hexapla (1)

7/17/2019 hexapla (1)

http://slidepdf.com/reader/full/hexapla-1 1/150

7/17/2019 hexapla (1)


7/17/2019 hexapla (1)


Digitized

by

the Internet

Archive

in

2006

with

funding from

Microsoft

Corporation

http://archive.org/details/origenhexapla01unknuoft

7/17/2019 hexapla (1)


ORIGENIS

HEXAPLORUM

QUAE

SUPERSUNT;

SIVE

VETERUM

INTERPRETUM GRAECORUM

IN

TOTUM

VETUS

TESTAMENTUM

FRAGMENTA.

POST

FLAMINIUM NOBILIUM,

DRUSIUM, ET

MONTEFALCONIUM,

ADHIBITA

ETIAM VERSIONE

SYRO-HEXAPLARI,

CONCINNAVIT,

EMENDAVIT,

ET

MULTIS PARTIBUS

AUXIT

FRIDERICUS

FIELD,

AA.M.

OOLLEOII

8S. TRIN.

CANTAB. OLIM

SOCIUS.

TOMUS

I.

PROLEGOMENA.

GENESIS

—

ESTHER.

OXONII:

TYPOGRAPHEO

CLARENDONIANO.

DCCC

LXXV.

7/17/2019 hexapla (1)


/

7/17/2019 hexapla (1)


1

MEMORIAM

FRANCISCI

MARTEST

AA.M.

COLLEGII SS.

TRIN.

APUD

CANTAB.

VICE-MAGISTRI

VIRI

INTEGERRTMI

SANCTISSIMI

PUSSIMI

INGENII

ERUDITIONISQUE

DOTIBUS

ORNATISSIMI

MIHI

CONJUNCTISSIMI

1NCEPTORUMQUE

MEORUM

FAUTORIS

STUDIOSLSSl.MI

QUI OBITT DIE

XX

MAII A. D.

MDCCCLXVIII

AETATIS

SUAE

LXVII

IN

PACE.

MUI.TIS

ILLE

BONIS

FLEBILI8

OCCIDIT

NULLI

FLEBILIOB

QVAM

MIHI.

7/17/2019 hexapla (1)


IN

HONOREM

MARIAE

CERIANI

COtLEGII

BIBLIOTHECAE

AMBROSIANAE

DOCTORIS

HEXAPLORUM MEORUM

AB INCUNABULIS

USQUE

AD

CONSUMMATIONEM

EORUM

ADJUTORIS

INDEFATIGABILIS

QUEM

IN STUDIIS

SYRIACIS

EXCOLENDIS

ET

PROMOVENDIS

PRIMARIUM LOCUM

OBTINUISSE

DOCTI

OMNES

UNO ORE

CONSENTIUNT

CUIQUE

IN SPARTA

QUAM SORTITUS SIT

EXORNANDA

VITAE

LONGITUDINEM

HONORIS

AMPLITUDINEM

PROSPERA

OMNIA

AUGUROR

ET

DEPRECOR.

F. F.

7/17/2019 hexapla (1)


R

AE

FATIO

(JRIGENIS

HEXAPLORUM

deperditorum

fragmentis disjectis

conquirendis et

edendis

primus

operam navavit

Petrus

Morinus

Parisinus

in

annotationibus

ad

Biblia

Graeca ex

auctoritate

Sixti

V . M.

Romae cusa

anno

1587;

qui

in

epistola

ad

Silvium

Antonianum de

suis

in editione paranda partibus

haec

scribit

:

**

Mihi

uni

data

est provincia commentariorum

in

V.

T. Vaticanorum,

quae

Catenae

dicuntur,

evolvendorum

ac

perlegendorum, ut ex

iis

varias

lectiones

variasque interpretationes

Aquilae,

Symmachi

et

Theodotionis,

Quintae

prae-

terea ac

Sextae

editionis, exciperem

et

in

annotationes

transferrem,

quas

itidem

scribendas

susceperam.

Cum

vero

anno

sequenti

ex

eadem

auctoritate

Flaminius

Nobilius

Biblia

Graeca

Sixtina cum

Morini annotationibus Latine

reddita

Romae ediderit, contigit ut com-

muni opinione

Nobilio

tribueretur

quae

proprie

Morini

commendatio

sit

;

qui

error

adeo

inve-

teravit,

ut

nobis

quoque in

opere

inscribendo

ei

non

obsistendum

esse

videretur.

1

Post

Morinum idem opus

suscepit

Joannes Drtjsius

in

libro post

obitum

ejus

edito, cui

titulus :

Vetervm

Interpretum.

Graecorum in

totum

V.

T.

Fragmenta, colleeta,

versa

et

notis

illustrata

Johanne Drusio, Linguae

Sanctae

in illustrium Frisiae Ordinum

Academia,

duni

viveret,

Professore,

Arnhem.

1622.

Fragmentis

praemissae

sunt duae Auctoris

epistolae,

quarum

prima

de

Aquila,

Symmacho

et

Theodotione,

altera

de Quinta

et

Sexta

editione

agit.

Lecticmibus

trium interpretum

a

Morino

collectis Drusius

vix

hilum

addidit;

sed

eas

interpretatione

Latina,

aliorum

locorum

collatione,

et doctis annotationibus

non

mediocriter

illustravit.

1

Montefalconius

in

Monito

ad Proverbia

notat,

multo

Cod.

248

(qui est Vat.

346)

Bodleianis, perspectum

est,

majorem

in Proverbia

lectionum.

silvam Morino

col-

Morini

lectiones

in

Proverbia omnes

ex

hoc uno codice

lectam esse

qitam

in ceteros

libros,

quia

videlicet

praestcm-

(qui

etiam

in mendo

-

Cap.

xxiii. 10

cum

Ed.

tiores

codices in hanc

Scripturae

partem,

quam

in

ceterae,

Rom.

coucinit)

derivatas

fuiese.

Romae suppetebant.

Nobis

vero,

evolutis

collationibue

bi

7/17/2019 hexapla (1)


iv

PRAEFATIO.

Vetus

Testamentum

ex

versione

LXX

interpretum

secundum

exemplar

Vaticanum

Romae

m, una cum

Scholiis

ejusdem

editionis,

variia

MSS.

codicum

veterumque

exemplarium

lectionibus,

necnon

Fragmentis

versionum

Aquilae,

Symmachi et

Theodotionis

edidit

Lam-

hektus Bos Franequerae,

1709.

Praeter

Morini

collectionem

Bosius

alia

trium

interpretum

fragmenta ex

Notis

Patricii

Junii

in

Polyglottis

Waltoni,

ex

editione

Francofurti

1597,

ex

Drueio,

et

ex

Cardinalis

Barberini

Codice

in

Prophetas,

margini

suo

allevisse

profitetur.

Quod

vero

ad

lectiones

Francofurtenses

attinet,

eas

non

genuinas esse,

sed

Hieronymi Latinas

Graece redditas ia

Monito

ad

Jesaiam

p.

430

probavimus.

Ne

in

accessionibus

minoris

momenti immoremur,

aedificio, cujus

fundamenta

ab

editore

Romano

jacta sunt, fastigium

imposuit

D.

Bernardus de

Montfaucon,

Monachus

Bene-

dictinus e

Congregatione

S.

Mauri, qui

Origenis

Hexaplorum

quae

supersunt,

multie partibus

auctiora

quam

Flaminio

Nobilio et

Joanne

Drusio edita

fuerint

duobis

tomis

formae

raaximae

edidit

Parisiis,

17

13.

Primo

volumini praemissa

sunt

Praeliminaria

in

Hexapla

Origenis,

Opuscula quaedam Origenis

et

Epiphanii

inedita,

et

Testimonia

Auctorum

;

secun-

dum

vero ad

calcem

habet Lexica ad

Hexapla

Hebraicum

et

Graecum,

quorum posterius ab

Abr.

Trommio

in

Concordantiis

(xraecis

ad

V.

T.

repetitum

est,

Codices

et

omnis

generis

subsidia,

quibus

usiis

est Montefalconius,

in

Monitis ad singulos

S.

Scripturae libros

recen-

euimus.

Opus,

etsi

nequaquam

omnibus numeris absolutum,

laboriosissimum tamen

et

utilis-

«imum,

per

saeculum

et

dimidium

in hac

eruditionis

biblicae

provincia

sine

rivali primatum

tenuit.

Certe

famam

ejus non

obscuravit

repetitio

ejus

a

Carolo Friderico Bahrdt,

anno

1769

et

sequenti Lipsiae

et

Lubeciae

publici

juris

facta.

Bahrdtio,

ut ipse

profitetur,

in

primis

propositum

fuit,

ut immortalis

Montefalccmii

<$

editionem,

qnae

nullum

emptorem

pretio

suo

deterreret,

pararet.

