cat ´ luu . ban ` siai ˆ theu ang.X´ cet ˆ Nhau ˛
. Nguyut, .et -dˆong -dang.vHai ˛` mung ˆ chiay ˆ ngeu . hoc ˘ bang
˛
danh.anT ˛u ˛ ltrongong ˛u ˛˜ hong ˆ
˛
o -dˆ tranh,auPhiˆ phieu ˆ cheu ´ gianh ´ khao ´ ho ` thianh . cen an.
xmauMau ´ let ˆay ˘ nan an,Ph
˛
han ˆ coi ˛
.uu ˛u ˛oc -d. hinh ˘ bang ˆ
˛
ton am,Thiˆ hthinhen ˆ te . vinh o am,B ˛´ bkiao ˆon -d .e -d . cao ˆ pham ˆ
˛
tho ong.mHai ˘ ngat ´ tho ˆ vay ˛` hung ˆong,
L52 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 53THANHTAMMINHEU
V . met ˆ Qucungay
˛
quangang -dˆ nhong ˛ gian.onsSanh ˛
. thiu . set ˛
. khu ˆ an.ongCh
˛
bı ˘ hang ˆ det . Ta ay-b` lang . thoc an.Thˆ trtrongay ˆan-thˆ ctue ˆan,
khTu ˆ nhong ˘ nam
˛
deo ` phanh ˆ can ˆ cao.ongL` thchoam ˆ tau ˛´ Thioi en-tao,Hˆ thiphongo .en ´ sac ˘ bgiaoac ˆ thon ˆan.D ˛u ˛oi -d ˛` ssanhoi ˛
. chu ˘
˛
cang an,Cuˆ lphongong ˆ nhiam ˆ mem . lot ˆ cuan ˆ ngong on.Thˆ Thconay ˆ tay
˛
cho ´ tanh on,tıak`ıaK` ˛u -d . tchoe ˆ mquion o.
ngQua ` th17ay ´ 3ang -Dinh-M˜ (18-4-1927)ao-D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ ce ´ khuyo ˆ Ngen ` nhai ˛vu ˆay:Mˆoi -D . gao ˆ nay ˆ ven ˆ bon ˛conoiTr ˛u ˛´ trsausau,oc ˛u ˛´ goc ˘ cang ˆ trong on
tnayTuy ˛u- -d .e -dˆ no ˛toi .ehCon . loc ` Tiong ˆ sen ˛ lua . cai on.
tuTrong ˆ than ´ 1927,dl.5ang -D .ao-h ˛˜ Chiuu ˆeu-Minh--D` Can ˆan-Th ˛lo .ap-th` manh . sot ˛Ngho ıa--D. via, ac´ thio ˆet- -d` can ˆ Tiau en -d . tat ˆ Nghen ıa--D. via ` pha ˆ ıt´choebai -dˆ
˛
le ` kam
˛
y-ni .em.Ng` nayay -d . koc ˜ ly . mai, ˛´ thoi ˆ mtrongay ˆ bay ai
thi ˆ cay ´ no ´ phoi ˆ nhian ˆ leu ` via . tec ˛u ˛ Cong-lai
˛
ua -D ˛ucNgo-van-Chiˆ veu .ay.
-Dˆ lay ` ma ˆ bay ` liai en-h ˛u ˛` non ´ troi en:(Ly--D .ai-Tien)
Chi ˆ geu ˛u ˛ nhong ˛
. nguyut . ret ˜ to ˆ tham anhcMinh
˛
anh -d` rtrungai . giang ´ thanhaNgh˜ tıa . ngu ` nan ˘ tbiaam .ac -dˆ
˛
e-D. tria ˛u ˛` chhaiong ˛˜ tu . mang on-sanh.
...
Mˆ mon-sanh . dot .a -d . lep ` Ta,ongD. ti anh -dˆ mong ˆ ton
˛
my . nhot a,S ˆ long . tap ˆ lkinham am -D .ao--D ˛uc,Th´ vac ˆ Nghe ıa--D. khoia
˛
the ˆ gian a....
Thˆ gian ` giana ˆ bac ˛ htuoi anh,Tham -D . khao ˆ mong ` nang
˛leo ˛
. danh,oiS ˆ kong ˆ
˛
nge ` nay am -d ˛` goi . yoi ˆ
˛
eu,Th´ vac ˆ Tie en-c
˛manh ˛´ troi ˛u ˛ong-sanh.
...Tr ˛u ˛` dong-sanh ˛u ˛´ thoi ˆ lsaiınht´e ˆam,Lˆ
˛
ban ˆ˛
dan ˛u ˛ trong ˆan -d . mang ˆ lay am,M . giot ˆ quang-ac ˆ dam ˛u ˛` long ˛nhua ang,Vˆ mie ˆ Cen ˛
.uc-l . khoac
˛
mue ˆ non am....
Muˆ non ˘ Ngham ıa--D. chia ˘
˛
mphaiang on,Ng .oc--Dˆ he ˆong ˆ tan . sac ˛son,u
chHai ˛˜ Chiu ˆ leu-Minh ` kam
˛
y-ni .em.L ˛ truyuu ˆ ven . kian ˆ vep ˛˜ bung ˆ cen on.
(C
˛
UU-THI ˆ HUYEN ˆEN-N
˛
U)Bˆ cen ` chhaion ˛˜ Chiu ˆeu-Minh -dan,Hi . lep ˛
.uc -dˆ tong ˆ ngham ˜ mıa . an,oL . htuıch´ap ` phchoanh
˛
phai ep,Ng` nan ˘ xam ´ dac ˆ phau ´ khach ˆ tong an.
...Khˆ tong ` phan ˛u ˛´ loc . boc ˛doi ` cay ong,-D .ao- -d ˛´ vuuc ˆ trong ` ron . nang ´ sui ong,Kho
˛
me ˘ tisanhat ˆ Nghxemen ıa--D.ia.lVui ` tong ˛hu .au -dˆ Bnonen ˆong....BNon ˆ cong ˜ thoi . dio . hoeu ˘ thang am,
L54 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 55THANHTAMMINHEU
Muˆ thoon ´ trat ˆ luam ˆ khan ˆ
˛
tıch´o ˆam,M . not ˘ xam ˛u ˛ tong ` Nghanan ıa--D.ia,Hˆ von ˆ Tie ˆ cen
˛
khoanh
˛
mue ˆ non am....
Muˆ non ˘ giam ˛˜ tru . ton ´ thianh eng-lieng,Muˆ thon ˆ Nhay ˛ Phu-lai . tat . tiai ˆen,
bVui ˛˜ tua ˛u ˛ rrauong ` song ´ kam . ,eX´ vac ˆ Nghe ıa--D. phia ´ thiphiach en.
...thiPhi ˆ ben ˛ phuu ´ luyap . then ong -d ˛u ˛ong,
-D˘ lac . thtinho ˆ ran . tang ˛
. go ˛u ˛ong,Ch ˛su ˜ nhı ˛´ lghio ˛` doi . ban
˛
ao,Cˆ Nghchoau ıa--D. phia ˛u ˛´ mioc ˆ tren ˛u ˛ong.
B ˛˜ rua ˘ tham ´ chang . nap am -Dinh-M˜ (7-1-aoPhQuanıth`l928)
˛
Ngu o-van-Chiˆ gtueu ˆan -d ˛u ˛
. boc
˛
aynam, -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ Ngchoe ` bhaiai ` nhthiai ˛vu ˆay:Thˆ niat ˆ den ˜ cı . thian ˆ
˛
nheu ˛ tri,onCHI ˆ dEU . hu ˆ toi ˆ nham ˛
. sut ˛vi,oT` thung ˛Tam-Ku ` hy ` chanh anh -d .ao,
nannghiıTr` -d˘ac -D . Vao o-Vi.nıchTh´ om:
B
˛
lthuay ˆ xap ˆap -d˜ ga ˆ ban en,CHIEU -dˆ coc ´ gconac ˘ bıch´ang ˆen,Muˆ kion ˆ hep . gmayoi ˆ Chan anh-Giao,
khnghiıTr` ´ go . nap
˛
meo ` lo en.B ˛u ˛´ nquaoc ˘ Mam . nhınau-Th` ˘ ngam ` may ˆong
thhai ´ Giang ˆ (24-l-1928)eng -D ˛´ Buc .ach-Nhˆ Tian en-Tr ˛u ˛ chchoong ˛u -d .ao-h ˛˜ Cuu ˆan-Th ˛mo . bot ` chthiai
˛rı o
c´ kiai ˆ cep
˛
Quan-Phua
˛
Ngu o-van-Chieu:Nh ˛
. triut . ti(2)eu ˆ uyen ˆ nhen ˛´ vut . cao,iN˜ thlaiai ˛kiu ˆ thep . to ˆ tao,an
K
˛
niy ˆ den ˜ mı ˜ han ˆ Tioi en-c
˛
anh,Nh ˛
. dut . ca ˆ btuan ˆ nat . lao.aiNg` th16ay ´ Giang ˆ neng ˘ Mam . (7ınau-Th`
F´ Ng1928).evrier ` xuai ˆ bong ai -d` Hian . (Cep-Minh ai-Khˆ Be), ˆe-Trˆ Ngchoen ` b6ai ` vthiai ` ma . bot ` trai ˛u ˛ong-thiˆ nhen ˛vu ˆay:
Nguy . ChicaoMinhet ˆ theu ˛u ˛
. ngong ˛u ˛ quang,onCh´ huyıkh´anh ˆen -dˆ To ˛u-Ph
˛
u -dan,kiNam . huyet -d˘ nhang ˛on -d . chao ˆap,
B´ Vat ˛u ˛ tong ´ cha ´ gianh ´ khac ˆ Con an,C ˛ truu ` hung . cac ´ Tao ˛u-H` giang a,Ng˜ vu .ong -d ˛u ˛ ıch-lth´laiong . gian.ich
cTri ˆ˛
Phan-Kho ˆ trtrunge ˛
. thuc ˆe,H` vınhb`oa ˜ tro . tu . nhdanhac an.
...Nh ˛
. CHIut EU -d
˛
tian ˆet -diˆ
˛
xuem ˆ quang,an-Dˆo
˛
dianh ˆ hiıkh´phongeu .ep -dang,Hu` giynh ´ qukhaiMinha ˆ Chian ˆ heu .oi,B . bach-san ˘ vang ˜ dio . Cquieu an,
thiThanh ˆ yen ˆ nguyen . gilaiquanget a,B . lach . nho ˛
. khquiut ´ can
˛
gian,anhL . hac ´ thioa -dˆ bane -d ˛´ tuc anh,
thduNgao ` tu ˛ chuu ´ mung ˆ nhon an....
Thiˆ trsuyphongen . tuc ˆ quang,minhanTh
˛
tuy . voa ˆ hoan ` nanh ao -d .ong -dang.cGiai ´ lu ˜ ngang ˆ chhoanam ˛u ˛´ toc ˛uu,
Gia - vınhd` ˆ do . bang
˛
ngao ˛u ˛ Con an,V˜ tho ˆ tau . hinh ˆ thiap ˆ tlamen ˆ
˛
ay,Ti ˆ khıch´et ˆ lam ˛bu ´ kha
˛
gian,aHˆo -di . bep ˆ xutriat ˆ dan ˜ khı ˛u.
L56 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 57THANHTAMMINHEU
tSuy ˆ tduam ˛
. luyu ˆ nhthien an....
-D ˛u ˛` trong ˛u ˛` khkhiuong ´ buc ´ dong ˛u ˛ quang,ongV
˛
nge .oc -dˆ rem ˘ cham ´ roi ˛o -dang,Mˆ phay
˛
tınch´u ˛` mxanhung . nat ui,Tuyˆ phet ˆ mue ˆ don . tram ˘ sang ˆ Cong an,Ti ˆ ngeng ˆ tham
˛
thanh ´ hot ` thphongoa
˛
uy,Ch´ ren ˛u ˛
. ngou . ngat ao -dˆ tuyoi . gian,etTr˘ cang
˛
nanh ˛u ˛´ ngoc ˛u ˛` xibaooi ˆ net oi,lTrai ` ganh ´ tai ˆ hot ˛u ˛ nhanong an....
R ˛` rxanhung ˆ nam
˛
veo ˜ he ` quang,aoB´ phong ˆ ngat ` xuay ˆ chian ˆ deu .am -dang,M . tot ´ qnui ` tynh ˛u ˛ong -d ˛ngua . gion o,-Dˆ boi ˆ dlinhau ˛u ˛
. troc
˛
ai ˛ Con an,Ti ˆ pheng ˛coi ˛Phua . trat ˘ nam ˘ tam .ac,Nhu .an -d . nhac ` tia ˆ cınch´en ˜ gian,oiT
˛
so ´ trang en -d ˛` moi ` bau ˘ ngat at,G´ ththongtraiai
˛
cua . nhphongoc an....
Tiˆ ben ˆ vong ˛` mua ˛tio . quang,phongecCh` khao ´ bach ˆ hiphangon . mep .ot -dang,
thoThoang
˛
ngoang ai -d ˛u ˛` rtaiong ˛
. ruc ˛o,L˘ xang ˘ ctrongang ˛ tiua ˆeng ˘ can ang,Ch` lisaoom ˆ chen ˛´ trop ˆ khen ˆ nhong ay,Luˆ giong o -d` mua ˆ day ˛u ˛´ thoi ˆe-gian,S ˛ don ˜ tha ˆ trat ` mung ˆ me ˜ nhan an,N ˛vua ˆ ne ˛ua ˛co
˛
u-nhanh an.TR
˛
U
˛
ONG-THIENKh˘ trongap -D .e-t ˛u -dau -dau.M . lot ` cong ´ banıtr´ach -dˆ sau ˛giao.o
Ng` skiaay ˜ the ˆ Thiau en-Tao.G´ chtraiai ˛´ co ´ mkhoeo au -d . trong,uc
hTu anh -dˆ
˛
de .a -dˆ phe ong,Ch ˛´ thchoo ˆ lat . longat - vidong .ec -d ˛oi.Ch ˛o -d ˛` cung ´ giai . hong ˆ het ˛oi,Phˆ han ˆ lon ` kha ˆ
˛
no ˛
.o -d ˛` thoi ˆ khay ong?Ph
˛
luminhai . phat ´ chap ´ tanh ong,Ch ˛´ Xichoo ˆ
˛
en-Gi´ chao ˘˛
ang -dˆ thong ˆ cao.apPh
˛
hchoai ` hoa ˛u ˛on -d ˛` mau,ungtıtr`Khi ˆ chat ´ khu ˆ vbaoon . han anh.
X´ tcoiet
˛o -D . chiao ˆ danh.eu
Ta-b` huya ˆ men . lat ` thong ` hoanh ` cung.anlCam ˆ nho ˛ut -diˆ
˛
sem ´ cang ung.M . vot ` tong ´ som . tach ` tuy ` Thung anh-Tien.
cRa ˆ quong ´ set . hach ˆ duyong en,Kh
˛
voi ` lao .uc -d . phao ˛u ˛´ hioc ˆ sien ˆ theu ang.S ˛´ chghikhuyaom ˛˜ thiu . nen ang,Bˆo--Dˆ phane . lan ` hong ˘ hang ˆ mai.omThˆ gtraitrongay ´ dai ˆ moi ai,M ˛u ˛` phoi ˆ can ´ mo . trkhaihoaot en -d ˛oi.G´ gloai ˘ nhuang . nanan ˛oi,
cTrau ˆ bong ˆ quoi
˛
cha ˛´ lo ˛` tranhoi -dua.Vi . Phtrongec . giat ´ phao ´ chep ua,-D ˛` nhvinhsuyung .uc -d ˛` timuaung ˆeng -dˆon.Gai ˆ phoi
˛
xai ´ khchoet on,Cˆ phdanhong ´ quu ˛´ phoi ˆ han ˆon -dˆ siau eu.Vo -D` ngan ´ tho ˆ ngay ˛u ˛` CHIoi EU,Ai -d ˛` soi ˆ nam ˆ
˛
o -d ˛u ˛` tiong ˆ leu ˆ chap ong.Nhi ˆ neu ˛dioi ˆ thuyen ˆ xet ˛ung ong,Tam-Ho` Ngang, u--Dˆ The, ˆan--Dˆ nong ˆ danh.euPhˆan -d ˛` phoi
˛
biai ˆ tet ˆon-sanh,
L58 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 59THANHTAMMINHEU
S
˛
ang -D . tao ˆ giong ´ khao ´ tho ` nganh ` sau.ayN˘ ram ˆ choi
˛
sı ˘ lac ` sao?amTro ˆ loi! . lıch´ap ` nhbaoa ˛ lung a.L` saoam ˆ
˛
phan . vuc ` ra.aoMiˆ mien ˆ gien ´ tho ˆ
˛
toi ` mquaai ˘ ngat ˛u ˛oi.R˘ang -dˆ ray ˘ khuyang ˆ det . kha ˛u ˛oi,H` tanh ` uang ˆ
˛
an
˛
kao
˛
ce ˛u ˛` ngoi ˛u ˛` choi e.Kh˘ htrongap ˛u ˛` non . boi ˆ bon ˆe,V` chraao . ngat ˜ lsanho ˆ bie ˆet -dˆong.T ˛oi -dau -dˆ
˛
e -d´ nho ˛khu ong,gAi ˆ aiay, -d´ traiat, ˆ bong
˛
o -day.R˘ang - ldudi . tiich ˆ Theng ˆay,Tiˆ then ` kanh y ´ ly ˛` noi ˆ bay ˛´ con.o
lıV` ˛` thkimoi . sach ˘ son,atBˆ btriat ˆ lat ˆan -D . cao ` dung.trungonBiˆ ret ˘ chang
˛
phı
˛
tkimai ung,-D . stronguc ´ lanh ˆ thay
˛
Thchungı ˆ tray o.bQua ˛˜ th(17sauua ´ Giang ˆ neng ˘ Mam . ın,au-th`
Ng8-2-1928) ` bai ai -D` Chian ˆeu-Minh, -D ˛´ Nguc .oc--Dˆed . ray ˘ang:
Linh-tiˆ lıchth´eu .ich -D . hoao ˘ khai,angXuˆ that
˛
buy . liach ˆ len . phuc ap -dai,V .an -d . hai ˛ung -di ˆ vcameu ˜ lo .o.Th ˛thu ˆ ban ˆ nhiat ˆ lem . trong ˆ ai.an
CHIEU,Th ˛ thilaiu ˆ hen . xa
˛
ao - ngda on,Ti ˆ nhen ˛
. dut ˜ truyı ˆ nhen ˛´ phut ´ tai on,V . san ˛
. higiaiquichungu . nhep ˛ut,Khuyˆ quen ˆ man . nat . thai ˆ nggiane on.
giNghi
˛
kham ˆ
˛
mau, . tac ˆ nhuchilaian . xe ˛´ khu,
˛
aban ˆ than
˛
phu . than, ˆ han ˆ luyon .en -d . chao,
˛giı ´ hiao ˆen
l ˛u ˛ schiong ˜ tı, ` hung ` chanh anh -d .ao, -d˜ mai ˜ can ˆ quong
˛
aph
˛
han ˆ coi ˛
. vuu . mi, . lac . thiau en-c ˛mo, . giac ˛˜ thu ˆ truyo ˆen,m . nhthatinac ˛ lon, ˛u ˛˜ tong ˆ nhiam ˆ seu ˛
.u.T . Nam-Thiai en-Cung -d˜ bghia . co ˆ khaiong
-D . hao, ` nha ˛
. thut ` canh ˆ phiong -d˘ tang ` quyung ˆ cen ˛
.uuch
˛
Khuyu. ˆ nhen ˛˜ khu
˛
cha
˛
u ´ chy ˘ tam ˆ bam, ˆ khat
˛
ba an -dˆophnhi ˆ te, . doi ˜ phı
˛
han ˛u ˛on ˛nhu ˛u.CHI ˆ khconEU ´ gia ˛˜ mu ˆ lay ˛` khuyoi en,Ch ˛du . kia ˆ ten ˆ bam ˆ that ˆ truyo ˆen,Hi . then ˆ nhe ˛ ınht`on - lda ˜ noanh an,Bˆ nhinghiat -diˆ
˛cuınhth´en ˆong -dien.
B ˛˜ th18ua ´ Giang ˆ Meng . (9-2-1928).ınau-Th`Th ˛u ˛
.ong--Dˆ ce ´ Ngchoo ` mai ˆ bay ` nhthiai ˛vu ˆay:lTa ` Nga .oc--Dˆ che ˆ Linh-tion eu,
Th ˛u ˛ bong ˆ chay ´ phung-sanh
˛
dai ˘ ıu,d`atKhuyˆ tren
˛
kchotuloe . hip .oi,C´ gituaconac ˛˜ cu
˛
lua ˛` CHIoi EU....
T . vao ˜ msangiange . cot
˛
Tranh ˛oi,Ho˘ khaiang -D .ai--D .ao -d . co ` nung ˛oi,CHI ˆ hconEU ˜ nhay ˛´ lo ˛` khuyoi ˆ tren ˛u ˛oc,B
˛
hao . do ˆ lan anh -d . thang
˛
thanh ˛oi.CHIEU,mThay . Thchoat ˆ chay ˛´ tho ˛than,o
Kha - chdem ˛su ˜ lı . chungai -dang,L´ nanh ˛toi a-m. gii ` ngum ˛u ˛` choi anh,M ˛´ phoi
˛
lai ` nga ˛u ˛oi -d . cho ´ an.ungC˜ bung ˛ua -d´ co o -D ˛´ Thuc anh-Ho` Bang ˆ
˛
on-C
˛
Hanh an-D˜ cu, ´ bhaichoo ` mthiai ˛` Ngung ` nhai ˛vu ˆay:H ` huyAN ˆ gen . gap ˛˜ tho . tii ˆ duyen en,D ˜ hU . thau ` ctriuy . kong
˛
hiy ˆen,
L60 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 61THANHTAMMINHEU
B ˆ
˛
ıcht´ON -Dao-Nguyen -d` lao ´ hy ˛uu,C
˛
TiANH ˆ phen ` tam . luc ˛u ˛˜ duychiong en.ıch-nTh´ om:
lTa ` Ha an-D˜ xuu ˆ Cao-Tiat en,G . gap ˛˜ nhauo -dˆ thiay . bet . hian ˆen,Buˆ
˛
troi ˛u ˛oc -Dao-Nguyˆ then ˛u ˛` tong ˛ huu ˛ung,ngchiaNay ˛u ˛` toi . kuc
˛
Tinone en.C´ mo . vot . Tii ˆ xen ˛ lung ` "a -D .e-t ˛cu
˛
mua . vot .i-D .ai-Tiˆ cen" ˜ mchoung . bot ` mthiai ˛` Ngung ` nhai ˛vu ˆay:
T . ngang ˛u ˛oi -d .ao -d ˛´ thiuc . det ` cay ong,Nh ˛
. tiut ˆ thiep en ˆ trian .eu y -dˆ (3)ong,H ˛˜ kiuu ˆ tiep ˆ duyen ˆ tlaien ´ thai ˆe,Ng` sauay -d . cho ´ mung ˛o -d ˛u ˛` thong ong.
-Dˆ rem ˘ tham ´ M8ang . c(28-9-1928)ınau-Th` ol .ap -D` tan . nhai a ˆ Nhungong ˛So ai-G` Bon. ˛ua -d´ Ngo ai-dˆ chen ˛ung -d` Tian, en ˆ giong ´ cang ˛vio, ˆet:
Tˆ sam ˛hu .oc -D . chao ˆ Linh-Tion eu,T ˛` thuu ˛ HoTamo ` Minh-Nguyang . triet ˆeu,-D` nai . Minh-Hooi ` lang ˆ vien ˆ ceng
˛
anh,vthuTrong . tong ˛u ˛ chong ˆ Minh-Chio eu.
chchoTa ˛u-s˜ hay:ı -d´ Tung ´ thy ˛` Thoi ˛u ˛
.ong--Dˆegia-lˆ pham,
˛
tai ´ kuc
˛
bhaiınh, ˆ nghinh,en -dˆ tong ˛phu
˛
ai-d ˛ung, -d˘
˛
ang- -d˘
˛
phang
˛
cai ´ bo ˆ cnhangong . tram en -dˆau.ThKhi ˛u ˛
.ong--Dˆ gie a-lˆ cham ˛´ no ˆ den ` chung ˛uTien- ˆ phOng,
˛
dai ` chung ˛˜ Linh-Tiu eu.TH
˛
U
˛
.ONG--D ˆ GIE A-LAMTr˘ ththuang ˛u ˛ nguyong . tet .am -d` chan ˛oi,T ˛u- -d . le ` thong ` ganh ˘ vang ´ mo ˛oi,
nNam ˛˜ bhaiu en -dˆ tong ´ kuc
˛
ınh,L´ dnghetaiong . thay ˛u -dˆ loi ˛oi.
...
-Dˆ trthuem ˘ dang . soi ´ ngang ˛oi,T` gireoong ´ tho ˆ
˛
troi ˆ Tren ˛` gisaooi ang.Th
˛
loa ` hong ˛´ cung
˛
banh ´ Hong ˘ang,V ˛` mung ay -d ˛˜ go ´ giot ´ thang ˘ chang ˆ tron ˆan.Th ˛u ˛ Thconong ˆ chay
˛
ı -D . bao ˆan,Qu
˛
trchian ˆan-thˆ thlaoe ˆ ı.g`ıch´anloToan -dˆ Phau . y,quiat
Ng` ngay ` may . cho ˛˜ hhayıtr`tuu ˛on.Nh . nhoc ˘an -d ˛ung -dˆ
˛de . sa ˛on,
Tiˆ dieu ˆ cheu ˆ con ˜ linhu -d ˛on -d . vo ˆe.M . lot ` chong ˛´ kho ´ ta ˆ me e,
tBa ˛` chung .au ´ bup ˆ bon ˆ che . ra.ayL´ vanh ` chong ´ soi ang ´ lanh oa,Chu . kot ˆ tıt´eu . guc a -d` ga ´ ray an.Rˆ kiaong ˆ
˛
ban ´ song ˆ Ngong an,Ch ˛` trchoo ˘ lang . lan ˆ lan ˆ chphunan au.B ˛´ rchocono o -duoi -dˆau,Ph . nung ˘am ˆ trap ˛´ chminhung ˆ chau ˛` ngo ay.Huˆ the ˛ nhom . nuy ˛lio en -dai,
huthuSang ˆ ne ˛bo . cgiaie ´ Tho ˆay.gchohayAi ˜ la ˛ung -dˆay,
Hu` lynh ˛u ˛ nhconong ˛´ tanho ` xkhiai ˛ua.C˘ duyan ˆ ngen ` tray ˛u ˛´ coc ˜ vung ˛ua,L` gitoanong ˛˜ lu ˆ muay ˆ doi ˛vua ` lao ong.V ˛` mung ˆ hcungay . chac ˛
. mong,ucKi ˆ nem ˛gioi ´ mo ´ trat ˘ khtrongang
˛
ınh.m`oeTrˆan-Tˆ xo ˛ luyua . chen ˛ kinh,on-Dˆ thkhien anh -d . trminhminhao ˛vo ˆe.
rconNay ˜ vo . phay .ung -dˆe,nBa ˘ tam ´ tham ´ dang ˛
. kua ˆ Be ˆong-lai.-Dˆ loi ˛` coi . tan
˛
ai,choo
L62 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 63THANHTAMMINHEU
Bˆ khutronge on -d´ buc ˆ ngoe ` sao?raailıV` ˛` doi . cay
˛
ua -D ˛´ Thuc ˛u ˛
.ong--Dˆ ne ˆ Ngen ` ıt´aithhay ` tu . vac ˛´ haioi ˆet.
Ghi-chu:C(1) ´ hach ˛ mon . thot ´ Csau,ang ˛Pho ˆ
˛
o--D . lo . cai ˆ bong ˆ mo .otb` Thai ´ Nganh ˆ tron . xuuc ˆ Ngat ` (ai -d` th25an ´ DınhB´6ang ˆan).
Nh ˛ung, -d ˛` nung ´ tchioi ˛´ Thoi ´ Nganh ˆ con ac -d` can ˛to ˛u1926 -dˆ chnay,en
˛
ı - mdem ˆ bay ` Thai ´ Gianh ´ nghiao ˛ quyoi ˆ
˛
en"L.ich-S ˛ nu" ˆ mraay a -dˆ chioi ˆ cıth`eu ˜ dung ˛thu ˆ ray ˜ co auchuy . "tren . xuuc ˆ hkiaat" ˛thiu . thet ˆ ne ` rao ˆoi!
Ch(2) ˛˜ Nhu ˛
. hiut . vep ˛´ choi ˛˜ Triu . theu ` chraanh ˛˜ CHIu EU.(2).Xem(3)Nhd) ˛˜ cuung . du-loc .ich.
Du-L. Trich a-L ˛on.Lˆ thoi ´ tang ˛nu ˘ Mam . Ng(1928)ınau-Th` ` xinai
ngh
˛
ı -d ˛u ˛
. th6oc ´ thong-thang,
˛
a - du-ldi . ltheoich .inh -D ˛ucCao--D` Thai ˛u ˛
.ong--Dˆ de .ay.Cu . du-loc . Ththeoich anh-Y -dˆ khnayen ˆ aiong
hiˆ
˛
reu ˜ lo ´ chy-do
˛
biı ˆet -d´ lo ` cua . du-ngooc . can ´ to anh-c´ thach ˆ ldoıan-b´ . Trinh ˆ den . dTrongay. . nip ` chay ˛u -d .e-t ˛ Ngtheou ` rai ˆat -dˆ kong ˆ
˛
ce ´ ngo ´ ng30ot ˛u ˛` Coi. ac ongH .oi--Dˆ vHuyong a ˆ Tong ˛Huu ` sloynh ˘ap -d . phat ˆancong-qu
˛
na ˆay. ˆ PhOng ´ cıQu´an ˜ cung o - theo.di-Dˆ lay ` chuya ˆen - cxadi
˛
Ngua ai, -d ˛u ˛ong - thdi ˆaynhiˆ seu ˛
. ntaiu . ban ˆat-ng ˛` kho, ˆ
˛
o-c ˛
. nhgian-laouc, ˛ung -dˆeukhqua
˛
ngBanoi. ay - khdi ´ nuc ` vao ˘ang-v
˛
nge ˛` xeungcong-phu ˘ uan ˆ rong ˆ tioi ˆep-t . banuc, -dˆ kiem ˆ chem uachiˆ ten a-tuc.
Tr ˛u ˛´ khioc - Ngdi ` cai ´ gho ´ Ce ˆan-Th ˛ Bo. ˛uam` th6ung ´ tang ˛u -D ˛´ Thuc anh-Ho` Bang ˆ
˛on-C
˛
canh ogiang-c ˛ to .ai -d` Chian ˆ Khieu-Minh. -d . boc ` Mai ˛ung
tThay ˛´ coi au: "-D` len ` ngoa . lon ˛ tua ˛
. ro ˆ chphunong au" ıth`,-D ˛´ Thuc anh-Ho` tang
˛
ma . bot ` nhai ˛vu ˆay:chPhun ˆ nhau
˛
nga . ngoc . kgiaio y,Ch ˛su ˜ phhoanı ` hung . khoi
˛
vi,aPhˆ
˛
o- -d . kTamo ` hy ˛u ˛` con ˛
. luuu .at,Thanh-Ho` bang ´ hao
˛
thı ˛u ˆ thi.amhiKhi ˆ ten ˛uu -d .oc -dˆ cen au "Tien- ˆ hoan-lOng .ac
ki ˆ ttrinhet ˛u ˛ong" ıth`, -D ˛´ Thuc anh-Ho` lang . tai
˛
ma . bot ainthi ˛˜ nhua ˛vu ˆay:
tTrinh ˛u ˛` chhaiong ˛˜ tu . triang ˆ (1)am,C ˛
. cuu
˛
thxatuyanh ˆ de ˆ te ˆam,Nh ˛´ lo uc -Dao-Nguyˆ len ` vong . gien ˛u,T ˛u -dˆ quaay -d´ cho ˘
˛
lbaoang am.Ng` khai ˛ soi ˛
.u - du-ldi . nhich ˘ ngam ` th26ay angt ˛Mu . tıth`28qua(13-6-1928)ınau-Th` ˛´ Hoi a-Tiˆ Ngen. aib
˛ghao ´ le . chai ` Tiua en-s ˛on-T ˛
.u
˛Tho .ach- -d . nghong
˛
ı.-Dem ˆ cay ˆ cau ˛So, ˛on-Thˆ gian ´ bchoang ` nhthiai ˛vu ˆay:
S
˛
tiON ˆ ben ˛ cuu
˛
thanh ˆ ke ` try an,TH ˆ thAN ´ trikimanh ˆ gieu ´ hang . tra ˆan,
hLAI ˛˜ Houu ` truyang-Gia ˆ chen
˛
dı .u,B ´ kAO ` Thy anh-Gi´ nga ˛
. tru ung an.STa ˛on-Thˆ Phan u-s ˛´ phu, .ung-ch
˛
ı -dˆ ben ´ tinaoNg .oc -Dˆ gie a-lˆ mxinTaam, ˛ung:
-D .ai--D ˛´ (luc ` Quan-Pha
˛
Ngu o-van-Chieu)T ˛u-Hu . (hie .eu -dˆong-t ˛lu a ˆ Phong ´ ı)Qu´an
Ch ˛ thiu-khanh ˆen-cˆ dong .u-l. kTaich,
˛
tınh .ang-D .ai--D ˛´ muc . bot ` cai ong-qu
˛
a:Th ˛khu ˛´ hu . laiau -d˘ lac . ınh,tr`oT ˛` nhiu ˆ len ˜ nguyang . het ˛˜ CHIuu ˆ minh.EU-D ˛u ˛ thong ˛` thioi ˆ ven . kan ` luy ˆ chuyan ˆ
˛
en,M˜ tan
˛
cai ˆ sphuong ˛
. thu ´ ınh.b`ai
L64 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 65THANHTAMMINHEU
Ng .oc--Dˆ gie ´ la am:Kh´ mkhena . dot . gia ´ dup ˆ lan anh,Cˆ quong
˛
nga ` tsauay . sac ˛xanh.uMˆ tray
˛
te ` CHIung ˆ bEU ˆ voi ˛
. huc ˘
˛
am,Nˆ cen ` bion ˆ
˛
khen ˆ
˛
lo ˆap -d` quanh.angCHI ˆ kconEU, ˆ
˛
nge ` lnayay ` nga ` lay . sap ˆ
˛
ocong-qu
˛
cchoa ´ tconemac . Tiai en-s ˛on-T ˛
. chou, -dungnh.i-ngo . chi-tuat ˆ Than ˆ say ˜ choe -diˆ
˛
cem ˆ Thong. ˆ choayc´ ngconac ˆoi.
