kinh tÏË thi trÛÚÂng õ - world bank€¦ · kinh tÏË thi trÛÚÂng khi viÏåt nam trÚÃ...
TRANSCRIPT
õ
B A Á O C A Á O P H A Á T T R I Ï Í N V I Ï Å T N A M 2 0 1 2
KINH TÏË THI TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA
COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH
Baáo caáo chung cuãa caác Nhaâ taâi trúå taåi
Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ Taâi trúå cho Viïåt Nam
Ngaây 06, thaáng 12, nùm 2011
Dûå thaão Tham vêën
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
Pub
lic D
iscl
osur
e A
utho
rized
KHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIACOÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012
õKINH TÏË THI TRÛÚÂNG
Baáo caáo chung cuãa caác Nhaâ taâi trúå taåi
Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ Taâi trúå cho Viïåt Nam
Ngaây 06, thaáng 12, nùm 2011
Dûå thaão Tham vêën
4
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
ADB Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ
ASEAN Hiïåp höåi caác Quöëc gia Àöng Nam AÁ
BIDV Ngên haâng Àêìu tû vaâ Phaát triïín Viïåt Nam
CEOs Töíng giaám àöëc àiïìu haânh
CIEM Viïån Nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng
CPV Àaãng Cöång saãn Viïåt Nam
EVN Têåp àoaân Àiïån lûåc Viïåt Nam
EZ Khu kinh tïë
FDI Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi
FTA Khu vûåc mêåu dõch tûå do
GCs Töíng cöng ty
GDP Töíng saãn phêím trong nûúác
GSO Töíng cuåc Thöëng kï
IMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë
IP Khu Cöng nghiïåp
IPO Phaát haânh Lêìn àêìu ra Cöng chuáng
JSB Ngên haâng Cöí phêìn
JSC Cöng ty Cöí phêìn
MOT Böå Giao thöng Vêån taãi
MPI Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû
ODA Viïån trúå Phaát triïín Chñnh thûác
PMB Ban Quaãn lyá Khu cöng nghiïåp cêëp tónh
PPC UÃy ban Nhên dên Tónh
SCIC Töíng Cöng ty Àêìu tû Vöën Nhaâ nûúác
SEDP Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi
SEDS Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi
SEG Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác
SOCB Ngên haâng Thûúng maåi Quöëc doanh
SOE Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác
TEU Àún võ ào sûác chûáa cöng-te-nú, tûúng àûúng 20 phuát Anh
VCCI Phoâng Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam
VDR Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam
VNPT Têåp àoaân Bûu chñnh Viïîn thöng Viïåt Nam
WTO Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái
NÙM TAÂI KHOÁA CUÃA CHÑNH PHUÃ1 thaáng 1 àïën 31 thaáng 12
ÀÖÌNG TIÏÌN TÛÚNG ÀÛÚNG(Tó giaá coá hiïåu lûåc ngaây 30/11/2011)
Àún võ tiïìn tïå 21,008VND = US$1.00
Hïå ào lûúângHïå meát
TÛÂ VIÏËT TÙÆT
5
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam (VDR) 2012 laâ baáo caáo phöëi húåp cuãa caác Àöëi taác Phaát triïín àûúåc xêy
dûång àïí phuåc vuå cho Höåi nghõ Nhoám tû vêën caác nhaâ taâi trúå cho Viïåt Nam nùm 2011. Baáo caáo do
nhoám chuyïn gia cuãa Ngên haâng Thïë giúái soaån thaão phöëi húåp vúái “Töí cöng taác caác nhaâ taâi trúå”, bao
göìm caác thaânh viïn sau àêy: Dominic Mellor, Àaâo Viïåt Duäng vaâ Tomoyuki Kimura (ADB), Andy Isbister
vaâ Nguyïîn Quang Anh (AusAID), Joanne Pindera vaâ Andrew Smith (CIDA), Nguyïîn Thõ Ngoåc Minh
vaâ Renwick Irvine (DFID), Bryan Fornari vaâ Sion Morton (EU), Sylvain Fourriere vaâ Nguyïîn Thõ Vônh
Haâ (ÀSQ Phaáp), Rainer Stachuletz, Vera Wohlgemuth-Lohse, Nguyïîn Thanh Haãi vaâ Carlos Jahnsen-
Gutierrez (GIZ), Mags Gayor (Cú quan Viïån trúå Ai Len), Toshio Ngase and Murooka Naomichi (JICA),
Steven Collet and Job Runhaar (ÀSQ Haâ Lan), vaâ Adam Ross (Àaåi sûá quaán Myä). Chuáng töi chên
thaânh caãm ún nhûäng yá kiïën nhêån xeát vaâ àoáng goáp cuãa caác thaânh viïn trïn trong quaá trònh xêy dûång
baáo caáo VDR 2012.
Nhoám soaån thaão Baáo caáo VDR 2012 coân phöëi húåp vúái nhiïìu viïån nghiïn cûáu trong viïåc thûåc hiïån
möåt söë nghiïn cûáu böëi caãnh. Chuáng töi xin caãm ún sûå àoáng goáp quyá baáu cuãa caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ
hoåc giaã sau àêy: GS., TS. Lï Xuên Baá, Öng Trêìn Kim Chung, Öng Trêìn Tiïën Cûúâng, Öng Nguyïîn Caãnh
Nam (CIEM), Baâ Phaåm Chi Lan (Chuyïn gia Kinh tïë), Öng Trûúng Àònh Tuyïín (Cöë vêën Thuã tûúáng),
Öng Trêìn Hûäu Huyânh, Öng Àêåu Anh Tuêën vaâ Öng Trêìn Vùn Haãi (VCCI), Johnathan Pincus vaâ Nguyïîn
Xuên Thaânh (Chûúng trònh Giaãng daåy Kinh tïë Fulbright), Claudio Dordi (Dûå aán MUTRAP III), Öng
Nguyïîn Viïåt Huâng, Öng Nguyïîn Hûäu Hiïåu, Öng Nguyïîn Quang Thuêån (Cöng ty Tû vêën Nexus).
Ngoaâi ra, trong quaá trònh soaån thaão baáo caáo chuáng töi cuäng tiïën haânh tham vêën möåt söë nhaâ nghiïn
cûáu vaâ thûåc haânh nhû Öng Lï Àùng Doanh (Chuyïn gia Kinh tïë). Ngoaâi ra, nhoám soaån thaão baáo caáo
cuäng àûúåc thaão luêån vúái möåt söë quan chûác Chñnh phuã nhû Öng Nguyïîn Höìng Long (Kiïím toaán Nhaâ
nûúác), Öng Lï Maånh Huâng (Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû), Öng Hoaâng Haãi (Böå Taâi chñnh), Öng Lï Long
(Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ Kinh doanh Vöën Nhaâ nûúác).
Nhoám chuyïn gia Ngên haâng Thïë giúái dûúái sûå chó àaåo cuãa Deepak Mishra (Trûúãng nhoám dûå aán), vaâ
caác thaânh viïn: Böì Thõ Höìng Mai, Chul Ju Kim, Àinh Tuêën Viïåt, Àoaân Höìng Quang, Habib Rab, Ivailo
V. Izvorski, James Anderson, Keiko Kubota, Nguyïîn Nguyïåt Nga, Nguyïîn Phûúng Anh, Nguyïîn Têm
Giang, Phaåm Minh Àûác, Sameer Goyal, Sunita Kikeri, Trêìn Thõ Lan Hûúng, Triïåu Quöëc Viïåt, Valerie J.
Kozel, Vuä Hoaâng Quyïn. Nguyïîn Lan Phûúng höî trúå nghiïn cûáu, àiïìu phöëi biïn dõch vaâ xuêët baãn.
Nguyïîn Höìng Ngên höî trúå vaâ tû vêën vïì chiïën lûúåc truyïìn thöng. Baáo caáo àûúåc Diane Stamm biïn
têåp vaâ Öng Nguyïîn Àònh Cung (CIEM), Vikram Nehru (Quyä Hoâa bònh Quöëc tïë Carnegie), vaâ Ahmad
Ahsan (Ngên haâng Thïë giúái) àoåc phaãn biïån. Baáo caáo cuäng nhêån àûúåc nhûäng yá kiïën nhêån xeát vaâ àoáng
goáp tñch cûåc cuãa möåt söë àöìng nghiïåp nhû Christian Bodewig, Phaåm Vùn Cung, Douglas Graham,
Nguyïîn Vùn Lên, Mel Blunt (tû vêën), Myla Taylor Williams vaâ Steven Jaffee. Baáo caáo VDR 2012 àûúåc
xêy dûång dûúái sûå chó àaåo chung cuãa baâ Victoria Kwakwa, Giaám àöëc Quöëc gia Ngên haâng Thïë giúái taåi
Viïåt Nam.
LÚÂI CAÃM ÚN
6
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Chûúng 1 Chuyïín àöíi, Chuyïín mònh vaâ Truên chuyïn......................................................................9
I. Böëi caãnh vaâ phaát hiïån chñnh.......................................................................................................................10
II. Caác yïëu töë mang laåi thaânh cöng ban àêìu ...............................................................................................12
II.A Khaác biïåt vïì xuêët phaát àiïím............................................................................................................12
II.B Caách tiïëp cêån tuêìn tûå, tûâ dûúái lïn ..................................................................................................13
II.C Caãi caách chñnh saách vaâ cú cêëu khuyïën khñch ..............................................................................14
II.D Duâng nhûäng cam kïët bïn ngoaâi àïí àõnh hònh cho nhûäng caãi caách bïn trong.......................15
II.E Vai troâ cuãa nguöìn vöën con ngûúâi, tinh thêìn kinh doanh vaâ hïå thöëng Àaãng - Nhaâ nûúác ........15
III. Thay àöíi, Thaách thûác vaâ Trúã ngaåi ..............................................................................................................16
III.A Nùng suêët giaãm suát.............................................................................................................................16
III.B ÖÍn àõnh kinh tïë vô mö.......................................................................................................................18
III.C Phaát triïín manh muán vaâ sûác ò thïí chïë ...........................................................................................18
IV. Cêëu truác cuãa Baáo caáo VDR........................................................................................................................20
V. Nùæm bùæt thõ trûúâng .....................................................................................................................................20
Chûúng 2 Sên chúi bònh àùèng: Caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác..................................................23
I. Böëi caãnh vaâ phaát hiïån chñnh.......................................................................................................................24
II. Khu vûåc Nhaâ nûúác: Quy mö, Têìm quan troång vaâ Hiïåu quaã ...............................................................26
II. A Khu vûåc Nhaâ nûúác coá quy mö lúán nhûng têìm quan troång giaãm dêìn.........................................26
II. B Súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác coá lúán hún chuáng ta nghô:
Nghiïn cûáu trûúâng húåp Khu vûåc Ngên haâng ...............................................................................29
II. C Sûã duång nguöìn lûåc nhiïìu nhûng keám hiïåu quaã ...........................................................................32
III. Thaái àöå cuãa cöng chuáng àöëi vúái Súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác trong Khu vûåc Doanh nghiïåp ..............34
IV. Caách tiïëp cêån caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác cuãa Chñnh phuã ....................................................36
V. Mûúâi lyá do uãng höå caãi caách........................................................................................................................37
VI. Caác phûúng aán cêìn taái cú cêëu ...................................................................................................................42
VI.A Caãi thiïån minh baåch thöng tin .........................................................................................................44
VI.B Caãi thiïån quy àõnh phaáp lyá vaâ quaãn trõ doanh nghiïåp.................................................................45
MUÅC LUÅC
7
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
VI.C Àêíy nhanh tiïën àöå cöí phêìn hoáa ....................................................................................................46
VI.D Tùng cûúâng theo doäi, giaám saát .......................................................................................................47
VI.E Hoaân thiïån traách nhiïåm giaãi trònh cuãa DNNN..........................................................................49
VI.F Töëc àöå vaâ trònh tûå cuãa chûúng trònh caãi caách .............................................................................50
Chûúng 3 Laâm nhiïìu hún vúái ñt nguöìn lûåc hún: Caãi thiïån Hiïåu quaã Àêìu tû Cöng .......................53
I. Böëi caãnh vaâ phaát hiïån chñnh.......................................................................................................................54
II. Khu Cöng nghiïåp: Lúåi hay Haåi? .................................................................................................................59
II.A Cûá xêy ài, nhaâ àêìu tû seä àïën............................................................................................................60
II.B Nguyïn nhên naâo dêîn àïën sûå buâng nöí Khu Cöng nghiïåp? .......................................................62
III. Di dúâi Hïå thöëng Caãng Thaânh phöë Höì Chñ Minh: Vò sao Bïë tùæc?........................................................67
IV. Caãng khöng sûã duång hïët cöng suêët! Trûúâng húåp Cuåm Caãng Caái Meáp–Thõ Vaãi ............................70
IV.A Lyá do naâo giaãi thñch cho tònh traång sûã duång dûúái cöng suêët caãng? ..........................................72
V. Phûúng aán chñnh saách..................................................................................................................................74
Chûúng 4 Thuác àêíy nïìn kinh tïë thõ trûúâng: Vai troâ cuãa thöng tin vaâ minh baåch ..........................79
I. Böëi caãnh .........................................................................................................................................................80
II. Têìm quan troång cuãa tñnh minh baåch trong caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng ...........................................83
III. Minh baåch taâi chñnh úã Viïåt Nam ...............................................................................................................84
III.A Tònh hònh hiïån nay ..............................................................................................................................85
III.B Caác lônh vûåc cêìn quan têm hún.......................................................................................................86
IV Tiïëp cêån nhanh hún vaâ bònh àùèng hún vúái thöng tin kinh tïë .............................................................87
V Kïët luêån..........................................................................................................................................................88
Taâi liïåu tham khaão .............................................................................................................91
CHUYÏÍN ÀÖÍI, CHUYÏÍN MÒNH VAÂ TRUÊN CHUYÏN
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA
COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH
Chûúng 1
10
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
1. Quaá trònh chuyïín àöíi cuãa Viïåt Namsang nïìn kinh tïë thõ trûúâng àaä thay àöíidiïån maåo cuãa àêët nûúác vaâ àúâi söëng ngûúâidên. Nùm 1986, Viïåt Nam bùæt àêìu cöng cuöåc
Àöíi Múái – möåt cöng cuöåc àöíi múái kinh tïë chñnh
trõ tûå thên – àaánh dêëu quaá trònh chuyïín àöíi tûâ
nïìn kinh tïë kïë hoaåch hoáa têåp trung sang nïìn
kinh tïë thõ trûúâng àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa.
Vaâo thúâi àiïím àoá, Viïåt Nam vêîn laâ möåt trong
nhûäng nûúác ngheâo nhêët trïn thïë giúái, vúái àêìy rêîy
khoá khùn: siïu laåm phaát, thiïëu àoái, viïån trúå cuãa
Liïn Xö bõ cùæt giaãm maånh vaâ cêëm vêån thûúng
maåi cuãa phûúng Têy.1 Àúâi söëng cuãa àaåi böå phêån
ngûúâi dên Viïåt Nam luác àoá rêët khoá khùn, vaâ
tûúng lai rêët aãm àaåm. So vúái bûác tranh naây thò
thaânh tñch cuãa nïìn kinh tïë trong hai mûúi nùm
vûâa qua thûåc sûå rêët êën tûúång. Tûâ nùm 1990 àïën
2010, nïìn kinh tïë Viïåt Nam àaä tùng trûúãng vúái
töëc àöå trung bònh haâng nùm laâ 7,3%, thu nhêåp
bònh quên àêìu ngûúâi tùng gêìn gêëp nùm lêìn. Kinh
tïë phaát triïín nhanh choáng ài àöi vúái thûúng maåi
quöëc tïë tùng trûúãng cao; luöìng vöën àêìu tû trûåc
tiïëp nûúác ngoaâi quy mö lúán; tó lïå ngheâo giaãm
maånh; vaâ gêìn àaåt mûác tiïëp cêån phöí cêåp àöëi vúái
giaáo duåc tiïíu hoåc, y tïë vaâ cú súã haå têìng thiïët yïëu
nhû àûúâng nhûåa, àiïån, nûúác maáy vaâ nhaâ úã. Sûå
chuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam – tûâ möåt nïìn kinh tïë
kïë hoaåch hoáa têåp trung sang nïìn kinh tïë thõ
trûúâng vaâ tûâ möåt àêët nûúác rêët ngheâo trúã thaânh
möåt quöëc gia coá thu nhêåp trung bònh thêëp trong
voâng chûa àïën 20 nùm – àaä trúã thaânh möåt phêìn
trong caác saách giaáo khoa vïì phaát triïín.2
2. Nhûng möåt sûå chuyïín àöíi khaác cuãaViïåt Nam—àïí trúã thaânh möåt nïìn kinh tïëcöng nghiïåp, hiïån àaåi—hêìu nhû múái chóbùæt àêìu. Theo Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë
Xaä höåi 2011-2020 múái àûúåc phï duyïåt gêìn àêy,
Viïåt Nam mong muöën àaåt àûúåc mûác thu nhêåp
bònh quên àêìu ngûúâi 3.000US$ (theo giaá US$
hiïån taåi) vaâo nùm 2020. Àiïìu naây coá nghôa laâ mûác
thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi (theo giaá US$ hiïån
taåi) phaãi tùng gêìn 10% möîi nùm—àoâi hoãi Viïåt
Nam phaãi nhên röång vaâ duy trò àûúåc thaânh tûåu
kinh tïë maâ mònh àaä àaåt àûúåc trong mûúâi nùm
qua trong voâng mûúâi nùm tiïëp theo. Chiïën lûúåc
Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi tiïëp tuåc xaác àõnh
nhûäng ûu tiïn haâng àêìu cuãa àêët nûúác àïí àaåt
àûúåc muåc tiïu naây: bònh öín kinh tïë vô mö, xêy
dûång cú súã haå têìng tiïu chuêín thïë giúái, xêy dûång
nguöìn nhên lûåc coá trònh àöå, kyä nùng vaâ tùng
cûúâng caác thïí chïë kinh tïë thõ trûúâng.
3. Àaåt àûúåc nhûäng nguyïån voång naâykhöng phaãi laâ àiïìu dïî daâng. Viïåt Nam àaä
phaãi traãi qua nhûäng cún soáng gioá chûa tûâng coá
trong nïìn kinh tïë vô mö trong nhûäng nùm gêìn
àêy—laåm phaát hai con söë, tiïìn àöìng mêët giaá,
nguöìn vöën thaáo chaåy vaâ suy giaãm dûå trûä ngoaåi
höëi—laâm xoái moân loâng tin cuãa nhaâ àêìu tû. Tùng
trûúãng nhanh cuäng laâm böåc löå nhûäng vêën àïì
mang tñnh cú cêëu. Chêët lûúång vaâ tñnh bïìn vûäng
cuãa tùng trûúãng vêîn laâ nguyïn nhên gêy quan
ngaåi nùång nïì do tùng trûúãng kinh tïë sûã duång quaá
nhiïìu taâi nguyïn, ö nhiïîm cao vaâ haâng xuêët khêíu
thiïëu àa daång vaâ ñt coá giaá trõ gia tùng, tó troång
àoáng goáp cuãa nùng suêët vaâo tùng trûúãng ngaây
caâng giaãm. Nùng lûåc caånh tranh cuãa Viïåt Nam
àang bõ àe doåa búãi saãn xuêët àiïån khöng theo kõp
nhu cêìu, chi phñ hêåu cêìn vaâ giaá caã bêët àöång saãn
leo thang, tònh traång thiïëu lao àöång coá kyä nùng
ngaây caâng phöí biïën (Baáo caáo Nùng lûåc Caånh
tranh Quöëc gia 2011; Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh
tïë Xaä höåi 2011, Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam
2010). Viïåt Nam cuäng àang phaãi àöëi mùåt vúái
nhiïìu thaách thûác múái trong lônh vûåc xaä höåi: tònh
traång dïî bõ töín thûúng gia tùng, ngheâo àoái ngaây
caâng têåp trung nhiïìu hún vaâo caác nhoám dên töåc
thiïíu söë, sûå chïnh lïåch giûäa nöng thön vaâ thaânh
thõ ngaây caâng tùng, vaâ töëc àöå taåo viïåc laâm giaãm
suát. Têët caã nhûäng vêën àïì naây cöång laåi àang laâ möåt
nguy cú nghiïm troång àöëi vúái caác muåc tiïu kinh
tïë xaä höåi trung haån cuãa Viïåt Nam.
4. Viïåt Nam coá nhûäng thaânh tñch to lúánàûúåc ghi nhêån trong viïåc hoaåch àõnh chñnhsaách thaânh cöng nhû möåt sûå ûáng phoá thûåctïë vúái hoaân caãnh àêët nûúác. Thaânh cöng cuãa
I BÖËI CAÃNH VAÂ
PHAÁT HIÏåN CHÑNH
1 Vúái GDP bònh quên àêìu ngûúâi laâ 98US$ (theo thúâi giaá), Viïåt
Nam àuáng laâ àêët nûúác ngheâo nhêët thïë giúái vaâo nùm 1990. Hai
nûúác ngheâo tiïëp theo vúái mûác thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi
thêëp thûá 2 vaâ thûá 3 thïë giúái laâ Somali (US$139) vaâ Sierra Leone
(US$163). Nïëu tñnh theo GDP bònh quên àêìu ngûúâi àiïìu chónh
theo ngang bùçng sûác mua, Viïåt Nam luác àoá nùçm trong nhoám
20 quöëc gia ngheâo nhêët thïë giúái.
2 Xem UÃy ban Tùng trûúãng (2009).
11
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
3 Sau cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh toaân cêìu 2008–09 quaã cên àaä
dõch chuyïín tûâ phña thõ trûúâng sang phña Nhaâ nûúác nhiïìu hún
úã hêìu hïët caác Quöëc gia phaát triïín, song úã Viïåt Nam Nhaâ nûúác
vêîn luön luön àoáng vai troâ chuã àaåo. Tuy nhiïn, kïët quaã àaáng
thêët voång cuãa nïìn kinh tïë trong nhûäng nùm gêìn àêy buöåc nhiïìu
nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách vaâ caác hoåc giaã úã Viïåt Nam phaãi àùåt
cêu hoãi liïåu rùçng úã Viïåt Nam quaã cên coá nïn dõch chuyïín xa
ra khoãi caán cên Nhaâ nûúác vaâ gêìn hún vïì phña thõ trûúâng hay
khöng. Àiïìu thuá võ laâ nhiïìu Àõnh chïë Taâi chñnh Quöëc tïë úã Viïåt
Nam toã ra thêån troång hún khi coá quan àiïím vïì vêën àïì naây
(hoå cho rùçng nïn coá sûå thay àöíi tuêìn tûå tûâng bûúác möåt) so
vúái caác hoåc giaã Viïåt Nam, nhûäng ngûúâi thûúâng kïu goåi cêìn coá
nhûäng thay àöíi quyïët liïåt hún, trong àoá coá caã kïu goåi viïåc cêìn
phaãi coá möåt cöng cuöåc Àöíi Múái thûá hai.
4 Lônh vûåc thûá ba, cuãng cöë khu vûåc taâi chñnh, khöng nùm trong
khuön khöí cuãa baáo caáo naây. Tuy nhiïn, vêën àïì naây seä àûúåc
thaão luêån trong caác nghiïn cûáu tiïëp theo khaác, bao göìm
Chûúng trònh Àaánh giaá Khu vûåc taâi chñnh phöëi húåp thûåc hiïån
giûäa Ngên haâng Thïë giúái vaâ Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë.
Viïåt Nam trong 25 nùm qua, nhû phên tñch dûúái
àêy, laâ nhúâ vaâo möåt loaåt yïëu töë: (a) bùæt àêìu
chuyïín àöíi tûâ xuêët phaát àiïím thêëp vaâ khöng coá
nhiïìu sûå meáo moá, (b) theo àuöíi quy trònh caãi
caách tuêìn tûå tûâng bûúác möåt vaâ tûâ dûúái lïn, (c)
thûåc hiïån caãi caách chñnh saách chung vaâ cú cêëu
khuyïën khñch àuáng àùæn, (d) coá caác chñnh saách
thûúng maåi vaâ àêìu tû cúãi múã, hûúáng ra bïn
ngoaâi, vaâ (e) vai troâ thuêån lúåi cuãa nguöìn vöën con
ngûúâi, tinh thêìn kinh doanh vaâ hïå thöëng Àaãng -
Nhaâ nûúác. Song sau khi àaä gùåt haái àûúåc nhûäng
thaânh quaã dïî daâng hún úã caânh thêëp, thò nhûäng
vêën àïì coân töìn taåi— hay “chûúng trònh nghõ sûå
vêîn coân dang dúã” cuãa quaá trònh chuyïín àöíi—laâ
nhûäng vêën àïì phûác taåp hún nhû xêy dûång thïí
chïë kinh tïë thõ trûúâng vaâ xaác àõnh laåi àiïím cên
àöëi giûäa Nhaâ nûúác vaâ thõ trûúâng.3 Liïåu Viïåt Nam
coá thïí àûúng àêìu vúái nhûäng thaách thûác múái naây?
5. Vaâo thúâi àiïím Lïî Kyã niïåm Baåc (25nùm) Àöíi Múái, Baáo caáo Phaát triïín ViïåtNam nùm nay (VDR 2012) seä xem xeátmöåt söë vêën àïì nöíi cöåm maâ Viïåt Nam phaãigiaãi quyïët àïí xêy dûång möåt nïìn taãngmaånh meä hún nhùçm trúã thaânh Quöëc giacöng nghiïåp hoáa vaâo nùm 2020. Theo Kïë
hoaåch 5 nùm múái àûúåc thöng qua gêìn àêy, ba
lônh vûåc cêìn àùåc biïåt chuá troång laâ taái cú cêëu
Doanh nghiïåp nhaâ Nûúác, nêng cao hiïåu quaã chi
tiïu cöng vaâ bònh öín khu vûåc taâi chñnh. Nhûäng
phên tñch àûa ra trong baáo caáo naây têåp trung
vaâo hai ûu tiïn àêìu. Thûá nhêët, phên tñch cho thêëy
caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àûúåc súã hûäu nguöìn
vöën cöë àõnh (àêët àai vaâ tñn duång) khöng tûúng
xûáng vúái quy mö cuãa chuáng, sûã duång vöën keám
hiïåu quaã hún so vúái caác doanh nghiïåp ngoaâi
quöëc doanh vaâ doanh nghiïåp coá vöën àêìu tû nûúác
ngoaâi—àoâi hoãi phaãi taái cú cêëu khu vûåc Doanh
nghiïåp Nhaâ nûúác. Thûá hai, phên tñch cho thêëy
caách thûác Viïåt Nam phên böí nguöìn lûåc cöng
àang taåo ra möåt cú súã haå têìng keám töëi ûu vaâ
manh muán úã cêëp àõa phûúng, àiïìu naây khöng goáp
phêìn tñch cûåc cho viïåc xêy dûång möåt hïå thöëng
haå têìng hiïåu quaã cho toaân quöëc, do àoá cêìn phaãi
thay àöíi cú chïë phên böí nguöìn lûåc. Tiïëp àoá, baáo
caáo chó ra nhûäng lyá do giaãi thñch cho sûå keám hiïåu
quaã cuãa caác DNNN trong àêìu tû cöng vaâ àûa
ra möåt söë phûúng aán chñnh saách töíng quaát àïí
thaão luêån. 4
6. Chuyïín àöíi laâ möåt chùång àûúâng, khöngphaãi laâ àñch àïën. Mùåc duâ coá thïí dïî daâng xaác
àõnh xuêët phaát àiïím cuãa Viïåt Nam trïn chùång
àûúâng tiïën túái nïìn kinh tïë thõ trûúâng, nhûng
chùång àûúâng àoá laåi khöng coá vaåch àñch. Kïí caã
nhûäng nïìn kinh tïë thõ trûúâng lêu àúâi nhêët cuäng
phaãi thûúâng xuyïn thay àöíi, cêåp nhêåt vaâ tinh
chónh nhûäng chñnh saách vaâ thïí chïë cuãa mònh àïí
theo kõp àûúåc nhûäng thay àöíi cuãa thúâi àaåi. Chñnh
vò vêåy, VDR 2012 seä khöng coá cêu traã lúâi cho
nhûäng thaách thûác kinh tïë maâ Viïåt Nam àang phaãi
àöëi mùåt, cuäng khöng àûa ra möåt danh saách hoaân
chónh nhûäng gúåi yá chñnh saách àïí Viïåt Nam
chuyïín àöíi thaânh cöng. Thay vaâo àoá, baáo caáo naây
muöën àoáng goáp yá kiïën cho cuöåc tranh luêån àang
diïîn ra vïì möåt söë vêën àïì cêëp baách nhêët vaâ cuäng
nhaåy caãm nhêët vïì tûúng lai cuãa Viïåt Nam.
7. Phêìn coân laåi cuãa Baáo caáo àûúåc cêëu truácnhû sau. Phêìn coân laåi cuãa Chûúng 1 thaão luêån
vïì nhûäng yïëu töë chñnh dêîn àïën thaânh cöng cuãa
Viïåt Nam vaâ tòm hiïíu nhûäng thaách thûác múái nöíi
lïn. Chûúng 2 tòm hiïíu vêën àïì taái cú cêëu caác
Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. Chûúng 3 tòm hiïíu
nhûäng thaách thûác cuãa chûúng trònh àêìu tû cöng
vaâ laâm caách naâo nêng cao àûúåc hiïåu quaã àêìu tû
cöng. Chûúng 4 thaão luêån vïì mûác àöå minh baåch
thêëp trong hïå thöëng taác döång àïën võ thïë quöëc
gia thu nhêåp trung bònh cuãa Viïåt Nam — möåt
vêën àïì then chöët cêìn àûúåc giaãi quyïët nïëu Viïåt
Nam muöën àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïu kinh tïë xaä
höåi cuãa mònh.
II CAÁC YÏËU TÖË MANG LAÅI
THAÂNH CÖNG
BAN ÀÊÌU
12
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
8. Quaá trònh chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïëthõ trûúâng cuãa Viïåt Nam àaä àûúåc nghiïncûáu khaá nhiïìu. Trong voâng hai thêåp kyã qua,
nhiïìu saách baáo àaä viïët vïì quaá trònh chuyïín àöíi
sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng cuãa Viïåt Nam. Nhiïìu
töí chûác àa phûúng àaä xêy dûång caác baáo caáo vaâ
möåt söë hoåc giaã trong nûúác vaâ quöëc tïë cuäng viïët
vïì chuã àïì naây.5 Phêìn naây ruát ra nhûäng baâi hoåc
tûâ nhûäng thaânh cöng trong quaá khûá, àïí cung cêëp
thöng tin cho nhûäng baân luêån vïì tûúng lai, vaâ
chûa phaãi laâ möåt nghiïn cûáu troån veån caác yïëu töë
giaãi thñch cho thaânh cöng cuãa Viïåt Nam trong
quaá trònh chuyïín àöíi.6
9. Viïåt Nam nöíi bêåt nhû möåt cêu chuyïånthaânh cöng roä rïåt trong söë caác nïìn kinhtïë chuyïín àöíi. Sûå chuyïín àöíi úã Àöng Êu laâ
möåt quaá trònh phûác taåp, àêìy cam go, vúái caác cuöåc
khuãng hoaãng kinh tïë taái diïîn, ài cuâng möåt loaåt vêën
àïì nhû saãn lûúång suåt giaãm, thu nhêåp trung bònh
giaãm, tó lïå ngheâo tùng maånh, tó lïå tûã vong tùng vaâ
tó lïå sinh giaãm, laåm phaát tùng nhanh (Hònh 1.1)
(Ngên haâng Thïë giúái 2002). Tuy nhiïn, Viïåt Nam
laåi coá töëc àöå tùng trûúãng kinh tïë nhanh, àêìu tû
tùng, xuêët khêíu maånh, vaâ laåm phaát giaãm maånh, ài
àöi vúái möåt chûúng trònh caãi caách tûâ tûâ vaâ coá giúái
haån. Hún thïë nûäa, nhûäng thay àöíi úã Viïåt Nam diïîn
ra trong böëi caãnh àêët nûúác tiïëp tuåc àûúåc laänh àaåo
búãi möåt Àaãng duy nhêët, Nhaâ nûúác can thiïåp
nhiïìu, vaâ saãn xuêët bõ kiïím soaát trûåc tiïëp àaáng kïí
thöng qua caác DNNN. Vò sao Viïåt Nam laåi thaânh
cöng, trong khi nhiïìu nûúác khaác thêët baåi?
II.A KHAÁC BIÏÅT VÏÌ XUÊËT
PHAÁT ÀIÏÍM
10. Vaâo thúâi àiïím bùæt àêìu cöng cuöåcchuyïín àöíi kinh tïë, Viïåt Nam laâ nûúácngheâo nhêët vaâ cöng nghiïåp keám phaáttriïín nhêët trong söë têët caã caác nûúác coá nïìnkinh tïë chuyïín àöíi—àiïìu naây dûúâng nhûlaåi laâ möåt lúåi thïë cuãa Viïåt Nam.7 Nïìn kinh
tïë Viïåt Nam khöng coá mûác àöå kiïím soaát têåp
Nguöìn: WDI 2010; http://www.databasece.com/en/gdp-during-transition; ûúác tñnh cuãa NHTG.
187
63
440
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
1989 92 95 98 1 4 7 2010
Caác nïìn kinh tïëàang chuyïín àöíi úã Àöng Êu
Vietnam
Ba Lan
Ukraine
GDP thûåc, 1989=100
Hònh 1.1 Saãn lûúång cuãa Viïåt Nam so vúái caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác
7 Vò chuáng töi têåp trung vaâo Viïåt Nam nïn coá nhiïìu vêën àïì vïìcaác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác coá thïí khöng àûúåc nhùæc àïënúã àêy. Vñ duå, Nam Tû trûúác àêy àaä tan raä vaâ chia thaânh nùm(hiïån nay laâ baãy) quöëc gia khaác nhau vaâ hiïån àaä coá chiïën tranh.Liïn bang Xö viïët tan raä thaânh 15 nûúác, möîi nûúác phaãi thaânhlêåp nhûäng thïí chïë chñnh trõ vaâ khuön khöí phaáp lyá múái. Möåt söëvêën àïì vïì biïn giúái hiïån nay vêîn gêy tranh caäi. Chiïën tranh àaäxaãy ra úã Caáp-ca-dú vaâ Ta-gi-kixtan. Tiïåp Khùæc cuäng chia thaânhhai nûúác. Viïåc phaãi thiïët lêåp caác thïí chïë chñnh trõ vaâ haânh langphaáp lyá múái, giaãi quyïët caác vêën àïì an ninh quöëc tïë vaâ trongnûúác, giaãi quyïët hêåu quaã tûâ sûå suåp àöí cuãa hïå thöëng thûúngmaåi xaä höåi chuã nghôa vaâ viïån trúå cuãa Liïn Xö chùæc chùæn àaä gêynhiïìu khoá khùn thaách thûác cho caác nûúác àang chuyïín àöíi úãÀöng Êu, vaâ Viïåt Nam may mùæn traánh àûúåc rêët nhiïìu.
5 Xem danh muåc taâi liïåu tham khaão úã cuöëi baáo caáo.
6 Àïí xem thaão luêån àêìy àuã hún vïì quaá trònh chuyïín àöíi, xem
Arkadie vaâ Mallon (2003), IMF (1996) vaâ ADB (2006).
13
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
trung thûåc sûå cao nhû úã Liïn Xö cuä vaâ caác nïìn
kinh tïë chuyïín àöíi thuöåc Àöng Êu (Arkadie vaâ
Mallon 2003). Vñ duå, danh muåc haâng hoáa àûúåc
phên böí theo kïë hoaåch luön ñt hún nhiïìu so vúái
hïå thöëng cên àöëi tû liïåu saãn xuêët cuãa Liïn Xö.
Tûúng tûå, khu vûåc Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác úã
Viïåt Nam chó chiïëm möåt phêìn nhoã trong saãn
xuêët phi nöng nghiïåp laâ 29%, vaâ chiïëm tó lïå viïåc
laâm coân thêëp hún vúái 16%, khaác vúái caác nïìn kinh
tïë chuyïín àöíi khaác vúái tó troång caác DNNN trïn
töíng saãn lûúång lïn àïën 75-95 % (IMF 1996). Mùåc
duâ caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi úã Àöng Êu àaä
àaåt àûúåc trònh àöå cöng nghiïåp hoáa cao trong hïå
thöëng kïë hoaåch hoáa têåp trung vúái sûå phaát triïín
cuãa cöng nghiïåp nùång, phêìn lúán nguöìn vöën hiïån
coá cuãa hoå àûúåc àaánh giaá laâ khöng caånh tranh.
Do vêåy, trong khi Viïåt Nam coá thïí tiïëp tuåc sûã
duång phêìn lúán nguöìn vöën mònh coá trûúác khi
chuyïín àöíi thò caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác
phaãi xêy dûång laåi nguöìn vöën cuãa mònh, do vêåy saãn
lûúång cuãa hoå bõ giaãm suát àaáng kïí, trûúác hïët laâ saãn
lûúång cöng nghiïåp, trong nhûäng nùm àêìu tiïn.8,9
11. Möåt àùåc àiïím quan troång laâ têìm quantroång tûúng àöëi cuãa khu vûåc nöng nghiïåpvaâ vai troâ chuã àaåo cuãa kinh tïë höå gia àònhtrong saãn xuêët nöng nghiïåp úã Viïåt Nam.Arkadie vaâ Mallon (2003), Lin (2010), vaâ caác taác
giaã khaác lêåp luêån rùçng Viïåt Nam, cuäng giöëng nhû
Trung Quöëc, laâ möåt nïìn kinh tïë thuêìn nöng vaâo
thúâi àiïím chuyïín àöíi, do vêåy cú cêëu saãn xuêët
cuãa nïìn kinh tïë nhòn chung nhêët quaán vúái lúåi thïë
so saánh cuãa noá. Chñnh vò vêåy, khi múã cûãa nïìn kinh
tïë cho caånh tranh trong vaâ ngoaâi nûúác, khu vûåc
nöng nghiïåp cuãa Viïåt Nam àaáp ûáng rêët maånh meä
vúái nhûäng thay àöíi tñch cûåc cho ngaânh nöng
nghiïåp—buâ àùæp cho nhûäng suåt giaãm trong khu
vûåc cöng nghiïåp. Vñ duå, Nghõ quyïët Höåi nghõ
trung ûúng Àaãng 10 ban haânh nùm 1988 àaä trao
quyïìn súã hûäu taâi saãn (duâ coân haån chïë) cho nöng
dên, vaâ Töíng bñ thû Àaãng Àöî Mûúâi àaä goåi àêy laâ
möåt bûúác ngoùåt trong sûå phaát triïín cuãa ngaânh
nöng nghiïåp. Quyïìn súã hûäu taâi saãn haån chïë, cuâng
vúái caãi caách giaá caã vaâ thûúng maåi àaä goáp phêìn
duy trò tùng trûúãng nöng nghiïåp, taåo ra saãn lûúång
thùång dû cêìn thiïët àïí àa daång hoáa sang caác
ngaânh nghïì phi nöng nghiïåp vaâ tùng cûúâng sûác
maånh cuãa nïìn kinh tïë. 10
II.B CAÁCH TIÏËP CÊÅN TUÊÌN
TÛÅ, TÛÂ DÛÚÁI LÏN
12. Caãi caách úã Viïåt Nam, roä raâng laâ ngaytûâ giai àoaån àêìu àaä mang tñnh chêët tuêìntûå tûâng bûúác möåt vaâ laâm tûâ dûúái lïn, têåptrung chuã yïëu vaâo caác àún võ saãn xuêët. Quaá
trònh tuêìn tûå naây coá nghôa laâ trïn möîi möåt bûúác
ài, hiïåu quaã cuãa caác thïí chïë vaâ chñnh saách múái
àïìu àûúåc kiïím nghiïåm vaâ àiïìu chónh cho phuâ
húåp vúái hoaân caãnh Viïåt Nam. Quaá trònh naây àùåc
biïåt thêëy roä trong ngaânh nöng nghiïåp, vöën àaä bõ
khuãng hoaãng keáo daâi trong nhûäng nùm trûúác
Àöíi Múái.
13. Húåp taác hoáa nöng nghiïåp laâ möåt phêìnquan troång cuãa chiïën lûúåc xaä höåi chuãnghôa. Àiïìu naây àùåc biïåt àuáng vúái miïìn Bùæc, núi
coá caã caác húåp taác xaä saãn xuêët vaâ húåp taác xaä cung
cêëp dõch vuå xaä höåi. Kinh nghiïåm cuãa miïìn Nam,
àùåc biïåt úã àöìng bùçng Söng Cûãu Long laåi khaác.
Coá hai laân soáng húåp taác hoáa nöëi tiïëp nhau úã
àöìng bùçng söng Cûãu Long vaâo nùm 1979–80 vaâ
sau àoá laâ àêìu nhûäng nùm 1980, mùåc duâ húåp taác
xaä chûa bao giúâ àoáng vai troâ quyïët àõnh trong
nïìn kinh tïë nöng thön miïìn Nam giöëng nhû
miïìn Bùæc.11 Nhû nhiïìu taâi liïåu, saách baáo àaä ghi
nhêån, nhiïìu caãi caách nöng nghiïåp diïîn ra vúái bùæt
nguöìn chñnh laâ tûâ sûå phaãn ûáng cuãa ngûúâi dên úã
8 Tuy nhiïn, caác nhaâ phï bònh cuäng lêåp luêån rùçng caách diïîn giaãi
nhû vêåy àaä giaã àõnh rùçng vêën àïì úã àêy àún giaãn chó laâ khu vûåc
nhaâ nûúác quaá phaát triïín vaâ àêìu tû sai lêìm vaâo caác dûå aán lúán
ngöën nhiïìu vöën. Caách lyá giaãi naây phúát lúâ caác vêën àïì sêu sùæc
hún vïì cú chïë khuyïën khñch ài àöi vúái hïå thöëng kïë hoaåch hoáa
têåp trung vaâ sûå tham gia trûåc tiïëp cuãa Nhaâ nûúác vaâo hoaåt àöång
kinh doanh.
9 Möåt phiïn baãn khaác coá thïí àûa ra cuãa giaã thuyïët naây laâ chñnh
tònh thïë cêëp baách—thiïëu àoái, siïu laåm phaát, viïån trúå hêìu nhû
khöng coân—àaä buöåc Chñnh phuã Viïåt Nam phaãi caãi caách. Möåt
söë ngûúâi goåi tïn giai àoaån caãi caách naây möåt caách haâi hûúác laâ
PhD—viïët tùæt cuãa the Poor, the Hungry, the Driven (ngheâo,
àoái vaâ bõ chi phöëi.
10 Caác àiïìu kiïån ban àêìu khaác giuáp Viïåt Nam traánh àûúåc suåt giaãm
saãn lûúång bao göìm caã thúâi àiïím khai thaác taâi nguyïn (chuã yïëu
laâ dêìu thö), vaâ võ trñ àõa lyá cuãa Viïåt Nam trong möåt khu vûåc
nùng àöång vaâ tùng trûúãng nhanh nhêët thïë giúái.
11 Kïí caã úã miïìn Bùæc vaâ miïìn Trung Viïåt Nam, nöng höå vêîn laâ möåt
yïëu töë quan troång cuãa hïå thöëng saãn xuêët.
14
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Àöìng bùçng Söng Cûãu Long àöëi vúái phong traâo
húåp taác hoáa sau khi àêët nûúác thöëng nhêët. Àùåc
biïåt, noá liïn quan àïën viïåc ngûúâi nöng dên tûâ
chöëi tröìng luáa nhiïìu hún nhu cêìu tiïu duâng cuãa
gia àònh mònh. Möåt söë nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách
cêëp cao àaä têån mùæt thêëy àûúåc lúåi ñch cuãa hoaåt
àöång canh taác höå gia àònh vaâ sau àoá àaä xêy dûång
caác chñnh saách khuyïën khñch nhûäng thay àöíi
tûúng tûå trïn caã nûúác (Dixon 2003, Rama
2009).12 Hoå àaä xoáa boã têåp thïí hoáa saãn xuêët
nöng nghiïåp, thiïët lêåp quyïìn sûã duång àêët, giaãm
vai troâ cuãa húåp taác xaä, tûå do hoáa giaá caã nöng
nghiïåp, vaâ khuyïën khñch nöng dên xuêët khêíu—
laâm thay àöíi diïån maåo cuãa àêët nûúác tûâ thiïëu àoái
lûúng thûåc kinh niïn thaânh nûúác xuêët khêíu gaåo
lúán thûá ba trïn thïë giúái chó trong voâng hai nùm.13
14. Möåt vñ duå khaác vïì caãi caách tuêìn tûå coáthïí thêëy trong quaá trònh phaát triïín thïíchïë thõ trûúâng. Khaác vúái nhiïìu nïìn kinh tïë
chuyïín àöíi khaác, Viïåt Nam khöng hoaân toaân
xoáa boã caác thïí chïë vaâ cú cêëu kinh tïë trûúác khi
caãi caách, maâ àiïìu chónh, thñch ûáng vaâ àõnh hûúáng
laåi cho caác thïí chïë naây cho phuâ húåp vúái nhûäng
thay àöíi cuãa thúâi àaåi. Thay vò phaá boã toaân böå caác
thïí chïë cuä àïí laâm khuác daåo àêìu cho viïåc thiïët
lêåp caác cú chïë múái, nhiïìu cuöåc caãi caách úã Viïåt
Nam nhùçm vaâo viïåc caãi thiïån caác thïí chïë hiïån
hûäu, àöìng thúâi dêìn dêìn àûa ra caác thïí chïë thõ
trûúâng múái. Chñnh vò vêåy, khöng phaãi tònh cúâ maâ
trong caác nïìn kinh tïë coá möëi quan hïå mêåt thiïët
vúái Liïn Xö cuä, Viïåt Nam laâ nûúác rêët àùåc thuâ
nhúâ vaâo sûå thñch ûáng nhanh choáng cuãa mònh vaâ
ñt xaáo tröån nhêët (Dollar 1999).14
II.C CAÃI CAÁCH CHÑNH SAÁCH
VAÂ CÚ CÊËU
KHUYÏËN KHÑCH
15. Coá leä thay àöíi cùn baãn nhêët trongnhûäng nùm àêìu tiïn cuãa caãi caách laâ nhûäng
thay àöíi chñnh saách nhùçm nêng cao hiïåuquaã cuãa khu vûåc doanh nghiïåp, thuác àêíysaãn lûúång nöng nghiïåp, múã cûãa nïìn kinhtïë cho ngoaåi thûúng vaâ àêìu tû nûúác ngoaâi,vaâ caãi caách chñnh phuã. Möåt söë thay àöíi chñnh
saách lúán trong nhûäng lônh vûåc naây bao göìm
(ADB 2006; IMF 1996):
l Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. (a) Thay thïë quyïìn
lûåc kïë hoaåch hoáa têåp trung bùçng sûå tûå chuã
cuãa caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác; (b) cho
doanh nghiïåp àûúåc quyïìn tûå chuã giaá caã, lûåa
choån àêìu vaâo vaâ àêìu ra thñch húåp, vaâ tûå quyïët
àõnh hoaåt àöång àêìu tû cuãa mònh; (c) cho caác
caán böå quaãn lyá quyïìn cùæt giaãm lao àöång döi
dû theo quy àõnh hûúáng dêîn; (d) cho pheáp
doanh nghiïåp àûúåc baán saãn phêím dû thûâa
(ngoaâi chó tiïu kïë hoaåch àûúåc giao) theo giaá
thõ trûúâng; vaâ (e) aáp àùåt haån chïë ngên saách
cûáng cho caác DNNN.
l Doanh nghiïåp Tû nhên. (a) Giaãm búát haån chïë
àöëi vúái caác doanh nghiïåp tû nhên; (b) cho
pheáp doanh nghiïåp tû nhên àûúåc tiïëp cêån vúái
tñn duång vaâ taåo khuön khöí phaáp lyá thuêån lúåi
hún cho hoaåt àöång saãn xuêët kinh doanh cuãa
caác doanh nghiïåp naây; (c) aáp duång caác quy tùæc
àaánh thuïë thöëng nhêët cho têët caã caác doanh
nghiïåp; (d) cho pheáp caác doanh nghiïåp àûúåc
thiïët lêåp quan hïå thûúng maåi trûåc tiïëp hoùåc
sûã duång caác cöng ty thûúng maåi maâ hoå lûåa
choån thay vò thöng qua möåt kïnh thûúng maåi
nhêët àõnh; (e) buöåc caác doanh nghiïåp phaãi
àûáng trûúác caånh tranh vúái doanh nghiïåp
nûúác ngoaâi bùçng chïë àöå cho nhêåp khêíu tûå do;
vaâ (f) xoáa boã têåp thïí hoáa saãn xuêët nöng
nghiïåp vaâ thiïët lêåp quyïìn sûã duång àêët.
l Tûå do Giaá caã vaâ Thûúng maåi. (a) Tûå do hêìu
hïët giaá caã caác ngaânh vaâo cuöëi nùm 1988, chó
kiïím soaát giaá caã möåt söë mùåt haâng nhêët àõnh àöëi
vúái caác khaách haâng chñnh thûác cuãa Nhaâ nûúác,
bao göìm caác mùåt haâng xi-mùng, theáp vaâ àiïån,
nhòn chung àûúåc quy àõnh úã mûác gêìn vúái mûác
giaá thõ trûúâng tûå do; (b) haå thêëp tó giaá höëi àoaái
chñnh thûác cho saát vúái tó giaá thõ trûúâng tûå do;
(c) xoáa boã trúå cêëp xuêët khêíu; (d) cho pheáp
àûúåc giûä thu nhêåp bùçng ngoaåi tïå; (e) tûå do hoáa
thûúng maåi, àùåc biïåt laâ cho caác doanh nghiïåp
saãn xuêët àûúåc trûåc tiïëp mua baán vúái nûúác
ngoaâi, qua àoá gúä boã kiïím soaát chùåt cheä möåt
caách quan liïu àöëi vúái caác cöng ty thûúng maåi;
(g) hònh thaânh caác khu chïë xuêët vaâ khu cöng
nghiïåp; vaâ (h) baäi boã caác traåm haãi quan nöåi
àõa (ADB 2006; IMF 1996).
12 Theo baáo caáo, Töíng Bñ Thû Àöî Mûúâi, chõu traách nhiïåm vïì
tiïën trònh thöëng nhêët àaä ài tûâ Haâ Nöåi àïën thùm nöng dên vaâ
noái rùçng nhûäng gò ngûúâi dên laâm laâ àuáng àùæn (Howie 2011).
13 Tuy nhiïn, nhûäng ngûúâi khaác cuäng thêån troång caãnh baáo vïì quaá
trònh hoåc têåp tûâ dûúái lïn, vaâ cho rùçng “tham khaão cöång àöìng
úã cêëp cú súã töët hún hïët nïn àûúåc hiïíu nhû noái àïën chên àïë
cuãa böå maáy,” xem Fforde (2009).
14 Caác nhaâ phï bònh caách tiïëp cêån tiïåm tiïën trong caãi caách àaä
mö taã laâ àiïìu naây cho thêëy sûå hiïíu biïët vïì thõ trûúâng coân haån
heåp, thïm vaâo àoá laâ sûå thiïëu hiïåu quaã, tham nhuäng, mêu thuêîn
nöåi böå, thiïëu nhên lûåc, vaâ caách tiïëp cêån “thûã vaâ sûãa sai” hay
“doâ dêîm” cuãa Chñnh phuã.
15
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
l Tûå do hoáa thõ trûúâng lao àöång. (a) giaãm caác
haån chïë trong viïåc huy àöång lao àöång thêët
nghiïåp tûâ nöng thön sang laâm viïåc taåi thaânh
thõ vaâ khu vûåc gêìn thaânh thõ; vaâ (b) liïn tuåc thay
àöíi böå luêåt lao àöång quy àõnh thûåc tiïîn tuyïín
duång lao àöång vaâ loaåi boã caác raâo caãn àöëi vúái
viïåc huy àöång nguöìn lao àöång nhaân röîi.
16. Nhiïìu chñnh saách trong söë naây nhùçmvaâo viïåc kñch cung vaâ àaä taåo cú súã àïíchuyïín àöíi thaânh cöng. Nguöìn vöën vêåt chêët
vaâ con ngûúâi cuãa Viïåt Nam luác trûúác khöng àûúåc
sûã duång hïët do tònh traång kiïím soaát giaá caã vaâ hïå
thöëng khuyïën khñch khöng laâm cho doanh
nghiïåp coá àöång cú saãn xuêët. Bùçng caách nhanh
choáng tûå do giaá caã vaâ thiïët lêåp hïå thöëng àöång
lûåc khuyïën khñch töët, nïìn kinh tïë thõ trûúâng àaä
thaânh cöng úã chñnh núi maâ nïìn kinh tïë kïë hoaåch
hoáa têåp trung thêët baåi.
II.D DUÂNG NHÛÄNG CAM KÏËT
BÏN NGOAÂI ÀÏÍ ÀÕNH
HÒNH CHO NHÛÄNG CAÃI
CAÁCH BÏN TRONG15
17. Nhûäng cam kïët maâ Viïåt Nam àûa ratrong möåt loaåt hiïåp àõnh thûúng maåi khuvûåc vaâ àa phûúng—nhû Hiïåp àõnh Khu vûåc
Mêåu dõch Tûå do (FTA) Hiïåp höåi caác quöëc gia
Àöng Nam AÁ (ASEAN) nùm 1995 (bao göìm caác
FTA cuãa ASEAN vúái Australia, Trung Quöëc, ÊËn
Àöå, Nhêåt Baãn, Haân Quöëc vaâ New Zealand); Hiïåp
àõnh Thûúng maåi Song phûúng vúái Myä nùm 2000
vaâ vúái Nhêåt Baãn nùm 2008; vaâ trúã thaânh thaânh
viïn cuãa Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái (WTO)
vaâo nùm 2007—laâ möåt àöång lûåc àaáng kïí thuác
àêíy caác cuöåc caãi caách trong nûúác trong giai àoaån
chuyïín àöíi. Möåt söë lúåi ñch thiïët thûåc tûâ tûå do
hoáa thûúng maåi bao göìm (a) chïë àöå thûúng maåi
quöëc tïë minh baåch vaâ coá thïí tiïn liïåu, (b) thuïë
quan giaãm àaáng kïí cho caác nhaâ saãn xuêët vaâ xuêët
khêíu cuãa Viïåt Nam, (c) baäi boã moåi hònh thûác trúå
cêëp xuêët khêíu traái vúái quy tùæc cuãa WTO, vaâ (d)
tûå do hoáa caác dõch vuå ngên haâng, phên phöëi, xêy
dûång, chùm soác y tïë, du lõch, baão hiïím vaâ dõch vuå
kinh doanh (kiïím toaán, phaáp lyá, cöng nghïå thöng
tin, nghiïn cûáu vaâ phaát triïín) (CIEM 2010).
18. Tûå do hoáa thûúng maåi coá taác àöång tñchcûåc to lúán àöëi vúái nïìn kinh tïë Viïåt Nam.Möåt söë lúåi ñch roä rïåt cuãa tûå do hoáa thûúng maåi
bao göìm àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi àûúåc àêíy
maånh, khu vûåc xuêët khêíu hoaåt àöång maånh, giaá caã
thêëp hún, chêët lûúång haâng hoáa vaâ dõch vuå àûúåc caãi
thiïån. Caác hiïåp àõnh thûúng maåi song phûúng vaâ
caác cam kïët WTO buöåc Viïåt Nam àûa ra nhûäng
àiïìu chónh quan troång trong hïå thöëng thïí chïë vaâ
haânh chñnh cuãa mònh. Vñ duå, trong khuön khöí cam
kïët WTO, Viïåt Nam cöng böë chñnh thûác têët caã caác
luêåt, quy àõnh, thuã tuåc haânh chñnh àûúåc aáp duång
chung trûúác khi àûa vaâo thûåc thi. Ngoaâi ra, vùn baãn
dûå thaão caác dûå aán luêåt phaãi àûúåc àùng taãi trïn
trang maång cuãa cú quan Chñnh phuã ñt nhêët 60 ngaây
trûúác khi thöng qua, àïí cho caác cú quan, töí chûác
vaâ caá nhên coá thïí àoáng goáp yá kiïën. Möåt nghiïn cûáu
do Dûå aán Höî trúå Thûúng maåi Àa biïn thûåc hiïån
àûa ra kïët luêån rùçng taác àöång cuãa ASEAN, cöång
vúái thûúng maåi àöëi vúái hêìu hïët caác chó söë thûúng
maåi vaâ kinh tïë chuã yïëu, nhòn chung laâ tñch cûåc.
II.E VAI TROÂ CUÃA NGUÖÌN
VÖËN CON NGÛÚÂI, TINH
THÊÌN KINH DOANH VAÂ
HÏÅ THÖËNG ÀAÃNG - NHAÂ
NÛÚÁC
19. Sûå chuyïín àöíi sang kinh tïë thõ trûúângcuãa Viïåt Nam àaä thaáo gúä búát nhûäng raâocaãn àöëi vúái viïåc aáp duång tri thûác, möåt yïëutöë cûåc kyâ quan troång giaãi thñch cho nhûängthay àöíi nhanh choáng úã Viïåt Nam tronglônh vûåc kinh tïë trong voâng hai thêåp niïnvûâa qua, cuâng vúái nhûäng cú chïë khuyïënkhñch àûúåc caãi thiïån vaâ caånh tranh giatùng (Arkadie vaâ Mallon 2003). Khaã nùng khai
thaác nhanh choáng nhûäng tri thûác vöën coá cuãa Viïåt
Nam àûúåc höî trúå thïm búãi nhûäng kïët quaã thûåc
hiïån töët vaâ vûäng chùæc trong viïåc àêíy maånh tó lïå
biïët chûä cuäng nhû phaát triïín con ngûúâi trong
giai àoaån trûúác khi àöíi múái. Trïn thûåc tïë, ngay
tûâ àêìu thúâi kyâ àöíi múái Viïåt Nam àaä coá tó lïå biïët
àoåc biïët viïët, tuöíi thoå vaâ kïët quaã giaáo duåc cao
hún nhiïìu so vúái hêìu hïët caác quöëc gia khaác coá
cuâng mûác thu nhêåp bònh quên àêìu ngûúâi. Nguöìn
vöën con ngûúâi vûäng chùæc coân ài àöi vúái nhiïåt
huyïët, sûác söëng vaâ kyä nùng kinh doanh cuãa ngûúâi
dên vaâ chêët lûúång cuãa lûåc lûúång lao àöång Viïåt Nam.15 Phêìn naây viïët dûåa trïn möåt baáo caáo vïì böëi caãnh cuãa dûå aán
MUTRAP, Phaái àoaân EU
16
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
20. Nhiïìu nhaâ nghiïn cûáu lõch sûã kinh tïëcho rùçng hïå thöëng Àaãng - Nhaâ nûúác cuãaViïåt Nam àoáng möåt vai troâ quan troångtrong quaá trònh chuyïín àöíi khöng soánggioá cuãa àêët nûúác (Dixon 2003). Böå maáy Àaãng
- Nhaâ nûúác trûúác giai àoaån caãi caách laâ möåt hïå
thöëng phûác taåp, gùæn kïët Nhaâ nûúác trung ûúng
vúái têët caã moåi thaânh phêìn cuãa xaä höåi, thöng qua
nhiïìu têìng lúáp àïën têån tûâng àún võ vaâ caác nhoám
cöång àöìng nhoã. Hïå thöëng naây giuáp cho caác nghõ
quyïët, chó tiïu vaâ chñnh saách àûúåc truyïìn àaåt
thöng suöët vaâ rêët hiïåu quaã trong viïåc huy àöång
ngûúâi dên vaâ caác töí chûác úã têët caã caác cêëp. Roä
raâng laâ úã moåi cêëp àaä coá nùng lûåc nhêët àõnh vïì
haânh chñnh vaâ töí chûác, àiïìu naây giaãi thñch cho
nhûäng thaânh cöng àaáng kïí cuãa Viïåt Nam àöëi vúái
nhûäng thûúác ào nhû tó lïå biïët chûä, tuöíi thoå, tó lïå
tûã vong treã sú sinh ngay tûâ trûúác giai àoaån àêìu
cuãa cöng cuöåc chuyïín àöíi. Chñnh vò thïë, Viïåt
Nam bûúác vaâo thúâi kyâ caãi caách vúái khaã nùng têåp
trung vaâo nhûäng muåc tiïu daâi haån cuãa quöëc gia,
vaâ vúái nùng lûåc haânh chñnh, quaãn lyá vaâ thûåc hiïån
àaáng kïí, goáp phêìn mang laåi nhûäng thaânh cöng
àaáng kïí ban àêìu.16 Nhûng chuáng töi seä thaão luêån
úã phêìn sau, vúái sûå phaát triïín cuãa khu vûåc tû
nhên, hïå thöëng Àaãng - Nhaâ nûúác caâng ngaây caâng
khoá thu huát vaâ giûä chên àûúåc nhên taâi – àiïìu naây
tûâ tûâ laâm xoái moân nùng lûåc quaãn lyá cuãa hïå thöëng.
