journal of research on archaeometry, 2018; 4 (1):23...

Journal of Research on Archaeometry, 2018; 4 (1):23‒35

URL: http://jra-tabriziau.ir/ DOI: 10.29252/jra.4.1.23

Accepted: 29/06/2018 Received: 03/05/2018 Abstract Archaeologically, eastern Iran is poorly known compared to the other regions of Iranian Plateau. Hence, there are many unanswered questions regarding the prehistoric chronological table of this region. The present knowledge of prehistoric cultures and chronology of Southeastern Iran is mostly through based on the 1960s archaeological excavations. In particular, the common chronology of the Chalcolithic period in SE Iran is exclusively based on the dates from old excavations at two sites of Tepe Yahya in Soghun valley and Tal-I Iblis in Bardsir plain. Due to the exciting discovery of major Bronze Age urban centers in southeastern Iran, such as Shahr-e Sokhte, Shahdad and Konar Sandal (Jiroft), most scholarly attention has been given to the 3rd millennium BC. As a result, the cultures preceding and posterior the Bronze Age have been often neglected. Recent project of Dasht-e Lut resulted in new information on the chronology of the prehistory of SE Iran. This paper is intended to expose 10 radiocarbon data from recent excavations at two prehistoric sites on the west of Lut desert, Shahdad area in Kerman province. Recent excavations at Tepe Dehno and Tepe East Dehno in Shahdad plain have revealed levels dating back a period from the early 5th to early 3rd millennium BCE based on 14C absolute dates. Tepe Dehno is a large site is located about one kilometer from the east of the Bronze Age urban site of Shahdad. It is a shallow large mound, surrounded by several small solitaire mounds. It is founded on the top of a natural hill. The site is approximately 20 hectares in extent and rises 8 m above the level of the surrounding land. In term of occupational sequence, excavation at Tepe Dehno established three main occupation periods so far which they are labeled from the oldest to the youngest Dehno I-III. These periods were distinguished based on ceramic evidence and absolute dates. Dehno I period as the earliest occupation corresponds to late fifth millennium BC (4250-4000 B.C) was identified in trench IV. The second period was documented through excavations at trenches I & II; Dehno II period is related to mid to late fourth millennium BC (3700-3300 BC), known as Aliabad (Iblis IV) culture. Dehno III period (3200-2900/2800 BC) is a hitherto unknown period that came from 2 charcoal samples from Trench III. Tepe East Dehno is a prehistoric site located 700m east of the site of Tepe Dehno. Two radiocarbon dates from this trench indicate that the occupation of Tepe East Dehno falls into the first half of the fifth millennium. In this paper, based on both new absolute dates and comparative relative chronology, I attempted to appraise critically the chronology of the Chalcolithic period of SE Iran and finally an updated chronological table of the period was presented. A total of 10 radiocarbon charcoal samples from the mentioned excavated sites were analyzed using Accelerator Mass Spectrometer (AMS) method. Radiocarbon determinations from the excavated sites have provided this opportunity to revise the prehistoric

* Corresponding author: [email protected]

Original Paper

https://jra-tabriziau.ir/

http://dx.doi.org/10.29252/jra.4.1.23


https://crossmark.crossref.org/dialog/?doi=10.29252/jra.4.1.23

Eskandari, N / Journal of Research on Archaeometry 1 (2018) 23‒35

chronology of South-East Iran. Evidence illustrated that the old chronology of Southeastern Iran needs a principal revision. Keywords: Southeastern Iran, Shahdad, 14C Dating, AMS, Chronological Table.

33-33(: 9)4؛ 9317سنجی پژوهه باستان

URL: http://jra-tabriziau.ir/ DOI: 10.29252/jra.4.1.23

سنگی جنوب شرق ایران: ارزیابی گاهنگاری دوره مس

( و نسبی تپه دهنو و تپه دهنو شرقی شهداد با C14گاهنگاری مطلق )

(AMSدهنده )سنج جرمی شتاباستفاده از روش طیف

*اسکندری نصیر

ایران جیرفت، جیرفت، دانشگاه شناسی،باستان گروه استادیار

8/4/9317تاریخ پذیرش: 93/3/9317تاریخ دریافت:

چکیدههاای ، ابهامات و پرسشروازایناست و قرار گرفتهشناسان موردتوجه باستانشرقی ایران کمتر یشناختی، نیمهمطالعات باستان ازلحاظ

ازتاریخپیشهای جنوب شرق وجود دارد. عمده اطالعات ما از فرهنگ ویژهبهفراوانی در رابطه با جدول گاهنگاری این بخش از ایران و ویژه، اطالعات گاهنگاری رایج طوربه. است میدانی دهه هفتاد میالدی استوار و جدول گاهنگاری جنوب شرق ایران بر شالوده مطالعات

کاه از زماان انماان لنالییهاای اسات بلایس جنوب شرق ایران بر اساس گاهنگاری دو محوطه تپه یحیی و تل ا سنگیمسبرای دوره در گرشاته، گاهنگااری دوره مورداساتفاده هاای روشباه گاررد و طییعای اسات باا توجاه سالیابی این دو محوطه، حدود نیم قرن می

هاای ساالیابی مطلا در این نوشتار سعی بر لن اسات بار اسااس لزماایش جنوب شرق ایران نیاز به بازنگری داشته باشد. سنگیمسروز برای جنوب شرق ایران پرداخته شود و یک جدول گاهنگاری به سنگیمساز منطقه شهداد به ارزیابی گاهنگاری دوره لمدهدستبه

41( تعاداد AMS) دهندهشتابجرمی سنجطیفو روش 41این دوره زمانی ارائه شود. در این پژوهش با استفاده از سالیابی مطل کربن باه های پیشاین، ضمن به چالش کشیدن گاهنگاریتوانست لمدهدستبهکه نتایج قرارگرفت ونه ذغال جهت تاریخگراری مورد لنالیی نم

سالیابی مطل ، دو محوطه دهنو و دهنو شارقی هایبر اساس لزمایش. پاسخ دهدابهامات جدول گاهنگاری جنوب شرق ایران برخی از سانگی ماس در این مقاله، برای ارائه جادول گاهنگااری دوره گیرند..ن را دربر میقشهداد تاریخ اوایل هیاره پنمم تا اوایل هیاره سون هاای دوره هنگاری دیگر محوطهاز تپه دهنو و تپه دهنو شرقی شهداد، گا لمدهدستبهجنوب شرق ایران، عالوه بر نتایج سالیابی مطل

.نداقرار گرفته موردتوجهاند؛ نظیر محوطه محطوط لباد و محوطه ورامین جیرفت نیی هشدکاوش تازگیبهجنوب شرق که سنگیمس

