journal kyaw ma ma lay-the art of myanmar indigenous medicine

Upload: lehkhabu-khawvel

Post on 14-Apr-2018

231 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    1/196

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    2/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    *sme,fausmfrrav; pmay144-taemf&xmvrf;? &efukef

    zk H;-16181

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    3/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    'kwd,ESdyfjcif;tkyfa& 3500

    1967

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    4/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g jrefrmhaq;ynm

    *sme,fausmfrrav;

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    5/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    xkwfa0ol - *sme,fausmfrrav;pmay(,m,D-0950)

    ykHES dyfol - OD;odef;[ef(NrJ-0019)oD[&wemykHES dyfwkduf142-taemf&xmvrf;&efukefta&S Uyk dif;/

    tzk H;yef;csD - cifarmif&if

    jzef YcsDa&; - *sme,fausmfrrav; pmay144-taemf&xmvrf;&efukefta&S Uyk dif;/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    6/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    tk difuavmif"mwfq&mBuD;-q&mvIdif

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    7/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    trS m

    Armhaq;ynmud k ud k ,fwkdif 15-ESpfcef Y qnf;yl; oif ,l ,if ; trsm;\cef Ytyf awmif;qk dcsuft&? vlemrsm;tm; ud k ,fwk difukoay;&onfhb0odk Ya&muf&ygonf/ aq;0g;"mwfpm wdwdususay;um Armh"mwfenf;jzifhukoaysmufuif; csrf;om&olrsm; waeYxufwaeYrsm;jym;vmjcif;aMumifh? usrudkpma&;q&mtjyifaq;q&mtjzpfuk dygwkdif;jynfu todtrSwfjyKvmMuonf/

    ]wDbDvm;}qkdonf haq;aqmif;yg;ud k&k&S m;jynfarmfpud k,Ofaus;rItzGJ Yc&D;pOfrS tjyefwGifaoG;aomufr*Zif;wGifa&;om;cJ h&mrStp Armhaq;ynm tawG YtMuKHrsm;u k aoG;aomuf? &Ir0r*Zif;rsm;wGifqufvufa&;om;cJ honf/

    Armhaq;ynmESif huko aysmufuif;olrsm;u ,if;aqmif;yg;rsm;ud kud k;um;vsufArmhaq;ynmud k vufcH ,k HMunfum vmukMu&aMumif; ajymMuonf/ usr a&;om;aom aq;aqmif;yg;rsm;udkpmtkyf&k duf&efwk dufwGef;ajymqk dMuonf/ pmtkyftjzpf&k duf &efwk dufwGef;ajymqk dolrsm;jym;vmjcif;aMumifh1962 ckESpfu *sme,fausmfrrav;aq;aqmif;yg;rsm;trnfjzif h pmtkyftjzpf xkwfa0cJ honf/

    Armhaq;ynmud k yd krkd ,k HMunfukd;pm;vmolrsm; wk d;wufrsm;jym;vmjcif;rS m aqmif;yg;rsm;aMumifhvnf; wpdwfwa'otm;jzif hjzpfvmonf/ vufawG Ytjzpftysuf ukxk H;ukenf;rsm;tay:wGif trS DjyK a&;om;cJhaom aq;aqmif;yg;rsm;ud ka&;om;wifjy&m ,ckpmtkyfwGif yg0ifaom aqmif;yg;rsm;teufwDbDvm;? Armhaq;ynm?t a&SUESif htaemuf? Oa'gif;Zifa,mf Muifazmfvif;ouf paom aqmif;yg;rsm;rS m aoG;aomufr*Zif;wGif a&;om;cJ h usefaqmif;yg;rsm;rS m &Ir0r*Zif;wGifa&;om;xm;aom

    aqmif;yg;rsm; jzpfonf/,ck'kwd ,tBudrfxyf &k dufESdyf&mwGif"mwfud k "mwfapmif honf aqmif;yg;ESif h usrf;avQmufvQifrqk H; aqmif;yg;ud kjznf hpGuf&kdufES dyfum pmtkyftrnfudkvnf;]jrefrmh aq;ynm}[kjyifvkdufygonf/

    Armhaq;ynm&yfjzifhusr rukobl;aoma&m*g[l r&S doavmufjzpfavonf/ rnfok d YrQ ukr&[kqdkMuaom qifajcaxmufBuD;rsm;yifusr ukoay; aysmuf

    uif;um yuwdtwk dif; jzpfMu&onf/wDbD? uifqm? aoG;wk d;? toJa&mif? qD;csKd? zsOf;a&m*g? avief;? pdwZa&m*g?jrif;zk? vnfyif;BuD;? taMumao? c&koif;? uk|Elempaoma&m*gtaygif;wk d YudkrD;ruif?

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    8/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    tyfrxk d;? usifpufr&k duf? rcG Jrpdyf&bJArmh"mwfenf;jzif h aysmufuif;Muojzif h a&m*grsm; Armhaq;ynmjzih f rkcsaysmufuif;Ek difaMumif; usr vufawG Yyifjzpfygonf/

    pmtkyfudkzwf&Iolwk dif; Armhaq;ynmud ktxif rao;bJ? avhvmqnf;yl;vk d olrsm; aygrsm;Muygap&efarQmfvifhrdygonf/

    27-11-67 *sme,fausmfrrav;

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    9/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    rmwdum

    wDbDvm; ... ... ... ... ... ... 1

    trsKd;om;aq;ynm ... ... ... ... ... ... 16

    Oa'gif;Muifazmf Zifa,mfvif;ouf ... ... ... ... ... 30

    oli,fem ... ... ... ... ... ... 42

    ta&S UESifhtaemuf ... ... ... ... ... ... 59

    0efBuD;csKyfOD;EkESif haumufnif;aygif;... ... ... ... ... 70

    a,musf m;azmifpD; rdef;rrD;ae ... ... ... ... ... 78

    vrf;ESpfcG ... ... ... ... ... ... 97

    "mwfBuD;av;yg; ... ... ... ... ... ... 117

    b0[l onf ... ... ... ... ... ... 133

    "mwfukd"mwfapmifhonf ... ... ... ... ... ... 172usrf;aygufvQifwvk H;?usrf;avQmufvQifrqk H; ... ... ... ... ... ... 181

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    10/196

    E - b o o k

    i s c r e a t e d b y w w w . S h a n y o m a . o r g

    Armhaq;ynmwGifa0'emuk d aq;rwkdufbJ

    rsufpdrSif;? em;rSif;? ESmacgif;rSif;?

    txdtawG YrSif;? ukoEk difaom

    enf;vrf;rsm; &S davonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    11/196

    1

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    wDbDvm;1

    ]]a':rrav; acgif;avQmf&eftwGufatmufxyfud ktckqif;cJ hyg tm;vH k;tqifoif h&SdaeygNyD}}

    armfpudkNrdKU EdkifiHjcm;,Ofaus;rIXme qufoG ,fa&;toif;csKyfBuD;\{nf hcHtzG JYrSrpwm '&efaemhu [dkw,fatmufxyfrSw,fvDzkef;jzif htaMumif;Mum;aeonf/

    xd kaeYtzd k YeHeufpm pm;NyD;onfESif htjyifxGufp&m tpDtpOfrsm;&S dae\/ acgif;avQmfaevQifMuefYMumaebG ,fjzpfrnfpdk;vSojzif h? usru usracgif;avQmfaevQiftcsdefMumaernfpd k;&drfygonf/ tcsdefr&Sdawmhyg ,aeYtbdk Yacgif;ravQmfvd kao;aMumif; jyefajymvd kufonf/

    ]]em&D0uftcsdef&Sdygw,f? aemufrusygbl;? acgif;avQmtckqif;cJhyg}}

    eHeufpm pm;NyD;vQifNyD;csif; tjyifxGufMu&ef&SdonftwGufusrwd k Ytqifoif h

    0wfvJxm;NyD;ukefrSacgif;avQmf&ef 0efav;aeonf/ od k YaomfpDpOfxm;NyD;ygNyD[k{nf h0wfauspG m zdwfac:aejcif;ud ktm;em wuod kvfausmh&Sif;ESif hESpfa,mufatmufod k Yqif;oG m;Muonf/

    armfpud kNrdKUrSusrwd k Ywnf;cd kaeaom[d kw,frS m ]trsdK;om;[d kw,fBuD;} jzpfonf/[d kw,fatmufqH k;xyf qHyifnyftcef;? qHyiftvSjyifonf htcef;? vufoJvS D;jzwfaq;qd k;ay;onf htcef;rsm; &S donf/

    eHeufapmao; tcef;xJwGifvl&Sif;aeonf/ 0if0ifcsif; a,musf m;rsm; qHyifnyftcef;rsm; qHyifnyfonf hae&m aemufzuftcef; rdef;rrsm;twGufacgif;avQmf&efqHyiftvSjyifaumufwGef Y&ef"gwfcGufu&d,mwefqmrsm; xm;&S donf/

    usrwd kYtcef;xJod k Y0ifoGm;Muaomtcg t0wftjzL abmif;bDteuf0wfxm;onf h&k&S m;tzd k;BuD;wpfa,mufu c&D;BudKjyKum rSefcH ka&S U&S dukvm;xd kifrsm;wGifxd kifaponf/

    8syefNynf&S dacgif;tvSjyKjyif&m qd kifcef;twd kif;yifaumufonf hwGef Yonf hu&d ,mwefqmyvmrsm; pH kpH kvifvifawG Y&onf/ a&pd kpd kqHyifud ktvdk&S dovd kyH kaeyHkxm; jyKjyifzefwD;um tom;usatmif "gwfcGufatmuf acgif;pGyfxm;&ef"gwfcGufBuD;rsm;rSm wpfzufcef;wGif&Sdonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    12/1962

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    qdkAD ,uftrsdK;orD;rsm;rS m tjcm;Ed kifiHrS trsd k;orD;rsm;uJ hodk YyiftvSjyKjyifumqHyifrsm; aumufwGefYMuvsufvufoJeDEIwfcrf;eDqdk;Muonf/ rdef;rwd kYobm0twd kif;wif hw,fvSyatmifjyifqif&m ta&miftqif ; tqef;tjym; a&G;cs,fpH krufolrsm;jzpfMuonf/

    &S&S m;tzd k;BuD;u usrukvm;xd kifaemufrS&yfvsufacgif;aemufwGifxH k;xm;aomqHxkH;udkajzcsaeaomtcg td kifpDtufpfOD;ausmfrif;\oHuef Yvef Yum aemufaz;aygufrS[laom aqmif;yg;xJwGifarmfpud k[d kw,f a,musf m;acgif;udkqHyifnyfay;aom rdef;rqHyifnyform;taMumif; a&;xm;yH kud k oG m;owd&rdonf/

    rdef;rtvSoabmud ka,musf m;u jyKjyifay;onfrS mvnf; pdwf0ifpm;zG ,f&mjzpfonf/ qHyifajzcsNyD;aemuf&k&Sm;bmomjzif h NyHK;csdKpG m ajymav\/ bmawGajymaerSef;em;rvnf usracgif;ud k yGwfjyum acgif;avQmfay;&ef trlt,mjzifhem;vnfatmifvkyfjyonf/

    t0wfjzLud k udk ,fay:wGif &k Hxm;onf/ acgif;ud kukvm;xd kifaemufod k YvSefcd kif;NyD;qHyifrsm;udkZvH kESifhcHum a&yd kufvHk;uav;udkqGJ ,l a&jzef;csvdkufonf/

    qyfjymESif hwacgif;vH k; tES H YtpyfyGwfvsufqyfjyma&rsm;ud kukefpifatmiftcsdefMumMum a&jzef; avQmfnpfaeavonf/ ausmh&Sif;u acgif;ravQmf ab;rSxd kifum Munf h

    aeonf/a&rsm;ud knpfvd kufNyD;aemuf oHbD;BuJBuD;jzif hqHyifa&S UrS cG J NzD;vd kufNyD; qHyifaumuf&efaumfa&yvif;ud kcHkay:rSvSrf;,lvd kufonf/

    usru qHyifraumufvd kaMumif; ykvif;xJrSta&rsm; rqGwf&efawmif;yefvd kufonf/

    tcsdefMumaevQiftm;vH k;u apmif haernfud kpd k;ojzifhjrefjrefudpNyD;atmif ol Y

    vufxJrSbD;ud k awmif;,lum usrbmom qHyifrsm;udk&Sif;onf/olvkyfay;rnfqd konf htrl t,mjzif hbD;ud kjyef ,loG m;um ajz;ajz;aq;aq; &Sif;NzD;aeavonf/ usrrS m wxif hxif hESif hem&Dud kom cPcPMunf hrdonf/ qHyif&Sif;NyD; qHyifnyfESifha&S Uu qHyifrsm;ud kukyfay;um acgif;ud k yd kufBuD;tkyfywfpD;vd kufonf/

    "gwfcGufatmufod k Y xd kifcd kif;awmhrnfud kod tcsdefuvnf; r&S dojzif hrxd kifEd kifawmhaMumif;? tjyifoG m;&ef&S daMumif; em&Dud kjy ajc[efvuf[efvnf; jyum acgif;ay:uydkufBuD;ud kjyefajzvdkufonf/

    usrvkyfyHkudk tHhMoum rsufvHk;rsufqefjyL; ydkufrajz&efwm;jrpfavonf/olYpum;ud kem;rvnfaomfvnf; trlt,mrS m qHyifrajcmufbJ roG m;&efwm;jrpf ,if ;

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    13/196

    3

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    acgif;uyd kufud kjyefcsnfay;jyefonf/ xd k Yaemuf"mwfcGufatmufwGif txdkifcdkif;onf/"mwfcGufatmufwGifoGm;xdkif&wm MuawmhrS mbJwwGwfwGwfnnf;,if ; rNidrf

    roufjzpfaeawmhonf/ud k ,f htwGuftaES muft,S ufrjzpfatmif'gud kyiftxl ;8&kpd kufae&ojzif hqHyif

    ajcmufatmif"mwfcGufatmuf em&D0ufcef Yxd kif&rnfud kpdwfxJ roufromxif haeonf/em&Dud kwMunf hxJMunf h ,if ; tcsdefuyfae b,f ES ,f&S d&S d[k"mwfcGufESif hacgif;cG mum xGufvmrdonf/

    qHyifrajcmufao;bJ"gwfcGufatmufrSx&rvm;[ktzd k;BuD;EIwfrSrausreyfwwGwfwGwfajymusef&pfcJ h ]tzd k;BuD;uawmhpdwfqd k;rS mbJ}[kausmh&Sif;u ajymavonf/avSum;udktajy;wuf tcef ;xJwGifa&pdkqHyifrsm;udkokwfoD;okwfjym xH k;um xrif;pm;cef;xJodk Yjyefajy;qif;vmMuonf htcg tm;vH k;yifpm;NyD;cgeD;aeMuayNyD/

    tcsdefrS D&k Huav;yif&S donf? uAsmu&m pm;NyD;NyD;csif;tjyifod k YxGuf&efa[mfw,fatmufxyf pk&k H;Mu&onf/

    jyifbuf&Sdjraeaom tat;"mwfBuD;udkarhaeatmif [d kw,fwpfckvH k; tylaiGYay;xm; [d kw,fwpfckvH k; tat;'Pf ud kjyif;jyif;xefxefrcHpm;&ay/

    tjyifxGuf&ef[d kw,frSefwHcg;udkvufESif hwGef;zGif hvdkufonfESif hwNydKifeufwcJ

    eufvH k;0if &k dufcwfonf htat;"mwfrS m &uf&ufpufpufat;jr rsufES mpyfum em;awGusifoGm;onf/ wud k ,fvH k;um; a&pd kaeaomacgif;rSm pl;pdrfhoG m;um wacgif;vHk; usifwufoG m;onf/ OD;aESmufcd kufatmifrcsnf hrqef Yusdef;emoG m;avonf/

    qHyifpd kpd kay: tkyfcsnfxm;aom yd k;yk0guav;um; a&xdpd k&G Jaeojzif h tat;"mwfBuD;ud krumuG ,fEd kifay/ [d kw,ftjyifbufyvufazgif;ud kausmfjzwfajy;vmpOfwpfacgif;vH k;ud kql;tyfwd k Yjzif hxd k;azgufqGcH&onf htwd kif; emusifjyif;jypG m tcH&qd k;vSonf/

    csufjcif;yifum;xJ okwfrEd kifodrf;rEdkifavmufatmifES macgif;rSES ma&rsm;'va[m ,d kpD;usvmawmhonf/txyfxyf0wfxm;onfhud k ,fwGif;u aEG;aevsufacgif;BuD;u at;pufaeNyD;

    vQif a&cJwHk;BuD;udkacgif;ay: &Gufwifxm;&onf htvm; wpdrf hpdrf h at;jrxk Husifuk dufcJvmonf/ xd kaeYu vd kufvHjyoaom ae&mrsm;ud katmif htnf ; [efrysufNyD;qH k;atmifMunf h&Iem;axmifae&onf/ tat;"mwf vGefuJ vTrf;rk d; tyl "mwfikwfum armfpud kwGifxd ktjzpfESif htoH0ifoGm;awmhonf/

    usrpum;ajymvQiftoHrxGuf? wzufom;Mum;atmiftm;,lajymzefrsm;vQifarmyef;vmonf/ toHxGufatmiftjyifrxGufbJ[d kw,fxJ 1-&uf? 2-&ufquf

