istoriul-arqiteqturuli kvleva meliqisvilis q. #10m2.ge/uploads/pages/kvleva-19.pdfmeliqisvilis qucis...
TRANSCRIPT
istoriul-arqiteqturuli kvleva
meliqiSvilis q. #10
Tbilisi noemberi, 2015
meliqiSvilis quCa #10 XX s-is 30-iani wlebis nageboba, adre
Tbilisis tuberkuliozis pirveli saqalaqo instituti, Semdgom
saqarTvelos istoriisa da eTnografiis instituti, amJamad kerZo kompaniis
sakuTrebaSi arsebuli obieqti, Tbilisis centralur - veris ubanSi
mdebareobs.
Tbilisis erT-erTi cnobili ubani vera Tavis droze sofeli iyo,
romelic Tbiliss ekvroda. XIX-is 60-iani wlebidan man qalaqTan
integrireba daiwyo, gaCnda pirveli qalaquri tipis dasaxleba, aSenda
aguris qarxnebi. Tbilisis srulfasovan ubnad vera XIX saukunis 80-ian
wlebSi iqca, roca aq intensiuri da regularuli qalaquri ganaSenianeba
daiwyo.
veris ubani moicavs teritorias mdinare veres qveda dinebidan, vidre
elbaqiZis daRmarTamde. veraze gadioda diRmis saqaravno gza (dRevandeli
kostavas q.) da wyneTis gza (meliqiSvilis q.). ubnis urbanuli qsovilis
CamoyalibebaSi gadamwyveti roli iTamaSa veris xidis (1883 w. 1952 wels igi
axali xidiT Seicvala) agebam da veris daRmarTis (yofili elbaqiZe,
dRevandeli mix. javaxiSvili) gaWram. xidma qalaqis ori magistrali _
golovinskisa da mixailovis (rusTavelis da aRmaSeneblis) prospeqtebi
daakavSira erTmaneTs. golovinskis prospeqti verisubnis mimarTulebiT
gagrZelda. igi SeuerTda olRas q.-s (kostavas q.), romelic daaxloebiT
veris baRTan mTavrdeboda da wyneTis (meliqiSvilis q.) quCebs. am quCaTa
gasayarze mcire moedani warmoiqmna (dRevandeli filarmonia). verisubnis
gegmareba dResac SenarCunebulia. mas didad gansazRvravs reliefi (ubani
nawilobriv mTis ferobzea ganlagebuli) da masTan misadagebuli quCebis
mrudxazovneba.
1. 1913 w. 2.
qalaqgegmarebiTi TvalsazrisiTac ar daukargavs ubans Tavisi mniSvneloba.
veraze dResac gadis qalaqis mTavari magistralebi (Tavisuflebis
moedni_rusTavelis prospeqti_kostavas q. da meliqiSvilis q. - vake),
romlebic Tbilisis centrs axal ubnebTan akavSirebs.
veris ubnis ganaSenianeba kostavasa da meliqiSvilis quCebis
paralelurad viTardeba. es quCebi ubnis ganaSenianebas quCaTa
perpendikularuli sistemis meSveobiT ukavSirdeboda.
XIX s. bolosa da XX s. veraze axali, qalaquri tipis saxlebis
ufro masStaburi mSenebloba daiwyo. es saxlebi Tavisi gegmarebiTa da
mxatvrul-arqiteqturuli saxiT im drois Tbilisuri arqiteqturis saerTo
tendenciebs mihyveba. XX s-Si vera Tbilisis erT-erT centralur ubnad
iqca.
meliqiSvilis quCis kenti ricxvebis ganaSenianebaSi istoriul-
arqiteqturuli Zeglebi meCxerad aris SemorCenili. amdenad, aseTi
nagebobebi gansakuTrebul yuradRebas moiTxovs ZeglTa dacvis organoebis
mxridan.
meliqiSvilis luwi ricxvebiT moniSnuli mxare ramdenime msxvili
moculobiT aRiniSneba. maT Soris gamorCeulia sabWoTa periodis
monumenturi Senoba - sastumro `saqarTvelo~, romlis arqiteqtura e.w.
stalinuri stilis niSnebiT xasiaTdeba. sastumro `saqarTvelo~-sa da
meliqiSvilis q. #6 oTxsarTulian sacxovrebel saxls Soris amJamad ori
nageboba mdebareobs: erTi meliqiSvilis #8, uakanasknel aTwleulSi
aSenebuli saofise rvasarTuliani Tanamedrove nageboba da meore -
meliqiSvilis #10 - XX s-is 30-iani wlebis Tbilisis arqiteqturaSi
konstruqtivistuli stilis iSviaTi nimuSi.