.AMS روش به 41 کربن سالیابی گاهنگاری، جدول شهداد، ایران، شرق جنوبواژگان کلیدی:

7687484487شناسی. کد پستی: فارس، دانشگاه جیرفت، دانشکده علون انسانی، گروه باستانبیرگراه خلیجمسئول مکاتیات: جیرفت، *

[email protected]پست الکترونیکی: شاده چاا مقالاه دهدمی اجازه ممله به Creative Commons Attribution License مموز تحت نویسنده و است( گان)نویسنده به متعل نشر ح

.شود اشاره ممله این در مقاله اولیه انتشار به و حفظ اثر مؤلف حقوق اینکه بر منوط بگرارد اشتراک به دیگران با را

مقاله پژوهشی

https://jra-tabriziau.ir/


https://crossmark.crossref.org/dialog/?doi=10.29252/jra.4.1.23

... نسبی و( C14) مطلق گاهنگاری :ایران شرق جنوب سنگیمس دوره گاهنگاری ارزیابی/ نصیر اسکندری

7931 تابستان و بهار اول، شماره چهارم، سال │ 42

مقدمه. 1

یک دوره بسایار مهام در روناد تکااملی سنگیمسدوره منطقه جنوب شرق ایران بوده ازتاریخیپیشهای فرهنگ

دوره، در این منطقه شهرهای بیرگ بعدازایناست. چراکه سیستان، شهداد و کنارصاندل جیرفات، سوخته شهرنظیر

در ایان سانگی مساند. علیرغم اهمیت دوره شکل گرفتهمنطقه، همچنان اطالعات گاهنگاری ماا از ایان دوره بار

های قدیمی تنها دو محوطه تپه یحیی و تل ابلیس کاوشاز انماان قارن نایم استوار اسات. اکناون پاس از گرشات زماان لن رسایده ،لنالییهای گاهنگااری ایان دو محوطاه

جناوب شارق ایاران سانگی مساست تا گاهنگاری دوره هاای مورد ارزیابی قرار گیرد و بر اسااس نتاایج پاژوهش

در این مقاله به جدید یک جدول گاهنگاری نو ارائه گردد. سات، ه اپروژه اخیر دشت لوت که توسط نگارنده انمان شد

دشت لوت )حاشیه غربی بیابان لوت( شود. پرداخته مینیی مربوط به عصر مفار شهداد رکی شهری موجود واسطهبهشاناخته شاده خوبیبهجنوب غرب لسیا شناسیباستاندر

های پیشین دشت لاوت بار پژوهش کهازلنماییاست، اما ، های وطه عصر مفرغای شاهداد متمرکای باوده روی مح

هاای پایش از عصار مفار در بر روی دوره فعالیت جدیمنطقه انمان نشده است. بر این اساس، فصال چهااردهم

در این راساتا عمدتاًدشت لوت شناختیباستانهای فعالیتهاای فرهنگای اطالعاات از دوره عادن خا تا ه استبود

، دو روازایان . پیش از عصر مفر منطقه شهداد را پر کناد در دشات شرقی ه دهنو و دهنوتپ ازتاریخیپیشمحوطه

از اهداف اصالی کااوش .(4)شکل [1]شدشهداد کاوش دهنااو و تپااه دهنااو شاارقی در شااهداد، ارائااه یااک تپااه منسمم و همچنین تکمیل توالی فرهنگای و نگاریالیه

ارائااه جاادول گاهنگاااری جدیااد منطقااه بااوده اساات. های تپه دهناو و تپاه دهناو شارقی یاک تاوالی کاوش

.ن تا اوایال هایاره ساون قفرهنگی از اوایل هیاره پنمم نمونه 41شده بر اساس های ارائه .ن را ارائه کرد. تاریخق

هااای ذغااال باار روی نمونااه 41سااالیابی مطلاا کااربن از چهار ترانشه کاوش شده در تپاه دهناو و لمدهدستبه

. نتاایج استیک ترانشه کاویده شده در تپه دهنو شرقی ما را قاادر ها از این کاوش لمدهدستبهگاهنگاری مطل

جناوب سانگی مسگاهنگاری دوره تا به ارزیابی ساخت شرق ایران بپردازیم.

ی موقعیت تپه دهنو و تپه دهنو شرقی نسیت به محوطه شهداددهنده: تصویر کورنا نشان4شکل

Fig. 1: Satellite image showing the location of Tepe Dehno and East Dehno to the east of modern Shahdad

یسنجدو فصلنامه پژوهه باستان

42 │ 7931 تابستان و بهار اول، شماره چهارم، سال

دوره پیشینه تحقیق؛ مشکالت گاهنگاری .2 جنوب شرق ایران سنگیمس

شناسی در غرب بیابان لوت باه های باستانپیشینه فعالیتباه مادت . محوطه شهداد گرددبازمیپیش قرنمینحدود –4]و میرعابدین کاابلی [2,3] فصل توسط علی حاکمی 41

رفته، دوازده فصل کااوش صاورت هم. رویکاویده شد [6یاک عناوان باه گرفته در شهداد توانسته اسات شاهداد را

. ر عصر مفر فالت ایران مطرح کناد مرکی مهم شهری دپس از یک دهه و نیم وقفه بعد از لخارین فصال کااوش

شاناختی در دشات هاای باساتان محوطه شهداد، فعالیات به انمان رسیده که توسط نگارنده تاکنون سه فصل شهداد ی حاشایه غربای بیاباان شاناخت باستاناز بررسی اندعیارتی تپاه خیازتاار شیپا (، کاوش در دو محوطاه 4931لوت )

زناای ( و گماناه 4934دهناو و تپاه دهناو شارقی شاهداد ) تعیین عرصه و پیشانهاد حاریم محوطاه شاهداد منظوربههاای تپاه دهناو و دهناو پیش از انماان کااوش (.4931)

ن در ای شناسیباستانزنی کاوش یا گمانه گونههی شرقی، هاا، اطالعاات دو محوطه صورت نگرفته بود. این کااوش

کافی برای ارزیاابی گاهنگااری و همچناین ارائاه جادول جناوب سانگی مسدوره ویژهبهو ازتاریخپیشگاهنگاری

برخی از شرق ایران را فراهم نمود و توانست تا حدودی به جناوب شارق ایاران سنگیمسابهامات گاهنگاری دوره

پاسخ دهد. دوره زمانی مهمی در روناد تکااملی یسنگمسدوره

جوامع انسانی فالت ایران بوده اسات. ایان دوره تیییارات هاای ای نظیر پیدایش نولوریاقتصادی بنیادی-اجتماعی

اجتماعی را باه هماراه داشاته اسات. مراتبسلسلهو یفنجنوب شرق ایران اندک یسنگمساطالعات موجود دوره

