jornalismo e revista customizada: o caso daslu

7/31/2019 JORNALISMO E REVISTA CUSTOMIZADA: o caso Daslu

http://slidepdf.com/reader/full/jornalismo-e-revista-customizada-o-caso-daslu 1/80

9>

9 LETVAD[ÃÀA

Ip vkwlptip( dkpdk a pk{ leê`la( tlwkvij àja pk{ ~vle`l~ih ~i~kh ~vajawkv i tvaì dk ldklip(

legh{ke`lieda a ~kepijketa( jip tijfìj ap àpt{jkp k i `{ht{vi da j{eda jadkvea%Itviwkppivij c{kvvip( ~kvêadap dk vk`kppàa kàeôjlì k dltid{vip y{k p{gaìvij a dlvklta dk

kr~vkppàa% Kegvketivij i àj~ktlãàa da védla( da `lekji( di tkhkwlpàa k di letkvekt( jip

pafvkwlwkvij%

Vkwlpti( Lj~vkepi Gkjlelei k Maveihlpja pkcjketida pàa ipp{etap i pkvkj dlp`{tldap ekptk

tvifihba( ipplj àja vkwlptip pkcjketidip ~ivi ~ýfhlàp kp~k`êglàp( i blptðvli dk cviedkp

~{fhlìãûkp( iy{khip y{k dkvij lj~{hpa ekptkp têt{hap k gl}kvij dip vkwlptip {j wkê`{ha

‘y{kvldleba‚ da ~awa fviplhklva% Lppa pkj dklriv dk hida i tkedíe`li di lj~vkepi gkjlelei k i

lj~avtæe`li da j{eda di jadi kj cviedk ~ivtk dkptip ~{fhlìãûkp( tkji y{k pkj~vk

icvida{ a ~ýfhlà gkjlelea%

Ip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip k!a{ @{ptaj ^{fhlpblec ‐ pàa ~{fhlìãûkp ~kvlðdlìp y{k

g{e`laeij àja kptvitìcli dk jivoktlec k mé àey{lptivij pk{ ~ýfhlà dkpdk a pì`{ha

~ippida% Pàa vkwlptip wahtidip ~ivi {j ~ýfhlà pkcjketida( {j jkvìda avciel}i`laeih y{k

{pi dkppip ~{fhlìãûkp àja itviãàa k i~tiãàa dk `hlketkp% I~ðp i p{i dlppkjleiãàa ea ~iêp(

ip `{ptajl}idip kptàa ìdi wk} jilp ~vkpketkp%

@aj gavtk tkedíe`li ea ~iêp( kppi eawi gkvvijketi ihlidi î àj{elìãàa avciel}i`laeih eàa

~ivi dk pk kr~iedlv% îvi krkj~hlglìãàa dkptk gkeôjkea pkvé gklti {ji ieéhlpk dip vkwlptip

`{ptajl}idip( da pktav dk jadi= Diph{%

Ketvk {j ìgì k {j faj ~i~a ketvk ijlcip eip`k{ a p{`kppa àebk`lda àja Diph{% T{da

àjkãa{ ea iea dk 9<;2% Pàa î{ha pk tavea{ ~ihà dk {ji ldkli iledi kj jketk dk H{`li

^lwi dk Ihf{y{kvy{k k p{i pð`li Ha{vdkp Iviebi( y{k itkedlij p{ip ijlcip kj {ji ìpi% I

~va`{vi kvi tàa cviedk( y{k àj a ~ippiv dap ieap a filvva vkpldke`lih Wlhi Eawi @ae`klãàa

gal `keévla di kr~iepàa di fa{tly{k% A y{k kvi {j ýelà ljðwkh wlva{ {ji letkvhlciãàa dk

60 ìpip y{k( ia haeca dap ieap( vk`kfk{ i pa`lkdidk fviplhklvi%

Pkj wltvlekp a{ itì jkpja {ji ~hiì ledlìeda a eajk ei ~avti% Ipplj gal a àjkãa difa{tly{k y{k wlvli i pkv ~laeklvi ea jkvìda dk h{ra da ~iêp% I Diph{ tlebi àja jlppàa



99

wkedkv( i`lji dk t{da( kptlha k paebap% Pkj~vk hieãa{ k hieãi itì bamk( tkedíe`lip% Gal i

~laeklvi kj gi}kv dkpglhkp letljlptip ~ivi p{ip `hlketkp ei ~vð~vli hami k i dkpkewahwkv

ìtéhacap dk àhkãûkp k tijfìj i ~vljklvi i hieãiv {ji vkwlpti `{ptajl}idi dk jadi%

@vlieda( ketàa( {ji gavji ýelì dk kr~av p{ip ~kãip k ~vle`l~ihjketk i itkedkv ip `hlketkp(

tvitieda*ip àja ijlcip k( eàa( plj~hkpjketk àep{jldavip%

I vkwlpti Diph{ ì àepldkvidi i jilp lj~avtietk k vkp~kltidi kj kptlha k ihti jadi ei

Ijìvlì da P{h( y{ieda a ipp{eta ì `{ptajl}iãàa% I Diph{ vk~vkpketi jivìp àja @biekh(

^vidi( Dah`k ' Ciffiei( ketvk dk}keip dk a{tvip( ea tkvvltðvla fviplhklva% Dkpdk 6>>>( i

Kdltavi Tvl~ ~vad{} ~ivi i Diph{ {ji vkwlpti tvljkptvih àj `kvì dk 6;> ~écleip( dlptvlf{êdi

~ivi 0; jlh `hlketkp ~vkgkvke`lilp di fa{tly{k%

I vkwlpti ieihlpidi ì {pidi àja gkvvijketi dk jivoktlec( y{k tkj àja {j dap afmktlwap

gi}kv {ji hlciãàa ketvk jivì k `hlketk% I ~{fhlìãàa ~app{l ~kvladl`ldidk dk iàvda àj ip

kptiãûkp da iea( y{k ì y{ieda i cvlgk i~vkpketi p{ip eawip àhkãûkp% Kj vkhiãàa ia

àetkýda( ~app{l kdltavlip dk jadi( dlìp da y{k àj~viv a{ {piv k ihc{jip jitìvlip dk

àj~avtijketa( hkwieda ia pk{ ~ýfhlà ihwa a y{k kpté ei jadi( a y{k ~adk pkv {pida( ap

jkhbavkp h{civkp ~ivi pk gvky{ketiv k ip jkhbavkp jivìp y{k kptàa ea jkvìda%

A afmktlwa dkptk tvifihba ì ieihlpiv àja ì i àeptv{ãàa da àetkýda maveihêptlà dk {ji

vkwlpti `{ptajl}idi( kj kp~k`êglà i vkwlpti Diph{% ^vktkedk* pk iwihliv ap ltkep kpàhbldap

~ivi i ì~i( a ~vamkta cvéglà( a kp~iãa dkdlìda îp kdltavlip dk jadi k ~vle`l~ihjketk ap

kp~iãap dip jitìvlip dk `{eba maveihêptlà% îvi tih( gavij pkhk`laeidip kdlãûkp da iea dk

6>9> k 6>99%

Kj vkhiãàa î kptv{t{vi( kpti ~kpy{lpi tvi} kj pk{p ì~êt{hap tkðvlàp {j kjfipijketa pafvk a

p{vcljketa di vkwlpti ea Fviplh( di lj~vkepi( k tijfìj dap ~vaglpplaeilp hlcidap î jadi%

Ihìj dlppa( tijfìj ì ~appêwkh àj~vkkedkv ap ìjlebap ~kvàvvldap itì i pkcjketiãàa dkptk

jkvìda k i `{ptajl}iãàa dk vkwlptip%

A ~vljklva ì~êt{ha ì kr`h{plwijketk dkptleida ia p{vcljketa dkppip ~{fhlìãûkp ea Fviplh%

I y{kptàa da ketvktkeljketa( ap dlwkvpap ~kvglp( gðvj{hip kdltavlilp k tijfìj pafvk i

lepkvãàa di jadi ekptk wkê`{ha( y{k i ifvlca{( k bamk( ~adk pk dl}kv y{k ip vkwlptip pàa

dkptleidip i kptk ìj~a%



96

A pkc{eda ì~êt{ha glì vkp~aepéwkh ~av kp`hivk`kv ap ìjlebap ~kvàvvldap ~khi pkcjketiãàa

maveihêptlì( àja pk dk{ kptk ~va`kppa( y{ilp gavij ap ~vljklvap wkê`{hap pkcjketidap i

pkvkj ~{fhlìdap( k tijfìj a gkeôjkea di `{ptajl}iãàa%

Ea ýhtlja ì~êt{ha ì ~appêwkh àj~vkkedkv i jktadahacli dk ~kpy{lpi( àj i ieéhlpk dk

àetkýda dip y{itva kdlãûkp( d{ip vkgkvketkp ia iea dk 6>9> k d{ip vkgkvketkp ia iea dk 6>99%

I ieéhlpk japtvi àja ì a ~va`kppa dk àeptv{ãàa da àetkýda maveihêptlà ~{fhlìda ekppip

vkwlptip%

I ~ivtlv dkptk kpt{da pkvé ~appêwkh ketkedkv ~av y{k kptip ~{fhlìãûkp eip`kj( y{ilp pàa ap~va~ðpltap( ~av y{k khip àey{lptij pk{ ~ýfhlà dlptleta k( ~vle`l~ihjketk( àja kptàa ìdi

wk} jilp kj kr~iepàa% îvi lppa( pkvàa ieihlpidap ap ip~k`tap y{k wàa dkpdk i àeptv{ãàa di

~i{ti( a ~kvglh kdltavlih di vkwlpti( i hlec{ickj {tlhl}idi k t{da y{k ~appi pkvwlv àja

àj~hkjketa ~ivi ketkedkvjap a ~kvglh da tkrta dip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip%



90

6 I VKWLPTI EA FVIPLH

Ea Fviplh( ip vkwlptip tlwkvij pk{ leê`la ea pì`{ha RLR k( haca( àjkãivij i pk kr~iedlv% I

~vljklvi ~{fhlìãàa( Ip wivlkdidkp a{ Kepilap dk Hltkvit{vi9 p{vcl{ kj 9296( kj Pihwidav(

ei Fibli% Ia haeca dap ieap( ip vkwlptip gavij pk vkkptv{t{vieda( gavtihk`keda iledi jilp

p{ip ldketldidkp( itì y{k p{vclvij ap cviedkp gkeôjkeap àja A @v{}klva "9<62,6 k

Jie`bktk "9<;6,0% Kj pkc{ldi( wlkvij ip vkwlptip àj tkjip pkcjketidap% Dalp krkj~hap

pàa ip vkwlptip gkjleleip k ip vkwlptip dkdlìdip iap bajkep( y{k tijfìj tlebij a pk{

~ýfhlà glkh( hkjfvi Pìh}a "6>>4,%

I blptðvli dip vkwlptip ea Fviplh( ipplj àja i di lj~vkepi kj y{ihy{kv h{civ da j{eda(àeg{edk*pk àj i blptðvli kàeôjlì k di ledýptvli ea ~iêp% Ip vkwlptip `bkcivij ~av iy{lea àjkãa da pì`{ha RLR m{eta àj i àvtk ~avt{c{kpi ‐ y{k wlebi g{cleda di c{kvvi k dkEi~ahkàa% Y{kv dl}kv( `bkcivij m{eta àj a ipp{eta dk y{k lvlij tvitiv k àj ap jklap~ivi pkvkj gkltip "P@IH]A( 6>>4( ~% 63,%

Dk iàvda àj Jlvi "9<<3,( gal i ~ivtlv di pkc{edi jktidk da pì`{ha RLR( y{k àjkãivij i

i~ivk`kv ea tkvvltðvla ei`laeih( wévlip ~{fhlìãûkp pkjkhbietkp( lh{ptvidip ~khip tìèlìp dk

rlhacviw{vi4( hltacvigli; a{ }leàcvigli7( y{k vktvitiwij ip fkhk}ip dkptk j{eda% Dkwlda i lppa

p{vclvij ea jkvìda ~{fhlìãûkp àja [elwkvpa Lh{ptvida3

( J{pk{ ^ltavkpà2

k a Aptkepav Fviplhklva<% K mé kj 92;4 `lv`{hi i vkwlpti Lh{ptviãàa fviplhklvi k ea iea pkc{letk ì i wk} dk

9 Ip Wivlkdidkp a{ Kepilap dk Hltkvit{vi( dk 9296( kvi {ji vkwlpti y{k gihiwi pafvk ~ahêtlì( ivtkp( hltkvit{vi k`líe`lip%

6 [j dap jilavkp têt{hap kdltavlilp fviplhklvap dk tadap ap tkj~ap% ^kvtke`ketk ia cv{~a Dlévla dap Ippa`lidap(àjiedida ~av Ipplp @bitki{fvlied%

0 Vkwlpti g{edidi ~av Idah~ba Fha`b( àj {ji ~va~apti jadkvei kj p{i àj~aplãàa cvéglì( gal {ji dipvkwlptip jilp hldip ea Fviplh%

4 Tìèlì ietlci( avlcleidi di @blei( aedk ap ~awap ietlcap cviwiwij p{ip ivtkp ei jidklvi( dkpkebiwij kj {j~i~kh k kj pkc{ldi ~ippiwij ~ivi i jidklvi( {ji kp~ì`lk dk ìvljfa( j{lta kr~havida ~av khkp ea gleih dapì`{ha RWLLL%

; Tìèlì y{k p{vcl{ kj 93<7( dkpkebap pafvk i ~kdvi( tkeda àja fipk i jlpt{vi dk éc{i k ðhka%

7 Tìèlì dk cviw{vi kj vkhkwa y{k {tlhl}i àja jitìvli ~vlji hæjleip dk }leà%

3 Vkwlpti y{k p{vcl{ itviwìp di vk~vkpketiãàa dk ìvi`tkvêptlìp di `lwlhl}iãàa b{jiei iledi ea pì`{ha RLR%

2 Vkwlpti dk924>*9240%

< Vkwlpti lh{ptvidi( 9247( Vla dk Mieklva%



94

Fviplh Lh{ptvida9>%

Ihl "6>><, dkglek i vkwlpti àj {j jkla dk àj{elìãàa àj ihc{jip wietickep pafvk ap

a{tvap= ì ~avtétlh( gé`lh dk {piv k agkvk`k cviedk y{ietldidk dk legavjiãàa ~ivi a ~ýfhlà

dkptleida% Ketvi eap hivkp( ij~hli ap àebk`ljketap( im{di eip vkghkrûkp k( ~vle`l~ihjketk(

dé vkgkvíe`lip ~ivi y{k pk{ hkltav pkmi {j gavjidav dk a~lelàa%

Dkpdk ip p{ip ~vljklvip ~{fhlìãûkp( ip vkwlptip wíj pagvkeda ihtkviãûkp kj pk{p ~hieap

kdltavlilp( kj p{i `lv`{hiãàa k ~vle`l~ihjketk kj pk{ àetkýda% Pìh}a "6>>4, àeti y{k( ~av

wévlip wk}kp( gal y{kptlaeidi ~av pk{p ih{eap ea @{vpa Ifvlh dk Maveihlpja( a ~avy{í dkppip

tviepgavjiãûkp% âv y{k krlptkj( ~av y{k ~ippij ~av `vlpkp k ihc{jip itì fkj àe`klt{idip`bkcij i gk`biv p{ip ~avtip% Jip ~ivi `bkciv i ihc{jip vkp~aptip ì ~vk`lpa tkv kr~kvlíe`li

ei évki k tijfìj àj~vkkedkv a y{k vk~vkpketi kptk wkê`{ha dk àj{elìãàa k ~avy{k kppip

tviepgavjiãûkp iàetk`kj%

6%9 Maveihlpja dk Vkwlpti

I ~ivtlv di letvad{ãàa dk tìèlìp àja rlhacviw{vi( hltacvigli a{ }leàcvigli( ba{wk {jijilav ~vaglpplaeihl}iãàa da vk~ðvtkv( da gatðcviga( dap vkditavkp( dap dkpkeblptip( dap

vkwlpavkp k dap cvéglàp% Kppk ~vacvkppa k i dlwlpàa dap ~vaglpplaeilp eip vkdiãûkp gl}kppkj

dip vkwlptip da eawa pì`{ha {j cviedk itvitlwa( àj j{ltip gatacviglip k lh{ptviãûkp

àhavldip( ~{fhlìdip kj {ji dlicvijiãàa jilp hkwk k itviketk( àegavjk Jlvi "9<<3,%

îvi Pìh}a "6>>4,( i vkwlpti {ek k g{edk ketvktkeljketa( kd{ìãàa( pkvwlãa k letkv~vktiãàa

dap iàetk`ljketap% âpp{l jkeap legavjiãàa ea pketleda `hépplà( a{ pkmi( iy{khip eatê`lipàepldkvidip y{ketkp( eatê`lip di bavi( ihìj dk pkv {j ìeih dk legavjiãàa ~kppaih( ~ivi

im{div a hkltav ea dli i dli( ~av krkj~ha( agkvk`keda i àep{hti dk bavðpà~ap( vk`kltip( tkptkp

k t{da y{k ~appi plj~hlglìv i wldi%

Dk iàvda àj Pìh}a "6>>4,( àj i blptðvli dkppip ~{fhlìãûkp( ì ~appêwkh eativ y{k i

vkwlpti ~adk pkc{lv ~av dalp ìjlebap dlptletap( a di kd{ìãàa k a da ketvktkeljketa% Pk( ~av

9> Vkwlpti dk 92;;*92;7%



9;

{j hida( ip vkwlptip eip`kvij àj a let{lta dk dlwkvpàa( dk dlptvilv pk{ hkltav( ~av a{tva( ì

~appêwkh ketkedkv y{k kppi gavji àetvlf{l{ ~ivi i gavjiãàa k kd{ìãàa dk {ji kpgkvi di

~a~{hiãàa? mé y{k ihc{jip vkwlptip tvitiwij dk ipp{etap kp~k`lihl}idap%

Ketkedk*pk y{k i ~vahlgkviãàa dk vkwlptip( ia haeca da pì`{ha RLR( eàa pð àeptv{l{ pk{

kp~iãa àja tijfìj legh{ke`la{ kppk wkê`{ha kj a{tvap ~iêpkp àja Kptidap [eldap%

Pkc{eda Pìh}a "6>>4,( a iwieãa tìèlà dip cvéglìp ip tviepgavja{ kj {ji vkwlpti y{k

~{dkppk vk{elv dlwkvpap ipp{etap k ljickep kj {j ýelà h{civ% [j wkvdidklva ‘ìeih‚ dk

ketvktkeljketa ì~i} dk pkd{}lv a hkltav%

Ei ýhtlji dììdi( ap maveilp gl}kvij {j eêtlda kpgavãa ~ivi pkv taveivkj ìdi wk} jilp~ivk`ldap àj vkwlptip* pkmi eap tkjip( ei hlec{ickj a{ ei dlwlpàa kj ìdkveap%Ketvktieta( eàa aftlwkvij a p{`kppa kp~kvida àj tih jktijavgapk( ~av {ji plj~hkpy{kptàa dk gavjita k dk ~ýfhlà "P@IH]A( 6>>4( ~%94,%

îvi Ihl "6>><,( {ji vkwlpti ì a jkpja y{k {j fieà dk ldklip% [ji vkwlpti dkwk eàa pð

icvidiv a hkltav( y{k ì pk{ jilav ~itvljôela( jip tijfìj eàa àhaìv hljltkp ~ivi y{k bimi

pkj~vk àetkýda kdlãàa ~ðp kdlãàa%

Kj vkhiãàa ia kptlha( ìdi vkwlpti tkj a pk{% A jie{ih dk kptlha dk ìdi ~{fhlìãàa àetvlf{l

~ivi y{k khi ~appi div wa} ýelì î vkwlpti% Eavjihjketk( a hkltav( ia hkv {ji vkwlpti( pk

ldketlglì àj khi a{ eàa% âv lppa ip vkcvip dk cvigli dk eajkp ~vð~vlap( eýjkvap( avtacvigli(

{pa dk cvlga k ip~ip( a{ tkv eavjip kp~k`êglìp ~ivi y{k a tkrta k a{tvip ~ivtkp di vkwlpti

àey{lptkj a hkltav( ivc{jketi Ihl "6>><,%

Mé pafvk i gðvj{hi kdltavlih( Ihl "6>><, keplei y{k ì ~vk`lpa àj~vkkedkv y{k a hkltav f{pì ieawldidk( jip kj {j àetkrta vkàebk êwkh% Pkj~vk y{k ifvlv {ji vkwlpti( a hkltav lvé dlvkta

î ~éclei a{ î kdltavli aedk àpt{ji keàetviv ap ipp{etap dk pk{ letkvkppk( ~av lppa ì

lj~avtietk y{k a maveihlpti a{ kdltav `bkgk gly{k itketa i kptip macidip kdltavlilp%

Hkv pkvé pkj~vk a jkhbav krkv`ê`la ~ivi y{k {j faj maveihlpti krkvãi pk{ tvifihba% îvi {j

faj tkrta maveihêptlà ì ek`kppévla pkc{lv tìèlìp y{k wàa dkpdk àkvíe`li k a{tvip

ìvi`tkvêptlìp y{k ~appij a ldketlglìv àja tkrta maveihêptlà( p{ckvk Wlhip Faip "9<<7,%



97

Pìh}a "6>>4, dé i dlì dk y{k( ~ivi pkv {j faj maveihlpti ì ~vk`lpa tkv {ji wlpàa ckvih dap

ipp{etap y{k iàetk`kj i p{i wahti% Ì ~vk`lpa dklriv a ~vkàe`klta dk hida k tkv {ji wlpàa

`vêtlì pafvk pk{ ~vð~vla agê`la%

Key{ieta a maveih a`{~i a kp~iãa ~ýfhlà( da `ldidàa( k a maveihlpti y{k kp`vkwk kj maveihgihi pkj~vk àj {ji ~hitkli bktkvacíeki( j{ltip wk}kp pkj vapta( i vkwlpti ketvi ea kp~iãa~vlwida( ei letljldidk( ei ìpi dap hkltavkp% Bé vkwlptip dk pihi( dk à}lebi( dk y{ivta( dkfiebklva%%% "P@IH]A( 6>>4( ~% 94,%

Pkc{eda Wlhip Faip "9<<7,( ip vkwlptip krlckj dk pk{p ~vaglpplaeilp tkrtap khkcietkp(

pkd{tavkp k àj wihavkp y{k ldketlglìj a ~kvglh da wkê`{ha% Taeihldidk k {j ‘faj tkj~kva‚

pàa d{ip ìvi`tkvêptlìp y{k {j tkrta dk vkwlpti eàa ~adk dklriv dk tkv% Dk iàvda àj Wlhip

Faip( a taj( a{ i hlec{ickj( dkwk pkv i~va~vlida ~ivi i jitìvli y{k a maveihlpti dkpkmiv

kp`vkwkv% A faj tkj~kva ì i jitìvli y{k a maveihlpti ~vktkedk vkdlclv( tkeda àja fipk ap

gitavkp y{k icvkcij î eatê`li y{k a hkwa{ i kpàhbi di jitìvli%

Iledi pafvk a kptlha( Wlhip Faip "9<<7, dkptiì y{k kptk tkj~kva ì eit{vih dk kr~vkppàa% A

y{k eavjihjketk ìvi`tkvl}i {j kptlha ì pkv ìdi wk} jilp ledlwld{ih ea jajketa dk p{ip

kpàhbip% Ì i a~ãàa dk kpàhbkv {j afmkta( pifkeda*pk y{k krlptkj a{tvap tietap dlp~aeêwklp%

Wlhip Faip "9<<7, vkppihti a ~aeta dk letkvkppk ketvk a maveihlpja k i hltkvit{vi( dieda a

krkj~ha da maveihlpja dk vkwlpti% A maveihlpti tkj a faj capta ei bavi dk kpàhbkv ip

~ihiwvip àvvktip( jip y{k kptip eàa pkvwkj ~ivi glep kptìtlàp% A y{k iàetk`k ekppip

~{fhlìãûkp ì y{k khip ~kvjltkj y{k a maveihlpti i`vkp`ketk idmktlwap= fkhk}i( khkcæe`li(

paglptlìãàa kj pk{p tkrtap% Wlhip Faip "9<<7, dl} iledi y{k( ip ~vle`l~ilp vkwlptip pkjieilp

dk legavjiãàa y{k pk fipklij kj tkrtap( a{pij jkeap k eàa ~app{kj a jkpja fvlhba%

Gi}kv ~ivtk di vkdiãàa dk {ji vkwlpti lj~hlì tadip kptip y{kptûkp% @idi vkwlpti tkj pk{

~vð~vla kptlha k a maveihlpti ia m{etiv*pk i dktkvjleidi vkdiãàa ~vk`lpi pk idky{iv i tadip kptip

macidip kdltavlilp y{k wàa dkpdk {ji plj~hkp vk{elàa dk ~i{ti( iy{khi kj y{k pkvé dkglelda a

àetkýda di ~{fhlìãàa ipplj àja pifkv y{ih hlec{ickj jilp idky{idi ~ivi gihiv àj a

~ýfhlà ia y{ih khi pkvé dkptleidi%



93

6%6 Jadi kj vkwlpti

@aepldkvidi( dkpdk pk{p ~vljðvdlap( àja {j gkeôjkea `{ht{vih( i jadi kpté( itì ap dlip

it{ilp kj kwldíe`li( iglvji Magglh| "9<<9,% Dk iàvda àj Hl~awktpo| "9<23,( bamk ì ~appêwkh

~kv`kfkv y{k i jadi eàa tkj plda tvitidi i~keip àja {j gitav blptðvlà k plj {j gkeôjkea

y{k gal ì~i} dk vkjadkhiv i pa`lkdidk letklvi ea y{k dl} vkp~klta î p{i ljickj%

Jkpja pkeda vkp~aepéwkh ~av leýjkvap kj~vkcap( git{vijketa dk hamlptip k jippi

~{fhl`ltévli( a Maveihlpja dk jadi ~ippi dkp~kv`kflda dketvk ip kdltavlip kj maveilp k

vkwlptip% Ei jilavli dap wkê`{hap dk àj{elìãàa( i kdltavli dk jadi eàa ì àebk`ldi dkpti

jieklvi( k( plj( `hipplglìdi i~keip àja {ji pkãàa%

Pkc{eda Ihl "6>><,( ihìj dk {ji kp~k`lihldidk ea Maveihlpja( kj vkwlpti( i jadi ì tvitidi

àja {j ipp{eta pìvla% Lppa pk dkwk ia gita dk( kj ihc{jip vkwlptip( i jadi pkv a ‘ìvva

`bkgk‚99 di ~{fhlìãàa% Ekhip( i jadi kpté ippa`lidi î i{ta*kptlji dip ~kppaip( i p{i wldi

~vaglpplaeih k ~aplãàa pa`lih% âv lppa( gatap hledip( àj jadkhap hledip( pàa vkp{htida dk {j

tvifihba kri{ptlwa y{k kewahwk cketk k dlebklva%

I jadi ~vad{} lepk~iviwkhjketk a jkhbav k a ~lav( i legavjiãàa wletk k y{itva bavip ~avdli k a cvi{ }kva da ~kepijketa? ìfk i eðp àjfitkv dk aedk kptijap( ap jltap k ap i

~vlavl( hljltiv ap jihkgê`lap di dkplegavjiãàa( leptv{lv ip àedlãûkp dk {j dkfitk ~ýfhlàjilp ifkvta( jilp hlwvk( jilp afmktlwa% Dl}kv y{k a {elwkvpa di pkd{ãàa àetvlf{l ~ivi idleæjlì di vi}àa eàa àedkei ia ~ippidlpja( ia ‘t{da dé ea jkpja‚( î i~ahacli fkiti dapbas fl} ckekvihl}ida "HLÂWKTPO\( 9<23( ~% 92,%

Bé ihc{jip kr`kãûkp( ~av krkj~ha( eip vkwlptip gkjleleip( kj y{k ip ~écleip y{k tvitij dk

jadi vk`kfkj kj pk{p têt{hap i dkglelãàa kdltavli dk jadi% Magglh| "9<<9, vkppihti y{k bé

{ji cviedk ~vka`{~iãàa ~av ~ivtk dap ~vaglpplaeilp dkppi évki( mé y{k ihc{jip ~{fhlìãûkp

{pij dip kdltavlip dk jadi àja {j ‘dk{p eap i`{di‚ i glj dk pihwiv a{ div h{`va i pk{p

daeap( a y{k iìfi ckvieda {ji ledlceiãàa ~av ~ivtk dkppkp ~vaglpplaeilp y{k wkkj pk{p

tvifihbap ~ippivkj haeck da y{k pk dkglek aja afkvt{vi maveihêptlì%

A gita dk ap wkê`{hap pkvkj dlvk`laeidap ia ~ýfhlà gkjlelea tavei i ifavdickj ij~hi k

vlì%

99 Ipp{eta k !a{ kdltavli y{k tkj dkptiy{k ei vkwlpti% Iy{khi y{k wkedk k itvil pk{ ~ýfhlà ihwa%



92

âkplip( vk`kltip dk faha( vk~avtickep( glc{vleap( àep{htðvla pketljketih( ivtlcap dk~plàhacli( ketvkwlptip( tkptkp( bavðpà~ap( àetap( gagaìp( jiy{lhickj( ~hietip dkivy{ltkt{vi( jahdkp( piýdk( kd{ìãàa legietlh( t{da ~ivk`k ìfkv dketa di lj~vkepigkjlelei% P{i évki dk ifviecíe`li ~ivk`k pkv leglelti= kjfavi gvkyøketkjketk hlcidap ia

æjflta dajìptlà( pk{p ipp{etap ~adkj lv di dav dk dketk ea glhba dk pktk ieap i dlp`{ppàadi ~ahêtlì dk àetvahk di eitihldidk( ~ippieda ~khap y{ipk lekwltéwklp jadkhap dk va{~i k~khip vk`kltip y{k ~vajktkj dkhê`lip "F[LTAEL( 9<<>( ~% >2,%

A maveihlpti dk jadi ~vk`lpi àj~vkkedkv y{k pk{ ~ýfhlà ì àj~apta ~av pkvkp b{jieap% Ì

~vk`lpa glìv itketa iap didap( gkeôjkeap k kelcjip y{k ìfkj î àj{elìãàa letkvhlciv

kptkp ipp{etap( keplei Magglh| "9<<9,% Ipplj àja y{ihy{kv a{tva ~vaglpplaeih( a maveihlpti dk

jadi tkj àja g{eãàa ~vle`l~ih japtviv iap pk{p hkltavkp y{k( ipplj àja kj a{tvip

kdltavlip dk maveilp k vkwlptip( i jadi tijfìj pifk hldiv àj ipp{etap dk `{eba kàeôjlà(

`{ht{vih k tijfìj pa`lahðclà%

I y{kptàa wlp{ih ketvk bajkep k j{hbkvkp àjkãa{ iledi ea ~vljklva ~ðp*c{kvvi96 y{ieda