Kˆ
˛
te ˛` Su ˛on-T ˛
. ngu ` nay,ayCˆ thap ˆ sem ˛u-gi
˛
rtheoa ` hay . an.oNg` sauay -dˆ len ´ trkhoauc ang,Gi ˛˜ tru ` con ong-qu
˛
tra ` rphanang ˛u ˛´ voc ˆe.-D . do ˆ tmauan
˛
giınh ˆ mac e,CHI ˆ khtuaconEU ´ ma ˛
. hua ˆe -d ˛ sai.onphtheoıQu´ .u-t´ ha ˆ mai,om
Cung -dˆ mong ˆ tray
˛
che ˛´ no ` mai
˛
moi e.Nh ˛´ xo ˛Thua ˆe-Mˆ Tran, ˛u ˛ong-Huˆe,-Dˆ ngoi ˛u ˛` choi . khiu ´ vsauo ˆ Te oa-Sen.-Dˆ luyloem . ten . quen,choapNg` Bquaay ˘ lac ˜ manh ˛theno -d ˛ngua ˛u ˛oi.Gi ˛˜ lu ` dong ˛u ˛` thong ˆ
˛
thoae ˛u ˛oi,Thˆ che ˆ me . thac ˆ ctae ˛u ˛` loi ` ngam ˛o.Miˆen -d ˛ chua ´ khung ˆ
˛
o -dˆ ben ˛o,Cˆ thong ` trhaianh
˛
sbane ˛o -dˆ cen ung.L` ngam ˛u ˛` hoi ˛˜ thuu
˛
hı ˛˜ chung,uuNg` msauay ˛oi -d . trang ` phung ` cung ˛
. nguu oi.THI:
C . lan ˛` doi . ban
˛
cao ´ conac oi,Khˆ
˛
ho .anh -d ˛` chthanung . miu . hot ˆoi,lTrong ´ luc . Thınhtr`o ˆ Than, ´ tranh ˛
.o,
Gi ˛˜ bu ˆ cen ong-qu
˛
a -d . ngcaoang oi.Cung -dem -do -D ˛´ Thuc anh-Ho` cang ´ mchoo .ot
b` trai ˛u ˛ong-thiˆ nhen ˛vu ˆay:Th` tanh ˆ Tram ˛` Phoi, . chat ˛´ tri,ungHo˘ mkhaiang ˆoi -d . kao . kip y -diˆ
˛cem ong.
B
˛
dao ˆ skinhan ´ rchoam ong,H .o -do` chan ´ khung ˆ
˛
kho˛
voi ` trong ˆ ai.anChi ˆ geu ˛u ˛ thong ˘ cang
˛Phanh .at--Dai,
csanyQui ˜ bung . chgiaie ˛
. huc ˆau.Ph ˛u ˛ mdanhong ˆoi -d . bao ˆ len au,
dHuy ˛u ˛ Tiong ˆ ben ´ ngut
˛
ho ˆ dau . ray an.Hu` cmaiynh ˛ khuyua ˆ net ˛gio ang,
mthaoThanh ` vui . thoi . lat ˘ Tiıkh´an en.-Dˆ ginamong ´ quo . cat ˛ thiua ˆen,H . ngo ˛u ˛` loi ˛u ˛ thiong . miquaen ˆ Len oi-Am.Tr . cong ˆ chau ´ gianh ´ tloao ˆam,
ıtB´ -d` biang ˆ
˛
en ´ chai ˛´ lo ˆ lam
˛
vui o.M . lon ` mong ˆan ´ lac ˆ can o,
ınhK` -d` nituang . lem anh -d` lang ˛
. danh.oiNg ˛˜ ngu ˆ mon . thac ˆ che ˛´ tranh,oHˆ tong ˆ tam ˛` thiu . phen ˛u ˛´ doc ` nganh ` sau.ayV` gcaoang . lap ˛ cua ` cao,angNhˆ tian ˆ csauen ˜ Thiung en-Tao -dˆ lai.e-D˘ sang ˛ hon .a -d
˛
manh ˛
. nua ai,cınhTr` au -d . lai ˆ Phe .at--D` chai ˛´ minh.ung
tınhB` ˆ thiam . ıch´en - ninh,dinhYˆ len ` hong . hoi ˛uu -d˘ ınhtr`ang -d . do an. (2)
B ˛˜ mua ` mung . thot ´ nang ˘ Mam . (18-6-ınau-Th`Ng1928), ` ghai ´ te . chai ` (Kim-Cangua -Dˆe-Thien -Dˆe-
ıch),Th´ -dem -d´ co ´ co ˆ cau ˛to . chai ua. -D ˛´ ıch-CaTh´ucNh ˛ cu-Lai ´ bhaichoo ` nhthiai ˛vu ˆay:
L66 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 67THANHTAMMINHEU
NH
˛
NgkimU .oc--Dˆ nge ˛
. tru ˆ gian,anvLAI ˜ phang ` chano ´ hung .oi -doan,
TH´ lICH ´ by ˆo- -dˆ khuye ˆ tren ˛u ˛
. coc
˛
anh,hCA ˆoi -D .ai--D . diao . hec ˆ hoan.an...
PhhayCHO . giat ´ kup
˛
te ˆ nguyam ˆen,H ˆ thO
˛
mıth`thuuy ˛´ goi . duyap en,diVINH . ceu ˛ thiua ˆ ven ˛` phua
˛
nguyı .en,QU´ thiI ˆ then ˆ that . kap
˛
hy ˆ nguyoi en.B ˛˜ mua ˆ thbaong ´ nang ˘ c(20-6-1928)am ˆ tau .ai
n´ Bui ` ca-Khen o -D ˛uc ˆ
˛
An-Nguy . Thiet ˆen-S ˛ bhaichou ainhthi ˛vu ˆay:CHI ˆ banEU ´ ta ´ canh
˛
lai ` manh,ongQU´ cI
˛
tiu ˆ giaen -d˜ sa ˘ dan anh,PH
˛
U
˛
. tiONG . trchoen ` non ˆ den . lao y,hoHUY ` cang ˛Phua . mat ˛´ loi ` nhanh.a
mthaoTHANH ui -D .ao ˆ tmenau ˛oi,-D ˆ hıch´ONG ˆ bquaau . giat ´ thanh,oH . tO ˆong -D ˛u ˛ong-T˘ Khquaang ˛uu-Lanh,HU ` luYNH on -d ˛ua -d´ von . met ˆ xanh.ay
...CHI ˆ minhEU -D . lao ´ dy ˘ ngat ˛u ˛` moi e,H ˆ hONG .oc -d` xang ˛ khua ´ la . von ˆe,K` chINH ˆ ngtheoong ˛u ˛oi -dang -D .ao--D ˛uc,M . lON ˛` khuoi ˆ ke . tiich ˆ chkheneng e.NG
˛
˜ ngU ˆ btheoon ˛
. thuc ˆ tray ` bo .an,V ` thiANG . let ˛ lua ` to ´ chanh ˘
˛
ghang e.NH ˜ huAN . ce ˆ ngau ˛u ˛` toi ˛u ˛ chong
˛
dı ˆan,QUI -d ˛ sua ˜ nı ˛˜ quu a -d` khang e.
- lduDi . trich en -Dˆe-Thien, -Dˆ rxongıche-Th´ ˆoiNg` bai ` tren ˛vo ˆe. -Dˆ men ˜ phan ´ Ngep ` lai ` viam . lec . vai a
cung -d ˛u ˛
.oc ˛So ai-G` nhon ˛tru ˛u ˛oc.Chuyˆen - du-ldi . nich ` cay o ˆ Bong ui-ha-Thanh
con ˆ Hong .oi--Dˆ Huyong - chtheodi ˛oi. ˆ kOng ˆ
˛
le . rai ˘ang:nhˆ ban ` Thai anh-Ngˆ con
˛
ua ˆ Thong anh-Hoang -diˆ
˛
emmdanh ˆ vay . du-li . cich, ´ vo . hi
˛Ngoi ` "Saoai ˆ Thong anh-
Ho` mang ` da am -diˆ
˛
tem ˆ Ngen ` vai, . Thi anh-Ho` lang athˆ mcoian .ot -d.ia-ph ˛u ˛ mong ` Nga". ` cai ˛u ˛` boi
˛
"Cao: oivˆ khınho-h` ˆ phong ˆ can ˆap-b ˛
. cuc, ´ chemac ˛ hiua ˆ
˛
cheu ˆomˆau-nhi .em -dau."
Ghi-chu:Tri(1) ˆ lam ` Quan-Pha
˛
Ngu o-van-Chieu.B(2) ˆ con au -dˆ vau ` chaia ˆ chau ´ lot ` Tha anh-Ho` bang
˛
hao .oyınhb` ˆ cen; ` mon ˆ chay ˛u ˛mo ˆay -dˆ cau ˆ lkiaau ` ta ˆ cen ´ ın-t´ac -dˆoQuan-Phtheo
˛
Ngu o-van-Chieu - du-ldi .ich.lDu . Lich .uc-T
˛
ınh.Hi . khnayen ˆ caiong ` nhon ˛´ vo ` nao ˘ nam ao
nh ˛ biung ˆ ret ˜ cusauo . du-loc . Trich a-L ˛ con ` haionchuyˆen - ndi ˛˜ Chuyua. ˆ then ˛´ nhu ˛ut - Gdi o-Cˆ M-ong y-
B-Tho ˆ chuyv...v.en-Tre ˆ then ˛´ Cınh`u ˆan-Th ˛ S-o oc-Tr˘ B-ang .ac-Liˆ Chuyeu. ˆen - ndi ` cay o ˆ Bong ` Ta ˛Huu ynh
B- ` NgHaia ˛˜ C-u ˆ Ko y ´ -Ut ˆ Bong ` Ha .oi--Dˆ -Huyong-dˆ Ngong ˛ Bung. ` Ta ˛Huu ` kynh ˆ
˛
xee: - chdang . Ngay aibiˆ
˛
ngeu ˛` xuung, ˆ Ngxeong ` lai ˆ ttrongay ´ craui ai -d.ia-b` nhan
˛
o -d . trat en -dˆ rcoixeau ˆ bioi ˆ ven ` sao ˆ
˛
nho
˛
ro ˆoi -din ˛˜ Bua. ` Ta ˛hu
˛
saooi - hdi ˆ tap ˆ quap ´ Nga, ` nai ´ "Roi
˛
aithuˆ roc ˆoi - chdi ˛´ co on ˛lo ` nıg`am ˛˜ (1)ua".
Ghi-chu:Ng(1) ` nai ´ "oi - lduDi . lich a - rdi
˛
thuai ˆoc".Du-L. Trich a-L ˛ lon ˆ than ˛´ 2.uLˆ cuoi ˆ noi ˘ Ng1931,am ` mai . nhiet ˆ neu, ˆ xinen
phep ˛nho ` da ˛u ˛˜ bong .inh.
L68 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 69THANHTAMMINHEU
ngQua ` Ng1932,Mars30ay ai - ndi ´ Trui a-L ˛onva y -d. binh
˛
xo ´ nac ˛oi -d´ no, ˆ khen ˆ muong ˆ von ˆ Ce. ac -d .e-t ˛ htheou ˆ Ngau ` hai ˆ set ˛´ khuc ˆ
˛
an-kho
˛
Ngan ` mai ˛´ choi .iuvˆe.
B . van ˆ Nge ` ghai ´ Ce ˆan-Th ˛vo ` ngao ` may ` 5ungth´ v3ang a ˛luo on -d´ tchoo ˛´ ngoi ` liay ˆeu- -d . lao ` nga ` 13ayth´ Nh3ang ˆ Tham ˆ (18-4-1932).an
Ce) ´ Ngach ` hai ` ı.anh-tr`C´ ctuach
˛
Ngua ` thiai . let ` ha ˆ set ˛´ khuc ˆ
˛
o-h .anh.Ngai - ldi ` viam . buhaiec ˆ
˛
hoi, ˆ giet ˛` lo ` viam . naikhiec, ˆay-dˆ ngeu ˛ nghoi
˛
Ngıth`ı ` lai . cloai ´ kiung ˆ ven ` ca ong-phu,vıv` . may ` Nga ` khai ˆ cong ´ ngo ` giay ˛` ro
˛
anh.M .ot -diˆ leu . la ` Nga ` chhayıt´ai . niu ˘ cam, ˛´ ngu ˆoi
r` rong ˜ na ˘ nam ` nsangay ˘ ngkia,am
˛
cu ˜ ngung ˆ moi ang
˛
tchou, ˛´ likhioi ˆeu- -d . cıth`ao ˜ cung ` ngon ˆoi.Cu . soc ˆ cong
˛
Ngua ` giai-trongai -do . nan ` cay ophˆ ı-b´an ˆ
˛
San. ˆ ngo ˛u ˛` hımt`oi .oc -D . Vao ˆ co-Vi ˜ khung a-dˆ nhong ˛ Ngung ` lai ˛
. vua ` cha
˛
cı ´ vo ` chbaai . nguc ˛u ˛oi -d .e-t ˛ ch(1)u anh-th ˛´ thuc ˆ (Tioi ˆ ven-Giang ` Ha . bau-Giang), ˛oi
vitheoıv` . htuec ` canh
˛
Ngua ` rai ˆ khat ´ Pho.
˛
cai ´ can-o-d
˛
vam ` ba ˆ lıch´en ˘ mam ˛oi -d ˛u ˛
. hıv`oc ˆ mue ˆ phtuon
˛
aitr ˛u ˛` tuyong-trai .et-d . luc .ap -d .ai-th .e -d .ai-nguy . ven ˛oi -D ˛ucTh ˛u ˛
.ong--Dˆ Che. ˛` nung ` Thao ˛u ˛
.ong--Dˆ phchoe ´ Ngep aim ˛´ choi
˛
ı -D . Hcho.ao ˆ phıth`tue
˛
cai ´ chgano . khiu
˛
ıv`"ao,hˆ ve ˆ khmao
˛
bao ˆ that anh -D .ai -D .ao".Ngai ˘ uan ˆ rong ˆ thanh-at -d . Ngam. ` nai oi:
"Mi ˆen ˘ bnoan . thıth`ung oi".Chˆ Ngo ai ˛kho ˆ chong ˛ dung . hchion ˆ miet, ˆen
s .ach-s˜ le a -d
˛
nhTrongu. ` ngoa, ` ngai ˆ thoi ˛` chra,o˛
cı ´ vo aic´ ghai ˆ nge ˆ vtu,oi ` cai ´ ghai ˆ nge ˆ ngoi
˛
vu ` ba an ˘ can ˛om,-d ˛ son ˛ mıt´o ´ von . thay oi.
˛
nhO ` via, .ec ˘ man . Ngac, ` dai ung -dˆ bo ˆ vo
˛
ainh ˛ cung ˜ sung .ach-se.
Trˆ ven ´ tach ˛u ˛` tong . cai ˘ lan ˆ mau ` Nga ` tai .am ˛oSai-G` Ngon ` cai ´ bio ˆ men ˆ bay ` khuythiai ˆen -d . nhao ˛uvˆay:
Khuyˆ quen ˆ han .oc -d . mao . tham,acV . san ˛
. vu ˆ to am -d . hiao .ep -dˆau,Vˆ to ˆ tham
˛
thuy ˆ
˛
ve ˆ to am -d .ao,Thˆ
˛
e -d˘ vac ˆ to am -d . dao ˜ ha ˛uu....
H .oc -D . tiao ˆ thtuen ˛´ tuc ˛
. tu am,T ˛
. tu ˆ tham ˆ xam ˛´ tu ˆ tnanoi ˆam,Nh ˛u ˛
. hoc ˛u ˛` ton ˆam -d . vao ˆ to ˆ xam ˛u,Ph ˛u ˛ ngong . pho ` tam ˆ tam ˛´ Phuc . tat am.
...Ph . tat . Linh-Sai ˛ mon . viac ˆ cen ˆau,Linh-S ˛ chon
˛
tı . nhai ˛˜ tu am -dˆau,Nh ˛ nhon ˛ hon ˛˜ cuu ´ Linh-sa ˛ thon ap,H´ hao ˛u ˛´ Linh-Song ˛ thon ˆ hap . tu.a
lTheo ˛oi ong -Dˆoc-Ph
˛
Su ˛
. nu ´ moi, . hot om ongS ˛
. vu a ˆ Nguyong ˆen-thanh-Diˆ leu . thai ˘ Ngam ` lai, ˆ hen ˆetnˆ lthangac . hngheai ˛ mroioi ˆ quay ˆ trat ´ trot ´ Haiot. ongqu` vay ˆ ve ` maia -d´ Ngon ` tai . sai ˛co ´ go . han
˛
Ngoi. aikhˆ nong ´ choi,
˛
cı ˛u ˛` thoi oi. -Diˆ neu ay -d ˛u ˛
.oc ˆ Cai-Tong ˆ
˛
ongTr ˛u ˛ong-vinh-Qui ˛Xo om-G` xa ac-nh . sauıv`an, -d´ vo aihˆ Ngom ` cai o -dˆ nhen a ˆ chQuiong ˛ Coi. . Cai-Tu ˆ
˛
cong onghe ˆ Song ˛
. nu ´ troi ˛u ˛´ noc ˆ men ˛´ hoi
˛
Ngoi ` Ngai. ` dai ˛o aocho ˆ Cai-Tong ˆ
˛
thcoiong ˆ bay ˆ nam ´ cat
˛
la ˛ung. ˆ QuiOngkh´ thıv`oc ˛u ˛ Ngong ` lai ˘ mam, ˛´ hoi
˛
loi ´ Ngy-do. ` mai ˛´ noi oir ˘ "Tang: ˆ khoi ˆ muong ˆ nchoon o - condi -d ˛u ˛ong -donh ˛ nung ´ lo . dai . tuc oi - ndi ˆ ten ˆ moi ˛oi -d´ nanh ´ roi.100o
L70 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 71THANHTAMMINHEU
hAnh
˛
toi ˆ moi ˛oi -d ˛ chxemanhua ˛o -d ˛` nung ´ aichooibi ˆet".
Nh˘ lam ´ chuc ´ tung ˆ voi ˆ tho am ˆ Cai-Tong ˆ
˛
onglQui . cai ´ luo on ong -Dˆoc-Ph
˛
u ˛o -d´ Nh(1959).o ˘ lac . cai auchuy . xen ˛ua, ˆ Song ˛
. mu ˛´ noi oi:" ˆ lOng ` ma . ngot ˛u ˛` hoi ˆ set ˛´ duc e-d . muat: ˆ hon
˛
oitchoıg` . tan ˛u ˛` cong ˜ chung
˛
cı ˛u ˛` choi ˛´ kho ˆ hong ˆ ne ´ roi o".Ng` dai . thay ˛` pho ˛u ˛
. vong ` ca ´ kiung ˆ mtheoen .otc´ giach
˛
an-d. chi ˘
˛
chang . biu ` nhiay ˆ chuyeu .en.NgKhi ` khaiai -D . cao, ´ thach ˛` pho ˛u ˛
. vong ` ca ungki ˆ len ` Ngıth`saoam ` cai ˜ giung ˛˜ nhyu ˛vu . choay -dˆencuˆ coi ` Ngung. ` dai . cay ung -d . moc ˆ bay ` sauai -dˆ vay a
Ckinh
˛
am-
˛
Ung.B1. ` CAI
˛
UU-THIENC ˛uu-Thien -D .ai-Lang,Thˆ bphian . y,achNh ˛
.ut-Nguy . chiet ˆ dieu .eu,Can-khˆ hoon ´ ı,tr`atHuynh-Lao, -D ˛on-Ng ˛u ˛on,Gi ˛˜ niu . hiem . nghi,epNg˜ Thu ˆ van . the
˛
u,B´ That ´ hanh . ı,tr`oV . Than ˆ phan ´ trio .eu,B´ trut . van ˆ ı,tr`anC ˛ Thiuu ˆ hkhaien oa,V . chan ˛u ˛ong -dˆ vi,ongNg ˛u ˛on-Ho` Thang ˛u ˛
.ong- -dˆe,V . khat ˆ
˛
ve, . ı,tr`atNgˆ pho . Tiung en-h .ac, -Dˆong-t ˛u,Cˆ cap ˆ nhap ˛luu . lat .inh.
B2. ` NHAI . CHUY AU
Nh . chuy ˆ Chau ˛on-v˜ du,duoChiˆ nghminheu ˜ lıa ´ ly . thac ` lu ˛u ˛ nong ang.Bˆ nhong-Lai ˛´ giut ´ nhang ˛´ thut ang,Giao-lˆ he,
˛
oa-tao -d ˛on -d˘ hang . do an.T. triich ˆ gieu
˛
hoang an ˆ can ˆan,-D` ttrungan ´ kuc
˛
thınh ˆ can ˆ van ˜ lai.angH ˛u ˛ yong ˆ vien ˆ then ˆ Thiau en-Thai,Tien- ˆ cOng ˆ giap ´ vang an- -d` khinh.khinhaiPhiˆ phphongeu ˛u ˛ phong ˆ tinh,phiat-D˘ vang ˆ gian ´ va ˜ thdinhkinho ˆ thon anh.
dnguyNguy ˛u ˛˜ vong . danh,thinhatMau - phınhd` ˛u ˛oc ˆ nhthicanhcaam an.Lien -d` qulanao ˆ nhe ˛ut -doan,K` tviy ˛ huu . cuoi . nhoc ` tthanhan an.T . minhminhai -d ˛´ tuc ˆ dan an,Ch
˛
ı ˛ thiıch´u . thtinhen ˆ quang.phonganB ˛ suu ˛ ton ˆ gioc ´ Tiang en -dan,Linh-c ˛ bquio ´ vut ˘ toan ` phan ´ thi.uTˆ tham ` manh . hiac ˆ
˛
hen ˆ vi,o-Diˆ
˛
chiquangen ˆ theu ˆ nhau ˛´ giıth`ut ´ linh.angThi ˆ tan ˆ che ´ minh,thanhung´ tiAch ˆ ttaieu ´ han . nhınht`o ˛ gian.on
dHuy ˛u ˛ Tiong ˆ ben ´ sut ˆ
˛
ho ang,T . khiap
˛
chınh
˛
traiı -d` dung.thunganLinh-S ˛ Ton ˛u-Ph
˛
Tiu en-Cung,Tiˆ dieu ˆ ngoeu . can
˛
canh ˆ hchungam ` cang u.-D . chong ˆ cau ´ tuc ˛ nhuu ` du,anTruyˆ ben ˆ hoi .oi ˆ
˛
thiam ˆ vithuen en -dao.B` thsaa ˆ gie ˛oi -d` giao,amD ˛u ˛ thchiong
˛
suy ´ quai
˛
dicaoan . huyeu ˆen.Tˆ viquangay ˆ then ˆ Cau ˛uu-Thien,
L72 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 73THANHTAMMINHEU
khDinh e -d . khong ˆ
˛
truyphongau ˆ thien ˆ hen ˛u ˛ong.Bˆ khuyong-Lai ˆ het . thphia ˛u ˛ong,S ˛on -dˆ tau ` bong ´ nhia ˆ phep ˛u ˛ maong -d˘ang.V˜ vuo -d . loc . nhiap -dang,
mKim ˆ ton ˆo ˛´ giung ´ thang ˘ Tiang en -dan.´ tiAn ˆ cxaen ´ hohuyai ang,Ng .oc-l ˆ cau ˆ giap ´ nhang ˛´ but ` Lian en-Hoa.Viˆ hkhaien . cuoi . Tioc en-gia,Tiˆ thieu ˆ heu ´ nhoa ˛
. mut ˜ tcay ˛u ˛ phong ung.H . thıqu`anh ˆ
˛
the . phuc ` dung,uLiˆ hen ` da ˛u ˛
. thoc .ach -diˆ
˛
phlinhtrungem u.Tˆ tham ` vianh ˆ then ˆ u,thanhau-D ˛on - hınhd` ˛˜ cuu
˛
thiam ˆ nhthanhthuen an.Hˆ nhiot ˆ ven ˜ ho ´ huoa ` quang,ynhTr ˛u ˛` tong ˛u ˛ tong ˛u ˛´ Tuc ˛u-H` lang ˆ phan o.Lan--D` thai . thach ˆat - ınh-HD` ˆo,Thai-s ˛ Bon, ˘ac--Dˆ
˛
au -diˆ
˛
men ˆ do ˜ ku y.H` nguythua . let . vo ˆ ı,tr`anKim-t ˛u ˛ Ngong, .oc-l . Te, ˛u-vi -d ˛u ˛ong -dˆong.Ph´ Tithiu ˆ ben ´ thut ˆ than ong,Ph . cu ˛ho
˛
coa ˆ Tiap en- ˆ klaiOng y.Tˆ tham anh -d .e-t ˛ y,quiu-D` phtrungan ˛u ˛oc ˆ mimythanham ˆ tren ˛u ˛ong.
B3. AI -D . (NgAI-LA .oc-Ho` Bang ˛uu-Cao)-D . Thiai-La en--Dˆe,Thai-C ˛
. Thuc anh-Hoang.H´ doa . quuc ˆ sanh,anThˆ ngong ˛
. vu . van .at.Di .eu-di . Hneu ynh-Kim-Khuy ˆet,
BNguy-nguy .ach-Ng .oc-Kinh,Nh ˛u ˛
. thioc . nhet ˛u ˛
. hoc ˛u,
Bˆ ngat ˆ mnhion . tuyac en -d . hai oa.Th. khi ˆ thong . si ˘ac,Vˆ dnhio-vi . sich ˛quu ˆ linh.anTh ˛` thoi ˛` lua . long,uc
hDu ` banh ˆ tat ˛uc.phıKh´ ˆ tan ˛´ tu ˛u ˛
.ong,Qu
˛
truyang ˆ ven ˆ bio en.Ki ˆ kien . minh,caoenV . loan . thiai .en ´ tac ˆ kiat ˆen.Huyˆ phen . quam
˛ang -d .ai,
Nh ˛´ tout ´ han . phoa ˛u ˛´ loc . phap an,Th ˛u ˛
. chong ˛u ˛ thtamong . lap . thiuc en,thiTam ˆ then ˆ gie ai,
H .a ˆ thoc ˆ that . nhap .i -d.ia,T ˛u -d . bai . cho au.Tiˆ thien ˆ hen . thiau en,T. dinh .uc -D .ai-T ˛u-Ph .u.Cˆ
˛
ngo ˛u ˛˜ ngkimong, ˛u ˛ong,Phˆ
˛
to ˆ te ˆ
˛
phong ´ tap ong.N˜ Nhai ˛
. Nguyut, . thTinhet, ˆ quchian an,ThVi ´ Thanh, ˆ Tian, ˆ Phen, . chchiat
˛
u.Tr . tam . chich ˛on -d .ao,Khˆ moi . tich ˆ nghion em.Bi ˆ hen ´ voa ˆ co ung,L˜ truyu ˆ ben ˛ dkinhuu ˜ giı ´ thac ˆe,
moaiLinh . trac ˘ac,Th ˛u ˛` ththiong ˆ gian ´ dao ˜ lı ˛
. sanh.oiHˆ hoai,ong ˆ tong ˛u,Vˆ co ˛
. vuc ˆ tho ˛u ˛
.ong.-D .ai-Thanh, -D .ai-Nguy .en, -D .ai-T .ao, -D .ai-Bi,Huyˆ Cao-Thkhungen ˛u ˛
.ong--Dˆe,
L74 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 75THANHTAMMINHEU
Ng .oc-Ho` phıcht´ang ˛u ˛´ hoc ˛
. tuu .oi -D .ai-Thien-Ton.D4. ˆ BANG ONG
tHoa ˛u ˛noi ˘ sam ˘ sac, ˘ thiac ˆ nhien en,-Dˆ cau ´ dxinui ˆ lang ˆ ke
˛
thiınh ˆen,C
˛
am -D ˛´ Cao-uc -D` lai ong -do´ tai ˛u ˛ong,T ˛` cbiu ˛´ thuu ˆ xue ˆong -d` Tian en.
D5. ˆ RANG
˛
U
˛
. BOU ˆO--DAOBˆo- -d` gicamao ´ ta ˛ Tuu ay-ph ˛u ˛ong,B
˛
tra
˛
trcungan ˆ man ˜ vy . hi ˛u ˛ong,-D .e-t ˛thu ` tanh ˆ kiam ˆ phen . hiung ˆen,Cao--D` lhoanai . kiac ˆ ttrinhet ˛u ˛ong.
D6. ˆ RANG
˛
U
˛
. TROU ˘ANGT ˛ vuu . hi ˛u ˛ hong ˆ te ˛ vuu . hi ˛u ˛ong,Khˆau -dˆ hicungau ˆ chen ˛u ˛´ hoc ˆ tro ˛u ˛ong,Cao--D` hai ˛´ cung
˛
nhanh ` nhquanan a,-D . te ˛ trcungu ˆ man ˜ vy . hi ˛u ˛ong.
D7. ˆ TRANG A-Dong--D . trthanho ` ma ˜ vy . hi ˛u ˛ong,Khˆau -dˆ hicungau ˆ chen ˛u ˛´ hoc ˆ tro ˛u ˛ong,Cao--D` hai ˛´ cung
˛
nhanh ` nhquanan a,-D . te ˛ trcungu ˆ man ˜ vy . hi ˛u ˛ong.
B8. ` CAI ˆ TIAU ENTr ˛` coi ` son ˆ biong ˆ
˛
en -dˆ ceu on,Kh˘ cxemap ˜ doi ˛u ˛´ noi ´ nonui -d ˛u ˛
. nhuom ˆan.titrongThanh-minh ˆ vet ˛u ˛` xuon an,
Ph . chung ˆ hau . mac ´ gua ` ra ˛` gung ´ reo.ay-D ˛u ˛ong - trdi ˆ nen ´ dui ˛u ˛oi -deo,L . thcaoımt`an ˆap
˛
trai ` cheo ˆ gai.ongPh . lan ` thconam
˛
hao ´ na ai,Bi ˆ phet ˛u ˛ Tiong ˆ Phen, . Bat, ˆ mong-Lai ` ım.t`a
xquaXem ´ let . cai ˆ
˛
o-kim,
M . bot ˆ Trau ˛oi, -Dˆ thanh-liat ˆ mınch´em ˛u ˛oi.V` ngtrauang . chuoc ˆ cot ` tang ˛u ˛oi,Bˆ len ` Phtheoong . ngchoat ˛u ˛` xoi ´ suy.etThˆ Tian, ˆ ven ˆ chon ˘
˛
chi,xaangC´ lo ` triong ˆ ngem ˛u ˛˜ nhong ˛´ giıth`ut ´ linh.ang
B9. ` MAI
˛
` TIUNG ˆ (ThEN uc-C ˛o)M ˛` xichithayung ˆ net ˆ moi ˛ung,H` chiquangao ˆ dieu . ngeu ` tan ˛` khung ˆ trung.onH . khbayreoac ˘ dap . cao ung,Can-khˆ thon ˆe-gi´ cai ˜ mchungung . bot ˆau.Mˆ thon-sanh ` kanh
˛
chınh ˛
. huc ˆau,T ˛ truu ` quhoaa
˛
ma ˛` cung ˆ Tiau en-Ong.thNhang ˛ tom ˆoc -dˆ not ˛
. nuc ˆong,-D` len ` ngoa . lon ˛ tua ˛
. ro ˆ chphunong au.B10. ` TAI ˆ TIONG EN
Tien- ˆ chOng ˘
˛
nang . xuai ˆ mong ˆ xanh,ayxıV` ´ chot ung-sanh ´ chy ˘
˛
lang anh,Chˆ bap ´ lut ˆ cen ˛ phtuao
˛
giai ˛u,Mˆ con-sanh
˛
tam . ba ´ Tam-Thanh.aiNg* ` lai .ap -D . traao ˛` lu ˆe-ph .uc -dˆ cen ´ sach ˘ap -d .at
th ˛` co ´ mung, ˆ moi ˆoi -dˆeu -d˜ pha ˆ xan-minh, ac- -d. hinh ˆet.Ngai -d˜ na ´ hoi ˆ coi ` tisanhon ˆ men . vioi . tec ˛` trongu -dˆenngoai -dˆ bieu ˆ ven ` Thiao en-Th ˛ bo, ˆ bat-di ˆat-d.ich.Nh ˛˜ lung ˛` coi
˛
Ngua ` gai, ˛u ˛ mong ˆ cau
˛
Ngua ` ckhiai ` ton .aiti ˆ phen u-h ˛
. vop ˛´ gioi ao-l´ cy
˛
Ngua ai.NgKhi* ` gai ˆ qui-lian ˆ ceu ` "mghion ˆ lay ˛oi
kim-th . lach" ˛ luu . cchoai ac -d .e-t ˛u.R* ˆ qui-vkhisauoi . Ngi, ` cai ` xuon ˆ cong ˛bo ˘at
bu . moc ˆ ngay ˛u ˛oi -d .e-t ˛cu ˆ nhap ˛´ (Phut u-Lˆ S-am ai-G` -onCh ˛
.o-L ˛´ phon)
˛
lai . thap .e-nguy . len . cai, ˛´ rung ˘ han ˛ phon,
˛
aigi ˛˜ qui-cyu
˛
cu
˛
Ngua ai -dˆ
˛
le .ai.
L76 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 77THANHTAMMINHEU
Ng` nai ´ "Coi: ´ xai ´ phac ` lhayam ` pham ´ lach ˘am,chhay ˆe-bi ˆ canh-cen
˛
thıv`ai, ˆ ne ˆ mtuen ˜ kian ˆ khep ongth` Canh. ˛´ giu ˛˜ cyu ´ kiai ˆ
˛
dtueu ˆot -d´ mo ` ha ` lanh ` tra ung".V` ta ˛` nu ˘ Ngv...v.1939-1938-1937am ai -dˆeu
nh˘ac - nhdi ˘ lac .ai ˛o -D` Chian ˆ Ceu-Minh ˆan-Th ˛ Tro, ˛u ˛oc-Tiˆ Tet ang-Th ˛o, -D` nhan a -d . Truyao . cen, ˜ khung ongngo` viai . khuyec ˆ phen
˛
giai ˛˜ cquiyu
˛
u.Ghi-chu:
V(1) ˆ Ngsaue ` nai ´ voi ˛oi ˆ Tong ´ Tram .ong -d` Chan ˛
.o-L ˛on"Mˆ ngay ˛u ˛oi -d .e-t ˛mu ` Tha ˆ lay ˛
.ua -d´ lo ` nha ˛˜ ngung ˛u ˛oi -d .ai-canınh-nguyt` . xuen ˆ thong ˆ le ` cam ong-qu
˛
Ththeoa ˆ truyay ˆen-D .ao".
