The research leading to these results has received funding from the European Union

Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013) under grant agreement No. 286836.Inzicht in Trichoderma

aggressivum in bulkfase 3-compost van Agaricus bisporusMairéad Kilpatrick, Agri-Food Biosciences Institute, Noord-Ierland, Caoimhe

Fleming-Archibald en Helen Grogan, Teagasc, Ierland.

Binnen het MushTV-project is onderzoek gedaan naar de epidemiologie van Trichoderma aggressivum in fase 3 (fase III) compost: naar de groei in een bulkfase 3-systeem, de verspreiding in de compost tijdens het leegmaken van de tunnel en het transport, en ook naar de wijze waarop de geïnfecteerde deeltjes verspreid en gedetecteerd worden tijdens de werkzaamheden bij het bulktransport en het telen. Dit informatieblad is een samenvatting van de resultaten.

The research leading to these results has received funding from the European Union Seventh Framework Programme (FP7/2007-2013)

under grant agreement No. 286836.

Factsheet 03/15

• Fase 3-compost die volledig is doorgroeid met champignonmycelium is vatbaar voor T. aggressivum, en bij infecties kan tot 100% teeltverlies optreden.

• T. aggressivum kan door snelle kolonisatiegroei gemakkelijk gezonde, zeer productieve champignoncompost infecteren.

• Bij ieder proces waarbij compost gemengd wordt en het doorgroeid Agaricus myceliumnetwerk verbroken wordt, kan een lichte infectie gemakkelijk overslaan naar grotere hoeveelheden compost.

• Besmette uitrustingen en machines kunnen gezonde fase 3-compost infecteren.

• Strikte hygiëneprocedures zijn effectief bij het ontsmetten van uitrustingen / productieruimten.

Belangrijkste aanbevelingen

Compostinrichtingen

• Er moeten altijd strikte hygiëneprocedures gevolgd worden.

• Om kruisbesmetting te voorkomen moet, waar mogelijk, het vullen en leegmaken van fase 3-tunnels aan verschillende uiteinden worden uitgevoerd, met een aparte uitrusting voor iedere activiteit.

• Verwijder compostresten en reinig, desinfecteer en spoel vóór gebruik grondig de lieren, de transportbanden en alle overige uitrustingen voor compostbehandeling af om kruisbesmetting van tunnels te voorkomen.

• Stoom of pasteuriseer de tunnels tussen iedere batch fase 3-compost.

• Stel routineprocedures in voor monitoring van het composteringsproces.

Transportondernemingen

• Alle uitrustingen die van de ene naar de andere plaats gaan, moeten vaak gereinigd, gedesinfecteerd en afgespoeld worden (van binnen en van buiten) – minimaal tussen elke locatie.

• Let erop dat alle zichtbare compostresten verwijderd worden.

• Vul de cellen lading voor lading, d.w.z. meng compostladingen nooit.

1. T. aggressivum symptomen – uitgebreide sporenvorming

Achtergrond

Trichoderma aggressivum f. europaeum (vroeger T. harzianum type Th2 genoemd) veroorzaakt groene schimmel in de champignonteelt en heeft de potentie om de productie totaal te verwoesten. Aanvankelijk werd deze schimmel in verband gebracht met infecties tijdens het enten van fase 2-compost in traditionele systemen met zakken, blokken en bakken (in situ). Van volledig met champignonmycelium doorgroeide compost werd gedacht dat die minder infectiegevoelig was. Meer recent is deze theorie in twijfel getrokken door uitbraken

van deze ziekte over heel Europa waar de doorgroeiing gebeurt in bulksystemen (fase 3-compost).

Bij compostinrichtingen, op kwekerijen, tijdens het transport of bij vul- en ledigingwerkzaamheden kan infectie optreden. Daarom zijn alle in de branche actieve partijen gezamenlijk er voor verantwoordelijk om de impact van T. aggressivum te voorkomen en te verminderen.