@aà @biekh90 ~va~ôp {j kptlha ~vétlà ~ivi ip j{hbkvkp y{k mé wlebij àey{lptieda p{i

ledk~kedíe`li% @biekh gal itì a c{ivdi*va{~i jip`{hlea k a i~kvgklãaa{( tvi}keda*a ~ivi a

~ýfhlà gkjlelea% ‘I va{~i k p{i {tlhl}iãàa pàa y{kptûkp `{ht{vilp( àedl`laeidip ~khi ì~aì(

~kha ~kepijketa wlwa di pa`lkdidk( ~av pk{p jltap k p{i ~vad{ãàa letkhk`t{ih‚ "MAGGLH\(

9<<9( ~%66,%

Dlietk dk {ji agkvti wivlidi dk kptlhap k vkihl}iãûkp di jadi( a hkltav ~av pl pð ì ì~i} dk pk

ldketlglìv àj {ji hlebi kp~k`êglì a{ pketlv*pk gip`leida% Ekppk ita( ekppi a~ãàa( kpté

àetldi {ji keavjk pìvlk dk vkhiãûkp% A hkltav pk lepkvk kj àe`kltap( pk vkhi`laei àj

tk`ldap k ldklip ia jkpja tkj~a( vkppihti Magglh| "9<<9,%

îvi Magglh| "9<<9, ap wkê`{hap dk àj{elìãàa tvifihbij àj {ji ljickj y{k ~appi

dktkvjleiv a ~ýfhlà y{k ~vktkedkj itleclv% I hlebi kdltavlih dk {ji vkwlpti dk jadi dkwk pk

dkglelv i ~ivtlv dip kr~k`titlwip y{k pk kp~kvi da ~ýfhlà% Lppa ~av y{k i hlebi kdltavlih dkglek

eàa pð i ~i{ti( iy{khi y{k a hkltav dkpkmi wkv ~{fhlìdi( jip tijfìj ap khkjketap y{k

àj~ûk {ji jitìvli%

96 ^kvêada y{k dkglek a glj di C{kvvi Gvli( 9<2<%

90 Cifvlkhhk Faebk{v @biekh( lj~avtietk kptlhlpti gvie`kpi y{k legh{ke`la{ i jadi kj tada a j{eda%



9<

Dkpdk i krlptíe`li dip vkwlptip( mé kvi ~appêwkh ldketlglìv ~aetap y{k krkj~hlglìppkj i

j{hbkv da dli i dli% Ihìj dk tvi}kv ip eawldidkp di jadi( dlìp pafvk vkhi`laeijketap k

dlìp pafvk `{hleévli( ip vkwlptip kptàa ~vkpketkp àja {j àj~hkjketa ~ivi i wldi dkppip

j{hbkvkp( y{k keàetvij ekppip ~{fhlìãûkp {ji gavji dk pk lepkvlv ei pa`lkdidk%

Magglh| "9<<9, krkj~hlglì y{k eàa ì ~appêwkh y{k a maveihlpti àeplci itleclv a ~ýfhlà àja

{j tada ‘mé y{k kppi ketldidk chafih eàa krlptk‚( ~alp pk{ ~ýfhlà ì pkcjketida% Pifk*pk y{k

bamk krlptk {j cviedk eýjkva dkppip ~{fhlìãûkp y{k dlp~{tij {j kp~iãa ekptk pkcjketa dk

jkvìda% ‘_%%%Z ip vkwlptip pk dlptlec{kj ~av p{i idi~tiãàa i dlgkvketkp ek`kppldidkp dkppk

jkvìda( jip ì àj{j {ji hkltavi dk Khhk94 àj~viv lc{ihjketk {ji Jieky{lj9; k {ji

Dkpglhk97 ‚ "MAGGLH\( 9<<9( ~% 39,%

Pkc{eda Magglh| "9<<9,( ea jajketa kj y{k ì dkgleldi i hlebi kdltavlih( ì ~vk`lpa y{k i

ky{l~k ~va`{vk àebk`kv ap ~kvglp dk ìdi j{hbkv% @idi {ji àj pk{ mklta( àv( kptlha k

waetidkp% îvi y{k kppi hlebi kdltavlih àey{lptk pk{ ~ýfhlà( ì ~vk`lpa gi}kv àj y{k bimi

{ji ldketlglìãàa eàa pð àj a ~kvglh kdltavlih( jip y{k( i hkltavi tijfìj ~appi pkc{lv ap

kepleijketap dkppip ~{fhlìãûkp% âv krkj~ha( i hkltavi wí {j jadkha dk wkptlda k a à~li%

Ipplj àja kj a{tvip kdltavlip( ei jadi a tvifihba kj ky{l~k ì ~vljavdlih% [ji jitìvli dk

jadi( ipplj àja a{tvi( krlck a kewahwljketa dk dlwkvpap ~vaglpplaeilp% I khifaviãàa di

~i{ti dkwk ifavdiv àfkvt{vip dk kwketap vkhi`laeidap î évki( tkedíe`lip( hieãijketap k t{da

y{k ~appi pkv da letkvkppk da ~ýfhlà( a{ jkhbav( di hkltavi( kr~hlì Magglh| "9<<9,%

I ~ivtl`l~iãàa da ~vad{tav pkvé g{edijketih ea i{rêhla dk vk~avtickep k kdltavlilp% Ì khk

y{kj givé a àetita àj tadip ip gaetkp k ~vaglpplaeilp( ipplj àja dlptlec{lvé a jitkvlih ipkv {pida( ~av krkj~ha( kj {j kdltavlih krtkvea% Ì dkwkv da ~vad{tav ~vk~iviv kpti iãàa

krtkvei y{k iàetk`kvé gavi di vkdiãàa( ickedieda haìh( jadkhap( gatðcvigap( afmktap i

pkvkj {tlhl}ida( hie`bk ~ivi i ky{l~k k itì jkpja a tviep~avtk y{k ap hkwivé ia haìh di

~vad{ãàa dk {j kdltavlih( ~av krkj~ha%

94 G{edidi ei Gvieãi( kj eawkjfva dk 9<4;( ~av ^lkvvk Hi}ivkgg k p{i kp~api Bìhâek% [ji pkjieih dk jadi`vlidi ~ivi i mawkj j{hbkv dk `hippk jìdli( itì ap dlip dk bamk( ei Gvieãi%

9; ^vljklvi ~{fhlìãàa àj a àetkýda dkdlìda kr`h{plwijketk i jadi% I ~vljklvi i ~{fhlìv glc{vleap àjjahdkp% Ì kdltidi ~khi Kdltavi Ifvlh dkpdk 9<;<( itì bamk ~vkpketk ea Fviplh%

97 Hieãidi kj 9<7< ~khi Fha`b Kdltavkp%



6>

Dk iàvda àj Magglh| "9<<9,( ip jitìvlip vkhi`laeidip î jadi ~adkj pkv `hipplglìdip kj

tvíp tl~ap= tkedíe`li( pkvwlãa k àj~avtijketa% @idi y{ih àj pk{ kegay{k( y{k ~adk pkv

tkrta k!a{ lh{ptviãàa% @aja ip jitìvlip pàa dkgleldip kj vk{elûkp dk ~i{ti ì ~appêwkh y{k kj

{ji dip p{ckptûkp a maveihlpti àeplci kechafiv tadap kppkp ip~k`tap% Ip jitìvlip dk

tkedíe`li pàa iy{khip y{k dàa îp hkltavip ip eawldidkp dip àhkãûkp y{k iledi wàa wlv% Ip dk

pkvwlãa kepleij îp hkltavip i àhaìvkj kptip tkedíe`lip kj ~vétlì( àja a y{k {piv( a y{k

àjflei àj a y{k k kt`% Mé ip dk àj~avtijketa pàa iy{khip jitìvlip y{k lepkvkj i jadi

kj ipp{etap àtldlieap%

Iledi kj vkhiãàa îp jitìvlip( a tkrta dkwk pkj~vk ‘ìpiv‚ àj i ljickj% Ea ìpa dipkdltavlip dk jadi( kppi g{eãàa tijfìj ì lj~avtietk% I jadi ì {j ipp{eta y{k letkvkppi î

hkltavi( pkmi ei wldi ~kppaih k tijfìj ei ~vaglpplaeih% Kppi ì {ji ~vka`{~iãàa y{k a

maveihlpti dkwk tkv ei bavi di àj~aplãàa dk pk{ kdltavlih a{ jitìvli% Ì lj~avtietk hkjfviv

y{k {ji hkltavi hklci ~vk`lpivé ippa`liv i hkckedi î gata( kr~hlì Magglh| "9<<9,% Iledi pafvk

ip hkckedip( a maveihlpti dk jadi dkwk {piv dk p{i `vlitlwldidk i glj dk legavjiv p{i hkltavi k

ì~tiv p{i itkeãàa% [j tkrta ‘kptlhl}ida‚ a{ {ji gata fkj hkckedidi eàa dkpwlivé a gaà di

jitìvli( ~vle`l~ihjketk pk khi gav dk tkedíe`li%

Pkc{eda Magglh| "9<<9,( kj vkhiãàa ia tkrta( gatap k hkckedip( j{ltap pàa ap ji`ktkp y{k

~adkj àey{lptiv i itkeãàa di hkltavi% Ì {j tvifihba y{k krlck eàa pð i gavjiãàa ea

àebk`ljketa kj jadi( jip tijfìj ei ~vétlì idy{lvldi ea dli i dli% Faip ldklip pàa fkj

wledip k tíj pk{ kp~iãa dkpdk y{k bimi àe`lpàa( ~vk`lpàa k `hivk}i ia pkvkj ~ippidip ia

~ýfhlà%

Pafvk a {pa dk ~ihiwvip kptviecklvip( tieta ea tkrta y{ieta kj hkckedip( ì ~appêwkh( plj( {piv(

jip( ia jkpja tkj~a kj y{k khkp ~adkj kjfkhk}iv i jitìvli( ~adkj tijfìj àeg{edlv ip

hkltavip hklcip%

îvi Ihl "6>><,( ip jitìvlip dk jadi tijfìj dkwkj pkv tvitidip àj pkvlkdidk% Ì ~vk`lpa

y{k a maveihlpti ~kepk eap jêeljap dktihbkp àja plt{iv i jadi kj {j àetkrta ij~ha k

dlwkvplglìda k( `hiva( i jitìvli k!a{ kdltavlih dkwk pkv krk`{tida ~av {j ~vaglpplaeih( pkj~vk

dklrieda `hiva kj pk{p tvifihbap i gavjiãàa k kr~kvlíe`li kj jadi%



69

Ip hkltavip pàa gkltip dk ìvek k appa( ~avtieta àj~vkkedk*pk y{k ip vkwlptip dkptleidip î

jadi ~vk`lpij itkedkv i tadap ap tl~ap dk j{hbkv% ‘I gleihldidk di jadi ì itleclv i cviedk

jippi%%% I jadi tkj y{k pkv idi~tidi ~ivi ip j{hbkvkp jilp wkhbip k ~ivi ip cavdip‚

"MAGGLH\( 9<<9( ~%96<,%

I jadi pkj~vk gal {j cviedk itvitlwa ea j{eda gkjlelea k kj kp~k`lih eip vkwlptip y{k

pkj~vk kr~ûkj kj p{ip ì~ip jadkhap jicìvvljip( iy{khip y{k itì ~a{à tkj~a kvij ip

ýelìp y{k wihavl}iwij kptk jkvìda% Kj àetvi~aeta i kpti y{kptàa( p{vcl{ a jawljketa dip

jadkhap ~h{p pl}k93 ( {j kptkvkðtl~a fkj dlgkvketk da y{k kvi wlpta ietkp eip ~ippivkhip% Ip

jadkhap ~h{p pl}k pàa iy{khip jilp ‘`bklebip‚( j{hbkvkp àj{ep da dli i dli( y{k eàa tíj

wkvcaebi dk pkvkj a y{k pàa%

I ìvíe`li dk legavjiãàa ~ivi kppkp tl~ap ~adk gi}kv àj y{k tih hkltavi pk pleti kr`h{êdi da

j{eda di jadi% Ì ~vk`lpa y{k a maveihlpti wé ia keàetva dip hkltavip( ekj y{k pkmi ~av

jkla dk ìvtip ~ivi ketkedkv y{ilp pàa ip p{ip dýwldip( ap pk{p jkdap k itì p{ip waetidkp i

pkvkj hldip kj {ji jitìvli% Jilp y{k lppa( {ji vkwlpti dk jadi dkwk gi}kv àj y{k p{i

hkltavi keàetvk eip ~{fhlìãûkp a ~vi}kv kj pk wkptlv( àj~hkti Magglh| "9<<9,%

Ihl "6>><, iledi dlp`{tk y{k {ji vkwlpti dkptk pkcjketa ~adk pkv jilp gavtk k itviketk pk

tlwkv kj p{i ~{fhlìãàa {j mklta ~vð~vla dk hkwiv i jadi i y{kj f{pì ~av kptk ipp{eta% Ì

~vk`lpa pkv `vlitlwa k tkv dlp~aplãàa ~ivi ~kepiv kj jitìvlip y{k `bijkj i itkeãàa da hkltav%

A hkltav capti dk wkv gatap faeltip( jip khk y{kv jkpja ì àj~viv {ji va{~i di jadi({péwkh( y{k gly{k fkj ea pk{ àv~a( ìlfi ea pk{ avãijketa k kptkmi i wkedi kj {ji hami~vðrlji% Y{kv idi~tiv i jadi jilp paglptlìdi ia pk{ kptlha( àjfleiv va{~ip kippkppðvlap( {piv p{ip ~kãip féplìp dk jieklvi eawi k dlgkvketk% Dk eidi wihk japtviv

va{~ip y{k pð g{e`laeij ei ~ippivkhi "i eàa pkv ea ìpa dk eatê`lip pafvk dkpglhkp ktkedíe`lip, a{ y{k eàa kptàa î wkedi "IHL( 6>><( ~% 669,%

I ~ivtlv di dììdi dk 9<3>( y{ieda ip j{hbkvkp mé kptiwij pk lepkvleda ea jkvìda dk

tvifihba( ba{wk {j `vkp`ketk eýjkva ea jkvìda dk vkwlptip gkjleleip% Ip vkwlptip y{k

ietkp tvitiwij i j{hbkv i~keip àj {ji daei dk ìpi( eap dlip it{ilp( hkwij i kppk ~ýfhlà

leýjkvip ~applflhldidkp dk hklt{vi y{k wàa dk {ji plj~hkp vk`klti dk ciptvaeajli îp wihlapip

dlìp dk jadi( pkra( fkhk}i k àj~avtijketa%93 Eajk dida ~khap eavtk*ijkvlìeap ~ivi jadkhap dk va{~ip i`lji da ~idvàa àewke`laeih% ^h{p Pl}k :Tijieba Jilav( iy{khk y{k pkc{k i`lji da tijieba 44 dk jieky{lj%



66

6%0 Lj~vkepi gkjlelei

Pkc{eda Jlvi "9<<3,( i lj~vkepi gkjlelei ciebi lj~avtæe`li ea pì`{ha RLR( kritijketk

y{ieda ip j{hbkvkp kptàa kjkvcleda àja p{mkltap àep{jldavkp dk p{i ~vð~vli blptðvli k mé

pàa tijfìj hkltavip%

îvi F{ltael "9<<>,( ip ~kppaip àpt{jij àetvi~av lj~vkepi kj ckvih k lj~vkepi gkjlelei(

y{ipk pkj~vk wihavl}ieda i ~vljklvi% îvi ihc{ep( k itì jkpja ~ivi kpt{dlapap dk

@aj{elìãàa( i lj~vkepi gkjlelei eàa ~ippi dk wkê`{hap k !a{ vkwlptip y{k gihij kj jadi(

`{hleévli( gataeawkhip( dlptviãàa k hi}kv( {j wkvdidklva ìeih dk ketvktkeljketa%

Dk iàvda àj F{ltael "9<<>,( ip vkwlptip gkjleleip pð pkvwlvij àja ~vktkrta ~ivi ap

ìtéhacap dk ieýe`lap ~{fhl`ltévlap glìvkj iledi jilp letkvkppietkp% Eàa pk ~adli gihiv kj

maveihlpja gkjlelea( ~alp( pk a maveihlpja ì vkihjketk a gita( ap ~kvlðdl ap y{ipk e{eì kptàa

itvép da gita%

Mé Magglh| "9<<9, dl} y{k i jadi tkj pk{ hida dk `bivjk( dk gkltlãa% Kppk ip~k`ta tavei*pk îp

wk}kp tàa ag{pìetk y{k a`{htij a{tva hida wltih= i jadi tijfìj ì tvifihba) Ì {ji ìdkliy{k pk kptifkhk`k dkpdk i ~vie`bkti da kptlhlpti( ~ippieda ~khap àj~hkrap led{ptvlilp( àj

pk{p a~kvévlap( itì ip hamip k ip ìj~iebip ~{fhl`ltévlip%

Jip( wihk hkjfviv y{k( avlcleidap ~av ì{pi di jadi kj wkpt{évla( ap wkê`{hap gkjleleap

lj~vkceivij*pk di gkfvk da eawa( y{k ì g{edijketih ea plptkji di jadi k y{k ~ippa{ i

àetijleiv ap a{tvap àetkýdap ~{fhlìdap i pk{ hida( àja pk gappkj {ji m{eãàa%

Ip `hipplglìãûkp tvidl`laeilp àpt{jij a~av i lj~vkepi kj ckvih* y{k wlpi ia àem{eta da~ýfhlà pkj cviedkp dlptleãûkp dk pkra( `hippk( itlwldidk ‐ î lj~vkepi kp~k`lihl}idi% Aàe`klta dk pkcjketiãàa dk jkvìda wkj pkeda {pida ~khip kdltavip fviplhklvip% Tviti*pkdk {ji gavji kj~êvlì( dkvlwidi dk kpt{dap jkvìdahðclàp( dk dktkvjleiv i gitli da~ýfhlà y{k pk ~vktkedk itleclv "F[LTAEL( 9<<>% ~% 97,%

I ~ihiwvi Jici}lek( dkvlwidi di gvie`kpi jiciple( dk jkpji avlckj évifk dk ivji}ìj(

dkplceiwi ip ~{fhlìãûkp dk àetkýda dlwkvplglìda( àvvkp~aedkeda ia y{k pk `bijiwi

vkwlpti kj ~avt{c{íp% Jkpja ipplj( ap ~vljklvap ~kvlðdlàp gkjleleap fviplhklvap pk



60

~ivk`lij àj ap maveilp( i~kpiv dk pkvkj vkwlptip k tkvkj pk{p àetkýdap àj a ~kvglh dk

vkwlptip( hkjfvi F{ltael "9<<>,%

îvi Ihl "6>><,( ip vkwlptip gkjleleip tíj( ia haeca dk y{ipk tvíp pì`{hap( vkghktlda ip

j{dieãip da ~i~kh di j{hbkv ei pa`lkdidk% Iledi ea pì`{ha RWLL( y{ieda kvi kp~kvida y{k

~ivtl`l~ippkj itlwijketk di wldi pa`lih k ~ahêtlì( ip vkwlptip kvij letkhlcketkp k `bklip dk

~kvpaeihldidk%

F{ltael "9<<>, àepldkvi y{k( ~av jilp y{k krlptij y{kptlaeijketap kj vkhiãàa î

àe`klt{iãàa dk ipp{etap kp~k`lihl}idap ~ivi j{hbkvkp( ì ~appêwkh vkàebk`kv i krlptíe`li dk

ihc{ep tkjip àja àj~avtijketa k t{vlpja( dk cviedk letkvkppk ~ivi a ~ýfhlà gkjlelea(y{k ca}ij dk {eieljldidk ei lj~vkepi kj tada a j{eda%

Dk iàvda àj F{ltael "9<<>,( i dkja`vitl}iãàa di jadi gal i ~vljklvi cviedk àepky{íe`li

dkppi kr~iepàa di lj~vkepi gkjlelei( y{k `vkp`li eàa pð eap K[I( àja ei K{va~i( {j

~a{à jilp wicivapijketk% I legh{íe`li dap jahdkp pafvk ip wkptljketip dip ~kppaip(

bajkep k j{hbkvkp( gal keavjk? i ~idvael}iãàa da tihbk dip va{~ip àjkãiwi i itke{iv i

dlgkvkeãi ketvk ip `hippkp%

Ea pì`{ha RLR( i lj~vkepi( kj ckvih( ea Fviplh( kvi fiptietk ivtkpieih k dk `{eba a~leitlwa%

A ìvétkv eatl`lapa ~a{à krlptli eap maveilp dk ketàa% Ip ~a{ìp a~ãûkp dk hklt{vi gkjlelei

kvij I @lcivvi( I Pkebavlti( ijfip wahtidip ~ivi i jadi k ~ketkidap( k i Wldi clcietk(

vkwlpti pkjieih lh{ptvidi% I cviedk leawiãàa gal i di vkwlpti gkjlelei y{k àj {j faj ~hiea

àjkv`lih( àepkc{l{ pk p{ptketiv d{vietk ieap( àeti F{ltael "9<<>,%

F{ltael "9<<>, iledi hkjfvi y{k i vkwlpti gkjlelei i~vkpketiwi {j tay{k dk jadkveldidk eàa

pð eap ~vad{tap y{k ie{e`liwi( jip ei dlicvijiãàa fiptietk leawidavi ~ivi i ì~aì% P{i

gavãi kptiwi dkjaeptvidi ea eýjkva dk p{ip ~écleip( <> kj jìdli% Kppi ~{fhlìãàa ~adk pkv

àepldkvidi àja ~vk`{vpavi ketvk ip vkwlptip fviplhklvip dkdlìdip î j{hbkv%

I ~ivtlv dap ieap 9<;>( a àe`klta dk àep{ja!lj~vkepi pk letkeplglà{ iledi jilp% Lppa ~av

y{k a `vkp`ljketa di ledýptvli vkhi`laeidi î j{hbkv k i ìpi glà{ iledi jilp kj kwldíe`li%

Iledi ei dììdi dk 9<;>( i Kdltavi Ifvlh hieãa{ i vkwlpti dk jahdkp Jieky{lj( itì bamk kj

`lv`{hiãàa% Haca wkla a eip`ljketa di vkwlpti @hé{dli( {ji ~{fhlìãàa gklti ~ivi lv ia



64

keàetva ia ~ýfhlà gkjlelea( lj~{hplaeieda tijfìj a àep{ja dkppi `hippk( àjketi

F{ltael "9<<>,%

Dk iàvda àj Ihl "6>><,( y{ieda a gkjlelpja àjkãa{ i j{div i gi`k da pì`{ha RR eap

ieap 9<7>( ip vkwlptip àetvlf{êvij ~ivi tvi}kv î taei ip y{kptûkp di lc{ihdidk dk dlvkltap k di

hlfkvdidk pkr{ih%

Pkc{eda Jlvi "9<<3,( i vkwlpti gkjlelei ì àja {ji àj~iebklvi( iy{khi y{k ~ippi ~av

tviepgavjiãûkp( iy{khip y{k `bijijap dk jadkveip k y{k i lj~vkepi gkjlelei gk} àj y{k i

j{hbkv pk taveippk {j p{mklta% [ji jlpt{vi dk àep{ja k i waetidk dk pkv pa`léwkh%

F{ltael "9<<>, iglvji y{k ihìj da le`ketlwa ia àep{ja( @hé{dli92 gal i vkwlpti y{k

àjkãa{ kj pk{ ~hiea kdltavlih {j eawa kptlha dk dltiv jadi( fkhk}i( `{hleévli k dkàviãàa%

@hé{dli ì {ji vkwlpti y{k ~va`{vi idky{iv*pk îp krlcíe`lip da jkvìda%

Eawi9< ì i wkvpàa fviplhklvi dk @apja~ahltie6>( ijkvlìei% I glhapagli dk @apja~ahltie kvi

tviepjltlv i hkltavi( àeglieãi kj pl ~vð~vli% Eawi ~ippi i pkv {ji vkwlpti dlgkvketk(

dlvk`laeidi i j{hbkv y{k eàa tkj j{lta tkj~a k y{k capti dk i~vkedkv {ji vk`klti( dlìp dkjadi( dlìp pafvk pkra k {j h{civ fkj dkàvida% [ji ~{fhlìãàa vkcidi dk tkrtap( gatap k

lh{ptviãûkp( kr~hlì F{ltael "9<<>,%

Tkeda dk t{da {j ~a{à( i lj~vkepi gkjlelei tihwk} pkmi i jilp wkvpétlh k k`hìtlì dk tadip%

Ekhi( y{ihy{kv ipp{eta ~adk pk tviepgavjiv kj {j afmkta% Ap tkvjap ~adkj pkv fkj

wivlidap( ~va~av`laeieda jilp a~ãûkp i p{ip hkltavip( vkppihti F{ltael "9<<>,%

Pkc{eda Jlvi "9<<3,( i lj~vkepi gkjlelei dé {j eawa pihta àj ap iwieãap ei lh{ptviãàa

gatðcviglì( ~kvjltleda y{k ip vkwlptip dlg{edkj jilp iledi( a kptlha bahh|saadliea% Ip

vkwlptip mé eàa tvitij jilp da hiv a{ pajketk di jadi( jip tijfìj di fkhk}i di j{hbkv%

92 ‘A eajk di glhbi y{k a g{edidav di Ifvlh eàa tkwk% Wl`tav @lwlti k p{i kp~api( Plhwiei( kpàhbkvij a eajkdk @hi{dli ~ivi div i {ji glhbi% Tlwkvij dalp glhbap bajkep= Vafkvta k Vl`bivd @lwlti% I Vkwlpti @hi{dlicieba{ a eajk( ì {ji dip jilp y{kvldip ‘glhbip‚ di Kdltavi Ifvlh( k i jilav vkwlpti gkjlelei da ~iêp‚ "IHL(6>><( ~% ;;,%

9< Vkwlpti hl`ke`lidi di Ijkvlìei @apja~ahltie( kj 9<30%

6> ‘I ^laeklvi di vkwah{ãàa pkr{ih% Ì {ji dip vkwlptip dk jilav `lv`{hiãàa k p{`kppa àjkv`lih eap Kptidap[eldap% âpp{l ;2 kdlãûkp letkvei`laeilp kj 04 kdlãûkp letkvei`laeilp kj 04 ldlajip( kj jilp dk 9>> ~iêpkp‚ "IHL( 6>><( ~%03>,%



6;

Dkpdk i p{i i~ivlãàa( ip vkwlptip kptàa ìdi wk} jilp ~vkpketkp( pkmi àj p{ip eawip gðvj{hip

kdltavlilp( vkwlptip gkjleleip( vkwlptip pkcjketidip k itì jkpja ip ~{fhlìãûkp gkltip paf

jkdldi( {j jadkha y{k i~ðp pkv fkj i`klta ~khip cviedkp avciel}iãûkp( pk keàetvi kj {ji

kr~hapàa dk têt{hap y{k ~adkj pkv ldketlglìdap itviwìp da Maveihlpja dk jadi k a{tvap

tkjip%

Ea ì~êt{ha i pkc{lv pkvé dlp`{tlda kptk jadkha dk pkcjketiãàa da maveihlpja kp~k`lihl}ida

ipplj àja a gkeôjkea dip vkwlptip `{ptajl}idip k ap `vltìvlap dk eatl`liflhldidk

ek`kppévlap ~ivi p{ptketivkj kppip ~{fhlìãûkp%



67

0 PKCJKETIÃÀA MAVEIHÊPTL@I

A ~vð~vla maveihlpja kj pl mé ~adk pkv àepldkvida {ji kp~k`lihl}iãàa î jkdldi y{k( ~khi

gavjiãàa {elwkvpltévli( ipp{jl{ i àedlãàa dk itlwldidk kp~k`êglì% I j{htl~hl`ldidk dk

cíekvap dk tkrta( pkãûkp k kdltavlip dk {j jkpja wkê`{ha k( ~vle`l~ihjketk( dk wkê`{hap( ì i

vk~vkpketiãàa `hépplì dkppi kp~k`lihl}iãàa%

Pifk*pk y{k a jkvìda dk vkwlptip k i letkvekt kptàa ketvk ap ~vle`l~ilp {elwkvpap dk

gvicjketiãàa "a{ pkcjketiãàa, di i{dlíe`li% Tviti*pk dk {ji ledlwld{ihl}iãàa da àep{ja%

K ì ekptk pketlda y{k i ~vad{ãàa dk legavjiãàa maveihêptlì ~ivi i{dlíe`li gvicjketidi

letkcvi( dk `kvta jada( {j àetkrta dk dkpjipplglìãàa k ~kvpaeihl}iãàa( giwavk`keda i~h{vihldidk dk legavjiãûkp%

A Maveihlpja kp~k`lihl}ida ~kvjiek`k ~ivi itkedkv kppi hðclì dk jkvìda( {ji wk} y{k pk{

~i~kh ì icvkciv ledlwêd{ap pkc{eda p{ip igleldidkp( `{ma ~kvglh pa`la`{ht{vih ì dkglelda ~av

pk{p ~idvûkp dk aep{ja%

I pkcjketiãàa ì a vkàebk`ljketa dk y{k krlptkj ~ýfhlàp dlgkvke`lidap( eàa i~keip {jijippi% Ì ekppk ip~k`ta y{k vkpldk i lj~avtæe`li da maveihlpja kp~k`lihl}ida( key{ieta

a~avt{eldidk dk tvifihbiv {ji hlec{ickj y{k eàa ~app{l a ìvétkv bajacíeka y{k tketi pk

idi~tiv i {j ~idvàa jìdla%

@idi cv{~a tkj pk{p letkvkppkp ~kppailp( k itì cviedkp iàetk`ljketap y{ieda gaìdap ~khijêdli pàa vi~ldijketk àepldkvidap {htvi~ippidap% T{da lppa àeglvji ip tkpkp dkdlptie`lijketa da ledlwêd{a àj pk{ tkj~a blptðvlà k di dkpàeglieãi eip ldkahaclip%Ekptk kptécla kj y{k ip kpàhbip ledlwld{ilp ~vkwihk`kj pafvk a kecimijketa àj i

àhktlwldidk( gi} pketlda y{k i legavjiãàa ~va`{vk itkedkv îp kp~k`lgl`ldidkp ia pk dlvlclv i~ýfhlàp dlgkvke`lidap "IFLIB\( 6>>>( ~% ;,%

I pkcjketiãàa tijfìj ~adk pkv `hipplglìdi àja {j gkeôjkea y{k ~ivtk da letkvkppk dk

pk{p ledlwêd{ap% Kptkp pketkj i ek`kppldidk dk vkàebk`ljketa dk p{ip krlcíe`lip k

àeptv{ãàa dk ldketldidk( a y{k lj~hlì i ek`kppldidk dk pk vkàebk`kvkj jkjfvap dk {j

pkcjketa a{ cv{~a "pa`lih( `{ht{vih k ~ahêtlà,%

Ì lppa y{k ~kv`kfkjap eip ~{fhlìãûkp pkcjketidip( ìdi wkê`{ha àeptvðl {ji hlec{ickj kf{pì {ji letljldidk àj a ~ýfhlà lewkptleda kj {ji tkjétlì kp~k`êglì%