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    14/1964

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    cdkatmif;aevdkufvQif ESmap;aysmufum toHxGufvmrSm rkctat;"mwfESif hxdawG Yae&onf/

    ]]a':rrav; toHrxGufygvm;}}[kajymMuvQiftat;vGefoG m;vd k Yyg[kom ajymvd kuf&onf/

    usr toH0ifae ,Ofaus;rI{nf hcHtzGJ YrSpum;jyeftrsdK;orD; rprD&mu q&m0efac:&rvm;[k wzGzGar;aeonf/

    q&m0efac:&efrvd kaMumif;? usrwGifArmaq;rsm;ygvmaMumif;? acgif;avQmfjzpf&aMumif; rajymcsif tat;rd toH0ifoGm;jcif;rQomjzpfaMumif; ajymjyvd kuf&onf/

    q&m0efac:rSm vufrcHaom usrtjzpfum; usrom odonf/ q&m0efac:&efrvd kyg[kajymaeMuonf hMum;xJuyiftzG J YwGifvd kufygvmaomtcsdKUolrsm;u q&m0efac:rnftwif;vkyfMuojzifhrac:&ef Armaq;&SdaMumif;udkZGwfawmif;yef&onf/ wGifq&m0efrac:vd krIaMumif hbma&m8grsm;&S d q&m0efrjy0H hoenf;[kxifa,mifxifrS m;jzpfMuukefonf/

    2

    usrum; t*Fvdyfaq;0g;udkvH k;0pGef YvTwfvdkufNyD;aom olwa,mufjzpfay\/t*Fvdyfaq;0g;? Edk fifiHjcm;aq;0g;rsm;ESif huif;&Sif;cJ honfrS m 7 ESpfcef Y &S dayawmhrnf/

    usrcifyGef; qH k;oG m;onf htcg usrwGifjyemjzpfay:vmonf/ OD;cspfarmifae

    raumif; jzpfjzpfcsif; xifay:ausmfMum;ayhqd kaom q&m0efBuD;rsm;ud kwOD;NyD;wOD; yif hukocJ h&\/ q&m0efwOD;u vlemud k0ufouf[ktempG Jum 0ufoufaq; ay;onf/ xd kq&m0efESifhroufom aemufwOD; yifhjyef&m ]]0ufouf}}r[kwf ]]aausmufaq;awGay;jyefonf/ xd kq&m0efvuftwGif; a&m8goJvm aemufwOD; yif h&jyef&m ausmuf? 0ufouf r[kwfbl;/ OD;aES mufa&m8g? aMum&kd;azgufMunf h&r,faq;&kHydk Y[kqH k;jzwfonf/ aq;&k Hod k Yyd k Y aMum&k d;azgufMunf hNyD;aemufwGiftouf aysmufoG m;onf/

    pud k ,fylonf h&ufrStouf aysmufoG m;onf h&uftxd q,f hESpf&ufomvQif&S d\/rsufaphatmufwGifjrefjrefqefqeftouf aysmufoG m;yH kud kESajrm rqH k;ojzif hrausreyfjzpf&mup jyemw&yf ay:vmjcif; jzpfonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    15/196

    5

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    xd kjyemum; q&m0efoH k;OD;\oH k;rsKd;aom a0'empG JrIuG JvG JyH kud kbmaMumif huG JvG JMuoenf;[kqifjcifpOf;pm;rd&mrSaemufqH k;wGifwuJ hta&;qd kvQift8Fvdyfaq;ynm[m pdwfrcs&bl;vd k Y oHo,&S dvmonf/ xdkoHo,um; omrnoHo, r[k wfbJpOf;pm;wd kif; jyif;xefvmaom oHo,jzpfvmcJ honf/

    tu,f om vlem&Sifwd k Y\xH k;pHtwd kif; ]q&m0efBuD;rsm;ESif hukwmbJ...ol Ya&m8gBuD; ukr&om toufaysmuf&wm}[kauseyfaompdwf&S dygu t8Fvdyfaq;ynmud k oHo,jzpfrnfrxif/ ,cktcsdefwd kiftxd wckckjzpfvQift8Fvdyfaq;0g;rS D0Jjcif;rSwyg; tjcm;b,f aq;rsdK;rSaomufrnfpm;rnf,H kMunfEdkifrnf r[kwfonfhtjzpfESif h t*Fvdyfaq;0g;omvQifrsufpdatmufwGifaysmufaomf&S draysmufaomf&S d? aoaomf&S d raoaomf&Sd? vlwumwd k Yvd kufemusif hoH k;aeMuaomvrf;twd kif; t8Fvdyfaq;ynmud ktouf tyf avmuBuD;wGif vlvkyfaernfonfjzpfavonf/

    ESajrmjcif;aMumif hjzpfay:&aom rauseyfpdwfu pwifum oHo,&S dvmaponf/]]jrefvd kufwm bma&m8gESif hqH k;wmvJ}}[k romowif;ar;olrsm;u ar;MuvQif

    rom&Sifu tajz wdwfdusus ray;wwf/]]bma&m8gESif hqH k;rSef; usr rodygbl;? q&m0efwOD;u ausmuf? wOD;u 0ufouf?

    wOD;u OD;aES mufa&m8gvd kYajymMuwmbJ}}[kajym&aom usr\tajzud ku usrtm; aus

    eyfp&mr&S datmifjzpfcJ hay\/ ausmuf? 0ufoufjzpf ,if t8Fvdyfaq;u Ed kifwmr[kwfbl;/Armaq;om Ed kifwm Armom ukEd kifwm[kromwGifajymoG m;Muaompum;rsm;rS m em;xJwGifpGJusefaeonf/

    xd ktcg Armhaq;ynmonfwu,f rsm; xufjrufovm;[kArmaq;ynmud ktm&k Ha&mufoG m;um tcsdef&vQifaq;usrf;rsm;udkpkaqmif;&SmazGzwf&IvsufArmaq;q&mrsm;od k Y wjznf;jznf; csOf;uyfMunf hrdonf/

    awG YqH k&aom Armq&mrsm;um; aq;usrf;uav;wtkyfESpftkyfzwfum vufwnf hprf; qd kif;bkwfcsdwfNyD; q&mvkyfaeMuaom aq;q&mrsm;ESif hom awG Y&ojzif h xdkq&mwd k Ytm; t8Fvdyfq&m0efwdk Yxufyifyk d pdwfysufoG m;onf/

    usr\jyemtcuftcJum; t8Fvdyfaq;0g;vnf; oHo,&S d\/ Armhaq;0g;vnf; r,H kMunf? aomifrwifa&rus [d kr[kwf'Dr[kwfjzpfum rqH k;jzwfwwfaom tcuftcJESif h&ifqd kifae&onf/

    xd ktwGif; ESpfpOfESpfwd kif; rk d;wGif;wGifjzpfaeus 0rf;ud kufa&m8g a0'emjzpfvm\/0rf;ud kufvQifq&m0efac:um ]t,frdwif}aq;rsm;xd k;vd kufvQifaysmufoG m;onf/ aysmufoG m;onfqd konfrS m wcgwnf; pdwfcsvufcs aysmufoG m;aom taysmufrsdK; r[kwf? a&S U

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    16/1966

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    rd k;wGif;us jzpfustH k;rS mbJ[ktaotcsm odae\/ 5 ESpfwd kifjzpfaeaom a0'em tawG YtMuHKaMumif h&ifhaeaomtodrsdK; &S daeonf/

    a0'emjyif;vm q&m0efac:um xdk;aeusaq; xdk;vdkufvQifoufomaysmufuif;rnfud k odyg\/ t8Fvdyfaq;udkoHo,jzpfaecd kufxdktaysmufrsdK;jzif hraysmufcsifawmh/ b,f awmhrSjyefrjzpfonf htaysmufrsdK;ud kom aysmufcsifaomaMumif hq&m0efrac:bJb,f ES Y ,fvkyf&rvJ[kpOf;pm;aerd ,if; bmaq;rSraomufbJayawcHaeojzif hvlvnf;ajrmhvm\/aemufqH k;wGifaocsifaoayap Armhaq;ynmud ktouf tyfjyKNyD; pl;prf;rnf[k pdwfyd kif;jzwfvd kufrdonf/

    jyif;jyvGef;aom vdktifqEESif h tm;xkwfpl;prf; &SmazGvGef;rIaMumifhjzifhyif a&S;Armorm;awmfBuD;wOD;ESifh awGYMuHK&um uko&mrS tjrpfyg aysmufuif;oG m;awmhonf/

    q&mBuD;\ukyH kukenf;? csufjcif; aysmufyH kaysmufenf;ud krsufajcrjywfpl;prf;\/qef;Mu,fvSaom ukoenf;ud kbmaMumifhonfenf;ESif haysmuf&ovJ[kq&mBuD;xH r&ru Zpfjrpfvd kufum rtm;rae rayghravsmhtm;xkwfavhvm,if; uG,fjrKyfaeaoma&S;ArmtrsdK;om;aq;ynm\xufjrufjcif;&SdyHkud k&dyfrdvmawmhonf/

    oHk;ESpfcef Yqnf;yl;avhvmonfESifhArmhaq;ynmud k tenf;i,f acgufrdvmum

    oabmaygufvmonf/ 8sme,fausmf? [pfwd kifowif;pm t,f'DwmOD;apmOD; yvdyfa&m8gjzpf q&m0efrac:ap&bJtwif ;0ifum ud k ,fwd kifvufawG Yprf;oyfukMunh f&m aysmufuif;oG m;onf/ Armaq;ukenf;jzif ha&m*gtrsKd;rsKd;ud k q&mBuD;\cGif hjyKcsuft& vufawG Yprf;oyfukMunf havonf/ a,musf m;-rdef;r-cav;-vlBuD; vufwavma&m8g? emw&Snfa&m8gBuD; pojzif ha&m8gtrsdK;rsdK; taxGaxGyifru tElt0J? temBuD; temuav;jrif;bkponf htemrsm;ud kvn;fprf;oyfuko&m aysmufuif;csrf;omyH krsm;rS m pdwf0ifpm;

    zG ,fjzpfcJ honf/8sme,fwzufowif;pmwzuftvkyfrsm;vsufESif hwzufwGifeD;pyf&m cifrif&mvlrrmrsm;udk ukodkvfjzpf vufawG Yprf;oyfvdkufukoay;avonf/ aq;ynmudkvd kufpm;pOfu tcsdefrtm;vyfvGef;ojzif howif;pmvkyfief;NyD;csd fefn-1 csuf2-csufrSynm&S mrSD;cGif h& n-2 csufrS aemufwaeYrk d;vif;txd rtdyfraebJavhvmcJ h&\/ usrtzd kYwGifwnvH k; rvS J&rtdyf&vnf; aeEd kif\/ 1-&uf2-&uf3-&ufqufwd kufrd k;vif;vnf;aeEd kif\/ wnvH k; rtdyf aevnfaeYcif; cPrQ vS Jtdyfonfr&S d? owif;pmwd kufzsufypfMupOfu owif;pmxGuf&efq,f hig;&ufcef YyH kEd kyfwd kufoH k;wd kufwGifnvH k;aygufoG m;&d kufES dyfae\/ rdk;vif; owif;pmrsm; e,fyd k YNyD;vQifwaeYvH k; xdkiftvkyfvkyfaeonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    17/196

    7

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    xd kuJ hod k Yayayawaw xrif;rSef; [if;rSef;rodtdyfysufcHvGef;aomaMumif hwaeYxufwaeY ydefcsHK;vmonf/ &d ,mykxfud kqef YusifvGef; usef;rma&;ud k odvsufESif h8&kpd kufcGif hr&? aemufqH k;wGift&k d;ay: ta&uyfum vJawmhrnfodawmhrSowif;pmwd kufud kydwfum vGwf&mvGwfaMumif; ta0;od k YoG m;ae\/ xd ktcgwGifaq;ynmud kususee vd kufpm;Edkif&eftcgtcGifhMuKH&onf/ opfyifrsm;ud ka&S;OD;pGm prf;oyfpd kufMunf h\? &Sifaomopfyifudkaoatmif? aoawmhrnf&S daom opfyifud k &Sifatmif? toD;eJaomopfyifudktoD; zG Y HNzdK;atmifponfjzif hopfyifrsm;ud kyxr prf;oyf&\/ xd kaemufrSwd&p mefrsm;ud kprf;oyfMunf h&jyefonf/ trsdK;om;aq;ynm "mwkaA'oabm? &lyaAtMuHK;0if pdwf0ifpm;vmonf/ t&kd;ay:ta&uyfaeaom udk,fcEenf;rSefvrf;us yd kifyd kifEd kifEd kif prf;oyfjyKjyifMunf havawmhonf/

    3

    ta0;wGif av;ig;vjzif h0NzdK;pd kajyoGm;atmif aq;ynmjzifhprf;oyfjyKjyifcJ honf htjzpfud kusrESif heD;pyfonf holrsm;omvQifodMuonf/ awmf&H k&if;eD;&k Havmufjzif hArmaq;ynmud kusrvd kufpm;aerSef; rodEd kif? t8Fvdyfaq;rsm;ud kpGef YvTwfxm;rSef; rodEd kif?olvd kigvd kacwftrsdK;orD; t*Fvdyfaq; ,H kMunfvufcHoH k;pG Jol[kxifrSwfMuayrnf/

    tar arG;uwnf;uvnf; t8Fvdyfaq;omvQifaq;rSwfcJ hyg\/ Armhaq;ud kr,H kMunf? vsufqm;rsm; b,fawmhrSrvsuf? Armh0rf;EIwfaq; vQmay:rwif? acgif;ud kuf

    vQiftufpfy&d kaomufum 0rf;csKyfvQifz&I;aqmhom oHk;cJ h\/ tm;aq;? aoG;wd k;aq;tpmaMuaq;ponf h t8Fvdyfaq;ykvif;trsdK;rsdK;tzHkzH kud k 0,f,loH k;pG JvGef; yd kufqH ktukeftus rsm;cJ h\/ vl vnf; cPcP csLjcm\/ aemufaemufu usrtdrfwGif t8Fvdyfaq;trsdK;pH kxm;cJ honf/ xd kMum;xJrSwckckjzpfvQifq&m0efac:um aq;omxd k;\/ Armaq;qd kvQiftxifao;vGef; b,faq;rStaqmifrxm; toH k;rjyKaecJ hayonf/

    Armhaq;ynmum; eufeJus,f0ef;aom ynmpcef;jzpfay\/ a&S;a&S; Armhvlxktquf qufrif;tquf qufxGef;um;cJ havNyD;umrSt8Fvdyfpd k;rd k;aomacwf trsdK;om;rI trsdK;om;ynm&yfrsm; wdrfaumoGm;onfhtxJwGif tzdk;wefvnf; yg0ifoGm;&jcif; jzpfayonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    18/1968