دیمی تل ابلیس و تپاه یحیای بخاش های قاست. کاوش دهد.اصلی اطالعات این دورۀ جنوب شرق را تشکیل می

هاای ، این دوره در جنوب شرق از طری کاوشیطورکلبهقدیمی تپه یحیای، تال ابلایس، تپاه چااه حساینی، تپاه

مقیاس اخیار در های کملباد، تپه لنگر ماهان و کاوشمرادگورستان تپه دهنو، تپه دهنو شرقی، محطوط لباد جیرفت،

ارزوئیاه و لبااد یال وکتل لتشی بام، تپاه خواجه عسکر و محوطاه ورامااین جیرفاات شاناخته شااده اساات. علیاارغم

هاا، کماکاان های صورت گرفتاه در ایان محوطاه کاوش

در جناوب شارق ایاران باا یسانگ ماس گاهنگاری دوره در اینماا باه برخای از ایان نی مواجه است. ابهامات فراوا

شود. ابهامات و مشکالت پرداخته می( بار اسااس I & II ,0اولیاه ) در تل ابلیس، سه دوره

تاریخگراری مطل بازه زمانی اواسط تا پایان هیاره پانمم و یک روند تدریمی تحولی را نشان گیرندیبرم.ن را در قتوسط کاوشگر تال ابلایس باه 0دوره ابلیس . [7]دهندمی

.ن( نسایت داده شاده ق 1111.ن )قاواسط هایاره پانمم .ن(، عالوه بر داشتن ق 1111-1111) Iاست. دوره ابلیس

دوره قیل، با سافال نخاودی منقاوش دارکاهسفال خشن IIشاود. دوره ابلایس معروف به سفال بردسیر شناخته می

دارد و بااا .ن( در ادامااه دوره قیلاای جااایق 1111-1111)سفال منقوش قرمی موسون به سفال ابلیس شاناخته شاده

از کاوش اخیار نگارناده لمدهدستبهاست. بر اساس نتایج در تپه دهنو شرقی شاهداد، گاهنگااری ارائاه شاده بارای

کاه در های اولیه تل ابلیس نیازمناد باازنگری اسات دورهاولیاه هاای در تپه یحیی دوره .شودادامه بدان پرداخته می

(VII, VI & V به هیاره پنمم و چهاارن )ن نسایت داده ق.هاای اولیاه تپاه اند. گاهنگاری پیشنهادی بارای دوره شده

یحیی چندین بار توسط کاوشاگران تیییار کارده اسات و . بار دارددقی و ری سنمیده شده گاهنگاهم نیاز به هنوز

سکی و توماس بیل، دوره یحیای اساس نظر لمیرگ کارلوVII (1311-9311 تنها دوره مربوط به هیاره پانمم ق )ن.یحیای . پنداشتن دوره هفاتم تپاه [8].ن تپه یحیی استق.ن و نساایت دادن قتنهااا دوره هاایاره پاانمم عنااوانبااه.ن قهای ششام و پانمم یحیای باه هایاره چهاارن دوره

سکی لمیرگ کارلواست. زمانی که انگارانهسادهنادرست و و بیل گاهنگاری مطل یحیی را ارائه کردند، پریکت یاک

های اولیه یحیی ارائه کارد تاریخ بازسنمی شده برای دوره، هرچناد [9]تر اسات رسد به واقعیت نیدیکنظر میکه به

نیی به گاهنگاری پیشانهادی پریکات وارد اسات. یراداتیادر نظار بلندمدتوی دوره هفتم یحیی را یک دوره زمانی

گرفته است که از اواخر هیاره ششم تا اواسط هیاره پانمم گیرد. در جدول گاهنگاری پیشنهادی وی، .ن را در برمیق

VIB, VIA, VC & VBهاای یحیای به طرز عمییی، دورهو یاک دوره زماانی کوتااه اندشده دادهیجادر یک گروه

ویگیارد. .ن را دربار مای قمربوط به اواسط هیاره پنمم



را به اواخر هایاره پانمم و اوایال هایاره VA دوره یحیییک نمونه تاریخگاراری مطلا از .ن نسیت داد. قچهارن .ن را بارای ق 9711-1111، تااریخ لبااد دولت مرادلبادتپه

، پریکات تااریخ درممموع دهد.نشان می VAدوره یحیی تپاه یحیای Vو VIهای .ن را برای دورهق 1811-9311از متاثثر کند. این تااریخ پیشانهادی تاا حادودی ارائه میهااای قاادیمی کالاادول باارای ابلاایس بااوده اساات. تاااریخ Iهای ابلیسگفته شد، کالدول دوره تریشپکه گونههمان.ن قرار داده است. سفال قرا در نیمه دون هیاره پنمم IIو

و VCهاای )سفال نخودی منقوش( در دوره Iدوره ابلیس VB تپه یحیی رواج داشته اسات و سافال دوره ابلایسII

باوده اسات. VA)قرمی منقوش(، سفال رایج دوره یحیای ( و یحیای II,Iهای ابلایس ) شیاهت معماری و سفال دوره

(VC,B,A سیب شده اسات تاا چناین ،) باین یسانم هام.ن ایان دو محوطاه صاورت قهای هیاره پانمم فرهنگگاهنگاری اختالفات زیاادی در ازلحاظ، یطورکلبهبگیرد.

.ن جنوب شرق ایاران قهای هیاره پنمم رابطه با فرهنگهاای سانمی فرهناگ همچنین از لحااظ هام وجود دارد.

وجود دارد. گاهنگاری مشابه در تپه ابلیس و یحیی اختالفیک فرهناگ بادون ،با کاوش تل لتشی بم یتازگبه

در جنوب بیابان لاوت شناساایی یسنگمسسفال از دوره ی بادون سافال نسایت شده است، هرچند به دوره نوسنگ

7/1تل لتشی دارستان بم با وسعت حدود داده شده است. ایان .شرق شهر بام واقاع شاده اسات km 91هکتار در

توسط عمران گاراژیان کاوش شد. 4967محوطه در سال

مرحلاه معمااری اسات 44های فرهنگی لن شامل نهشتهبار اسااس .[10]که همگی به یک دوره واحد تعل دارناد

، کاوشگر 41طل کربن تاریخ نسیی و پنج نمونه سالیابی متل لتشی تاریخ اواخر هیاره ششم و نیمه اول هیاره پانمم

.ن( را باارای فرهنااگ باادون ساافال ق 1811-1111.ن )قدوره نوسانگی عناوان باه لتشی ارائه کارده اسات و از لن باه .[11]استیاد کرده 0بدون سفالِ مقدن بر دوره ابلیس

اعتقاد نگارنده، فرهنگ بدون سفال تال لتشای مقادن بار تنهاا ناه دوره نوسنگی با سفال جنوب شرق ایران نیست و

