KÜÇÜK MENDERES HAVZASI SU KALİTESİ İZLEME RAPORU İlkbahar Dönemi 2014 Evsel ve Endüstriyel Kirlilik İzleme Programı

Mayıs, 2014

İLKBAHAR

ÇEVRE VE ġEHĠRCĠLĠK BAKANLIĞI

ÇED ĠZĠN VE DENETĠM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

LABORATUVAR ÖLÇÜM VE ĠZLEME DAĠRESĠ BAġKANLIĞI

KÜÇÜK MENDERES HAVZASI, KÜÇÜK MENDERES NEHRĠ

1. GĠRĠġ

2011 yılı Hükümet Programı ve Orta Vadeli Program (2012-2014) kapsamında “Çevrenin

Korunması” önemli ve öncelikli bir politika olarak belirlenmiştir. Söz konusu program

kapsamında, çevrenin korunması politikasının desteklenmesi için çevre mevzuatının etkin

uygulanması ve ölçüm, izleme, denetim, kontrol ve raporlama altyapısının etkinleştirilmesi

önceliklerine yer verilmiştir. Bu doğrultuda; Bakanlığımızca 2013-2017 yılları faaliyetlerini

içeren Stratejik Plan hazırlanmış olup hedef 2.14’de alıcı ortam izleme faaliyeti yer

almaktadır. Ayrıca, 644 sayılı (648 sayılı değişiklikle) KHK gereği alıcı ortamları izlemek,

buna ilişkin altyapıyı oluşturmak gerekmektedir.

Bu kapsamda Daire Başkanlığımızca 2012 yılında Evsel ve Endüstriyel Kirlilik Ġzleme

Programı (EKĠP) (2012-2013) hazırlanarak, Ergene, Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay

Havzalarında mevsimsel izleme çalışmaları yürütülmüştür. Yürütülen çalışma neticesinde

“Ergene, Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay Havzası 2012 Yılı Su Kalitesi İzleme Final

Raporu” yayımlanarak ilgili birimlerimize ve Ġl Müdürlüklerimize kirliliğe karşı önlemlerin

alınabilmesi amacıyla gönderilmiştir. Çalışma sonunda söz konusu havzalarda mevsimsel

izlenmeye devam edilmesi, Susurluk ve Sakarya Havzalarında da yoğun şekilde kirlilik

gözlenmesi neticesinde kirlilik tespitine yönelik nokta belirleme ve alıcı ortam izleme

çalışmaları ihtiyacına yol açmıştır. Bu kapsamda, ihtiyacın karşılanmasına yönelik Evsel ve

Endüstriyel Kirlilik Ġzleme Programı (2013-2014) hazırlanmış ve 2013 yılında Ergene, Küçük

Menderes, Gediz, Kuzey Ege Havzalarında su alıcı ortamı etki alanlarında Mobil Su ve Atık

Su Analiz Laboratuvarımız ile mevsimsel izleme, Sakarya ve Susurluk Havzalarında ise

numune alma noktası belirleme çalışmaları tamamlanmıştır. 2014 yılında ise; Evsel ve

Endüstriyel Kirlilik Ġzleme Programı (2014-2015) hazırlanarak Ergene, Küçük Menderes,

Gediz, Kuzey Ege, Sakarya ve Susurluk Havzalarında su alıcı ortamı etki alanlarında Mobil

Su ve Atık Su Analiz Laboratuvarımız ile mevsimsel izleme çalışması yapılmakta olup,

sahada yapılması mümkün olmayan parametreler ise Çevre Referans Laboratuvarımızda

incelenmektedir. Yapılan çalışmalar sonucu elde edilen veriler Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi

Yönetmeliği çerçevesinde değerlendirilmekte, ayrıca ilave parametreler de analiz

deilmektedir.

Bu raporda K. Menderes Havzası’nda 2014 yılında ilkbahar dönemi (03-07.03.2014)

kapsamında yapılan izleme çalışma sonucu elde edilen bulgular ve 2012-2014 yılı ile

karşılaştırması yer almaktadır.

