kötülük sorunu ve teodise arş. gör. Özcan akdaĞ

7/24/2019 Ktlk Sorunu Ve Teodise Ar. Gr. zcan AKDA

1/8

The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS309

Number: 38 , p. 473-480, Autumn II 2015

Yayn SreciYayn Geli Tarihi Yaynlanma Tarihi

05.08.2015 17.10.2015

KTLK SORUNU VE TEODSE*THE PROBLEM OF EVIL AND THEODICY

Ar. Gr. zcan AKDAErciyes niversitesi lahiyat Fakltesi Din Felsefesi Anabilim Dal

zetTanr ve ktln varl dnce tarihinde tartlan nemli sorunlardan biri-

sidir. Epicurostan beri, baz dnrler ktln varl ile mutlak manada kamil veiyi bir varlk olan Tanrnn varl arasnda bir gerilimin olduunu iddia etmilerdir.Eer Tanr mutlak iyi ve her eye kadir bir varlk ise, O, alemdeki ktln varlnamsaade etmezdi. Tecrbe etmekteyiz ki alemde ktlk vardr. Bunu temele alan

Hume ve Flew gibi ateist dnrlerin ou, her eye kadir ve mutlak iyi bir Tanrnnvar olmad sonucuna ulamlardr. Bu soruna zm bulmak iin bir ok teistdnr, ateistlerin iddialarna kar argman gelitirmilerdir. Bu argmanlardan ennemlisi teodisedir. Teodisenin temel amac, Tanrnn zsel nitelikleri il e alemdemevcut olan ktlk arasnda herhangi bir tutarszln olmadn ve ktlnTanrnn varl aleyhinde bir delil olamayacan gstermeyi amalamaktadr. Bubalamda bir teodise, mutlak iyi olan bir Tanr tarafndan yaratlan alemde, ktlniyiliin bilinmesine hizmet etmesi ve daha byk iyiliklere neden olmas gibi nemliamalara hizmet ettiini iddia eder. Bu sebepleri temele alan Augustine, Gazl, bn Sn,Thomas Aquinas ve Leibniz gibi birok teist dnr bir teodise gelitirmeyi denemitir.Onlara gre, Tanrnn ktle msaade etmek iin hakl nedenleri olduu iin, mutlakiyi bir Tanr ile yaratlm alemdeki ktlk arasnda bir tutarszlk sz konusu deildir.Bu almada ktl temele alan ateistik iddialara cevap niteliinde olan ve teodiseolarak adlandrlan cevaba younlatm. Sonu olarak Tanrnn alemdeki ktlemsaade etmesinin hakl nedenlerini, Tanrnn ilmine bilisel eriim salamadakikusurumuzdan dolay tam olarak bilemeyeceimiz sonucuna ulatm.

Anahtar Kelimeler:Ktlk, Tanr, Teodise, Gazli, Thomas Aquinas, Leibniz

Abstract

God and the existence of evil is one of the most important controversial issues

in the history of thought. Since Epicuros time, some thinkers argued that there is a ten-

sion between existence of evil and wholly perfect and good God. If God is wholly good

and omnipotent being, he does not have permitted to existence of evil in the World. We

*

Bu makale Ktlk Problemi ve zgr rade Savunmas(Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Ens. 2006) adl yksek lisansalmam temele alnarak retilmitir.


2/8

474

zcan AKDA

are experiencing that there is evil in the World. Based on this experience, most of atheist

thinkers, like Hume, Flew etc., concluded that there is not an omnipotent and wholly

good God. In order to find a solution to this problem, most of theist thinkers developed

some arguments against atheistic charges. One of the most important is theodicy. Themain purpose of theodicy is to demonstrate that there is not an inconsistency between

Gods essential attributes and the existence of evil in the World and that it cannot be anargument against Gods existence. In this context, a theodicy argues evi l has importantroles, like it serves to be known what good is and causes to produce some greater goods,

in the created world by wholly good God. Based on these reasons, most of theist, like

Augustine, Avicenna, al-Ghazl, Thomas Aquinas, and Leibniz, tried to develop a the-odicy. According to them, there is not an inconsistency between wholly good God and

the existence of evil in the created world, because God has some right reasons to permit

to the existence of evil in the World. In this study, I focused on a theistic response, called

theodicy, to the atheistic arguments based on evil. Consequently, I draw a conclusionthat we cannot know why God permitted to the evil in the World because of lacking of

our epistemic access to divine mind.