با دوره ابلایس زمانهمنیست بلکه 0مقدن بر دوره ابلیس I مقدن بر نوسنگی با سفالیباست. تاکنون دوره نوسنگی

سفال در جنوب شرق ایران شناسایی نشده است و شاواهد

و مدارک دوره نوسنگی تنها دربرگیرنده دوره نوسانگی باا .ن را قسفال است که اواخر هیاره هفاتم و هایاره ششام

شود. اگرچه یک دوره فرهنگی بادون سافال باا شامل میکاوش تل لتشی معرفی شده است؛ اماا لن دوره فرهنگای

مقدن بر دوره نوسنگی با سفال منطقه نیاوده، بلکاه تنهانهتعلا دارد. در تفسایر ایان دوره بعادازلن به دوره زماانی

در یسانگ ماس باا دوره زماان هام فرهنگی بدون سافالِ توان ساه فرضایه را مطارح ، میبخش جنوبی بیابان لوت

جوامع انسانی این بخش از جناوب شارق احتماالً( 4کرد: یاک منطقاه عناوان به.ن قایران در هیاره ششم و پنمم

ی فرهنگای باه روناد تکاامل یرتثخممیا از دیگر مناط با لن یسانگ ماس مردماان دوره (1خود اداماه داده اسات.

و اندنکردهسفال یاورفنّمنطقه احساس نیاز به استفاده از ( این 9 .اندکردهیمزندگی یسنگمسبدون سفال در دوره

هاای ساالیابی باا احتمال نیی وجود دارد که نتایج لزماایش خطا همراه بوده و لرا ممکان اسات کاه ایان محوطاه از

قدمت بیشتری برخوردار باشد.در هایاره چهاارن جناوب شارق شدهشناختهفرهنگ

IVیاا ابلایس لبااد یعلا ایران فرهنگ موسون به فرهنگ .ن دارای وقفه فرهنگی قاست. تپه یحیی در هیاره چهارن

اطالعات موجود از ایان روینازابوده است و مدتیطوالنیدولات لبااد -هیاره در دشت صوغان و حاوزه شااه مااران

لبااد یعلا چندان زیاد نیست. در دشات بردسایر فرهناگ گردیاده اسات و یاک دوره IIIجایگیین فرهنگ ابلایس

انتقالی بین ایان دو دوره وجاود دارد کاه از لن مدتکوتاه. کالادول تااریخ [7]یاد شاده اسات قدیم لبادیعل عنوانبه

لبااد یعل.ن را برای فرهنگ قاواسط تا پایان هیاره چهارن ویت و دایسون با توجاه باه یافات . [7]پیشنهاد کرده است

هاای های مشابه دوره بانش قدیم مانند کاساه شدن سفالباا باانش قادیم زمانهمرا لبادیعللیه واریخته، فرهنگ

کمارون پتاری دوره .[12]اناد .ن( دانساته ق 9111-9111)-9111با دوره بانش قادیم و میاانی ) زمانهمرا لبادیعل

کاوش در محوطه محطاوط .[13]است.ن( دانسته ق 1311محطوط لباد که شامل فرهناگ IIلباد نشان داد که دوره

.[14].ن تعلا دارد قاست، به اواسط هیاره چهارن لبادیعلهای اخیر دانشگاه جیرفت به سرپرستی نگارناده در کاوش

محوطه ورامین جیرفت نیی همین تاریخ یعنی اواسط هیاره



نسایت کارد. تائیاد لبااد یعل.ن را برای فرهنگ قچهارن .ن قدون هایاره چهاارن نیماه باه لبااد یعلدادن فرهنگ

توسط اکثر محققان، به دلیل یافت شادن ماواد فرهنگای هاای لیاه واریختاه در الیاه انند کاساه دوره بانش قدیم مدر دشات برسایر باوده اسات. لبادیعلمربوط به فرهنگ

نگارنده، بر اساس حضور مواد فرهنگی اوروکای طی نظربایساتی دو دوره لبادیعل، برای فرهنگ IVدر دوره ابلیسماواد فرهنگای اوروکای در کناار ماواد درواقاع قائل شد؛ تنها در دوره دون یعنی رباع ساون هایاره لبادیعلفرهنگی نتااایج گاهنگاااری مطلاا .ن حضااور دارنااد. قچهااارن

از تپه دهنو و تپه دهنو شرقی تااریخ جدیادی لمدهدستبهکند که در اداماه بادان پرداختاه را برای این دوره ارائه می

بارای شاده ارائاه هاای قادیمی ، تاریخیطورکلبه شود.میجنوب شرق ایاران کاه از زماان ازتاریخیشپهای فرهنگ

گررد و همچنین عدن وجود یاک تاوالی می قرنیمن هالنهاای منطقاه، لایون باازنگری منسمم و دقی از فرهنگ

کند.می دوچندانگاهنگاری جنوب شرق ایران را

ها مواد و روش .3

و موردمطالعههای باستانی معرفی محوطه .3-1

هاآنگاهنگاری نسبی تپه دهنو یک محوطاه بایرگ در یاک کیلاومتری شارق

شهداد قرار دارد. این محوطه بیش از بیست هکتار وساعت (. محوطه دهنو 1 است )شکل m 6و بلندی لن حدود دارد

به چند دلیل بارای کااوش انتخااب شاد. نخسات، ماواد داد که دربردارنده اساتقرارهایی فرهنگی سطحی نشان می

.ن بوده است. دون، بار قهای پنمم، چهارن و سون از هیارهاز بررسای دشات شاهداد و لماده دسات بهاساس مدارک

مالحظات نظری، ما بر ایان بااور باودیم کاه تپاه دهناو .ن دشت لاوت قاستقرار هیاره چهارن ترینبیرگ عنوانبه

کارده اسات کاه یک نقش مرکیی را در این دوره ایفا میدشات در برابار لن، نقاش تار کوچاک های دیگر محوطه

تپاه کاه ازلنماایی اند. سون، های پیرامونی را داشتهمحوطه.ن را قدهنو هم فرهنگ هیاره چهارن و هم هایاره ساون

کرد تا فرایند انتقاال شد، این امکان را فراهم میشامل می.ن در دشات لاوت قاز اواخر هیاره چهارن به هایاره ساون

m9×9قرار گیرد. تعداد چهار ترانشه باه ابعااد موردمطالعه هار از و ( 9)شکل در این محوطه مورد کاوش قرار گرفت

دو نمونه ذغال جهت تاریخگراری مطل برداشات ترانشهبخش اصلی استقرار در تپه دهنو مربوط باه فرهنگای شد. (. ایاان محوطااه همچنااین 1اساات )شااکل لبااادعلاای