Hoc consilio

textum

Hebraicum,

quandocunque

solito

prolixior

esset,

decurtavit;

verba

Hebraica

literis

Graecis

adscripta

plurima

ejecit;

versionem

Latinam,

cui

antecessor

ejus

dimidium

fere

cujusque

]>aginae

assignaverat,

omisit;

Montefalconii

notas

maximam

partem

neglexit,

etiam

eas

quae

unde

sumpta

sit

lectio

quaeque

describunt;

ceteras

omnino

suas

fecit

et

cum

suis

permiscuit,

quia

ejus

net

nihil

lectoria

intererat.

Vitia

prioris

editionis

typographica

innumera

correxisse

vereor

ne

nimis

temere

professus

sit;

quod

vero

ad

augenda Hexapla

attinet,

si

excipias

lectiones

Codicis

Pentateuchi

Lipsiensis

a

Jo. Frid.

Fischero

anno

1767

editi,

nihil

omnino

effecit.

Lexica

nova

ad

usurn

operis

sui

necessaria,

si

viris

doctis

labores

suos

non

displicuisse

kUeUezcrit,

paraturum

ee

poUicitus

est;

quae

tamen,

viris

doctis,

ut

videtur,

non

faventibus,

lucem

non

viderunt.

Annie

recentibus

novam

Hexaplorum

editionem

vehementer

exoptaverunt

W.DD.,

e

quibus

unius

tantum

et

alterius

verba

proferemus.

Sic

igitur

J.

G.

Eichhornius,

de

Monte-

falconii

Hexaplis

judicium

ferens:

Dolendum

est

quod

doctus

Benedictinus

eruditione

7/17/2019 hexapla (1)


PBAEFATIO.

Hebraea,

acumine critico,

interdum etiam

communi

diligentia

et accuratione

adeo

destitutus

sit,

ut

ne

Drusii quidem

fragmenta

Batis

exacte

exscripserit.

Ad sumraam, Hexapla

ejus pro

bono collectaneorum

thesauro

habenda

sunt.

Ad

haec

elaboranda

et

augenda

jampridem a

Semlero,

Scharfenbergio,

Doederleinio,

Matthaeio,

Schleusnero, Spohnio,

singularibus

opusculis

auspicatum

est;

quorum

vestigiis

si

ab

aliis

insistetur,

Hexaplorum

editio

fidelior

et

Criticis

utilior

cito sperari

potest. Equidem

a

codicibus LXX

interpretum MSS.

et

versione Syro-

hexaplari

plurimum

adjumenti exspecto.

2

In

eandem

sententiam

breviter

sed magno

cum

pondere Constantinus Tischendorfius

:

Magnopere optandum est ut,

quibus

antehac

Morinus, Drusius,

Montefalconius,

Bahrdtius,

Schleusnerus

aliique

de

sacris

literis promeruere,

studia

colligendorum

omnium eorum, quae ex

opere

Origenis passim etiamnum

supersunt,

repetantur promoveanturque.

3

Nunc

quid

in

nostro

opere, L.

B.,

ut

votis

eruditorum

hominum

pro

virili

satisfaciamus,

praestiteriraua,

paucis

accipe.

duobus

reliquiarum hexaplarium

fontibus ab

Eichhornio

sagaciter

detectis, omnia fere

nostra

hausimus. Lectiones

trium

interpretum

ab

Holmesio

et

Parsonsio

ad calcem

cujusque libri e

codicibus suis

excerptas

sedulo

exscripsimus

;

primum,

scilicet a

Jobo

(a quo

initium

fecimus) ad

Danielem,

ex edito

eorum

magno

opere; mox, cum

ad

XII Prophetas

ventum

est,

ex ipsis

collationibus manuscriptis,

quas

domi

habere

per

favorem

Curatorum

Bibliothecae

Bodleianae

nobis contigit.

Finito autem

opere,

ne

pars

prior

a Jobo

ad

Danielem eodem beneficio

destitueretur,

e

schedis

Bodleianis

magnam

bonarum

lectionum

segetem, a

duumviris

illis

immerito

praeteritarum, in

Auctarium

ad

id

factum

recondidimus.

Porro

multas

alias

lectiones

anonymas

in

apparatu

eorum

subtextitali

latentes

in

lucem

protraximus

;

quarum

aliae ad

alias

versiones

pertinent,

aliae ad eam

recensionem

quam

probabilibus argumentis

Luciano

Martyri

vindicavimus.

Transeamus

ad

alterum

fontem,

versionem scilicet Pauli

Telensis

Syro-hexaplarem,

partim

ioeditam,

partim ex

apo-

grapho

parum

fideli

editam;

in qua

tractanda

magnis

difficultatibus

pressi

fuissemus,

ni

Vir

egregius

Antonius Maria

Ceriani,

Collegii

Bibliothecae

Ambrosianae

Doctor,

viain

salutis

nobis aperuisset.

Praeterea

ad

libros

Levitici

4

et

I et

II

Kegum,

deperdita

versione

Syro-

hexaplari, ex Bar Hebraei

Horreo

Mysteriorum

hactenus

inedito,

opem

nobis

ferente Doctore

Gulielmo

Wright, Linguae

Arabicae

apud

Cantabrigienses

Professore,

paucas,

sed

bonae

frugis,

trium interpretum

lectiones

lucrati

sumus.

His

summatim

expositis,

ne

eadem

bis

dicendo

molesti

simus, Lectorem

ad

Monita

cuique

libro praemissa

ablegamus.

Unum

restat,

idque

jucundissimum, ut

nomina

eorum, qui nobis

in labore

nostro

decennali

exantlando

vocati

1

Eichhorn.

(J.

G.)

Einleitung in

das

A. T.

T.

I,

p.

370

ed.

3»

5ae

.

3

Tischendorf.

Prolegom. in

V. T.

juxta LXX

Interpretee,

p.

lv

ed.

4

toe

,

Lips.

1869.

4

Vicl.

Omissa

ad

calcem

Auc(<irii.

7/17/2019 hexapla (1)


VI

PRAEFATIO.

et

non

vocati

officia

sua

praestiterint,

grate

commemoremus.

Hi autem

sunt,

praeter

duos

modo

memoratos,

Robertus

Lubbock

Bensly,

A.M.,

Academiae

Cantabrigiensis

Sub-biblio

thecarius;

Josephus

Cozza,

Monachus

Basilianus;

Philippus

Edvardus

Pusey,

A.M.,

ex

Aede

Christi

Oxonii;

et

Gulielmus

Aldis

Weight,

A.M.,

e

ColL

SS.

Trin.

Cantabrigiae.

QUOD

Germanis

literatis

moris

eet,

ut

ad

summos

in

philosophia

honores

rite

capessendos

vitae

et

studiorum

rationes

reddant,

id mihi

eemper

visum est

senescenti

quam

adolescenti

aetati,

et

absoluto

quam

vixdum

inchoato

curriculo

magis

consentaneum

esse.

Cum

igitur,

Deo

favente,

ad

finem

ultimi

mei

laboris

literaiii

tanquam

ex

longa

navigatione

in portum

pervenerim,

peto

indulgentiam

tuam,

L.

B.,

dum

quid

in vita ultra

communem

terminum

producta

peregerim,

et

quibus

studiorum

inceptorumque

meorum

auctoribus

et fautoribus,

breviter

expono.

Natus

sum

Londini anno MDCCCI

mensis

Julii

die

XX

in vico

cui

nomen

a

Nova

Porta,

in

quo

pater

meus

Henricus Field,

et ante

eum

pater ejus,

et

post

eum frater

meue

natu

maximus per

longam annorum

seriem medicam

artem

exercuerunt.

Avus

meus

Joannes

Field

uxorem duxit

Annam filiam

Thomae

Cromwell,

negotiatoris Londinensis, viri

humili

conditione, sed stirpe illustri,

quippe

qui

patrem

habuerit

Henricum

Cromwell,

Majorem

(qui dicitur)

in

exercitu

Reginae

Annae;

avum

autem

Henricum

Cromwell,

Hiberniae

Dominum

deputatum, filium

natu minorem

OLIVEB-II CROMWELL, Reipublicae

Angliae,

Scotiae

et Hiberniae

Protectoris. Sed

stemmatum

satis.

Redeo

ad

patrem

meum,

viram

strenuissimum,

integerrimum,

piissimum,

cujus

memoriam

nunquam

eo quo

par

est amore

et

veneratione

prosequi

potero.

Is,

dum

sextum

annum

agebam,

cooptatus

est in

medicum

Orphanotrophei

Christi

a

Rege

Edvardo VI fundati,

quo

eventu patuit

mihi

aditus

gratuitus

ad

scholas

dicti

Orphanotrophei

grammaticas,

primura sub

disciplina viri

optimi

et

amabi-

liseimi,

Lancelotti

Pepys

Stephens, A.M., scbolae

inferioris

magistri;

donec,

aetate

paulo

provectior,

traneii

in

scbolam

superiorem

ab

Arthuro

Gulielmo

Trollope,

S.T.P.,

tunc

temporie

gubernatam,

quo

praeceptore,

nulli

coaetaneorum suorum

secundo,

a pueritia

usque

ad

animm

aetatis

duodevigesimum

literis

Latinie,

Graecis,

Hebraeis

sedulo

imbutus

sum.

schola

egressum

anno

MDCCCXIX excepit

me

Collegium

SS.