Lf) ´ cuc ` sanh-tion ˆ Ngen, ` giai ang-c ˛lo ˆan -dˆautien.
Quan-PhTuy
˛
tu-hu ` khanh ˆ
˛
o-h . nhanh ˛ungNg` rai ˆ tvuianat ˛
.u-to . ctrongai
˛
thanh-banh ˆ Ngıv`an, ai-d˜ tha anh -D . tao . thai ˆ Xue. ˆ that ˆ van ˆ gian-du ang-c ˛o -doin ˛nhoi ˛nhu ˛˜ viung . sauec -day:
N˘ Canh-Ngam ˜ nh(1930)u ˘ ngam ` may ungn˘ tham ´ 3ang ˛o -D` Hian . Cep-Minh ai-Khˆ Ce ˆan-Th ˛o,ch ˛ hu-nho . cnhauoi ` Trung ˛` Phoi . vat ` pha ` Lo-loan. uc ˆaynh˘ giam ˛` Ngo . Quan-Pho,
˛
u -d ˛u ˛ ngong ˆ toi, .inh ˛o -d ˛onph` cong
˛
Ngua ai ˛so ˆ 110o -d ˛u ˛` SBonnardong ai-G` tron enl ˆ Ng3,au ` xuai ˆ that ˆan - ddi . chao ˛voi ˛oi -D ˛´ Vuc an-Trung-T ˛u -D .ai-Tiˆ quaNgangen. -D` Hian . thep-Minh ˆ chay ˛u-
thnho ` vitrongınhk´anh . cec ´ kiung ˆ ven ` ca ´ ngo ˛u ˛` nhoi ˘ac-dˆ Ngen ` nai ˆ Ngen ` vai a -D ˛´ Vuc an-Trung-T ˛giu ang- -diˆ
˛en
bchungcho ` nhthiai ˛sau:uXuˆ phgiaoan ˛u ˛ phong ˆ hat . pha ` nhiung en,Ngo . can ˆ
˛
Vam ˆ than-Trung .ach- -d . tiong ˆen,Vo-Tr . hou ˘ thkhaiang ` gianh ´ cac ˆo,
-Dˆ long ˛u ˛ong -d . mao ˜ nghiy . hoep ` duyang en.Th` tanh ˆ tham
˛
lu ˆ CHIsanhe EU -D.IA,L .ac ´ nhquangy ˛ von .an -d . thiat en,
hMinh ´ thdioa ˆ trian ˆ phem ˆ
˛
cho ung,hlinhAnh ` vam . cinh ˆ
˛
truykimo ˆen.bTrong ` cthiai ´ to ˆ cen
˛ua -D ˛´ Vuc an-Trung-T ˛u
v` ta ˆ Ngen ` "CHIai EU -D. lıv`IA" ´ sanh-tiuc ˆ Ngen ai -d ˛u ˛
.ocnhiˆ ngeu ˛u ˛` thoi ˆ tan . hidanhchoang .eu ˆ cıv`ay ´ bai .ungl ˛´ con
˛
Ngua ` cSauai. ´ ngo ˛u ˛` hoi
˛
loi . Ngai, ` xai ac-nh .an -dol` sa ˛
. thu .at.B` kthiai
˛y-ni . trem en -day -d ˛u ˛
. coc ac -d .e-t ˛Ngu aih . thuoc . loc ` vong ` ta ˛` Ngkhiu ` liai ˆ teu ˛´ thnayoi ˛u ˛ongnam -dˆ ngen ` may ` th5ung ´ l3ang ` la . lap ˆ ke
˛
y-ni . Ngem aihiˆ
˛
en -D . tao . thai ˆ me ` Ngkhia ` cai ` ton . tiai ˆ Ngen ` cai ong-nh .an.
Ng` cai ˜ cung ´ gio ´ cang ˛o -D` Phan u-Lˆ vam ` choab` sauai -day:
-D` Phan u-Lˆ th13am ´ Giang ˆ neng ˘ Nham am-thˆ (18-2-1932).an
THIEN-M . TIANG EN- ˆ NGONG, O-MINH-CHIEU
BAI:Ngh˜ cuı . thoc ˆ me ` bua ˆ thchoon ˆeHiˆ
˛
Titheoen ˆ then ˆ me ˛´ loi . ka yTiNon ˆ sen ˛´ Lom ˜ hao ˆ quioi
D ˛
. nung ˆen -D .ai -D . trao ˛u ˛` lthiong ˛
. tua ai,mMay ˘ kan
˛
le anh -d ˛` nhbayoi
˛
ayS ˛´ hom ˆoi -dˆau, ´ cac
˛
thiai . ten ungLˆ mtheoan ˆoi -D . Trung-DungaoNgay -dˆ tem ˛´ tiu ˆ khet, ˆ mtrungon . bot ˆau.
Lsau ˜ sao ˜ tie ˆ (1)ep
L78 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 79THANHTAMMINHEU
Ghi-chu:vquikhiSau(1) . ri ˆ Ngoi ` cai ´ gio ´ cang ˛to .ai -D` Phan u-Lam
ng` th29ay ´ Nh3ang ˆ Tham ˆ m(3-5-1932)an ` tichoa ˆ bep ` nai ˆay.(Xem -do . Ngkhi"Sauan ` qui-liai ˆeu".)
Trg) ˛u ˛´ Ngkhioc ` liquiai ˆeu.Lˆoi -dˆ nau ˘ Ngıth`1931am ai -d˜ tua -d´ 11ung
n˘ Lam. uc -d´ Ngo ` khai ˛ soi ˛
. ıt´u ˘ uan ˆ long ˘ nam, ˆ cen angng` cay ang ˆ Tuyom. - mdau . dac ˆ chau ˛´ Ngo ` khai ˆ cong och´ buıg`ut ˆ hon ˆ Nget. ` cai ˛u ˛` voi ` na ´ choi ˘
˛
biaiang ˆet -d ˛u ˛
.occ˘ ban . cinh
˛
Ngua ` Ngai. ` lai . viai ˆ tret ˆ ven ´ tach ˛u ˛` cong aunˆ vay ` tha ˛u ˛` long .ap - ldi . lap . hoai ai:
Cao--Dai ˛´ hung ´ ltheooa ` chong ung-sanh.-Dˆ caio ´ bio ˆ cet ´ Cao-danhai -Dai?
-Dˆ cuen ˆ noi ˘ Ng1931,am ` mai . nhiet ˆ neu ˆ xinenphep ˛nho ` da ˛u ˛˜ bong . Khiinh. - Trdi a-L ˛ lon ˆ than ˛´ 2,uchuyˆ ven ˆ Nge ` ghai ´ Ce ˆan-Th ˛vo ` ngao ` may ` th5ung ang
Nh3 am-Thˆ C(10-4-1932).an ac -d .e-t ˛cu
˛
Ngua ` cai ´ co ˆauc ˛o -d . hang
˛
thoi ˘ cam ˘ ban . cinh
˛
Ngua ` chai, ˛´ co ` Ngon aich˘
˛
hang ˆ ne ´ thioi . set ˛
. ceo ac -d .e-t ˛ btheou . rin . lin ` tram ˆeng` giay ˛` Ngo ai. -D ˛uc -D .ai-T ˛u-Ph . cu ´ gio ang-c ˛do . nhay ˛uvˆay:
"X´ phac ` cam ˛tu . thai ˛xu ˛´ cu, ` linh-hon ˆ duondiˆ Ten ˛u-chˆ phau ˆ
˛
o-hoa".B ˛˜ th12ua ´ Nh3ang am-Than -D ˛´ Vuc an-X ˛u ˛ong
-Dˆe-Quˆ nhchoan ˛vu ˆay:rquiChung ˆ noi ˛
.o ˆ tiay ˆ dieu eu-D
˛
u -d ˛´ huc .ac -d ˛giua ˛˜ nhua . thiac ˆeuPh ˛´ phoi ˛´ goi ´ lsonot ˆ bınch´en ˛
.ucmiVui ˆ nhthanhen ˜ phiphongıtr´a eu.˛
CO ˆan-Th ˛Ngo ` khai ˆ chong .iu
˛nho ` haia ˆ Cet. ac-d .e-t ˛Ngu ` bai ` cen ˆ Ngchoat ` cai ´ camai ´ Chach ˆ thau anh
Cˆan-Th ˛ ng3o ` than ˛u ˛´ troc ˛u ˛´ Chioc ˆ Ngheu-Minh ıa--D.ia.Ng` dai . phay
˛
lai ` bam ˘ cang ˆ lay ˛
. lop a -d ˛ son ˛tho ˆ boi, ˛choi
˛
ıd` cung ´ cho ˛` mung . tuot ˆ nhan ˛
. lut, ` tam ˛tu ˆ khe ˆ ıg`ıch´ongl . tai ˆ kon ´ lTrongem. ´ cuc ˆ Ngamat ` tai .am ˛co ´ camai
˛
uaB` Ta ˛Huu ` kynh ˆ be en.
Nh ˛˜ ngung ay ˛Co ˆan-Th ˛co ´ nho ˛ung -diˆeu -d .ac-bi . sauet -day:
Ng* ` dai . day ` vung
˛
ai -dˆ
˛
che ´ nhep ˛˜ bung aiThanh-Gi´ dao . giay ˛˜ qui-cyu
˛
cu
˛
Ngua ` khaiai -D . kao ynba ay.
M . bıt´ot ` chthiai ´ trep ˆ ven
˛
cai ` gion ˛˜ lu . tai . nhai aBa -Dˆ Loc y ˛Tho
˛u--D ˛´ hiuc . gien ˛o.ngHai* ` tray ˛u ˛´ likhioc ˆeu- -d . Ngao ` kai ˆ Beu a
H .oi--Dˆ Thong ˛ dom . nhan ˛ vsauu ` pha
˛
truyai ˆ lngayen .ail ˛` coi
˛Ngua ai.
Tr- ˛u ˛oc -D` Chhayan ` phua
˛
lai ` tam ´ cam ´ bai ˆontr ˆ bong ˆ trong, ` vuon ˆ dong ` cıg`ai ung -d ˛u ˛
.oc -dˆ
˛
tre ˆ 8ongth ˛´ bu ˆ khong ´ Nnhau.ac ˆ ceu ´ vio ˆ cen
˛
quanhchungobˆ cıth`on ˜ phung
˛
phchoai ˆ khminh,an ong -d ˛u ˛
. loc .onm . bot ˆ mon ` thbahaia ˛´ bu ong.
B- ˆ chong ˛ trung ˆ Thien en-B` can ´ phıth`ung aich ˛ th3ung ˛´ bu: ˆ csen,ong ˆ tray ˛u ˛´ voc ` ca ˆ day ˛u ˛ong-li ˆeu,khˆ cong ´ do ˛u ˛ong-li ˆ dıth`eu ˛u ˛ thong ˛u ˛` cong ung -d ˛u ˛
. ıV`oc.la y -D . sao ˜ de ` ngung ` sau.ay
ch- ˛ trung ´ cai ˆ cay ˜ chung
˛
nı ˘ tham ˛´ mu ` tha oikhong -d ˛u ˛
. soc ´ bhayau
˛
nıv`ay, ˘ tham ˛u ˆ tay ˛u ˛
.ong-tr ˛ungngcho u-h` ctronganh ˛tho ˆ
˛
tınhm`e ˛´ luc a y -D .ao.L- a -D .ai- -d . Vao ˆ no-Vi en ´ Ngy ` muai ˆ bon
˛
aocmua ´ vai
˛
tro ´ bai ˆ khau ˆ gitreoo ˛˜ nhua ` ta ˛´ thoi ˘ nhangapc . cam ung -d ˛u ˛
. roc ˆ Nhoi. ˛ ltrongung uc ˆay ˆ Hong .oi--Dˆ vHuyong a ˆ Tong ˛Huu ` lynh . cxongmuaai ´ ghai ˆ the ˛o
L80 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 81THANHTAMMINHEU
ch ˛vo ˆ vo ` Thxina ˆ day . cay ´ sach ˘ap -d .at -d . thang ˛` choo-d´ Ngung. ` thai ˆ chay ˛vo ˆ lo ` ca o ´ buy ˆ ron ˆ Ngoi, ` nai ´ voi ˛oiB` Tha ˛ nsauom: ` say ˜ ce ´ co ˛ khon
˛
ao- -d
˛
vao ˆ vie . sec ˘ap -d .atThiˆ Ben ` (1).an
Gi ˛` To ´ ngy ` t13,ay . nhai a ˆ Tong ˛Huu ` cynh o-d` Ban. .ach-H .ac -Dˆong-T ˛ bu ´ riao ˆ reng ˘ang ˆ Tong ˛uHu` cynh ´ lo ˆ voi ˛´ Ngoi ` vai ` hia . Ngen ` cai on -d´ vmauo o
lxin ˆoi -dˆ
˛
Nge ` rquiai ˆ khıth`oi ´ xino -d ˛u ˛
. Loc. ˆ boi ˆ non amgi ˛` so ´ ıth`ang ˆ Tong ˛Huu ynh ´ khao an -d ˛u ˛` hoong ` vang ao
tngayıqu` . Thai
˛
ao-L ˛tru ˛u ˛´ moc ` van ˛` thua ˛ vua ˛` khua oclxin ˆ Ngoi ` Mai. . hot ˆ loi ˆ Ngau ` bai
˛
ao ˆ Tong ˛Huu ` raynhlsau ˆ xdaoconay ˘ chuat ˆoi. ˆ TOng ˛cu ˜ khung ˆ hiong ˆ
˛
eu ˆatgi´ ıg`ap - ldi ˆ chudaoconay ˆoi - ldem ˆ Ngen. ` biai ˆ
˛
Anheu:T ˛Huu ` lynh ˆ chudaoconay ˆoi -d´ cho . tat ˆ chodaoıt´oir ˆoi. ˆ TOng ˛hou
˛
sang ˛
. bo
˛
ldao,o . Ngay ` ththaxinai ˛´ vu, aNg` bai
˛
ao ˆ Tong ˛vu ˆe, ˆ Tong ˛mu ˛oi -d ˛´ dung . vay ´ dai ` rai ˆoivra ˆ (2)e.
l(Theo ˛` Boi ` Ta ˛Huu ` Ngıth`ynh ` biai ˆ nsauet ˆayˆ Tong ˛ lngheu ˛oi ˆ Phong ´ mıQu´an a -dˆ
˛
raTam-ThanhoiTam-Giao).
Khi ˆ Tong ˛ vrau ˆ Ngıth`e ` kai ˆ Beu ` Tha ˛ vom ` Ba aHu` lynh . nai ´ roi ˘ T"Anhang: ˛bu
˛
tao oi -di -dˆ Cay". ac -d .e-t ˛ nsauu ` may ˛´ bioi ˆ ret ˘ lang ˛` noi oi ´ trınk´y en -day ˛´ lung ˛oiThanh-Ngˆ ton . nhai a ˆ Tong ˛u.
Ghi-chu:Ng(1) ` tiai ˆ trtrien ˛u ˛´ nsauoc ˆ cay ´ kho
˛
ao -d
˛
vao ˆ se ˛. su ˛ua
Thien-Ban.Ng(2) ` biai ˆ tret ˛u ˛´ nsauoc ˆay ˆ Tong ˛Huu ` lngheynh ˛` theooi
ˆ Phong ´ sıQu´an ˛ bua
˛
thTam-Thanho ˛` Tam-Githeoo ´ cao
˛
uaˆ Phong ´ Nhı.Qu´an ˛o ˛ Bon . Hach . bac ´ ritinao eng ˆ Tong ˛uHu` vynh ˆ lo . lxinay ˆ Ngoi. ` ncho,thaai ˆ trsauen ˛lo .ai -d . tuang
th` chanh ´ quanh
˛
a.Lih) ˆeu- -d . trao ˆ Cen ˛ (Tiuu-Long-Giang ˆen-
Giang).Ng` thai ˛u ˛` nong ´ roi ˘ang: -D ˛uc -D .ai-T ˛u-Ph .u -da
-d. Ngchoinh ` bai
˛
xo ´ trac ˆ sen ˆ Cong ˛ nuu-long; ˆ men ˛´ coi ocau:
Gi ˛` no ` Thay ˆay -diˆ
˛
them ˆ cam ongNg` sconsauay ˜ ce ˛˜ Roi ˆ vong ˆ Nguye en.
S´ Ngraang ` nhai ˘ chac ˛` Bung ` Ta ˛Huu ` loynhd` cxeum . Ngchoo ` vai ˆ Te ˆ van-An, ` ca ˛´ nu ´ hooi ` cai ˆ sau ˛
.otr ˆ gie ˛` Bo. ` Ta ˛ku
˛trınh . Ngong ` lai ˘ nam ˆ muen ˆ don ˆ dan a
l ˛ Nguu ` lai . Thai. ˆ vay . Ngay ` biai ˆ
˛
meu ˛oi ˆ Hong .oi--DˆongTh ˛ vom o, ˆ Hong .oi--Dˆ khong an ´ bao ˛u ˛´ loc ˆ Then
˛
ao-l ˛lu .aiqu` try ˛u ˛´ Ngoc ` rai ˆ Ngoi ` dai . khchiay ˆ biong ˆ vet ` da ungti ˆ Pheng ´ khap ˆ long, ` mam ˆ bay ` la ´ mngheen ` kha onghiˆ
˛hıg`eu ˆ Chet.
˛
thı ˆay ˆ Hong .oi--Dˆ quong ` taykhoanhyv` cınhk´a ˆ
˛
vnghe,an ˆ vang ˆ dang, . da .a.-Dˆ khien ˆ Thong ˛ vom ˆe - vxedem ˆ co ´ Bac ` ba an
t´ xan ˆ Ngxao.on ` nai ´ "oi: - quanhDi -dˆ ray ˆ troi ˛lo . chai ˛okhong -di -dˆ xa".au
Luc ˆ Cay ˆ No ˘ Nguyam . het
˛
Ngoi ` "Chaai: - vdi ˆeTˆ phan-An
˛
khai ˆ Ngong". ` cai ˛u ˛` boi
˛
"Chaao: - ı-mb´di .at".Gi ˛` Ngo . ngo ` Ng13ay ` triai .eu-t . tap ˆ cat
˛
a -d .e-t ˛hiu . dien .encˆ vong-phu ` sa ˘ap -d . Ngat: ` ngai ˆ troi ˆ gien ˛˜ hHaiua. ang
bhai en:B- ` Ha .oi--Dˆ Thong ˛ B-om ` Ta ˛Huu ynhC- ˆ To ´ Lam ˛ C-uu ˆ No ˘ Nguyam .etB- a -Dˆ Thoc ˛u ˛
. B-ong ` Nia .em- Ong -Dˆ Thoc ˛u ˛
. -ong ˆ HOng .oi--Dˆ Huyong
L82 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 83THANHTAMMINHEU
giSau ˛` co ˆ anhong-phu -dˆ Ngong ˛ cung ongNg` xe,raai - ctheodi ´ Bo ` Tha ˛ Bom, ` Hua ` Cynh, ˆ No amNguy . vet ` anha -dˆ Ngong ˛ung.
Ng` ngıth`ai ˆ moi . bınhm`ot ˘ csau,ang ` Bon ` Ta ˛u,B` Tha ˛ ngom ˆ soi . xuup ˆ lhaiong ˆ den ˛u ˛´ choi ˛ Ngun ai.
mDa . vat ` mınhm`a ˆ
˛
Ngay ` tai ˛` tu ˛u -dˆ
˛
vraoi angnh ˛nghu . Xee. -dˆ ben ˆen -d` Co ˆan-Th ˛ngo, ˛ung -dˆ
˛
vmuae e-d` bo, . tron
˛
nhe
˛
xo ´ lum . hxemai
˛
oi. Ong - mchidau av` lang ˛u ˛` nhom ˛vu .ay ˆ Bong? ` Tha ˛ lom ˆ may ˆ tay ˆ mam an
lchexe . Ngıth`ai ` gai ˛˜ xuo ˆ mong ` kha ˆ nong oi. -Dˆen -doMy-Thu . Ban, ` Ta ˛vu ` chao ˛` vmuao ´ me, ˆay -d ˛´ nhua
˛
co ungvxembu ` ha
˛
nhoi ˛ nbanu ˜ Ngay. ` bai
˛
"ao: -Da -dˆ gien ˛` ro ˆoim` cha ˛ua - kdi, ˆ cheu . Ti ˛rau - Cdi". ˆ No ˘ Nguyam . thet ˛uac` chon ˛` gimuao ˆay -d` ro ˆoi - lidi ˆ xuXeen. ˆong -d` Mo y-Thu . xong,an -d` xo ˆ rao -d . phbahaio ut -dˆong-hˆ to . sai ongTiˆ hıth`(1)en-Giang ˆ Ngon ` xıal`ai ´ Ngac. ` xuai ˆ hat ˆon -diˆ khruem ˆ chayaiong
˛
choa, -dˆ men ˆ ngay ˛u ˛oi -d .e-t ˛theoutrˆ hxeen ˆ Ngau ` cai ˜ chung ˘
˛
hay.angT ˛´ choi ˛ung -d´ co ´ ngo ˛u ˛` loi am ˛do ˛u ˛oi -d` Mo y-
Thu . than ˆ tri-hay ˆ lo ˆ nen ´ "Moi: ˆ Bay a -di -dˆ mau a -demˆ giong ` cha ˆet - ctheo,di ´ gio ˆ phay ´ khhayep ˆ Mong?" ˆayB` hoa
˛
hang ˆ khot, ´ voc ` quxina ay -d` tro ˛lo .ai.Thˆ Nge ` liai ˆeu- -d . nhao ˘ ngam ` th13ay ´ 3ang
n˘ Nham am-Thˆ lan ˆ gi3oi ˛` chio ˆ 1932).Avril(18eu-D` lquayo . lxeai, ˆ ben ˛` vıth`o ˛` kua . lip ´ cxeuc
˛
uaˆ Tong ˛Huu ` vynh a ˆ Hong .oi--Dˆ vHuyong ˛ua -dˆ Ten. ˆ cat
˛a
shay ˛
. viu .ec -dˆ trquayeu ˛lo . THai
˛
LAO
˛
CU ˆan-Th ˛o. -Dˆenn ˛ phoi ` xo ´ vac o -d . ngat ˆ toi . Thai
˛
ao-L ˛lu ´ buc ˆ giay ˛` no ˛u ˛ocmda . Ngat ` trai ˛lo . trai ˘ vang ` mcona ˘ bat ˆ tren ´ bai ˘at -dˆau
m ˛ cra,too o -d
˛
tinh-thu ˆ nhan ˛ ckhiu ` son ˆ cong ` cononm˘ bat ˆ men . nhıth`at ˘ nham ˛thu ˛u ˛ong.
Ghi-chu:Ng(1) ` ray ˘ tham ´ Giang eng, ong -Dˆoc-Ph
˛Vu ˛u ˛ong-
quang-K` cy ´ xuo ˆ Tong ˆ than-An ˘ Ngam ` Ngai. ` cai ´ no ´ "Tuyoi:toi - nhidau ˆ meu ` kha ˆ chong ˆet ˛o -day -dˆ Thau, ˆay -d. tchoinh ois˜ be
˛
xo ´ tac . giai ˛˜ sua ˆ Cong ˛ (Tiuu-Long ˆen-Giang).i) -D´ tam ang.T ˛` di-cho uc.
NgKhi ` liai ˆeu- -d . rao ˆ coi ac -d .e-t ˛ thımt`u ˆay ˛oTh
˛
ao-L ˛mu . phong-thot ˛ Ngdou ai -dˆ
˛
le . cai ´ mo ˆ lay ˛oi:Thˆ coi ´ nhemac ˆ tat amThˆ chay ˘
˛quang ˆ htata,en ˘ tang .ai
Ch˘
˛
ang -d . nhiang ˆ leu ˛oi.Bˆan- -d .aoK´ ty en,Ngo` craai ` thbaotrongon ˛100o -dˆ bong . bac,
˛
aovilo . ttangec ˆ nhibaotronge eu -d´ tho ˆ Loi. ` choam -d ˛on
gi
˛ban, ` nhiraay ˆ phıth`eu
˛
chai . viu ` kha ˆ nhong .an -diˆeubtang, ˛ Ngoi ai -d˜ nguya . cen ` Thung ˆ Nh"ay ˛´ hut ` vao o
ph . Ngam". ` dai . cay ac -d .e-t ˛Ngu ai -dˆ
˛
xeay -d ˛ Ngua ` raaiphˆ man .o.
Cu . toc ˆ
˛
lian .em.ngQua ` Ray ˘ (giam ˛` Ngo . co) ac -d .e-t ˛cu
˛
Ngua aithi ˆet -d` can ˆ cau ˛vo a -d ˛u ˛
. boc ` Thai ´ gianh ´ nhao ˛vu ˆay:B .ACH-Ng . ngoc ˛
.u-lˆ cham
˛
cı ´ nac ˛oiH . khuyAC ˆ chen ˛su ˜ khı ´ lghia ˛oi-D ˆ tONG ˆ thiam . nien . dnoiıng`em ˆauT
˛
U -d . khe ´ chxema ˛o -dˆ
˛
doi ˛oi...
Chi ˆ thcoieu ˆ gie ai -dˆ
˛
le ` gam ˛u ˛ongnhGhi ˛´ huo ˆ ngan ˆ tion ˆ teng . tan ˛u ˛ong
Ng˜ nhu ˛
. kyut ` thsauy
˛
lu ˆe
L84 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 85THANHTAMMINHEU
Trˆ rxemgianan ˜ tho ˆ Thiay en- -d ˛u ˛ong...
-D ˛u ˛ong -D .ai--D . khuyao ˆ ngen ˛u ˛` kıch´oi
˛
ınhGi ˛˜ lu ˛` voi ` chang ˛´ pho
˛
tiınh ˆ chiengH` hnhauoa .oi -da -dˆ ken yCHI ˆ hEU ˆ Thioi en-Th ˛u ˛
. chong, ´ nhghiep ˛ hion ˆen.rxemLong-Hoa o -d` tian ˆen
Khuyˆ ngen ˛u ˛` khoi
˛
gia ˛˜ lu . truyai ˆ cen
˛
Ta.uaGi˜ nga ˛u ˛` lTaoi . Thiai en-ToaNh ˛´ lo ˛` huoi ˆ dan . msauu ` ra ˜ tho ong.
bTheo ` Thai anh-Ngon ˆ Bay, .ach-H .ac -Dˆong-T ˛ud .an -dˆ
˛
e -d´ ng5ung ` may ˛` lioi .em.Nh ˛ khisauung -dˆ
˛
e -d ˛u ˛
. ng3oc ` tay . Thai
˛
ao-L ˛unh` cha ˛uc-tr´ phach ´ Bai ac-sy -dˆ khen an-nghi . Them. ˆay
mcon ˘ trat ´ mai ˛ Bo, ac-s˜ ky ´ xuım´eo ˆ buKhiong. ˆ raongcım´ ˜ bung . lat ˆ nhen ˛cu ˜ Cu. ` mconon ˘ bat ˆ men . kat ´ mieo
lˆ bukhien ˆ cmiraong ˛´ su . xuup ˆ nhong ˛tru ˛u ˛´ Soc. ˘ diac .enNg` cai ` ton ˛u ˛ mınhm`oi, ˆ
˛
chtayay ˆ van ˆ can ` don .iu.khkhiSau an-nghi . Bem, ac-s˜ khuyy ˆ nen ˆ ten ˆ
˛
anli .em -d ˛ung -dˆ
˛
le ˆ nau ˛˜ treua ´ phai ´ nep ˛u ˛oc.Nguyˆ hen ˆ tisanhoi ˆ Ngen ` cai ´ do . cay ac -d .e-t ˛u
Ngkhi ` liai ˆeu- -d . rao ˆ phoi
˛
dai ` lung . giuc ´ mac ` lia .emngˆ Loi. .uc-gi´ lac ` ltheoa .uc-t ˛
. Cao-u -D` "Nam-mai ˆ Cao-o-D` Tiai en- ˆ bOng" ˆ tınhk´e ˆ lam ˆ t8oi ˆ tat ˆ vay ` ba ˆ lcaoe ˆoim . thot ˛u ˛´ hai.oc
Tˆ cat
˛
ca ˆ viong . khec am-li .em -dˆ cdoeu ac -d . te ˛uNg` tai ˛
. tayu -d
˛
am-nhi .em.Cu .oc -diˆ tang.eu
Quan-PhKhi
˛
Ngu o-van-Chiˆ lieu ˆeu- -d . rao ˆoibtrongıth` ˛uu-quyˆ ven ` ca ac -d .e-t ˛cu
˛Ngua ` thloai .o
chtang, ˛´ cu ` con ´ ın-t´o -dˆ chıth`o ˛ nhua ˆat -d. Tinh. ˛´ choi ˛ung
thˆ xay ´ cac
˛
Ngua ai -d˜ da ˛´ hut ˛ ng3oi ` ray ˆ moi ` sıkh´a ˘acch˘
˛
ang -dˆ
˛
moi, ˛´ tcoi,oi ˛u ˛ Ngong ` cai ` son ˆ long, . thai ˆ ıv`emNg` mai ˛ mcono ˘ trıaph´at ´ giai ˆ Thitheoong en-Nh˜ van eth ˛` nchoo ˆ cen ´ ın-t´ac -dˆ bo ˆ luat . lan ˛´ nhon
˛
o -dˆ cxineu ˛u-ctang ´ co ´ tro ˆ ngen ` ngan ˛u ˛` toi .ai -d´ Mo. ˆ ngay ˛u ˛` chungoi
Thquanh
˛
ao-L ˛vu ` ngoa ` chai ˛. co ˜ tung ˛
.u- -d . vmuaong
˛
aix´ khe ˘ sıV`(1).tangan ˛
. nınhl`ınhth`u ˆ chen ˛
. Co ˆan-Th ˛ohˆ vet
˛
trai ˘ phang
˛
vai ˆ cho ˛. Co ai-R˘ mang ˛´ coi o.
Khi -d . Quan-Phtinang
˛
Ngu o-van-Chieu -dali ˆeu- -d . Bıth`ao ` Sa ˛u ˛ong-ph . Tu ˆ
˛
ong--Dˆ Toc ˛u ˛ lioi ˆ inenthi . cchoep ac -d .ao-h ˛uu ˛So ai-G` Nhay.on ˆ caieu ´ lo ongt ˛u ˛ Ngong ` chiıth`ai ˆ t20-4-1932eu ˛
. tuu . nhai ` Ba ` ma ` loacu .oc - ldi ˆe -diˆ (2)eu.
ngQua ` Minh-LChiıth`16ay ´ (Tam-Ty ong-Miˆ ceu) ´ pho ai ˆ Long e-van-Ng . voc a ˆ Vong o-van-
xuThanh ˆ long ˆe -diˆeu.Minh-ThiChi . (Then
˛
u-Dˆau-M . phıth`ot) ai ongTrˆan-hiˆ
˛
ven-Vinh a ˆ Nguyong ˆen-van-Tr ˛u ˛
. xuong ˆ long ˆe-diˆ Minh-TChieu. ˆ can ˜ cung ´ pho ´ ngai ˛u ˛` xuoi ˆong -diˆeu.
B` Sa ˛u ˛ong-ph . Tu ˆ
˛
ong--Dˆ Toc ˛u ˛oi, ˆ Phong
˛
uL ˛u ˛
.ong, ˆ Trong ˛u ˛ong-duy-To
˛
can ´ lung ˆe -diˆeu.Trˆ Soen ai-Ph
˛
ıth`u ˆ Phong ´ Chian ˆ mthayeu .at- ldi ˆe -diˆ (eu ˆ Phong ´ Chian ˆ ceu ˜ thxinung . choo-tangNg` Cai). ` con ac ˆ Thiong ˆ tren-Phong ˆ Ten oa-ThanhTˆ cıth`ay-Ninh ´ go ˛ gioi ˆ thay ´ buchiaep ˆ con ` cung ac-d .ao-h ˛˜ Chiuu ˆeu-Minh--D` chan ˛´ kho ˆ cong ´ pho ´ aiai -di
hˆ viet, . len ˜ re ˘ cang ac ong -dˆeu - hdau ˆ thet
˛
Ph(3).ay ˆannhiˆ ceu ac -d .ao-h ˛˜ buu ˆ lınhb`at ˘ nham, ˛´ lut ` Quan-Pha
˛
uV ˛u ˛ong-quang-Ky, ˆ nong ´ roi ˘ "Khang: ˆ long ˜ tre ˆ Ten oa-Th´ manh ˆ tray ˘ ngam ˛u ˛oi -dˆeu - hdau ˆ khet, ˆ phong ai -d ˛u ˛
.ocm . ngot ˛u ˛` mthayoi .at -di -d ˛ua -d´ sao?"hayam
L86 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 87THANHTAMMINHEU
C` ng12on ˛u ˛` coi ˆo-c ˛
. muu a -D ˛´ Cao-uc -Dai -dathˆ Khai-khiau -D . cıth`ao ´ mo .at ˆ Phong
˛
Vu ˛u ˛ong-quang-Ky, ˆ Phong ´ Nguyan ˆen-van-Hoai, ˆ Phong ´ Lan y-tr .ong-
Baı.Qu´ ˆ nong ay -dˆeu -dˆ
˛
Ngchotange ai.ˆ PhOng ´ Van o-v˘ ıv`an-Sang -d ˛u ˛
. gioc ˆ thay ´ trep ˆe,nˆ gi6en ˛` chio ˆ beu ˛˜ 16ua ˆ mong ˛´ xuoi ˆ tong ˛oi.
Cu .oc -d ˛ua -d´ vam ` mai-ta ang.C´ nai ˆ sep ˆ cong
˛
Ngua ` lai . lang ˜ baoıml`imenhiˆ buıth`eu ˆ
˛
oi -d ˛ua -d´ tam ´ cang
˛
Ngua ` phraai ˆ man .o,cung -d ˛on-gi
˛
an em-t. binh ˆ nhiay ˆ Ngoeu. ` gia-quyai ˆenNg` ngai, ˛u ˛` coi ` thon ˆ hay ˆ hau ˆ cet ac -d .e-t ˛cu
˛
Ngua ` cai, acın-t´ -dˆ vquanho ` Cung ˆan-Th ˛o, -d .ao-h ˛˜ tronguu -D .ao
Cao--D` Sai ai-G` kon, ˆ
˛
ce ´ mo ˆ ngay ` ngan ˛u ˛oi.-D´ tam ´ khang ˆ trong ˆ khong ˆ kong ` cen, ung
ch˘
˛
cang o -d . kkinhoc . hıg`e ˆ NgıV`et. ai -d˜ ca ´ do . ray ˘ang:"L´ sanh-tiuc ˆ men ˆ ngoi ay -d˜ ca ´ co ˆ Ngchoau ` rai ˆ Ngoi. ai-d˜ bia ˆ Nget ` lai ` ai,a -dˆ chen ˆ Nget ` sai e -di -dˆ nau ˆ khen
˛
oi-d . ckinhoc ˆ nguyau . Ngchoen ` lai uc -do.