Symptomen

T. aggressivum produceert een witachtig mycelium dat tijdens de doorgroeicyclus niet te onderscheiden is van dat van Agaricus. Daarom is het lastig de infectie in een vroeg stadium te herkennen. Vervolgens, vaak na blootstelling aan licht, begint de sporenproductie op het Trichoderma-mycelium. De sporen blijven vaak ongeveer een dag lang wit en binnen 3-5 dagen erna worden plekken op de compost snel donkergroen door de ontwikkeling van een grote hoeveelheid sporen.

Waar een T. aggressivum-infectie in de fase 3-composttunnel is opgetreden, kan het zijn dat er geen tekenen met het oog zichtbaar zijn bij het leegmaken van de tunnel of het vullen van de bedden. Bij nader onderzoek kan echter blijken dat het Agaricus-mycelium zich trager ontwikkeld heeft en de compost minder goed doorgroeid heeft waardoor de massa losser is.

Uiteindelijk vormen er zich groene T. aggressivum-sporen in grote delen van de compost of de dekaardelaag. De opbrengstverliezen zijn evenredig aan de omvang van het geïnfecteerde gebied in de compost. Gewoonlijk worden er geen champignons geproduceerd in besmette delen en als er al champignons verschijnen, zijn ze vaak onverkoopbaar vanwege hun slechte kwaliteit of de aanwezigheid van rode pepermijten op de hoed.

Een daarmee samenhangend symptoom van T. aggressivum is een lichte verhoging van de composttemperatuur tijdens de bulk doorgroeicyclus en de dagen onmiddellijk na het vullen van de cellen. Tijdens het verdere verloop van de cyclus is vaak een aparte geur merkbaar.

2 . T. aggressivum vroege symptomen - witte, langgerekte myceliumgroei, groene sporen

Biologie en epidemiologie

Hoewel een aantal Trichoderma-soorten uit champignoncompost is geïsoleerd, wordt de agressieve kolonisatievorming die zich voordoet bij epidemische uitbraken in Europa, toegeschreven aan de specifieke soort Trichoderma aggressivum f. europaeum. Wat deze ‘agressiviteit’ precies veroorzaakt, is complex.

Talrijke studies hebben het volgende aangetoond:

• Er komt interactie voor tussen T. aggressivum en Agaricus bisporus, maar de exacte interactiemechanismen zijn nog niet volledig opgehelderd.

Kweekcellen

• Er moeten altijd strikte hygiëneprocedures ingesteld worden.

• Houd alle bij fase 3-compost gebruikte machines, uitrustingen en personeel gescheiden.

• Maak alle uitrustingen en machines zoals transportbanden, kopvulmachines en opruwmachines, zowel vóór als na gebruik, grondig schoon en verwijder alle compostresten.

• Het vullen van verse fase 3-compost moet geïsoleerd gebeuren. Op dat moment mogen er geen teelten uit cellen verwijderd worden en moeten de andere cellen gesloten blijven.

• Wees waakzaam tijdens de kritische 3-5 dagen na het vullen van de fase 3-compost: zoek actief naar symptomen (compost temperatuur die zich moeilijk in de hand laat houden).

• Stoom aan het einde van iedere teelt: 65-70˚C in de compost gedurende minimaal 8 uur.

• De omstandigheden in de champignoncultuur – voeding, warme temperaturen en hoge relatieve vochtigheid, afwezigheid van licht in de doorgroeicyclus – zijn ook ideaal voor T. aggressivum.

• Onder optimale omstandigheden vertoont T. aggressivum een snelle groei en kan daarom efficiënter met de champignon concurreren wat betreft voedingsstoffen en ruimte.

• T. aggressivum produceert ook extracellulaire enzymen, toxische secundaire metabolieten en vluchtige organische verbindingen en kan remmende effecten van bacteriën in de champignoncompost verdragen.

• Al deze kenmerken zorgen voor een saprotrofe groei op de microflora van schimmels en bacteriën in de compost en voor intense wedijver, antagonisme en/of parasitisme die het uiteindelijk voor T. aggressivum mogelijk maken om door te groeien in de anders zo gezonde, productieve champignoncompost.