Trinitatis

apud

Canta-

brigienses,

cujue

post

sex

menses

Discipulus

factus

sum.

Tutores

habui in

disciplinis

mathe-

maticis

Joannem

Brown,

AM.,

et

Gxjlielmum

Whewell,

A.M.

;

in

eruditione

autem

classica

(quae

dicitur)

Jaoobum

Henricum

Monk,

S.T.B.,

Graecarum

literarum

Professorem

Regium;

7/17/2019 hexapla (1)


PRAEFATIO.

vii

quorum praelectiones

diligenter

attendens, privato tutore

facile

carere

potui.

Elapso

triennio

(cujus

disciplinae

quotidianae jucundissimam

memoriam recolo)

anni

MDCCCXXIII mense

Januario

in

gradum Baccalaurei Artium admissus sum,

quo

tempore in

tripode (quem vocant)

mathematico

primae

classis

decimum

locum

obtinui.

Ejusdem

anni

mense Martio

numisma

aureum

a

Cancellario Universitatis

pro

profectu

in

studiis

classicis

quotannis

propositum

reportavi

Vix bimestri spatio

elapso, tertium

in

arenam

descendi,

et

exhibitione a

Roberto

Tyrwhitt, A.M.,

ad

eruditionem

Hebraeam

promovendam

instituta dignatus sum. Proximo

anno,

Octobris die primo, culmine

votorum meorum

potitus

sum, in

Sociorum

celeberrimi

Collegii ordinem

post

examinationem

habitam

cooptatus.

Collegas lionoris

habui

tres

Thomam

Babington

Macaulay,

Poetam,

Oratorem,

Historicum ;

Henricum

Malden,

in

Collegio Universitatis

Londini

Graecarum

literarum

Professorem

;

et

Georgium

Biddell

Airy, Astronomum Regium. Anno MDCCCXXVIII

a

Joanne

Kaye,

S.T.P.,

Episcopo

Lin-

colniensi, sacris

ordinibus

obligatus

sum.

Ex

eo

tempore

S.

Scripturae

et

Patrum

Ecclesiae

studio

me addixi,

nullo tamen

publice edito fructu, donec anno MDCCCXXXIX S.

Joannis

Chrjsostomi

Homilias

in Matthaeum

ad

fidem codicum MSS.

et

versionum

emendatas et

annotationibus

illustratas non modico

sudore

ac

sumptu

evulgavi.

Non

multo

post

almae

matri

meae

valedixi,

et

curam

pastoralem

Saxbamiae

Magnae

in

agro

Snffolciensi

per

tres

annos administravi.

Anno

MDCCCXLII

beneficium

ecclesiasticum Reephamiae

cum

Ker-

distone in

agro

Norfolciensi,

cujus

collatio ad

Collegium

SS.

Trinitatis

pertinet,

jure

successionis

mihi obtigit.

In

hoc

viculo amoenissimo

annos

unum

et viginti

non

inutiliter

consumpsi,

partim in cura animarum

non ita

multarum mihi

commissarum, partim

in

studiis eis

sectandis,

quae

gloriam

Dei illustrare,

et

Ecclesiae ejus

adjumento

esse

possent.

Ne

longior fiam,

per

id

tempus Chrysostomi, deliciarum

mearum,

Homiliarum

in Divi

Pauli Epistolas

novam

recensionem,

septem

voluminibus inclusam,

in

gratiam Bibliothecae

Patrum

Ecclesiae

a

pres-

byteris

quibusdam Oxoniensibus inceptae

edidi.

Praeterea,

rogatu

venerabilis Societatis

de

Promovenda

Doctrina Christiana,

Veteris

Testamenti

juxta LXX

interpretes

recensionem

Grabianam

denuo

recognovi;

cujus

operis, quamvis

ad

aliorum modulum et

praescriptum

con-

formati,

merita

qualiacunque candide agnovit

Tischendorfius

in Prolegomenis

ad

V. T.

juxta

LXX

interpretes,

Lipsiae,

1869,

quartum

editis. Vixdum

hoc pensum

finieram,

cum

in

mentem

mihi

venit cogitatio operis,

quod

ad

priora illa quasi

cumulus

accederet,

boc est,

Origenis

Hexaplorum novae

et quae nostri

saeculi votis

satisfaceret

editionis

;

quod

tamen

ut

ad

felicem

exitum

perducerem, quantulum mihi

restaret

tam

vitae

quam

vigoris

in

hunc

unum

laborem

impendendum esse

sensi. Resignato

igitur

beneficio

meo,

e

cujus

amplis

reditibus

jam

omnibus

bonis

affluebam, anno

MDCCCLXIII

Norvicum

me

contuli,

unde anno

sequenti,

prolusionis

gratia, Otium meum

Norvicense,

sive

Tentamen

de Reliquiis

Aquilae,

Symmachi

et

Theodotionis

e

lingua

Syriaca

in

Graecam

conveHendis,

emisi. In

animo

7/17/2019 hexapla (1)


viii

PRAEFATIO.

habebam librum per

aubscriptiones

(quas

vocant)

publicare,

sed

in hac bonarum

literarum

despicientia res tam

male

mihi

successit,

ut

spem

omnem

operis edendi

abjecissem, nisi

perop-

portune Delegati Preli

Oxoniensis

Academici,

interveniente

Roberto

Scott,

S.T.P.,

Collegii

Balliolensis Magistro,

omnem

novae

editionis impensam

in se suscepissent;

quibus

pro sua

in

me,

exterae

Academiae

alumnum,

benevolentia

gratias

quam

maximas

ago.

Quod

6iipere8t quam

brevissime

potero conficiam.

Fidem

catholicam, ab

Ecclesia Angli-

cana

reformata

expositam, firmiter teneo.

Errores

ac

novitates,

qui in

tot

annorum

decursu

alter

alteri

supervenerint,

sive

Evangelicalium

(qui nominantur),

sive

Rationalistarum,

sive

(quod

novissimuni ulcus

est)

Ritualistarum et

Papizantium, praeveniente Dei

gratia

feliciter

evasL

Jus

fasque tum in privatis tum

in

publicis

rebus

impense

amavi; injurias

et aggres-

siones,

sive

regum

delirantium, sive plebeculae

tyraanidem

affectantis,

immitigabili

odio

ac

detestatione

prosecutus

sum.

Vitam

umbratilem

et

otiosam

semper

sectatus

sum,

non

ut

desidiae

indulgerem,

sed

ut

iis

negotiis, in quibus

me aliquid

proficere

posse senserim,

vacarem. Per

quadraginta fere

annos in

bonis

literis

excolendis,

praecipue

eis

quae

ad

Verbi

Divini

illustrationem

pertinent,

sine

patrocinio,

sine

emolumento,

sine

honore

desudavi.

Nunc

senio

confectus,

et rude

donatus, nihil

antiquius

habeo quam

ut

juniores

competen-

tioresque

in eodem campo

decurrentes,

dum

vivo

et

valeo,

consiliis,

adhortationibus,

facultatibus adjuvem.

Scribebam

Norvici

die

XVI

Septembris,

A.D.

MDCCCLXXIV.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

CAPUT I.

De

Hexaplorum

variis nominibus.

Origenis

opus

elaboratissimum, quodque

ad

Sacri Codicis intelligentiam

maximum

momentum habet,

sub generali

Hexaplorum

nemine

omnibus,

qui

vel primis

scientiae

biblicae

elementis

imbuti sint,

familiariter notum est.

Nomen

ipsum cum

cognatis

ejus,

Tetrapla,

Octapla

etc., apud Origenem,

Eusebium,

Epiphanium

et Hieronymum

(e quorum

scriptis

ipsius operis descriptio

in

primis petenda

est)

plurali

forma gaudet,

4\,

;

apud recentiores autem aeque

commuDis

est

singularis numerus,

,

Cum

vero

sextuplex

vel

quadruplex

S.

Scripturae

textus qui in

eo

compre-

hendatur,

per

paginas

sive columnas

(?)

parallelas (quae

dicimtur)

legentium

oculis

subjiciatur,

inde

factum

est quod

aliud

nomen,

,

,

operi

Origeniano

inditum

sit.

1

Praeter

Hexapla

proprie

sic dicta, Origenem

alia

volumina

sub Tetraplorum

appellatione

concinnasse

inter

veteres

scriptores convenit.

Haec

autem quatuor versiones

Graecas,

Aquilae

videlicet,

Symmachi,

LXX interpretum

et Theodotionis,

ordine

quo nominavimus

dispositas,

complexa

esse

certum indubitatumque

est.

De Hexaplorum

vero

compositione

paulo obscu-

rior

est

quaestio.