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    usravhvmqnf;yl;aom Armhaq;ynmrSm ,ckacwf vltrsm; vcJ ,Of;ao;onf/ vltrsm; vufcHEd kiftmifacwfrSDatmifvkyfcsifaompdwfrsm; jyif;jyvSonf/ t8Fvdyfaq;ynmuJ hodkYajymifajymifvufvuf ypnf;ud&d,mwHqmyvmawGjzifhom;om;em;em;em; acwfrD SrDSpHepfwus rGrf;rHEd kifygu vltaygif; txif BuD; vufcHumjrefjreftqif htwef; wd k;jrif hoG m;rnf[kxifjrifoabm&&S donf/

    Armhaq;ynmwGift8Fvdyfaq;ynmvd ktl twuf ayguf? toJwjcrf f;BuD;? tqkyfa&0ifponf hac:ta0:qef;qef;jym;jym;r&S dacs/ vlwd k YwGifjzpforQa0'emud kwnf hrwnf h? &k d;&d k;ynwfoabmjzif hukoaomaMumif hacwfumvtvk dtm;jzif hqef Yusifae\/

    odk Yaomfq&m0efBuD;rsm; vufavQmh aovkaocifa0'emrsm;udkenf;jzifhukoay;cJ h ,ckwd kiftouf &Sifvsuf&Sdom om"ursm; ajrmufrsm;pG m&S donf/

    4

    usraeaom abmufaxmftdrfESif hrsufES mcsif;qd kifwd kufwGifpwD;bk&m;om;ukrPDqefbufXmerS ud k ,fpm;vS ,fBuD;OD;vSarmifaeonf/ xdkyk8 dKvfrS m usef;rmonfr&S d? tNrJwrf; arm[d kufum toHysufvsuftom;t&nf jymajcmufydefcsKH;aeav\/ wcsdKUuwDbD[kajymMu\/ ol\a&m8gud k pwD;ukrPDrS aq;q&m0efBuD;rsm;ESifhuko aeavonf/ t8Fvdyfaq;ud krjywfrS D0Jae&onf/ aq;rjywfxd k;ae&\/ a&m8g roufomaemufqH k; tvkyfwd kufroG m;Ed kifawmhbJtdyf&mxJwGifvJvsufq&m0efBuD;ESif hMuyfrwfuk

    oaeonf/OD;vSarmifxHod k Y owif;ar;a&mufoG m;aomtcg a&m8gtajctaerS m touf&Sifzd k Y rjrif arw mxm;um Armhaq;ynmud kt&dyftaiG YajymjycJ honf/

    OD;vSarmiftzdk Yum; t8Fvdyfaq;0g; rjywfrS D0Jvmoljzpf&k Hru txufwef;pm;t8FvdyfacwfynmwwfwOD; jzpfonf htwd kif; Armhaq;0g;ud kem;rSavoHrMum;csifa,mifaqmift,H kMunfuif;rJholwpfOD;jzpfonf/ usrvd k trsdK;orD;wOD;u Armhaq;ynmwefbd k; ajyma[mjyjcif;yiftxif tjrifao;p&m jzpfaumif;jzpfaevdrf hr,f / ol Ytm; owday;onf htaerSvG J uko&efrwd kufwGef;acs/ t8Fvdyfaq;uk ,if ; roufombJESif hZGwfwk d;ukum taocH&aomolrsm;uJ hod k Yolvnf; oufomonfroufomonfrpOf;pm;bJaemuf

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    19/196

    9

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    rqkwfrnf holrSef; tpif;od wd kufwGef;vdkpdwfr&S djcif;jzpfonf/waeYwufwaeY a&m8goJvmonf/ ol YtdrfxJod k Y0ifoG m;aomq&m0efBuD;\um;

    oG m;um;jyeftacgufa&csif h a&m8gawmhoJaeNyDb,fawmhao&S mrvJ[k em;pGifhaerdonf/

    xd ktwGif; wnwGifusrtm; [pfac: EI d;aeaom toHwoHud ktdyf&mxJrSMumrdonf/ tdyf&mxum wHcg;ajy;zGif hvd kufonfhtcg zdeyfyifrpD;vmEd kifbJarmBuD; yef;BuD;ajy;vmaom OD;vSarmif\ZeD; cifcifpkjzpfae\/ OD;vSarmiftoufxGufawmhrnfjzpfu,f ygtH k;[kidkBuD;csufr vmac:jcif;jzpfonf/

    tcsdefrS m 10 em&Dcef Y&S drnf/ vrf;ay:wGifarS mifrJ\/ arS mifrd kufxJwGifusrwd k YESpfa,mufajy;oGm;Muonf/ vlrrm\t8F g&kyfum; em&Dyd kif;rQomcHawmhrnf h fvuPm jyaeacsNyD? tarmazgufum usdKUxd k;vsufrsufjzLvefum MuyfaeavNyD/

    tem;rScifcifpk\rsufES mud kvS J YMunf hvd kufum touft&G ,fi,f i,f ESif husrvd kyifrkqd k;r jzpfawmhrSmyguvm;[kud k ,fcsif;pmum &ifav;oG m;rdonf/

    ]]q&m0efryif hbl;vm;}}[kusru ar;vd kuf\/ ]]ryif hawmhygbl;rr&,fukaewmMumvSNyDr[kwfvm; reufubJaq;xd k;oG m;ao;wmbJ? tckaeoGm;yif hvJtaMumif;xl;awmhrS m r[kwfbl;? r&bl;qd kNyD;

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    20/19610

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    &,farmayvdrfhrnf/ ,ckaomfum; owdr&Sd? armMuyfum toufxGufcgeD;ae usrvkyforQ rjiif;qefEd kif&S mbJ cH&ayawmhrnf/

    pavmif;zH k;wGifrD;cJrsm;xnf hum tkef;cG HrStkef;zwfud kET mcs xGufvmaomtcd k;awGud k ol\ES macgif;a&mufatmifteH Yay;vdkufonf/

    ]]jzpfyghrvm;[J h? aocgeD;vlemud k'DtanmfeH YBuD; wd kufae,if jrefjreftouf xGufrS mayghawmf}}

    cifcifpktm; wD;wd k;ajymaeaom cifcifpk\rdciftoHud krIdif;wd kufae,if; Mum;vdkuf&onf/ vlrrm ta&;BuD; touf vkaecdkufolwd k Yauseyfatmif &Sif;raeEd kifay/

    teH YaMumif ha0'em&onf/ teY HaMumif ha0'emcsrf;omEd kifonf/ teH Yud k&I&I d kufjcif;um; aq;xd k;ovd kyiftaMumxJod kYtjrefqHk;a&mufoG m;Ed kifonf/ rwnf honf hteH Ywckudk&IL&S dKuf&rnfqd kvQifcsufjcif; Zufav;acgif;ud kufvmEd kifonf/ teY HrS m tjrefqH k; xda&mufEd kifaom ow dwefcd k;&Sd\/

    aq;&kHwGifarhaq;teH Yud k &SL&S dKuf&H kjzif h csufjcif;arh taovdkjzpfoG m;Edkifonf how dpGrf;&SdouJhodkYvlrrmESif hwnf honf hteH YwckpGrf;pGrf;xufxufa&G;ay;vdkufEd kifu vufeufavmuf tjrefqk H;xda&mufEk daomvufeuf r&Sdacs/

    omreftm;jzif hpavmif;zH k;ESifhteHYqd k;qd k;om jrifMuodMu\/ tm&k Hig;yg;teuf

    teH Y\tmedoifoabmudkodcsifrSodayrnf/a0'em&jcif;taMumif;rsm;rS m tm&kHig;yg;aMumifhjzpfonfvnf; &S d\/ rsufpdrS?em;rS? ES macgif;rS? vQmrS? txdtawGYrS ponfjzifha0'em&Ed kifonf/ Oyrm-rsufpdrSaoG;xGufoH ,d kjrifvQifrsufpdtm&k HaMumif hESvH k;om;xdcdkufatmif a0'em&Ed kif\/ xd kYtwlem;u Mum;onf htoHESif hES macgif;rS&SLonf hteH YESif hvQmrSpm;onf ht&omESif htxdtawG YESifhtm&k Hig;yg;wGifrwnf honf h"mwfoabmaMumifha0'em &Ekdifonf/ tm&k Hig;yg;wGif

    rwnfhonfh"mwfoabmaMumif h a0'em&Edkifovd k wnf honf h"mwfjzif h tm&kHig;yg;rSaea0'em oufomcsrf;omatmifukpGrf;Ed kif\/a0'emud k aq;rwd kufbJrsufpdrSaeif; ukoEd kifaomenf;rsm;&S davonf/ uk

    o&mwGifvlrrmESif hwnf honf h"mwfud kod&efom tc&mjzpfay\/ xd k YaMumif h"mwfrod ,ifcufw,f-"mwfod ,if tvG ,fuav;qd kaom a&S;pum;&SdcJ h\/ a0'emtwGufwnf honf h"mwfodbd kY&efom t"dujzpfayonf/

    cifcifpkrS m q&m0efyif h xl;rS mvm;[laom todPfjzif husr bmvkyfvkyfruef YuGufay/ ab;em;wGifw&IH U&IH Uxd kifidkvsufajcrudkifrdvufrudkifrd jzpfaeonf/

    usrrS m vlrrmtem;rSrcG m tvpfray;? t&dyftuJcwfum ]]rI dif;}}ematmifom

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    21/196

    11

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    xdkifwdkufay;aeonf/em&D0ufcef YMumaomtcg usrqG Jaeonf h"mwfbufod k Yvd kufygvmaomvuPm t

    &m awG Y& usr0rf;omjcif;um; pmzG J Yyif rjywwfatmifjzpfrdonf/t&ifvd krIjzif hpavmif;zk H;xJwGifrD;cJESif hteH Y&atmifrI dif;aiG Y ,ljcif;ud komreftm;

    jzif hMunf hujypfpvufcwfESif hrav;pm;p&m[ktaemufwd kif;qefonf hrsufpd xifaumif;xifavrnf/tu,fom teH Y&onf hacwfrD Su&d ,mwHqmyvmvufeufjzif haysmufuif;atmifukoay;rnfqd ky gu q&m0efajc

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    22/19612

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    ]]usrud kaus;Zl;rwifeJ Y OD;vSarmiftouf ud k u,fq,f wm usrxuf tkef;ZHuyk drSefvdrfhr,f? 'Dtkef;ZH[m q&m0efBuD;xk d;wJ haq;wvk H;bk d;rajymeJ Y? ajym&,ifwjym;rSrwefbl;? aps;xJu tkef;oD;a&mif;wJhqkdifrSm tkd;cGufwkdufbkawmif&Ek difygw,f? aus;Zl;wif ,if tkef;ZHud kom wifyg-tkef;ZHukdom OD;csyg...}}

    usrvnf; olpOf;pm;ygap[k&,f&,farmarmjzifhwnf hwnf hajymum xjyefvmcJhonf/

    usef;rma&;ESif hywfouf tvGeftaemufwd kif;qefaom OD;vSarmifum; xd ktcsdefrSp ,ckwd kiftom;ud ktyfESif hwxd k;wnf; xd k;ae&aom 0#f'kuBuD;rSuRwfvGwfoG m;\/ reuf pm pm;NyD;wrsdK;? aeYvnfwrsdK;? npmpm;NyD; wrsdK;? xm0pOfaomufae&aomaq;bd k; tukeftusr&S dawmhbJArmenf;jzif hom usef;rm 0NzdK;aeay\/ usruJ hodk Yyifwd kif;wyg;aq;ud kvH k;vH k;pGef YvTwfvsufArmhaq;ynmud kud k;uG ,fvd kufpm;qnf;uyfumArmhaq;om tm;ud k;tm;xm; jyKawmh\/

    6

    armfpud kwGifusrtoH0ifoG m;onf htwGufq&m0efac:&efrvd kaMumif;? usrwGifArmaq;ygaMumif;? tat;vGefuJ toH0ifjcif;rQomjzpfaMumif; &Sif;jyum q&m0efac:&efrvd k[k jiif;cJ hrdonf/ ud k,fhwd kif;jynf? udk ,f hynm? udk ,f haq;&SdaomEdkifiH[kvlrsdK;jcm;u

    odrSodygavp/usrtoH0ifoG m;onf htwGufrnf hol Yud krQvnf; 'kuray;cJ h? taES muft,S ufrjyKoGm;,if;vm,if; udk ,f haq;udk ,fpm; toHudkjyefxGufatmif vkyfvd kufavonf/

    armfpud k Armaq;pm;aMumif; q&m0efac:&efrvdkaMumif; jiif;qefrdonf htwGufusrESif hvd kufygvmaom ,SOfaus;rItzG J Y0iftcsdKUaomyk8 dKvfrsm;u usr wDbDa&m8g&S donf[k pGyfpG JMujcif;ud k Armjynfa&mufrS0rf;enf;pGmyifMum;&awmhonf/

    ]]q&m0efrac:&Jwm wDbD&S dwm vlrodpcsifvd kYvm;}}[kwOD;u xifjrifcsufay;jcif;ud kwOD;u [kwfrS mbJ[kaxmufcHum usrwGifwDbDa&m8g&S daMumif;? tcsif;csif;0g'jzef Yvsufa&m8grul;pufap&efusrtem; ruyfrdatmiftcsif;csif; vufukyfowday;aeMu

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    23/196

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    24/19614

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    uGufvyfrsm;wGifvSyaomO,smOfrsm; vkyfxm;onf/ tqkyfyGifhaeMuonf hESif;qDyGif hBuD;rsm;ud k ae&mrvyfjzpfatmifae&mwd kif; jyKjyifrGrf;rHxm;avonf/

    taqmuftOD;aemufbufwGif jyefYaom0&HumBuD; xkwfxm;onf/ yufvufukvm;xd kifrsm; cif;vsuf avnif;cHaeaom e,fe,ft&yf&yfrStvkyform;rsm;ud kawG Y&onf/

    avrS m wnif;nif; woH koHkwd kufcdkufvsuf &S d\/ 0&Hwmwzuf&S d yifv,feufBuD;um; eufjyma&mifxvsuftvSrf;a0;a0;Munf hvd kufvQifrd k;aumif;uif\wdrfom; wdrfjymwdk YESif hxdaeaoma&jymESif hwdrfjymrS m wom;wnf; usaeonf/

    0&HwmrSyifv,fBuD;ud k ai;arQmfMunf h ,if ; Armjynftvkyform;rsm; usef;rma&;twGuf onfvd k taqmuftOD;BuD;rsdK;awG b,fawmhrSrsm;jzpfay;[kawG;awmrdavonf/

    vGwfvyfaomud k ,f hEd kifiHtwGif; ud k ,f htrsdK;om;aq;ynm tm;xm;&avatmifEd kifiHtpd k;&u Armhaq;ynmud kxdxda&mufa&muf tm;ay;rnfjzpfygu xdkvkyfief;BuD;xJwGif usr yg0if&ygaomfaumif;avp[kpdwfapwem apmrdavonf/

    Armhaq;ynmud kprf;oyfonf hoabmjzif htpd k;&u ae&mXmeay;cJ hvQifArmhynmjzif hvltaygif;wd k Y\a0'emud kcsrf;omatmifvkyfjycsifaom pdwfaZmrsm;yifxufoefoG m;

    awmhonf/yifv,fxJwGif vI dif;r&S d Nidrfoufaeonf/ yifv,fxJrS a0S Yokwfwd kufcwfvmaom at;jraomavud k&SLvsufeuf&I dif;aom yifvufeufBuD;xJwGifaq;ynmpdwful;jzif hjrKyfepfaepOftjym&if haoG;uw Dyg aumfaZmxufwGifuif;uav;waumifw&G&GwG m;oG m;aeovd kxifrSwf&aom urf;bufodk YavS mfcwfvmonf havSuav;ud k renf;yifpd kufMunfh&avonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    25/196

