JUCOSLOYENSKI

STANDARD

sA oBAl'EZNOlt

rRIt\tfNo!r{

od 1992-03-27

JUSu.c7.11_0,

1991.

i

i

i

I

II

I!

lI

i

:i.

tittt

I

t

t1

!!iII{

iiI,i

,iI

I

i

I!t:

1

iiI:

iiI

:

j

:i

t;

j

II

:*t

t

ttIIIIt

Ia

!i

!

II

I

Pravilnik br.15/O1-1491116 od 1991{8{7; Sluibeni list SFBJ, br.70/91.

Bal;r,s for design of structur*. Wind loads on structurn. General principats and the mean aerodynamicwind pressure

SADR ZAJ

i 1 Predmet standarda i podruEie primene

i, 2 - Veza sa drugim standardima

Strana

....1

....t

4 nafiniciio i atnahc-

5 Osrednjeni aerodinamiGki pritisak vetra

5 t On(to ndradhc8

5-2 Fiziike konstrnte vezdll|ha o*ID 5.3

5.3.1

Brzina vetra

Oolte----9q

5.3.2

5.3.3

5.3.4

5.3.5

5.3.6

Osrednjavanje brzine vetra

Povratni period osrednjene brzine vetra . . . . .

Uticaj hrapavosti terena na optere6enje vetrom

Uticaj topografije terena na brzinu vetra . . . .

Osnovna brzina vetra

'i13-

14

16

17;20

53.7 irostorna k9=Jet99iia lrzine vetra

Predmet standarda i podru6je primene

Ovim standardom utvrciuju se osnovni principi prora6una opterecenjaja, njihovih konstrukcionih delova i elemenata konstrukc'rja.

vetrom gratlevinskih konstrukci- I

IiI

1.2

:-_1.3

1.4

Ovaj standard odnosi se na konstrukciie od slededih materiiala: delika, betona, armiranog betona, preO- IInapregnutog betona, drveta, opeke i kamena. , iI

Ovli-standard ne odnosi se na konstrukcije izrattene od tekstilnih i slidnih materiiala {pneumatske kon- i

1.5

listrukc'rje),konstrukcije od plastidnih masa,gume i materilala kolipredstavljaiu njihovu melavinu. iti

Ovai standard ne odreduje nalin modelskog ispitivanja konstrukcija. ii

$IGfiilA.

2 Veza sa drugim standardima

JUS U.C7.111 - Osnove proraluna gradevinskih konstrukcija. Opteredenje vetrom. Dinamidki koefici.jent i aerodinamidki pritisak vetra

JUSU.C7.ll2- Osnove proraduna gradevinskih konstrukcija. Opteredenje vetrom. Opterecenje ve-

trom zgrada

I izdanjelzdanje na'*r ieziku' r'

II

!

I

l

31

t

P.

Sraoa 2 JUS U.C?.110

JUS U.C7.113 -

JUS A.A1.1OO-

Osnove prora6una gra(hvinskih konstrukciia. Optere6enie vetrom. Opteredenie ve'

trom ostalih konstrukcija

Standardna atmosfera

ieli6ne konstrukciie za no5enje antena. Proradun, konstruisanie i izrotbnieJUS U.H2.110_

JUS U.D0.00'l - Proiektovanje i izvotlenje divenih konstrukciia. Materiiali za izradu drvenih konstruk-

ciia i tehni6ki uslovi

Op5ti pregled proraduna opteredenia vetrom,"

Opiti proraEun optere6enia vetrom

Optere(enje vetrom svih gradevinskih konstrukcija izradunava se po opStim izrazima (1) u tabeli 2.

Opteredenie vetrom goizrazima (1) deluie u pravcu duvania vetra - pravac x. U zavisnostiod krutosti

konstrukciie (videti JUS U.C7.111) optere6enie vetrom mole se ispoliiti ikao optere6enie upravno na

pravac delovania vetra - pravac y, ili kao torziono optere6enie.

Tabela 1 - Podrudje raZnosti standarda

Vrsta konstrukciie po nameniUticaini faktor na opteredenie vetromll

Veza sa drugim

p_ropislrnaa oAerodina-miEkipriti-

sak

oblikkonstrukciie

lzloZenapovriina

a b c d e

1 Zgrade + + +

2 Drumski mostovi + + + reguliSe: Piavilnik o tehni-6kim normativima za op-tere6enie drumskih mosto-va

3 2elezni6ki rfiostovi + reguliSe: Pravilnik o tehni-6kim merama za optereee-nie ieleznidkih mostova iDroDusta

4 Konstrukcije za no5enje antena + + $+ U vezi sa: JUS U.H2.110

5 Dimnjaci + + +

6 Dizalice + + + U vezi sa JUS M.Dl.050

7 Nosadi dizalica + + +

8 Rashladni tornjevi +

I Rezervoari +

10 Dalekovodi U vezi sa Pravilnikom

o tehnidkim normati-

vima za izgradniu nad-

zemnih elektroenerget-

skih vodova

1,1 ,,,+,, = d"finisano standardima za opterecenie vetrom; ,,-" = definisano drugom tehnidkom regulatirom

2! Ukoliko je tehnidka regulativa iz kolone e doneta pre stupania na snagu ovog standarda, merodavne su odred'

be ovog standalda.

3) Ukoliko ie tehniaka regulativa iz kolone e doneta posle stupania na snagu ovog standarda, merodavne su odred-:bs

be iste.L-. _

'-.__-------__---!._

JUS U.C?,11G&mr3l

Strana 4 JUS U.C7.1.10

3e'- (,F.Jop)0o*f-v-g

6Po

(\,

I9.-tr6PbJN-

E'

dE

zv(,

xFtr

I3

c,

6(D

v,(q

Lo-

z-v

s(,

rtlao

ctI

=Eoooco<)ooeo

.t

.2CL

=9o'; -s

C,c

oe(9c

-g(t,UJ

c0'

.9ooll

ofattf,-

()

G

6e62.l3vLCL

Tr(, v

6

EEgret

r-CD

C'

o-qfU'fa

-o

dE

z.v,

dE

dI(r,

oF.

ltsfoIF.E

ct

oa.JE'L9.-y !=(o c)r.r- 'F

6EeoeEegESEu-6r

lgd

griJI ..u-! 'o

E8-E,E;vo a.