Generalior

et

(ut

nostra

fert sententia)

longe

probabilior

opinio

est,

Hexapla

ita

nuncupata

esse,

quia

praeter

quatuor

dictas versiones,

duas

alias

columellas,

quae

textum

Hebraeum

literis

Hebraicis

et

Graecis

descriptum continerent,

ceteris

praepositas

exhibebant.

Ad

hanc

conclusionem

(quae

Salmasii,

2

Petavii,

3

Huetii,

4

Hodii,

5

Montefalconii,

6

aliorum assen-

sionem

nacta

est)

extra omnem

dubitationem

ponendam sufficere posse

videatur

Epiphanii

t

«

,

1

Hexaplarium

codicum

in contradistinctionem,

exem-

sionis Syro-hexaplaris

inditum.

2

De

Hellenistica,

plaria

quae

unicam

'

editionem

continebant .

.

159.

s

Animadv.

ad

Upiphan.

p.

404.

*

Ori-

nominabantur,

ut

videre

est in Hexaplis

nostris

ad

3

Reg.

genianorum

Lib.

III,

Cap.

II,

§

4.

6

De

Bibliorum

vii.

13.

.

22. Hinc

quoque

versioni

Syriacae

vulgari

Textihus,

p.

595.

Praeliminaria

in Hex.

Orig.

nomen

Peschito

()^«*ju»,

npos

ver-

p.

8.

7/17/2019 hexapla (1)


x

PROLEGOMENA

HEXAPLA

OMGENIS.

testimonium

evidentissimum,

dignum

quod

hic

integrum

exscribatur.

?•

',

'

?

•

'

(

,

7

Epiphanio,

ut

conjicere

licet,

sua

hausit

Auctor

Epistolae

versioni

Harethi

ArabicaQ

praepositae,

qui

de

Origenis

Octaplis

haec

habet

:

Horum

primus

ordo

continebat

scripturam

Hebraicam,

sermone

ac

literis

Hebraicis:

secundus

autem

scripturam

Graecam,

sermonem

vero

plane

Hebraicum

instar

praecedentis,

ut

ita Graece

ea

legerent,

qui

scripturam

Hebraicam

nequaquam

callerent

:

tertius

versionem

Aquilae,

cui

signum

Alpha

Graecum,

primum

scilicet

nominis

ejus

literam

apposuit

:

quartus

versionem

Symmachi,

quam

apposita prima

nominis

ejus

litera

notavit

:

quintus

versionem

LXXII,

quam

literis

Ain

et Beth

nuraerum

LXXII

exprimentibus

notavit

:

sextus

versionem

Theodotionis,

quam

litera

prima

nominis

ejus

litera

notavit :

septimus

interpretationem

Hierichunte

inventam, cujus

auctoris

nomen cum

lateret,

litera

He,

signo

numeri

quinarii

eam

notavit

:

octavus

versionem

Nicopoli

inventam, cujus

itidem

auctor cum

nomine

notus

non

esset,

Sexti

notam ei

indidit,

quam

litera

Vaw ejus

numeri indicio

signavit.

8

Sed

contra

assurgit

Valesius,

qui

ex loco

Eusebii

Hist.

Eccles.

VI,

1

6

aperte

convinci

affirmat,

Hexapla

dicta esse

eo quod

sex

inter-

pretationes Graecae

in

iis

continerentur

praeter

Hebraicum

textum

Hebraicis

et

Graecis literis

descriptum.

Nam

ut

Tetrapla

dicta

sunt,

quod

quatuor

versiones Graecas

haberent, sic etiam

Hexapla appellata esse, quod

sex

versiones, Aquilae videlicet,

et

Symmachi,

et LXXII

inter-

pretum,

et

Theodotionis,

Quintam

denique et Sextam

editionem

complecterentur

;

Hebraicum

autem textum,

cum ipsum

authenticum

esset

exemplar,

in

versiones

non esse

numerandum.

Locue Eusebii sic sonat

:

?

(versiones

Graecas

sex,

in

Psalmis

autem septem)

(

,

(h.

e.

per

cola, seu

memhra

sensum

integrum

absol-

ventia), (textu)

.

Ubi

tamen

si

sumatur (id

quod nogari

non potest)

Hexa-

plorum

nomen

improprie de

totius

operis

corpore

poni,

cujus

partes secundum

numerum

vereionum

ad

quemque

librum

adhibitarum

nunc

Hexapla,

nunc

Octapla,

in

Psalmis

vero, si

Eusebio

fides habenda

est,

etiam

Enneapla,

proprie

nominari

possint,

nihil

est

in

his

verbis

quod

priori

nostrae suppositioni

repugnet.

Majoris

certe

difficultatis

est alter

Epiphanii

in

Panario

locus, ubi de

Hexaplorum

compositione

haec

habet

:

%

,

',

,

'

,

,

,

-

,

,

,

,

,

,

,

,

,

.

9

1

Epiphan.

De

Mens.

et Pond.

19

(Opp.

T.

II,

p.

175).

don,

Oxford,

1779,

pp.

12,

13.

9

Epiphan.

Haeres.

•

White

(Rev.

Joeeph),

Letter

to the

Lord

Bishop

of

Lon-

LXIV,

3

(Opp. T.

I,

p.

526).

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xi

Locus

obscurus,

et

fortasse corruptus,

non modo

priori ejus et

clariori

ejusdem rei

expositioni

repugnare,

sed

ne inter

se

quidem

cohaerere

videtur, siquidem idem

Hexaplorum nomen

nunc

de

sex

tantum

columnis

Graecie, nunc de

iisdem

et

duabus

Hebraeis conjunctim

ponitur.

Sed ut

manifestior

evadat

res, varias

operis

Origeniani

formas

nunc

recensebimus.

1.

Tetraplorum

tum

in

scholiis tum

apud

scriptores

ecclesiasticos

frequens

est

mentio

;

qui

omnes

summo

consensu

testantur,

compositionem

fuisse

ab

Hexaplis

prorsus discretam,

qua-

tuor versiones

Graecas

ceteris

notiores

complectentem.

Textus autem

LXXviralis

Jobi,

Danielis et XII

Prophetarum,

prout in

Tetraplorum

columna

tertia

olim

exstabat,

in

ver-

sione

Syro-hexaplari adhuc

exstante repraesentatur.

2.

Pentapla

semel tantum quod sciamus

nominantur,

videlicet in

Codice

Marchaliano ad

Jesai.

iii.

24,

ubi

scholium habetur

:

'

,

Si vera

est codicis scriptura,

et

non

potius

legendum

h

(ut

ad

v.

25

Syro-hex.

in

marg.

: ) per

quinqve

columnas

indicari

non

potest

juxta

Valesii

hypothesin series

. .

(.

. E',

nam Quintae

editionis in Jesaia nec

vola

nec

vestigium

; sed

potius

.

.

.

',

,

ubi prima coluinna,

ut

videtur,

textum

Hebraeum Graecis

characteribus descriptum continebat

;

cujus rei

exem-

plum

habemus in

Cod.

Barb.

ad Hos.

xi.

1,

ubi tamen

non

,

sed memo-

rantur.

3.

Hexaplorum

passim

mentio fit,

non solum in

illis Bibliorum libris, in

quibus Quintae

et Sextae

editionis

nullum

indicium est,

10

verum etiam in

illis,

in

quibus

quinque

11

aut

sex

12

versiones Graecas

ab

Origene adhibitas

esse

exploratum est. In

posteriore casu Hexaplorum

titulum generaliori sensu usurpari

sumendum est.

4.

Heptaplorum

nomen, Montefalconio

et

antecessoribus ejus

inauditum,

non

reperitur

nisi in versione

Syro-hexaplari

ad

4

Eeg.

xvi.

2,

et

in subscriptione

in

fine ejusdem libri,

ubi

diserte legitur

:

J^a

^»a*f

^»?

cu«

1LaJ^-s{?

|^j^-a

^ao,

h.

e.

ex libro Heptaplorum

sive

Septcm

columnarum.

Haec

autem

septima

columna

qualis

sit,

ex

ipsa

versione

libri

4

Regum Syro-

hexaplari

ostenditur, ubi praeter

tres

interpretes

notiores lectiones

Quintae

editionis passim

in margine

allegantur. Quinetiam

ad

Cap.

vi.

5

:

E'.

,

appingitur scholium :

To

Tfj

\

,

*

.

At enim

si Valesio

credendum,

versio Sexta non

septirnam,

sed

quintam

Hexaplorum

columnam

occupasse

manifestum

est.

5.

Operis

quod Octaplorum

titulo

insignitum

est,

mentio

fit

in

libro

Jobi

juxta

ver-

sionem

Syro-hexaplarem,

13

necnon in

scholiis Graecis

ad

librum Psalmorum,

14

in

quibus

notandum

est Tetrapla

et

Octapla tantum

poni, Hexaplis ne

memoratis

quidem

(e.

g.

ad

Psal.

lxxxvii.

43

:

*

•

,

)

;

nimirum quia

m

Psalmis

Hexapla

et

Octapla

unum

idemque

opus.

10

Vid.