Keywords:Evil, God, Theodicy, al-Ghazl, Thomas Aquinas, Leibniz

GRKtlk sorunu her eye kadir, her

eyi bilen ve mutlak iyi bir Tanrnnvarlna inanan kiilerin yan sra, byle birTanrnn varl aleyhinde argmangelitiren kimselerin zihnini megul eden

nemli sorunlardan birisi olagelmitir.Hayat srdmz bu dnyada depremler,sel felaketleri gibi insann iradesinden

bamsz bir ekilde gerekleen ve canllaraac veren bir takm olaylarn yan sra, in-sann iradesini yanl ynde kullanmasnnsonucu olarak gerekleen hrszlk, taciz vetecavz gibi baz kt fiillerin varlntecrbe etmekteyiz. Eer alem, tesitleriniddia ettii gibi mutlak ilim, kudret ve iyiliksahibi bir varlk tarafndan yaratldysa ve

idare ediliyorsa, sz konusu ktl naslaklayacaz? u halde Tanrnn mutlakiyilik ve kudretini temele aldmzdaktln varl iin hakl bir gerekesunabilir miyiz? Hans Kngn ifadesiyleateistik iddialarn temel dayana (Akt.Hasker ve Peterson, 1997: 117) olan

ktln varln yadsmak, sz konusuiddialar bertaraf edebilir mi? Bu balamda,Epicurose kadar dayanan ve Humeda sis-temli ekilde ifadesini bulan Tanrnn zti

iyilii ile ktlk arasnda olduu iddia

edilen paradoksa dair (Hume, 1995: 209)

teodise ve savunma olarak anlan bir takmzm nerilerinin sunulduunugrmekteyiz.

Ktlk sorununa ilikin tartma-lara baktmzda sorunun kantsal (eviden-

tial) ve mantksal (logical) olmak zere ikiboyutta tartldn ve zm nerilerininde bu minvalde farkllatn syleyebiliriz.Biz de bu ayrm temele alarak, nce kantsalsorunu ele alacak ve buna cevap niteliindeolan teodiselere yer vermeye alacaz.Fakat ktln varl ile teizmin inannermeleri arasnda bir tutarszlk olduunuiddia eden mantksal soruna kargelitirilen zgr irade savunmasnaalmamzn snrlarn at iin, burada

deinmeyeceiz.Kantsal Sorun ve TeodiseAteizmin temel iddialarndan birisi,

ktln varlnn her eyi bilen, her eyekadir ve mutlak iyi bir Tanrnn varlaleyhinde bir delil tekil ettiidir. Buna gre,ktlk, teistlerin iddia ettii gibi bir takmzti niteliklere sahip olan Tanrnn varlaleyhinde kullanlabilecek argman iintemel bir dayanaktr. Zira atesitler asn-dan, alemde var olan ktlk gereksizdir ve

Tanr mutlak iyi ise, Onun ktle


3/8

Ktlk Sorunu ve Teodise 475

msaade etmesi mmkn deildir.McCkloskeyin de ifade ettii gibi birokdnre gre ktlk, teizm asndannemli bir sorundur ve teistler bu sorununstesinden gelmek iin ya Tanrnn mutlakkudret sfatn snrlandrmal ya da Onunahlak anlamda mkemmel bir varlkolduu dncesini terk etmelidir. (McClos-key, 1964: 62; Yaran, 1997: 27) Eer teistler,Tanrnn sz konusu zti niteliklerini yok

sayp ktl bu balamda aklamayaalrsa, bu sfatlardan yoksun olan birvarln Tanr olup olmad ikilemi ile karkarya kalacaktr. Bu balamda eer Tanr,

bir Tanr olarak sahip olmas gereken ztiniteliklere sahip deilse, o varln Tanrolmad ve dolaysyla da her eyi bilen, hereye gc yeten ve mutlak iyi bir Tanrnnvar olmad sonucuna ulalacaktr(McCloskey, 1964: 84). McCkloskeyin vurguyapt noktay baka ekilde ifade edecekolursak;

i) Her eye kadir, her eyi bi-len varln en yksek iyiyi ortadankaldrmakszn ve ktle msaade et-meksizin engel olabilecei ktlkler vardr.