63

0%9 I pkcjketiãàa dk jkvìda

Blptavlìjketk( i pkcjketiãàa da jkvìda dk vkwlptip tkwk lj~{hpa àj a p{vcljketa di

tkhkwlpàa y{k( àj a ~ippiv dap ieap( gal pk i~vljavieda ea tvifihba dk vk~avtickj( ea y{k

dl} vkp~klta ia pk{ àetkýda( hlec{ickj k wlp{ih% [ji pkcjketiãàa y{k iàj~iebi i

~ivtl`l~iãàa dap hkltavkp kj dlwkvpap ~ýfhlàp( letkvkppidap kj `vliv {ji ldketldidk ~vð~vli

a{ dkpkmap kj i~vag{ediv àebk`ljketap kj évkip kp~k`êglìp%

Tiwivkp "6>><, kp`hivk`k y{k ea letkvlav dap kpt{dap dk Maveihlpja( {j tkji iledi j{lta

~a{à dkfitlda ì a Maveihlpja kp~k`lihl}ida% Tihwk} eàa tieta ~khi p{i ~vkpkeãi eap kpt{dap(

jip ~khi ‘kewkvcid{vi‚ y{k ap jkpjap ~app{kj kj tkvjap tkðvlàp k!a{ k~lptkjahðclàpy{ieda pk taji tih Maveihlpja kp~k`lihl}ida%

îvi Hick "9<26,( a Maveihlpja kp~k`lihl}ida ì jilp ~vad{tlwa k kàeôjlà ~ivi i pa`lkdidk%

Jip ~ivi lppa( ì ~vk`lpa y{k a maveihlpti pk kp~k`lihl}k%

I tkavli di àcelãàa p{ptketi( y{k( ~ivi tviepjltlv( a àebk`ljketa dk ihca ì ~vk`lpaketkedkv kppk ihca ‐ lpta ì( àeptv{lv {j jadkha jketih dkhk% [j jadkha jktih ì {ji

kptv{t{vi leàj~hkti( i~varljidi k vkgkvldi i {j àetkrta `{ht{vih y{k ì a i`kvwa dijkjðvli% Lpta plcelglì y{k {j vk~ðvtkv dk ~ahêtlì ei`laeih( ~av krkj~ha( eàa ~vk`lpi pkv{j `lketlpti ~ahêtlà _%%%Z( jip dkwk dlp~av da jérlja dk legavjiãûkp pafvk i blptðvlivk`ketk( i avciel}iãàa da kptida dk eit{vk}i dap gitap ~ahêtlàp "HICK( 9<26( ~%999*996,%

Dk iàvda àj Iflib| "6>>>,( j{ltip wk}kp ip ~vad{ãûkp kp~k`lihl}idip tíj {j ìvétkv dk

wkê`{ha ihtkveitlwa( a y{k glì fiptietk kwldketk y{ieda ì ieihlpidi( ~av krkj~ha( {ji

vkwlpti% Ekppk tl~a dk ~{fhlìãàa ì ~appêwkh ~kv`kfkv y{k a letkvkppk ~av ìdkveap

kp~k`lihl}idap krlptk tieta eip cviedkp k h{`vitlwip kdltavip y{ieta eip lel`lietkp%

@aj~hkjketieda kpti ldkli( Iflib| "6>>>, àepldkvi y{k a Maveihlpja kp~k`lihl}ida ~adk

pkv afpkvwida ~khi ifavdickj dk {j ipp{eta kp~k`lglà( a{ dk {j ~ýfhlà kp~k`êglà( pkeda

y{k dktkvjleidap tkjip pkvàa àepldkvidap {ji gavji dk keàetviv i kp~k`lihl}iãàa di

legavjiãàa maveihêptlì%



62

îvi krkj~hlglìv a{ ìvi`tkvl}iv a maveihlpja kp~k`lihl}ida( `vkla y{k {ji fvkwk ieéhlpkpafvk ip vkwlptip pkvli kp`hivk`kdav% ^vle`l~ihjketk ~av y{k ip vkwlptip pàa wkê`{haplegavjitlwap y{k tíj i pkcjketiãàa da ~ýfhlà àja {ji dk p{ip ~vle`l~ilp jivìp"IFLIB\( 6>>>( ~%93,%

îvi Tiwivkp "6>><,( a Maveihlpja kp~k`lihl}ida ì ~kepida( ~vle`l~ihjketk( i ~ivtlv dk d{ip

~kvp~k`tlwip= {ji eavjitlwi k i a{tvi jilp àe`klt{ih% I ~vljklvi( dlvk`laeidi ~ivi i

~vad{ãàa dkppk tl~a dk Maveihlpja( i~vkpketi tkrtap y{k pk wahtij ~ivi ap ~vk`kltap k tìèlìp

y{k ij~hlij kppi ~vétlì iap ~va`kppap maveihêptlàp% Mé i pkc{edi ì dlvk`laeidi ~ivi i

gavj{hiãàa dk {j h{civ tkðvlà ~ivi tih jielgkptiãàa ea ij~a da Maveihlpja%

Iflib| "6>>>, dl} y{k ì ~vk`lpa f{pìv {ji dkglelãàa àj a kptlha( i~varljieda i hlec{ickj

da ~ýfhlà i pkv ihìeãida( ia lewìp da elwkhijketa di ~vad{ãàa legavjitlwi ~ivi itkedkv {j

hkltav jìdla% Ipplj( ip vkwlptip ~adkvàa pk dlvlclv i {j hkltav y{k khip pilfij àj jilp

~vk`lpàa a y{k dkpkmi hkv kj p{ip ~écleip%

Ea cv{~a dip vkwlptip gkjleleip ì ~appêwkh ~kv`kfkv {ji `vkp`ketk kp~k`lihl}iãàa dk tkjip% Ì

àja pk dketva di `hipplglìãàa gkjlelei krlptlppkj ip ckeìvlìp( iy{khip y{k ifvieckj ei

~i{ti {ji wivlkdidk dk ipp{etap àja àj~avtijketa( `{hleévli( jadi k dkàviãàa% Ihc{ep

krkj~hap àj kptip ifavdickep pàa ip vkwlptip Eawi( @hé{dli( Khhk( Dkpglhk( @vlitlwi69( Jivlk

@hilvk66 k Févfivi60% I wivliãàa ekptip ~{fhlìãûkp ì pafvk a ~kvglh dip j{hbkvkp y{k

~vktkedkj itleclv( aegavjk Iflib| "6>>>,%

A ~adkv iy{lpltlwa ì {j dap ~vle`l~ilp gitavkp y{k lvàa dlgkvke`liv ip ~vad{ãûkp% Key{ietaihc{jip vkwlptip kr~havij kj p{ip ~écleip jitìvlip pafvk jadi y{k dkeatij a ihta ~idvàadk wldi dip hkltavip( a{tvip pk ~vka`{~ij kj ifavdiv ~vafhkjip dajìptlàp% A{ pkmi(key{ieta {ji j{hbkv dlp~ûk dk tkj~a k dlebklva ~ivi {p{gv{lv ap hieãijketap di~ippivkhi( a{tvi ~vk`lpi dk dlìp ~ivi ky{lhlfviv a avãijketa àj kàeajlip ei à}lebi(

~av krkj~ha "IFLIB\ 6>>>( ~%92,%

îvi Iflib| "6>>>,( a j{htlgi`ktida jkvìda dk vkwlptip ì {j ledlìdav dk y{k ap dlwkvpap

pkcjketap di pa`lkdidk ~ippivij i pkv vk~vkpketidap ~khi jêdli ei ìtkcavli da Maveihlpja

kp~k`lihl}ida% Tviti*pk dk i~varljiv a hkltav y{k f{pì legavjiv*pk dk jieklvi ìdi wk} jilp

~vk`lpi i`kvì da pk{ ìj~a dk letkvkppk% îvi lppa( ì ~vk`lpa y{k a maveihlpti tvifihbk àj

69 Vkwlpti ~{fhlìdi jkepihjketk ~khi Kdltavi Chafa ei dììdi dk 9<<>%

66 Vkwlpti Gkjlelei( jkepih( ~{fhlìdi ~khi Kdltavi Chafa kj 9<<9% Pkj~vk àj ipp{etap vkhi`laeidap ijadi( t{vlpja k àj~avtijketa%

60 Vkwlpti Gkjlelei( ~{fhlìdi ~khi Kdltavi Pêjfaha( dk Pàa î{ha( ketvk ap ieap dk 9<<7 k 6>>9%



6<

{ji hlec{ickj y{k pkmi idky{idi i dktkvjleida tkji a{ ~ýfhlà y{k lvé itleclv%

Y{ieda pk ieihlpi a Maveihlpja kp~k`lihl}ida( wkjap y{k i `vltlì da i{tav eàa pk

g{edijketi( ~vle`l~ihjketk kj pk tvitieda dk vkwlptip( mé y{k ì ~vð~vla dkppk wkê`{ha a

tvitijketa dktihbida k i~vag{edida( k pk{ ìvétkv dk ~vkpkvwiãàa( a{ pkmi( i p{i ~kvjieíe`li

ia hida dap hkltavkp ì jilav%

I vkwlpti kp~k`lihl}idi ì ~va`{vidi ~vle`l~ihjketk ~av d{ip vi}ûkp a~aptip% âv {j hida

ipp{jk i g{eãàa dk ~vi}kv( hi}kv( ~av tvitiv dk tkjip di ~vkgkvíe`li da hkltav% âv a{tva( dkwk*

pk àepldkviv y{k kptip vkwlptip tijfìj iwieãij pafvk a ìj~a dip ~vaglppûkp k tíj(

~avtieta( {j ivétkv dk kpt{da k i~vljavijketa%

I ~ivtlv dkptip vkwlptip gkjleleip pk avlcleivij ap têt{hap kp~k`êglàp y{k tvitij dk àjldi(àja @hé{dli @a}lebi( k dk dkàviãàa( @ipi @hé{dli% I Jieky{lj( bamk kp~k`êglì ~ivijadi k àpt{vi( tkj p{ip wkvpûkp dk `{hleévli( jieky{lj Giãi k wkedi k dk tvifihbapjie{ilp dk favdidap dk `va`bí( jieky{lj âeta @v{}( y{k pkc{kj i hlebi dk ~{fhlìãûkpàja Ic{hbi dk A{va k Jàap dk A{va% A{tvi p{fdlwlpàa dip vkwlptip gkjleleip pàa ip~{fhlìãûkp dk @i~vl`ba( @ivê`li( Y{kvldi k Itvkwldi y{k tkj ip wkvpûkp Itvkwldi Jlel "legietlh, k Itvkwldi Bat "letkvitlwi, "IFLIB\( 6>>>( ~% 92,%

A{tvap tkjip gavij p{vcleda kj vkhiãàa î pkcjketiãàa dkptk jkvìda% [j pkcjketa y{kkpté `vkp`keda eap ýhtljap ieap ì i àfkvt{vi di wldi dk `khkfvldidkp y{k ~adk pkv wlpti bamk

kj vkwlptip àja @ivip( Lptaì Cketk( Y{kj iàetk`k k @bly{kp ' Gijapap( `{ma ~aeta gavtk

pàa ip gatap( ia lewìp di wihavl}iãàa dk tkrtap%

J{ltip pàa ip tkjétlìp k tkedíe`lip y{k ì ~appêwkh dk keàetviv ea Maveihlpja kp~k`lihl}ida%

Pàa kptip( ip ~{fhlìãûkp ~ivi idahkp`ketkp àj bavðpà~ap( dlìp dk àj~avtijketa( dk

àja pk wkptlv( vkwlptip pafvk ~vaglppûkp( vkwlptip dkptleidip i ~ilp k glhbap( vkhlclapip( vkwlptip

dk ivy{ltkt{vi k dkàviãàa k itì jkpja ip `hipplglìdip àja vkwlptip jip`{hleip y{k gihij

pafvk kp~avtkp k ìvvap( jip y{k ei wkvdidk( itkedkj {ji cviedk kpgkvi( pkeda ì~i} dk

kewahwkv bajkep k j{hbkvkp%



0>

0%6 A gkeôjkea di `{ptajl}iãàa

Gkltip paf jkdldi( ip `{ptaj ~h{fhlpblec64( vkwlptip ~ivi kj~vkpip a{ cv{~ap( krlptkj ea

Fviplh dkpdk a pì`{ha RLR( iglvji Pìh}a "6>>4,% I ~vljklvi dkptk ìvétkv i `lv`{hiv ea Fviplh

gal A Wkha`ê~kdk( di @ipi @ajkv`lih Fi}iv 7;( ea iea dk 9<3;( ei Fibli% I ~ivtlv dk ketàa

wévlip ~{fhlìãûkp gkltip paf jkdldi( gavij pkeda `vlidip ea j{eda% Ea Fviplh ip y{k jilp

gi}kj p{`kppa pàa ip ~{fhlìãûkp di cvlgk Diph{ k Jltp{flpbl%

Pìh}a "6>>4, hkjfvi y{k( i ~ivtlv di dììdi dk 9<7>( ip vkwlptip àjkãivij i pk

~vaglpplaeihl}iv k lewkptlv ei y{ihldidk dk tkrta( gatacvigli k vk`{vpap cvéglàp% P{vclvij(

ketàa( ihc{jip kr~kvlíe`lip( y{k ~va`{viwij wihavl}iv kj p{ip ~i{tip i ivtk( i hltkvit{vi k i`{ht{vi% Kvij ipplj ip vkwlptip P{i Fai Kptvkhi( di Jkv`kdk} Fke}( i Vkwlpti di Caad|kiv k

i Wli @let{vita( di ^lvkhhl( ~av krkj~ha%

Bamk( vkgavãieda i tkedíe`li dk pkcjketiãàa( ip kj~vkpip ~vad{}kj vkwlptip ~ivi pk

àj{elìv dlvktijketk àj pk{p `hlketkp k g{e`laeévlap( ihìj dk {tlhl}é*hip ~ivi pkdljketiv

p{i ljickj leptlt{`laeih m{eta ia jkvìda%

îvi Jivy{kp "6>>3,( ip `bijidip vkwlptip `{ptajl}idip pàa ~{fhlìãûkp dk `lv`{hiãàa y{k

pàa dlvk`laeidip k tíj àja afmktlwa ~vle`l~ih àey{lptiv a ~ýfhlà krtkvea( a{ pkmi( `hlketkp

k àep{jldavkp dk kj~vkpip% Ì i ~ivtlv dkpti agkvti dk àetkýdap legavjitlwap k

ketvktkeljketa y{k kpti iãàa iàetk`k%

I kr~vkppàa `{ptajl}iv ì {ji kp~ì`lk dk idi~tiãàa da wkvfa kj lechíp ta `{ptajl}k( y{ky{kv dl}kv ~kvpaeihl}iv "~ivi a {p{évla,% Ihìj dlppa( i ~ihiwvi `hlketk kj lechíp ~adk pkv

tvid{}ldi iledi ~ivi `{ptajkv ( àj~hktieda ipplj i {tlhl}iãàa di kr~vkppàa ‘vkwlpti`{ptajl}idi‚ ~ivi dkplceiv {ji ~{fhlìãàa `vlidi k dkpkewahwldi ~ivi `hlketkp dk {jikj~vkpi( lpta ì( {ji ~{fhlìãàa gklti paf jkdldi ~ivi {j ~ýfhlà kp~k`êglà "JIVY[KP(6>>3( ~%6,%

Mé Pìh}a "6>>4, kegitl}i y{k kppk ì( pkj dýwldi( jilp {j d{va cah~k y{k itleck a àviãàa da

tvidl`laeih jadkha dk ekcð`la dip vkwlptip( iy{khk fipkida {elìjketk kj vk`klti dk

~{fhl`ldidk( ~alp( pk ip kj~vkpip pk keìvvkcivkj dk ~vad{}lv p{ip ~vð~vlip ~{fhlìãûkp( àj

`kvtk}i wàa kj~vkciv ekhip j{lta dk p{i wkedi dkptleidi avlcleihjketk î ~{fhl`ldidk%

64 Tkvja kj lechíp ~ivi vkwlptip `{ptajl}idip%



09

Kppi {elàa ketvk Maveihlpja k ~{fhl`ldidk iìfi kj {j ýelà afmktlwa= {j ~vad{ta kdltavlih

dk y{ihldidk y{k `{j~vk pk{ ~i~kh key{ieta iãàa dk jivoktlec dk dktkvjleidip kj~vkpip( ia

jkpja tkj~a kj y{k ippa`lij legavjiãàa k ketvktkeljketa àey{lptieda( ketàa( a ~ýfhlà

itviwìp da keìetijketa dkppip ~{fhlìãûkp( àegavjk i~aeti Ijavlj "6>>;,%

Pkc{eda Ihl "6>><,( i vkwlpti ~adk pkv ketkedldi àja {j ijlca% Ì àja {ji ~kppai( {j

àj~iebklva y{k kpté hé ~ivi hkwiv*hbk legavjiãàa k im{di% Pk{ ~i~kh ì kptifkhk`kv àj a

hkltav {ji vkhiãàa y{k ì vkeawidi i ìdi eawi kdlãàa% [ji vkhiãàa dk {j*àj*{j( gijlhliv(

êetlji k kewahwketk% I vkwlpti japtvi a y{k letkvkppi ia hkltav( hkwieda kj àepldkviãàa pk{p

dkpkmap k kr~k`titlwip( kr~vkppieda p{ip kp~kvieãip k ~vka`{~iãûkp%

Kj vkhiãàa î gðvj{hi kdltavlih dk {ji vkwlpti( Ihl "6>><, kr~hlì y{k a hkltav ì iy{khk y{k

kpté kj f{pì dk eawldidk% âv lppa( ì lj~avtietk y{k a maveihlpti a{ i kdltavi y{k ~{fhly{k i

vkwlpti `{ptajl}idi gly{k itketa iap dlgkvketkp tl~ap dk jitìvli( pkãûkp k àh{eip y{k ~adkj

itvilv i itkeãàa da hkltav ia y{ih i vkwlpti ì dkptleidi%

Dk iàvda àj Ijavlj "6>>;,( a lewkptljketa kj ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip ì {jitkedíe`li `vkp`ketk kj wévlap ~iêpkp% Ea Fviplh( a vk`ketk gkeôjkea dip vkwlptip

`{ptajl}idip i~aeti {j pkcjketa iledi kj kr~iepàa% Pkc{eda i Ippa`liãàa Fviplhklvi dk

@aj{elìãàa Kj~vkpivlih "Ifkvmk, krlptkj it{ihjketk( ea ~iêp( `kvì dk ;> têt{hap dk

~{fhlìãûkp `{ptajl}idip6;%

[ji dip jilp ietlcip ì i Êìva Fviplh( vkwlpti dk favda di àj~iebli iìvki Wivlc Fviplh( àj

tlvickj dk 90> jlh krkj~hivkp% Cviedkp jaetidavip dk i{tajðwklp tijfìj ~ippivij i{tlhl}iv àetkýda maveihêptlà kj pk{p kpgavãap dk jivoktlec k vkhi`laeijketa àj `hlketkp%

[j krkj~ha ì a ìpa di Wahopsickj _vkwlpti WZ( di ^k{cka{t _Kptlha ^k{ckatZ( ihìj di

Jltp{flpbl _JLTZ( di Glit _Ptlha GlitZ k di I{dl _I{dl Jici}lekZ "IJAVLJ( 6>>;,%

îvi Jivy{kp "6>>3,( a pkcvkda dip vkwlptip `{ptajl}idip ì a gita dk kptivkj p{favdleidip

iap letkvkppkp dk jivoktlec dip jivìp k!a{ kj~vkpip y{k ~va`{vij gi}kv {ji dlw{hciãàa

6; Wkv ‘Dkpàfvleda ip Vkwlptip @{ptajl}idip= a Dkplce di Legavjiãàa ei Vkwlpti Al‚( dk îtvê`li Ijavlj@apti Plhwi( kj ieilp da RRWLLL @aecvkppa Fviplhklva dk @líe`lip di @aj{elìãàa ‐ Letkvàj% Vla dk Mieklva([KVM( Pktkjfva dk 6>>;% Dlp~aeêwkh kj= btt~=!!sss%letkvàj%avc%fv!~i~kvp!ei`laeilp!6>>;!vkp{jap!V99>9*9%~dg "i`kppa kj 9>!>;!6>96,%

http://www.intercom.org.br/papers/nacionais/2005/resumos/R1101-1.pdf






06

ledlvkti dap wihavkp y{k kppip kj~vkpip k jivìp ~va`{vij dkgkedkv kj pk{p el`bap dk

jkvìda%

Pkc{eda Ijavlj "6>>;,( bamk ì ~appêwkh keàetviv vk`ketkp k blptðvlìp ~{fhlìãûkp dkptk

pkcjketa% I~ðp pkc{lv {ji hlebi kdltavlih y{k {ek Maveihlpja k ~{fhl`ldidk( ip ~{fhlìãûkp

`{ptajl}idip tíj àja gaà a keìetijketa dap `hlketkp dk p{ip kj~vkpip%

Jivy{kp "6>>3, vkppihti y{k ì ~vk`lpa hkwiv kj àeti y{k ip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip eàa

~adkj g{e`laeiv àja ìtéhacap dk wkedi( jip( plj( agkvtiv àetkýdap legavjitlwap k dk

ketvktkeljketa( pkj i~khiv aptkeplwijketk ~ivi i dlw{hciãàa di jivì di kj~vkpi%

Eavjihjketk ip vkwlptip `{ptajl}idip pàa ~vad{}ldip ~av ~ky{keip vkdiãûkp( ‘kppi a~kviãàa

ckvihjketk dkpkewahwk*pk itviwìp dk vkdiãûkp àeptlt{êdip ~av ~ky{keip ky{l~kp àj cviedk

gôhkca avãijketévla‚ "IJAVLJ( 6>>;( ~% 9,% Ì ~vk`lpa àetiv àj i àhifaviãàa dk

~vaglpplaeilp àja maveihlptip( gatðcvigap k kp`vltðvlap dk dkplce( y{k pk {ekj i glj dk

~vad{}lv jitìvlip k àetkýdap y{k pkmij dk letkvkppk da hkltav%

Dk iàvda àj Ijavlj "6>>;,( kppip ~{fhlìãûkp iìfij ckvieda {j ~vad{ta kdltavlih dky{ihldidk( `{j~vleda pk{ ~i~kh key{ieta leptv{jketa dk jivoktlec dk {ji dktkvjleidi

kj~vkpi( ia jkpja tkj~a kj y{k ippa`li legavjiãàa k ketvktkeljketa( àey{lptieda a

~ýfhlà ~khi kjaãàa( ~hiptl`ldidk k `{j~hl`ldidk%

Dketva dkppk `keévla( ~kv`kfk*pk gi`lhjketk a y{ieta i ldketldidk k a gaà dkppip vkwlptipkptàa im{ptidap ia ~ýfhlà i y{kj pàa dlvk`laeidip% Gita vkghktlda tieta ei kpàhbi dk pk{àetkýda( y{ieta ei àeptv{ãàa dk p{i gavji% Kj vkhiãàa i kppk ýhtlja ip~k`ta( wkvlglì*pkiledi y{k ip vkwlptip `{ptajl}idip f{pìj ~va~av`laeiv {ji kr~kvlíe`li wlp{ih ~vi}kvapi i

pk{p hkltavkp( lewkptleda letkepijketk kj pkd{ãàa k avlcleihldidk "IJAVLJ( 6>>;% ~%6,%

Ihìj dk ihiwieìv i ljickj dip jivìp( ip vkwlptip `{ptajl}idip ~adkj pkvwlv àja

wkê`{hap ~ivi eawap ekcð`lap( jkpja eàa pkeda kppk a pk{ gaà ~vle`l~ih% Lppa iàetk`k kj

dkàvvíe`li da ~ýfhlà pkcjketida k dk ihta ~adkv iy{lpltlwa i y{kj( ei cviedk jilavli dip

wk}kp( kppip vkwlptip pàa dlvlcldip( dkptiì Ijavlj "6>>;,%

Pk ~ivi a pktav gleie`klva dip kj~vkpip a `{ptaj ~{fhlpblec tkj i~aetida eawap ìjlebap(

ei évki kdltavlih khk p{vck dkpletkcvieda ip gvaetklvip ketvk àetkýda maveihêptlà k

~{fhl`ltévla%



00

îvi Jivy{kp "6>>3,( ip vkwlptip `{ptajl}idip tíj vk~vkpketida {j vk`{vpa lj~avtietk ei

àj{elìãàa dk kj~vkpip àj pk{ ~ýfhlà jilp dlvkta( gi}keda {pa dk {ji jilav khifaviãàa

cvéglà*wlp{ih k dk jitìvlip y{k tijfìj ~adkvlij pkv wlph{jfvidip kj wkê`{hap maveihêptlàp

tvidl`laeilp%

Jivy{kp "6>>3, keplei y{k a ~vle`ê~la féplà ì pkd{}lv a hkltav ~av jkla dk tkrtap y{k tvicij

keìetijketa k y{k ~vamktkj {ji ljickj ~apltlwi di kj~vkpi%

A{tva ~i~kh dap wkê`{hap `{ptajl}idap ì gi}kv àj y{k pk{ ~vamkta àepahldk i ~vétlì di

‘àj{elìãàa letkcvidi‚ y{k cieba{ lj~avtæe`li iledi jilav i ~ivtlv di dììdi dk 9<<>( kjg{eãàa di ek`kppldidk dk letkcviv ip iãûkp àj{elìtlwip dap ~vaglpplaeilp dk Jivoktlec( dk

Maveihlpja k dk Vkhiãûkp ^ýfhlìp ea ijflketk di àj{elìãàa kj~vkpivlih dip cviedkp

àv~aviãûkp( aj~hkti Ijavlj "6>>;,%

0%0 @vltìvlap dk Eatl`liflhldidk

I eatl`liflhldidk ì àeptlt{êdi ~av {j àem{eta dk vky{lpltap y{k pk krlckj dapiàetk`ljketap ‐ da ~aeta dk wlpti di kptv{t{vi da tvifihba eap ðvcàap dk legavjiãàa k da

~aeta dk wlpti da ~vaglpplaeihlpja dap maveihlptip ‐ ~ivi idy{lvlvkj i krlptíe`li ~ýfhlì dip

eatê`lip%

îvi Sahg "9<23,( i eatl`liflhldidk67 kpté kptvkltijketk vkhi`laeidi àj ap ~va`kppap dk

vatlel}iãàa k di kptiedlv}iãàa dip ~vétlìp ~vad{tlwip= ky{lwihk i letvad{}lv ~vétlìp

~vad{tlwip kptéwklp( e{ji jitìvli ~vlji "gitap y{k aàvvkj ea j{eda, y{k ì( ~av eit{vk}i(krtvkjijketk wivléwkh k lj~appêwkh dk ~vkdl}kv%

Ip eatl`lip pàa iy{lha y{k ap maveihlptip dkglekj àja tih% Kptk ipp{eta vivijketk ìkr~hl`ltida( wlpta y{k ~ivtk da jad{p a~kviedl dap maveihlptip y{k ì ip àlpip iàetk`kvkj‘hé gavi‚ k khkp hljltij‐ pk plj~hkpjketk i vkhité*hip% Iglvjiv y{k gi}kj a{ pkhk`laeijivfvltivlijketk ip eatê`lip( pkvli àetvévla î p{i ~aplãàa k~lptkjahðclì( {ji tkavli daàebk`ljketa lj~hê`lti( àeptv{êdi i ~ivtlv dk ~va`kdljketap ~vétlàp ~ivi vkpahwkvkrlcíe`lip avciel}itlwip "IHTBKLDK63 i~{d SAHG( 9<23( ~% 939, %

67 ‘I dkglelãàa dk eatl`liflhldidk hlci*pk ia àe`klta dk ~kvp~k`tlwi*di*eatê`li "eksp~ikv~k`tlwk? Ihtbkldk(

9<37,% Ì i vkp~apti y{k a ðvcàa dk legavjiãàa dé i y{kptàa y{k dajlei i i`tlwldidk dap maveihlptip= y{ilp apgi`tap y{atldlieap y{k pàa lj~avtietkp‚ "SAHG( 9<23( ~% 939,%

63 Ihtbkldk( D% @vkitlec Vkihlt|% Bas Tw Eksp Dlptavtp Kwketp( Pick( Fkvwkh| Blhhp( 9<37%



04

A dlp`{vpa pafvk i eatl`liflhldidk ~adk ~ivk`kv( î ~vljklvi wlpti( {j itiy{k iap g{edijketap

àeptlt{`laeilp di leptlt{lãàa maveihêptlì% Dk gita( i vkiãàa dap ~vaglpplaeilp di legavjiãàa i

kptk tl~a dk ~kpy{lpi iledi ì ~a{à àebk`ldi( àegavjk Civfivlea62 i~{d Sahg "9<23,%

Pkc{eda Sahg "9<23,( ap hljltkp vêcldap di d{viãàa dap eatl`lévlap k dip p{ip dljkepûkp(

gi}kj àj y{k ap dalp a{ tvíp jle{tap dip eatê`lip jilavkp eàa pkmij p{gl`lketkp ~ivi

gavek`kv a àetkrta blptðvlà a{ ckacvéglà di jilav ~ivtk dap iàetk`ljketap%

K~ptkle6< i~{d Sahg "9<23, dkgkedk i ldkli dk y{k i itkeãàa `ketvi*pk ea y{k iàetk`k k eàa

eap pk{p afmktlwap a{ eip ì{pip ~vag{edip% Kpti hljltiãàa da tkj~a dlp~aeêwkh ~vawaì(

lekwltiwkhjketk( i ljickj dk {ji pa`lkdidk leptéwkh%

Mé ~ivi Ihtbkldk i~{d Sahg "9<23,( i eatl`liflhldidk dk {j iàetk`ljketa kpté biflt{ihjketk

p{mklti i dkpiàvda( jip dk~kedk pkj~vk dap letkvkppkp k dip ek`kppldidkp da ðvcàa

legavjitlwa k dap maveihlptip% Lppa plcelglì y{k ap `vltìvlap dk vkhkwæe`li pàa( ~av {j hida(

ghkrêwklp k wivléwklp y{ieta î j{dieãi dk `kvtap ~ivæjktvap k( ~av a{tva hida( pàa pkj~vk

àepldkvidap kj vkhiãàa î gavji dk a~kviãàa da avcielpja y{k gi} i legavjiãàa%

Pkc{eda Plhwi "6>>;,( i ek`kppldidk dk pk ~kepiv pafvk `vltìvlap dk eatl`liflhldidk p{vck

dlietk di àeptitiãàa ~vétlì dk y{k eàa bé kp~iãa eap wkê`{hap dk legavjitlwap ~ivi i