Proeven in het kader van het MushTV-project hebben aangetoond dat wanneer T. aggressivum bij het vullen werd toegevoegd aan fase 2-compost, de groei beperkt werd tot een plek van ca. 0,5–1,0 m rond deze puntinfectie en deze groei was niet goed zichtbaar bij het leegmaken. Bij het leegmaken van de tunnel werd het mengen van de compost kunstmatig beperkt. De champignonopbrengst van de compost liep alleen in het geïnfecteerde gebied met 100% terug. De compost uit de rest van de tunnel daarentegen produceerde normale champignonteelten met een hoge opbrengst. Het teeltverlies was evenredig met het gebied van de met T. aggressivum geïnfecteerde compost. Deze nieuwe informatie geeft aan dat er slechts een beperkte verspreiding in de tunnel zelf plaatsvindt ondanks grote hoeveelheden re-circulatielucht die tijdens de bulk doorgroeifase geforceerd door de compost worden geblazen. Het feit dat T. aggressivum niet gemakkelijk sporen produceert in tunnels en dat Trichoderma-sporen niet snel door de lucht worden meegevoerd kunnen beperkende factoren zijn bij de verspreiding in een tunnel.

3. Experimentele compostkamers bij AFBI Loughgall

Vervolgens werden er proeven uitgevoerd waarbij commerciële bulkverwerkingsoperaties werden geïmiteerd: compost mengen met de compostlier bij het leegmaken, gelaagd laden van de compost in de transportvoertuigen en bedden vullen bij kwekerijen. De resultaten toonden aan dat de eerst beperkte T. aggressivum-infectie werd verspreid over de hele compost uit de tunnel. De champignonopbrengst van de totale compostmassa werd teruggebracht met 80-100%. Het gebruik van de uitrusting waarmee de met T. aggressivum geïnfecteerde compost was verwerkt, bleek ook de schone compost te infecteren van een aangrenzende net geopende

tunnel en zo daarmee de infectie verder te verspreiden. De plaats van een infectie in een tunnel heeft dus grote gevolgen: is het vooraan, dan komt alle daarna aangevoerde compost in contact met de geïnfecteerde machines, is het achteraan dan levert de meeste compost de normale opbrengst op.

Om deze reden hebben alle handelingen waarbij de compost gemengd wordt een hoog risico: zowel de bulkverwerking bij de compostinrichting, als het laden en lossen voor het transport, en het vullen van de bedden in de cellen bij de kweker. Deze handelingen mengen heel effectief kleine T. aggressivum-infecties door grote hoeveelheden compost. Daar komt nog bij dat het champignonmycelium in de doorgroeide compost zich door verbreking van het myceliumnetwerk bij het leeghalen van de tunnel in een verzwakte en kwetsbare toestand bevindt en T. aggressivum gemakkelijk kan profiteren van deze situatie.

Teeltproeven hebben aangetoond dat Trichoderma-sporen en geïnfecteerde compostresten bij het verwerken van geïnfecteerde fase 3-compost gemakkelijk overal rondom de kwekerij terecht kwamen. Detectiestudies hebben laten zien dat de gang, kantineruimte, verpakkingsruimte, celvloer, matten, bedden, tunneldeuren, deurklinken, computer interfacepanelen, toetsenborden, telefoons en zelfs mededelingenborden allemaal levensvatbare T. aggressivum herbergden. Dit geeft aan dat kruisbesmetting in een kwekerij van de geïnfecteerde teelt naar de pas gevulde teelten zeer waarschijnlijk is. Dit is vooral van toepassing op ieder punt in het proces waar de compost gemengd wordt, d.w.z. bij het vullen, het opruwen of het leegmaken van de cel.