ii) Her eyi bilen ve mutlak iyibir varlk, en yksek iyiyi ortadankaldrmakszn ve ktle msaade et-meksizin acy engel olabilir.

iii) O halde, her eye kadir, hereyi bilen ve mutlak iyi bir varlk yoktur(Rowe, 1990: 127-28).

Grld gibi mevcut ktln,Tanrnn zti nitelikleriyle badamadtemele alnarak Tanrnn varl aleyhinde

bir argman ina edilmektedir. Zira mutlakilim, kudret ve iyilik niteliklerine sahip bir

varlk varsa, Onun eseri olduu dnlenbu alemde ktln olmamas gerekir.Alemde ktln varl tecrbeedilmektedir. yleyse mutlak kudret, ilimve iyilik niteliklerine sahip bir varlk yoktur.

Her ne kadar ktl temele alarak hereyi bilen, her eye gc yeten ve mutlak iyi

bir Tanrnn var olmad iddia edilse de,ortaya koyduumuz bu delilin, Tanrnnyokluuna dair kesin bir kant oluturduusylenemez. Nasl ki Tanrnn varl le-hinde sunulan argmanlar Onun varolduunu, 2+2=4 nermesi gibi kesin birekilde ortaya koyamyorsa, ktlnvarlndan hareketle oluturulmu bu ar-

gman da Tanrnn yokluunu kesin birekilde ortaya koyamaz.

Peki u halde alemde tecrbe edilenktln varlna ilikin makul biraklama sunulabilir mi? Bu soruyu temelealan ve tecrbe ettiimiz ktln,Tanrnn varl aleyhinde bir deliloluturmayacan dnen teistler,Tanrnn ktle msaade etmesinin haklgerekelerinin olduunu ortaya koyarakteodise geleneinin olumasna vesile

olmulardr. Teodise kavram, theos (Tanr)ve dik (adalet) terimlerinden oluan veTanrnn adaleti anlamna gelen Yunanca

birleik bir kelimedir (Peterson, 1998: 85)Teknik anlamda ise teodise, Tanrnnadaleti ile Tanrnn eseri olan bu alemdekiktlk arasnda herhangi bir uyumazlnolmadn iddia eden ve bunun hakl ger-ekelerini sunan deliller sistemidir (Yaran,1997: 79). Dolaysyla teodisenin amac,alemde mevcut olan ktln varlnnmakul ve olumlu sebeplerini ortaya ko-ymaktr (Peterson, 1998: 33). nsann biliselsnrll, her ne kadar ktln neden-lerini tam olarak sayp dkmeye engel olsada (Peterson, 1998: 86), Augustine, Gazl,Thomas, Leibniz ve Hick gibi birok teistdnr, var olan ktln hakl se-

beplerini aklamaya alarak teodisedenemesinde bulunmulardr.

Ktlk, amaca uygun olmayan,yetkin olmayan, korku ve endie verici ey


4/8

476

zcan AKDA

anlamna gelmenin yan sra ahlakbakmdan, iyinin kart olan ey olarak daanlalmaktadr (Cevizci, 2002: 628-29). Herne kadar ktlk yetkinsizlik ya da ahlakiyinin kart olarak tanmlansa da onunontolojik bir gereklie sahip olup olmadtartma konusu olmutur. Sz gelimi Stoacfilozoflar, ktnn biztih bir varla sahipolmadn ve onlarn sadece grnrdekt olduunu dnr. Dolaysyla onlarasndan ktlk kendi bana bir realiteye