.ن و همچناین قاستقرارهای کوچکی از اواخر هیاره پنمم .ن در خاود ق.ن و لغااز هایاره ساون قاواخر هیاره چهارن

. داردجای

افکنه شهداد: تپه دهنو و منظرگاه طییعی پیرامونش در بخش پایانی مخروط1شکل Fig. 2: Tepe Dehno and its surrounding landscape



های لن: نقشه توپوگرافی تپه دهنو و محل ترانشه9شکل Fig. 3: Topographic map of Tepe Dehno and the excavated areas

از تپه دهنو شهداد لمدهدستبه لبادیعلهای فرهنگ : نمونه سفال1شکل Fig. 4: A collection of the ceramics of Aliabad culture recovered from Tepe Dehno



شرق: دورنمای تپه دهنو شرقی، دید از شمال1شکل

Fig. 5: General view of Tepe East Dehno, taken from NE

ازتااریخ چناد تپه دهنو شارقی یاک محوطاه پایش متری شرق تپه دهنو است. ایان محوطاه 711ای در دوره( وسعت دارد و بلنادی لن m 111×461هکتار ) 1/1حدود کاه کااوش در تپاه (. ازلنماایی 1است )شکل m 6حدود

ترین استقرارهای دشات دهنو منمر به دستیابی به قدیمیشهداد نشد، تپه دهنو شرقی بدین منظاور ماورد کااوش

نها یک ترانشاه در بخاش غربای رو، تقرار گرفت. ازاینداد باه محوطه یعنی جایی که مواد ساطحی نشاان مای

هیاره پنمم ق.ن تعل دارد، کاوش شد. از ایان محوطاه نیی تعداد دو نمونه ذغال برای انمان لنالیی سالیابی مطل

دهنده تهیاه گردیاد. بار سنج جرمی شتاببا روش طیفاساس گاهنگاری نسیی میتنی بر مقایسه سفالی، فرهنگ

Iلمده از دهنو شرقی فرهنگ بردسیر یاا ابلایس دستبهخاوبی معرفای تر در کاوش تل ابلیس باه که پیش است

شده است.

و تاریخگذاری برداری های نمونهروش .3-2

AMSبه روش 11مطلق کربن 41، تعاداد موردنظربه اهداف پژوهش یابیدست منظوربه

از چهار ترانشه کاوش شده در تپه دهنو و یک نمونه ذغال لناالیی قارار ماورد ترانشه کاویده شده در تپه دهنو شارقی

، تعداد دو نمونه ذغاال برداشات شاد. گرفت. از هر ترانشه

ها بدین گونه بود که یک تاوالی از راهیرد در انتخاب نمونهکاه بار ارائاه کناد سنگیمسهای مختلف دوره فرهنگ

از تپاه دهناو و تپاه شاده انمانتاریخگراری همین اساس.ن تاا قدهنو شرقی یک توالی زمانی از اوایل هیاره پنمم

یک نمونه در دانشاگاه .دست دادبه.ن قاوایل هیاره سون نموناه دیگار در دانشاگاه 3 و (8B)شاکل بلفاست ایرلند

ماورد لزماایش ( 41تاا 7و شکل 8A)شکل فرانسه لیوناز کااه موردمطالعااههااای سااالیابی نمونااهقاارار گرفتنااد.

، شادند هاای مختلاف برداشات های فرهنگی دورهنهشتهرا g11تا بایش از متفاوت بوده و از نظر وزنیاندازه دارای

کمچاه و بادون وسایله بهها شدند. تمامی نمونهشامل میتماس دست بالفاصله در داخل فویال للومینیاومی قارار

جلوگیری شود. هر نموناه هالنگرفتند تا از للوده شدن میدارای مختصاات و شاماره لماده دسات بهبا توجه به بافت

سااالیابی مطلاا نمونااه 41گردیااد. تمااامی ثیاات ماای دهناده شاتاب جرمای سانج طیاف ، باا روش موردپژوهش

(Accelerator Mass Spectrometer) ماورد لزماایش قارار هاای است که ابتدا لالیناده صورتبدین. روش کار ندگرفت

های ذغال در زیر میکروسکو ناوری حارف ماکرو نمونهاز یها نیی جهت جلوگیرنمونه شدهانتخابو بخش گردید سازی قرار پاکمورد ایی یمنیع احتمالی للودگی شیم هرگونهمواد نمونه خالص، در اثر احتراق در لولاه ازلنپس. گرفتند



دربسااته کااوارتی بااه دی اکساایدکربن تیاادیل شااد. دی در مرحلاه بااالتر، در دماای لماده دسات باه ربن اکسیدک

C°111 به گرافیت تیدیل شد که این واکنش با اساتفادهکاتاالییور عناوان باه از هیدروژن با خلاو بسایار بااال

انماان گرفات. mg1متوسط و پاودر لهان دهندهکاهشها به دلیل دارا بودن عنصر گرافیت مرحله نمونه ازاینپستوساط رادیوکربنهای دقی تاریخگراری نمونه عنوانبه

قارار گرفتناد. مورداستفاده دهندهشتابجرمی سنجطیفباا دهناده شاتاب جرمای سنجطیف در رادیوکربنغلظت

و نیی تعداد کاربن 49و کربن 41مقایسه جریانات کربن لیاد و به دست می موردمطالعههای هایی که از نمونه41

توساط لژاناس شاده عرضههای استاندارد مواد و شاخصانرژی اتمی و موسسه ملی استاندارد و فناوری المللیبین

بارای تخمااین عاادن قطعیاات .[15]گاارددمشاخص ماای شامارش لمااری اندارد )انحاراف اساتاندارد( هار دو اسات

ها در نظر گرفتاه شاده ها و پراکندگی دادهرادیواییوتو متااداول رادیااوکربناساات. تاریخگااراری و سااالیابی

افایار نرنهای تپه دهنو و دهنو شرقی با استفاده از نمونهOxCal به سال تقویمی و بر اساس لخارین و 3.5نسخه

نتاایج .[16]هاای جاوی تیادیل گردیاد داده روزتارین بهلماده 41تاا 8های مرکور در شاکل نمونهتاریخگراری

است.