    15

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    "mwfynmrS mtppfaq;cHaom ynmw&yfvnf;

    jzpfonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    26/19616

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    trsdK;om;aq;ynm

    a':rrav;&Sif hpmwapmifa&mufvm yd k Yvd kufygonf/ usr temrsm;vJa':rrav; aq;ESif hrSbJ vufpowfaysmufukefygawmhonf/ e8d k&fu Armaq; vufvTwfolr[kwfaomfvnf; a':rrav;aqmif;yg;zwfNyD;rSyd krd kav;pm;rdygonf/ pmzwfy&dowfrsm; Armhaq;ud k *&kpd kufav;pm;vmapaom aqmif;yg;rsm; xyfrHa&;om;ay;yg&efawmif;yefygonf/

    aus;Zl;wifav;pm;pG mjzifhcifvwf

    aoG;aomufr8Zif;wd kuf&Sifa':cifvwf\pmESif hwuod kvfe,frSay;yd k Yvd kufaom

    pmwapmifudkazguf zwfMunfh&m rE av;NrdKUpdefoef;ydk;xnfwd kufrS a&m8gonfwOD;\aq;ukoay;&efawmif;yefpm wapmifjzpfaeavonf/Zefe0g&Dvxkwf aoG;aomufwGif wDbDvm; [laomaqmi

    aMumif;oif hojzif htrsdK;om;aq;ynm usrvd kufpm;cJ hyH ktaMumif;rsm; xnf hoGif; a&;om;cJhonf/

    aoG;aomufr8Zif;xGufNyD;aemuft&yf&yfte,f e,frSa0'emonfwd k Y\pmrsm;

    aeYpOfvd kvd ktvQdKvQdKa&mufvmMuum pG Juyfaeonf ha0'emawGud kArmenf;jzif hukoay;&ef0d kif;awmif;yefMuavonf/usrrS m pma&;q&mtjzpfrSt&yfu owfrSwf aq;q&mjzpf&awmhrvdf kjzpfae

    ayonf/trsdK;om;aq;ynmudk oifMum;pOfu rdrdtzdkYwGif r[kw

    usef;rma&;? csrf;oma&;ud ktultnDay;Ed kifonf htjzpfa&mufygap[laom apwemjzifhoifMum;jcif;jzpfonf/

    xdkapwemtwdkif; &if;ESD;aom a&m8go,f vlrrmrsm;\uaxmuftul ay;cJ hEd kifonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    27/196

    17

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    ynmjzif htouf arG;0rf;aMumif;jyK&efpdwful;xJyifrxnf hcJ hay/ a0'em cHpm;aeolwOD; uko aysmufuif;csrf;om&m&vQifauseyf rqH k;Ed kifonf hyDwdonfynmoif&usdK;eyfjcif;yifwnf;/

    aq;ynmwwfpu qd kvQifa0'emonf awG YvQif aysmufapcsifpdwfjzif h raeEd kifrxd kifEd kifoG m;a&mufukoay;wwfonf/

    aq;q&mtrnfcHawmh wcgrQ aq;rukcJhbl;acs/ aq;ukcHMvnf; usrtm; aq;q&mvdkrqufqHacs/ em;vnfwwfodonfholwOD;tjzpfESifhom ,H kMunftm;ud k;Muonf/

    ud k,fhud k ,fudkaq;&mrorkwfbJESifhaq;ukay;csif r&aMumif; om"uwckud krla&;om;az:jyvd kayonf/

    pma&;q&m q&maZmf8sD\rsufES mwGifrsufck H;ESpfbufMum; ES ma&mif uGrf;oD;vH k;cef Yjrif;zkBuD;ud k awG Y&onf/

    ]]q&m 'Djrif;zkud krukbl;vm;}}[kusru ar;rdonf/]]ukwmbJuG J U? aq;&k Hwufarhaq;ay;NyD; cG Jukw,f? cG JNyD;aemufvJjyefazgif;zkBuD;

    vmwmbJ? olwd k Ytqd ku odyfrBuD;cifcG Jvd k Yjyefazgif;wmvd k Yajymw,f? 'Dwpfcg odyfBuD;vmrSoGm;cGJrvdk YbJ}}

    &efukefowif;pmwd kufay:wGifpma&;q&mudpESif hawG Yqk HMupOfusr ar;jref;vd kufaomar;cGef;ud k q&mu &k d;&k d;temowif;ar;ovdkom atmufarhxifrSwfyH k &S donf/]]Armenf;eJ Yrsm; wcgxJtjrpfygjywfNyD; aysmufoG m;atmifrukcsifbl;vm;q&m

    &,f}}[kusru qufjyefonf/]]tm;...ukawmh ukcsifom;bJ? 'gayrJ h Armaq;uuG,f pm;aq;awG wi

    temBuD;jzpfvmrS m q&m aMumufw,f? 'gaMumif hrukwm}}

    ]]rcG Jpdyf&bJ tem rjzpf&bJnifnifomomuav;eJ Y aysmufroG m;csifbl;vm;q&m}}usru xyf&Snfvd kuf ]]aeprf;ygtH k;[? rrav;u aq;q&mrsm; jzpfaevm;}

    vd k Y ajymum &,farmaeavonf/usru tajymr&yf? q&mha0'em aysmufapcsif q&modatmifzGif hajym&av

    onf/q&muvJ&,fae&mrScyfwnfwnfjyefMunf hum ]]rrav;enf;u bmenf;vJuG J Y}}

    uefawmhyG JawGay;NyD; OHKwd k YzGwd k Yaysmufapwd k YeJ Y8gxmref;rIwfukrS mvm;[kajymvsufNyHK;aeavonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    28/19618

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    ewfvdkvd k? arS mfvd kvd k? txuf8dkPf;vd kvd k? [d k*d kPf;0if? onf8d kPf;0ifponfjzifhvdkufpm;Muonf htxJ wGiftrsm;tm;jzif hrdef;rawGu ,H kvG ,fum oJoJrJrJpG Jvef;,H kMunfvd kufpm;wwfMuaomaMumif husrtm; xd kuJ hod k YrSwf ar;vd kufavovm;[kem;xJwGifaxmufoG m;rdonf/

    usrtm; trsdK;om;aq;ynmud k,H kMunftm;xm;aeol[kq&m b,fenf;ESih frQxifayvdrfhrnf r[kwfacs/ trsm;enf;wlwckckjzpfvQift8Fvdyfaq;om ,H kMunfoHk;pG J&rnfjzpf 'Denf;r[kwf ,if [d kenf;rsm;vm;[k atmufarhp&m jzpfaeonf/

    ]]'Denf;rsdK;awGESif hukay;rS m r[kwfygbl;q&m? 'D[mawGvJusr rvd kufpm;wwfygbl;? q&mhud kusr ukay;rJ henf;u [d kESpfaygif; waxmifavmufu xGef;um;cJ hwJ hArmenf;q&mZD0uenf;yg}}

    usrtajzudktem;wGif0d kif;aeMuaom NrdKUrq&m[defwd k Yyg aomaomnH Hatmif&,farmvdkufMuavonf/

    q&maZmf8sDud k usr i,fi,fwnf;u odcJ honf/ usrwd k Y ae&yfZmwdwNrdKUwnf;vnf;jzpfMuonf? pmayvk dufpm;pOfi,f i,f &G ,f&G ,fu q&ma&;aomuAsm? 0wK? aqmif;yg;? jyZmwfrsm;ud kESpfNcdKufoabmusum w&k dwao odrf;qnf;pkaqmif;&avonf/ usrudkpmaye,fedrdwfxJodk Ya&mufatmifqGJaqmifEdkifolrsm;wGifq&mvnf; ygavonf/

    pmaya&;om;enf; twwfynmajrmufaeonf hvuf&m[efwd k Yud k avhvmqnf;yl;onf htcg q&maZmf8sD\0wKwd k? jyZmwfESif huAsmrsm;vnf; &if hoefaomtodPfwd k;cJhaponf/

    q&m\usLyifuAsm? om;acsmhuAsmrsm;wGifaw;*Dw[efESifhqd k&onf htoHrS mXmefay:aeum? t"dy m,fteufazmfjyyH k o&kyfygvSayonf/ uAsmwGifr[kwf? 0wKwd k-jyZmwfwd kY\tzG J YtEG J YwGif xl;jcm;pGm ay:aeonf hta&miftaoG;? q&mh[efq&mhrludkpGJpG J

    vef;vef; rSwfom;rdaeonf/pmaya&S Uaqmifyk8 dKvfwOD;taejzif hq&mhud kMunfndKcJ honf/ av;pm;cJ honf/xdkuJ hod k Y usrMunfndK av;pm;aomq&mwOD; tema&m8g&aejcif;ud kaysmuf

    uif; csrf;omapcsifaom apwemrS m jyif;ysrdacsonf/q&m aq;&kHrwufap&? arhaq;ay;NyD; rcG Jap&? Armenf;ESif h nifnifomom

    tjrpfygjywf csrf;om aysmufuif;&ef ruk- ukatmifud kwdkufwGef;rnf? r&-&atmifukrnf/

    xdkaeY xdkae&m onftwd kif; pdwfxJwGifjzpfrdonf/rsm;rMumrD q&mESif hawG YMujyefonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    29/196

    19

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    ]]ukygq&m&,f? pm;aq;vJrwifygbl;? q&mhjrif;zk[m oufoufomomav;eJYaysmuf&ygapr,f? usr tmrcHygw,f}}

    usru q&mhud k&k daopGm wpmpm wd kufwGef;ajymqd kaeavonf/ wylylwpmpmajymvm; rod? ]]at;uG ,f ukwmaygh}}[kaemufqH k; tm;emyg;em jyefajymavonf/

    q&m\ tm;emyg;em ajymaeyH kud ktm;r& usrud k,H kMunfEd kifygapawmh[k&nfpl;um trsdK;om;aq;ynmoabmud k t&dyftaiGYajymjyonf/

    avmuBuD;ud k tkyfpd k;aewm tyleJ Ytat; w&m;ESpfyg;bJq&m? wrdk;atmufrSouf&S doufrJ hawGud kq&mMunh fyg/ ESpfrsdK; - ESpfpm; awG Y&ygvdrf hr,f ? Oyrm-uRJvJ&S dygw,f?EG m;vJ&S dw,f? tkef;oD;&Sdovd k? ocG m;oD;vJ&S dvmygw,f? tylpm tat;pm&S dovd kvlawGvJxd kenf;ESifESifygyJ? ESpfrsdK;uG Jjym;ygw,f? tylpm tat;pm ESpfrsdK;ESpfpm; &S dygw,f/

    ]]tpmtm[m&wd kif; vlwdkif;eJYrwnfhygbl;? onftpmbJ wnf hwJhvleJ Ywnh fw,f?onftpmbJrwnh fwJ hvleJ Y rwnfhbl;}}

    bmaMumif holeJ Yusawmhwnf hw,f? bmaMumif holeJ Yawmhrwnh fbl;qd kwm pOf;pm;p&m tifrwefaumif;ygw,f? "mwfBuD;av;yg;oabmud kodNyD; "mwfzd k"mwfr tyltat;cG Jjcm;odjrifEk dif&ifusef;rma&;bufrSm zlvHkEd kifwmygbJ/

    usrvnf; [d kajymonfajymESif h ynm\tpte tpdwftydkif;ud k avQmufajymr

    aeonf/q&monfNidrfoufpGm em;axmifvsufaeavonf/ usr ajymjyaeonf htcsufrsm;ud kpk dwf0ifpm; wnfNidrfpG m em;axmifaejcif;[krxifrday? q&m e8d kud k ,fud ku wnfNidrfaomtoGif&S davonf/

    q&mtzdk YwGiftemudkukcHbd kY&ef usrrS m aq;q&mvnf; r[kwf ,H kMunfzdk YpOf;pm;aeovm;vnf; roday/ ravmufav; ravmufpm;jzpfaeavovm;vnf;roday/

    ]]ukr,f qd k&ifb,fawmhukrS mvnf; q&m&,fjrefjrefukvd k fufyg}}q&mhud ktylwjyif; avmaerdonf/ q&mvnf; Nidrfae&mrSjyHK;oG m;um ]]ukwmayghuG ,f}}[kajymoG m; usrwGifrwifrus jzpfaecJhonf/

    waeYwGif q&mESifhqHkMujyefonf/]]b,fES ,f hvJ q&m&,f b,fawmhukrS mbJjrefjrefaysmufoG m;atmifukvd kufyg

    awmhq&m&,f}}q&mYrsufES mjrifwmeJYqD;ajym q&mvnf; jyHK;jyefum ajymaeustwd kif; pd kpdpd

    ajymavonf/]]at;uG,fukwmaygh}}

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    30/19620

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    xd kaeYutdrfod k Yjyef&mvrf;wGifq&mhtaMumif;ESif hq&mhtemomawG;rdvsufb,fvdkrsm; tukcHatmifvkyf&ygrvJom pdwful;vmavonf/ q&mrS m at;pufpufESif h tm;r&vd ktm;r&jzpfrdvmonf/ aq;&k Hwufum arhaq;ay;NyD; cG Jpdyfuk aysmufonfqd kvQifvnf; [kwfao;onf/ cGJpdyfukNyD; wzefjyefazmif;zkBuD;vmonfud k q&mvnf; todjzpfonf/

    temvH k;rBuD;cifcG Jvd kuf jyefazmif;zkBuD;vmonfqd kaomq&m0ef\taMumif;jycsufrSm rcd kifvHkvSay/ cG JpOfu tvHk;ao;ao;? cG JvQifjyefBuD;vmvdrf hrnfud k yd kifydkifEd kifEd kifynmjzif htwwfodygu arhaq;ay;NyD; cG Jud krcG Jap&? BuD;atmifom apmif hcd kif;ap&rnf/ ,ckawmhtemcG JNyD;jyefazmif;zkBuD;vmrSapmapmu odyfrBuD;cifcG Jvdkufvd k Yyg[kqd kjcif;rSmESpfcgematmifvufwnf hprf; ukoaeaomoabmrsm;vm;[kyifwGufp&mjzpfaeayonf/

    b,f awmhrSjyefrzkEd kifonf htukrsdK;ud kq&mud k ,fwd kifvd kvd kcsifcsifESif hukcsifatmifb,f vd krsm; vkyf&yghrbJ[ktMuH& Muyfvmonf/

    usrqd kvQifaq;q&mtrnfrcHojzif hravmufav; ravmufpm; jzpfae q&mpOf;pm;ae[ef&S donf/aus;Zl;&Sifq&mBuD;u ukay;rnfqd kvQifusrxufawmh,H k ,H kMunfMunfukcsifvdrfhrnf[k tMuH&rdonf/ od k Y awG;um tdrfod k Ywef;rjyefEd kifbJq&mBuD;tdrfod kYauGYoGm;&avonf/

    om,maom naeapmif;jzpfavonf/ q&mBuD;xHod kYra&mufonfrSm Mumjrif haeavNyD/ q&mBuD;ESif hawG Y&vQifynmpum;ud kMum;&wwf oif ,lrSwfom;Ek difavonf/q&mBuD; pum;ajymaomtcg ,ckacwfem;ESif haxmifvQif &kwfw&ufem;vnf

    Ekdifzdk Ycufonf/ a&S;oH k; Armpum;udkwdwdusus wnf hwnf hrwfrwfajymwwfonf/ ynmpum;ud k odrfodrfarGYarGYodyfodyfonf;onf; ajymqd konf/ q&mBuD;pum;ud k emaxmifwwfrSvnf; ynmwd k;Ed kifp&m &S donf/

    q&mBuD;xH oif ,lqnf;yl;cJhaom trsdK;om;aq;ynmrS m ynm\vrf;pOftwdkif; rauGYraumuf razgufrjyef rrSm;r,Gif;atmif wajzmifhwn kufem usifhoHk;Ek difrnfqdkvQifa0'emqd k acgif;ud kufa0'emavmufyifcHpm;&rnfr[kwfacs/

    ]]q&m&J Uaus;Zl;&Sifq&mhq&mBuD;[m b,favmufrsm; usef;rma&;ud k8&kpd kufMuovJqdk ,ifuG,f? olwd k YrS m tuF sDr0wf&,if aeayap rylbl;? rusef;rmrS mawmhtvGefylw,f? acgif;ud kufES map; a0'emav;awmiftjzpfrcHMubl;}}