sahip olmayp, sadece iyininyokluudur/eksikliidir. Plotinusa kadargeri gtrlebilecek olan bu anlaynHristiyan dnr Augustine tarafndan dadevam ettirildiini (Hick, 1993: 40) ve onunda ktl iyiliin eksiklii olarakyorumlandn grmekteyiz (Werner, 2000:14-15; Akda, 2006: 1-2). Augustinee gre,var olan her ey Tanrnn eseridir ve Tanrmkemmel bir varlk olduu iin Onunyaratt varlklar da mkemmeldir. Bu se-

beple var olan her ey znde iyidir (Peter-son, 1998: 89) Bu balamda ktlk iyiliktensapmadr (Aydn, 1994: 176; Peterson, 1998:90). Mackie ise byle bir iddiann tecrbeyiyok sayd gerekesiyle samalk olduunu

belirtir. Bu nedenle onun asndanktl, bir yanlsama ya da iyiliin eksi-klii olarak deerlendirmek en bykktlktr (Mackie, 1990: 27). Peki, u hal-de, Augustinein dncesinde, savalarn,taciz ve tecavzlerin yeri nedir? Augustine

asndan her ne kadar ktlk bztihi birvarla sahip olmasa da, bir takm fiiller,zgr iradeye sahip varlklarn sahipolduklar bu iradeyi yanl yndekullanmasnn sonucudur. (Hick, 1993: 62).

Ktln biztih bir varla sahipolup olmad ve Tanrnn adaleti ileuzlap uzlamad sorununun slamdncesinde de tartldn ve bir takmzm nerileri sunulduunu grmekteyiz.Yeni Platoncu gelenek ierisinde yer alanbn Sn biztih er olmadn, (bn Sn,1992: 144-45; bn Sn, 2004: 162) kt de-

nilen eyin, o eydeki kemalin/yetkinliineksiklii olarak yorumlanmas gerektiinedikkat eker (bn Sn, 2004: 51). Bundandolay kt/er olarak idrak ettiimiz ey,

biztih er deil, onlardaki kemalinyokluudur (bn Sn, 1992: 145). Gazl dealemde mahede edilen eylerin bir dzenierisinde olduuna ve bu tertibin aksiolsayd, nizamn bozulacana dikkat eker(Gazl, 1983: 200-201) ve bundan daha iyis-inin mmkn olmad (leyse fil imkn) so-

nucuna ular. Eer daha mkemmeliolsayd ve Tanr onu yaratmasayd, sz ko-nusu durum Onun adaletine aykr olurdu(Gazl, 2005: 1618). Varlklar en gzel ve enkmil ekilde yaratlm olsa da, yine deirkin/kt addedilen eylerin var olduu

bir gerektir. Bunlarn var olu amac iseonlarn kart olan gzel ve iyinin bilin-mesidir. Sz gelimi fakirlik, kt bir eyolarak deerlendirilse de, zenginliin bilin-mesi iin gereklidir (Gazl, 1970: 730-31).

Gazl asndan kt denilen eyler iyininve gzelin bilinmesine katk salad gibi,daha byk iyilikler iin de vesile olabilir.Sz gelimi hasta ocuundan kan alan ba-

bay gren cahil bir kimse, babann mer-hamet sahibi olmadn dnerek onazulmettii sonuncuna ulaabilir. Kanalnmamas durumunda, ocuun daha

byk aclar ekeceini bilen akl sahibikimse ise, sz konusu fiilin, babannocuuna duyduu efkati dolaysyla

olduunu anlar ve bu fiilin kt deil, bil-akis hayr olduu neticesine ular. Bundandolay er gibi grlen her eyde bir hayrngizli olduu bilinmelidir. Eer bu er orta-dan kalkarsa, onda tazammun edilen hayrda ortadan kalkm olacaktr. Dolaysylaktlk/er, ztndan dolay deil, kendis-inde mndemi olan iyilikten dolay iradeedilir (Gazl, 1983: 131-33). Grld gibiGazl asndan, ktln biztih birgereklii yoktur ve kt dediimiz eylergayemize uygun olup olmama, yaadmztoplumdan tevars ettiimiz gele-