21. Nïìn kinh tïë Viïåt Nam vaâ möi trûúângkinh tïë toaân cêìu thay àöíi quaá nhanhchoáng trong nhûäng nùm gêìn àêy àïën mûácdïî boã qua nhûäng dêëu hiïåu vïì caác thaáchthûác múái. Trong khoaãng thúâi gian nùm nùm, tûâ
2003 àïën 2008, nïìn kinh tïë Viïåt Nam àaä tùng
lïn hún hai lêìn, tûâ 40 tó USD lïn 90 tó USD, xuêët
khêíu tùng gêëp hún ba lêìn, tûâ 20 tó USD lïn 63 tó
USD. Trong khoaãng thúâi gian naây, Viïåt Nam trúã
thaânh thaânh viïn cuãa WTO—khúãi àöång cho
doâng vöën tû nhên tûâ bïn ngoaâi chûa tûâng coá àöí
vaâo Viïåt Nam, lïn àïën 18% GDP trong nùm
2007. Trong nûúác, giai àoaån naây cuäng laâ giai àoaån
thaânh lêåp caác Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác
(TÀKTNN)—möåt liïn minh loãng leão giûäa caác
DNNN coá lúåi ñch kinh doanh tûúng tûå nhû
nhau—vaâ sûå phên cêëp quyïët àõnh àêìu tû cho
chñnh quyïìn àõa phûúng. Giai àoaån naây cuäng
chûáng kiïën sûå buâng nöí àêìu tû, thõ trûúâng chûáng
khoaán hoaåt àöång maånh, giaá bêët àöång saãn leo
thang vaâ sûå thõnh vûúång gia tùng àïìu khùæp. Do
vêåy möåt àiïìu rêët dïî bõ boã qua laâ giai àoaån naây
cuäng laâ giai àoaån maâ sûå àoáng goáp cuãa nùng suêët
vaâo tùng trûúãng suåt giaãm, bêët öín kinh tïë vô mö
tùng, phaát triïín manh muán vaâ caác thïí chïë cöng
khöng theo kõp vúái nïìn kinh tïë àang höåi nhêåp
toaân cêìu möåt caách nhanh choáng.
III.A NÙNG SUÊËT GIAÃM SUÁT
22. Nïëu nhû nhûäng nùm àêìu chuyïín àöíicuãa Viïåt Nam àûúåc àaánh dêëu bùçng “tùngtrûúãng vúái nguöìn lûåc haån chïë”, thò nùmnùm trúã laåi àêy coá thïí goåi tïn laâ “dû thûâanguöìn lûåc vúái tùng trûúãng haån chïë”. Taâi liïåu
cho thêëy rêët roä sûå tùng trûúãng maånh meä cuãa Viïåt
Nam trong thêåp niïn 90 khöng àûúåc giaãi thñch
bùçng sûå gia tùng maånh meä vïì vöën. Nhû trong
hònh 1.2, gêìn 40-60% tùng trûúãng laâ nhúâ tùng
nùng suêët, vaâ phêìn coân laåi laâ nhúâ tñch luäy yïëu töë
tû liïåu saãn xuêët. Tònh hònh àaä thay àöíi trong
nhûäng nùm 2000, thúâi kyâ maâ Viïåt Nam nhêån
àûúåc doâng vöën cao kyã luåc. Trong giai àoaån naây,
nùng suêët chó àoáng goáp 15% tùng trûúãng, phêìn
coân laåi laâ do tñch luäy vöën vêåt chêët vaâ nguöìn vöën
con ngûúâi. Vaâ trong voâng 4 nùm vûâa qua (2007-
10) tùng trûúãng hêìu nhû hoaân toaân nhúâ vaâo tñch
luäy vöën.
23. Sûå lïå thuöåc thaái quaá vaâo tñch luäy vöënàïí tùng trûúãng nhanh seä chùæc chùæn khöngbïìn vûäng. Luön luön coá giúái haån vïì töëc àöå tùng
trûúãng cuãa caác yïëu töë tû liïåu saãn xuêët naây trong
viïåc höî trúå cho möåt nïìn kinh tïë àang tùng
trûúãng nhanh. Mùåc duâ Viïåt Nam coá dên söë àöng,
song söë ngûúâi lao àöång coá àuã trònh àöå hoåc vêën
vaâ kyä nùng cêìn thiïët àïí laâm viïåc trong caác ngaânh
cöng nghiïåp vaâ dõch vuå ngaây caâng khan hiïëm.
Thûåc traång naây dêîn àïën viïåc Chiïën lûúåc Phaát
triïín Kinh tïë Xaä höåi àaä xaác àõnh “kyä nùng vaâ
nguöìn vöën con ngûúâi” laâ möåt trong nhûäng àöåt
phaá chñnh trong nùm nùm túái. Àöìng thúâi, tùng
trûúãng tñn duång nhanh, laâ cú súã cuãa sûå tùng
trûúãng tñch luäy vöën, cuäng dêîn àïën bêët öín kinh tïë
vô mö, buöåc Chñnh phuã phaãi theo àuöíi chñnh saách
tiïìn tïå thùæt chùåt hún trong nhûäng thaáng gêìn àêy.
16 Tuy nhiïn, möåt söë nhaâ nghiïn cûáu khaác—Fforde vaâ de Vylder
(1996) vaâ Pike 2000—cho rùçng sûå tùng trûúãng hêåu nhûäng nùm
1990 úã Viïåt Nam khöng dûåa nhiïìu vaâo Nhaâ nûúác
III THAY ÀÖÍI,
THAÁCH THÛÁC VAÂ
TRÚÃ NGAÅI
17
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
24. Quyïët àõnh gêìn àêy cuãa Chñnh phuã vïìviïåc cùæt giaãm tó lïå àêìu tû muåc tiïu trongvoâng nùm nùm túái laâm cho viïåc tùng nùngsuêët trúã thaânh möåt mïånh lïånh. Khi möi
trûúâng toaân cêìu khöng coá sûå caãi thiïån roä rïåt vaâ
möi trûúâng kinh tïë vô mö trong nûúác tiïëp tuåc
biïën àöång, caác nhaâ laänh àaåo Viïåt Nam àaä ài àïën
quyïët àõnh laâ Viïåt Nam phaãi laâm àûúåc nhiïìu hún
khi coá trong tay ñt nguöìn lûåc hún, coá nghôa laâ phaãi
duy trò àûúåc töëc àöå tùng trûúãng cao vúái tó lïå àêìu
tû giaãm xuöëng. Chñnh vò vêåy, Chñnh phuã àaä cùæt
giaãm tó lïå àêìu tû muåc tiïu cho nùm nùm túái tûâ
40% GDP hiïån nay xuöëng 35% GDP, trong khi
vêîn duy trò muåc tiïu tùng trûúãng cuãa nïìn kinh
tïë tûâ 6-6,5% (Baãng A, Hònh 1.3). Àiïìu naây cuäng
nhêët quaán vúái xu hûúáng cam kïët àêìu tû trûåc tiïëp
nûúác ngoaâi (FDI) àang trïn xu hûúáng giaãm àûúåc
möåt thúâi gian (Baãng B, Hònh 1.3). Nêng cao nùng
suêët àoâi hoãi phaãi thay àöíi phûúng thûác hoaåt
àöång cuãa nïìn kinh tïë Viïåt Nam thúâi gian qua.
Nïìn taãng cuãa caách tiïëp cêån naây chñnh laâ taái cêëu
truác caác DNNN, tùng cûúâng hiïåu quaã àêìu tû
cöng, vaâ caãi caách khu vûåc taâi chñnh. (Hai nöåi dung
àêìu seä àûúåc lêìn lûúåt àïì cêåp trong Chûúng 2 vaâ
3 cuãa Baáo caáo naây).17
Nguöìn: CIEM (2010), Ûúác tñnh cho nùm 2009 vaâ 2010 do Ngên haâng Thïë giúái thûåc hiïån
1 1 13 3 3 4 4 4 3 4 4
5 5 5 6 6
8
5 45
44
6 44 5 4
3
00
02
1 1 12 2
0
00
05,1
5,8
8,78,1
8,89,5 9,3
8,2
5,84,8
6,8 6,9 7,1 7,37,8
8,4 8,2 8,5
6,25,3
6,8
0
2
4
6
8
10
12
1990 1994 1998 2002 2006 2010
Vöën
Lao àöång
TFP
Àoáng goáp cuãa
Xeát riïng tùng trûúãng GDP thûåc theo àoáng goáp cuãa vöën, lao àöång vaâ nùng suêët caác yïëu töë töíng húåp (TFP), 1986-2010 (theo %)
Tùng trûúãng GDP thûåc
Hònh 1.2 Tùng trûúãng ngaây caâng dûåa vaâo yïëu töë àêìu vaâo saãn xuêët nhiïìu hún
Nguöìn: Chiïën lûúåc phaát triïín kinh tïë xaä höåi 2011–15; ûúác tñnh cuãa Böå KH&ÀT, NHTG.
Tyã lïå Àêìu tû/GDP (%)
25
30
35
40
45
50
2000 2003 2006 2009/e 2012/f 1015/f
Tònh huöëngtöët nhêët
Tònh huöëng cú súã
Dûå kiïënThûåc tïë 3 3 3 3 57
12
21
72
2320
14
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2000 2002 2004 2006 2008 2010
Vöën FDI cam kïët (tyã USD)
Hònh 1.3 Viïåt Nam cùæt giaãm chó tiïu àêìu tû vaâ nhêån ñt àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi hún
17 Vêën àïì thûá ba liïn quan àïë caãi caách lônh vûåc taâi chñnh seä àûúåc àïì cêåp riïng qua Chûúng trònh Àaánh giaá Lônh vûåc Taâi chñnh, seä àûúåc
thûåc hiïån chung búãi WB vaâ IMF trong nùm 2012.
Baãng A Baãng B
18
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
III.B ÖÍN ÀÕNH KINH TÏË VÔ MÖ
25. Möåt dêëu hiïåu khaác vïì sûå yïëu keám cuãanïìn kinh tïë Viïåt Nam laâ tònh traång bêët öínkinh tïë vô mö keáo daâi. Trong böën nùm liïn
tiïëp, Viïåt Nam coá mûác laåm phaát cao nhêët chêu
AÁ, trung bònh lïn àïën 16 phêìn trùm möåt nùm
trong giai àoaån tûâ 2008 àïën 2011. Cuâng vúái laåm
phaát cao, Viïåt Nam cuäng phaãi àöëi mùåt aáp lûåc dai
dùèng àöëi vúái tiïìn àöìng, mûác dûå trûä ngoaåi höëi suåt
giaãm, thõ trûúâng chûáng khoaán hoaåt àöång yïëu úát,
chïnh lïåch laäi suêët traái phiïëu Chñnh phuã tùng cao
vaâ sûå thaáo chaåy trïn thõ trûúâng vöën trong nûúác.
Viïåt Nam vò vêåy àaä trúã thaânh ngoaåi lïå khi so
saánh vúái xu hûúáng chung cuãa caác nïìn kinh tïë
múái nöíi khaác úã chêu AÁ, khi hêìu hïët caác nûúác àïìu
coá àöìng tiïìn maånh lïn, dûå trûä ngoaåi höëi tùng vaâ
luöìng vöën àöí vaâo tùng. 18
26. Mùåc duâ àaä giaãi quyïët nhûäng triïåuchûáng cuãa caác vêën àïì kinh tïë vô mö, songViïåt Nam vêîn chûa xûã lyá àûúåc cùn nguyïncuãa vêën àïì. Trong caã hai nùm 2009 vaâ 2011,
Chñnh phuã àaä aáp duång nhûäng biïån phaáp taáo baåo
àïí laâm giaãm búát kyâ voång laåm phaát vaâ bònh öín
nïìn kinh tïë. Nhûng nhûäng biïån phaáp naây chuã yïëu
chó dûåa trïn chñnh saách tiïìn tïå thùæt chùåt vaâ kiïím
soaát giaá caã vaâ laäi suêët trïn diïån röång. Möåt söë
nguyïn nhên göëc rïî gêy ra caác vêën àïì trïn—nhû
khu vûåc DNNN keám hiïåu quaã, caác chûúng trònh
àêìu tû cöng laäng phñ, vaâ yïu cêìu phaãi caãi thiïån
sûå minh baåch vaâ cöng khai thöng tin—vêîn chûa
àûúåc giaãi quyïët. Hïå quaã laâ loâng tin cuãa caác nhaâ
àêìu tû vaâo khaã nùng àiïìu haânh cuãa Chñnh phuã
àaä bõ giaãm suát, gêy nïn tònh traång thaáo chaåy vöën
àaáng kïí—sai söë vaâ boã soát luäy kïë (möåt biïën giaã
àïí àaánh giaá tònh traång thaáo chaåy vöën) trong caán
cên thanh toaán trong ba nùm qua ûúác tñnh lïn
àïën gêìn 30% (Hònh 1.4) (IMF, 2011).
III.C PHAÁT TRIÏÍN MANH MUÁN
VAÂ SÛÁC Ò THÏÍ CHÏË
27. Tûâ trûúác àïën nay Viïåt Nam vöën laâ möåtnïìn kinh tïë phi têåp trung cao. Viïåt Nam coá
truyïìn thöëng lêu àúâi laâ caác laâng xaä vaâ cöång àöång
khaá tûå chuã trong viïåc quaãn lyá kinh tïë àõa phûúng.
Caách laâm naây cuäng phuâ húåp vúái yïu cêìu trûúác mùæt
cuãa nïìn kinh tïë thúâi chiïën. Viïåc phên cêëp cuäng coá
nhiïìu ûu àiïím nöíi tröåi. Chñnh sûå tûå chuã trïn thûåc
tïë úã mûác àöå cao àaä giuáp Viïåt Nam traánh àûúåc con
àûúâng cöng nghiïåp hoáa cöìng kïình, àöì söå theo kiïíu
Liïn Xö. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, phên cêëp àaä
mang laåi sûå phaát triïín hoâa nhêåp hún vaâ sûå caånh tranh
laânh maånh giûäa caác àõa phûúng.
Nguöìn: WDI 2010; http://www.databasece.com/en/gdp-during-transition; ûúác tñnh cuãa Ngên haâng Thïë giúái.
-0.7 -0.8 -1.0
0.8
-0.9 -0.4
1.4
-0.3 -1.1
-13.3 -13.3
-7
-15
-10
-5
0
5
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Löîi vaâ sai söë theo tyã USD
Hònh 1.4 Mûác àöå thaáo chaåy vöën úã Viïåt Nam tùng maånh trong nhûäng nùm gêìn àêy
18 Xem caác baáo caáo Taking Stock (Àiïím laåi tònh hònh kinh tïë Viïåt
Nam), thaáng 12 nùm 2010 vaâ thaáng 6 nùm 2011.
19
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
28. Mùåc duâ phên cêëp cao, nhûng quaá trònhphaát triïín cuãa Viïåt Nam trûúác àêy chûabõ manh muán vaâ àõa phûúng hoáa nhû hiïånnay. Muåc tiïu chung vaâ àöåi nguä laänh àaåo maånh
meä àöìng nghôa vúái viïåc caác chñnh quyïìn àõa
phûúng vaâ trung ûúng àïìu coá àoáng goáp theo
caách riïng cuãa mònh vaâo caác muåc tiïu chung cuãa
quöëc gia. Song thúâi gian qua, nïìn kinh tïë múái cuãa
Viïåt Nam àaä phaát triïín vúái möåt caách khaá àöåc
lêåp vúái hïå thöëng trung ûúng (Probert vaâ Young
1995, 520), trong àoá khaã nùng cuãa trung ûúng
trong viïåc chó àaåo hoaåt àöång àïí àaåt àûúåc muåc
tiïu phaát triïín quöëc gia vaâ caác biïån phaáp thiïët
lêåp khuön khöí thïí chïë vaâ phaáp lyá cêìn thiïët àïí
tùng trûúãng bïìn vûäng àaä yïëu ài. Thïm vaâo àoá,
caác cuöåc caãi caách vaâ ài keâm theo noá laâ sûå giaãm
búát mûác àöå kiïím soaát têåp trung àaä thuác àêíy sûå
liïn quan mêåt thiïët vaâ phaát triïín trong caác
DNNN, chñnh quyïìn àõa phûúng, caác tiïíu ngaânh
cuãa hïå thöëng trung ûúng. Hïå quaã laâ caác maång
lûúái quan hïå vaâ “nghiïåp àoaân” vúái maâu sùæc àõa
phûúng àaä trúã thaânh nhûäng yïëu töë chñnh trong
sûå thay àöíi vïì kinh tïë (Grabher vaâ Stark 1998).
Do vêåy, nhûäng àöåi nguä cêëp dûúái trong böå maáy
nhaâ nûúác àaä nöíi lïn nhû möåt àöåi nguä kinh doanh
tinh hoa múái (Forsyth 1997, 245, 257). Mùåc duâ
phêìn lúán àöåi nguä tinh hoa vïì kinh tïë múái naây
khöng muöën vaâ cuäng khöng thïí àoâi hoãi phaãi coá
thay àöíi vïì chñnh trõ, song hoå àaä coá nhûäng taác
àöång àaáng kïí àöëi vúái viïåc ra quyïët àõnh vaâ hoaåch
àõnh chñnh saách (Dixon 2003). Tñnh chêët àõa
phûúng hoáa sûå phaát triïín vaâ kiïím soaát úã Viïåt
Nam tûúng phaãn sêu sùæc vúái caác hïå thöëng têåp
trung cao àùåc thuâ cuãa nhûäng nïìn kinh tïë nhû
Haân Quöëc hoùåc Àaâi Loan.19
29. Phaåm vi vaâ töëc àöå caãi caách chõu aãnhhûúãng búãi nhûäng quan àiïím khaác nhautrong nöåi böå Àaãng vaâ Nhaâ nûúác vaâ sûå giatùng caác lúåi ñch. Lúåi ñch naây xuêët phaát tûâ caác
cú quan nhû quên àöåi, cöng an, cöng àoaân, phuå
nûä, chñnh quyïìn àõa phûúng vaâ vuâng, DNNN, caác
böå ngaânh khaác nhau. Bïn caånh àoá coân coá nhûäng
thay àöíi àaáng kïí vïì têìm quan troång cuãa nhûäng
nhoám lúåi ñch naây, nöíi bêåt laâ sûå àaåi diïån vaâ aãnh
hûúãng tùng lïn cuãa caác chñnh quyïìn àõa phûúng
vaâ caác nhaâ kyä trõ (Fforde vaâ Goldstone 1995,
105). Sûå chia reä naây cuäng àûúåc cuãng cöë vaâ phên
chia theo mûác àöå khaác nhau búãi sûå gia tùng cuãa
nhûäng quyïìn lúåi kinh tïë múái. Hïå quaã laâ coá ñt caác
quan àiïím cöë àõnh hún, vaâ àöëi vúái nhiïìu caá nhên
vaâ nhoám, thaái àöå caãi caách phaãn aánh caác biïån phaáp
cuå thïí thay vò möåt quy trònh töíng thïí (Dixon
2003; Koh 2001, 537–38). Sûå gia tùng caác nhoám
lúåi ñch vaâ tñnh chêët cuãa hïå thöëng phaáp lyá vaâ quaãn
lyá cuãa Viïåt Nam—nhûäng hïå thöëng vêån haânh trïn
cú súã nhûäng gò àûúåc pheáp thay vò nhûäng gò khöng
àûúåc pheáp—dêîn àïën viïåc saãn sinh ra möåt khöëi
lûúång khöíng löì caác luêåt, nghõ àõnh vaâ quy àõnh. Sûå
vêån haânh cuãa hïå thöëng tiïëp tuåc bõ caãn trúã búãi sûå
thiïëu huåt caác nhaâ chuyïn mön vaâ kyä trõ, nhûäng
ngûúâi laâm noâng cöët cho böå maáy cöng chûác nhû
úã nhûäng Quöëc gia phaát triïín chêu AÁ nhû Haân
Quöëc; Singapore; Àaâi Loan vaâ Trung Quöëc.
30. Phaát triïín manh muán coân ài àöi vúáitònh traång sa suát vïì chêët lûúång cuãa caác thïíchïë kinh tïë. Di saãn cuãa thúâi kyâ kïë hoaåch hoáa
têåp trung vêîn coân aãnh hûúãng nùång nïì àïën caác
thïí chïë kinh tïë cuãa Viïåt Nam. Mùåc duâ hiïån nay
thõ trûúâng laâ cú chïë phên böí nguöìn lûåc chñnh,
song thõ trûúâng laåi thûúâng vêån haânh keám hiïåu
quaã do thiïëu nhûäng thiïët chïë nïìn taãng, hoùåc
àûúåc xêy dûång khöng töët, hoùåc chûa hoaân chónh.
Caác thiïët chïë kinh tïë khu vûåc nhaâ nûúác vaâ tû
nhên àïìu rêët manh muán, rúâi raåc. Sûå manh muán,
rúâi raåc naây laâ möåt vêën àïì vò noá laâm tùng chi phñ
phöëi húåp, vaâ àiïìu naây dêîn àïën giaãm hiïåu suêët. Hïå
thöëng àiïìu tiïët manh muán cuäng gêy ra caác quy àõnh
mêu thuêîn nhau. Coân manh muán trong àêìu tû cöng
thò dêîn àïën truâng lùåp vaâ laäng phñ (xem chûúng 3).
31. Hiïåu quaã àiïìu haânh cuãa Chñnh phuã úãViïåt Nam trong nhûäng nùm gêìn àêy àaägiaãm suát so vúái nhûäng Chñnh phuã khaáctrong khu vûåc. Hiïåu quaã àiïìu haânh cuãa Chñnh
phuã Viïåt Nam—ào bùçng nhêån thûác vïì chêët lûúång
dõch vuå cöng, chêët lûúång hoaåch àõnh vaâ thûåc thi
chñnh saách, vaâ tñnh tin cêåy cuãa caác cam kïët cuãa
Chñnh phuã àöëi vúái caác chñnh saách cuãa mònh—laâ
khaá thêëp so vúái nhûäng nûúác khaác úã chêu AÁ. Hiïåu
quaã àiïìu haânh cuãa Chñnh phuã trong nhûäng nùm
gêìn àêy àaä giaãm xuöëng, trong khi hiïåu quaã cuãa
caác nûúác khaác laåi tùng lïn. (Chó söë Quaãn trõ Toaân
cêìu, 2011).19 Dapice (2008)
20
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
IV. CÊËU TRUÁC BAÁO CAÁO VDR
32. Möåt caách àïí hiïíu roä hún vïì nhûäng vêënàïì mang tñnh cú cêëu cuãa Viïåt Nam laâ bùætàêìu vúái möåt phên tñch àún giaãn vïì tònhhònh súã hûäu, phên böí vaâ sûã duång nguöìnvöën. Nguöìn vöën úã Viïåt Nam coá thuöåc vïì nhûäng
ngûúâi coá thïí àaãm baão hiïåu quaã sûã duång vöën cao
nhêët hay khöng? Nhûäng ngûúâi chuã súã hûäu vöën
coá phên böí vöën cho nhûäng ngaânh coá lúåi ñch kinh
tïë vaâ xaä höåi cao nhêët hay khöng? Khi vöën àûúåc
phên böí cho möåt ngaânh hay möåt doanh nghiïåp
naâo àoá, noá coá àûúåc khai thaác möåt caách hiïåu quaã
hay khöng? Nhûäng cêu hoãi naây àûúåc tòm hiïíu
trong ba chûúng tiïëp theo cuãa Baáo caáo Phaát
triïín Viïåt Nam 2012 (VDR 2012). Ba trong söë
caác phaát hiïån chñnh liïn quan àïën nhûäng cêu hoãi
àoá laâ:
l Súã hûäu. Caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác Viïåt
Nam (DNNN) laâ möåt trong nhûäng chuã thïí
sûã duång vöën keám hiïåu quaã nhêët, nhûng laåi
chiïëm duång nhiïìu vöën nhêët (Chûúng 2).
l Phên böí. Chûúng trònh àêìu tû cöng caâng
ngaây caâng töën keám vaâ keám hiïåu quaã do viïåc
phên böí vöën dûåa vaâo nhûäng cên nhùæc haânh
chñnh chûá khöng dûåa trïn nhu cêìu chiïën lûúåc
vaâ cú chïë thõ trûúâng—taåo ra thûâa cung vöën
trïn nhiïìu lônh vûåc vaâ thiïëu vöën trêìm troång
trïn nhûäng lônh vûåc khaác (Chûúng 3).
l Hiïåu quaã. Do sûã duång quaá nhiïìu caác biïån
phaáp haânh chñnh àïí kiïím soaát giaá caã vaâ tiïëp
cêån vúái thöng tin cú baãn bõ haån chïë nïn nïìn
kinh tïë Viïåt Nam bõ thiïëu “sinh khñ”, luöìng ö-
xi cêìn thiïët giuáp cho möåt nïìn kinh tïë thõ
trûúâng vêån haânh hiïåu quaã (Chûúng 4).
33. Tiïëp àoá, baáo caáo tòm hiïíu nhûäng yïëutöë gêy ra tònh traång súã hûäu, phên böí vaâ sûãduång vöën keám hiïåu quaã. Möåt trong caác lyá do
giaãi thñch têåp trung vaâo möåt yïëu töë quen thuöåc,
àoá laâ thïí chïë (Institutions) yïëu, cú chïë khuyïën
khñch (Incentives) bõ boáp meáo vaâ thiïëu thöng tin
(Information)—àûúåc goåi laâ ba chûä “I” cuãanïìn kinh tïë thõ trûúâng. Nïìn kinh tïë Viïåt Nam
vêîn coân thiïëu möåt söë thiïët chïë then chöët, vñ duå
nhû möåt cú quan coá chûác nùng xaác àõnh roä
quyïìn súã hûäu taâi saãn vaâ möåt thõ trûúâng àïí giao
dõch caác quyïìn súã hûäu taâi saãn àoá, möåt cú quan
àöåc lêåp àïí thûåc hiïån vai troâ quaãn lyá nhaâ nûúác
àöëi vúái caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ caác cú
quan àiïìu haânh vö tû, khöng thiïn võ trong caác
ngaânh cú súã haå têìng nhû caãng vaâ khu cöng
nghiïåp. Viïåc thiïët lêåp caác cú chïë khuyïën khñch
àuáng àùæn bao göìm àõnh giaá àêët àai theo giaá thõ
trûúâng cho têët caã caác giao dõch liïn quan àïën
Chñnh phuã vaâ doanh nghiïåp, chêëm dûát nhûäng ûu
àaäi àùåc biïåt daânh cho caác DNNN trong tiïëp cêån
tû liïåu saãn xuêët, laâm cho lúåi ñch cuãa chñnh quyïìn
àõa phûúng gùæn liïìn vúái ûu tiïn quöëc gia, ûu tiïn
taâi chñnh cöng cho hoaåt àöång phaát triïín phöëi
húåp vuâng, vaâ trúå cêëp trûåc tiïëp cho caác höå gia
àònh ngheâo thay vò thöng qua cú chïë trúå giaá.
Ngoaâi ra cêìn phaãi coá biïån phaáp giaãm búát chi phñ
vaâ caãi thiïån sûå sùén coá cuãa thöng tin, bao göìm caã
möåt chñnh saách múái vïì cöng böë thöng tin àöëi
vúái caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác; caãi thiïån tñnh
minh baåch cuãa ngên saách, àùåc biïåt laâ caác dûå aán
àêìu tû cöng quy mö lúán; vaâ nêng cao nhêån thûác
cho ngûúâi sûã duång thöng tin àïí yïu cêìu nhûäng
thöng tin àaáng tin cêåy tûâ chñnh phuã.
V. NÙÆM BÙÆT THÕ TRÛÚÂNG
34. Viïåt Nam àaä biïën cuöåc khuãng hoaãnghöìi cuöëi thêåp niïn 80 thaânh möåt trongnhûäng thaânh cöng phaát triïín lúán nhêët cuãathúâi àaåi chuáng ta. Viïåt Nam àaä chûáng toã mònh
coá khaã nùng thñch ûáng tuyïåt vúâi vaâ àaä coá nhûäng
tiïën böå rêët êën tûúång trong nhûäng nùm àêìu
chuyïín àöíi trong nhûäng àiïìu kiïån cûåc kyâ khoá
khùn. Chñnh quyïët àõnh caãi caách theo hûúáng thõ
trûúâng vaâ thay àöíi cú chïë khuyïën khñch àïí phuâ
húåp vúái caác nguyïn tùæc thõ trûúâng àaä àoáng vai
troâ quyïët àõnh thaânh cöng cuãa Viïåt Nam.
35. Viïåt Nam coá thïí sûã duång sûác maånhcuãa thõ trûúâng vaâ vai troâ kiïën taåo cuãa Nhaânûúác àïí kiïën thiïët möåt con àûúâng ài múái,taåo ra möåt nïìn kinh tïë hiïåu quaã hún vaâmöåt xaä höåi nùng suêët hún. Mùåc duâ Viïåt Nam
àaä nùæm bùæt nhiïìu chñnh saách cuãa nïìn kinh tïë thõ
trûúâng nhûng cho àïën nay vêîn boã qua möåt
21
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
nhiïåm vuå àêìy khoá khùn laâ thiïët lêåp vaâ tùng cûúâng
caác thïí chïë höî trúå thõ trûúâng. Song nhûäng hònh
thûác kiïím soaát cuä àang yïëu ài vaâ caác hoaåt àöång
múái àang nhanh choáng nöíi lïn, maâ hïå thöëng laåi
chûa quen hay chûa àuã hiïåu quaã àïí àiïìu tiïët.
Nhûäng thay àöíi naây phaãi àûúåc àoán nhêån bùçng
viïåc xêy dûång caác thiïët chïë múái, caác cú chïë
khuyïën khñch múái vaâ möåt xaä höåi cúãi múã, minh
baåch hún àïí hêåu thuêîn cho möåt nïìn kinh tïë thõ
trûúâng maånh meä vaâ laânh maånh àaä àõnh hònh vaâ
phaát triïín. Vúái möåt Àaåi höåi Àaãng múái, Quöëc höåi
múái vaâ Chñnh phuã múái, àêy laâ thúâi àiïím lyá tûúãng
cho Viïåt Nam bûúác vaâo con àûúâng phaát triïín
möåt nïìn kinh tïë thõ trûúâng trûúãng thaânh phuâ
húåp vúái võ thïë múái cuãa Viïåt Nam laâ möåt nûúác coá
thu nhêåp trung bònh múái nöíi, nùng àöång cuãa chêu
AÁ. Àoá laâ con àûúâng cêìn thiïët, àaáng mong muöën vaâ
coá leä laâ con àûúâng maâ Viïåt Nam àang bûúác tiïëp.
MÖÅT SÊN CHÚI CÖNG BÙÇNG: CAÃI CAÁCH KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC20
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA
COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH
Chûúng 2
State
Nonstate
State
Nonstate
20 Ivailo V. Izvorski, Chul Ju Kim vaâ Sunita Kikeri àaä viïët nhiïìu
phêìn cuãa chûúng naây. Nöåi dung cuäng àûúåc dûåa trïn hai nghiïn
cûáu nïìn taãng cuãa CIEM vaâ möåt nghiïn cûáu thûá ba cuãa Cöng
ty Tû vêën Nexus. Àïí biïët chi tiïët, xin xem danh saách taâi liïåu
tham khaão úã cuöëi baáo caáo.
24
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
1. Súã hûäu Nhaâ nûúác laâ möåt trong söë ñtnhûäng vêën àïì àûúåc quan têm haâng àêìutrong caác cuöåc thaão luêån vïì chñnh saách úãViïåt Nam trong nhûäng nùm gêìn àêy. Sau
hai mûúi lùm nùm chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë
thõ trûúâng, ngûúâi ta thûúâng nghô rùçng Viïåt Nam
àaä giaãi quyïët xong vêën àïì naây. Thûåc tïë diïîn ra
trong möåt thúâi gian dûúâng nhû cuäng uãng höå caách
suy nghô vêåy. Trong thêåp niïn 90 vaâ nhûäng nùm
àêìu thïë kyã 21, Viïåt Nam àaä cöí phêìn hoáa haâng
nghòn Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác (DNNN) vûâa vaâ
nhoã, àöìng thúâi húåp nhêët nhiïìu doanh nghiïåp
khaác thaânh nhûäng àún võ lúán hún, caác Töíng cöng
ty nhaâ nûúác (TCT). Theo àuöíi mö hònh Keiretsu
cuãa Nhêåt vaâ Chaebols cuãa Haân Quöëc, tûâ nùm
2005, Viïåt Nam àaä tùng töëc quaá trònh thaânh lêåp
caác Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác (TÀKTNN)—
möåt liïn minh loãng leão cuãa nhiïìu DNNN coá lúåi
ñch kinh tïë giöëng nhau21—trûúác khi gia nhêåp Töí
chûác Thûúng maåi Thïë giúái. Ban àêìu caác
TÀKTNN hoaåt àöång töët, nhûng bùæt àêìu böåc löå
roä nhûäng nhûúåc àiïím cuãa mònh khi möåt trong
söë àoá laâ Têåp àoaân Àoáng taâu Nhaâ nûúác Vinashin
khöng traã àûúåc caác khoaãn núå quöëc tïë vaâ Thanh
tra Chñnh phuã àaä phaát hiïån rêët nhiïìu hoaåt àöång
vi phaåm caác nguyïn tùæc taâi chñnh vaâ quaãn lyá úã
cöng ty naây. Ngûúâi ta cuäng phaát hiïån haâng trùm
chi nhaánh vaâ cöng ty trûåc thuöåc cuãa Vinashin
hoaåt àöång trong röång khùæp caác lônh vûåc—thûúâng
rêët xa so vúái lônh vûåc hoaåt àöång kinh doanh
chñnh cuãa cöng ty meå - vúái quy mö vaâ aãnh hûúãng
lúán hún hònh dung rêët nhiïìu. Vuå viïåc naây àaä laâm
dêëy lïn möåt cuöåc tranh luêån trïn toaân quöëc vïì
vai troâ cuãa Nhaâ nûúác vaâ tûúng lai cuãa caác
DNNN trong nïìn kinh tïë Viïåt Nam.
2. Chûúng naây tòm hiïíu lyá do taåi sao 25nùm sau Àöíi Múái maâ vêën àïì súã hûäu Nhaâ
nûúác vêîn laâ àùåc àiïím nöíi bêåt cuãa nïìn kinhtïë Viïåt Nam. Viïåt Nam àùåt muåc tiïu chuyïín
sang nïìn kinh tïë thõ trûúâng theo àõnh hûúáng xaä
höåi chuã nghôa. Nöåi dung caác nghõ quyïët cuãa Àaåi
höåi Àaãng vaâ Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng
cho thêëy caác nhaâ laänh àaåo Àaãng cho rùçng khöng
nhêët thiïët coá mêu thuêîn trong viïåc töìn taåi möåt
khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác lúán trong möåt nïìn
kinh tïë theo àõnh hûúáng thõ trûúâng. Nhûng trong
nhûäng nùm gêìn àêy, viïåc Viïåt Nam coá veã àang
chuyïín hûúáng sang thûåc hiïån phaát triïín mö hònh
kinh tïë tû baãn nhaâ nûúác trong àoá caác TÀKTNN
àûúåc hûúãng àùåc quyïìn àöëi vúái caác yïëu töë àêìu
vaâo vaâ àûúåc tûå chuã cao trong kinh doanh, àaä laâm
naãy sinh nhiïìu thùæc mùæc vïì vai troâ cuãa nhûäng têåp
àoaân naây. Tònh hònh trúã nïn nghiïm troång hún
khi möåt söë DNNN, lúåi duång sûå yïëu keám trong
hoaåt àöång giaám saát vaâ tñnh minh baåch trong hïå
thöëng, àaä múã röång hoaåt àöång kinh doanh saãn
xuêët sang caác lônh vûåc nùçm ngoaâi ngaânh nghïì
chñnh cuãa mònh, cuâng vúái quaãn lyá taâi chñnh loãng
leão, viïåc che giêëu thöng tin vaâ khöng baáo caáo àêìy
àuã cho Chñnh phuã àaä laâm xêëu ài danh tiïëng cuãa
caã khu vûåc naây. Do vêåy, möåt Nghõ quyïët gêìn àêy
cuãa Quöëc höåi àaä xaác àõnh vêën àïì taái cú cêëu caác
DNNN seä laâ möåt ûu tiïn haâng àêìu trong Kïë
hoaåch Phaát triïín Kinh tïë - Xaä höåi túái (KHPT KT-
XH) trong giai àoaån tûâ 2011 àïën 2015.
3. Kïët quaã cuå thïí cuãa cuöåc tranh luêånhiïån nay laâ chûa roä raâng, caãi caách coá thïídiïîn ra vúái nhiïìu khaã nùng tûâ taái cú cêëumang tñnh hònh thûác cho àïën cöí phêìn hoáatriïåt àïí (bao göìm caã tû nhên hoáa). Vúái sûå
sa suát roä rïåt vïì hiïåu quaã cuãa möåt söë DNNN,
viïåc giûä nguyïn hiïån traång laâ àiïìu khöng khaã thi.
Nhiïìu phûúng aán caãi caách àang àûúåc Nhaâ nûúác
baân thaão, nhûng cuäng cêìn noái thïm rùçng nhûäng
thaão luêån nhû thïë naây trûúác kia àaä khöng dêîn
àïën caác haânh àöång cuå thïí naâo. Caác cú quan chuã
chöët cuãa Chñnh phuã àûúåc yïu cêìu phaãi àûa ra
kïë hoaåch taái cú cêëu cho caác khu vûåc doanh
nghiïåp vaâ ngên haâng. Àêy laâ möåt saáng kiïën quan
troång, nhûng vò vêën àïì súã hûäu nhaâ nûúác khöng
phaãi chó laâ möåt vêën àïì kinh tïë maâ coân laâ möåt lûåa
choån chñnh trõ nïn taái cú cêëu maånh meä caác
DNNN thûúâng khöng àûúåc uãng höå maånh vïì
mùåt chñnh trõ. Bêët kyâ kïë hoaåch taái cú cêëu naâo
cuäng cêìn dûåa trïn sûå àöìng thuêån roä raâng vïì vai
troâ cuãa Nhaâ nûúác trong nïìn kinh tïë vaâ böë trñ töí
chûác húåp lyá àïí àaåt àûúåc muåc tiïu àoá. Àiïìu naây
I BÖËI CAÃNH VAÂ NHÛÄNG
PHAÁT HIÏåN CHÑNH
21 Möåt TÀKTNN àûúåc gùæn kïët thöng qua möåt cêëu truác súã hûäu
hònh kim tûå thaáp trong àoá cöng ty meå úã àónh cuãa kim tûå thaáp
coá vöën cöí phêìn kiïím soaát trong möåt söë chi nhaánh (têìng thûá
hai cuãa kim tûå thaáp). Cöng ty meå vaâ caác chi nhaánh kiïím soaát
caác doanh nghiïåp phuå thuöåc laâ têìng àaáy cuãa kim tûå thaáp. Trong
möåt söë trûúâng húåp nhêët àõnh, caác doanh ngiïåp trûåc thuöåc gia
nhêåp vaâo TÀKTNN àïí lúåi duång thûúng hiïåu, cöng nghïå, phaåm
vi thõ trûúâng vaâ nhiïìu taâi saãn vö hònh khaác cuãa têåp àoaân.
25
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
seä àoâi hoãi coá möåt söë biïån phaáp maâ baáo caáo naây
goåi laâ khuön khöí “DREAM” — tûâ viïët tùæt cuãa
Disclose, Regulate, Equitize, Accountable, and
Monitor — Cöng böë thöng tin, Àiïìu tiïët, Cöí
phêìn hoáa, Traách nhiïåm giaãi trònh, vaâ Giaám saát.
Khuön khöí DREAM àûúåc miïu taã cuå thïí nhû sau:
l Minh baåch thöng tin. Möåt chñnh saách minh
baåch thöng tin múái àoâi hoãi DNNN, bùæt àêìu
tûâ caác TÀKTNN, baáo caáo tònh hònh taâi chñnh
cuãa mònh úã têët caã caác chi nhaánh vaâ caác cöng
ty thaânh viïn trûåc thuöåc cuäng nhû cöng böë
kõp thúâi, chñnh xaác caác baáo caáo thûúâng niïn,
baáo caáo kiïím toaán, vaâ baáo caáo thu nhêåp
thöng qua thöng tin àaåi chuáng êën baãn vaâ àiïån
tûã hay internet.
l Àiïìu tiïët. Möåt hïå thöëng quaãn trõ doanh
nghiïåp hiïån àaåi taách baåch caác quyïìn súã hûäu
Nhaâ nûúác vúái caác chûác nùng quaãn lyá Nhaâ nûúác
vaâ thiïët lêåp möåt cú chïë khaách quan vaâ minh
baåch àïí lûåa choån caác Töíng giaám àöëc (TGÀ)
vaâ thaânh viïn höåi àöìng quaãn trõ. Cuäng cêìn phaãi
chêëm dûát àùåc quyïìn àùåc lúåi cuãa caác DNNN
àöëi vúái caác yïëu töë àêìu vaâo vaâ cêìn àõnh giaá àêët
àai theo giaá thõ trûúâng àöëi vúái têët caã caác giao
dõch cuãa Nhaâ nûúác vaâ doanh nghiïåp.
l Cöí phêìn hoáa. Àïí nêng cao hoaåt àöång nöåi
böå cuãa DNNN, khöng coá caách naâo cuå thïí vaâ
chùæc chùæn hún ngoaâi caách buöåc nhûäng DN
naây phaãi tuên theo quy luêåt cuãa thõ trûúâng
cuâng vúái sûå giaám saát cuãa Nhaâ nûúác. Àiïìu naây
àoâi hoãi tùng töëc àöå cöí phêìn hoáa caác DNNN,
bao göìm viïåc baán túái 49% vöën àiïìu lïå cuãa
cöng ty meå cuãa caác TÀKTNN.
l Traách nhiïåm giaãi trònh. Caác DNNN phaãi
coá traách nhiïåm giaãi trònh àöëi vúái caác hoaåt
àöång cuãa mònh, bao göìm caã hònh thûác trao
thûúãng cho viïåc minh baåch hoáa cao hún vaâ
baáo caáo thöng tin kõp thúâi hún, cuäng nhû coá
hònh thûác xûã phaåt trûúâng húåp khöng tuên thuã.
l Giaám saát. Töíng raâ soaát laåi hïå thöëng giaám
saát vúái yïu cêìu bùæt buöåc thûåc hiïån kiïím toaán
àöåc lêåp haâng nùm, cuäng nhû trònh nöåp söë liïåu
kõp thúâi cho caác Böå ngaânh liïn quan.
4. Phêìn coân laåi cuãa chûúng bao göìm caácphêìn chñnh sau. Phêìn II múã àêìu bùçng phêìn thaão
luêån vïì vai troâ cuãa caác DNNN vaâ caác Ngên haâng
Thûúng maåi Nhaâ nûúác (NHTMNN) àöëi vúái nïìn
kinh tïë quöëc dên vaâ vaâ so saánh hiïåu quaã cuãa chuáng
vúái caác ngên haâng nûúác ngoaâi vaâ ngên haâng tû
nhên trong nûúác. Phêìn III trònh baây kïët quaã khaão
saát “Thay àöíi thaái àöå vúái thõ trûúâng vaâ Nhaâ nûúác”
(CAMS, 2011). Phêìn IV thaão luêån caách tiïëp cêån
nûúác àöi cuãa Nhaâ nûúác àöëi vúái caãi caách DNNN.
Phêìn V phên tñch caác lyá do taåi sao cêìn àûa ra giaãi
phaáp chñnh saách múái àïí taái cú cêëu DNNN. Phêìn
VI thaão luêån caác phûúng aán chñnh saách khaác nhau
àöìng thúâi àûa ra caác khuyïën nghõ chñnh saách cho
giai àoaån túái. Höåp 2.1 àõnh nghôa ngùæn goån caác
thuêåt ngûä sûã duång trong baáo caáo naây.
Höåp 2.1 Caác thuêåt ngûä liïn quan túái “Chuyïín àöíi”
Sau àêy laâ àõnh nghôa caác thuêåt ngûä sûã duång trong baáo caáo naây, caác àõnh nghôa naây coá thïí àûúåc
thay àöíi tuây theo böëi caãnh caãi caách kinh tïë cuãa Viïåt Nam.
Cöí phêìn hoáa. Quaá trònh baán ài möåt phêìn vöën súã hûäu cuãa möåt DNNN hoùåc möåt NHTMNN
cho cöng chuáng hoùåc möåt nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, cöí phêìn hoáa chuã yïëu
thûåc hiïån thöng qua Phaát haânh cöí phiïëu lêìn àêìu ra cöng chuáng (IPO), sau àoá laâ niïm yïët cöng
ty trïn thõ trûúâng chûáng khoaán.
Thoaái vöën àêìu tû. Quaá trònh Nhaâ nûúác baán möåt phêìn hoùåc toaân böå phêìn vöën Nhaâ nûúác cho dên
chuáng hoùåc khu vûåc kinh tïë tû nhên sau khi cöí phêìn hoáa lêìn àêìu. Taåi Viïåt Nam, hêìu hïët DNNN
àûúåc cöí phêìn hoáa trûúác, röìi sau àoá möåt söë seä àûúåc thoaái vöën búãi Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ Kinh
doanh Vöën Nhaâ nûúác (SCIC).
Cöng ty cöí phêìn (CTCP). Cöng ty coá cú cêëu súã hûäu àa daång vaâ niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng
khoaán. Trïn lyá thuyïët, möåt cöng ty cöí phêìn coá thïí thuöåc 100% súã hûäu tû nhên hoùåc dûúái 99%
26
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
súã hûäu nhaâ nûúác, mùåc duâ trong thûåc tïë súã hûäu nhaâ nûúác úã möåt cöng ty cöí phêìn hiïëm khi vûúåt
quaá 80%.
Ngên haâng cöí phêìn (NHCP). Laâ doanh nghiïåp tûúng ûáng cöng ty cöí phêìn trong lônh vûåc ngên
haâng.
Khu vûåc quöëc doanh. Laâ lônh vûåc kinh tïë thuöåc súã hûäu cuãa Nhaâ nûúác (Chñnh phuã). Trong böëi
caãnh baáo caáo naây, khu vûåc quöëc doanh bao göìm caác thaânh phêìn sau: (a) DNNN 100 % súã hûäu
nhaâ nûúác, (b) caác cöng ty cöí phêìn coá hún 50 % vöën súã hûäu nhaâ nûúác, (c) caác NHTMNN coá
100% vöën súã hûäu nhaâ nûúác, vaâ (d) caác NHCP coá ñt nhêët 80 % súã hûäu. Trong baáo caáo naây, caác
thuêåt ngûä khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác, khu vûåc súã hûäu nhaâ nûúác, caác cú súã kinh tïë nhaâ nûúác vaâ khu
vûåc quöëc doanh àûúåc sûã duång vúái nghôa giöëng nhau.
Khu vûåc ngoaâi quöëc doanh. Lônh vûåc kinh tïë trong nûúác maâ Nhaâ nûúác khöng phaãi chuã súã hûäu
chñnh. Trong böëi caãnh baáo caáo naây, khu vûåc kinh tïë phi nhaâ nûúác bao göìm caác doanh nghiïåp trong
nûúác coá 100% vöën súã hûäu tû nhên vaâ caác CTCP coá dûúái 50% vöën thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác.
5. Quy mö khu vûåc quöëc doanh cuãa ViïåtNam tuy àaä giaãm nhûng vêîn coân tûúngàöëi lúán vaâ khöng hiïåu quaã. Têìm quan troång
cuãa khu vûåc quöëc doanh trong nïìn kinh tïë àaä
giaãm dêìn khi caác khu vûåc kinh tïë tû nhên trong
nûúác vaâ nûúác ngoaâi tùng trûúãng nhanh choáng
trong hai mûúi nùm qua22. Tuy nhiïn, khu vûåc
quöëc doanh vêîn chiïëm möåt tyã troång khaá lúán
trong nïìn kinh tïë. Viïåc sûã duång caác nhên töë àêìu
vaâo nhû àêët àai vaâ vöën cuäng keám hiïåu quaã hún
so vúái caác cú súã tûúng tûå thuöåc khu vûåc ngoaâi
quöëc doanh.
II. A KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC
COÁ QUY MÖ LÚÁN
NHÛNG TÊÌM QUAN
TROÅNG GIAÃM DÊÌN
6. Mùåc duâ söë DNNN àang giaãm dêìn, söëlûúång tuyïåt àöëi caác doanh nghiïåp naây vêîn
rêët cao.23 Tûâ nùm 1989 àïën 1992, haâng nghòn
DNNN nhoã, thua löî vaâ keám hiïåu quaã àaä bõ àoáng
cûãa vaâ saát nhêåp, do vêåy söë lûúång DNNN àaä giaãm
tûâ 12.084 xuöëng khoaãng 6.000 (Griffen, 1998;
Ngên haâng Thïë giúái, 1999, Dixon, 2003). Söë
lûúång DNNN khöng thay àöíi nhiïìu trong giai
àoaån 1992 - 1999 — giai àoaån chuã yïëu àïí cuãng
cöë khu vûåc quöëc doanh thöng qua viïåc chêëm dûát
bao cêëp trûåc tiïëp, sûãa àöíi cú cêëu thûúãng cho
cöng nhên vaâ quaãn lyá cuäng nhû tùng mûác àöå tûå
chuã. Nùm 2000, Viïåt Nam coá 5.759 DNNN,
trong söë àoá 3.692 thuöåc súã hûäu cuãa caác chñnh
quyïìn àõa phûúng coân 2.067 thuöåc súã hûäu cuãa
chñnh quyïìn trung ûúng (xem Baãng A, Hònh 2.1).
Thöng qua cöí phêìn hoáa, thoaái vöën àêìu tû, saát
nhêåp, mua laåi doanh nghiïåp vaâ thanh lyá, söë lûúång
DNNN giaãm nhanh choáng trong giai àoaån 2002
- 2005 vaâ giaãm chêåm hún giai àoaån tûâ 2005 àïën
200824. Nùm 2009, xu hûúáng àaão ngûúåc khi 175
DNNN múái àûúåc thaânh lêåp úã cêëp trung ûúng
— möåt xu thïë dûúâng nhû vêîn tiïëp diïîn vaâo nùm
2010 vaâ 2011.
II KHU VÛÅC NHAÂ NÛÚÁC:
QUY MÖ, TÊÌM QUAN
TROÅNG, VAÂ HIÏåU QUAÃ
22 Tham khaão Fforde (2004) àïí coá möåt miïu taã thuá võ vïì tñnh
chêët quyïìn súã hûäu taâi saãn úã caác DNNN úã Viïåt Nam. Öng lêåp
luêån rùçng caác DNNN Viïåt Nam töët nhêët àûúåc coi laâ ‘caác cöng
ty cöí phêìn aão’, vò nhiïìu DNNN àûúåc tû nhên hoáa trïn thûåc
tïë. Nhûng nghiïn cûáu cuãa öng mang tñnh giai thoaåi vaâ vò thïë
khi xem xeát têìm quan troång cuãa caác DNNN trong nïìn kinh
tïë, khöng coá söë liïåu thay thïë cho söë liïåu thöëng kï chñnh thûác
ngay caã nïëu thöëng kï chñnh thûác chûa thïí hiïån àuáng thûåc tïë.
23 Chñnh phuã àõnh nghôa möåt DNNN laâ möåt doanh nghiïåp coá
100% vöën thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác; Tuy nhiïn Töíng cuåc Thöëng
kï Viïåt Nam laåi sûã duång möåt àõnh nghôa röång hún (àûúåc Quöëc
tïë chêëp nhêån) àïí tñnh àïën caã caác doanh nghiïåp maâ Nhaâ nûúác
coá cöí phêìn chi phöëi, tûác 51% vöën àiïìu lïå trúã lïn. Cuöëi nùm
2010, theo söë liïåu cuãa Nhaâ nûúác, coá 1.200 DNNN úã Viïåt Nam.
Töíng cuåc Thöëng kï àûa ra con söë 3.364. Toaân böå caác phên tñch
liïn quan àïën DNNN trong chûúng naây sûã duång khaái niïåm
röång hún.
24 Kinh nghiïåm cuãa Viïåt Nam tûúng tûå nhû cuãa Trung Quöëc, núi
söë lûúång caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác cuäng giaãm nhiïìu vaâo
nhûäng nùm cuöëi cuãa thêåp kyã 90, nhûng nhiïìu DNNN àaä àûúåc
cêëu truác laåi thaânh cöng ty con cuãa nhûäng DNNN lúán hún chûá
khöng àûúåc "cöí phêìn hoáa” hay “thoaái vöën”
27
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
7. Têìm quan troång cuãa DNNN trong nïìnkinh tïë Viïåt Nam àaä giaãm dêìn do sûå phaáttriïín nhanh choáng cuãa caác doanh nghiïåpthuöåc súã hûäu tû nhên. Söë lûúång doanh nghiïåp
múái trong caác khu vûåc ngoaâi quöëc doanh vaâ khu
vûåc kinh tïë nûúác ngoaâi coá sûå tùng trûúãng àöåt
biïën trong nhûäng thêåp kyã vûâa qua. Tûâ nùm 2000
– 2009, söë lûúång doanh nghiïåp ngoaâi quöëc doanh
àaä tùng túái 7 lêìn vaâ hún 4 lêìn àöëi vúái doanh
nghiïåp nûúác ngoaâi, trong khi söë DNNN giaãm
40% trong cuâng giai àoaån (xem Baãng B, Hònh
2.1). Nhû coá thïí thêëy trong Baãng 2.1, nïëu loaåi
trûâ caác doanh nghiïåp trong lônh vûåc xêy dûång vaâ
baão hiïím, söë lûúång cuãa caác doanh nghiïåp thuöåc
súã hûäu nhaâ nûúác laâ khaá nhoã so vúái söë lûúång cuãa
caác cöng ty hoaåt àöång trong caác lônh vûåc ngoaâi
quöëc doanh vaâ nûúác ngoaâi. Tuy nhiïn, nhû seä chó
roä trong phêìn sau, vêën àïì khöng phaãi laâ söë lûúång
doanh nghiïåp maâ laâ quy mö khi àïì cêåp àïën yïëu
töë caånh tranh trïn thõ trûúâng.
Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp cuãa TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG.
2067
1825
1630
1805
3692
2261
1657
1559
5759
4086
3287
3364
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
6.000
7.000
2000 2002 2004 2006 2008
Àõa phûúng
Trung ûúng
Töíng söë
Söë lûúång DNNN
0,6
189
6,8293
1,0
4,3016
0
1
2
3
4
5
6
7
8
2000 2002 2004 2006 2008
Ngoaâi QD
Nûúác ngoaâi
SOEs
Söë DN thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác, ngoaâi quöëc doanh vaâ nûúác ngoaâi (söë lûúång nùm 2000 coá chó söë laâ 1)
Hònh 2.1 Söë lûúång DNNN so vúái doanh nghiïåp phi nhaâ nûúác vaâ DN nûúác ngoaâi
Baãng 2.1 Söë lûúång doanh nghiïåp theo ngaânh (2009)
Söë doanh nghiïåp Tyã troång (%)
Da giêìy 32 2.697 547 1,0 82,3 16,7
Hoáa chêët 31 1.216 268 0,9 80,3 17,7
Cao su vaâ nhûåa 22 2.080 447 1,5 81,6 17,5
Àiïån 80 1.919 5 3,1 95,8 0,2
Xêy dûång 388 24.022 129 19,4 97,9 0,5
Giao thöng àûúâng söng 35 869 3 3,9 95,8 0,3
Viïîn thöng 30 776 10 3,7 95,1 1,2
Baão hiïím 16 43 20 20,3 54,4 25,3
634 33.622 1.429 6,7 85,4 9,9
DNNN DN NQD DN NNg DNNN DN NQD DN NNg
Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp cuãa TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG.
Baãng A Baãng B
8. Viïåc suy giaãm têìm quan troång cuãaDNNN coá thïí thêëy àûúåc thöng qua hiïåntûúång liïn tuåc giaãm dêìn tyã lïå sûã duång caácyïëu töë àêìu vaâo. Nùm 2000, caác DNNN chiïëm
gêìn 68% vöën, 55% taâi saãn cöë àõnh (nhû àêët àai),
45% tñn duång ngên haâng, vaâ taåo 59% viïåc laâm trong
khu vûåc doanh nghiïåp (Hònh 2.2). Kïí tûâ àoá, nhûäng
con söë naây liïn tuåc giaãm dêìn, mùåc duâ vúái töëc àöå
khaác nhau. Hiïån tûúång giaãm sêu nhêët laâ tyã troång
viïåc laâm trong DNNN – tûâ 59 xuöëng 19% -
nhûäng DNNN sûã duång nhiïìu nhên lûåc àaä àûúåc
cöí phêìn hoáa vaâ caác doanh nghiïåp tû nhên trong
28
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
nûúác vaâ doanh nghiïåp nûúác ngoaâi àaä gia tùng mûác
tuyïín duång lûåc lûúång lao àöång rêët nhanh choáng.
Nhû thïí hiïån trong hònh 2.2, nùm 2009, tyã troång
cuãa DNNN trong vöën, taâi saãn cöë àõnh, tñn duång
ngên haâng vaâ viïåc laâm trong khu vûåc doanh nghiïåp
àaä giaãm xuöëng lêìn lûúåt laâ 39%, 45%, 27% vaâ 19%.
9. Mùåc duâ súã hûäu nhaâ nûúác àang giaãm ài,Nhaâ nûúác vêîn khöng chó kiïím soaát têët caãcaác ngaânh chiïën lûúåc maâ coân chiïëm tyã lïåàaáng kïí úã nhiïìu hoaåt àöång thûúng maåikhaác nhau. Nhû thïí hiïån úã Hònh 2.3, khu vûåc
quöëc doanh coá tònh traång gêìn nhû àöåc quyïìn
trong saãn xuêët nhiïìu loaåi haâng hoáa vaâ dõch vuå
nhû phên boán (99%), than (97%), àiïån vaâ ga
(94%), viïîn thöng (91%), nûúác saåch (90%), vaâ
baão hiïím (88%). Mùåc duâ möåt söë ngaânh trong söë
àoá coá thïí àûúåc coi laâ quan troång vaâ àûúåc coi laâ
cú súã àïí biïån minh cho tyã troång quöëc doanh
lúán, àiïìu khaác laå laâ Viïåt Nam vêîn khöng cho
pheáp khu vûåc kinh tïë tû nhên cuãa mònh àêìu tû
vaâo nhûäng ngaânh naây. Hún nûäa, Nhaâ nûúác cuäng
duy trò sûå hiïån diïån cuãa mònh úã nhiïìu ngaânh saãn
xuêët haâng hoáa tiïu duâng nhû xi mùng (51%), bia
(41%), àûúâng tinh luyïån (37%), dïåt may (21%)
vaâ hoáa chêët (21%). Taåi sao Nhaâ nûúác tiïëp tuåc
àêìu tû vaâo caác ngaânh maâ thõ trûúâng àaãm àûúng
àûúåc vaâ khu vûåc kinh tïë tû nhên coá nguöìn lûåc
vaâ chuyïn mön àïí coá thïí thûåc hiïån töët ngang
vúái khu vûåc quöëc doanh? Cêu traã lúâi àûúåc àûa
ra úã phêìn IV.
Nguöìn: “Niïn giaám Töíng cuåc thöëng kï” 2010; Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; ûúác tñnh cuãa NHTG.
Ghi chuá: LT = daâi haån
68
45
31
55
25
59
19
34
14
0
10
20
30
40
50
60
70
80
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Vöën Taâi saãn cöë àõnh vaâ àêìu tûTöíng tñn duång ngên haâng Töíng saãn lûúångDoanh thu roâng Nhên cöngSaãn lûúång Cöng nghiïåp Söë lûúång doanh nghiïåp
45
27
2739
1
17
Hònh 2.2 Tyã troång cuãa DNNN theo möåt söë chó söë cuãa khu vûåc doanh nghiïåp
Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp cuãa TCTK 2009; ûúác tñnh cuãa NHTG.