2. HAVZAYA GENEL BAKIġ

Küçük Menderes Havzası, Türkiye’nin batısında Gediz ve Büyük Menderes Havzaları

arasında sularını Küçük Menderes Nehri ve diğer akarsularla Ege Denizi’ne boşaltan alanı

kapsamaktadır. Havza alanı yaklaşık 702.931 ha olup, Türkiye’nin yüzölçümünün %0,9’unu

kapsamaktadır. Havzada sadece Ġzmir Ġli yer almaktadır.

K. Menderes Nehri, Ege Denizi’ne ulaşıncaya dek yaklaşık 129 km’lik yol kat eder.

Havzanın doğusunda Bozdağ, Karadağ ve Gediktepeler’den akan derelerden beslenen ve

Kiraz ovasından başlayan Nehir, kuzey-güney yönünde aktıktan sonra Beydağ ilçesinden

itibaren doğu-batı istikametinde ilerleyip, Ödemiş Ovasını kat eder ve Torbalı’nın doğusuna

kadar akar. Buradan tekrar kuzey güney istikametinde Belevi Boğazından Selçuk Ovası’na

kavuşur ve doğu-batı istikametinde aktıktan sonra Pamucak’ta, Ege Denizi’nde delta

oluşturarak dökülür. Nehir, kışın kabarır ve sağanak yağışlar olduğunda, özellikle delta alanı

üzerinde yatağından taşarak, geçici bataklıklar oluşturur. Yazın ise sular çok azalır, özellikle

kendisini besleyen küçük kollar tamamen kurur.

ġekil 1. Küçük Menderes Nehri

3. ĠZLEME KOORDĠNATLARI

Küçük Menderes Havzasında izleme noktaları Çizelge 1 ve Ek 1 ile gösterilmektedir.

Çizelge 1. K. Menderes Havzası Örnekleme Noktaları

ĠSTA

SYO

N

NO

ĠSTASYON

ADI ĠL

ÖRNEKLEME

NOKTASI

MEVCUT

BASKILAR

ĠZLEME NOKTASI

KOORDĠNATLARI

ĠZLEME

TĠPĠ

X Y

KM-

02

K.MENDERES

NEHRĠ

ĠZMĠR/

BEYDAĞ

Beydağ baraj

sonrası, K.Menderes

köprüsü, K.

Menderes membaa

Ġlçede arıtma tesisleri mevcut

değildir.

N 38° 06ʹ.11.2”

E 028° 12ʹ.08.2” Gözetimsel

KM-

03

K.MENDERES

NEHRĠ

ĠZMĠR/

TĠRE

Ödemiş Tire Yolu üzeri, K. Menderes

köprüsü

Ġlçede arıtma tesisleri mevcut

değildir.

N 38° 08ʹ.24.3”

E 027° 42ʹ.58.4” Operasyonel

KM-

04

K.MENDERES

NEHRĠ

ĠZMĠR/

SELÇUK

Belevi, Selçuk

öncesi D550 Ġzmir-

Aydın yolu, köprü altı

Evsel atık suları için doğal arıtması

mevcuttur. Torbalı,

Tire ve Ödemişin evsel ve endüstriyel

atık suları

N 38° 01ʹ.30.6”

E 027° 26ʹ.28.7” Operasyonel

KM-

05

K.MENDERES

NEHRĠ

ĠZMĠR/

SELÇUK

Selçuk sonrası,

denize dökülmeden önce, Pamucak

mevkii, denize 4

km kala

Evsel atık suları için doğal arıtması

mevcuttur.

N 37° 57ʹ.45.5”

E 027° 17ʹ.34” Gözetimsel

4. SU KALĠTESĠ

4.1. 2014 yılı Ġlkbahar Dönemi Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi

2014 yılı ilkbahar dönemi su kalitesi sonuçlarına bakıldığında Yüzeysel Su Kalitesinin

Yönetimi Yönetmeliği kapsamında nehir genel olarak ÇO, amonyum azotu, toplam fosfor,

KOĠ, BOĠ, Nitrit Azotu ve Toplam Kjeldahl Azotu (TKN) parametrelerinde IV. Sınıf su

kalitesinde görülmektedir. Havzada en kirli nokta Ödemiş Tire yolu üzeri Tire/Ġzmir olan

KM-03 noktasıdır. Bu nokta belediye tarafından sanayilere kanal bağlantı izni verilen Fetrek

Çayının K. Menderes Nehrine birleştikten sonraki noktadır. Fetrek Çayına sanayiler atık

sularını arıtmadan vermektedirler.