Khi -d .ong-quan - ldem .uc-gi´ cac
˛
Ngua ` xeraaicıth` ac -d .e-t ˛ ltheoyu ˛` doi . chay . ram ai -dˆ
˛
xeay -d ˛ Ngua aiNghqua ıa--D.ia.
-D ˛u ˛ong - chdi ˘
˛
cxa,baoang ˛˜ th200o ˛u ˛´ Ngoc. ˛u ˛oi-di -d ˛ua -d´ cam ung -dˆ mong ` nga ˛u ˛oi - ccoidi ˜ chung ˘
˛
ıt,´angb ˛ ıv`oi -d´ tam ´ nang ˆ lay . ma ˘ bat ˆ lay ˆ chnayau ˛ tua ˛` cung o.
C´ Quan-Pho
˛
Chu
˛
u-t
˛
Cınh ˆan-Th ˛ mthayo .atChanh-Ph
˛
u -di -d ˛ua -dam. ˆ lOng ˆ lay ` lam . thıv`a ˆ cay aiquan-t` khai ´ thac ˛u ˛` Khiong. ˆay ˆ Hong .oi--Dˆ Vong o-van-Th ˛ com ˘ nghat ˜ lıa ` ltheoa ˛` di-choi ´ cuc
˛
Ngua ` phai˛
lai amnh ˛vu .ay.
tquatangxeKhi ˛´ phoi ˆ man . ro ˆ cıth`oi ac -d .e-t ˛uc
˛
Ngua ` bai ` phen .u - quan-tdem ` raai -dˆ˛
tre ˆ men . cot ´ nai ˆen
-d˜ xa ˆ say ˘ ran ˆ tioi ˆ tep . xuc ˆ gay . khuquanhbaoach ˆ hat ˆet.V` ngoong ` sıth`ai ˜ xe ˆ may . cot ´ thai ap.
Ghi-chu:L(1) ˛` Boi ` Ta ˛Huu ` thuynh . lat .ai.
thiCoi(2) . cep
˛
Bua ` sau.ıaph´a(3) -D˜ va . lay . cai ` mraon . tot ˛` cho ˆ cxemtriau ` thsaion ˆat
n ˛˜ Cua. ˛u ˛´ choc ´ Nhu: ˛˜ ngung ` cuay ˆ coi ung ˛Co ˆan-Th ˛Ngo aith ˛u ˛` nong ´ "oi: -D´ lang ´ tray ˆ boi
˛xo ´ Trac a-L ˛ nhon ˛ ngung . ıv`at
c` chon ´ nut ˛
. vo ˛´ gia-oi - Tanhınhd` ˛Huu ` nynh ˆ phen
˛
bai
˛
xo ´ nac ˛oinay.
By) ´ thiı,ch´ao . chep, au-tri.R´ trongut -DU ˆOC-NH ` 21(JeudiA-NAM
1932)AvrilNH ` SA ANG-L .AP -D . CAO-AO -D ` IALA ˆ PHONG
˛
CHIU EU -D ˜ TIQUYA ENBˆ
˛
on-b´ mao ˛´ tioi ˆep -d ˛u ˛
. aioc -di . ben ´ chotinaobiˆ ret ˘ang ˆ Phong
˛
Ngu o-van-Chiˆ leu, ` nga ˛u ˛` soi ´ lang .apra -D . Cao-ao -D` vai ` ca ´ co ˆ long ˛´ von ˛oi -d . hao ˛ hon ˆet, -da
tiquy en ˛Co ˆan-Th ˛bo ˛˜ Chikia.ua ˆ tAvril21nay,eu ˛ucl` th16a ´ lta,3ang ` lam ˆ te ´ phtheoang ep -d .ao.
biAi ˆ let .ich-s ˛phu at-nguyˆ cen
˛
ua -D . Cao-ao -Dai,ıth` -dˆ bieu ˆet ˆ phong
˛
Chiu eu.ˆ vOng ˆ lon ` ma . nhot ` tha ˆan-h .oc -d˜ la ˆ hau, ˆoi
tr ˆan-nh .am ˛Ho a-Tiˆ ven ˆ gian ˛˜ mu ˛
. khuc ˆ
˛
o-h . tranh ˛u ˛ongvtrai ` tha ˛u ˛` phong ` cho-loan ˆap-b´ but, ˛˜ nua .o -D ˛´ Cao-uc
-D` giai ang-lam ˛o -d` can
˛
ua ˆ rong, ˆoi -D . Cao-ao -Daithanh-l . traap ˛u -do.
ˆ thOng . lat ` ma . nhot a -d .ao- -d ˛´ htuuc ` nchoanh ennh ˛˜ lung ´ cuc on ˛ quan-trtrongo ˛u ˛` long ` va ` danh-long ˛
.oi,ma ˆ vong ˆ man . niot ˆem ˘ mchayan .o -d . rao, ˆ lat ` nhia .et-th` tinh-khianh ˆ caiet, ˜ trınhk´ung . tinngheNayong.
L88 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 89THANHTAMMINHEU
ˆ tiquyong ˆ nhen, ˛˜ ngung ˛u ˛` bioi ˆet ong -dˆ leu ˆ lay amth ˛u ˛ tiong ˆ nhec, ˛ lung . mai ˛` choung ˆ nayong -d ˛u ˛
. tioc eutrdao ˆ cen ˜ hoi ˛ nhu-linh ˛ nguyıch´u . cınhb`sanhen
˛
uaˆ vong .ay.
R´ trongut -DU ˆOC-NH ` Avril(25A-NAM1932)
-D ´ TAM ´ NHANG ` SA ´ LANG . RAAP -D . CAO-AO-DAI
LA ˆ PHONG
˛
NGU O-VAN-CHIEU
˛
CO ˆAN-TH
˛
O.ˆ PhOng
˛
Chiu ˆ s,eu ´ lang . raap -D . Cao-ao -D` tai, .athˆe ˛Co ˆan-Th ˛bo ˆ
˛
bon ao -da -d˘ rtinang ˆ Voi. . txinay ˛u ˛ongthu .at -d´ tam ´ choang -d .oc-gi
˛
bia ˆ ıv`et, -d´ tam ´ nang aykh´ thac ˛u ˛` long ˘am.
Mˆ nay ˘ nsauam ` nngheay oi ˆ Phong
˛
Chiu euhˆ set ˛´ cuc ˆ khong-phu, ˆ biong ˆ cet ´ ko ˆ quet
˛
khıg`a ong,csong ´ chai ˆ cet
˛
ua ˆ cong ˜ cung ´ nhio ˆ seu ˛
. lu .a.Ng ˛u ˛` ctaoi o -d ˛ lcoiua ˛` di-choi ´ cuc
˛
ua ˆ viong ˆet-dˆ
˛
le .ai. ˆ cOng ˘ dan . can ´ haio -diˆ treu . yong ˆ nheu; ˛´ lut a-d´ tam ´ phang
˛
lai am -d ˛ kion . lınh`em, ` kha ˆ nhong . lan anhti ˆ ben . cac
˛
haiua ˆ Khiet. -dang -dau ˆ long . cai ´ tio ˆen -d.inhr˘ang ˆ song ˜ lie ˆeu- -d . tao . Tiai ˆ (Cen-giang ˛uu-Long-
LGiang). ˛` tioi ˆen -d. ninh ` tray ˛u ˛´ khkiaoc ˆ hiaiong ˆ
˛
eungh˜ lıa ` sao,am -d ˛
.oi -dˆ nsauen ` may ˛´ bioi ˆ Nguyet. ˆ khienong - ccoidau, ˜ khung ´ na . bıth`ang ˛˜ nua .o ˆ biong ˆ
˛
pheu
˛
ai-dem ˆ vong ˆ Te ˆ trongemAnhan-An. -d .ao -dˆ kheu ongv ˛` lua ` thsongong ˆay ong -d` quoi ´ cıth`a, ˜ phung
˛
mai ˛u ˛.on
chxe ˛o - Trdi. ˆ cxeen o - nghaitheodem ˛u ˛oi -dˆ
˛
se an-soc.Ch ˛` txeung ˛´ boi ˆen -d` Mo y-Thu . ıth`an, ˆ ngong ˆ xoi ˆepb˘ trang ˆ nen . tayhaiem, -dˆ
˛
ltronge ` bong ` chan ˆ theoan,nh ˛mu . khioi ˆ ngong ˆ toi . vinh . ngHaiay. ˛u ˛` theooi ongthˆ vay . khay ˆ dong ´ lam am -d .ong. -Dˆ chen ˛ung -d` to ˛´ noi ˛ua
sˆ bong, ˆ cong ´ mo . ngot ˛u ˛oi ˛do ˛u ˛oi -d` do ` vom ˆ vo, ` launglˆ nen ´ "oi:
˛
Ua, ˆ giong ` na ay -d˜ cha ˆ ret ˆ chhaisaooi, . ni ayc` chon ˛o -di -dau?"
nNghe ´ doi ˛
. nghaiınh,m`ut ˛u ˛` kcoikiaoi ˜ ıth`yqu
˛
la a ˆ Phong
˛
CHIu EU -d˜ ta ˘ hat ˛ Choi. ˛ung -d´ mo ˛´ voi .oi-v˜ qua ` trxeay ˛lo . nAiai. ˆ may ˛´ hioi ˆ
˛leu ˛oi ˆ nong ´ tioi en-tri
r ˘ liang ˆeu- -d . tao . Tiai ˆ len-Giang ` tha ˆe.-Dˆ vkhien ˆ te ˛´ Coi ˆan-Th ˛tho ˆay ˆ ngong ˆ yoi en
nh ˛vu . trongemanhıth`ay -D . bao ˆong ˆ vong ˆ ro, ˆoi -dˆ
˛
etrˆ cen ´ ghai ˆ choe ˆ ngong ˆ luoi ˆ chon ˛´ kho ong -dˆ ne ˘am.
M .ot -diˆ reu ˆ lat . la ` tuya -d˜ ta ˘ hat ˛ moi ` tha ˆ san ˘acch˘
˛
ang -dˆ
˛khınhm`trongoi, ˆ cong ˛´ rung, ˛` ngo ˛
. ngheıth`uccon ˆ luam on. -Dˆ
˛
e ˆ ngong ˆ nhoi ˛vu .ay -dˆ ngbaen ` ray ˛u ˛oim` ha ˛ noi ´ nong ˛ ngoi ˛
. vuc ˆ can ` Ngon. ˛u ˛` taoi -dˆ
˛
ve . choayt ˛´ boi ˛˜ ltheoAvril,20ua ˛` Thoi ˆ Thuay ˆ bioc ˆ
˛
lieu . nem en-d .ao-h ˛˜ phuu
˛
liai .em.khSong ˆ dong ` hung ` ththeoom ˆ the ˛u ˛` tıv`ong, ˛u
t ˘ hat ˛ Quan-Phıth`oi
˛
vu ˆ ngan ˆ luoi ˆ mon; ` ltheoa ˛` coi
˛
uaNg` dai . Ngıth`an, ` biai ˆ
˛
pheu
˛
ai -d´ cong ´ quan-tai ` lai .uc-gi´ mac ` lia . Ngem ` Ngai. ` lai . cai o -dˆ
˛
le . mai . tot ˆ giam ˆ bay .acm . trot am -dˆ vong ˆ ctrongo ´ thbaoai ˛do . chan ˛` nung aoNg` tai ˘ hat ˛soi ˜ de ˛ Ngra,o ai -dˆ
˛
tie ˆ len .ai -d . lemanhang ˆay-d´ mo ` hloa . sau ˛
. Ngchou ` bai; ˛ Ngoi ai -d˜ ca ˆ kham, onglcho ˆ cay
˛
maiua . nhxuot
˛
no ` hao ˆet.bQua ˛˜ nhAnnam16ua ˘ anhıth`Avril21am
trongem -d .ao ˛co ´ tac
˛
tınh ˛
.uu -dˆ ren ˆat -dˆ cong;
˛
tha
˛
ay -dˆeu-dˆ
˛
mtange a -d ˛ua -d´ Ngam ` nai, ˆ cen ´ tro ´ ngot ` ngan ˛u ˛oich. Btang.iu ˛ua ˆ khıv`ay ˆ nhong ˘ ngam ` nghay
˛
nı, ennhiˆ ngeu ˛u ˛` muoi ˆon - mdi ` kha ˆ saoong -di -d ˛u ˛
. vTuyoc. .ay-dau -dˆ cau ˜ cung ´ pho ´ ngai ˛u ˛oi -dˆen -di -d ˛ hua ˆ cduyet; o
trˆ Ten ˆ khiay-Ninh -d ˛u ˛
. rtinoc ˘ bang ˛˜ nhAnnam16ua ˘am
L90 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 91THANHTAMMINHEU
sAvril21 ˜ tane ´ Quan-Phang
˛
Ngu o-van-Chiˆ lıth`eu .ai-d´ gianh ˆ thay ´ xuep ˆ nong ´ roi ˘ Cang:
˛
tha
˛
may ˆ Ngay aitrˆ Ten oa-Thanh -dˆeu - hdau ˆ Let. ` bam ˛ua -d´ tam ´ ngheangrˆ nhiat ˆ ngeu ˛u ˛` nghoi .i-lu . van ˆ ce ´ tinai -diˆ
˛
en ˆ lay ˘ Ham. .on´ coi ´ lo ˜ ne ao ˆ Trung,ong ˆ Trang,ong ˆ Tong ˛u ˛ong, ongTh ˛ ıg`o, - hdau ˆ Msao?et ` da ˆ cau
˛
ba ˆon ong ˆ cay ´ ro
˛
ui -dau- ndi ˛˜ hıth`ua, . lo . chai ˘
˛
cang ` ai,on -d . mang ˆ Ngay ` phai ai -dimthay . mchoat ˆ Ngay ` Khsao?hayai ˆ long ˜ ce
˛
ma ˆaytr˘ ngconam ˛u ˛` trtaoi en ˆay -dˆeu - hdau ˆ Khiet. -d´ nung amgi ˛` chio ˆ ngeu ` cıth`Avril,21ay ´ so ´ ngau ˛u ˛oi -d .e-t ˛cu
˛
uaQuan-Ph
˛
Ngu ˆ vo o -d . rquan,ong ˆoi - radem -dˆ
˛
tre ˆ men .otc´ thai ˛´ hxeot ˛ coi ´ ko ˆ thoaet ˛u ˛ mquanhchungoi ` la ˘
˛
angl . lang ˆ lan ˆan -dˆ
˛
xeay ˆ thay ˘
˛
Nghquaang ıa--D. Chiia ˆeu-Minh. -D . vquanong a -dˆ
˛
chıth`xeay . non . mtrongoi on--d . ce
˛
Quan-Phua
˛
mu ` tha oi.Ch ˛` tung ˛´ Nghoi ıa--D. cıth`ia ´ qnan-tai ` chai
˛
ı -dˆ
˛
etrˆ men . cot ´ nai ˆ gen .ach -d˜ xa ˆ say ˘ ran, ˆ coi ˛´ xu ˆ gay . tach ˛u
lıaph´ ˆ thchoen ` manh . cot ´ thai ´ map ` tha ˆ choi, ˛´ kho ongchˆ don ˛u ˛oi -dˆat.
lıV` ˛` di-choi ´ Nguc, ` cai ˆ sam ˛
.u ˆon-` nxa-hoaao, en-dam - ldi ˘
˛
lang . hımim-l`ang ˆ set ˛´ chuc, ˛´ kho ˆ nhong .ac,khong -d ˛` khon ˆ tong . kinhung ´ ro ´ nhe ˛cu ac -d´ kham ac.Nh ˛` co ´ co
˛
nga ` ngan ˛u ˛` quoi ˆ tran ˘ang, ´ trao ˘ khang, antr˘ nang, ˆ rxemen ˆ qunghioaiat a -dˆoi.
L . tuyai -dˆ
˛
ltange ` ca ˆ tot
˛
co ´ nghai ˜ cıa ` nhauungch ˛´ caiaio ˜ khung ˆ cong ´ vo ˜ buıg`e ˆ hon ˆ Het.
˛
hoi . hıth`o .on´ hıv`oi . bio ˆ let ` Quan-Pha
˛
nayu -da -d˘ac -d . rao ˆ noi, ˆ hen .or ˆ mat ˛` Ngchoung ` chai ˛´ ho . kho ˆ buong ˆon.
Bˆ
˛
on-b´ phao ai-vien.duINDOCHINOISETRIBUNEladeExtrait
20-4-32Mercredi
DECAODAISTED’UNMORTLAMARQUE
NgM. o-van-Chiˆ mourirdevienteu ` Ca ˆanth ˛o.obssesannonceOn ` demain.poureques
Ph
˛
ladeGouvernementduCadreduudleCochinchine, ´ peutefunt ˆ considetre er´ commee
Caodaisme.dul’initiateurDEtant elegu´ admidistratife ` Da ˛u ˛ong--Dong,
enorganisayilSiam,deGolfeledansperdupostesdeseffet ´ ospiritismedeeances ` mlesu ediums
enregistr` Cao-demessagespremiersleserent -Dai.lesurportequonjugementlesoitqueQuel
hommagerendredejusteestilCaodaisme, ` laasincerit´ Phdufoiladee
˛
Chiu ˆ dmena,quieu, ` lors,esconform´ Mai-divinsondeenseignementsauxement
vunetre ´ d’ascvieeritable ` consacrete ´ priauxee ` eteres` prosuna ´ dabsolumentelytisme esinteresse.
sincnosadressonsNous ` condoleres eances aafflige.deuilcequeceuxtous
-D .AI--D . TAM-KAO ` PHY ˆ
˛
O--D .O(-D . the ˆ niat en)Toa-Th´ nganh, ` th16ay ´ nbaang ˘ Nham am-Than
1932)Avril(21CHAU-TRI
chCho ˛Chu ˛uc-S˘ac, -Dˆau-H .o--D . vao ` cha ˛vu .ich
˛
Thu anh-ThˆatHI ˆEN-H
˛
UUTˆ loi ˆ lay ` buam ˆ mon ` Hichoa ˆen-H ˛˜ tinhayuu
r˘ang: ˆ Ngong o-van-Chiˆ tisanhkhieu, ˆ len ` cham
˛
mu ˆoi-D . Chiao ˆeu-Minh--D` tan . tai
˛
Cınh ˆan-Th ˛o -d˜ lia ˆeu- -d .aohˆ ngom ` th14ay ´ nbaang ay.
L92 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 93THANHTAMMINHEU
V . Hixinay ˆen-H ˛˜ hiuu . vep ˛´ Choi ˛u -D .ao-H ˛uum` ca ˆ nguyau .en -Dˆ ı-TCh´ang ˆ banon ˛ hlinhchoon ˆonng ˛u ˛oi -d . hquiang ˆ coi ˛
.uu-v.i.ınh.k´Nay
Ch´ Nganh .oc-Phˆoi-S ˛uNG .OC-TRANG-THANH
Sai-G` 1932Avril20leon,ChınhK´ ˛u -D .ao-H ˛˜ Tuu, ˆ loi ˆ lay ` buam ˆ mon a
cho -D .ao-H ˛˜ rhayuu ˘ Quan-Phang:
˛
Ngu o-van-Chieum ˛´ voi ˛` tua ˛` tru ˆan.
Chiˆ ngeu ` th16ay ´ nhAnnambaang ˘ 21amtan1932,Avril ´ Ngang ` tai . Cai ˆan-Th ˛o.
V . mxinay ˛` Chtrongoi ˛u -D .ao-H ˛˜ caiuu, ´ lo ongt ˛u ˛ Ngong ` chiai, ˆ tnayeu ˛
. tuu . nhai ` ta oi -d . sang ˘ap -d .atvi .ec -di -diˆeu.
TVve.Mme. ˆ
˛
ONG--D ˆ TOC
˛
U
˛
OIGalliBouleyard511 eni
NgKhiSauk) ` vquiai .iGi´ cang ˛mo ˆ lay ˆan -dˆ tiau en.(Chiˆeu-Minh--D` Th-an
˛
ao-L ˛Cu ˆan-Th ˛ (Pho) u-LamCh- ˛
.o-L ˛on)-D` Than
˛
ao-L ˛u C- ˆan-Th ˛o.C´ mach . lıt´ot ˆ tankhisauau ´ Ngang ` cıth`ai, ac
-d .e-t ˛cu
˛
Ngua ` hai ˆ cau ˛o -d ˛u ˛
. moc ˆ bay ` nhthiai ˛vu ˆay:T ˛` ngu ` thxaay ˆe -dˆ Tien en-Bang,
lLo ˘ nhang ˛ trgianon ˛u ˛´ loc .ac -dang,-D ˛´ ruc .ong -d . dao ` lay ` bquia au,-D . lang ˆ Ben ˆong-C
˛
chanh ´ biep ˆ hoen ang....
Rˆ rkinhoi ˆ soi ´ gam . chap ˛ truyon ˆen,CHI ˆ giEU ang -d . pho ` ram o ´ Tiy en,
lLo ˘ qukhieang en -D .ao--D ˛uc,thıCh´ ` kıch´anh
˛
rınh ˜ lo ` nguyong ˆen....
Chˆ chau ˛
. Nguc .oc-Ho` tang . phoi ˛u ˛´ ghi,ocK
˛
nituloe . quyem ˆ let ` thi,ongCh´ biep ˆ nhen ˛˜ sung ı ˛ von ` la ˆoi,Th ˛u ˛ phong . cat ˆ chınhb`ong ˘
˛sang ´ chi.ai
NgTuy ` khai ˆ xong ˛ tung ˆ chen ˛´ ıth`quaxemocung -doan -d ˛u ˛
. loc ` Nga ` giai ang-c ˛ mchoo ˆ bay ` thiai -do.-D` Phan u-Lam (Ch ˛
.o-L ˛on)Ph´ lu ˆ th29am, ´ Nh3ang am-Thˆ (3-5-1932)an
NG ˆ TIO EN-ONGL˜ chao ˛ thua . so ˘ Cac. ´ hconac ˜ may ˛` Lung ˜ mao .ot
rchung ˛u ˛. Lngon.ou ˜ sao e ˆ xan ´ ta . coi ´ Hcon.ac ˆ trom ˛u ˛oc
Thˆ khay ˆ Lchoong ˜ nao ´ loi ` cchoam ´ khconac ˆ biong ˆethchi ˆet.
B` tiai ˆ (1):epN ˛u ˛ mong ˆ thoay ´ kiat ˆ hep ˆoi -dˆau,Rˆ Lxanhong ˜ cao ˛˜ voi ˆ che ˆ Ngau . cung.ocTi ˆ cen ˘ biaian ˆ cet . can ung,
sNon ˆ tong ˛
. hu
˛
voi ˛´ coi ` Bung ˆe-Tren.Ti ˆ sen-Giang ˛´ com ˜ dung ˛
. nung ˆen,vSen ` phınch´ang ˆ
˛
tam . tac ˆ danhen -dˆe.R` CHIay ˆ sEU ˛´ dom . sao ˛ khon e,Tˆ voi ˆ Be .e-Ng . doc ˛
. kua ˆ The ˛u ˛
.ong-Thien.Thˆ sayconay -d˘ cam
˛
tiua ˆen,B´ buan ˆ mon ˆoi -d . ngao, ˛u ˛` hioi ˆ len ˆ mam ˛uu.Nh ˛ trınht`ıv`ung ˛u ˛´ khoc o ˛uu,L˜ ıth`e - tdem . nhoi ˛ cung ` don ` sau.anh
C´ nghconac ˜ viı . lec ` Thsao.am ˆ cay on -dˆ
˛
ech´ nung ´ chuo . toc . coi, ´ chconac ˛´ pho an- ˛ hchiuu ˆ bet, ˛ua
L94 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 95THANHTAMMINHEU
kh´ Lac ˜ sao ˜ tie ˆ viep . tiec ˆ cınhtr`en
˛
mua ˆay -d ˛ua.Ghi-chu:
Ti(1) ˆ bep ` Ngai ` giai ´ cang ˛to .ai -D` Phan u-Lˆ bam ˛˜ 13uath´ Nh1ang am-Thˆ l(18-2-1932)an ´ Nguc ` cai ` ton . thai ˆ Xeme.tr ˛lo . trai ˛u ˛´ "Coc ´ hach ` ı."anh-tr`
Giang-c ˛co ac -D` khan ac.Thˆ Bat ˛uu-S ˛on (Chau--Dˆ ngoc) ` th30ay ´ Baang
Nham-Thˆ (5-5-1932).anNgˆ ko ` huy ` liynh ˆeu -d˘ thac ` canh ong,V˘ than ˛u ˛
. Thiong en-- lınhD` ´ luy .at -dˆong,CHI ˆ dEU ˘ nhat ˛ csanhon ˛ kion ˆ khep ˆ
˛
o,Gi´ tang ˛u ˛` rchoong ˜ hio ˆ
˛
heu ˆ vong.onCh` cao ´ hiac ˆen- -d . Hie. ˆ
˛
chaieu ˘ tNayang? oi -dat ˛` tru ˆ ltrongan, uc -D . cao on - nghdang . lich ˆ lnhau,an ab ˛noi ˛oi -dˆ Cau? ´ hiac ˆen- -d . ce ´ hio ˆ
˛
chchieu ˘ Cang? ˜ bung ˛oitiıv` ˆ ten ` nai ´ ho . nhai ˛ Thon-sanh. ˆ cay ´ tchobano ˆ moi .ot
v. Tii en--Dˆong -d . cho ´ tNayung. ˆ voi ˛ lung . Thinh ˆ theoaygiang -d` man ` da . lemanhay ´ khuc ˆ
˛
no ay.K .EliQui ˆ ceu ˜ troi ˆan -d . thang
˛
thanh ˛oi,Gˆ strongam ˛
. thu ˆ nge ´ choan -d ˛oi,Ki ˆ nep ` khlaoay ˆ
˛
hchungsauo ˛u ˛ong,Tr ˛oi -d ˆ hat ˆ let ` giong ´ khang ˘ nap ˛oi.
Tˆ lınhk´oi ˛` thoi ˘ Nguyhuynham . ven ` Ba ˆan--D .aoL˘am -d . nvuianang ˆ chen anh-l´ my ` ra ˜ hio ˆ
˛
Thieu en-c ˛o.Tˆ moi ˛´ hoi .oc -d ˛u ˛
. boc ` phai ´ vu ˘ nan, ˆ ten oi -dˆ
˛
le . chchoai ˛uHiˆ ren-Huynh ˜ bio ˆet.
PHUTr ˛` chuyxoayoi ˆ
˛
nen ˆ len ˛u ˛ tong ˆ ngam ˛u ˛` doi . khiuc ˆen,nhCho ˛ thuysanhon ˆ diet ˆ tren ˆ lao,an
ıtr´Chung -D . Thao ˆ may ` gia ´ kchoup˛
e -dˆong-bao,
tNay oi -d . kang ˆ cgiaoet ` Tiung ˆ Then, ´ Phanh, .at,chSao ˛hiu ˆ khen ˆ bloong ˆ coi ong am-chˆat,
Gi´ Thchoup ˆ cay, ˆ That ˆ Thchoat ˆay?Tˆ qui-lioi ˆ leu ` ba ˛nhoi ˛vu ˆay:Hˆ kiet ˆ trep ˆ doanan ˆ rtheoay ` buang .oc,Tˆ tuoi ˆ
˛
noi ` may a - cxemdi ˜ hoi ˆ soiong -duˆoc.Dˆ nhan ˛ don-sanh ˘ tuat ˆ Thiot en-- ınh,D`Cˆ mong ˛o -D . lao ` ta . tai
˛Tınh ay-Ninh,
Ng ˛u ˛` boi ˛quoi ˆ nay ˆ nhen ˛ khınht`on ong -dˆ phau .uc.Th ˛u ˛ Tong ˆ
˛
o-- nınhD` ˆ mtheoen . lot uc,H . nhai ˛ ccuion-sanh ´ htuut anh.
lıtKinh ˛` thoi ˘ Nguyam . ven ` La ˘amg˘ ıch´ang -D . thchoao anh,
Tˆ doi ˛` boi ˛u ˛´ loc ˛ hemanhchodanhuu . thau ˆe,Tˆ choi ` Hiao ˆ tchoen-Huynh, ˆ kioi ˆeu.
Minh-Thi .en -Dan B- .ac-Liˆ ngeu ` may ˆ mong .otth´ tang ˛nu ˘ Nham am-Thˆ (tan . nhai ` Ha .oi--Dˆ Cong an)(6-5-1932).
Thiˆ men ˆ lkhaion . hinh, ` ctua ˆ sap ˛
. chu
˛
cı ˆau?THI:
Ngo -dˆ long ´ ra . nhung ´ canh ` ton ˛u ˛oi,V˘ san ˜ nhı ` gNama ˆ nam ˛
. cuc ˛u ˛oi,CHI ˆ tEU . trap ˛` trthuoi ˘ sang ´ rang ˛o,Lai -d` chan ` bao . nghan ˜ nhıa ˆ man ˛u ˛oi.
Tˆ moi ˛` ı-vqu´ung .i -d .ao-h ˛˜ tuu, ˆ moi ˛´ hoi . voc ˛ol` btrongong, ˆ con ˆ cau ` son ˛so ´ ıqu´xinot, -d .ao-h ˛˜ chuu
˛
ınhgium.
B .ach...Thien-c ˛to ˆ troi . Thong. ˆ banay ˛ tchoon ˆ hoi .oi
ngh˜ cıa ` ıqu´ung -d .ao-h ˛˜ Thiuu. ˆ Ngen . soc-An-Thanh e-d . vvuiang
˛
ve ˛´ tinh-thoi ˆ man ` kha ˆ
˛
no ˜ vao ˛´ xoi ´ thac .it.
L96 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 97THANHTAMMINHEU
Tˆ kixinoi ˆeu.Ngo -D .ai-Nh ˛on nh˘ ngac ` L3-3-31ay y--D .ai-Tien
d˘ Ngat ` giai ang-c ˛ bchoo ai:Ph` tnguyo ˆ khe ˆ
˛
nhon ˛´ nhdanhut ˛on,Chiˆ teu . nhsangthuap ˛´ tut ˛
.u -d ˛on,T˘ thac . ki ` thtrungy ˛hoo . chac ung,-Dao -dˆ xuau ˆ diat . dien . chet ˛ ngon ˛u ˛on.
...vCao o -d . thong
˛
u -d˘ thac ` canh ong,khVi ˛tioi ˆen -dˆ bo ˆat -d˘ thac ong,
Cac -d . nguyquiao ˆ hen ˆ nhoi ˛´ mut .ach.Ke -dˆ hau, ˆ vau ˜ kiı ˆ Tien en-Ong. (1)Ghi-chu:
C(1) ˆ nau ` nay ´ Ngoi ` ntuai ˘ Dam . thau, anh -D . nao amThan.
C ˛u ˛´ choc ´ bHaiu: ` Ngthiai ` ngchoai ` l3-3-31ay ` la ´ Nguc aic` tisanhon ˆen.
-D` Lan e-phu-H ˛uu (Tra-M ˛ ngon) ` may ` 1ungth´ Nh4ang am-Thˆ gian, ˛` Ngo . (15-5-1932):o
Ngo -dˆ gong . tiap ˆ ret ˆ mat ` tau ˛u ˛oi,Minh -d . khuyao ˆ chaien ˛´ mo
˛
cım ˛u ˛oi,CHI ˆ tuEU ˆ phan
˛
han ˆoi -dˆ be
˛
hang ˆ
˛
o,Ch
˛
u -d` van ˆ pho ep -dˆ
˛
le ` cham ˛oi.T. giinh, ˛` do . tau ´ cai ˆ vTaau. ˆ de .ay -D . cao ´ co ´ vac .i
-D .ai-Tiˆ gien ´ Chang.
˛
u -d` van ˆ lo ˆ nname, ˛˜ hu ˆau -dankhˆ tong ˆ
˛
uay ˆe.Gi ˛` do .au.
Thanh-Ho` Bang ˆ
˛
on-C
˛
anhC´ trac ` nghichoo ˆ chem
˛
ınh, -D .ai--D ˛´ suc ˜ ve ` cao ˛o.Gi ˛` tuo ˆat.
Ngo-minh-Chieu -d˘ chac
˛
Thiı en-Hoang,
-D . cho ´ htuung ` khanh
˛
troi ´ oan,aiMˆ lay ´ guc . kap ` ly ` ha . loi ˛on,Khuyˆ bmauaien ˛u ˛oc -dˆ Tien en-Bang
NNam, ˛˜ an-tu . bngheoa, ` Trai ˛u ˛ong-thiˆ den .ay-D . nhao ˛vu ˆay:
Mˆ nay ˘ mam ˛´ goi . hap . noi ay,Khuyˆ traien ˛go ´ chot ˛´ go ˆ nay ˛
. tro ˆan.ˆ lAy ` ka ` hy . vphongoi an,-D . ctrongo ˜ thoi ˆ se ˛ thua ˆ htuan anh.Gi` nghau ` khuyeo ˆ chen ˛´ co . tranh,anh
lNghe ˛` Thoi ˆ Than, anh -dˆ
˛
de ` thi.raanhS ˛´ hkhuyaom . choc ˛˜ tu ˛u-bi,Gi ˛˜ tru ` ngon u-gi´ mquitamai, ˛´ roi ˘ang.Kh´ hloa . choc ˛˜ khuyu ˆ ren an,S ˛ lua ˆ tan ˆ muam .oi ˘ nan ˘ phan
˛
han ˆoi.-D . lao ` khuyanh ˆ chen ˛´ bo
˛
tro oi,lınG` ` strongong . rchoach ˆ toi ˆ Tiam en.
Khuyˆ khaien ´ gia ˛˜ lu ` thiam ˆen,Tr . bon ˆen -d .ao- -d ˛´ muc ˛´ yoi ˆ buen ˆ
˛
troi ˆan.Nay -d` ma ˛ho . toi ˆ dan an,-D . trtrongo ˆ than ˆ se ˛ lua ˆ tan ´ manh e.
thchosaoTu ˆ cay
˛
quanh e,vchosaoTu . men . boi ˆ me ˛´ tu.oi
Ai ˆ khoi! ´ va . nget ˜ mo u,Theo -d` chang ´ lanh y ´ khuyuam ˆ chen ˛ua.
lınG` ` chhaiong ˛˜ muu ˆ doi ˛ua.kchotuLo . chip ˛´ lo ˛` khua ˆ
˛
tho an.Khuyen -d ˛` lmauoi ´ ttaoanh an,Tho´ vat ` biong ˆ
˛
khen ˆ
˛
lo . gai ˆ nhan ` xa ˛ua.Hˆong-trˆ lan ` cha ˆ non ˘ mang ˛ua,Ch˘
˛
loang -D .ao--D ˛uc -dˆ
˛
e ˛ sua ˛
. giu au.