*l*IoalaE

cr

.*8,=(ECoxNe.=

-EEtB.-Yl,r>i,388-e

o,Lotcb669

oc(E

c+c,Eaac,Eoll5(l!(€:otE0

G'

.spo

'E

oL

o(!

()J

6Lo

s'=q,E(E.Lc"troL

oTE

a,.(,.oG)

'o.o(o

(,(E

oLCLE')G'

Do.o!,gE"oG

I(\l(g.{,.cl(E

.r,..+.r,.1-

i1

il

iL-**#**-*

I

I

!:-

ll,r

I

I.

IE

trF.

F11..

'[-'

tJ

-

Jyj:-u:97.Iost,an":S i ls=5-:=-:-..i ,i i I

4.1.2 O pt e rederr je vetro m - optere6enjesvihkonstrukcijadatoizrazima (1)iztabele2,arezultat

ie sadejstva vi5e uti.aja predstavljenih odgovaralu6im fizidkim velidinama. Pregled uticaja dat je Semom:

UTICAJI NA OPTERECENJE

KONSTRUKCIJA VETROM

GUSTINA VAZOT}IA

KhIEMATTi(A *os

PRAVAC

OSNO/NA BRZII.IA

BRZNA VETRA

AFUA

HRAPAVOST

TERENA

INIE HRAPA

GRADUENIM VISINA

MATERIJALKONSTAUKCIJE

N.IODUL ETASTTNOSTI

KRUTOST

KONSTRUKCUE :

KOEFICIJENT

PRIGUSENJAOSCILOVANJA'

IJA.

IOBLIK

KONSTRUKCIJE REJI.OLDSOV BROJ

STROI$ALOV BROJ

Loka t n o i u k u p no d ejstvo vetra - dejstvovetranakonstukc'rie,kojeprouzrokuie

generatisane sile i deformacije 6ija velidina zavisi od efekta koji deistvo vetra proizvodi na tretirani kon'

lllgkclonl element ille!-eggn_t 9!!9g9, konstrukcioni deo. ryl!!o-s-11glini.Pregledvrstadelstvavetraiefekatakoiiproizvodinatretiranojkonstrukcijikdatje]tabelom3.;

4.1.3

ii,,r';y'?'.

1ir"n" o iiG*tiE.to

\;

Dejstvovetra

Vrsta konstrukcije prema

odgovoru konstrukcijeEfekat deistva

vetra[!!nd91d_

a b c d

1 Lokalno Savijanie JUS U.C7.112

2

Ukupno

Krute

Kriteriium po-

dele dat ie uJUS U.C7.1 11

Savijanie JUS U.C7.112JUS U.C7.113

3vitke

Ton.iia

4 OdvaianF vrtloga JUS U.C7.111

5 Aerodinami6kastabilnost

4.1.4 Aerodinami6ki pritisak vetra g -kvazistatiEki pritisakvetranajedinicupovr5ine

opterecene konstrukcije.

Niegova radunska veli6ina principiielno se dobiia iz slede6eg izraza, izostavliaiu6i detaline indekse:

Ic=; pv2 ' to- 3 [kN/m2] (1]

gde je:

p - gustina vazduha, u kilogramima po kubnom metru;

v - bzina vetra, u metrima po sekundu.

4.1.5 lntenzitet brzine vetra v - merodavaazaizradunavanjepoiedinihaerodinamiekih

pritisaka, dobiia se primenom metoda kojima se izuEava turbulentno.r"iOusno strujanje, smatraiu-

rim procesom.

pravac ismer vektora brzine vetra u odnosu na konstrukciiu poovomstandarduie proizvo[an uhori-'zontalnim ravnima, ti. odretluie se tako da je konstrukclia nainepovoliniie optere&na vetrom. Ow r

provera moie se sprovesti za jedan ili vi5e mogudih pravaca - ved prema specifidnostima proiektovane '

konstrukcije

4.1.6 Koef icijent sigurnosti - globalniiliparcijalni,priopteredenjuvetrom,odredentehni-

dkom regulativom iz tabele 1 - kolona e za pojedine vrste konstrukcija, kao i slede6im opitim tehni.

*---*-6iII jtgP!:i[3i- -

(a) za delidne konstrukcije: Pravilnik o tehnidkim normativima za nosede delidne konstiukcije.(b) za betonske, armiranobetonske i konstrukcile od prtdnapregnutog betona:

Pravilnik o tehnidkim merama i uslovima za beton i armirani beton;

Pravilnik o tehnidkim merama i uslovima za preanapregnuti U"ton;

(c) za drvene konstrukcije: JUS U.C9.200 i JUS U.@.2OO/l - Projektovanje i izrodenje drvenih

konstrukcija. Konstrukcije od rnonolitnog drveta i ploda.

.(d) za konstrukciie od opeke: Pravilnik o tehni6kim normativima zazidane zHove.

(e) za konstrukcije u fundiraniu: Pravilnik o tehnidkim normativima za temelienie graclevinskih objekata.