5/8


nek/grenek ve vehmimizin ulat genel-lemelerden bakas deildir (Gazl, 1962:166-68). Benzer ekilde bn Rd de,ktln varln, iyiliin bilinmesi iingerekli grmekte ve dualistlerin iddia ettiigibi ktln ontolojik bir gereklie sahipolmadn vurgulamaktadr. Sz gelimiate, her ne kadar olumsuz sonulara yolasa da, onun biztih kt olduunu sy-leyemeyiz. Zira kt olarak deerlendirilen

bu tarz fiiller atee arz ekilde ilieneylerdir (bn Rd, 2004: 261).

Ortaa Hristiyan dnrlerindenfelsef izgi bakmndan Aristocu gelenekierisinde deerlendirilen Thomas isektlk hususunda, Yeni Platoncu izgideyer alan Augustine ve bn Sny takip ederve tecrbe edilen ktln biztih birvarla sahip olmadn dnr. Ktlksadece iyiliin eksikliidir (Davies, 1993).Bir ey, ztna has olan eye ne kadar sa-

hipse o kadar iyi, o eyden ne kadarmahrumsa o kadar ktdr. Sz gelimi in-san ruh ve bedenden oluan bir varlktr.ayet onu oluturan eylerden birinden yok-sun olursa, bu durum ktlk olacaktr(Aquinolu Thomas, 1952: 695). Varlk iyilik-tir; yokluk ise en byk ktlktr (Aqui-nolu Thomas, 2001: 68). Daviesin de belirt-tii gibi Thomasa gre ktlk, Tanrnnyaratt eylerde deil, yaratmadeylerdedir (Davies, 1993: 89).

Thomasn sisteminde kt denileneylerin bizatih bir gereklii yoktur veonlar iyiliin bilinmesi iin bir vesiledir.Nasl ki aydnlk, karanlk vesilesiyle bilini-yorsa, iyilik de ktlk vesilesiyle bilinir(Aquinolu Thomas, 2012: 53-54). Thomasasndan ktlk, iyiliin bilinmesine vesileolmasnn yan sra, daha byk iyilikler iinvastadr. ayet ktln varlna msaa-de edilmeseydi, bunun neticesinde ortaya

kacak olan daha byk iyilikler engel-

lenmi olurdu. Dolaysyla iyi ya da ktdediimiz her ey Tanrnn inayetikapsamnda gereklemektedir (AquinoluThomas, 1952: 130).

Grld gibi gerek bn Sn veGazl gerekse bn Rd ve Thomas, alemdemahede edilen ktln biztih birvarlnn olmadn ve Tanrnn kemalnitelikleri ile de tutarszlk arz etmediidncesindedir. Bununla birlikte onlar,

ktln biztih anlamda varlnyadssa da, Tanrnn ktle msaadeetmesinin hakl gerekelerinin olduunuortaya koymaya almaktadrlar. Nitekimonlara gre, ktln varl iyiliin

bilinmesi iin vedaha byk iyiliklere vesileolmas bakmndan gereklidir. Bu adan

bakldnda sz konusu dnrlerin buabas, bir teodise denemesi olarak deer-lendirilebilir. Nitekim ismi zikredilen

dnrlerin hepsi ktlk var mdr?sorusuna iyiliin eksiklii olarak cevap ver-dikten sonra ktlk niin vardr? sorusu-nu ele almakta ve ktln daha bykiyiliklere vesile olduu sonucuna ulamak-tadr. Dolaysyla onlara gre, var olduunudndmz ktlk, Tanrnn adalet veiyilik gibi zti nitelikleriyle tutarszlk arzetmez ve Onun varl aleyhinde bir delil detekil etmez.