L98 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 99THANHTAMMINHEU
Hˆong-trˆ lan .an -d . laoan -dao,Khˆ tong ˆam -d . chao anh -dˆ
˛
ve ` thao . phi.iHˆong-trˆ lan ` cha ˆ son ˆ si,anKhˆ tong ˆ cham ´ gianh ao -dˆ
˛
e - phtheodi am.Hˆong-trˆ phan ´ cıqu´u ` ham,onKhˆ tong ˆ cham ˆ lan y -dˆ
˛
vithame . tec a.Hˆong-trˆ loan ` thiai . quet
˛
ma,ıKhˆ tong ˆ Tiam ˆ Then, anh -dˆ
˛
rae ˛o -d ˛oi.Hˆong-trˆ lan ` cha ˆ lon ˛ vung ˛oi,Khˆ tong ˆ Tram ˛` Phoi, . dat . lay ˛oi -D .ao-Cao.
Cˆ tau . "Thai
˛
ao-L ˛u" c
˛
Ngua ai-Dˆ mem ` sung ´ thau ´ Tang ˛ Nhu, am-Thˆ (6-5-an
1932)CAO--DAIChao -d .e-t ˛Cu. ´ vTao ˆ che, ˘
˛
nang ˆ tren ai ´ ngy ˛u ˛oita. -D . Vao ˆ co-Vi ´ co ˜ nhung ˛khu ˆ phong,
˛
nhai ˛´ Tro. ˛u ˛ocnhysau ˛Ta,u -d ˛` quung ˆ len ˛` doi .ay.
C´ trac ` pho
˛
vtuloai ` gia ˛˜ tru on -D .ao--D ˛´ Khuc. ol ˘am.
Nh ˛ hTau ˆ thuoi ˛ tisanho ˆ chen . biiu ˆ baoetnhiˆ kheu ˆ
˛
ho . Lanh. ` quanam -d ˛u ˛ thong ˛` moi ` cha ˘
˛
lang .amc
˛
dua an -d . nuang ˆ thoi ˆ te ˛chu,
˛
dı ` lung . noc ˛u ˛´ moc ` tha oi,ch. nghiu ` heo ˛ bon . tan ´ nac, ˆ chen ´ nung ´ gho ´ lTa,et am
Tacho - Hdi a-Tiˆ PhraSauen. u-Quˆ moc ˛´ goi . Tiap entruyˆen -D . Cao. ´ sloaio ˛
.u -D .ao--D ˛´ bchouc ˘ vTaang ˆ nhe ˛on-d . hi(trung,ao ˆ lieu, ˆ sem,
˛
btuLoı). . ngi ˛u ˛` choi ˆ baiegiem-xiˆ
˛
mem ` chTaa ˘
˛
layang -d . chong ´ nut ` giao, ˛˜ tru onph . san ˛
.u.Ng` cnayay ´ stu,conac ˛
. khu ˆ
˛
o-h .anh -dˆ cau ´ baoonhiˆ neu, ˆ phen
˛
bloai ˆoi am- -d ˛´ nhichouc ˆ meu, ˛oi -d ˛u ˛
.ocbˆ ven ˛˜ mung ˆoi -D . chao, ˛o -d ˛` dung ˆ nge ˛u ˛roi ˛´ lot ˛
.ot -d ˛
.ot.
THI:hTu ` khanh ˆ
˛
lo ˘ cam ´ conac oi!Gi ˛˜ chu . tat ˆ lam ` chong ˛´ tho
˛
tra oi.CHI ˆ nhEU ˘ dac . tray ` gituao ˛˜ du .a,Nh ˛lu ˛` voi . ven ˜ me ˛´ Ta.theooi
Cˆ tau . "Thai
˛
ao-L ˛u" c˛
Ngua ai -Dˆ th24em angT ˛Nhu, am-Thˆ (29-5-1932)an
Th` thianh . tuıtr`et -d . phang ˛u ˛´ ban,ocHoang an -d . tho ˆ be ˛u ˛´ thoquaoc an.
vPhong ˆ lan ˆ bo ´ nhuong ˆan ˛ hon .oc,Ph´ cıqu´u ˆ ddanhong . chan ˛´ mo ang.
-Diˆ˛
ken ´ giy
˛
thai ˛thiu ˆ khTangheTaay ongph´ chep ˛´ thung . nguye . cen
˛
trua ` vo, . cay ´ sac ˜ nghiı emt. rinh ˛u ˛oc -D .ai-Tien.
Thanh-Hoang: -D .ai-Tiˆ sen ˘ tap ˛´ tinghinhoi, ˆep.-Dˆ ltheoo y -d .ao -d˘ chac ˛ truyon ˆen,T ˛u--D . the ` tanh ˆ ngam . co
˛
duyanh en,mMinh ˆ tan ˆ lam ` csoiong ˆ
˛
ıch,t´oNguy . thsoithanhet ˆe -d˜ nhia ˆ phieu en.
R ˛u ˛´ Choc
˛
ta.uchMinh ˆ vau . bat ´ cau ´ bchio ˘ang,
CHI ˆ tEU . hiap ˆen -dˆ gio ˛ua ´ tranh ang,M ˛` bung ˆ chay ˛ lnhou ` kong
˛
bınh ai,Tr` vo ˛ lung ˛` ngoi . gioc ˛˜ lu ` mong ang.
ThiTheo en- ´ tY ˆ phoi
˛
xai ˛ vTa,ung . choTaaych ˛u-s˜ tanı .oa.
THI:Ch ˛´ lung ` mong .o -d . dao .a -d ˛` sai,ungNguy . then ˆ le ˛` choi ˆ nhau ˘ nhac ˛´ hoo ai,
rCho ˜ Thio en-c ˛lo ` ba ´ trau .ong,trthinhThinh ˛` roi . chong ˛´ lo ˆ sai.am
L100 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 101THANHTAMMINHEU
Tr` no ` cao ˘ nghat ˜ cıa ˆ thau ˛ua -d .ang?phthinhemLem ´ cu ˜ nung ˆ cen ˛u ˛oi,
Ch ˛su ˜ mı ˆ te ˆ pham . mat ˆ may ˛u ˛oi,-D` nan . ngoi . lnghiai ` chong ´ kung
˛
ınh,dMau ` kinho -diˆ
˛
ven ˛ tsono ˛u ˛oi.Ph
˛
kiai ˆ hiem ˆ
˛
pheu,
˛
nhai . mıtr´oc ˛´ coi ´ co ong.Mˆ may ˛u ˛ Thı?g`oi ˛u ˛
. biong ˆ chet ang? -D .oc.Mˆ may ˛u ˛roioi -don.
Vˆ ssono-vi ˘ nhat ˛´ lo ˛` Ta,oiCh
˛
tınh anh ˆ mnhuon ˛´ goi . loi a,Bˆ
˛
phon . htuan ` cheanh -d . may ˘at,Tr` mo ˆ nho ˛´ do . lay ˆoi -dˆ
˛
tha.euCˆ tau . "Thai
˛
ao-L ˛u" c
˛
Ngua ` (Cai ˆan-Th ˛o). -Demm` tung ´ tham ´ nang ˘ Nham, am-Thˆ (11-6-1932).an
hiTam . nhep ˛´ hchiut ˛u ˛on -D .ai--D .ao,L . mLong-Hoaap ˛co ˜ thui ´ lao ˆong,Tr ˛` xuoi ˆ gan . ngap .on -dˆ phong,ongTuyˆ ret ˛phoi
˛
u -dˆ dat, ` song ˆ nong ˛u ˛´ troc an.Th ˛u ˛ong ˆ koi
˛
tngange ` giang, ´ bang ut,T
˛
ko ˆ mtaie ˆ khay ´ trugianuc an,G` treoa
˛
giınh ˆ Trac ˛` hoi ˛ung,Ng . loc ` banh . tınch´ıtv´i ˛` gan.teoungB´ thong
˛
xo ˆ dsangiange ˛oi -dˆ
˛
oi,vCanh ˛` tua ` nhan . trac ˆ
˛
quyhoaoi en,hNam-Bang ˛˜ phuu ˛u ˛´ Troc ˛` truyoi ˆen,
Vˆ duyo ˆ tren ´ bach ˆ chay ˘
˛
kiang ˆ Troaien ˛oi.Tiˆ Then, ´ Phanh, . ıv`at -d ˛` xuoi ˆ thong ˆe,K
˛
tre ˆ quan ˆ ve ˆ lo ˆ kie ˆ ceu ang,-Dˆ
˛
cchoe
˛
xo . lu ´ oa ˘an,Quˆ nguen ˆ bon
˛
go ˆoc - vda ˘ khan ´ nhuo ˆan.B´ ngut . toc
˛
moa ˆ lay ˆ khuyan ˆ nhen
˛
u,
S ˛nua ˆ xen ˛ cquiua
˛
Cao-Xanh,u- mDa ˆ me ` pha . can ung -danh,H .oc -d` loi ˆ mo ˜ bdanhkhoeang ˆ tat ung.
lhayCho ´ tuc ˆ lchungam ` mua .on,B
˛
to ˛
. kiu ˆ chuhameu . muong . moi e,Ch ˛` nung ` mao ˛ho . Long-Huoi e,R˜ tho ˆ long ˛
. hoi . khai ´ bo ˆe an-nan.- lDau ` Thong ´ khuyanh ˆ ren ˘ nhan
˛
nho .e,C
˛
Pham . Tiat, ˆ phen ˆ lan ˜ te
˛
to ˛u ˛ong,phngheMau
˛mai ˛bo ˛u ˛oc -d ˛u ˛ong,
Kh ˛khu ˛tu ˛.u- -d˘ khac ˆ phong ˛u ˛ chuong . troc ˛u.
trTa . lom . giinh ´ bang ´ phut o -dˆ bong ` tay
˛
o -doil ˛` khTaoi. ong -d . phang ep ˛lo ˆ bchoTaau. ` thiai ˆ cay, acng ˛u ˛ nghoi ˜ xınht`ı ´ cet . thTaan. ˆ mem . bot ` nthiai ˛˜ rua ˆoigi˜ ca ´ ngac ˛u ˛oi.
Kh
˛
ltua . tong ´ hanh . hioc ˆ len ˛u ˛ong,T ˛mu .o -D . Trao ˛` moi ˛´ goi . duap ˛on.M . thoc
˛
cao .oc-c` soi ˛u ˛ rong ˛u ˛´ nhuoi .an,Bˆ
˛
Tion ˆ cen ˘ Phan . lat ˜ le ` ha ˛on.H6. . THANH-TOI ˆ TAN . CAO-MINH-AI
-D ` VAN INH-H . (SOI AI-GON)-Dˆ th20em ´ ı-DQu´8,ang . (9-l0-1933).auCh` chao ˛Mu .ang-l.inh.
Th . niap ˆ gien ´ hao ´ boa ´ niat ˆ then ong,Nh ˛´ cut ´ Thu anh-Ngˆ ton ´ lianh ˆeu -dˆong,Ch ˛u ˛ long ´ ty ˆ cham ˛ con ˛o -d . ı,tr´aiKhˆ
˛
truyau ˆ ten ˛
. ngu . pho ´ thiat ˆ cen ong.L˜ vao ˆ lang .inh -D ˛´ ı-TCh´uc ˆ chchoon ˛Mu .ang-
l. Gihay:inh ˛` no ` Cay ong-Tao -d .ai-h . Tam-Gioi, ´ giao angchkinhcho ´ tuc . Ngung o--D .ai-Tiˆ ven, . chay ˛Mu .ang-l.inh
th` tanh am.
L102 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 103THANHTAMMINHEU
L˜ kiao ˆeu.(Ly-Thai-B .ach)
CHKINH ´ TUC .UNGT ˆ PHAY
˛
U
˛
GIONG AO-CH
˛
UBˆan- -d . chao ` chao ˛Mu on- -dˆo.
Cui -dˆ mau ˛ung -D ˛uc -D .ai-Tien,NG ˆ giOI-HAI ´ thang ˆe ˛mio ˆ tren ˆ (1)an-gian,Thien-ngˆ Ngoi .oc--Dˆ se ˘ ban,ac-Diˆ
˛
xucholinhem ˆ thong ˆ ce-gian ˛uu -d ˛oi.truyGieo ˆen -D .ai--D . khao ˘ nap ˛oi,
C ˛´ sanh-chnguyuu ´ biung ˆ thet ˛` Tam-Ngoi ˛u ˛on,M˜ can ˘ Ngan .oc--Dˆ bane ˛on,-D .ai-Tiˆ Ngen .oc-S˘ Thiac en-ˆ ran ˜ ro ang
Thang.NG ` THAI AI-TH
˛
U
˛
.ONG -D . QUAO AN.Ch` chao ˛Mu on- -dˆo.
chTam-Thanh ˛u ˛ hong . thoi ˆe-gian,sLong-hoa ˘ lac .enh -D . troao an -d . an.o
thPhong ˆ lan ˜ manh . Thang anh-Hoang,Tr ˛` tu ` kha ˛mu . thii ˆ nhanen -d
˛
tha ˆan.-D . Tiai ˆ xinen -d . nguyo ˆ nhen an,Tr ˛vo ˆ ce ˛
. vuu . phloi ˆ chan ˛ ton amThang.NG ` KHAI ˆ
˛
ONG-TH ´ TIANH EN-S
˛
UCh` chao ˛Mu on- -dˆo.
Ch´ mung-sanh ˛o ´ tam . thoi am,C´ xinui an- -d ˛´ chuc ˆ che ˆ lam ` thiong ˆen;Cui -dˆ mau ˛ung -D ˛uc -D .ai-Tien.NG ˆ giHAIOI ang-thˆe ˛mio ˆ tren ˆan-gian.
Thang.T´ cai ˆau
Thˆ cay ´ con,acC´ tconac . tinh ˆ Thngheam ˆ hay
˛oi
...C` chhaion ˛˜ Cao-u -D` nghai ˜ lıa ` ı?g`a
BK. .ach...C ˛u ˛` Coi ˛u ˛` Cao-oi... -Dai...C ˛u ˛` ThLT,H,oi... ˆ cay ˆ cam ´ bconac ` van ˆ haie
ch ˛˜ CAO-u -D ` Chnghe.AI ˛o -dˆ Long-Hoaen -d .ai-h . soi ˜ re o.V . tay ˛` cnayu ´ biconac ˆet -D . biao, ˆ Thet ˆ nay, en
tıch´ ˆ loam -D . Thao. ˆ cchoay ´ rconac ˜ Ngo: o--D .ai-Tiˆ len am .ot -diˆ
˛
clinh-quangem
˛
Thua ˆ xuchoay ˆ mong ˛o -D .ao -dochnghe, ˛´ lo ˆ tam ˛u ˛ ththeoong ˆ le ` Quan-Pha
˛
CHIu ˆ mEU ac´ lo ˆoi -d´ Ro. ´ mang ` tha ` tanh ˆ kham ˆ
˛
van ˛´ ngoi ˛u ˛` cchooi ol ˆ ıv`nghi,e -d ˛u ˛ kong ` phy ˆ
˛
o- -d . ngo ˛u ˛` toi . dam ` lung ˛` doi .ayc´ xconac ˛ lung ` chem,anha ˛o -dˆ ngen ` Long-Hoaay-D .ai-H . ngıth`oi ˛u ˛` loi ` Tha ˆ cay
˛
cua ´ conac -d´ Kho. ´ tua antheo
Thang.Ghi-chu:
C(1) ˆ nau ˆ sauay -D .ai-H . Thanh-Chioi eu ˛Tho
˛
ao-L ˛Cu ˆan-Th ˛ th23o ´ n6ang ˘ Giam ´ Tuap ˆ nhat, ˘ B1934,Aout3am ˆe-Trens ˛ lua . lai ` "Nga ˆ gioi-Hai ´ thang ˆe ˛mio ˆ tren ˆ Can-gian." ` tron ˛u ˛oct . Hai . Thanh-Toi ˆ "Ngchoan o-Minh-Chiˆ teu anh ˛ mio ˆentr ˆan-gian."
H7. . THANH-CHIOI EUnHai ˘ Ngkhisauam ` liai ˆ ngheu, ˜ lıa ` nga ` 13ay
th´ n3ang ˘ Giam ap-tuˆ c1934),Avril(26at ac -d .e-t ˛cu
˛
uaNg` cai ´ lo ` lam ˆ xe
˛
Bıth`a-tang, ˆe-Trˆ cen ´ bichoo ˆ ret ˘ kang ˆ
˛
et ˛` ngu ay ˆ th(13ay ´ Gi3ang ap-Tuˆ Ngat) ai -d˘ lac . duinh-D.ia-Ph
˛
ng100u ay -dˆ
˛
phe an -do´ van ` cha ˆ cham ˆ cchoe achˆon -d ˛u ˛ chong . tiu . noi ˛oi -D.ia-Ph
˛
Mu. ˜ ng100an ` ıth`ay
L104 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 105THANHTAMMINHEU
Ng` sai ˜ che ˛´ vung . NGi ˆ GIOI AO-CH
˛
U. ˆ lay ` Ha .oiThanh-Chiˆ veu . Day. ˛u ˛oi -dˆ rxinay ´ mut . bıt´ot ` Thai anh-Ngˆ hkhion . Thanh-Chioi ˆ teu . Thai
˛
ao-L ˛(Cu ˆan-Th ˛o).La) ˆ le . vap . Ngi oi-Hai.
L ˆ CHE ´ NGUC OI -D
˛
´ NGUC O--D .AI-TIENTH
˛
AO-L
˛
U (Cˆan-Th ˛ Gio), ˛` Do . th23au ´ Sang aun˘ Giam ap-Tuˆ (nhat ˘ ngam ` 1934)Aout3ay
Thˆ may ˛` cung ac -d .e-t ˛u.Cac -d .e-t ˛thu ` tanh ˆ lngheam . Thinh ˆ truyay ˆen.
Ty-th ˛` coi ac -d .e-t ˛su ˘ap -d . sat ˛ thanh-khichoınhm`ua ˆet-d .ang -d
˛
anh-lˆ NGe O--D .AI-TIEN -dang -d` chan ˛´ vung .i,hˆ cnayom ac -d .e-t ˛u -d
˛
mu . hat . hioi . nep ˛oi -day -dˆ
˛
chiaes ˛´ sot ˛
. cu
˛
am-h´ nghoa, ˜ nıa .ang ˛ don ` cay, ` blonhauung aol ˆ le . vap . NGi ˆ ThOI-HAI. ˆ ray ˆ vui.at
THI-BAI:-D ˛u ˛` diong . vieu ˆ len ` thong ` nanh en -dˆen,B ˛u ˛´ xuxaoc ˆ choi ˘
˛
ang -dˆ nem ˘ mang ˛ua,viloChung . cec
˛
vchoa ˛ua,T
˛
lo ` hong ˆ
˛
ham ´ muut ˆ doi ˛ lua ˆ ınh.t`ayH . Thanh-Chioi ˆ Chieu, ˆ teu-Minh
˛
ro o,L ˆ the ˛´ Thu-ba ˆ cay ´ tio ˆ tri:enNG ˆ chOI-HAI ˛´ vung .i -dˆ ken y,Tr˘ ngam ` vay ˛` mua ˜ ban ˛u ˛oc -di Am--Dai.M ˛u ˛` coi ˛ua -di . NGen OI-HAI -d˜ tra
˛
ai,X´ thet ˛u ˛ rong ˘ can ˆ quong
˛
da ` cay ong,khchoTha
˛
choi ˆ cgiamon ˆam,hLinh ˆ ththongon
˛
chloa ˘ tram ˛vo ˆe.Thˆ chay ˛´ vung . ci ˛
. nguu ˆ gioi ´ ba .e.-D . ho ˆ troanon ˛lo . cai ˛
. quuu e,C´ hac ˆ khthanon oc
˛
u e,Thˆ Ngay ˆ Coi ˛uu-Thˆ se ˘ phac ˆ hthae ˆon.
Ng` mnayay ˜ Thian en-Mˆ tron ˛lo .ai,C ˛Ngua . khoc-Kinh ˆ bau ´ Hoai ang-An,Thˆ phay ˆ le . vap . ci
˛
tranh ˆan,Cho -d ˛` roi o -d ˛´ choaiuc ˛ lıch´on anh.Ngoi-Hai -d ˛u ˛
.oc -d˘ thac ` quanh˛
va .i,C ˛´ vuu . khlinhan
˛
boi . lui an-hˆoi,Nh` nha a -d .ao- -d ˛´ vui,anuc
trchiLo ˆan-thˆ ge . hap ˆ looi . ly.anThˆ day . cay ac -d .e-t ˛ru ´ phloang . san ˛
. Thu. ˆayban ˛ con ac -d .e-t ˛u.
Thang.Lb) ˆ che ˛´ vung . Ngi ˆ Gioi ao-Ch
˛
u.T´ cai ˆau:
Ph . chung
˛
Thiı en-- giınhD` ´ bang ´ tri,aoNg˜ Bdanha .ach-H . chac ˆ vi,cungonT.inh -d` nnaman ˛˜ hnghiu ˆ lau .inh,-D .AI--D
˛
´ giUC ´ truyang ˆ ten
˛
ba ´ thi.utmTa ˛` chung ˛ nnamnhou ˛˜ khu,
˛
tnghia . tinh amhˆ lau .inh.
THI:Thˆ hgiane ˛˜ phuu ˛u ˛´ ngoc . cho ˛ truyon ˆen,G . hap . Thanh-Chioi ˆ reu ˆ hat ˛˜ duyuu en,R´ tang . tinh ˆ tham ˆ han ˆ thau anh-l.inh,
lNghe ˛` choi ˆ ngau . coc
˛
Thua ˆ Tian en.ThNghinh anh-Gi´ craa ˛o:
NG .OC ´ hanh ` vao-quang . kian ˆ tep ˆon.HO ` khaiANG -D .ai--D .ao -Dˆ Thiang en-Ton,TH
˛
U
˛
. thONG ˛` cua ˛´ thuu ˆ me ˆ te ˆ khan ˆ
˛
o,-D ˆ vE . bancaoi -d . do ˆ han ˆon.
TH ˆ mAY ˛` cung ´ nnamconac ˛u.THI:
L106 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 107THANHTAMMINHEU
Mˆoi -D . hoao ˘ khaiang -d . co ´ con,actChung ˆ liloam . gieu ˛˜ trchou on.
Ngˆ Tioi ˆ cen ´ so ˘ Than ˆ thbanay ˛u ˛ong,V. ci ˜ banu ` Phay .at -diˆ
˛
son.emG˘ thıch´ang ˆ nquaong ˛boi
˛
ngı .an,chMau ˛ bon ˛u ˛´ toc ˛´ choi ˆ Bon ˆong-non,
C . lan ˛` Thoi ˆ day .ay -do` thconan
˛
ao,M ˛
. trua ˆ Ke ` vBay . chi ˘
˛
cang on.Thˆ giay ´ giang ˛` bannayo ˛ con ´ lconac ` lam ˆe
m ˛` NGung ˆ GIOI AO-CH
˛
U -d˘ac-v. thchoi ˆ re-gian ˜ bio ˆetnˆen -D .ai--D .ao.
TR
˛
U
˛
ONG-THIENV . met ˆ tay
˛
ro ˜ mo ˆ Tray ˛oi,Bˆ phon ˛u ˛ song ´ rang ˛˜ thsaoo ˛` boi
˛
giua ang.hTu ` canh ´ cho . nhiu . nhoc ˘an,
G . cap ˛ thon ˛u ˛ phong . dat . ray ˘ man ˛´ toi ˛u ˛ong;Thien-- xxemınhD` ´ tret ˆ dan ˛u ˛ong,NG ˆ hOI-HAI . gia ´ dang ˘at -d ˛u ˛` nhong ˛ sanh.on-D˘ tac ˆ vam . ci ˜ Cung-xanh,u-Dˆ ngen ` thay ˛u ˛ phong . lat ` lam ` phanh ˛u ˛´ ban.ocGi ˛` thchonayo ˆ ray ˜ ro ang,Thˆ lay am -d` nan . choi ˛´ rung ` NGanh OI-HAI.
HU ` HYNH, ˆ sONG, ˘ nam ˘ rlyam ˛u ˛
. sou ˘an -dˆ
˛
etrˆ ben ` chan, ˛` Giung ao-Ch
˛
giu ´ gang, . loi ` la ` lam ˆ me ˛ungch ˛Phu . Tiat, ˆ Then, ´ vanh ` Tam-Gia ´ giao ´ chang ˛ung-v.i.Thˆ thay ˛u ˛
.ong-
˛
Lchoy y-Thai-B . ththayach ˆ Tam-choeGi´ tao
˛
bbaa ` mthiai ˛` NGung ˆ GIOI AO-CH
˛
PHU .UC-V.ING ˆ HAI.OI
Thˆ banay ˛ con ´ con.acTHI:
LY -d` Tiao ˆ Then ´ hanh . Linh-Tioi eu,
TH ´ thAI . mo ˛` ngung ˆ toi . mang ˆay -di ˆeu,B . NgACH . Huoc ` mynh-Kim ` rau . chang oi,Gi´ truyang ˆ ththien ´ thanh ˆ re ` nanh eu.
M ˛` chung ˛thiu en-m . nam-nang ˛˜ vTau. ˛ lung .inhTam-Gi´ tao
˛
bbaa ` mthiai ˛` NGung OI-HAI -d˘ vac .i.THI:
H
˛
mı ˛ung -d˘ vac . phi
˛
han ˛u ˛` nguyon en,-D . tho ˆ chtue ˛ dion . leu ´ truyy ˆen,B´ nha ˛
. thut ` canh ˆ duong -D.ia-Ph
˛
u,Cˆ chınhong-b` ´ kanh
˛sy ˛ bithanhu en.
Ch ˛Thu ´ tanh .ang.Ph
˛
ban . Tio en-Thiˆ ben ˆ nhiat ˆ trem ˆan,Thˆ re-gian . tiang ˆ deng ˆ nguyan ˆ nhen an,Ho˘ chkhaiang anh-gi´ Thiyao en-l.inh,C ˛´ khuu ˆ
˛
to ˛u-bi -d ˛´ huc . nhuanh ˆan.Ch ˛Phu . tat .ang.
C ˛ chuyuu ˆ
˛
men ˆ nhviau . nguyat . minh,etCh ˛ truyon ˆen -d . do ˆ can
˛
qua ˆ sinh,anCh ˛ ton ˆ bam ˆ nhiat ˆ mem ` trui ˆ tan .uc,Bac-´ linhsanhai -d˘ac -d . Huao ynh.
Ch ˛Tiu ˆ ten .ang.Luˆ don . tTaip . mang . bot ai:
Hanh -d . chao ˘
˛
saiang ´ cy
˛
Trua ˛oi,-Dˆ ngen ` phay
˛
ban . mo . chvuiac ˛oi,M ˛` ngung ˆ GIoi AO-CH
˛
vannayU .i,-D . do ˆ nguyan ˆ nhen ˆ ban ˛u ˛´ koc . thip ˛oi.
R ˛u ˛´ NGoc ˆ GIOI AO-CH
˛
giU angNGO--D .AI-TI ˆ kiEN ˆ gien ´ cha ˛´ vung . NGi OI-
HAI.Thˆ may ˛` cung ac -d .e-t ˛u.Hu` Hynh, ˆ chong, ˆ tam ˛uu -d
˛
lanh ˆ te .a
˛ Tam-on
L108 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 109THANHTAMMINHEU
Giao.THI:
NG ˆ truyO ˆen -D .ai--D . hao . Long-Hoa,oi-D .AI--D ˛´ khuyuc ˆ ltuen anh ´ hai a.TIEN-Tr ˛u ˛ong -d .o -d ˛` bquaoi
˛
ngı .an,Gi´ chsanhıud`ang ung -d´ Thiao en-Toa.
BAI:Du -D.ia-Ph
˛
lu . trinh ˆ Ngen .oc--Dˆe,S˘ phac ˆ choe -d . tho ˆ ve . an,anCam ˛on -D.ia-T . bang
˛
toao an,Ng` lnayay ˆ te ˆ tat . boa ` vui.chunganB´ nha ˛
. thut ` chanh ´ nganh ˆ Thoi ˆay -d.inh,S˘ cac ˆ tsaiap ˛´ lu . Thinh ˆ kan y,
htheoLo . Gio ao-Ch
˛
u -di,Ng` qunayay
˛
ma ˜ can ˆ thıth`ong ` canh ong.R ˛u ˛
. tuou ˆ nhan ˛´ Hconut ˆong -d
˛
lanh ˆe,M ˛` toi ˛´ Thu ˆ chan ˘
˛
nang . khe ´ kho an,D˘at -d` hang ˆ kon
˛
te . oan,oiThˆ trthaay ˛lo . dai ˛u ˛ trong ˆ tu.loanM ˛u ˛` coi ˛ua -di . tthaen ` xu ´ ta .oi,C
˛
hanh ˆ song-gian ´ ham ˆoi ˘ nan an,PhtheoyQui . mat .ot -dang,
Lanh -d` Bo at-Nh˜ ra ˛u ˛´ csangoc
˛
nhanh an.ıaK` -dˆ Phat . Tat ˆ ray-phang ˛
. chuc oi,hAnh ` sao-quang ´ rang . moi ˛u ˛` phoi ˛u ˛ong,
-D` Tian ˆ bchungen ˛u ˛´ moc .ot -d ˛u ˛ong,C´ lam ong -d .e-t ˛biu ˆ thet ˛u ˛ nghong ˜ Thıa ˆay.Ng` chay ˛´ ngung ˆ toi .ai -day -d
˛
mu .at,Thˆ tay
˛
lo ` schiaong ˛´ lot ˆ chung,eL` thong anh -dˆ hen . koi
˛
dınh ˛ung,Thanh-Chiˆ meu ˛to . Chiai ˆ meu-Minh ˜ my ang.
Phong-Thˆan-H . boi
˛
vang ` sang ˘ lac .inh,Lu . cat ˆ ınhb`ong -da -d. ninh ` sai;aoSiˆ nhsanheu ˛o -d ˛´ thuc ˘ tang ai,Nh ˛´ tut ˆ cham ´ kanh
˛
y -d . ro ` nguyay ˆ sanh.en-D .ai-Th´ lanh .inh -d` ranh ` phanh . chung
˛
ı,C ˛uu-Thˆ nge ˆ khoi ˛mu . tri ˛` gian;uR´ trtuang ˛lo . Thiai en--Dang,-D˘ truyac ˆ xen a-l ˛
. chkim-quangoi ´ ngoi ˛oi.Thˆ vay ˆ lang . Binh .ach-Ng . cnayoc-Kinh ong -da
th` canh ˆ Thong, ˆ chay ˛´ NGung ˆ cOI-HAI ˛uu-thˆ ce; ac -d .e-t ˛cu ´ lo ` thong anh -dˆ tong ˆ ngloam ` Hay . Thanh-Chioi euchˆ tau ˆ That, ˆ ray ˆ mongat ˛ chon ˛Phu . Tiat, ˆ Then, anh,Thˆ banan ˛ cchoon ac -d .e-t ˛lu . thap ` kanh ` hy . thoi ˛´ Tu-ba. ymai -d` chan anh...
Thang.c) -D ˛´ NGuc O-V ˘ CHIAN- ˆ lEU ` ma . chot ˛ linhon
c˛
Thua ˛u ˛
.ong--Dˆe.Tr ˛u ˛oc-Tiˆ Tet ang-Th ˛(Gia-o -D.inh)Gi ˛` To ´ Ry, ˘ tham ´ n8ang ˘ Giam ap-Tuˆ (24-9-1934)at-Dˆong-t ˛Mu: ` Ngui, ˛ung.
NG .OC-HO ` THANG
˛
U
˛
.ONG--D ˆEThˆ may ˛` cung ´ Thcon,ac ˆ cchoay ´ miconac ˆen
l ˆe.-D . Vao ˆ Tho-Vi ˆay -d˜ la . kraap ` ny ` ndoay ˛oi
Chiˆ leu ` ma . chot ˛ con-linh
˛
Thua ˆ Nay. ´ lo ` Nga ˆ Thoi ˛u-Haic
˛
Thua ˆ giay ´ mang-sanh ˛o -D .ai--D . cao ˛´ vuu ˛´ nguyot ennhˆ cConNayan.
˛
Thua ˆay -d˜ ha ˆ coi ˛
. vuu .i -dˆ
˛
le . nhai ung-d .e-t ˛tuu -da -d˘ thac ` tanh . thai ˆ ke, ˆ quet
˛
Thia en-Tiˆ Nayen.Thˆ cchoay ´ nconac ˛oi -dˆ nhay . Phap ´ Vai ˆ lo-Vi ` ma . cot ai-d .ai ˛ huon .e
Thang.
L110 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 111THANHTAMMINHEU
BDI8. UTthTrong ˛` hoi-gian .oc -D . Ngao, ` lhayai ` thiam
th ˛cho ˛ nhoi, ˛ rung ˆ tiat ˆ lec ` ba . thi ˆ lat . hac ˆ Chet.