4 & 5. Onderzoek geeft aan dat alle mengoperaties van compost zeer riskante activiteiten zijn waardoor T. aggressivum-infecties zich kunnen verspreiden

Strikte hygiëneprocedures en reiniging van geïnfecteerde materialen/ruimten na afloop van een teelt waren effectief bij het bestrijden van de ziekte. Effectief steriliseren via stoom na de teelt (65-70˚C in de compost gedurende minimaal 8

uur, toegepast met de compost in de cel en nog eens na verwijdering van de compost) was erg effectief. Dit dient gecombineerd te worden met rigoureuze procedures voor het verwijderen van alle bronnen van organisch materiaal op uitrustingen, machines en in werkruimten, gevolgd door doeltreffende programma’s voor het reinigen, desinfecteren en afspoelen, zoals samengevat in het MushTV-informatieblad 01/15: Gebruik van chemische desinfectiemiddelen in de champignonproductie.

Deze nieuwe informatie wordt samengevat in vijf hoofdpunten die benadrukt worden aan het begin van het informatieblad en die kunnen helpen om te verklaren waarom diverse kwekers die compost uit dezelfde tunnel kregen, compleet verschillende infectieniveaus zagen: van geen tot totale vernietiging van de teelt.

Monitoren en detecteren

Normaliter worden bij de meeste champignonziekten en –plagen de bestrijdingsmaatregelen uitgevoerd voordat deze een niveau bereiken waarop onaanvaardbare economische schade ontstaat. Met T. aggressivum en vooral voor bulkfase 3-inrichtingen, is er echter geen aanvaardbare ziektedrempel. Constante waakzaamheid is belangrijk en elk ziektegeval, ongeacht hoe klein, is een reden tot grote zorg.

Het is voor compostfabrikanten en kwekers belangrijk om Trichoderma-infecties vroegtijdig te constateren en correct te identificeren. Door snelle actie zijn grote uitbraken te bestrijden of te voorkomen.

Er zijn verschillende betrouwbare detectiemethodes beschikbaar, variërend van eenvoudige tests (door uitplaten van compostdeeltjes op agarschaaltjes, het nemen van luchtmonsters door agarschaaltjes open te zetten tijdens de werkzaamheden, het uitvoeren van veegtesten), tot verfijnde moleculaire real-time PCR-methodes die ontwikkeld zijn om T. aggressivum te kwantificeren en die pas relatief recent voor detectie in compost kunnen worden gebruikt.

Bij het testen van compost is het belangrijk dat een representatief compostmonster wordt genomen. Het is cruciaal dat dit goed wordt gemengd voordat er submonsters voor de testen uit worden gehaald. Testplaatjes met agar voor het opvangen van neerdwarrelende compostfragmenten, die tijdens het ledigen dichtbij de tunneldeuren worden geplaatst, bieden een goedkope en betrouwbare detectiemethode. Trichoderma-sporen worden immers niet gemakkelijk via de lucht verplaatst, maar ze worden wel eenvoudig via stofdeeltjes en compostresten overgedragen. Ieder aanvankelijk positief Trichoderma-resultaat moet worden aangevuld met een real-time PCR om de identiteit van de kolonie als T. aggressivum te bevestigen. Door de snellere omlooptijd en de mogelijkheid tot kwantificering van het niveau van de Trichoderma-infectie heeft real-time PCR de voorkeur in situaties met een hoog risico.

Agaricus en Trichoderma produceren vluchtige metabolieten die elkaars groei aantasten. In het MushTV-project zijn nieuwe, diagnostische technieken op basis van specifieke vluchtige verbindingen uitgetest, die nog verder ontwikkeld worden. Met deze technieken zijn vluchtige verbindingen vergeleken die werden geproduceerd in geïnfecteerde en niet geïnfecteerde compost. Hierbij werd aangetoond dat het patroon van vluchtige verbindingen bij 12 dagen doorgroeiing van de compost, verschillend was voor besmette en onbesmette compost. Dit heeft geleid tot een verfijnde niet-invasieve detectiemethode voor T. aggressivum tijdens de bulk doorgroeicyclus, die kan fungeren als een vroeg waarschuwingssysteem voor compostfabrikanten.