K. Menderes Havzası ilkbahar dönemi grafikleri aşağıda yer almaktadır. Tablolarda 0 olarak

yer alan değerler < tespit limitini göstermektedir.

4.2. 2012-2014 yılı Ġlkbahar Dönemi Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi

2012-2014 yılı ilkbahar dönemi sonuçları karşılaştırıldığında 2012’den 2014’e iletkenlik,

amonyum azotu, toplam fosfor, KOĠ, TKN, yağ-gres, kurşun, bakır, toplam krom, kobalt,

nikel, çinko, florür, toplam siyanür, serbest klor, sülfür, bor ve renk parametrelerinde artış

gözlenirken, toplam çözünmüş madde, nitrat, sülfat ve nitrit parametrelerinde ise azalış

gözlenmiştir. Nehir genel olarak her yıl IV. Sınıf su kalitesinde tespit edilmiştir.

K. Menderes Havzası 2012-2014 yılı su kalitesinin karşılaştırmaları aşağıdaki grafiklerde yer

almaktadır. Tablolarda 0 olarak yer alan değerler < tespit limitini göstermektedir. Her yıl civa,

krom+6, selenyum, krom +6 ve fekal koliform parametreleri tespit limitini aşmadığından

grafiğe yansıtılmamıştır. Bazı parametrelerin 2012 yılı verileri bulunmamaktadır.

5. DEĞERLENDĠRME

2014 yılı ilkbahar dönemi su kalitesi sonuçlarına bakıldığında nehir genel olarak IV. Sınıf su

kalitesinde görülmektedir. Havzada en kirli nokta Ödemiş Tire yolu üzeri Tire/Ġzmir olan

KM-03 noktasıdır. Bu nokta belediye tarafından sanayilere kanal bağlantı izni verilen Fetrek

Çayının K. Menderes Nehrine birleştikten sonraki noktadır. Meteorolojiden alınan verilere

göre; Mart 2014 döneminde havzaya 89,2 mm yağış düştüğü, geçen yıla göre yağışlarda % 44

artma olduğu belirtilmektedir (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/havzalara-gore-

yagis.aspx,2014). 2012-2014 yılı ilkbahar dönemi sonuçları karşılaştırıldığında 2012’den

2014’e toplam çözünmüş madde, nitrat, sülfat, çözünmüş oksijen ve nitrit parametrelerinde

azalış gözlenirken genel olarak diğer parametrelerde artış gözlenmiştir.

Genel Müdürlüğümüzce, kirliliğin gerçek zamanlı olarak tespit edilmesi ve önlemlerin

alınabilmesi için, 2012/24 sayılı “Gerçek Zamanlı Uzaktan Atık Su Ġzleme Sistemi

Çalışmalarına Dair Genelge” kapsamında debisi 10.000 m3/gün ve üzerinde olan tesislerin

arıtma tesis çıkışlarına gerçek zamanlı sürekli izleme istasyonları kurularak kirlilik seviyeleri

anlık olarak izlenmeye başlanmıştır. Anlık olarak, pH, sıcaklık, Çözünmüş oksijen, iletkenlik,

debi ve akış hızı ölçülmektedir. Havzada yer alan illerden debisi 10.000 m3/gün ve üzerinde

olan tesisler ile veri entegrasyonu sağlanan tesisler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo 1. Debisi 10.000 m3/gün ve üzerinde olan tesisler

SIRA

NO TESĠSĠN ADI ĠLĠ ADRESĠ HAVZA

DEBĠ m³

/ gün

SKKY.

Tablo

No

Veri

entegrasyonu

sağlanan

1 Çiğli Kentsel AAT Ġzmir Çiğli K. Menderes 605.000 21..4 X

2 Torbalı Bel. AAT. Ġzmir Torbalı K. Menderes 21.600 21..3 X

3 Tahtalı Bel. AAT Ġzmir Menderes K. Menderes 21.600 21..3 -

4 Urla bel. AAT Ġzmir Urla K. Menderes 21.600 21..3 X