,.-,sla...- :a-::i!i;!-

'a-L

L'

JUS U.C7.1 10 Strana 7

42 Oznake

F

G.H

l"

oR

RE

S, S'

st_Sc

Sz

AS

TW

b) Latinidna mala slova

a

4..llm' ot"'

b

Niie navedeneoznakeupotrebljeneustandardima JUS U.C7.110, JUS U.C7.111, JUS U.C7.112 i

JUS U.C7.1 13 imaiu slede6a znadenja:

a) Latini6na vetika slova

A- - efektivna Povr5inaIB - koeficijent prostorne korelaciie brzine vetra

C - koefic'rient sile ili pritiska, uop5le

Cr, Cz, Cr - pomodni koefic'rjenti pri proradunu ekvivalentnih brzinskih pritisaka cilin-

dri6nih konstrukcda

C' C* C' Cn, C,, - koeficijenti sile

K, - faktor eksPoziciie terena

K; - faktor ekspoziciie brerulikastog terena

L $, - duZinska mera breZuljka (za proradun faktora topografije terena)

L=60m - makroskalaturbulincije

- redukovana brzina

- rezonantni faktor

- Rejnoldsov (Reynolds) broi

- faktori snektlalng_9ryrg!1

- Strouhalov broj

- Skratonov (Scruton) broj

- faktor topografije terena

- sila, uopite

- dinamidki koeficiient

- visina breZuljka (za proraCun faktora topografije terena)

- intenzitet turbutencije

- oarametar (za prora6un faktora topografije terena)max

- povratni Period brzine vetra

- ukuPno oPtere6enie vetrom

- parametar hrapavosti terena; parametar topografiie terena

- graniEno ubrzanje

- najveCe ubrzanje

- lirina konstrukcionog dela ili objekta upravno na pravac delovania vetra

b. - parametar hrapavosti terena

d - dubina objekta (paralelna pravcu delovania vetra)

f - koeficiient zaklanianja

g = 9F06 1 m/s' - ubrzanje Zemljine teie

S - udarni koeficiient

h - visina objekta

k - redukcioni koeficiient; parametar topografije terena

k- ' - faktor povratnog perioda vetra

l];tt, t3 - faktor vremenskog osredniavanja osnovne brzine vetra, za terene ktase hra-

pavostiA, B i ck* - koeficijent zaklonjenosti ravnih, paralelnih reSetki

I - duiina obiekta

m - podellena masa

nr - frekvencija slobodnih, neprigGeniloscitatili objekta, konstrukcile, ili kon-

struktivnog dela u tonu t = 1,2,. . .* pritisak vetra, uoplteq

T

,{

Strena 8 JUS U.C7.110

o'ctQs,T,,

9m,T,z

rtu

v

v, (z,tl

- pritisak od odvaiania vrtloga , _inaefs

-- aerodinamidki pritisak vetra - indeks ,,9", s povratnim perigdom ,r]'-,,ri' , n"visini z - indeks ,,2" iznadterena

'

- osrednjeni aerodinamidki pritisak vetra - indekq ,,m";1 (indeksi ;,T" i ,,2'.'kao

za jr,r ,zl- ton oscilaciia r= 1,2,...

- vreme

- pomeranie (ugib) konstrukciie u pravcu (x) delovanja vetra

- brzina vetra, uoPite

- fluktuirajudi deo brzine vetra u tadki prostora, kao funkciia.visine tadke

iznad terena z i vremena t

lkN/m2I

c)

vrrt (z) - osrednlena brzina vetra u ta6ki prostora, kao funkciia visine ta6ke iznad te'

tena z

- osrednjena brzina vetra - indeks ,,ffi",9 povratnim periodom ,,f" i na visi-

ni ,,2" iznadterena

- osnovna brzina vetra (naterenu hrapavosti ,,$l', gsredniena - "m;" povrat'

nog perioda T = 50 god - ,,50", na visini z = 10-m - ,,10-)

- kritidna brzina vetra (za proveiu stabilnosti pri odvaianju vrtloga)

- optere6enie vetrom

- pravac delovanja vetra

- pravac upravan na delovanie vetra

- pravacvertikale

- visina iznad terena; z = 0 = nivo podnoiia obiekta

- gradiientna visina terena hrapavosti A, B i C

- parametar.hragavosti terena

- nagib prema horizontali krovne ravni zgrada

P - uPadni t4ao vetra

^l - koeficiient sigurnosti

f - relativno priguSenie oscilaciia

f- - aerodinamidko Prigu5enje

v"= 1 ,4607. 1 O- s m2./s - kinematidka viskoznost vazduha

- to$icilent kosog delovania vetra

- Ludolfov broj

- gustina vazduha

- standardno odstupanie fluktuiraiu6eg dela brzine vetra

- koefic'rjent ispunjenosti povrSine

- aerodinami6ki koeficilent ispunienosti

Osrednjeni aerodinami6ki pritisak vetra

Op5te odredbe

Osreanieni aerodinamidki pritisak vetra qm, ,,, zd odgovaraiu6u brzinu

dat ie izrazom (2), a postupak izraddnavania predstavlien ie slikom 1:

v- r, . (vidi t. 5.3.1)

Qm,t,z =Qm,T.io'Sl' K3'

vm,T,z

Bvm,50,1o

'"(w

x

vz

z

.!, z[, '[Gr6ka mala slova

a.

a.

E

Itp

oor

I*I

5

5.1

vetra

tzt

L,-,. ..

tv

l-,

JUS U.C7.t l0 Strana 9

osnovni pritisak vetra em,T,1O definisan je kao:

1

_ Qm,T,1O= T'e '(v]n,so.ro.kt'kT)2 .10-3, [kN/m2]

gde je:

p - gustina vazduha (1.52.1), u kilogramima po kubnom metru;

vm,5o,1o - osnovnabrzinavetra (t.5.3.6,slika l0,tabela8),umetrimaposekundu;

(3)

ktkT

Sz

Kz

- faktor vremenskog osrednjavanla (t. 5.32.2, slika 4);

- faktor powatnog perioda (t. 5.3.3,slika 5);

- faktor topografiie (t.5.35);

- faktor -ekspozic'rie

terena (t. 5.34).

52

5.2.1

FiziEke konstante vazduha

Gustina vazduha p 4avisi od nadmorske visine i temperature vazduha. U proradun se uzima vrednost koja

odgovara nadmorskoi visini podnoZia obiekta po tabeli 4 i temperaturi od t = + 15 oC.

Vrednosti gustine vazduha p iz tabele 4 odgovaraju standardnoj atmosferi , (po JUS A.A1.100). Dozvo-

ljava se uzimanje u proraEun konstantne gustine vazduha, bez obzira na nadmorsku visinu podnoZja i

tobiekta, sa sledebm vredngSdul p = 1 2250 [kslm'I.