Ortaada Gazlde ifadesini bulanve bu alemin mmkn alemlerin en iyisi

olduu ilkesini temele alan teodisenin birbenzerinin Modern dnemde Leibniztarafndan savunulduunu grmekteyiz.Ona gre, bu dnya mmkn dnyalarn eniyisidir (Peterson, 1998: 92). Tanrnn iyiliive kudreti, dier btn alternatifler arasn-dan, iyilik ve ktln en uygun dengesiniieren bu dnyay yaratmay semitir.Dolaysyla alemde tecrbe edilenktlkler bu alemin en iyi mmkn alemolmasna katkda bulunmaktadr. Alemde


6/8

478

zcan AKDA

cereyan eden her ey uyum ierisindedir veOnun adalet ve iyilik niteliinin bualemdeki tezahrdr(Leibniz, 1946: 49-50).Bu alem olgular asndan zengin ve zel-likleri ok gzel geometrik bir izgi gibidir(Leibniz, 1999: 79) ve tecrbe edilen ktlkyaratlm varlklarn snrllndan kaynak-land iin ontolojik bir gereklie sahipdeildir (Werner, 2000: 30-31). Her ne kadarLeibniz, bu alemin mmkn alemlerin eniyisi olduunu sylese de Hume bu iddiann

paradoksal olduuna dikkat eker. Ona grealemde gereinden fazla ktlk vardr vebu kadar ktlk barndran bir dnyann,mmkn dnyalarn en iyisi olduunu id-dia etmek samalktr (Hume, 1995: 203).

Kanaatimizce, hem Gazlnin hemde Leibnizin iddiasnn temelinde, Tanrkavramnn tanm yer almaktadr. Her ikiside Tanrnn kmil olduunu, dolaysylakmil olan bir varlktan sadr olan fiilin demkemmel olmas gerektiini temele alarak,

Onun eseri olan bu alemin mmkn alem-lerin en iyisi olduu sonucuna ulamak-tadrlar. Humeun eletirisinin hareket nok-tas ise tecrbedir. Hume, yaadmz d-nyadaki olgu ve olaylardan hareketle bu

alemin mmkn alemlerin en iyisi olmadsonucuna ulalrken, Gazl ve Lebiniz,Tanr kavramnn ierim ve uzantlarndanhareketle bu alemin mmkn alemlerin eniyisi olduu neticesine ulayor gibidir.Grld gibi hareket noktalarndaki

farkllk, dnrlerin farkl sonularaulamasna neden olmaktadr.Her ne kadar ktln varl

iyiliin bilinmesi iin ve daha byk iyili-klere vesile olmas iin gerekli grlse deada dnrlerden Mackie, ktlk,iyiliin bilinmesi iindir tarzndaki id-diann, ktln neden var olduusorusuna bir cevap olabileceini, ama budncenin mutlak ilim, kudret ve iyiliksahibi bir Tanrnn ktle niin msaadeettii sorusuna cevap tekil edemeyeceini

belirtir. Dolaysyla sz konusu zm yolu,

ktlkten hareketle ortaya atlan btnsorunlar zecek gte deildir (Mackie,1990: 28). Bunun yan sra Mackie,ktln, daha byk iyilikleringereklemesi iin gerekli olduu eklindekizm nerisinin de, Tanrnn kudretinisnrlandraca kanaatindedir. Eer bir teist,ktl, daha byk bir iyilikiin zorunlu

bir neden olarak grrse, bu durum onun,Tanrnn mutlak kudretini yadsmas an-lamna gelecektir(Mackie, 1990: 30).

Ktlk sorununun kantsal ynnezm retmeye alan dier bir neri deJohn Hick tarafndan savunulan ve var olanktln insann kiilik geliimine katkda

bulunduunu temele alan kiilik gelitirme(soul-making) teodisesidir. Sz konusuzm nerisi her ne kadar ada dnemdeHick tarafndan gndeme getirilmi olsa da,

bu nerinin Irenaeusa (. 202) kadar gerigtrlmesi mmkndr. Irenaeus asn-dan ktlk, insann ahlak mkem-

mellemesine katkda bulunan bir unsurdur(Hick, 1993: 214-15). Bunu temele alan Hickde mevcut ktln insann kiiliiningelimesine katk saladn dnmekteve kiilik gelitirme denilen bir teodisedenemesinde bulunmaktadr. Peki, Hickiniddia ettii gibi ahlak geliim iin ktlkgerekli midir? E. Madden ve P. Harea gre,her ne kadar ktlk kiilik geliimine kat-kda bulunsa da, mevcut ktln sadece

bir ksmn aklayabilir. Alemde gereinden

fazla ktlk vardr sz konusu teodise,ktln hakl gerekelerini ortaya koymahususunda yetersizdir. Sz gelimi bu an-lay, her ne kadar kiilik geliimine katksalasa da, ktln neden olduu ruhsalknty aklama da yetersizdir (Yaran,1997: 106).