Hex.

ad

2 Reg.

xxiv.

9,

25.

M

Vid.

Hex. ad

Hex. ad

Job.

v.

23.

vi.

28.

14

Vid.Hex.ad

Psal.

Lxxv.

1.

4

Reg.

viii.

15.

xi.

6.

»

Vid.

Hex.

ad

Psal.

cxliii.

1.

lxxxvi.

5.

lxxxviii.

43.

cxxxi.

4.

cxxxvi.

1.

cxlv.

1.

Hos.

i.

8.

vi.

4.

Joel.

i.

17.

Mich.

v.

3.

Vid.

c

2

7/17/2019 hexapla (1)


11

PROLEGOMENA

HEXAPLA

ORIGENIS.

. Nomen

Enneaplorum

nusquam

reperitur,

ne

in

Psalmia

quidem,

ubi

Septimae

edi-

tionis

vestigia

rariora

nec ea

indubitata,

apparent.

Sed

de

hac

quaestione

alio

loco.

Cum vero

compertum

sit,

Origenem

duo

tantum

opera,

Tetrapla

videlicet et

Hexapla,

contexisse,

hic

non

abe

re erit

quaestionem,

quae in

hac

parte

disputationis

nostrae

moveatur,

in

examen

vocare ;

videlicet

utnim

Tetrapla

an

Hexapla

Auctor

prius

ediderit.

Eusebius

in

loco

Hist.

Eccles.

supra

laudato

post

verba,

,

subjimgit

: (seorsim)

*

kv ?

.

quibus

verbis necessaria,

ut

vide-

tur,

conclusio

oritur,

editionem

tetraplarem

post

hexaplarem

ab

Auctore

confectam

esse

;

hanc

enim

vim

habet vocabulum

,

insuper,

vel

postea

concinnare,

cui

contrarium

est

€.

Nemini

vero

incredibile

aut

absurdum

videbitur,

Origenem

cum

animad-

vertisset

Hexaplorum

volumina

nimio

sumptu

ac

labore

indigere,

Tetrapla,

quorum

usus

facilior

esset,

demptis

duabus Hebraeis

editionibus,

et

Graecis

minoris

momenti

versionibus,

elaborasse;

qiii et hodiernis scriptoribus

mos

est,

lucubrationes

suas

primum

uberiores et

completiores

emittere,

postea

vero

in

compendium

redigere.

Haec

Valesii

est

sententia,

cui

aliquatenus

favere videntur

subscriptiones

in

fine

singulorum

librorum

a

librariis

additae;

in

quibus

significatur, exemplare ex

quo

descriptus

vel

translatus

est

liber

ex Hexaplis

desumptum

esse,

e

Tetraplis vero

correctum

(),

vel cum

iis

collatum

().

1

*

In

contrariam

partem advocari potest

scholium ad

Psal.

Ixxxvi.

5,

in

quo

lectionem

deteriorem

in Tetraplis reperiri asseritur,

potiorem

vero

%

in

Octaplis

;

unde

non

absurde

colligit

Montefalconius,

Tetraplorum

lectionem

mendosam

Origenem

postea

in

Hex-

aplie

emendasse.

Sed hujusmodi probationes

non

tam

certae

et

exploratae

sunt,

ut

ad

disertissiinam

Eusebii

declarationem evertendam

valere possint.

Proinde

Montefalconius

aliique

qui majore

opere

minorem tempore

priorem

fuisse

opinantur,

in Eusebii

loco

aut

deteriorem

scripturam

?

arripiunt,

aut

praepositionem in

*

non

adeo

urgendam

esse contendunt.

Montefalconius

quidem

ceteris audacior

Tetrapla

prius

quam

Hexapla

edita

fuisse

exinde

evinoere studet,

quod in illis

textum LXXviralem communem

non correctum posuerit

Ori-

genes;

in

his

autem

manum

emendatricem

primum

ei

adhibuerit;

ad quam

propositionem

probandam

praeter

scholium

ad Psal.

lxxxvi.

5

modo

allatum frequentissima (ut

ait)

Jobi loca

e

Tetraplis

desumpta,

quae

vitiosas

et

praeposteras

lectiones

non

emendatas

continerent,

appellat.

Scilicet per

siglum

*,

.

(h.

e.

),

quod in

libris

Graecis

saepe

occurrit,

Tetrapla

indicari

sibi

suasit

Vir

palaeographicus.

Etiam

Origenis

scholium ad

Gen.

xlvil

6

a

Montefalconio

ideo

arcessitum,

ut ostendat,

restitutionem

seriei Hebraeae

a

LXX

inter-

pretibus

male

transpositae

post

edita

Tetrapla factam

fuisse,

si

recte

intelligatur,

contrarium

probat,

videlicet

in

Tetraplis

pariter

ac in

Hexaplis

Hebraei

archetypi ordinem

ab

Origene

revocatum

esse.

ie

Sed

quid

in

talibus

moramur, cum

in

libris

Jobi, Danielis

et

XII

Pro-

—

*

Vid.

Ilex.

ad

Joe. xxiv.

33,

et

Monitum

ad Ezech.

6

tlppbv

iv

'

\

rais

(Kboaeai

(.

II,

.

765).

w

Graeca

SUnt:

'Eireti^ tv

rtrpa-

'

tv

:

(*

...

Quae

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA IN HEXAPLA

ORIGENIS.

xiii

phetarum

ipse

textus

tetraplaris,

obelie

et

asteriscis

distinctus,

et

quantum

sciamus,

ad

hexa-

plarem

prorsus

conformatus, in versione

Pauli

Telensis

Syriaca

oculis

nostris

subjiciatur

?

Sed

priusquam

disputationi

de

variis

Hexaplorum

nominibus

finem imponamus,

ad faci-

liorem

rei

intelligentiam, antecessorum

nostrorum

vestigiis insistentes,

Tetrnplorum,

Hexa-

plorum,

Heptaplorum et

Octaplorum (nam

cetera

nihil

moramur)

specimina

quaedam

hic

exhibemus.

sic

perveree

interpretatus est Montef. : Cum

in

Tetrajplis

'

aliquot in locis

transpositum esse etc.

;

quaei verba

(h.e. in nota ad

marginem

Tetraplorum posita

(/))

ex{

)

vpi>s

»

ad

««-<,

non (quae manifestissiina

loci

serie

Hebraei

et ceterarum

editionum ostensum

est,

textum

constructio est)

ad

referenda

sint.

7/17/2019 hexapla (1)


\1V

PROLEGOMENA

HEXAPLA

OMGENIS.

SPECIMINA

TETRAPLORUM,

HEXAPLORUM

.

£\

.

. TETRAPL

.

?

\

.

II.

HEXAPL

.

nryn

rv:t?

rv\rv

nyon

niD3

npjtn

^aa

nniDrrVK

my pxe

D3TD

pyi

nnpS

.

(

(

*

*

(

(.

fcvrtpov

hnmn

«

()

vrfaai

\( fvboKiav

*6

.

.

.

.

.

.

.

III.

HEPTAPL

tjj

.

.

itod

orno

.

.

.

.

.

.

IV.

OCTAPL

.

.

.

,

'

.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xv

ET

OCTAPLORUM.

ix.

26.

OI

O'.

£

.

.

?

.

ii.

13.

Bfvrtpov

«roieire

iv

()

Kkalovrts

tivai €Tt

vtvovra

np6s

(

.

'.

'

(€

(\((

(

'

(

(

(

(1>

StKTOv

eVc

(

.

\

itxrrtpov

\((

()

( \

tlvai

m

(1

(

.

xxiii.

4•

'.

.

.

}

.

'.

.

C1X.

3.

'.

?

.

.

?

(

?)

?

.

'.

?

? ?

.

?

,

?

?

.

7/17/2019 hexapla (1)


xvi PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

CAPUT

II.

De

Aquilae

editione.

I.

Aquilae

historia.

II.

Quonam

tempore

Aquila

versionem suam

ediderit.

III.

De

Aquilae

vereionis scopo.

IV. De

Aquilae

interpretis

stylo. V.

De

duplici

Aquilae

versione.

I.

Aquilae

historia.

Aquila, natione

Ponticue,

religione

gentilis,

secundum

Epiphanium

Sinope

oriundus, sub

Aelio Hadriano imperatore

(A.D.

1

17-138)

cujus,

teste

eodem,

^,

sive

soceri

filius

fuit,

vixisse

traditur, ab

eoque

urbi

Hierosolymorum

sub

novo

Aeliae

nomine reficiendae

prae-

fectus

est.