- - I

Kada se ne sprovodi taEniii proradun, gustina irazduha na nadmorskoi visini H Im] moZe se izraEunati

iz sledece formule:l

p = 1225H

8000[kg/m3] (4)

5.2.2

5.3

,s.e.t

Kinematidka viskoznost vazduha v uzima se u proradun kao konstantna velidina:

[m2 /s], Sto iakotle odgovara standardnoi atmosferi (po JUS A.A1.1OO).

Baina vetra'

OpSt

Brzina v6tra u ma koioi tadki u prostoru iu bilo kom trenutku vremena, na osnovu princ[pa zt.4.i, I

data ie slede6om opStom formulom:

v(2, t) = v, (z) + vr(2, t) . [m/sJ (5)

gde je:

v,n(z) - osrednjena brzina vetra u posmatranoi tadki u prostoru, na visini z iznad terena, u intervalu

osrednjavanla t i sa odredenom verovatnodom poiave - povratnim periodom (1.5.3.3i I --jednomuTgodina;

vr(2, t) - fluktuiraju6i deo brzine vetra, odreclen statistidkim analizama vazdu5nih struianja u atmosferi.

i:tl\J

j

Il

i

l

.

Strana 10 JUS U.C7.110

'-.T:c)

ot1F

aE

a.

-l*[ut'oZ.v,

r-HEr

(+\t,

Y:o-F-.NEEu\$z{j1t:Er

Povratni period vetra obiektaT

lgodl

Tabela 5

Slika 6

.,50,10 Slik, 1

lm/d oal3g.=oE:

FJ

x\[troE,ts

E

N:zoFE

Iil

FE

aIt)O

ts-o'loo)orl,(o

-'lt

cOr.v,

(,roOoYoolo:@+sl()(\tI

Oe-v

-lFI

=T

(r)

oI

-lEltF-t

Slika 1 - Postupak Q : lzradunavanie osrednjene brzine osrednienog aeioaiiamietos pii;[a *iti

!tr,r.it-t-.r cr:F:i-re.---

r'

I{t-,

l

I

I

JUS U.C7.1 10 Strana 11

Nadmorska visinapodnoZia

lml

Gustinavazduha

p [kg/m3 ]

a b

1 0 1,225o

2 100 12133

3 200 1,201 7

4 300 1,190 1

5 400 1,1787

6 500 1,167 3

7 600 1,156 0

I 700 1,1448

I 800 1,133 7

to 900 I 1,1226

tl I 000 1.111 7

Tabela 4 - Vrednosti gustine vazduha pI)

Osredniena brzina vetra vm sa povratnim periodom T [god] i u taEki na visini z [m] iznad terena, ozna'

6ena sa vm,T,z data je slede6im izrazom:

(+fl'sz = vm,r,1o'K, .sr, [m/sl (6)

gde ie:vm,T,lo - proiektna osnovna brzina vetra, u metrima po sekundi;

kt - faktor vremenskog intervala osredniavania t (t.5.3.2); .

kT - faktor povratnog perioda-T,-(1.513.3);

v - osnovna baina vetra (1.5.3.6), u metrima po sekundu;'m,5O,1Ob - parametri hrapavosti terena (tabela 6);

z - visina posmatrane taeke i119d terena (teku6a koordinata), u metrima;

d - koeficiient hrapavosti terena (tabela 6);

S, - faktor topografije terena (t. 5.3-5, slike 8 i 9)

lz osrednjene brzine vetra vm,T,z izradunava se osrednieni aerodinamiCki pritisak vetra qm,T,z, (t.5.4).

Fluktuiraiu6i deo brzine vetri v, iz formule (5) utide na formiranje dinamit(og koeficiienta G iz formu-

19- !3), preko udarnog koeficiienta g i intenziteta turbulenciie vetra l.

Udarni koeficiient g izraiava udarnost (mahovitost) vetra i u proraiunu se ili usvaia ili izradunava prema i

standardu JUS U.C7.1 t 1.. i

brzine vetra vr(2, t) od osredniene'i

I

lntenzitet turbulenciie vetra I ie odnos standardnog odstupania,orr,

vrednosti v-(z) brzine vetra, u taEki prostora na visini z iznad terena:

outl-

-

t-va

(7)

r'o t1z

{8)

Nadmorska visinapodnoija

['n]

Gustinavazduha

p [kg/m3]

a b

12 1 200 1,090 0

13 1 400 1,068 6

14 1 600 1,o47 6

15 1 800 1,026I

16 2 000 1,006 5

17 2200 0,986 4

18 2400, 0,966 6

19 2 600 0,947 2

20 2 800 0B28 0

21 30m 0,909 1

1) r^,, ts a al lnn -shn.t.r'tn. rrm^.f.rt

a u ovom standardu izra6unava se iz:

TIi

I

y't'

Struna l2 JUS U'C7.1 10

gde su:

r] - parlmet{ klase hrapavostlteley da-tiu labeli 5,

Profil vetra ie diiagram promene intenziteta.osredniene brzine vetra vm,T,z po visini ziznad terena. Dat

je faktorom ekspozicije K. =1f6- 'lz/lOlaizformule (6) iprincip'rielno prikazan slikom 3.