SONUGrld gibi kantsal soruna

kar gelitirilen argmanlar teodise olarakisimlendirilmekte ve Tanrnn sahip olduu

bir takm zti niteliklerle Onun, ktlemsaade etmesinin hakl gerekelerinin


7/8


olduunu ortaya koymaya almaktadr. Bubalamda Augustine, bn Sn, Gazl veThomas gibi teist dnrler Yeni-Platoncugelenein devam niteliinde, ktln

biztih bir varla sahip olmadndnmler ve onu iyiliin eksiklii olarakdeerlendirmilerdir. Buradan hareketleonlar, ktln Tanrnn mutlak kudretineve iyiliine halel getirecek bir unsur olma-d sonucuna ulamlardr. Her ne kadar

Hume ve Mackie, ktl iyiliin eksikliiolarak deerlendirmenin samalk olduunuifade etse de, kanaatimizce ismini zikret-

tiimiz dnrlerin temel endiesi,ktle dalistlerin anlad ekilde birstat verme kaygsdr. ayet ktln

biztih gereklie sahip olduu kabuledilirse, bu durum Tanrnn mutlak kudretive zti iyiliine aykr olacaktr. Bilindiigibi teistik gelenekte ister iyi ister ktolsun, var olan her ey, her eyi bilen, her

eye kadir ve mutlak iyi bir Tanrnn fiilininneticesidir. Sz konusu teist dnrlerasndan aslnda bir eyin var olmas iyilik-tir. Zira o eyin var olmasnn nedeni nihainoktada Tanrnn o eye varlk verme fii-lidir/iradesidir. Eer Tanr bir eye varlkverdiyse, ya da o eyin var olmasna msaa-de ettiyse, o ey insanlar nezdinde ktolarak deerlendirilse de iyidir; nkvarlk vasfn kazanmtr ve var olmakiyiliktir. Dolaysyla kt olarak deer-

lendirilen eyler znde iyidir ve bunlarTanrnn varl aleyhinde bir delil de tekiletmez. Daha nce de belirttiimiz gibi herne kadar mevcut ktlk Tanrnn ztisfatlaryla tenakuz ediyor grnse de,Onun varl aleyhinde kesin nitelikte birdelile zemin tekil etme hususunda yeter-sizdir. Kanaatimizce ktlkten hareketleTanrnn kudretinin snrl olduuna ilikingelitirilen bir argman daha gl olabilir;fakat ktle dayanan bir delilin Tanrnn

varl aleyhinde gl bir kant olutur-duu sylenemez.

unu da belirtmeliyiz ki, teodiseekseninde sunulan zm nerileri yeterlihakl karma sahip olsayd, ktlk sorunuteizm iin bir problem olmaktan kard.Ktln varl iin Tanrnn haklnedenleri olduunu iddia etmek, kanaati-mizce sorunu daha da karmak halegetirmektedir. Zira zm nerileri, insan

aklnn rndr. nsann bilisel kapasitesiise snrldr. Tanrnn bilisel snrlarmzntesinde bir varlk olmas, Onun hakkndaelde edeceimiz bilginin de snrl dzeydekalmasna neden olmaktadr. Ktlnvarlna dair Tanrnn hakl gerekelerininolduunu iddia edebiliriz; fakat bu ger-ekelerin ne olduunu kesin olarak bilemey-iz. Bu balamda salt akl yoluyla olutur-duumuz delil/teodise de varsaymdan te

bir ey olmayacaktr. Sz konusu var-

saymlarmz makul argmanlarladesteklemek mmkndr; fakat ortayakoyduumuz delilin sonucunun mutlak ve

balayc olduunu ve soruna kesin birzm rettiini sylemek mmkn deild-ir. Dolaysyla teodisenin imknna dairortaya kan epistemolojik sorunlar, Tanr vektlk arasndaki uyumazl zdniddia eden teodisenin nndeki byk birengel gibi durmaktadr.