12212121
2437
4151
9094
9799
92626
5788
91
0 20 40 60 80 100 120
Cao su vaâ nhûåaTheáp
Hoáa chêëtDïåt may
Khai thaác moãÀûúâng tinh luyïån
BiaXi mùng
NûúácÀiïån, ga v.v
ThanPhên boán
Cao su vaâ nhûåaHoáa chêëtXêy dûång
Giao thöng àûúâng thuãyBaão hiïím
Viïîn thöng
Tyã troång trong töíng doanh thucuãa ngaânh (2009)
Tyã troång trong töíng saãn lûúång cuãa ngaânh (2009 hoùåc 2010)
Hònh 2.3 Tyã troång DNNN trong àêìu ra/doanh thu trong khu vûåc doanh nghiïåp (2009 hoùåc 2010)
29
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
II. B SÚÃ HÛÄU NHAÂ NÛÚÁC
TRONG THÛÅC TÏË COÁ LÚÁN
HÚN CHUÁNG TA NGHÔ
HAY KHÖNG: NGHIÏN
CÛÁU TRÛÚÂNG HÚÅP ÀÖËI
VÚÁI NGAÂNH NGÊN HAÂNG
10. Trong ngaânh ngên haâng, vai troâ cuãaNhaâ nûúác cuäng àaä vaâ àang giaãm dêìntûúng tûå nhû trong khu vûåc doanhnghiïåp. Söë lûúång NHTMNN àaä giaãm dêìn vaâ
söë lûúång NHCP liïn tuåc tùng àïìu. Hiïån nay, chó
coá 2 ngên haâng 100% vöën súã hûäu thuöåc nhaâ
nûúác (Agribank vaâ Ngên haâng Àêìu tû vaâ Phaát
triïín Viïåt Nam) vaâ 3 ngên haâng coá vöën súã hûäu
nhaâ nûúác tûâ 80 – 100% (Ngên haâng nhaâ úã
Mekong, Vietcombank, vaâ Vietinbank). Caác ngên
haâng coân laåi àïìu laâ NHCP. 25 Tyã lïå cuãa
NHTMNN trong phên böí tñn duång vaâ huy àöång
tiïìn gûãi laâ tûâ 70 - 80 % vaâo àêìu thêåp kyã trûúác
(Hònh 2.4). Vúái sûå gia tùng cöí phêìn hoáa vaâ tùng
trûúãng caác ngên haâng tû nhên trong nûúác, ngên
haâng nûúác ngoaâi, con söë naây àaä giaãm xuöëng tûâ
45 – 50% vaâo nùm 2010. ÚÃ cêëp àöå tûâng ngên
haâng riïng leã, caác NHTMNN hoaåt àöång khaá töët
vaâ caác cú súã cuãa nhûäng ngên haâng naây àang
tùng trûúãng úã nhõp àöå laânh maånh. Tuy nhiïn,
vïì töíng thïí thò tyã troång cuãa nhûäng ngên haâng
naây laåi giaãm ài vò söë lûúång nhûäng ngên haâng naây
bõ giaãm ài khi coá thïm nhiïìu ngên haâng àûúåc
chuyïín thaânh NHCP.
11. Söë lûúång NHCP coá vöën súã hûäu nhaânûúác àang liïn tuåc tùng dêìn trong 5 nùmqua. Nhû thïí hiïån trong Baãng A cuãa Hònh 2.5,
nùm 2005, trong söë 14 ngên haâng coá söë liïåu vïì
vöën súã hûäu, 5 ngên haâng coá vöën àiïìu lïå tûâ nhaâ
nûúác. Söë lûúång NHCP coá vöën nhaâ nûúác àang tùng
liïn tuåc lïn 22 vaâo nùm 2010, cho thêëy 60% caác
NHCP coá khoaãn vöën àiïìu lïå nhêët àõnh do Nhaâ
nûúác cêëp. Trong Baãng B Hònh 2.5, söë vöën Nhaâ
nûúác trong caác NHCP àaä tùng àïìu tûâ gêìn 1 nghòn
tó VND vaâo nùm 2005 lïn 15 nghòn tó VND nùm
2010. Nhû vêåy caã vïì söë lûúång ngên haâng lêîn giaá
trõ tuyïåt àöëi cuãa vöën àiïìu lïå, tyã troång quöëc doanh
trong ngaânh ngên haâng àïìu àaä tùng lïn.
Nguöìn: “Niïm giaám Töíng cuåc Thöëng kï” 2010; Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; ûúác tñnh cuãa NHTG.
73
49
76
43
72
38
54
30
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Tñn duång Tiïìn gûãi
Taâi saãn Cöí phêìn chuã súã hûäu
Hònh 2.4 Tyã troång NHTMNN theo möåt söë chó söë khaác nhau
25 Trong böëi caãnh nghiïn cûáu naây, chuáng töi coi caác ngên haâng
àûúåc cöí phêìn hoáa gêìn àêy, Ngên haâng Nhaâ úã Mekong,
Vietcombank, vaâ Vietinbank, cuâng vúái Agribank vaâ BIDV, nhû 5
NHTMNN. Nhûäng ngên haâng khaác àûúåc coi laâ thaânh phêìn cuãa
caác NHCP.
30
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Nguöìn: Ngên haâng nhaâ nûúác Viïåt Nam; Cöng ty Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.
5
1417
1921 22
0
5
10
15
20
25
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Söë NHTM CP coá VÀL cuãa nhaâ nûúác, DNNN vaâ NHTM NN
12
57
9
15
02468
10121416
2005 2006 2007 2008 2009 2010
VÀL cuãa nhaâ nûúác, DNNN vaâ NHTM NN àêìu tû vaâo NHTM CP (tyã VNÀ)
Hònh 2.5 Söë lûúång NHCP coá vöën àiïìu lïå nhaâ nûúác vaâ söë tiïìn liïn quan (2005–2010)
Nguöìn: Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; Cöng ty Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.
100
100
92 91
80
52
44 40 40 37
32 28 26 23 21 20 17
10 8 8 7 6 5 5 4 3 2
0
20
40
60
80
100
120
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
DNNN súã hûäu
NHTMNN súã hûäu
Nhaâ nûúác súã hûäu
Tyã troång VÀL do nhaâ nûúác trûåc tiïëp súã hûäu hoùåc giaán tiïëp qua caác cú quan cuãa nhaâ nûúác (2010)(têët caã caác giaá trõ àïìu ào bùçng %)
Caác NH àûúåc sùæp xïëp theo quy mö VÀL giaãm dêìn (khöng nïu tïn NH)
Hònh 2.6 Quy mö súã hûäu nhaâ nûúác úã caác Ngên haâng cöí phêìn (2010)
Baãng A Baãng B
12. Nhaâ nûúác tiïëp tuåc nùæm giûä quyïìn súãhûäu àaáng kïí trong möåt söë lûúång lúán caácngên haâng thûúng maåi. Quy mö súã hûäu nhaâ
nûúác trong caác ngên haâng riïng leã àûúåc thïí hiïån
trong Hònh 2.6. Hònh naây cho thêëy Chñnh phuã coá
súã hûäu trûåc tiïëp chó úã 9 ngên haâng — 5
NHTMNN vaâ 4 NHCP. Tûúng tûå, caác
NHTMNN coá súã hûäu möåt phêìn úã 6 NHCP. Tuy
nhiïn, àaåi àa söë súã hûäu nhaâ nûúác trong ngaânh
ngên haâng laåi tûâ caác DNNN vúái vöën àiïìu lïå nùæm
giûä trong 19 NHCP. Àiïìu naây möåt phêìn laâ do
chñnh saách cuãa Nhaâ nûúác khuyïën khñch caác
DNNN vaâ NHTMNN àoáng goáp vaâo vöën àiïìu
lïå cuãa caác NHCP àïí quaá trònh cöí phêìn hoáa àûúåc
thaânh cöng. Tuy vêåy, Nhaâ nûúác chó giûä cöí phêìn
chi phöëi úã möåt NHCP (àoá laâ Ngên haâng Baão
Viïåt). Nhû vêåy, mùåc duâ tyã troång Nhaâ nûúác laâ lúán
vïì söë lûúång ngên haâng, nhûng laåi tûúng àöëi nhoã
khi xeát vïì tyã troång trong vöën àiïìu lïå cuãa caác
ngên haâng riïng leã.
13. Nhûng tyã troång vöën nhaâ nûúác tûúngàöëi nhoã vaâ àang giaãm ài. Súã hûäu nhaâ nûúác
trong ngaânh ngên haâng — ào bùçng tyã troång vöën
nhaâ nûúác trïn töíng söë vöën àiïìu lïå— àaä liïn tuåc
giaãm xuöëng. Nhû thïí hiïån úã Baãng A Hònh 2.7, tyã
troång vöën nhaâ nûúác trong toaân böå hïå thöëng
ngên haâng laâ 87% nùm 2005. Tûâ àoá con söë àaä
giaãm nhanh choáng vaâ xuöëng coân 34% vaâo cuöëi
nùm 2010. Àöëi vúái caác NHCP, tyã troång vöën nhaâ
nûúác coân coá khúãi àêìu nhoã hún nhiïìu—chó coá
19% nùm 2005. Con söë naây giaãm tiïëp xuöëng coân
10% nùm 2010, nhû thïí hiïån úã Baãng B Hònh 2.7.
31
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
14. Tuy nhiïn, viïåc giaãm búát súã hûäu nhaânûúác khöng phaãi laâ kïët quaã cuãa haânhàöång chñnh saách coá chuã àñch, maâ phêìn lúánlaâ do sûå yïëu keám vïì taâi chñnh cuãa caácDNNN. Theo quy àõnh cuãa Ngên haâng Nhaâ
nûúác Viïåt Nam, nhiïìu NHCP nhoã àaä bõ bùæt buöåc
tùng vöën cöí phêìn cuãa mònh lïn trong nhûäng nùm
gêìn àêy. Möåt söë DNNN nùæm giûä vöën cöí phêìn
cuãa nhûäng NHCP naây khöng coá khaã nùng àùng
kyá vöën böí sung do tònh traång taâi chñnh yïëu keám,
dêîn àïën giaãm dêìn tyã lïå cöí phêìn cuãa Nhaâ nûúác
trong töíng vöën àiïìu lïå. Hún nûäa, trûúác tònh hònh
thõ trûúâng chûáng khoaán liïn tuåc xuöëng döëc nhû
hiïån nay, cöí àöng chõu löî khi àêìu tû vaâo caác
NHCP, caác DNNN khöng coá àöång lûåc àïí àêìu
tû mua thïm cöí phêìn múái cuãa caác NHCP. Tuy
nhiïn, nïëu tònh hònh taâi chñnh cuãa DNNN àûúåc
caãi thiïån, súã hûäu nhaâ nûúác trong lônh vûåc ngên
haâng seä coá nhiïìu khaã nùng tùng trúã laåi. Àiïìu naây
nhêën maånh viïåc cêìn coá chñnh saách roä raâng vïì
súã hûäu nhaâ nûúác trong ngaânh ngên haâng hoaân
toaân àöåc lêåp vúái sûå lïn xuöëng thêët thûúâng cuãa
thõ trûúâng chûáng khoaán hay baãng cên àöëi kïë
toaán cuãa caác DNNN.
Nguöìn: Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.
13
35
49
58 62 66
87
65
51
42 3834
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2005 2006 2007 2008 2009 2010
1916 13 11 10 10
8184 87 89 90 90
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
2005 2006 2007 2008 2009 2010
(Àöëi vúái toaân böå ngaânh ngên haâng, %)
Súã hûäu tû nhên
Súã hûäu Nhaâ nûúác
(Àöëi vúái caác NHTM CP, % )
Súã hûäu tû nhên
Súã hûäu Nhaâ nûúác
Hònh 2.7 Tyã lïå vöën àiïìu lïå nhaâ nûúác nùæm giûä so vúái caác khu vûåc ngoaâi quöëc doanh (2010)
Baãng A Baãng B
15. Nïëu tyã lïå vöën nhaâ nûúác töíng thïí trongcaác NHCP nhoã vaâ àang giaãm dêìn, taåi saosöë lûúång NHCP coá vöën nhaâ nûúác laåi àaä vaâàang tùng lïn? Noái caách khaác, taåi sao caác
DNNN thñch daân moãng vöën súã hûäu cuãa mònh úã
nhiïìu NHCP? Búãi vò quyïìn súã hûäu dûúâng nhû
mang laåi lúåi ñch, ngay caã khi DNNN khöng coá tyã
lïå cöí phêìn chi phöëi. Nhû thïí hiïån úã Hònh 2.8, coá
möëi tûúng quan thuêån giûäa cêëu truác súã hûäu cuãa
caác ngên haâng vúái tyã lïå cho vay àöëi vúái khu vûåc
DNNN, cho thêëy DNNN khöng nhêët thiïët phaãi
coá tyã lïå vöën cöí phêìn chi phöëi (nghôa laâ vöën àiïìu
lïå 51% trúã lïn) trong NHCP àïí gêy aãnh hûúãng
àïën caác hoaåt àöång cho vay coá lúåi cho lônh vûåc
cuãa hoå. 26 Tuy nhiïn, àiïìu quan troång cêìn khùèng
àõnh laåi rùçng àêy laâ möëi tûúng quan thöng
thûúâng vaâ vêîn coá nhûäng trûúâng húåp ngoaåi lïå.
Trïn thûåc tïë, coá möåt söë lûúång lúán NHCP coá
30% - 40% vöën nhaâ nûúác nhûng coá tyã lïå cho vay
dûúái 2% cho khu vûåc DNNN.
26 Coá caác kïnh naâo DNNN súã hûäu NHCP coá thïí thöng qua àoá
aãnh hûúãng àïën quyïët àõnh cho vay cuãa NHCP laâ möåt cêu hoãi
quan troång, nhûng nùm ngoaâi phaåm vi cuãa baáo caáo naây.
32
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Nguöìn: Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam; Tû vêën Nexus; ûúác tñnh cuãa NHTG.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
% D
û nú
å cho
vay
DN
NN
(cuö
ëi nùm
201
0)
% vöën thuöåc súã hûäu nhaâ nûúác trong VÀL cuãa caác NHTM CP (31/12/2010)
Möëi tûúng quan giûäa súã hûäu vaâ quan hïå vay vöën taåi caác NHTM CP vaâ NHTM NN
Möîi àiïím trong hònh phên böë thïí hiïån möåt ngên haâng Àûúâng
xu hûúáng
Hònh 2.8 Caác ngên haâng coá vöën nhaâ nûúác lúán hún cuäng coá tyã lïå cho vay àöëi vúái DNNN lúán hún (2010)
II. C SÛÃ DUÅNG NHIÏÌU
NGUÖÌN LÛÅC
NHÛNG KEÁM HIÏÅU QUAÃ
16. Caác DNNN sûã duång möåt söë nhên töësaãn xuêët – àùåc biïåt laâ vöën vaâ àêët àai –nhiïìu hún rêët nhiïìu so vúái caác doanhnghiïåp tû nhên. Möåt trong nhûäng àùåc àiïím
àaáng chuá yá nhêët trong vaâi nùm qua laâ sûå gia tùng
àöåt biïën vïì vöën vaâ taâi saãn cöë àõnh cuãa caác
DNNN. Nhû thïí hiïån trong hònh 2.9, vöën trung
bònh cuãa möîi DNNN tùng tûâ 130 tó VND lïn
768 tó VND nùm 2008 – vaâ chùæc chùæn àaä tiïëp tuåc
tùng lïn trong nùm 2009 vaâ 2010 do tùng trûúãng
tñn duång cao trong nhûäng nùm naây. Cuäng trong
giai àoaån naây, taâi saãn cöë àõnh (chùèng haån nhû bêët
àöång saãn vaâ maáy moác) vaâ lûúång àêìu tû vaâo möåt
DNNN trung bònh tùng 6 lêìn – tûâ 110 tó VND
lïn 677 tó VND. Trong khi àoá, caác chó söë tûúng
ûáng cuãa doanh nghiïåp nûúác ngoaâi vêîn duy trò
mûác öín àõnh trong giai àoaån naây. Khu vûåc ngoaâi
quöëc doanh cuäng coá mûác vöën vaâ taâi saãn cöë àõnh
trung bònh tùng nhanh mùåc duâ xuêët phaát àiïím
rêët thêëp. Vò DNNN coá xu hûúáng hoaåt àöång úã
caác lônh vûåc sûã duång nhiïìu vöën hún (chùèng haån
dêìu khñ, nùng lûúång vaâ viïîn thöng), nïn khöng coá
gò ngaåc nhiïn khi vöën vaâ taâi saãn cöë àõnh trung
bònh cao hún caác doanh nghiïåp ngoaâi quöëc
doanh vaâ nûúác ngoaâi. Nhû Baãng A, Hònh 2.10 cho
thêëy, tyã lïå vöën trïn lao àöång nùm 2000 cuãa caác
DNNN laâ 0,4, khöng cao hún laâ mêëy so vúái giaá
trõ trung bònh cuãa ngaânh laâ 0,3. Tuy nhiïn, vaâo
nùm 2008, mûác àöå sûã duång vöën cuãa caác DNNN
so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi àaä gia tùng àaáng
kïí. Àiïìu àaáng ngaåc nhiïn laâ töëc àöå tùng trûúãng
nhanh trong tñch luäy caác yïëu töë naây laåi khöng
song haânh vúái gia tùng àêìu ra tûúng xûáng hay
nùng suêët lao àöång cao hún.
130
768
3 14
157 193
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
2000 2002 2004 2006 2008
DNNNDNNN
DN nûúác ngoaâi
DN nûúác ngoaâi
Söë vöën trung bònh möîi doanh nghiïåp (tyã VND)
110,1
677,1
32,6
204,1
363
281,8
0
100
200
300
400
500
600
700
800
2000 2002 2004 2006 2008
Non-
Giaá trõ taâi saãn vaâ Àêìu tû trung bònh möîi doanh nghiïåp (tyã VND)
DN NQD Non-DN NQD
Hònh 2.9 So saánh hiïåu quaã kinh tïë cuãa DNNN vúái phêìn coân laåi cuãa khu vûåc doanh nghiïåp
Baãng A Baãng B
Nguöìn: Khaão saát TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG.
33
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
1.6 1.1
8.8
21.0
0
5
10
15
20
25
2000 2002 2004 2006 2008
Tó lïå bònh quên doanh thu roâng trïn vöën(biïën giaã ào lûúâng hiïåu suêët sûã duång vöën)
0.4
1.5
0.3
0.8
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
1.2
1.4
1.6
1.8
2000 2002 2004 2006 2008
Tó lïå bònh quên vöën trïn nhên cöng(tyã VND)
DNNN
DNNNToaân böå khu vûåc DN
Toaân böå khu vûåc DN
1.9
1.2
2.02.1
1.0
1.2
1.4
1.6
1.8
2.0
2.2
2.4
2.6
2000 2002 2004 2006 2008
Tó lïå bònh quên doanh thu roâng trïn taâi saãn cöë àõnh (biïën giaã ào lûúâng hiïåu suêët sûã duång àêët àai)
0.61.7
2.7
16.3
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
2000 2002 2004 2006 2008
Tó lïå bònh quên doanh thu roâng trïn nhên cöng(biïën giaã ào lûúâng hiïåu suêët sûã duång lao àöång, tyã VND)
Toaân böå khu vûåc DN
Toaân böå khu vûåc DN
DNNN
DNNN
Hònh 2.10 Hiïåu quaã kinh tïë cuãa caác DNNN so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi trong khu vûåc doanh nghiïåp
Baãng A Baãng B
Baãng C Baãng D
Nguöìn: Khaão saát doanh nghiïåp TCTK (2009); ûúác tñnh cuãa NHTG
17. DNNN sûã duång vöën nhiïìu hún gêëpnhiïìu lêìn àïí saãn xuêët ra möåt àún võ saãnphêím àêìu ra so vúái mûác trung bònh cuãangaânh. Nùm 2000, tyã lïå doanh thu - vöën trung
bònh (àaåi diïån cho hiïåu suêët cuãa vöën) úã caác
DNNN laâ 1,6 so vúái 8,8 àöëi vúái toaân böå khu vûåc
doanh nghiïåp (Baãng A, Hònh 2.10). Àiïìu naây cho
thêëy möåt DNNN trung bònh cêìn gêìn 9 àún võ
vöën àïí saãn xuêët möåt àún võ saãn phêím àêìu ra
(doanh thu) so vúái mûác trung bònh cuãa ngaânh.
Àiïìu naây khöng hoaân toaân nùçm ngoaâi dûå àoaán
vò caác DNNN chuyïn vïì nhûäng saãn phêím àoâi
hoãi nhiïìu vöën hún. Nhûng àiïìu àaáng baáo àöång
laâ nùm 2009, tyã lïå doanh thu - vöën trung bònh
cuãa caác DNNN rúát xuöëng 1,1 trong khi chó söë
cuãa toaân ngaânh laâ 21,0. Nhû vêåy mùåc duâ khu vûåc
doanh nghiïåp vïì töíng thïí àang caãi thiïån hiïåu
quaã kinh tïë trong sûã duång vöën, DNNN laåi sûã
duång vöën laäng phñ hún trûúác rêët nhiïìu.
18. Sûå gia tùng nùng suêët lao àöångtrong caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àaäkhöng theo kõp vúái caác doanh nghiïåp cöngnghiïåp coân laåi. Caác DNNN coá tyã lïå sûã duång
vöën cao hún so vúái caác doanh nghiïåp cöng
nghiïåp coân laåi vaâ tyã lïå naây àaä tùng lïn nhanh
choáng trong nhûäng nùm gêìn àêy, do àoá ngûúâi ta
kyâ voång caác DNNN phaãi coá nùng suêët lao àöång
cao hún so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi. Tuy
nhiïn, bùçng chûáng cho thêëy àiïìu ngûúåc laåi. Nhû
thïí hiïån trong Baãng C, Hònh 2.10, tûâ nùm 2000
àïën 2008, tyã lïå doanh thu trïn lao àöång trong
DNNN tùng tûâ 0,6 àïën 1,7. Trong cuâng kyâ, tyã lïå
doanh thu trïn nhên cöng cuãa toaân böå khu vûåc
doanh nghiïåp àaä tùng tûâ 2,7 àïën 16,3 – cho thêëy
nùng suêët lao àöång giûäa DNNN vaâ caác doanh
nghiïåp coân laåi àûúåc múã röång tûâ 1:4 nùm 2000
àïën 1:10 trong nùm 2008!
34
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
19. Hiïåu quaã sûã duång taâi saãn cöë àõnh nhûàêët àai, maáy moác cuãa Doanh nghiïåp Nhaânûúác coân thêëp. Nhû Baãng D, Hònh 2,10 cho
thêëy, tyã lïå doanh thu trïn taâi saãn cöë àõnh –
àûúåc sûã duång nhû möåt biïën giaã àïí ào àêët àai,
vaâ maáy moác - giaãm trong caác Doanh nghiïåp Nhaâ
nûúác tûâ nùm 2000 àïën nùm 2008, trong khi tyã
lïå naây vêîn khöng thay àöíi trong khu vûåc doanh
nghiïåp trong cuâng kyâ. Vò vêåy, caác Doanh nghiïåp
Nhaâ nûúác àaä khöng chó sûã duång caác yïëu töë möåt
caách khöng hiïåu quaã, maâ mûác àöå khöng hiïåu quaã
coân tùng töëc àaáng kïí trong nhûäng nùm gêìn àêy.
20. Cuâng vúái viïåc hoaåt àöång keám hiïåuquaã, àöå an toaân vïì taâi chñnh cuãa caácDoanh nghiïåp Nhaâ nûúác cuäng keám thêåntroång hún. Nhû thïí hiïån trong Hònh 2.11, tûâ
nùm 2007 àïën nùm 2009, tyã lïå núå trïn vöën cöí
phêìn cuãa DNNN trung bònh laâ 307% so vúái tyã lïå
183% taåi caác doanh nghiïåp ngoaâi quöëc doanh vaâ
145% àöëi vúái caác cöng ty nûúác ngoaâi. Caác Doanh
nghiïåp Nhaâ nûúác cuäng coá tyã lïå núå trïn taâi saãn cao
nhêët trong söë ba nhoám doanh nghiïåp. Mùåc duâ caác
Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác cöng böë tyã lïå sinh lúâi trïn
vöën chuã súã hûäu khaá cao (17%), tyã lïå naây vêîn thêëp
hún töëc àöå tùng trûúãng danh nghôa cuãa nïìn kinh tïë
(19%) vaâ thêëp hún lúåi nhuêån trïn vöën chuã súã hûäu
cuãa caác cöng ty nûúác ngoaâi (27%) àaåt àûúåc trong
giai àoaån 2007-09. Tiïëp àoá, khaã nùng sinh lúâi cuãa caác
Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác - nhûäng doanh nghiïåp sûã
duång núå cao hún caác doanh nghiïåp coân laåi - àaä
giaãm xuöëng àaáng kïí vïì vò laäi suêët cao27.
307
7555
17
183
64109
8
145
5997
27
0
50
100
150
200
250
300
350
Núå trïn vöën chuã súã hûäu
Núå trïn Töíng Taâi saãn
Doanh thu roâng trïn töíng taâi saãn
Doanh thu trïn vöën chuã súã hûäu
DNNN DN Ngoaâi Quöëc doanh DN nûúác ngoaâi
Hònh 2.11 Hiïåu quaã taâi chñnh cuãa caác DNNN so vúái caác doanh nghiïåp coân laåi (giai àoaån 2007-09, %)
Nguöìn: Khaão saát Doanh nghiïåp cuãa TCTK (2009) , ûúác tñnh cuãa NHTG
21. Tònh traång tyã troång vöën súã hûäu nhaânûúác lúán trong nïìn kinh tïë Viïåt Namdûúâng nhû mêu thuêîn vúái viïåc àaåi àa söëngûúâi dên mong muöën tyã lïå súã hûäu tû nhênlúán hún trong khu vûåc doanh nghiïåp. Trong
möåt cuöåc khaão saát Ngên haâng Thïë giúái vaâ Phoâng
Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam thûåc hiïån
nùm 2011 vïì “Thay àöíi thaái àöå àöëi vúái Thõ trûúâng
vaâ Nhaâ nûúác” (CAMS 2011), 967 ngûúâi tûâ nhiïìu
thaânh phêìn trong xaä höåi àaä àûúåc khaão saát, möåt tyã
lïå àaåi àa söë, 7/10 ngûúâi, mong muöën súã hûäu tû
nhên laâ cú cêëu súã hûäu chuã yïëu trong khu vûåc
doanh nghiïåp (xem Hònh 2.12). Trong töíng söë 967
ngûúâi àûúåc khaão saát, möåt con söë rêët lúán laâ 666
ngûúâi (69%) traã lúâi: “Súã hûäu tû nhên cuãa doanh
nghiïåp hiïåu quaã hún bêët kyâ hònh thûác súã hûäu naâo
khaác,” 120 ngûúâi (13%) traã lúâi: “Súã hûäu nhaâ nûúác
trong doanh nghiïåp hiïåu quaã hún bêët kyâ hònh thûác
súã hûäu naâo khaác”, vaâ 181 ngûúâi (19%) noái rùçng hoå
khöng quan têm àïën cú cêëu súã hûäu28.
III QUAN ÀIÏÍM CUÃA
CÖNG CHUÁNG ÀÖËI VÚÁI
SÚÃ HÛÄU NHAÂ NÛÚÁC
TRONG KHU VÛÅC
DOANH NGHIÏåP
27 Ngaây caâng coá nhiïìu dêëu hiïåu vïì sûå suåt giaãm taâi chñnh laânhmaånh cuãa caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. Vinashin àaä ài tûâ chöîkhöng traã àûúåc núå nûúác ngoaâi cuãa mònh àïën chöî phaãi cú cêëulaåi núå bùçng nöåi tïå. EVN àaä thua löî trong ba nùm liïn tiïëp vaâcoá núå tñch luäy àaáng kïí so vúái möåt söë Doanh nghiïåp Nhaâ nûúáckhaác. Gêìn àêy vaâi Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác trong lônh vûåc ximùng khöng thanh toaán àûúåc caác khoaãn vay ngên haâng, buöåcChñnh phuã giaãi cûáu. Möåt nghiïn cûáu gêìn àêy cuãa Àaãng Cöångsaãn cho thêëy rùçng töíng söë löî cuãa Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àaätùng lïn nhanh choáng trong nhûäng nùm gêìn àêy, kïu goåi Chñnhphuã phaãi lûu yá khêín cêëp.
28 Àiïìu laå laâ tyã lïå phêìn trùm lúán nhêët trong söë ngûúâi àûúåc khaão
saát traã lúâi thñch súã hûäu nhaâ nûúác hún tû nhên trong kinh doanh
laåi àang laâm trong caác doanh nghiïåp trong nûúác tû nhên trong
nûúác. Xem chi tiïët kïët quaã vaâ giaãi thñch trong CAMS 2011.
35
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
Phaãn àöëi hoùåc cûåc lûåc phaãn àöëi
Àöìng yá hoùåc hoaân toaân àöìng yá
% nhûäng ngûúâi àûúåc hoãi tin rùçng súã hûäu tû nhên vêîn laâ chuã yïëu àöëi vúái cú cêëu vöën trong khu vûåc doanh nghiïåp Viïåt Nam
30 30 30
7
28 27
19 19 19 1613
20 2328
31
24
13 141313
60
13
Baáo chñ
Cú quan N
haâ nûúác àõa p
hûúng
Nhaâ taâi trú
å
Töí chûác xaä höåi dên sûå
Cú quan Nhaâ nûúác Trung ûúng
Töí chûác khaác
Doanh nghiïåp nûúác ngoaâi
Trung bònh
Doanh nghiïåp nhaâ nûúác
Quöëc höåi vaâ cú quan Àaãng
Doanh ngh
iïåp tû n
hên tro
ng nûúác
Hònh 2.13 Nhiïìu ngûúâi àûúåc khaão saát tin rùçng tû nhên vêîn laâ chuã súã hûäu chñnh trong caác doanh nghiïåp
Nguöìn: CAMS 2011.
80 78 78 77 75 72 71 69
60 60 59
0
8
0 0
7 9 13 13 1217
222014
23 2317 19 16 19
2923
18
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
% tyã troång nhûäng ngûúâi traã lúâi ûa thñch DN tû nhên so vúái tyã troång ngûúâi ûa thñch DNNN
Thñch súã hûäu tû nhên hún
Thñch súã hûäu nhaâ nûúác hún
Trung lêåp
Baáo chñ
Cú quan N
haâ nûúác àõa p
hûúng
Nhaâ taâi trú
å
Töí chûác xaä höåi dên sûå
Cú quan Nhaâ nûúác Trung ûúng
Töí chûác khaác
Doanh nghiïåp nûúác ngoaâi
Trung bònh
Doanh nghiïåp nhaâ nûúác
Quöëc höåi vaâ cú quan Àaãng
Doanh ngh
iïåp tû n
hên tro
ng nûúác
Hònh 2.1ââ2 Àaåi àa söë ngûúâi àûúåc khaão saát traã lúâi cho rùçng súã hûäu tû nhên hiïåu quaã hún súã hûäu nhaâ nûúác
trong doanh nghiïåp
22. Mùåc duâ quaá trònh cöí phêìn hoáa àaä diïînra trong hai mûúi nùm qua, nhêån thûácchung cuãa ngûúâi dên laâ súã hûäu nhaâ nûúácvêîn laâ loaåi hònh súã hûäu chi phöëi trong khuvûåc doanh nghiïåp. Phêìn II àaä thaão luêån vïì têìm
quan troång cuãa caác DNNN trong khu vûåc doanh
nghiïåp àang giaãm ài. Tuy nhiïn, theo khaão saát cuãa
baáo caáo naây, gêìn 24% phaãn àöëiá hoùåc hoaân toaân
phaãn àöëi rùçng súã hûäu tû nhên vêîn laâ loaåi hònh súã
hûäu chi phöëi trong khu vûåc doanh nghiïåp, trong
khi chó coá 19% àöìng yá hoùåc hoaân toaân àöìng yá
vúái nhêån xeát naây (Hònh 2.13). Tuy nhiïn, quan
àiïím cuãa nhûäng ngûúâi àûúåc khaão saát vïì vêën àïì
naây rêët àa daång; söë ngûúâi àûúåc khaão saát laâm viïåc
trong Quöëc Höåi, Àaãng cöång saãn Viïåt Nam
(ÀCSVN) vaâ cú quan Nhaâ nûúác àõa phûúng
àöìng yá rùçng súã hûäu nhaâ nûúác laâ loaåi hònh súã hûäu
chi phöëi laåi ñt hún so vúái söë ngûúâi traã lúâi nhû vêåy
úã caác cú quan taâi trúå, caác töí chûác xaä höåi dên sûå,
vaâ cú quan Nhaâ nûúác trung ûúng. Dûúâng nhû
nhûäng ngûúâi laâm viïåc cho Nhaâ nûúác caãm thêëy
rùçng Nhaâ nûúác àaä ruát búát àaáng kïí quyïìn súã hûäu
trong thúâi gian qua, trong khi nhûäng ngûúâi laâm
viïåc cho caác khu vûåc ngoaâi quöëc doanh caãm thêëy
laâ chûa àuã vaâ cêìn chuyïín quyïìn súã hûäu cho khu
vûåc tû nhên nhiïìu hún nûäa.
36
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
23. Caãi caách DNNN úã Viïåt Nam coá thïíàûúåc xem laâ sûå kïët húåp àöìng thúâi cuãa viïåcàûa vaâo nhûäng nhên töë àöíi múái àöìng thúâiduy trò möåt söë nhên töë cuä. Phûúng thûác àöíi
múái àaä àûúåc aáp duång cho caác DNNN vûâa vaâ
nhoã thöng qua viïåc giaãi thïí hay saát nhêåp vúái
nhûäng doanh nghiïåp khaác nïëu “caác doanh nghiïåp
àoá khöng hiïåu quaã hoùåc thiïëu vöën hay kyä thuêåt
hoùåc khöng coá àuã cêìu cho saãn phêím àêìu ra cuãa
doanh nghiïåp” (Vuä 2002, 7). Kïët quaã söë lûúång
DNNN coá 100% vöën nhaâ nûúác àaä giaãm tûâ
12.000 nùm 1991 xuöëng coân 1.200 nùm 2010
(vaâ 3.400 DNNN coá 51% vöën súã hûäu). Tuy
nhiïn, cuâng luác àoá, duy trò (vaâ múã röång) laâ
phûúng thûác àûúåc ûa chuöång hún àöëi vúái caác
DNNN lúán taåo thaânh cöët loäi cuãa khu vûåc kinh
tïë Nhaâ nûúác – lûåc lûúång chuã àaåo cuãa nïìn kinh
tïë. Thûåc tïë, baãn thên caác Nghõ quyïët cuãa Àaåi
höåi Àaãng vaâ Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng
cuäng cho thêëy rùçng, Àaãng àaä coá lêåp trûúâng dûát
khoaát vïì viïåc thaânh lêåp caác têåp àoaân kinh tïë
lúán ngay tûâ nhûäng nùm 1990.
24. Nhiïìu ngûúâi cho rùçng coá sûå mêuthuêîn trong viïåc töìn taåi möåt khu vûåc kinhtïë nhaâ nûúác lúán úã trong möåt nïìn kinh tïëthõ trûúâng, nhûng úã Viïåt Nam hai muåc tiïunaây àaä àûúåc coi laâ tûúng húåp vúái nhau.29
Tûâ àêìu thêåp niïn 90, cuâng vúái viïåc phaát triïín nïìn
kinh tïë nhiïìu thaânh phêìn vaâ chuyïín dõch sang
nïìn kinh tïë thõ trûúâng, caác Nghõ quyïët cuãa Àaåi
höåi Àaãng luön nhêën maånh vai troâ chuã àaåo cuãa
khu vûåc kinh tïë nhaâ nûúác (xem Baãng 2.2). Nùm
1991, Àaåi höåi Àaãng lêìn thûá VII àaä yïu cêìu sùæp
xïëp laåi caác liïn hiïåp xñ nghiïåp vaâ töíng cöng ty
(TCT) phuâ húåp vúái nïìn kinh tïë àõnh hûúáng thõ
trûúâng vaâ xêy dûång möåt söë liïn hiïåp xñ nghiïåp
lúán àïí coá àuã uy tñn vaâ tñnh caånh tranh trïn thõ
trûúâng nûúác ngoaâi30. Nùm 1996, Àaåi höåi Àaãng
lêìn thûá VIII àûa ra chó thõ roä raâng phaãi têåp trung
caác nguöìn lûåc phaát triïín cuãa Nhaâ nûúác vaâo caác
ngaânh thiïët yïëu, chùèng haån nhû cú súã haå têìng vaâ
kinh tïë; hïå thöëng taâi chñnh, ngên haâng vaâ baão
hiïím; cú súã dõch vuå vaâ saãn xuêët kinh doanh quan
troång; vaâ caác doanh nghiïåp trong lônh vûåc quöëc
phoâng vaâ an ninh. Nùm 2001, caác nghõ quyïët cuãa
Àaåi höåi Àaãng lêìn thûá XI vaâ phiïn hoåp toaân thïí
thûá 3 cuãa Ban chêëp haânh Trung ûúng Àaãng àaä
àûa ra caác chó thõ thaânh lêåp caác TÀKTNN, thöng
qua lûåa choån möåt söë töíng cöng ty àuã maånh àïí
àoáng vai troâ mang tñnh xuác taác cao hún.
IV PHÛÚNG THÛÁC
CAÃI CAÁCH DNNN
CUÃA CHÑNH PHUÃ
Baãng 2.1 Khung thúâi gian cuãa caác tuyïn böë chñnh thûác vaâ quyïët àõnh mang tñnh then chöët vïì DNNN
l "... sùæp xïëp laåi caác nhoám doanh nghiïåp phuâ húåp vúái yïu cêìu saãn xuêët vaâ kinh
doanh cuãa cú chïë thõ trûúâng múái...àïí xêy dûång möåt söë cöng ty vaâ xñ nghiïåp
lúán coá àuã uy tñn vaâ tñnh caånh tranh trong kinh tïë àöëi ngoaåi."
l 18 Töíng Cöng ty, goåi laâ caác Töíng cöng ty 91 àaä àûúåc thaânh lêåp
l Hûúáng túái giaãm ài "quyïìn lûåc cuãa caác cú quan ngaânh doåc trong viïåc can thiïåp
vaâo quaãn lyá kinh doanh vaâ thu lúåi nhuêån vaâ lúåi tûác cho thuï cuãa caác DNNN."
l "Töíng kïët mö hònh Töíng cöng ty Nhaâ nûúác, qua àoá, xêy dûång phûúng phaáp
àïí phaát triïín caác Töíng cöng ty thaânh nhûäng têåp àoaân kinh tïë maånh coá hiïåu
quaã cao, tñnh caånh tranh cao, vaâ àoáng vai troâ xûúng söëng cuãa nïìn kinh tïë
quöëc dên..."
1991: Àaåi höåi
Àaãng lêìn thûá
VII
1994: Quyïët
àõnh 91 vaâ 94
cuãa Thuã tûúáng
1996: Àaåi höåi
Àaãng lêìn thûá
VIII
29 Quan àiïím naây coá leä àûúåc nïu ra búãi nhaâ hoaåch àõnh chñnh
saách cêëp cao tûâng coá nhêån xeát rùçng “Cöí phêìn hoáa DNNN
thuác àêíy khu vûåc Nhaâ nûúác phaát triïín maånh hún.”
30 Liïn hiïåp xñ nghiïåp laâ têåp húåp caác DNNN hoaåt àöång trong
cuâng lônh vûåc saãn xuêët kinh doanh thaânh möåt nhoám lúán hún
coá tû caách phaáp lyá (khöng giöëng nhû TÀKTNN) vaâ àûúåc àiïìu
haânh búãi caác DN thaânh viïn.
37
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
l "... thaânh lêåp möåt söë têåp àoaân kinh tïë maånh göìm caác Töíng cöng ty Nhaâ nûúác
vaâ caác thaânh phêìn kinh tïë khaác, àûa vaâo mö hònh àa ngaânh, trong àoá möåt
ngaânh kinh doanh chñnh àûúåc xaác àõnh àïí chuyïn mön hoáa, vaâ têåp àoaân
àoáng vai troâ chuã lûåc trong nïìn kinh tïë quöëc dên, nùæm giûä vöën quy mö
lúán...thaânh lêåp, trïn cú súã thñ àiïím möåt söë têåp àoaân kinh tïë trong möåt söë
ngaânh, seä coá lúåi thïë àaáng kïí, vaâ coá nùng lûåc phaát triïín àïí caånh tranh vaâ húåp
taác quöëc tïë…."
l 2005: Têåp àoaân Bûu chñnh Viïîn thöng Viïåt Nam, Than vaâ Khoaáng saãn Quöëc
gia Viïåt Nam, Dïåt may Quöëc Gia Viïåt Nam
l 2006: Têåp àoaân Dêìu khñ Viïåt Nam, Àiïån lûåc Viïåt Nam, Àoáng taâu Viïåt Nam,
Cao su Viïåt Nam
l 2007: Baão Viïåt
l 2009: Hoáa chêët Viïåt Nam, Xêy dûång Cöng nghiïåp
l 2010: Nhaâ úã vaâ Phaát triïín Àö thõ Viïåt Nam
Sources: CIEM (2011a)
2001: Phiïn
hoåp toaân thïí
lêìn thûá 3 cuãa
BCHTW Àaãng
(ÀH Àaãng lêìn
thûá IX)
2005-10: Thaânh
lêåp caác têåp
àoaân KTNN
thñ àiïím
31 Xem Nghõ Quyïët söë 11/NQ-CP ngaây 24/02/2011 vaâ Nghõ
quyïët söë 08/2008/NQ-CP ngaây 31/3/2008.
32 Thuêåt ngûä "taái cú cêëu" coá möåt yá nghôa rêët cuå thïí, khöng nhêët
thiïët phaãi bao göìm cöí phêìn hoáa, thoaái vöën vaâ tû nhên hoáa. Tuy
nhiïn, taåi Viïåt Nam, trong caác cuöåc tranh luêån àang diïîn ra
hiïn nay, thuêåt ngûä naây àaä àûúåc ngaây caâng àûúåc sûã duång röång
raäi hún àïí nguå yá “caãi caách DNNN”. Vò vêåy chuáng töi cuäng sûã
duång tûâ "taái cú cêëu” theo nghôa röång àïí haâm yá têët caã caác hònh
thûác caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác.
33 Xem ghi chuá söë 8
25. Quyïët àõnh thaânh lêåp caác TÀKTNNcuãa Chñnh phuã dûúâng nhû àaä khaá vöåi vaäkhi mong muöën àaåt àûúåc nùng lûåc caånhtranh cao trong xu thïë toaân cêìu hoáa ngaâycaâng tùng. Khi Viïåt Nam chuêín bõ gia nhêåp Töí
chûác Thûúng maåi Thïë Giúái, caác quan chûác nhêån
thêëy hêìu hïët caác cöng ty trong nûúác, kïí caã caác
Töíng Cöng ty, quaá yïëu àïí chöëng choåi vúái sûå caånh
tranh tûâ caác nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi. Vò thïë, Chñnh
phuã àaä dûát khoaát thaânh lêåp caác TÀKTNN vaâ
cung cêëp cho nhûäng têåp àoaân naây caác àùåc quyïìn
vaâ quyïìn tûå quaãn àïí caånh tranh vúái caác doanh
nghiïåp nûúác ngoaâi trïn cú súã bònh àùèng. Haânh
àöång naây àûúåc cuãng cöë thïm búãi yá tûúãng rùçng
vúái chñnh saách cöng nghiïåp àûúåc àiïìu chónh
trong àoá TÀKTNN àoáng vai troâ xuác taác, Viïåt
Nam coá thïí chuyïín mònh thaânh möåt àêët nûúác
hiïån àaåi vaâ thõnh vûúång. Giöëng nhû Haân Quöëc,
Singapore vaâ Àaâi Loan, àïí Viïåt Nam coá thïí bùæt
kõp vaâ coá sûác caånh tranh, Viïåt Nam cêìn phaát triïín
caác ngaânh chiïën lûúåc – xi mùng, dêìu, àiïån, theáp,
viïîn thöng v.v - vaâ àiïìu naây chó coá thïí thûåc hiïån
búãi caác têåp àoaân kinh doanh lúán coá àuã nguöìn
lûåc, vöën vaâ nùng lûåc kyä thuêåt dûúái sûå kiïím soaát
chùåt cheä cuãa Nhaâ nûúác, khi maâ khu vûåc kinh tïë
tû nhên chûa àuã maånh.
26. Sûå töìn taåi cuãa caác TÀKTNN cuäng àaäàûúåc biïån luêån nhû möåt cöng cuå àiïìuchónh kinh tïë vô mö vaâ thûåc hiïån caác chûácnùng xaä höåi. Trong caác giai àoaån laåm phaát cao,
Nhaâ nûúác àaä kiïím soaát giaá haâng hoáa vaâ dõch vuå
cuãa caác TÀKTNN – chùèng haån nhû Àiïån lûåc Viïåt
Nam (àiïån), Dêìu khñ Viïåt Nam (saãn phêím dêìu
moã), vaâ VINACOMIN (than) – vaâ chó àaåo caác
TÀKTNN giaãm àêìu tû àïí kiïìm chïë dû cêìu.31
Àiïìu lïå cuãa têët caã caác cöng ty meå trong caác
TÀKTNN àûa ra möåt söë caác nghôa vuå phuác lúåi
vaâ xaä höåi àûúåc Nhaâ nûúác phên cöng. Vñ duå, Têåp
àoaân Bûu chñnh vaâ Viïîn thöng Viïåt Nam coá traách
nhiïåm cung cêëp dõch vuå àiïån thoaåi vaâ Internet
àïën caác vuâng sêu, vuâng xa, qua àoá taåo àiïìu kiïån
phaát triïín kinh tïë - xaä höåi cuãa àõa phûúng vaâ cuãa
caã nûúác (VNPT 2010). Tûúng tûå, Nghõ àõnh söë
101/2009/NÀ-CP àaä àùåt ra nhiïìu muåc tiïu phaát
triïín cho caác TÀKTNN, bao göìm àûa caác cöng
nghïå múái vaâ tiïn tiïën vaâo Viïåt Nam vaâ taåo àiïìu
kiïån phaát triïín cho caác ngaânh vaâ lônh vûåc khaác.
27. Nhû àaä trònh baây úã trïn, thay vò laâ lûåclûúång chuã àaåo àöëi vúái nïìn kinh tïë, caácDNNN àaä vêåt löån àïí bùæt kõp vúái caác doanhnghiïåp tû nhên trong nûúác vaâ caác doanhnghiïåp nûúác ngoaâi. Trong möåt vaâi thaáng qua, söë
DNNN gùåp khoá khùn vïì taâi chñnh laåi tùng lïn33.
Viïåc taái cú cêëu hiïån nay laâ cêìn thiïët vaâ nhêån àûúåc
sûå àöìng thuêån ngaây caâng cao. Nhûng vêîn coá nhûäng
quan àiïím khaác biïåt vïì tñnh chêët cuäng nhû phaåm
V MÛÚÂI LYÁ DO CÊÌN
TAÁI CÚ CÊËU32
38
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
vi taái cú cêëu34. Nhiïìu ngûúâi tin rùçng chó cêìn taái cú
cêëu nhoã (chùèng haån nhû ruát búát chi tiïu vöën) laâ àuã
àïí khöi phuåc sûác khoãe cho caác DNNN vaâ nhûäng
DN naây coá thïí trúã laåi vai troâ dêîn dùæt nïìn kinh tïë.
Nhûäng ngûúâi khaác laåi cho rùçng taái cú cêëu triïåt àïí,
kïí caã viïåc cöí phêìn hoáa caác TÀKTNN, laâ möëi quan
têm daâi haån cuãa Quöëc gia. Nïëu nhûäng haån chïë coân
töìn taåi dêîn àïën sûå suåp àöí cuãa Vinashin phaãn aánh
möåt vaâi vêën àïì chung aãnh hûúãng àïën khu vûåc nhaâ
nûúác, thò caác DNNN àang phaãi àöëi mùåt vúái nhûäng
thaách thûác nghiïm troång maâ chó coá thïí àûúåc giaãi
quyïët bùçng möåt chûúng trònh caãi caách töíng thïí
(xem Höåp 2.2). 10 lyá do taåi sao taái cú cêëu DNNN
laâ cêëp thiïët àûúåc trònh baây dûúái àêy.
Höåp 2.2 Sûå phaát triïín vaâ suåp àöí cuãa Têåp àoaân cöng nghiïåp àoáng taâu Vinashin
Cho àïën gêìn àêy, Têåp àoaân Cöng nghiïåp taâu thuãy Viïåt Nam (Vinashin) laâ möåt trong nhûäng
TÀKTNN lúán nhêët taåi Viïåt Nam vúái hún 160 cöng ty con, trong àoá coá 39 nhaâ maáy àoáng taâu
thûåc hiïån àoáng taâu, sûãa chûäa taâu biïín, vêån chuyïín, ngaânh cöng nghiïåp nùång vaâ dõch vuå khaác. Têåp
àoaân naây chiïëm khoaãng 70% àïën 80% cöng suêët àoáng taâu thuãy trong nûúác vaâ àaä coá gêìn 70.000
nhên viïn. Theo möåt baáo caáo cuãa Vùn phoâng Chñnh phuã, cöng ty meå cuãa Vinhashin àaä tùng trûúãng
35-40%/nùm trong thúâi gian 1997-2007 vaâ liïn tuåc baáo caáo tònh hònh lúåi nhuêån cao. Baáo caáo chó
ra rùçng töíng doanh thu cuãa Vinashin laâ gêìn 1,5 tyã USD trong nùm 2008.
Theo caác baáo caáo tûâ nùm 2006 àïën nùm 2010, Vinashin àaä kyá 85 húåp àöìng trõ giaá 2,84 tyã USD,
nhûng chó hoaân thaânh 15 húåp àöìng trong söë àoá. Vinashin àaä rúi vaâo khoá khùn taâi chñnh trong nùm
2008 khi möåt söë khaách haâng huãy boã àún àùåt haâng cuãa hoå sau cuöåc khuãng hoaãng taâi chñnh vaâ kinh
tïë toaân cêìu. Caác húåp àöìng bõ dûâng chiïëm khoaãng möåt nûãa trong söë caác khoaãn núå, laäi vaâ tiïìn phaåt
caâng laâm gia tùng vêën àïì. Chó àïën giûäa nùm 2010, mûác àöå trêìm troång cuãa vêën àïì trúã nïn roä raâng
khi hún 5.000 cöng nhên cuãa Vinashin bõ mêët viïåc laâm vaâ cöng ty khöng thïí traã 12 triïåu USD tiïìn
lûúng, vaâ baão hiïím xaä höåi. Töíng söë núå Vinashin àaä àûúåc baáo caáo laâ 4,4 tyã USD trong thaáng 7 nùm
2010, gêëp 3 lêìn doanh thu haâng nùm vaâ gêëp 10 lêìn vöën chuã súã hûäu cuãa têåp àoaân.
Theo baáo caáo cuãa UÃy ban Thanh tra Chñnh phuã (UBTTCP) àûúåc trònh Quöëc höåi vaâo thaáng 7
nùm 2010, caác vêën àïì cuãa Vinashin coá thïí àûúåc bùæt nguöìn tûâ caác yïëu töë sau: (a) vi phaåm quy àõnh
vïì xêy dûång dûå aán, phï duyïåt vaâ àêëu thêìu, vaâ phaát sinh núå rêët lúán; (b) laâm sai lïåch baáo caáo taâi
chñnh, (c) thaânh lêåp àïën 200 cöng ty con, vaâ múã röång bïn ngoaâi phaåm vi hoaåt àöång kinh doanh
chuã yïëu cuãa doanh nghiïåp (nhû chûáng khoaán, bêët àöång saãn, vaâ du lõch), (d) Chuã tõch Têåp àoaân coá
haânh vi vi phaåm nghiïm troång vaâ vi phaåm quy àõnh vïì huy àöång, quaãn lyá vaâ sûã duång vöën Nhaâ
nûúác. Quaãn trõ doanh nghiïåp yïëu (bao göìm caã kiïím soaát nöåi böå khöng hiïåu quaã, thiïëu minh baåch
vaâ cöng khai, khöng coá kiïím toaán àöåc lêåp bïn ngoaâi), thiïëu giaám saát vaâ theo doäi hiïåu quaã, traách
nhiïåm giaãi trònh haån chïë vaâ ban laänh àaåo cêëp cao coá quyïìn quaá lúán trong viïåc vêån haânh vaâ múã
röång kinh doanh maâ khöng coá traách nhiïåm giaãi trònh roä raâng laâ nhûäng yïëu töë quan troång dêîn
àïën sûå suåp àöí cuãa Vinshin.
Ngaây höm sau khi baáo caáo UBTTCP àaä àûúåc trònh lïn Quöëc höåi, Chuã tõch Vinashin bõ àònh chó
vaâ bõ giam giûä do sai phaåm trong quaãn lyá. Sau àoá, vaâi quan chûác cêëp cao cuãa Vinashin cuäng bõ bùæt.
Möåt Ban Chó àaåo (BCÀ), dûúái sûå chuã trò cuãa Phoá Thuã tûúáng Chñnh phuã, àaä àûúåc thaânh lêåp àïí taái
cú cêëu Vinashin. Ban Chó àaåo àaä yïu cêìu Vinashin baán hoùåc chuyïín nhûúång cöí phêìn trong caác
doanh nghiïåp khöng chuã yïëu cho caác DNNN khaác nhû Petro Viïåt Nam. Chñnh phuã noái seä khöng
coá yá àõnh thûåc hiïån bêët kyâ nghôa vuå traã núå cho caác chuã núå thay cho Vinashin, mùåc duâ seä giuáp àúä
Vinashin phuåc höìi vaâ lêëy laåi khaã nùng taâi chñnh. Sau àoá, KPMG, cöng ty kiïím toaán cuãa Vinashin,
àûúåc böí nhiïåm laâm cöë vêën taái cú cêëu. Mùåc duâ hún 18 thaáng àaä tröi qua kïí tûâ khi vêën àïì àêìu tiïn
cuãa Vinashin àûúåc àûa ra cöng khai, kïë hoaåch taái cú cêëu cuãa Vinashin vêîn coân rêët sú böå vaâ khöng
chùæc chùæn trong tûúng lai.
Nguöìn: Caác baâi baáo, gùåp gúä vúái caán böå cuãa Vinashin
34 Möåt trong nhûäng ngûúâi nhêån xeát cuãa baáo caáo naây - möåt hoåc
giaã trong nûúác - cho biïët trong yá kiïën bùçng vùn baãn cuãa mònh
cho rùçng "hiïån nay, coá möåt sûå àöìng thuêån cho rùçng nhêët thiïët
phaãi cú cêëu laåi Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác bao göìm caã Têåp àoaân
Kinh tïë Nhaâ nûúác”.
39
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
(i) Caác DNNN keám hiïåu quaã hún caácdoanh nghiïåp ngoaâi quöëc doanh vaâ caácdoanh nghiïåp nûúác ngoaâi. Bùçng chûáng nïu úã
muåc II.B cho thêëy caác DNNN laâ àöëi tûúång sûã
duång àêìu vaâo keám hiïåu quaã, chùèng haån nhû àêët
àai, lao àöång, tñn duång ngên haâng vaâ caác taâi saãn
cöë àõnh khaác khi so vúái caác doanh nghiïåp ngoaâi
quöëc doanh vaâ nûúác ngoaâi. Àiïìu naây laâm phaát
sinh möåt chi phñ kinh tïë àaáng kïí. Vñ duå, trong
thêåp kyã vûâa qua, nïëu giaã sûã hiïåu quaã sûã duång vöën
cuãa caác DNNN tùng bùçng töëc àöå cuãa caác doanh
nghiïåp nûúác ngoaâi, caác doanh nghiïåp khaác thuöåc
loaåi hònh tûúng tûå, töíng dû núå tñn duång ngên haâng
cuãa Viïåt Nam vaâo cuöëi nùm 2010 seä laâ 102%
töíng saãn phêím quöëc nöåi (GDP) chûá khöng phaãi
125% - coá nghôa laâ tyã lïå tùng trûúãng tñn duång seä
tùng thêëp hún trong caác nùm vûâa qua. Tûúng tûå,
viïåc caác DNNN sûã duång àêët àai vò muåc àñch kinh
tïë nhiïìu hún leä ra àaä coá thïí tùng àaáng kïí lúåi ñch
cuãa àêët àai vaâ giûä giaá bêët àöång saãn úã mûác phaãi
chùng hún cho caác thaânh phêìn khaác cuãa nïìn kinh
tïë. Viïåt Nam, möåt nûúác ngheâo so vúái thïë giúái,
cêìn sûã duång coá hiïåu quaã caác nguöìn lûåc quyá giaá
cuãa mònh nhû àêët àai vaâ tñn duång.
(ii) Cöí phêìn hoáa laâ töët àöëi vúái caác DNNN.Caác nghiïn cûáu cho thêëy hiïåu quaã caác DNNN
thay àöíi tñch cûåc sau cöí phêìn hoáa. Tiïën àöå cöí
phêìn hoáa trûúác àêy rêët chêåm chaåp. Cho túái nùm
1997, múái chó coá 17 DNNN àûúåc cöí phêìn hoáa,
chuã yïëu thöng qua baán cöí phiïëu vúái giaá chiïët
khêëu rêët cao cho ngûúâi lao àöång vaâ laänh àaåo
trong caác DNNN nhoã. Tuy nhiïn, quaá trònh cöí
phêìn hoáa àaä tùng töëc tûâ sau nùm 2000, vúái möåt
loaåt caác biïån phaáp phaáp lyá vaâ haânh chñnh bao
göìm kïë hoaåch caãi caách DNNN 5 nùm àûúåc
thöng qua nùm 2001. Kïët quaã laâ, söë lûúång
doanh nghiïåp àûúåc cöí phêìn hoáa tùng lïn àaáng
kïí - 856 DN nùm 2003 vaâ 813 DN nùm 2004
(Baãng A, Hònh 2.14). Hai nghiïn cûáu cho thêëy
caác chó söë, nhû doanh thu, lúåi nhuêån, giaá trõ gia
tùng vaâ thu nhêåp cuãa ngûúâi lao àöång tùng
nhanh choáng sau cöí phêìn hoáa (CIEM 2002,
2005). Nghiïn cûáu nùm 2002 cuäng lêåp luêån
rùçng “nïëu toaân böå thaânh phêìn DNNN àûúåc
caãi caách vaâ tùng trûúãng nhû caác doanh nghiïåp
cöí phêìn hoáa, tyã lïå tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam
coá thïí cao hún 0,6–0,7% àiïím so vúái nùm
ngoaái. Vaâ nïëu töëc àöå tùng trûúãng naây coá thïí
àûúåc duy trò trong 11 nùm, thu nhêåp bònh quên
àêìu ngûúâi cuãa Viïåt Nam seä tùng gêëp àöi.”
Tûúng tûå, quaá trònh thoaái vöën sau khi coá möåt
söë vêën àïì ban àêìu àaä cho thêëy nhûäng kïët quaã
àaáng khñch lïå (xem Höåp 2.3).
(iii) Xem xeát laåi chñnh saách cöng nghiïåp.Trong khi chñnh saách cöng nghiïåp coá thïí laâ cöng
cuå rêët tiïìm nùng àïí phaát triïín nïìn kinh tïë, thûåc
hiïån möåt chñnh saách cöng nghiïåp khöng nhêët
thiïët àöìng nghôa vúái viïåc phaãi sûã duång cöng cuå
TÀKTNN. Thûåc tïë, noá àoâi hoãi cêìn coá möåt têåp
húåp caác chñnh saách khaác hún laâ viïåc àún giaãn chó
gom caác cöng ty laåi dûúái hònh thûác möåt töí chûác.
Keiretsus cuãa Nhêåt Baãn vaâ caác Chaebol cuãa Haân
Quöëc maâ Viïåt Nam àang cöë gùæng hoåc têåp laâ nhûäng
töí chûác tû nhên vúái thaânh cöng phêìn lúán nhúâ vaâo
kïët quaã cuãa caác hoaåt àöång kinh doanh chûá khöng
phaãi laâ biïån phaáp haânh chñnh, coá tñnh àõnh hûúáng
theo thõ trûúâng quöëc tïë, vaâ quan troång nhêët laâ coá
chûác nùng hoaåt àöång trong caác thúâi àiïím khaác
nhau. Hún nûäa, chñnh saách cöng nghiïåp mêët ài tñnh
thñch àaáng khi caác TÀKTNN àûúåc yïu cêìu tñch
luäy ngaây caâng nhiïìu caác doanh nghiïåp trûåc thuöåc
vaâ töí chûác taâi chñnh khöng liïn quan.
0
200
400
600
800
1000
up to 2000 2003 2006 2009
Söë lûúång DN cöí phêìn hoáa
5000
4000
3000
2000
1000
0up to 2000
2002 2004 2006 2008 2010
Söë lûúång DN cöí phêìn hoáa (cöång àöìng)
Hònh 2.14 Cöí phêìn hoáa àang chêåm laåi trong nhûäng nùm qua
Baãng A Baãng B
Nguöìn: Vuå Caãi caách vaâ Phaát triïín Doanh nghiïåp, Vùn phoâng Chñnh phuã Viïåt Nam.
40
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Höåp 2.3 Töíng cöng ty Àêìu tû vaâ kinh doanh vöën nhaâ nûúác (SCIC)
Chñnh thûác thaânh lêåp vaâo thaáng 8 nùm 2006 nhû laâ möåt cöng ty 100% vöën nhaâ nûúác, hoaåt àöång
vò lúåi nhuêån, SCIC coá nhiïåm vuå nùæm phêìn vöën nhaâ nûúác trong caác cöng ty àaä cöí phêìn hoáa tûâ caác
Böå, ngaânh vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng, coá chûác nùng nhû möåt nhaâ àêìu tû cuãa Chñnh phuã phuå traách
vöën nhaâ nûúác, vaâ thoaái vöën hoaân toaân taåi caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác khöng coá tñnh chiïën lûúåc.
SCIC cuäng àêìu tû vaâo caác dûå aán ngoaâi danh muåc àêìu tû, mua cöí phêìn vaâ traái phiïëu doanh nghiïåp,
vaâ quaãn lyá quyä tiïìn thu tûâ caác doanh nghiïåp bõ thoaái vöën theo hûúáng dêîn cuãa Thuã tûúáng Chñnh
phuã.