Gradijentna visina zo ie oira visina poCevid koie, navi5e, osredniena brzina vetra vm,T,z ima konstantnu

, vrednost vm,T,zc. Vrednosti gradijentnih visina zu [m], za poiedine vrste hrapavosti terena, date su u

tabeli 5.I

'.-.1.l

Itr;:{i>lrc:L

l6,.t >I.-IrElci'El@I

t._

I

l/ir

I

it=3600s=1hIi Vremenski interval osredniavania

5G'

'E '.sttE,A.g:CoEb6.E

t1 t2

Na sliciie:

v(t) - baina vetra kao funkcija vremena t'v- - osrednjena bainavr - fluktuiraiu6i deo baine vetra

v=v +v,amrllto

v,n = T,{'1v(t} 'dt

Vreme t (sl

Slika 2 - Deo jednog anemografskog zapisa vetra i definiciia brzine vetra

Tabela 5 - Pregled faktora hrapavosti terena i gradiientnih visina '

Klasa hrapavosti terena Parametri hraparosti terenaGradijentna

visina

Opis Oznaka a b d Zg zc

t-I t-I t-I Iml lmI

a b c d e f s

1 Velike vodene uzburkane Povr5ine,(mora, iezera)

A 0,021 1,4 0,1 1 0,003 180

2 Otvoreni, ravni tereni B 0,030 1,0 o,14 0,03 320

3 Sumoviti tereni, industriiske zone c 0,041 0,5 a,22 0,3 440

J'tt

'la-..

z [m]

zo, b ic,iz1ab9le ! Graddentna visina

. Osrednjena b:'zina vetra na visini z iznad terena

Ibrzina vetra,i''

v,r,t,, [m/sl

Osredniavanje brzine vetraOsredniena brzina vetra v. odretluje se na slede6i na6in:

1) prikupe se anemografski zapisi najmanje 15-godi5njih snimanja;

2) odrede se, analizom ekstrema, godi5nii ntaksimumi osrednjenih brzina vetra, za t = th - interva!

osrednjavanja (slika 2), za svaku godinu snimania;

3) vrednosti osrednjenih brzina vetra iz 2) koriguiu se-_ukolikoie potrebno isvode na vrednosti koje od-govaraiu ravnom terenu (klasa hrapavosti B - videti sliku 4) i na referentnu visinu od 10 m (videti sli-ku 3); korekcija se izradunava primenom formula {10);

4l iz niza vrednosti iz 3) odrede se, primenom Fi5er-Tipitove (Fisher-Tippet) distribucijetipa 1 -foi-mula (11b) viednosti ,3,r,ro [m/s], za povratni period od T godina (videti 1.5.3.3).

Ukoliko ie prilikom p-i.itor"np dobln podatak o osnovnoj brzini vetra vm,T,t' sa drugim ,r.*.tn-skim intervalom osrednjavania t. [s], onda se t; svodi na t = t h pomo6u faktora vremenskog intervalaosredniavania k, datog odnosom:

10

0

5.3.2

5-3.2.1

5.3.2.2

- vm.t3.lok, = ----I-,' vm,3

60O,1O

(e)

Za pojedine klase hrapavosti terena (t. 5.3.4) vrednosti k, mogu se izradunati izformula (10) ili o6ita-ti iz slike 4.

Obale uz velike vodene povrSine, klasa hrapavosti A:

Otvoreni tereni, klasa hrapavosti B:

Urbane zone, klasa hrapavosti C:

gde ie uvek: 3s ( t, ( 3 600s i za t" = 3 600s k. =

:-#,.ry -

kl=t,+Se5't-0'04e1

k,B = 1,6509 't-o'0645

kf=2,0448't-o,oe3s

1.

(10a)

(10b)

(10c)

,*Strana 14 J US U .C7.1 10

k.

2,4

.r1./

./ I

-/ -v-/' lr"'-

-r'r

;)z. 2?

-z

1,51,r.1,3

,121,1

' 1r050min 10 ta [s]

JS

Odnos osrednjene brzine vetra (indeks m) za interval osrednjavanja t" na 10 m iznad terena i

osrednjene brzine vetra u intervalu 'l h (indeks 3 600) na 10 m iznad terenaru zavisnosti od t"za klase hrapavosti terena A, B i C

5.3.3 Povratni period osredn!ene brzine.vetraPovratni period vetra ie vremenski period od T [god] u kome 6e osredniena brzina vetra vr,r,. bitiiedanput dostignuta.

Potrebno traianje meteoroloskih opaZanja i nadin ekstrapolacije rezultata definisani su u 1.5.3.2.,;. .

Veza osrednjene brzine vetra vn.,,s0,2 sa povratnim periodom T = 50 god. i osrednjene brzine vetra

vm.T,z sa povratnim periodom T [god.] data je faktorom povratnog perioda:

u-m.1.2kT=

vm,50,z(11a)

ool ;-Fl o

-il 3EI E, l, >

I.y

Klasa hrapayosti terena

C (urbane zone)

B (otvoreni tereni)

A (velike vodene

- povriine) .

(1 1b)

1min.-' 30s

Slika 4 -rB

| 1,507

koii se moie oditati 3 iz slike 5.

r,s

0,5

Slika 5 - Odnos osrednienih brzina vetra sa verovatnocom pojave iednom u T godina iT = 50 S"ai".

6

{,- 0,13|n [- ln (1 -

1)

',TJ

N.

or,-E

N-

F

,E 1,0tlrr-i5Zi

0

J-'

JUS U.C7.110 Srana 15

Vrednosti povratnih peri6da T [god] odreduiu se na ledan od sledeca dva nadina:

1, iz tabele 6, ili2. iz odgovaraiuie tehnidke regulative za pojedine vrste konstrukclia.

t--fI

Tabela 6 - Povratni period vetra T [god] za poiedine vrste konstrukc'rja i obiekata

KonstrukciieT

lqodlGrupa Pojedinadne konstrukcije, obiekti

a b c' d

1

Elektrane

l{idroelektrane

1m 1,0602 Termoelektrane

3 Nuklearne elektrane

4

Zgrade'

Skole

100 1,060

5 Bolnice

6 PozoriSta

7 Bioskopi'

I Sporstki obiekti

I lndustrijske zgrade sa skupocenom oprernom

10 Muzeii sa izuzetno dragocenim zbirkama

11 Zgr ade saveznih ustanova

12 Zgrade republilkih ustanova

13 Zgrade javnih gradskih sluZbi

t4 Nacionalne biblioteke

15 Stambene zgrade

50 1

t6 Hoteli

17 Restorani

18 Biblioteke

to Administrativne zgrade

20 Komunalni obiekti

21 lndustrijske zgrade

22 Depoi

23 Skladi5ta skupocene opreme

24 Skladi5ta osim onih pod 23) '

0,92025 Sto6ne staje 2a

26 Hangari putniEke avijacije

100 1,060

27 H ang'ariratne avij aciie

28 Hangari aviiaciie javnih sluibi

29 Hangari privredne aviiacije

30

lnZenjerski

objekti

ig...