~{fhlìãàa a{ wkl`{hiãàa di legleldidk dk iàetk`ljketap y{k aàvvkj ea dli i dli% Gvketk ia

wah{jk tàa cviedk dk jitìvli ~vlji( ì ~vk`lpa kptvitlglìv ~ivi kpàhbkv y{ih iàetk`ljketa ì

jkvk`kdav dk idy{lvlv krlptíe`li ~ýfhlì àj i eatê`li%

J{ltap i{tavkp( ia ieihlpiv i pkhkãàa dk eatê`lip( àe`ketvij p{i itkeãàa eap wihavkp*eatê`lip

"ìvi`tkvêptlìp da gita kj pl, k ei iãàa ~kppaih da ~vaglpplaeih( jip( ia iwieãivkj eip

àj~vawiãûkp dk y{k i pkhkãàa ~vappkc{k ea tvimkta da tvitijketa dap gitap dketva di

vkdiãàa( àpt{jij kj~vkciv àja pleôeljap pkhkãàa k wihavkp*eatê`lip% Ijfap pàa

àj~aeketkp di eatl`liflhldidk( jip vkàjkedi*pk iy{l ekptk kpt{da àj~vkkedkv tilp

àe`kltap dk jada dlptleta( àjketi Plhwi "6>>;,%

62 Civfivlea% I% Hi eavjihl}}i}laek 5dkl claveihlpt% L~atkpl p{chl kpltl dkhhi pa`lihl}}i}laek ~vagkpplaeihk ekchli~~ivitl dkhl“ legavji}laek( Pa`lahacli dkhh“ avciel}}i}laek( 9~~%3*;0( 9<26%

6< K~ptkle( K% Eksp gvaj Easbkvk( Viedaj Ba{pk( Eawi Lavy{k( 9<30%



0;

îvi Sahg "9<23,( i~ðp i dkglelãàa di eatl`liflhldidk àja a àem{eta dk khkjketap itviwìp

dap y{ilp a ðvcàa legavjitlwa àetvahi k ckvi i y{ietldidk k a tl~a dk iàetk`ljketap k ketvk

ap y{ilp bé y{k pkhk`laeiv ip eatê`lip( ì ~appêwkh dkglelv ap wihavkp*eatê`lip0> "eksp wih{kp,(

àja {j àj~aeketk di eatl`liflhldidk%

Sahg "9<23, iledi kp`hivk`k y{k kppkp iàetk`ljketap àeptlt{kj i vkp~apti î ~kvc{eti

pkc{letk= y{ilp ap iàetk`ljketap y{k pàa àepldkvidap p{gl`lketkjketk letkvkppietkp?

plcelglìtlwap? k vkhkwietkp ~ivi pkvkj tviepgavjidap kj eatê`li1 Ietkp dk pk krijleiv kj

~avjkeav i p{i ivtl`{hiãàa( ì ek`kppévla gi}kv ihc{jip àepldkviãûkp ckvilp pafvk tilp

iàetk`ljketap%

îvi Sahg "9<23,( kj ~vljklva h{civ( dkwk*pk ketkedkv y{k( i~kpiv dk i dlppkvtiãàa pafvk

kptkp iàetk`ljketap pk i~vkpketiv( lekwltiwkhjketk( àj {j lewketévla( {ji hlpti dk plj~hkp

wihavkp*eatê`lip( kppkp wihavkp g{e`laeij( ei ~vétlì( dk gavji àj~hkjketiv% Ei pkhkãàa dap

iàetk`ljketap i tviepgavjiv kj eatê`li( ap `vltìvlap dk vkhkwæe`li tvifihbij kj àem{eta=

pàa ip dlgkvketkp vkhiãûkp k àjfleiãûkp y{k pk kptifkhk`kj ketvk dlgkvketkp wihavkp* eatê`lip(

y{k vkàjkedij i pkhkãàa dk {j iàetk`ljketa%

[j pkc{eda ip~k`ta ckvih ì y{k ap wihavkp*eatê`lip pàa `vltìvlap dk vkhkwæe`li kp~ihbidap ia

haeca dk tada a ~va`kppa dk ~vad{ãàa? lpta ì( eàa kptàa ~vkpketkp i~keip ei pkhkãàa dip

eatê`lip( jip tijfìj ~ivtl`l~ij eip a~kviãûkp ~aptkvlavkp( kjfavi àj {j àe`klta

dlgkvketk%

Pkc{eda Sahg "9<23,( dip d{ip àepldkviãûkp ckvilp y{k gihti gi}kv( i ~vljklvi dl} vkp~klta iaìvétkv dleæjlà dap wihavkp*eatê`lip= iy{khkp y{k j{dij ea tkj~a k( kjfavi vkwkhkj {ji

gavtk bajackekldidk ea letkvlav di `{ht{vi ~vaglpplaeih ‐ ~ivi hé dk dlwlpûkp ldkahðclìp( dk

ckviãàa( dk jkla dk kr~vkppàa( kt`%*( eàa ~kvjiek`kj pkj~vk ap jkpjap%

îvi Plhwi "6>>;,( ap wihavkp*eatê`li ickj kj tada a ~va`kppa dk ~vad{ãàa di legavjiãàa

maveihêptlì% Dlppa eàa pk dlpàvdi iy{l% A ~vafhkji ì a {pa y{k pk gi} da àe`klta% ‘wihavkp*

eatê`lip pàa `vltìvlap dk vkhkwæe`li dlg{edldap ia haeca dk tada a ~va`kppa dk ~vad{ãàa k

0> ‘âdkj pkv ketkedldap àja i y{ihldidk dap iàetk`ljketap( a{ di p{i àeptv{ãàa maveihêptlì( `{mi ~vkpkeãia{ `{mi i{píe`li ap vkàjkedi ~ivi pkvkj le`h{êdap e{j ~vad{ta legavjitlwa‚ "SAHG( 9<23( ~%9<7,%



07

kptàa ~vkpketkp tieta ei pkhkãàa dip eatê`lip àja tijfìj ~kvjklij ap ~va`kdljketap

~aptkvlavkp( ~avìj aj lj~avtæe`li dlgkvketk‚ "SAHG( 9<23 ~% 9<7,%

Sahg "9<23, iledi dlp`{tk y{k a vlcav dap wihavkp*eatê`lip eàa ì( ~alp( a dk {ji `hipplglìãàa

ifptviti( tkavlìjketk àkvketk k avciel}idi? ì( ietkp( i hðclì dk {ji tl~lglìãàa y{k tkj ~av

afmktlwa itleclv glep ~vétlàp dk {ji gavji ~vacvijidi k y{k pk dkptlei( i`lji dk t{da( i

taveiv ~appêwkh i vk~ktltlwldidk dk `kvtap ~va`kdljketap%

âv lppa( ap wihavkp*eatê`lip dkwkj ~kvjltlv y{k i pkhkãàa da jitkvlih pkmi krk`{tidi àj

vi~ldk}( dk {j jada y{ipk i{tajétlà( k y{k kppi pkhkãàa pk ìvi`tkvl}k ~av {j `kvta cvi{

dk ghkrlflhldidk k dk àj~iviãàa( pkmi dkgkepéwkh k pafvkt{da y{k eàa pkmi p{p`k~têwkh dkdkjiplidap lj~kdljketap "SAHG( 9<23,%

I~ðp a dléhaca àj ap i{tavkp iy{l jke`laeidap( ì ~appêwkh àj~vkkedkv ap ìjlebap

~kvàvvldap ~khi pkcjketiãàa maveihêptlì( a gkeôjkea di `{ptajl}iãàa k i lj~avtæe`li dap

`vltìvlap dk eatl`liflhldidk kj~vkcidap kj wkê`{hap dkppi eit{vk}i%



03

4 @AEPTV[ÃÀA DA @AETKÝDA MAVEIHÊPTL@A EI VKWLPTI DIPH[

A jìtada {tlhl}ida ~ivi kpti ~kpy{lpi pkvé i ieéhlpk dk àetkýda * tìèlì dk lewkptlciãàa

`vlidi ~ivi gavj{hiv {ji dkp`vlãàa afmktlwi( plptkjétlì( y{ihltitlwi k y{ietltitlwi dk {j

àetkýda( i ~ivtlv dk didap( legkvíe`lip vk~vad{}êwklp k wéhldip( ì~i}kp dk pkvkj i~hlìdip i

{j aetkrta%

Pkc{eda Hioitap k Jivàel "9<<6,( tadi `líe`li pk ìvi`tkvl}i ~khi {tlhl}iãàa dk jìtadap

`lketêglàp? kj àetvi~ivtldi( ekj tadap ap vijap dk kpt{da y{k kj~vkcij kptkp jìtadap

`lketêglàp pàa `líe`li%

Dk iàvda àj Clh "6>>6,( ~adk*pk dkglelv {ji ~kpy{lpi àja a ~va`kdljketa vi`laeih k

plptkjétlà y{k tkj àja afmktlwa ~va~av`laeiv vkp~aptip iap ~vafhkjip y{k pàa ~va~aptap%

I ~kpy{lpi ì vky{kvldi y{ieda eàa pk dlp~ûk dk legavjiãàa p{gl`lketk ~ivi vkp~aedkv ia

~vafhkji( a{ ketàa y{ieda i legavjiãàa dlp~aeêwkh pk keàetvi kj tih kptida dk dkpavdkj

y{k eàa ~appi pkv idky{idijketk vkhi`laeidi ia ~vafhkji%

îvi gi}kv {ji ~kpy{lpi( Clh "6>>6, dé i dlì dk y{k a írlta di lewkptlciãàa dk~kedkg{edijketihjketk dk `kvtip y{ihldidkp letkhk`t{ilp k pa`lilp da ~kpy{lpidav% Pàa khip=

àebk`ljketa da ipp{eta( `vlitlwldidk( itlt{dk i{taàvvktlwi( pkeplflhldidk pa`lih( letkcvldidk

letkhk`t{ih k àeglieãi ei kr~kvlíe`li%

îvi Gaepkì Mýelav "6>>;,( i ieéhlpk dk àetkýda ~adk pkv ketkedldi ~av dalp ip~k`tap=

y{ietltitlwi k y{ihltitlwi( dk iàvda àj i ldkahacli k ap letkvkppkp dk y{kj i ~kpy{lpi% A

i{tav hkjfvi y{k( i~kpiv di letvad{ãàa di legkvíe`li( i kj~itli ~khap eýjkvap àetle{i kjkwldíe`li%

Kj vkhiãàa iap jìtadap dk ~kpy{lpi kj àj{elìãàa dk jippi( i ieéhlpk dk àetkýda ~adk

pkv ketkedldi àja i ieéhlpk dk jkepickep( ieéhlpk pkjlahðclì k i ieéhlpk da dlp`{vpa% ‘Ip

~vle`l~ilp dlgkvkeãip ketvk kppip jadihldidkp pàa y{k i~keip i ieéhlpk dk àetkýda `{j~vk

àj ap vky{lpltap dk plptkjitl`ldidk k àegliflhldidk‚ "GAEPK@I MÝELAV( 6>>;( ~%620,%

Hioitap k Jivàel "9<<6, dkglekj a àe`klta dk jìtada àja {j àem{eta dk itlwldidkp

plptkjétlìp k vi`laeilp y{k( àj jilav pkc{vieãi k kàeajli( ~kvjltk ihìeãiv a afmktlwa ‐



02

àebk`ljketap wéhldap k wkvdidklvap *( tviãieda a ìjleba i pkv pkc{lda( dktk`tieda kvvap k

i{rlhlieda ip dk`lpûkp da `lketlpti%

îvi kpti ~kpy{lpi( i~hlì*pk i ieéhlpk dk àetkýda àja p{~avtk ~ivi ketkedkv i

ìvi`tkvl}iãàa da àetkýda maveihêptlà ~{fhlìda ei vkwlpti Diph{% Pkvàa àepldkvidip ip

ì~ip k ip vk~avtickep( àj íegipk iap khkjketap cvéglàp k tkrt{ilp( `vltìvlap dk

eatl`liflhldidk k kptlha {tlhl}ida eip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip%

I~ðp ap àe`kltap dap i{tavkp pafvk a jìtada iy{l {tlhl}ida k {ji ~vìwli da afmkta dk

ieéhlpk( a ltkj i pkc{lv tviti da eip`ljketa di jivì Diph{ k dk p{i ~{fhlìãàa `{ptajl}idi(

tkji `ketvih dkpti ~kpy{lpi%

4%9 Vkwlpti @{ptajl}idi= A ìpa Diph{

[j faj ~i~a ketvk ijlcip( kptk gal a leê`la dk t{da% [ji gavji y{k ip ijlcip H{`li ^lwi dk

Ihf{y{kvy{k k p{i pð`li Ha{vdkp Iviebi keàetvivij ~ivi itkedkv ip ijlcip kj {ji ìpi

~ivi i wkedi dk pk{p ~vad{tap% K àja ip d{ip ~va~vlktévlip kvij àebk`ldip àja ‘H{‚( diê

pk a avlclea{ a eajk di jivì Diph{%

Pkj~vk àj j{lti dlp`vlãàa( dkpdk a leê`la( tadap ap dktihbkp ~ivi a g{e`laeijketa di hami

gavij fkj ~kepidap% K( mé ekppi ì~aì( khi eip`k{ àj kppk àe`klta dk itkedljketa

~kvpaeihl}ida k ýelà( mijilp wlpta ietkp ea Fviplh( k y{k itì bamk ì jivì vkclptvidi%

Itì a àjkãa di dììdi dk 9<2>( i Diph{ àjkv`lihl}iwi kr`h{plwijketk jivìp gifvlìdip

ea Fviplh% @aj a gihk`ljketa dk H{`li( p{i glhbi( Khliei ^lwi dk Ihf{y{kvy{k Tvie`bkpl(ipp{jl{ a ekcð`la k ~va~ôp wévlip j{dieãip ~ivi i kj~vkpi( le`h{plwk i `vliãàa dk {ji hlebi

~vð~vli di Diph{%



0<

Dkpdk 9<<<( i Tvl~ Kdltavi09 ~vad{}li i Diph{( {ji vkwlpti tvljkptvih àj `kvì dk 6;>

~écleip( dlptvlf{êdi ~ivi 0; jlh `hlketkp ~vkgkvke`lilp di fa{tly{k% I Tvl~( lel`lietk ea

jkvìda dk ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip( dkpkewahwk{ {j ~vamkta kdltavlih dk ihta h{ra(

glvjieda a àe`klta dk hami dk dk~ivtijketa dk h{ra( y{k ei ì~aì( iledi kvi {ji eawldidk

ea Fviplh( k i~vkpketa{ ~ivi Khliei Tvie`bkpl( y{k ea ~kvêada kvi ~va~vlktévli di hami%

Dk iàvda àj a kr*~vad{tav krk`{tlwa di Diph{( Ihkr Fk}kvvi06( i Tvl~ gal ~laeklvi ei

~vad{ãàa dk vkwlptip `{ptajl}idip( àjkãieda ~khi Diph{( k haca dk~alp wlkvij ip vkwlpti

JLT di Jltp{flpbl k tijfìj i vkwlpti di wliãàa iìvki Cah%

I Tvl~ pkj~vk ~va`{va{ japtviv a {elwkvpa y{k kechafi i jivì( k tijfìj pk i~varljivda `hlketk( eàa pð japtvieda a àep{ja( jip tijfìj a Hlgk Pt|hk( k àja lppa ~adk ketvivei wldi dip ~kppaip dk {ji gavji y{k iy{lha pk tavek ~ivtk dk pk{ dli i dli "IHKRFK]KVVI( 6>96,%

I ~vljklvi ~{fhlìãàa di vkwlpti Diph{ gal kj 9<<<% P{i ~vle`l~ih ìvi`tkvêptlì gal itkedkv

dk gavji kr`h{plwi ìdi `hlketk% Ea leê`la i vkwlpti kvi àj~apti i~keip ~av kdltavlilp dk

jadi%

I vkwlpti Diph{ wlebi glvjiv a àep{ja letkvea dk h{ra ea jkvìda fviplhklva y{k itìketàa kvi vkptvlta i ~a{ìp ~kppaip% K i`lji dk t{da( `vliv {j ìeih dk àj{elìãàa dlvktak kr`h{plwa àj ap `hlketkp di jivì% Tkj {ji gvipk di kdltavi dk jadi ijkvlìei DliekWvkkhied( y{k i Khliei pkj~vk dl}li kj eappip vk{elûkp dk ~i{ti( k y{k jivìvij j{lta ijivì k àepky{ketkjketk i vkwlpti Diph{( k y{k vkp{jk fkj a afmktlwa di vkwlptikey{ieta kvi ~vad{}ldi iy{l ~khi Tvl~ k àjiedidi ~av Khliei % ‘Dk ia pk{ ~ýfhlà eàa pð ay{k khkp dkpkmij( jip tijfìj iy{lha y{k khkp e{eì ljicleivlij k{ lvlij dkpkmiv‚ "IhkrFk}kvvi( 6>96,%

I Vkwlpti Diph{ ì {ji jlpt{vi dk itviãàa( jitìvlip dk àj~avtijketa( fkhk}i( jadi(

ciptvaeajli( t{vlpja k dlìp dk pkvwlãa y{k itkedkj a pk{ ~ýfhlà ihwa% @aj {j ~vamkta

cvéglà fkj khifavida( i Diph{ àepkc{k ~va~av`laeiv ia pk{ ~ýfhlà {ji ~{fhlìãàa y{k

{ek dkpkmap k ketvktkeljketa%

09 ‘Dkpdk 9<27 dktk`tieda k àey{lptieda a ~ýfhlà fviplhklva( k àj khk letkvicleda( i Tvl~ Kdltavidkpkewahwk{ {ji kr~kvtlpk vivi ea jkvìda k y{k pk tavea{ a jilav ~itvljôela di kdltavi% Bamk i Tvl~ ì {jidip jilavkp letìv~vktkp dap `ðdlcap dk àj~avtijketa k àj{elìãàa ~ivi ~ýfhlàp kp~k`lilp da Fviplh% Bé jilpdk 6> ieap( i jivì mé gi}li ‘Fvied Jieickjket‚ k ‘Fviedkd @aetket‚( ietkp jkpja y{k kppip kr~vkppûkp

krlptlppkj% Bamk( i kdltavi ~{fhlì `kvì dk 4> jlhbûkp dk krkj~hivkp ~av iea( dlptvlf{êdap ketvk ap 94 têt{hapy{k kdlti‚% Dlp~aeêwkh kj btt~=!!vkwlptitvl~%{ah%àj%fv!tvl~kdltavi!i~vkpketiìa%~b~ "I`kppa kj >2!>;!6>96,%

06 Ketvkwlpti àe`kdldi i kpti ~kpy{lpi iìdíjlì( ~av k*jilh( kj 93!>4!6>96%

http://revistatrip.uol.com.br/tripeditora/apresentacao.php

http://revistatrip.uol.com.br/tripeditora/apresentacao.php



4>

Dkpdk a leê`la( i vkwlpti tkwk {j ~vamkta cvéglà hlj~a( àj a ahba00 di jitìvli y{k

i~varljiwi iledi jilp a `hlketk di Diph{% Kj 6>>7( i vkwlpti ~ippa{ ~av {ji tviepgavjiãàa

kj pk{ ~vamkta cvéglà( dklrieda*i jilp mawkj( jilp ~vðrlji da eawa àe`klta( y{k kvi `vliv

ei vkwlpti pkãûkp kr`h{plwip ~ivi idahkp`ketkp( kdltavlip dk jadi kr`h{plwip ~ivi gilrip

ktévlip( pkãûkp dk pkvwlãa k jitìvlip dk àj~avtijketa( àj tkrtap jilp `{vtap k dk gé`lh

hklt{vi%

Kj gkwkvklva dk 6>99( i Diph{ ketva{ kj eawi gipk ia pkv àj~vidi ~khi HIK^04( {ji

kj~vkpi dk ~kvglh kj~vkkedkdav y{k wl{ ei jivì( letkvei`laeihjketk vkàebk`ldi( {j

cviedk ~atke`lih dk `vkp`ljketa%

4%6 Ieéhlpk dk àetkýda dip kdlãûkp Diph{ Wkvàa( Diph{ Ihta wkvàa( Diph{ ^vkwlks dk

lewkvea k Diph{ Hi dah`k hi wlti

îvi i ieéhlpk di àeptv{ãàa da àetkýda dk maveihêptlà ~{fhlìda eip vkwlptip gavij

kpàhbldip y{itva kdlãûkp di vkwlpti Diph{% îvi iwihliv ip vk~avtickep pkvàa àepldkvidap ap

khkjketap cvéglàp( ì~ip( gatacviglip k `vltìvlap dk eatl`liflhldidk% I ~kpy{lpi pk divé ~av

jkla dip ifavdickep y{ietltitlwi k y{ihltitlwi%

00 Gihi kj dkptiy{k dk {ji jitìvli( y{k `bijk i itkeãàa ~ivi iy{lha y{k kpti pkeda dlta%

04 ‘A cv{~a HIK^ "Hitle Ijkvlìe Ky{lt| îvtekvp, gal g{edida kj 9<<4 ~ivi vkihl}iv lewkptljketap dk ~vlwitkky{lt|( àj gaà kj iy{lplãûkp dk kj~vkpip k lj~hkjketiãàa dk t{veiva{edp% Dkpdk i p{i àeptlt{lãàa( a cv{~aHIK^ gk} lewkptljketap kp~k`lihjketk eap pktavkp dk ihljketiãàa( wivkma k àep{ja‚% Dlp~aeêwkh kj= btt~=!!sss%hik~%àj%fv!ptitl`!~tf!y{kj*pajap%ip~ I`kppida kj 6>!>;!6>96%

http://www.laep.com.br/static/ptb/quem-somos.asp

http://www.laep.com.br/static/ptb/quem-somos.asp



49

Tifkhi 9= Vila*r dip kdlãûkp di vkwlpti Diph{%

Kdlãàa 40* Ica!6>9> 44* Eaw!6>9> 4;* Gkw!6>99 47* Jil!6>99Tatih dk ~écleip 942 9<7 942 94>

Tatih dk ieýe`lap 62 0; 60 6>

Kdltavlip

Kdltavlih( Ptigg(Ky{l~k dk `vliãàa(

Diphaao( Tadai}{h( Diph{ ealtk( Diph{ à{t{vk(

Diph{ `hépplàp(@bal`kp tkke(

@bal`kp bajkj( Diph{ dvleo k Ltkj

di kptiãàa

Kdltavlih( Ptigg( Ay{k wkj ~av iê(Diphaao( Lt clvhp(

@vôelì(Ivy{ltkt{vi( ^kvglh(Jadip( @bal`kp(

Fki{t| fhac( àetadk gidip( Diph{ ìpi( T{vlpja(

@ajldip k fkfldip(Ltkj di kptiãàa%

Ptigg( Kdltavlih(Diphaao( Blptðvli

dip jivìp(lj~avtidap( Lt clvhp(

Jadip( ^kvglh( Diph{ ìpi(

@bal`kp(Ciptvaeajli k hipt

îck%

Ptigg( Kdltavlih(Diphaao( Blptðvli dipjivìp( Lj~avtidap(

Lt clvhp( Jadip(^kvglh( @bal`kp(

Diph{ ìpi(Ciptvaeajli k Hipt

~ick%

Kdltavlilp dkJadi

Pt|hk Sivp( Ba{wk{ji wk} {j wkvàakj fý}lap( Tada

i}{h( Jidijkàetvi`{ht{vi(

Diph{ clvhp Elcbta{t( H{r{v| fi| kWihavkp pðhldap%

Ked hkpp P{jjkv(Fki`b fa|p( hlfkvt|

tatih( Jidk leFibli( Leptleta

pkhwickj( Vkedi*pk( Ihti wkha`ldidk(

Lep{ptketéwkhhkwk}i da pkv(

Krk`{tlwi jadkha(îvt| tljk k Wlvidi

gipblae%

Jajketaptvidl`laeilp( [vfie

`bl`( Vkd bat(Elcbt gkwkv ( Fhiò

' Sbltk( Dvkppàdk dk h{ra%

Ieap da{vidap(@vaeiì dl {j

ijavì( ~vkjlâvk(Fkhhi Daeei(

Tvi~k}k( Lewkveaì}{ih( âetap dk àv

k Tvíp ~adkvkp%

Jitìvlip k!a{Eatip

&Wkvàa ljkepa&(&H{}( `æjkvi(

iãàa&( &Kptlha dktltàp&( & Diph{ FF&(&Fvlclttk Fivdat(àja kvi captapieappi gvie`kpi&( &

Ivy{lwa D&( & Tv{kfh{k&( & Bl~~lk dkfa{tly{k&( & Hktp

die`k&( & Paji~kvgklti&( & îvt|ae& ( &Ahd&( &[j

fvledk&%

&Dk ahba ei jadi&(&I kpàhbldi(

Jlijl ~av î{hiIfivea

&Wkvàa)Y{kj wlwkvwkvé&( & Kp`{ht{vip

~ivi javiv&( &îlràa ietlci&( &

Vla 4>&( & Eit{vih&(&Jlpp p{epblek&( &[vfiea&( &Kptlha

ta~&( & Elcbt a{t&(&J{hbkv gktl`bk&(

&Vkihk}i&( &Eit{vihjketk

hledi&( & Ì wkvàa kwa`í ~adk( plj(

if{piv da pah k dajiv&( & @aeta dkgidip& ( &vk`k~ãàadk wkvàa&( & Dah`kgiv elketk î fklvi*

jiv&%

&Tvidlãàa i tadi~vawi&( & Da a{tvahida da j{eda&( &

Dah`k ' Cifiei&( &@hippk vkih&( &B|~k clvh&( &

Fkhk}i ek{tvi&(&Sletkv ìjkh&( &@hlji ~avtkùa&( &Ivvkfitidavip&%&Vkd( pkr|( wkv|

`bl`&( & @ae`klt{ih

kj ^'F&( & Ealtk kdli&( &Ihjijid{vi&( & Wkvpétlhk kp~k`lih&( &Fvledk

î jkeda}i& (&àjkp k fkfkp&( &

&Jadi iap pk{p ~ìp&(& ^vad{ãàa kp~k`lih&(

& Pltlhk ~kvpaeihk&(&Jiji jli&( &

Chija{v kj gaà&( &^vaeti ~ivi fvlhbiv&(

&@aeptv{tav dkljickep&( &Ahbap

àhavldap&( & Bkvieãidi eaeei&( & Clva

dLtéhli&( & ^lkjaetk! Tapìei&( & F{ae

I~~tlta&( & Jiecli@bk tk gi fkeek& (

&I{c{vl)&

Jitìvli kpàhbldi~ivi ieéhlpk

‘Fvlclttk Fivdat(àja kvi captapieappi gvie`kpi‚%

Ì wkvàa k wa`í~adk( plj( if{pivda pah k da jiv%

Ihji jid{vi Jadi iap pk{p ~ìp%



46

4%6%9 Ieéhlpk dip ì~ip dip kdlãûkp Diph{ Wkvàa( Diph{ Ihta wkvàa( Diph{ ^vkwlks dk

lewkvea k Diph{ Hi dah`k hi wlti

[ji vkwlpti tkj `leà pkc{edap ~ivi itvilv i itkeãàa dk pk{ hkltav ei fieì a{ aedk y{kv y{k

kptkmi% Ekppi gviãàa dk tkj~a( i ì~i tkj dk tviepjltlv i ldketldidk k a àetkýda di

~{fhlìãàa( dktkv hkltav( hkwé*ha i ~kciv a krkj~hiv( ifvl*ha k àj~vé*ha "IHL( 6>><( ~% 73,%

Dk iàvda àj Pìh}a "6>>4,( bé ~{fhlìãûkp y{k hieãij jàa da vk`{vpa dk wévlip `bijidip

ei ì~i( a{tvip ~vlwlhkclij( i~keip( {ji ýelì legavjiãàa%

Ea ìpa dip ì~ip ieihlpidip( a y{k ~vkwihk`k ì {ji ljickj( a hacatl~a( k {ji ~ky{kei`bijidi y{k àewldi a hkltav i wkv a y{k kpté pkeda agkvk`lda ei ~{fhlìãàa% Kj vkhiãàa ia

hacatl~a( i Diph{ {pi a jkpja kj tadip ip kdlãûkp( dkpdk i p{i ~vljklvi ~{fhlìãàa% Tviti*pk

dk {j hacatl~a àj {j dkplce jadkvea k dkpàetviêda( àja ~adk pkv àegkvlda eip

ljickep i pkc{lv% âv pk tvitiv dk {ji vkwlpti `{ptajl}idi( eip ì~ip ì ~appêwkh eativ y{k a

hacatl~a di vkwlpti idati i jkpji jivì y{k kpti hlcidi î kj~vkpi( a{ pkmi( kppi ippa`liãàa

~kvjltk y{k a hkltav ldketlgly{k ljkdlitijketk i `{ptajl}idi k i kj~vkpi vkp~aepéwkh ~khi

krlptíe`li di jkpji%

Glc{vi 9= ‘Wkvàa‚ @i~i di vkwlpti eýjkva 40( icapta dk 6>9>%



40

Glc{vi 6 = ‘Ihta wkvàa‚ @i~i di vkwlpti eýjkva 44( eawkjfva dk 6>9>%

Glc{vi 0= ‘ ^vkwlks dk lewkvea‚ @i~i di vkwlpti eýjkva 4;( gkwkvklva dk 6>99%

Glc{vi 4= ‘Hi dah`k wlti‚ @i~i di vkwlpti eýjkva 47( jila dk 6>99%



44

Ihl "6>><, keplei y{k a hacatl~a( a{ plj~hkpjketk haca( àja ì àebk`lda( dkwkv pkv pkj~vk

hkcêwkh% Ei jilavli dip vkwlptip khk pk jietìj lc{ih kj tadip ip kdlãûkp( jip bé ìpap kj

y{k j{di dk àv a{ dk ~aplãàa( a{ ì kj ~ivtk àfkvta ~khi ljickj di ì~i% Ì ~vk`lpa

hkjfviv y{k a haca ì àja pk gappk {ji ldketldidk di vkwlpti% Ì ~vk`lpa jietí*ha%

Ip ~{fhlìãûkp iy{l ieihlpidip vkgavãij a y{k i i{tavi dl}% Kj tadip ip ì~ip bé

~vkdajleæe`li da jkpja hacatl~a% A y{k j{di ì i~keip i àv da haca kj ìdi ~{fhlìãàa(

ipplj àja p{i `bijidi ledlìeda a y{k ~adkvé pkv keàetvida kj ìdi vkwlpti%

A vkàebk`ljketa da gavjita ì {j dap gitavkp jilp gavtkp dk {ji ì~i% @aj a hacatl~a(àj~ûk i fipk di ldketldidk di vkwlpti( dé {j pketlda dk àetle{ldidk( kdlãàa i~ðp kdlãàa(

key{ieta ip ljickep k ip `bijidip j{dij ~ivi àj{elìv a y{k bé dk eawa "IHL( 6>><( ~7<,%

Ip ì~ip vkgkvketkp îp kdlãûkp dk 6>9> k 6>99 jietìj {j gavjita cvéglà ~idvàa y{k itkedk

a y{k ip i{tavip Pìh}a "6>>4, k Ihl "6>><, iy{l dkgkedkj% Kj tadip ip kdlãûkp ~kpy{lpidip

gal ~appêwkh ~kv`kfkv y{k i haca di Diph{ pk jietìj lc{ih dkpdk i p{i ~{fhlìãàa% A{tva