4119، لوکوس 4: ترانشه A,Bهای ، نمونهتپه دهنو شرقی Iترانشه 41تاریخگراری کربن هایکالییراسیون نمونه :8شکل Locus 1003 from Tepe East Dehno, A,B: Trench 1, C date146: .Fig

A

B



تپه دهنو IVترانشه 1111 : لوکوسB، 1111: لوکوس A، 41های تاریخگراری کربن : کالییراسیون نمونه7شکل 4004 Locus B: pe Dehno, Trench IV, A: Locus 4002,dates from Te C14: 7 .Fig

تپه دهنو Iترانشه 4117 : لوکوسB، 4118لوکوس :A، 41های تاریخگراری کربن : کالییراسیون نمونه6شکل Fig. 8: 14C dates from Tepe Dehno, Trench I, A: Locus 1006, B: Locus 1007

نوتپه ده IIترانشه 1119 : لوکوسB، 1111لوکوس :A، 41های تاریخگراری کربن : کالییراسیون نمونه3شکل 2003Locus 2002, B: Locus A: dates from Tepe Dehno, Trench II, C14: 9 .Fig

A

A

A

B

B

B



تپه دهنو IIIترانشه 9111لوکوس 41های تاریخگراری کربن : کالییراسیون نمونه41شکل

3002Locus dates from Tepe Dehno, Trench III, C14: 10 .Fig

تپه دهنو و 11نتایج سالیابی مطلق کربن .3-3

تپه دهنو شرقی در تپه دهناو شارقی شاهداد منمار باه شناساایی کاوش

در دشت لوت شد که بر اساس دو (Iblis I) فرهنگ ابلیس، تاریخ لن به ربع دون هیاره 41نمونه سالیابی مطل کربن

گردد. این دو نمونه .ن( باز میق 1111-1711.ن )قپنمم ذغال در دو لزمایشگاه مختلف مورد لزمایش قرار گرفتند و

ع از نتایج همادیگر، تااریخ یکساان )رباع دون بدون اطال .((A,B) 8)شکل ان دادند.ن( را نشقهیاره پنمم

سه اساتقرار متفااوت را در شهداد کاوش در تپه دهنوتاا Iاین محوطه شناسایی کرد که از قدیم به جدید دهناو

III شدند: دوره گرارینانI تارین قادیمی عناوان باه دهنو شناسایی شد و بار اسااس IVاستقرار محوطه، در ترانشه مربوط به اواخار هایاره پانمم 41دو نمونه سالیابی کربن

(.(A,B) 7)شکل شود.ن( میق 1111-1111.ن )ق IIو Iهاای دهنو از طری کاوش در ترانشاه IIدوره

نموناه ساالیابی مطلا 1شناسایی شد و بر اساس نتاایج .ن( را ق 9911-9711.ن )قتاااریخ اواسااط هاایاره چهااارن

ایان دوره در دشات (.(A,B) 3 و 6)شاکل گیارد دربر می

شود. ( شناخته میIblis IV) لبادعلیبردسیر با نان فرهنگ دهنو یاک دوره بسایار مهام و ناشاناخته را IIIدوره های پایانی هیاره چهاارن شود که مربوط به سدهشامل می

. دو نمونااه اساات.ن ق.ن و سااده نخساات هاایاره سااون ق.ن را بارای دوره ق 1311تا 9111تاریخ 41سالیابی کربن

(.(A,B) 41)شکل دهدنشان می IIIدهنو از کااوش لمدهدستبهبر اساس نتایج سالیابی مطل

تپه دهنو و دهنو شرقی منطقه شاهداد گاهنگااری مطلا لماد دسات باه منطقاه سنگیمسزیر برای فرهنگ دوره

(. 4 جدول)

. بحث1شاناختی رغم گرشت چناد دهاه از مطالعاات باساتان علی

ی درسات باه جنوب شرق ایران، هنوز توالی فرهنگی منطقه های فراوانی در توالی فرهنگای مشخص نیست و گسست

ازتاریخ منطقه وجود دارد. افیون بر این، شناخت ما از یشپهاای نیی بر اساس گاهنگاری شدهشناختههای زمانی دوره

گررد می هالنقرن از زمان یمنقدیمی است که نیدیک به شک نیاز به بازنگری دارد.و بی

از کاوش تپه دهنو شرقی و تپه دهنو شهداد لمدهدستبهبندی و توالی زمانی دوره :4جدول

Table 1: Periodization and chronology of Tepe Dehno and East Dehno

Absolute Date BC Known Culture Excavated Site Period 4750-4500 Bardsir Tepe East Dehno East Dehno

4250-4000 - Tepe Dehno Dehno I

3700-3300 Aliabad Tepe Dehno Dehno II

3200-2900 - Tepe Dehno Dehno III



جادول گاهنگااری دوره ،بر اساس اطالعات پیشاین باوده اسات کاه گونه بدینجنوب شرق ایران سنگیمس

ن .ق 1111-1111بازه زمانی )دوره بردسیر( Iدوره ابلیس ؛ اما در کاوش تپه دهناو شارقی [7]شده استرا شامل می

یعنای رباع دون 1111-1711نتایج سالیابی مطل تااریخ .ن را برای این فرهناگ ارائاه کارد. تااریخ قهیاره پنمم

برای فرهنگ بردسیر در تپه دهناو شارقی شدهارائهمطل تر از تاریخی سات کاه توساط کالادول سال قدیمی 111

توجاه جالاب اسات. نکتاه شاده ارائهبرای همین فرهنگ تپه دهنو شرقی در لن که اینکه منطقه شهداد یعنی جایی

هاای ای برای فرهناگ است یک منطقه حاشیه شده واقعدر جنوب شرق ایران است. منطقه شهداد یسنگمسدوره

هاای هاای گساتره فرهناگ تارین حاوزه یکی از شامالی تاوان مای رویان ازاجنوب شرق ایاران اسات. یسنگمس

نتیمه گرفت که فرهنگ بردسایر در مراکای کاانونی ایان تار از قادیمی صدسالدارای قدمتی چند احتماالًفرهنگ،

1111توان حادود می روینازاتاریخ منطقه شهداد است و بردسایر شروع را برای دوره .ن قیا اواخر هیاره ششم .ن ق

باه دیگار ساخن، تااریخی کاه پیشنهاد کارد. Iیا ابلیس بر اساس تاریخگاراری مطلا تپاه دهناو شارقی نگارنده

کند حدود یاک هایاره ارائه می Iبرای دوره بردسیر ابلیس تر از تاریخی است که کاوشاگر تال ابلایس بار لن قدیمی

Iبارای دوره ابلایس را چنین تاریخی اگرارائه کرده است. IIیعنی ابلیس بعدازلنمتصور شویم باید بپریریم که دوره

تار از لن چیایی کاه بارای لن بایستی تاریخی قدیمی نییدارا باشاد. نگارناده را .ن(ق 1111-1111ارائه شده باشد )

.ن را برای دوره ابلیس قتاریخ اواسط تا اواخر هیاره پنمم II کاوش تپاه دهناو اطالعاات کاافی از کند. پیشنهاد می

در اختیار ماا قارار IVیا ابلیس لبادیعلتاریخگراری دوره 1و 4داد. چهار نمونه تاریخگاراری مطلا از دو ترانشاه