i

Konstrukciie za noSenje antena 1)

31 Dalekovodi 2t

32 Dizalice

503) 1'

33 Nosadi staza dizalica

34 E'imnjaci)

35 Silosi

36 Bunkeri

Strane t6 JUS U.C7.l 10

Nastavak tabele 6

t-:l

:i.'jIf

KonstrukcijeT

lsodl

kT

Grupa Pojed ina6ne konstru kcije, obiekti

a b c d

37

lnienjerski

objekti

Rashladni tornjevi

50 138 ! ndustrijska postrojenja

39 Rezervoari

40 Obiekti zazabauu, bez publike {vrtul;ci, todkovi, gondole i sl.)

41

42

43

Drumski mostovi bez saobradaia

Zeleznidki mostovi bez saobradaia50 1

Peia6ki mostovi bez saobra6aia

M45

46

MostoviDrumski mostovi sa saobra6ajem

10 0,858Zeleznidki.mostovi sa saobradaiem

Pe5adki mostovi sa saobradajem

47 Transportni mostovi 50 1

I49

J'*1."**f!i*lMontaZe, izgradnie

20 I 0,920

5 I 0;193

l) D"to u JUS U.H2.l 1O - e eli6ne konstrukc'rje za noienje antens. Prdekbvanie i ianoibnie.

2) Re4,tisano Pravilnikom o tehniCkim merama za izgrcdniu nadzemnih elektriCnih vodora.

3) S" p.rwamim periodom T = 50 god. ako otlgova{u6om tehniEkom regulativom to nie drugaeiie odredeno. .

a

t,

'l

g

$*'$t':

t:

l&-F*-f'

I!.

l.s:t,i,:

r

:

a

t:

:

I

I

II

II

II

I

I

I

I

I

IItIlIIIItIIIIa

Uticaj hrapavosti terena na optere6enje vetrom

Tereni su svrstani u tri klase hrapavosti:

- klasa lyapalosti A:velike vodene pevrSine (mora iiezeral, mirne iuzburkane; -.- klasa hrbpavosti B: ottoreni, ravnitereni sa retkim pojedinaenim prj,p[gtg1!g: dryeem, kudama.i sl.;

- klasa hrap.avosiig:5umoviti predeli, industrijske zone, urbani kompleski, gradovi.

Uticai hrapavosti terena na profit vetra (slika 3) obuhva6en je faktorom ekspoziciie K, (videti formulu

(6)) sde su parametri hrapavosti b i " a.ti iaUetom S. Ekto.lf.ipozi"ii" f-- i i"ii*it* turuurenciie i l

K,=y'E-.,*'" l12l

- j. '. -:..-.-

Ukoliko se proiektovani objekat nalazi u zoni terena sa dve hrapavosti ,,1" i,,2't,onda se izbor mero' :

davnehrapavostiobavljapokriteri!umimadatimslikom6.

,gry{ I

ffi. t'!'lii'-

i

I,l .

:"1'r., l'

III

I

t.rl"I1

:. 1-' :

Merodavno,,l" -'i dr ( 500 m

, Merodavno ,,2"

Slika 6 - lzbor merodavne hrapavosti na terenu sa dve hrapavosti

Uticai topograf iie terena na brzi nu vetra - l

Ukoliko se projektovani objekat nalazi na brdovitom terenu mora se uzeti u obzir pove6anie brzine

vetra. Ako se ne raspolaZe rezultatima merenia na konkretnoj lokaciji mogu se koristiti slede6i pribliiniizrazi zapovedanie faktora ekspoziclje K. Freko faktora topografije terena S., slika 8.

Faktor ekspoziciie iina vrednost Kl:

K*=Kz2

EAE

1,.{-,

gde ie K. faktor ekspoziciie ravnog terena dat formu{m l12l, a faktor topograf ije terena iznosi :

rr-Sr.'gde su parametri topografije dati tabelom 7.

t

sr= [, *o,L max

t';itIii,kL:ir

L:

i

.:,

it-_ -_ _ -_

Strana 18 JUS U.C7.110

z

lmI

Faktor ekspozicije K2

x?,=o tfr f^

I ntenzitet turbulencije l.2

2

[.]Kategorija hraprawsti terena

A B c

10 o,122 0,173 0,286

15 o,117 6,1U o26220 0,113 o,157 0,246

25 0,111 0,r 52 0.234

30 0,1qs 0,149 a,225

35 0,107 o,145 o,217

40 0.105 0.143 o.211

45 0,104 0.140' 0_206

50 0.103 0,138 o,2a1

60 0,t01 0,135 o.193

7A 0,099 0,132 0,187

80 0,097 o,1x 0,181

90 0,096 a.127 o.177

to0 0,095 o,125 0,173

120 0,093 o,122 0,166

140 0,092 0,120 0,160

160 o.o90 o-1 17 o 156

180 0,o89 0,1 16 oj52zoo 0,088 0,114 o,t4E

225 0,087 o.112 a,144

250 0,086 0,1 10 o,141

275 0,085 0,109 0.138

300 o o84 o.108 o.136

320 0,084 0,107 0.134

350 0,083 0,105 0,131

375 0,082 0,104 0,1 29

400 0,082 0.103 o,127il40 0,081 o,102 o,125

Referentni nivo za prora6un l, ie nivo z = h/2,

gde ie h - visina obiekta

siir.. z - r.tto, ,[rpoii.ij" i int.nrir"t iuruuirn"ii"

z

[*']

Katagor ija hraP6\0st i teren3

A B.