~idvàa y{k ip ì~ip pkc{kj ì i krlflãàa dk {ji jadkha( {pieda {j haao Diph{ k i~keip

{ji ~ky{kei `bijidi ifilra da haca y{k ledlì kj y{ih kptiãàa i vkwlpti kpté pkeda

hieãidi%

Jkpja y{k pkmi wkedldi kr`h{plwijketk ~av ippleit{vip( tkebi {ji `lv`{hiãàa àetvahidi( a{

pkmi( dlptvlf{êdi cvit{ltijketk àja p{~hkjketa dk {j maveih( i ì~i iledi tkj dk ‘wkedkv‚ i

kdlãàa ~ivi pk{ hkltav k dktkvjleiv pk a krkj~hiv pkvé ifkvta ljkdlitijketk( jilp tivdk a{

e{eì%

Iledi pafvk i ì~i( Ihl "6>><, kr~hlì y{k ia haeca da tkj~a( a gavjita tavei*pk tàa gijlhliv

y{k a hkltav vkàebk`k i vkwlpti jkpja pkj wkv a hacatl~a% âv lppa j{dieãip ea gavjita

dkwkj pkv gkltip àj `{ldida k pð dk~alp y{k i vkwlpti tkj {j ~ýfhlà hkltav kptifkhk`lda%

Kj vkhiãàa îp ljickep di ì~i( ~adk pkv {ji gatacvigli( lh{ptviãàa a{ itì jkpja {ji

gatajaetickj( àjfleiãàa dap tvíp( a{ i~keip tl~acvigli% Eip ì~ip iy{l ieihlpidip(

~kv`kfk*pk y{k a {pa dk {ji ljickj "{ji jadkha, ~vkdajlei kj tadip ip kdlãûkp%



47

Glc{vi ;= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi da p{jévla%

Ip kdlãûkp di Diph{ ~app{kj tijieba ~idvàa eip y{itva kdlãûkp * 63 `j dk àj~vljketa r

6>(; dk hivc{vi% Kj vkhiãàa ia ~kpa( ìdi vkwlpti ~app{l `kvì dk 0;> cvijip( wivlieda dk

iàvda àj i e{jkviãàa dk ~écleip dk ìdi kdlãàa% A ~i~kh {tlhl}ida ì a à{`bì 07 %

Kj vkhiãàa î cvidk03 ( i Diph{ {tlhl}i kj p{ip kdlãûkp a~ãûkp dk {ji àh{ei k kj ihc{jip

~écleip `bkcij i pkv d{ip% Kj ihc{jip ~{fhlìãûkp( ì àj{j keàetvivjap a gavjita dk

d{ip a{ jilp àh{eip%

Glc{vi 7= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi dk àh{eip ei vkwlpti%

07 î~kh {tlhl}ida kj vk`{vpap cvéglàp% J{lta àj{j kj vkwlptip( ~av ~app{lv {ji fai y{ihldidk dk lj~vkppàa%

03 Dlwlpàa jitkjétlì da kp~iãa di ~éclei kj {j dktkvjleida eýjkva dk àh{eip wkvtlìlp k glhklvipbavl}aetilp%



43

Mé kj vkhiãàa î tl~acvigli02( j{ltip ~adkj pkv ip a~ãûkp dk gaetkp {tlhl}idip kj {ji vkwlpti%

Jip ì ~vk`lpa hkjfviv y{k {ji vkwlpti eàa ~vk`lpi ek`kppivlijketk tkv j{ltip gaetkp( ia

àetvévla( y{ieta jkeap( jilp gavtk i ldketldidk di ~{fhlìãàa%

@aet{da( {ji vkwlpti ~vk`lpi kptiv dk iàvda àj i p{i jlppàa k a gavjita cvéglà

ky{lhlfvieda p{i {eldidk wlp{ih da leê`la ia glj% Ì ~vk`lpa jietkv i plj~hl`ldidk(

avciel}iãàa( tijieba( àvkp( gavjip( ky{lhêfvla k a àetvahk dk kp~iãap fvieàp% Tadap kppkp

ltkep pàa lj~vkp`ledêwklp ~ivi y{k {ji vkwlpti pkmi {ji ~{fhlìãàa dk p{`kppa%

Ei vkwlpti Diph{( ap ip~k`tap `ltidap i`lji pàa {tlhl}idap dk jieklvi y{k i ~{fhlìãàa

àepkc{k ~ippiv ia pk{ hkltav {ji bivjaeli y{k wil dkpdk i p{i ~vad{ãàa cvéglì itì aàetkýda dk ìvétkv legavjitlwa y{k pkvé dlp`{tlda ea ~vðrlja ltkj%

4%6%0 @vltìvlap dk eatl`liflhldidk k kptlha i~hlìdap eap tkrtap ieihlpidap di vkwlpti Diph{

Ap `vltìvlap dk eatl`liflhldidk eàa pð ~vk`lpij( jip dkwkj gavek`kv ia hkltav iàetk`ljketap

plcelglìtlwap k letkvkppietkp kp`hivk`ldap dk gavji y{k kj {ji jitìvli i eatê`li pk tavek {j

~vad{ta y{k tkebi àja ~vle`l~ih g{eãàa gavek`kv ia hkltav iy{lha y{k pkmi eatl`léwkh kjvkhiãàa îy{lha y{k( ~kha àetvévla( eàa a ì%

Eip vkwlptip `{ptajl}idip( kppi tkedíe`li eàa ì dlgkvketk% Ei Diph{( afmkta dk ~kpy{lpi dkptk

tvifihba( ap `vltìvlap dk eatl`liflhldidk tíj vkhkwæe`li i ~ivtlv da jajketa kj y{k i

~{fhlìãàa ì {j ~vad{ta dk ìvétkv legavjitlwa y{k tkj àj {j dk pk{p afmktlwap itvilv i

itkeãàa dk pk{ hkltav( ~av jkla dk p{ip ljickep k tkrtap%

4%6%0%9 Ieéhlpk di vkwlpti eýjkva 40( icapta dk 6>9>

Ei kdlãàa 40 ‐ i jitìvli kpàhbldi ~ivi ieéhlpk gal Fvlclttk Fivdat( haìhl}idi ei pkppàa

Diph{ J{pi% I jitìvli ~vad{}ldi ~av Vkeita Gkveiedkp a`{~i ip ~écleip 7>( 79 k 76% A

tkrta àjkãi àj {j têt{ha fkj `bijitlwa k avlcleih ‘@aja kvi captapi i eappi gvie`kpi‚%

02 âdk pkv ketkedldi àja i àj~aplãàa k lj~vkppàa dk tkrtap ~av jkla dk tl~ap( y{k pàa hktvip k a{tvap pleilpcvéglàp cviwidap kj p{~avtkp gêplàp a{ dlcltilp%



42

Kj pkc{ldi( {j flcadk0< y{k `biji i itkeãàa da hkltav ~ivi àetle{iv hkeda i jitìvli%

Iledi ei ~éclei y{k ifvk i jitìvli bé {ji gata y{k a`{~i tadi i ~éclei dk Fvlclttk Fivdat

ea Fviplh%

Ea jajketa kj y{k a kdltav a{ a vk~ðvtkv dkglek y{ih iàetk`ljketa pkvé ~{fhlìda ì

~vk`lpa y{k pk giãi {ji pkhkãàa dap iàetk`ljketap ~ivi y{k i eatê`li k ap `vltìvlap dk

vkhkwæe`li ~appij tvifihbiv kj àem{eta% Fvlclttk Fivdat ihìj dk pkv {ji `khkfvldidk

~ahíjlì( ~ippa{ ~kha Fviplh k ì{pa{ j{lta gihitðvla kj tadip ip jêdlip% I~ðp tietap ieap

dk p{i kptidli kj tkvvip fviplhklvip( y{ih pkvli i lj~avtæe`li dk tvi}kv kptk gita ~ivi ap

hkltavkp1 Kppi ì {j ~kvc{eti ~kvtleketk pk gavjap hkwiv kj àepldkviãàa a y{k Sahg "9<23,

dkglek àja `vltìvla dk eatl`liflhldidk%

Jip i~ðp hkv i jitìvli( a hkltav àepkc{k àj~vkkedkv y{k ~ivi krk`{tiv kppi vk~avtickj

ba{wk tadi {ji ~vk~iviãàa da vk~ðvtkv ei bavi dk avciel}iv ap gitap k ip legavjiãûkp

lj~avtietkp( vkhkwietkp y{k taveij i jitìvli letkvkppietk iap ahbap da hkltav%

Glc{vi 3= Kdlãàa Diph{( icapta dk 6>9> * flcadk di jitìvli ‘@aja kvi captapi i eappi gvie`kpi‚%

Kj àj~iviãàa îp a{tvip vkwlptip tijfìj ieihlpidip gal ~appêwkh ~kv`kfkv y{k i pkppàa

‘ Diph{ J{pi‚ eàa ì glri% A tkrta ‘àja kvi captapi i eappi gvie`kpi‚ ì {ji jitìvli y{k gihi

pafvk {ji `khkfvldidk%

Dk iàvda àj Ihl "6>><,( ~ivtk da letkvkppk da ~ýfhlà ~khip `khkfvldidkp kpté eip gietiplip

`vlidip i vkp~klta dk p{ip wldip% Ip ~kppaip ljicleij y{k ap gijapap wlwkj e{j `hlji

ktkveijketk kp~kti`{hiv k gip`leietk( dlgkvketk di wldi dap àj{ep( dap javtilp%

0< Gvipk y{k wkj ifilra da têt{ha i glj dk div {j àj~hkjketa da y{k pkvé wlpta ei jitìvli%



4<

Ea jkla dap ieap 7>( a jilav pêjfaha pkr{ih da `lekji dk ketàa wkla ia Fviplh% Eijaviwi{j ~hi|fa| ìvlaì( dkp~kvta{ a i~ktltk di jêdli( ~iva{ tvieplta da Vla k àhaà{ ea ji~i{j ~iviêpa `bijida Fý}lap " Diph{( ~% 7>( icapta% 6>9>,%

A vk~ðvtkv àjkãi i jitìvli àj {j hkid 4>

àj~hkta( y{k letvad{} i `bkcidi di itvl} iaFviplh% FF kvi àj Fvlclttk Fivdat kvi àebk`ldi ea jkla ivtêptlà% Ea leê`la da tkrta ì

~vk`lpa pifkv ~av aedk àjkãiv( a jilp wléwkh ì tkv {ji dkglelãàa dk gaà k {j gla àed{tav

y{k ~appi àed{}lv a vkptietk di jitìvli%

Glc{vi 2= Kdlãàa Diph{( icapta dk 6>9> * hkid di jitìvli ‘Fvlclttk Fivdat( àja kvi captapi i eappi gvie`kpi‚%

Glc{vi <= Kdlãàa Diph{( icapta dk 6>9> ‐ ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Fvlclttk Fivdat( àja kvi captapi i

eappi gvie`kpi‚%

4> A hkid ì i ~vljklvi ~ivtk dk {ji eatê`li( a{ pkmi( {j ~ivicviga àj~hkta( kj dkptiy{k( y{k gavek`k ia hkltav ilegavjiãàa ‘féplì‚ pafvk a tkji( àj i ~vktkepàa dk ~vkedkv i itkeãàa da hkltav%

http://pt.wikipedia.org/wiki/Not%C3%ADcia

http://pt.wikipedia.org/wiki/Leitor

http://pt.wikipedia.org/wiki/Informa%C3%A7%C3%A3o

http://pt.wikipedia.org/wiki/Tema



http://pt.wikipedia.org/wiki/Informa%C3%A7%C3%A3o

http://pt.wikipedia.org/wiki/Leitor

http://pt.wikipedia.org/wiki/Not%C3%ADcia



;>

Glc{vi 9>= Kdlãàa Diph{( icapta dk 6>9> ‐ ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Fvlclttk Fivdat( àja kvi captapi i

eappi gvie`kpi‚%

Kj tadi i jitìvli( a vk~ðvtkv {pi dalp p{ftêt{hap y{k gi}kj {ji dlwlpàa dk tkjip ea àetkýda

di jitìvli% Iledi ei ~éclei 79 bé {ji gata lh{ptvitlwi dk FF k p{i ijlci fviplhklvi( Jév`li

Fvlta( kj {ji dk p{ip wledip ia Fviplh%

Dk iàvda àj Hick "9<26,( eap jici}lekp dk legavjiãàa kj ckvih( i kptv{t{vi da tkrta

vk`{~kvi i avciel}iãàa da dlp`{vpa kj tð~làp gvipilp k da`{jketiãûkp% @aja aàvvk

ledlp`vljleidijketk àj ip vkwlptip( tviti*pk dk ifavdiv a ipp{eta k eàa a gita%

Pàa ap p{ftêt{hap=

‘@a~iìfiei eàa pk keciei‚

Fivdat eàa capta{ j{lta da kptida da i~ivtijketa dk Faf ei Iwkeldi Eappi Pkebavi dk@a~iìfiei( jip dkph{jfva{*pk àj i wlpti di ~vili k da @vlpta Vkdketav% Glà{~vitlìjketk pltlidi ~av tvíp dlip( tketieda kwltiv i lj~vkepi k ap ~a~{hivkp( y{kvkeda wkvdk ~kvta i j{pi da pkra% Gavja{*pk {j kecivvigijketa y{k itlecl{ L~iekji k Hicai% FF@bkca{ i ciebiv {j kdltavlih dk A Chafa( letlt{hida ‘Dklrkj Fvlclttk kj ~i}‚ " Diph{( ~%79( icapta% 6>9>,%

‘G{vi`àa FF‚

Ea glj dk 9<74( a ìpih wahta{ ia Vla ~ivi Eitih k vìwklhhae% Fivdat àpt{jiwi ~kvàvvkv iIwkeldi Eappi Pkebavi dk @a~iìfiei kj f{pì dk pa{wkvelp "àj~va{ wévlip ljickep diEappi Pkebavi,( gal i kepilap dk kpàhi dk pijfi k itì jkpja i {j tkvvklva dk ji`{jfi



;9

dk aedk pil{ `baìdi% âv aedk ~ippiwi( a{wli dk bajkep k j{hbkvkp ‘Fvlclttk( Fvlclttk(captijap dk wa`í)‚% K iledi cieba{ jiv`blebi dk ìveiwih ei wa} dk Mavck Ca{hivt=Fvlclttk Fivdat( Fivdat! Fvlclttk fklma{( fklma{!Hé dketva da `lekji tada j{eda pk igafa{)" Diph{( ~% 79( icapta% 6>9>,%

Kj vkhiãàa ia àetkýda di jitìvli( Vkeita Gkveiedkp gihi di vkhiãàa dk FF àj a Fviplh k

kj kp~k`lih àj a Vla dk Mieklva( aedk wlwk{ `kvì dk tvíp jkpkp k jietkwk {j vajie`k

àj a ~hi|fa| Faf ]ic{vl%

Iy{l( i jitìvli ~vlji maveihêptlì tkedk i pkv iàedl`laeidi ei vkwlpti àja khkjketa dk {j

kp~kté`{ha k {j dlp`{vpa javih y{k ì i ~vð~vli vkwlpti( kr~hlì Hick "9<26,%

Ì a y{k a vk~ðvtkv tketi ~ippiv ia hkltav( y{ieda gi} vkgkvíe`li î itvl} FF k î vk~kv`{ppàa y{k

dk{ p{i kptidli d{vietk ap tvíp jkpkp y{k ~ippa{ ~kha Fviplh% Ekpti jitìvli ì ~appêwkh

ldketlglìv kppk kp~kté`{ha( itì jkpja ~kha ~vð~vla tê t{ha ‘Fvlclttk Fivdat( àja kvi captapi i

eappi gvie`kpi‚%

4%6%0%6 Ieéhlpk di vkwlpti eýjkva 44( eawkjfva dk 6>9>

I jitìvli kpàhbldi ~ivi ieéhlpk di kdlãàa 44 gal i di pkãàa ‘ Diph{ Fkhk}i‚ k ~adk pkv

àepldkvidi àja {ji jitìvli dk pkvwlãa( haìhl}idi eip ~écleip 932 k 93<% A afmktlwa

dkpti kdltavli ì i~vkpketiv îp hkltavip d{ip a~lelûkp dlptletip pafvk y{ilp ~vad{tap dk fkhk}i

{piv ea wkvàa% îvi ledl iv kptkp ~vad{tap gal gklta {j slpbhlpt 49 ~khi Maveihlpti Wl`tavli

Pkvldaea k ~khi Jiy{lidavi Wiekppi Va}ie%

49 [ji hlpti( eavjihjketk keàetvidi kj vkwlptip gkjleleip( y{k ledlì afmktap( va{~ip k ~vad{tap( àj pk{pvkp~k`tlwap ~vkãap k dkp`vlãàa( i glj dk legavjiv a hkltav%



;6

Glc{vi 99= Kdlãàa Diph{( eawkjfva dk 6>9> ‐ ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Ì Wkvàa k wa`í ~adk( plj( if{piv da pah k da jiv‚%

I kdltavli dk fkhk}i tkj {ji keavjk vkp~aepiflhldidk% [j ~vad{ta a{ {j jkdlìjketaleidky{ida ~adk àhaìv kj vlpà i piýdk( i fkhk}i i i{takptlji k itì i wldi dk {ji~kppai% A{tvi pili m{pti ì i da ~apl`laeijketa di vkwlpti kj vkhiãàa ia `{hta î fkhk}i k if{pì afpkpplwi ~av khi "IHL( 6>><( ~% 690,%

Jitìvlip dkptk ~avtk ~adkj ~vkptiv cviedkp pkvwlãap ia hkltav pk japtviv y{k kppi ~vkppàa

krtkvei krlptk( jip y{k ì lj~avtietk vkplptlv i khi k i~vkedkv i captiv dk pl jkpja àja pk ì(àebk`kv pk{ àv~a( p{ip y{ihldidkp k kr~haviv lppa di jkhbav jieklvi ~appêwkh( afpkvwi Ihl

"6>><,%

A hkid di jitìvli ì fkj `bijitlwa( ~avìj glà{ dlwldlda ketvk ip d{ip ~écleip( a y{k ~adk

eàa pkv vkàjkedida ~ivi a wlp{ih di vkwlpti% Hkli* pk ‘Ì WKVÀA K WA@Í ÂDK( PLJ(

IF[PIV DA PAH K DA JIV‚% Iledi ifilra dkptk têt{ha a flcadk= ‘ Diph{ àewlda{ ip

ta~p fhac{klvip dk fkhk}i da ~iêp* Wl`tavli Pkvldaea k Wiekppi Va}ie ‐ ~ivi divkj dlìp y{k

jietìj ~khk k ìfkhap pi{déwklp ei kptiãàa jilp y{ketk da iea‚%

Kp`vlti ~av Hktê`li Pietap( kpti jitìvli dk pkvwlãa ì àj{j dk pkv wlpti kj a{tvip kdlãûkp di

Diph{( jip tijfìj kj y{ihy{kv tl~a dk vkwlpti gkjlelei% Iy{l( Hktê`li àjkãa{ gihieda

{j ~a{à pafvk i ìvvklvi k i kr~kvlíe`li dip d{ip fhac{klvip%



;0

Glc{vi 96= Kdlãàa Diph{( eawkjfva dk 6>9>* tvk`ba di jitìvli ‘Ì Wkvàa k wa`í ~adk( plj( if{piv da pah k dajiv‚%

Glc{vi 90= Kdlãàa Diph{( eawkjfva dk 6>9>* tvk`ba di jitìvli ‘Ì Wkvàa k wa`í ~adk( plj( if{piv da pah k da

jiv‚%

Ei dlicvijiãàa glà{ ipplj= i ~éclei 932 gal dkptleidi ia fvkwk ~kvglh k slpbhlpt dk Wl`tavli(

y{k legavji ip hkltavip y{itva dlìp dk ~vad{tap kppke`lilp y{k eàa ~adkj gihtiv ~ivi i

bldvitiãàa dap ìfkhap ea wkvàa% Ia hida dk ìdi ~vad{ta ì ~appêwkh wkv {ji fvkwk dkp`vlãàa

y{k dl} àja {piv k y{ieta `{pti ìdi ~vad{ta%

Ea àetkrta dip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip( kj ~ivtl`{hiv( di vkwlpti Diph{( a ~vamkta cvéglàdkwk kptiv kj pletaeli àj ip a{tvip g{eãûkp di vkwlpti y{k ì i àeptv{ãàa dk {ji ljickj



;4

~kvietk a `hlketk( ~av jkla dk p{ip kdltavlip( p{ip ljickep k tijfìj ~kha ìvétkv legavjitlwa

y{k i àj~ûkj( kr~hlì Ijavlj "6>>;,%

Glc{vi 94= Kdlãàa Diph{( eawkjfva dk 6>9> * slpbhlpt di jitìvli ‘Ì Wkvàa k wa`í ~adk( plj( if{piv da pah k dajiv‚%

Iledi ~ivi lh{ptviv i jitìvli( bé {ji gata dk {ji jadkha k ifilra {ji gvipk dklridi îp

hkltavip ~av Wl`( àja ì `bijidi%

@ahavlda ~ivi a wkvàa

îvi ivvipiv ea jiok {~ ea wkvàa 6>99 i~aptk eap taep ekae eap ahbap( y{k mé wíji~ivk`keda bé ihc{jip tkj~avidip eip ~ippivkhip% ‘Capta dk àvkp wlfvietkp( {ji dk ìdiwk}‚( keplei% Pk wa`í eàa y{lpkv ~letiv ap ahbap( i dlì ì div {ji àv}lebi ei faì% ‘Eàaìepa dap wkvjkhbap( ~leop k àvih wlfvietkp( pàa hledap‚( dl} khi% " Diph{( 932( eawkjfva(6>9>,%

Ip `bijidip jitìvlip dk pkvwlãa tíj pkepêwkh lj~i`ta ei wldi dk pk{p hkltavkp? ~adkj j{div

i jieklvi àja ~kepiv kj ick( a{ àja {tlhl}ij pk{ tkj~a k pk{ dlebklva? legh{ke`lij pk{kptlha dk wldi( pk{p béfltap ihljketivkp k pk{ hi}kv( k itì im{dij jkhbaviv vkhi`laeijketap%

Pkc{eda Ihl "6>><,( kppip jitìvlip im{dij ap hkltavkp i hldivkj àj pk{p ~ilp ldapap( àj i

~vð~vli ldidk( àj {ji dakeãi pìvli% Dkpkj~vkca( j{dieãip ei wldi( i àj~viv fkj a{

jilp fivita( i àepkc{lv {j kj~vìptlja( i keàetviv {j faj jìdlà( idwacida( dketlpti(

~vagkppav a{ itì jkpja {ji icíe`li dk t{vlpja% Ip jitìvlip dk pkvwlãa krlckj ~vk`lpàa k

`vkdlflhldidk ei dkp`vlãàa a{ kr~hlìãàa da ipp{eta ~ivi y{k pkmij gi`lhjketk hldip k

àj~vkkedldip%



;;

Iy{l ap wihavkp* eatl`lip gavij i~hlìdap dk gavji y{k i vk~ðvtkv ~{dkppk eàa pð kptifkhk`kv

ap `vltìvlap dk vkhkwæe`li ~ivi {ji jitìvli( jip tijfìj {ji gavji dk y{k kppk

iàetk`ljketa ~{dkppk kptiv ~vkpketk kj plt{iãûkp ~aptkvlavkp ia jajketa di hklt{vi( kjfavi

àj {j ae`klta dlgkvketk%

Ei ~éclei 93< tijfìj ì ~appêwkh àegkvlv {j fvkwk ~kvglh dk Wiekppi Vi}ae k ia hida {ji

gata p{i% Ifilra( ipplj àja ei ~éclei 932( {j slpbhlpt ~vk~ivida ~av Wiekppi dieda p{ip

dlìp dk y{ilp ~vad{tap {piv ~ivi dklriv i ~khk pkj~vk gvkpy{lebip k pi{déwkh ea wkvàa%

K àja ei ~éclei ietkvlav( ia hida dk ìdi ~vad{ta {j eýjkva y{k ldketlglì y{ih ì a

~vad{ta( àja dkwk pkv {pida k a pk{ wihav ea jkvìda( gi`lhltieda ipplj( i wldi di hkltavi%îvi i lh{ptviãàa {ji gata dk {ji jadkha k ifilra {ji gvipk dklridi ~av Wiekppi%

Jiok ~ivi lep~lviv

K( pk wa`í kpté ~kepieda e{j kptlha dk jiy{lickj eawa k ivvipidav ~ivi a glj da iea(Wiekppi p{ckvk ~khkp eit{vilp( ~av àeti da vktavea di jiy{lickj ieap ;>( k {j ~kvg{jk

dap ieap 3>% Taep jktéhlàp ea fh{pb( pajfvip jivvaep( fitaep wkvjkhbap% [ji jlpt{vi dk Jid Jke àj Pt{dla ;4 " Diph{( 93<( eawkjfva 6>9>,%

4%6%0%0 Ieéhlpk di vkwlpti eýjkva 4;( gkwkvklva dk 6>99

A ^kvglh &Ihji Jid{vi&( kp`vlta ~av Hktê`li Pietap k àj gatacvigli dk Vadvlca Jivy{kp(

kpté haìhl}ida eip ~écleip 967( 963( 962( 96< k 90>% I ~éclei 967 ì dkdlìdi kp~k`lihjketk

i `bijidi da ~kvglh( y{k kj ìlri ihti tvi} pk{ têt{ha kj ekcvlta% K tijfìj {j flcadk( kjìlri ihti y{k dkptiì a ~kvglh da kptlhlpti ^kdva Ha{vkeãa%



;7

Glc{vi 9;= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* flcadk di jitìvli ‘Ihji Jid{vi‚%

Ei ~éclei 93 bé {ji gata lh{ptvitlwi da kptlhlpti% Mé ei ~éclei pkc{letk {j ahba kj ìlri ihti(

ietkp jkpja dk i jitìvli pkv lel`lidi%

Glc{vi 97= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* ahba di jitìvli ‘Ihji Jid{v i‚%

Kj pkc{ldi i vk~ðvtkv àjkãi i jitìvli gihieda pafvk i waetidk da kptlhlpti y{k eip`li ilediy{ieta ~ky{kea% ‘i`biwi kpy{lplta a gita dk ip `vlieãip y{kvkvkj tkv ~vaglppûkp àja

fajfklva a{ iptvaei{ti( ~ivi jlj a eit{vih kvi pkv kptlhlpti‚ " Diph{( ~% 962% 6>99,%



;3

Glc{vi 93= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Ihji Jid{vi‚%

Glc{vi 92= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Ihji Jid{vi‚%

Glc{vi 9<= Kdlãàa Diph{( gkwkvklva dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Ihji Jid{vi‚%



;2

Ea ~kvglh( Hktê`li( ihìj dk àetiv ia ~ýfhlà àja àjkãa{ kpti vkhiãàa dk ^kdva àj i

jadi( dktihbi i lj~avtæe`li da kptlhlpti ekptk jkla( àhaìeda pkj~vk kj kwldíe`li ap

h{civkp ~av aedk ~ippa{( a àewêwla àj a{tvap ~vaglpplaeilp di évki( àja Chðvli @akhba k

Vkleihda Ha{vkeãa% K ì ekpti ~ivtk da tkrta y{k ^kdva hkjfvi di waetidk y{k pkj~vk tkwk dk

dkpglhiv p{ip àhkãûkp kj îvlp k dkptiì= ‘pkj~vk fvley{kl y{k iap 9< ieap dkpglhivli kj

îvlp k%%%‚ ‐ i vk~ðvtkv àetle{i àetieda y{k plj( iàetk`k{%

Pafvk p{i vkhiãàa àj i Diph{( i vk~ðvtkv dkptiì i gihi da kptlhlpti ‘I Diph{ ì i fa{tly{k y{k

jilp pk ippkjkhbi ia ~apl`laeijketa di jlebi jivì( y{k f{pì {j jkvìda dk ihta h{ra‚(

kr~hlì khk% ‘Ihìj dlppa( ì {j eajk y{k pkj~vk àebk`l k idjlvkl‚% Iledi ekptk ~ivécviga(

Hktê`li gihi pafvk a hieãijketa da kptlhlpti kj ~iv`kvli àj i Diph{ y{k ~adk pkv àegkvldaeip ~écleip 96< k 90>%

@aja kj tada ~kvglh( bé {ji jieklvi dk fvleìv a{ dkptiìv iledi jilp i blptðvli da

~kvpaeickj da ~kvglh% Iy{l eàa ~adkvli pkv dlgkvketk k i vk~ðvtkv lewkptl{ kj {j ‘vila r‚

pafvk i wldi da kptlhlpti ^kdva Ha{vkeãa%

Ea jajketa kj y{k ì dkgleldi y{ih jitìvli y{k lvé gi}kv ~ivtk di kdlãàa( ì ek`kppévla y{k akdltav k a vk~ðvtkv vkp~kltkj a ìvétkv dleæjlà dap wihavkp*eatê`lip( a{ pkmi( iy{khkp y{k

j{dij ea tkj~a k( kjfavi vkwkhkj {ji gavtk pkjkhbieãi ea letkvlav di `{ht{vi ~vaglpplaeih

‐ ~ivi hé dk dlwlpûkp ldkahðclìp( dk ckviãàa k jkla dk kr~vkppàa( ~ivi y{k kptkp eàa

~kvjiekãij pkj~vk ap jkpjap%

Ipplj àja eip tvidl`laeilp vkwlptip pkjieilp( eip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip( i

kptv{t{viãàa k a ivviema ketvk tkrtap k ljickep dkwk pk div dk gavji icvidéwkh k i`kppêwkh(kj y{k ip legavjiãûkp pàa i~vkpketidip àj `hivk}i( kr~hlì Ijavlj "6>>;,%

Ei vkwlpti Diph{( ì ~appêwkh eativ kppi kptv{t{viãàa% Kj tadip ip kdltavlip bé {ji idi~tiãàa

kj p{ip ~écleip( y{k ia jkpja tkj~a kj y{k ~app{kj tkrtap( tijfìj ~app{kj gatap%

Pkj~vk {ji ljickj ìpieda àj {j tkrta( a{ ketàa( {j plj~hkp têt{ha lh{ptvieda {j

kdltavlih% Pàa dktihbkp ipplj( y{k gi}kj àj y{k i vkwlpti pk tavek itviketk àey{lptieda i

itkeãàa dk pk{ hkltav%



;<

4%6%0%4 Ieéhlpk di vkwlpti eýjkva 47( jila dk 6>99

îvi dkjaeptviãàa di ýhtlji vkwlpti i pkv i ieihlpidi( gal kpàhbldi i jitìvli &Jadi iap pk{p