˛
cı ` gion ˛u-d ˛u ˛
. voc ` bai ` thai ˛nho ˛sauu -day:THa)
˛
VUIOcthayVui ´ phai ´ vep ˆ ınho-h`
Th ˛u ˛` ngong ` niay . Phem . yınht`ınht´at ˆ vuienM . hivuiot ˆeu- -d . ngao . bot ui
nhvuiHai an-ngh˜ cıa ` ngung ˛u ˛` goi ˆ xaansvuiBa ˛ bua
˛
lo ` tong aBˆ thanh-chvuion ´ nanh ˛u ˛´ nhoc ` yınhb`a enN˘ thvuiam ˛u ˛ kong
˛
le ` thiong ˆenS´ chvuiau ˛ung- -d . thao anh-hi ˆ xen ˛nayuaB
˛
vuiay y ac -dˆ
˛
thayoiT´ vuiam -d .ao- -d ˛´ cuc ` ngang ` cay ` sinhang
lvuiınCh´ ` biong ˆ let ` ıng`ongM ˛u ˛` svuioi e -d . ltraoCao-Xanhang anhMuˆ hvuion .oc -d . thıch´ao anhNˆ cen ˆ tcaan . hung ˛u ˛ long ` Phanh . choatPh . lat ` ınh-lch´a ´ phy
˛
loaitTrong ˆ xuam ˆ hiat . cen ˆ mong-phu ` ımt`a
Ng ˛u ˛` ngoi ˛u ˛oi -d ˆ ceu ´ tro ´ timaiVi . lec ` vianh . dec ˛˜ timtrongu ˛´ liung ˆenˆ thOi ˆ toi, ˛
.u
˛
y -d
˛
ao- -dienlınhM` ` chınhm`am . phithaniu ˆ hay?aien
THb)
˛
CO ˆ SAM AT-SANHNg ˛u ˛` trsanhoi ˆ then ˆ phe
˛
tinaiCo ˆ Tong .ao-H´ coa ˆ cam ˆ bsongan ˘ang
cNo ˛om ˆam ao -d . hao ˘ang-D ˛ung - ngdi ˆ noi ´ loi ˘ xang ˘ cuang .oc -d ˛oiM . lot ` manh . dot ˛˜ giu ˛˜ vua ˛oi
T ˛
. kiımt`ınhm`u ˆ nem ´ do ˛` choi ˛ theounL` hıth`anh ˛u ˛ phong ˛u ˛´ khoc
˛
eooiD ˛˜ hoıth`u .an-h . mleocheooa . ınhm`ot
lhayAi ` pham ˛u ˛´ phoc ong-sanhnuCon ˆ khoi ˆ lon ˛´ ton ´ khınht`anh on-ngoan
Thi ˆ vchieu .at-th ˛
. duc ˛u ˛ong-anNh .oc-nh˘ chan ˘
˛
nang .ai, - cdi ` ran ˛` sung auV. git ` ta ˆ tom ´ cep ´ ca auC˜ nuung ˆ thoi ˆ san ˆ huong ˆong ˆ thau . rit ˛ungTrˆ khheonaiau
˛tı ˛ bung ˛ung
chlyChia ˆ vong ˛
. bo, an-kho˘ nan ˆ soi ˆauSˆ ngchoau ˛u ˛` thoi ˆ ce ˛co ˆauCh˘
˛lloang ` pham ˛u ˛´ loc, . hai ˆ gau ˆ tai.ay
Te) . thsaoai ˛` Thio en-NhanL ˛` gioi
˛
cai
˛
Quan-Phua
˛
Ngu o-van-Chiˆ heu ˆoic` ton . tiai ˆ chxinen, ´ lyep .ai.
"Thu ˛gio ˛` no ˛ Phoi .at-T ˛
.u -dau -dau -dˆ leu ˆ cen ˆotPh . hoat . tac ˛u ˛
. mong ` tha ˛` cSongo. ˆ Phot . vat ` ta ˛u ˛
. Phong .atmˆ choi ` mua ˆ khoi ´ khac, ˆ giong ˆ Chnhau.ong ˆ co ˆ Phot .atm . quap ´ cha, ˆ lo .ai ˆ Chom. ˆ vo ˜ te ˛u ˛
. mong ` nau ˆ chay ˆ mo auThkia. ` craanh ˜ mung .ot -d . mao ` ca ´ thach ˛` pho ˛u ˛
.ongkhˆ giong ˆ nhau.ong
-D ˛` Ngnayoi ` hoai ˘ang-khai -D .ai--D . lao . mai ` sa ˛uaPh .at-Gi´ hochoao ` toan ` van ` tıv`a . mai ˆ cay ˛´ tro en -daynˆ Ngen ai -d. chchoinh ´ vung-sanh ˜ The anh-Nh˜ man ath ˛o, ´ ly ` mcona ˘ nat ` cao ˜ phung
˛
giai ˆ hnhauong ˆet."T . phsaoai
˛
vai ˜ The anh-Nh˜ man ` tha ˛o.S´ nach ´ Toi: ˆ tham . nhi an.Than-thˆ
˛
ngcone ˛u ˛` ctaoi ´ to ˆ lam ` ga ˆ Toc. ˆ lam ach
˛
cu
˛
ngconua ˛u ˛` thoi, ˆ ke ˆ leu ` la ` chong ˛´ ko ` thy . lat ` ta am.T . lsaoai . vai ˜ ce ´ mo . mconot ˘at.
L112 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 113THANHTAMMINHEU
Mˆ ngoi ˛u ˛` coi ´ mo . tot ˆ nam, ˆ ben ˆ ngoe ` vai ˜ me .otmcon ˘ mat ` tha ˆ Hoi. ˆ thınhm`e ˆ mconay ˘at -d´ co ˜ nhung ˛u
thınhm` ˆ tay ˆ Mınh.m`am ` ha ˆ nge ˛u ˛` noi ` thhayao ˆ cay aitˆ mıth`ınhm`am ˛´ bioi ˆ ret ˜ no ´ msaorao ` ka ˆ chem ˆ se, ˛ trua .in´ choo -d ˛u ˛
. hooc ` toan ` Han. ˆ nge ˛u ˛oi -d ˛u ˛
. hooc ` toan ` ıth`andxa ˛˜ gu ˆ lan ` nanh ˆ gen . loi ` nga ˛u ˛` hioi ˆen- -d ˛uc.
Ng ˛u ˛` thtaoi ˛u ˛` nong ´ thchosaoTuoi: ˆ lay ` long athˆ Phay . Trat. ˛` Phoi . khat ong ˛o -dˆ xa,au ˛to . tai ˆ ınh.m`amT . vınhm`ai ˆ to ˆ nam ˆ khen ˆ thong ˆay -d .ang.
Thu ˛gio ˛` ngcono ˛u ˛` trthanhayoi ´ lach ˆ "Tram: ˛oiPh . khat ˆ mconong ˘ Nayat." -D .ai--D . hoao ˘ thang-khai ˛oThanh-Nh˜ caiaiıth`an ˜ phung
˛
hiai ˆ
˛
reu ˘ "Tang: ˛` ru ` say ˘apt ˛´ Troi ˛` Phoi . cat ´ mcono ˘ hat, ˘ xxemang ´ viet . tec . loi ˆ coi
˛
uach´ Vung-sanh." . phınhm`ay
˛
rai ´ mang ` gia ˛˜ ınh.m`u-D ˛´ Cao-uc -D` giai ang-thˆ truye ˆ Ven o-Vi -D .ai-
-D . Ngao. ` muai ˆ chchoon ˛mu on- -d . Nge ` hiai ˆ
˛
eu ´ ny, enNg` dai . vay ˜ The anh-Nh˜ man ` tha ˛` kho, ˆ dong ` ınhh`ungs˘ cac ´ to ˛u ˛ong.
Tˆ cam
˛
(nhınhm`ua ˜ nan) ˆ neu o ˛no ˛ ıth`tayoimuˆon -d´ muanh ˆon -d .ap, ˛no ˛choi ˛ muıth`un ˆon -d´ mua ˆon-d .ap, ˛no ˛mioi . mueng ˆ non ´ muoi ˆ la,on ˛no ˛khoi ´ sanhac
nhira ˆ vieu . khec ac."Khi -d . phkinhoc
˛
ngai ´ Tho anh-Nhan, ˆ lay akınhm` ˆ cem ´ tai ˆ kham ˆ vchoong .ong -d . lxaoong ˜ Hang. ˆe
tˆ vam . lıtr´ong ˜ nhang ˛nhu ` kha ˆ chong
˛
cu, ˆ khchiau ongchai ˛ung.
mCon ˘ bat ˆ men . lat a ˆ bam, ˆ tren ´ lai ` da ˛u ˛ong,d ˛u ˛ long ` Tra ˛oi, ˆ lam a -Dˆ nat ˆ phınhm`en
˛
vai ˜ mcone ˘atbˆ tren a.i"
Thoi...Thd) ˛Ngo ` Viai ˆ choet ˆ Kinh-long ´ Phy ˛u ˛
.ong
tuTrung ˆ than ´ Nang ˘ ın-T´1927,dl.am -dˆo ˛oCˆan-Th ˛lo . thap ` manh . sot ˛Ngho ıa--D. Chi(1),ia ˆeu-MinhNghıa--D. ıth`ia, ˆ Kinh-long ´ Ly e-cong-Ph ˛u ˛
. cong ´ vio ˆetth ˛ Quan-Phchoo
˛
Ngu o-van-Chiˆ meu ` ca ˆ Ngxinau ai-dˆ len ´ qui-vuc . phchoi ´ ın-t´trongep -dˆo - xdem ´ Ngac ` vai ˆe
Nghıa--D.ia -d´ Ngıth`(2),o ` trai˛
la ˛` nhoi ˛sauu -day:Sai-G` 1927.Mai27leon,-D .ao-H ˛uu,
thınhK´ ˘ gia-quyam ˆen -d . tiai ˆ
˛
eu -d . an.ınhb`ang-D .ao-H ˛˜ cuu ´ lo ` gong ˛ thoi ˛tho ˘ tam ˆ hooi ` mai, a
khˆ trong
˛
la ˛` thıth`oi ˆ lat ˆe.Tˆ tioi ˆ thep ˛ nsauo ` nay ´ voi ˆ se ˛
. "Nghu ıa--D.ia",tˆ moi ˛` cchoung ac -D .ao-H ˛˜ cuu ´ co ong -d ˛´ vuc ˛´ ngoi ˛u ˛oi-dˆong -d . Cao. ` vion . hec
˛
toi oi -d´ to, ˆ coi ´ lo ˛oi -d . nguyai .env ˛´ Thoi ˆ nay ˘ ckhi1921,am on ˛Pho u-Quˆoc -dˆ nayen
lnghe ˛oi -D .ao-H ˛˜ thuu ˛u ˛ tong ˛u ˛ muong, ˆ tchoon ˆ thoi . so ˛
.ut ˛u-tˆe, -dˆ
˛
de ˆ ngıcht´au ` nan ˘ tam, ˆ nhınhk´oi ˛u ˛` long . choaicac ong -D .ao-H ˛uu - tdang . lao . Nghap ıa--D.ia.
Cac ˆ muong ˆ ron ˜ bo ˆ
˛
on-ph . tan ˆ cıth`oi, ˆ cau ˛ho
˛
oim ˛´ bioi ˆ Met. . lot ` viloong . Trec ˛oi -Dˆ chat, ˘
˛
tihamang ˆengt˘ cam, ˜ chung ˘
˛
muang ˆon -dˆ
˛
ce ´ thai ˆ nan ˆ ngchoay ˛u ˛` roi ˛or ˆ lam ` Hchi.am ` hua ˆ chıg`ong . siu ˛
. Lvinh-hoa.u ´ cuc onsˆong -dˆ ltrongay ` scoiong ˛
. lvinh-hoau ` sa ˛
. giu ˆ cheu ˛oim` tha ˆ hoi, a - trdi ˆ lmongong ´ buc
˛
xo ´ thac ´ Cui.
˛
am ˛oncac ong.
C´ "Nghai ıa--D. thia" ` lanh .ap -d´ co, ´ lo ˜ trung-e˛u ˛ cong ´ mo . cot ´ chai ua -dˆ
˛
the ˛o -d .ao-h ˛˜ vuu ` nua oi -d .ao-h ˛˜ nuu ` cao o- -d . choc, . vtu,iu ao -d´ ho ˛u ˛ khong ´ kkinhoi, .e,
blau . quui, ´ tet ˛u ˛´ btuoc, ˆ
˛
Pho. ` lam . phxongap
˛
dai ˛
. tru ˛um . sot ˛ruo . vong ` chai . muc ˆ "Nghchogiaoau, ıa--D.ia-T ˛u".V . may ˛´ mioi en-viˆ men; ˛´ coi ` lsung,on ˆ ngau ` buay ˆ ıtr´on
L114 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 115THANHTAMMINHEU
c´ maio ` cha . siu an-s´ nhoc ˛cu ac ˆ Bong. ˛ voi . cay ˆ phan
˛
aic´ ruo . long ` huam e-l ˛
. btuoi ˆ
˛
Ngho ıa--D. Nia. ˆ ceu o -d ˛u ˛
.ocnh ˛vu . ngchiloay ` khsauay ˆ ın-gtg`aiong ˛˜ cu, ˜ nhung ˛uch` cua ´ ruo . "tam-bong
˛
vao" .ay.Ghi-chu:
N(1) ´ roi ˘ ın-t´ang -dˆ Co ˆan-Th ˛cho ˛´ co ´ 3o ˆ Hong: .oi--DˆongTh ˛ Tom, ˛Huu ` vynh a ˆ Kinh-long ´ Phy ˛u ˛
. hong ` tiun ˆ muaen -dˆatv` sa ˘ap -d . that ` canh ´ Nghai ıa--D.ia.
L(2) ´ Nghuc ıa--D. lia . thap ` ranh ˆ ın-t´ıth`oi, -dˆ Co ˆan-Th ˛co ocˆ Thau ˆ Tian, ˆ men ` xina -d . tat ˆ Nghen ıa--D.ia. -D ˛´ Luc y-Thai-B .ach -D .ai-Tiˆ men ˛´ tchooi ˆ len ` "Cao-a -D` Nghai ıa--D. Bia". ˛ loi ucˆ thiay ˆ hen . ca on -d ˛u ˛ cong ˆ ıchk´ong -D . Cao-ao -D` lai ˘ nam, ˆ cen acın-t´ -dˆ Co ˆan-Th ˛xino -D ˛uc-L´ tchoy ˆ khen ´ phac ` khong
˛
thioi en-h . ka
˛
e - ngquadi ˛u ˛oi - ldi . xai ˆ ngıam-x` . bao ang. -D ˛´ Luc y--D .ai-Tiˆ men ˛´ soi ˛ lua . lai ` "Chia ˆ Ngheu-Minh ıa--D. tria" ` tung ˆ ven ˛oi-d` Chian ˆ MMinh.eu ` ta en -d` Chian ˆ banMinheu -dˆ Thau ˆan
Tien -d . lat ` Chia ˆ csongeu-Minh, ´ mo . vot . ın-t´i -dˆ bo . rach ˘angchhai ˛˜ Chiu ˆ kheu-Minh ˆ khong ´ chhaixaac ˛˜ Chiu ˆ leu-Binh anhibao ˆ seu, ˛
. ngo ˛u ˛` khnghetaoi ˆ rong ˜ mo ` ca ´ vio . hec ˆ nghi,okhˆ tong ˆ not; ˆ Then ˆ Tian, ˆ men ˛´ phoi ˆ thet ˆ dem ˆ sau ˘ mac, ˛oith` Chiraanh ˆeu-Minh.
Ne) ˘ Tham ˛´ nhu ˛´ vut ˆ Ce ˛o -D .ai--D . lao ` na am1924
-D . cao
˛
Cao-Tiua en -dˆ hiay . leu ` Thia en-Hoangk(1), ˆ
˛
te ˛` g(2)1924u . loi ` na ˘ tham ˛´ nhu ˛´ vut ˆ ce ˛o -D .ai--D .ao-dˆ tem ˛´ noi ˘ tram ˘ nam ˘ Tam. ˛` nu ˘ tram ˘ lam
˛
me . lot ˛´ 1000oin˘ lsauam a -D.ia-Ho` rang, ˆ noi ˘ t1001am ˛´ noi ˘ 1500amn˘ nsauam ˛˜ lua ` Nha ˛on-Ho` (3).ang
Thien-Ho` t1924ang ˛´ n500=2424oi am-D.ia-Ho` n500=2924-2424ang amNh ˛on-Ho` n500=3424-2924ang am
Tˆ
˛
cong . n1500=ong am-D ˛` bicoiaichoung ˆ let ` cıv`chi,am ´ htin,aio .o
c` nhon . bao ´ thang ˆ nem ˛˜ Cua. ´ sai ˛. nhu . hoc . lchoo ` da .i-
- cdoan, ` son ˛
. vvuiu
˛
de, ˆ le ` hıth`am . lchoo ` sa ˛
. phu
˛
ai.Muˆ bon
˛
be ˆ hong ˛u ˛` tong ˛u ˛` phıth`ong-vi
˛
bai . chi ˆ ıtch´am-dau -d ˛´ chon ˛´ co ` bon ˆ lhoaong ` dai ˆ be
˛
khe ˆ Haigai.ongth ˛´ bu ˆ cong, ´ thai ˛´ nu ao -d . mep ˘ vat ` tha ˛ nhiom ˆeu?
Tˆ nguyoi . tuen -d .ang -d . co ac -D .ao-H ˛˜ vuu ˆeBˆ vong-Lai a -D.inh-Chˆ tau, ` ctheouy ong -d ˛´ tuc, ˆ choi ˘
˛
angnguy . tchoen ˆ thoi ` hıg`anh ˆet.
Cˆ Thxinau ˆ phay ˆ lye ˛` nguyoi . hen ˆoi -dˆ cau
˛
uatˆ thminhoi .e.
ınh,k´NayCHIEU
Ghi-chu:B(1) ˆe-Trˆ cen ´ bchoo ` "Khai-Xuai ˆ Thiat en-Hoang".
l1924(2) ` na ˘ c1am
˛
cua ˛o -D .ai--D . vao ` na ˘ l1926am ` na ˘ 1amc
˛
cua ˛Pho ˆ
˛
o-Hoa.(3) -Dˆ lay ` di-ba ´ cut
˛
Ngua ` viai ˆ btronget ˛´ thuc ˛go ˛ chooich ˛u -d .ao-h ˛˜ Chiuu ˆeu-Minh--D` Can ˆan-Th ˛ Cho. ´ lep . tai . nhai aˆ Nguyong ˆen-thi .en-Ni . (Giem ´ Kim-Tiac-Minh en).
f) -D . CAO-AO -D ` LAI A -D . GAO I?´ kiımt`aiIt ˆ mem ` hia ˆ
˛
reu ˜ Cho. ˛´ tho . lat a -D .aoPh . ngConat. ˛u ˛` coi ´ lo ´ mhayanh ˛´ chuoi . cong ˜ vong.u
ıch-GiTh´ ´ truyao ˆen -d˜ la au -d ˛` moi ` bıv`a .i -d ˛` nhoi ` nam ˆ ıt´enxxemai ´ ket ˜ ly ˛u ˛˜ theonoiong, -D .ai--D . mao ` luytua .en,
th` raanh -D . bao . bi ˆ He. ˆe -D . bao ˆ chıth`e ´ phung-sanh
˛
ail ˆam-l . gac, ˆ dan ˛˜ lxau ` Thanh. ˛u ˛
.ong--Dˆ Nge, ` rai ˆ Hat ˆong-T ˛` thu, ˛u ˛ chong ´ mung-sanh e-mu . noi ˛ troi ˆam-luˆ khan ˆ
˛
o-h
˛
khai, ˆ ngong ˛u ˛` ıu-dd`oi ˘ nat ˆ Ngen ai an-x´ ta . loi ˆ chooim . kot ` ny ` nay ˛˜ lua ` ka ` thy ˛´ (Tam-Kbau ` Phy ˆ
˛
o--D . 3-o eme
L116 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 117THANHTAMMINHEU
gamnistie en´ merale) a -d . ro ˆ choi ´ Ngung-sanh. ` lai .aiNgınhm`ınhch´ ` giai ang-thˆ me a -d . ro ˆ loi, ˜ Thanh anh-
Hi . leu ` "CAO-a -D ` TIAI EN-ONG -D .AI-B ˆO-T ´ MA-ATHA-T ´ nAT" en -D . cao
˛
Ngua ` truyai ˆ gen . loi a -D . CAO-ao-DAI.
g) -D . VAO O-VIM ˛´ hoi .oc -D . Vao ˆ pho-Vi
˛
thuai . boc ˆ con ˆ kau .enh ˛vu ˆay:
Ch- ´ vung-sanh ˆ bio ˆ then, . nguye .en -d .oPhi- ˆ nen ˜ vao ˆ to . than, . nguye .en -do .anPh- ´ map ˆ von ˆ lo ˛u ˛
. thong, . nguye . hen .ocPh- .at -D . vao ˆ tho ˛u ˛
. thong, . nguye . then anh.Gi
˛
nghai ˜ nıa ˆ lom ` dchocaraam ˆ thue . ıv`oc,h .oc -D . cıth`ao ´ nhdung,thungchoıtr´ai an-l . mac ˛´ phoi
˛
ai-d .ao.
M . lot ` chsanha ´ hung ˘ hang aDˆ loc ` cong ˛´ vuu ˛´ lot ` thtaong ˆ nguye ˆen
lHai ` phia ˆ nen ˜ nao ˆ chuyoi ˆenNguy . then ˆe -do . tuyan . nhet ˛thuyu ˆ khraen ˛oi
lBa ` hıch´a . chioc ˆ meu ˛oiPh´ map ` sau ˆ nhiau . them,
˛
thanh ˛coi ´ ngo ayBˆ lon ` Pha .at -D . dcaoao ayNguy . then ` chanh ´ quanh
˛
ma ˛´ toi ` ta.ıch´ayLKINHh) ` GA I?
l"Kinh ` pha ap-lu . rat ˘ dan . ngchoay ˛u ˛oi -d ˛` bioi ˆetm` sa ˛ Vınh.m`ua . nay en -D ˛´ Cao-uc -D` chai
˛
Ckinhı˛
am-˛´ vung ` da . may ˆ boi ˛˜ sua ˛´ smaiom ´ phang
˛
ai -d . choocnhuˆan-nh˜ thuchoa, . loc ` hong, . rchooc ˜ ngho ˜ lıa ´ my ab˘ chat ˛u ˛oc, ˘ nan ˘ chan ˛` lua ˆ coi u -d
˛
nbau ˘ cıth`am ac -diˆeuh . hooa .an -dˆ
˛
loi ` may-mam ˘ phan, ˛u ˛oc ˛ Tron ˛` Ccho.oi ot . moi ˛´ loi ` ngam ˛u ˛` khoi, ˆ tong . coi ˜ lung ` Tha ˆ Tian en
Th´ Phanh . vat .ay.-D˜ ca ´ to . roi ˆ moi ` cnaya ` chon ´ thac ˆ cvayem, ac
-dˆ teu . noi ˛˜ phıth`ua
˛
luai an-hˆ chuyoi, ˆ˛
kien ˆ hoep ` khai ongbiˆ chet ˛` nung ` mao ˛´ hoi ˆ Net. en -D ˛´ Cao-uc -D` khuyai enng ˛u ˛` phoi
˛
thtuai ˆ lan ` ctraua ´ lai ` long ` banh,
˛
co ´ lai ongn´ nong
˛
dhungay ˛˜ Nu. ˆ beu˛
do ˛˜ ltheou ` kitronganh ˆepnay -d ˛u ˛
. cıth`oc ´ lo e ˆ xan ´ kha˛
boi . kii ˆ khep ´ Phac. ˛u ˛ocnhiˆ veu ˆ Tie ˆ phen, ˛u ˛´ Ththeoıt´oc ˆ khan, ˆ phong ˛u ˛ockhˆ tong . ıth`oi -d . chang ˛´ Du-thuc ˆ Quan,
˛
ı-tiˆ Cen. ` ton .oim` nha . choıth`e -d˘ phac . nhuc ˛ thon ˆ lan, ` ngam ˛u ˛` hioi ˆenlanh".
Cai -D . cao
˛
ua -D ˛´ Cao-uc -D` mai ˛ mrao ˛´ voi . chay ˛oth . lat a -D . xao ˛ Phnay.ua
˛
scoiai ´ ckimach ˆ
˛
mıth`o ˛´ roi o-D . cao ´ mo . mot ` tha ˆ choi, ˘
˛
phang
˛
nhai,ai ´ shaioi ˆ ngho, ıal` sa ˆ nhio ˆ Nhieu. ˆ leu ` nhia ˆ ceu ´ ch(Forme)ach ˛´ ko ` trungyc´ mo . (Fond).ot
"Muon -D . dao . lay ` lam ` banh,
˛
so ˛
. hungu ´ nac eng . moi . lot ` va .ay -d´ Co. ` con ´ lach ` ta ` xtheouy ˛´ theou,phong-t . ttheouc, .oc-ph´ dai, an-ch
˛
ung".Thoi...
CKINHi)
˛
AM-
˛
UNG"Tr ˛lo . Ckinhai
˛
am-
˛
Ung.lTrong ` sınht´ong ˛
. phu
˛
Trıth`ai ˛` phchooi
˛
trongai,l` sınht´ong ˛
. quu ˆ Trıth`ay ˛` coi ˜ ctheoyung ´ sai ˛
. tu ˛u ˛ongquˆ chay, ˛´ kho ˆ ngong ˘ can
˛
lan ` chi.amCao--Dai ˛ung-h´ ltheooa ` chong ´ Sung-aanh. ˛
.ut ˛u ˛ (pensong ´ gee) . loi ` Ca
˛
Cam. ` son ˛
. Tru ˛` noi ˛u ˛ stheoong ˛
.ut ˛u-t ˛u ˛ cong
˛
gınhm`ua . loi a
˛
Ung.CkinhTrong
˛
am-
˛
´ chUng
˛
sı ˛
. lu ` ngam ˛u ˛oiphlhomme)de(Devoirs
˛
hiai ˆ
˛
ceu ´ mach ` bia ˆet -d .aong ˛u ˛` voi ` ca ˜ chung
˛
sı ˛
. lu ` ngam ˛u ˛` phoi
˛
biai ˆ cet ´ Pho . Tiat en
L118 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 119THANHTAMMINHEU
Th´ Thanh ˆ minvisible)(Mondean ` mloa ` sa ˛
. Ho. ˆ bie ˆ loets ˛
. khıth`o ˆ tsanhong ˆ hungam ´ Hac. ˆ let ` hung-bong . ıth`aotsanh ˆ tham anh-hiˆ men, ˆ ngoi ˛u ˛` toi .ap -d ˛u ˛
. hioc ˆ cen
˛
ath
˛
raay, -d ˛` xoi ˛ an-nhua, ` than
˛
u-ph . tan, ˆ no ` ttheoao ˆonˆ hay, ˆ cet . danh-tranh, ˆ thau ˆ ne ` cao ˜ khung ˆ cong on.
L` ngam ˛u ˛` maioi ` sa ˆ n200ong ˘ Nham. ˛ bung ˛ois ˛
. gitranhu ` msangau ` qua ˆ rınhm`en ˘ ngang ˛u ˛` coi ´ to .oi.Khˆ rloong ˛ tua . loi . tvayai . thoi ˆ ngem, ˛u ˛` hınht´kiaoi .aing ˛u ˛` noi . go, . loi ` tvaya . thoi ˆ chem ˛´ Nı.g`o ˆ kheu ˆ hong .aing ˛u ˛oi -d ˛u ˛
. loc ` khchosaoam a -d ˛u ˛
. vinh-vangchooc,-d ˛u ˛
.oc.Ph
˛
phcoi,ai
˛
hai . Coc
˛
am-
˛
´ mıth`Ung ˛´ roi ˜ luo .atTr ˛oi -d. trinh ˛u ˛´ soc ˛
.u
˛o -d ˛` TıV`oi: .ao-H´ ngsanhoa ˛u ˛` tıth`oi ˛
.unhiˆ bien ˆ nget ˛u ˛` phoi
˛
ai -dˆ
˛
toi ´ thraanh ˆ ne ` nao, ˆ den .aytr ˛u ˛´ mchooc ` pha ` Chong. ˛´ kho ˆ dong . may ` bua . toc . ıth`oi˛´ luc ˘ lochoam ` ngai ˛u ˛oi".
Thoi...Sy)
˛
.U ˘ CHAYAN" ˘ lchayAn ` ı?g`a˘ lchayAn ` kha ong ˘ man ´ cchion ´ tho . cit ´ co a.
Toan ˘ crauan
˛
chio, ˆ xen ` dao ` dung ˆ dau ˛` dua, ˆ phau .ong,sˆong -d ˛u ˛
. voc . (ray ´ legime eger). ˘ cAn ´ tha . git . loi ` ra egimebsanhhaylourd, . mıv`inh ´ thconınhm`trongau ´ cu o
vi-tr` (microbes)ung -d . nhioc ˆ cheu, ˛´ crauo
˛
co ˜ cung ommicrobes ` ma ˘ bac . yi ˆ sen ´ mang . trat ˛` noi ´ long ` choamhmicrobes ˆet -d . antiseptique,estsolairerayon(Leoc.
consparet ´ viventquimicrobeslesneutraliseequentrledans ´ vegime eg´ duvitquiceluidecorpsLeetal.
r´ vegime eg´ plupart,lapourtoujours,estetarienSAIN).
Pham ˘ cchayan ´ pho ˛u ˛´ toc . loi, ´ ny ao? ˘ chayAn
m . ngot ay -d ˛u ˛
. moc . lot ` lanh ` kha
˛
boi . ti . soi ´ ngat-sanh ay-d´ (mo . phot ˛u ˛oc). ˘ trAn .on -d ˛` khoi
˛
toi . ooi an-th` vu ˛´ looi aith´ Strongıv`u, am-Truyˆen -d . Gia-Tao ˆ co ´ nho ˘ sac ˛
.u annhchay ˛vu ˆ Khiay: -D .ai-Hˆong-Th
˛huy . xua ˆ rong ˆ ıth`oi
Ch´ Trua ˛oi -Dˆ nat ´ voi ˛oi ˆ rNOELong ˘ "Ngang: ` thai ˆ ce oc´ mai ˆ long ` cham ˛´ Ngung, ` chai ˘
˛giang ˆ loet ` ngai ˛u ˛` noi ˛ua
m` da ` cung ´ phai ´ thep
˛
uy-l . Vuc. . tay ˛` ru ` say ˘ tap ˛´ Ngoi, aiphcho ´ loep ` ngai ˛u ˛` loi ` cham ´ muua ˆ von . trat ˆ men .at -dˆat
n` Muay. ˆ son ´ hat . loai ` thai ´ lhayu ` loa ` ngai ˛u ˛` phıth`oi
˛
aib. ti . Thoi. ´ cu ` ngung ˛u ˛` boi . hi .ai -d ˛u ˛
. troc
˛
oa ´ luan ˆ luon onho` dhungai, ˛˜ bu . hi .ai -da -d` ranh ˆ moi, ` nga ˛u ˛` muoi ˆonkh
˛
toi . soi ´ that-sanh ˛oi -d ˛ung ˘ than . nit ´ Gio. ˆ net ´ bo
˛
o -dikh
˛
toi . Noi. ˆ gieu ˆ thet ´ mu ` kha ong ˘ than . giit, ˆ let ` chi,amt . muai ˆon ˘ nan ˆ men ˛´ gioi ˆet.
C . lop ` da ˛˜ mu ` tha ˆ ngay ˛u ˛` coi ` chon . thay,ayng ˛u ˛` gioi ˆ cet . lop ` ta . hhayai . gai ` va, . bheo,it, ` tro, ˆ cau
˛
uang ˛u ˛oi".
Thoi...mTrongk) . bot ˛´ thuc ˛go ˛ chooi ˆ Vong o-van-
Th ˛om (Cˆan-Th ˛ Ngo) ` cai ´ vio ˆ nhet ˛vu ˆ "Lay: ˛` Thoi anh-Ngˆ ngon ` tray ˛u ˛´ coc ´ do . bay
˛
chao, ˘
˛
nang en -dˆ chen ˆo -dongng ˛u ˛` phoi, . san ˛
. phu
˛
ai ˛no ˛ khuoi ˆat-t. vich, ˘ang-v
˛
choenh` than an ˆ lay a -D . Vao ˆ to-Vi, ˛´ luc ` va ˆ ınh.h`o
Ng ˛u ˛` phoi ` chayam ´ cho ˛˜ vu . li ` ha ˛uu-t ˛ cu, on-Dˆ Tang .ao-H´ khoa ˆ vong . li, ` va o-t ˛u.
CHI ˆ hEU .oc -d . nao ˛ Thioi en-Thai, ˘ lan . noc ˛u ˛oc,c ˛´ giu ˛˜ bu ˆ
˛
on-ph . lan ` tam ˆ ttucon,oi ˆ dam ˛u ˛˜ long anh,khˆ chong . xiu ˛ vvaingangung ˛´ ngoi ˛u ˛` khoi, ˆ dong amv ˛u ˛
. bot ˛
.uc, -dˆ
˛
e ´ cy ˆ ngau ˛u ˛` hoi . Cao-Titheo.oc ˆ truyen ˆen-d . dao, . may . Ckinhot
˛
am-
˛
´ vUng ` ca ´ thtuach ˆ nan, ` cao od . gay . ngat ˛u ˛oi -dˆ
˛
hvuiınhm`choe ˛u ˛ song ˛
. cu ˛
. khuc ˆ
˛
co
˛
ua
L120 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 121THANHTAMMINHEU
ng ˛u ˛` loi, ` thhama .o -dˆ tiong ˆ cen
˛
ngua ˛u ˛` Moi. . mkinhot .otphap -d
˛
ru ˆoi.cAi ˜ biung ˆ CHIet ˆ lEU ` ga ˆ moc, ` CHIa EU
khˆ dong ´ lam ˜ vianh . chec
˛
cu ai -D . nao ` CHIıv`ay, ˆ cEU onm˘ nac ˛
. Nho a-N ˛u ˛´ thchosaolooc ´ mınhai-b` ˛oi -d
˛
tru
˛
na ˛
.on ˛u ˛´ noc ˆ vvanen ai -dˆ ngem ` khay ˆ ngong ˛´ Cot. ` non ˛
. nho al` va ˛
. ccono ˆ bo ´ chac, ˛ bxongua ˆ
˛
phon . nhan, ˛thu ˆe -daud´ tam ˛
.u -d˘ac -d ˛u ˛
. Thoc. ` cha . nghiu ` taneo, am -dˆ
˛
me .acng ˛u ˛` toi ˛tu ˛u ˛ csaoong ˜ tung ˆot.
Ng ˛u ˛` bioi ˆ khtuet ˆ lngheong ˛` khiaioi ˆ ben
˛
sao ˛
.uquˆ Say. ˛
. quu ˆ lay ` ham . cai ´ thai ˆ Phan.
˛
bai
˛
cao ´ thai ˆ choanbˆ ven ˛˜ khung,
˛
boi . chi ´ bem, .i -danh -d . nhap ˛thu ´ du, ˆaungh` ceo ˜ Phvui.ung
˛
biai ˆ cet ˆ nhan ˆ that ˛u ˛ thong ˆ tran ˛u ˛ochˆ Cet. ` son ˛
. giu ` nghau ` cheo ˘
˛
phang
˛
tai . mta,ai ˆ vioi . lec ˛onnh
˛
o -dˆ ceu ´ so ˘ap -d . trat ˛u ˛´ Voc. . phıth`ay
˛
nghtu,ai ˜ lıa ab´ thao ˆ xongan, -d ˛u ˛
. loc a -D .ao.S ˛
. phu ˛u ˛
. thong ˛` lo ` sa ˛
. biu ˆ set ˛
.o -Dˆ Tang .ao-Hoa.Ph ˛u ˛
. thong ˛` lo ` ra ˘ can ´ lai ` tong ` (hung-ha ˘ lang ` ta ` Ca). onl` chong ´ (lanh ` nha
˛
mnhoi,o ˆ vioi .ec -dˆ bieu ˆ set ˛
. mo ai)thchung ˆ khan ˆ tong ` tu . khoi, ˆ kiong . cen ´ thao, ˆ ngay ˛u ˛oi
sangcao -d` la ´ manh . cat, o -dˆ dau ´ biquenam ˆ vet, . lay achanh.