    ]]rwnf hwm pm;&rS m? rwnf hwm jzpf&rS m? rS m;&rS m tvGefaMumufw,f? olrsm;tdrf{nf honfvkyf ,if rwnf hwmeJ YawG Y&ifrwnf hwmawGvkyfrS mpd k;vd k Yolwd k YeJ Ywnf hwJ htpmud koG m;av&m ykcHk;eJYvG,f ,loG m;Muw,f}}

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    31/196

    21

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    onfpum;ud kq&mBuD;EIwfzsm;wGif rMumcPajymqd kavonf/ q&mBuD;udk ,fum; usef;rma&;ESif htzuf zufu jynf hpH kvSvsufwjcm;b,fta&;rSrpOf;pm;bJusef;rma&;om pOf;pm;avonf/

    wcgw&H rvG Jra&Smifom rwnfhonfh"mwfESifhawG Yxd&ojzifhaexdkifraumif;jzpfvQifq&mBuD;ud ktodrcH&Jay/ onfynmud kyifwckckrS m;rdvQifrSm; jzpfaMumif;udkzH k;uG ,fxm; r&aomynmBuD;jzpfonf/

    ynmrS m tppfaq;cHaom ynmw&yfvnf; jzpfonf/ r[kwfwmajym rrSefwmud kzH k;zdvnf ;r&? rS m;wmvkyfrdvQiftrS m;ay:&onf/ rSefwmvkyfaevQiftrSefjzpfaeonf/ud k,fESifhwnfhwm pm;aevQif{uef'd|aexd kifaumif;aeonf/ rwnf hwm pm;rdvkyfrdvQifrvG J{uefaexd kifraumif; jzpfvm&onf/

    wnf hwm rwnfhwm odrIrSmvnf; olrsm;ajym q&majym ud k ,fESif hwnf hwm rwnf hwm od&yH krsdK; r[kwfbJud k,fwd kifod(0g) rdrd\tawG YtBuHKjzih f odEd kif&rnfjzpfaomynmw&yfvnf; jzpfacsonf/

    ]]vlawG[m rsufaphvnfvd kufMuwmuG ,f... rrmrSwnf hwmpm;&wm r[kwfbl;uG J Y?rmwkef;uwnf;u wnf hwm pm;&w,f...}}

    wnf hwm rwnfhwm od kYr[kwfud k,fESif htyfwm rtyfwmud kqifjcifPf&S dap&ef

    &nfoefvsuf]tyfaysmuf ,if qifeJ Y&S m? qifaysmuf&ifpaumeJ Y&S m}[kynmpu;jzif hrdef Y>rufwwfav&m ynmpum; ajymvQifum; omreftm;jzif hem;vnfbd k YcufcJonf/q&mYaq;cef;BuD;xJwGifvl&Sif;aeonf/ at;at;aq;aq; q&mBuD;ESif hpum;

    ajymcGif h&rnfud k0rf;omrdoGm;onf/usru c&D;ra&mufrqd kufq&maZmf*sDtemtaMumif;udkrajym&ao;ay/ [d kp

    um;onfpum; ajym,if;rS owd& ]wH k;wd ka&epfawmh? aomifpyfvlvl;wm? emrfeJY&kyfbJ

    r[kwfvm;q&m} [kaumufar;vdkufonf/ol\pl;&SxufjrufvSonf hrsufpdud ktxuf od k Yyif h wcsufMunh fNyD;rStomacgif;ndwfvdkufonf/

    ]]pmajcmufwef;ud k tusOf;csKyf csHK;Munf hvd kufprf;uG ,f? usOf;vdkuf ,if oDw-OPSxGufrvmbl;vm;? wnf hwm rwnf hwm xGufvm,if&kyfemrfay:vm,ifwe*FaEGrodEdkifbl;vm;}}

    tcef;xJod k Y vlemwa,muf0ifvm q&mBuD; pum;jywfoG m;pOfusrvnf; pmajcmufwef;ud kawG;qum "mwfoabmud k pdwf0ifpm;aeavonf/

    Armh"mwfynmoabmum; eufeJrSefuefvSay\/ avmu"mwfynm "gwkaA'ESif h

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    32/196

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    33/196

    23

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    a0a0qmqm yGif hzl;aeaom py,fcif;ud kaoukefatmif0g;nyf? 0g;axmuf? 0g;uyfay;vdkufonf/

    toef aES;aom ESif;qDyef;rsm;udkoefpGrf;zl;yGifhvmatmif 0g;nyf 0g;axmuf0g;uyfay;vd kufonf/

    aywfcJaeonfudktif om; axmufay; tyif rStoD;awG

    a

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    34/19624

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    u av;av;eufeuf jyHK; acgif;udkwqwfqwfndwfvsuf]ynm&S dawGu vQKd U0Sufwmr[kwfbl;uG JY? oG m;tjypfrwifeJ Yudk ,f ynmrrSDwm? ud k ,fu PfrrS Dwdkif; tjypfwif ,ifrS m;rS maygh/ ol YacwfeJ Yolwkef;uvnf; em;vnfMuw,fPfeJ YawG;ac: pOf;pm;rSaygh}[kqHk;raeavonf/

    ]]OyrmuG,f tckacwfrS m z-q-y-v vd kYac:Muw,fr[kwfvm; t"dy m,fuzufqpfqefYusifa&; jynfolYvGwfvyfa&;qd kr[kwfvm;? aemuftESpfw&mavmufMu,ifonf z-q-yvudk bmt"dym,fqdk'g vlwdkif; em;vnfygtHk;rvm; utjypfrwifeJY t&dkif;acgifaomuf vlrdkufpdwfwdk 'gudk t"dyawmh}qd k bmt"dym,frSef; tajzay:atmifpOf;pm;tm;xkwf&onfrS m ESpfnoH k;nyifquf rdk;vif;oG m;atmiftajzud k&S m,l&onf/

    "mwfoabmud kodjrifuRrf;usifum wnf hwm rwnf hwm yd kifyd kifEd kifEd kifem;vnfvmawmhrSyifusef;rma&;udkjyKjyifEd kifpGrf; &S dvmonf/

    "mwfrsm;ud kprf;oyf atmifjrifonh ftcg aus;Zl.;&Sifq&mBuD;\aus;Zl;jzif hynm\t&if;tjrpfjzpfaom yk8vynmwf"mwfusrf;ud kavhvm&onf/

    usrvnf; q&mBuD;a&SUwGif xdkifum pdef-uHh-[if;&kdtpGrf;ud kawG;ai;ae,if; tcef;xJrSvlemxGufoG m; ]Armhaq;ynmu oifnm r[kwf

    bl;q&m ynm}[knnf;qd kvdkufonf/]]ynmayghuGJ Ytemwckjzpfvm,ifwjcm;aq;ukenf;jzpfvmwJ htemud kcG Jvd kufcG JpdyfvdkufwmbJonftem b,fvd kaMumif h jzpfvmovJqd kwJhtem&JUZmpfjrpfudktwdtusrvdkufEdkifbl;}}

    a&m8grS mvJ'Dvd kbJ? rsufpdjzpfrsufpdukay;vd kufwmbJ? em;jzpfem;ukay;vk dufwmbJ? oGm;jzpfoG m;ukay;vdkufwmbJ/

    ]]q&mBuD;qD? usr 'DaeYvmcJ hwm temwemeJ YywfoufNyD; vmcJ hwmygq&m aumvdyfausmif;u q&mBuD;OD;odef;[ef&J Utemyg? rsufES mrS m jrif;zkBuD;jzpfaeygw,f? q&mBuD; ukay;rSjzpfvdrf hr,f}}

    ]]bmjzpfvd kYvJrrav; ukay;vk dufygvm; aysmufrS aysmufyghrvm;vd k Yvufwnf hprf; uk&wmrSr[kwfbJ? ud k ,f h[mudk ,f ukaygh}}

    q&mBuD;uvnf; rrav;uk[kqdkaeonf/ ukoay;&rnf h q&maZmf8sDuvnf;usrtm; q&m[ktodtrSwfrjyKcsif cufaeawmhonf/

    ]]usr ukvd kYrjzpfygbl;q&mBuD;&,f? q&mBuD; ukay;bd k YuRefrawmif;yefyg&ausrqkdawmh...}}

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    35/196

    25

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    tquf & cufovd kNidrfaevd kufpOfq&mBuD;u axmufay;onf/]]q&mwynf hvd kYjzpfaevd k Yyg}}[kqufajymvd kuf&onf/]]olu Armhaq;ynmudkav;av;pm;pm; &S dovm;...}}]]Armqefygw,f? acwfynmwwfayrJ h? Armh ,Ofaus;rIt&yf&yfud ka&S Uaqmifae

    wJ hyk8 dKvfwa,mufjzpfygw,f/ ArmhynmawGudktxif rao;wwfygbl;}}]]rrav; tuk&cufvd k Y&Sd ,ifvJ? q&mYqDvTwfvd kufav}}q&mBuD;u a&S ma&S m&SL&SL vd kufavsmvd kuf 0rf;ajrmuf0rf;omESif htdrfod k YjyefoG m;

    &avonf/tvkyfudprsm; rtm;vyfEdkif q&maZmf8sDESifhtjrefqH

    onf/ waeYwGif tcsdef&ojzif hq&maZmf8sDtdrfod k Y xGufoGm;avonf/q&mhtdrfxJwGif xdkifaeonf hwcsdefvH k; q&mBuD;ESifhuko&efq&mhudktwif;r&

    ru wd kufwGef;ae&avonf/aq;ynmqnf;yl;ptcgu q&mBuD; qHk;rbl;avonf/ q&mrsm;

    vlemrtyfbJESifhaq;ruk&aMumif; oGefoifqHk;rbl;onf/ q&mZD0uyif ol Yud kryif h a0'emuk drukEd kifjzpfum aoqH k;&yH kxHk;rsm; cPcP trdef Y&S davonf/

    q&mrsm;\usif h0wfud k&k daoav;pm;zd k Y&mxufq&maZmf8sDa0'emjrefjrefcsrf;om

    a&;ud kaZmbBuD;aeavonf/]]oG m;ygq&m&,f q&mBuD;qD qufqufoG m;jzpfatmifoGm;yg? q&mBuD;udkusrajymxm;NyD;ygNyD? aysmufyghapr,fq&m&,foGm;yg}}

    q&mYtdrfrSxtjyef um;ay: wufxdkif um;rxGufciftxd wwGwfwGwfrem;wrf; em;ylavmufatmifawmif;yefcJh&avonf/

    rMumcifq&mESif hqH kMujyefonf/

    ]]roG m;ao;bl;vm; q&m&,f}}[kjrifjrifcsif; qD;ajymvd kufonf/]]at;uG,f q&moG m;rvd k YygbJ? tvkyfawGrtm;wwfao;vd k Yyg/ oG m;r,f? oG m;r,f }}[ktm;emyg;em jyefajymavonf/

    ,ckwcgrS usrud kwu,fyiftm;emoGm;avawmhonf/ q&mESif husrrS m q&mBuD;a&S UarS mufod kYa&muf aeMuayNyD/

    ]]rsufpdeJ YjrifwJ hzkud kukvd k Yawmhjyefazgif;vmtH k;rS mbJ? onfzkBuD;b,f u vmw,fqd kwm owdrSaysmufayawmhraygh}}

    q&mBuD;onfrD;jcpfqef\tzsm;uav;ud k"m;ESih fcRefae,if; q&maZmf8sDtm;vSrf;ajymaeonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    36/19626

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    tzsm;cRefNyD;aom rD;jzpfqHESif hykvif;i,fuav;xJrSaq;wd k Yud kvsufq&maZmf8sDem;odk Yxvmum jrif;zkud koH k;Budrfwdk Yay;NyD; 8Grf;uyfay;vd kufonf/

    ]]aemufoH k;av;&ufavmuf Mum,if vmcJhyg? zkcsifvd k Yawmifrzk&awmhygbl;/a[m'D"mwfpm pm&GufxJrSmygwJ htwd kif; pm;yg}}

    q&mBuD;u OD;odef;[efESifhwnf haom"mwfpmud ka&;ay;avonf/"mwfpm pm&GufvSrf;ay;,if;...]]OD;odef;[efjrif;zkbJaygufonfjzpfap? cg;bJemonfjzpfap? zsm;bJzsm;onfjzpf

    ap? bmembJjzpfjzpfa0'emvd k Y ac:ayonf? onfa0'em[m jrif;jcH? yckuLu avSi,fwpif;eJ YvmNyD; q&mBuD;wdk Yta':BuD;wd kYzkxGufvmyg&ap? cg;emyg&ap? acsmi;qd k;yg&ap? tqkyfxJa&0ifyg&ap avSay:uqif;vmNyD; vmwwfwm r[kwfygbl;? wk dwkdajym& ,if Ak dufxJu vmwm}}[kajymavonf/

    q&mESifhusrrS m q&mBuD;ajymaompum;rsm;udkpd kuf em;axmifaeMuonf/a0'emqkdonfrSm ol Ytvk dvk djzpfjcif;rsKd; r[kwfbJ rwnfhwmud kpm;rd jzpf&aMumif;ud kt&dyftaiG Y&Sif;ajymaeavonf/

    ]]ckvlawG[m a&S;uvlawGvk dr[kwfbl;? rsm;aomtm;jzif h rrmawmhrSq&m&S mMuw,f? b,frS m&kwfw&uf q&maumif;&rvJ? usef;rmaewJ htcgu rdrd&JUtoufud ktyf

    zkd Yq&morm;&Smxm;&w,f? onfawmhrSpdwfwk dif;us q&morm;aumif; &awmhray}}q&maZmf*sDu acgif;ud kndwfum ]]rSefygw,f...}}[k ajymavonf/]]cG J-pdyf-tyfeJ Yxk d;wmawGacwfrS Dw,f xifaeMuw,f/ a&S;orwrif;vufxuf

    u op mqk daysmufapownf;...qk dwmeJ Y tema&m*gaysmufw,f? ow0gawGp&k dufMurf;wrf;vmwJ hacwfa&mufawmhop mqk dvkd Yr&bl;? tema&m*gjzpf ,if trIefYawG xkaxmif;aomufMu&? pm;Mu&w,f? aemufbk&m;rSef; w&m;rSef;rod? rdbq&m aus;Zl;&SifrSef;

    rodrk dufrJMurf;wrf;vmjyefawmhtyfeJ Yxk d;? "m;eY JcGJ&w,f? 'gud k acwfrS Dw,fvk d Yqk dMuw,f/usrwk dYem;axmif ,if ; jyKH;aeMuw,f/]]aemufonfxuf p&k dufMurf;vmMu,if"g;eJYcG Jvk dYr&bJ tajrmufeJYypfuk&vdrf h

    r,fxifw,f}}usrwkd Yvnf; &,f&,farmarmjzifhq&mBuD;xHrSxjyefcJ hMuonf/tvkyftm;vyfonf haeYwaeYwGifq&maZmf*sDowif;ar;&ef q&mBuD;xHod k Y usr

    a&mufoGm;avonf/]]q&maZmf*sDvmygovm;...}}[k usru ar;Munf honf/]]csdef;wJ h&ufrS m vmw,f...olwa,mufxJ r[kwfbll;? pma&;q&mrif;ok0PfvJ

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    37/196

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    38/19628

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    awmifomvd k YrSnf hwmyg}}vdk Yjyefajzw,f/usrrS m &,fae&onf/]]udkif;...q&meJYrrav;eJ Yaygif;NyD; a&; bdwfxm;0,fu awmifBuD;vd kjrifhatmif

    ukEdk difwJ hq&mESpfa,mufawmifomvd kYemrnfay;,if raumif;bl;vm;}}usrvnf; tawmrowfEd kifatmif&,fumaeawmhonf/ q&mvJ OD;odef;[efeJ Y

    rif;ok0Pfwdk Yud k tenf;tyg; &Sif;vif;awmhajymvdkufyg&J U avmukw&mrS mvJwckwnf;aomw&m;eJ Y udpNyD;Ed kifygw,f? ud k,fu rrS Dvdk Yawmif awmifausmif;oG m; ajrmufausmif;oGm;&wmyg/ oa&&SpfvHk; Asnf;oHk;q,f hoHk;aygif; 0P41 vHk;vk dYac:w,f? avmukw&mrSmvJ onf 0P 41 vk H;u vGwfNyD; ra&;Ek difygbl;/ avmuDusrf;awGrS mvJonf0Pav;q,fhwvHk;u vGwfNyD; ra&;Ed kifygaybl;}}