Sau nùm nùm hoaåt àöång, SCIC àaä nùæm giûä cöí phêìn nhaâ nûúác taåi 933 doanh nghiïåp cöí phêìn hoaá
vúái giaá trõ söí saách laâ 7.400 tyã àöìng, chiïëm 30% Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác nhûng chó coá 1,2% giaá
trõ vöën nhaâ nûúác trong nïìn kinh tïë. Trong söë naây, 466 àaä àûúåc thoaái vöën, vaâ danh muåc àêìu tû
hiïån taåi SCIC bao göìm 461 cöng ty, hêìu hïët trong söë àoá laâ dûå kiïën seä àûúåc baán trong vaâi nùm
túái. SCIC dûå àõnh chó giûä möåt söë lûúång nhoã cuãa caác cöng ty thuöåc nhoám "àêìu tû chiïën lûúåc."
Hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa SCIC rêët haån chïë búãi thiïëu caác tiïu chñ roä raâng àïí baân giao cöí phêìn nhaâ
nûúác trong caác doanh nghiïåp lúán (vñ duå, caác Töíng Cöng ty), maâ phaãi thûåc hiïån trïn cú súã tûâng
trûúâng húåp möåt theo quyïët àõnh cuãa Vùn phoâng cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã, vaâ möåt khuön khöí
quy àõnh quaãn lyá taâi chñnh khöng àêìy àuã cho SCIC. Àïí tùng cûúâng SCIC, Böå Chñnh trõ dûúâng nhû
àaä quyïët àõnh àïën nùm 2015, SCIC seä tiïëp quaãn cöí phêìn nhaâ nûúác cuãa caác Töíng Cöng ty àaä
àûúåc cöí phêìn hoaá, vaâ àïën nùm 2020 tiïëp quaãn taåi caác TÀKTNN àaä àûúåc cöí phêìn hoaá. Dûå kiïën
laâ àïën luác àoá, seä chó coá SCIC quaãn lyá vöën nhaâ nûúác taåi caác doanh nghiïåp cöí phêìn hoaá.
(iv) Quaá lúán nïn khöng thïí thêët baåi, quaálúán nïn khöng cûáu nöíi. Quy mö tùng chûa
tûâng coá cuãa caác TÀKTNN vaâ viïåc nùæm giûä vöën
àiïìu lïå chöìng cheáo phûác taåp giûäa vaâ trong caác
doanh nghiïåp khiïën Nhaâ nûúác khoá khùn trong
viïåc àaánh giaá caác ruãi ro cöë hûäu liïn quan àïën caác
hoaåt àöång vaâ caác khoaãn núå tuây thuöåc phaát sinh
tûâ àoá35. Ruãi ro taâi chñnh cuãa caác DNNN coá thïí
dïî daâng lan röång ra nïìn kinh tïë, cùn cûá vaâo caác
möëi liïn kïët maånh meä giûäa caác DN vúái möåt söë
NHCP (xem thaão luêån úã muåc III.A). Àöìng thúâi,
töíng núå phaãi traã cuãa caác DNNN vûúåt quaá caã núå
chñnh phuã, nhû vêåy àùåt ra möåt ruãi ro taâi chñnh
khöíng löì àöëi vúái Nhaâ nûúác. Vò vêåy, möåt mùåt caác
TÀKTNN àaä trúã nïn quaá lúán àïí thêët baåi, mùåt
khaác, hiïån giúâ caác têåp àoaân cuäng quaá lúán àïën mûác
khöng thïí cûáu nöíi. Àiïìu naây àùåt ra möåt ruãi ro
khaá lúán lïn nïìn kinh tïë vô mö lêîn tñnh öín àõnh taâi
chñnh cuãa quöëc gia vaâ àùåt ra möåt gaánh nùång bêët
ngúâ lïn nhûäng ngûúâi nöåp thuïë trong tûúng lai.
(v) Vai troâ cuãa Nhaâ nûúác àang thay àöíitrong nïìn kinh tïë. Sûå tham gia cuãa Nhaâ nûúác
vaâo saãn xuêët haâng hoáa vaâ dõch vuå thûúâng àûúåc
lêåp luêån trïn ba cú súã: (a) thêët baåi cuãa thõ trûúâng,
tûác laâ, thõ trûúâng khöng thïí cung cêëp haâng hoáa
hay dõch vuå hiïåu quaã nhêët cho xaä höåi vò tyã lïå
hoaân vöën tû nhên thêëp hún tyã lïå hoaân vöën xaä
höåi36; (b) thaânh phêìn tû nhên keám phaát triïín vaâ
thiïëu vöën hay kyä nùng àïí cung cêëp haâng hoáa hay
dõch vuå nhêët àõnh37; vaâ (c) trong caác giai àoaån
khuãng hoaãng kinh tïë hay taâi chñnh chûa tûâng coá
xaãy ra, Chñnh phuã àöi khi buöåc phaãi taåm thúâi cûáu
trúå caác doanh nghiïåp khöng coá khaã nùng thanh
toaán hay thanh lyá vò lúåi ñch quöëc gia. Trong trûúâng
húåp Viïåt Nam, nhû nöåi dung muåc II àaä nïu, caác
DNNN saãn xuêët caác haâng hoáa nhû bia, sûäa,
àûúâng, saãn phêím dïåt vaâ cung cêëp caác dõch vuå nhû
doanh nghiïåp möi giúái, khaách saån, cöng ty bêët
àöång saãn, hiïån àang caånh tranh trûåc tiïëp vúái caác
cöng ty súã hûäu tû nhên. Khöng coá nhiïìu lyá leä àïí
chûáng minh tñnh xaác àaáng cho viïåc Nhaâ nûúác
vêîn tham gia vaâo nhûäng lônh vûåc naây, àùåc biïåt khi
Nhaâ nûúác khöng coá khaã nùng giaám saát hoaåt àöång
cuãa DNNN vaâ caãi thiïån quaãn trõ doanh nghiïåp.
35 Hiïån nay töíng núå cuãa caác DNNN àaä vûúåt xa töíng núå cuãa
Chñnh phuã Viïåt Nam
36 Àêìu tû vaâo giaáo duåc phöí thöng, nghiïn cûáu vuä truå, phaát triïín
cöng nghïå xanh laâ möåt vaâi vñ duå trong söë caác hoaåt àöång coá tyã
lïå sinh lúâi tû nhên thêëp hún tyã lïå sinh lúâi xaä höåi, àoâi hoãi phaãi
coá sûå tham gia cuãa Chñnh phuã.
37 Khu vûåc tû nhên taåi Viïåt Nam coân khaá múái meã, vúái nùng lûåc
vaâ vöën haån chïë. Vò vêåy, coá thïí khöng coá khaã nùng thûåc hiïån caác
dûå aán cú súã haå têìng coá àoâi hoãi khùæt khe nhû caác àêåp thuãy àiïån
lúán, vêån haânh àûúâng sùæt. Àêy laâ cú súã cho sûå tham gia cuãa
Chñnh phuã trong giai àoaån àêìu
41
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
(vi) Möåt sên chúi khöng bònh àùèng. Caác
DNNN coá xu hûúáng àûúåc ûu àaäi hún trong tñn
duång ngên haâng, húåp àöìng mua sùæm, nghiïn cûáu
vaâ triïín khai so vúái caác doanh nghiïåp tû nhên. Vñ
duå, Chñnh phuã àaä cho vay laåi gêìn 2 tó USD lêëy tûâ
phaát haânh traái phiïëu quöëc tïë vaâ nguöìn höî trúå
phaát triïín nûúác ngoaâi (ODA) cho caác DNNN
trong nùm 2010. Nghiïn cûáu vaâ phên tñch thûåc
hiïån búãi hún 300 viïån nghiïn cûáu thuöåc caác Böå
chuã quaãn àûúåc caác DNNN àùåc quyïìn sûã duång.
Nhiïìu ngûúâi coân phï phaán caác TÀKTNN gêy aãnh
hûúãng vaâ can thiïåp àïën caác quyïët saách cuãa Chñnh
phuã. Khöng giöëng thaânh phêìn kinh tïë tû nhên,
DNNN coá giúái haån ngên saách mïìm, nghôa laâ Nhaâ
nûúác cûáu trúå caác DN naây khi DN gùåp cùng thùèng
vïì taâi chñnh. Trong nhûäng tònh huöëng nhû vêåy,
DNNN, mùåc duâ hoaåt àöång keám hiïåu quaã, coá thïí
àaánh baåi vaâ lêën aát thaânh phêìn tû nhên (USAID
2010). Vò chûa hïì coá nûúác naâo trúã thaânh quöëc
gia hiïån àaåi, cöng nghiïåp hoáa maâ thaânh phêìn kinh
tïë tû nhên khöng àoáng vai troâ chuã àaåo, nïn muåc
tiïu daâi haån cuãa Viïåt Nam àùåt ra töët nhêët laâ taåo
ra sên chúi bònh àùèng cho caã DNNN lêîn doanh
nghiïåp tû nhên.
(vii) Chêåm aáp duång quaãn trõ doanhnghiïåp hiïån àaåi vaâ thiïëu tñnh minh baåch.Caác DNNN Viïåt Nam khöng thïí laâ lûåc lûúång
dêîn dùæt nïìn cöng nghiïåp vò nhûäng DN naây khöng
aáp duång caác quy tùæc quaãn trõ doanh nghiïåp laânh
maånh. TÀKTNN vaâ DNNN àûúåc quaãn lyá theo
Luêåt Doanh nghiïåp 2005 nhûng àöëi vúái nhiïìu cú
súã, taái àùng kyá haânh chñnh loaåi hònh doanh nghiïåp
vêîn cêìn phaãi gùæn liïìn vúái viïåc tuên thuã nhûäng quy
àõnh cuãa phaáp luêåt, bao göìm quy àõnh vïì böå maáy
quaãn trõ doanh nghiïåp bùæt buöåc (vñ duå, Ban Kiïím
soaát vaâ Höåi àöìng Quaãn trõ), tùng cûúâng tñnh
minh baåch (vñ duå nhû kõp thúâi cöng böë thöng tin
saãn xuêët kinh doanh vaâ taâi chñnh, bao göìm cú
cêëu súã hûäu, baáo caáo taâi chñnh, baáo caáo kiïím
toaán) vaâ chñnh saách baão vïå cöí àöng thiïíu söë.
(viii) Khuön khöí phaáp lyá yïëu keám vaâkhöng àêìy àuã. Khuön khöí phaáp lyá ban àêìu àïí
thaânh lêåp vaâ xaác àõnh hoaåt àöång caác TÀKTNN
bùæt àêìu tûâ Àiïìu 149 Luêåt Doanh nghiïåp 2005.
Nhûäng hûúáng dêîn chi tiïët vïì thûåc hiïån luêåt naây
àûúåc àûa ra trong Nghõ àõnh söë 139/2007/NÀ-
CP àûúåc thöng qua gêìn 2 nùm sau khi thñ àiïím
thaânh lêåp TÀKTNN àêìu tiïn; vaâ Nghõ àõnh söë
102/2010/NÀ-CP, kyá gêìn 5 nùm sau khi thñ àiïím
thaânh lêåp TÀKTNN àêìu tiïn. Tuy nhiïn, khuön
khöí phaáp lyá do 3 vùn baãn naây àûa ra laåi khöng
àêìy àuã. Nghõ àõnh 139 àõnh nghôa caác TÀKTNN
coá "quy mö lúán” chûá khöng àõnh nghôa thïë naâo
laâ lúán. Tûúng tûå, Nghõ àõnh 102 noái rùçng caác
TÀKTNN seä coá möåt mö hònh “cöng ty meå -
cöng ty con” nhûng theo àõnh nghôa àoá, nhiïìu
DNNN khaác, chûá khöng phaãi chó 12 têåp àoaân àaä
thaânh lêåp cho àïën nay, cuäng coá thïí àûúåc xïëp loaåi
laâ TÀKTNN. Bùæt àêìu tûâ 1/7/2010, têët caã caác
TÀKTNN àaä àûúåc àùng kyá laâ cöng ty traách
nhiïåm hûäu haån möåt thaânh viïn (trûâ Baão Viïåt) vaâ
phaãi hoaåt àöång theo Luêåt Doanh nghiïåp 2005.
Duâ vêåy, coân nhiïìu nhêåp nhùçng trong viïåc giaãi
thñch nhiïìu àiïìu khoaãn trong Luêåt Doanh nghiïåp
cuäng nhû khaã nùng aáp duång àöëi vúái caác DNNN.
(ix) Thiïëu têìm nhòn vaâ tñnh roä raâng vïì vaitroâ cuãa caác DNNN. Caác Doanh nghiïåp Nhaâ
nûúác thûúâng àûúåc coi laâ coá nhiïìu muåc tiïu,
nhiïåm vuå vaâ àoáng vai troâ laâ: (a) möåt cöng cuå cuãa
chñnh saách cöng nghiïåp; (b) möåt cöng cuå àïí àiïìu
tiïët vaâ öín àõnh kinh tïë vô mö; (c) möåt cöng cuå
àïí àaáp ûáng caác muåc tiïu xaä höåi cuãa Chñnh phuã;
(d) möåt nguöìn àïí caånh tranh vúái doanh nghiïåp
nûúác ngoaâi, vaâ cuöëi cuâng (e) laâ nïìn taãng cuãa cú
chïë kinh tïë cuãa nïìn kinh tïë thõ trûúâng àõnh
hûúáng xaä höåi chuã nghôa. Tuy nhiïn, trong thûåc tïë,
TÀKTNN vaâ TCT khöng coá möåt têìm nhòn roä
raâng, vaâ khöng xaác àõnh nhiïåm vuå phuâ húåp vúái
caác muåc tiïu phaát triïín cuãa àêët nûúác. Caác töí
chûác naây àûúåc kyâ voång seä thûåc hiïån caác chûác
nùng xaä höåi, nhûng laåi khöng thïí hiïån traách
nhiïåm xaä höåi vaâ giaá trõ cuãa mònh trong chiïën lûúåc
kinh doanh vaâ hoaåt àöång. Hoå àûúåc yïu cêìu àoáng
vai troâ laâ möåt cöng cuå àïí öín àõnh kinh tïë vô mö,
nhûng laåi laâ möåt trong nhûäng yïëu töë àaä goáp phêìn
vaâo sûå bêët öín àõnh kinh tïë vô mö trong nhûäng
nùm gêìn àêy. Hoå àûúåc yïu cêìu phaãi têåp trung
vaâo giaãi quyïët caác vêën àïì chiïën lûúåc phaát triïín,
nhûng laåi coá xu hûúáng theo àuöíi nhûäng lúåi ñch
ngùæn haån, tòm kiïëm lúåi nhuêån taâi chñnh vaâ tiïìn
cho thuï nïëu coá thïí.
(x) Chñnh phuã coá thïí duâng caãi caáchDNNN laâm àoân bêíy àïí phaát triïín khu vûåctû nhên. Nïëu Chñnh phuã cam kïët tùng trûúãng
khu vûåc tû nhên, khi àoá danh muåc àêìu tû cuãa caác
Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác coá thïí àûúåc sûã duång
nhû möåt cöng cuå maånh meä àïí höî trúå chñnh saách
naây. Caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác taåo ra caã
thõ trûúâng vaâ cú höåi àêìu tû cho khu vûåc tû nhên.
Khi caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác caånh tranh vúái
khu vûåc tû nhên bõ thoaái vöën, àiïìu naây thûúâng
dêîn àïën möåt sên chúi caånh tranh hún. Khi tû
nhên hoáa hoaân toaân khöng khaã thi hoùåc khöng
mong muöën, viïåc àûa caác húåp àöìng dõch vuå cuãa
DNNN cho khu vûåc tû nhên coá thïí cho pheáp
caác doanh nghiïåp trong nûúác nhoã hún hoùåc tûå
42
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
mònh hoùåc liïn doanh vúái àöëi taác nûúác ngoaâi,
tham gia dûå thêìu àïí thûåc hiïån viïåc caác dõch vuå
múái. Tûúng tûå nhû vêåy, cöí phêìn hoáa vaâ quan hïå
húåp taác cöng-tû coá thïí giuáp thuác àêíy thûúng maåi
hoáa vaâ tùng hiïåu quaã, miïîn laâ coá caách töí chûác
quaãn lyá maånh meä, hoaân toaân minh baåch, vaâ coá
möëi quan hïå nöëi daâi vúái caác cöí àöng Nhaâ nûúác.
28. Têët nhiïn coá möåt söë lyá do phaãnbiïån khöng àöìng tònh vúái viïåc taái cú cêëutriïåt àïí, möåt trong söë àoá laâ caác khña caånhviïåc laâm cuãa viïåc taái cú cêëu Doanh nghiïåpNhaâ nûúác. Trong thúâi gian àêìu nhûäng nùm 2000
khi Viïåt Nam cöí phêìn hoáa möåt söë Doanh nghiïåp
Nhaâ nûúác, nïìn kinh tïë àaä buâng nöí vaâ caác khu
vûåc tû nhên coá thïí hêëp thuå söë lao àöång bõ mêët
viïåc laâm tûâ khu vûåc Nhaâ nûúác. Vúái kinh tïë hiïån
nay khöng chùæc chùæn vaâ lûúái an toaân coân yïëu
keám taåi Viïåt Nam, coá nhiïìu lyá do àïí theo àuöíi
chñnh saách taái cú cêëu maâ khöng dêîn àïën sa thaãi
nhên cöng haâng loaåt. Àoá laâ taái cú cêëu coá tñnh
chêët chu kyâ, nghôa laâ thûåc hiïån taái cú cêëu vaâo thúâi
àiïím thuêån lúåi vaâ ngûúåc laåi.
29. Taái cú cêëu thaânh cöng DNNN cêìn dûåatrïn viïåc tòm kiïëm giaãi phaáp kyä thuêåt phuâhúåp coá thïí thuác àêíy àöìng thuêån vïì chñnhtrõ. Nhû àaä trònh baây trong chûúng 1, Viïåt Nam
àaä lûåa choån theo caách truyïìn thöëng laâ tiïëp cêån
caãi caách tûâng bûúác möåt vaâ tûâ tûâ chûá khöng lûåa
choån caác giaãi phaáp “buâng nöí lúán - big bang” àïí
giaãi quyïët nhûäng vêën àïì kinh tïë cuãa mònh. Caách
tiïëp cêån naây cuäng aáp duång tûúng tûå khi phaãi caãi
caách DNNN, àùåc biïåt khi xeát võ thïë ûu tiïn àaä
àûúåc giaânh cho thaânh phêìn kinh tïë nhaâ nûúác
trong hiïën phaáp. Vò thïë, seä khöng dïî àaåt àûúåc sûå
àöìng thuêån vïì caác àïì xuêët maånh nhû cöí phêìn
hoáa toaân böå DNNN. Àöìng thúâi, quan àiïím chó
cêìn ruát búát chi tiïu vöën cuãa DNNN laâ àuã cuäng
khöng phaãi laâ möåt giaãi phaáp. Dûúái àêy baáo caáo
trònh baây möåt vaâi yá tûúãng nhùçm cöë gùæng cên bùçng
giûäa nhu cêìu bûác thiïët taái cú cêëu vïì kinh tïë vúái
sûå cêìn thiïët duy trò vai troâ chuã àaåo cuãa Doanh
nghiïåp Nhaâ nûúác vïì mùåt chñnh trõ vaâ xaä höåi.
30. Chñnh phuã àaä bùæt àêìu thûåc hiïån saángkiïën bùçng caách cöng böë möåt söë saáng kiïëntrong nhûäng thaáng gêìn àêy. Chñnh phuã àaä
thaânh lêåp möåt Ban chó àaåo Taái cú cêëu Doanh
nghiïåp Nhaâ nûúác, àûáng àêìu laâ Böå trûúãng Böå Taâi
chñnh (21/11/2011), caãi thiïån khuön khöí phaáp lyá
cho cöí phêìn hoaá (Nghõ àõnh 59/2011/NÀ-CP,
ngaây 18 thaáng 7 nùm 2011) vaâ àang trong quaá
trònh xêy dûång möåt Nghõ àõnh taách riïng chûác
nùng quaãn lyá nhaâ nûúác vúái caác quyïìn súã hûäu nhaâ
nûúác38. Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi múái
àûúåc phï duyïåt gêìn àêy vaâ kïë hoaåch haâng nùm
àaä xaác àõnh ba lônh vûåc chñnh trong caãi caách
Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác, bao göìm tùng cûúâng
quaãn trõ doanh nghiïåp, àêíy maånh cöí phêìn hoáa vaâ
phaát triïín khuön khöí phaáp lyá cho caác Doanh
nghiïåp Nhaâ nûúác.
31. Mùåc duâ nhûäng saáng kiïën ngêîu hûángnhû vêåy rêët àûúåc hoan nghïnh, vêîn cêìndûåa vaâo “caác nguyïn tùæc chung” àaä àûúåcnhêët trñ àïí tûâ àoá xêy dûång kïë hoaåch taái cúcêëu. Coá 3 vêën àïì chñnh cêìn coá nhêët trñ trûúác.
Thûá nhêët, TÀKTNN coá cêìn àûa vaâo kïë hoaåch
taái cú cêëu hay khöng? Theo quan àiïím cuãa chuáng
töi laâ cêìn nhû vêåy, khi xeát caác TÀKTNN laâ nguöìn
göëc cuãa nhiïìu vêën àïì nïu trong muåc V, vaâ viïåc
taái cú cêëu àang thûåc hiïån vúái Vinashin vêîn chûa
àûúåc thûåc hiïån töët. Thûá hai, Nhaâ nûúác coá nïn
tiïëp tuåc tham gia vaâo hoaåt àöång kinh doanh
trong caác ngaânh khöng mang tñnh chiïën lûúåc vaâ
khöng mang tñnh àõnh hûúáng thûúng maåi hay
khöng? Theo quan àiïím cuãa chuáng töi laâ khöng
nïn, khi xeát àïën viïåc àiïìu naây àang kiïìm chïë sûå
tröîi dêåy cuãa thaânh phêìn kinh tïë tû nhên maånh
cuãa Quöëc gia (xem Höåp 2.4 vïì kinh nghiïåm cuãa
Haân Quöëc). Thûá ba, ai nïn chõu traách nhiïåm lêåp
kïë hoaåch taái cú cêëu? Coá hai ûáng viïn cho cöng
viïåc naây: caác Böå chuã quaãn hoùåc möåt cú quan àöåc
lêåp. Chuáng töi tin rùçng möåt cú quan àöåc lêåp coá
chuyïn mön kyä thuêåt vaâ coá sûå uãng höå maånh meä
tûâ phña Chñnh phuã, Àaãng vaâ Quöëc höåi seä thûåc
hiïån nhiïåm vuå naây töët hún.
VI CAÁC PHÛÚNG AÁN
CAÃI CAÁCH
38 Nghõ àõnh 59 àaä khùæc phuåc möåt söë quy àõnh cûáng nhùæc cuãa
vùn baãn trûúác àoá, Nghõ àõnh 109/2007, vaâ cho pheáp linh hoaåt
hún trong lûåa choån nhaâ àêìu tû chiïën lûúåc, trong viïåc xaác àõnh
giaá cöí phiïëu, vaâ trêåt tûå trong cöí phêìn hoáa vaâ baán cöí phiïëu lêìn
àêìu cho cöng chuáng (IPO).
43
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
32. Thaânh lêåp möåt UÃy ban taái cú cêëu kinhtïë quöëc gia coá nhiïåm vuå lêåp möåt löå trònhtaái cú cêëu caác DNNN coá thïí laâ möåt àiïímkhúãi àêìu thuêån lúåi. Möåt söë gúåi yá thaânh lêåp
möåt cú quan tûå quaãn, goåi laâ UÃy ban Taái cú cêëu
Kinh tïë Quöëc gia (UBTCCKTQG) göìm caác
chuyïn gia kyä thuêåt vúái nhiïåm vuå xaác àõnh vaâ
phên loaåi DNNN thaânh 3 nhoám (khöng quan
têm àïën viïåc DNNN àoá laâ cöng ty meå hay chi
nhaánh)39: (a) nhûäng cöng ty cêìn cöí phêìn hoáa
ngay, cöí phêìn nhaâ nûúác giaãm xuöëng dûúái 51%;
(b) nhûäng cöng ty cêìn taái cú cêëu trûúác sau àoá
cöí phêìn hoáa sau, súã hûäu nhaâ nûúác giûä úã mûác
51%; vaâ (c) nhûäng DNNN luön luön coá 100%
vöën nhaâ nûúác nhûng cêìn taái cú cêëu vaâ cuãng cöë
böå maáy quaãn lyá. UÃy ban Taái cú cêëu Kinh tïë Quöëc
gia cuäng coá thïí àûúåc giao nhiïåm vuå kiïën nghõ kïë
hoaåch tiïën àöå cöí phêìn hoáa, thoaái vöën àêìu tû, tû
nhên hoáa, saáp nhêåp, mua laåi cöng ty, thanh lyá, taái
cú cêëu caác DNNN theo caác phên loaåi noái trïn40.
33. Taái cú cêëu caác DNNN khöng chó laâ viïåcàuáng àùæn cêìn laâm vïì mùåt kyä thuêåt, maâcoân nhêån àûúåc uãng höå maånh meä trongdên chuáng. Trong khaão saát cuãa Ngên Haâng thïë
giúái vaâ VCCI vïì “Thay àöíi nhêån thûác vïì thõ
trûúâng vaâ Nhaâ nûúác,” nhûäng ngûúâi àûúåc khaão
saát àaä xïëp haång caác biïån phaáp khaác nhau nhùçm
nêng cao hiïåu quaã cuãa DNNN theo thûá tûå tûâ
hiïåu quaã cao àïën rêët keám hiïåu quaã. Traã lúâi cuãa
967 ngûúâi àûúåc khaão saát àûúåc toám tùæt úã Hònh
2.15. Biïíu àöì cho thêëy 88% ngûúâi traã lúâi caãm
thêëy nêng cao tñnh minh baåch cuãa caác DNNN
coá thïí laâ möåt cöng cuå hiïåu quaã tûâ cao àïën vûâa,
coân 86% tin rùçng cuöåc kiïím toaán àöåc lêåp hún
àöëi vúái DNNN seä coá ñch. Dûúâng nhû giaãi phaáp
tùng töëc àöå chûúng trònh cöí phêìn hoáa vaâ hoaân
thiïån khung phaáp lyá àöëi vúái DNNN cuäng àûúåc
uãng höå maånh meä nhû vêåy. Ngay caã caác biïån phaáp
nhû giaãm höî trúå taâi chñnh cuãa Nhaâ nûúác vaâ chêëm
dûát àùåc quyïìn vïì tñn duång vaâ baão laänh ngên haâng
cho caác DNNN cuäng àûúåc uãng höå cuãa hún möåt
nûãa söë ngûúâi traã lúâi. Mùåc duâ caác chñnh saách kinh
tïë khöng phaãi luác naâo cuäng luön dûåa trïn caãm
tñnh cuãa dên chuáng, nhûng lyá luêån kinh tïë töët vaâ
nïìn chñnh trõ töët dûúâng nhû song haânh vúái nhau.
39 Möåt yá tûúãng nhû vêåy gêìn àêy àaä àûúåc thaão luêån taåi Höåi nghõ
do UÃy ban Giaám saát taâi chñnh Quöëc gia (NFSC) töí chûác vaâo
ngaây 17, thaáng 10 nùm 2011, taåi àoá möåt àaåi biïíu Quöëc höåi àaä
àïì xuêët yá tûúãng naây vaâ nhêån àûúåc uãng höå cuãa möåt söë hoåc giaã
trong nûúác vaâ caác chuyïn gia.
40 Ban chó àaåo Quöëc gia vïì Àöíi múái vaâ Phaát triïín Doanh nghiïåp
(NSCERD) laâ cú quan coá nhiïåm vuå, quyïìn haån tûúng tûå nhû
àûúåc dûå kiïën cho UÃy ban Taái cú cêëu Kinh tïë Quöëc gia (NERC),
nhûng khöng àûúåc hûúãng quyïìn tûå chuã nhû NERC cêìn coá àïí
thaânh cöng.
Höåp 2.3 Kinh nghiïåm cuãa Haân Quöëc vïì caãi caách DNNN
Nhû nhiïìu nûúác àang phaát triïín khaác, caác DNNN àaä àoáng vai troâ quan troång trong nïìn kinh tïë
Haân Quöëc, àùåc biïåt trong maång lûúái caác ngaânh saãn xuêët vaâ ngên haâng. Nhûng ngay caã möåt àêët
nûúác nhû Haân Quöëc, vúái chuã trûúng caãi caách DNNN coá thïí àûúåc miïu taã laâ “hiïåu quaã quaãn lyá
trûúác, tû nhên hoáa sau” cuäng aáp duång möåt caách tiïëp cêån caãi caách DNNN maånh meä hún Viïåt Nam.
Trong nhûäng nùm àêìu, Chñnh phuã cöë gùæng caãi thiïån hiïåu quaã cuãa caác doanh nghiïåp cöng maâ vêîn
duy trò mûác kiïím soaát chi phöëi. Caãi caách lúán bùæt àêìu nùm 1983 (khi Haân Quöëc vêîn laâ möåt nûúác
thu nhêåp thêëp) vúái viïåc thöng qua Luêåt Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác, giaãm maånh viïåc chó böí nhiïåm
chñnh trõ úã DNNN, giao cho laänh àaåo quyïìn tûå chuã cao hún, àûa ra caác saáng kiïën liïn hïå àïën
möåt hïå thöëng àaánh giaá hiïåu quaã khùæt khe. Vúái caác Böå chuã quaãn tham gia vaâo quaãn lyá úã phaåm vi
haån chïë, caác DNNN àaä thaânh cöng trong viïåc àaåt àûúåc hiïåu quaã hoaåt àöång cao nhêët trong caác
ngaânh saãn xuêët nhû viïîn thöng, àiïån, khñ tûå nhiïn, xêy dûång àûúâng cao töëc, theáp.
Vúái tûå do hoáa ngaây caâng cao cho nïìn kinh tïë kïí tûâ giûäa thêåp niïn 1980, Haân Quöëc bûúác sang
bûúác tiïëp theo vaâ bùæt àêìu dûå thaão möåt chûúng trònh tû nhên hoáa toaân diïån . Cuöåc khuãng hoaãng
taâi chñnh nùm 1997 caâng tùng töëc quaá trònh naây. Theo Luêåt nùm 1997 vïì Nêng cao cú cêëu quaãn
lyá vaâ tû nhên hoáa caác DNNN, chñnh phuã àaä tû nhên hoáa toaân böå caác DNNN thûúng maåi nhû
Korea Telecom, POSCO (cöng ty vïì sùæt theáp), Korea Tobacco & Ginseng, vaâ nhiïìu DNNN khaác.
Caác nghiïn cûáu cho thêëy hêìu hïët caác DNNN tû nhên hoáa àïìu coá hiïåu quaã quaãn lyá nêng cao roä
rïåt sau khi tû nhên hoáa.
44
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Cûåc kyâ hiïåu quaã
Khaá coá hiïåu quaã
Khöng coá hiïåu quaã
Rêët khöng hiïåu quaã
Cûåc kyâ khöng coá hiïåu quaã
Khöng roä16
19
17
36
41
44
50
39
35
48
47
47
42
38
6
6
5
6
4
7
4
20
27
17
5
5
5
4
15
7
11
6
2
2
4
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Chêëm dûát baão laänh chñnh phuã
Chêëm dûát ûu àaäi trong caác khoaãn vay ngên haâng
Chêëm dûát ûu àaäi trong tiïëp cêån àêët àai
Cuãng cöë caác quy àõnh
Àêëy maånh cöí phêìn hoáa
Tiïën haânh nhiïìu hoaåt àöång kiïím toaán àöåc lêåp
Caãi thiïån tñnh minh baåch trong caác hoaåt àöång
Hònh 2.15 Sûå uãng höå maånh meä tûâ nhûäng ngûúâi àûúåc khaão saát àöëi vúái nhiïìu biïån phaáp taái cú cêëu DNNN
Nguöìn: Khaão saát cuãa Ngên haâng thïë giúái-VCCI cho Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam, 2011.
34. Caác nöî lûåc caãi caách DNNN, do àoá, cêìnphaãi àûúåc thûåc hiïån toaân diïån hún. Cho
àïën nay Chñnh phuã àaä têåp trung chuã yïëu vaâo cöí
phêìn hoaá. Cöí phêìn hoáa laâ möåt bûúác quan troång
trong quaá trònh chuyïín àöíi thaânh cöng DNNN
vaâ cêìn phaãi àûúåc böí sung bùçng möåt loaåt caác
bûúác khaác nhû xêy dûång chiïën lûúåc vaâ kïë hoaåch
kinh doanh, taái cú cêëu doanh nghiïåp vaâ taâi chñnh,
hònh thaânh quan hïå àöëi taác hoùåc liïn minh kinh
doanh coá thïm giaá trõ hún, vaâ thûåc hiïån quaãn lyá
nhaâ nûúác minh baåch hún. Tùng cûúâng àaâo taåo
kiïën thûác vïì thõ trûúâng àöëi vúái àöåi nguã caán böå
quaãn lyá vaâ nhên viïn, hiïån àaåi hoáa hïå thöëng
thöng tin quaãn lyá vaâ hïå thöëng phaát triïín nguöìn
nhên lûåc, vaâ niïm yïët trïn thõ trûúâng chûáng
khoaán laâ nhûäng bûúác böí sung vaâ thaách thûác cêìn
phaãi àûúåc giaãi quyïët àïí chuyïín àöíi hiïåu quaã vaâ
toaân diïån.
35. Chuáng töi àïì xuêët möåt khuön khöí, goåilaâ “DREAM”—viïët tùæt cuãa Disclose,Regulate, Equitize, Accountable, vaâMonitor—Cöng böë thöng tin, Àiïìu tiïët,Cöí phêìn hoáa, Traách nhiïåm giaãi trònh vaâGiaám saát, seä cung cêëp nhiïìu yá tûúãng àïígiaãi quyïët nhûäng nhûúåc àiïím trong cú chïëquaãn lyá hiïån nay àöëi vúái caác DNNN. Caác
DNNN khöng thïí trúã thaânh thaânh phêìn chuã
àaåo cuãa nïìn kinh tïë bùçng biïån phaáp haânh chñnh
maâ phaãi tûå thên giaânh àûúåc. Vaâ àïí coá àûúåc võ thïë
àoá caác DNNN cêìn hoaåt àöång trïn möåt sên chúi
bònh àùèng, bao göìm caác húåp phêìn cuãa khung
DREAM, àûúåc thaão luêån dûúái àêy.
VI.A CAÃI THIÏÅN MINH BAÅCH
THÖNG TIN
36. Nhiïìu vêën àïì cuãa Vinashin àaáng leä àaäcoá thïí traánh khoãi ngay tûâ trong trûángnûúác nïëu thöng tin vïì cöng ty naây àûúåccöng khai nhiïìu hún (Xem Höåp 2.2). Caác
chuã núå leä ra àaä khöng quaá phoáng khoaáng cho
Vinashin vay nhû vêåy, Chñnh phuã leä ra àaä coá
thïí aáp duång caác biïån phaáp ngùn chùån trûúác àïí
haån chïë tùng trûúãng àïën choáng mùåt cuãa
Vinashin trong caác lônh vûåc kinh doanh ngoaâi
ngaânh chñnh. Cêu chuyïån naây coá thïí aáp duång
cho caác DNNN khaác trong nhûäng tònh huöëng
khoá khùn tûúng tûå. Vò thïë, cêìn phaãi aáp duång
chñnh saách thöng tin múái bùæt buöåc caác DNNN
(bao göìm caã TÀKTNN) cung cêëp thöng tin
giöëng nhû caác cöng ty niïm yïët úã Viïåt Nam
cêìn cöng böë thöng tin cho cöng chuáng. Dûúái
àêy laâ liïåt kï möåt söë thöng tin cêìn cöng böë kõp
thúâi búãi caác têåp àoaân kinh tïë:
l Baáo caáo taâi chñnh húåp nhêët àaä kiïím toaán cho
nûãa nùm vaâ baáo caáo taâi chñnh nùm, vaâ baáo caáo
haâng nùm cuãa cöng ty meå vaâ cuãa toaân böå têåp
àoaân (nïëu DNNN laâ möåt TÀKTNN)
l Quyïët àõnh cuãa caác cú quan súã hûäu; nghõ
quyïët, quyïët àõnh cuãa HÀQT, biïn baãn cuãa
nhûäng cuöåc hoåp ra quyïët àõnh
l Danh muåc àêìu tû vaâ tiïën àöå cuãa nhûäng dûå aán
àêìu tû hiïån thúâi
45
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
l Caác giao dõch lúán, caác khoaãn núå/vay lúán, vaâ
caác giao dõch àöåt xuêët khaác
l Caác muåc tiïu daâi haån, muåc tiïu chi tiïët haâng
nùm, vaâ hûúáng dêîn thu nhêåp
l Thöng tin vïì thaânh viïn Höåi àöìng Quaãn trõ
vaâ caác nhên sûå chuã chöët khaác cuãa têåp àoaân
(thöng tin caá nhên, trònh àöå chuyïn mön, kinh
nghiïåm, võ trñ trûúác àêy, lônh vûåc quaãn lyá,
phûúng thûác traã lûúng, caác phuác lúåi khaác, xuêët
thên gia àònh, sú yïëu lyá lõch, àaánh giaá quaãn lyá
kinh doanh haâng nùm cuãa hoå, vaâ caác thöng
tin liïn quan khaác)
l Thöng tin thõ trûúâng, dûå baáo vïì thõ trûúâng
saãn phêím, vaâ ruãi ro thõ trûúâng liïn quan
l Thöng tin vïì caác cöí àöng liïn quan, giao dõch
coá caác cöí àöng liïn quan.
37. Möåt söë yá kiïën cho rùçng yïu cêìu caácDNNN cöng böë thïm thöng tin laâ viïåc noáidïî hún laâm, vò nhiïìu DNNN khöng coá hïåthöëng vaâ quy tùæc cêìn thiïët àïí tñnh toaáncaác söë liïåu àaáng tin cêåy maâ thõ trûúâng yïucêìu. Vò thïë, àiïìu quan troång laâ xaác àõnh caác yïu
cêìu vïì tñnh minh baåch cuãa TÀKTNN; thiïët lêåp
vaâ ban haânh hûúáng dêîn vïì tñnh minh baåch cuãa
TÀKTNN; xaác àõnh töí chûác vaâ caá nhên coá traách
nhiïåm vïì tñnh minh baåch cuãa TÀKTNN, vaâ thiïët
lêåp vaâ ban haânh caác khung hònh phaåt. Nhûäng hònh
phaåt naây khöng chó cêìn aáp duång cho TÀKTNN
vaâ caác võ trñ laänh àaåo maâ coân cho caác cú quan,
töí chûác, caá nhên phuå traách quaãn lyá vaâ giaám saát
TÀKTNN, böå maáy quaãn trõ cuãa TÀKTNN, tñnh
minh baåch cuãa TÀKTNN vaâ tñnh àöåc quyïìn cuãa
TÀKTNN.
VI.B CAÃI THIÏÅN QUY ÀÕNH
PHAÁP LYÁ VAÂ QUAÃN TRÕ
DOANH NGHIÏÅP
38. Cêìn coá caách tiïëp cêån toaân diïån húnàïí caãi caách DNNN, trong àoá nhêën maånhsûå cêìn thiïët phaãi àêíy nhanh quaá trònhthûúng maåi hoáa thöng qua viïåc phaát triïínvaâ thûåc hiïån khuön khöí phaáp lyá vaâ quyàõnh phuâ húåp. Khuön khöí naây cêìn phaãi cung
cêëp cho caác DNNN möåt möi trûúâng hoaåt àöång
vaâ cú chïë khuyïën khñch dûåa trïn kïët quaã hoaåt
àöång tûúng tûå nhû caác cöng ty thuöåc khu vûåc
tû nhên, baão vïå caác DNNN khoãi nhûäng can
thiïåp chñnh trõ khöng thñch húåp, vaâ àaãm baão rùçng
caác DN naây hoaân toaân chõu traách nhiïåm vïì kïët
quaã taâi chñnh cuãa mònh. Caác yïëu töë chñnh cuãa quaá
trònh àoá bao göìm: (a) tùng cûúâng quaãn trõ doanh
nghiïåp - DNNN phaãi àûúåc quaãn lyá búãi caác giaám
àöëc coá chuyïn mön cao vaâ giaâu kinh nghiïåm,
thûåc hiïån caác quyïët àõnh roä raâng vò lúåi ñch thûúng
maåi cuãa DNNN, nhûäng chuã súã hûäu, vaâ caác bïn
liïn quan chñnh. (b) thûåc hiïån khuön khöí maånh
meä cho “nhûäng nghôa vuå dõch vuå cöng” - nhûäng
dõch vuå naây phaãi àûúåc cung cêëp trïn cú súã tñnh
toaán àêìy àuã chi phñ, trong àoá yïu cêìu caác dõch
vuå phi thûúng maåi phaãi àûúåc xaác àõnh, dûå toaán,
húåp àöìng, theo doäi, vaâ taâi trúå möåt caách minh
baåch. Trong trûúâng húåp coá thïí giao thêìu möåt
húåp àöìng cho khu vûåc tû nhên, vaâ (c) aáp àùåt caác
haån chïë ngên saách cûáng, caác DNNN àaä àûúåc
thûúng maåi hoáa nïn hoaåt àöång theo caác raâng
buöåc ngên saách cûáng giöëng nhû caác cöng ty úã
khu vûåc tû nhên. Tùng cûúâng caác thöng lïå vïì
quaãn trõ vaâ haån chïë ngên saách cûáng seä tùng tñnh
minh baåch vaâ àöåc lêåp cuãa DNNN, cho pheáp Chñnh
phuã àïí àaánh giaá àoáng goáp cuãa hoå töët hún vaâ giûä
hoå chõu traách nhiïåm vïì hiïåu quaã hoaåt àöång. Möåt
söë nguyïn tùæc hûúáng dêîn quan troång cho möåt
khuön khöí quaãn trõ doanh nghiïåp cho caác doanh
nghiïåp nhaâ nûúác àûúåc nïu trong Höåp 2.5.
46
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Höåp 2.5 Hûúáng dêîn cuãa OECD vïì quaãn trõ doanh nghiïåp cuãa Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác
Baão àaãm möåt khung phaáp lyá vaâ quy àõnh coá hiïåu lûåc cho caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác: Khuön khöí
phaáp lyá vaâ quaãn lyá cho DNNN phaãi àaãm baão möåt sên chúi trong caác thõ trûúâng maâ DNNN vaâ
khu vûåc tû nhên caånh tranh àïí traánh boáp meáo thõ trûúâng. Àiïìu naây nguå yá phên taách roä raâng giûäa
chûác nùng súã hûäu cuãa nhaâ nûúác, àún giaãn hoáa thöng lïå hoaåt àöång cho caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác,
thöëng nhêët aáp duång phaáp luêåt vaâ caác quy àõnh chung cho têët caã caác doanh nghiïåp bao göìm caã
DNNN vaâ DNNN khöng coá àùåc quyïìn tiïëp cêån àïën caác yïëu töë saãn xuêët bao göìm caã taâi chñnh.
Nhaâ nûúác àoáng vai troâ nhû möåt chuã súã hûäu: Nhaâ nûúác cêìn haânh àöång nhû möåt chuã súã hûäu nùng
àöång vaâ àêìy àuã thöng tin vaâ xêy dûång möåt chñnh saách súã hûäu roä raâng vaâ nhêët quaán, àaãm baão rùçng
quaãn trõ DNNN àûúåc thûåc hiïån möåt caách minh baåch vaâ coá traách nhiïåm, vúái mûác àöå cuãa chuyïn
nghiïåp vaâ hiïåu quaã cêìn thiïët. (Vñ duå, khöng coá sûå tham gia cuãa Chñnh phuã trong viïåc quaãn lyá haâng
ngaây cuãa DNNN, nhaâ nûúác nïn àïí cho Höåi àöìng DNNN thûåc hiïån traách nhiïåm cuãa mònh vaâ tön
troång tñnh àöåc lêåp cuãa hoå.)
Àöëi xûã cöng bùçng caác cöí àöng: Nhaâ nûúác vaâ DNNN phaãi cöng nhêån caác quyïìn cuãa têët caã caác cöí
àöng vaâ àaãm baão sûå àöëi xûã bònh àùèng vaâ tiïëp cêån thöng tin cuãa cöng ty möåt caách cöng bùçng. (Vñ
duå, caác DNNN cêìn phaãi tuên thuã möåt mûác àöå cao vïì tñnh minh baåch àöëi vúái têët caã caác cöí àöng,
phaát triïín möåt chñnh saách tñch cûåc vïì truyïìn thöng vaâ tham vêën vúái têët caã caác cöí àöng vaâ baão vïå
caác quyïìn cuãa cöí àöng thiïíu söë)
Quan hïå vúái caác bïn liïn quan: Chñnh saách súã hûäu nhaâ nûúác cêìn xaác àõnh àûúåc àêìy àuã traách nhiïåm
cuãa DNNN àöëi vúái caác bïn liïn quan vaâ yïu cêìu DNNN baáo caáo vïì quan hïå vúái caác bïn liïn
quan. (Vñ duå, caác DNNN lúán, cuäng nhû caác DNNN theo àuöíi muåc tiïu chñnh saách cöng cöång quan
troång, phaãi baáo caáo vïì möëi quan hïå vúái caác bïn liïn quan)
Minh baåch vaâ cöng böë thöng tin: DNNN cêìn phaãi tuên thuã caác tiïu chuêín cao vïì tñnh minh baåch
nhû phaát triïín cöng taác baáo caáo thöëng nhêët vaâ töíng húåp baáo caáo, kiïím toaán àöåc lêåp bïn ngoaâi
haâng nùm dûåa trïn caác tiïu chuêín quöëc tïë.
Traách nhiïåm cuãa Höåi àöìng Quaãn trõ doanh nghiïåp nhaâ nûúác: Höåi àöìng Quaãn trõ Doanh nghiïåp
Nhaâ nûúác coá thêím quyïìn cêìn thiïët, nùng lûåc vaâ muåc tiïu àïí thûåc hiïån chûác nùng hûúáng dêîn chiïën
lûúåc vaâ giaám saát hoaåt àöång quaãn lyá. Hoå cêìn phaãi haânh àöång möåt caách liïm chñnh vaâ chõu traách
nhiïåm vïì haânh àöång cuãa mònh. (Vñ duå, Höåi àöìng Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àûúåc giao möåt nhiïåm
vuå, traách nhiïåm roä raâng àöëi vúái kïët quaã hoaåt àöång cuãa cöng ty vaâ chõu hoaân toaân traách nhiïåm
trûúác chuã súã hûäu, Höåi àöìng quaãn trõ Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác nïn àûúåc töí chûác theo caách maâ hoå
coá thïí thûåc hiïån nhûäng phaán quyïët khaách quan vaâ àöåc lêåp).
Nguöìn: Hûúáng dêîn cuãa OECD vïì quaãn trõ doanh nghiïåp àöëi vúái DNNN 2005
VI.C THUÁC ÀÊÍY QUAÁ TRÒNH
CÖÍ PHÊÌN HOÁA
39. Hêìu hïët caác DNNN cöí phêìn hoaá àïënnay coá quy mö nhoã, khoaãng 50% coá vöën ñthún 5 tyã àöìng. Thaách thûác trûúác mùæt laâ cöí
phêìn hoaá vaâ chuyïín àöíi caác Töíng Cöng ty vaâ
TÀKTNN thaânh caác thûåc thïí hoaåt àöång hiïåu
quaã vaâ coá lúåi nhuêån, giaãi phoáng hoaân toaân caác
giaá trõ tiïìm nùng tûâ taâi saãn cuãa hoå, bao göìm caã
caác cöng ty con.
40. Khöng coá caách naâo caãi thiïån hiïåu quaã cuãaDNNN töët hún laâ bùæt chuáng tuên thuã quyluêåt thõ trûúâng vaâ chõu sûå giaám saát cuãa Chñnhphuã. Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác noái chung coá thïí
àûúåc phên loaåi thaânh hai nhoám: (a) DNNN hoaân
47
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
toaân thûúng maåi, sûã duång keám hiïåu quaã ngên
saách nhaâ nûúác (coá tyã lïå doanh thu thêëp nhûng
laåi lêën aát khu vûåc tû nhên); (b) DNNN cung cêëp
dõch vuå vïì cú súã haå têìng dõch vuå, hoaåt àöång
khöng hiïåu quaã vaâ coá kïët quaã taâi chñnh keám, möåt
phêìn búãi vò "caác nghôa vuå dõch vuå cöng cöång”
khöng àûúåc quaãn lyá töët. Nhoám thûá nhêët nïn
àûúåc cöí phêìn hoaá, trong khi nhoám thûá hai cêìn
àûúåc taái cú cêëu möåt caách cêín thêån àïí luêåt lïå
thûúng maåi coá thïí àûúåc àûa vaâo cú cêëu quaãn trõ
vaâ caác hïå thöëng quaãn lyá, vaâ do àoá coá thïí thaânh
lêåp cú chïë ûu àaäi. Quaá trònh naây coá thïí yïu cêìu
phên tñch sêu hún cuãa caác DNNN lúán, phûác taåp
àïí chuêín bõ cho taái cú cêëu taâi chñnh vaâ nhûäng caãi
caách sau àoá vïì khung phaáp lyá quaãn lyá DNNN.
41. Nïëu coá yá tûúãng thuác àêíy caånh tranhvaâ taåo sên chúi hoaân toaân bònh àùèng,Chñnh phuã coá thïí xem xeát lûåa choån caãicaách maånh meä hún, àoá laâ cöí phêìn hoáa caácTCT vaâ TÀKTNN. Ngoaåi trûâ têåp àoaân Baão
Viïåt àaä hoaân têët cöí phêìn hoáa, 100% vöën àiïìu lïå
cuãa 11 TÀKTNN khaác vêîn do nhaâ nûúác nùæm giûä.
Thay vò chó cöí phêìn hoáa caác cöng ty thaânh viïn,
cêìn phaãi xem xeát cöí phêìn hoáa caã cöng ty meå.
Trong möåt söë têåp àoaân nhû Vinatex, Àêìu tû vaâ
Phaát triïín Nhaâ úã vaâ Àö thõ, Têåp àoaân xêy dûång
cöng nghiïåp, caác DNNN saãn xuêët bia, caác haâng
hoáa tûúng tûå vò muåc àñch thûúng maåi, nhaâ nûúác
coá thïí giaãm cöí phêìn cuãa Nhaâ nûúác úã caác ngaânh
naây xuöëng dûúái 50% trong giai àoaån trûúác mùæt
vaâ xuöëng 0 trong daâi haån. Vúái caác têåp àoaân khaác,
Nhaâ nûúác coá thïí giûä cöí phêìn chi phöëi (51%) thay
vò 100% vöën úã cöng ty meå. Cuöëi cuâng, chó úã caác
TÀKTNN tham gia vaâo quöëc phoâng vaâ an ninh
thò Nhaâ nûúác múái nùæm giûä 100% cöí phêìn.
VI.D HOAÂN THIÏÅN TRAÁCH
NHIÏÅM GIAÃI TRÒNH CUÃA
DNNN
42. Giao quyïìn tûå chuã trong hoaåt àöångnhiïìu hún cho DNNN khöng coá nghôa laâ
khöng cêìn theo doäi vaâ giaám saát àöëi vúáimöåt böå phêån cuãa Chñnh phuã, vò àiïìu naâydûúâng nhû àaä àûúåc hiïíu trong böëi caãnhcuãa Viïåt Nam. Àûa vaâo hoaåt àöång nhûäng hïå
thöëng theo doäi hiïåu quaã hoaåt àöång phuâ húåp thûåc
ra laâ troång têm cuãa viïåc tùng cûúâng tñnh minh
baåch vaâ traách nhiïåm cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ
nûúác. Noái chung möåt hïå thöëng quaãn lyá hiïåu quaã
hoaåt àöång bao göìm (a) phaát triïín caác chiïën lûúåc
vaâ muåc tiïu cho möîi cöng ty, (b) viïåc taåo ra caác
chó söë hiïåu suêët chñnh (àïí ào lûúâng viïåc thûåc
hiïån caác chiïën lûúåc vaâ muåc tiïu cuãa doanh
nghiïåp), vaâ (c) chuêín bõ möåt "thoãa thuêån vïì hiïåu
quaã hoaåt àöång" trong àoá trònh baây caác muåc tiïu
cêëp cao vaâ thiïët lêåp caác muåc tiïu cho möîi chó söë
(xem Höåp 2.6).
43. Trong trûúâng húåp cuãa Viïåt Nam, nöîlûåc phaát triïín möåt hïå thöëng theo doäi hiïåuquaã hoaåt àöång buöåc caác Doanh nghiïåpNhaâ nûúác phaãi àöëi mùåt vúái hai thaách thûácngay trûúác mùæt. Thûá nhêët, vúái söë lûúång lúán caác
DNNN (gêìn 3.400 trong nùm 2010) phaát triïín
möåt hïå thöëng nhû vêåy cho möîi DNNN seä mêët
nhiïìu thúâi gian vaâ lao àöång. Caác chñnh quyïìn àõa
phûúng, chuã súã hûäu gêìn 60% doanh nghiïåp nhaâ
nûúác, coá thïí khöng coá nhên lûåc vaâ nùng lûåc àïí
thûåc hiïån möåt cöng viïåc nhû vêåy. Thûá hai, àiïìu
naây coá thïí yïu cêìu caác DNNN phaãi àêìu tû vaâo
thiïët lêåp hïå thöëng thöng tin quaãn lyá vaâ giaám saát
bao göìm caác thöng tin vïì taâi chñnh, hiïåu quaã kinh
doanh, vaâ caác ruãi ro vaâ thay àöíi liïn quan, coá thïí
vûâa töën keám, vûâa mêët thúâi gian. Do àoá, Viïåt Nam
coá thïí khöng thïí phaát triïín möåt hïå thöëng theo
doäi hiïåu quaã hoaåt àöång coá yá nghôa vaâ hiïåu quaã
cho caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác, trûâ khi söë lûúång
DNNN àûúåc giaãm àaáng kïí. Vò vêåy, theo quan
àiïím cuãa chuáng töi, xêy dûång hïå thöëng theo doäi
hiïåu hiïåu quaã hoaåt àöång nïn bùæt àêìu vúái tûâ möåt
giai àoaån thñ àiïím liïn quan àïën têët caã 12
TÀKTNN hiïån coá hïå thöëng thöng tin töët hún,
nhên lûåc vaâ taâi khoaãn cêìn thiïët hún so vúái hún
möåt nûãa khu vûåc DNNN (sau khi tñnh àïën caã
caác cöng ty con vaâ cöng ty liïn kïët) àïí thûåc hiïån
möåt cöng viïåc nhû vêåy.
48
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Höåp 2.6 Phaát triïín hïå thöëng theo doäi hiïåu hiïåu quaã hoaåt àöång cho Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác
Phaát triïín hïå thöëng giaám saát bao göìm möåt vaâi bûúác. Bûúác àêìu tiïn laâ xaác àõnh roä raâng chiïënlûúåc vaâ muåc tiïu cuãa cöng ty. Thöng thûúâng caác DNNN coá nhiïìu muåc tiïu vaâ mêu thuêîn nhau,
gêy khoá khùn cho viïåc ào lûúâng vaâ giaám saát kïët quaã hoaåt àöång. Vñ duå, möåt DNNN phaãi hoaåt àöång
coá tñnh thûúng maåi vaâ coá lúåi nhuêån, nhûng àöìng thúâi DN naây thûúâng àûúåc yïu cêìu, chñnh thûác
hoùåc khöng chñnh thûác, cung cêëp caác dõch vuå xaä höåi vaâ duy trò viïåc laâm, thûúâng laâ khöng coá trúå
cêëp cuãa Chñnh phuã. Nhûäng muåc tiïu phi thûúng maåi coá thïí khöng dïî daâng loaåi boã, nhûng bûúác
àêìu tiïn laâ xaác àõnh vaâ thûâa nhêån caác muåc tiïu nhû vêåy möåt caách roä raâng àïí chuáng trúã nïn minh
baåch vaâ dïî daâng giaám saát hún.
Möåt khi muåc tiïu àaä àûúåc xaác àõnh roä raâng, bûúác tiïëp theo laâ phaát triïín caác chó söë hoaåt àöångquan troång àïí ào lûúâng kïët quaã hoaåt àöång so vúái kïët quaã mong àúåi. Kinh nghiïåm cho thêëy möåt
söë nguyïn tùæc quan troång trong viïåc lûåa choån vaâ thiïët kïë caác chó söë phuâ húåp: (a) caác chó söë cêìn
àûúåc cuå thïí hoáa, ào lûúâng àûúåc, vaâ coá thïí àaåt àûúåc; (b) caác chó söë naây khöng nïn laâm sai lïåch cêëu
truác chïë àöå khuyïën khñch, maâ cêìn taåo àiïìu kiïån so saánh chuêín vúái caác cöng ty khaác, bao göìm caã
cöng ty quöëc tïë, àöìng thúâi thûâa nhêån sûå khaác biïåt giûäa caác quöëc gia vïì caác quy tùæc kïë toaán, chñnh
saách thuïë, vaâ cêëu truác chi phñ; vaâ (d) caác chó söë ban àêìu nïn àûúåc àún giaãn hoáa vaâ caãi thiïån dêìn
theo thúâi gian khi kinh nghiïåm vaâ nùng lûåc ngaây caâng àûúåc nêng lïn. Chó söë töët bao göìm caã chó söë
vïì taâi chñnh vaâ phi taâi chñnh. Chó söë taâi chñnh bao göìm lúåi nhuêån, hiïåu quaã, khaã nùng thanh toaán, vaâ
höî trúå ngên saách. Nhiïìu quöëc gia àang bùæt àêìu sûã duång khaái niïåm “giaá trõ kinh tïë tùng thïm” àïí
ào giaá trõ lúåi nhuêån kinh tïë thûåc cuãa möåt cöng ty bùçng caách haåch toaán chi phñ vöën. Caác chó tiïu
phi taâi chñnh bao göìm chiïën lûúåc phaát triïín, quaãn trõ doanh nghiïåp, àöíi múái, hoåc têåp vaâ phaát triïín.
Möåt caách àïí àaánh giaá hiïåu quaã töíng thïí laâ sûã duång möåt phûúng phaáp tiïëp cêån "Baãng àiïím cên
bùçng" coá tñnh toaân diïån hún vaâ nhùçm muåc àñch àïí xûã lyá sûå cên bùçng töët hún giûäa caác chó söë taâi
chñnh vaâ phi taâi chñnh.
Möåt khi caác muåc tiïu, caác chó söë vaâ muåc tiïu àaä àûúåc thoãa thuêån giûäa chuã súã hûäu vaâ doanh nghiïåp
nhaâ nûúác, chuáng thûúâng àûúåc chñnh thûác hoáa trong möåt vùn baãn thoãa thuêån nhû möåt Tuyïn
böë vïì dûå àõnh cuãa cöng ty, Húåp àöìng thûåc hiïån, Biïn baãn ghi nhúá, vaâ Thoãa thuêån cuãa cöí àöng. Àïí
xêy dûång möåt taâi liïåu nhû vêåy thûúâng cêìn coá möåt quaá trònh húåp taác giûäa chuã súã hûäu vaâ Doanh
nghiïåp Nhaâ nûúác. Trong hêìu hïët trûúâng húåp, coá möåt quy àõnh hoùåc hiïåp àõnh thû xaác àõnh caác quaá
trònh, vai troâ vaâ traách nhiïåm cuãa caác bïn khaác nhau. Xêy dûång thoãa thuêån coá thïí laâ möåt nhiïåm vuå
phûác taåp àoâi hoãi coá àuáng kyä nùng vïì ngaânh vaâ taâi chñnh, caã úã cêëp àöå cuãa höåi àöìng vaâ chuã súã hûäu.
Àïí coá àuã thöng tin, töí chûác súã hûäu Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác àöi khi nhúâ caác chuyïn gia bïn ngoaâi
giuáp dûå thaão thoãa thuêån. Trong hêìu hïët caác trûúâng húåp, thoãa thuêån àûúåc phaát triïín haâng nùm mùåc
duâ cuäng coá thïí keáo daâi trong khoaãng thúâi gian lêu hún.
Cuöëi cuâng, chuã súã hûäu DNNN xem xeát vaâ àaánh giaá hiïåu quaã hoaåt àöång vaâ coá haânh àöång
dûåa trïn bêët kyâ vêën àïì naâo àûúåc phaát hiïån. Àiïìu naây coá thïí àûúåc thûåc hiïån thöng qua giaám saát
liïn tuåc thöng qua cöng böë thöng tin vaâ / hoùåc àaánh giaá haâng nùm vïì hiïåu quaã hoaåt àöång. Hoaåt
àöång àaánh giaá haâng nùm vïì hiïåu quaã hoaåt àöång bao göìm möåt àaánh giaá kïët quaã taâi chñnh vaâ phi taâi
chñnh àöëi vúái caác chó söë hoaåt àöång quan troång, vaâ cuäng coá thïí bao göìm möåt àaánh giaá töíng quaát
hún kïët quaã hoaåt àöång, cam kïët cuãa cöng ty vúái vêën àïì quaãn trõ doanh nghiïåp töët, vaâ hiïåu quaã cuãa
höåi àöìng quaãn trõ. Kiïím toaán vaâ cöng böë caác chó söë hoaåt àöång quan troång laâ caách àïí àaãm baão àöå
tin cêåy cuãa quaá trònh naây. Viïåc àaánh giaá cuäng seä xaác àõnh caác bûúác cêìn thûåc hiïån búãi DNNN vaâ
chuã súã hûäu vaâ cung cêëp cú súã cho thaão luêån vïì caác muåc tiïu cho nùm túái. Ngaây caâng coá nhiïìu
nûúác àang liïn kïët àaánh giaá haâng nùm vúái hïå thöëng traã cöng dûåa trïn kïët quaã thûåc hiïån cho hoaåt
àöång quaãn lyá doanh nghiïåp nhaâ nûúác.