لبااد یعلا .ن را برای دوره ق 9911-9711تپه دهنو تاریخ

که کالادول تااریخ است یدر حال(. این 4 جدولارائه کرد ) لبااد یعل.ن را برای فرهنگ قاواسط تا پایان هیاره چهارن

ز دو نموناه تاریخگاراری مطلا ا .[7]پیشنهاد کرده اسات محوطه محطوط لباد جیرفت نیی تاریخ مطلا تپاه دهناو

به نظر نگارنده، .[14]کندمی یدتائرا لبادیعلبرای فرهنگ نونی لن در لغااز هایاره در مراکای کاا لبادیعلشروع دوره

.ن ق 9911تاا 9311تاریخ روینازا بوده است؛.ن قچهارن در جناوب شارق ایاران IVابلایس یا لبادیعلبرای دوره تل ابلیس یسنگمس، دوره رفتههمیروگردد. پیشنهاد می

از منطقاه لمدهدستبهبر اساس نتایج تاریخگراری مطل شهداد به شاکل زیار ارزیاابی و باازنگری گردیاده اسات

(.1 جدول)سانگی های دوره ماس با توجه به اینکه بین فرهنگ

در تپه یحیی و تل ابلیس همیستگی فرهنگی وجاود دارد، لماده از دستهای مطل بهتوان بر اساس تاریخگراریمی

های قادیمی تپاه یحیای را نیای منطقه شهداد، گاهنگاریدر Iموردبررسی و ارزیابی قرار داد. دوره بردسیر یا ابلایس شاود دشت برسیر که با سفال نخودی منقوش شناخته می

ناان دارد. ایان VBو VCبر اسااس تاوالی یحیای دوره فرهنگ در تل ابلیس و تپه یحیی بر اساس سنت سفالی و

واحادی را دربار معماری کامالً یکساان باوده و فرهناگ اند. لمیرگ کارلوسکی و بیل تاریخ اواسط هایاره گرفتهمی

یحیااای ارائاااه VBو VCچهاااارن ق.ن را بااارای دوره و پریکت اواسط هیاره پانمم را پیشانهاد داده [8]اندکردهتپه VBو VC. با توجه به یکسانی فرهنگ دوره [9]است

تل ابلیس، نگارنده تااریخی را کاه Iیحیی با دوره ابلیس پیشنهاد کرده بود را نیی برای این دوره Iبرای دوره ابلیس

رو تااریخ اواخار هایاره دهاد و ازایان از یحیی پیشنهاد مییاره پانمم ق.ن بارای فرهناگ دوره ششم ق.ن و اوایل ه

VC وVB گاردد. دوره بعادی تاوالی تپه یحیی ارائه مای است که فرهنگ دربردارنده سفال قرمی VAیحیی، دوره

از تپه دهنو و تپه دهنو شرقی شهداد لمدهدستبهتل ابلیس بر اساس گاهنگاری مطل یسنگمس ارزیابی گاهنگاری دوره :1 جدول

Table 2: Revision of the chronology of the Chalcolithic period of Tal- i Iblis based on Tepe Dehno and East Dehno excavations

Proposed Chronology Caldwell’s Chronology Period 5200-4600 BC 4400-4200 BC Iblis I

4600-4100 4200-4000 BC Iblis II

3900-3300 3400-3000 BC Iblis IV



از تپه دهنو و تپه دهنو شرقی شهداد لمدهدستبهتپه یحیی بر اساس گاهنگاری مطل یسنگمس : ارزیابی گاهنگاری دوره9 جدول

Table 3: Revision of the chronology of the Chalcolithic period of Tepe Yahya based on Tepe Dehno and East Dehno excavations

Proposed Chronology of Author Proposed Chronology of Prickett

Proposed Chronology of Lamberg-Karlovsky and Beale

Period

5300-4700 BC

4700-4100 BC

Mid 5th millennium BC

Late 5th-early 4th millennium BC

3900-3300 BC

VC & VB

VA

بوده و فرهنگ واحدی IIمنقوش و یکسان با دوره ابلیس

تپه یحیی مرباوط VBو VCدادند. اگر دوره را تشکیل می VAبه اواخر هیاره ششم تا اوایل هیاره پنمم باشاد، دوره

یحیی بایستی مربوط به اواسط تا اواخر هایاره پانمم ق.ن لماده از تپاه دسات باشد. بر اساس تاریخگراری مطل باه

دهنو و دهنو شرقی، ارزیاابی نگارناده از گاهنگااری دوره صورت زیار ارائاه گردیاده اسات سنگی تپه یحیی بهمس

(.9)جدول

گیرینتیجه .5همچنین شناخت وجود یک چارچوب گاهنگاری دقی و

درست از توالی فرهنگی هر منطقه، گامی اساسای بارای جدی در یاک منطقاه شناسیباستانهای انمان پژوهش

تواند هار ای، میاست. عدن وجود چنین توالی گاهنگارانههای گرشته را دچار مشکل و تحلیلی در خصو فرهنگایاران، شناسیباستانهای امروز خطا کند. یکی از چالش

منااط گاهنگاری است. جدول گاهنگاری تماان مسئلههای گاهنگاری دهه هفتاد بر مینای لزمایش عمدتاً ایران

از لن زماان قارن نایم حادود میالدی است که تااریخی هاای گررد. وقت لن رسیده است که با انمان کااوش می

هاای مطلا باا جدیاد و انماان ساالیابی شناسیباستاندهناده، سنج جرمی شتابطیف پیشرفته مانند هایروش

های پیشین فالت ایاران ماورد ارزیاابی قارار گاهنگاریگیرد. مطالعات اخیر نگارنده در منطقه شاهداد نشاان داد

جنوب شارق ایاران باه یاک ازتاریخپیشکه گاهنگاری نموناه 41بازنگری اساسی نیاز داد. در این مقاله، تعاداد

و تپه دهنو شارقی از کاوش تپه دهنو لمدهدستبهذغال باا روش 41شهداد مورد لناالیی ساالیابی مطلا کاربن

دهناده قارار گرفات. نتاایج ایان سنج جرمی شتابطیفتاریخی برابر باا ،ها نشان داد که این دو محوطهلزمایش

در.ن را قتاا لغااز هایاره ساون .ن قلغاز هایاره پانمم این اطالعات گاهنگااری جدیاد، فرصاتی را . اندبرگرفته

ب شارق را جنو سنگیمسپیش لورد تا گاهنگاری دوره کاه مورد ارزیاابی قارار دهایم. ایان ارزیاابی نشاان داد

سانگی ماس هاای دوره گاهنگاری هر یاک از فرهناگ تار از کم به چند صد ساال قیال جنوب شرق ایران دست

،اناد ردهذکار کا هاا لنتاریخی که محققان پیشین برای شناسای باساتان های امید است که پژوهش. گردندبازمیروز و دقیقی از جناوب شارق جدول گاهنگاری به پیشرو

ایران ارائه کند.