~ìp&( di kdltavli Diph{ Blptðvli( ~{fhlìdi ei vkwlpti Diph{( kj jila dk 6>99( kdlãàa dk

eýjkva 47%

Glc{vi 6>= Kdlãàa Diph{( jila dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Jadi iap pk{p ~ìp‚%

I jitìvli &Jadi iap pk{p ~ìp&( kp`vlti ~av Lpifkh dk Fivvap k àj gatacvigli dk Dlaca Tkhhkp(

kpté haìhl}idi eip ~écleip 97 k 93% I ~éclei 97 ì letklvijketk dkdlìdi î gatacvigli dk

pi~itap y{k lh{ptvij i jitìvli%

Ì afwla y{k kj y{ihy{kv kdltavli dk jadi( a ~vle`l~ih afmktlwa ì japtviv a hkltav i va{~i( a

pi~ita( i jiy{lickj k tijfìj ap i`kppðvlap% Jip ~ivi ihc{jip vkwlptip iledi eàa ì ipplj%

Lppa ~avy{k ì àj{j wkvjap kj kdltavlip dk jadi( gatap kp`{vip a{ àj g{edap y{k

~vkm{dlìj i wlp{ihl}iãàa da afmkta% Ia àetvévla( g{edap( lh{jleiãàa k àj~aplãàa di gata

dkwkj pkv gkltap ea pketlda dk wihavl}iv a y{k ~vktkedk pk japtviv%

Ei `{ptajl}idi Diph{( ip gatacviglip k!a{ gatap dk ~vad{tap pàa gkvvijketip kppke`lilp ~ivi

gi}kv di vkwlpti itviketk k ~vðrlji da afmktlwa da hkltav( y{k ì pk it{ihl}iv pafvk ip tkedíe`lip

k àep{jlv ap ~vad{tap wkedldap eip hamip%

Y{ieda ihc{ìj ahbi ~ivi {ji ~éclei dk vkwlpti( i ~vljklvi àlpi y{k wí pàa ip gatacviglip%Ietkp dk hkv y{ihy{kv ~ihiwvi( ì i gatacvigli y{k wil ~vkedí*ha îy{khi ~éclei a{ eàa% Gatap~vawaìj vkiãûkp kja`laeilp( àewldij i jkvc{hbiv e{j ipp{eta( i ketviv e{ji jitìvli% âvlppa( tkv gatap faip kj jàap ì g{edijketih "P@IH]A( 6>>4( ~% 7<,%



7>

Ifilra di gata ì ~appêwkh hkv a têt{ha kj ìlri ihti k ifilra a pkc{letk flcadk ‘Jilp da y{k

{j pafvkeajk gipblae( a dkplcekv dk pi~itap Cliewlta Vappl( khk ì a eajk di wk}% Glhba da

Ltihliea Pkvcla Vappl( khk ì i i~apti jilp ~vajlppavi da j{eda dap pihtap ihtap% @aebkãi

jilp pafvk p{i jivì‚%

I jitìvli ì lel`lidi àj {ji iglvjiãàa di vk~ðvtkv Lpifkh dk Fivvap "6>99( ~%93,( ‘k{ eàa pkl

y{kj lewketa{ a pihta ihta( jip tadip ip j{hbkvkp dkwkj j{lta i kppi ~kppai‚% Haca dk

leê`la( ì ~appêwkh ldketlglìv iaedk i maveihlpti y{kv `bkciv àj kppi jkeãàa k eip hlebip

ifilra khi mé àjkãi i div ~lptip ia hkltav pafvk i blptðvli da pihta ihta( kj y{ih ì~aì p{vcl{(

y{kj a lewketa{ k tadap ap pkcvkdap dkptk afmkta dk dkpkma y{k àey{lpta{ tadip ip j{hbkvkp

da j{eda%

I y{kptàa g{edijketih di jitìvli ì i blptðvli da pihta ihta {pida ~av j{hbkvkp dk tadip ip

`hippkp k a tvifihba da dkplcekv y{k àj pk{ ahbiv i~{vida `vli ap jilp fkhap pi~itap y{k

giwavk`kj i plhb{kti di j{hbkv% ‘Jk{ afmktlwa ì dkpkewahwkv ~kãip àj ~a{y{êppljap

khkjketap dkàvitlwap% I ldìli eàa ì a pi~ita va{fiv i itkeãàa k plj gi}kv àj y{k i j{hbkv

gly{k jilp gkjlelei k pkr|‚( " Diph{( jila( ~%93( 6>99,%

Dk iàvda àj Plhwi "6>>;,( bamk bé {j cviedk wah{jk dk jitìvli ~vlji ~ivi y{k a

maveihlpti ~appi kptvitlglìv ~ivi kpàhbkv y{ih iàetk ljketa ì jkvk`kdav dk idy{lvlv

krlptíe`li ~ýfhlì gvketk î eatê`li%

[j pihta ihta ~adk eàa pkv ~i{ti ~ivi a{tvip kdltavlip da maveihlpja( ~avìj ei jadi a

ipp{eta ì vkhkwietk( {ji wk} y{k a maveihlpja dk jadi tviti dk tkedíe`lip( a y{k kpté pkeda

{pida ea jajketa k a y{k iledi pkvé% Ekpti jitìvli( ~av krkj~ha( a gita dk {ji ~kppai dipa`lkdidk pkv a `vlidav dk {j afmkta y{k itvil {j àem{eta dk ~kppaip ì vkhkwietk k letkvkppi

î vkwlpti k ia ~ýfhlà( ~av pkv i àj~vawiãàa dk {ji tkedíe`li dk jadi% Taveieda*pk ketàa

{j `vltìvla dk eatl`liflhldidk%

@aja i ldketlglìãàa da ~ýfhlà*ihwa àj i vkwlpti ì {j gitav lj~avtietk ~ivi y{k tilp

g{eãûkp pkmij `{j~vldip( a ~vad{ta kdltavlih gklta ekhip( dkwk pkv ~kepida dk iàvda àj a

~kvglh eàa pð dk àep{jldav dk pk{p `hlketkp( jip tijfìj ~kha kptlha dk wldi y{k kptkp

pkc{kj k a y{k( captivlij dk hkv ekppip ~{fhlìãûkp%



79

[ji vkwlpti pk tavei jilp itviketk pk tlwkv {j mklta ~vð~vla dk wkv k letkv~vktiv i jadi( {j~aeta dk wlpti ~ivtl`{hiv dlietk di wipti k àetêe{i agkvti dlp~aeêwkh? `vlitlwldidk(ljicleiãàa k leawiãàa ~ivi lep~lviv a hkltav i dkpkewahwkv a ~vð~vla kptlha( kj wk} dki~keip ‘kptiv ei jadi‚ "IHL( 6>><( ~%66>,%

Ea jajketa kj y{k ì dkgleldi i hlebi kdltavlih( ì ~vk`lpa y{k i ky{l~k ~va`{vk àebk`kv ap

~kvglp dk ìdi j{hbkv% @idi {ji àj pk{ mklta( àv( kptlha k waetidkp% îvi y{k kppi hlebi

kdltavlih àey{lptk pk{ ~ýfhlà( ì ~vk`lpa gi}kv àj y{k kpti pk ldketlgly{k eàa pð àj a ~kvglh

kdltavlih( jip y{k khi tijfìj ~appi pkc{lv ap kepleijketap dkppip ~{fhlìãûkp% âv krkj~ha(

i hkltavi wí {j jadkha dk wkptlda k a à~li( kr~hlì Magglh| "9<<9,%

Ia gahbkiv {ji Diph{ ì ~appêwkh eativ y{k a tvifihbida di kdlãàa gal fkj gklta% Lppa ~av y{k(

kj p{ip kdltavlip i hkltavi ~adk keàetviv i`kppðvlap( ivtlcap ~ivi i ìpi( k ip ýhtljip

tkedíe`lip di jadi( ~ivi y{k kptip hkltavip gly{kj pkj~vk it{ihl}idip%

Pkc{eda Ihl "6>><,( y{kj gi} jadi pàa ip ~kppaip% Ap kptlhlptip ì~tij ap jawljketap ei

jýplì( eip ivtkp( eip v{ip( ea àj~avtijketa( eip j{dieãip pa`lilp k letkv~vktij t{da lppa i

p{i jieklvi%

Kppi ldkli y{k Ihl "6>><, dkgkedk ~adk pkv krkj~hlglìdi di jkhbav jieklvi ~appêwkh% Kj

{ji jitìvli( ~av krkj~ha( a tkrta dkwk ìpiv àj i ljickj ~ivi y{k a hkltav ~appi ippljlhiv

{ji legavjiãàa î a{tvi% J{ltip wk}kp( {ji ljickj ~adk gihiv jilp y{k jlh ~ihiwvip%

Ekpti jitìvli( i gatacvigli ihìj dk lh{ptviv i jitìvli( japtvi a tvifihba da dkplcekv dk

pi~itap( a{ pkmi( {ji ivtk ~vad{}ldi ~av khk k gatacvigidi ~av dlwkvpap æec{hap%



76

Glc{vi 69= Kdlãàa Diph{( jila dk 6>99* ljickj lh{ptvitlwi di jitìvli ‘Jadi iap pk{p ~ìp‚%

Eap ~ivécvigap pkc{letkp( i maveihlpti ~va`{vi m{ptlglìv k japtviv {j ~a{à jilp da tvifihba

dk Pkvcla Vappl( aedk ì ~appêwkh keàetviv p{ip àhkãûkp k ap ~vðrljap ~ippap da kptlhlpti y{k

~vktkedk kr~iedlv i p{i jivì%

Ì ~appêwkh eativ y{k ap wihavkp*eatê`li ickj kj tada a ~va`kppa dk ~vad{ãàa di legavjiãàa maveihêptlì% A ~vafhkji ì a {pa y{k pk gi} da àe`klta% Ap wihavkp*eatê`li pàa `vltìvlap dk

vkhkwæe`li dlg{edldap ia haeca dk tada a ~va`kppa dk ~vad{ãàa k kptàa ~vkpketkp tieta ei

pkhkãàa dip eatê`lip àja tijfìj ~kvjklij ap ~va`kdljketap ~aptkvlavkp( ~avìj àj

lj~avtæe`li dlgkvketk%

îvi wihavl}iv iledi jilp i jitìvli( ei ~éclei 93 tijfìj bé haìhl}idi ei ~ivtk legkvlav {ji

gata da dkplcekv dk pi~itap k {ji vktvieì46

y{k i~vag{edi iledi jilp i blptðvli dap pi~itap(i ~ilràa y{k tadi j{hbkv e{tvk ~av khkp( ihc{jip pàa itì àhk`laeidavip dkpti ‘afvi dk ivtk‚%

I vkwlpti Diph{( key{ieta ~{fhlìãàa `{ptajl}idi( kpti lepkvldi ea ìj~a maveihêptlà% Tih

iglvjiãàa pk dé i~ðp kpti ieéhlpk dk àetkýda y{k japtvi dktihbidijketk( ap ìjlebap ~khap

y{ilp {ji jitìvli( ~éclei a{ kdltavli ~ippij ~ivi y{k hkltav k `hlketk gly{kj pitlpgkltap àj

a vkp{htida gleih( pkvwleda àja fipk ~ivi y{k a{tvip kj~vkpip lewlptij ekptk jkvìda dk

~{fhlìãûkp `{ptajl}idip% Kpti ieéhlpk àj~vawi( iledi( y{k ip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip(

46 Ei hlec{ickj maveihêptlì( i vktvieì ì {j tkrta a{ ~ivécviga y{k i~vag{edk {j ipp{eta vkhi`laeida i jitìvli~vle`l~ih%



70

ihìj dk pkvkj kptvitìclip dk jivoktlec ~ivi kj~vkpip( eàa dklrij dk tkv kj p{ip ~écleip

àetkýdap dk ìvétkv maveihêptlà y{k p{ptketij i ~{fhlìãàa k icvidij a ~ýfhlà ia y{ih pàa

dkptleidip%



74

@AE@H[PÀA

I kr~iepàa dip vkwlptip `{ptajl}idip * @{ptaj ^{fhlpblec * dkwk pkv ketkedldi àja

kptvitìcli dk jivoktlec y{k ihc{jip kj~vkpip {tlhl}ij ~ivi jietkv pk{ ~ýfhlà k( ia jkpja

tkj~a( jietkv {j ~apl`laeijketa dk jkvìda( i glj dk gavtihk`kv i ldketldidk%

Eip`ldip àja {ji kptvitìcli dk jivoktlec( kppip vkwlptip ~app{kj {ji hlebi kdltavlih y{k

{ek maveihlpja k ~{fhl`ldidk% Ì {ji gavji dk ì~tiv i itkeãàa dk pk{p `hlketkp% [j

lewkptljketa kj {j ~ýfhlà kp~k`êglà( mé y{k ei jilavli dip wk}kp( ip ~{fhlìãûkp pàa

tkjétlìp( dk iàvda àj a ~kvglh dk ìdi kj~vkpi%

Itlecleda wévlip kpgkvip da àebk`ljketa( bamk ì ~appêwkh keàetviv vkwlptip `{ptajl}idip dk

kj~vkpip iìvkip( àeptv{tavip( ljaflhlévlip( cv{~ap dk tkhkàj{elìãûkp( bap~ltilp( cvlgkp k

a{tvip tietip évkip y{k tijfìj kptàa {pieda kppi kptvitìcli ~ivi pk i~varljiv dk pk{p

`hlketkp%

Dketva dkppk `keévla( ~kv`kfk*pk a y{ieta i ldketldidk k a gaà dip vkwlptip `{ptajl}idip

kptàa pk im{ptieda ia ~ýfhlà ia y{ih pàa dlvk`laeidip%

I kpàhbi di `{ptajl}idi Diph{ ~ivi kptk tvifihba dk àe`h{pàa dk `{vpa pk dk{ kj g{eãàa

di ~varljldidk àj i tkjétlì di jadi% I ~vkpketk ~kpy{lpi tkwk àja ~va~apti a kpt{da

dkppi ~{fhlìãàa( i glj dk ldketlglìv àja ì i àeptv{ãàa da àetkýda maveihêptlà ekhi

dlw{hcida%

Tkeda àja ihwa i `hippk I( i vkwlpti Diph{ ì wahtidi ~ivi {j ~ýfhlà kj pletaeli àj ijadi% A{tvi ìvi`tkvêptlì lj~avtietk ì y{k kppk ~vad{ta dk àj{elìãàa ì dlvk`laeida ia

`hlketk di jivì y{k capti eàa pð dk pk jietkv legavjida( jip tijfìj dk àep{jlv ap pk{p

~vad{tap%

âv pk tvitiv dk {j tkji iledi j{lta ~a{à dlp`{tlda kj ~kpy{lpip iìdíjlìp( {j dap

dkpiglap dkptk tvifihba gal hkwietiv lel`lihjketk {ji ~kpy{lpi flfhlacvéglì y{k ~{dkppk div

àeplptíe`li î lewkptlciãàa% I~ðp dkpkewahwkv i ~kpy{lpi( eati*pk i lj~avtæe`li dk tilp

wkê`{hap dk ~{fhlìãàa pkcjketidi ~ivi kptk ‘eawa‚ `keévla( y{k pàa ip ~{fhlìãûkp

`{ptajl}idip%



7;

Kpti lewkptlciãàa tvi} i{tavkp y{k ifavdij tieta y{kptûkp tìèlìp da `vkp`ketk jkvìda dk

vkwlptip k vkwlptip `{ptajl}idip( y{ieta tìèlìp dk vkdiãàa( àj{elìãàa avciel}i`laeih k

kptvitìcli dk jivoktlec ~ivi kj~vkpip% Kppk vkgkvke`lih tkðvlà pk àeptlt{l {j wkvdidklva

jie{ih ~ivi a ~ýfhlà hklca y{k dkpkmi ketkedkv àja eip`k {ji vkwlpti( àja pk dlgkvke`li

{j ~ýfhlà pkcjketida k àja( àj a ~ippiv da tkj~a( p{vclvij ip ~{fhlìãûkp

`{ptajl}idip y{k( bamk( tíj àey{lptida ìdi wk} jilp kp~iãa%

Tviti*pk dk {ji eawi ~applflhldidk ea jkla maveihêptlà( mé y{k kppip vkwlptip ~adkj k dkwkj

pkv àepldkvidip dk ìvétkv legavjitlwa( ~alp( kj p{ip ~écleip keàetvij*pk jitìvlip(

`vôelìp( ~kvglp( eatip k kdltavlip dk jadi( ketvkwlptip k ipp{etap àj{jketk keàetvidap eipvkwlptip pkjieilp% Eip `{ptajl}idip eàa ì dlgkvketk% Iy{l( i ýelì k jilp lj~avtietk

àepldkviãàa ì y{k kptip vkwlptip pàa kptvitìclip dk jivoktlec dk dktkvjleidip kj~vkpip k

tíj àja pk{ gaà i~varljiv jivì k `hlketk%

Kj p{ip ~écleip( i vkwlpti Diph{ àepkc{k tvid{}lv tadap kppkp àe`kltap di {elàa ketvk

maveihlpja k ~{fhl`ldidk% Ia jkpja tkj~a kj y{k keàetvijap ieýe`lap ~{fhl`ltévlap ~av

tadip ip ~ivtkp( tijfìj ì ~appêwkh ldketlglìv ip ~écleip àepldkvidip dk ìvétkv legavjitlwa%^ky{keip eatip( cviedkp vk~avtickep k kdltavlip dk jadi gi}kj di Diph{ {j ~vad{ta

maveihêptlà%

Kj vkhiãàa ia ~vamkta cvéglà( gal ~appêwkh ldketlglìv y{k {ji vkwlpti `{ptajl}idi eàa pk

dlgkvk j{lta dip tvidl`laeilp vkwlptip pkjieilp y{k àpt{jijap wkv kj fieìp dk vkwlpti%

Ihìj dk ~app{lv {j ~vamkta cvéglà fkj khifavida( ~kv`kfk*pk y{k i vkwlpti pk tavei

icvidéwkh k itviketk iap ahbap da hkltav î jkdldi y{k( ia gahbkiv p{ip ~écleip( a hkltav pk pketkpkd{}lda i àetle{iv i hklt{vi itì a glj%

Eati*pk y{k ip ~{fhlìãûkp `bijidip `{ptajl}idip gavij ~a{à `ltidip ia haeca da `{vpa dk

Maveihlpja% I~keip ea 3½ ~kvêada gal ~appêwkh àebk`kv {ji ~vìwli da y{k pkvli kptk eawa

jkvìda y{k( jkpja pkeda leawidav( tkj plda wlpta àja a~avt{eldidk dk tvifihba ~ivi ap

~vaglpplaeilp y{k kptàa pk gavjieda( pafvkt{da kj tkj~ap dk kpìppk} dk maveihlpti eip

vkdiãûkp àewke`laeilp%



77

@aj i àe`h{pàa dkptk tvifihba( wihk vkppihtiv y{k tadap ap ~aetap k i{tavkp `ltidap iy{l

gavij dkpàfkvtap d{vietk a `{vpa( ipplj àja i ljkepi waetidk dk gihiv pafvk vkwlptip( {j

wkê`{ha y{k pkj~vk `bija{ i itkeãàa% Kj vkhiãàa ia vkàvtk iy{l gklta( gal {ji jieklvi dk

àhaìv kpti ‘eawldidk‚ kj dlp`{ppàa( i glj dk dkp~kvtiv a letkvkppk dk y{kj dkpkmi pifkv

jilp pafvk kptk tkji? tkji kppk y{k( ihìj dk pk ldketlglìv j{lta àj a ~ýfhlà y{k capti dk

maveihlpja( jkvk`k {j gaà kp~k`lih kj vkhiãàa i eawip ~kpy{lpip%

I vly{k}i dkppk gkeôjkea a tavei( pkj dýwldi( jkvk`kdav dk kpt{dap jilp ij~hap y{k

~appij àha`é*ha àja ihwa dap dkfitkp iìdíjlàp k itì jkpja ea jkla kj~vkpivlih( i glj

dk y{k a àetkýda dkppip ~{fhlìãûkp pk dlppkjlek( hkwieda legavjiãàa dk y{ihldidk ia pk{

hkltav%



73

VKGKVÍE@LIP FLFHLACVÉGL@IP

IFLIB\( Iei @ivahlei dk% A maveihlpja kp~k`lihl}ida ei pa`lkdidk di legavjiãàa% 6>>>% 67

g% Dlppkvtiãàa "Fi`bivkh kj @aj{elìãàa Pa`lih* Maveihlpja,* [elwkvpldidk Gkdkvih diîviêfi( Maàa ^kppai( 6>>>% Dlp~aeêwkh kj= 8 btt~=!!sss%fa``%{fl%~t!~ic!iflib|*iei* maveihlpja*kp~k`lihl}ida%~dg 5% I`kppa kj 6; pkt%6>99%

IHL( Gétlji% I ivtk dk kdltiv vkwlptip% Pàa î{ha= Ei`laeih( 6>><%

IJAVLJ( îtvê`li @apti Plhwi% Dkpàfvleda ip Vkwlptip @{ptajl}idip= a dkplce dilegavjiãàa ei vkwlpti Al% ^kveijf{à( 6>>;% Dlp~aeêwkh kj=8btt~=!!sss%letkvàj%avc%fv!~i~kvp!ei`laeilp!6>>;!vkp{jap!V99>9*9%~dg 5% I`kppa kj= 6;pkt%6>99%

F[LTAEL( D{h`êhli% Lj~vkepi Gkjlelei% Pàa î{ha= Étlì( 9<<>%

DIPH[ % Pàa i{ha= Kdltavi Tvl~( kdlãàa e%40( jila% 6>9>% Tvljkptvih%

DIPH[ % Pàa i{ha= Kdltavi Tvl~( kdlãàa e%44( Icapta% 6>9>% Tvljkptvih%

DIPH[ % Pàa i{ha= Kdltavi Tvl~( kdlãàa e%4;( gkwkvklva% 6>9>% Tvljkptvih%

DIPH[ % Pàa i{ha= Kdltavi Tvl~( kdlãàa e%47( eawkjfva% 6>9>% Tvljkptvih%

GAEPK@I MÝELAV( Slhpae @avvíi di( ‘Ieéhlpk dk àetkýda‚ le D[IVTK( Mavck?

FIVVAP( Ietaela "Avcp%,% Jìtadap k tìèlìp dk ~kpy{lpi kj àj{elìãàa% Pàa î{ha=Ithip% 6>>;%

CLH( I% @% @aja khifaviv ~vamktap dk ~kpy{lpi% Pàa î{ha= Ithip( 6>>6%

MAGGLH\( V{tb% A maveihlpja k ~vad{ãàa dk jadi% Vla dk Mieklva= Eawi Gvaetklvi( 9<<9%

HICK( Elhpae% Ldkahacli k tìèlì di eatê`li% Vla dk Mieklva= Wa}kp( 9<26%

HIOITAP( k% J%? JIV@AEL( J% I% G{edijketap dk jktadahacli `lketêglì% Pàa î{ha=Ithip( 9<<6%

HLÂWKTPO\( Clhhkp% A Lj~ìvla da kgíjkva( i jadi k pk{ dkptlea eip pa`lkdidkpjadkveip% Tvid{ãàa dk Jivli Hý`li Ji`bida% Pàa î{ha= @aj~iebli dip Hktvip( 9<23%

JIVY[KP( Mapì @ivhap% Wkê`{hap dk ~i~kh ‐ ip vkwlptip `{ptajl}idip àja eawi ~applflhldidk dk àj{elìãàa kj~vkpivlih ea jkvìda i{tajaflhêptlà fviplhklva% âvt{cih(6>>3% Dlp~aeêwkh kj= 8 btt~=!!sss%ge~m%avc%fv!pai`!a`p!wlks~i~kv%~b~1ld:902'`g:3 55%I`kppa kj= 6; pkt% 6>99%

JLVI( Ji @khkptk% A hkltav k i fieì dk vkwlptip% [EKP^% Pàa î{ha( 9<<3%

P@IH]A( Jivêhli% Maveihlpja dk vkwlpti% Pàa î{ha= @aetkrta( 6>>4% "@ahkãàa@aj{elìãàa,%

http://www.bocc.ubi.pt/pag/abiahy-ana-jornalismo-especializado.pdf



http://www.fnpj.org.br/soac/ocs/viewpaper.php?id=138&cf=7

http://www.fnpj.org.br/soac/ocs/viewpaper.php?id=138&cf=7






72

PLHWI( Clphkek% îvi ~kepiv `vltìvlap dk eatl`liflhldidk% Dlp~aeêwkh kj 8btt~=!!~t%p vlfd%àj!da`!76062<77!Clphkek*Plhwi*îvi*~kepiv*`vltkvlap*dk*eatl`liflhldidk56>>;% I`kppa kj= >< dk a{t{fva dk 6>99%

TIWIVKP( Gvkdkvlà dk Jkhha Fviedàa% A maveihlpja kp~k`lihl}ida k i kp~k`lihl}iãàa~kvladêptlì% Dlp~aeêwkh kj= 8 btt~=!!sss%k`%{fl%~t!k`!>;!~dg!>7*tiwivkp*iàetk`ljketa%~dg 5% I`kppa kj= 6; pkt%6>99%

WLHIP FAIP( Pìvcla% A kptlha jici}lek= a tkrta kj vkwlpti% Pàa î{ha= P{jj{p( 9<<7%"@ahkãàa eawip f{pìp kj àj{elìãàa? w%;6,

SAHG( Ji{va% Tkavlip di @aj{elìãàa% Hlpfai= ^vkpkeãi( 9<23%

http://pt.scribd.com/doc/62328966/Gislene-Silva-Para-pensar-criterios-de-noticiabilidade

http://www.ec.ubi.pt/ec/05/pdf/06-tavares-acontecimento.pdf

http://www.ec.ubi.pt/ec/05/pdf/06-tavares-acontecimento.pdf

http://pt.scribd.com/doc/62328966/Gislene-Silva-Para-pensar-criterios-de-noticiabilidade



7<

IEKRAP

IEKRA L= Ketvkwlpti dk î{ha Hlji( di Tvl~( ia âvtih Lj~vkepi% Dlp~aeêwkh kj=

btt~=!!~avtihlj~vkepi%{ah%àj%fv!vkwlptiQlj~vkepi!àetk{dakrtvi!47;29!~i{ha/hlji/di/tvl~/

ieihlpi/i/tvimktavli/di/kdltavi/k/a/jkvìda/dip/vkwlptip/`{ptajl}idip% I`kppa kj= >2

dk jil% 6>96

IEKRA LL= Dkfitk pafvk vkwlpti `{ptajl}idi ei àj{eldidk vkih( ~{fhlìda ~khi IEKV%

IEKRA LLL= Fvkwk ivtlca pafvk vkwlpti `{ptajl}idi ~av Jl`bkhhk @íi%

IEKRA LW= ^víjlap di Kdltavi Tvl~% Dlp~aeêwkh kj=

btt~=!!vkwlptitvl~%{ah%àj%fv!tvl~kdltavi!~vkjlap%~b~% I`kppa kj 69 dk jila% 6>96

http://portalimprensa.uol.com.br/revista_imprensa/conteudoextra/46581/paulo+lima+da+trip+analisa+a+trajetoria+da+editora+e+o+mercado+das+revistas+customizadas


http://revistatrip.uol.com.br/tripeditora/premios.php






3>

î{ha Hlji( di Tvl~( ieihlpi i tvimktðvli di kdltavi k a jkvìda dip vkwlptip

`{ptajl}idip%

C{lhbkvjk Pivdip x 9>!>9!6>96 9;b;>jle

î{ha Hlji( ~vkpldketk di kdltavi Tvl~

Hkwieda ia ~ì di hktvi i gvipk dk î{ha Hlji( g{edidav di kdltavi Tvl~ ‐ ‘ip jivìp pàa

~ivk`ldip àj ~kppaip( khip tíj hé pk{p cv{~ap dk ldketlglìãàa‚ ‐ ~adkvêijap ljicleiv i

vkwlptiTvl~ àja ‘dk jketk ifkvti‚( iwkppi i y{ihy{kv tl~a dk ~vkàe`klta‚ k( ia jkpja

tkj~a( `vêtlì k ietkeidi àj a y{k kpté kj waci ea j{eda%

@vliv ~{fhlìãûkp àj ldketldidkp eêtldip( àja pk gappkj ~kppaip( k y{k gavjkj àj pk{p

hkltavkp {j cv{~a y{k ick k ~kepi dk gavji ~ivk`ldi( ì {j dap cviedkp jìvltap di kdltavi(

pkc{eda pk{ ~vð~vla `vlidav% Bé `kvì dk 9; ieap( a p{`kppa da jadkha Tvl~ ‐ y{k cieba{ i

‘lvjà‚ T~j( kj 6>>9 ‐ hkwa{ cviedkp àj~ieblip i ~va`{vivkj Hlji%

‘Khip y{kvlij pifkv àja gi}kv iy{lha ~ivi i àj{eldidk dkhkp( ~avy{k tadi jivì tkj {ji

àj{eldidk dk cketk y{k capti dkhi‚( àjketi Hlji% Bamk( i kdltavi ì vkgkvíe`li ea

pkcjketa dip `bijidip vkwlptip `{ptajl}idip ‐ el`ba y{k LJ^VKEPI tviti kj jitìvli dk

p{i kdlãàa dk mieklva!gkwkvklva( dkdlìdi iap 6>> ieap dk vkwlpti ea Fviplh% Ketvk pk{p `hlketkp

glrap( kptàa jivìp àja I{dl( Cah( ^àa dk Iãýìv( Ltiý( @akhba di Gaepkì k Eit{vi%

Ei ketvkwlpti ifilra( î{ha Hlji gihi dk àja i kj~vkpi àe`kfk a jadkha dk ~vamktap

`{ptajl}idap( pk{p fkekgê`lap ~ivi i ljickj letkvei k krtkvei di àj~iebli k civietk y{k(ìdi wk} jilp( ‘ip kj~vkpip y{kvkj taìv a àviãàa dip ~kppaip‚%



39

LJ^VKEPI ‐ A y{k hkwa{ i Tvl~ i `vliv {j fviãa dk vkwlptip `{ptajl}idip1

Î[HA HLJI ‐ @kvì dk dk} ieap dk~alp di eappi g{ediãàa( kj 9<27( i cketk àjkãa{ i

pkv ~va`{vida ~av kj~vkpip jilavkp da y{k i cketk y{k wlij eiy{khi àj{eldidk y{k

gavjijap àj i Tvl~ {ji kp~ì`lk dk ìtihlpidav( wlij y{k i cketk `vla{ {ji àj{eldidk