Nguöìn: Böå cöng cuå Quaãn trõ doanh nghiïåp Doanh nghiïåp nhaâ nûúác, sùæp ban haânh, Phaát triïín Taâi chñnh vaâ khu vûåc tû nhên, Ngên haâng Thïë giúái
49
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
Höåp 2.7 Sûã duång hïå thöëng ào lûúâng kïët quaã hoaåt àöång àïí àaãm baão caác DNNN coátraách nhiïåm giaãi trònh - Trûúâng húåp cuãa ÊËn Àöå
Taåi ÊËn Àöå, Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc Cöng (CPSEs) àûúåc theo doäi vaâ àaánh giaá
thöng qua quaá trònh xêy dûång Biïn baãn ghi nhúá (MOU), möåt thoãa thuêån vïì kïët quaã hoaåt àöång
àûúåc thûåc hiïån àaâm phaán vaâ kyá kïët giûäa möåt doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng vaâ böå
quaãn lyá haânh chñnh cuãa noá. Àûúåc thaânh lêåp vaâo nùm 1986, muåc tiïu chñnh laâ caãi thiïån kïët quaã hoaåt
àöång cuãa Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc Cöng bùçng caách trao quyïìn tûå chuã nhiïìu hún
cho caác doanh nghiïåp trong khi gùæn hoå vúái traách nhiïåm vïì kïët quaã thöng qua Biïn baãn ghi nhúá,
taâi liïåu àùåt ra muåc tiïu, vaâ khuyïën khñch dûåa trïn phêìn thûúãng. Hïå thöëng biïn baãn ghi nhúá àaä dêìn
phaát triïín vaâ caãi thiïån trong voâng hún 20 nùm qua, vaâ àaä trúã thaânh möåt cöng cuå quan troång àïí
àaãm baão traách nhiïåm cuãa caác doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng vaâ giaám àöëc cuãa hoå.
Caác nöåi dung cuãa biïn baãn ghi nhúá àûúåc Chñnh phuã hûúáng dêîn vaâ bao göìm: (a) tuyïn böë nhiïåm
vuå, (b) muåc tiïu cuãa doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng; (c) nhûäng lônh vûåc maâ àaä phên
quyïìn cho caác doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng; (d) muåc tiïu kïët quaã hoaåt àöång; vaâ
(e) cam kïët cuãa Chñnh phuã àöëi vúái doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng.
Trong thûåc tïë, troång têm chñnh cuãa Biïn baãn ghi nhúá laâ muåc tiïu thûåc hiïån. Vuå Doanh nghiïåp Cöng
(DPE) hûúáng dêîn xaác àõnh muåc tiïu taâi chñnh vaâ phi taâi chñnh hoùåc àöång vúái troång söë cho möîi chó
söë khaác nhau dûåa trïn ngaânh maâ Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng hoaåt àöång (cöng
ty laâm ùn thua löî vaâ nhûäng ngûúâi cöng ty coá mêîu riïng). Sûã duång caách tiïëp cêån Baãng àiïím cên
bùçng, vúái 50% troång söë cho muåc tiïu taâi chñnh, 50% cho phi taâi chñnh.
Cuöåc àaâm phaán Biïn baãn ghi nhúá do Vuå Doanh nghiïåp Cöng phuå traách vaâ àûúåc 11 “Têåp húåp töí
cöng taác” do ngaânh töí chûác thuác àêíy. Möîi Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng àûúåc
phên cho möåt “Töí cöng taác”, àún võ seä phï duyïåt caác biïn baãn ghi nhúá vaâ cuäng kïët quaã àaáp ûáng
caác muåc tiïu cuãa doanh nghiïåp. Möîi Töí cöng taác bao göìm ngûúâi triïåu têåp, saáu thaânh viïn, vaâ caác
thaânh viïn Töí cöng taác. Saáu thaânh viïn bao göìm cöng chûác àaä nghó hûu, giaám àöëc àiïìu haânh cuãa
khu vûåc cöng, caác chuyïn gia quaãn lyá, vaâ caác thaânh viïn àöåc lêåp coá kinh nghiïåm. Töí cöng taác àaä
àûúåc thaânh lêåp àïí cung cêëp chuyïn mön kyä thuêåt àûúåc coi laâ thiïëu trong Chñnh phuã vaâ caác Doanh
nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng, vaâ cuäng àïí àaãm baão tñnh àöåc lêåp trong quaá trònh hoaåt
àöång (khöng coá thaânh viïn Chñnh phuã hiïån thúâi naâo coá thïí laâm trong Töí cöng taác). Biïn baãn ghi
nhúá cuöëi cuâng phaãi àûúåc sûå chêëp thuêån cuãa Höåi àöìng cêëp cao, cú quan cuäng àaánh giaá viïåc thûåc
hiïån cuãa caã hai Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng vaâ caác Böå quaãn lyá trong viïåc àaáp
ûáng cam kïët cuãa mò
Kïët quaã hoaåt àöång àûúåc àaánh giaá dûåa trïn sûå so saánh giûäa caác thaânh tûåu thûåc tïë vaâ chó tiïu haâng
nùm àaä àûúåc thöëng nhêët. Noá àûúåc ào trïn thang nùm àiïím, tûâ xuêët sùæc (1) àïën keám (5) àöëi vúái
tûâng lônh vûåc muåc tiïu. Thöng thûúâng, phêìn lúán caác doanh nghiïåp trung ûúng trong khu vûåc cöng
VI.E TÙNG CÛÚÂNG TRAÁCH
NHIÏÅM GIAÃI TRÒNH CUÃA
CAÁC DNNN
44. Thiïët lêåp traách nhiïåm giaãi trònh roäraâng àoâi hoãi chuã súã hûäu vaâ Höåi àöìng quaãntrõ phaãi xaác àõnh tiïu chuêín cuãa kïët quaãhoaåt àöång theo nhûäng muåc tiïu roä raâng.Do àoá thiïët lêåp möåt hïå thöëng giaám saát laâ chòa
khoáa àïí khiïën Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác phaãi chõu
chõu traách nhiïåm. Nhû àaä thaão luêån trong Höåp
2.7, möåt söë nûúác àaä phaát triïín hïå thöëng quaãn lyá
kïët quaã hoaåt àöång vaâ sûã duång noá àïí thûúãng cho
caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác coá kïët quaã hoaåt
àöång töët vaâ phaåt caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác
hoaåt àöång keám. Àiïìu naây taåo ra sûå caånh tranh
giûäa caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác vaâ giuáp hoå àaåt
àûúåc kïët quaã töët hún.
45. Traách nhiïåm giaãi trònh cêìn phaãi àûúåcphaát triïín úã cêëp àöå töí chûác cuäng nhû úãcêëp àöå caá nhên. Vaâ quaá trònh àaánh giaá kïët quaã
hoaåt àöång cuäng nhû xaác àõnh traách nhiïåm giaãi
trònh phaãi minh baåch vaâ khaách quan. Vò vêåy cuâng
vúái sûå giaám saát thñch húåp, minh baåch laâ chòa khoáa
àïí khiïën cho caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác chõu
traách nhiïåm giaãi trònh.
50
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
nhêån àûúåc àiïím söë giûäa 1 vaâ 2, cho thêëy hoå laâ nhûäng doanh nghiïåp àûáng àêìu vïì hoaåt àöång. Chïë
àöå khuyïën khñch theo kïët quaã hoaåt àöång coá thïí bùçng tiïìn tïå vaâ phi tiïìn tïå. Thanh toaán tiïìn tïå
àûúåc dûåa trïn àiïím cuãa biïn baãn ghi nhúá. Chïë àöå khuyïën khñch phi tiïìn tïå bao göìm caác giaãi
thûúãng xuêët sùæc cho caác Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng thûåc hiïån töët nhêët, vaâ
Bùçng khen Xuêët sùæc cho Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng vúái möåt thûá haång thêëp
nhêët laâ 1,5 hoùåc töët hún. Àiïím söë cuäng àûúåc tñnh àïën khi àaánh giaá, thûúãng cho giaám àöëc àiïìu
haânh vaâ caác nhên viïn cao cêëp khaác. Nïëu cöng ty coá traång thaái cao (cöng ty àûúåc àaánh giaá búãi
àiïím söë maâ coá thûá haång cao seä àûúåc trao giaãi “Navratna” (hoaâng ngoåc) vaâ "Miniratna" (viïn ngoåc
nhoã), nhûng nïëu khöng duy trò àûúåc kïët quaã hoaåt àöång trong 3 nùm liïn tiïëp seä bõ mêët giaãi thûúãng.
Ngên haâng Thïë giúái (2009) àaä xaác àõnh nhûäng àiïím cêìn caãi tiïën hún nûäa, bao göìm nêng cao nùng
lûåc cuãa caác Töí cöng taác vïì quaãn trõ doanh nghiïåp, muåc tiïu xaä höåi vaâ muåc tiïu cung cêëp dõch vuå
trong Biïn baãn ghi nhúá, laâm roä nghôa vuå súã hûäu, vaâ cöng khai thöng tin nhiïìu hún.
Nguöìn: ÊËn àöå : “Quaãn trõ doanh nghiïåp cuãa Doanh nghiïåp Trung ûúng trong Khu vûåc cöng”, Ngên haâng Thïë giúái, thaáng 6 nùm 2010".
VI.F TÖËC ÀÖÅ VAÂ TRÒNH TÛÅ
CUÃA CHÛÚNG TRÒNH
CAÃI CAÁCH
46. Àïí coá kïët quaã töët töëc àöå vaâ trònh tûåcuãa chûúng trònh caãi caách phaãi àûúåc hiïåuchónh tuây thuöåc vaâo tñnh cêëp baách cuãa tònhhònh vaâ khaã nùng cuãa caác cú quan thûåchiïån. Trong trûúâng húåp Viïåt Nam, nhiïìu yá tûúãng
àûúåc àïì cêåp úã trïn àaä tûâng àûúåc thaão luêån trong
möåt thúâi gian daâi vaâ nhûäng taác àöång cuãa chuáng
àaä àûúåc hiïíu roä. Tuy nhiïn, àiïìu quan troång laâ
phaãi suy nghô thêëu àaáo vïì caác töí chûác thûåc hiïån.
Coá möåt caách laâ thöng qua möåt caách tiïëp cêån hai
giai àoaån vúái bûúác khúãi àêìu laâ quaá trònh cöí phêìn
hoáa caác doanh nghiïåp hoaåt àöång trong lônh vûåc
khöng quan troång (bêët kïí quy mö) cuâng vúái cú
cêëu laåi caác doanh nghiïåp hoaåt àöång trong lônh
vûåc quan troång. Giai àoaån sau àoá, àiïím mêëu chöët
laâ thûåc hiïån thñ àiïím àïí phaát triïín möåt hïå thöëng
giaám saát hiïåu quaã hoaåt àöång cho möîi trong söë
12 TÀKTNN, taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi àïí cöng
böë thïm thöng tin vïì caác hoaåt àöång nghiïåp vuå
cuãa hoå, giûä hoå coá traách nhiïåm vúái caác muåc tiïu
hiïåu quaã hoaåt àöång hai bïn thoaã thuêån vaâ cuâng
laâm viïåc trïn möåt maä quaãn trõ doanh nghiïåp hiïån
àaåi. Nïëu theo àuöíi quaá trònh cöí phêìn hoáa vaâ
chñnh saách taái cú cêëu tñch cûåc, ban àêìu nïn àêìu
tû àêìy àuã vaâo caác chûúng trònh lûúái xaä höåi an
toaân àïí traánh viïåc thay àöíi quaá lúán cho ngûúâi
lao àöång. Khöng coá mêëy nghi ngúâ laâ möåt khi àaä
àaåt àûúåc sûå àöìng thuêån chñnh trõ vïì tñnh chêët,
mûác àöå taái cú cêëu doanh nghiïåp nhaâ nûúác, Chñnh
phuã seä haânh àöång nhanh choáng àïí àûa vaâo thûåc
hiïån nhûäng thoãa thuêån thûåc hiïån maâ seä duâng àïí
xaác àõnh töëc àöå vaâ trònh tûå thñch húåp cho
chûúng trònh caãi caách.
51
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
LAÂM NHIÏÌU HÚN TRONG BÖËI CAÃNH ÑTNGUÖÌN LÛÅC HÚN:
CAÃI THIÏåN HIÏåU QUAÃ ÀÊÌU TÛ CÖNG41
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA
COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH
Chûúng 3
41 Chûúng naây dûåa trïn möåt söë nghiïn cûáu cú baãn àûúåc thûåc hiïån cho
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012, bao göìm nghiïn cûáu cuãa CIEM
(2011), Thanh vaâ Pincus (2011), vaâ Tuyïn (2011). Xem chi tiïët trong
danh muåc taâi liïåu tham khaão úã cuöëi baáo caáo.
54
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
1. Viïåt Nam àaä rêët thaânh cöng trong viïåchuy àöång möåt lûúång vöën àêìu tû lúán àïí höîtrúå quaá trònh tùng trûúãng nhanh choángcuãa àêët nûúác. Trong hai thêåp kyã vûâa qua, vúái
mûác tùng trûúãng bònh quên haâng nùm àaåt khoaãng
7,5%, Viïåt Nam àaä trúã thaânh möåt trong nhûäng
quöëc gia tùng trûúãng nhanh nhêët trïn thïë giúái.
Coá àûúåc thaânh cöng naây trûúác hïët laâ nhúâ sûå tñch
luäy nhanh choáng cuãa nhûäng yïëu töë nhû vöën vêåt
chêët vaâ vöën con ngûúâi, sau àoá laâ nhúâ sûå tùng
nùng suêët.42,43Viïåt Nam àaä àaåt àûúåc nhûäng thaânh
tñch rêët êën tûúång vïì huy àöång vöën àêìu tû – caã
trong nûúác cuäng nhû nûúác ngoaâi, vaâ caã caác
nguöìn vöën tû nhên cuäng nhû chñnh thûác. Nhû
minh hoåa úã Biïíu A cuãa Hònh 3.1, Viïåt Nam coá
suêët àêìu tû cao nhêët trong nhoám caác nïìn kinh
tïë lúán múái nöíi trïn thïë giúái, vaâ chó àûáng sau
Trung Quöëc. Viïåt Nam cuäng laâ möåt trong nhûäng
nûúác thu huát àûúåc nhiïìu vöën àêìu tû trûåc tiïëp
nûúác ngoaâi nhêët, bònh quên àaåt trïn 7% töíng saãn
phêím quöëc nöåi (GDP) trong giai àoaån 2005 –
2010 (Biïíu B cuãa Hònh 3.1). Àöìng thúâi, Viïåt Nam
vêîn laâ nûúác àûúåc nhêån nhiïìu vöën ODA nhêët
(Biïíu C cuãa Hònh 3.1) duâ àaä ra khoãi nhoám caác
quöëc gia coá thu nhêåp thêëp. Coá thïí chùæc chùæn
rùçng chñnh khaã nùng thu huát nhûäng lûúång vöën
lúán tûâ nhiïìu nguöìn khaác nhau laâ möåt yïëu töë goáp
phêìn quan troång trong thaânh cöng phaát triïín cuãa
Viïåt Nam.
2. Quan troång khöng keám laâ khaã nùngchuyïín àöíi caác khoaãn àêìu tû lúán thaânh caácdõch vuå haå têìng cú baãn, khiïën cho quaá trònhphaát triïín cuãa Viïåt Nam coá tñnh toaân diïånmöåt caách àaáng kinh ngaåc. Haäy xem xeát nhûäng
thûåc tïë sau. Tyã lïå höå dên nöng thön kïët nöëi vúái àiïån
lûúái àaä tùng tûâ 14% nùm 1993 lïn xêëp xó 100% nùm
2010. Saãn lûúång àiïån tùng voåt, tûâ chöî chó àaåt 8,8 tyã
Kwh trong nùm 1990 lïn 80 tyã Kwh trong nùm
2009 – nhû vêåy, töëc àöå tùng trûúãng bònh quên haâng
nùm lïn túái 13%. Tûâ nùm 2000 àïën nùm 2010,
töíng chiïìu daâi caác tuyïën àûúâng traãi nhûåa úã Viïåt Nam
àaä tùng 4 lêìn tûâ 30.000 km lïn xêëp xó 120.000 km,
giuáp nöëi liïìn caác trang traåi vaâ doanh nghiïåp vúái thõ
trûúâng, vaâ giaãm búát chi phñ giao dõch. Tyã lïå höå gia
àònh àûúåc kïët nöëi vúái hïå thöëng cêëp nûúác têåp trung
tùng tûâ 12% nùm 2002 lïn 76% nùm 2009. Tûúng
tûå, saãn lûúång cöng-ten-nú (möåt chó söë ào khöëi lûúång
giao dõch thûúng maåi quöëc tïë) tùng bònh quên trïn
20% möîi nùm trong giai àoaån tûâ nùm 2000 àïën
2009 – àêy laâ töëc àöå tùng trûúãng saãn lûúång cöng-
ten-nú nhanh nhêët taåi chêu AÁ trong thúâi kyâ naây.
Nhûäng thaânh cöng naây laâ möåt phêìn nguyïn do giuáp
Viïåt Nam cuâng möåt luác àaåt àûúåc caác kïët quaã tùng
trûúãng vûúåt bêåc vaâ caác kïët quaã giaãm ngheâo vö cuâng
êën tûúång.
IBÖËI CAÃNH VAÂ
PHAÁT HIÏÅN CHÑNH
42 Kinh nghiïåm tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam phaãn aánh kinh nghiïåm cuãa
caác nûúác khaác trong khu vûåc àaä tûâng àaåt nhûäng thaânh tñch tùng trûúãng
tûúng tûå trong quaá khûá. Xem thïm nghiïn cûáu cuãa Young (1995),
trong àoá mö taã caác nguöìn göëc tùng trûúãng cuãa caác nûúác múái cöng
nghiïåp hoáa úã Àöng AÁ – göìm coá Àùåc khu haânh chñnh Höìng Köng
(Trung Quöëc); Haân Quöëc; Singapore; vaâ Àaâi Loan – vúái kïët luêån “99%
laâ nöî lûåc lao àöång (úã àêy laâ sûå tñch luäy caác yïëu töë) vaâ 1% laâ caãm hûáng
(nùng suêët caác yïëu töë töíng húåp, TFP).” Xem thïm nghiïn cûáu cuãa
Ngên haâng Thïë giúái (1995) vaâ Ngên haâng Thïë giúái (2006).
43 Xem nghiïn cûáu cuãa CIEM (2010) trong àoá trònh baây caác tñnh
toaán TFP cuãa Viïåt Nam.
4439
35
29 28 28 27 27 25 25 24 24 24 24 23 22 22 22 22 21 21 20 20 20 19 19 19 18 18
01020304050
Töíng vöën huy àöång bònh quên (% GDP)
Figure 3.1 Thaânh cöng cuãa Viïåt Nam trong viïåc huy àöång vöën àêìu tû tûâ nhiïìu nguöìn khaác nhau
(2005–10)
Baãng A
55
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
3. Nhûng chïë àöå àêìu tû cuãa Viïåt Nam,nhêët laâ trong böå phêån àêìu tû cöng, àangcaâng ngaây caâng toã ra thiïëu khaã nùng àaápûáng, thiïëu hiïåu quaã trong nhiïìu nùm vûâaqua vaâ do àoá, thiïëu bïìn vûäng. Ba vêën àïì
thûúâng àûúåc nïu ra àïí phaãn baác cú chïë àêìu tû
hiïån taåi göìm coá:44
l Khaã nùng àaáp ûáng. Do chiïën lûúåc àêìu tû
chuã yïëu quan têm àïën viïåc “tùng” mûác àêìu
tû, thay vò caãi thiïån “hiïåu quaã” àêìu tû, nïn
lûúång taâi chñnh cêìn thiïët àïí àaáp ûáng caác nhu
cêìu cú súã haå têìng trong tûúng lai cuãa Viïåt
Nam àaä tùng cao àïën mûác khoá coá thïí àaáp
ûáng àûúåc. Vñ duå nhû, theo Böå Kïë hoaåch vaâ
Àêìu tû, Viïåt Nam cêìn khoaãng 25 tyã USD möîi
nùm (hún 20% GDP) àïí àêìu tû cho cú súã haå
têìng, trong khi àoá vöën àêìu tû huy àöång àûúåc
haâng nùm tûâ caác nguöìn cuãa nhaâ nûúác cuäng
nhû tû nhên chûa àïën 16 tyã USD – nhû vêåy
möîi nùm Viïåt Nam coân thiïëu 9 tyã USD (theo
Thaânh vaâ Dapice 2008). Vúái mûác núå cuãa chñnh
phuã hiïån taåi àaä lïn àïën 57% GDP vaâ tñn duång
trong nûúác lïn àïën 120% GDP, àaä coá nhiïìu yá
kiïën baây toã sûå lo ngaåi rùçng nïëu nhû àêìu tû cöng
tiïëp tuåc xu hûúáng ài vay tûâ caác nguöìn vöën “àùæt
àoã” nhû cuãa Viïåt Nam hiïån nay thò seä trúã nïn
thiïëu bïìn vûäng vïì phûúng diïån ngên saách vaâ laâm
gia tùng khaã nùng dïî bõ töín thûúng vïì mùåt nïìn
kinh tïë vô mö.45
15,4
7,2 7,1 6,14,9 4,9 4,6 4,5 4,2 3,9 3,8 3,5 3,2 3,2 2,5 2,4 2,3 2,3 2,1 2,1 1,8 1,7 1,7 1,5 1,4 1,1 0,7 0,3 0,10
4
8
12
16Doâng tiïìn vaâo roâng cuãa Vöën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (% GDP)
8,0
4,63,5
2,6 2,11,7 1,5
1,00,4 0,4 0,3 0,3 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,00,00,00
2468
10Vöën viïån trúå phaát triïín chñnh thûác (ODA) nhêån àûúåc bònh quên (% GDP)
Baãng B
Baãng C
Nguöìn: Caác chó söë Phaát triïín Thïë giúái, Ngên haâng Thïë giúái (2011)
44 Vêën àïì lo ngaåi thûá tû laâ sûå bïìn vûäng vïì möi trûúâng, theo phên
tñch trong Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2011.
45 Caác vêën àïì vïì khaã nùng traã núå cuäng töìn taåi úã cêëp àöå kinh tïë
vi mö. Trûúác hïët, tyã lïå vay núå trïn vöën chuã súã hûäu cuãa hêìu hïët
caác doanh nghiïåp, àùåc biïåt laâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác, àaä tùng
nhanh trong nhûäng nùm gêìn àêy, vaâ viïåc caác doanh nghiïåp tiïëp
tuåc tùng mûác vay núå laâ àiïìu khöng nïn laâm. Thûá hai, sau vuå
viïåc cuãa Vinashin, chi phñ vay aáp duång vúái caác doanh nghiïåp
Viïåt Nam àaä tùng möåt caách àaáng kïí, khiïën cho nguöìn vöën
trïn thõ trûúâng quöëc tïë trúã nïn quaá àùæt àoã àöëi vúái caác doanh
nghiïåp Viïåt Nam. Thûá ba, mûác phñ cuãa ngûúâi sûã duång trong
nhiïìu dûå aán cú súã haå têìng thêëp hún chi phñ àêìu tû, khiïën cho
caác dûå aán naây khöng thïí bïìn vûäng vïì mùåt taâi chñnh nïëu khöng
coá sûå höî trúå cuãa chñnh phuã.
Hònh 3.1 Thaânh cöng cuãa Viïåt Nam trong viïåc huy àöång vöën àêìu tû tûâ nhiïìu nguöìn khaác nhau
(2005–10)
56
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
l Taác àöång. Mùåc duâ thu huát àûúåc möåt lûúång
vöën àêìu tû rêët lúán nhûng cú súã haå têìng vêîn
laâ möåt trúã ngaåi àaáng kïí àöëi vúái sûå tùng
trûúãng cuãa Viïåt Nam trong tûúng lai. Ngoaâi
yïëu töë öín àõnh kinh tïë vô mö, caác nhaâ àêìu tû
coân nïu ra nhûäng yïëu töë khaác thûúâng gêy trúã
ngaåi cho hoaåt àöång cuãa hoå úã Viïåt Nam, cuå
thïí laâ tònh traång cêëp àiïån khöng àuã vaâ thiïëu
tin cêåy, tùæc ngheän giao thöng àûúâng böå, àûúâng
biïín vaâ haâng khöng, vaâ chêët lûúång yïëu keám
cuãa cú súã haå têìng taåi caác khu cöng nghiïåp.46
Möåt mùåt, nhûäng ngûúâi phï phaán cho rùçng vêën
àïì cú súã haå têìng coá thïí seä trêìm troång hún
nïëu khöng tùng cûúâng àêìu tû cho lônh vûåc
naây, nhûng mùåt khaác, hoå cuäng chó ra rùçng chi
phñ lúán vaâ sûå chêåm trïî trong caác dûå aán xêy
dûång cú súã haå têìng laâ nguyïn nhên lúán hún
so vúái nguyïn nhên thiïëu nguöìn taâi chñnh.
l Liïn kïët vúái tùng trûúãng. Möëi tûúng quan
thuêån chiïìu vaâ chùåt cheä giûäa tyã suêët àêìu tû
vúái tùng trûúãng trong möåt thúâi kyâ daâi laâ möåt
trong nhûäng thûåc tïë phöí biïën àûúåc nhùæc àïën
trong caác tû liïåu viïët vïì tùng trûúãng (Levine
vaâ Renelt, 1992). Taåi Viïåt Nam, möëi quan hïå
naây dûúâng nhû àaä suy yïëu trong nhûäng nùm
gêìn àêy. Hònh 3.2 cho thêëy giaá trõ thûåc vaâ giaá
trõ bònh quên 4 nùm: (a) tyã lïå àêìu tû trïn
GDP, (b) tyã lïå àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi
(FDI) trïn GDP, vaâ (c) töëc àöå tùng trûúãng
GDP thûåc.47 Tûâ àêy cho thêëy, trong nùm nùm
vûâa qua, tyã suêët àêìu tû liïn tuåc tùng, trûúác
hïët laâ nhúâ sûå tùng voåt cuãa vöën àêìu tû trûåc
tiïëp nûúác ngoaâi (möåt lúåi ñch thu àûúåc tûâ sau
khi Viïåt Nam gia nhêåp Töí chûác Thûúng maåi
Thïë giúái), sau àoá laâ nhúâ goái chi tiïu kñch cêìu
cuãa Chñnh phuã (trong böëi caãnh khuãng hoaãng
kinh tïë toaân cêìu). Nhûng àêy cuäng laâ thúâi kyâ
maâ töëc àöå tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam bùæt àêìu
chêåm laåi. Nguyïn nhên ban àêìu cuãa tònh traång
giaãm töëc àöå tùng trûúãng phêìn naâo laâ do giaãm
maånh xuêët khêíu vaâ cêìu thïë giúái ài xuöëng. Àïën
nay, xuêët khêíu àaä phuåc höìi nhûng tùng trûúãng
vêîn chûa trúã laåi nhû cuä. Thûåc ra, theo caác giaã
àõnh laåc quan, tùng trûúãng cuãa Viïåt Nam vêîn
coá thïí àaåt khoaãng 6% trong tûúng lai gêìn. Do
vêåy, tònh traång tùng trûúãng ngaây caâng ñt gùæn
kïët vúái àêìu tû, nhêët laâ àêìu tû cöng – chiïëm
túái 30 – 40% töíng àêìu tû úã Viïåt Nam, àaä trúã
thaânh möåt vêën àïì lo ngaåi lúán àöëi vúái caác nhaâ
hoaåch àõnh chñnh saách.
46 Xem Khaão saát caác doanh nghiïåp liïn doanh vúái Nhêåt Baãn, Töí
chûác Thûúng maåi Nûúác ngoaâi Nhêåt Baãn
47 Do àöå trïî giûäa àêìu tû vaâ tùng trûúãng vaâ sûå dao àöång haâng
nùm cuãa söë liïåu nïn coá thïí phûúng phaáp so saánh bùçng söë bònh
quên dõch chuyïín seä coá yá nghôa hún.
0
3
6
9
12
15
0
10
20
30
40
50
1990 1995 2000 2005 2010
Tyã lïå Àêìu tû /GDP (truåc bïn traái)
Chuá yá: Àûúâng ngùæt quaäng - Söë thûåc tïëÀûúâng in àêåm - söë trung bònh 4 nùm
Töëc àöå tùng trûúâng GDP (truåc bïn phaãi)
Hònh 3.2 Sûå buâng nöí àêìu tû trong thúâi gian gêìn àêy khöng àem laåi sûå tùng trûúãng tûúng ûáng
(têët caã caác biïën àûúåc thïí hiïån bùçng %)
Nguöìn: Caác chó söë Phaát triïín Thïë giúái, Ngên haâng Thïë giúái (2011)
57
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
4. Mùåc duâ chïë àöå àêìu tû thiïëu bïìn vûängàaä àûúåc phaát hiïån tûâ lêu nhûng maäi àïëngêìn àêy, Chñnh phuã dûúâng nhû múái quyïëtàõnh coi viïåc tùng cûúâng hiïåu quaã àêìu tûlaâ nhiïåm vuå ûu tiïn haâng àêìu. Trong tònh
traång möi trûúâng bïn ngoaâi khöng coá nhûäng caãi
thiïån roä rïåt vaâ tònh traång kinh tïë vô mö bêët öín
trong nûúác vêîn tiïëp tuåc, thûåc tïë àaä cho thêëy Viïåt
Nam cêìn phaãi “laâm nhiïìu hún” trong àiïìu kiïån
“coá ñt hún”, nghôa laâ phaãi duy trò àûúåc töëc àöå
tùng trûúãng cao trong àiïìu kiïån tyã suêët àêìu tû
giaãm. Do àoá, Chñnh phuã àaä chuyïín àöíi mö hònh:
giaãm chó tiïu tyã suêët àêìu tû trong 5 nùm túái tûâ
40% GDP xuöëng 35% GDP, àöìng thúâi duy trò töëc
àöå tùng trûúãng kinh tïë úã mûác 6-6,5% - àêy laâ
dêëu hiïåu cho thêëy tùng trûúãng seä dûåa nhiïìu hún
vaâo yïëu töë hiïåu quaã. Àiïìu naây àaä àûúåc khùèng
àõnh trong möåt nghõ quyïët gêìn àêy cuãa Ban Chêëp
Haânh Trung ûúng Àaãng:
“Àöíi múái tû duy àêìu tû, tûâng bûúác àiïìu chónh
cú cêëu àêìu tû cöng theo hûúáng giaãm tyã lïå àêìu
tû cöng vaâ tùng cûúâng hiïåu quaã; kiïn quyïët khùæc
phuåc tònh traång àêìu tû traân lan vaâ thuác àêíy huy
àöång vöën cho phaát triïín. Nùm 2012, nghiïm tuác
thûåc hiïån kïët luêån cuãa Höåi nghõ Trung ûúng Àaãng
lêìn thûá 3 vaâ chó àaåo cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã
vïì tùng cûúâng quaãn lyá àêìu tû tûâ ngên saách nhaâ
nûúác, traái phiïëu chñnh phuã vaâ kiïím soaát chùåt cheä
àêìu tû cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Àöíi múái
cú chïë phên böí vöën àêìu tû; têåp trung vöën àïí
hoaân thaânh vaâ súám àûa vaâo vêån haânh caác dûå aán
khêín cêëp nhùçm thuác àêíy hiïåu quaã dûå aán. Ûu tiïn
cêëp vöën cho caác dûå aán àaä hoaân thaânh vaâ àûa vaâo
vêån haânh, caác dûå aán coá khaã nùng hoaân thaânh
trong nùm 2012 vaâ vöën àöëi ûáng cho caác dûå aán
ODA. Cêìn kiïím soaát chùåt cheä caác dûå aán múái vaâ
xêy dûång múái, xaác àõnh roä nguöìn vöën, àaãm baão
hiïåu quaã vaâ thuã tuåc àêìu tû.”
5. Hònh aãnh phuâ húåp nhêët àïí mö taã chïëàöå àêìu tû cöng hiïån taåi cuãa Viïåt Nam, àoálaâ kïët quaã khöng phaãi laâ töíng húåp cuãa caácnöî lûåc riïng leã. Theo cú cêëu haânh chñnh àûúåc
phên cêëp maånh meä hiïån nay úã Viïåt Nam, chñnh
quyïìn caác àõa phûúng coá traách nhiïåm phaát triïín
cú súã haå têìng. Do àoá, chñnh quyïìn 62 tónh vaâ vúái
2 thaânh phöë phaãi chõu traách nhiïåm saâng loåc,
thêím àõnh, lûåa choån vaâ thûåc hiïån caác dûå aán cú
súã haå têìng cuãa àõa phûúng hoå. Àiïìu naây giuáp Viïåt
Nam giaãi phoáng àûúåc möåt nùng lûåc tiïìm taâng to
lúán vaâ taåo ra sûå caånh tranh giûäa caác àõa phûúng
– àêy hiïín nhiïn laâ möåt bûúác biïën chuyïín tñch
cûåc. Tuy nhiïn, nhû seä phên tñch úã phêìn tiïëp theo
cuãa chûúng naây, quaá trònh chuyïín biïën laåi thiïëu
sûå kïët nöëi vúái caác ûu tiïn chiïën lûúåc quöëc gia (vñ
duå nhû tùng cûúâng khaã nùng caånh tranh cuãa
quöëc gia) hoùåc chûa sûã duång thõ trûúâng nhû möåt
phûúng tiïån àïí phên böí nguöìn lûåc. Do vêåy, möîi
tónh thûúâng haânh àöång möåt caách riïng reä àïí xêy
dûång caác dûå aán cú súã haå têìng manh muán, khöng
àem laåi hiïåu quaã töëi ûu vaâ nhiïìu dûå aán trong söë
àoá àaä trúã nïn vö ñch.
6. Nïëu têët caã caác dûå aán àaä àûúåc duyïåt àïìuàûúåc xêy dûång thò Viïåt Nam seä coá thïí laâquöëc gia coá nhiïìu caãng biïín nûúác sêu,nhiïìu sên bay quöëc tïë vaâ nhiïìu khu cöngnghiïåp trïn thïë giúái, so vúái quy mö nïìnkinh tïë. Xêy dûång thïm nhiïìu cú súã haå têìng noái
chung laâ möåt chiïën lûúåc töët, nhêët laâ trong möåt
thïë giúái àang toaân cêìu hoáa vaâ phuå thuöåc lêîn nhau
nhû hiïån nay, trong àoá möåt quöëc gia nhû Viïåt
Nam coá thïí sûã duång caác lúåi thïë chi phñ thêëp cuãa
mònh àïí trao àöíi caác haâng hoáa vaâ dõch vuå
(thûúng maåi) coá giaá trõ lúán gêëp nhiïìu lêìn so vúái
GDP – àêy cuäng laâ chiïën lûúåc maâ caác nïìn kinh
tïë nhoã trong khu vûåc nhû Àùåc khu haânh chñnh
Höìng Köng (thuöåc Trung Quöëc) vaâ Singapore àaä
aáp duång trûúác àêy. Nhûng vêën àïì cuãa Viïåt Nam
laâ úã chöî: tû duy “lúán” nhûng thûåc hiïån “nhoã”.
Haäy xem xeát caác thûåc tïë sau àêy.
l Viïåt Nam coá gêìn 260 khu cöng nghiïåp(KCN) àaä hoùåc àang trong quaá trònh xêydûång, vaâ 239 dûå aán khu cöng nghiïåp khaác àaäàûúåc phï duyïåt vaâ seä tiïëp tuåc xêy dûång trongvoâng 10 nùm túái (Baãng A, Hònh 3.3). Trong söë260 khu cöng nghiïåp noái trïn, gêìn 50 khu coátyã lïå bao phuã bùçng 0, chiïëm 20% töíng diïåntñch àêët daânh cho caác khu cöng nghiïåp. Tyã lïåbao phuã bònh quên taåi têët caã caác khu cöngnghiïåp trong caã nûúác chó àaåt 46%.
l Viïåt Nam coá 18 khu kinh tïë (KTT) vúái töíngdiïån tñch àêët khoaãng 765.000 ha. Traái laåi, têëtcaã 260 khu cöng nghiïåp coá töíng diïån tñch àêëtchûa àïën 72.000 ha (Baãng B, Hònh 3.3). Mùåcduâ tyã lïå bao phuã taåi caác khu kinh tïë cao húnmöåt chuát so vúái caác khu cöng nghiïåp nhûngnhiïìu khu kinh tïë cuäng àang gùåp khoá khùntrong viïåc thu huát àuã söë lûúång nhaâ àêìu tû àïíàaãm baão sûå bïìn vûäng vïì mùåt taâi chñnh.
l Viïåt Nam coá 24 caãng biïín nûúác sêu vaâ àang
quy hoaåch xêy dûång thïm nhiïìu caãng nûúác
sêu nûäa (Biïíu B, Hònh 3). Möåt söë caãng biïín
múái àang xêy dûång thûåc ra laâ caác cuåm caãng
nhû Töí húåp Caãng biïín Caái Meáp – Thõ Vaãi, göìm
9 caãng vúái töíng cöng suêët 8,1 triïåu TEU. Tuy
nhiïn tyã lïå sûã duång hiïån taåi cuãa caãng Caái Meáp
– Thõ Vaãi chûa àïën 30%.
58
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Hònh 3.3 Võ trñ caác cú súã haå têìng hiïån coá vaâ àang xêy dûång úã Viïåt Nam
Nguöìn: Töíng húåp cuãa caác taác giaã tûâ caác quy hoaåch phaát triïín caãng biïín cuãa chñnh phuã Viïåt Nam, caác baãn tin cuãa túâ Thúâi baáo Kinh tïë Viïåt
Nam, vaâ baáo caáo nghiïn cûáu cuãa Thaânh vaâ Pincus (2011).
l Viïåt Nam coá 20 sên bay àang hoaåt àöång vaâ
àang quy hoaåch xêy dûång thïm möåt söë sên
bay nûäa. Cöng suêët trung bònh cuãa caác sên bay
hiïån nay vaâo khoaãng 1 àïën 1,5 triïåu haânh
khaách. Vïì lêu daâi, viïåc àaãm baão khöng lûu an
toaân vaâ duy trò hoaåt àöång cho caác sên bay
naây seä töën keám hún nhiïìu so vúái viïåc xêy
dûång vaâ duy trò möåt söë lûúång sên bay ñt hún
nhûng coá cöng suêët lúán hún taåi caác àõa àiïím
chiïën lûúåc.
Baãng AKhu cöng nghiïåp
Baãng BKhu kinh tïë
Baãng C
Caãng biïín nûúác sêu
Baãng DTöíng saãn lûúång
59
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
7. Mùåc duâ quyïët àõnh xêy dûång caác cú súãhaå têìng höî trúå cuöåc söëng cho ngûúâi dêntrong khùæp caã nûúác – vñ duå nhû hïå thöëngàiïån, àûúâng, cêëp nûúác sinh hoaåt – laâ möåtàöång thaái àuáng àùæn, nhûng lyá do àïí xêydûång caác cú súã haå têìng nhùçm duy trò tùngtrûúãng úã khùæp caác tónh – nhû sên bay, caãngbiïín, khu cöng nghiïåp, khu kinh tïë, v.v. –laåi toã ra keám thuyïët phuåc hún. Kinh nghiïåm
tûâ caác nûúác trïn thïë giúái cho thêëy “tùng trûúãng
kinh tïë tuy coá thïí khöng cên àöëi nhûng sûå phaát
triïín vêîn coá thïí toaân diïån” (Baáo caáo Phaát triïín
Thïë giúái 2009). Duâ coá chuã têm hay khöng thò Viïåt
Nam cuäng àaä theo àuöíi caách tiïëp cêån naây trong
suöët nhûäng nùm 1990 vaâ àêìu nhûäng nùm 2000,
bùçng caách têåp trung àêìu tû xêy dûång caác cú súã
haå têìng cú baãn cho ngûúâi dên, vaâ taåo ra möåt sûå
phaát triïín toaân diïån. Nhûng trong nhûäng nùm
gêìn àêy, àùåc biïåt laâ tûâ sau khi phï duyïåt Luêåt
Àêìu tû (2005), trong àoá phên cêëp têët caã caác
quyïët àõnh liïn quan àïën àêìu tû cho caác cêëp
chñnh quyïìn àõa phûúng, xêy dûång cú súã haå têìng
àïí höî trúå cuöåc söëng cuãa ngûúâi dên theo lö-gich
àaä phaát triïín thaânh xêy dûång cú súã haå têìng àïí
thuác àêíy tùng trûúãng. Sûå biïën chuyïín naây coá hai
haån chïë. Thûá nhêët, theo Biïíu D úã Hònh 3.3, gêìn
70% saãn lûúång saãn xuêët úã Viïåt Nam têåp trung taåi
hai cûåc tùng trûúãng laâ khu vûåc àöìng bùçng söng
Höìng vaâ khu vûåc quanh àöìng bùçng söng Cûãu
Long, bao göìm TP. Höì Chñ Minh. Thûá hai, vúái quy
mö trung bònh 200.000 höå dên vaâ GDP chûa àïën
1 tyã USD möîi tónh, hêìu hïët caác tónh cuãa Viïåt
Nam khöng coá àuã nùng lûåc taâi chñnh àïí xêy dûång
caác cú súã haå têìng caånh tranh àûúåc úã têìm quöëc
tïë, vaâ cêìu àõa phûúng cuäng khöng àuã lúán àïí sûã
duång hïët cöng suêët cuãa cú súã haå têìng. Chùæc chùæn
laâ khi phaát triïín thaânh möåt nïìn kinh tïë lúán hún
vaâ thõnh vûúång, têët caã caác cú súã haå têìng taåi Viïåt
Nam seä àûúåc sûã duång hïët cöng suêët,48 nhûng
trong trung haån, Viïåt Nam seä phaãi gaánh chõu chi
phñ cú höåi tûâ viïåc xêy dûång nhûäng cú súã haå têìng
maâ thõ trûúâng hiïån taåi chûa cêìn àïën.
8. Chuáng töi sûã duång ba nghiïn cûáu tònhhuöëng cuå thïí - möåt nghiïn cûáu tònh huöëngvïì caác khu cöng nghiïåp vaâ hai nghiïn cûáutònh huöëng vïì lônh vûåc caãng biïín – àïí xaácàõnh caác vêën àïì goáp phêìn taåo ra chïë àöåàêìu tû cöng thiïëu hiïåu quaã úã Viïåt Nam vaâtòm hiïíu caác giaãi phaáp coá thïí khùæc phuåcnhûäng vêën àïì àoá. Ba tònh huöëng nghiïn cûáu
naây àûúåc lûåa choån vò chuáng phaãn aánh nhûäng vêën
àïì chung töìn taåi trong nhiïìu dûå aán cú súã haå têìng
úã Viïåt Nam, cuå thïí laâ (a) sûã duång caác phûúng
tiïån phi thõ trûúâng àïí phên böí nguöìn lûåc, nhêët
laâ àêët àai; (b) caác quyïìn súã hûäu taâi saãn chûa àûúåc
quy àõnh roä vaâ thûåc thi töët; (c) thiïëu sûå phöëi húåp
chùåt cheä giûäa caác cêëp chñnh quyïìn, caác cú quan
chuã quaãn vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác (SOE); (d)
thiïëu caác cú quan quaãn lyá khöng thiïn võ; vaâ (e)
chûa thûåc thi àêìy àuã caác luêåt àõnh àaä coá. Caác
nghiïn cûáu tònh huöëng cuå thïí naây cuäng phaãn aánh
nhûäng vêën àïì liïn quan àïën chu trònh àêìu tû
cöng úã caác giai àoaån khaác nhau – tûâ quy hoaåch
chiïën lûúåc àïën saâng loåc, thêím àõnh, lûåa choån,
thûåc hiïån vaâ àaánh giaá – vaâ giuáp tòm hiïíu caác caách
thûác coá thïí giaãi quyïët nhûäng vêën àïì naây.49
9. Caác khu cöng nghiïåp àoáng möåt vai troâhïët sûác quan troång trong quaá trònhchuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam tûâ möåt nïìn kinhtïë nöng nghiïåp thaânh möåt nïìn kinh tïëxuêët khêíu haâng hoáa chi phñ thêëp. Tònh hònh
chñnh trõ öín àõnh, lûåc lûúång lao àöång treã vaâ coá
trònh àöå, chi phñ hoaåt àöång kinh doanh tûúng àöëi
thêëp, vaâ võ trñ chiïën lûúåc laâ möåt söë yïëu töë trong
nhûäng yïëu töë àaä giuáp Viïåt Nam trúã thaânh thoãi
nam chêm thu huát vöën àêìu tû trûåc tiïëp nûúác
ngoaâi.50 Nhiïìu nhaâ àêìu tû nûúác ngoaâi vaâ möåt söë
nhaâ àêìu tû lúán trong nûúác àaä àùåt cú súã taåi caác
khu cöng nghiïåp hiïån diïån úã khùæp núi trïn laänh
thöí Viïåt Nam, tûâ nam ra bùæc, tûâ àöng àïën têy.
Àïën cuöëi nùm 2010, 261 khu cöng nghiïåp cuãa
48 Àúåt luä luåt hiïån taåi úã Thaái Lan àaä bùæt buöåc möåt söë nhaâ àêìu tû
phaãi tòm kiïëm nhûäng àõa àiïím thay thïë, vaâ Viïåt Nam, vúái caác
khu cöng nghiïåp vaâ khu kinh tïë chûa àûúåc sûã duång hïët, coá thïí
laâ möåt phûúng aán thay thïë hêëp dêîn. Nhûng chñnh saách cú súã
haå têìng cuãa Viïåt Nam cêìn thay àöíi àïí chõu sûå dêîn dùæt cuãa caác
lûåc lûúång thõ trûúâng thay vò chõu aãnh hûúãng cuãa caác thïë lûåc
thiïn nhiïn.
49 Xem thïm baáo caáo cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû (2009).
50 Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi roâng vaâo Viïåt Nam trong giai àoaån
2006–2010 àaä vûúåt quaá töíng mûác àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi
roâng tñch luäy cuãa In-àö-nï-xia, Ma-lai-xia, Phi-lñp-pin vaâ Thaái
Lan cöång laåi (Caác chó söë Phaát triïín Thïë giúái 2011).
IICAÁC KHU
CÖNG NGHIÏåP:
LÚÅI HAY HAÅI?
60
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Baãng 3.1 Möåt vaâi söë liïåu thöëng kï vïì caác khu cöng nghiïåp úã Viïåt Nam (àïën cuöëi nùm 2010)
Àêìu tû nûúác ngoaâi
Àêìu tû trong nûúác Töíng söë Chó söë
Söë lûúång khu cöng nghiïåp 40 221 261
Söë khu cöng nghiïåp àang hoaåt àöång 23 150 173
Söë lûúång dûå aán (doanh nghiïåp) 3.962 4.377 8.339
Söë vöën àùng kyá 53,6 tyã USD 336.078 tyã àöìng 74 tyã USD
Söë vöën àaä giaãi ngên 17,1 tyã USD 135.950 tyã àöìng 24 tyã USD
Doanh thu saãn xuêët 30,5 tyã USD 57.251 tyã àöìng 34 tyã USD
Xuêët khêíu Khöng coá söë liïåu Khöng coá söë liïåu 19 tyã USD
Nhêåp khêíu Khöng coá söë liïåu Khöng coá söë liïåu 18,5 tyã USD
Söë lûúång lao àöång Khöng coá söë liïåu Khöng coá söë liïåu 1,6 triïåu
Nguöìn: Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû.
II.A CÛÁ XÊY DÛÅNG RÖÌI NHAÂ
ÀÊÌU TÛ SEÄ ÀÏËN
11. Àûúåc khuyïën khñch búãi nhûäng thaânhcöng ban àêìu, Viïåt Nam àaä tùng töëc xêydûång thïm nhiïìu khu cöng nghiïåp vaâokhoaãng giûäa nhûäng nùm 2000. Ngaây
25/1/1991, Thuã tûúáng Chñnh phuã ban haânh quyïët
àõnh cho pheáp thaânh lêåp Khu chïë xuêët Tên
Thuêån, àûúåc coi nhû khu cöng nghiïåp hiïån àaåi
àêìu tiïn cuãa Viïåt Nam; tiïëp àoá, nhiïìu khu cöng
nghiïåp khaác ra àúâi, mùåc duâ bõ giaán àoaån búãi cuöåc
Khuãng hoaãng Àöng AÁ vaâo cuöëi nhûäng nùm 1990.
Theo minh hoåa úã Hònh 3.4, töëc àöå phï duyïåt vaâ
xêy dûång khu cöng nghiïåp bùæt àêìu tùng trong
nùm 2002, sau àoá tùng voåt vaâo nùm 2005, sau
khi Luêåt Àêìu tû àûúåc ban haânh. Chó riïng trong
nùm 2008, diïån tñch àêët àûúåc phï duyïåt laâm khu
cöng nghiïåp àaä vûúåt quaá töíng diïån tñch àêët àûúåc
phên böí cho caác khu cöng nghiïåp tûâ nùm 1991
àïën 2003. Thêåm chñ khi khuãng hoaãng kinh tïë
toaân cêìu àaåt àónh vaâo nùm 2009, vêîn coá 30 khu
cöng nghiïåp múái àûúåc phï duyïåt thaânh lêåp. Caác
doâng vöën àêìu tû chaãy vaâo öì aåt, nhiïìu thoãa thuêån
thûúng maåi àûúåc kyá kïët, vaâ chñnh phuã àûa ra
nhiïìu chñnh saách ûu àaäi – têët caã nhûäng àiïìu àoá
taåo ra möåt caãm tûúãng rùçng chó cêìn xêy xong khu
cöng nghiïåp laâ caác nhaâ àêìu tû seä túái.
Viïåt Nam (xem Baãng 3.1) àaä chiïëm töíng cöång
71.394 ha àêët taåi 57 trong söë 62 tónh. Trong söë
naây, 173 khu cöng nghiïåp àaä hoaåt àöång àêìy àuã
vaâ 88 khu àang trong caác giai àoaån thi cöng khaác
nhau. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, caác khu cöng
nghiïåp naây àaä thu huát gêìn 8.350 dûå aán vúái söë
vöën àùng kyá 74 tyã USD , trong àoá 24 tyã USD àaä
àûúåc giaãi ngên. Nùm 2010, caác doanh nghiïåp
hoaåt àöång taåi caác khu cöng nghiïåp àaä saãn xuêët
àûúåc gêìn 34 tyã USD giaá trõ haâng hoáa, trong àoá
19 tyã USD laâ haâng hoáa xuêët khêíu (chiïëm 40%
töíng saãn lûúång xuêët khêíu cuãa Viïåt Nam). Ngoaâi
ra, hún 1,6 triïåu lao àöång hiïån àang laâm viïåc taåi
caác khu cöng nghiïåp. Nhû vêåy, theo phêìn lúán caác
tiïu chñ thò caác khu cöng nghiïåp úã Viïåt Nam coá
thïí àûúåc coi laâ möåt thaânh cöng lúán.
10. Thïë nhûng, thay vò àûúåc xem nhû möåtniïìm tûå haâo thò caác khu cöng nghiïåp úã ViïåtNam àang caâng ngaây caâng bõ coi nhû triïåuchûáng cuãa vêën àïì àêìu tû quaá nhiïìu àïën mûácchûa àaåt àûúåc sûå tùng trûúãng tûúng xûáng.Nhû àaä trao àöíi úã phêìn I, caác dûå aán cú súã haå têìng
cuãa Viïåt Nam hiïån coân manh muán, khöng töëi ûu
vïì quy mö vaâ coá tyã lïå bao phuã thêëp. Vêën àïì naây
àùåc biïåt nghiïm troång vúái caác khu cöng nghiïåp, núi
tyã lïå sûã duång bònh quên chó àaåt 46%. Thïm vaâo àoá,
gêìn 239 khu cöng nghiïåp àaä àûúåc phï duyïåt thaânh
lêåp vaâ seä àûúåc xêy dûång trong voâng 10 nùm túái!
Taåi sao phaãi xêy nhiïìu khu cöng nghiïåp nhû vêåy
trong khi Viïåt Nam khöng àuã khaã nùng taâi chñnh
hoùåc chûa coá nhu cêìu sûã duång trong tûúng lai gêìn?
61
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
12. Töëc àöå xêy dûång caác khu cöng nghiïåpàang vûúåt quaá mûác cêìu húåp lyá, trong khicuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu nùm2009 laâm vêën àïì naây trêìm troång hún.Theo
Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, àïën cuöëi nùm 2010, tyã
lïå coân tröëng taåi caác khu cöng nghiïåp trong caã
nûúác suyát soaát khoaãng 50%. Söë liïåu taåi Vuå Quaãn
lyá caác Khu kinh tïë thuöåc Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu
tû cho thêëy, caác khu cöng nghiïåp àaä ài vaâo hoaåt
àöång àêìy àuã coá tyã lïå bao phuã bùçng 63%, vaâ caác
khu cöng nghiïåp àang xêy dûång coá tyã lïå bao phuã
bùçng 15%. Tyã lïå bao phuã trong caã nûúác ûúác tñnh
bùçng 46% (xem Hònh 3.5). Theo kinh nghiïåm
quöëc tïë, tyã lïå bao phuã töëi thiïíu phaãi bùçng 75%
àïí àaãm baão tñnh bïìn vûäng kinh tïë lêu daâi cho
khu cöng nghiïåp.
13. Tyã lïå bao phuã khöng chó thêëp maâcoân liïn tuåc giaãm. Vñ duå nhû, tyã lïå sûã duång taåi
caác khu cöng nghiïåp trong caã nûúác àaåt mûác cao
nhêët 62% vaâo nùm 2007 nhûng nhanh choáng
giaãm xuöëng 46% vaâo nùm 2010. Viïåc nhiïìu khu
cöng nghiïåp khöng hoaåt àöång àaä aãnh hûúãng xêëu
àïën tyã lïå bao phuã. Trong söë 260 khu cöng nghiïåp,
khoaãng 50 khu cöng nghiïåp hoaân toaân chûa coá
nhaâ àêìu tû (tyã lïå bao phuã bùçng 0), chiïëm 20% töíng
diïån tñch àêët cuãa caác khu cöng nghiïåp trong caã
nûúác. Tyã lïå bao phuã giaãm laâ tònh traång chung úã hêìu
hïët caác tónh. Vñ duå nhû, tûâ nùm 2007 àïën 2010, tyã
lïå sûã duång úã Haãi Dûúng giaãm tûâ 66% xuöëng 35%,
Hûng Yïn giaãm tûâ 60% xuöëng 25%, Long An giaãm
tûâ 53% xuöëng 31%, vaâ Tiïìn Giang giaãm tûâ 34%
(nùm 2006) xuöëng 31%. Möåt nguyïn nhên lúán dêîn
àïën tònh traång naây laâ sûå buâng nöí caác quyïët àõnh
phï duyïåt thaânh lêåp khu cöng nghiïåp trong giai
àoaån tûâ nùm 2006 àïën nùm 2009, tuy sau àoá,
töëc àöå xêy dûång àaä chêåm laåi do nhu cêìu giaãm.
1; 3002; 360
1; 244; 678
5; 1201
15; 340
20; 3355
13; 2625
3; 226 1; 3353; 390
10; 2836
21; 3622
15; 4020 16; 3387
20; 4409
29; 12060
40; 15675,6
30; 1710
11; 3958
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011
Diïån tñch (ha)Söë lûúång khu CNBònh quên 2 nùm
Luêåt vïì Àêìu tû
Hònh 3.4 Phï duyïåt caác khu cöng nghiïåp múái úã Viïåt Nam (1991–2010)
4663
15
4046474747
63
0 10 20 30 40 50 60 70
Têët caã KCNÀang hoaåt àöångÀang xêy dûång
ÀB Söng Cûãu LongCao nguyïn
ÀB Söng HöìngTrung Böå
Àöng Nam BöåTrung nguyïn
Theovuâng
Àöëi vúái caã nûúác
Hònh 3.5 Tyã lïå sûã duång úã caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi (àïën cuöëi nùm 2010)
Nguöìn: Ûúác tñnh cuãa caác taác giaã dûåa trïn söë liïåu do Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû cöng böë.
Nguöìn: Ûúác tñnh cuãa caác taác giaã dûåa trïn söë liïåu cöng böë cuãa Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë thuöåc Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû.
62
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Baãng 3.2: Caác khu cöng nghiïåp thaânh cöng, xeát theo doanh thu xuêët khêíu (2010)
Doanh thu xuêët khêíu trïn
àêët cöng nghiïåp cho thuï Tyã lïå bao phuã Doanh thu xuêët khêíu
Tónh/
thaânh phöë
Söë lûúång
khu cöng
nghiïåp Doanh thu xuêët khêíu
(triïåu USD/ha)
Xïëp
haång Tyã lïå (%) Xïëp haång Xïëp
haång
Doanh thu xuêët khêíu
(triïåu USD)
Haâ Nöåi 11 1,83 1 64,6 16 2.118 3
Höì Chñ Minh 18 1,24 2 48,4 30 3.100 2
Haãi Phoâng 5 1,13 3 39,2 38 717 7
Àöìng Nai 30 0,86 4 58,6 22 5.476 1
Cêìn Thú 6 0,85 5 50,1 27 515 9
Haãi Dûúng 10 0,78 6 35,0 44 980 5
Phuá Thoå 2 0,69 7 73,7 11 211 11
Hûng Yïn 9 0,61 8 25,3 50 757 6
Àöìng Thaáp 3 0,60 9 73,0 12 119 19
Bònh Dûúng 25 0,38 10 58,7 21 2.020 4
Nguöìn: Vuå Quaãn lyá caác Khu kinh tïë, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû
14. Tuy nhiïn, möåt söë khu cöng nghiïåp,nhêët laâ nhûäng khu nùçm gêìn caác cûåc tùngtrûúãng cuãa àêët nûúác, hoaåt àöång coá hiïåuquaã cao hún hùèn so vúái nhûäng khu cöngnghiïåp khaác. Võ trñ coá veã laâ möåt yïëu töë quan
troång quyïët àõnh hiïåu quaã hoaåt àöång cuãa caác khu
cöng nghiïåp. Caác khu cöng nghiïåp nùçm úã hai
trung têm kinh tïë chñnh cuãa àêët nûúác (Haâ Nöåi
vaâ TP. Höì Chñ Minh) vaâ möåt söë tónh quanh àoá
(nhû Haãi Phoâng, Haãi Dûúng vaâ Hûng Yïn úã miïìn
Bùæc vaâ Àöìng Nai, Bònh Dûúng hay Baâ Rõa Vuäng
Taâu úã miïìn Nam) thûúâng hoaåt àöång töët hún caác
khu cöng nghiïåp úã nhûäng núi khaác, nïëu xeát vïì
doanh thu vaâ nguöìn thu xuêët khêíu (xem Baãng
3.2). Mùåc duâ chiïëm chûa àïën möåt nûãa söë khu
cöng nghiïåp cuãa caã nûúác nhûng 8 tónh thaânh noái
trïn àoáng goáp túái 84% doanh thu xuêët khêíu
trong nùm 2010.
15. Vêën àïì khöng sûã duång hïët caác khucöng nghiïåp chùæc chùæn seä trúã nïn trêìmtroång hún nïëu têët caã caác khu cöng nghiïåptrong quy hoaåch töíng thïí àïìu àûúåc xêydûång. Mùåc duâ caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi coá
tyã lïå sûã duång thêëp nhûng àaä coá gêìn 239 dûå aán
múái àûúåc phï duyïåt thaânh lêåp trong giai àoaån
2011 – 2010 vúái töíng diïån tñch àêët 54.882 ha.
Ngoaâi ra, caác quy hoaåch töíng thïí àaä àûúåc chñnh
phuã trung ûúng vaâ caác chñnh quyïìn àõa phûúng
phï duyïåt coân bao göìm viïåc xêy dûång 3 khu
kinh tïë quöëc gia vúái töíng diïån tñch 265.000 ha
vaâ 1.643 cuåm cöng nghiïåp cêëp tónh vúái töíng diïån
tñch àêët 73.000 ha. Theo ûúác tñnh cuãa Böå Kïë
hoaåch vaâ Àêìu tû, Viïåt Nam cêìn phaãi àêìu tû 40
tyã USD trong 10 nùm túái chó àïí xêy dûång cú súã
haå têìng cho caác khu cöng nghiïåp vaâ khu kinh tïë
àaä àûúåc phï duyïåt naây.51
II.B ÀIÏÌU GÒ DÊÎN ÀÏËN SÛÅBUÂNG NÖÍ CAÁC KHUCÖNG NGHIÏÅP?