6. Nieuwe, diagnostische technieken in ontwikkeling

Er is onderzoek gedaan bij de compostinrichtingen en de kwekerijen om te bepalen op welke punten het best gecontroleerd kan worden op aanwezigheid van T. aggressivum. De lijsten hieronder moeten als een leidraad voor de monsterneming worden gebruikt, met die frequentie uit te voeren die bepaald wordt door een standaard risico-evaluatie:

Bemonsteringsplaatsen bij compostinrichtingen

Monsters van compost/resten:

• Monster van fase 3-compost terwijl de tunnel leeggemaakt wordt, genomen op de transportband.

• Opgehoopte resten op het chassis van de transportband.

• Resten op achterkant en zijkanten van de leegmaaklier.

• Materiaalresten rond de bijvoedmenger (indien van toepassing).

• Resten op de grond bij de plaats waar vrachtwagens worden gevuld/expeditieruimte.

• Resten op de achterkant van de vrachtwagen die gevuld wordt.

• Opgehoopte resten in de algemene expeditieruimte.

• Resten op een tweede (teruggekeerde) vrachtwagen die staat te wachten om opnieuw gevuld/weggestuurd te worden (indien van toepassing).

Locaties voor testplaatjes voor neerslag van stofdeeltjes:

• Geplaatst onder de ingang van de tunnel die leeggemaakt wordt.

• Geplaatst op de leegmaaklier.

• Geplaatst dicht bij de plaats waar bijvoeding wordt toegevoegd (indien van toepassing).

• Geplaatst in de expeditiehal bij het gebied waar de vrachtwagen wordt gevuld.

Bij een bedrijfsonderzoek van de vijf compostinrichtingen, werd geen T. aggressivum gedetecteerd in de monsters op deze controlepunten, rondom de inrichting of in verse fase 3-compost (Tabel 1). In een klein percentage van de fase 3-monsters (< 6%) werden wel andere Trichoderma-soorten gedetecteerd en er kwamen zo nu en dan ook andere schimmels voor (Penicillium, Aspergillus, Mucor).

Tabel 1 Onderzoeksresultaten van fase 3-compostinrichtingen

Inrichting T. aggressivum bij de inrichting

Aantal tunnels bemonsterd

T. aggressivum in fase 3

Aantal tunnels met hoge niveaus ** andere

schimmels geconstateerd

1 Nee 30 Nee 0

2 Nee 24 Nee 5

3 Nee 32 Nee 3

4 Nee 26 Nee 12 (7 Trichoderma spp)

5 Nee 30 Nee 2 (1 Trichoderma spp)

** Schimmelgroei op meer dan 5 van de 10 testplaatjes met compostresten

Bemonsteringsplaatsen bij kwekerijen

Bij de bemonstering van kwekerijen is een bepaalde flexibiliteit nodig qua bemonsteringslocaties, afhankelijk van de individuele kwekerij. Er moeten monsters genomen worden in alle cellen met symptomen en in alle vers gevulde cellen. Er kan meer dan één monster genomen worden in het kantoor of de kantine, afhankelijk van de omvang of de inhoud:

• Veegtest van de binnendeur en de vloer in de cel.

• Veegtest van de bedden.

• Resten in de cel.

• Compostmonster bij een zichtbare infectie.

• Veegtesten van de kantine en het kantoorgedeelte.

• Veegtesten van de uitrusting (heftruck, dekaardemenger, kopvulmachine).

• Resten op de uitrusting en het terrein buiten.

• Veegtesten van de handen/kleren/laarzen van het personeel.

Voor het onderzoek werden vier kwekerijen geselecteerd met recente of actuele groene schimmelproblemen (Tabel 2). Geen ervan kon met stoom steriliseren en ze vertrouwden alle vier op de reiniging en desinfectie bij de beëindiging van de teelt. Er werden Trichoderma-soorten aangetroffen op alle vier de kwekerijen en bij drie daarvan werd de aanwezigheid van T. aggressivum bevestigd. Bij de bemonstering in deze kwekerijen bleek dat als er Trichoderma in de teelten zit, het waarschijnlijk is dat deze schimmelinfectie gemakkelijk wordt overgedragen via besmette uitrusting en/of personeel en zo over de hele kwekerij verspreid wordt. Dit onderstreept nogmaals de noodzaak van strikte hygiëneprocedures en van het bewustzijn en de waakzaamheid van alle personeelsleden. Men moet beseffen hoe gemakkelijk het is om Trichoderma van de ene naar de andere locatie over te brengen.