CHI ˆ lEU ˜ danh . ngay ˛u ˛` noi ` muao ˆ chtu,on ˛okhˆ chong . liu anh ˛tro ˆ ngen ˛u ˛` Doi. . rtuay ˆ khıth`oi ongch. ngiu ˛u ˛` nuoi ˆ thoi an, -dˆ
˛
te ˛
. ththongdou
˛
ma ` tha oi".C˜ ntrongung ˘ Ng1930am ` cai ´ di-bo ´ lut . mai ˆay
b` cthi,ai ` nhion ˆ beu ` dai . dan . riay eng -d .e-t ˛khu ong -demra -day -d .ang:
giTrai ˛´ moi ˆ nay ˘ luyam . thuen ˆ Troc ˛oirXong ˆ nhoi ˛on -d . sao, ˜ chxae ˛oi˛
On -dˆ nghen ˜ trıa
˛
ca, ˆ Nhong a-N ˛u ˛oc
M´ not ˆ lam ` nong ˆ vay, ˛˜ chung ˘
˛
vang ˛oi....
M˘ Trat ˛` luoi ˆ chuyan ˆ
˛
ngxemen, ˛u ˛` thoi ˆediTru . quet ˆ gihung,an ´ kup
˛
hie ˆensOai ˆ pham ´ Thep ˆ tran, ˛` xu
˛
kao ˆeCh˘
˛
mdungang . mot
˛
phay, . liat ˆ mien en.Sl) ˘ap -D . That ˛o-Ph ˛u ˛
. bong ˆ Cen ˛Pho ˆ
˛
o-HoaC´ sach ˘ap- -d . sat ˛
. thu ˛o-ph ˛u ˛
. vong ` ca ung-ki ˆenc
˛
Quan-Phua
˛
NGu O-MINH-CHI ˆ vEU ˆ Ce ˛Pho ˆ
˛
o-Hoal´ Nguc ` cai ` ton . tiai ˆen.
"R´ ctheout ´ thai ˛Ngo ` viai ˆ Bchoet ` Ha .oi--DˆongTh ˛om ˛Co ˆan-Th ˛ cho,
˛
dı . vay ˆ ce ´ sach ˘ap -d . cat ung-ki ˆenv` sa ˛
. thu ˛o-ph ˛u ˛
. nong ˛ choi ` CAO-ua -D ` HAI .OI-THANHc
˛
Bua ` ma ˛´ coi ˆ (1929)".xongatCH ˆ THO
˛
O:M . cot ´ bai ong -d` len ˛´ nhon ˛Tru ai -Dˆat -dˆ
˛
treoegi ˛˜ bua ` THan ˆ nhAY, ˛cu ´ mai . trat ˘ thang ˆ nge .on -d` len ˛uu-
b2ly, ˆ ng2en . mon, . ngot . chon ˛Thu anh-Thˆ can, ˛´ nhu ˛ux ˛ lua ` ma ˆ gioi ˆ cheng ˛´ saoo -dau.
Ph
˛
cai ˆ d2at ay: -dˆ langong -d ˛on ˆ tong, ˆ langay-d ˛` bon a.
Khong -d ˛u ˛
. phoc ´ quep . nNamtay.at ˛˜ vu ˆ cho ˆoc´ khung ˆ nong ˆ ngen ´ vnhauo ` la ˛` lquaoi . Nhai. ˛Hu .oi-Th´ canh ´ tio ˆ qumuaen, . mat ´ Hay. ˆ coi ´ cutheocoiung ˆoncu ˆ Phong ˛u ˛
. mong ` ha anh-lˆe, -d . 8at -dˆ htraiong-nhi ˆaubhai en.
-D . boc ` cai ´ khung, an -den ´ dao ` quai, ˆan aotr˘ phang,
˛
ai -d . cchooc ´ nho .ip.28 -dˆong-n ˛˜ lu ` tinh-tıv`28a ´ su ˘ bhaiap en.
gCon ai -dˆ too ` tran ˘ang. -Dˆ nong ˛˜ phu
˛
gconai ai,-d . boc ` cai ´ vung ˛´ choi ˛u -d .ao-h ˛˜ nnamuu ˛u.
L122 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 123THANHTAMMINHEU
Ph
˛
ltheocoiai ˛` Thoi anh-Ngˆ ngon ` tray ˛u ˛oc-d ˛` ctranhhayung .anh.
Ph
˛
bai
˛
o -d ˛` bon ` la am -diˆ
˛
en-ky.Ph
˛
mai ˛oi ˆ Phong ´ vıQu´an a ˆ Kong
˛
vicoiy .ec-do.
cBa ai -d` can ung -dˆ mong . hiot . Chieu ˆeu-Minh,nh ˛ cung ai -d` man ˛´ noi ` tay
˛
nhy ˛Nhu a-Th ˛o -D . Thiao en-Chua -dˆ
˛
hquane ˆ tang-ton, ˆ ce, ` c2on ai -d` lkiaan aHuynh-T .y -dˆ
˛
ce ˆ cau ˛o-b´ viut, . riec ˆ mchoeng ˆ ngoi ˛u ˛oi.-Dˆ nnamnhiong ˛˜ su ˘am -dˆ ho ` trang ˘ (thang ˛´ tu ˆo
tr˘ Bang). ´ That ´ Namanh -dˆ nhi,ong ´ trao ˘ quang ˆ tran ˘angkhan - Quiden. -dˆ ginhauoi ˘ mat . nhot ´ banh ˆ bong ˆ tren ai˛mo ´ (mtaiep ` trau ˘ang).
v28 . ni ˛u -dˆ hıqu`nhiong ang -doi -dˆ nhau,oi(bˆ mong ` kiau ˆ sen).en
C` c26trongon . Hap .oi-t ˆ m,e ˆ ngoi ˛u ˛` moi .otbınhb` ˆ nhong
˛
bquanhchungo, ˆ giınhch´ong ˛˜ c1ua ayh ˛u ˛ong, -dˆ ben ` dai ˛ung-bˆ mıth`ong ˆ ngoi ˛u ˛` bınhb`1oi ongd ˛ung -d . roc ˆ goi op -dˆ
˛
tre ˆ ben ` Phan .at, -dˆ thau ˛u ˛
. song ˘aphuˆ Tinghinhe en-N ˛u.
lAi ˛´ giıqu`on ˛˜ nhua,
˛
bhaio ˆ Chen. ˆ ıqu`ongtr ˛u ˛´ voc, ˛
. Consau.ıqu`o -d ˛u ˛ong -D . chao ˘
˛
aiang -d ˛u ˛
. loc ˛onh ˛ ai.on
Ch ˛u -d .ao-h ˛˜ phuu
˛
giai ˘ bat ˆ gong . loi ` tia ˆepPhnghinh .at.Trong -d .ao-h ˛˜ luuu an-phiˆ cen ´ tung ˛u-th ˛` trongoi
-d` man, ˛` soi ˆ ng2ıth`ıt´o ˛u ˛oi - mdi . ngot ` nhay, ˛u -dong - 4ding ˛u ˛` toi ` stheouy ˆo -dˆ cong, ` nhon ˛ khaiu ong - phıth`di
˛
aim ˛u ˛
. aion - phitheodi en.Ph
˛
hiai . nhauep -dˆ nnamong-nhi ˛˜ du ˛u ˛
. tot .apvai -dem.
Ph
˛
ai -dˆ
˛
ce ´ chuai ong -dˆ
˛
le ` hiam . leu .inh.Kh˘ ti1ac ˆeng -dˆ gau . loi ` ka ` nhy ˛´ chout -d .ao-h ˛uu
r ˛ mua . sat, ´ miuc . reng, ˛ chtayua ˆ ph5trongan ut.K` ti2ınh`y ˆ cheng, ˛u -d .ao-h ˛˜ nnamuu ˛˜ bu . khit an
-dˆong - nnamden, ˛˜ phu
˛
bai . hchungit ˆ ket
˛
pheo ˆ ı,b`anb .an ´ quao ˆ tran ˘ toang ` han ˆet.
K` ph5bay ´ kut ´ veo ˆ cho anh- -di . hcoien .oa- -dˆom` sa ˘ap -d .at.
S˘ ng2ap ˛u ˛` nnam,pheoi ˛˜ phu ´ that ˆ huau e,h ˛u ˛ong.
bHai ˆ ven ´ chach ` phua
˛
bhaiai ˆ nnamen ˛u,ch . cınhh`up
˛mua ˆ ngoi ˛u ˛` vtreooi ` vao ´ Hach .oi-Thanh -dˆ
˛
el` kam
˛y-ni . cem ˜ nhung ˛bu ` vai . vi . ngsauay, ˛u ˛` noi ` chao ˆet
gıth` . chach ˛˜ thu . trap en -dˆau.NG ` CAY UNGB ˛˜ chua ´ ranh ˘ cham, ´ manh ` mung . gi8ot, ˛` to ˆoi
c´ tung .ai -d` Han .oi-Th´ tanh ˛` gi109,u ˛` so, ˘ap -d . nhyat ˛utr ˛u ˛oc.
C ´ QUACH ` CI UNGCh ˛ vu-nho a -dˆ phong-nhi
˛
chai . ciu ˛
. ıqu`ucth˘
˛
lang ˛ vung ` cha ˘ tayap -dˆ
˛
tre ˛u ˛´ ngoc ˛
. nuc . hoi ˆ coi ung-d . coc ´ bac ai. -D ˛` biung ˆ nheng ´ ph15trongac, ut -dˆong-hˆo
vixong . khec, ˆ long ˆ nhau ˛cu ac -d` khan ´ phac,
˛
mai . haiotgi ˛o -dˆong-hˆ mo
˛
oi-m . Phet.
˛
rai ´ kcungang
˛
nghiınh, em-t.inh.
Ch ˛ bu-nho ˆ
˛
on- -d . phao
˛
niai . nhnhoem
˛
o:"Nam-mˆ Nam-pho ˛u ˛ Giong ao-ch
˛
Cao-u -D` Tiai en-Ong-D .ai-Bˆo-T´ Ma-Ha-Tat ´ l10at" ˆ nhian, ˆ ceu ` tang ˆot.
Hˆ nie . phem
˛
Thiınnh`ai en-nhan.Y-PH .UC -D ˆONG-NHI28 -dˆ gong-nhi ´ mai ˆoi -d ˛´ mua . sot ˛
. doi ˆ lay .ua
L124 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 125THANHTAMMINHEU
nhiˆ meu ` vau ` bang, ˆ mngange . tot ˆ blang-sa,ac ˆ de ai1m50; -d ˛´ nua ` nao ˆ giay ˛u -di -dan -dˆ mem, ´ choang ` sauancˆ
˛
m2o, ˆ boi
˛
ngoo ` trai ˛u ˛´ Nhoc. ˛muu ˆ ton ˆ lot ` bam ˘angkquanhchungnhung, ˆ kim-tuytuaet ˆ ven ang.
-Dˆ ctraiong-nhi ˜ mung ˆoi -d ˛´ mua . sot ˛
. moi ` ım,t´auvtua ang, -dˆ ve ` nhang, ˛ caiu ´ tio ˆ sıth`en ˘ lam ` cam ong
qu
˛
a.-Dˆ tu12ong-nhi ˆ
˛
soi ˘ lap ˆ tu18en ˆ
˛
xuoi ˆ mong, ˆoik` phy
˛
cai o -dˆ nhaynamong-nhi ˛˜ hu ˆ choau -d
˛
u.C ˆ KAN IPMˆay ˆ mong ˆ bay ` Ha .oi-t ˆ phe
˛
sai ˘am -dˆ to ˆ tro ˘angm` la . THay ˆ CAY. on -d´ xam ´ ıth`ac -dˆ vo
˛
lhayai a -dˆoth ˛u ˛` dong, ung ´ mao ` tau ` nghtheouy ` gieo ` cduyau o-d ˛u ˛
. boc . khit an -den. -D ˛` bon ` nha ˛u -d ˛on ˆ cong, ` nhon ˛chu ˛u-d .ao-h ˛˜ giuu ` cau ´ sıth`o ˘ giam ˆ vinong . nhay, ˛khu ˆ khong a
cıth` ˛´ nhu ˛cu ˜ khu ong ep.C ´ QUACH I
trıth`ıQu` ´ mnhauanh ` la . chay ˛´ no en -dˆ
˛
nge ˛u ˛oicsau . vung ˛´ ngoi ˛u ˛` troi ˛u ˛´ ch(coioc ˛˜ ngu u).
-D ´ CAM
˛
U
˛
OI-D´ cam ˛u ˛oi -d
˛
nu ˘ sam ˘ tac, ` nghuy ` gieo ` duyau,c´ bo . khit an - gden . loi ` la ˆ Ce. ` mangon -dˆo -d .ai-l ˆ le ` haiang ˛u ˛` moi ˛´ hioi .ep-hon, ˆ nong ` lao ` Sam ˛ cıth`u ˜ bung .an -dˆo-d .ai-l ˆe.
Phˆ vian . cec
˛
mua ˆ ngoi ˛u ˛oi:tLo- .ap -dˆ nong-nhi ˛u.dLo- . ng8ay ˛u ˛oi -dˆ nam.ongvCoi- ˆ vie . tang-tec ˆe
Bˆ Chnamen
˛
u-s ˛
.u:Cac ˆ khong ´ (ac -d
˛
v25u . Chi) ´ Chanh˛
u-s ˛
. cai-uqu
˛
vnamphean ` na ˛˜ v25u. . chi ˛´ cung ´ viac . chec ˛´ cho ˘
˛
ang
-d .ang -dˆ
˛
bthay,oi ˆ
˛
on-ph . man ˆ ngoi ˛u ˛` coi ´ lo ˆ quıth`oi ˛oriˆ neng ˛u ˛´ boc ` than ˛` THo ˆ lAY, ` vam . cay ung -d
˛xuu oi.
Bˆ nen ˛˜ Chu
˛
u-s ˛
.u:bHai ` Cha ´ Chanh
˛
u-s ˛. vu ˆ vie . Htrongec .oi-
Th´ banh ˆ npheen ˛˜ cAiu. ´ vio . ıg`ec -dˆ nen ´ bhaiıth`oi ` loaCcho. ´ bac ` xa ˛khu ˆ phxongong
˛ai -dem -dˆ cchoen ac ong
H .oi-t ˆ phe an- -do´ han ` chınhoa-b` ˛´ no ˆ ren ˆay-r` ma ˆ sat ˛
.uyen-ˆ
˛
bHaion. a -dˆay -d ˛u ˛. thxinoc ˆ B10em a ˛co ´ nac ˛ xaoi
ph . viu . (cec ´ cho ˆ Htrongong .oi-t ˆe).Nhiˆ ngeu ˛u ˛` noi ˆ vien .ec,Nhiˆ vieu .ec -d ˛u ˛
. yoc en,trQuan ˛u ˛ khong ˆ phiong ˆen,
Nh` nha ` vuia -D .ao.CHIEU.-D ˛` quung en:C´ nhyung ˛cu ˜ hu ˆ soi ˛o-kh ˛ Thıv`oi, ˆ day . tu-ay
tˆ cham, ˘
˛
cang ˆ lan ˆe-ngh˜ ph15Trongıa. ´ sxongut ˛
. ıqu`ul . Tay. ˆ chxinoi ˛u -D .ao-h ˛uu -dˆ
˛
choe -dˆ caong-nhi -di . deu .ayng ˛u ˛` Tituoi ˆ bichoen ˆet -d . Tiao ˆ "Then-gia ˆ cay ´ brao ai
qucon . sa ˆ
˛
lo ong".quCon .a ˆ lay ` ha ˆ chon ´ cta,ung ´ lai ˆ long ` pha ˆan
x´ lTuac. ` cchosaoam ´ hai ˆ xıal`on ´ mac ` bia ˆ nhbayet ˛uqucon . ma ˛´ goi . Thoi anh--D .ao.
Cao--D` Hai .oi-Th´ banh,
˛
cho ˛˜ Giu ao -dˆ
˛
che ˛uTh´ chıv`anh, ˆ ho . nhoi ˛˜ ngung ˛u ˛` hioi ˆ ten, ˛´ luc ` Tha anh.
B ` QUCONAI .Aquconıak`ıaK` . ba ˆ sen ong,
B ˛´ thaio
˛
qua .a, - ldem ˆ chong . theo.ayChi ˆec -d` vo ˛ua -d˜ ka ´ neo,eo
chmauMau . tay ˛´ loi ˆ chay ` beo ˛sang.oiB ˛ khchosaooi
˛
toi ´ hang,e
L126 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 127THANHTAMMINHEU
B ˛ vquaoi ˛` tua ˛´ lngangleooi, ˆ ben ˛o,Ch´ chsaokiau ´ bu ˛o-v ˛o,L` chtraiam ˛´ kho ´ la, ˘
˛
ang-l ˛vio . ınh.m`ecAnh-h` dung . sa ˘ dat .a -dinh,
gvaiHai ´ vanh ´ minh-minhac, -dˆ gau anh.Ph . lan ` thconam
˛
cao ´ danh,oX´ lom ` yang ˆ meu ˆ men, ˛oi -d` danh . cho.a˛
O an -d ˛` cung ´ soo -do,L` thanham ˛
. vo ˜ phe,
˛
ai - cdo ´ ınh.h`ai˛
U ˛` vu . lat . xinh,xinhaL` tchosaoam ˆ mxinhchoot, ˛´ moi ˆau.-D ˛´ nua ` hao .oc -d . ni-mao au,Ngay -dˆ cem ˆ nio . tem . cung ˆ bau ˘ vat ˆan.S ˛´ trom ˛ lua ` dong .a ˆ can ˆan,C´ tho ˆ phan
˛
khai ´ vo ˛´ thoi ˆ phan . ınh.m`anL` chosaoam -d . hiang ˆ
˛
en-vinh,C ˛uu-huy ˆ then ˆat-tˆ
˛
cminh-minho, ˜ nhoi an.L` chosaoam -d . nhang . khoan,atNg ˛u ˛oi - ddem . ma ˆ Tien, ˆ cen-bang
˛
manh ˆau.Vi .ec -d ˛` phoi
˛
xai ´ cet . san au,Bˆan-c` lung .ac- -d . thao
˛
thanh-nhı-chung an.Ch ˛´ phthamo ´ chıu-qu´ ˆ sang,oNhi ˆ tieu ˆ phıten ˛u ˛´ phoc,
˛
lmangai ˆ say ˆau.Quyˆ qucaoen ˛´ toi ˛u ˛´ phoc
˛
ai au,C´ ngo ` thay ˆat-l . boc, ˛
. suc ˆ tau ´ nhe ao.Ch ˛˜ bu ˆ can ´ thuo ˛o ˛cao,oC´ giconac ˛˜ lu ˆ lay ` bchosaoam ˆan.Bˆ can au ac- -d ˛´ viuc ˆen-than,Bˆ bhungan ˆ dan ˛˜ phu
˛
cai ˆ chan ˛˜ bu ˆan.Bˆ btheoan . cac
˛
Thua anh-Nhan,Tr˘ nam ˘ tam
˛
ro . mang ˛´ phoi ˆ chan ˛bu ˆan.
Cˆ rau ˘ "lang .ac- -d . thanh-bao ˆan",Ng` van ` khang ´ kio ˆ chem ˛˜ bu ˆ can
˛
Ta.uaC´ gconac ˘ hıch´ang . moc a,L` chosaoam -d . nhang ˛ mChau ˛´ moi ˆau.
ngCon ˛u ˛` choi ˘
˛
khang ´ bac ˆ tong ˛u ˛oi,L` chosaoam -d . vang . men ˛u ˛` moi ˛´ hay.oiBˆ len ` tong . niung .em ˘ chay,anPh ˛u ˛´ Troc ˛` roi o -d . lang ˆ vngaien ˛˜ vung ang.Ng` nan ˘ ham ˛´ cung
˛lanh . bang,ac
Bi ˆ rsaoet o -d . cang ˛ho ` nan ˘ mang ˛ua.Dˆ loi ` kkinhong . se ˛´ trom ˛ua,Ng` Phsauay .at -d . mo ˛´ voi ˛` lua ` son.ongD` lay ` luyong .en -D . bao ˛´ con,oPh ˛u ˛´ Thoc ˆ bay
˛
khua ˘ nhap, ˛ thsonu ˆ mem au.C´ gconac ˘ hang . mau,mauocG˘ lang ` hong .oc -D . nhao ˛ gthauu ˘ van ang.-Dˆ loi ˛` toi
˛
no ´ roi ˜ ro ang,L` chosaoam -d . bang ˘ ngang an -d ˛u ˛` xong ˛ua.C´ luyconac . ten . muap ˆ doi ˛ua,Ng` Thsauay ˆ may ˛´ doi . va ˛` lua ` son.ong
G9.
˛
U
˛
LONG ANH.Phˆ nhian ˆ geu ˛u ˛ Ngong ` dai . lay am am-chˆat
(l` pham ˛u ˛´ ın)k´oc -dˆ leu ` via . rec ˆ that ˆ thong ˛u ˛` noiaiaiong,g ˛u ˛ cong ˜ dung ˆ dıV´e. . (lu: uc ˛ To ˆ Than-An) ˛u ˛ongth ˛u ˛` banong -dˆ lem ˆ gi10oi ˛` tro ˛lo ˆ Ngen, ` mai . bac .o -dˆ vo
˛
ai-den - xquarongdi ´ nom ay ˆ nap . ngngheo, ´ dong ˆ ınht`an
ccoi o -di ˆ dchieu ˆ chan ´ bung ˆat-man -d . cımt`ang achgi
˛
ai-quyˆ hchoet .o.C´ mo . hot ˆ Ngom ai - ckhuyadi ˛˜ gi12o ˛` mo ˛´ voi ˆe
t ˛´ nhoi ` gıth`a . map . tot ˆ tren .om -d ˛u ˛ong -d` ngao . nhach a.Ng` bai ˘ gat . cınhm`trongap ´ xo ˆ khıach`au ´ voa ` ca ´ mai ac.
L128 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 129THANHTAMMINHEU
vınhL´ ao -d` boi ˘at -dem - nhdi ˆ Ngot, ` khai ˆ rcho,ong ˆoikˆ teu ˆ tren . vom ` nhao ` gia
˛
ang-gi
˛
lai ˛` phoi
˛
lai ˜ que ˆay,-do . tichoan ˆ ven ` ba
˛
thao oi -d ˛` lung ` ngham ˆ ne ` nay ˛˜ lua, ˛
.uanghˆ khe ´ mac ` Lsinh-nhai.a ˆ say ˆ tio ˆ nen ` lay ` vam ˆonbuˆ bon ´ man ` sa ˆ Rong. ˆ Ngoi ` chai
˛
ı -d ˛u ˛` tchoong ˆ tren .om- trdi ´ khanh,
˛
phoi
˛
bai . bınhl´i ˘ gat . Cap. ´ thıt´ach ´ sau,angnh` Nga ` lai . cai ˜ xung
˛
mraay . vot . nhu ˛vu . nay ˛˜ Ngua, aic˜ giung
˛
ai-quyˆ nhet ˛tru ˆ Den. an-ch´ htrongung .at -dˆon--dai -d ˛uc- -d . co
˛
Ngua ` ngai ˛u ˛` ngoi ˛u ˛oi -dˆ ceu
˛
am-x´ Vuc. ` ta ˛u-d´ vo ˆ nhsaue ` Nga ` kbai ˆ hong ˆ ce ´ tro . viom ˆ neng ˛ua.
buTrong ˆ
˛
toi ˆ choi ˛
. To ˆ Nget, ai - mtheodi ˆaygian-h` thang, ˆ buay ˆ bon ´ quleo-heoan ´ Nga, ` dai ˛` lung .aih
˛
thoi ˘ mam . ngot ˛u ˛` bSao,oi: ´ khan ´ kha ˆ chong ´ Du? .a, ˆeˆ
˛
quam a ong ˆ Ng-oi! ` giai
˛
va ˛` mo ˛u ˛
. con ay -den -dˆ thuot ˆoc,ınk´ -d
˛
bao
˛
xuo ˆ haiong -dˆ bong . NgKhiac. ai - khudi ˆ rat ˆoich´ mkiau ˛´ mSauhay.oi ˆ ngay ˛u ˛` Ngconoi ` vihayai .ec ˆayNg` khuyai ˆ gien
˛
"Cai: ´ conac -d˜ ca ´ co ˛om ˘ no,an ´ quao ˆanm .ac ˆ cam, on -d` nıg`oi ˛˜ nuChaua. ˆ ngoi ˛u ˛` boi ˆan-khˆ
˛
o -dˆ
˛
ed` tchoanh ˛u-ton -do".˛
TO oa-Bˆ To ˆ can-An ´ mo . ngot ˛u ˛` boi . phi . giamatph
˛
ai - kdi ´ queo . cchoat ´ viac ˆ (lquanen ´ buc ˆ giay ˛` cho ˛uac´ quo . mat ay) -dˆ ben ˆ Ngen ` rthanai ˘ang:
m"Con ˛´ chchatinhayoi ˆ met ` kha ˆ biong ˆ let amsao -d . khtangloang ´ NgXino. ` giai up -d ˛˜ phxino ´ dep um
bbatrongconcho ˛˜ vixongua . trconec ˛lo . Ngai". ` ıv`aix´ hiınht`et ˆeu- -d . nao en -d ˛´ bxinraung
˛
ao -d
˛
vam ˛´ quanoitrˆ den ` vchoum ˆ me, . dac ˆ Ngau ` khai ˆ biong ˆ tet ˆ ıchong-t´˛o -dˆ ngbasauau, ` ngay ˛u ˛oi ˆ tray ˛lo . nhai ˛cu u.
C´ mo .ot ˆ Thong ˆ thuay ˆ boc ˘ (ac -Dˆ Y-song ˜ khı) a-gi
˛
a ˛To ˆ tan-An ˆ len a ˆ Thong ˆ Phay ` kong, ˆ˛
me . cot auchuy . nhen ˛ Tsau:u ´ tanh ˆ ıchth´oi - cdi ˆ cau ´ na ˆ ten ˆ toi ˆoi
tˆ ngrahayoi ˆ coi . sıaph´anh ˆ Tong ˆ can-An ˆ cau ´ cha ˛ ıV`oi.tr ˛` hkhuyaoi ˛ loi . nanh ˆ ten ˆ chooi ` cınk´an ´ khai ˘ lan ongcho ˆam -dˆ trau, ˆ len .ai -d . coi ´ nai ´ lon ´ bua ˆ con ˜ Tu. oi -dangcham-ch
˛
cloı ˆ Ngau, ai - trquadi ˆ thong ˆ vay ` cha ˘ lac akhˆ nhong . traan ˆ noi ˆ Ngen ` mai ´ toc ´ lui ˆ c2ay ˘ bac .ac -d ˛ua
tcho ˆ voi ` ba
˛
"Cao: ˆ tiam ˆ ven ˆ se ang - chdi ˛
.o -d ˛` ngung ˆoilkhuya . lanh ˜ leo ˘ Tam". ˆ doi . kha ˜ ve ` kha ˆ dong ´ nam ´ raoi
s ˛
. Ngo ` nhai .an -d ˛u ˛
.oc.Ng` T30ay ˆ let ` nga ` chay ´ cot
˛
cuua ˆ noi ˘ nham, anh` gia, ` cau ˜ nhung ˛nghu eo -dˆ smualoeu ˘am -d . cang oc´ rung ˛u ˛oc ˆ BOng ` ttheoa .uc-l . Ce. ˛˜ gi11o ˛` tro ˛ rua ˆ Ngoi, ai- rdi
˛
mao . vot ` ngoong ` chai ˛
. tho ˆ chay ´ bu ´ ban ˆ cong onngˆ roi ˜ ru ˛u ˛
. moi, ˆ chay . bau ˆ bong . li ˛
. tua ˛´ loi ˛
. luiua
˛
xu aohˆ Nget. ` biai ˆ khet ˆ bong an -d ˛u ˛
. noc ˆ khen ˆ cong ´ tio ˆ loensmua ˘ vam ˆ nhe ` ca ´ rung ˛u ˛oc ˆ BOng ` Nga. ` lai . hai
˛
quaoirloa ˆ troi
˛
hmuaa ˆ ret ´ kao, ˆ kxeeu ´ veo ˆ nhe ` va, ` ba
˛
vao ˛oimˆ ngay ˛u ˛` kh"Concon:oi ˆ biong ˆ chet, ˛´ lmuachao ` ca o ygi´ ngchoup ˛u ˛` chtaoi ´ tiut ˆen -dˆ
˛
smuae ˘ mam ` ca ung OngB` cha, ˛´ dBao ˛biu ˆet ˛nho ` cha ´ conung -d˜ rmuaa ˆoi.
V` ga ˛u ˛ mong ˆau -d˜ ta ´ tom ˘ btrongat
˛
"Tan anh-d ˛´ cuc"
˛
Ngua ` hai ˆ coi ` sanh-tion ˆen:Ng- ` cai ˛u-tr ˆ man ` ba ˆ nhiat ˆem-tr ˆan.Kh- ˆ shamong ˛
. trsangu . long, . mai ˆ ken
˛
the ˆ hap en.T- anh ˛ua ˆ
˛
khan ˆ chong . tiu ˛
. huu .oi -dong -d
˛
ao.Kh- ˆ chong . taiiu ˆ tron . naiong, ´ xoi ˆ khau ˆ giong .an.Kh- ˆ chong . thiu . lo ˜ lanh ˆ ve . nhat, ˛´ hut ` vao ˆ pho .am.Ng- ` nıt´ai ´ voi ` kha ˆ vxenong ˆ vio . ngec ˛u ˛oi.Kh- ˆ ckhoe-khoanong ai -D . phao, o-b` vay ` va e-vien.Ng- ` dai e-d . tat, ˛` mu-bi, ` ca ˛u ˛ong-quyˆet.M- ˆ vioi .ec -d. minh . lot ˆ nhıth`an, ˛´ tut ˆ kham ong -dˆ
˛
oiy.
L130 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 131THANHTAMMINHEU
biHay- ˆet ˛ bloon, ao ˛on -d´ nghap ıa.hHay- . chiınh,m`a ˆeu ´ ngy ˛u ˛oi.lHay- am am-chˆ bhayat, ˆ thıth´o ˆam.
L138 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 139THANHTAMMINHEU
CH
˛
U
˛
BAONG
(PH ˆ GIAN AO-L ´ Doctrine)-Y
M . Luc .uc
NCUY1. ˆ TEN ˘AC
C2. ´ PHACH ˆ
˛
O-TRUY ˆ GIEN AO-LY
NGO3. . GIAI ´ CAO ONG-TRUY ˆENVA.- ˆ phe ˆ LUan AN-LY.VB.- ˆ phe ˆ CHan ˆE--D .O.
Gia) ao-ch ˛´ vuc ` ha .e-thˆong.Cb) ´ sanh-hoach .at.Cc) ´ hach ` ı.anh-tr`Cd) ´ thach ˛o-ph ˛u ˛
.ong.VC.- ˆ phe ˆ TRIan ˆET-LY.VB.- ˆ phe ˆ SIan EU-H` HUYINH, ˆEN-H .OC.
Quan-nia) . vem ˆ NGe OI-THAI-C
˛
.UC.Quan-nib) . vem ˆ He
˛
U-LINH.Quan-nic) . vem ˆ LUe AN-H ˆOI...
N4. . GIOI ´ TAO ˆ TRUYAM ˆEN
PH5. .U-L .UCGiao-l´ thy ˛oi-k` ngsauy ay -D ˛´ Nguc o-Minh-
Chiˆ qui-lieu ˆeu.
GIAO-LYDoctrine)-(Enseignements
NGUY1. EN-T ˘AC.Th ˛` xoi ˛ mua, ˆ noi ˆ Ten on-Gi´ mao, ˆ voi . Gii ao-
Ch
˛
u -dˆ ceu ´ mo . giot ao-l´ riy ˆ ıch-hth´eng ˛
. vop ˛´ phong-oit . vuc, ` tinh-tha ˆ tian ˆen-h´ coa
˛dua an-t .oc -d ˛u ˛ thong ˛` Coi. ac
giao-l´ ctuyy ´ kho ´ nhiıt´nhauac ˆ veu ˆ danh-te ˛` vu, ˆ che ˆe--d . vo, ˆ ınt´e -diˆ (nheu ˛ tung ˛
. khiuu-trung, -di -dˆ tuyen .et--d
˛
phınh, ˆ vtinh-hoaan ˆ tan ˛u ˛ong-t ˛
. ChıV`nhau.u ˛on-Nh ˛uc´ mo .ot.
Ng` Ginayay ao-L´ CAO-y -DAI -D .AI--D . doAO,-D ˛´ NGuc O-MINH-CHI ˆ hoEU ˘ang-du ˛ cong, ˜ khung ong-d . that ˆ vem ˆan- -dˆ mchie ˛´ loi . csonga, ´ pho ˆ gian
˛
an-d. hi ˛on,-dˆ
˛e ˛ung-bi ˆ sinh-hotheoen . tat, am-l´ vy ` ınh-tr`a -d . cho .iu
kham-khˆ
˛
co
˛
thua ˛oi- -d . Ngoai. ` cra,ai ung -dˆong-tong-ch
˛
ıv ˛´ Tam-Gioi ao.
C2. ´ PHACH ˆ
˛
O-TRUY ˆ GIEN AO-LY-D ˛´ NGuc O-MINH-CHI ˆ phEU ˆ
˛
o-d ˛u ˛ Giong ao-L´ CAO-y -DAI -D .AI--D . bAO ˘ cbaang ach:
G-
˛
U
˛
ONG-M ˆ htrongAU ` canh-vi
˛
Ngua ` hai ˘angb ˛ua.
L-
˛
` NOI ´ NgkhiOI, ` dai . bay
˛
nhao, ˘ac-nh ˛khuyo, en-ran.