16. Viïåc múã röång caác khu cöng nghiïåp gêyra nhiïìu aãnh hûúãng nhûng chñnh caác yïëutöë thïí chïë vaâ cú chïë ûu àaäi àaä goáp phêìntaåo ra àiïìu naây. Cuå thïí, hïå thöëng caác quan hïå
taâi chñnh trong Chñnh phuã àaä taåo ra caác cú chïë
ûu àaäi khiïën cho caác tónh trúã nïn ûa thñch hoaåt
àöång saãn xuêët cöng nghiïåp, vaâ hïå thöëng quaãn lyá
àêët àai taåo ra möåt trúå cêëp (vö hònh) nûäa cho caác
chi phñ daânh cho khu cöng nghiïåp (xem Höåp
3.1). Trong möi trûúâng phên cêëp hiïån taåi, Böå Kïë
hoaåch vaâ Àêìu tû, cú quan chõu traách nhiïåm phï
duyïåt thaânh lêåp caác khu cöng nghiïåp, khöng coá
àuã quyïìn haån chñnh trõ àïí tûâ chöëi àïì xuêët cuãa
caác tónh. Kïí caã khi Chñnh phuã Trung ûúng ban
haânh caác quy àõnh nhùçm giaãm töëc àöå phaát triïín
caác khu cöng nghiïåp múái, nhûäng quy àõnh àoá
cuäng bõ laách luêåt möåt caách khön kheáo.
51 Theo ûúác tñnh cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, tyã suêët àêìu tû cú
súã haå têìng cho khu cöng nghiïåp laâ 300.000 USD/ha.
63
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
Höåp 3.1 Chia seã nguöìn thu ngên saách trong hïå thöëng chñnh phuã
Trong nhûäng nùm gêìn àêy, quaá trònh phên cêëp taâi chñnh úã Viïåt Nam vêîn tiïëp tuåc tùng duâ trûúác
àoá àaä àaåt mûác àöå phên cêëp cao. Nùm 2000, gêìn 40% vöën àêìu tû tûâ ngên saách nhaâ nûúác àûúåc
thûåc hiïån búãi caác chñnh quyïìn àõa phûúng; nùm 2010, tyã lïå naây àaä tùng lïn 51%.
Traách nhiïåm thu ngên saách giûäa chñnh phuã trung ûúng vaâ chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåc quy
àõnh trong Luêåt Ngên saách nùm 2002. Theo àoá, têët caã caác khoaãn thu thuïë vaâ phñ liïn quan àïën
thûúng maåi quöëc tïë àïìu phaãi nöåp vïì ngên saách trung ûúng. Mùåt khaác, chñnh quyïìn àõa phûúng
àûúåc giûä laåi 100% tiïìn thu thuïë tûâ àêët (vñ duå nhû tiïìn thuï àêët, thuïë chuyïín nhûúång quyïìn sûã
duång àêët, thuïë sûã duång àêët), thuïë taâi nguyïn thiïn nhiïn, caác loaåi phñ àùng kyá vaâ xöí söë. Khung
giaá àêët cuå thïí do UBND tónh quyïët àõnh.
Möåt phêìn nguöìn thu cuãa caác tónh coá nguöìn göëc tûâ tiïìn thu thuïë VAT, thuïë thu nhêåp doanh
nghiïåp, thuïë thu nhêåp caá nhên vaâ phñ xùng dêìu. Giûäa Chñnh phuã Trung ûúng vaâ chñnh quyïìn àõa
phûúng coá möåt cú chïë chia seã caác nguöìn thu naây, nhûng àa söë caác tónh coá thïí giûä laåi 100% caác
khoaãn thu naây cho ngên saách àõa phûúng. Caác tónh giaâu hún (nhû thaânh phöë Höì chñ Minh, Haâ
Nöåi, Quaãng Ninh, v.v) phaãi nöåp laåi möåt phêìn caác khoaãn thu naây cho ngên saách trung ûúng. Cú
chïë chia seã nguöìn thu àûúåc giûä nguyïn trong khoaãng 3 – 5 nùm.
Nhòn chung, chñnh phuã trung ûúng giûä khoaãng 60% töíng nguöìn thu tûâ caác khoaãn thuïë vaâ phñ,
vaâ caác tónh àûúåc hûúãng 40% coân laåi. Tuy nhiïn, sau àoá, chñnh phuã trung ûúng laåi cêëp cho caác
tónh khoaãng möåt nûãa töíng söë thu ngên saách cuãa trung ûúng. Nhû vêåy tyã lïå phên chia nguöìn thu
giûäa trung ûúng vaâ àõa phûúng thûåc ra laâ 30:70.
Nguöìn: Luêåt Ngên saách vaâ Baãng Cên àöëi Ngên saách Nhaâ nûúác 2010 (Trang web cuãa Böå Taâi chñnh)
(A) Caác cú chïë ûu àaäi daânh cho caác tónh
17. Theo quy àõnh cuãa hïå thöëng thuïë taåiViïåt Nam, chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåcgiûä laåi gêìn nhû têët caã caác khoaãn thu thuïëliïn quan àïën àêët àai, bao göìm 100% thuïënhaâ àêët, thuïë chuyïín nhûúång quyïìn sûãduång àêët, thuïë sûã duång àêët nöng nghiïåp,tiïìn thuï àêët vaâ caác loaåi phñ khaác liïnquan àïën sûã duång àêët (xem Höåp 3.1). Àêët
nöng nghiïåp àûúåc àõnh giaá, cho thuï vaâ àaánh
thuïë thêëp hún so vúái àêët cöng nghiïåp, do àoá, viïåc
chuyïín àöíi àêët nöng nghiïåp thaânh àêët cöng
nghiïåp coá thïí àem laåi thïm nguöìn thu cho caác
tónh. Ngoaâi ra, thuïë thu nhêåp doanh nghiïåp vaâ
thuïë giaá trõ gia tùng VAT (aáp duång vúái haâng hoáa
tiïu thuå trïn thõ trûúâng trong nûúác) laâ nhûäng
khoaãn thu ngên saách chung, nghôa laâ caác tónh
àûúåc giûä laåi möåt phêìn tiïìn àoáng thuïë cuãa caác
doanh nghiïåp. Trïn thûåc tïë, doanh nghiïåp coá truå
súã chñnh úã àõa phûúng naâo thò àõa phûúng àoá seä
thu vaâ giûä laåi thuïë VAT cuäng nhû têët caã caác nguöìn
thu chung khaác liïn quan, mùåc duâ haâng hoáa cuãa
doanh nghiïåp àûúåc tiïu thuå úã àõa phûúng khaác.
[PER 2005, trang 89] Vúái 24 khu cöng nghiïåp,
48% nguöìn thu cuãa tónh Long An coá nguöìn göëc
tûâ caác khoaãn thu chung vaâ caác khoaãn thu maâ
chñnh quyïìn àõa phûúng àûúåc giûä laåi toaân böå,
trong àoá coá caác khoaãn thu liïn quan túái àêët àai.
Traái laåi, nhûäng khoaãn thu tûúng tûå chó chiïëm 22%
töíng nguöìn thu cuãa tónh Baåc Liïu do tónh naây chó
coá möåt khu cöng nghiïåp duy nhêët.52 Mùåc duâ caác
tónh àûúåc hûúãng nhûäng lúåi ñch taâi chñnh lúán tûâ
cöng nghiïåp hoáa nhûng nhiïìu chi phñ xêy dûång
liïn quan dïën cú súã haå têìng laåi do chñnh phuã
trung ûúng bao cêëp. Àêy laâ nguyïn nhên khiïën
caác tónh thñch xêy dûång khu cöng nghiïåp.
52 Mùåc duâ chûa coá nhiïìu nghiïn cûáu vïì möëi quan hïå giûäa thuïë
suêët/taâi saãn vúái caác nguöìn taâi chñnh cuãa Chñnh phuã taåi Viïåt Nam
nhûng caác nghiïn cûáu àaä cho thêëy rùçng caác chñnh quyïìn àõa phûúng
àang haânh àöång möåt caách thiïëu bïìn vûäng khi chuyïín àöíi vaâ àem
baán àêët nöng nghiïåp coá giaá trõ nhùçm àaáp ûáng nhûäng nhu cêìu vïì
ngên saách hoaåt àöång (nghiïn cûáu cuãa Ngên hang Thïë giúái, 2008).
64
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
(B) Quy hoaåch sûã duång àêët vaâ Quyïìn súãhûäu taâi saãn
18. Hïå thöëng quaãn lyá àêët àai giaán tiïëp taåora nhûäng cú chïë ûu àaäi, khuyïën khñch caáctónh xêy dûång khu cöng nghiïåp. Xêy dûång
khu cöng nghiïåp laâ nhûäng dûå aán lúán, do àoá, àuã
àiïìu kiïån àïí bùæt buöåc thu höìi àêët, nghôa laâ Nhaâ
nûúác seä thu höìi àêët tûâ nhûäng ngûúâi àang sûã
duång, traã tiïìn àïìn buâ àêët, sau àoá chuyïín àöíi
thaânh àêët cöng nghiïåp daânh cho khu cöng
nghiïåp, vaâ cho caác nhaâ àêìu tû thuï. Mûác àïìn buâ
cho nhûäng ngûúâi bõ thu höìi àêët nhòn chung àûúåc
tñnh theo giaá thõ trûúâng daânh cho àêët theo muåc
àñch sûã duång trûúác àoá (thûúâng laâ àêët nöng
nghiïåp), chûá khöng tñnh theo giaá trõ àêët cöng
nghiïåp. Hún nûäa, mûác àïìn buâ khöng bao göìm
nhûäng töín thêët vïì sinh kïë cuãa nöng dên, nhûäng
ngûúâi chó coá kyä nùng lao àöång duy nhêët laâ laâm
nöng nghiïåp. Têët caã nhûäng àiïìu naây khiïën cho
caác dûå aán xêy dûång khu cöng nghiïåp trúã nïn
mang tñnh chêët tû nhên. Àêët bõ bùæt buöåc thu höìi,
do àoá giaá trõ àêët àöëi vúái nhûäng ngûúâi mêët àêët
cao hún giaá trõ àêët àöëi vúái caác nhaâ àêìu tû, sûå
chïnh lïåch naây taåo ra lúåi nhuêån kinh tïë. Àiïìu
naây cuäng coá nghôa laâ chñnh nhûäng ngûúâi bõ mêët
àêët, thûúâng laâ nöng dên, taåo ra nguöìn taâi chñnh
àïí xêy khu cöng nghiïåp vaâ phaát triïín àêët.
(C) Hûúáng dêîn àêìu tû chiïën lûúåc
19. Chñnh saách khu cöng nghiïåp hiïån taåicoân thiïëu nhûäng hûúáng dêîn àaáng tin cêåyvaâ mang tñnh chiïën lûúåc àïí laâm cú súã cho
caác quyïët àõnh cuãa chñnh phuã, caác böångaânh vaâ tónh thaânh. Mùåc duâ Viïåt Nam àaä coá
caác Kïë hoaåch 5 nùm vaâ möåt Quy hoaåch töíng
thïí riïng cho caác khu cöng nghiïåp vaâ khu kinh
tïë, trong àoá xaác lêåp caác ûu tiïn phaát triïín chung
cho toaân nïìn kinh tïë vaâ kïë hoaåch haânh àöång àïí
thûåc hiïån nhûäng ûu tiïn àoá, nhûng dûúâng nhû
giûäa chuáng chûa coá sûå liïn kïët chùåt cheä (xem
Höåp 3.2). Bùçng möåt pheáp tñnh nhanh, àún giaãn,
coá thïí thêëy rùçng quy trònh phï duyïåt thaânh lêåp
khu cöng nghiïåp coân thiïëu sûå liïn kïët vúái phêìn
coân laåi cuãa nïìn kinh tïë. Vñ duå nhû, vúái 140.000
ha àêët àûúåc quy hoaåch laâm khu cöng nghiïåp, nhaâ
nûúác cêìn phaãi àêìu tû khoaãng 40 tyã USD àïí xêy
dûång caác cú súã haå têìng höî trúå khu cöng nghiïåp
nhû traåm xûã lyá nûúác thaãi, hïå thöëng xûã lyá chêët
thaãi nguy haåi, cöng trònh xûã lyá khoái thaãi, vaâ hïå
thöëng àûúâng ài kïët nöëi khu cöng nghiïåp vúái caác
tuyïën àûúâng cao töëc hoùåc caãng gêìn nhêët. Ngoaâi
ra, caác khu cöng nghiïåp coân phaãi thu huát khoaãng
300 tyã USD thöng qua caác dûå aán àêìu tû vaâ tuyïín
duång 9 triïåu lao àöång cöng nghiïåp àïí àaãm baão
sûå bïìn vûäng taâi chñnh lêu daâi. Àoá laâ chûa noái àïën
caác vêën àïì nhû chöî ùn nghó cuãa ngûúâi lao àöång;
àaâo taåo cú baãn cho ngûúâi lao àöång; phaát triïín caác
cú súã haå têìng höî trúå khu cöng nghiïåp nhû traåm
xûã lyá nûúác thaãi, hïå thöëng xûã lyá khoái thaãi, hïå thöëng
xûã lyá chêët thaãi rùæn vaâ chêët thaãi nguy haåi, vaâ àaãm
baão khaã nùng kïët nöëi giûäa khu cöng nghiïåp vúái
trung têm àö thõ hoùåc caãng gêìn nhêët. Cêìn phaãi liïn
kïët quy trònh phï duyïåt khu cöng nghiïåp vúái quy
trònh chuêín bõ ngên saách haâng nùm àïí coá thïí quyïët
àõnh phêìn quy hoaåch vaâ phêìn cêëp vöën cho khu
cöng nghiïåp möåt caách àöìng böå.
Höåp 3.2 Kinh nghiïåm xêy dûång khu cöng nghiïåp cuãa Trung Quöëc
Trung Quöëc coá hún 1000 khu cöng nghiïåp, àûúåc xêy dûång theo chñnh saách khuyïën khñch cuãa chñnh
phuã trung ûúng. Hêìu hïët caác thaânh phöë vaâ àõa phûúng àïìu ài theo mö hònh cuãa caác khu cöng
nghiïåp lúán do trung ûúng vaâ tónh xêy dûång. Chñnh quyïìn àõa phûúng xêy dûång khu cöng nghiïåp
àïí coá nguöìn thu thuïë vaâ nguöìn thu tûâ viïåc baán àêët, àöìng thúâi coá thïí baáo caáo hay vïì kïët quaã
hoaåt àöång cuãa àõa phûúng. Nhûäng khu cöng nghiïåp naây àoáng vai troâ rêët quan troång trong viïåc
thuác àêíy sûå tùng trûúãng cuãa caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã, coá nguöìn göëc tûâ caác hoaåt àöång kinh
doanh cuãa höå gia àònh vaâ cung ûáng cho thõ trûúâng trong nûúác cuäng nhû caác àöëi taác lúán trïn
toaân cêìu. Caác khu cöng nghiïåp khöng chó cung cêëp cho caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã úã Trung
Quöëc nhûäng cú súã haå têìng cú baãn coá chêët lûúång töët (nhû àûúâng, àiïån, nûúác vaâ hïå thöëng nûúác
thaãi), àaãm baão an ninh, húåp lyá hoáa caác quy àõnh cuãa chñnh phuã (vñ duå nhû thöng qua caác trung
têm dõch vuå chñnh phuã) vaâ cung cêëp àêët cöng nghiïåp vúái mûác giaá vûâa phaãi, maâ coân cung cêëp àaâo
taåo kyä thuêåt vaâ thiïët kïë nhaâ xûúãng theo tiïu chuêín vúái chi phñ thêëp, taåo moåi àiïìu kiïån sùén saâng
cho caác doanh nghiïåp coá thïí hoaåt àöång ngay lêåp tûác ("cùæm àiïån laâ maáy chaåy ngay") vaâ ngûúâi
lao àöång coá àiïìu kiïån ùn úã àaâng hoaâng vaâ miïîn phñ.
65
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
(D) Luêåt àõnh thiïëu nhêët quaán, thûåc thiyïëu keám
20. Trong nhûäng nùm gêìn àêy àaä coá möåtsöë thay àöíi trong quy àõnh quyïìn haån phaáttriïín vaâ quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp. Baãng
3.3. töíng húåp möåt söë quy àõnh chñnh liïn quan
àïën viïåc thaânh lêåp vaâ quaãn lyá caác khu cöng
nghiïåp àûúåc ban haânh trong giai àoaån tûâ 1997
àïën 2010. Nùm 1997, viïåc quaãn lyá caác khu cöng
nghiïåp àûúåc quy àõnh thuöåc traách nhiïåm cuãa
Ban Quaãn lyá caác khu Cöng nghiïåp, khu Chïë xuêët
vaâ khu Kinh tïë Viïåt Nam, vaâ Ban naây coá traách
nhiïåm baáo caáo trûåc tiïëp lïn Thuã tûúáng. Nùm
2000, Ban Quaãn lyá naây chuyïín vïì chõu sûå quaãn
lyá cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû. Nùm 2003, Böå
Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû àûúåc tùng thêím quyïìn àïí
giaám saát caác chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác cuãa caác
khu cöng nghiïåp. Nhûng caách töí chûác theo kiïíu
têåp trung nhû vêåy toã ra khöng khaã thi, khiïën cho
Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû phaãi chuyïín giao dêìn
caác chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác quan troång cho
caác Ban Quaãn lyá khu cöng nghiïåp cêëp tónh
(PMB). Sau khi Luêåt Àêìu tû (2005) àûúåc phï
duyïåt vaâ goáp phêìn àêíy nhanh quaá trònh phên cêëp
àêìu tû cho caác chñnh quyïìn àõa phûúng, caác Ban
Quaãn lyá cêëp tónh trúã thaânh àún võ chõu traách
nhiïåm chñnh vïì quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp, khu
chïë xuêët vaâ khu cöng nghïå cao. Nghõ àõnh
29/2008/NÀ-CP tiïëp tuåc àêíy maånh phên cêëp vaâ
cú chïë möåt cûãa, àöìng thúâi quy àõnh caác thuã tuåc
xûã lyá nhûäng vêën àïì nhû tiïu chuêín möi trûúâng
vaâ lao àöång.
21. Mùåc duâ caác quy àõnh àûúåc sûãa àöíithûúâng xuyïn nhûng viïåc thûåc thi coânnhiïìu haån chïë vaâ thiïëu sûå àöìng àïìu. Vñ duå
nhû, Nghõ àõnh 29/2008/NÀ-CP àûúåc phï duyïåt
vaâo nùm 2008, nhûng maäi àïën giûäa nùm 2011,
möåt söë Böå chuã quaãn múái coá hûúáng dêîn thûåc hiïån
cuå thïí cho caác àõa phûúng. Do vêåy, möåt söë UÃy
ban Nhên dên tónh ngêìn ngaåi khöng giao nhiïåm
vuå cho caác Ban Quaãn lyá dûå aán cêëp tónh, dêîn àïën
tònh traång caác Ban Quaãn lyá úã caác tónh coá quyïìn
haån vaâ thêím quyïìn rêët khaác nhau.
Nhûng khöng phaãi têët caã caác khu cöng nghiïåp úã Trung Quöëc àïìu thaânh cöng. Coá nhûäng khu cöng
nghiïåp hoaåt àöång töët nhúâ vaâo caác thïë maånh cöng nghiïåp tiïìm taâng hoùåc àaä àûúåc khai thaác, noái
caách khaác laâ nhûäng lúåi thïë so saánh cuãa àõa phûúng. Hêìu hïët caác khu cöng nghiïåp naây chuyïn mön
hoáa trong möåt söë ngaânh, vaâ dûåa vaâo caác lûåc thõ trûúâng àïí phaát triïín thaânh caác cuåm cöng nghiïåp
chuyïn mön hoáa coá tñnh hïå thöëng. Thaânh cöng cuãa Trung Quöëc cuäng dûåa vaâo caác yïëu töë khaác nhû
sûå caånh tranh maånh meä (giûäa caác nhaâ saãn xuêët trong nûúác cuäng nhû caác thõ trûúâng xuêët khêíu),
phên cêëp thûåc hiïån vaâ thuác àêíy sûå caånh tranh giûäa caác àõa phûúng, vúái vai troâ chñnh thuöåc vïì caác
ngên haâng vaâ caác nhaâ àêìu tû tû nhên.
Traái laåi, hêìu hïët caác khu cöng nghiïåp cuãa Viïåt Nam khöng phaãi laâ caác cuåm cöng nghiïåp chuyïn mön
hoáa. Möëi liïn hïå giûäa caác khu cöng nghiïåp vaâ möåt söë lûúång lúán caác doanh nghiïåp vûâa vaâ nhoã, doanh
nghiïåp phi chñnh thûác coân rêët haån chïë, chuã yïëu têåp trung vaâo thõ trûúâng trong nûúác vaâ úã quy mö
nhoã. Sûå tùng trûúãng xuêët khêíu cuãa Viïåt Nam khöng àem laåi nhiïìu giaá trõ gia tùng nhû úã Trung Quöëc
(20% úã Viïåt Nam so vúái 33% úã Trung Quöëc nhúâ caác giaá trõ gia tùng tûâ haâng hoáa saãn xuêët chïë taåo),
vò caác doanh nghiïåp lúán khöng àûúåc kïët nöëi vúái caác cuåm cöng nghiïåp vaâ chuöîi giaá trõ àõa phûúng,
maâ phaãi nhêåp khêíu phêìn lúán àêìu vaâo saãn xuêët tûâ nûúác ngoaâi.
Nguöìn: http://blogs.worldbank.org/developmenttalk/blogs/vandana-chandra
66
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Baãng 3.3: Möåt söë quy àõnh chuã yïëu liïn quan àïën viïåc thaânh lêåp vaâ quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp,
giai àoaån 1997–2010
Cú quan ban haânh vaâ
nùm ban haânhCaác quy àõnh chñnh
Tïn cöng cuå
àiïìu tiïët
Nghõ àõnh
36/NÀ-CP/1997
Quyïët àõnh 99/QÀ-TTg
Nghõ àõnh
61/NÀ-CP/2003
Luêåt Àêìu tû 2005
Quyïët àõnh
1107/ 2006/QÀ-TTg
Nghõ àõnh
29/2008/ NÀ-CP
Chñnh phuã trung ûúng,
1997
Chñnh phuã trung ûúng,
9/2000
Chñnh phuã, 6/6/2003
Quöëc höåi, 2005
Thuã tûúáng, 21/8/2006
Chñnh phuã, 14/3/2008
Ban Quaãn lyá Caác khu cöng nghiïåp, khu kinh tïë vaâ
khu chïë xuêët Viïåt Nam chõu traách nhiïåm phaát
triïín vaâ quaãn lyá caác khu cöng nghiïåp vaâ chïë xuêët,
vaâ baáo caáo trûåc tiïëp lïn Thuã tûúáng Chñnh phuã
Ban Quaãn lyá Caác khu cöng nghiïåp, khu kinh tïë vaâ
khu chïë xuêët Viïåt Nam chuyïín vïì chõu sûå quaãn lyá
cuãa Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû
Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû chõu traách nhiïåm quaãn lyá
chùåt cheä caác khu cöng nghiïåp, nhûng do aáp duång cú
chïë phên cêëp, Böå dêìn dêìn phaãi giao laåi hêìu hïët caác
chûác nùng cuãa mònh cho caác Ban Quaãn lyá cêëp tónh
Àêíy nhanh töëc àöå phên cêëp àêìu tû
Quy hoaåch phaát triïín khu cöng nghiïåp Viïåt Nam
àïën nùm 2015 vaâ têìm nhòn àïën nùm 2020
Thaânh lêåp, vêån haânh, àiïìu tiïët vaâ quaãn lyá nhaâ nûúác
àöëi vúái caác khu cöng nghiïåp vaâ khu chïë xuêët theo
caác quy àõnh cuãa Töí chûác Thûúng maåi Thïë giúái
22. Caác quy àõnh vïì thaânh lêåp khu cöngnghiïåp thûúâng thiïëu nhêët quaán. Lêëy vñ duå
Nghõ àõnh 29/2008/NÀ-CP; nghõ àõnh naây quy
àõnh möåt trong nhûäng àiïìu kiïån àïí möåt tónh
thaânh lêåp khu cöng nghiïåp múái hoùåc múã röång
khu cöng nghiïåp cuä laâ tyã lïå bao phuã bònh quên
cuãa têët caã caác khu cöng nghiïåp hiïån coá trong
tónh phaãi àaåt töëi thiïíu 60%. Àêy laâ möåt quy àõnh
húåp lyá nhùçm duy trò mûác cên bùçng thñch húåp giûäa
cung vaâ cêìu khu cöng nghiïåp trong möåt tónh.
Nhûng bïn caånh àoá, coá nhûäng quy àõnh khaác
giuáp caác tónh traánh àûúåc sûå haån chïë naây. Nïëu tyã
lïå bao phuã cuãa caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi chûa
àaåt 60%,53 caác tónh phaãi “tòm caách laách” àïí vûúåt
qua quy àõnh naây. UÃy ban Nhên dên tónh coá thïí
xin “phï duyïåt àùåc biïåt”, àïí àûúåc pheáp thaânh
lêåp caác khu cöng nghiïåp múái kïí caã khi tyã lïå bao
phuã úã caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi chûa àaåt
60%, hoùåc coá thïí phên chia quaá trònh giao àêët
cho caác khu cöng nghiïåp hiïån taåi thaânh nhiïìu
giai àoaån, vaâ tñnh tyã lïå bao phuã dûåa trïn diïån tñch
àêët àaä giao, thay vò tñnh trïn töíng diïån tñch cuãa
toaân böå khu cöng nghiïåp.
23. Vùn baãn phaáp lyá hûúáng dêîn quyhoaåch töíng thïí phaát triïín khöng gian
chûa coá àuã sûác maånh thûåc thi. Quy hoaåch
Töíng thïí Phaát triïín Khu cöng nghiïåp, àûúåc UÃy
ban Thêím àõnh cuãa Quöëc gia xem xeát vaâ Thuã
tûúáng Chñnh phuã phï duyïåt, laâ vùn kiïån chiïën
lûúåc chuã yïëu vïì viïåc phaát triïín caác khu cöng
nghiïåp trong toaân quöëc. Ngoaâi ra coân coá möåt
quy hoaåch töíng thïí khaác cho caác khu kinh tïë, vaâ
möåt söë quy hoaåch töíng thïí liïn quan nhû Quy
hoaåch Töíng thïí Sûã duång àêët, Quy hoaåch Phaát
triïín Àö thõ, Quy hoaåch Töíng thïí Giao thöng
vaâ Quy hoaåch Töíng thïí ngaânh àiïån. Möëi liïn kïët
giûäa caác quy hoaåch töíng thïí naây rêët múâ nhaåt, vaâ
quy trònh tham vêën hiïån taåi àïí taåo ra sûå gùæn kïët
giûäa caác taâi liïåu quy hoaåch naây dûúâng nhû mang
tñnh hònh thûác nhiïìu hún laâ möåt cöng cuå chiïën
lûúåc. Vùn baãn phaáp lyá duy nhêët hûúáng dêîn quy
trònh quy hoaåch töíng thïí phaát triïín khöng gian
laâ Nghõ àõnh 92/2006,54 nhûng roä raâng laâ nghõ
àõnh naây chûa àuã sûác maånh thûåc thi àïí xûã lyá
nhûäng quy àõnh trong caác luêåt àõnh coá liïn quan
mêåt thiïët nhû Luêåt Xêy dûång hay Luêåt Àêët àai.
Kïët quaã, quy hoaåch khöng gian hiïån nay chuã yïëu
àûúåc dêîn dùæt búãi caác quy hoaåch phaát triïín cú
súã haå têìng maâ thiïëu sûå chuá yá túái tñnh hiïåu quaã
töíng thïí.55
53 Quy àõnh naây aáp duång cho têët caã caác tónh vaâ thaânh phöë trûåc
thuöåc trung ûúng.
54 Möåt söë àiïìu khoaãn trong Nghõ àõnh 92 àaä àûúåc sûãa àöíi trong
Nghõ àõnh 04/2008.
55 Luêåt Quy hoaåch Khöng gian àang trong quaá trònh soaån thaão,
vaâ àûúåc hy voång seä laâm giaãm búát sûå thiïëu nhêët quaán giûäa caác
luêåt àõnh khaác nhau liïn quan àïën phaát triïín khöng gian, àöìng
thúâi laâm tùng sûå gùæn kïët vaâ tñnh hiïåu quaã.
Nguöìn: Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû; Böå Taâi chñnh; caác nguöìn khaác.
67
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
24.Hïå thöëng caãng taåi TP. Höì Chñ Minh coá chung
nhiïìu àùåc àiïím vúái möåt dûå aán cú súã haå têìng àiïín
hònh, duy nhêët chó coá taåi Viïåt Nam: àoá laâ coá nhiïìu
chuã àêìu tû, coá sûå tham gia cuãa nhiïìu doanh
nghiïåp nhaâ nûúác, vaâ quy mö thiïëu tñnh töëi ûu.
Caãng TP. Höì Chñ Minh khöng phaãi laâ möåt caãng
àún leã, maâ trïn thûåc tïë àêy laâ möåt cuåm göìm
nhiïìu caãng do caác cöng ty khaác nhau àiïìu haânh.
Theo Baãng 3.4, coá 9 àún võ quaãn lyá vêån haânh
caãng, möîi àún võ trûåc thuöåc möåt cú quan nhaâ
nûúác (göìm coá 4 doanh nghiïåp nhaâ nûúác, UÃy ban
Nhên dên TP. Höì Chñ Minh, Haãi quên Nhên dên,
vaâ Böå Quöëc phoâng), vaâ coá hai trûúâng húåp liïn
doanh vúái cöng ty nûúác ngoaâi. Mùåc duâ coá 37 cêìu
taâu traãi röång trïn 6.000m, nhûng caác cêìu taâu naây
nùçm raãi raác vaâ chia nhoã cho 9 àún võ quaãn lyá vêån
haânh; do àoá möîi àún võ quaãn lyá vêån haânh coá 4
cêìu taâu vúái chiïìu daâi cêìu taâu chûa àïën 500m –
àêy laâ thûåc tïë khaá khiïm töën so vúái caác chuêín
mûåc quöëc tïë.
IIIDI CHUYÏÍN VÕ TRÑ
CUÃA HÏå THÖËNG
CAÃNG TAÅI TP. HÖÌ CHÑ
MINH: TAÅI SAO XAÃY
RA TÙÆC NGHEÄN?
Baãng 3.4 Cuåm caãng TP. Höì Chñ Minh
Àún võ
quaãn lyá vêån haânh caãng
Söë cêìu
taâu
Töíng chiïìu daâicêìu taâu (m)
Diïån tñch
(ha)
Kñch thûúác
taâu (DWT)Caãng cuöëi
Caãng Saâi Goân (caãng
Nhaâ Röìng – Khaánh Höåi)
Caãng Saâi Goân
(caãng Tên Thuêån)
Caãng Bïën Ngheá
Caãng cöng-ten-nú
quöëc tïë Viïåt Nam
Tên Caãng Saâi Goân
Xûúãng àoáng taâu Ba Son
(cú súã àoáng taâu)
Caãng Tên Thuêån Àöng
Caãng Rau Quaã
Caãng Hoa Sen
Vinalines
(doanh nghiïåp nhaâ nûúác)
Vinalines (doanh nghiïåp nhaâ
nûúác)
UBND Thaânh phöë
Höì Chñ Minh
Töíng cöng ty Àûúâng söng
Miïìn Nam (doanh nghiïåp
nhaâ nûúác), Têåp àoaân NOL
(Singapore) vaâ Mitsui & Co
(Nhêåt Baãn)
Haãi quên Nhên dên
Töíng cuåc Cöng nghiïåp Quöëc
phoâng (Böå Quöëc phoâng)
Cöng ty Dõch vuå Vêån taãi Saâi
Goân (doanh nghiïåp nhaâ nûúác)
V
iettrans (doanh nghiïåp nhaâ
nûúác), Vosa, vaâ Blassco
(U-crai-na)
10
5
4
4
4
6
1
1
2
1.750
995
816
678
733
754
149
222
275
32,2
13,6
32,0
28,3
31,9
26,4
2,9
7,2
6,0
10.000–
30.000
10.000–
30.000
10.000–
30.000
15.000–
20.000
5.000
6.000–
10.000
15.000
20.000
30.000
Nguöìn: Thaânh vaâ Pincus 2011; chuá thñch: DWT = àún võ ào troång taãi taâu
25. Di chuyïín hïå thöëng caãng TP. HCM àïënmöåt võ trñ múái laâ möåt quyïët àõnh hoaântoaân khön ngoan. Têët caã caác caãng taåi TP. HCM
àïìu laâ caãng söng, vaâ chiïëm duång àêët búâ söng
ngay trong khu vûåc kinh doanh buön baán taåi
trung têm thaânh phöë vaâ caác khu vûåc quanh àoá.
Sûå tùng trûúãng nhanh choáng cuãa hoaåt àöång xuêët
nhêåp khêíu vaâ sûå chuyïín àöíi sang phûúng tiïån
vêån taãi cöng-ten-nú vaâo àêìu nhûäng nùm 2000 àaä
taåo ra nhûäng thaách thûác lúán àöëi vúái caác caãng úã
TP. HCM. Haån chïë múán nûúác vaâ chiïìu daâi khiïën
cho caác taâu lúán khöng gheá vaâo àûúåc caác caãng
naây. Do àoá, haâng hoáa xuêët nhêåp khêíu phaãi trung
chuyïín sang caác taâu cöng-ten-nú tiïëp vêån taåi caác
caãng úã Singapore vaâ caác nûúác chêu AÁ khaác. Àiïìu
naây laâm tùng chi phñ cuäng nhû thúâi gian chuyïn
chúã caác chuyïën haâng àïën hoùåc rúâi khoãi Viïåt
Nam. Hún nûäa, võ trñ cuãa caác caãng nùçm sêu trong
trung têm thaânh phöë cuäng gêy ra tùæc ngheän giao
thöng nghiïm troång do caác xe taãi phaãi chaåy qua
nhiïìu quêån nöåi thaânh àöng àuác àïí ra caãng. Thaânh
phöë cuäng àang thûåc hiïån nhiïìu dûå aán phaát triïín
àö thõ lúán úã búâ àöng söng Saâi Goân taåi Thuã
Thiïm. Khi caác cêìu qua söng àûúåc xêy xong,
chùæc chùæn caác taâu lúán seä khöng thïí ài qua. Coá
68
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
leä, àiïìu quan troång hún caã laâ giaá àêët úã khu vûåc
caác caãng hiïån taåi àaä tùng trong suöët thêåp kyã vûâa
qua, nhûng thaânh phöë àaä àïí lúä cú höåi taái phaát triïín
khu àêët naây thaânh khu thûúng maåi vaâ nhaâ úã àïí taåo
nguöìn thu vaâ caác taác àöång ngoaåi ûáng tñch cûåc dûúái
hònh thûác tùng cêìu àêìu tû vaâ dõch vuå.
26. Àïì xuêët di chuyïín võ trñ hïå thöëng caãngàûúåc àûa ra lêìn àêìu tiïn vaâo cuöëi nhûängnùm 1990, vaâ nhêån àûúåc sûå àöìng thuêåncuãa caác bïn liïn quan chñnh. Caác trang thiïët
bõ xûã lyá cöng-ten-nú khi àoá àang hoaåt àöång gêìn
hïët cöng suêët vaâ caác khu caãng khöng coân nhiïìu
àêët àïí múã röång, do àoá caác bïn àïìu thêëy roä rùçng
àïí duy trò töëc àöå tùng trûúãng thûúng maåi, cêìn
phaãi phaát triïín möåt töí húåp caãng múái vúái caác
trang thiïët bõ hiïån àaåi, vaâ caác caãng múái phaãi nùçm
ngoaâi khu vûåc trung têm thaânh phöë (APL 2007,
49).56 Nùm 2005, chñnh phuã trung ûúng ra quyïët
àõnh choån xûúãng àoáng taâu Ba Son vaâ 4 caãng –
Tên Caãng Saâi Goân, Caãng Saâi Goân (Nhaâ Röìng
Khaánh Höåi), caãng Tên Thuêån Àöng vaâ Caãng Rau
Quaã - laâ nhûäng cú súã cêìn di chuyïín khoãi thaânh
phöë muöån nhêët laâ vaâo nùm 2010. Àöìng thúâi, söng
Caái Meáp – Thõ Vaãi úã Baâ Rõa Vuäng Taâu àûúåc xaác àõnh
laâ àõa àiïím töët nhêët àïí xêy dûång caãng cûãa ngoä quöëc
tïë chñnh cho Viïåt Nam. Chñnh saách di chuyïín võ trñ
caãng TP. HCM àaä nhêån àûúåc sûå uãng höå maånh meä
cuãa cöång àöìng doanh nghiïåp cuäng nhû têët caã caác
cú quan nhaâ nûúác coá liïn quan.
27. Nhûng àaä quaá möåt nùm so vúái thúâihaån quy àõnh, têët caã caác caãng úã TP. HCM(trûâ möåt caãng duy nhêët) vêîn nùçm úã võ trñcuä. Taåi sao nhû vêåy? Tên Caãng Saâi Goân laâ caãng
duy nhêët di chuyïín khoãi khu vûåc trung têm
thaânh phöë khi àïën thúâi haån quy àõnh. Caác àún
võ quaãn lyá vêån haânh caác caãng coân laåi àûa ra nhiïìu
lyá do àïí giaãi thñch cho viïåc khöng di chuyïín võ
trñ caãng, vñ duå nhû hoå phaãi àûúåc àaãm baão rùçng
àõa àiïím múái coá tñnh khaã thi lêu daâi vïì mùåt kinh
tïë, hay àún võ àang khoá khùn vïì mùåt taâi chñnh
nïn khöng thïí thûåc hiïån caác àêìu tû múái. Nhû
nhûäng phên tñch úã dûúái àêy cho thêëy, sûå thiïëu
phöëi húåp giûäa caác cú quan, thiïëu phên àõnh roä
raâng vïì quyïìn haån vaâ traách nhiïåm giaãi trònh, vaâ
thiïëu quy àõnh chùåt cheä vïì caác quyïìn súã hûäu taâi
saãn laâ nhûäng nguyïn nhên dêîn àïën tònh traång caác
doanh nghiïåp vaâ cú quan nhaâ nûúác haânh àöång
vò lúåi ñch trûúác mùæt maâ boã qua lúåi ñch lêu daâi vaâ
gêy ra nhûäng taác àöång thiïëu tñnh töëi ûu àöëi vúái
xaä höåi.
(A) Quy hoaåch sûã duång àêët vaâ caác quyïìnsúã hûäu taâi saãn
28. Thiïëu quy àõnh roä raâng vïì caác quyïìnsúã hûäu taâi saãn vaâ khöng coá khaã nùngchuyïín nhûúång quyïìn sûã duång àêët laânhûäng nguyïn nhên chñnh gêy ra tònhtraång bïë tùæc hiïån nay. Caác àún võ quaãn lyá vêån
haâng caãng nùæm quyïìn sûã duång àêët, nghôa laâ coá
quyïìn sûã duång àêët cöng cho möåt muåc àñch cuå
thïí laâ vêån haânh caãng. Tuy nhiïn caác àún võ naây
khöng súã hûäu àêët theo nghôa coá quyïìn baán, cho
thuï, thïë chêëp àêët, hoùåc khai thaác phaát triïín khu
àêët cho nhûäng muåc àñch khaác nhû xêy dûång khu
thûúng maåi vaâ nhaâ úã. Do àoá, caác àún võ quaãn lyá
vêån haânh àïìu coá àöång cú duy trò möåt vaâi hoaåt
àöång haâng haãi thöng thûúâng taåi àõa àiïím hiïån taåi
àïí kiïím soaát khu àêët. Caãng Saâi Goân àaä xêy dûång
möåt kïë hoaåch “chuyïín àöíi sûã duång àêët” àïí taái
phaát triïín khu àêët caãng hiïån taåi, vaâ doanh thu seä
àûúåc duâng àïí àêìu tû xêy dûång caãng múái úã Hiïåp
Phûúác. Tûúng tûå nhû vêåy, nùm 2009, UBND TP.
Höì Chñ Minh àaä ra quyïët àõnh phaát triïín bïën
neo àêåu cho àöåi taâu tuêìn tra xuöëng meá dûúái khu
vûåc Dûå aán Cöng viïn Phuá Thuêån. Tuy nhiïn quaá
trònh phï duyïåt kïë hoaåch chuyïín àöíi sûã duång
àêët rêët phûác taåp.
29. UBND TP. Höì Chñ Minh vûâa laâ àúnvõ quaãn lyá vêån haânh caãng vûâa laâ cú quanphï duyïåt kïë hoaåch sûã duång àêët – úã àêycoá sûå lêîn löån quyïìn lúåi cuãa ngûúâi sûã duångvúái traách nhiïåm cuãa ngûúâi quaãn lyá. Àïí
Caãng Saâi Goân coá thïí xuác tiïën dûå aán cuãa mònh,
56 Trïn khùæp thïë giúái, nhiïìu caãng àaä vaâ àang di chuyïín khoãi caác
thaânh phöë vaâ khu vûåc àö thõ àïí àaáp ûáng yïu cêìu lûu thöng
cho caác taâu lúán, traánh nhûäng chi phñ cú höåi ngaây caâng gia tùng
liïn quan àïën sûã duång àêët trong nöåi thaânh, àöìng thúâi goáp phêìn
laâm giaãm tùæc ngheän giao thöng àûúâng böå do caác hoaåt àöång
vêån haânh caãng. Möåt söë vñ duå vïì caác caãng di chuyïín khoãi võ trñ
cuä vaâ caác caãng xêy múái taåi chêu AÁ göìm coá: caãng Busan chuyïín
thaânh caãng Busan múái úã Haân Quöëc; caãng Waigaoqiao chuyïín
thaânh caãng Yangshan taåi Thûúång Haãi, Trung Quöëc; caãng Bangkok
chuyïín thaânh caãng Laem Chabang úã Thaái Lan; vaâ caãng Mumbai
thaânh caãng Nhava Sheva úã ÊËn Àöå.
69
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
cêìn phaãi coá möåt quy hoaåch sûã duång àêët chi tiïët.57
Àïën giûäa nùm 2011, UBND TP. Höì Chñ Minh vêîn
chûa phï duyïåt quy hoaåch naây. Súã Quy hoaåch vaâ
Kiïën truác Thaânh phöë múái bùæt àêìu quy trònh quy
hoaåch sûã duång àêët trong nùm 2009, trong àoá bao
quaát caã khu vûåc caãng úã trung têm thaânh phöë.
Cuäng nhû nhiïìu nöî lûåc khaác cuãa Chñnh phuã
nhùçm thûåc thi chñnh saách, möåt ban chó àaåo göìm
têët caã caác cú quan ban ngaânh àaä àûúåc thaânh lêåp
vaâo thaáng 4/2008 vúái nhiïåm vuå “chó àaåo vaâ phöëi
húåp caác hoaåt àöång cuãa caác cú quan trung ûúng
vaâ àõa phûúng nhùçm thûåc hiïån kïë hoaåch di
chuyïín khu caãng.”58 Vêën àïì quy hoaåch sûã duång
àêët àûúåc nïu ra trong moåi cuöåc hoåp cuãa ban chó
àaåo trong suöët giai àoaån tûâ nùm 2008 àïën 2011.
Baãng 3.5 nïu tïn caác chó thõ cuãa Thuã tûúáng/Phoá
thuã tûúáng quy àõnh thúâi haån cho TP. Höì Chñ Minh
hoaân chónh quy hoaåch sûã duång àêët úã khu vûåc
trung têm thaânh phöë. Möîi lêìn thúâi haån qua ài laåi
coá möåt chó thõ múái quy àõnh möåt thúâi haån múái.
Baãng 3.5 Caác chó thõ cuãa chñnh phuã quy àõnh thúâi haån hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång àêët
cuãa TP Höì Chñ Minh
Chó thõ Ngaây
28/4/2008
12/5/2008
1/4/2009
18/6/2009
13/1/2010
10/8/2010
29/3/2011
29/3/2011
Thaânh lêåp Ban chó àaåo dûå aán di chuyïín cuåm caãng TP Höì Chñ Minh
Cuöåc hoåp àêìu tiïn cuãa Ban chó àaåo vúái Böå trûúãng Böå Giao thöng, trong àoá nhêën
maånh têìm quan troång cuãa quy hoaåch sûã duång àêët vúái caác caãng trong thaânh phöë
trong tûúng lai
Böå trûúãng Böå Giao thöng chñnh thûác àïì nghõ Thuã tûúáng Chñnh phuã yïu cêìu UBND
TP Höì Chñ Minh khêín trûúng phï duyïåt quy hoaåch sûã duång àêët cho caác caãng trong
thaânh phöë
Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång
àêët muöån nhêët trong thaáng 9/2009
Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång
àêët muöån nhêët trong thaáng 2/2010
Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång
àêët muöån nhêët trong quyá 4/2010
Chó thõ cuãa Phoá thuã tûúáng yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã duång
àêët muöån nhêët trong thaáng 6/2011
Chó thõ cuãa Thuã tûúáng nhùæc laåi yïu cêìu TP Höì Chñ Minh hoaân thaânh quy hoaåch sûã
duång àêët muöån nhêët trong thaáng 6/2011
57 Theo luêåt, caác chñnh quyïìn àõa phûúng chõu traách nhiïåm chuêín
bõ, phï chuêín vaâ thûåc thi caác quy hoaåch sûã duång àêët chi tiïët
vúái tyã lïå 1:2.000. Chó sau khi coá quy hoaåch sûã duång àêët chi
tiïët, caác nhaâ àêìu tû múái àûúåc chuêín bõ quy hoaåch sûã duång àêët
cuå thïí vúái tyã lïå 1:500 vaâ lêåp àïì xuêët àêìu tû.
58 Quyïët àõnh 458/QÀ-Ttg cuãa Thuã tûúáng Chñnh phuã ngaây
28/4/2008 vïì viïåc thaânh lêåp ban chó àaåo dûå aán di chuyïín cuåm
caãng TP. Höì Chñ Minh.
Nguöìn: Caác cöng vùn söë 219/TB-BCÀ ngaây 27/5/2008, 1949/BGTVT-KHÀT ngaây 1/9/2009, 178/TB-VPCP ngaây 18/6/2009, 11/TB-VPCP
ngaây 13/1/2010, 217/TB-VPCP ngaây 10/8/2010, 70/TB-VPCP ngaây 29/3/2011, vaâ 132/TB-VPCP ngaây 2/6/2011.
70
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
(B) Caác cú chïë ûu àaäi daânh cho chñnhquyïìn àõa phûúng bõ boáp meáo
30. Viïåc di chuyïín hïå thöëng caãng TP HöìChñ Minh àùåt ra hai möëi lo ngaåi lúán chochñnh quyïìn thaânh phöë. Trûúác hïët, caác doanh
nghiïåp logistics vaâ caác doanh nghiïåp hoaåt àöång
trong nhûäng lônh vûåc höî trúå hoaåt àöång caãng seä
phaãi di chuyïín khoãi thaânh phöë Höì Chñ Minh vaâ
tòm kiïëm nhûäng àõa àiïím hoaåt àöång gêìn vúái caác
caãng múái. Trong khi àoá, vúái tuyïn böë rùçng tûúng
lai phaát triïín cuãa thaânh phöë seä chuã yïëu dûåa vaâo
ngaânh dõch vuå hún laâ saãn xuêët, thaânh phöë Höì Chñ
Minh hiïån àang quan têm àïën viïåc duy trò võ thïë
laâ trung têm cuãa caác dõch vuå logistics trong caã
nûúác.59 Thûá hai, caác nguöìn thu lúán tûâ thuïë nhêåp
khêíu haâng hoáa thöng qua caác caãng cuãa thaânh phöë
seä coá nguy cú giaãm suát. Nùm 2010, thaânh phöë
Höì Chñ Minh thu àûúåc 57 nghòn tyã àöìng (2,8 tyã
USD) tiïìn thuïë xuêët nhêåp khêíu, chiïëm 40% töíng
nguöìn thu ngên saách cuãa thaânh phöë. Vaâ kïí tûâ
nùm 2005 àïën nay, tyã lïå naây luön dao àöång úã
mûác 40% - 46%.60,61 Mùåc duâ phêìn lúán söë thu naây
àûúåc nöåp laåi cho ngên saách trung ûúng, nhûng
UBND Thaânh phöë vêîn coá thïí giûä laåi möåt khoaãn
àaáng kïí nhúâ cú söë nöåp thuïë thûúng maåi lúán cuãa
thaânh phöë.
31. Tònh huöëng nghiïn cûáu cuå thïí naây chothêëy hêìu hïët caác bïn coá lúåi ñch liïn quanàïìu haânh àöång vò lúåi ñch cuãa riïng mònh,vaâ gêy haåi cho lúåi ñch quöëc gia. Khi àöëi mùåt
vúái khaã nùng khöng coân kiïím soaát àûúåc khu àêët
caãng sau khi di chuyïín võ trñ, chiïën lûúåc töët nhêët
maâ Caãng Saâi Goân lûåa choån laâ aán binh bêët àöång.
Àöìng thúâi, thaânh phöë Höì Chñ Minh aáp duång moåi
caách àïí thûåc hiïån quy trònh quy hoaåch sûã duång
àêët chi tiïët möåt caách tûâ tûâ vaâ thêån troång. Thaânh
phöë khöng coá nguöìn thu naâo khaác àïí thay thïë
nhûäng khoaãn thu thuïë vaâ phñ thûúng maåi seä bõ
mêët khi di chuyïín võ trñ cuãa caác caãng. Tuy nhiïn,
quyïët àõnh noái trïn khöng chó gêy chêåm trïî cho
möåt nhu cêìu cêëp baách laâ di chuyïín hïå thöëng
caãng khoãi khu vûåc trung têm kinh doanh buön
baán cuãa thaânh phöë, maâ coân dêîn àïën tònh traång
sûã duång keám hiïåu quaã úã khu caãng múái àang àûúåc
xêy dûång úã vuâng lên cêån (xem phêìn tiïëp theo).
32. Nùçm úã vuâng lên cêån TP. Höì Chñ Minh,söng Caái Meáp – Thõ Vaãi thuöåc Baâ Rõa VuängTaâu (BRVT) àûúåc xaác àõnh laâ àõa àiïím phuâhúåp àïí xêy caãng cûãa ngoä quöëc tïë chñnhcuãa Viïåt Nam. Vúái chiïìu sêu 14m vaâ khöng coá
nhiïìu böìi lùæng, taåi khu vûåc naây coá thïí xêy caác
caãng cöng-ten-nú nûúác sêu, phuâ húåp cho caác taâu
cöng-ten-nú thïë hïå thûá tû (post Panamax)62 àïí
chuyïn chúã haâng hoáa trûåc tiïëp sang Bùæc Myä vaâ chêu
Êu.63 Tuy nhiïn, cêìn coá caác cú súã haå têìng höî trúå, vñ
duå nhû caác tuyïën àûúâng giao thöng kïët nöëi tûâ thaânh
phöë Höì Chñ Minh.
33. Söë lûúång caác caãng àûúåc quy hoaåch chocuåm caãng BRVT tùng dêìn. Vaâo cuöëi nhûäng
nùm 1980, Böå Giao thöng àaä bùæt àêìu tòm kiïëm
caác võ trñ xêy caãng múái úã vuâng TP Höì Chñ Minh
múã röång. Nùm 1991, Cöng ty Tû vêën Thiïët kïë
Giao thöng vêån taãi phña Nam (Tedi South)64 thûåc
hiïån nghiïn cûáu àêìu tiïn vïì Hïå thöëng caãng nûúác
sêu Thõ Vaãi – Vuäng Taâu, àêy laâ cú súã cho quy
hoaåch töíng thïí àêìu tiïn cho cuåm caãng naây vaâo
nùm 1992.65 Àêìu nùm 1998, quy hoaåch töíng thïí
caãng àûúåc àiïìu chónh, cuåm caãng àûúåc têåp húåp
thaânh 4 khu caãng, àöìng thúâi caác àõa àiïím xêy
dûång möåt söë caãng cöng-ten-nú vaâ bïën caãng töíng
húåp cuäng àûúåc xaác àõnh.66 Nùm 2001 vaâ 2002,
Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn (JICA) àaä
tiïën haânh Nghiïn cûáu Phaát triïín Caãng úã miïìn
Nam Viïåt Nam, kïët quaã àaä àïì xuêët möåt quy
59 UBND TP. Höì Chñ Minh, Kïë hoaåch Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi
5 nùm tûâ 2011 àïën 2015.
60 Cuåc Thöëng kï TP. Höì Chñ Minh, Niïn giaám Thöëng kï TP. Höì
Chñ Minh nùm 2010.
61 Töíng nguöìn thu úã àêy khöng tñnh caác nguöìn khöng phaãi tiïìn thu
thuïë, vñ duå nhû thu tûâ xuêët khêíu hoùåc chuyïín nhûúång dêìu thö.
62 Panamax laâ thuêåt ngûä duâng àïí mö taã giúái haån kñch thûúác caác
taâu chúã haâng ài qua kïnh àaâo Panama. Post-Panamax laâ thuêåt
ngûä duâng àïí mö taã caác taâu khöng thuöåc nhoám kñch thûúác
Panamax.
63 Trong khu vûåc naây, coá thïí xêy dûång caác caãng cöng-ten-nú àïí
tiïëp nhêån taâu meå coá troång taãi tûâ 8.000 àïën 10.000 TEU
(100.000 DWT àïën 120.000 DWT).
64 Phoâng tû vêën thiïët kïë caãng biïín thuöåc Cöng ty Tû vêën Thiïët
kïë Giao thöng vêån taãi phña Nam (Tedi South), àún võ tiïën haânh
nghiïn cûáu noái trïn, sau àoá trúã thaânh Cöng ty Tû vêën thiïët kïë
caãng – kyä thuêåt biïín (Portcoast).
65 Quyïët àõnh söë 55/Ttg ngaây 5/11/1992 cuãa Thuã tûúáng phï
duyïåt Quy hoaåch töíng thïí Hïå thöëng caãng nûúác sêu Thõ Vaãi –
Vuäng Taâu.
66 Quyïët àõnh söë 50/Ttg/1998/QÀ-Ttg ngaây 28/2/1998 cuãa Thuã
tûúáng phï duyïåt àiïìu chónh böí sung Quy hoaåch töíng thïí Hïå
thöëng caãng nûúác sêu Thõ Vaãi – Vuäng Taâu.
IVKHÖNG KHAI THAÁC
HÏËT CÖNG SUÊËT
CAÃNG! TRÛÚÂNG HÚÅP
CUÅM CAÃNG CAÁI MEÁP
– THÕ VAÃI
71
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
hoaåch caãng cöng-ten-nú vaâ bïën caãng töíng húåp
vúái cöng suêët trung bònh úã Caái Meáp – Thõ Vaãi.
Quy hoaåch naây dûå kiïën xêy 6 cêìu caãng úã àoaån
Thõ Vaãi cho caác taâu chúã haâng töíng húåp vúái lûúång
haâng hoáa chuyïn chúã tûâ 3,3 àïën 6 triïåu têën. Quy
hoaåch töíng thïí nùm 2005 vïì phaát triïín caãng
miïìn Àöng Nam Böå, göìm TP. Höì Chñ Minh, Àöìng
Nai vaâ BRVT, àaä tùng àaáng kïí söë lûúång caãng
thuöåc cuåm caãng Caái Meáp – Thõ Vaãi. Hiïån taåi, quy
hoaåch göìm 19 caãng, trong àoá coá 4 caãng chuyïn
duång cöng-ten-nú vaâ 18 cêìu caãng. Theo Baãng
3.6, caãng àaä thu huát àûúåc möåt söë àún võ quaãn lyá
vêån haânh coá tiïëng trïn thïë giúái, nhûng trong hêìu
hïët caác trûúâng húåp (chó trûâ möåt ngoaåi lïå), àöëi
taác phña Viïåt Nam luön luön laâ möåt doanh
nghiïåp nhaâ nûúác. Noái toám laåi, cú cêëu súã hûäu coá
tñnh manh muán úã cuåm caãng TP. Höì Chñ Minh
dûúâng nhû àaä àûúåc lùåp laåi úã cuåm caãng BRVT.
34. Mùåc duâ àûúåc àêìu tû nhiïìu nhûng khöëilûúång cöng-ten-nú qua caãng àaä suåt giaãm
àaáng kïí so vúái kyâ voång. Dûå aán ODA toã ra
coá vai troâ then chöët trong viïåc thu huát caác nhaâ
àêìu tû tû nhên àïën àõa àiïím naây. Trong möåt
khoaãng thúâi gian rêët ngùæn – tûâ thaáng 10/2006
àïën thaáng 2/2007 – àaä cêëp 5 giêëy pheáp àêìu tû
xêy dûång caác caãng cöng-ten-nú chuyïn duång.
Caác àún võ quaãn lyá vêån haânh caãng trong nûúác
úã TP. Höì Chñ Minh, dûúái sûác eáp cuãa dûå aán di
chuyïín caãng, cuäng phaãn ûáng nhanh nhaåy àïí
àaãm baão coá àêët trong khu vûåc caãng. Ngay sau
khi khai trûúng, vêån haânh caãng, 16 taâu post-
Panamax àaä chúã haâng thùèng túái caãng. Nhûng
khöëi lûúång cöng-ten-nú vêîn rêët thêëp. Theo baáo
caáo cuãa caác àún võ quaãn lyá vêån haânh caãng, nùm
2010, lûúång haâng thûåc chuyïn chúã bùçng cöng-
ten-nú chó bùçng 28% töíng cöng suêët vaâ trong
8 thaáng àêìu nùm nay, 2011, con söë naây chó laâ
12,9% (xem Baãng 3.6).67 Trong thaáng 5 vaâ thaáng
6/2011 àaä phaãi cùæt búát 4 tuyïën àûúâng chúã
haâng (trong söë 16 tuyïën ban àêìu) do nhu cêìu
quaá thêëp.68
67 Söë liïåu baáo caáo cuãa caác caãng lïn Hiïåp höåi Caãng biïín Viïåt Nam.
68 SCosco, Kline, Yangming, vaâ Hanjin thöng baáo ngûng gheá qua
caãng Caái Meáp trïn tuyïën tûâ chêu AÁ ài chêu Êu tûâ thaáng
5/2011, vaâ CSAV ngûng khai thaác tuyïën tûâ Caái Meáp ài búâ Têy
Myä tûâ thaáng 6/2011.
72
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
69 Trong baáo caáo quy hoaåch chi tiïët chñnh thûác do tû vêënPortcoast lêåp vaâo thaáng 4/2011, chó coân duy nhêët möåt khu àêëttrong toaân böå cuåm caãng àûúåc àïí laåi laâm khu dõch vuå haâng haãi.Thaáng 8/2011, khi quy hoaåch àûúåc phï duyïåt, thêåm chñ khuàêët cuöëi cuâng àoá cuäng àaä biïën thaânh möåt caãng haâng hoáa töínghúåp nûäa. Do vêåy, theo quy hoaåch chi tiïët nùm 2011, cuåm caãngCaái Meáp – Thõ Vaãi coá töíng cöång 34 caãng, trong àoá 14 caãng àanghoaåt àöång, göìm caác caãng cöng-ten-nú, caãng àa chûác nùng, caãnghaâng hoáa thöng thûúâng, vaâ caãng chuyïn duång.
70 Kïët quaã so saánh cöng suêët caãng BRVT vúái Thaái Lan vaâ ÊËn Àöåcho thêëy mûác dû thûâa cöng suêët trong quy hoaåch caãng BRVT. Khibùæt àêìu phaát triïín caãng biïín nûúác sêu múái úã Laem Chabang àïíthay thïë caãng Klong Toey taåi Bangkok vaâo cuöëi nhûäng nùm 1980,Thaái Lan chó xêy möåt caãng cöng-ten-nú vúái cöng suêët 0,6 triïåuTEU. Sau möåt thúâi gian, Thaái Lan bùæt àêìu böí sung thïm nhiïìucaãng vaâ hiïån taåi cuåm caãng Laem Chabang coá 7 caãng cöng-ten-núvaâ 1 caãng àa chûác nùng, àûáng thûá 22 trong danh saách caác caãngcöng-ten-nú haâng àêìu thïë giúái vaâ xûã lyá 5,2 triïåu TEU trong nùm2010. Caãng Nhava Sheva, àûúåc xêy dûång nùm 1989 àïí giaãm búátaáp lûåc cho caãng Mumbai, hiïån chó coá 3 caãng vúái 5 cêìu caãng, vaâ xûãlyá 4,3 triïåu TEU trong nùm 2010.