    ]]aA'ifq&m? ya&m8q&m? aq;q&m? "mwfq&m? toHawG ruG JvGJbl;vm;}}usru uG JvGJaMumif; ]][kwfuJ hq&m}} [kqd kvd kufonf/]]b,fvd kuG JuG JaeY(7) aeYuvG JNyD; b,folu bmvkyfEd kifrS mvJ? aeY(7)aeYud ktusOf;

    csKyfvd kuf ,if at;wm ylwmbJ&S dw,f? at;wm ylwmud kwcgxyftusOf;csKyf&ifawaZmwvHk;bJ &S dw,fr[kwfvm;}}

    usrrS m trsdK;om; aq;ynmpcef;udk av;av;eufeufawG;qum ai;aerd

    onf/ ]]rrav;aum b,fvd kwkef;? Armaq;ynm jrif hwifcsifw,f ajymajymaew,f?tvkyfeJ YjyrSayghckbJMunf hygtH k;? ud k ,faq;ukay;csifwm ukEd kif&ufom;eJ Yud k ,fwd kifrukEd kifbJ q&mYqDac:&wm b,favmufc&D;&Snfa0;ovJ}}

    usrvnf; q&maZmf8sD\jrif;zkud kaysmufuif;atmifvkyf&aom ud k ,fwd kiftcuftcJud k pOf;pm;vsufq&mBuD;a&S UwGifNyHK;ae&avawmhownf;/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    39/196

    29

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    Armhaq;ynmonf uk|Elemud k tjcm;Ek difiH

    rsm;xufatmufrusbJ tpGrf;xufjrufpG m

    oJvJpifaysmufuif;atmif

    ukoay;Ekdifayonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    40/196

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    41/196

    31

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    nae tcsdefrSefrSef jyef&onf&ufr&S day/8E 0if8sme,frxkwfcif usr\rdwfaqGyifvH ka':Ek,Ofu ]]vkyfjyefNyDvm; 'Dt

    vkyfud k? b,fawmht&kd;wjcm; tomwjcm; vk dufaumuf&rvJ? rvkyfygeJ Y}}[kwm;jrpfavonf/

    vd kom pm;csdefr&S d? em;csdefr&S d? tdyfcsdefr&S d? edp"l0 pcef;oG m;ae&rnfqdkvQifolajymovd kt&d k;wjcm; tom;wjcm; jzpfEd kifp&m&S dojzif hpufr&S dbJvkyf&aom vkyfief;ud k *sme,ftrSwf 1 rxGufrDyifyifyef;vGef; rvkyfcsifoavmufjzpfvmrdonf/

    *E 0if8sme,ftrSwf1 rwfv xGufNyD;aemufpufBuD;r&S dbJrxkwfawmh[kqH k;jzwfvd kufonf/

    8sme,fud kqufrxkwfbJ&yfxm; tm;csdefem;csdef&oG m;onf htcd kufaoG;aomufxJwGifa&;vd kufaom aqmif;yg;rsm;aMumif htem;&jyefonfr&S dbJNrdKUay:u vlrrmawGvmac:&m aemufodk Yvd kufum tcsdefukefaejyefavonf/

    waeYwGiftm;vyf tvk yfwd kuf&S dpm;yG Jay:u zd kifwG JBuD;ud koG m;rsufpdpl;rdonf/zd kifwG JxJwGif&S donf hvlrrmOD;a&u renf;ay/ zk d kifwG Jud kqG JzGif hvd kufum w&GufNyD;

    w&GufvSefzwfMunf honf/vlwd k YwGifaxGjym;aom a&m8ga0'emrsm;teuf&SifvsufESih faoae&onf havief;

    a&m8gESifhvlxJolxJr0ifEd kifonf huk|Elema&m8gESpfrsdK;ud k tjcm;a0'emrsm;xufomvGefpdwfyg0ifpm;jcif; jzpfonf/onfvd ka0'emrsdK;ud kaysmufuif;csrf;omatmifukay;vd kuf usrtm; a0'em

    &Sifu trSwf&onfjzpfap? r&onfjzpfap? usrwwfodem;vnfaom aq;ynm\tpGrf;uk drsm;pG m wefbd k;xm;um tESpfodrf hBuD; ESpfodrf hrdavonf/

    pmawGxJwGifavief;ESif huk|Ela&m8gonfrsm;ud ka&G;ppf rSifeDjzih fjcpfrSwfvd kuf

    um vlemOD;a& b,fESpfOD;vJ[ka&wGufMunfhonf/uk|Elema&m8gpG Juyfaeaomolrsm;rS m avief;a&m8g pG Juyfaeolrsm;xufyd krsm;avonf/

    a,musf m; rdefr toD;oD; a0'emonfrsm;txJwGiftrsdK;orD;uav;wa,mufrS m ukay;&ef pmom a&;ay;vd kufNyD; vdyfpmtjynf htpH krygvmbJrif;vS[kNrdKUESifhif;\emrnfom ygvmonf/

    uk|Elemud kaysmufuif;csrf;omEd kifatmiftjcm;Ed kifiHtjcm;aq;0g;rsm; wwfpGrf;Ed kifMuovd kArmhaq;ynmrSmvnf; tjcm;Ed kifiHrsm;xufatmufrusbJtpGrf;xufjrufum oJvJpifaysmufuif;atmif ukay;Edkifayonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    42/19632

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    usraq;ynm oif ,lqnf;yl;pOfu emwm&Snfud k ,fysufaeonf huk|Elemud kud k ,fwd kifvufawG YukocsifvSonf hqEjyif;jyaecd kufuHtm;avsmfpG myifq&mBuD;xHod k YrMunf h0HH hatmif uk d ,fysufaeaom rdef;uav;wOD; a&mufvmonfESifhtprStqHk; ukxH k;ukenf;A[kokw ud k ,fawG Y &&S dcGif h&Sd&ef q&mBuD;u oifjyay;avonf/

    xd kpOfu owif;pm8sme,fwzufESif htvkyfrtm;vyfonf hMum;xJuyiftcsdefud kcd k; rdef;uav;&Sd&modk Yom vpfavonf/ ukae&if; a&m8gxl;axG ajymif;vG Jonf hoabmawGrS m rsufpdxJwGifrsufvSnf hjyaeouJ hok d Ytqef ;wMu,fjzpfum cE mud k ,f ]]"mwf}}awGupm;aeyH kud k tm&kHjyK&onfrS mvnf; pdwf0ifpm;p&m aumif;vSonf/

    aemufqH k; a>rta&cG HvJvd kufovd kxd krdef;uav; a0'em uRwfoG m;onf htcgwGifuk|ElemESif hywfouf toJ pG JatmifrSwfom;rdonfhtcsufum; pdef? uH h? [if;&k dif;? jy'g;?a&TaiG? ykvJponf htemESifhoufqd kifonh f"mwfrsm;ud k auR;onf htcg ruRrf;usifvQifa&m8gud k olu pm;wwfNyD; uRrf;usifolud k a&m8gu pm;avyH kjzpfavonf/

    tcsdKYaq;ukrSyd kqd k;oG m;&jcif;wd k YrS m "mwfrEd kif"mwfrod t&k d;cd kufatmifwud k ,fvHk;jyef YES HoGm;ukefjcif; jzpfayonf/

    vlxJr0ifEd kifonf hb0qH k;aeolud kvlxJ0ifEd kifatmifyd k YNyD;onf haemufwGifusrtbd k Yuk|ElemonfjrifvQifb,f vd krsm; ukay;csifrSef;rodol Ytem,lypfcsif pdwfxJrS m r&k d;r&G

    txdjzpfcJhbl;onf/xd kuJ hod k Yuk|ElemESif hywfouf pdwf0ifpm;&onf htxJ usrtm; txl;pdwfxdcd kuf?pdwf0ifpm;avmufatmifzefwD;vdkufonf htaMumif;rS m...

    usr armifwif0if;ac:aom armifti,f qH k;wa,muf&S donf/ usr\owif ;pmwd kufwGif"mwfyH kowif;axmufvkyfaeum vli,f b0 jzKef;vGef; oH k;vGef; ayvGef; awvGef; ol'Pfud krcHEd kifojzif haemifMuOfap&efolESifha0;a0;aevk dufonf/

    usrESif ha0;&m uG,f&mwGifaecsif&mae oG m;csif&moG; ayawae,if; vli,fa&m8g pG Juyfum ol Y[molq&m0efESif h Budwf aq;xd k;aeonf/ aq;tvH k;aygif; ra&Ed kifavmufatmif xdk;NyD;aemufrS m a&m8grS m oufomroG m;bJ&kyfysufqif;ysufjzpfavmufatmiftxd tajctae qdk;oGm;onf/

    aemufqH k; vlxJr0ifavmufatmifvl&kyfysufoG m;onf hb0a&mufrSyifolESif husrjyefqH H kawG YMu&awmhonf/

    olYud kjrifwmeJ YolrSef;rodatmif tvGeftrif ; &kyfysufqif;ysufaeykHud kuk &ygawmhrvm;[kpdwfxdckdufoG m;onf/

    yef;qd k;wef;&Sd8sme,fausmftvkyfcef;udkyk HES dyfwdkufxm;aom vrf;40 t,f 'Dwm

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    43/196

    33

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    rsm;tcef;od k Yajymif;a&T U&um ol Ytm; ud k kifwG ,fay;rnf hukvm;wa,mufxm;vsuftvkyfcef;xJwGif ol Yud kxnf h aomhydwf&avawmhonf/

    tdrf&S dvlrsm;rS m ol Yudkb,f olrMunf h0H hMu? ol Ytem;od k Y b,folrSvnf; roG m;vd kMuawmhay/

    uk|ElempGJuyf wud k,fvk H; tom;rsm;yGvsuf tzktxGwftoD;BuD;awGydefzl;xaeNyD;aemufta&awG&T Jusaeaom tElwa,mufESifhrjcm; ol YrS mvnf; rnfolrQ ol YudkaphaphrMunf h&Jp&m jzpfysufaeavonf/

    taMumtjcifqdkif;ukefvsuf ajcvufrsm; ukyfvmum rjrif0H hr&I0H hb0qH k;aeonf htjzpfud k,lMuHK;r&jzpf ,if ; onfa0'em tjrpfjywfvH k;0aysmufuif;csrf;om&m&avatmifoH k;vwd kifwd kifrtdyfrae tm;wd kufcGefwd kufvH k;yrf;tm;xkwfukoay;cJ h&avonf/

    onfa&m8grsdK; onfaq;ESifh[kyH kaoum;cs ukxH k;enf; onmukrsdK; r[kwfbJ?ynmjzif hukoaejcif;jzpfojzif hvlrrmrS m xl;jcm;aomukxH k;ukenf;rsm;ud kpdwf0ifpm;vm\/ waeYwjcm; a&m*gpifvmjcif;ud kud k ,fwdk fifodud k ,fwd kifoufaotjzpfeJ Y aq;uk ,if ;ynmud kavhvmqnf;yl;vdkpdwfaygufvmavonf/

    olajymonf htwd kif;yifol Ya&m8g vH k;0uif;pifcsrf;omoG m;NyD;aemufusrESif hraeawmhbJq&mBuD;xHwGifwynf hcHvsuf q&mBuD;tdrfod kYajymif;a&T Uaeavonf/

    vlaumif;yuwdjzpfoG m;NyD;aemuftar&duefoH&k H;wGif"mwfyk HXmebuf tvkyf0ifvkyfum q&mBuD;xHwGifynmudkaeYnrjywfqnf;yl;avhvmoifMum;aeawmhonf/orwtdrfawmfoH&k H;{nf hcHyG Jponf hrif;yk dif;pk d;yk dif; yG Jvrf;tv,f wGif"mwfyk Huifr&muk dykck H; vG,fvsuf ta&;ygt&ma&mufaomyk*Kdvfrsm;ud k "mwfyk Hwjzwfjzwf vkduf&kdufaepOfusrrS m ta0;rSol Yuk dwpdrf hpdrf hvSrf;Munf hae,if; ]onfynm usroifrdayvk d Yawmfygao;&J U}[k[if ;csrdawmhonf/

    ynmawmftwefqnf;yl;rdvQifwaeY tdrfodk Yolaygufvmonf/ usrud kjrifjrifcsif; ]uRefawmftvkyfu xGufawmhr,f }[kajymavonf/]]bmvkyfxGufrvJrif;vc ig;&mavmuf&w,fr[kwfvm;? b,fajymif;tk H;rvk d Y

    vJ}}[k usru jyefar;vk dufonf/]]uRefawmfb,f rSajymif;vkyfzd k Yr[kwfbl;? rE av; oG m;NyD; aq;wd kufzGif haq;uk

    awmhr,f }}usrrS m ]]a[...}} [kom qd kvdkufEd kif\/olum; tvkyfud kpGef YvTwfum rEav;w&kwfwef;wGif aq;wd kufzGif hvsuf]]q&m

    armifwif0if;}} vkyfaeacsNyD/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    44/19634

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    uk|Elema&m8gonfrsm;twGufta0;rSvSrf;ukoae jrefjrefaysmufEd kifzd kYcufonf/ rsufpdatmufwGifMuyfrwfukoay;EdkifrSomvQifjrefjrefaysmufuif;Ekdifayonf/

    uk|Elema&m*gonfrsm;\pmrsm;ud k wapmifNyD;wapmifzwfNyD;aemufolwk d YtwGuf pdwftk dufrdonf/ usruk d ,fwk difvnf; oGm;a&mufrukay;Ek dif? ta0;rS"mwfpmaq;0g;ay;vnf; rjzpf? onfjyemud k rajz&Sif;Ekdifatmifjzpfrdonf/

    xdk YaMumifhxd kpmrsm;ud kxm; avief;a&m8gonfrsm;\pmawGud kwapmifNyD;wapmifvkduf&S mzwfrdjyef\/

    udk ,fwydkif;aoaomolajcwpfzufvufwzufaoaeaomolxd kvlemawGtm;vnf; arw mtxl;xm;rd\/ &k d;&d k;a0'em&Sifxuf&SifvsufESif haoae&onf hb0qd k;ud kcHpm;&rSyif rcsifhr&Jjzpfp&maumif;rSef; odEdkifMurnfjzpf\/

    xd ka0'emrsdK;rSmvnf; jzpfp r&ifhcifomvQifta0;rS "mwfpmaq;0g;yd kYum enf;nTefjyoEd kifonf/ &ufMum &if haeygu txl;ojzif h touft&G ,f BuD;&if haeygu ud k ,fwdkifrsufjriftem;rS maeum Muyfrwfukoay;rSom jrefjrefaysmufuif;Ed kifrnf/

    avief;a&m8gonfrsm;udkukonfhtcgwGifwxHk;wnf;? wenf;xnf;? waq;wnf; ukr&acs/ olESifhwnfhwmud kt"du xm;&onf/

    tcsdKYa&pdrfukocJ h&onf/ tcsdKU 'gef;vT JukcJ h&onf/ tcsdKU ajr"mwfay; ajrzdk Y

    ukcJh&onf/ vdrf;aq; aomufaq;rsm;yifvQi fwa,mufESif hwa,mufrwlMu/aoaeonf hvufwzufvIyfEd kifajr mufEd kifoG m;Ed kifatmifaomfif;? qef YaeonfhajcaxmufaxmufEd kifavQmufEd kifoG m;atmifaomfif;? jyKvkyfay;vd kuf&onfavmufpdwfMunfEl;p&maumif;onfr&S d/ toufoGif;ay;ovd kvIyfvm pdwf0ifpm;yH krS mvnf; &d k;&d k;a&m8grsdK;ESif hrwlacs/

    usrvnf; avief;a&m8gonfrsm;\pmrsm;ud kwapmifNyD;wapmifzwf&I ,if; vGef

    cJ honf h2 ESpfavmufu avief;a&m8gESif husr eyef;vH k;cJ hbl;aom xH k;wxH k;ud koG m;trSwf&rdonf/usrcifyGef; qH k;NyD; ig;ESpfajrmuftcsdefjzpfonf/ uG ,fvGefoG m;onf hvu vpOf

    vwd kif; vqef; 2 &ufaeYwGif bkef;awmfBuD;rsm;ESif hqGrf;oGwfonf h0wfwckjyKvkyfxm;cJh&m ig;ESpfjynf htBudrfajcmufq,fajrmufqGrf;auR;onf htvSLud k jyKcsifvmonf/

    vpOfvwd kif;vdkoHCmawmfrsm;om r[kwfbJig;ESpfjynf hajrmuftxdrf;trSwftjzpfolYrdwfaqGrsm;yg vl 100 cef Y zdwfvd kufonf/

    usrtdrfwGifvl 100 cefYxrif;auR;&ef usrESif hrdef;uav;taz:wa,mufom&S donf/ rcsufjyKwfEd kifMuojzif hqGrf;twGufa&m vltwGufyg qef;umaz;od k YvT Jtyf&ef