7 & 8. Routineprocedures voor monitoring via eenvoudige testplaatjes voor compostresten

Tabel 2 Onderzoeksresultaten bij Europese champignonkwekerijen (2012-2013)

Champignon-kwekerijen

Trichoderma problemen

T. aggressivum aanwezig Hoofdlocaties waar Trichoderma werd geconstateerd

1 Ja Ja Cellen, celdeuren, uitrusting, kantine, kantoor, buitenterrein

2 Ja Ja Cellen, uitrusting, heftruck, kantine

3 Ja Ja Cellen, buitenterrein, pluklorries

4 Ja Nee (andere Trichoderma-soort) Cellen, kantoor, heftruck

Strategieën voor ziektemanagement

Het is belangrijk dat er te allen tijde strikte, vaste hygiëneprocedures zijn en deze worden uitgevoerd door de compostfabrikanten, transportondernemers en kwekers. Dit is de eerste vereiste bij elk bestrijdingsprogramma. Bepaalde standaard maatregelen zijn cruciaal:

• Voer routineprocedures in voor het monitoren en detecteren van T. aggressivum.

• Monitor de composttemperaturen en/of de toegenomen vraag naar koeling.

• Inspecteer de compost permanent op de aanwezigheid van de ziekte.

• Duid nauwgezet personeel aan dat op de hygiëne-eisen let.

• Wees extra alert bij situaties waar compostmycelium verstoord of gemengd wordt.

• Bij infectie: voer meteen specifieke voorzorgsmaatregelen in.

• Communiceer meteen met andere personeelsleden van de productieketen.

• Stoom aan het eind van het teeltproces en controleer de doeltreffendheid ervan.

9, 10 & 11. Ook op minder evidente locaties werden bij detectiestudies T. aggressivum aangetroffen

Extra specifieke maatregelen op maat voor iedere stap in het proces omvatten:

Compostinrichtingen

Er moeten te allen tijde strikte hygiëneprocedures ingesteld worden met vaste routineprogramma’s voor reiniging, desinfectie en afspoelen. Zorgvuldig beleid voor de verwerking en opslag van champignonbroed is essentieel.

Voer routineprocedures voor monitoring in volgens de richtlijnen voor kritische bemonsteringspunten en ga meteen over tot actie als de resultaten dit eisen. Bemonstering met testplaatjes voor neerslag van stofdeeltjes en veegtesten, gecombineerd met regelmatige composttesten zullen de doeltreffendheid van de hygiëneprocedures valideren. De optimale frequentie voor bemonstering varieert en hoort te worden bepaald door een standaard risico-evaluatie.

Waar mogelijk moeten het vullen en leegmaken van fase 3-tunnels aan verschillende uiteinden gedaan worden met speciale uitrusting voor elke activiteit, en dit om te zorgen dat er geen kruisbesmetting plaatsvindt. In alle situaties moeten de machines en de uitrusting die in fase 2- en fase 3-producties worden gebruikt, gescheiden gehouden worden. Gebruik nooit een fase 3-uitrusting voor fase 2-processen.

Verwijder alle zichtbare compostresten voordat u de uitrusting en de machines gaat reinigen. Let op de vetresten en biofilms die zich op natuurlijke wijze aan uitrusting hechten en verwijder deze regelmatig. Reinig, desinfecteer en spoel in het bijzonder de leegmaaklier regelmatig.

Controleer tijdens het proces van de bulk doorgroeicyclus zowel de composttemperatuur als de behoefte aan koeling. Zoek naar kleine onverklaarbare verhogingen en schroef de voorzorgsmaatregelen op als dat nodig is.

Het is absoluut cruciaal dat de tunnels tussen twee batches fase 3-compost gestoomd of gepasteuriseerd worden.

Als T. aggressivum wordt geconstateerd:

• Communiceer met de betrokken transportondernemers en kwekers.

• Controleer vrachten die samen geladen worden.