Baãng 3.6 Caác caãng cöng-ten-nú chuyïn duång taåi cuåm caãng BRVT
Nùm khai
trûúng Quy
hoaåch
2010 Thaáng
8/2011
Àöëi taác phña
Viïåt Nam Àöëi taác quöëc tïë
Cöng suêët (triïåu TEU) Caãng
Caãng quöëc tïë SP-PSA
(SP-PSA)
Caãng quöëc tïë SP-SSA
(SSIT)
Caãng quöëc tïë Caái
Meáp (CMIT)
Caãng cöng-ten-nú
Tên Caãng – Caái Meáp
(TCCT)
Caãng quöëc tïë Tên
Caãng – Caái Meáp
(TCIT)
Caãng Quöëc tïë Saâi
Goân Viïåt Nam (SITV)
Caãng cöng-ten-nú
quöëc tïë Caái Meáp
Caãng Caái Meáp
(Gemalink)
Caãng quöëc tïë PSA
(Singapore)
Cöng ty SSA Holdings
Int. (Hoa Kyâ)
Caãng APM (Àan
Maåch)
—
Wanhai Lines, MOL
vaâ Hanjin Shipping
Cöng ty Hutchison
Port Holdings
(Höìng Köng)
JBIC
(ODA Nhêåt Baãn)
CMA-CGM
Thaáng
5/2009
2012
Thaáng
3/2011
Thaáng
6/2009
Thaáng
1/2011
Thaáng
8/2010
2013
—
1,1
1,2
1,1
0,6
1,2
1,2
0,75
1,2
0,182
—
—
0,295
—
0,025
—
—
0,114
—
0,032
0,204
0,084
0,045
—
—
Caãng Saâi Goân
(Vinalines)
Tên Caãng Saâi
Goân (Haãi quên
nhên dên)
Cöng ty cöí phêìn
Àêìu tû Xêy dûång
Thûúng maåi
Saâi Goân
PMU 85
(Böå Giao thöng)
Gemadept
Nguöìn: Thaânh vaâ Pincus 2011.
Chuá thñch: Theo quy hoaåch múái nhêët, seä coân xêy thïm 6 caãng cöng-ten-nú chuyïn duång vaâ caãng àa nùng.
— = khöng coá söë liïåu
IV.A ÀIÏÌU GÒ LÑ GIAÃI TÒNHTRAÅNG SÛÃ DUÅNGKHÖNG HÏËT CÖNGSUÊËT CAÃNG?
(A) Thiïëu cú chïë thõ trûúâng àïí thuác àêíycaånh tranh
35.Caác quyïët àõnh quan troång nhû töíngcöng suêët caãng luön luön thay àöíi maâkhöng chuá yá túái cung – cêìu thõ trûúâng. Quy
hoaåch chi tiïët Caái Meáp – Thõ Vaãi liïn tuåc àûúåc
cêåp nhêåt, nhiïìu caãng múái àûúåc böí sung vaâ hêìu
hïët àêët trûúác mùåt caãng àïìu àaä àûúåc xaác àõnh
muåc àñch sûã duång. Nhû minh hoåa úã Hònh 3.6, quy
hoaåch ban àêìu yïu cêìu xêy dûång 4 caãng cöng-
ten-nú vúái töíng cöng suêët chó khoaãng 3,3 triïåu
TEU vaâo nùm 2015.69 Sau möåt thúâi gian, söë giêëy
pheáp àêìu tû àûúåc cêëp àaä vûúåt quaá quy hoaåch
ban àêìu. Àêìu nùm 2011, 4 caãng cöng-ten-nú
àang hoaåt àöång (CMIT, SITC, vaâ SP–PSA, TCCT–
TCIT) àaä coá töíng cöng suêët lïn àïën 5,2 triïåu TEU
(xem Baãng 3.5). SSIT seä àûúåc xêy dûång xong vaâo
àêìu nùm 2012, nêng töíng cöng suêët cuãa cuåm caãng
lïn 6,4 triïåu TEU. Hai dûå aán ODA xêy caãng dûå kiïën
seä hoaân thaânh trong nùm 2013. Möåt caãng cöng-ten-
nú khaác thuöåc liïn doanh Gemadept vaâ CMA–
CGM (Phaáp), hiïån àang nùæm giûä diïån tñch àêët lúán
nhêët vaâ cêìu caãng daâi nhêët, vêîn àang trong quaá trònh
xêy dûång. 70
73
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
cöng-ten-nú thêåm chñ coân sûã duång cöng suêët
caãng cöng-ten-nú dû thûâa àïí xûã lyá haâng hoáa
thöng thûúâng vaâ cung cêëp chöî neo àêåu cho àöåi
taâu tuêìn tra (Thaânh vaâ Pincus 2011).
(B) Cung cêëp caác cú súã haå têìng höî trúå
37. Vêën àïì khöng sûã duång hïët cöng suêëtcaâng trêìm troång hún búãi sûå thêët baåi cuãachñnh phuã trong viïåc hoaân thaânh caác cú súãhaå têìng höî trúå cêìn thiïët. Hïå thöëng caãng
BVRT caách Biïn Hoâa, Àöìng Nai 50 km vaâ caách
thaânh phöë Höì Chñ Minh 80 km. Caác caãng cöng-
ten-nú úã BRVT bùæt àêìu àûúåc xêy dûång vaâo àêìu
nùm 2007 nhûng àïën cuöëi nùm 2009, dûå aán caãi
taåo Àûúâng Quöëc löå 51 múái àûúåc triïín khai.
Thêåm chñ sau khi hoaân thaânh, quöëc löå 51 múã
röång vêîn seä khöng àuã. Theo kïë hoaåch, tuyïën
àûúâng cao töëc TP. Höì Chñ Minh – Long Thaânh –
Dêìu Giêy seä hoaân thaânh vaâo cuöëi nùm 2012, hûáa
heån seä ruát ngùæn khoaãng caách vaâ tùng töëc àöå cuãa
caác phûúng tiïån giao thöng trïn tuyïën. Tuy
nhiïn, coá khaã nùng dûå aán naây seä chêåm laåi àïën
cuöëi nùm 2013 hoùåc àêìu nùm 2014. Àûúâng cao
töëc Biïn Hoâa – Vuäng Taâu cuäng phaãi triïín khai
súám àïí hoaân thaânh maång lûúái giao thöng àûúâng
böå. Khöng chó coá caác dûå aán àûúâng cao töëc bõ
chêåm maâ caác dûå aán cú súã haå têìng kïët nöëi cuäng
khöng theo àuáng kïë hoaåch. Möåt yïu cêìu hiïín
nhiïn laâ phaãi hoaân thaânh kõp thúâi tuyïën àûúâng
nöëi giûäa hïå thöëng caãng Caái Meáp vúái quöëc löå 51
(thûúâng goåi laâ àûúâng 965) àïí taåo àiïìu kiïån hoaåt
àöång cho caác caãng cöng-ten-nú. Tuy nhiïn, àïën
36. Viïåc cêëp pheáp cho möåt söë lûúång lúáncaác caãng cöng-ten-nú nhû vêåy àûúåc thûåchiïån trïn cú súã haânh chñnh, hoaân toaântaách rúâi caác nguyïn tùæc thõ trûúâng. Quyïët
àõnh cuãa chñnh phuã vïì viïåc phên chia hïå thöëng
caãng thaânh möåt söë caãng vaâ trao quyïìn phaát triïín
vaâ vêån haânh quaãn lyá cho nhiïìu nhaâ àêìu tû, laâ möåt
quyïët àõnh coá cùn cûá caã vïì mùåt lyá thuyïët cuäng
nhû thûåc tiïîn. Sûå hiïån diïån cuãa nhiïìu nhaâ quaãn
lyá vêån haânh seä thuác àêíy caånh tranh àïí àaãm baão
caác dõch vuå coá chêët lûúång töët vaâ chi phñ thêëp
(Ngên haâng Thïë giúái 2007, trang 24). Vêën àïì úã
àêy khöng phaãi laâ viïåc khöng sûã duång thõ trûúâng
àïí thuác àêíy caånh tranh. Vêën àïì laâ úã chöî nhiïìu
cú quan nhaâ nûúác vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác coá
thïí àûúåc hûúãng nhûäng àöëi xûã àùåc biïåt tûâ phña
chñnh phuã vaâ giûäa caác chuã thïí naây hoaân toaân
khöng coá sûå phöëi húåp. Khi khöng thïí àaåt hiïåu
quaã hoaåt àöång cao hún, caác caãng khöng coá sûå
lûåa choån naâo khaác laâ aáp duång mûác giaá caånh tranh
huãy diïåt àïí söëng coân, nhêët laâ trong böëi caãnh tùng
trûúãng thûúng maåi giaãm suát trong khu vûåc vaâ
trïn toaân thïë giúái. Theo baáo caáo cuãa Hiïåp höåi
Caãng biïín Viïåt Nam, caác àún võ quaãn lyá vêån haânh
àang aáp giaá dõch vuå thêëp àïën mûác khoá coá thïí buâ
ùæp chi phñ.71 Àïí taåo ra nguöìn thu, möåt söë caãng
4
9
8
7
6
5
3
2
1
02008
Cöng suêët sau khi caãng biïín àûúåc xêy dûång
Gemalink
ODA
SP-PSA
Caãng Caái Meáp
Cöng suêët theo kïë hoaåch ban àêìu
Triï
åu TE
U
2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Hònh 3.6 Phaát triïín caác caãng cöng-ten-nú:
Cöng suêët theo quy hoaåch ban àêìu so vúái cöng suêët xêy dûång thûåc tïë
Nguöìn: Söë liïåu cöng suêët trong quy hoaåch ban àêìu do Cuåc Haâng haãi Viïåt Nam (Vinamarine) cung cêëp; söë liïåu cöng suêët xêy dûång thûåc tïë
lêëy tûâ baãng 3.6.
71 Trong àaåi höåi thûúâng niïn cuãa Hiïåp höåi Caãng biïín Viïåt Nam
vaâo thaáng 9/2011, baáo chñ àûúåc tiïët löå thöng tin laâ phñ dõch vuå
cuãa caác nhaâ quaãn lyá vêån haânh caãng cöng-ten-nú úã Caái Meáp –
Thõ Vaãi aáp duång cho caác tuyïën àûúâng chuyïn chúã chó coá 32
USD möîi TEU, trong khi àoá mûác thu cuãa caác caãng phaãi àaåt töëi
thiïíu 88 USD möîi TEU múái coá thïí hoâa vöën (baáo Tuöíi tre ã,
“Caãng biïín löî nùång”), 21/9/2011.
74
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
thaáng 10/2011, àoaån àûúâng daâi 8,5 km naây vêîn
coân vaâi thaáng nûäa múái hoaân thaânh. Ngoaâi ra cuäng
phaãi xêy dûång möåt hïå thöëng àûúâng nöåi böå coá
nùng lûåc lûu thöng cao àïí kïët nöëi caác caãng trong
hïå thöëng. Chñnh phuã àaä nhêån thêëy àiïìu àoá vaâ
cêëp vöën cho dûå aán naây tûâ nguöìn traái phiïëu chñnh
phuã, tuy nhiïn viïåc thi cöng àaä bõ trò hoaän. Möåt
dûå aán khaác àïì xuêët xêy dûång tuyïën àûúâng sùæt chúã
haâng tûâ Biïn Hoâa àïën Caái Meáp Thõ Vaãi, nhûng tñnh
khaã thi kinh tïë vaâ taâi chñnh cuãa àïì xuêët naây coân
àang àïí ngoã àïí thaão luêån thïm do khoaãng caách
quaäng àûúâng quaá ngùæn (chûa àïën 80 km).
38. Viïåc di chuyïín hïå thöëng caãng TP. HöìChñ Minh vaâ tònh traång khöng sûã duång hïëtcöng suêët cuãa hïå thöëng caãng BRVT laâ haimùåt cuãa cuâng möåt vêën àïì. Trong khi caác
caãng cöng-ten-nú múái àûúåc trang bõ tiïn tiïën taåi
hïå thöëng caãng BVRT múái chó khai thaác àûúåc möåt
phêìn cöng suêët, hêìu hïët haâng hoáa chuyïn chúã
bùçng cöng-ten-nú vêîn têåp trung vïì caác caãng cuä
úã TP. Höì Chñ Minh, vaâ caã hai núi àïìu do cuâng
möåt nhoám caác nhaâ àêìu tû trong nûúác àiïìu haânh.
Tiïëp tuåc vêån haânh khai thaác caác caãng úã TP. Höì
Chñ Minh laâ möåt quyïët àõnh húåp lyá, nïëu xeát tûâ
quan àiïím cuãa caác nhaâ àêìu tû, vò caác caãng naây
vêîn àem laåi lúåi nhuêån kïí caã trong giai àoaån tùng
trûúãng kinh tïë giaãm suát nhû hai nùm 2009 –
2010.72 Tuy nhiïn, àiïìu naây laåi gêy töën keám cho
xaä höåi, do nhûäng taác àöång ngoaåi ûáng bêët lúåi nhû
tùæc ngheän giao thöng vaâ ö nhiïîm, vaâ chi phñ cú
höåi cao khi sûã duång àêët àö thõ loaåi möåt àïí laâm
caãng, thay vò xêy dûång vaâ phaát triïín caác khu
thûúng maåi vaâ nhaâ úã. Nïëu chuyïín khoaãng 4 triïåu
TEU haâng hoáa hiïån àang lûu thöng qua caác caãng
TP. Höì Chñ Minh sang caãng Caái Meáp – Thõ Vaãi, seä
giaãm búát àûúåc vêën àïì thûâa cöng suêët úã caãng Caái
Meáp – Thõ Vaãi.73
39. Viïåt Nam àaä taåo ra quaá nhiïìu aáp lûåccho ngên saách àêìu tû cöng thöng qua viïåctriïín khai quaá nhiïìu dûå aán cú súã haå têìngcoá tñnh manh muán vaâ khöng àaåt àûúåc hiïåuquaã töëi ûu do thiïëu nhu cêìu thõ trûúâng.May mùæn laâ Chñnh phuã vaâ Quöëc höåi àaä quyïët
àõnh tiïën haânh nhiïìu haânh àöång àuáng àùæn trong
vaâi thaáng gêìn àêy: (i) khúãi àöång quaá trònh xêy
dûång luêåt múái nhùçm caãi thiïån khung phaáp lyá vïì
àêìu tû cöng vaâ mua sùæm cöng; (ii) thùæt chùåt quy
trònh theo doäi vaâ giaám saát àöëi vúái caác dûå aán àang
hoaåt àöång, trao quyïìn nhiïìu hún cho Böå
KH&ÀT trong viïåc raâ soaát caác dûå aán, àùåc biïåt laâ
vïì sûå sùén coá cuãa caác nguöìn lûåc (Chó thõ söë
1792/2011 ban haânh thaáng 10/2011); (iii) giaãm
vïì cú baãn mûác àêìu tû cöng trong Kïë hoaåch Phaát
triïín Kinh tïë Xaä höåi 2011-15; (iv) ban haânh Nghõ
quyïët vïì Kïë hoaåch töíng thïí vïì sûã duång àêët àai
túái 2020 vaâ Kïë hoaåch sûã duång àêët àïën 2015
nhùçm thùæt chùåt viïåc sûã duång àêët cho phaát triïín
bïìn vûäng, bao göìm quy àõnh vuâng cuå thïí àïí
tröìng luáa gaåo (hiïån nay laâ 3,8 triïåu heác ta), vaâ
liïåt kï taám nhiïåm vuå vaâ giaãi phaáp chñnh maâ cú
quan nhaâ nûúác trung ûúng vaâ àõa phûúng cêìn
thûåc hiïån, bao göìm: kïë hoaåch töíng thïí sûã duång
àêët cuãa caác cú quan naây phaãi theo saát kïë hoaåch
töíng thïí sûã duång àêët cuãa Quöëc höåi, xaác àõnh roä
raâng ranh giúái àêët khöng lûu cho caác muåc àñch
khaác nhau, vaâ cöng böë thöng tin ra cöng chuáng74;
vaâ (iv) gêìn àêy àaä ban haânh sùæc lïånh cêëm phï
duyïåt caác khu cöng nghiïåp múái.
40. Caác bûúác naây seä taåo khúãi àêìu khúãi sùæc,nhûng vêîn coân nhiïìu viïåc cêìn phaãi laâmtrûúác mùæt, àùåc biïåt laâ viïåc àûa vaâo caác thïíchïë, cú chïë khuyïën khñch vaâ thöng tin phuâhúåp nhùçm àaãm baão traánh mùæc phaãi caácvêën àïì trûúác àêy. Trong àoaån naây, chuáng töi
xin àïì xuêët ba chñnh saách àïí khùæc phuåc vêën àïì
naây: (a) quy àõnh roä vaâ cuãng cöë caác quyïìn súã hûäu
74 Bêët kyâ àiïìu chónh naâo vïì viïåc sûã duång àêët phaãi àûúåc baáo caáo
vaâ àûúåc Quöëc höåi phï duyïåt, vaâ Chñnh phuã phaãi baáo caáo lïn
Quöëc höåi haâng nùm vïì viïåc thûåc hiïån Kïë hoaåch sûã duång àêët
àai töíng thïí.
72 Lúåi nhuêån sau thuïë cuãa Caãng Saâi Goân trong nùm 2010 laâ 64
tyã àöìng, caãng Caát Laái laâ 73 tyã àöìng (Nguöìn: caác baáo caáo taâi
chñnh nùm 2010 cuãa caác cöng ty quaãn lyá caãng.)
73 Caãng Laem Chabang úã Thaái Lan chó phaát triïín àûúåc sau khi
chñnh phuã Thaái quy àõnh mûác trêìn haâng hoáa lûu thöng qua caãng
Klong Toey laâ 1 triïåu TEU vaâo nùm 1996, nghôa laâ caác tuyïën
àûúâng vêån taãi bùæt buöåc phaãi chuyïín hûúáng sang caác caãng cöng-
ten-nú múái (ADB 2009, trang 17).
VCAÁC LÛÅA CHOÅN
CHÑNH SAÁCH
75
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
taâi saãn àïí àem caác caånh tranh vïì àêët àai ra thõ
trûúâng, thoaát khoãi nhûäng liïn quan coá tñnh chñnh
trõ, (b) thaânh lêåp caác cú quan khöng thiïn võ
trong caác ngaânh chuã chöët àïí quaãn lyá vaâ àiïìu tiïët
sûå phaát triïín cú súã haå têìng, vaâ (c) taåo ra möåt cú
chïë chia seã nguöìn thu giûäa caác chñnh quyïìn àõa
phûúng nhùçm khuyïën khñch phaát triïín caác cú súã
haå têìng chung cho caác vuâng/miïìn vaâ caã quöëc gia
vaâ (d) tùng cûúâng quy trònh quaãn lyá àêìu tû cöng.
(A) Quy àõnh roä vaâ cuãng cöë caác quyïìn súãhûäu taâi saãn
41. Àêët àai laâ taâi saãn quan troång nhêët úãViïåt Nam. Caác nghiïn cûáu úã Viïåt Namcho thêëy, caác cú quan nhaâ nûúác vaâ doanhnghiïåp nhaâ nûúác àûúåc ûu àaäi hún so vúáicaác doanh nghiïåp tû nhên vaâ caá nhên vïìquyïìn kiïím soaát àêët àai. Tuy nhiïn, kïí caã
nhûäng chuã thïí nhaâ nûúác naây cuäng chûa àûúåc
hûúãng nhûäng quy àõnh roä raâng vïì quyïìn súã hûäu
àöëi vúái àêët. Quyïìn sûã duång àêët thûúâng cho pheáp
sûã duång àêët cho möåt muåc àñch cuå thïí, vñ duå nhû
laâm nhaâ úã, saãn xuêët, khai thaác moã, hoùåc saãn xuêët
nöng nghiïåp. Duy trò sûå kiïím soaát àêët àai trong
khi cho pheáp chuyïín àöíi sûã duång àêët tûâ ngaânh naây
sang ngaânh khaác laâ möåt phûúng phaáp quan troång
àïí taåo ra vaâ chuyïín giao cuãa caãi úã Viïåt Nam.
42. Vïì baãn chêët, caác quyïìn sûã duång àêët coátñnh chêët haânh chñnh, do àoá, giaãi phaáp àïíchñnh phuã giaãi quyïët vêën àïì naây phaãi àûúåcthûåc hiïån thöng qua caác phûúng tiïån haânhchñnh, khöng phaãi bùçng cú chïë thõ trûúâng.Coá thïí xem xeát giaãi phaáp thaânh lêåp möåt cú quan
chõu traách nhiïåm quy àõnh vaâ giao quyïìn súã hûäu
taâi saãn cho caác doanh nghiïåp vaâ xñ nghiïåp, bùæt
àêìu bùçng nhûäng trûúâng húåp coá mêu thuêîn giûäa
caác cú quan nhaâ nûúác. Song song vúái tiïën trònh
naây, cêìn phaãi (i) tùng cûúâng tñnh linh hoaåt cuãa
quy hoaåch sûã duång àêët vaâ cho pheáp ngûúâi mua
chuyïín àöíi muåc àñch sûã duång àêët sau khi nöåp
möåt khoaãn phñ phuâ húåp cho nhaâ nûúác; vaâ (ii) taåo
dûång möåt thõ trûúâng trao àöíi, chuyïín nhûúång
quyïìn sûã duång àêët giûäa caác bïn àang sûã duång
àêët.75 Nhû vêåy, cuöåc caånh tranh àêët àai, tûâ chöî
laâ möåt cuöåc àua thùæng thua coá tñnh chñnh trõ seä
àûúåc àêíy ra ngoaâi thõ trûúâng, núi maâ caác bïn tûâ
boã quyïìn kiïím soaát àêët seä àûúåc àïìn buâ thoãa
àaáng. Möåt chñnh saách nhû vêåy seä laâm tùng nguöìn
cung àêët trïn thõ trûúâng, àöìng thúâi laâm giaãm giaá
àêët vaâ giaãm chi phñ xêy dûång cú súã haå têìng múái
trong nûúác.
(B) Thaânh lêåp caác cú quan quaãn lyá àiïìutiïët khöng thiïn võ cho caác ngaânh cú súã haåtêìng chuã chöët
43. Nguyïn nhên thûá hai dêîn àïën sûå chùæpvaá vïì thïí chïë, àoá laâ sûå thiïëu vùæng nhûängranh giúái roä raâng giûäa caác cú quan quaãn lyávaâ caác bïn tham gia thõ trûúâng, giûäa caácböå ngaânh trung ûúng vaâ chñnh quyïìn àõaphûúng, vaâ thêåm chñ giûäa caác àún võ trongcuâng möåt cú quan. Trong nhûäng àiïìu kiïån nhû
vêåy, rêët khoá àïí laâm roä vaâ thûåc thi caác luêåt chúi.
Duâ aáp àùåt caác quy tùæc àún giaãn vaâ coá thïí thûåc
thi thò cuäng seä phaãi mêët möåt thúâi gian daâi múái
giaãi quyïët àûúåc tònh traång chùæp vaá naây. Coá thïí
xem xeát giaãi phaáp thaânh lêåp möåt Cú quan Quaãn
lyá Cú súã haå têìng cêëp quöëc gia hoùåc cêëp vuâng cho
caác ngaânh chuã chöët, vñ duå nhû Cú quan Quaãn lyá
Caãng miïìn Àöng Nam Böå, vúái traách nhiïåm quaãn
lyá, àiïìu tiïët hïå thöëng caãng trong toaân vuâng.
Nhiïìu nûúác trïn thïë giúái àaä thaânh lêåp caác cú
quan thuöåc chñnh phuã hoùåc gêìn giöëng cú quan
chñnh phuã àïí quaãn lyá caác sên bay, caãng biïín vaâ
Khu kinh tïë, nhùçm quaãn lyá vaâ àiïìu tiïët caác hïå
thöëng cú súã haå têìng phuåc vuå cho nhiïìu tónh hoùåc
nhiïìu vuâng (xem Höåp 3.3 – kinh nghiïåm chuyïín
àöíi cú cêëu quaãn lyá caãng tûâ cú cêëu nhaâ nûúác
thaânh cú cêëu doanh nghiïåp àöåc lêåp vaâ thaânh lêåp
Cú quan Quaãn lyá Caãng úã Singapore). Viïåt Nam
àaä coá möåt söë cú quan nhû vêåy, nhûng nhûäng cú
quan àoá thûúâng phaãi baáo caáo lïn böå chuã quaãn,
khiïën cho ranh giúái giûäa quyïìn súã hûäu vaâ quaãn
lyá àiïìu tiïët trúã nïn khöng roä raâng. Nhûäng cú
quan noái trïn cêìn àûúåc nêng cao quyïìn haån àïí
ngang bùçng vúái caác böå ngaânh trung ûúng vaâ cêìn
àûúåc cung cêëp àuã nguöìn taâi chñnh cuäng nhû
quyïìn tûå chuã trong hoaåt àöång. Traách nhiïåm
chñnh cuãa caác cú quan naây seä laâ phï duyïåt caác
dûå aán múái, thiïët lêåp caác tiïu chuêín cho ngaânh,
taåo ra möåt sên chúi bònh àùèng àïí àaãm baão sûå
caånh tranh cöng bùçng giûäa caác àún võ vêån haânh,
baão vïå lúåi ñch cuãa ngûúâi dên, vaâ quy àõnh mûác
phñ cho ngûúâi sûã duång dõch vuå.
75 Ngûúâi sûã duång àêët àûúåc pheáp baán giêëy chûáng nhêån sûã duång
àêët vúái àiïìu kiïån ngûúâi mua giûä nguyïn muåc àñch sûã duång àêët.
Tuy nhiïn nhûäng giao dõch naây ngaây caâng ñt vaâ thûúâng àûúåc
thûåc hiïån bñ mêåt. Nïëu xêy dûång möåt thõ trûúâng theo kiïíu
thûúng maåi caác-bon, seä coá thïí giaãm àaáng kïí chi phñ giao dõch
cho caác bïn mua baán giêëy chûáng nhêån sûã duång àêët.
76
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Höåp 3.3. Cú quan Quaãn lyá Caãng vaâ Haâng haãi úã Singapore
Caãng Singapore laâ möåt caãng cöng-ten-nú rêët thaânh cöng, vaâ kïí tûâ nùm 1986, àêy laâ caãng bêån
röån nhêët trïn thïë giúái nïëu xeát vïì khöëi lûúång haâng hoáa chuyïn chúã qua àêy, chuã yïëu laâ haâng
àoáng cöng-ten-nú. Singapore laâ möåt caãng dõch vuå, trong àoá quyïìn súã hûäu àêët, viïåc thûåc thi caác
chûác nùng theo luêåt àõnh vaâ caác hoaåt àöång böëc dúä haâng hoáa àïìu do möåt töí chûác quaãn lyá, vaâ
àêy cuäng laâ möåt trong söë ñt caác caãng dõch vuå cuãa nhaâ nûúác trïn thïë giúái hoaåt àöång thaânh cöng.
Tuy vêåy, nùm 1996, Chñnh phuã Singapore vêîn quyïët àõnh thay àöíi cùn baãn cú cêëu quaãn lyá caãng.
Chñnh phuã thay àöíi cú cêëu quaãn lyá caãng bùçng caách thaânh lêåp möåt àún võ doanh nghiïåp (Cöng
ty PSA) vúái cú cêëu àuã linh hoaåt àïí àûúåc pheáp hoaåt àöång vaâ àêìu tû trong khu vûåc, nhêët laâ úã caác
caãng cuöëi cöng-ten-nú nùçm trïn caác tuyïën vêån taãi biïín quan troång. Doanh nghiïåp hoáa möåt
phêìn hoaåt àöång cuãa Cú quan Quaãn lyá Caãng coá nghôa laâ tùng cûúâng tñnh tûå chuã vïì mùåt taâi chñnh
vaâ gia tùng luöìng tiïìn mùåt. Àiïìu naây cuäng laâm tùng võ thïë cuãa Singapore vúái vai troâ möåt caãng
trung chuyïín vaâ àûúåc cho laâ möåt giaãi phaáp àoáng goáp cho sûå phaát triïín kinh tïë cuãa Singapore
cuäng nhû khu vûåc xung quanh.
Vò coá võ thïë àöåc quyïìn úã Singapore nïn cöng ty PSA phaãi chõu sûå àiïìu tiïët vaâ quaãn lyá cuãa nhaâ nûúác.
Cú quan Quaãn lyá Caãng vaâ Haâng haãi Singapore (MPA) àûúåc thaânh lêåp theo möåt Àaåo luêåt cuãa Quöëc
höåi (Àaåo luêåt Cú quan Quaãn lyá Caãng vaâ Haâng haãi Singapore nùm 1996) àïí giaám saát hoaåt àöång cuãa
cöng ty PSA. Nhûäng nhiïåm vuå chñnh cuãa Cú quan múái thaânh lêåp göìm coá thuác àêíy viïåc sûã duång, caãi
tiïën vaâ phaát triïín caãng, kiïím soaát sûå ài laåi cuãa taâu thuyïìn vaâ àaãm baão an ninh giao thöng haâng haãi,
cêëp pheáp vaâ quaãn lyá caác dõch vuå vaâ cú súã haâng haãi göìm coá caác caãng böëc dúä haâng hoáa thöng thûúâng,
vaâ quaãn lyá, àiïìu tiïët haânh vi kinh tïë cuãa ngaânh caãng biïín. Àaåo luêåt cuäng nghiïm cêëm xêy dûång, cung
cêëp caác cú súã vaâ trang thiïët bõ caãng hoùåc haâng haãi nïëu khöng coá giêëy pheáp hoùåc miïîn trûâ cuãa MPA.
Cú quan naây coá thïí kiïím soaát vaâ quy àõnh mûác phñ cêëp pheáp xûã lyá vaâ lûu giûä haâng hoáa úã caãng àñch
ban àêìu (nghôa laâ haâng hoáa khöng chuyïín taâu).
(C) Caác cú chïë ûu àaäi taâi chñnh cöng àïíthuác àêíy sûå phöëi húåp giûäa caác vuâng
44. Nhiïìu chñnh quyïìn àõa phûúng mongmuöën xêy dûång cú súã haå têìng vò àoá seä laânguöìn thu tûúng lai cho àõa phûúng. Sûå
thiïëu vùæng möåt cú chïë chia seã nguöìn thu úã cêëp
vuâng laâ nguyïn nhên taåo ra sûå caånh tranh giûäa
caác chñnh quyïìn àõa phûúng nhùçm thu huát caác
dûå aán cú súã haå têìng vïì àõa phûúng mònh maâ àöi
khi boã qua nhûäng thiïåt haåi àöëi vúái nïìn kinh tïë
cuãa toaân vuâng hoùåc thêåm chñ caã quöëc gia. Nïëu
thaânh lêåp möåt Cú quan Quaãn lyá Cú súã haå têìng
cêëp vuâng hoùåc cêëp quöëc gia, cú quan naây seä thu
thuïë tûâ caác dûå aán cú súã haå têìng vaâ taái àêìu tû tiïìn
thuïë àïí höî trúå caác cú súã haå têìng, nhû vêåy seä
khùæc phuåc àûúåc tònh traång thiïëu phöëi húåp trong
chñnh phuã. Toaân böå söë tiïìn thu thuïë khöng taái
àêìu tû àïí höî trúå cú súã haå têìng seä àûúåc phên
chia cho caác tónh trïn nguyïn tùæc cên àöëi giûäa
hai yïëu töë: möåt bïn laâ tiïëp tuåc duy trò àöång cú
xêy dûång thïm cú súã haå têìng múái cuãa caác tónh,
möåt bïn laâ giaãm sûå caånh tranh khöng laânh maånh
giûäa caác tónh. Tûúng tûå nhû vêåy, trong quaá trònh
phên böí ngên saách àêìu tû tûâ chñnh phuã trung
ûúng, cêìn ûu tiïn cho caác dûå aán quöëc gia, tiïëp
àoá laâ caác dûå aán liïn tónh/thaânh phöë, sau àoá múái
àïën caác dûå aán cuãa tûâng tónh. Àêy laâ möåt caách
khuyïën khñch caác chñnh quyïìn àõa phûúng húåp
taác cuâng nhau àïí xêy dûång cú súã haå têìng vaâ taåo
àiïìu kiïån thuêån lúåi cho Viïåt Nam tùng cûúâng khaã
nùng caånh tranh trïn toaân cêìu.
(D) Tùng cûúâng chu trònh quaãn lyá àêìutû cöng
45. Möåt chu trònh quaãn lyá àêìu tû cöng(PIM) chùåt cheä hún vaâ àöìng böå vúái quytrònh ngên saách seä giuáp Viïåt Nam traánhàûúåc tònh traång phï duyïåt caác dûå aán àêìutû cöng töën keám vaâ thiïëu hiïåu quaã. Möåt
chu trònh PIM thûúâng göìm 8 giai àoaån: chó àaåo
Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái (2009) “Böå cöng cuå àöíi múái hoaåt àöång caãng”
77
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
chiïën lûúåc vaâ saâng loåc, chñnh thûác thêím àõnh dûå
aán, kiïím tra kïët quaã thêím àõnh, lûåa choån dûå aán
vaâ cêëp vöën, thûåc hiïån, àiïìu chónh dûå aán, chuyïín
giao dõch vuå, vaâ àaánh giaá dûå aán (xem Hònh 3.7).
46. Trong trûúâng húåp cuãa Viïåt Nam, caácgiai àoaån cêìn tùng cûúâng coá leä laâ caác giaiàoaån àêìu tiïn cuãa chu trònh PIM, cuå thïí laâchó àaåo chiïën lûúåc vaâ saâng loåc, chñnh thûácthêím àõnh dûå aán, kiïím tra kïët quaã thêímàõnh, lûåa choån vaâ cêëp vöën cho dûå aán. Chñnh
quyïìn caác àõa phûúng vaâ böå ngaânh chuã quaãn àïì
xuêët dûå aán àêìu tû cöng phaãi lêåp möåt höì sú dûå
aán vúái caác thöng tin cú baãn vïì dûå aán, göìm coá mö
taã ûu tiïn chiïën lûúåc vaâ chûúng trònh liïn quan,
vêën àïì cuå thïí seä àûúåc giaãi quyïët trong dûå aán,
muåc tiïu dûå aán, caác hoaåt àöång chñnh, kïët quaã vaâ
ngên saách dûå kiïën. Ngoaâi ra, àiïìu quan troång
trong giai àoaån naây laâ phaãi cên nhùæc caác phûúng
aán lûåa choån àïí giaãi quyïët vêën àïì theo caác kõch
baãn coá vaâ khöng coá dûå aán, àöìng thúâi phên tñch
cêìu, cung vaâ khoaãng tröëng cung – cêìu. Caác àïì
xuêët dûå aán cêìn àûúåc saâng loåc lêìn àêìu nhùçm àaãm
baão rùçng caác dûå aán àaáp ûáng nhûäng tiïu chñ töëi
thiïíu vïì sûå phuâ húåp vúái caác muåc tiïu chiïën lûúåc
cuãa chñnh phuã, àöìng thúâi thoãa maän nhûäng àaánh
giaá phên loai ngên saách àïí àïì xuêët àûúåc àûa vaâo
kïë hoaåch ngên saách nhû möåt dûå aán thûåc sûå, vaâ
khöng phaãi laâ möåt muåc chi ngên saách thûúâng
xuyïn. Tiïëp àoá, cêìn coá cú cêëu thïí chïë phuâ húåp
àïí saâng loåc têët caã caác àïì xuêët dûå aán lúán (vñ duå
nhû caác dûå aán trïn 1000 tyã àöìng hoùåc 50 triïåu
USD) nhùçm traánh laäng phñ nïëu thêím àõnh chi tiïët
têët caã caác dûå aán; tuây trûúâng húåp, nhiïåm vuå naây
coá thïí giao cho caác böå ngaânh chuã quaãn vaâ chñnh
quyïìn àõa phûúng.
47. Caác dûå aán vaâ chûúng trònh vûúåt qualêìn saâng loåc àêìu tiïn seä àûúåc thêím àõnhàïí àaánh giaá tñnh khaã thi, thöng qua caácphên tñch khaã thi. Àïí thûåc hiïån quy trònh naây,
cêìn phaãi kïët húåp vaâ quaãn lyá caác bûúác chuêín bõ
dûå aán, nhû nghiïn cûáu tiïìn khaã thi, nghiïn cûáu
khaã thi bao göìm thiïët kïë sú böå, àaánh giaá taác
àöång möi trûúâng vaâ xaä höåi – caác bûúác naây cêìn
àûúåc hoaân thaânh trûúác khi dûå aán àûúåc phï
duyïåt cêëp vöën. Tiïëp àoá, cêìn aáp duång möåt thöng
lïå töët laâ kiïím tra kïët quaã thêím àõnh thöng qua
möåt bïn àöåc lêåp. Nhiïåm vuå naây coá thïí do cú
quan böå taâi chñnh, hoùåc böå kïë hoaåch, hoùåc möåt
cú quan chuyïn mön khaác thûåc hiïån. Cuöëi cuâng,
cêìn phaãi gùæn kïët quy trònh thêím àõnh, lûåa choån
dûå aán àêìu tû cöng vúái chu trònh ngên saách theo
caách thñch húåp, kïí caã khi chu trònh àaánh giaá dûå
aán khöng truâng thúâi gian vúái chu trònh ngên saách.
Nïëu caác cú quan chñnh phuã khöng coá àuã nhên
lûåc vaâ nùng lûåc thñch húåp, viïåc thûåc hiïån nhûäng
bûúác noái trïn coá thïí rêët khoá khùn vaâ phûác taåp,
do àoá coá thïí àiïìu chónh viïåc aáp duång caác bûúác
naây theo böëi caãnh úã Viïåt Nam vaâ bùæt àêìu bùçng
möåt thñ àiïím trong möåt ngaânh kinh tïë quan
troång, vñ duå nhû caãng biïín.
Hònh 3.7: Taám yïëu töë noâng cöët “bùæt buöåc phaãi coá” trong quaãn lyá àêìu tû
1
Hûúáng dêîn&
Raâ soaát
2
Thêím àõnhdûå aán
chñnh thûác
3
Raâ soaátthêím àõnh
6
Thay àöíidûå aán
7
Cung cêëpdõch vuå
8
Àaánh giaádûå aán
4
Lûåa choåndûå aán &
lïn ngên saách
5
Thûåc hiïån
THUÁC ÀÊÍY NÏÌN KINH TÏË THI TRÛÚÂNG:VAI TROÂ CUÃA THÖNG TIN VAÂ MINH BAÅCH77
Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2012
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNGKHI VIÏåT NAM TRÚÃ THAÂNH QUÖËC GIA
COÁ THU NHÊÅP TRUNG BÒNH
Chûúng 4
77 Chûúng naây àûúåc viïët dûåa trïn caác baáo caáo chñnh saách do Bill
Allan, Habib Rab vaâ Nguyïîn Nguyïåt Nga thûåc hiïån.
l
80
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
1. Viïåt Nam àaä ài möåt chùång àûúâng daâitrong 15 nùm qua trong viïåc thuác àêíycöng khai dûä liïåu vaâ thöng tin kinh tïë. Viïåc
chuêín bõ vaâ cöng böë dûä liïåu kinh tïë vô mö taåi Viïåt
Nam àaä dêìn dêìn coá hïå thöëng hún. Thöng tin vïì
ngên saách nhaâ nûúác trïn caác trang web cuãa cú
quan nhaâ nûúác cuäng àaä àûúåc caãi thiïån. Ngaây caâng
coá nhiïìu cú quan chñnh phuã sûã duång trang web
cuãa hoå àïí trao àöíi thöng tin78. Nhû Hònh 4.1 cho
thêëy, hêìu hïët nhûäng ngûúâi traã lúâi cho cuöåc khaão
saát vïì "Sûå thay àöíi nhêån thûác cuãa ngûúâi Viïåt nam
àöëi vúái vai troâ cuãa thõ trûúâng vaâ nhaâ nûúác"
(CAMS 2011) do Ngên haâng Thïë giúái vaâ Phoâng
Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt nam (VCCI)
thûåc hiïån nùm 2011 àöìng yá vúái àaánh giaá nhû vêåy.
Trong söë 967 ngûúâi traã lúâi, 53% caãm thêëy rùçng mûác
àöå minh baåch àaä tùng lïn trong nùm nùm qua so
vúái 4% ngûúâi nghô rùçng noá àaä giaãm. Tuy nhûäng ngûúâi
thuöåc caác chñnh quyïìn cêëp tónh vaâ quöëc gia dûúâng
nhû coá caái nhòn tñch cûåc hún so vúái nhûäng ngûúâi laâm
viïåc trong lônh vûåc truyïìn thöng baáo chñ, cöång àöìng
caác nhaâ taâi trúå, vaâ caác töí chûác xaä höåi dên sûå. Hêìu
nhû khöng coá nghi ngúâ rùçng Viïåt Nam àang àaåt
àûúåc tiïën böå hûúáng túái viïåc trúã thaânh möåt quöëc
gia cúãi múã vaâ minh baåch hún.
2. Tuy nhiïn tiïën àöå àaä chêåm hún dûå kiïëndo thiïëu möåt luêåt töíng quaát vïì khaã nùngtiïëp cêån thöng tin. Baáo caáo Phaát triïín Viïåt
Nam 2010 - Caác Thïí chïë Hiïån àaåi - àaä xïëp
khoaãng 30 luêåt, nghõ àõnh vaâ caác vùn baãn quy
phaåm phaáp luêåt khaác quy àõnh ñt nhiïìu thöng
tin phaãi àûúåc cöng böë cho cöng chuáng. Tuy
nhiïn, nhiïìu quy àõnh khöng àûúåc thûåc hiïån.
Möåt nghiïn cûáu nùm 2010 vïì sûå minh baåch
trong vêën àïì àêët àai àaä phaát hiïån ra rùçng àöëi
vúái möåt söë thöng tin liïn quan àïën àêët àai, chó
9% caác tónh cöng böë thöng tin theo quy àõnh
cuãa phaáp luêåt (Nguyïîn vaâ caác taác giaã khaác
2010). Coá möåt vaâi lyá do cho nhûäng yïëu keám
trong viïåc thûåc hiïån quy àõnh vïì minh baåch
thöng tin, tûâ vùn hoáa töí chûác vaâ cöng taác lûu
giûä thöng tin yïëu, cho àïën möåt thûåc tïë àún giaãn
laâ nhiïìu ngûúâi khöng biïët phaáp luêåt yïu cêìu hoå
phaãi cöng böë thöng tin. Nïëu khöng coá möåt luêåt
vïì tiïëp cêån thöng tin, khiïën cho viïåc tiïëp cêån
thöng tin trúã thaânh mùåc àõnh chûá khöng phaãi
laâ möåt nguyïn tùæc, vaâ thiïët lêåp cú chïë giaám saát
vaâ thûåc thi, thò seä khöng coá àuã àöång lûåc cho
caác vùn phoâng vaâ caác quan chûác tûå do cung cêëp
thöng tin. Thêåt ra, àiïím söë thêëp cuãa Viïåt Nam
(0) vïì truy cêåp thöng tin theo àaánh giaá cuãa Chó
söë vïì Tñnh liïm chñnh Toaân cêìu coá lyá do trûåc
tiïëp tûâ thûåc tïë rùçng khöng coá luêåt töíng quaát
vïì tiïëp cêån thöng tin taåi Viïåt Nam.
I BÖËI CAÃNH
78 Xem Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2010 vïì thaão luêån chi tiïët
möåt söë thaânh tûåu trong viïåc thuác àêíy tñnh minh baåch trïn möåt
loaåt lônh vûåc chñnh saách cöng.
Nguöìn: CAMS 2011.
Hònh 4.1 Mûác àöå minh baåch àaä gia tùng trong nhûäng nùm gêìn àêy
81
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
3. Taác àöång cuãa sûå yïëu keám vïì minh baåchàaä laâm cho sûå phaát triïín cuãa Viïåt Nam trúãnïn töën keám. Möåt nghiïn cûáu nùm 2011 vïì
tham nhuäng trong quaãn lyá àêët àai (ÀSQ Àan
Maåch, Ngên haâng Thïë giúái, ÀSQ Thuåy Àiïín 2011)
àaä xaác àõnh sûå thiïëu minh baåch laâ möåt trong
nhûäng nguyïn nhên cú baãn gêy ra tham nhuäng
taåi Viïåt Nam, phaát hiïån àûúåc ruát ra tûâ nghiïn
cûáu dûä liïåu. Mùåc duâ tham nhuäng coá nhiïìu nguyïn
nhên, khi àïì cêåp àïën möåt loaåt caác taâi liïåu liïn
quan àïën àêët, xeát vïì trung bònh, roä raâng caác tónh
vúái mûác àöå minh baåch thêëp hún cuäng coá mûác
àöå tham nhuäng cao hún (Hònh 4.2) Cuäng coá thïí
thêëy giaá trõ cuãa thöng tin qua kïët quaã cuãa möåt
cuöåc khaão saát vïì caán böå àêët àai àûúåc tiïën haânh
búãi Thanh tra Chñnh phuã: 76% caán böå àêët àai cho
rùçng, lyá do chñnh khiïën hoå thñch cöng viïåc cuãa
mònh laâ do coá thïí tiïëp cêån súám vúái thöng tin vïì
àêët àai (GIRI vaâ Cöng ty Tû vêën T&C 2010). Caác
nghiïn cûáu tûúng tûå cuäng thêëy rùçng ngûúâi dên
thûúâng sûã duång trung gian khi xûã lyá caác vêën àïì
liïn quan àïën àêët àai, vaâ möåt nûãa trong söë caác
trûúâng húåp coá trung gian chñnh laâ caán böå àõa
chñnh. Mùåc duâ cöng chuáng seä àûúåc lúåi khi àûúåc
tûå do tiïëp cêån thöng tin, thöng tin laåi àûúåc giûä
kñn vò lúåi ñch caá nhên.
4. Lúåi ñch cêån biïn cho nïìn kinh tïë ViïåtNam tûâ viïåc gia tùng minh baåch coá thïírêët lúán. Söë lûúång thöng tin taâi khoáa, taâi chñnh
vaâ kinh tïë maâ Chñnh Phuã Viïåt Nam hiïån àang
thu thêåp vaâ cung cêëp cho cöng chuáng khöng
àêìy àuã cho sûå vêån haânh trún tru cuãa möåt quöëc
gia úã mûác thu nhêåp trung bònh. Ngay caã söë liïåu
thöëng kï cú baãn nhû cú cêëu chi tiïu ngên saách
theo ngaânh, chi tiïu ngoaâi ngên saách, dûå trûä
ngoaåi höëi, vaâ caác baãng cên àöëi cuãa doanh
nghiïåp nhaâ nûúác hoùåc khöng àûúåc thu thêåp,
khöng àûúåc cöng böë, hoùåc chó àûúåc cöng böë
vúái àöå trïî vïì thúâi gian àaáng kïí. Tuy nhiïn,
ngûúâi tham gia thõ trûúâng nhû caác nhaâ àêìu tû
vöën cöí phêìn, nhaâ xuêët nhêåp khêíu, ngûúâi kinh
doanh ngoaåi höëi, chuã súã hûäu traái phiïëu, caác
ngên haâng, doanh nghiïåp, vaâ thêåm chñ caã nöng
dên àïìu cêìn thöng tin cêåp nhêåt gêìn nhû haâng
ngaây àïí hoaåt àöång trong nïìn kinh tïë thõ
trûúâng. Vaâ nïëu thöng tin nhû vêåy khöng coá sùén,
ngûúâi tham gia thõ trûúâng seä phaãi duâng àïën
phûúng aán àêìu cú, tin àöìn, vaâ thêåm chñ laâ caác
phûúng thûác khöng trung thûåc àïí coá àûúåc
thöng tin. Àiïìu naây giaãi thñch do taåi sao ngûúâi
ta àaä lêåp luêån rùçng möåt trong nhûäng nguöìn göëc
cuãa sûå bêët öín kinh tïë hiïån nay taåi Viïåt Nam coá
thïí coá nguöìn göëc tûâ viïåc thiïëu dûä liïåu kinh tïë
kõp thúâi vaâ àaáng tin cêåy vaâ sûå yïëu keám trong
cöng taác truyïìn thöng vïì caác thay àöíi chñnh
saách túái thõ trûúâng (xem “Àiïím laåi tònh hònh
kinh tïë Viïåt Nam”, caác vêën àïì khaác nhau). Vò
vêåy, theo quan àiïím cuãa chuáng töi, caãi thiïån
tñnh minh baåch laâ möåt trong nhûäng "thaânh quaã
trong têìm tay cuãa quaá trònh chuyïín àöíi” maâ
vêîn chûa àûúåc gùåt haái àêìy àuã taåi Viïåt Nam.
Nguöìn: PCI 2010; Cú súã dûä liïåu cuãa NHTG vïì tñnh minh baåch trong àêët àai 2010.
Hònh 4.2 Caác tónh coá tñnh minh baåch cao hún seä coá mûác àöå tham nhuäng thêëp hún
82
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
5. Hiïån nay ngûúâi Viïåt Nam àang uãng höåmaånh meä viïåc gia tùng tñnh minh baåchtrong quaá trònh ra quyïët àõnh. Trong cuöåc
khaão saát nùm 2011 cuãa Ngên haâng Thïë giúái vaâ
VCCI vúái chuã àïì ""Sûå thay àöíi nhêån thûác cuãa
ngûúâi Viïåt nam àöëi vúái vai troâ cuãa thõ trûúâng vaâ
nhaâ nûúác" (CAMS 2011), 92% trong söë 967
ngûúâi traã lúâi àöìng yá vúái lúâi phaát biïíu "tñnh minh
baåch cao trong caác quyïët àõnh cuãa Nhaâ nûúác vaâ
trong quaá trònh ra quyïët àõnh laâ àiïìu cêìn thiïët
cho sûå phaát triïín.” Nhû thïí hiïån trong Hònh 4.3,
lúåi ñch cuãa tñnh minh baåch àöëi vúái sûå phaát triïín
àûúåc àöìng tònh möåt caách röång raäi trong têët caã
caác thaânh phêìn cuãa xaä höåi, trong àoá coá 84%
trong söë ngûúâi thuöåc Quöëc höåi vaâ Àaãng vaâ 97%
söë ngûúâi thuöåc lônh vûåc truyïìn thöng vaâ chñnh
quyïìn cêëp tónh. Kïët quaã khaão saát cho thêëy ngûúâi
Viïåt Nam thuöåc têët caã caác lônh vûåc xaä höåi dûúâng
nhû àaä sùén saâng àïí tiïën àïën àïën möåt xaä höåi cúãi
múã vaâ minh baåch hún.
6. Chûúng naây xem xeát têìm quan troångcuãa tñnh minh baåch, têåp trung àùåc biïåt vaâongên saách vaâ cöng böë thöng tin taâi chñnh.Nöåi dung cuãa chûúng naây àûa ra phên tñch töíng
quan vïì têìm quan troång cuãa tñnh minh baåch àöëi
vúái caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng, àùåc biïåt laâ nhu
cêìu cêìn àaãm baão viïåc cöng böë möåt caách hïå
thöëng caác dûä liïåu kinh tïë àïí thiïët lêåp sûå tñn
nhiïåm vaâ tin tûúãng vaâo caác chñnh saách kinh tïë.
Sau àoá chûúng naây seä xem xeát thûåc traång vïì tñnh
minh baåch vïì ngên saách vaâ taâi chñnh cuãa Viïåt
Nam cuäng nhû caách thûác àöëi vúái caác nöî lûåc caãi
thiïån tònh hònh. Chûúng 4 cuäng xem xeát nhûäng
thöng tin àûúåc cung cêëp cho möåt söë bïn liïn
quan quan troång nhû Quöëc höåi vaâ caác cú quan
truyïìn thöng, vaâ tòm hiïíu nhûäng caách thûác àïí
tùng cûúâng nhu cêìu vïì thöng tin. Phêìn cuöëi cuâng
toám tùæt möåt vaâi caãi caách àang diïîn ra vaâ nhûäng
viïåc cêìn têåp trung àïí caãi thiïån hún nûäa tñnh toaân
diïån, àöå tin cêåy vaâ kõp thúâi cuãa thöng tin, cuäng
nhû khuyïën nghõ möåt söë bûúác tiïëp theo.
7. Coá möåt vaâi khña caånh quan troång cuãathöng tin vaâ tñnh minh baåch seä khöngàûúåc thaão luêån trong chûúng naây, maâ seäxêy dûång möåt chûúng trònh laâm viïåc trongtûúng lai. Àêìu tiïn laâ têìm quan troång cuãa viïåc
xûã lyá khi coá thöng tin. Nùng lûåc cuãa ngûúâi sûã
duång trong viïåc phên tñch thöng tin hiïån coân
thêëp trong böëi caãnh cuãa Viïåt Nam vaâ cêìn phaãi
àûúåc tùng cûúâng. Tûúng tûå, vai troâ vaâ nùng lûåc
cuãa cú quan truyïìn thöng àïí baáo caáo möåt caách
hiïåu quaã vaâ chñnh xaác thöng tin laâ möåt nöåi dung
chûa àûúåc phên tñch úã àêy. Möåt haån chïë quan
troång khaác laâ vai troâ cuãa kiïím toaán vaâ cöng böë
baáo caáo kiïím toaán àûúåc thaão luêån toám tùæt úã
Chûúng 2 trong phêìn liïn quan àïën caãi caách
doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Tûúng tûå nhû vêåy möåt
söë vêën àïì vïì tñnh minh baåch liïn quan àïën thõ
trûúâng àêët àai àûúåc phên tñch trong Chûúng 3.
Cuöëi cuâng, chûúng naây khöng thaão luêån vêën àïì
quan troång laâ lyá do taåi sao khöng cöng böë thöng
tin - möåt lônh vûåc cêìn phên tñch sêu hún khaã nùng
coá àûúåc trong thúâi gian chuêín bõ baáo caáo naây.
Nguöìn: CAMS 2011.
Hònh 4.3 Höî trúå maånh meä cho tñnh minh baåch trong Quy trònh ra quyïët àõnh cuãa nhaâ nûúác
83
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
8. Thöng tin laâ huyïët maåch cuãa thõtrûúâng. Têìm quan troång cuãa caác luöìng thöng
tin àöëi vúái sûå vêån haânh cuãa caác thõ trûúâng àaä
àûúåc ghi nhêån rêët roä trong nhiïìu taâi liïåu nghiïn
cûáu (Stigler 1961; Stiglitz vaâ Weiss 1981, vaâ nhiïìu
taâi liïåu khaác). Nhûäng caãi thiïån vïì thöng tin coá
thïí giaãm mûác àöå vaâ hêåu quaã cuãa caác vêën àïì
ngûúâi uãy thaác - àaåi lyá giuáp tùng hiïåu quaã trong
viïåc phên böí nguöìn lûåc trong caác thõ trûúâng kinh
tïë vaâ taâi chñnh.
9. Cöng khai thöng tin coá thïí giaãm thiïíutñnh keám hiïåu quaã cuãa thõ trûúâng. Tñnh
minh baåch laâm giaãm thiïíu sûå bêët öín thõ trûúâng
do tñnh chuã quan cuãa caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh
saách gêy ra, khiïën cho chñnh saách tiïìn tïå dïî dûå
àoaán hún vaâ caác thõ trûúâng taâi chñnh hoaåt àöång
hiïåu quaã hún (Bellver vaâ Kaufmann 2005). Nïëu
khöng viïåc thiïëu minh baåch trong hoaåch àõnh
chñnh saách vaâ cöng böë thöng tin haån chïë seä taåo
ra nhûäng kyâ voång húåp lyá taác àöång tiïu cûåc àïën
giaá caã cuãa taâi saãn, tiïu duâng vaâ àêìu tû, vaâ laâm gia
tùng ruãi ro àêìu tû. Àiïìu naây laåi laâm tùng yïu cêìu
vïì phêìn buâ ruãi ro cao hún, vaâ do vêåy laâm tùng
chi phñ vöën àêìu tû. Do àoá, cöng khai thöng tin
coá thïí giaãm thiïíu sûå thiïëu hiïåu quaã cuãa thõ
trûúâng vaâ taåo khaã nùng tiïëp cêån dïî daâng hún vúái
thõ trûúâng vöën vaâ taåo àiïìu kiïån töët hún àöëi vúái
nguöìn taâi chñnh cuãa chñnh phuã. Àiïìu naây laâ rêët
phuâ húåp trong böëi caãnh Viïåt Nam: mùåc duâ coá
töëc àöå tùng trûúãng cao vaâ nïìn taãng kinh tïë maånh
meä, quöëc gia naây luön nhêån àûúåc xïëp haång vïì
tñnh minh baåch thêëp hún vaâ phaãi àöëi mùåt vúái phñ
baão hiïím ruãi ro cao hún trïn thõ trûúâng quöëc
tïë so vúái caác quöëc gia coá àùåc àiïím tûúng tûå
(xem Hònh 4.4). Möåt chïë àöå minh baåch hún seä
giuáp Viïåt Nam huy àöång nhiïìu nguöìn lûåc hún
àaáng kïí trïn thõ trûúâng quöëc tïë vaâ vúái chi phñ
thêëp hún nhiïìu so vúái hiïån nay.
10. Minh baåch vaâ traách nhiïåm giaãi trònhcuäng coá thïí àoáng möåt vai troâ lúán trongviïåc giaãm thiïíu bêët öín kinh tïë vô mö.Nhûäng cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë cuöëi nhûäng
thêåp niïn 1990 vaâ àêìu nhûäng thêåp niïn 2000 taåi
caác nïìn kinh tïë thõ trûúâng múái nöíi vaâ caác nïìn
kinh tïë chuyïín àöíi, möåt phêìn laâ do sûå thiïëu minh
baåch (Rahman 1998). Mehrez vaâ Kaufmann
(1999) cho thêëy sûå gia tùng tñnh minh baåch cuãa
chñnh saách taâi khoáa vaâ tiïìn tïå hoùåc caác dûä liïåu
kinh tïë vô mö laâm giaãm khaã nùng xaãy ra khuãng
hoaãng sau khi tûå do hoáa taâi chñnh. Nhûäng phaát
hiïån naây àaä cung cêëp àöång lûåc maånh meä cho viïåc
thiïët lêåp caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì minh baåch
taâi khoáa, taâi chñnh vaâ tiïìn tïå nhû möåt phûúng
tiïån nhùçm tùng cûúâng kiïën truác taâi chñnh quöëc
tïë vaâ nêng cao kïët quaã hoaåt àöång cuãa tûâng
nûúác79. Minh baåch àûúåc caãi thiïån úã möåt söë nûúác
Àöng AÁ vaâ Myä Latinh àaä cho pheáp hoå thoaát khoãi
caác cuöåc khuãng hoaãng kinh tïë toaân cêìu hiïån nay
vúái nöåi lûåc tûúng àöëi maånh meä. Caác nhaâ hoaåch
àõnh chñnh saách Viïåt Nam àaä chûáng kiïën lúåi ñch
àêìu tiïn cuãa viïåc minh baåch khi Ngên haâng Nhaâ
nûúác Viïåt Nam trong nùm 2008 cöng böë cho thõ
trûúâng vïì tònh traång dûå trûä ngoaåi höëi, nhúâ àoá
giaãm àaáng kïí aáp lûåc àêìu cú so vúái àöìng nöåi tïå.
11. Ngaây caâng coá nhiïìu caác bùçng chûángxuyïn quöëc gia vïì lúåi ñch cuãa viïåc minhbaåch taâi khoáa. Nhûäng thöng lïå töët vïì tñnh minh
baåch, nhû àûúåc àõnh nghôa trong Quy àõnh vïì
Minh baåch Taâi khoáa cuãa IMF80, thûúâng àem laåi lúåi
ñch trûåc tiïëp cho quöëc gia bùçng caách gia tùng khaã
nùng tiïëp cêån cuãa Caác quöëc gia naây àïën thõ
trûúâng vöën vaâ haå thêëp chi phñ traã núå. Dûä liïåu
trïn caác Baáo Caáo taâi chñnh vïì sûå Tuên thuã caác
Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa cung cêëp möåt söë bùçng
chûáng uãng höå quan àiïím naây. Hameed (2005) chó
ra rùçng caác quöëc gia coá tñnh minh baåch cao theo
nhûäng chó söë naây seä coá mûác xïëp haång tñn duång
töët hún, kyã luêåt taâi chñnh töët hún, vaâ ñt tham
nhuäng hún kïí caã khi coá taác àöång cuãa möåt söë
biïën söë kinh tïë xaä höåi khaác. Trong möåt nghiïn
cûáu têåp trung àùåc biïåt vïì cöng böë ruãi ro taâi
chñnh, Cebotari vaâ caác taác giaã (2009) nhêån thêëy
79 Saáng kiïën Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa do IMF, Ngên haâng Thïë giúái
vaâ Töí chûác Húåp taác vaâ phaát triïín Kinh tïë, vaâ caác töí chûác taâi
chñnh quöëc tïë khaác phaát àöång vaâo nùm 1999. Trong saáng kiïën
vïì Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa, IMF hûúáng àïën thuác àêíy caác tiïu
chuêín vïì taâi khoáa, tiïìn tïå vaâ thöëng kï úã caác quöëc gia thaânh
viïn phuâ húåp vúái sûá mïånh giaám saát cuãa mònh.
80 Quy àõnh vïì Minh baåch Taâi khoáa àûúåc àûa ra nùm 1998, vaâ
Quy àõnh vaâ Söí tay vïì Minh baåch Taâi khoáa àûúåc ban haânh nùm
2001 vaâ àûúåc cêåp nhêåt nùm 2007. Sûå tuên thuã quöëc gia àaä
àûúåc àaánh giaá thöng qua hïå söë minh baåch taâi khoáa trong Baáo
caáo vïì Tuên thuã caác Tiïu chuêín vaâ Maä hoáa dûä liïåu. Xem taåi:
http://www.imf.org/external/np/sec/pn/2011/pn1138.htm vïì
àaánh giaá cêåp nhêåt cuãa Ban Giaám àöëc Quyä IMF.