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    45/196

    35

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    qef;umaz;wdkufod k Y oG m;avonf/]]vufcHxm;wJ htvSLawGu 'D&ufrS m qHkaevdk YvufrcHEd kifygbl;}}[k qef;OD;xGef;

    &if\tud ku ajymvdkuf&m vlawGud kzdwfpmvufurf;NyD;ojzif h rMuHwwfatmifjzpfoG m;onf/

    ]]vufrcHEdkif ,ifawmhtcuf bJ OD;&,f? tm;vH k;vJ zdwfNyD;NyD/ &ufu uyfaeNyD/'Djyifb,f rsm; oG m;tyf&rvJ&Sif}}

    ]]'gjzihf&if 'Dvdkvkyf? cifAsm;taemufydkif;udkoGm; &vufbuf&nfqd kfifwqd kif&Sdw,f? tJ'Dqd kifrS m vl00BuD;wa,mufud k awGYvdrf hr,f? ol Yud ktukefvG Jvd kuf? wm0ef ,lcsufay;vdrf hr,f ? pm;yG Jukvm;xd kifyef;uefawmhwjcm;rS m oyfoyfig;yg? uRefawmfwd k YvJwcgwav 'DrS m rEd kif ,if ol YqDrS mtyfNyD; csufcd kif;&w,f? tcsuftjyKwfrnHhzl;}}

    qef;umaz;u nTefMum;vdkufonf htwd kif; vl00BuD;ud koGm;&S mavonf/vbuf&nfqd kiftem;odk Yra&mufcifbJqdkifxJwGifxd kifaeaom vlykrJrJ00BuD;ud k

    ta0;u vSrf;jrifvd kuf&onf/vl00BuD;[kajymvd kufonf htwd kif;yif0vd kufyH krS m pnfyd kif;BuD;wnfxm;ouJ hod k Yjrif

    raumif;&Iraumif;atmif 0aeay\/ acgif;u ao;ao;ESif hcEmud k ,fBuD;rS m ykwfBuD;

    twd kif;yif? olYud k ,frSolEd kifao;vm;&J U[katmufarhrdonf/qd kifxJwGiftouf 50cef Y&S drnf hrdef;rydefydefwa,mufESif hvl00BuD;om &S davonf/]]qef;}}u nTefvd kufonf htaMumif;ajymjyum vl100 xrif;auR;&eftwGufwm0ef ,lcsufauR;Edkifrnfvm;[kar;Munf honf/

    ]]csufay;wmaygh? 'Dvd kcsufav axmywfxrif;&,fqdwfom;[if;? Muufom;[if; csOfaygif&Guf[if;csdK? vufokwfwcGuf? ig;ydausmfvJygr,f? vlwa,muftwGuftNyD;

    tNidrf; oH k;usyfbJ? ravQmhzl;? uRefawmf hvuf&m aumif;raumif; aemufawmhMunf hav}}pum;udkoG ,f0d kufajymraebJvd k ,if ;udp cyfwdkwf d k jywfjywfyifajymonf/]]OD; ajymwJ htwd kif;bJusr ay;yghr,f ? csufawmh b,frS m csufrS mvJ}}]]reufzefud kaps;0,fNyD; nae 3 em&Davmuf'Du uRefawmhrdef;r&,f? uRefawmf

    &,f? uRefawmhom;&,f vmcJ hr,f ? [d ka&mufrSwnvH k; csuf&rS m? uRefawmfwdk Ytdk;cGufeJYtpH kxif;ygrusef,lcJ hr,f ? cifAsm; ae&may;&kHbJ}}

    usrrS m p&HaiG ay;vd kufum udpat;oG m;jcif;ud k&ifxJwGifayghoGm;avonf/csdef;onf haeYoH k;em&DavmufwGifavmf&Dum;BuD;ay: td k;cGufypnf;rsm;wifum

    om;trdom;tzoH k;a,mufaygufvmMuonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    46/19636

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    tdrfaemufaz;a&wGif;teD;&S dajray: td k;cGufawGcsvsufrD;zd kMuum csufjyKwfzd kYpDpOfMuavonf/

    olwdk YvJtvkyf&Iyfaeonf/ usrrSmvnf; tdrfxJwGifpm;yGJukvm;xd kifrsm; cif;usif;vsuf tvkyfrsm;aeavonf/

    tcsdefrS m ukefrSef;rodukefoGm;onf/ olwk d YcsufaeMuonf hae&mwGif o&ufyifukdif; oG,fxGef;ay;xm;aom "mwfrD;a&mifrSm xdefvif;ae\/ rD;a&mifatmufwGifvl00BuD;\ZeD; ydefydefta':BuD;u pm;yGJck H MuufoGefxk difvS D;aeonf/ vl00BuD;um; ykqkd;wxnfudkacgif;wGifaygif;vsuftusr&S dud k,fwk H;vk H;BuD;ESif h zk day:&S d [if;tk d;ud k a,mif;rBuD;ESif hrwfwyf&yfarTay;aeonf/ touf tpdwfcef Y&S donf hom;rS m a&wGif;wGifaumfzDxkyfrsm;uk d aq;aMumaeonf/

    ]]OD;BuD; awmfawmfNyD;aeyvm;...}}[kusru rD;zd kayguf0u vSrf;ar;vd kufonf/]]b,ftNyD; csufxm;vd k YjzpfrvJ? tcktom;awGud ki&kyfoD;eJ YqDeJ YvH k;&k Hvk H;xm;&

    r,f ? n 2 em&DavmufrSxNyD; xrif;a&m [if;a&m tm;vH k;csuf&rS m...}}wud k,fvHk;rSm a&csdK;xm;ouJhod kYacR;vH k;acR;aygufwd kYonf wNydKufNydKuf ,dkpD;

    vsuf &Sdae\/ rD;cdk; rsufpdryGifhwyGifhESifh udk,fa&SUwa,mif;rESif hvGwfatmifcJcJ ,Of;,Of; arTae,if;rSatmf ajymaeonf/

    olYcEmud k ,fESif h ol Ytvkyfud kjrif&onfrS m roufom ]0vd kufwmuvJ'kubJ}[kpdwfxJu nnf;qd k,if; tdrfxJod kYjyef0ifcJhonf/eHeufbkef;BuD;rsm;twGufESifh{nfhonfrsm;twGuftay:xyfrSatmufxyfae

    &mxd kifcif; yef;uefcGufa,muftqif oif hcif;usif;jyifqifaeonfrS m n 12 em&DavmufrSNyD;pD;oG m;onf/

    ]]OD;BuD;wd k Ytdyf,iftdrfxJ0iftdyfMuaemf}}[kusru jyLwif;aygufrSvSrf;ajym

    vk dufonf/vl00BuD;rS m tawmfyifyef;oG m;yk H&onf/ rD;zk dESif hreD;ra0;ajray:wGifzsmwcsyfcif;vsufyufvufpefYae&m Ak dufuG ,fae ol Yajcaxmufud koljrifcsifrSjrif&ayrnf/

    ]]tdrfxJrS m rtdyfEdkifbl;? 'Du aumif;w,f? avwd kufw,f? tdyfvJrtdyfEd kifygbl l;Asm? cPvS Jwmyg n 2 em&Davmuf pcsufrSreufrSDrS m...}}

    waeYvH k; pdwfarm ud k ,farm armoG m;NyD; anmif;vm usrvnf; tdrfay:od k Ywufum cif;xm;aom aumfaZmawGay:wGiftanmif;qef Y&ef vS Jcsvdkufonf/

    rsufpdarS;vm rsufvk H;rsm;ud k rS dwfvk dufwmESif h ig;ESpf&S dygyaum[koG m;avolud kowd&rdonf/ oG m;avoltaMumif;ud kawG;ae&mrSeufjzefvmrnf hy&dowfrsm;ud kquf

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    47/196

    37

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    awG;aejyefonf/ y&dowfrsm;teufq&mBuD;ocifuk d,fawmfrI dif;\]at;-at; vmrS mayghuG ,f}[kajymNyD; oGm;avoltm; owdw& ajymjyvk dufaompum;wkd Yonf em;wGif;od k Ywpdrf hpdrf h0ifaeavonf/

    [Gef;oHoJ hueJwcsufMum;vdkuf&onf/ rsufvk H;ud kZyfueJ zGif hvkdufum uAsmu,mvl;vJxvsufjyLwif;aygufok d Yajy;Munf honf/ um;aemufyd kif;\rD;eDav;ud k&dyfueJom jrifvd kuf&onf/

    ]]t&kPfwufrSbkef;BuD;awGoG m;yifh&rSm b,fhES ,f um;u tapmBuD;oG m;&wmvJ}}[katmufxyf reufqGrf;twGufnbufu BudKwifvmtdyfaeaom wlav; armifpd k;vGifud k atmfar;vd kufonf/

    ]]xrif;csufwJ hvlBuD; wufaevd k Y q&moG m;yif hwm}}usrvnf; avSum;rSajy;qif;um aemufaz;od k Y pGwfajy;0ifoG m;onf/ajray: yufvufvSefaeaom vl00BuD;ay:wGifom;a&m r,m;a&mru reuf

    tvSLtwGuf nOD;u a&mufvmMuaom usr\OD;av;a&m wufeif;aeMu\/]]b,fvd kjzpfwmvJ}}[kajymajymqd kqd krsufES mud kiH k YMunf hvd kuf&m wrsufES mvH k;&G Jae

    vsuf yg;pyfrSxGufaeaomvQmud k oG m;ESif h ol Y[molBudwfud kufxm;onf/ta':BuD;u pd k;&drfpG mjzif hajym&mwGifid koHygaeavonf/

    jrif&yk H racsrvS usrwud k ,fvkH; ylxloG m;avonf/ tajctaerS m uref;uwef;BuD; jzpfaeNyDjzpf csufcsif; aovQifvnf;ao raovQifvnf; avjzwfawmhayrnf/

    ]]'Dtjyifzuf'gavmufavwd kufBuD;xJrS m rjzpfbl;... aor,f a&T UrSa&T UrS}}&ifxJwGif xdwfvsufurl;&SL;xk d;ESifhudk ,fwkdifayG Y ,la&T Uawmhrvk dyif ajymvk duf

    onf/ ol YcE mud k,fBuD;ud ktxJ od k Ya&T Ubk d Y&mrS m rvG ,fvSacs/

    ]]a&T UMuyg... a&T UMuyg? tdrfxJra&mufawmifrD;zdkxJa&muf ,if awmfNyD ud kif;ud kif;...}}touf r&SLEkdifbJZGwftwif;om usr ajymae&onf/ a&wGif;em;rS rD;zd kxJodk Y

    [D;wd kuf b,f enf;a&T U,lMu&onfudkpmESif ha&;om; azmfrjybJ"mwfyH k&k dufom jybd k Yaumif;awmhonf/

    rD;zkdxJa&mufvmaomtcg wawmifawmh ausmfNyD[katmufarhvk dufum xdwfrTefysmaeojzifhtemESifhwnf hrnf htxuf qk H;vufeufud ktvG ,fqkH;vnf; jzpfEk difatmifzkwfylrD;wk dufpOf;pm;&onfrS m acgif;ud kylajcmufoG m;onf/

    Oa'gif;Zifa,mfMuifaz:vif;ouf[lonf haq;ynmu ay;xm;onf hvufeufESif h

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    48/196

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    49/196

    39

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    vk dufrSef;rodem&DoHacsmif; 2-csufacgufoHMum;&ojzif hacgif;ud kacgufvk dufovm;yifrSwfxifvk duf&onf/

    vlemeHab;wGifuyfxk difvsufyg;pyfud ktwif ;zGif h yg;pyfxJok d Y0ifatmifa&S muf&nfESifhoMum;azsmfxm;onfht&nfud k r&yfrem; tpufcsay;ae&onf/

    xd ktcsdef vlrrmrSvG J tjcm;bmud krQ vSnf hrMunf hawmh? tdrfuum;ESif hyif hvmaomolYwdkY q&mudk vSnfhrQrMunfhtm;EdkifbJ q&mtem;a]]q&mhud kjyefyd k Yvd k fuf&m ta':BuD;u wlr&,foufomygh hrvm; jzpfyghrvm;}}[kwkefwkef&D&Dar;aejyefacsonf/

    ]]tk d aysmufr,f-pdwfcs? tckaysmufrS m...}} vlrrS m tvsOf;owdr&ao;ay/uk d,fawG vufawGrSvIyfEk difygawmhrvm;[kpdwfrcsEk difojzif hvufud kcPcP qkyfud kifMunf hrdonf/

    um;xGufoG m;oHMum;&rS q&mawmhjyefNyD[kowdjyKrdonf/vlemtm; rnfrQtm&H kpd kufvH k;yrf;&jcif;? avief;ESif husr pGefYpGef Ypm;pm; b,fvd k

    eyef;vHk;ae&jcif;rSm tem;uolrsm; odcsifrSod&ayrnf/ t&Sdefaemufodk YusrrDatmifvd kufae&ojzifharm[d kufyifyef;vSacsonf/

    usrzufod kYygvmvk dufol Yzufodk YygoG m;vk dufESifhavief;ESif husrrS m olwjyefig

    wjyef jzpfaeMu\/ vlem\t&dyftuJ ud kpuefYrQtvpfray;bJrSefMunfhovkdMunfhumpdwf&S dvuf&SdEk difatmifxk difwk dufae\/usroif ,lxm;aom aq;ynm"mwfoabmum; a&rsm;a&Ek difrD;rsm;rD;Ekdifjzpf

    xuf jrufonf h"mwfESif husrEk difatmifvkyfbkd Yomvqif t"dujzpfayonf/]wrvGefb0od k Yajymif;oG m;aom cifyGef;onftm;if;? uk d ,fapmif hewf? tdrfapmif h

    ewf...}}

    usronfwkef&DaomvufESif harmif;axmifcGufxJod kYa&pufoGef;csaeonf/ yef;awmif;q&mawmfBuD; wkdifay;onfhtwkdif; EIwfrSa&pufcsvkajrmuftvSL rysuruGufxajrmufatmifjrifoG m;jcif;twGuf&ifxJwGifodrf hcgvsufESpfNcdKuftm;&jcif; jzpfae\/

    t&kPfwuf oHCmawmfrsm; pm;Muaom qGrf;ESif hxk daeYeHeufu

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    50/19640

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    wzk difwG Jvk H;zwfNyD;oG m;aomtcg pmyk HBuD;ud k,aeYpmjyefawmhtH h[kzk difwG Jud karS mufvk dufavonf/ atmufzufqk H; a&mufaeaom a&S;OD;pG m a&mufonf hpmup tpOfvd kufwapmifNyD;wapmifjyefMum;oG m;&efpmwapmifjyefpa&;Munf honf/

    ol\a0'emud kcsdefqvsuf"mwfpmay; enf;ay; a&;om;jyefMum;&rnfjzpfavonf/

    xdkaeYu usr jyefMum;vd kufaompmrsm;rS m 1/ r8Fvm'H kppfaq;&k HrSud kcifOD;? 2/wmarGtmabm8vrf;rSud kazodef;? 3/ 'vrSud kusifaz? 4/ wuod kvf0if; waumif;aqmifrSa':rrav;? 5/ rk'H krSud knTef YvGif? 6/ jynfol Y&du maxmufyH ha&;&k H;pma&;ud kifXmerScifjrifhjrif h? 7/ o&ufNrdKUrSud kudkBuD;? 8/ armfvNrdKifNrdKU 'nif;ukef;&yfrSa':MunfMunf? 9/wHwm;OD;tdrfopfwef;rS ud kAat;? 10/ ud koef;xGef;? 11/ arS mfbD qyfoG m;awmaq;&k HrSuk dvSarmif? 12/ "m;wef; rvGef&yfrE av;qd kifwef;rSOD;tH k;az? 13/ MuHcif;NrdKUtif;vyf&yfrSa':at;Munf? 14/ tv,fawm&ausmif;wk dufabmif'&Dvrf;rSOD;xGef;jrif h? 15/ tif'd kae&Sm; 8sumwmNrdKU jrefrmoH&H k; oHtrwfBuD;\ZeD; a':EkEk...