{eldi( y{k tlebi {ji gavãi dk ich{tleiãàa j{lta cviedk( y{k ~ivk`li {j `h{fk% Dk `kvti

jieklvi( khkp wlkvij fitkv ei ~avti ~ivi ~kvc{etiv àja gi}kv iy{lha ~ivi i àj{eldidk

dkhkp( ~avy{k tadi jivì tkj {ji àj{eldidk dk cketk y{k capti dkhi( y{k pk vkhi`laei àj

khi% Ip jivìp pàa ~ivk`ldip àj ~kppaip( khip tíj hé pk{p cv{~ap dk ldketlglìãàa%

Y{ilp gavij ap ~vljklvap ~vamktap `{ptajl}idap di Tvl~1Gl}kjap ihc{ep ~vamktap lpahidap( {ji ~{fhlìãàa ~ivi a cv{~a Sihtkv Tavvk( a{tvi ~ivi a

hieãijketa da batkh [ely{k% Jip( i ~vljklvi `{ptajl}idi y{k i Tvl~ gk} dk wkvdidk gal i

vkwlpti Mawkj îe( kj 9<<3% Gal {ji pa`lkdidk ketvk i Tvl~( i Mawkj îe k i kj~vkpi da

H{`liea B{ò% A H{`liea gal g{edijketih ~ivi i i~varljiãàa ketvk i Tvl~ k a T{tlebi

_dlvktav di védlaZ( y{k k{ mé àebk`li( k mé wlebi ~kepieda kj gi}kv {ji kp~ì`lk dk ihta*

gihietk da ~ýfhlà di védla% Gl}kjap ~av tvíp ieap k gal j{lta lj~avtietk ~ivi i jivì Mawkj

îe ciebiv jilp ~vkptêcla k ~a~{hivldidk% Gal tijfìj {j p{`kppa kj tkvjap dk vk`klti dkfieì( dk ~{fhl`ldidk%

@aja {ji `{ptajl}idi ~vk`lpi pkv ~ivi pkv kglì}1

Krlptkj ip vkwlptip àv~avitlwip( jilp gaìdip eip vkihl}iãûkp di àj~iebli( hieãijketap dk

~vad{tap( y{k pàa y{ipk y{k {j ðvcàa legavjitlwa letkvea y{k iìfi pkeda dlptvlf{êda ~ivi

gavi% I `{ptajl}idi ì dlgkvketk dlppa% A y{k k{ ketkeda ~av vkwlpti `{ptajl}idi jadkvei ì ivkwlpti y{k jkvc{hbi ~vag{edijketk ei ihji di àj~iebli% Y{ieda i cketk gi} {ji vkwlpti

da ^àa dk Iãýìv a{ di @'I( àewkvpivjap àj ip ~kppaip y{k kptàa ei ìflek dk àjieda(

y{k kptàa dkgleleda ap v{jap di jivì ~ivi ap ~vðrljap 9> a{ 6> ieap( k dk~alp dkp`kjap

~ivi a{tvap dk~ivtijketap ~ivi àewkvpiv àj ap ìvip y{k kptàa ea fih`àa( ei hami( itì ap

`hlketkp y{k kptàa eip vkdkp pa`lilp%

K a y{k wa`íp dkpàfvkj1

J{ltip wk}kp( i cketk ~kv`kfk y{k i ~vð~vli kj~vkpi tkj {ji wlpàa ~a{à `hivi dk àja khi

ì% Tkj j{lta i wkv àj a ~va`kppa dk tkvi~li% Y{ieda wa`í wil ia tkvi~k{ti( wa`í eàa wil ~vi



36

wlviv a{tvi ~kppai% Wa`í wil ~ivi kp`{tiv {j ìvi y{k pk ~vk~iva{ ~ivi tk im{div i ketkedkv

àlpip p{ip y{k( pa}leba( wa`í eàa àepkc{li wkv% I ~ivtlv di bavi kj y{k wa`í pk kerkvci

àj jilav `hivk}i( p{i ldketldidk ighavi k glì jilp gé`lh dk wa`í kr~vkppé*hi% I vkwlpti

`{ptajl}idi pkvwk ~ivi i kj~vkpi ketkedkv lppa jkhbav k( dk~alp( ketvkciv ~ivi ip ~kppaip a

~kepijketa ifkvta di àj~iebli% Lppa ckvi fkekgê`lap j{lta gavtkp( le`h{plwk letkveijketk% I

cketk wí eap eappap `hlketkp àja i{jketi a avc{hba y{k khkp pketkj ~av tvifihbiv eiy{khi

kj~vkpi ei bavi y{k khkp ketkedkj y{k a ~va~ðplta dkhi eàa ì pð àj~viv k wkedkv a{ ~vkptiv

pkvwlãa% K( àja i vkwlpti ì ~kvlðdlì( i kj~vkpi pk afvlci tijfìj( i ìdi ~kvêada( i pketiv

kj wahti dk {ji jkpi k vkihlebiv tadip p{ip ~vlavldidkp%

Ckvihjketk( i vkwlpti `{ptajl}idi eip`k ea dk~ivtijketa dk jivoktlec di kj~vkpi% Iajkpja tkj~a( dkwk pkv {j leptv{jketa kdltavlih( àj lpkeãàa maveihêptlì% @aja hldiv

àj lppa1

K{ i`ba y{k y{kj ~va`{vi {ji kj~vkpi àja i Tvl~ mé kpté e{j eêwkh dk ketkedljketa da

y{k ìfvied ( da y{k ì àj{elìãàa% Khk eàa ~va`{vi i kj~vkpi ~ivi krk`{tiv {ji tivkgi( &ahbi

k{ y{kva {ji vkwlpti àj tilp k tilp ipp{etap&% Y{ieda lppa iàetk`k( a y{k ì vivêpplja( i

cketk dk`hlei( ~avy{k tkj cketk jkhbav ~ivi gi}kv lppa da y{k i cketk% Kj ckvih( y{kj

~va`{vi i Tvl~ y{kv {j ihlida ~ivi im{div i `hivkiv a ketkedljketa y{k tkj di ~vð~vliàj~iebli% Ì le`vêwkh àja i cketk `vli m{eta àj a `hlketk( ihc{ep mé wlvivij ~i{tklvap(

àja a Éhwiva( di @akhba di Gaepkì% Khk mé wlva{ {j kdltav( wkj àj ~i{tip le`vêwklp ~ivi

i vk{elàa( i cketk wkj àj ip eappip( k wijap gi}keda i y{itva jàap% Iê y{k glì faj%

@aja wa`íp àe`kfkj a tvifihba maveihêptlà dkppip ~{fhlìãûkp1

Ip vkwlptip `{ptajl}idip àja ip eappip tíj wliflhl}ida {j maveihlpja y{k kpté kj

krtleãàa% [j krkj~ha= bé dk} ieap( eðp tlwkjap {ji kdlãàa àj a Avhieda Wlhhip*Fôip eiì~i( i`ba y{k tlebij {jip 6> ~écleip ei vk~avtickj% A maveihlpti glà{ jkpkp gavi gi}keda

i jitìvli( y{k gal gklti àj `{ldida k àj dlebklva ~ivi gi}kv dlvklta% Wa`í eàa tkj jilp

kp~iãa ~ivi kppk tl~a dk vk~avtickj ei jêdli jileptvkij% ^vk`lpi hkwiv gatðcviga( glìv jkpkp

wlimieda kt`% @aja i jêdli jileptvkijkpté j{lta ~vka`{~idi àj a jkvìda( ~vk`lpi wkedkv

j{lta( gi}kv vé~lda( àj ~a{à `{pta( kpté iìfieda kppk maveihlpja jilp khifavida% Tkj

plda ihìj dk t{da {j ìj~a ~ivi {j maveihlpja jilp ì~vl`bida%

Krlptk i ~vka`{~iãàa dk eàa ìlv ei ~va~iciedi kr~hê`lti1



30

Plj( jip eappap `hlketkp mé ~kv`kfkvij lppa gi} tkj~a% Pk i vkwlpti wlviv {ji ~va~iciedi

dlpgivãidi( àj va{~lebi jadkvei( elec{ìj kecahk( k ì v{lj ~vi jivì% I ~lav àlpi ~ivi

{ji jivì ì y{kvkv div {ji dk kp~kvta k kecieiv y{kj kpté da a{tva hida% Lppa iê ì p{l`êdla%

Ei vkwlpti di @akhba di Gaepkì( ~av krkj~ha( ~vitlìjketk eàa pk gihi dk wkedip dk

ljðwklp% Pk tlwkv( pkl hé( ;+ di vkwlpti pafvk lppa( ì j{lta% Ei vkwlpti di I{dl( dk~kedkeda da

jajketa( îp wk}kp( i cketk gihi dk {j ìvva y{k khkp kptàa hieãieda( jip i cviedk jilavli da

àetkýda ekj `lti i I{dl% I wkedi ì di wlpàa da j{eda( eàa da ~vad{ta% I jivì kpté

y{kvkeda dl}kv ~ivi a hkltav= ‘K{ kpta{ ea jkpja `h{fk y{k wa`í( k{ pkl àja ì y{k wa`í

y{kv y{k ip àlpip g{e`laekj% Kpta{ iy{l m{eta dk wa`í( eàa kpta{ iy{l ~vi tk kj~{vviv

àlpip‚%

@aja wa`í wí a jkvìda dip `{ptajl}idip bamk1

I`ba y{k( bé {ep dk} ieap( tkwk {ji kr~hapàa dip `{ptajl}idip% Gal kecviãida ~avy{k j{lti

cketk i`ba{ y{k kvi gé`lh dk ciebiv dlebklva k gé`lh dk gi}kv% K eàa ì ekj {ji àlpi( ekj

a{tvi% P{vcl{ j{lti kj~vkpi( j{lti kdltavi( j{lta maveihlpti ~ivtl{ ~ivi lppa( k dk~alp dk{ {ji

dkpieljidi% îvi y{kj ì faj( y{kj ì da vija( tkj {j ìj~a keavjk% @idi wk} jilp( ip

kj~vkpip kptàa y{kvkeda àewkvpiv k kja`laeiv( taìv a àviãàa dip ~kppaip% @aewkvpi dk

jàa d{~hi( k eàa pð dlp`{vpa jkvìetlh%

I `{ptajl}idi ~adk pk taveiv tijfìj {ji gaetk dk h{`va ~ivi i kj~vkpi( itviwìp dk

wkedi dk ~{fhl`ldidk1

Ahbi( kppi ì {ji wlpàa ky{lwaìdi% I cketk dklri j{lta `hivi eappi a~lelàa dk y{k i

`{ptajl}idi dkwk pkv ahbidi àja {j leptv{jketa dk fvied ( dk vkhi`laeijketa( eàa àja

{ji {eldidk dk ekcð`lap% Jip( ì ~appêwkh ~ivi {ji vkwlpti `{ptajl}idi pk taveiv {j faj

wkê`{ha ~ivi i ~{fhl`ldidk% âv krkj~ha( i vkwlpti di Cah ì {j kr`khketk wkê`{ha dk~{fhl`ldidk ~ivi y{kj gifvlì jadi( pagtsivk( t{vlpja( ledýptvli dk kd{ìãàa dk krk`{tlwap%

I vkwlpti da ^àa dk Iãýìv ì dlptvlf{êdi ~ivi ap 6>> jlh ~vle`l~ilp jkjfvap da ~vacviji

‘Jilp‚ dk gldkhldidk% Pk wa`í gifvlì( ~av krkj~ha( i}kltk dk ahlwi( kppk ~ýfhlà ì j{lta

lj~avtietk( khk àepajk fai ~ivtk di p{i ~vad{ãàa% Khi ~adk pk taveiv {j kr`khketk wkê`{ha

dk àj{elìãàa% Kj ihc{ep ìpap( ~adk itì tkv {ji vk`klti ~ivi a `hlketk( jip( kj ckvih( ì

{j lewkptljketa y{k i kj~vkpi gi}( ketkedkeda y{k bé {ji vkhiãàa kr`khketk dk `{pta k

fkekgê`la( k y{k àeptvðl {j tl~a dk ~kv`k~ãàa y{k ì j{lta dlgê`lh dk àeptv{lv àj a{tva tl~a

dk gkvvijketi%



34

Y{ih i tkedíe`li it{ih dk `{ptajl}idip1 A y{k kpté ~av wlv1

Iy{l( ei Tvl~( i cketk eàa kpté ~kepieda pð kj vkwlpti% Y{kv dl}kv( a j{eda àeta{ ~ivi i

cketk a pkc{letk= a y{k wa`íp gi}kj pàa ~hitigavjip dk àetkýda% Iaedk lppa wil pkv ketvkc{k

ì {j dktihbk% Eðp kptijap `{ldieda dip vkdkp pa`lilp da Ltiý ^kvpaeihhltì( dk {ji ~ivtk

lj~avtietk da Gi`kfaao di @'I( gi}keda ip vkwlptip di I{dl k di @akhba di Gaepkì ea

lîd% Ketàa( pàa `ketvilp dk àetkýda% Pk wa`í ahbiv a pltk di I{dl( wil keàetviv {j kp~iãa

y{k ì gklta àj eappa àetkýda% Ea ìpa da ^àa dk Iãýìv( kptijap tvifihbieda ~ivi ij~hliv

a kp~iãa di vkwlpti ea pltk% Keglj( kptijap gihieda dk àetkýda gklta ~ivi vkghktlv i ldketldidk

di jivì%

Dlp~aeêwkh kj=

btt~=!!~avtihlj~vkepi%{ah%àj%fv!vkwlptiQlj~vkepi!àetk{dakrtvi!47;29!~i{ha/hlji/di/tvl~/

ieihlpi/i/tvimktavli/di/kdltavi/k/a/jkvìda/dip/vkwlptip/`{ptajl}idip% I`kppa kj= >2

dk jil% 6>96







3;

VKWLPTI @[PTAJL]IDI

@aj{eldidk vkih

J{lta ietkp di gkfvk dap fhacp( avo{tp k àj{eldidkp wlvt{ilp( ip vkwlptip `{ptajl}idip mé

ietk`l~iwij a g{t{va gavjitieda ~vad{tap àj {ji hlec{ickj

`kvti ~ivi {j ~ýfhlà krita

Wa`í wil î fieì k keàetvi vkwlptip pafvk t{da k ~ivi tadap%

Jip( ihìj dkhip( krlptk iledi {ji dlwkvpldidk dk têt{hap y{k

`lv`{hij kr`h{plwijketk ~av àj{eldidkp j{lta ~ivtl`{hivkp%

@aetkýdap dlgkvke`lidap( jitìvlip jilp y{k kr`h{plwip(hlec{ickj kp~k`êglì ~ivi ìdi el`ba pa`laàj~avtijketih%

Kppkp pàa ihc{ep dap ltkep y{k gi}kj àj y{k ip vkwlptip

`{ptajl}idip tkebij tatih ldketldidk k gaà im{ptida ia ~ýfhlà

~ivi y{kj pàa dlvk`laeidip% Pk eip vkwlptip pkcjketidip i

vkhiãàa wkê`{ha*hkltav ì dk ~vag{edi ijl}idk( eip vkwlptip

`{ptajl}idip kppi vkhiãàa kwah{l ~ivi {ji wkvdidklvi

`{j~hl`ldidk%Ihkriedvk Tbihhleckv( gvkyøketidav ippêd{a di ~aetk iìvki

@aecaebip * Pietap D{jaet( vkwkhi= &Y{ieda im{pta jlebi

~ahtvaei( i ~vljklvi àlpi y{k ~va`{va ì i vkwlpti% Khip pàa

jlebip àj~iebklvip dk wlickj% Hkla k vkhkla k( ~ivi jlj( khkp

~adkvlij hieãiv {ji kdlãàa i ìdi pkjiei&%

Jilp y{k legavjiv( dlwkvtlv k ifvkwliv a tkj~a ~plàhðclà da wôa( kppip vkwlptip pkvwkj

àja gaetk dk ldìlip ~ivi pk{ tvifihba àja `keðcviga% &Khip gihij dk tkjip y{k eàa pàaifavdidap ~khi cviedk jêdli% Ì agg*Fvaidsi| di legavjiãàa&( ieihlpi Tbihhleckv% &[ji wk}

kptiwi `vlieda i ijflketiãàa dk {ji gkpti k wl {ji jitìvli pafvk a F{velec Jke( {j gkptlwih

gietéptlà y{k vahi ea dkpkvta di @ihlgðveli% Eàa tlwk dýwldi= `vlkl {j `keévla lep~lvida ea

gkptlwih( dkl {j tay{k fviplhklva k a kwketa gal a jérlja&( vkhkjfvi àj fvlhba eap ahbap%

[ji dip ~laeklvip ekptk jkvìda dk p{~kvpkcjketiãàa ì i VJ@ Kdltavi% Bé 63 ieap `vlieda(

dkpkewahwkeda k taveieda wléwklp ~vamktap `{ptajl}idap( i lj~avtæe`li dkppk pkcjketa

dketva di kdltavi ì tàa cviedk y{k `bkci i pkv vkp~aepéwkh ~av 2>+ da git{vijketa di

kj~vkpi% [j dap pk{p ~vad{tap dk jilav dkptiy{k ì kritijketk {ji vkwlpti dk favda( i Êìva

Fviplh% @aj tlvickj jkepih dk 90> jlh krkj~hivkp( i vkwlpti ì dlptvlf{êdi kr`h{plwijketk eip

Tbihhleckv( hkltav di Êìva=

&Y{ieda im{pta jlebi

~ahtvaei( i ~vljklvi àlpi y{k

~va`{va ì i vkwlpti% Khip pàa

jlebip àj~iebklvip dk

wlickj% Hkla k vkhkla k( ~ivi

jlj( khkp ~adkvlij hieãiv

{ji kdlãàa i ìdi pkjiei&



37

ikvaeiwkp di Wivlc% Ihìj di Êìva( i kdltavi ~{fhlì tijfìj i vkwlpti Ei âhtvaei( y{k bamk

`lv`{hi àj 0>> jlh krkj~hivkp! jíp i favda dap ôelf{p di Wliãàa Lti~kjlvlj%

[j dap cviedkp dlgkvke`lilp dap têt{hap `{ptajl}idap ì y{k khkp

~applflhltij agkvk`kv pah{ãûkp ~kvgkltijketk idky{idip ~ivi ap

dlgkvketkp ~ýfhlàp dk kj~vkpip k leptlt{lãûkp( àj àetkýdap k

hlec{ickep ifpah{tijketk ~kvtleketkp îp p{ip évkip dk letkvkppk%

[j ðtlja krkj~ha dlppa ì {j ~hiea dk àj{elìãàa bahêptlà

y{k gal dkpkewahwlda ~khi VJ@ ~ivi a Pkvwlãa Pa`lih di

Ledýptvli "Pkpl,% Ekppk ~vamkta gavij le`h{êdip d{ip ~{fhlìãûkp

jkepilp= i Pkpl Vkwlpti "wahtidi ~ivi {j ~ýfhlà gavjidav dk

a~lelàa, k i Pkpl Ledýptvli "dlptvlf{êdi ~ivi ap g{e`laeévlap dileptlt{lãàa,( ihìj dk {ji ~{fhlìãàa y{le}keih letlt{hidi J{vih(

àj 97 dlgkvketkp wkvpûkp dlvlcldip iap {p{évlap dip leptihiãûkp(

k da Hlwva da Tvifihbidav ( y{k tkwk {ji tlvickj dk dalp jlhbûkp

dk krkj~hivkp%

Jivêhli J{|hikvt( pð`li*dlvktavi di VJ@( vkhiti y{k &a afmktlwa

dkppk tvifihba kvi àep`lketl}iv ap dlgkvketkp ~ýfhlàp pafvk ap

fkekgê`lap di leptlt{lãàa k gi}kv àj khkp ap {tlhl}ippkj jkhbav%A vkp{htida eàa ~adkvli tkv plda jilp cvitlglìetk% Kj jkeap dk {j iea( ba{wk {j i{jketa

dk gvkyøíe`li dk 7>+ eap pkvwlãap agkvk`ldap ~kha Pkpl k Pkeil&(

àjkjavi%

Ciedvi( di Ifvlh= &A cviedk

dkpigla ì dkpgi}kv eðp k

kptvkltiv ap hiãap&( aj

~vk`lpàa% @idi kdlãàa ì {j

i~vkedl}ida pafvk ip

p{tlhk}ip dap wihavkp

kppke`lilp dk {ji kj~vkpi&

C{ljivàkp( di @ivti

Kdltavlih= &Bamk ì ~applwkh

y{k ea jajketa kj y{k a

hkltav kpté i~vk`lieda i



33

A Fviplh eip fieìp * @aj i~keip {j iea ea jkvìda k {ji

tlvickj tvljkptvih dk 90> jlh krkj~hivkp( i vkwlpti âvta Pkc{va

Fviplh( di pkc{vidavi âvta Pkc{va( gal lel`lihjketk ~vamktidi

~ivi pkv dlptvlf{êdi kr`h{plwijketk ~ivi dalp dap ~vle`l~ilp

~ýfhlàp di kj~vkpi% @kj jlh krkj~hivkp pàa dkptleidap i {ji

~iv`khi dap `hlketkp di ìvtklvi dk wkê`{hap k 0> jlh iap

àvvktavkp dk pkc{vap% Ekj tadap i vk`kfkj( ~alp pk lppa

aàvvkppk i vkwlpti tkvli dk itleclv i iptvaeôjlì tlvickj dk jilp dk 9(6 jlhbàa dk

krkj~hivkp%

Icavi( ia `bkciv î p{i y{leti kdlãàa( i ~{fhlìãàa iìfi dk lv îp fieìp k mé kpté

àey{lptieda {ji eawi gitli dk àep{jldavkp% @aj ~vamktap cvéglà k kdltavlih ippleidap ~khiKdltavi Ifvlh( i vkwlpti tkj àja {ji dk p{ip ~vle`l~ilp ìvi`tkvêptlìp a dlvk`laeijketa

kj~vkpivlih y{k eavtkli i ~vð~vli âvta Pkc{va= ifavdi {elìjketk tkjip àek`tidap àj ap

wihavkp ifpah{tijketk ei`laeilp% A phacie &@alpip 9>>+ eappip& dkglek fkj a

~apl`laeijketa di vkwlpti% &A àe`klta ì japtviv eappa ~iêp kj pk{p jilp dlwkvpap ip~k`tap

paf i ðtlì ~apltlwi( dip ~kppaip y{k tíj tihketa k y{k vkihl}ij àlpip fiìeip% [ji ldìli

pkepi`laeih kj {j ~iêp y{k tkj {ji ljickj jivìdi ~khi dlp`vk~æe`li pa`lih k ~khap ihtap

êedl`kp dk wlahíe`li k `vljleihldidk&( ieihlpi Mapì V{| Ciedvi( dlvktav dk ^{fhlìãûkp@{ptajl}idip di kdltavi%

Pkj kpàedkv ket{plipja dlietk dkppk ~vamkta( Ciedvi vkwkhi y{k(&i~kpiv dk eappa eý`hka pkv

vkhitlwijketk vk`ketk k tkv pk gavjitida iledi kptk iea( haca dk ~vljklvi( tlwkjap a avc{hba

dk wke`kv i àeàvvíe`li ~ivi dkpkewahwkv {j ~vamkta ~ivi {ji kj~vkpi jiviwlhbapi( àj

~kppaip jiviwlhbapip k( ~vle`l~ihjketk( àj wihavkp jiviwlhbapap&%

I ldìli dk `vliv {ji vkwlpti kr`h{plwi àj àetkýdap kp~k`êglàp ~ivtl{ di âvta Pkc{va "wkmi

far ei ~éclei pkc{letk,% îvi Ciedvi( lppa dkjaeptvi i gavãi dip vkwlptip k i wlpàa dk {jikj~vkpi y{k f{pì pkj~vk agkvk`kv jilp iap pk{p `hlketkp% îvi khk( &a cviedk krkj~ha di

âvta ì a dk y{k {ji kj~vkpi tàa cviedk àja khi tkwk i wlpàa dk ~kv`kfkv y{k i ~hitigavji

vkwlpti ì {j wkê`{ha ~kvgkltijketk idky{ida iap pk{p afmktlwap dk gldkhl}iãàa( vktkeãàa k(

jilp y{k t{da( dk keìetijketa dap `hlketkp&%

Ekppk ~aeta( ip kj~vkpip y{k mé ~app{kj p{ip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip kptàa pletael}idip

àj i tkedíe`li j{edlih dk f{pìv i jie{tkeãàa dk pk{p ~ýfhlàp ~av jkla dk iãûkp y{k

idl`laekj wihavkp vkilp k tiecêwklp iap pk{p ~vad{tap% K iê wihk hkjfviv y{k ì jilp

kàeôjlà jietkv i ìvtklvi dk `hlketkp dk {ji kj~vkpi y{k f{pìv eawap àep{jldavkp% Lppa

vkwlpti( khk vk`kfi {ji

legavjiãàa ea `kh{hiv y{k dé

{j vkgavãa k i{jketi iledi

jilp a lj~i`ta di

jkepickj( ~atke`lihl}ieda i

kgl`líe`li di àj{elìãàa&



32

pkj gihiv y{k( y{ieda a `hlketk pk pketk kp~k`lih( khk pk tavei a ~avti*wa} dk jilav

`vkdlflhldidk dk {ji jivì%

Di IwietCivdk ia Fh{ktaatb * Kj 9<22( Maàa Dðvli k @ivhap

Mkvilppitl mé tlebij i wlpàa di lj~avtæe`li dk tkv {ji vkwlpti

`{ptajl}idi àja {ji gkvvijketi dk jivoktlec ~ivi `vliv {j

ìeih dlvkta dk àj{elìãàa àj {j el`ba j{lta kp~k`lih dk

àep{jldavkp= ap biflt{ìp da Pba~~lec Lc{itkjl% îvi

dkpkewahwkv {j ~vamkta î iht{vi dkppk ~ýfhlà krtvkjijketk

paglptlìda( khkp pkhk`laeivij i y{ihldidk dlgkvke`lidi k a piwalv

gilvk di @ivti Kdltavlih( wkvdidklvi cvlgk dip ~{fhlìãûkp dk ihta

h{ra y{k( ketvk a{tvap têt{hap( ~{fhlì i vkwlpti Wac{k% Avkp{htida ì {ji ~{fhlìãàa y{k pk dkptiì ~khi y{ihldidk cvéglì

k ~av {j àetkýda ietkeida àj a y{k krlptk dk jilp

àetkj~avæeka% &@lv`{hieda tvljkptvihjketk àj {ji tlvickj

dk ;> jlh krkj~hivkp( dkppk tatih( 9> jlh vkwlptip pàa kewlidip

dlvktijketk ~ivi {j jilhlec krtvkjijketk kr`h{plwa( gavjida

~khap jilavkp àep{jldavkp da Lc{itkjl% Ap dkjilp krkj~hivkp

pàa dlptvlf{êdap cvit{ltijketk ~ivi ap gvkyøketidavkp da pba~~lec k pk kpcatij vi~ldijketk%Îp wk}kp( kj jkeap dk {ji pkjiei&( legavji a dlvktav dk A~kviãûkp( Vlìvda Oasivlò%

Lel`lihjketk fitl}idi dk IwietCivdk( i ~ivtlv dk 6>>6( i vkwlpti ~ippa{ i pkv àebk`ldi

plj~hkpjketk ~av L ( {ji vkgkvíe`li î lel`lih di kj~vkpi y{k i ~itva`lei% Ekppi ì~aì( i

a~kviãàa ~ippa{ i pkv vkihl}idi kr`h{plwijketk ~khi @ivti Kdltavlih% Oasivlò ~aet{i y{k &a

afmktlwa di vkwlpti pkj~vk gal i~varljiv a ~ýfhlà dap hamlptip k lppa wkj pkeda aftlda àj

cviedk p{`kppa% Le`h{plwk( krlptk {ji plekvcli j{lta cviedk ketvk iWac{k k a Lc{itkjl% D{ip

a{ tvíp wk}kp ~av iea( eðp ~vad{}ljap `kvì dk `kj ~écleip ~ivi a Lc{itkjl y{k pàa~{fhlìdip kr`h{plwijketk ei Wac{kk ei L &( kegitl}i%

Kppi pletaeli glei mé d{vi pktk ieap k i ippa`liãàa àj i jivì Wac{kàhifava{

dk`lplwijketk ~ivi àepahldiv a ~apl`laeijketa da Lc{itkjl àja a pba~~lec di jadi k da

h{ra dk Pàa î{ha% Wltvlek ~kvgklti ~ivi ~vad{tap k pkvwlãap dkppip ìtkcavlip( ip ~écleip

di L pàa tàa kr`h{plwip àja a ~vð~vla pba~~lec% I vkwlpti pð ifvk pk{p kp~iãap ~{fhl`ltévlap

~ivi jivìp dk ihti y{ihldidk k y{k eàa pkmij àeàvvketkp dip hamip leptihidip ea Lc{itkjl%

Ietk`l~ieda tkedíe`lip( àja i jadi dkwk pkj~vk gi}kv( i @ivti Kdltavlih kpté

dkpkewahwkeda pah{ãûkp y{k {tlhl}ij a `vapp jkdli k ip jilp vk`ketkp tkèahaclip ~ivi

Jivêhli( di VJ@= &I

lj~avtæe`li dkppk pkcjketa

dketva di kdltavi ì tàa cviedk

y{k `bkci i pkv vkp~aepéwkh

~av 2>+ da git{vijketa di

kj~vkpi&



3<

gavtihk`kv iledi jilp ap ~vad{tap kdltavlilp `{ptajl}idap% I leawiãàa ea jada dk gi}kv

àj{elìãàa wkj ciebieda ìdi wk} jilp ~kpa dketva di kdltavi%

Tlica C{ljivàkp( vkp~aepéwkh ~kha dkpkewahwljketa dk ^vamktap @{ptajl}idap k Eawip

Jêdlip( mé kpté àhaìeda kj ~vétlì ldìlip y{k kewahwkj tieta i ~ivtk lj~vkppi y{ieta i

khktvôelì% îvi krkj~hlglìv( khk `lti {j dap vk`ketkp ìpkp dk p{`kppa `vlidap ~khi kdltavi=

&A tkhkgaek `kh{hiv mé ì bamk {ji jêdli lj~avtietk k ea g{t{va ~vðrlja wil pk taveiv iledi

jilp% Eðp dkpkewahwkjap {j ~vamkta j{htljklap ~ivi i Jatavahi( y{k( ihìj dk {j ~vad{ta

`{ptajl}ida lj~vkppa( vkjktk ia pltkbkhhajata%àj%fv k( ~av letkvjìdla di JataIckedi(

kewli àetkýdap àj~hkjketivkp it{ihl}idap dlvktijketk ~ivi ap `kh{hivkp&% Lppa idl`laei

dlgkvke`lilp k wietickep àj~ktltlwip î jivì dk jieklvi ýelì( àj {j lewkptljketa

vkhitlwijketk filra% &Plj{htiekijketk ia jajketa kj y{k a hkltav kpté i~vk`lieda i vkwlpti(khk vk`kfk {ji legavjiãàa ea `kh{hiv y{k dé {j vkgavãa ~apltlwa k i{jketi iledi jilp a

lj~i`ta di jkepickj( ~atke`lihl}ieda i kgl`líe`li di àj{elìãàa&( àe`h{l%

Pletael}idi àj ip ~applflhldidkp pkj gvaetklvip tvi}ldip ~khip eawip tkèahaclip( Oasivlò

ietk`l~i y{k i @ivti Kdltavlih kpté dkpkewahwkeda dlwkvpap ~vamktap `{ptajl}idap y{k