10 1,400 1.000 ./ 0,500 r

15 1,531 1,120 o,598

2A 1.631 1.214 0,678

25 1,713 1,292 o,748

30 1,783 1,360 0,811

35 1,844 1,420 0,868

.tO 1,899 1,474 0,920

45 1,949 1,524 0.969

50 1,995 1,569 1,015

60 2,O76 1,652 1,100

70 2,148 1,724 . i,177

80 2,212 1,790 1,244

90 2,270 r,850 1.31 5

100 2,323 1.905 1,377

120 2,419 2,005 1,192

140 2,ffi2 2,A94 t,597

160 2.A77 2 173 i.593

zl = 180 2,644 2.246 1,7U

200 2,314 1.868

225 2,391 1,968

250 2,463 2,061

275 2,529 2,149

300 2.592 2 233

zv^=32o 2,ilO 2,297

350 2,390

375 2,463

400 2534

z[ = +ao 2,@3

f.!S!l 7 :- Parametri topografije terena

Oblik bretulika ASrr,rt') ak

x(0 x),0

a b c d e

a Dvodimenzionalne grbine (slika 8a)l{L

3 1,5 1,5

b Dvodimenzionalne kosine (slika 8b)Ht,g L

2,5 1,5 4

c Trodimenzionalni, osnosimetri6ni bre2ulici (tlika 8a)H

,,u r- 4 1,5 1,5

1) eioi. H/L>0,5, u formull (141 radunati g ulL = 0,5.

j,t#,l

II

Ii

Profil vetra na ravnom terenu Profil vetra na breiuljkastorn terenu

Slika 8 - Profili vetra v,n(z) na: a) grbini ili breZuljku, b) kosini

Vetar ,

S, - 0'9

p-:20.02u,S. = 0'9

Sa = 1'-5

Slika 9 - Faktor topografiie terena S, pri delovanju vetra: a) upravno na osu okoline; b) paralelno osi

ooiine, (grube viednosti)

!

Strana 20 JUS U.C7.1I0

5.3.6 P ro jektn'a"tli6qlnovna'FB=?zina. vetra ..4s*if;*i

Aerodinamidki pritisak vetra iz formule (3), odnosno profil vetra dat formulom (6), izradunava se za

svaku konstrukcilu polaze6i od osnovne brzine vetra ,3,r,r0.Osnovna brzina vetra r3.,,r,ro ie osredniena (prosedna u taEki) brzina vetra {indeks,,rr"} u th-interva-

lu, koia mo2e biti prekoradena jetlnom u T godina I indeks,ir"dobiien iz anemografskih zapisa pri

visini instrumenta od 10 m (indeks ,,10") iznad posma-tT!-oS__tgle!1 (videti sliku-_3)],merena na izlg- 1

Zenom mestu tokom najrnanje 15 godina, na terenu koji odgovara klasi hrapavosti B (1.5.3.4).

Vrednost proiektne osnovne brzine vetra odrecluje se na jedan od slede6a dva nadina-:

l) merenjem brzine vetra na lokaciii na kojoi se nalazi proiektovani objekat ianemografskim beleieniem

ianalizom po t. 5.3.2,2) kori56eniem vrednosti osncvnih brzina vetra iz slike 10 ili iz tabele,S,uzimajudi uobzirgeografsku

zonu brzlne vetra u kojoi se nalazi posmatrani objekat.

Napomene:1. PodnoZje oblekta ie ta6ka preseka vertikalne ose konstrukc'rie iii njenog oslqlca sa te-

renom ili gomiom ivicom temelja, ako su ovi iznad terena.

2. BliZe odretlenje osnovne baine vetra za trafuno mesto dobiia se iz tabele 8. Za sva mesta

sa nadmorskom visincm podnoZja-obiekta ) 1 000 g treba raEunati s? ym,o,ro )35 m/s,ukotiico tabelcm 8 nije data ta6niia vrednost.

ProjektnaoSnovnabrzinavetravm,T,1oizra6unavaseposebnozasvakiobiekatizformule:

,t

lg," rr

i

.r:qryT:

gde ie:o

'm.5G,10

vm,T,lo = k. 'kr 'ul,so,ro [m/s] (18]

osnovna brzina vetra gecgrafske zone oblekta sa interualom osrednjavania t (slika 2)

t = 3600sili t# 3600s;faktor vremenskog intervala osredniavanla {formute (9} i {10} i slika 4); za t = th = 3 600s,

kt= 1;

faktor povratnog perioda (formule (11) i slika 5)1zg-T_= 50 god. k, = 1;

povratni period proiektovanog objekta,. u godinama, {taaela 6}.

k,

-t'kT

T

!' :.t. :i:' ::

il'i'

u.c7.110

! j.rii.iii-:i"

Strana 22 JUS U.C7.1 t0

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.21.22.

23.24.25.26.27.

28.29.30.

31.

32.33.

Pazin '

Pula

Varaidin

Zagreb

Bjelovar

Daruu'ar

Osijek

Slavonski Brod

Sisak

Karlovac

Fiieka

Senj

Mali Lo5inj

Gosprc

Zadar

Oqylin

Pa-rg i

Sinj

Knin '

Sioenik

Split

Hvar

OrebiC

Lastovo

PiligruziDubrovnik

.- .i.":- r:r.-.j-+.::

5:31 Prostorna korelaciia brzine vetraprostorna korelaciia bzine vetra izrahaua se faktorom prostorne korelacije B, d. brc{em koii izraZava.

verovatnodu nastupania istog udara vetra g v, (tadka 5.3.1 i slika 2) , u dve ta6ke izloZene povrsine

konstrukciie, u istom trenutku t.Faktor prostorne korelacije B dat ie u standardu JUS U.C7.111 i koristi se za izraEunavanie dinamiikog

koeficiienta G.. - - - --:*- --- -.*

Tabela B: pregled privremenih i pribliznih osnovnih brzina vetra ,t .ro,,o

po pojedinim meteorobSkim stanicama u

(Ekstremne brzine vetra osmolene na meteorol65kim stanicama Jugoslav'rje u periodu l95l-1970. god.)