    wq,f hig;apmifavmufqufwd kufa&;om;NyD;onf htcg vufanmif;NyD; OD;aES mufyloGm;awmhonf/

    aemufxyf pma&;&rnf hpmrsm;rS m pm w&mausmfavmufjyef&rnfjzpfaeonf/

    usrvnf; q,f hig;apmifomvQifwaeYxJa&;Ed kifawmhvsufusefpmrsm;ud kwaeYpDenf;enf; a&;jyefoGm;rnf[kxm;vdkuf&jyefonf/twGif; *E 0iftwGuf yk HES dyfpufBuD;rS m wkdufay:odk Ya&mufvmacsonf/ ykHES dyf

    pufBuD; a&mufvm *sme,fjyefxkwf&ef jzpfvmjyefonf/pmawGjyefcsdefr&Ed kifao;onf htwGif; vlemrsm;rS m aeYpOfvma&mufawGYqH kpOf

    aeMuonfuwzuf aemufxyfvnf ; pmawGa&mufaejyefav&m waeYxufwaeYrd kYae

    aom zd kifwG JBuD;udkMunfh usrzufu 0w&m;ysufuGufjcif;ud k b,fvd kvkyf&yghrvJ[kpdwfroufrom jzpfrdonf/&yfa0;&yfeD;vlrsm;tm; "mwfpmay; enf;ay;ae&k HESif hrjzpf? aq;0g;yg&S dbd k Yvd kav

    ao; aq;jyemuvnf; &Sdao;onf/aemufqH k;usr\tajctaerS m 8sme,fcsnf; xkwfaerjzpf? aq;wd kufzGif haq;

    vnf; ukrSjzpfawmhrnf hyH k jzpfaeayawmhownf;/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    51/196

    41

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    "mwfynmum; ... a&S;OD;pGm ynwfESifhy&rwf

    ukduG Jjym;xif&S m;atmifjypGrf;Ek difaom

    tajccHynmrsKd; jzpfonf/

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    52/19642

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g oli,f em

    rd k;ay:uqif;vmaom odMum;rif;ESih fawG Y&ovd kyif rSwfxifMuum 1-rdepf? 2-rdepfcefYNidrfoufaeMu&onf htawmtwGif; &ifxJ ckefaeavonf/

    cifav;jrif honfol Ytazay: xd kifaeum q&m0efud krMunf h0H hbJrsufvH k;uav;rd Sfwfvsufajcaxmufud k tomqefYwef;ay;xm;onf/

    q&m0efu ajcrrSud kif ajcaxmufudkqG JcgvIyfMunf hvd kufonfwdkifatmifvnf;rsufvH k;wcsufrzGif h? aMumuftm;vefYtm;jzif heif;uefrdSwfxm;avonf/

    q&m0efonf ajcaxmufud ktomt,m jyefvTwfcsvd kufum csKdjrpGm jyKH;Mvkdufonf/ cav;\acgif;uav; ykwfvsuf ]]cav;a&...cav;a&}}[kac:vd kufonf/cifav;jrif hrsufvHk;zGif h rMunf h OD;cspfarmifuyg ]]0ufr... 0ufr... 'DrS m azhazhudkMunf hprf;}}[kiHk Yac:avonf/ cifav;jrif hudkawmfawmfESif hrsufvk H; zGif hck dif; r&? aemufrS rsufvkH;uav; r&Jw&JzGif hMunf hvsufolYtaz aygifay:rS usrxHod k Y ajy;vmrnfvkyfonf/

    ]]onfrS m cav;... cP aeygtHk;? OD;cspfarmif... ol Yud kvrf;avQmufcd kif;prf;yg}}usrrS m tajctaeud k odcsifvSNyD? q&m0efpum;ud kMum;csifvSNyD? q&mprf;

    oyfrNyD;ao; &ifxJu wxdxdwfESif h apmif hae&onf/cifav;jrif hudkq&m0efa&S U vrf;avQmufjyatmifacsmhMu&onf/ usrwk d Y acsmh

    ajymaeMuck dufrsufvk H;jymjym? ESmacgif;cRefcReftom;eDeD&Sdaom q&m0ef\rsufES myk Hyef;udktvpfck d;Munf hvsuf aygifay:rS rxbJayuyfxkdufaeonf/

    ]]orD;av;... wifyg;xJu emw,fqdk? tJ'gaysmufoG m;r,f? xav avQmufjyvdkuf? x... x}}q&m0efonf ud k ,fudkqef Yqef Y&yfum vuf0g;ESpfzufaemufjzef Ycg;axmufxm;

    vsufusrwkd Yud kjyKH;Munf haeonf/ jyKH;vsufuyifcav;a0'emud kpl;prf;aeaomrsufpdjzif hrsufarS mifMuKwfxm;onf/ q&m0efrS m cifav;jrif htxud kjyKH;&yfapmif haeonf/

    olYtazu csKdif;rSuk dif rxlay;,if; ]t&kyfvk dcsifw,fqk dxav. ..vk dufvkduf}

    qkdrS]azazyg x}[k wkd;wkd;uav; armhajymonf/]]azazhuk difrxm;eJYav...0ufrzmom 0ufravQmufrSaygh azazvJavQmufr,fvm... }}

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    53/196

    43

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    om;tz ESpfa,mufonf {nfhcef;tqkH; tkwfeH&HtxdavQmufoG m;Muavonf/OD;cspfarmifab;rScifav;jrif hu cyfajz;ajz; uyfavQmufvkdufoG m;avonf/ q&m0efrS m cifav;jrif havQmufyk Huk drsufawmifrcwfvSrf;Munf haeonf/ {nf hcef;zufod k YjyefavQmufvmMuaomtcg usrtem;od k Y ]pdwfryleJ Y rp fcspfarmif...pk d;&drfp&m bmrSr&S dygbl;}[kvmajymonf/

    usronf 0rf;omtm;& &Iduf yif houfcsvkdufum pdwfud ktrsm;BuD; ayghyg;oG m;awmhonf/

    ppftwGif; *syefacwfu a&TawmifMum;vrf; Ak dvfvusfmtdrf usrwk d YaeMupOfcifav;jrifhrSm ok H;ESpforD; &S dao;onf/ waeYrS m tzsm;aysmufcgp xupm;ae,if; wifyg;xJu emw,f[kqk dum ik daeavonf/ ajy;vTm;upm;,if; taMumrsufoG m;onfxifrSwf wifyg;ud kvDeDrifaq;rsm; vdrf;ay;vk dufonf/ aq;vl;ay;vnf; tvsOf;raysmufoufomovk dxupm;NyD; wifyg;xJu emw,f[k nOf;id kaewwfonf/

    usrrS m bmjzpfwmrSef; rod pdwfylvmonf/ cifav;jrif hud kjynfol Yaq;&k Hod k Yac:oG m;um q&m0efqDoG m;jyonf/ q&m0efu ajcaxmufud k prf;oyfMunf hNyd; aq;xk d;ay;vk dufonf/ ppftwGif; aq;pGrf;aq;aumif; &S m;yg;vSaMumif;ud kq&m0efu nnf;ajymvkdufao;onf/

    ]]'g-oli,f f fe,ac:w,f [J h-aq;xk d;raeeJ Yoli,f emtkyfaq;uav; vdrf;ay;prf;yg}}[kBuD;awmfBuD;u aq;rxk d;&efuef YuGufonf/ xk dtcsdefu t*Fvdyfaq;omvQifaq;xifvsufArmtkyfaq;udkaq;[l av;av;pm;pm; todtrSwfrjyKcsifojzif h BuD;awmfBuD;pum;ud kem;r0ifEk difbJaq;&kHomoGm;um aq;xk d;ay;aeawmhonf/

    aq;xk d;NyD;aemufvnf; wifyg;xJu emw,f[kom ajymaeonf/ wifyg;emrS maMumufNyD; vrf;ud k aumif;aumif;ravQmufbJtNrJxkdifupm;aeawmhonf/

    ]]ayghraeeJ Y[h J... 'g[m oli,fem[J h... Armq&mac:jyprf;...}}[kBuD;awmfBuD;uem;ylem;qm vkyfaeavonf/ q&m0efaq;xk d;aeonfjzpf Armq&mudkjy&ef pdwfrul;bJq&m0efpum;om em;axmifum q&m0ef YtrS mtwk dif; vkyfay;aeonf/

    *syefwacwfvk H; cifav;jrif hud kvrf;MumMumavQmufckdif; r&bJtxk difrsm;aeavonf/ avQmufck dif; avQmufvQifvnf; cPwjzKwfom avQmufum wifyg;xJu emw,fqk dvsufxkdifcswwfacsonf/ q&m0ef YtrS mtwk dif; wifyg;ud k a&aEG;tdwfuyfay;&vGef; cifav;jrif hvnf; a&aEG;tdwfud kaMumufaeonf/ vrf;ravQmufbJaevQifa&aEG;tdwfudkjy acsmufrSxavQmufoG m;avonf/

    *syefwacwfvk H; t*Fvdyfaq;0g; &Sm;yg;vSonf/ t*Fvdyfaq;aumif;rsm; r&S d

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    54/19644

    jrefrmhaq;ynm

    E

    - b o o k i s c r e a t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    om jrefjrefraysmufjzpf&onf/ t*Fvdyfvufxufwkef;ursm;jzpfvQif ,ckvk dMuMumcHpm;ae&rnfr[kwf[k xifjrifum t*Fvdyfaq;aumif;rsm;ESifha0;ae&jcif;twGufpdwftm;i,frdonf/

    cifav;jrifhtouf (7) ESpft&G,fwGif ppfBuD;NyD;oG m;avonf/8syeftxGuft8Fvdyft0ifusrwdk Yodrfacsmif;&G mu &efukefbufod kYjyefcJh\/ uH

    bJhwGifacwaexd kifMu&onf/ xdktcsdefwGifusrwd kYtdrfteD;tem; t8Fvdyfppfwyf csvsufppfom;rsm;\&Gufxnf&k HrS m tdrfud k0d kif;&HaeMuayonf/ tdrfem; ppfwyfa&mufvmNyD; ppfwyfrodrf;cifuav; tdrfem;u ppfwyfxJrSrsufESmjzL ar8smppfAd kvfwOD;ESifhtodjzpfcJ hMuonf/

    usrwk d Ytdrfod k Ytvnf tywf0ifxGufoG m;vmaeaom ar8smppfAd kvfud kwaeYopum;pyfrd ppftwGif; usrorD;av; vrf;avQmufvQifwifyg;rsufaewm aq;aumif;r&S dojzif h aumif;aumif; raysmufbJjzpfaeaMumif; ajymjyrdonf/

    ]]td k;...[kwfvm; onfvd kqd k&ifjrefjrefukvd kufyg? tckaq;&k HBuD;rS m taMumtjcifukowJ hpy,f&S ,fvpfq&m0efBuD; ar8smrpfcs,fvf&S dw,f? ol Yud kjyyg? eufjzefnae usKyfac:vmcJhr,f}}

    ppfAd kvf\pum;udkMum;&aomtcg usrwd k YZeD;armifES HrS m wa,mufrsufESm w

    a,mufvSrf;Munfhvd kufMuum ppfAdkvfa&SU a`EyifraqmifEd kifbJ ]bk&m;odMum;rwmbJ}[k 0rf;omtm;& ajymrdonf/taMumt&dk;py,f&S ,fvpfq&m0efBuD;u usrud kudpr&S dygbl; ajymqd kNyD;aemuf

    cifav;jrif hud kqd kzmay: jyefxd kifcd kif;vsufajcaxmufuav;ud kifum ajcrsufaphud kvufrESif hES dyfMunf haejyefonf/

    ]]emovm;...cav;}}

    cifav;jrifhonf rsufvH k;uav; aMumifawmifjzif h q&m0efajymwm rMum;ovd kt&kyfuav;twd kif; Nidrfaeonf/]]0ufr... emovm;[if... q&m0efES dyfawmhemovm;}}ol\acgif;ud k&rf;vd kufum ajcaxmufuav;ud kvdrfvsufrnf hol Yud krQ rMunf hbJ

    acgif;ud kiH kYxm;vdk fuf\/]]vrf;avQmuf ,if wifyg;xJu jrufwm[m ajcrsufpdu taMumuav; xyfae

    vdk Yjzpf&r,ftaMumuav;uk djznfay;vdkuf ,if wifyg;u emawmhr,f r[kwfbl;? reufjzefaq;&k Hwifyg/ aysmufoG m;atmif vkyfay;r,f}}

    q&m0ef jyefoG m;NyD;aemufcifav;jrif hud keufjzefaq;&k Hwifzd kYta&;? BuD;awmf

  • 7/30/2019 Journal Kyaw Ma Ma Lay-The Art of Myanmar Indigenous Medicine

    55/196

    45

    *sme,fausmfrrav;

    E

    - b o o

    k i s c r e a

    t e d b y w w

    w . s

    h a n y o m a . o r g

    BuD;u jApfawmufjApfawmufESif h qlyluef YuGufaeay\/]]nD;wd k YrvJ wqdwf&Sdq&m0ef'grsm;at aq;&k HwiftH k;rvd k Yvm; oli,f emath

    oli,f em ? vl;aq;tkyfaq;uav;eJ YES dyfay;wmeJ Ywajz;ajz; aysmufrS mbJvd k Yajymaewmaq;&k HrwifMuygeJ Y}}

    usrBuD;awmfrS m a&S;tr,fBuD;rk dYt*Fvdyfaq;ynmuk dr,k HMunfwm[kxifjrifum jApfawmufjApfawmufajymaejcif;udkpdwfr&SnfEk difawmhbJ jyefajymrdonf/

    ]]tk d...tBuD;uvJaq;&kHwifwm bmjzpfovJ? aumif;atmifvkyfay;wmbJ? tBuD;rkefnif;qDvl;ay;aevk dYaum aysmufvkd Yvm;tBuD;&J U}}

    ]]rkefnif;qDvl;ay;Ek difvk d Youfomwm r[kwfvm;[J h? wk d Y&G mu ud kausmufvk H;om;uav;vJ 'DvkdbJjzpfwmbJ? oli,femaq;cG HYNyD; vykdifqDeJ YES dyfay;wmeJYaysmufoG m;wmbJawmf}}

    ]]tBuD;vyk difqDu b,fu&rSmvJ? tckukrJhq&m0efu taMumtjcifud kem;vnfwJ hq&m0ef? aq;&k Hwifawmhaysmufr,fr[kwfvm;...tBuD;&J U}}

    usrESifhtBuD;wkdY wa,mufwcGef; jzpfaeMujcif;udk emarmifu... ]]pdwfryleJ YtBuD;&,f? aumif;oG m;rS maygh}}[kat;at;oufom 0if&Sif;ajymjyonf/

    aemufwaeYusrwd k Y cifav;jrif hud k aq;&k Hac:oG