konstruqtivizmis stilis Tbilisur Senobebs sisadave,
geometriuloba, simkacre da formis lakoniuroba axasiaTebs. aRniSnuli
stilis gavlena 1920-30ww. TbilisSi moRvawe TiTqmis yvela avtorma
ganicada. miuxedavad imisa, rom es stili gamoZaxilia im WeSmaritad
rusuli fenomenisa, romelmac udidesi wvlili Seitana Tanamedrove
arqiteqturul memkvidreobaSi da XX s-is arqiteqturis istoriaSi,
saqarTveloSi konstruqtivizmi Taviseburi mxatvrul-arqiteqturuli
stilistikiT xasiaTdeba, rac gamoixateba mis gansakuTrebul
arqiteqturul gadawyvetaSi - erovnuli xuroTmoZRvrebis damaxasiaTebeli
mxatvruli formebisa da detalebis CarTvaSi. aseTi xasiaTis aris im dros
aSenebuli arqiteqtor kalginisa da maWavarianis `eleqtroqvesadguri~
(1924w.); puris qarxana - arqiteqtori nesterovi (1928w.); `zaria vostoka~-s
redaqciis Senoba, arqiteqtori Cislievi (1929w.) da sxv. centraluri
komitetis Senoba - arqiteqtori severovi; Tbilisis kanis sneulebaTa
instituti 1930w.
sakvlevi Senobis, meliqiSvilis q. #10 avtori gaxlavT k. a.
leontievi, arqiteqtori, romlis saxelsac ukavSirdeba TbilisSi
`zahesi~-s eleqtrosadguris, `goskinpromi~-s avtoroba (mkvlevar T.
gersamias azriT) da `zaria vostoka~-s Senobis Tanaavtoroba.
amave arqiteqtoris naxelavia istoriuli qalaqis rigi sacxovrebeli
saxlebisa, maT Soris kulturuli memkvidreobis Zeglebad aRnusxuli
gogebaSvilis #11 da mayaSvilis #18.
arqiteqtor leontievis SemoqmedebisTvis damaxasaTebelia
imdroisTvis gasaocari individualizmi da originaluroba, amasTan,
TvalsaCinoa arqiteqtoris gansakuTrebuli siyvaruli istorizmebisadmi
da erovnuli arqiteqturuli motivebis uxvad gamoyeneba.
leontievis es Tviseba gamoixateba iseTi industriuli proeqtis
ganxorcielebaSic, rogorica aris `zaheisi~-s eleqtrosadguri, romelSiac
is ostaturad iyenebs tradiciuli qarTuli arqiteqturis saxasiaTo
motivebs: koSkebs, Seisrul fanjrebs, TaRovan Riobebs.
aseve iyenebs Suasaukuneebis qarTuli arqiteqturis damaxasiaTebel
elementebs kinostudiis Senobis TaRovani RiobebiT da svanuri koSkiT
gaformebisas.
Tbilisis tuberkulozis pirveli saqalaqo instituti 1927 w.
daproeqtda da misi mSenebloba 1930 w. dasrulda, razedac metyvelebs
samSeneblo warwera CarTuli pirveli sarTulis iatakis mozaikaSi.
Senobis arqiteqturul iarsaxeSi urTierTs erwymis
konstrqutivizmis stilisTvis damaxasiaTebeli sisadave da
funqcionalizmi da qarTuli istoriuli arqiteqturis saxasiaTo
elementebi. Senobis mTavari, meliqiSvilis gamzirisken mimarTuli fasadi
asimetriulia rogorc mxatvruli gaformebiT, aseve simaRliT, rac
damaxasiaTebelia leontievis xelwerisaTvis. misi Senobebi mkveTri
individualizmiT da zogjer naivurobiTac ki xasiaTdeba. aseTi
avtoriseuli logikiT aris nakarnaxevi kidura rizalitebis gansxvavebuli
simaRle, romelic cal mxares koSkis motiviT wonaswordeba.