DI-B- ´ nhdoUT ˛˜ bung ˛´ thuc ˛Ngo ` gai ˛ mchooi ˆ vay .ith .o-gi´ trao ˛
.uc-tiˆ vep ˛´ Ngoi ai.phBa ˆ nan ` luay ˆ luon ˆ phon
˛
phai u-h ˛
. tuop, ˛ong-ti ˆ vep ` ba ˆ
˛
o-t´ nhau:chouc ˆ lay ` gia ao-l´ chy anh-thˆong,uyen-nguyˆ thuen, ˆan-t´ cuy
˛
CAO-ua -DAI -D .AI--D .AO.L´ cuc ` ton . thai ˆ Nge, ` cai ´ do . ray ˘ Giang: ao-l´ doy
L140 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 141THANHTAMMINHEU
Ng` truyai ˆ ben a -day, -d˜ vghia ` Thiao en-Th ˛no ˆ ben ˆat-di,bˆat-d. Vich. . tay ˛u -dˆ vay ˆ Ngsaue ` khai ˆ song ˛ua -dˆ
˛
oi -di ˆeucchi
˛
va ` ca ˜ khung ˆ aiong -d ˛u ˛
. phoc ´ canh-cep
˛
hai ˆet.L´ cuc ` ton . tiai ˆ Ngen ` chai ˘
˛
nkhiang ` thuyao ˆet-ph´ vap ` ca ˜ chung ˘
˛
cang ´ bio ˆ skinhen ´ lach ˛ luu . thai ˆe.giBao ˛` Ngo ` cai ˜ chung u-tr . vong ˆ phe ˆan
TH
˛
.UC-H ` nhiANH ˆ heu ˛ phon ˆ LUan .AN-THUY ˆET. -Doc˜ lung ` ma .ot -d .ac- -diˆ
˛
gitrongem ao-ph´ cap
˛
Ngua ai.C` mon .ot -d . nınhac-t´ ˛˜ rua, ˆ quan-trat . long, a
kh´ hac ˛ xon ˛ giua, ao-ph´ cap
˛
Ngua ` bai ˘at -dˆ tau ˛` chu ˆoh ˛˜ mınhuu-h` a - ldi ˆ lan ˆan -dˆ chen ˆ Vo ˆ tro-Vi ˛uu-t ˛u ˛
.ong:nh ˛thu ˆ ın-t´e -dˆ tho ˆau- -d´ lao ´ diy .eu-ˆ
˛
phtrongan ˆ han ˛uu-khınh,h`
˛
loi ˆ vam ` nao
˛
seo ˘ tac ˛u ˛´ thinhong, am.C˜ nhung ˛ cu ´ Tac on-Gi´ thuao ˛ xo ˛ trongua,
giao-ph´ cap
˛
Ngua ` cai ´ khoa:haioCKhoa- ONG-TRUY ˆ TIEN .EM-GIAO -dˆ
˛
e -d .o -d .ai-ch´ lung .ap-cˆ bong ˆoi- -d ˛uc.
TKhoa- AM-TRUY ˆEN -D ˆ GION AO -dˆ
˛
de ˘ dat ˆanng ˛u ˛` hoi ˛uu-c˘ muan ˆ ımt`on -d ˛u ˛` siong eu-xuˆ (Nhat. ˛ ıv`ungqui-gi ˛´ roi ˆ gat ˘ nghigao,at em-nh . nat, ˆ ıt´en -d ˛u ˛
. phoc ˆ
˛
o-bi ˆen).
NGO3. .AI-GI ´ CAO ONG-TRUY ˆEN.giKhoa ao-ph´ cap ong-truy ˆ cen
˛
Ngua ` cai ´ tho ˆ
˛
ephˆ lraan ` bam ˆ phon ˆ dchoan ˆ hie ˆ
˛
eu:PhA.- ˆ LUan AN-L ´ (Ethique)YPhB.- ˆ CHan ˆE--D . (RO ´ Discipline)statuts,egime,PhC.- ˆ TRIan ˆET-L ´ (Philosophie)Y
PhD.- ˆ SIan EU-H` HUYhayINH ˆEN-H .OC(Metaphysique).
Nh ˛u -d˜ na ´ quaoi -do . tran ˆ Ngen, ` khai ˆ cong obi .en-lu . nhibaoan ˆ veu ˆ ce ´ phac ˆ nan ` vay, ` tquana ˆ vam ˆe
th ˛
.uc-h` nhianh ˆ heu ˛ thıv`on: ˆ ce ´ tac ˆ xtrongang a-h .oi,cho -dˆ hen . nghang ` neo ` hıt´an . coc ˜ theotuung -d ˛u ˛
.oc.VA.- ˆ phe ˆ LUan AN-LY.
X ˛ bnayua ˆ cat ˛u ˛vo ` thao ˛oi- -d . nai ` thuao, . voc ˆeTon-Gi´ nao ` dtheoao, an-t . noc ` phao, ep-t˘ac -d. rainh -dˆ
˛
ekh´ ngep ˛u ˛` trongoi -d ˛u ˛` lngayong ˜ che ´ (nhanh, ˛on-luan:
cmorales)lois ˜ chung ˘
˛
khang ´ nhibaonhauac eu.Phˆ LUan AN-L ´ gitrongY ao-ph´ cap
˛
ua -D ˛ucNGO-MINH-CHI ˆ truyEU ˆen-b´ ta, ˛
. hua ˆ nho ˛cu ´ to anh-c´ chiach ˆ (et-trung eclectisme).
Ng` day .ay:R- ` len ` Tong
˛` BU-BI, AC- ´ lAI ` bam
˛
an-tanh.R- ˘ vınhm`an ` ha anh- -d . CKINHtheoong
˛
AM-
˛
UNG,l` ba . gio ˛oi-lu . nhduyat ˆ moral).(Codeat
trLo- ` NHon
˛
ON--D . ngtam-cangtheoAO u-th ˛u ˛ong.
L` Tong
˛
` BU-BI, AC- ´ luAI ˆ luon ˆ phon
˛
thai ˛
. suc ˛
.u,c .u-thˆ
˛
ıch-ct´e, ˛
. nhuc ˛ hung ` phanh-vi
˛
ai am-thˆ kin-am -dao.L` viam . phec ˛u ˛oc- -d ˛´ thchouc ˛u ˛` chsongong, ˘
˛
choangng ˛u ˛` thoi ˆ biay ˆ dıv`Thayet. ` lung ˛` choi
˛
bı
˛
Ngao, ` hai ˘anglˆ gay ˛u ˛ long ` manh ` da . ray ˜ vo: ˆ me . luat an-l´ chy, ˛ hon .anhph´ gomuc ˛ vitrongo . tec . hao . phanh ´ ngchouc ˛u ˛oi
ınh.m`quanhRiˆ Ngraeng ` dai . phan
˛
biai ˆ NHet ˆAN-NH .UC,H .A-M` TRINH, . NGONG
˛
U
˛
` luOI, ˆ luon ˆ (Khuon ˆ kat
˛
ytˆ nhon ˛ tınhb`on, ˆ ham . ı).kh´a
M .ot -d .ac -diˆ
˛
khem ´ lac ` Nga ` cai ´ do . ray ˘ang: -D .aom ˛ ko ` ny ` lay ` ma . mot ˆoi -D . chao ˛on-th ˛u ˛` Ngong. ˛u ˛oih` phıanh-tr`
˛
giai ˛˜ chhaiu ˛u ˆ lay ` pham ˛u ˛ong-cham(guide).
L142 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 143THANHTAMMINHEU
l- ˛` noi ´ CHoi
˛
ON-TH . (VAT erite)CH
˛
ON la:
vi- . lec ` CHam
˛
ON-CH ´ (Droiture)ANH
- ´ ty ˛u ˛ CHong
˛
ON-TH ` (SincANH erite)
ph-
˛
hai ` THıanh-tr`
˛
U
˛
ONG-TR
˛
. khUC onggian- -do .an.
TH
˛
U
˛
ONG la:
- -D ˆEU -D . khAN, ˆ long ´ nhuc . hat ˆ thoi ˛ua.ph
˛
NHai
˛
´ TUT ˆ NHAM
˛
´ TRUT I.
T-
˛
.U-NHI ˆ khUNG-DUNGEN ˆ dong .uct ˆ khoc ˆ giong
˛
ai- -d˜ R(Naturel,ai egularite,Constance).
VB.- ˆ phe ˆ CHan ˆE--D .O.Gia) ao-ch ˛´ vuc ` Ha .e-thˆong.
M . dac ˆ lau ˆ thoi ´ ndl.9ang ˘ (l1920am ´ cuc ` ton .aiHa-Tien) -D ˛´ NGuc O-MINH-CHIEU -d˜ pha . lung anhthien-m . mang ˛o -D . kao ` bay -d . ro ˆ nhoi ˆ man-sanh, . dac ˆau
vkhisau ˆ Se ai-G` (non ˘ Ng1924)am ` chai
˛
giı-huy, am--d. cinh ˆ viong . xec ˆ day ˛
. nung ˆen-t
˛
ang -D .ai--D . Tam-Kao yPhˆ
˛
o--D . mo, . dac ˆ Ngau ` truybanai ˆ men . Giot ao-L´ qui-yt˘ phac ˆ man-minh, . dac ˆ Ngau ai -di ˆeu-khiˆ
˛
cen ˛o-qnanVˆ To-Vi am-Ph´ cap o ˆan-ch ˛´ hiung ˆ
˛
en-nhiˆ nhen, ˛ungNg` chai ˘
˛
thang . nho . chan ˛´ Giuc ao-Tong, ˆ tan-phong .aiToa-Th´ Tanh ˆ th(14ay-Ninh ´ ndl.4ang ˘ 1926).amCh˘
˛
nhang ˛˜ thung ˆ the ˆ Ngoi, ` cai ` khon ˆ nhong . mchoan ˆayv. hi .oc -d . trao ˛
.uc-tiˆ vep ˛´ Ngoi ` gai, . loi ` "Tha ˆ nay" ˛ua.Ng` nai oi ˛tro ˆan-thˆ khe ˆ ngong ˛u ˛` noi ao -d ˛u ˛
.ocl` tham ˆ ngay ˛u ˛` noi ` hao ˆ Nget. ` chai
˛
lı ` nga ˛u ˛` truyoi ˆen-giaom` tha ˆ Moi. ˆ ngay ˛u ˛` hoi .oc -d . lao, ` ha .oc -d . vao ˛oi -D ˛ucTH
˛
U
˛
.ONG--D ˆE.Ph´ tu-hep ` Ngtheoanh ` lai ` pha ´ "cep ˛u-s˜ ttuı, .ai
Khgia". ˆ long . Tap ` loa . Thap ˆ khat, ˆ tong . Chao ua-chiˆen,
-D .ao-vi . Khen. ˆ tong ˆ
˛
o-ch ˛´ Giuc ao-H . Toi, .ap -Do` nan ˛oiıTu-v´ . (Monachisme).en
-D . cao
˛
Ngua ` khai ˆ cong o -d . Giraat ao-ch ˛ucT(Sacerdoce). ˆ cat
˛
ın-t´a -dˆ nho, ˛´ thut ˆ˛
e -dˆ leu ` nga ˛u ˛` coi on-d ˛u ˛ hong .oc -D . khao, ˆ phong ˆ giai-can ˆap.
Kh´ lnhauac ` ca ˜ vu ` ma ˛´ Tin-oi: -dˆ co ˜ cu ´ nhio .em-v . du ˆ ngıuan-d` ˛u ˛` moi ˛´ choi,
˛kiı ˆ
˛tu-heu ` tchoanh ˛u ˛ong-
t . hchoan, .o -d ˛u ˛
. hioc ˆ˛
bieu ˆ nhet ˛ tuySongınh.m`u .etnhiˆ khen ˆ gibaoong ˛o -d ˛u ˛
. doc ` tiung ˆ "Deng . ın-T´AY". -dˆom ˛´ coi ´ pho .an-s ˛
. phu˛
hai ` ltheoyanh ˛` choi
˛
vı ˜ ve, ` xemang ˛u ˛` coi ˜ nhu ˛ngu ˛u ˛` mthayoi . Giat ao-Ch
˛
btraou
˛
an- -dˆomtheodoınhm`cho ` ha anh- -d . NgınhCh´ao. ` cai ung
khˆ chong . taiiu on-tr . biong .et- -d˜ ınh.m`aiMˆ nhoi ` la ` ma . cot
˛
Chanh ua.Mˆ ın-t´oi -dˆ lo ` ma . vot . Mi .uc-s ˛ cu, ´ tho ˆ
˛
ce
˛
amthˆ trong ˛
.uc-tiˆ vdirecte)communion(enep ˛´ Thioi eng-lieng.
Nˆ ngeu ˛u ˛` noi ` cao o -d
˛
phu ˛u ˛ong-ti . muen, ˆ lon .apmra . ngot ˆ thoi ˛o, -dˆ
˛
cchoe ´ cho ˆ no ˛ roi .ong-r˜ hai .oi-hi .ep,c´ kiung ˆ cıth`chung,en ˜ tung ˆ vot . Nhay. ˛ phung
˛
tai ˛
.u-tuc,ch ˛´ cho ˘
˛
ang -d . phang ´ thep ˆ chau ˆ tiap ˆ ben . nhac, . lan ˜ lanh ˆev . hchiat ˆet.
Ng` thai ˛u ˛` dong . phan
˛
gtheoai ˛u ˛ Ngong ai:NH
˛
UT-H ` VAO O-PH .AM.Cb) ´ Sanh-hoach .at.
ın-T´ -dˆ bo ˆ ngoe ` giai ˛˜ nhu ˛ ngu ˛u ˛` thoi ˛u ˛ong:khˆ cong . rao ˆ xuau ˆ tong oc, - ddeo ˆ hiau .eu, an-m . cac achriˆ Neng. au-s` thtrongong am-tˆ Ngoam. ` vai ˆ lan ˆan-l .on
ththeo ˆe-t .uc.Ph
˛
cai ´ ko ˆ tsanh-nhai,e ˛
. nuu ˆ thoi ˆ chan, ˛´ cho ˘
˛
ang-d ˛u ˛
. phoc ´ nhep ˛` ngo ˛u ˛` gioi up -d ˛˜ co, ˆap-d ˛u ˛˜ (Long. ˜ ce ˆo-
L144 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 145THANHTAMMINHEU
nhiˆ len ` tra ˛` trrau ˛u ˛ong-h ˛
. nhop ˛˜ ngung ˛u ˛` gioi ` ca
˛
pha
˛
ainh ˛` chcono ´ phau .ung-d ˛u ˛˜ Cong). ong ˘ vian . lec ` pham
˛
aicˆo-g˘ang -d ˛` trchoung ´ nhai ˛on- -d .ao.
Ngo` phai,
˛
giai ˛˜ tru ` phon . can ong-dˆ khan, am-tuˆ phan ap-lu . giat, ´ xıch´up a-h .oi.
gia-Trong - visauınh,d` . cec ung-ki ˆ phen ˛u ˛
.ongth ˛` pho,
˛
trloai ` nhion .em-v .u.lınhCh´ ´ cuc ` ton . tiai ˆ Ngen, ` cai ˜ vung ˛` lua am
cong-ch ˛´ vuc, ˛` tu-hloua ` nhanh ˛thu ˛u ˛` khong, ˆ giong
˛
ai--d˜ phtrongai ˆ nan ` hao ˆ Nget. ` gituai ˛˜ chua ˛
. mo ` kha ˆ aiongbiˆet.
Ng` cay ´ bung ˆ thon ˛` (Toi ´ Ngy, . Mo, . Deo, .au).C ˛ (om ˘ kchayan ˜ toy: ` than
˛
ao-m . bhaioc) ˛˜ nhua ˛uth ˛u ˛` Phong. ´ Ngtheotuep ` khai ˆ chong . Siu ˛ Xuyon, en,
CAm, ˆ Moc. ` ca ˜ chung ˘
˛
dang . tay .ich-cˆ hoc, anh-than.Bˆ luat . gian ` nghau ` hsangeo en, ˘ uan ˆ phong
˛
aithanh- -d . cham, ˆo ˛co, ´ sach ˆ phong
˛
ai -d ˛on-gi
˛
Nhan. ˛vu .aym ˛oi -d´ gtheoung ˛u ˛ mong ˆ cau
˛
Ngua ` vai a -d´ theoungcˆ Ngau ` thai ˛u ˛` nhong ˘ Hac: ˛˜ phuu ˛u ˛´ boc ˆ khat
˛
ha ˛u ˛ tong .an.ın-T´ -dˆ co ˜ cung ´ gia-o - nhınhd` ˛ngu ˛u ˛` Cang-oi.
th ˛u ˛` phong
˛
trai . thon
˛
Nhı-chung. ˛ung -dˆ men . thot ˛oi-ky,ph
˛
GIai
˛
˜ MSENNHUU . DOC
˛
U
˛
´ BOI ` KHUN ONGNH
˛
O.C` con ˆ C"LY-GIAau ˘AT- ´ khAI" ˆ cong ´ ngho ıa
bıal`
˛
gia-o - mınh,d` ` la ` pha
˛
ai -do . can an-tˆ sam: ˆ trongongc
˛
manh ` kha ong -d˘ mam ˆ tham-luye ˆen.Cc) ´ Hach ` ı.anh-Tr`
Kh ˛oi -dˆ ın-t´au, -dˆ cho
˛
giı ˛˜ ktraiu ` my ˆ thoi angho . ng6ac ` hoay, . ng10ac ` chay . toay an -dˆ tho
˛mao . voc) a
t . cap ´ tung ˛u-th ˛oi.Ti ˆ ten ˛´ noi ˛˜ ınt´ıth`ua -dˆ pho
˛truai ˛` vong-trai a
c´ tung ˛u-th ˛oi.ın-T´ -dˆ pho
˛
biai ˆ tet ˛
. kiu ˆ
˛
em-th´ luc ˆ vınhm`ay aph
˛
thi-hai ` manh . lot ˛u ˛
. bbaot
˛
an-s ˛
.u:C- ˆ lONG-PHU: ` straua ˛ tua am-t´ choanh -d ˛u ˛
.ocstrong . thanh-tach, .inh.C- ONG-QU
˛
lA: ` la ` viam . phec ˛u ˛oc- -d ˛´ giuc, ´ ıch´upcho -d ˛` boi ˘ mang . phoi ˛u ˛ong-ti .en.
C- ONG-TR` lINH: ` pha ˛u ˛
.ong-th ˛` co, ung-ki ˆen -dungph´ qui-ep -d. vinh ˛´ moi . lot ` thong ` ın.anh-t´
phBa ˆ phan˛
choai -dˆong- -dˆ kheu, ong -d .angbiˆeng-l
˛
phtrongang ˆ nan ao.ın-T´ -dˆ cho ˘
˛
ang -d . phang ep - tuydi en-truyˆen,ho . rac
˛mu-ren, ˛` moi . ngoc ˛u ˛` khoi ´ Phac. .an-s ˛
. phu
˛
luai onluˆ lon ` gam ˛u ˛ong-mˆ lau, ` ca ˆo-g˘ hang anh- -d . choao -dungqui-gi ˛´ hoi, ˆ cau ´ tho ˆ
˛
ce
˛
am-h´ ngoa ˛u ˛` troi ˆ vong ao. -D´ lo aph´ CHep ´ KANH
˛
HY OA-NH
˛
ON.ın-T´ -dˆ pho
˛
lai ˆ cay ˆ "Tau
˛
. GIU ´ GIAC ´ THA"ACl` cham am-ngˆ nıV`(Devise).on ˆ kheu ˆ long ınh-h .oi -d ˛u ˛
.ocgiao-l´ chıth`y
˛
dı ˆ aian -d ˛u ˛
. (Ngoc o-thˆ ban ˆat- -d . ho, ` tha an-d .o).
ın-T´ -dˆ pho
˛
trai ˆam-m . Chac. ˘
˛
nang ˆ ben an -dˆenchanh-s ˛
. chu, ˘
˛
nang ˆ luen .an -dˆ Ten on-Gi´ khao ´ chac, ˘
˛
angnˆ vxenen ˆ vio .ec -dˆ choi ˆ coi
˛
ngua ˛u ˛oi.-D ˛´ NGuc O-MINH-CHI ˆ hEU ˘ dang . "Lay: am
mthinh ` ltua ` nhhaya ˛´ Cut". ` ltuang ˆ ngau ` ın-t´ay, -dˆoc` cang ˛u ˛ong-quyˆ cet, ` cı,ch´ıtr`ang ` khang ´ kep ˜ ınhm`yv` khuao on -D . choao, -d´ ctheoung ˆ kau . ce
˛
Ngua aith ˛u ˛` nhong ˘ "Ngac: ˛u ˛` htuoi ` phanh
˛
ai -D .ai-Hung, -D .ai-L ˛
.uc, -D .ai-T ˛u-Bi".Cd) ´ Thach ˛o-Ph ˛u ˛
.ong.Giao-l´ cy
˛
Ngua ` lai ` gia ao-ly -d .oc-tˆ lhayon a
L146 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 147THANHTAMMINHEU
Nh ˛ut-thˆan-gi´ (Monothao eisme).Ng` thai ˛u ˛` nong ´ Nhoi: ˛´ nhKinh,ut ˛´ Phut ap.Nh ˛´ lKinhut ` cha
˛
dı ` bung . Ckinho
˛
am-
˛
´ lUng amcan-b
˛
Nhan. ˛´ Phut ´ lap ` Gia ao-Ph´ cap
˛
Ngua ai.ın-T´ -dˆ cho
˛
thı ˛o -D ˛´ THuc
˛
U
˛
.ONG -D ˆ lE, a -DˆangCHI-T ˆ ChON
˛
u-Tˆ
˛
Ce an-Khˆ Von o-Tr . quu, ˆan-sanh,v .an-v .at.
Nh ˛ THung
˛
U
˛
.ONG -D ˆ lE ` Nga ˆ THoi AI-C
˛
. lUC, aNguyen-nhˆ premi(causean ` cere)
˛
Cua an-Khon,Nguyen-l´ cprimordiale)(Raisony
˛
Vua o-Tr . vu, o-t ˛u ˛´ vong, ˆ so ˘ vac, o-l ˛u ˛
. vong, o-biˆ lıth`en, ` ınh-h`saoamtrchodung ung -d ˛u ˛
.oc.Nˆ ın-t´en -dˆ pho
˛
vai ˜ Thie en-Nh˜ (man ˘ trtayat ai)l` biam ˆ
˛
eu-hi . meu ` tha ˛` gichoo, ˆ mnhauong . cot ach.H . Thioa en-Nh˜ tan ˛u ˛
.ong-tr ˛ Ngung ˆ Thoi ai-C ˛
.ucm` tha ˛` lo: ` skinhıv`a ´ cach ´ co ˆ Phau: . tat ˛´ tuc ˆ Nham. ˜ than .ich
˛
u-tˆ Vam. . thay ˆ may ˘ lat ` tha ˆ Tay ˆ mam, ` tha ˆ Tay ˆ tam ˛ucthˆ Phay . vat .ay.
C` hon . moa ˘ bat ˆ tren ´ vai . bi ˛ boi ˆ tren ´ thuai .ocd ˛u ˛ Dong,
˛
U
˛
lONG ` Tra ˛oi.VC.- ˆ phe ˆ TRIan ˆET-LY.
Tri ˆet-l´ cy
˛
Ngua ` rcungai ˆ giat
˛
an-d. Ngi. ` ıt´aidihay ˆen-lu . van ` ca ´ no ´ "oi: - lDa ´ ly .ong-h` Nanh". en
th ˛u ˛` dong . may ˆ vay . thi .o- -d . trao ˛
.uc-tiˆ vep ˛´ Ngoi ` cai ˛´ xemucach-th ˛´ cuc
˛
Ngua ` mai ` la ` chtheoyam ˛´ gikhiıt´o
˛
ang-gi
˛
nhiai ˆeu.mTheo ˆ quan-ay -diˆ
˛
cem
˛
Ngua ` giai
˛
bai ` ıth`ay,thˆ ne-gian ` chay
˛
lı ` ca ˜ GIoi
˛
A-T . VAM, O-TH˛
U˛
ONG.-D ˛u ˛ong -D
˛
` tOI
˛
nhı ˛cu ´ sai an-khˆ ngConau. ˛u ˛` loi ` ka ep-d´ trong ` Co: ong-Hˆ Khanh-Tau ˛u ˛´ Hong,
˛Nı, . LAi,o, . ıg`ac
-dˆ chen ˛` vung ˜ han ´ chat ˘
˛
cang ` PhVinh-Hoa,chi.on ´ ıu-Qu´
˛o -d ˛oi, -dˆ rchung-quien ˆ coi ˜ khung: ˆ (Nong eant).Thˆ nem ˛˜ cua, ˜ troi ˆ lan ` na ˛ trvayoi
˛ngcona; ˛u ˛oi
ph
˛
trai
˛
tchoa ˆ troan-giaat ai-ch
˛
Tiu: ˆen-khiˆ nghien, .ep-ch ˛u ˛ong -d˜ ga ˆ trra,ay
˛
nhiquaai ˆ kieu ˆ trep ˛u ˛oc.nCho ˆ ngen ˛u ˛oi -d ˛` phoi
˛chai . nhibaoiu ˆ kheu ˆ
˛
o-nao -dˆ
˛
thanh-toe ´ man ´ non ˛. tio ˆen-khien ˆay.
Muˆ gion
˛
mai ˆ oan-nghioi . net ` chay
˛
cı ´ mo .otbi .en-ph´ duy-nhap ˆ lat ` kha ´ vınhm`ep ` khuao on -D . banaotruyˆ hen, ` gianh-y ˛oi-lu . Chat.
˛
yu ˆ leu ` la ` ldoanam amph ˛u ˛´ nhichooc ˆ veu, a -d ˛` thvayung ˆ nem ˛
. mo ˛oi.N ˛
. oan-khio ˆ nen o -deo- - kitheodai ˆ ngconep ˛u ˛oich˘
˛
rang ˛` noi, ´ lo . nhimangai ˆ ınh-trh`eu . dang, ˆ khau onlanh -dˆ ben ˛
. nuc ` dao, ˆ chxabaycaoau . tay ˛oi -dˆ cau ungkhˆ trmongong ˆ tron anh -d .ang.
Nˆ ngen ˛u ˛` tu-hoi ` phanh
˛
gai ˆan -d ˛oi, -dˆ
˛
tre
˛
na ˛
.o-d ˛` Nhoi. ˛ lung ˆan-l . ththeoon ˆ me ` kha ˆ luyong ˆ then ˆ Ce: ˛utr ˆ ban ˆ nhiat ˆ trem ˆan.
B ˛ voi .ay -D ˛´ NGuc O-MINH-CHI ˆ thEU ˛u ˛ongnh˘ nhac ˛co ˆ "Nhau ˛´ thtuut . nhi, . stui ˛ von", ` da . luan onluˆ non ˆ nhen ˛´ Co: ` NON
˛
. LO ` CA ` CHUYON ˆ
˛
KIEN ˆEP.C` mon .ot -d .ac- -diˆ
˛
khem ´ lac ` Nga ` thai ˛u ˛` dong .ay:Nˆ an-phen . than
˛
u-th ˛u ˛` Nhong. ˛thu ˆ gie ao-l´ cy
˛
Ngua aikhˆ cong ´ to anh-c´ Yach ˆEM-TH ˆE.
ımT` -d ˛u ˛
. moc ˆoi -D . hiao, ˆ
˛
eu -d ˛u ˛
. loc y -D . hao, anh-d ˛u ˛
.oc -d´ luung .at -D . lao ` ma .ot -diˆ heu .anh-ph´ luc ˛´ con
˛
ua-d ˛` voi .ay.
VD.- ˆ phe ˆ SIan EU-H` HUYINH, ˆEN-H .OC.Quan-nia) . vem ˆ NGe ˆ THOI AI-C
˛
.UC.Ng` chai ˘
˛
hang ˆ ce ong-nhiˆ (publiquement)endiˆen-lu . van ˆ Nge ˆ THoi AI-C
˛
. vUC ` va ˆ ce ˜ Hoi
˛
U-LINH,Ng` khai ˆ xong ac- -d. Nginh ˆ THoi AI-C
˛
. phUC
˛
chai ˘ lang a
L148 .ich-s ˛Quan-Phu
˛
NGu O-VAN-CHI ˆ CHIEU ˆ 149THANHTAMMINHEU
NGUYEN-L ´ HY ˆON-NHI ˆ cEN
˛
Cua an-Khˆ Von o-Tr .ulhayUniversel),primordial(Principe ` ma .ot
QUUY ˆEN-N ˘ vANG o-c ˛
. vuc o-h . toan, ` toan-tri an-thi .en,-d˜ Thikhaia ˆ len .ap -D.ia, -di ˆeu-h` Voa o-Tr .u.
nhiTuy ˆ Ngen, ` cai ˜ cung ´ pho ˛´ rquaot ˘ Ngang: oiTh´ -Cai ˛
. luc ` ma . khot ˆoi -D . trAI-LINH-QUANG, ˛u ˛ong-t ˆ bon ˆat-ho . vai o-th
˛
vuy ˆ vo-chung, ˆ vınhh`o o
˛
anh.Quan-nib) . vem ˆ He
˛
U-LINH.C` mon ˆ linh-hoi ˆ ngconon ˛u ˛` loi ` ma .ot -diˆ
˛
emtlinh-quang ˛` "TOu AN-TH ˆ
˛
tE"
˛
hıkh´theora,ua .au-thienm` lsaa ˆ xuan ˆ thong ˆe-gi ˛´ hoi ˛˜ Cınh.uu-h` ` lang ˆ cau, ` xaangl . cai ` tang . nhiao ˆ nghieu .ep-ch ˛u ˛´ cong, ang -d .oa-l . trongacbˆ
˛
de . cuc, ` giam-hang ˜ vtrongınhm`am ` luong an-hˆoi,sanh-t ˛tu, ˛ chsanhu ˘
˛
dang ˛ut.Muˆ gion
˛
ai-tho´ ngconat, ˛u ˛` phoi
˛
trloai
˛
sa .achrˆ nghioi .ep-ch ˛u ˛ong, -d ˛` gung ˆ oan-tray ´ khai ´ luyac, .en
chınhm` ˘
˛
nhiang ˆ tem .uc-l . phuy am-duyˆ Chen. ˘
˛
chiangv ˛u ˛ong-vˆ nan ˛ troi ˆ nan-lao ˛˜ mhoatinhua, ˛oi -d ˛u ˛
. nhoc .e-nh` strongang, . khach
˛
chuyoi ˆ
˛
en-ki ˆep -dˆ
˛
tre ˛ vo ˆenguyen-th
˛
uy.T´ lom . ngai. ˛u ˛` hoi anh -d . lao ˆ say ˛
. hu ˆoi-nguyen,qui-bˆ
˛
lon ` cam ˛´ cuu ´ vianh, . giec
˛
troan,ai
˛
qua
˛
la amph ˛u ˛ tiong .en.
Quan-nic) . vem ˆ LUe AN-H ˆ NGHI-OI .EP-BAO.
Khi -D ˛´ Nguc o-Minh-Chiˆ neu ´ roi ˘ CAO-ang-DAI-GI ´ cAO ˜ lung ` PHa .AT-GI ´ tAO, ˛´ nhiuc ˆ len ` Nga aim .ac-nh . thuytacitement)(adopteran ˆ LUet AN-H ˆOI,NGHI .EP-B ´ NgTuyAO. ` khai ˆ cong ´ bio .en-lu .an -dˆen,nh ˛ Ngung ` cai ˜ cung ´ nho ˘ nhac ˛˜ luung .at ˆay.
N4. .OI-GI ´ TAO AM-TRUY ˆ (EsotEN erisme).
Nh ˛u -d˜ na oi ˛o -do . tran ˛u ˛´ Tkhoaoc, am-Truyˆen-dˆ
˛
de ˆan-d˘ ngat ˛u ˛` hoi ˛uu-c˘ chan, an- -d ˛` muoi, ˆ ly-khaionthˆe-cu .oc, -dˆ
˛
ımt`e -d ˛u ˛` siong ˆ xueu ˆatın-T´ -dˆ pho
˛
trai ˛u ˛` tuyong-trai, .et-d . tuc, ˛u-th ˛oithi ˆen- -d. phinh,
˛
chai . nhibaoiu ˆ seu ˛
. khu
˛
ao- -d
˛
thao, ˛u-th´ chach, ˘
˛
nang ` khai ˆ
˛
o-h . Nhanh. ˛´ trut ˆ ban ˆ nhiat ˆem.Cˆ cong-phu, ong-qu
˛ca, ˆ phınhong-tr`
˛
ai -dˆeu--d .an.
Tom-t˘ tin-at, -dˆ pho
˛
thai ˆau-tri . let ´ huyy ˆen-vidi .eu-ˆ
˛
phan,
˛
ınh-tch´ai ˆ diam .et-d . vong-kuc,
˛
xy
˛
a-thˆ kan: ˆ
˛
enhınhm` ˛u -d˜ cha ˆ chet ˛ chua on.
thıV` ˆ me ` ta ˛` xu ˛ua -dˆ cnay,en ˛No .oi-Gi´ Tao am-Truyˆ ıt´en -d ˛u ˛
. phoc ˆ
˛
o-d ˛u ˛ trongong -dˆo-chung.PH5. .U-L .UC.
Giao-l´ thy ˛oi-k` ngsauy ay -D ˛´ Nguc o-Minh-Chiˆ qui-lieu ˆeu.
B˘ tat ˛` ngu ` qui-vay . (ni ˘ 1932)am -D ˛´ NGuc O-MINH-CHI ˆ lEU . dai ` huyung ˆen-di . ceu ˛o-b´ mut ` gia ao--d . nhao, ˆ lat ` ta . cai ac -D` thuan . Coc ˛CHIo ˆEU-MINH
VTAM-THANH O-VI.Nh ˛ lung ´ cuc ` ton . tiai ˆ Ngen ` cai ´ do . tran ˛u ˛oc
ph
˛
thai .an-tr . lchoong ˘ Nam. ˆ ceu ` von .ong-ni .em, y-ph` cham ˛ dua ˛´ tut, ˆ kham ˆ thanh-tong . khıth`inh ´ pho anh ˛thiu . Vet. .ay -diˆ trchieu ´ lai . khai, ˆ phong u-h ˛
. liop, en-tquan, ˛u ˛ong-ti ˆ vep ˛´ gioi ao-ph´ Ngap ` dai . ckhiay on
sanh-tiˆ lıth`en, ` ta a-c ˛ngoo .ai-giao. -D´ lo ` nha ˛˜ tiung eu-chuˆ
˛
an -dˆ
˛
nhe . xan ´ phet, an-bi . chet ˆ thio . het ˛u.C´ nhac ` Ha .oc-vˆ can, ´ bac ˛
.uc -D .ao- -d ˛´ muuc ˆonnghien-c ˛´ thuu ˆ vem ˆ phe ˆ gian ao-l´ ny ` nıth`ay ˆ tham-enkh
˛
bao .o -D .AI-TH
˛
` CHUA
˛
ON-GI ´ QuyAO. ˆ
˛
nen ` gay ˆomnhiˆ beu ` triai ˆet-lu . van ˆ Gie ao-L´ cy
˛
Ngua ` vai ` ghia -dˆay-