II TÊÌM QUAN TROÅNG
CUÃA TÑNH MINH BAÅCH
TRONG CAÁC NÏÌN
KINH TÏË THÕ TRÛÚÂNG
84
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
rùçng caác nûúác tùng cûúâng cöng böë thöng tin ruãi
ro taâi chñnh trïn têët caã böën thuöåc tñnh vïì cöng
böë thöng tin coá thïí caãi thiïån àaáng kïí mûác xïëp
haång tñn duång.
12. Caác quöëc gia coá tñnh minh baåch caohún dûúâng nhû cuäng coá tñnh caånh tranhcao hún trong thõ trûúâng quöëc tïë. Möåt möi
trûúâng thïí chïë minh baåch hún coá thïí goáp phêìn
tùng tyã lïå sinh lúâi àêìu tû bùçng nhiïìu caách. Khi caác
chñnh saách vaâ thuã tuåc haânh chñnh hûúáng dêîn quyïët
àõnh àêìu tû roä raâng vaâ minh baåch, thò sûå bêët öín vaâ
chi phñ kinh doanh seä thêëp hún, dêîn àïën caác quyïët
àõnh àêìu tû hiïåu quaã hún. Hònh 4.4 cho thêëy rùçng
chó söë caånh tranh toaân cêìu àûúåc cöng böë búãi Diïîn
àaân Kinh tïë Thïë giúái cho 104 quöëc gia liïn quan
chùåt cheä vúái chó söë minh baåch töíng thïí àûúåc xêy
dûång búãi Bellver vaâ Kaufmann (2005).
Nguöìn: Bellver vaâ Kaufmann 2005; Diïîn àaân Kinh tïë Thïë giúái nùm 2004.
Hònh 4.4 Tñnh minh baåch vaâ Caånh tranh coá möëi tûúng quan thuêån vúái nhau
13. Minh baåch taâi chñnh àoáng möåt vai troâàùåc biïåt quan troång trong quaá trònhchuyïín àöíi kinh tïë cuãa Viïåt Nam, trongböëi caãnh vai troâ tûúng àöëi lúán cuãa khu vûåccöng trong nïìn kinh tïë. Caãi caách quaãn lyá taâi
chñnh bùæt àêìu vaâo cuöëi nhûäng nùm 1990 àaä cho
pheáp chñnh phuã thûåc hiïån caác bûúác tiïën quan
troång hûúáng túái tiïu chuêín quöëc tïë vïì minh baåch
taâi chñnh. Caác caãi caách ban àêìu àûúåc dûåa trïn tû
vêën kyä thuêåt, khúãi àêìu tûâ möåt Àaánh giaá chung
cuãa Ngên Haâng Thïë Giúái – IMF nùm 1999 (IMF-
Ngên Haâng Thïë Giúái 1999), Àaánh Giaá Chi Tiïu
Cöng nùm 2004 (Chñnh Phuã Viïåt Nam vaâ Ngên
Haâng Thïë Giúái 2004), vaâ sau àoá laâ Àaánh giaá Taâi
chñnh Quöëc gia nùm 2007 (Chñnh Phuã Viïåt Nam
vaâ Ngên Haâng Thïë Giúái 2008). Nhêån thûác àûúåc
rùçng do coá xuêët phaát àiïím rêët thêëp so vúái caác
tiïu chuêín quöëc tïë vïì Quaãn Lyá Taâi Chñnh Cöng
(PFM), Chñnh Phuã àaä tiïëp cêån aáp duång caác tiïu
chuêín naây möåt caách thêån troång vaâ trong böëi
caãnh thïí chïë cuãa riïng mònh.
14. Quaãn lyá taâi chñnh taåi Viïåt Nam àaä trúãnïn phûác taåp hún. Sûå phaát triïín cuãa hïå thöëng
Quaãn Lyá Taâi Chñnh Cöng àaä mang laåi kïët quaã lúán
hún viïåc thiïët lêåp möåt hïå thöëng quaãn lyá taâi chñnh
cöng quöëc gia öín àõnh, minh baåch, vaâ coá traách nhiïåm
giaãi trònh. Nhû àûúåc mö taã trong Baáo caáo Phaát triïín
Viïåt Nam 2010, phaát triïín thïí chïë àaä nhêën maånh
vaâo sûå phuå thuöåc ngaây caâng tùng vaâo cú chïë thõ
trûúâng, vaâ gêìn àêy laâ viïåc phên quyïìn khöng chó cho
caác taác nhên kinh tïë maâ coân cho caác chñnh quyïìn
àõa phûúng, caác àún võ cung cêëp dõch vuå, toâa aán, cú
quan truyïìn thöng vaâ töí chûác xaä höåi dên sûå. Do vêåy,
töëc àöå caãi caách quaãn lyá taâi chñnh cöng cêìn phaãi àûúåc
àaánh giaá trong böëi caãnh cuãa nhûäng muåc tiïu naây, möåt
söë muåc tiïu böí sung cho nhau, nhûng nhiïìu muåc
tiïu khaác coá thïí coá caånh tranh vúái nhau. Chiïën lûúåc
caãi caách quaãn lyá taâi chñnh cöng thûåc tïë phaãi cên nhùæc
àïën caác möëi liïn kïët giûäa caãi caách quaãn lyá taâi chñnh
cöng vaâ caác muåc tiïu quöëc gia coá liïn quan khaác
möåt caách roä raâng nhêët coá thïí àûúåc.
III MINH BAÅCH TAÂI CHÑNH
ÚÃ VIÏåT NAM
85
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
III.A TÒNH HÒNH HIÏÅN NAY
15. Chñnh phuã àaä coá möåt khúãi àêìu töët àeåptrong viïåc thiïët lêåp khuön khöí phaáp lyá vaâthïí chïë vïì minh baåch taâi chñnh. Luêåt Ngên
saách Nhaâ nûúác (2002), coá hiïåu lûåc vaâo nùm
2004, quy àõnh rùçng “caác kïë hoaåch ngên saách, taâi
khoaãn ngên saách cuöëi cuâng, vaâ kïët quaã kiïím toaán
cuãa ngên saách trung ûúng, ngên saách àõa phûúng,
caác nhaâ hoaåch àõnh ngên saách, vaâ caác töí chûác
àûúåc taâi trúå búãi ngên saách nhaâ nûúác, phaãi àûúåc
cöng khai". Trong khi chñnh phuã àang coá kïë
hoaåch sûãa àöíi Luêåt Ngên saách Nhaâ nûúác (2002)
trong thúâi gian túái àïí giaãi quyïët möåt söë vêën àïì
töìn àoång, Luêåt hiïån nay cuäng cung cêëp caác quy
àõnh roä raâng vïì caác vêën àïì minh baåch. Chñnh phuã
tiïëp tuåc múã röång vaâ àaâo sêu phaåm vi caác yïu
cêìu cöng khai taâi chñnh thöng qua möåt quyïët
àõnh cuãa Thuã tûúáng (192) vaâ caác thöng tû hûúáng
dêîn àûúåc ban haânh tûâ nùm 2004 vaâ 200681.
Khuön khöí thïí chïë roä raâng vïì viïåc ai chõu traách
nhiïåm baáo caáo nhûäng thöng tin gò, bao göìm caã mêîu
vaâ têìn suêët baáo caáo. Mùåc duâ chêët lûúång cuãa baáo caáo
vêîn coân khaác nhau, nhûng Àaánh giaá Taâi chñnh Quöëc
gia nùm 2007 àaä ghi nhêån sûå tuên thuã töët vúái caác
yïu cêìu baáo caáo úã têët caã caác cú quan, àún võ.
16. Thöng tin vïì Ngên saách Nhaâ nûúácàûúåc àùng taãi lïn caác trang web cuãa cúquan nhaâ nûúác àaä àûúåc caãi thiïån. Ngên saách
Nhaâ nûúác àûúåc cöng böë trïn trang web cuãa Böå
Taâi chñnh ngay trûúác khi bùæt àêìu nùm taâi chñnh;
bao göìm trònh baây vïì böëi caãnh nïìn kinh tïë vaâ
chó ra caác chó tiïu töíng húåp ngên saách quan
troång nhûng khöng coá söë chi tiïët. Trang web naây
cuäng cöng böë baáo caáo toám tùæt thûåc hiïån ngên
saách haâng quyá, trong àoá bao göìm thöng tin vïì
chi tiïu úã cêëp trung ûúng, tónh, huyïån, vaâ thu
ngên saách ûúác tñnh82. Caác baáo caáo taâi chñnh àaä
qua kiïím toaán àûúåc cöng böë trong voâng 18
thaáng tñnh tûâ thúâi àiïím kïët thuác nùm taâi chñnh.
17. Ngên saách Nhaâ nûúác cuãa Viïåt Nam coámöåt cú cêëu phên loaåi chi tiïët, nhûng vêînchûa cöng böë thöng tin möåt caách coá hïåthöëng, sûã duång tiïu chuêín Thöëng kï Taâichñnh Chñnh phuã83. Ngên saách cöng böë ra
cöng chuáng àûúåc trònh baây úã möåt mûác àöå tûúng
àöëi töíng húåp theo phên loaåi chûác nùng vaâ haânh
chñnh, chûá khöng phaãi vïì kinh tïë, mùåc duâ àaä àûúåc
chia ra theo cêëp tónh thaânh phöë trûåc thuöåc trung
ûúng vaâ cêëp trung ûúng. Baáo caáo thûåc hiïån ngên
saách cung cêëp nhûäng baáo caáo chi tiïët vïì chi tiïu
theo caác phên loaåi kinh tïë, chûác nùng, vaâ chûúng
trònh. Viïåc thiïëu möëi liïn kïët roä raâng giûäa lêåp
ngên saách vaâ söë liïåu kïë toaán laâm cho viïåc àaánh
giaá tònh hònh thûåc hiïån caác chñnh saách ngên saách
chi tiïët khoá thûåc hiïån. Tuy nhiïn, Chñnh Phuã àaä
tñch húåp Hïå thöëng Taâi khoaãn Kïë toaán àöëi vúái
ngên saách vaâ kho baåc, vaâ àang nêng cêëp Hïå thöëng
Thöng tin Quaãn lyá cuãa mònh, vaâ àiïìu naây seä giuáp
tùng cûúâng cöng taác kïë toaán vaâ baáo caáo.
18. Vúái viïåc phên cêëp ngaây caâng tùngtrong nhûäng nùm gêìn àêy, tñnh minh baåchcuãa caác quan hïå taâi chñnh giûäa caác cêëpchñnh quyïìn àaä tûâng bûúác àûúåc tùngcûúâng. Nhiïåm vuå thu vaâ chi ngên saách cuãa têët
caã caác cêëp chñnh quyïìn (trung ûúng, tónh, huyïån
vaâ xaä) àûúåc quy àõnh trong Luêåt Ngên saách Nhaâ
nûúác (2002). Höåi àöìng Nhên dên tónh cuäng coá
thêím quyïìn quyïët àõnh nhiïåm vuå thu thuïë cuå
thïí úã chñnh quyïìn cêëp dûúái. Àïí thuác àêíy phên
phöëi cöng bùçng caác nguöìn lûåc, Thuã tûúáng Chñnh
phuã àaä ban haânh Quyïët àõnh 59 vaâ 60 trong nùm
2010 vïì caác àõnh mûác phên böí dûåa trïn caác tiïu
chñ kinh tïë xaä höåi cho viïåc phên böí ngên saách tûâ
trung ûúng àïën caác cêëp chñnh quyïìn cêëp dûúái.
Coá nhûäng quy àõnh chi tiïët vïì yïu cêìu baáo caáo
chi tiïu vaâ huy àöång nguöìn lûåc taåi têët caã caác cêëp
chñnh quyïìn. Kho baåc Nhaâ nûúác chõu traách
nhiïåm töíng húåp vaâ xuêët baãn têët caã caác baáo caáo
thûåc hiïån ngên saách. Mùåc duâ Luêåt Ngên saách Nhaâ
nûúác coá xaác àõnh vai troâ cuãa Quöëc höåi, vúái vai
troâ giaám saát haån chïë cuãa mònh, Quöëc höåi khöng
coá quyïìn phï duyïåt ngên saách böí sung (vñ duå
81 QÀ cuãa thuã tûúáng söë 192/2004/QÀ-TTg, ngaây 16/11/ 2004,
vaâ thöng tû hûúáng dêîn söë 03, 10, 19, 21, 29 (2005) vaâ 54
(2006), Böå Taâi chñnh.
82 Xem trang web
http://www.mof.gov.vn/portal/page/portal/mof_en/sbd?p_pers_id=
2421305&p_recurrent_news_id =24736364.
83 “Söí Tay Thöëng Kï Taâi Chñnh Chñnh Phuã” cuãa IMF nùm 2001,
laâ möåt phûúng phaáp àûúåc quöëc tïë chêëp nhêån röång raäi vïì thu
thêåp dûä liïåu taâi khoáa. Noá cung cêëp “nguyïn tùæc kinh tïë vaâ kïë
toaán àûúåc sûã duång trong têåp húåp dûä liïåu thöëng kï vaâ hûúáng
dêîn trònh baây söë liïåu thöëng kï taâi khoáa trong khuön khöí phên
tñch bao göìm caác haång muåc cên àöëi phuâ húåp”.
86
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
nhû goái kñch thñch kinh tïë gêìn àêy). Nhû thaão
luêån úã phêìn sau, tùng cûúâng nùng lûåc cuãa Quöëc
höåi àïí thûåc hiïån àêìy àuã vai troâ giaám saát cuãa
Quöëc höåi àöëi vúái taâi chñnh trong nûúác laâ möåt
vêën àïì quan troång àöëi vúái Viïåt Nam.
III.B CAÁC LÔNH VÛÅC CÊÌNQUAN TÊM HÚN
19. Viïåc tuên thuã töët hún caác nguyïn tùæcminh baåch taâi chñnh coá thïí caãi thiïån húnnûäa cöng taác quaãn lyá vaâ phên tñch taâichñnh. Ngên saách àaä thïí hiïån möåt söë caãi tiïën vïì
tñnh minh baåch, vñ duå, khoaãn kinh phñ chûa chi tiïu
hïët àûúåc chuyïín tûâ nùm taâi chñnh trûúác àoá àûúåc
baáo caáo trong baáo caáo kïët quaã ngên saách vaâ àûúåc
tñnh vaâo ngên saách cuãa nùm tiïëp theo. Möåt söë vêën
àïì quaãn lyá quan troång coá thïí àûúåc giaãi quyïët töët
hún bùçng caách aáp duång caác nguyïn tùæc trong Quy
àõnh vïì minh baåch taâi chñnh nhû sau:
l Sûå taách biïåt giûäa ngên saách àêìu tû xêy dûång
cú baãn vaâ ngên saách chi thûúâng xuyïn gêy
khoá khùn trong viïåc ûúác tñnh taác àöång àïën
chi tiïu thûúâng xuyïn trung haån cuãa vöën àêìu
tû phaát triïín vaâ thiïët lêåp möåt sûå cên bùçng daâi
haån giûäa viïåc taåo ra caác taâi saãn cöng cöång vaâ
caác hoaåt àöång vaâ baão trò chuáng.
l Möåt söë khoaãn chi ngoaâi ngên saách khöng
àûúåc tñnh trong ngên saách töíng húåp hoùåc caác
tñnh toaán thêm huåt ngên saách. Vñ duå, coá hún
20 quyä ngoaâi ngên saách thûåc hiïån chûác nùng
cuãa chñnh phuã vaâo cú súã haå têìng, lônh vûåc xaä
höåi, taái cú cêëu doanh nghiïåp nhaâ nûúác vaâ caác
khu vûåc khaác. Nhûng viïåc khöng àûa caác
khoaãn chi naây vaâo ngên saách àaä dêîn àïën
nhûäng khoá khùn trong viïåc xêy dûång möåt bûác
tranh húåp nhêët caác ruãi ro taâi chñnh.
l Àöëi vúái àaánh giaá bao quaát hún vïì ruãi ro taâi
chñnh, mùåc duâ coá nhûäng quy àõnh chi tiïët vïì
baáo caáo taâi chñnh cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ
nûúác84, nùng lûåc phên tñch thöng tin naây vaâ
cung cêëp thöng tin cho nhûäng phaãn ûáng cuãa
chñnh phuã vêîn coân haån chïë.
l Vúái mûác phên cêëp cao nhû vêåy, ngûúâi ta coá
thïí dûå tñnh trûúác àûúåc chêët lûúång cöng taác
baáo caáo seä khöng àöìng àïìu. Cú quan ban
ngaânh taåi möîi cêëp chñnh quyïìn cung cêëp baáo
caáo taâi chñnh haâng kyâ cú quan Kho baåc úã cêëp
chñnh quyïìn àoá, sau àoá caác baáo caáo naây laåi
àûúåc töíng húåp qua hïå thöëng Kho baåc. Nïëu
coá yïu cêìu chñnh thûác baáo caáo taâi chñnh gûãi
lïn cêëp trïn trong tûâng ngaânh seä giuáp cho
viïåc thiïët lêåp ûu tiïn trong viïåc phên böí
nguöìn lûåc cuãa ngaânh.
20. Chêët lûúång dûä liïåu àûúåc tùng cûúângthöng qua caãi caách kyä thuêåt cho pheápcöng böë vúái àöå múã nhiïìu hún vïì dûä liïåungên saách chi tiïët. Vñ duå, mùåc duâ àiïím söë vïì
Chó söë Ngên saách Múã cuãa Viïåt Nam àaä tùng lïn
trong nhûäng nùm gêìn àêy, nhûng àiïím söë naây vêîn
coân rêët thêëp úã mûác 14 trïn töíng söë 100 theo
nhû Khaão saát Ngên saách Múã gêìn àêy nhêët85 Caác
lônh vûåc maâ Viïåt Nam àùåc biïåt coân thêëp liïn quan
àïën caác Chó söë Ngên saách Múã bao göìm viïåc phaát
haânh Baáo caáo Thuyïët trònh Ngên saách vaâ Àïì
xuêët Ngên saách chñnh phuã, vaâ viïåc chuêín bõ Àaánh
giaá Ngên saách Giûäa kyâ cuãa Ngûúâi dên. Tuy nhiïn,
nhû àaä noái úã trïn, nïëu dûä liïåu àûúåc caãi thiïån àïí
cung cêëp cho möåt bûác tranh taâi chñnh vaâ taâi khoáa
àaáng tin cêåy, thò viïåc cöng böë dûä liïåu seä giuáp giaãm
ruãi ro taâi khoáa. Àöëi vúái caác tiïu chñ Chó söë Ngên
saách Múã, Viïåt Nam coá thïí thu àûúåc caác kïët quaã
quan troång vúái chi phñ khöng àaáng kïí thöng qua
viïåc cöng böë Baáo caáo Thuyïët trònh Ngên saách vaâ
Àïì xuêët Ngên saách Chñnh phuã.
21. Chñnh phuã àang thûåc hiïån caãi caáchquaãn lyá taâi chñnh cöng àïí giaãi quyïët nhûängthaách thûác vaâ nêng cao hún nûäa tñnh toaândiïån, àöå tin cêåy vaâ kõp thúâi cuãa thöng tintaâi khoáa. Nhûäng biïån phaáp caãi caách naây àûúåc
àïì ra trong Taâi liïåu Chiïën lûúåc Duy nhêët cuãa
Chñnh phuã vïì quaãn lyá taâi chñnh cöng àûúåc phï
duyïåt vaâo àêìu nùm 2008 cho giai àoaån àïën cuöëi
nùm 2010. Chiïën lûúåc Phaát triïín Taâi chñnh cêåp
nhêåt àang àûúåc hoaân têët cho giai àoaån 2011-
2020. Vñ duå vïì caác caãi caách quan troång àïí caãi
thiïån tñnh minh baåch taâi chñnh bao göìm:
l Hïå thöëng Thöng tin Quaãn lyá Kho baåc vaâ
Ngên saách: Àêy laâ möåt hïå thöëng thöng
84 Quyïët àõnh söë 224/2006/QD-TTG (6/10/2006) cuãa Thuã tûúáng
Chñnh phuã vaâ Thöng tû söë 115/2007/TT-BTC (25/9/2007) vïì
viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá hoaåt àöång cuãa doanh nghiïåp nhaâ nûúác.
85 Chó Söë Ngên Saách Múã 2010: Viïåt Nam.
87
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
tin quaãn lyá taâi chñnh àûúåc tñch húåp trïn
maáy tñnh. Noá seä àûúåc kïët nöëi têët caã caác
àún võ ngên saách cuãa chñnh phuã àïí coá
möåt hïå thöëng chung nhùçm àùng taãi caác
phên böí ngên saách, thuã tuåc thûåc hiïån
ngên saách chuêín hoáa, vaâ quy trònh kïë
toaán vaâ baáo caáo àûúåc chuêín hoáa. Àêy seä
laâ möåt bûúác tiïën quan troång trong viïåc
àaãm baão coá àûúåc möåt bûác tranh kõp thúâi
vaâ àaáng tin cêåy vïì ngên saách cuãa chñnh
phuã vaâ cöng taác thûåc hiïån ngên saách.
l Tiïu chuêín Kïë toaán Quöëc tïë cuãa Khu
vûåc Cöng: Mùåc duâ Luêåt kïë toaán àûúåc
thöng qua vaâo nùm 2004, hïå thöëng kïë
toaán trong chñnh phuã vêîn khaá manh
muán. Möåt hïå thöëng kïë toaán nhaâ nûúác
chung àang àûúåc phaát triïín, vaâ löå trònh
aáp duång caác Tiïu chuêín Kïë toaán Quöëc
tïë cuãa Khu vûåc Cöng àang àûúåc xêy
dûång. Àiïìu naây seä caãi thiïån tñnh chñnh
xaác vaâ thöëng nhêët cuãa cöng taác kïë toaán
vaâ baáo caáo.
l Cöng böë Thöng tin vïì Núå cöng: Ngaây 27
thaáng 4 nùm 2011, Chñnh Phuã àaä ban haânh
Nghõ àõnh 53 múã röång phaåm vi cuãa Baãn
tin vïì Núå, maâ hiïån nay chó bao göìm núå
nûúác ngoaâi. Hiïån taåi baãn tin naây seä bao
göìm caác khoaãn vay thûåc tïë vaâ caác khoaãn
thanh toaán núå, caác dûå truâ haâng nùm vïì
doâng tiïìn vay vaâ traã núå àöëi vúái chñnh
quyïìn trung ûúng bao göìm caác khoaãn
baão laänh, caác khoaãn núå cêëp tónh vaâ thaânh
phöë, caác khoaãn cho vay laåi, töíng söë núå
nûúác ngoaâi cuãa nhaâ nûúác vaâ tû nhên.
l Giaám saát Doanh Nghiïåp Nhaâ Nûúác:
Chñnh Phuã àaä gia tùng nöî lûåc giaám saát
hoaåt àöång cuãa caác doanh nghiïåp nhaâ
nûúác thöng qua kiïím toaán àöåc lêåp vaâ
thûåc thi chùåt cheä cöng taác baáo caáo taâi
chñnh cho Böå Taâi Chñnh. Böå Taâi Chñnh
hiïån àang xem xeát àïí àûa ra möåt àaánh
giaá töíng thïí tònh hònh taâi chñnh cuãa caác
doanh nghiïåp nhaâ nûúác, thiïët lêåp möåt
cú súã dûä liïåu àïí baáo caáo thöng tin taâi
chñnh, xêy dûång caác chó söë vïì khaã nùng
dïî bõ töín thûúng vïì taâi chñnh vaâ ruãi ro
taâi chñnh, àaâo taåo nhên viïn àïí têåp húåp
vaâ phên tñch caác chó söë naây vaâ àùng taãi
caác baáo caáo trïn trang web cuãa Böå Taâi
Chñnh. Caác chó söë naây seä àûúåc thiïët lêåp
trong möåt vùn baãn quy phaåm phaáp luêåt
do Thuã Tûúáng Chñnh Phuã ban haânh.
22. Möåt lônh vûåc khaác cêìn caãi thiïån laâ tùngcûúâng nùng lûåc cuãa caác cú quan giaám saát.Minh baåch laâ chòa khoáa àïí phaát triïín hïå thöëng
giaám saát. Ngay caã nhûäng cú quan chñnh thûác
àûúåc giao phoá nhiïåm vuå giaám saát, chùèng haån nhû
Quöëc höåi, thûúâng than phiïìn laâ khöng coá thöng
tin cêìn thiïët àïí laâm viïåc. Trúá trïu thay, hoå cuäng
caãm thêëy coá quaá nhiïìu thöng tin. Sûå cêìn thiïët
phaãi tùng cûúâng hïå thöëng nhên viïn höî trúå vaâ
caác töí chûác nghiïn cûáu thuöåc Quöëc höåi, àaä àûúåc
ghi nhêån trong Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam
2010 – Thïí chïë Hiïån àaåi - àïën bêy giúâ vêîn coân,
duâ möåt Quöëc höåi múái àûúåc bêìu. Àöìng thúâi, caác
cú quan giaám saát seä coá khaã nùng coá haâng triïåu
àöìng minh khi phên loaåi qua thöng tin nïëu thöng
tin àûúåc cöng khai. Caác töí chûác xaä höåi dên sûå,
cú quan truyïìn thöng, vaâ ngûúâi dên coá thïí rêët
thaânh thaåo trong viïåc quaãn lyá nhûäng nhiïåm vuå -
nhû giaám saát àêìu tû cöng, phaát triïín theã àiïím
cho cú quan cung cêëp caác dõch vuå cú baãn - nïëu
hoå àûúåc cung cêëp thöng tin.
86 Phêìn naây àûúåc chuêín bõ vúái sûå höî trúå tûâ cú quan thöng tin
Reuters.
IV TIÏËP CÊÅN NHANH
HÚN VAÂ BÒNH ÀÙÈNG
HÚN VÚÁI THÖNG TIN
KINH TÏË86
23. Möåt hïå thöëng cung cêëp dûä liïåu kinh tïëvô mö úã caác cêëp chñnh phuã minh baåch vaâdûåa trïn luêåt lïå coá thïí giuáp giaãm thiïíubiïën àöång thõ trûúâng vaâ caác cuá söëc kinh tïë.Baão àaãm khaã nùng dûå àoaán bùçng caách kiïím soaát
thúâi gian vaâ caách thûác cung cêëp dûä liïåu giuáp thiïët
lêåp vaâ quaãn lyá cöng taác dûå baáo. Nïëu coá möåt cú
quan nhaâ nûúác cung cêëp dûä liïåu kinh tïë taåi nhûäng
thúâi àiïím cöë àõnh vaâ trong caác àõnh daång cöë àõnh
seä taåo hònh aãnh vïì uy tñn vaâ tñnh àaáng tin cêåy.
Caác con söë àûúåc cung cêëp khöng thûúâng kyâ
hoùåc roâ ró tûâ caác nguöìn khöng roä raâng seä thuác
àêíy àêìu cú vaâ taåo ra sûå bêët öín. Àaãm baão tñnh coá
hïå thöëng vïì cung cêëp dûä liïåu cuäng laâ möåt caách
hiïåu quaã giuáp àaãm baão thöng tin àûúåc giûä an
toaân cho àïën khi chñnh phuã muöën cöng khai
thöng tin àoá, vaâ laâm giaãm khaã nùng xaãy ra sai soát
vaâ nhêìm lêîn.
88
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
24. Viïåc cöng böë dûä liïåu kinh tïë vô mö taåiViïåt Nam àaä dêìn coá hïå thöëng hún. Hêìu hïët
caác cú quan sûã duång trang web cuãa mònh àïí trao
àöíi thöng tin. Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam
cung cêëp thöng tin thûúâng xuyïn vaâ kõp thúâi vïì
àiïìu chónh tyã giaá höëi àoaái trïn cú súã cêåp nhêåt
haâng ngaây. Tuy nhiïn, viïåc cöng böë quyïët àõnh laäi
suêët hiïån nay khoá dûå àoaán hún so vúái möåt nùm
trûúác àêy. Böå Taâi chñnh thöng baáo möåt caách coá
hïå thöëng vïì kïët quaã àêëu thêìu traái phiïëu haâng
tuêìn. Möåt vñ duå tñch cûåc khaác laâ viïåc cöng böë Chó
söë Giaá Tiïu duâng (CPI) cuãa Töíng cuåc Thöëng kï.
Caác dûä liïåu àûúåc gûãi qua thû àiïån tûã àïën caác töí
chûác truyïìn thöng nûúác ngoaâi vúái thúâi gian chúâ
bùæt buöåc laâ 30 phuát. Àiïìu naây cho pheáp caác
phoáng viïn coá àuã thúâi gian àïí chuêín bõ baãn tin
àûúåc phaát taåi cuâng thúâi àiïím cho thõ trûúâng. Vïì
mùåt lyá thuyïët, nïëu vi phaåm thúâi gian chúâ bùæt
buöåc seä bõ phaåt. Gêìn àêy, Töíng cuåc Thöëng kï àaä
bùæt àêìu gûãi thû àiïån tûã vïì caác dûä liïåu chó söë giaá
tiïu duâng vúái thúâi gian chúâ bùæt buöåc laâ 10 phuát
trûúác khi cöng böë trïn trang web cuãa mònh,
nhûng àiïìu naây khiïën caác phoáng viïn coá ñt thúâi
gian chuêín bõ phên tñch cuãa mònh hún.
25. Coá thïí dïî daâng àaåt àûúåc bûúác tiïënhún nûäa vïì khaã nùng dûå baáo dûä liïåu kinhtïë vô mö do caác cú quan quan troång cöngböë taåi Viïåt Nam, vúái taác àöång tñch cûåc. Viïåc
cöng böë nhiïìu thöng tin kinh tïë khaác àûúåc thûåc
hiïån khöng thûúâng kyâ hún vaâ khöng theo möåt
lõch trònh àûúåc thiïët lêåp trûúác. Vùn phoâng Chñnh
phuã sûã duång trang web cuãa mònh àïí trao àöíi
thöng tin kinh tïë. Vùn phoâng töí chûác hoåp baáo
haâng thaáng vúái sûå tham dûå cuãa àaåi diïån giúái
truyïìn thöng àõa phûúng. Töíng cuåc Thöëng kï
cuäng àaä coá nhûäng bûúác ài nhùçm cuãng cöë töët hún
caách thûác cung cêëp dûä liïåu vïì chó söë giaá tiïu duâng
bùçng caách (a) cöë àõnh thúâi gian vaâ ngaây trong
thaáng cöng böë thöng tin (hiïån nay, viïåc cöng böë
thöng tin naây diïîn ra vaâo 1 tuêìn nhêët àõnh cuãa
möîi thaáng), vaâ (b) ngùn chùån sûå roâ ró àïën caác cú
quan truyïìn thöng àõa phûúng trûúác khi cung
cêëp chñnh thûác.
26. Caác lûåa choån hiïån coá sùén àïí cuãng cöëcaác phûúng thûác chia seã dûä liïåu kinh tïë vômö. ÚÃ möåt thaái cûåc, caác cú quan coá thïí aáp duång
phûúng thûác "khoáa dûä liïåu", trong àoá dûä liïåu
àûúåc chia seã àiïån tûã vúái caác nhaâ baáo sau nhûäng
caánh cûãa kheáp kñn vaâ khöng àûúåc truyïìn thöng
ra bïn ngoaâi cho àïën möåt thúâi àiïím quy àõnh.
Möåt biïën thïí cuãa lûåa choån naây laâ phaãi coá möåt
thúâi gian chúâ bùæt buöåc taåi chöî do caác caán böå
kiïím soaát bùçng viïåc phên phaát caác baáo caáo dûä
liïåu dûúái daång vùn baãn giêëy cho têët caã caác nhaâ
baáo coá mùåt – sau àoá caác nhaâ baáo seä gûãi thöng
tin vïì vùn phoâng cuãa hoå qua àiïån thoaåi àïí àùng
tin. Caác cú quan khaác trao àöíi thöng tin bùçng
àûúâng àiïån tûã taåi möåt thúâi àiïím cöë àõnh qua thû
àiïån tûã, fax, hoùåc trang web cuãa hoå, vaâ àêy laâ möåt
caách thûác chia seã thöng tin coá thïí dûå baáo àûúåc
vaâ chi phñ thêëp. Têët nhiïn, phûúng phaáp àûúåc ûa
thñch seä thay àöíi tuây theo loaåi hònh thöng tin vaâ
sûå nhaåy caãm thõ trûúâng. Tuy nhiïn, àiïìu quan
troång laâ cêìn àaãm baão rùçng luöìng thöng tin coá hïå
thöëng, cöng bùçng vaâ minh baåch (xem Höåp 4.1).
27. Viïåt Nam àaä àaåt àûúåc nhûäng tiïën böåöín àõnh vïì tñnh minh baåch trong voâng 10nùm qua, nhûng nhûäng tiïën böå hún nûäa vïìtñnh minh baåch seä mang laåi lúåi ñch àaáng kïícho cöng taác quaãn lyá kinh tïë. Möåt cam kïët
roä raâng cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam vïì viïåc cung cêëp
thïm thöng tin kinh tïë coá hïå thöëng hún, sêu hún,
nhanh choáng vaâ cöng bùçng hún seä giuáp giaãi quyïët
möåt söë thaách thûác kinh tïë vô mö quan troång maâ
quöëc gia naây àang phaãi àöëi mùåt vaâ gûãi caác tñn hiïåu
maånh meä cho caác thõ trûúâng taâi chñnh. Viïåc giaãi
thñch lyá do thay àöíi chñnh saách quan troång thöng
qua hoåp baáo thûúâng kyâ cuãa ngûúâi phaát ngön
chuyïn nghiïåp cuäng seä rêët hûäu ñch. Cung cêëp
thïm nhiïìu thöng tin cho cöng chuáng theo caách
dïî hiïíu seä thu àûúåc sûå uãng höå àöëi vúái caác chûúng
trònh caãi caách cuãa Chñnh phuã vaâ nêng cao nhêån
thûác vïì thõ trûúâng. Vñ duå, giaãi quyïët caác ruãi ro taâi
chñnh tiïìm êín coá liïn quan túái caác doanh nghiïåp
nhaâ nûúác seä mang laåi lúåi ñch trûåc tiïëp cho cöng
taác hoaåch àõnh chñnh saách. Àiïìu naây cuäng seä dêîn
àïën möåt chñnh saách taâi khoáa bïìn vûäng hún vúái
sûå uãng höå maånh meä hún cuãa cöng chuáng cho caác
chûúng trònh caãi caách naây.
V KÏËT LUÊÅN
89
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
Höåp 4.1 Caác phûúng thûác cöng böë dûä liïåu khaác nhau àöëi vúái cú quan truyïìn thöngàaåi chuáng
Hïå thöëng “thúâi gian chúâ bùæt buöåc” cuãa Böå Lao Àöång Myä
Hïå thöëng naây laâ phûúng phaáp kñn keä nhêët àïí cöng böë dûä liïåu. Theo hïå thöëng naây, caác nhaâ baáo àûúåc
múâi àïën möåt cú quan chñnh phuã, àûúåc àûa vaâo möåt cùn phoâng vúái caác dûä liïåu, vaâ chó àûúåc pheáp
giao tiïëp vúái thïë giúái bïn ngoaâi vaâo möåt thúâi àiïím àõnh trûúác, sau thúâi gian chúâ bùæt buöåc. Dûúái àêy
laâ caách thûác laâm viïåc cuãa hïå thöëng naây taåi Böå Lao Àöång Myä.
Trong cùn phoâng kñn naây, möîi ngûúâi àûa tin coá möåt baân àûúåc chó àõnh sùén vúái möåt maáy tñnh cöë àõnh.
Caác nhaâ baáo àûúåc pheáp àïën möåt vaâi phuát trûúác khi caác dûä liïåu cöng böë àïí thiïët lêåp hïå thöëng cuãa
hoå. Sau àoá, caánh cûãa àûúåc àoáng laåi, khöng ai àûúåc pheáp ra vaâo, vaâ caác phoáng viïn àûúåc yïu cêìu tùæt
vaâ nöåp laåi àiïån thoaåi di àöång cuãa hoå. Kïët nöëi Internet vúái caác maáy tñnh trong phoâng àûúåc cùæt búãi
möåt böå chuyïín àöíi töíng àûúåc àiïìu khiïín búãi möåt nhên viïn cuãa Böå Lao àöång vaâ sau àoá möåt thöng
caáo baáo chñ vaâ àôa CD coá chûáa caác dûä liïåu àûúåc cöng böë.
Caác nhaâ baáo coá nûãa giúâ àïí chuêín bõ baãn tin cuãa mònh vaâ Böå coá ñt nhêët möåt nhaâ kinh tïë sùén saâng traã
lúâi caác cêu hoãi taåi chöî. Khi thúâi gian chúâ bùæt buöåc hïët haån, nhên viïn cuãa Böå Lao Àöång bêåt laåi böå
chuyïín àöíi àïí kïët nöëi Internet trúã laåi vaâ têët caã moåi ngûúâi àûúåc pheáp gûãi baãn tin cuãa mònh ài.
Trong möåt söë trûúâng húåp, caác cú quan khöng kiïím soaát kïët nöëi Internet hoùåc sûã duång àiïån thoaåi
caá nhên trong phoâng kñn, nhûng hoå thûåc thi lïånh vïì thúâi gian chúâ bùæt buöåc vúái sûå àe doåa hònh phaåt
nghiïm troång nïëu vi phaåm lïånh. (Vaâi nùm trûúác àêy, möåt cú quan tin tûác àaä khöng tuên thuã thúâi
gian chúâ bùæt buöåc taåi Cuåc Dûå trûä Liïn bang taåi Washington vaâ cú quan àoá àaä bõ cêëm nhêån àûúåc tin
tûác trong voâng 6 thaáng). Möåt hònh thûác àiïìu chónh vïì phoâng kñn cho thúâi gian chúâ laâ möåt thúâi gian
chúâ bùæt buöåc taåi chöî àún giaãn àûúåc kiïím soaát búãi möåt caán böå chuyïn traách.
Àöìng thúâi giao dûä liïåu têån tay (Australia vaâ Philippines)
Vñ duå, taåi Vùn Phoâng Thöëng Kï Australia vaâo giûäa nhûäng thêåp niïn 1990, caác nhaâ baáo trong möåt
phoâng àûúåc chó àõnh cho hoåp baáo àûúåc pheáp goåi möåt biïn têåp viïn vaâ giûä àûúâng dêy àiïån thoaåi
thöng trûúác khi thúâi gian chúâ bùæt buöåc kïët thuác, vaâ khi thúâi gian chúâ bùæt buöåc àaä hïët, möåt caán böå
àûáng phña sau hoå baân giao baáo caáo dûä liïåu. Hiïån taåi, Philippines àang sûã duång phûúng phaáp naây, giao
cho caác phoáng viïn vùn baãn thöng tin bùçng giêëy cuâng möåt luác vaâ coi àoá laâ thöng tin trûåc tiïëp.
Phûúng phaáp naây laâ an toaân vò noá àaãm baão rùçng caác dûä liïåu khöng bao giúâ nùçm trong tay cuãa bêët
cûá ai khaác ngoaâi möåt quan chûác cho àïën khi noá àûúåc cho pheáp cöng böë, vaâ do àoá laâm giaãm nguy
cú roâ ró thöng tin. Tuy nhiïn, mùåt tiïu cûåc laâ caách cöng böë thöng tin nhû vêåy khaá cùng thùèng àöëi vúái
caác phoáng viïn tham gia. Caác phoáng viïn phaãi chõu aáp lûåc xaác àõnh caác thöng tin quan troång trong
baáo caáo möåt caách nhanh choáng nhêët coá thïí àûúåc vaâ sau àoá àoåc thöng tin àoá qua àiïån thoaåi cho
möåt àöìng nghiïåp - ngûúâi seä phaát thöng tin àoá ngay lêåp tûác.
Thöng qua thû àiïån tûã, fax vaâ website
Nhiïìu cú quan chñnh phuã trïn khùæp thïë giúái gûãi thû àiïån tûã hoùåc fax dûä liïåu taåi möåt thúâi àiïím cöë
àõnh vaâ khöng coá quy àõnh thúâi gian chúâ bùæt buöåc. Àiïìu naây laâm tùng khaã nùng dûå baáo vò thöng tin
àïën thõ trûúâng taåi cuâng möåt thúâi àiïím möîi thaáng. Tuy nhiïn, noá cuäng khiïën caác phoáng viïn phaãi àua
nhau àïí nhùåt ra nhûäng con söë quan troång. Hún nûäa, email khöng phaãi luác naâo cuäng ài àöìng thúâi
vaâo caác höåp thû àïën cuãa nhiïìu ngûúâi nhêån cuâng möåt thúâi àiïím, vaâ àiïìu naây coá thïí taåo ra bêët lúåi
cho möåt hoùåc nhiïìu phoáng viïn khi àûa tin.
Möåt söë vùn phoâng chñnh phuã gûãi thöng tin trïn trang web cuãa hoå vaâo nhûäng thúâi àiïím thûúâng kyâ
hoùåc töí chûác hoåp baáo taåi thúâi àiïím nhêët àõnh möîi thaáng vaâ khöng coá thúâi gian chúâ bùæt buöåc. Àiïìu naây
cho pheáp coá thïí dûå baáo àûúåc (vaâ töët hún so vúái caách laâm ngêîu nhiïn), nhûng, möåt lêìn nûäa, vêîn buöåc
phoáng viïn vêîn cêìn phaãi tranh giaânh àïí nhùåt thöng tin chñnh, maâ àiïìu naây coá thïí dêîn àïën sai soát.
90
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
28. Caác cuöåc caãi caách àang diïîn ra hiïånnay cêìn tùng cûúâng hún nûäa tñnh minhbaåch taâi chñnh. Ngaây nay, ngûúâi ta cêìn nhiïìu
thöng tin phûác taåp hún àïí àaánh giaá chñnh xaác tònh
hònh taâi chñnh cuãa chñnh phuã so vúái 10 nùm trûúác
àêy. Möåt söë vñ duå nhêën maånh caác lônh vûåc cêìn ûu
tiïn cao cho tñnh minh baåch taåi Viïåt Nam bao
göìm núå cöng vaâ doanh nghiïåp nhaâ nûúác. Möåt
cam kïët thûåc sûå àïí caãi caách (vaâ tñnh súã hûäu thûåc
sûå) cêìn bao haâm caã viïåc xêy dûång möåt chiïën lûúåc
roä raâng nhùçm caãi thiïån caác tiïu chuêín thöng lïå
töët àaä àûúåc àaánh giaá möåt caách khaách quan, trong
khi ûu tiïn giaãi quyïët caác àiïím yïëu vaâ yïëu töë möi
trûúâng cú baãn liïn quan cuå thïí àïën hïå thöëng
quöëc gia.
29. Chiïën lûúåc Phaát triïín Taâi chñnh (2011-20) taåo ra möåt cú höåi thûåc sûå àïí lêëy laåi àaâcho chûúng trònh nghõ sûå caãi caách quaãn lyátaâi chñnh cöng noái chung, vaâ minh baåch taâi
chñnh noái riïng. Khi chûúng trònh quaãn lyá taâi
chñnh cöng ngaây caâng trúã nïn phûác taåp hún, viïåc
thiïët lêåp trêåt tûå ûu tiïn roä raâng àöëi vúái tñnh minh
baåch, bao göìm caã viïåc quaãn lyá nhûäng muåc tiïu coá
tñnh caånh tranh nhau xung quanh viïåc: (i) phên
quyïìn, (ii) aáp duång nhûäng kiïím soaát kyä thuêåt vaâ
àaãm baão chêët lûúång dûä liïåu cuãa têët caã caác cêëp
chñnh quyïìn; (iii) nêng cao tñnh cúãi múã vaâ cung
cêëp dûä liïåu taâi chñnh cho cöång àöìng cöng cöång
vaâ quöëc tïë, (iv) tùng cûúâng sûå tham gia cuãa cöng
chuáng vaâo quaá trònh ngên saách, vaâ (v) thiïët lêåp sûå
giaám saát maånh meä, àöåc lêåp vaâ cúãi múã àöëi vúái quaá
trònh quaãn lyá taâi chñnh cöng. Nhû àaä àûúåc minh
chûáng taåi caác nïìn kinh tïë chuyïín àöíi khaác, viïåc
xêy dûång quy trònh cêín thêån cho caác biïån phaáp
naây coá thïí coá taác duång lúán vïì chi phñ vay vaâ khaã
nùng tiïëp cêån vúái thõ trûúâng taâi chñnh, kyã luêåt taâi
chñnh vaâ sûå öín àõnh kinh tïë vô mö; cuäng nhû hiïåu
quaã cuãa cöng taác chi tiïu vaâ chêët lûúång cung cêëp
dõch vuå cöng cöång.
91
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO
ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). 2006. Nïìn kinh tïë chuyïín àöíi taåi Viïåt Nam. Nghiïn
cûáu PPTO 1/2006, Manila.
ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). 2006. Caãi caách chñnh saách taåi Viïåt Nam vaâ Chûúng
trònh höî trúå caác khoaãn vay cho Caãi caách khu vûåc Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác vaâ Quaãn trõ Doanh
nghiïåp cuãa Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ. Baâi viïët nghiïn cûáu cuãa ERD söë 70.
ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). 2009. Töíng quan vïì khaã nùng kïët nöëi haâng haãi giûäa caác
quêìn àaão vuâng Àöng Nam AÁ. Loaåt baáo caáo nghiïn cûáu vïì Àöng Nam AÁ, Thaáng 8.
APL/APL Logistics. 2007. Vêån taãi vaâ vêån chuyïín haâng hoáa taåi Viïåt Nam – Thaách thûác vaâ Cú
höåi. Baáo caáo cuãa Frost vaâ Sullivan, Thaáng 2.
Arkadie, Brain Van and Raymon Mallon. 2003. Viet Nam: Con höí àang chuyïín mònh Baáo
Chêu AÁ Thaái Bònh Dûúng, Trûúâng Àaåi hoåc Quöëc gia UÁc, Canberra.
Dûå thaão sú böå, Thaáng 8, 2005 – duâng cho thaão luêån xin yá kiïën.
Bellver Ana and Daniel Kaufmann. 2005. Minh baåch hoáa: Caác kinh nghiïåm ban àêìu vaâ Chñnh
saách aáp. Ngên haâng Thïë giúái. Washington DC.
CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2005. Baáo caáo nghiïn cûáu vïì hêåu cöí
phêìn hoáa taåi caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác. Haâ Nöåi.
CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2010. Taái cú cêëu nïìn kinh tïë Viïåt Nam
thöng qua cú chïë khuyïën khñch àêìu tû phuâ húåp vaâ tùng cûúâng quaãn lyá vô mö. Haâ Nöåi.
CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2011. Baáo caáo nghiïn cûáu “Phên quyïìn
quaãn lyá vaâ hiïåu quaã àêìu tû – tònh huöëng nghiïn cûáu vïì caác Khu cöng nghiïåp taåi möåt söë tónh
cuãa Viïåt Nam. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho VDR 2012. Haâ Nöåi.
CIEM (Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng). 2011. Baáo caáo thûåc hiïån thñ àiïím
thaânh lêåp Têåp àoaân Kinh tïë Nhaâ nûúác. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho VDR 2012. Haâ Nöåi.
CAMS. 2011. Thay àöíi Thaái àöå vïì thõ trûúâng vaâ Nhaâ nûúác. Ngên haâng Thïë giúái-Phoâng
Thûúng maåi vaâ Cöng nghiïåp Viïåt Nam. Haâ Nöåi (sùæp xuêët baãn).
Cebotari, A. vaâ caác taác giaã. 2009. Ruã ro taâi khoáa: Cöng böë thöng tin vïì caác nguöìn lûåc vaâ
Quaãn lyá nguöìn lûåc. Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë. Washington, DC.
Chu, Thõ Trung Hêåu vaâ Dickie, Paul. 2006. Nïìn kinh tïë chuyïín àöíi taåi Viïåt Nam: Àöíi múái
trûúác thïìm WTO. Loaåt nghiïn cûáu PPTP. ADB (Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ). Haâ Nöåi.
Dapice David. 2008. Lûåa choån thaânh cöng: Baâi hoåc cho caác nûúác Àöng AÁ vaâ Àöng Nam AÁ,
Tûúng lai cuãa Viïåt Nam, Chûúng trònh giaãng daåy Harvard taåi Viïåt Nam. TP Höì Chñ Minh.
Dixon, Chris. 2003. Baâi hoåc vïì phaát triïín àöëi vúái nïìn kinh tïë chuyïín àöíi cuãa Viïåt Nam.
Phaát triïín caác nghiïn cûáu vïì lônh vûåc phaát triïín söë 3, 4 (2003) trang. 287 – 306.
Dollar, D. 1999. Sûå chuyïín àöíi cuãa nïìn Kinh tïë Viïåt Nam. Trong cuöën Caãi caách thõ trûúâng
úã Viïåt Nam: Xêy dûång thïí chïë àïí phaát triïín do Litvack, J.I vaâ Rondinelli, D.A. biïn têåp viïn.
Westport CT: Quorum Books, tr. 31-46.
Fforde, A. vaâ de Vylder, S. 1996: Tûâ Kïë hoaåch àïën Thõ trûúâng: quaá trònh chuyïín àöíi kinh tïë úã
Viïåt Nam. Boulder CO: Baáo Westeview.
92
BA
ÁO C
AÁO
PH
AÁT
TR
IÏÍN
VIÏ
ÅT N
AM
201
2
Fforde, Adam. 2004. Caác Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác Viïåt Nam: Ngheâo àoái thûåc sûå, hoaåt àöång
thûúng maåi vaâ kinh tïë chñnh trõ. Loaåt baâi viïët nghiïn cûáu söë 64. Àaåi hoåc Höìng Köng.
Forsyth, T. 1997: Cöng nghiïåp hoáa taåi Viïåt Namn: thay àöíi xaä höåi vaâ möi trûúâng cuãa caác quöëc
gia àang phaát triïín trong quaá trònh chuyïín àöíi. In Auty, R. and Brown, K., biïn têåp viïn, Caác
caách tiïëp cêån vúái phaát triïín bïìn vûäng.
Töíng cuåc Thöëng kï. 2010. Niïn giaám Thöëng kï. Haâ Nöåi.
Töíng cuåc Thöëng kï. 2010. Tònh traång doanh nghiïåp thöng qua kïët quaã khaão saát thûåc hiïån
nùm 2007-2009. Nhaâ xuêët baãn Thöëng kï. Haâ Nöåi.
Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. 2004. Viïåt Nam: Àaánh giaá chi tiïu cöng vaâ àaánh
giaá uãy thaác húåp nhêët. Baáo caáo chung cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. Haâ Nöåi.
Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. 2008. Àaánh giaá traách nhiïåm giaãi trònh taâi chñnh
Quöëc gia. 2008. Chñnh phuã Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. Haâ Nöåi, Thaáng 10.
Griffen, K. 1998. Vai troâ cuãa Nhaâ nûúác trong nïìn kinh tïë múái. Griffin, K., biïn têåp, Caãi caách
kinh tïë taåi Viïåt Nam. Basingstoke: Macmillan, 37–56.
Hameed, F. 2005. Minh baåch taâi khoáa vaâ caác àêìu ra kinh tïë. Baâi viïët nghiïn cûáu cuãa Quyä Tiïìn
tïå Quöëc tïë, WP05/225, Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë. Washington, DC.
Howie, Charles. 2011. Àùæp àï vaâ chuyïín àöíi nöng nghiïåp úã Àöìng bùçng Söng Cûãu Long,
Viïåt Nam: Tònh thïë tiïën thoaái lûúäng nan trong quaãn lyá àêët àai. Trûúâng Àaåi hoåc London, Anh.
IMF (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë). 1996. Viïåt Nam trong quaá trònh chuyïín àöíi sang nïìn kinh tïë
thõ trûúâng. IMF, Washington, DC.
IMF (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë). 2000 Hûúáng dêîn minh baåch taâi khoáa. Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë.
Washington, DC.
IMF vaâ WB (Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë vaâ Ngên haâng Thïë giúái). 1999. Viïåt Nam – Hûúáng túái
Minh baåch Taâi khoáa. Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë vaâ Ngên haâng Thïë giúái, Thaáng 6.
Levine, Ross vaâ Renelt, David. 1992. Phên tñch vêën àïì nhaåy caãm cuãa sûå thoaái lui cuãa tùng
trûúãng vûúåt ngoaâi Quöëc gia. Thúâi baáo Kinh tïë Myä. Thaáng 9, 1992. Têåp 82, 942-63.
Ketels Christian, Nguyïîn Àònh Cung, Nguyïîn Thõ Tuïå Anh vaâ Àöî Höìng Haånh. 2010. Baáo
caáo nùng lûåc caånh tranh Quöëc gia Viïån nghiïn cûáu Quaãn lyá Kinh tïë Trung ûúng, Viïån àaánh
giaá Nùng lûåc caånh tranh Chêu AÁ vaâ trûúâng Àaåi hoåc Quöëc gia Singapore.
Koh, D. 2001b: Quan àiïím chñnh trõ vïì möåt àaãng bõ chia reä vaâ tònh traång Parkinson taåi Viïåt
Nam. ÊÍn phêím Àöng Nam AÁ àöìng xuêët baãn söë 23, 533–51.
Lan, Phaåm Chi. 2011. Hiïåu quaã cuãa chûúng trònh bònh öín giaá taåi Viïåt Nam. Nghiïn cûáu
chuêín bõ cho baáo caáo VDR 2012.
Lin, Justin. 2009. Phaát triïín kinh tïë vaâ Chuyïín àöíi: Cên nhùæc, Chiïën lûúåc vaâ Khaã nùng Phaát
triïín. Cambridge: Baáo Àaåi hoåc Cambridge.
London: Pinter,Grabher, G. vaâ Stark, D. 1998: Àa daång töí chûác: lyá thuyïët tiïën hoáa, phên tñch
maång lûúái vaâ hêåu chuã nghôa xaä höåi. Pickles, J. and Smith, A., biïn têåp viïn, Lyá thuyïët vïì chuyïín
àöíi: kinh tïë chñnh trõ cuãa hêåu chuyïín àöíi cöång saãn. London.
Cöng ty tû vêën Nexus. 2011. Cú cêëu nùæm giûä vöën chuã súä hûäu cheáo giûäa Doanh nghiïåp Nhaâ
nûúác vaâ Ngên haâng Cöí phêìn. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho baáo caáo VDR 2012. Haâ Nöåi.
Nguyïîn, Xuên Thaânh vaâ David Dapice. 2009. Haån chïë vïì cú súã haå têìng cuãa Viïåt Nam. Chûúng
trònh giaãng daåy Kinh tïë Fulbright, Chûúng trònh TP Höì Chñ Minh vaâ Harvard Viïåt Nam.
Nguyïîn, Xuên Thaânh vaâ Pincus, Jonathan. 2011. Di dúâi caãng biïín Höì Chñ Minh: Nghiïn cûáu
trûúâng húåp vïì tñnh manh muán trong thïí chïë. Chûúng trònh giaãng daåy Kinh tïë Fulbright,
93
KIN
H T
ÏË T
HÕ T
RÛÚ
ÂNG
K
HI V
IÏåT
NA
M T
RÚ
à TH
AÂN
H Q
UÖ
ËC G
IA C
OÁ T
HU
NH
ÊÅP T
RU
NG
BÒN
H
Chûúng trònh TP Höì Chñ Minh vaâ Harvard Viïåt Nam. Nghiïn cûáu chuêín bõ cho baáo caáo VDR
2012.
Ohno Kenichi. 2009. Traánh bêîy thu nhêåp trung bònh: Caãi töí viïåc xêy dûång chñnh saách cöng
nghiïåp taåi Viïåt Nam. Têåp san kinh tïë ASEAN têåp 26, söë 1, trang 25–43.
Painter, Martin. 2005. Quan àiïím chñnh trõ vïì Caãi caách khu vûåc Nhaâ nûúác: Chûúng trònh
nghõ sûå àang tranh luêån vaâ Haânh trònh chûa chùæc chùæn. Têåp san Nghiïn cûáu Phaát triïín, cuöën
41, sö 2, Thaáng 2, trang 261 – 283.
Pike, D. 2000: Quan àiïím chñnh trõ khöng chñnh thûác taåi Viïåt Nam. Ditter, L., Fukui, H. vaâ Less,
P.N.S., biïn têåp viïn, Quan àiïím chñnh trõ khöng chñnh thûác taåi Àöng AÁ. Cambridge: Taåp chñ
Àaåi hoåc Cambridge, 269–89.
Probert, J. vaâ Young, S.D. 1995: Con àûúâng túái tû baãn chuã nghôa cuãa Viïåt Nam: phên cêëp, tû
nhên hoáa vaâ haån chïë cuãa caãi caách tûâng phêìn trïn thûåc tïë. Kinh tïë Cöång saãn vaâ Kinh tïë chuyïín
àöíi 7, 499–526. Chñnh phuã Viïåt Nam. 2011. Chiïën lûúåc Phaát triïín Kinh tïë Xaä höåi 2011-
2020, Haâ Nöåi.
Rajaram Anand, Lï Minh Tuêën, Nataliya Biletska and Jim Brumby. 2010. Khung àaánh giaá Quaãn
lyá àêìu tû cöng. Baâi nghiïn cûáu cuãa NHTG, 5397. Washington DC.
Rama, Martin vaâ Voä Vùn Kiïåt. 2009. Quyïët àõnh khoá khùn: Viïåt Nam trong quaá trònh chuyïín
àöíi. Baâi viïët nghiïn cûáu söë 40, UÃy ban Phaát triïín vaâ Tùng trûúãng.
Trûúng, Àònh Tuyïín. 2011. Quaá trònh ra quyïët àõnh vaâ thûåc hiïån quyïët àõnh taåi Viïåt Nam vaâ
caác yïëu töë aãnh hûúãng.
VNPT (Têåp àoaân Bûu chñnh vaâ Viïîn thöng Viïåt Nam). 2010. Baáo caáo töíng húåp tònh hònh
hoaåt àöång cuãa mö hònh Têåp àoaân Kinh tïë, Haâ Nöåi”. Haâ Nöåi.
Vuä, Quöëc Ngûä. 2002. Caãi caách Doanh nghiïåp Nhaâ nûúác Viïåt Nam: Quaá trònh vaâ caác thaânh
tûåu. ISEAS Loaåt baâi cuãa nghiïn cûáu sinh söë 4, Thaáng 10.
Ngên haâng Thïë giúái. 1993. Àöng AÁ Thêìn kyâ. Phaát triïín kinh tïë vaâ chñnh saách cöng. Oxford:
Têåp san Àaåi hoåc Oxford.
Ngên haâng Thïë giúái. 1997. Chiïën lûúåc Cú súã haå têìng taåi Àöng AÁ: Cêu chuyïån chûa kïí. Ngên
haâng Thïë giúái. Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2002. Mûúâi nùm àêìu cuãa chuyïín àöíi. Ngên haâng Thïë giúái, Haâ Nöåi.
Ngên haâng Thïë giúái. 2006. Thaách thûác àöëi vúái cú súã haå têìng Viïåt Nam. Ngên haâng Thïë giúái.
Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2007. Böå hûúáng dêîn caãi caách caãng biïín, “Mö àun 2: Tiïën trònh phaát triïín
caác caãng biïín trong thïë giúái caånh tranh. Taái baãn lêìn hai. Ngên haâng Thïë giúái, Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2009. Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái 2009. Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2010. Baáo caáo Phaát triïín Thïë giúái 2010. Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2010. Chó söë Phaát triïín Thïë giúái (WDI). Washington, DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2010. Caác thïí chïë hiïån àaåi, Baáo caáo Phaát triïín Viïåt Nam 2010. Haâ Nöåi.
Ngên haâng Thïë giúái. 2011. Chó söë Phaát triïín Thïë giúái 2011. Ngên haâng Thïë giúái. Washington,
DC.
Ngên haâng Thïë giúái. 2011. Cú chïë Nhaâ nûúác thu höìi àêët vaâ chuyïín dõch àêët àai tûå nguyïån.
Haâ Nöåi.
Diïîn àaân Kinh tïë Thïë giúái. 2004. Chó söë Nùng lûåc caånh tranh toaân cêìu.
Young, A., 1995. AÁp söë: Àöëi àêìu vúái thûåc tïë thöëng kï cuãa kinh nghiïåm phaát triïín cuãa Àöng
AÁ. Têåp san Kinh tïë haâng quyá Thaáng 8: 641-80.
Ngên haâng Phaát triïín Chêu AÁ (ADB)
Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë UÁc (AusAID)
Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada (CIDA)
Phaái àoaân Liïn minh Chêu Êu (EU)
Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Anh (DFID)
Àaåi sûá quaán Phaáp
Húåp taác Phaát triïín Àûác
Cú quan Viïån trúå Ai Len
Cú quan Húåp taác Quöëc tïë Nhêåt Baãn (JICA)
Àaåi sûá quaán Haâ Lan
Àaåi sûá quaán Myä
Ngên haâng Thïë giúái
Phaát haânh taåi:
TRUNG TÊM THÖNG TIN PHAÁT TRIÏÍN VIÏåT NAM
63 Lyá Thaái Töí, Haâ Nöåi
Tel: (84 4) 9346845, Fax: (84 4) 9346847
www.vdic.org.vn