1

Idem

narrat,

Aquilam

Hierosolymis

commorantem,

dum

Apostolorum

discipulos,

nuper Pella

reversos,

fide et

miraculis

ab

iis

editis

florentes

animadverteret,

animo

com-

punctum,

Christianam

religionem

amplexum

fuisse, et

interjecto

quodam

tempore

novae

professionis sigillum

accepisse

: mox

autem

propter

astrologiae

vanas

artes,

quas

apprime

callebat,

post

baptismum non

relictas,

sed

studiosius

quam

ante

excultas,

a

magistris suis

primum

objurgatum,

deinde

ab

Ecclesia

remotum

fuisse

;

qua

ignominia

vehementer per-

citum,

sine

mora

ad

Judaismum

transiisse,

et,

circumcisione

admissa,

proselytum

(ut postea

mmcupabatur

2

)

factum esse;

indeque

qua

naturaliter

praeditus

erat

ingenii contentione

totum

se Hebraeis

literis

ediscendis

tradidisse.

3

—

Haec

Epiphanius

;

quae cum summa

haesitatione,

quasi

magna

ex

parte sive

Judaeorum

sive

Christianorum

otiosorum

commenta,

admittenda

esse

quivis

videt.

Et

Judaeos

quidem

ea

quae

ad majorem Aquilae

dignitatem

spectant,

quaeque

a nativis

eorum scriptoribus

coiiiirmari

mox

videbimus,

fabulatos

esse

credibile

est

Cbristianis

vero,

quibus

magni intererat de fama

interpretis

sibi,

ut

putabant,

infensissimi

detrahere,

narrationem

de accessione

ejus

ad

Ecclesiam

et

subsequenti ex ea

expulsione

imputandam

esse, longe

a

vero abhorrere

videtur.

*

:

.

Epiphan. De

Mens. et

Pond.

14

(Opp.

T.

II,

p.

170)

:

'«

\

',

itpov.

.

. .

('-

6

,

'

(

(

*

(-

,

6(

,

.

(

((,

((

(

('

'

(

(

]

,

.

.

.-

Synopsi

S.S.

(S.Athanas.

.

. II,

.

1

55)

P**&s **

Zvtxa

,

Chron. Pasch.

.

255

ed.

Paris.

non

**,

sed

(-

,

\

.

.

.

imperatorig

fuisse

dicitur.

2

Iren.

adv.

Haeres.

*

.

-

II,

24

:

Aquilas

proselytus.

Hieron.

.

. IV,

.

1 22

: 6Yis

oe

,

alperai'

Ahibae

quem

magittrum

Aquilae

proeelyti

autumat.

Eu-

(

,

eb.

Dem.

Evang.

.

316:

&€

'

*

,

\

*(

'

\

(

.

3

Kpiphan.

ibid.

.

171:

to.W

(

\

.

V

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

1N

HEXAPLA

ORIGENIS. xvii

Hic

discutienda venit

quaestio, num

Aquila

noster

cum

Akila

quodam

(D*TpV,

aliquando

D^pM)

a

scriptoribus

Judaeorum

antiquissimis

memorato

idem sit. De

Akila

haec potissi-

mum

narrata

sunt.

Non

natalibus

Judaeus

fuit,

ut qui proselytus

pj£7)

nuncupatur.

In

Ponto

servos

babuisse

traditur.

Legis, boc est, ut videtur,

totius

Codicis

Sacri,

Graecam

versionem

concinnavit, cujus

specimina nonnulla,

literis Hebraicis

scripta,

feruntur.

Coram

R.

Eliesero

et

R.

Josua,

hoc

est,

assistentibus

illis

et

opem

ferentibus, vel

secundum

alios

(quibuscum

facit Hieronymus,

de

Aquila

nostro

scribens) coram

R.

Akiba

vertisse

per-

hibetur.

Floruit

Hadriano

imperante,

quocum etiam collocutus

fuisse, immo, si serioribus

fides

habenda est,

filius

sororis

ejus fuisse

narratur.

Quae

omnia, praeter

nominis

conve-

nientiam, si cum

eis

quae

de

interprete

nostro

traduntur contuleris,

per Akilam

et

Aquilam

unum eundemque

intelligendum

esse

dubitari

non potest. Si vero versionis

Akilanae

reli-

quiae a Judaeis

scriptoribus conservatae

cum

Hexaplis

Graecis

conferantur, conclusio

de

iden-

titate

eorum non

evertitur,

sed paulo obscurior

et

incertior fit.

Ut

breviter dicamus,

Akilae

lectiones

quae

supersunt duodecim

sunt.

Ex

his

quatuor,

Gen.

xvii. (in Auctario),

Esth. i. 6

(in Auctario),

Ezech.

xvi.

10,

et

Dan. v.

5,

bonae

frugis

sunt,

et

Aquilae interpreti recte

tri-

buuntur.

Alia,

Prov.

xxv. 1

1

in

Addendis

ad Prov.,

vera

esse

potest, sed non

est

indubitatae

fidei.

Duae, Jesai. iii.

20 (coll.

Addendis ad

Jesai.)

et

Ezech. xxiii.

43,

a

stylo

Aquilae

abhorrere

videntur.

Alia, Psal. xlviii.

15,

valde

obscura

est,

et,

nisi

Aquilae lectio

aeque

perplexa in margine

versionis Syro-hex.

exstitisset, plane rejectitia.

Duabus, Lev. xix.

20

et

Dan.

viii.

13,

non multum

tribuimus.

Postremo

duae,

Lev. xxiii

40

et

Prov.

xviii. 21

in

Addendis,

omnino

absurdae

et

ridiculae sunt.

4

II.

Quonam

tempore Aquila

versionem suam

ediderit.

Interpres noster

ad

Judaeorum campum

transfuga

factus,

et

linguae

eorum

accuratam

intelligentiam adeptus, quo tandem anno

Sacri Codicis

versionem suam

ediderit,

pro certo

definiri

nequit. Vixisse eum

sub

Adriano, consentiente veterum auctorum

testimcmio non

est cur dubitemus

;

sed

in

temporibus ejus

intra

arctiores limites

circumscribendis

in

diffi-

cultate haud

mediocri

versamur.

Quae autein aliquid

momenti habere

videantur

cbronolo-

gicae rationes, hae

fere

sunt.

1.

Floruit

juxta

Epiphanium

anno

Hadriani

XII

(a.d.

128 vel

129),

annis

post

LXX

iuterpretes

CCCCXXX

;

fortasse

quia

eo

ipso

anno Hadrianum

urbein

Hierosolymam

iDstau-

rare

coepisse

historici

tradunt.

5

Epiphanio,

ut videtur, praeeunte,

Auctor

Epistolae

versioni

Arabicae

Harethi praemissae

affirmat,

Aquilae Sinopensis Pontici

versionem

interpretatione

4

Conclusio

nostra

de

aestimatione lectionum

Akilinarum

5

Epiphan. De Mens.

et

Pond.

13

(Opp.

T.

II,

p.

169):

IIOU

est

valde

dissimilis

ei quam

promulgavit Rud. Anger ,

trti

*(

.

.

.

in Hbello CUl

titulllS

:

De

Onkelo

CJialdaico, quem

femnt,

flvai

(

Pentateuchi

Paraphraste,

et

quid

ei rationis

intercedat

,

«W

(

',

cum

Akila,

Graeco

V.

.

Interprete,

Partic.

I,

pp.

28-30.

v\'

\

'.

.

.

d

7/17/2019 hexapla (1)


xviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

?

annis

CCCCXXX

posteriorem

fuisse

;

illam

autem

ante

adventum

Christi

plusquam

C

[fort. CCC]

annis

concinnatara

esse.

e

2. Alia

temporis

nota

ex

Rabbinorum

traditione

peti potest,

eorum

scilicet

qui

Aquilam

R.

Akibae,

qui

doctoris

officiura

ab

a.d.

95

ad a.d.

135

exercuisse

traditur,

discipulum

fuisse

autumant.

3. Aqiiilam

versionern

suam

edidisse

antequam

Dialogum

cum

Tryphone

Judaeo

scrip-

sisset Justintis

Martyr

(qui

mortuus

est

circa a.d.

165)

Criticorum non

paucorum

opinio

est.

7

Jlistini

verba Slint

:

7€

kv

-

'

,

,

',

,

6.

RursuS

:

(

6

•)

-

,

' ',

,

,

,

,

.

Et EQOX

:

,

-

,

,

'

.

8

Allusio

est

ad

versionem

quandam

anonymam a

Judaeis

doctoribus

prae

LXXvirali

commeDdatam

;

quae

tamen non

nisi

in

voce

(quam

pro

tres

interpretes

posuisse

exploratum est)

cum

ea

quae

Aquilae in Hexaplis

tribuitur,

,

,

consentit.

Quam

quidem

discrepantiam

nonnemo

quasi rem

conficientem praedicat, exinde

certe

colligens, citationem ex

Aquilae

versione

fieri

non

potuisse.

9

Sed

Justinum,

ut

in

talibus

fit,

de

sola

voce

sollicitum, reliquum

Aquilae

contextum,

quasi

ad disputationem

suam

nihil

conferentem, praeteriisse,

non

est

quod

miremur.