سپاسگزاریاز زحمات تمان کسانی کاه در ددانالزن می نگارنده بر خود

به سرانمان رساندن کاوش تپه دهنو و دهنو شرقی شهداد از پژوهشاکده روازایان ؛ دنمایا قادردانی اناد یاری نماوده

ن و ، اداره کل میراث فرهنگی اساتان کرماا شناسیباستان گاروه ناین اعضاای ویژه خانم مهاری جاوادی و همچ هب

شناسای شارق از مرکای . همچنیندکاوش کمال تشکر دارکاازانوا و میشال خانم دکتار ویژهبهدانشگاه لیون فرانسه

کی مطالعات ملای فرانساه خانم دکتر مرجان مشکور از مرباه سالیابی مطلا سپاساگیاری یهابابت انمان لزمایش

.لیدعمل می

References [1] Eskandari N. 14th season of Dasht-e Lut

project: Results of excavations at Tepe Dehno and east Dehno. In: Hessari M, editor. Pap.

Honor Mir-Abedin Kaboli. Tehran: Research institute of cultural heritage & tourism; 2017, p. 73–94. [in Persian]



هااای . چهاااردهمین فصاال پااژوهشاسااکندری نصاایر]دشاات لااوت: نتااایج کاااوش دو تپااه شااناختیباسااتاندهناو و دهناو شارقی دشات شاهداد، در ازتاریخیپیش

بااه کوشااش حصاااری .مفاااخر میااراث فرهنگاای ایاارانپژوهشاگاه . تهاران: میرعابدین کابلی نامهجشن .مرتضی

].31-79 . ،4938 ؛میراث فرهنگی و گردشگری[2] Hakemi A. Aight seasons of survey and

excavation at Shahdad. In: Mousavi M editor. Tehran: Research institute of cultural heritage & tourism; 2006. [in Persian]

حاکمی علی. گیارش هشت فصل بررسای و کااوش در ] :تهاران .به کوشش موسوی محمود .شهداد )دشت لوت(

].4961 ؛و گردشگری میراث فرهنگی پژوهشگاه[3] Hakemi A. Shahdad: archaeological

excavations of a bronze age center in Iran. vol. 27. IsMEO; 1997.

[4] Kaboli M. Report of the 10th season of excavation at the ancient site of Shahdad, Archaeological reports N.1. Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran; 1997, p. 87–124. [in Persian]

. گاایارش دهمااین فصاال کاااوش گااروه ]کااابلی میرعاباادینشناساای دشاات لااوت در محوطااه باسااتانی شااهداد، باسااتانسازمان میراث فرهنگای، . تهران: 4 شناسیهای باستانگیارش ] .411-67 . ،4978 ؛دستی و گردشگری ایرانصنایع

[5] Kaboli M. Report of the twelfth season of excavation at the ancient site of Shahdad. Pajoheshnameh, Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran; 2001, p. 239–266. [in Persian]

فصال کااوش دوازدهماین . گیارش میرعابدین]کابلی شناسی دشات لاوت در محوطاه باساتانی گروه باستان

سازمان میاراث فرهنگای، :تهران نامه،پژوهششهداد، -193 . ،4961؛صنایع دساتی و گردشاگری ایاران

188. [ [6] Kaboli M. Report of the thirteenth season of

excavation at the ancient site of Shahdad. Pajoheshnameh, Tehran: Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of Iran; 2002, p. 141–181. [in Persian]

فصل کاوش گاروه یازدهمین. گیارش ]کابلی میرعابدینشناسای دشات لاوت در محوطاه باساتانی باستان

سااازمان میااراث . تهااران:نامااهپااژوهششااهداد، ،4964 ؛فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ایران

. 414-464. [ [7] Caldwell JR. Investigations at Tal-i-Iblis

(Illinois state museum preliminary reports No.

9). Springf Illinois State Museum Soc 1967. [8] Lamberg-Karlovsky CC, Beale TW, Adovasio

J, Heskel D, Mckerrell H, Meadow RH, et al. Excavations at Tepe Yahya, Iran, 1967-1975. The early periods. Am Sch Prehist Res Bull 1986.

[9] Prickett M. Settlement during the early periods. Excav Tepe Yahya, Iran 1967;1975:215–46.

[10] Garazhian O. Darestan: a group of Pre-pottery neolithic (PPN) sites in south-eastern Iran. Antiquity 2009;83.

[11] Garazhian O, Rahmati M. Period I of Tali-e Atashi: Pre-pottery neolithic culture and architecture in the landscape of SE Iran. Pazhohesh-ha-ye Bastanshenasi Iran 3AD; 2012:111–48. [in Persian]

لتشای، تال اول دورهگاراژیان عمران، رحمتی مسعود. ]

اندازچشم در لن معماری وازسفال پیش نوسنگی فرهنگ

؛9شناسی ایاران های باستان. پژوهشایران شرق جنوب4934: 444-416. [

[12] Nishiaki Y. A radiocarbon chronology for the Neolithic settlement of Tall-i Mushki, Marv Dasht Plain, Fars, Iran. Iran 2010;48:1–10. doi:https://doi.org/10.1080/05786967.2010.11864769.

[13] Petrie CA. The Chalcolithic of south Iran. In: Potts D., editor. Oxford Handb. Iran. Archaeol., Oxford: OUP; 2012, p. 120–158.

[14] Vidale M, Desset F. Mahtoutabad I (Konar Sandal South, Jiroft): Preliminary evidence of occupation of a Halil Rud site in the early fourth millennium BC. Anc Iran Its Neighb Local Dev Long-Range Interact Fourth Millenn BC 2013:233–52.

[15] Abedi A. Absolute (14C AMS) and Relative Chronology of Dava Göz Khoy; New Evidence of Transitional Chalcolithic, Dalma and Pisdeli Cultures in NW IRAN. Journal of research on archaeometry. 2016; 2(1):39–54. [in Persian]

( و نسایی محوطاه C14]عابدی اکیر. گاهنگاری مطلا ) ساانج جرماای خااوی بااا اسااتفاده از روش طیاافگاای دوه

(؛ شاواهدی از دوره ماس و سانگ AMSدهناده ) شتابسانمی. انتقالی، دالما و پییدلی. دوفصلنامه پژوهه باستان

.[11-93(: 4)1؛ 4931

[16] Reimer PJ, Baillie MGL, Bard E, Bayliss A, Beck JW, Blackwell PG, et al. Intcal09 and marine09 radiocarbon age calibration curves, 0–50,000 years cal BP. Radiocarbon 2009;51:1111–50. doi:https://doi.org/10. 1017/S0033822200034202.

journal of research on archaeometry, 2018; 4 (1):23...

Documents