HRVATSKA

297

30

167

123

141

161

89

88

98

112

120

26

53

564

5

328

863

308

234

77

122

20

6

186

98

49

45"14',

++"szi46018',

45049'

45054''

45'_36''

45032','

4soIo''45030'

45030','

45"20',

44"59,

44032'.

44033',

44"Ogi

45016',

4so36t

430(l'44002',

43"44',

43031'

4301o',

42"59'.

42046'

42"24i

42099'

13"56',

13"51'16023',

16002',

1 6051',

77"14;

1g"u'1g"m'16"22;

15"33'

14"27;

14"54',

14"29;'

15"22',

15"13',

15014',

1 4039',

1 6040',

16012;

1 5o5E'

1 6026'

16"27',

1 70 1o',

16"54',

16;i-fl1 go06'

16

35

16

19

10

16

16

16

ii16

3-0

3F

23

35

26

26

23

35

35

30

35

19

19

19

30

26

I.2.

3.

4.

5.

6.

7.

AjdovSdina

Maribor

Ulurska Sobota

Liui:ljane

Koper

Smarno-

Novo Mesto

. , SLOVENIJAf

1 10 I *4so53'130#',1 5"3E,'

16"1 l'14"31'.

1304t'15o07'

1so11''

35

19

19

26

35

19

16

JUS U.C7.1 t0 Strana 23 -

tabele I

Redni

broi STANICA

Nadmorska

visina.H,,'m

Geografska

Sirina

Geografska

du2ina

Brzina

vetra

m/s '''

34.35.

36.

37.38.

Butmir

Sokolac

Bihad

Drvar

san$j!to_1 _Banja Luka,

Jajce

Livno

Zenica

Tuzla

Sarajevo

Mostar

Bileda

518

872

246485

158-1ie--

430

724

344

305

530

99

491

BIH

43050,

43"57'

44"49;

44i23'44"46i44o47'

44"27;

43050',

44" 13'

440331

43"52;

43021'

42053'

19"21',

19"49,

1 5"53'

76"24',

76042', 'iiot5. '''-'t7"16;

77"01i17os4i

7U^o42;

19"26;

17"$',79"27i

30

30

30;-{5,,t

!

i;'26

3o

23,@23

35

zo

39.

40.

41.

42.

€.44.

45.

$.

!1.,48.z+9.

Palii'-Solbor. ,..K:rin!g ---zreljglin

li:"s 9:9*S1gryrska M_itrov1ga

Loznica

Beograd

Vr5ac \

Veliko Gradi5te

Negotin

Lapcar

Smederevska Palanka

Valjevo

Titovo UZice

Kragujevac

Kraljevo

KruSevac

N!s

Dimitrovgrad

Vranje

Pri5tina

Pe6

Priaen

102

87

81

ao

86

81

121

132

83

82

42

137

314121

174

4N190

219

166

202

446

433

573

498

402

RBIJA

46006',

45"46"45051'qs"ili4saio';'

4405g;

44033'

44"+8'

45009'44045;

44"74i

43053.

44" 12'

44"22;

44o17'

43052'

44"O?',

49"44'

43o34'

43020;

43001'

42\3'42"39'

42040'

42o13'

19o46',

lgo0g'20"29'

20"21',

1go51;

r9o3b'

r'ddr4'

2Ao2g',

27"19;

21"31;

22"93;

22"19;

21047'

2Ao57',

19o55',

19o51',

zo;so;20" 41',

21"21;

21"54;

22"45;

21os5'

21 009'

2oot8'20"44',

T5ri'23'-^_*28,

1.?,, z'3;F1,35 '-.;.:_,it".k' -

t9'*- " iis' -"'!e-26

23-ig --

19

26

19

19

19

67.

68.

69.

70.71.

50.

51.

_ i/.53.

-51,55.

56.

57.58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65..

66.

lq-19

19

19

23

19

73

19

19

72'.

73.Skoplje

Kriva Palanka

. MAKEDONIJA

| 238 | 41.s8' I 2f 3s' I rs

l_* 691 .l ez'n, | 22ozo, | ,n

7.-'

Strana 24 JUS U.C7.l 1O

Tabela 8'+.'nastavak ",*-*o-

2abrarieno preStampar atje (nre vrste umnolaraniaf

Na osnoru miSljcnja Rcpubli6kog sclcctariiata za kulturu SR Srbije br.41381/7442 od 04.02'1974. nc pla€a s! porez na promct(r.moa Savczni zavod za standardizaciiu - Bcosrad

Redni

broj STANICA

Nadmorska

visina,H,

m

Geografska

Sirina

Geografska

duiinaBrzina

vetra

m/s

74.

75.76.77.

78.79.

80.

Stip

Berovo

Dem.ir.Kapija

Devdelija

PrilepBitolj.Ohrjd

326824

125

59

673586

760

41 045',

4to43',

41"25'.

41 009'

41020',41003',

41oo7i

22"il',22051'

22o1s'

22'gJ,27034'21"?.2'.

20'€t

26

23

23

26

2326

23

81.

82.

83.

84.85.

86.

87.88.

Pljevlja

Kolaiin

Niksi6

Titograd

Budva

Bar

Ulcini_

Herceg-No,ri

CR

784

944

G47

49

2

1

97

40

NA GORA

| +s"zt'| +z'so'I qz"qa'

I +z"ze'

| +z'''I +zooe;

I o,'u'I 42o 2a'

19"27'

19"32;

1 9"57'rg"i7'19o51;

19"06'19o3i:!'

19o30'

26

23

35

26

19

23

2A

30

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

Kredarica

Kupres

EietalnicaKalinovik

Sjenica

Zlatibbr

Lazaropole

Zavilan

gISINSKE STAN

I zsr+I rrsoI zaat

| ,0,,I rorsI ro2s

| ,..,I issa

CE (PREKO 1OO

I 46"23'

I a+'m'I +s"03'

I as"sr'

| +s'ro'| +t"u'I et"sz'

| 44o49''

0ml

I 13"51',

I n"n'| . re'ro'I 18"27;

I zo"or'

I rn"f'I za"+z'I 14"s9'

442tr

59

26'23

35

30Qtr