• Gebruik bemonstering op kritische controlepunten om alle infectiepunten te lokaliseren en te isoleren.

• Verhoog de frequentie van de bemonstering van de compost en ga nauwkeuriger testen, bijv. met real-time PCR.

• Reinig, desinfecteer en spoel de leegmaaklier na elke tunnel.

• Laad de compost vrachtwagen voor vrachtwagen, d.w.z. meng compostladingen nooit.

• Monitor het laden van de vrachtwagens via het uitzetten van testplaatjes voor neerslag van stofdeeltjes.

12 & 13. Strikte hygiëne duidelijk zichtbaar bij compostinrichtingen en kwekerijen

Transportondernemingen

Transporteurs zijn belangrijke partners in het beheersen van infecties, daar zij dagelijks instaan voor het transport van compost van de compostinrichtingen naar de kwekerijen en omgekeerd. Hier moeten altijd strikte hygiëneprocedures uitgevoerd worden. Alle uitrustingen die worden verplaatst tussen de inrichtingen moeten vaak worden gereinigd, gedesinfecteerd en afgespoeld (van binnen en van buiten) minimaal tussen iedere locatie. Wees bijzonder alert op het verwijderen van alle zichtbare compostresten.

Cellen moeten lading voor lading gevuld worden: meng geen compostladingen. MushTV-proeven hebben uitgewezen dat bij elk proces waarbij compost gemengd en het myceliumnetwerk van champignon verstoord wordt, een kleine infectie gemakkelijk door grotere hoeveelheden compost verspreid wordt. Het mogelijke voordeel van homogeniseren van verschillende compostladingen bij het vullen wordt ruimschoots teniet gedaan door mogelijk risico op verspreiding van een beperkte T. aggressivum-infectie.

Voer monitoringsprocedures uit bij het vullen, d.w.z. meet composttemperaturen en gebruik testplaatjes voor neerslag van stofdeeltjes.

Kweekcellen

Het vullen van de kweekcellen met fase 3-compost moet een activiteit met hoge prioriteit zijn en mag pas worden uitgevoerd nadat een streng programma van reiniging, desinfectie en spoelen is afgewerkt voor zowel de cel zelf die met deze compost wordt gevuld als voor de nabijgelegen betonnen vloeren. Het vullen moet geïsoleerd gebeuren: er mogen op dat moment geen teelten uit de andere cellen worden gehaald en alle cellen moeten gesloten zijn.

Alle machines, uitrustingen en personeel die bij het vullen van fase 3-compost gebruikt worden, moeten afgezonderd worden. Verwijder alle compostresten van de uitrustingen en machines zoals transportbanden, kopvulmachines en opruwmachines, zowel vóór als onmiddellijk na gebruik en reinig ze. Let op vetresten en biofilms die zich op natuurlijke wijze op uitrustingen vormen en verwijder deze regelmatig. Voer routineprocedures voor monitoring in om de hygiëneprocedures te valideren. Dit kan d.m.v. bemonstering via veegtesten en via testplaatjes voor neerslag van stofdeeltjes.

Controleer regelmatig de composttemperatuur bij aankomst en gedurende de dagen onmiddellijk na het vullen. Wees waakzaam gedurende de kritische tijd van 3-5 dagen na het vullen van de fase 3-compost. Zoek actief naar symptomen – witte, langgerekte myceliumgroei, groene sporen (fotos 1 en 2), groene sporen, verhogingen van de composttemperatuur, geuren die niet bij Agaricus horen, etc.

Het doodstomen van de cel aan het eind van iedere teelt is de meest effectieve maatregel die een kweker kan nemen om de verspreiding van een ziekte te minimaliseren. Houd bij het stomen minimaal 8 uur lang de temperatuur op 65-70˚C in de compost.

14. Aanwezigheid van compostdeeltjes op het dak van de kweekcel benadrukt het belang van doodstomen aan het einde van de teelt.

Als T. aggressivum wordt geconstateerd:

• Communiceer met de betrokken compostfabrikanten en transporteurs.