Quid

quod

Irenaeus, ut

mox vide-

bimus, in

pari

argumento,

dum

Symmachi

et

Theodotionis verba

citare profitetur,

excepta

voce

,

in

qua summa

disputationis

versabatur,

versionem

LXXviralem sibi

et

lectoribus

suis

unice

familiarem

ponit 1

Sed

ut

ad Justinum redeamus

:

eura

hoc

loco

Aquilae

versionem

respicere

potuisse,

non

quidem

negamus,

sed

illud

pro argumento

ad

aliam

rem

probandam

tuto

usurpari

posse non concedimus. Immo

longe

verisimilius

nobis videtur,

Justinum

non

Graecam

Bibliorum

versionem

quamlibet

in

mente

habuisse,

sed tantummodo

doctorum

Judaeorum in

Christianorum invidiam

scitum, videlicet

tum

hic tum

aliis

locis

LXX

inter-

pretes

a

vero

Sacri

Codicis

sensu

aberrasse.

Reapse

non

interpretes

eorum

qualescunque, sed

ipsos

et cloctores

eorum

(

)

Noster

in

crimen

vocat.

4. Ad

Aquilae

aetatem definiendam

plus confert locus

S.

Irenaei adv.

Haeres. III,

24

:

\

,

,

6

,

'

6

.

Hinc

concludi

potest,

quidem

Aquilam et

Theodotionem inter

aequales Irenaei

recensendos

esse,

quae nonnullorum

Criticorum,

particulam nimis

urgentium, opinio fuit,

10

sed

tantummodo

duos

interpretes

ante

libros

ejus

contra Haereses scriptos,

hoc est,

ut

ipse

testatur,

ante

pontificatum Eleutheri

(a.d.

177-192)

floruisse.

White

(Rev.

Joseph)

LeUer to the

Lord

Bishop

of

§

40.

8

Justin.

M. in

Dial.

c.

Tryphone,

pp.

139,

163,

London,

p.

1

1.

7

E.

g.

Hodius

De

Bibliorum

Textibu»,

169,

ed.

Maran.

9

Vid.

C.

A.

Credner

in

Beitrdge

zur

p.

576;

Montefalconius

in Pradiminaribus,

p.

47;

e

re-

EinUitung

in

d. bibl.

Schnfim,

.

,

p.

198.

10

Vid.

centioribus

autem

De

Wette in Einleitung

in d.

A.

T.

Rud.

Anger

De Onkelo

etc.

Partic.

I,

p.

9.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS. xix

III.

De

Aquilae

versionis scopo.

Aquilam,

propter

illatam

sibi

ab

Ecclesiae

praefectis contumeliam, in

fidei

Christianae

invidiam

et

Judaismi

patrocinium

versionem

suam

concinnasse, generalis est scriptorum

eccle-

siasticorum

sententia.

Epiphanius

aflirmat

eum

ad

interpretanduni

se

contulisse,

,

'

6

)

.

,

rjj

*

,

v

.

11

Ab

Hieronymo

appellatur

Judaeus.

1

*

Eum

Judaicam

mentem

habuisse testatur

Bar

Hebraeus.

13

Theodoretus

ejus

in

vertendo

*^32

7N

per

reprehendit.

14

Certum

est

quavis

de

causa versiouem

ejus

solam

ex

Graecis,

ne LXXvirali

quidem excepta, a

scriptoribus Talmudicis

laudari.

Sed

fatendum

est,

probationes

quae ad lianc

malae

fidei

accusationem

tuendam proferuntur,

et

per

se

leviores

esse,

et

contrariis

argumentis

validissirais impugnari posse. Origenes

ver-

sionem

ejus a

Judaeis

non Hebraizantibus

ceteris

praeponi

affirmat, non ut

partibus eoruni

faventem,

sed

ut

diligentissime

factam,

et

S.

Scripturae sensuin

accuratissime

exponentem.

15

Etiam

Hieronymus,

qui

alicubi Aquilam

quasi Christianae

religioni infensum

carpere videtur,

in

Epistola

XXXII

ad

Marcellam

egregium

de sinceritate ejus testimonium

dedit.

Sic enim

ille,

quod

paucis scripserat,

se excusat

:

Jampridem

cum

voluminibus Hebraeorum editionem

Aquilae

confero, ne

quid

forsitan propter

odium

Christi

synagoga mutaverit

;

et,

ut

amicae

menti fatear,

quae ad nostram

fidem

pertineant

roborandam

plura reperio.

16

Sed

operae

pretium erit,

loca

quae

Aquila

ob Christianismi odium

in

alium

sensum

detorsisse putabatur,

8ingulatim

expendere.

1.

Gen.

ii.

l8.

Aquilae versio

est

:

;

ubi

illud

carpit

Anastasius Sinaita,

quasi

Deus

homini

mulierem

non

pro

adjutore,

sed

pro

adversario

et inimico

dedisset.

Sed

locutio,

,

non est

nisi versio

literalis

Hebraei

^??

;

ne

dicamus

eam

ab Anastasio

reprehendi,

non quasi Christianae

doctrinae,

sed

ipsi

quoque

Judaismo

repugnantem,

et

meram

blasphemiam.

17

2.

Psal.

ii. 2.

,

Aquila

interpretatus

est

.

,

propterea

a

Philastrio

Brixiensi

18

in

crimen

vocatus.

Sed

interpres

noster non

modo

hic

et

Dan.

ix.

26,

ubi

de

Christo sive

Messia,

sed aliis

locis

ubi

de

unctis

personis

in

universum

sermo

est,

^

pro

«,

ut et

*

pro

™9,

et

pro

(Lev.

xxi.

12)

posuit.

19

Cum

vero

et

idem

prorsus

significent,

si

quis putet

eum a

priore

epi-

theto,

quasi

Christianae

nomenclaturae

proprio,

detfita

opera

abstinuisse,

non

valde

repugnabimus.

20

•:•

—

—

•:•

11

Epiphan.

De

Mens.

et

Pond.

15

(Opp. T.

II,

p.

171).

16

Hieron.

Opp.

T. I,

p.

252.

w

Vid.

Hex.

ad

12

Praef.

ad

Dan.

(Opp. T. V,

p.

621).

Cf.

Hex.

nostra ad

Geii. ii.

18.

18

De

Haeresibus

XC.

19

Vid. Hex.

Habac.

iii.

13.

13

Vid.

Hex.

ad

Psal.

xxvi.

6,

uot.

23.

ad

1 Reg. ii.

35.

Psal.

lxxxviii.

52

(ubi

Montef.

Aquilae

14

Theodoret.

Opp.

T.

II,

p.

235.

1S

Origen.

Opp.

T. I,

paruiu

probabiliter

tribuit

).

Singulare

.

14

:

()

€(

exemplum,

ut

videtur,

est

Hab.

iii.

13,

ubi

et

Eusebius

(

'

*:

et

Hierouymus

Aquilae

vindicant

.

Cf.

{

,

((€.

.

Wesselillg.

Observ.

VttT.

.

74•

d2

7/17/2019 hexapla (1)


xx

PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

3.

Bar

Hebraeus,

ut supra,

Aquilam

et

Symmachum

carpit,

quia

pro

,

quae lectio est Comp., Ald., et

librorum

plurimorum,

vel

^,

ut

Syro-

hex.

habet,

tantum, non

addito

^,

transtulit. Sed

in

Hebraeo

legitur

nynn

*,

h.e.

,

ut

recte

interpretatus

est

Aquila.

4.

Psal.

xc.

9.

Eusebius

in

Commentario

Aquilam et

Symmachum

hunc locum

-

(

cepisse

affirmat

; dum

ille

,

hic

autem

vertit.

Scilicet

ipse

Commentator

in

priore

clausula de

Filio,

autem

in

posteriore

de

Deo

Summo,

quem

pro

refugio

suo

habuerit

Filius, Arianisino favens

prave

intelligebat.

5.

Jesai. xlix.

5

:

*pW **7

SbnttT].

Aquila

interpretatus

est : et

Israel

ei congregabitur.

Hoc

fortissimum

contra

Judaeorum

perfidiam

testimonium Hieronymus

non

miratur Aquilam

in

plane

contrarium sensum detorsisse,

aut

imperitiam

simulantem,

aut

Pharisaeorum

per-

versa

expositione deceptum.

21

Sed pro

N7

in K'ri

est

*h,

quam

tritissimam

lectionis

varie-

tatem

Aquilam

secutum

esse,

non

est

quod imperitiae,

nedum

malae

fidei

ejus

imputetur.

6.

Jesai.

ix.

5:

^S^ vN.

Theodoretus

ad

loc. :

^,

(

-

(

^

oi

nepl

Tbv

,

,

.

Hanc quidem Clllpam, 81

culpa

est,

cum

Aquila communem

habent

Symmaclms

et

Theodotio ; versio

autem LXXviralis

(non

eam dico

quam

a

Luciano

interpolatam

secutus

est

Theodoretus) prorsus

absona

est.

Sed

revera

Aquilae

usus

tam constans

est, ut

si hoc

loco

in

translatione

Hebraei ^

,

noh

, posuisset, in

suspicionem fraudis

potius

incidisset.

7.

Jesai vii.