KAYNAKAAkda, . (2006), Ktlk Problemi ve

zgr rade Savunmas.Ankara: Ankara ni. SosyalBilimler Ens. BaslmamYksek Lisans Tezi.

AQUNOLU THOMAS, (1952). SummaTheologica. (ng. ev. Fathers of theEnglish Dominican Province).

London: Encyclopedia Britannica.


8/8

480

zcan AKDA

_______, (2001). Summa Contra Gentiles.(ng. ev. Vernon J. Bourke). NotreDame: Notre Dame Uni. Press.

_______, (2012). The Power of God. (ev.Richard Regan). New York: Oxford

Uni. Press.

Aydn, M.S., (1994). Tanr-Ahlak likisi.Ankara: TDV Yaynlar.

Cevizci, A., (2002). Felsefe Szl. s-tanbul: Paradigma Yaynlar.

Davies, B., (1993). The Thought of Thomas

Aquinas. New York: ClarendonPress.

Gazl, (1962). el-ktisd fil-tikd. (Tah.brahim Agah ubuku ve HseyinAtay). Ankara: AF Yaynlar.

_______, (1970). Kimya-y Sadet. (ev. AFaruk Meyan). stanbul: BedirYaynlar.

_______, (1983). lah Ahlak. (ev. YamanArkan). stanbul: Elif Ofset.

_______, (2005). hy-u Ulmid-dn. (Tah.

Zeynud-Dn Ebil Fadl Irak).Beyrut: Dr-u bn Hazm.Hasker, W., Peterson, M., (1997). Reason

and Religious Belief: An In-

troduction to Philosophy of Re-

ligion. New York: Oxford Uni.

Press.

Hick, J., (1993). Evil and the God of Love.

London: Macmillan Press.

Hume, D. (1995). Din stne. (ev. MeteTuncay). Ankara: mge Yaynlar.

Ibn Rd, el-Kef an-Minhcil-EdilleFelsefe-Din likileri. (ev. Sley-man Uluda). stanbul: DerghYaynlar.

bn Sn, (1992). en-Nect. (Tah. Abdurrah-man Umeyr). Beyrut: Drul-Cl._______, (2004). Metafizik, I, II. (ev. Ekrem

Demirli, mer Trker). stanbul:Litera Yaynlar.

_______, (2013). Dninme-i Al: AlHikmet Kitab. (ev. MuratDemirkol). stanbul: TYEKB.

Leibniz, G. W., (1946). Teodise Denemeleri.

(ev. Hseyin Batu). stanbul:M.E.B. Yaynlar.

_______, G. W., (1999). Metafizik zerineKonuma. (ev. Afar Timuin).Ankara: ada Matbaaclk.

_______, G. W., (2007). Theodicy. (ng. ev.E.M. Huggard). Biblobazaar.

McCloskey, H. J., (1964). God and Evil,God and Evil. (Ed. Nelson Pike).

New Jersey: Prentice-Hall.

Peterson, M., (1998). God and Evil: An In-

troduction to the Issues.

Colorado: Westview Press

Plantinga, A., (1989). The Nature of Ne-cessity. New York: Clarendon

Press.

Rowe, W. L., (1990) The Problem of Eviland Some Varieties of Atheism,The Problem of Evil. (Ed. Marilyn

M. Adams ve Robert M. Ad-

ams) New York: Oxford Uni.

Press.

Werner, C., (2000). Ktlk Problemi. (ev.Sedat Umran). stanbul: Kakns

Yaynlar.Yaran, C. S., (1997). Ktlk ve Theodise.Ankara: Vadi Yaynlar.

kötülük sorunu ve teodise arş. gör. Özcan akdaĞ

Documents