• Beperk de toegang tot de kwekerij/teeltcellen tot alleen uiterste noodzaak.

• Gebruik bemonstering op kritische controlepunten om infectieplaatsen te lokaliseren en te isoleren.

• Schroef het reinigings- en hygiëneprogramma op.

• Let op de gemeenschappelijke ruimten (kantines, toiletten, kantoren, verpakkingsruimten) en de uitrusting (interfacepanelen, toetsenborden van computers, telefoons, etc.).

Contact usProject Co-ordinator

Dr. Helen Grogan

Teagasc, Ashtown Research Centre, Dublin 15, Ireland

Tel: 00 353 1 8059780Email: helen.grogan@teagasc.ie

Communications Co-ordinator

Ruth Ashfield

HDC, Stoneleigh Park, Warwickshire, UK

Tel: 00 44 (0) 247 647 8663Email: ruth.ashfield@hdc.ahdb.org.uk

For more information visitwww.mushtv.eu

Hoewel de Agriculture and Horticulture Development Board (Raad voor ontwikkeling in de land- en tuinbouw), handelend via de afdeling HDC, ernaar streeft dat de informatie in dit document correct is op het moment van drukken, wordt hiervoor geen garantie gegeven en accepteert de Agriculture and Horticulture Development Board, tot de maximale omvang die door de wet is toegestaan, geen aansprakelijkheid voor - op welke manier dan ook veroorzaakt(e) - verlies, schade of verwondingen (met inbegrip van die welke door onachtzaamheid worden veroorzaakt) die direct of indirect geleden worden in verband met de informatie en meningen die al dan niet in onderhavig document staan aangegeven.

© Agriculture and Horticulture Development Board 2015. Geen enkel gedeelte van deze publicatie mag worden gereproduceerd in enige materiële vorm (met inbegrip van fotokopie of elektronische opslag op een medium) en er mag geen kopie of aanpassing van worden opgeslagen, gepubliceerd of verspreid (langs fysieke, elektronische of andere weg) zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de Agriculture and Horticulture Development Board, anders dan door reproductie in ongewijzigde vorm en alleen met als doel deze te gebruiken als informatiebron waarbij de Agriculture and Horticulture Development Board duidelijk wordt vermeld als de bron, of volgens de bepalingen van de Copyright, Designs and Patents Act (Wet op auteursrecht, ontwerpen en patenten) 1988. Alle rechten voorbehouden.

• Let op mogelijke kruisbesmetting, speciaal als er compost gemengd wordt en champignonmycelium verstoord wordt; voer bijvoorbeeld een tweede opruwbeurt niet uit (indien van toepassing).

• Let in het bijzonder op bij het vullen – meng geen ladingen, vul de compost direct, voeg geen water meer toe.

• Efficiënte sterilisatie door doodstomen aan het eind van de teelt (65-70˚C in de compost gedurende minimaal 8 uur) zowel bij de compost in de cel als wanneer deze verwijderd is.

Verdere informatie

MushTV Informatiebladen

01/15: Gebruik van chemische desinfectiemiddelen in de champignonproductie

02/15; Preventie van het ‘bruine hoed’-virus bij champignons (Brown Cap Mushroom Virus; geassocieerd met het Virus X)

04/15: Schimmelziekten bij champignons en de bestrijding

ervan

HDC Samenvattingen en rapporten voor de kweker

Zie de HDC website (www.hdc.org.uk) voor exemplaren van M 57 en 50.

Dankwoord

Met dank aan Nancy Pyck, Inagro, Belgie; Caroline van der Horst, C4C Holdings BV, Nederland; Krystian Szudyga SGBU, Polen; Patrick Delva, NV Karel Sterckx, Belgie; Piet Lempens, Hooymans Compost BV, Nederland; Guy Claessens; en Johan Baars, Wageningen UR, Nederland voor hun nuttige commerciele inzicht en hun commentaar tijdens de voorbereiding van dit informatieblad.

Copyright op afbeeldingen

De afbeeldingen zijn welwillend ter beschikking gesteld door AFBI en Hooymans Compost BV, en Johan Baars.