Senoba aguriT aris nagebi. fasadebis zedapiri orfaqturiania.
pirveli sarTuli terazituli lesviT aris gaformebuli, xolo meore -
gluvad aris galesili. es xerxic damaxasiaTebelia leontievis
xelwerisaTvis.
am nagebobaSic leontievi iyenebs pirveli sarTulis TaRediT gaxsnis
motivs, romelsac ornamentirebuli reliefuri kapitelebiT gaformebuli
svetebiT amkobs.
fasadis mxatvruli kompoziciis mTavari Semadgenelia aseve erovnul
motivebze agebuli aivnebis reliefuri gaformeba. nalesi qvis imitaciis
mqone kronSteinebze Sekiduli aivnebi ritmulad anawevreben fasadis gluv
zedapirs.
fasadebze xazgasmulia sadarbazo Sesasvleli Riobebi, romlebic
amjerad sxvadasxvanairad aris gadawyvetili: erTi Seisruli TaRis, xolo
meore nalisebri TaRis saxiT. maT gverdze datanili Riobebi aseve
gansxvavebulad aris warmodgenili, rac istoriul fotoze ar aRiniSneba
da wriuli Riobebis nacvlad am rizalitzec mxolod ori Seisruli
Riobi arsebobda.
Senobis gverdiTi da ukana fasadebi kidev metad sadaa da mxolod
saxasiaTo formis Riobebis ritmiT aris gaformebuli. ukana mxaris
mxatvrulad aqcentirebuli arqiteqturuli motivia koSkis formis
moculoba, romelic sadaa da leontievisTvis damaxasiaTebeli svanuri
koSkiviT ar aris gadawyvetili.
interierSi gansakuTrebulad gaformebulia sadarbazos Sesasvleli
vestibiuli da ori kibe, romlebic rizalitebsa da centralur sivrces
akavSirebs. kibeebis safexurebi mopirkeTebulia marmarilos mozaikiT,
xolo moajirebi wriuli dekoriT Semkuli qvis moajirebiT.
ukanaskenel periodSi mkveTrad Seicvala urbanuli konteqsti
meliqiSvilis #10-is irgvliv, kerZod, mis ukan arsebuli e.w. kobis quCis
samSobiaros korpusebis nacvlad, maRalsarTuliani sacxovrebeli saxli
da saofise Senoba aigo. meore mxridan, aseve 10 wlis win
mravalsarTliani saofise Senoba gaCnda da istoriuli Senoba am maRal
Senobebs Soris ramdenadme Caikarga, rasac xels uwyobs agreTve
meliqiSvilis quCis mxridan mis win gazrdili platanebis rigi, romelic
mTlianad faravs leontievis arqiteqturas.
daskvna da rekomendacia
meliqiSvilis q. #10 k. leontievis daproeqtebuli istoriuli Senoba,
romelic TbilisisTvis iSviaTi da xanmokle mxatvrul-arqiteqturuli
stilebis konstrqutivizmisa da istorizmis nazavs warmoadgens,
samwuxarod ar atarebs kulturuli memkvidreobis Zeglis statuss da
amdenad misi bukvaluri aRdgena-restavracia mis mepatrones ar evaleba,
magram amasTan, yvela zemoaRniSnuli Taviseburebis gaTvaliswinebiT,
proeqtisTvis rekomendirebulia istoriuli Senobis maqsimaluri
SenarCuneba-rekonstruireba da misi integrireba axal proeqtSi.
amgvari midgomiT qalaqi SeinarCunebs 20-30-iani ww. saavtoro
arqiteqturis erT-erT saintereso nimuSs, rac metad mimzidvels gaxdis
sainvesticio proeqtsac. amisTvis, sasurvelia Semdegi rekomendaciebis
gaTvaliswineba:
meliqiSvilis mxares mimarTuli Senobis fasadebi ucvleli
unda darCes da maTze unda ganxorcieldes aRdgena-
restavraciis procesi istoriuli fotomasalis mixedviT;
interierSi aucilebelia SevinarCunoT Zveli kibis ujredebi da
vestibiulis sivrce;
Tanamedrove arqiteqturuli Careva unda moxdes axali
moculobis da Zveli nawilis organuli SeTavsebiT ise, rom
axali, Tanamedrove masaliT Sesrulebuli moculoba gaxdes
foni istoriuli Senobis gamosakveTad. amisTvis, axali
moculobis fasadebi unda Sesruldes neitraluri, fonuri
xasiaTis faqturisagan.
proeqtis sworad dagegmvis SemTxvevaSi SesaZlebelia miviRoT
dasavleTSi kargad aprobirebuli istoriuli nagebobebis rekonstruqcia-
revitalizaciis magaliTi, romelic pozitiuri gavlenis mqone iqneba ara
mxolod veris ubnis lokaluri sivrcis ganaSenianebaSi, aramed zogadad
Tbilisis memkvidreobis axali SinaarsiT datvirTvis procesSi.
xelovnebaTmcodne
lali andronikaSvili