{tlhl}ij i àewkvcíe`li dip jêdlip k pkvàa lj~hietidap kj 6>>;%

Lppa ì i~keip a leê`la dk {ji vkwah{ãàa ekppi kvi dk Fh{ktaatbp( CPJp k Sl*Glp%

Dkpgi}kv eðp k kptvkltiv hiãap * Bamk( i tkèahacli gi`lhlti * k j{lta * i ~vad{ãàa dk {jivkwlpti% I Letkvekt tavei éclh i ~kpy{lpi dk legavjiãûkp k i ì~tiãàa dk àetkýdap% Ap

àj~{tidavkp( pkj~vk jilp ~atketkp k àj `{ptap jilp i`kppêwklp( gi`lhltij i `vliãàa dk

~vamktap cvéglàp dk jieklvi y{k let{ltlwi% I àek`tlwldidk gh{l kj wkha`ldidk i`khkvidi k ap

~va`kppap dk lj~vkppàa pk taveij ìdi wk} jilp àewkelketkp% Jip tadip kppip gi`lhldidkp

eàa civietkj a p{`kppa dk {ji ~{fhlìãàa `{ptajl}idi pk( ~av tvép dkppi ~ivigkveéhli( eàa

ba{wkv cketk dk tihketa ~ivi jkvc{hbiv ~vag{edijketk ei `{ht{vi di kj~vkpi k tvid{}lv pk{p

àe`kltap ~av jkla dk {j ~vad{ta y{k vkihjketk tay{k i ihji da hkltav%&A cviedk dkpigla ì dkpgi}kv eðp k kptvkltiv ap hiãap&( iglvji Mapì V{| Ciedvi àj ~vk`lpàa(

i`vkp`ketieda y{k &ìdi kdlãàa ì {j i~vkedl}ida pafvk ip p{tlhk}ip dap wihavkp kppke`lilp dk

{ji kj~vkpi&%

Vlìvda Oasivlò ihkvti y{k ~av wk}kp krlptk tijfìj {ji dlgl`{hdidk dk ihc{ep `hlketkp ei

~kv`k~ãàa da y{k ì {j wkê`{ha `{ptajl}ida% &Krlptkj kj~vkpip y{k hieãij vkwlptip i`bieda

y{k wàa h{`viv àj i wkvfi ckvidi ~khap ieýe`lap% Lppa ì {ji dlptavãàa( ~alp( ei wkvdidk(

kppk tl~a dk ~{fhlìãàa ì jilp {jip dip gkvvijketip dk jivoktlec ~ivi y{k i kj~vkpi

àepahldk pk{ ~apl`laeijketa dk jkvìda%& Tlica C{ljivàkp i`vkp`keti y{k( &pkj dýwldi( i

vkwlpti `{ptajl}idi ckvi h{`va ~ivi i kj~vkpi ~av vkghktlv a wihav y{k i jivì tkj dk pl

http://hellomoto.com.br/





2>

~vð~vli k( àepkyøketkjketk( ~av àey{lptiv pk{p ~ýfhlàp dk jieklvi dlgkvke`lidi% Jip eàa

~av ckviv vk`klti àj ieýe`lap( ~alp kppk eàa ì a àvk f{plekpp di kj~vkpi k plj( dip

kdltavip&%

Jivêhli J{|hikvt ihkvti tijfìj ~ivi i àjadltl}iãàa dap têt{hap( k iledi ~ivi ap dip

dlgl`{hdidkp kj pk gi}kv {ji fai dlptvlf{lãàa% &Ì ek`kppévla pilv da h{civ*àj{j ~ivi ìtlwiv

a hkltav% Vk~avtickj fkj*gklti ì pkj~vk letkvkppietk k {ji fai vkwlpti ek`kpplti dk {ji fai

ky{l~k% Ì ek`kppévla tijfìj biwkv {j cviedk i~ala hacêptlà ~ivi i kecvkeickj g{e`laeiv% K

ì ek`kppévla biwkv {ji évki idjlelptvitlwi kgl`lketk ~av tvép dk t{da lppa% Eàa fipti tkv a

àj~{tidav k {ji fai ldìli ei ìfkãi&( i`vkp`keti%

@aepldkvidap ap pkeûkp( ip vkwlptip `{ptajl}idip mé ~vawivij y{k wlkvij ~ivi glìv% Pkmij

kj kdlãûkp àj haeci wldi( àja i Êìva k i L a{ kj iãûkp ~aet{ilp k ~{fhlìãûkp aek*pbat(àja i fkhêpplji vkwlpti di ^vili da Gavtk dkpkewahwldi ~khi Ifvlh%

A pkcjketa iledi ì le`l~lketk k i tkedíe`li j{edlih ì dk kr~iepàa% &Ei Lechitkvvi( ~av

krkj~ha( alta dip dk} jilavkp vkwlptip pàa `{ptajl}idip&( legavji Ciedvi% @aj a jkvìda

kwah{leda dkppi jieklvi k krlcleda iãûkp `vlitlwip dlgkvke`lidip ~ivi gavtihk`kv k dlgkvke`liv

i ljickj dip jivìp( eàa wil dkjaviv j{lta ~ivi y{k pkmij hieãidip tijfìj vkwlptip

~kvpaeihl}idip%

I WLPÀA DA @HLKETK

~av Lpjikh @iktiea(

ckvketk dk jivoktlec

di avta Pkc{va Pkc{vap

&I âvta Pkc{va pkj~vk lewkptl{ kj

itlwldidkp `{ht{vilp y{k wihavl}ij a y{k a

Fviplh tkj dk jkhbav% I ldìli dk gi}kv {ji

vkwlpti y{k dkptiìppk kppkp wihavkp p{vcl{kj 6>>6 àj a afmktlwa dk kptifkhk`kv {j

àetita jilav àj ap eappap àep{jldavkp gleilp% I~ðp {j iea ieihlpieda

~va~aptip( dieda gavji î ldìli k kpt{dieda i wliflhldidk( `bkcijap ia

gavjita idky{ida k i vkwlpti pk jitkvlihl}a{ dk {ji jieklvi j{lta

letkvkppietk%

I~kpiv dk eàa pkv afmktlwijketk {j leptv{jketa dk wkedip "kj ekeb{j

jajketa gihijap pafvk pkc{vap,( i vkwlpti idl`laea{ {j wihav dlgkvke`lida

ia eappa ~vad{ta( gavtihk`keda i ljickj dk jivì k àetvlf{leda iledi jilp

~ivi i vktkeãàa dk `hlketkp% Jilp y{k lppa( ifvl{ ~kvp~k`tlwip dk eawap



29

ekcð`lap ~av jkla dk ~iv`kvlip àj a{tvip kj~vkpip%

Ekppk jkpja jajketa( `vlijap i vkwlpti Wldi ^vkwldíe`li% Kpti vkwlpti

tavei tiecêwkh i vkhiãàa àj a ~vad{ta% Fipkidi ea àetkýda kdltavlihdi Wldi Plj~hkp( kppi ~{fhlìãàa dkp~kvti kj eappap `hlketkp {ji eawi

itlt{dk kj vkhiãàa ia g{t{va * àe`klta tatihjketk idky{ida î kptvitìcli dap

~vad{tap ~vkwldíe`li âvta Pkc{va% Khi vkwkhi y{k y{ihldidk dk wldi eàa pk

vkp{jk i vk`{vpap gleie`klvap= dk~kedk tijfìj dk iãûkp y{k àed{}kj i {j

pi{déwkh ky{lhêfvla gêplà( kja`laeih k kp~lvlt{ih%

Icavi( ia àj~hktiv {j iea( i vkwlpti âvta Pkc{va Fviplh `bkci îp fieìp k

dé {j eawa lj~{hpa ~ivi àetle{iv lewkptleda kj dlgkvke`lilp àj~ktltlwap(

~vajawkeda a keìetijketa k( àepkyøketkjketk( i gldkhl}iãàa dk eappappkc{vidap&%



26

@{ptaj ^{fhlpblec= ~{fhlìãûkp àj i ìvi da `hlketk

âv Jl`bkhhk @íi

Bé ~a{à tkj~a y{k a jkvìda kdltavlih iàj~iebi a p{vcljketa dk ~{fhlìãûkp y{k hkwij

a eajk dk kj~vkpip k tíj a àetkýda gaìda ei ~va~iciedi% A têt{ha ‐ ~{fhlìãàa

`{ptajl}idi ‐ ì {j ekahaclpja k wkj dk `{ptajkv ( lpta ì( ‘`hlketk‚ kj lechíp% îvi y{kj

~vkgkvlv( bé iledi i kr~vkppàa eavtk*ijkvlìei @{ptaj ^{fhlpblec y{k( kj {ji tvid{ãàa

hltkvih( y{kv dl}kv ‘~{fhlìãàa paf jkdldi‚%

Jkpja vk`ketk( didap kptitêptlàp japtvij*pk ì~i}kp dk dklriv a pktav dk ~{fhl`ldidkatljlpti% Dk iàvda àj a maveihlpti H{l} @bleie( eap Kptidap [eldap( a jkvìda dk @{ptaj

^{fhlpblec jawljketi `kvì dk [P$ 0 flhbûkp ~av iea% A{tva dida= ei Lechitkvvi( ihc{jip

vkwlptip `{ptajl}idip pàa hêdkvkp dk `lv`{hiãàa( k jktidk dap ;> jilavkp ie{e`lietkp da ~iêp

tíj ~{fhlìãûkp ~vð~vlip% Mé( ea Fviplh( a ~atke`lih dk jkvìda ì dk i~varljidijketk V$ 9(;

flhbûkp% A pkcjketa iledi eàa itleck V$ 6;> jlhbûkp da wah{jk dk ekcð`lap ei`laeilp ~av

iea( jip a `vkp`ljketa dap ýhtljap tkj~ap ielji a jkvìda%

Ea ~iêp( gavij ip vkwlptip dk favda dk àj~ieblip iìvkip( àja i Êìva( di Wivlc( y{k

ifvlvij ìjleba ~ivi cviedkp kdltavip( àja i Tvl~ k i Ifvlh( it{ivkj ea pkcjketa% Pkc{eda

a dlvktav di Kdltavi @HI( Gifla B{jfkvc( i ~vad{ãàa dk vkwlptip `{ptajl}idip ~khi kdltavi

àjkãa{ ietkp di kr~vkppàa @{ptaj ^{fhlpblec pkv {tlhl}idi ea Fviplh= ‘Gi} 69 ieap y{k

`vlijap {j ~vamkta dk vkwlpti ~ivi i Kj~vkpi Fviplhklvi dk @aj~vkppavkp "Kjfvià,( i

vkwlpti Fahi ^vkti( dlvlcldi kp~k`lglìjketk iap tìèlàp dk vkgvlckviãàa( àjkv`lietkp k

fihàelptip dk hamip kp~k`lihl}idip‚% I vkwlpti iledi ì ~vad{}ldi vkc{hivjketk( àj kdlãûkpkj ~avt{c{íp k kj kp~iebah( k B{jfkvc i~aeti ihc{jip ìvi`tkvêptlìp ~ivi a p{`kppa dkppip

~{fhlìãûkp= ‘Ì ~vk`lpa tkv {j ~kvglh idky{ida ia ~ýfhlà*ihwa( pkv {ji ~{fhlìãàa faelti k

àj àetkýda ýtlh( ihìj dk icvidéwkh k kp~kvidi ~khap hkltavkp( àj {ji `hivi vkhiãàa `{pta*

fkekgê`la ~ivi y{kj i ~itva`lei‚%

@aj i ~vkjlppi dk àjfleiv legavjiãàa k {j gavjita a jilp ~vðrlja ~appêwkh dap jadkhap

dk jkvìda( àj ieýe`lap( ~vkãa dk ì~i k dk ippleit{vi( i @{ptaj ^{fhlpblec tijfìj ì{pi

~ahíjlì ketvk ap kp~k`lihlptip%



20

Maveihlpja a{ ~{fhl`ldidk1

Ap ~vle`l~ilp afmktlwap dk {ji @{ptaj ^{fhlpblec pàa= vkgavãiv i ldketldidk di jivì m{eta

ia àep{jldav gleih( itviwìp dk p{i gldkhl}iãàa( k g{e`laeiv àja {j kpgavãa dk àeptv{ãàa k

dlgkvke`liãàa dk jivìp% I ~{fhlìãàa ì àegk``laeidi paf jkdldi i ~ivtlv di àj~vkkepàa

jle{`lapi di dkjiedi% A vkp{htida pàa ~{fhlìãûkp àj i ‘ìvi‚ da `hlketk%

Jip( pk( ~av {j hida( kppkp wkê`{hap ~vlavl}ij i ~va~iciedi( ~av a{tva( ~{fhlìj vk~avtickep

pafvk ipp{etap dlwkvpap( àja t{vlpja( tkèahacli( blptðvli k hltkvit{vi( pkc{leda i hlebi

kdltavlih y{k ì dkgleldi ~khip kj~vkpip*`hlketkp% P{vck i pkc{letk ~ahíjlì= ip vkwlptip

`{ptajl}idip pàa jilp {ji jadihldidk dk maveihlpja a{ i~keip {j tl~a dk ~{fhl`ldidk y{k

{pi tìèlìp maveihêptlìp ~ivi wkedkv1‘îvi pkv vkp~kltidi( vkàebk`ldi k( kp~k`lihjketk( dkpkmidi ~av pk{ ~ýfhlà( i vkwlpti

`{ptajl}idi dkwk tkv àetkýda maveihêptlà k eàa ~vaja`laeih( tkeda {j ~kvglh dk

ledk~kedíe`li vkhitlwi kj vkhiãàa î kj~vkpi ~itva`leidavi( ~{fhlìeda jimavltivlijketk

jitìvlip dk letkvkppk ckvih( eàa hlcidip i ~vad{tap( pkvwlãap( ~vajaãûkp k lel`litlwip‚( iglvji

a dlvktav di @HI%

Mé ~ivi a ~vkpldketk krk`{tlwa di Ippa`liãàa Fviplhklvi dk @aj{elìãàa Kj~vkpivlih

"Ifkvmk,( î{ha Eippiv( kj ketvkwlpti îp kpt{dietkp Ihlek îpkt`be| k Gkveiedi JivliC{ljivàkp( eàa pk tviti dk maveihlpja= ‘Krlptk {j gaà y{k ~apl`laei a hkltav jilp àja

àep{jldav( ~av lppa( kppip vkwlptip kptàa jilp hlcidip î ~{fhl`ldidk da y{k ia maveihlpja‚% K

i`vkp`keti= ‘Khip pk dlvlckj i {j àep{jldav dk ihta eêwkh( aedk pk kptifkhk`k {ji hlciãàa

àj kegay{k ~{fhl`ltévla% Gldkhl}iãàa ì {j tkvja hlcida ia jivoktlec‚%

@aja {j ìeih ~vajlppav k vketéwkh( i @{ptaj ^{fhlpblec tkj itviêda( àj gvkyøíe`li( ip

icíe`lip dk ~{fhl`ldidk% Lppa ~avy{k( àj {j ~ýfhlà*ihwa dk ihta ~adkv iy{lpltlwa( a `{pta

dk lepkvãàa dk ieýe`lap àpt{ji pkv khkwida% Ihc{jip vkwlptip `bkcij i tkv vkdiãûkp~vð~vlip( jip i jilav ~ivtk dip jitìvlip pàa ~vad{}ldip ~av maveihlptip àhifavidavkp% âv

lppa( ì àj{j cviedkp eajkp fviplhklvap kp`vkwkvkj vkc{hivjketk ~ivi kppip ~{fhlìãûkp%

Dk~alp dk ifavdiv ipp{etap itviketkp k ýtklp( àj jitìvlip ~kvtleketkp k àe`lpip( a ~vamkta

cvéglà ì a{tva ip~k`ta wltih ~ivi a p{`kppa dip ~{fhlìãûkp `{ptajl}idip k dkwk ~vljiv ~av

{j dkplce y{k àjflek kjaãàa( ~hiptl`ldidk( ptit{p( kptlha k y{ihldidk dk wldi( a y{k gi`lhlti

i ippljlhiãàa di jkepickj k p{i ldketlglìãàa m{eta ia ~ýfhlà%



24

^víjlap= Kdltavi Tvl~

Dk}kjfva 6>99

I vkwlpti Tvl~ wke`k a 9>½ ^víjla Ivà*Êvlp dk Dlvkltap B{jieap( ei ìtkcavli Lj~vkepi(

~khi kdlãàa #6>4 pafvk dlwkvpldidk pkr{ih%

Dk}kjfva 6>99

I Vkwlpti Jilp wke`k a Tvagì{ Pàa î{ha @i~ltih J{edlih di Ciptvaeajli 6>99 ei ìtkcavli

Jkhbav Vk~avtickj ^{fhlìdi kj Vkwlpti( àj i jitìvli ‘îppida i hlj~a‚ di kdlãàa #>7( k

tijfìj a pkc{eda h{civ ei jkpji ìtkcavli( àj i vk~avtickj ‘Y{lt{tkp vk~icleidap‚ di

kdlãàa #><%

Eawkjfva 6>99

A maveih Wlpti( di @'I( wke`k a ^víjla Fviplhklva dk Kr`íhke`li Cvéglì Gkveieda ^lel

6>99( ei ìtkcavli Keìvtkp k Gahbktap ~vaja`laeilp( àj i kdlãàa #99%

Eawkjfva 6>99

I vkwlpti Tvl~ wke`k a ^víjla Kppa 6>99 ei ìtkcavli @vliãàa Cvéglì kj Vkwlpti( àj ikdlãàa #9<0( Kp~k`lih G{t{va%

Icapta 6>99

I Tvl~ Kdltavi ciebi dalp tvagì{p ea WLL ^víjla Ieitk` dk Jêdli Pkcjketidi 6>99( glìeda

kj 9½ h{civ "a{va, eip ìtkcavlip ^vamkta Cvéglà àj Hlhlì ' Tlcav k @i~i àj I{dl

Jici}lek%

Eawkjfva 6>9>

I Vkwlpti Jilp hkwa{ a pkc{eda h{civ ei ìtkcavli gatacvigli( àj i vk~avtickj ‘Dkhkltk

hltkvévla‚ di kdlãàa >4( ea RLLL Tvagì{ Pàa î{ha @i~ltih J{edlih di Ciptvaeajli%

Eawkjfva 6>9>

I vkwlpti Tvl~ hkwa{ a ^víjla Kppa 6>9> ei ìtkcavli `vliãàa cvéglì( àj a kp~k`lih Javtk(

di kdlãàa # 92>%



2;

Icapta 6>9>

I Tvl~ Kdltavi ciebi tvíp tvagì{p ea WL ^víjla Ieitk` dk Jêdli Pkcjketidi 6>9>( glìeda

kj 9½ h{civ "a{va, ei ìtkcavli Hieãijketa k Lh{ptviãûkp k Gatacviglip àj ip vkwlptip Eit{vi

^vi Y{kj pk Lj~avti k I{dl Jici}lek vkp~k`tlwijketk( k kj 6¾ h{civ "~viti, ei ìtkcavli

^{fhlìãàa Pkcjketidi àj i vkwlpti Cah Hlebip Iìvkip Letkhlcketkp%

Eawkjfva 6>><

I vkwlpti T~j ì gleihlpti ia ^víjla Kppa dk Maveihlpja dk @vliãàa Cvéglì ei ìtkcavli

Vkwlpti àj a tvifihba &GLJ DK GKLVI&( dk Jaely{k P`bkeokhp k Vigikhi Vie}iel%

Eawkjfva 6>><I Tvl~ Kdltavi ciebi dalp tvagì{p ea ^kivh Isivd "@{ptaj ^{fhlpblec @a{e`lh,( glìeda kj

9½ h{civ àj i vkwlpti I{dl Jici}lek #34 àj a kepila dk jadi ‘Hlebi dk Jaetickj‚ ei

ìtkcavli Dkplce= Fkpt [pk ag ^batacvi~b|% I I{dl Jici}lek #3; tijfìj cieba{ 9½ h{civ

àj i lh{ptviãàa di ì~i dk Ekljk|kv( ei ìtkcavli Dkplce= Fkpt [pk ag Lhh{ptvitlae%

Icapta 6>><

I Tvl~ Kdltavi ciebi tvíp tvagì{p ea W ^víjla Ieitk` dk Jêdli Pkcjketidi( glìeda kj 9½h{civ "a{va, ei ìtkcavli ^{fhlìãàa Pkcjketidi àj i vkwlpti D{gv| Savhd( kj 9½ h{civ

"a{va, ei ìtkcavli Jkhbav @i~i àj i vkwlpti @ldidk( k kj 0½ h{civ "fvae}k, ei ìtkcavli

^vamkta Cvéglà àj i vkwlpti Cah Hlebip Iìvkip Letkhlcketkp%

M{hba 6>><

I vkwlpti Tvl~ #9;; cieba{ a ~vljklva h{civ ea LW ^víjla dk Maveihlpja Lj~vkppa dip

[eljkdp da Kptida dk Pàa î{ha( àj i jitìvli ‘Ap ihy{ljlptip kptàa `bkcieda‚%

Eawkjfva 6>>2

I Tvl~ Kdltavi vk`kfk tvagì{ ea 92½ ^víjla Gkveieda ^lel( àj i ~{fhlìãàa I{dl

Jici}lek 9; ieap dk Fviplh( ei ìtkcavli Vkwlptip kj Ckvih ‐ Pkcjketa ^vad{tap Lj~vkppap

kj Vatitlwi Aggpkt%

Pktkjfva 6>>2

I Tvl~ Kdltavi vk`kfk tvíp ~víjlap ea RL ^víjla Ifa{t dk @aj{elìãàa Letkcvidi k

Dlvlcldi( àj ip ~{fhlìãûkp I{dl Jici}lek( a{va ei ìtkcavli ^{fhlìãûkp Lj~vkppip ‐



27

Leptlt{`laeih( Elppie( tijfìj ~vkjlidi àj a{va ei ìtkcavli ^vamktap Kp~k`lilp ‐ Jêdli

Lj~vkppip( k LJA@R "L}}a Jata @{ht{vk ' Kr~kvlke`k,( ~viti ei ìtkcavli ^{fhlìãûkp

Lj~vkppip ‐ Leptlt{`laeih%

M{eba 6>>2

I Tvl~ Kdltavi vk`kfk pktk tvagì{p ea LW ^víjla Ieitk` dk Jêdli Pkcjketidi( glìeda kj 9¾

h{civ "a{va, ei ìtkcavli ^{fhlìãàa Pkcjketidi( àj i vkwlpti ^vlwitk Fvaokvp "@akhba di

Gaepkì,% Kj 6¾ h{civ "~viti, àj i vkwlpti Diph{ ei ìtkcavli ^{fhlìãàa Pkcjketidi( ip

vkwlptip LJA@R "Cv{~a L}}a, k Pked "TKKHKI^, ei ìtkcavli @i~i( ^kvpaeeihltì "Ltiý, eip

ìtkcavlip Hieãijketa k ^vamkta Cvéglà k D{gv| Savhd "D{gv| da Fviplh D{t| Gvkk Pba~,

tijfìj kj vamkta Cvéglà%

Eawkjfva 6>>3

I vkwlpti Tvl~ ì kpàhbldi àja i jkhbav vkwlpti ei ìtkcavli Lj~vkppàa Dlcltih da 93½

^víjla Fviplhklva dk Kr`khíe`li Cvéglì Gkveieda lel( a jilp tvidl`laeih ~víjla di led{ptvli

cvéglì fviplhklvi%

Eawkjfva 6>>3I vkwlpti Tvl~ ì kpàhbldi ~kha pkc{eda iea àepk`{tlwa {ji dip dk} vkwlptip jilp idjlvidip

da Fviplh ~av ~kpy{lpi àed{}ldi ~khi Miljk Tvaliea @aep{htavli k keàjkedidi ~kha

maveih Jkla'Jkepickj%

Pktkjfva 6>>3

Kdltavlih di Elppie wke`k i ìtkcavli ^vamktap Kp~k`lilp ‐ Jêdlip Lj~vkppip ea RL ^víjla

Ifa{t dk @aj{elìãàa Letkcvidi k Dlvlcldi%

M{hba 6>>3

I vkwlpti T~j ì kpàhbldi i Jkhbav Vkwlpti Gkjlelei ~khi vkwlpti Lj~vkepi( ~kha pkc{eda

iea àepk`{tlwa( àj 46(0+ dap watap%

M{eba 6>>3

I Tvl~ Kdltavi ciebi y{itva tvagì{p k ì i kj~vkpi jilp ~vkjlidi ea LLL ^víjla Ieitk` dk

Jêdli Pkcjketidi( glìeda kj 9½ h{civ "a{va, ei ìtkcavli Hieãijketa da Iea( àj i

vkwlpti LJA@R ( kj 6½ h{civ "~viti, eip ìtkcavlip @i~i k ^vamkta Cvéglà( àj ip vkwlptip Cah



23

Hlebip Iìvkip Letkhlcketkp k Eit{vi( vkp~k`tlwijketk( k kj 0½ h{civ "fvae}k, ei ìtkcavli

^{fhlìãàa Pkcjketidi( àj i vkwlpti I{dl Jici}lek%

Dk}kjfva 6>>7

I Tvl~ ì khklti {ji dip dk} vkwlptip jilp idjlvidip k dk jilav ~vkptêcla da ~iêp ~av ~kpy{lpi

àed{}ldi ~khi Miljk Tvaliea @aep{htavli k keàjkedidi ~kha maveih Jkla'Jkepickj% Ap

vkp{htidap vkghktkj i a~lelàa dk jilp dk 9(4 jlh ~vaglpplaeilp di évki dk àj{elìãàa%

Eawkjfva 6>>7

I Vkwlpti Eit{vi `l`ha 94 ciebi àja jkhbav ~vad{ta lj~vkppa kj vatitlwi aggpkt

bkitpkt!ìtéhaca ~vaja`laeih i 97ª kdlãàa da ^víjla Fviplhklva dk Kr`khíe`li CvéglìGkveieda lel%

Eawkjfva 6>>7

I Tvl~ #94; ciebi àja jkhbav vkwlpti ~kvlðdlì dk ìvétkv wivlida àj vk`{vpap cvéglàp

kp~k`lilp( i 97ª kdlãàa da ^víjla Fviplhklva dk Kr`khíe`li Cvéglì Gkveieda ^lel%

Eawkjfva 6>>7I vkwlpti T~j ì gleihlpti ia ^víjla Kppa dk Maveihlpja dk @vliãàa Cvéglì ei ìtkcavli

Vkwlpti àj a tvifihba &Kjfihickj dk vkjìdla&( dk Pkvcla @{v| k Jivli Kjêhli Hiàjfk%

M{eba 6>>7

M{eba dk 6>>7 ‐ I vkwlpti Tvl~ vk`kfk Tvagì{ Dli di Lj~vkepi ei ìtkcavli Jkhbav Vkwlpti

^ýfhlà Mawkj ~av ~kpy{lpi ~vajawldi ~kha ~avtih Lj~vkepi%

Jila 6>>7

A pltk di vkwlpti T~j sss%vkwlptit~j%àj%fv git{vi a tvagì{ dk jkhbav pltk ei ìtkcavli

J{hbkv ~khi Iìdkjli Lfkpt ~khi tkv`klvi wk} àepk`{tlwi%

Dk}kjfva 6>>;

A Tvl~ GJ ì khklta a jkhbav ~vacviji dk wivlkdidkp da védla ~khi Ippa`liãàa î{hlpti dap

@vêtlàp dk Ivtk "I^@I,%

Dk}kjfva 6>>;

http://www.revistatpm.com.br/





22

I vkwlpti T~j ciebi a ^víjla Kppa dk Maveihlpja ei ìtkcavli @vliãàa Cvéglì kj Vkwlpti

àj i vk~avtickj ‘Dkp`vljlek Mé‚( {j tvifihba krtkepa pafvk i lj~avtæe`li di

dkp`vljleiãàa da ifavta ea Fviplh%

Dk}kjfva 6>>;

I Tvl~ ì gleihlpti ia ^víjla Kppa dk Maveihlpja dk @vliãàa Cvéglì ei ìtkcavli Vkwlpti( àj

i vk~avtickj i giwav da dkpivjijketa%

Jila 6>>;

Ap pltkp dip vkwlptip Tvl~ k T~j git{vij ap tvagì{p dk jkhbavkp pltkp eip ìtkcavlip

Ketvktkeljketa k J{hbkv( vkp~k`tlwijketk( ~khi iìdkjli lFkpt%

Dk}kjfva 6>>4

I vkwlpti Diph{ ì ~vkjlidi ei 92ª kdlãàa da ^víjla Wkê`{hap dk @aj{elìãàa( di kdltavi

Vkgkvíe`li( ei ìtkcavli Vkwlpti @{ptajl}idi%

Ifvlh 6>>4

A pltk di T~j vk`kfk ~víjla dk jkhbav pltk da Fviplh ei ìtkcavli J{hbkv ~khi iìdkjlilFkpt%

Ifvlh 6>>0

A pltk di Tvl~ vk`kfk a ~víjla dk jkhbav pltk da Fviplh ei ìtkcavli Ketvktkeljketa ~khi

iìdkjli lFkpt%

Dk}kjfva 6>>6I vkwlpti T~j ì gleihlpti ia ^víjla Kppa dk Maveihlpja dk @vliãàa Cvéglì ei ìtkcavli

Vkwlpti( àj ap tvifihbap ‘Hledi dk javvkv‚ k &îvk dk tajiv i ~êh{hi&( dk îahi Flie`bl k

Pìvcla @{v|%

Mieklva 6>>6

I vkwlpti Tvl~ vk`kfk a ~víjla Jkhbav Vkwlpti Mawkj ei 97ª kdlãàa da ^víjla Wkê`{hap dk

@aj{elìãàa( di kdltavi Vkgkvíe`li%

Dk}kjfva 6>>9



2<

I vkwlpti Tvl~ ì gleihlpti ~khi pkc{edi wk} da ^víjla Kppa dk Maveihlpja%

Dk}kjfva 9<<<

I vkwlpti Tvl~ ì gleihlpti da ^víjla Kppa dk Maveihlpja ~kha tvifihba ‘Jitiv ~av kp~avtk‚( dk

Vkeiti ]leàek k ky{l~k%

M{eba 9<<2

I vkwlpti Tvl~ ciebi tvíp jkdihbip da Eks \avo Ivt Dlvk`tavp @h{f àj i jitìvli ‘Jadi

pkvwk ~ivi lppa(‚ ~{fhlìdi ei kdlãàa 76%

Dk}kjfva 9<<7I vkwlpti Tvl~ ciebi ~víjla @ipk Wkê`{ha da Iea da Ie{évla Fviplhklva dk Jêdli ‐ Jkla '

Jkepickj%

Dlp~aeêwkh kj= btt~=!!vkwlptitvl~%{ah%àj%fv!tvl~kdltavi!~vkjlap%~b~% I`kppa kj= 69 dk jila%

6>96



jornalismo e revista customizada: o caso daslu

Documents