1

4.

Pro

™i?¥

LXX

interpretes

,

Aquilam

vero

ad

invidiam Chris-

tianae

religioni

conflandam

vedvu

posuisse, inde

a

Justino

Martyre

et Irenaeo

Don

absurda

est

nostri

interpretis

criminatio

;

praesertim

cum

in

loco

Gen.

xxiv.

43

virgo

(^)

Rebecca

non

^,

sed

,

h.

e.

puella

quae

viris

abscondita

est, ab

eo

nuncupetur. Inde

siispicio

oriatur,

Aquilam

in

hoc

insigni

vaticinio

juxta

mentem

Judaicam

transferendo vocem

ambiguam

consulto

usurpasse

:

ambiguam

dico,

quia

idem

interpres

in

Deut.

xxii. 28

(

pro

'

posuit.

22

Conclusio

disputationis

haec

est.

Aquilae

Judaeo

utriusque

linguae

doctissimo nil

pro-

positum

fuisse

videtur, nisi

ut

Codicem

Sacrum,

a

prioribus

interpretibus

minus diligenter,

ne

dicamus

negligentissime

et ineptissime

versum,

summa

fide

et

accuratione,

verbum

de

verbo

exprimens,

lectoribus

traderet

;

in

quo opere

exsequendo

quidem

et

pravae

seduli-

tatis

culpam

non

evasit

;

vero

et

perversionis

consultae

non

satis

certa

adsunt

indicia.

n

Hieron.

Opp.

T.

IV,

p.

564.

n

Etiam

in

praeeen-

nerus

in

Beitrdge

etc.

.

,

p.

199.

Nam

et

verba prae-

tibue

,

et

,

pro

faturis,

necnon

in

verbo

eentia

Hebraeis

tlfc)

studiose

accoramodata snnt, et

compoeito

2«»,

quod

notionem

quandam

naturalis

locutio

\\

«

h

ya<rr

P

\

ea

ipsa

est quam de

partu

*

in

sc

continere

videatur,

interpretationis

anti-

virgineo

posuit

Lucas

Cap. i.

v.

31.

chrietianae

indicia

parum

probabiliter

odoratus

eet

Cred-

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

IV.

De

Aquilae

interpretis

stylo.

De

stylo,

sive

proprio

vertendi

genere,

quo usus

sit

Aquila,

ad

summam

inter

omnes

convenit;

nempe

eum

in

primis

literalem

esse,

et

sermonem

Hebraicum

potius

quam

Graecum

referre;

utrum vero

haec res

laudi

ejus an

vituperationi

imputanda

sit,

disputatur.

Inter

veteres

scriptores ab

Origene

commendatur,

ut

6

^

';

23

ab

Hieronymo autem,

ut diligens

et curiosus

interpres

;

ut eruditissimus Unguae

Graecae,

et

verbum de verbo exprimens

;

quique

non

contentiosius,

ut

quidam putant,

sed

studiosius,

verbum

interpretatur ad verbum.

24

In contrariam

partem

ab

Origene

culpatur, quasi

/?

$

;

25

Hieronymus

autem,

ubi

de

optimo

genere

interpretandi

consulto

agit,

Aquilam

proselytum

et

contentiosum

interpretem,

qui

non solum

verba, sed

etymologias

quoque

verborum

transferre

conatus sit,

jure

projici

nobis

affirmat.

26

Idem

vero

alio

loco

cum de

interpretando

in

genere

verissime

praecipit,

non

debere interpretem

sic

verbum

de

verbo

expri-

mere,

ut dum

sylfabas

sequitur,

perdat

intelligentiam,

27

quis

non

videt hanc

insimulationem

in

Aquilam

nostrum

in

primis

cadere, qui

dum

in

singulis

vocibus particulisque

reddendis

totus

occupatur, nullam neque

orationis

sensus, neque

linguae

Graecae proprietatis,

rationem

habere videtur? His

concessis,

quid

ad

scientiam

biblicam

promovendam

conferat

Noster,

quid

non, facile

percipitur.

Quod ad

rem

lexicographicam

et

etymologieam

attinet,

testis

gravissimus

est,

et ceteris

fere

omnibus

anteponendus.

Praeterea

ad

quaestionem

de

Hebraei

textus

hodierni integritate

dirimendam,

Aquilae

versio

quanto

in

syllabis

apicibusque

nume-

randis

curiosior

sit,

tanto

majorem

auctoritatem

habere

manifestum

est.

Quod

vero ad

rem

hermeneuticam

spectat,

S.

Scripturae

loca obscuriora

et

perplexiora indagantibus Noster

vix

ullam

utilitatem

praestat.

Haec

de

generali

istius

versionis

indole

;

quam

si

quis

non ex

singulis

verbis

aut periodis,

sed

e longiore

pericopa

aestimare

studuerit,

eum

ad Hexapla

nostra

in

3

Reg. xiv.

1-20

remittimus.

Alia

styli

ejus

specimina,

sed

breviora,

sunt

3

Reg.

xxii.

47-50,

et

Jerem.

x.

6-10

in

Auctario.

Nunc

ad minutiores

ejus

proprietates

atten-

damus.

1.

Voces

Hebraicas

ut pluriraum iisdem

vocibus Graecis, nulla

habita seriei

ratione,

exprimere

studet. Cum igitur

vox

l^ij

proprie corporis

partem interiorem, Graece

,

sonet,

etiam

in

locutionibus

^ ^,

in

medio,

intra,

^ JJJO,

e

medio,

ex, eandem

vocem

Graecam

retinet.

E.

g.

Gen.

xviii.

12

:

Risit

Sarai

^.

',

kv

},

.

h

.

Deut.

iv.

3

Jova

perdidit

eos

2|?.

'.

c£

.

.

.

2.

Idiomata

Hebraea,

posthabitis

Graecis,

studiose

sectatur. E.

g.

Gen.

v.

5

: Et

vixit

Adamus]

D^tBWl

PWttJ

rflHO

VWft,

h.e. juxta

LXX,

(;

pro

quibus

Aquila

soloece

posuit,

ho?

Iroy,

etiam

ab

Epiphanio

28

hoc

nomine

merito

*

*

23

Origen.

Opp.

T.

II,

p. 23.

«

Hieron.

Opp.

T.

VI,

Opp.

T.

I,

p.

653.

28

De

Mens.

et

Pond.

2

(Opp.

.

,

p.

25.

T.

IV,

p.

564.

T. I,

p.

167. Origen.

Opp.

T. I,

p.

159).

p.

14.

26

Hieron.

Opp.

T.

I,

p.

316.

Hieron.

7/17/2019 hexapla (1)


xxii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

reprehensus.

Pro

in

narrando

Aquila

frequentat

ad

instar

Hebraei

1t¥b.

Coustructiones

verborum

Hebraeas

(e.g.

,

,

kv,

,

ete.)

fideliter

servat.

Etiam

syntaxin

abnormem

1

?

TW

(i

Reg.

xiii.

21)

pro

ea

quam

unice

probant

grammaticorum

filii,

&,

superstitiose

imitatus

est

interpree

noster,

verteudo,

noil

,

sed

(sic).

Huc

denique

pertinet

usus

ridiculus

praepositionis

cum

accusativo™

pro

Hebraeo

»,

propter

quem

ab

Hieronymo

passim

exagitatus

est;

e.g.

in

Epistola

LVII

ad

Pamma-

chiuni,

n:

Aut

quia

Hebraei

non

solum

habent,

sed

et

,

ille

et

syllabas

interpretatur,

et

literas

;

dicitque

,

quod Graeca

et

Latina lingua

non

recipit.

3.

Ad

singulas

voces

Hebraicas

curiosius et

magis

transferendas,

formas

verborum

novas

et

monstro

similes

e

re

nata

effingit.

Etiam

in

hoc

genere

pravam ejus

sedulitatem

lepide

tangit

Hieronymus

1.

c.

:

Quis

enim

pro

frumento

et

vino

et

oleo

possit

vel legere

vel

intelligere

*,

,

;

quod

nos

possumus

dicere,

fusionem,

poimtionemqmi

et

splendentiamt *

Ex

innumeris

talium

formarum

exemplis

pauca

suffi-

ciant.

Psal.

xxi.

13:

Fortes

Basan

WtfO,

Graece

;

juxta

Aquilam

vero

8«6

,

vocabulo

Graecitati

ignoto

e

nomine

^3

,

,

extuso.

31

Ex

(Djy)

Aquila

excogitavit

formas

nou

Graecas

(pro

08?,

ossa

arrodere),

s. (pro

DWy,ybrfw),

(pro

2^

,

fortitudo)

.

Ex

(TOtptt)

duplicem

barbarismum,

et

(pro

^?^?)

effinxit.

Ab

(quod

ei

sonat

^

,

frumentum)

monstrum

vocabuli

(pro

^,

purgate vos,

JesaLlii.

11)

derivavit.

Ejusdem

generis

sunt

(pro

*?,

cervices

fregit)

a

(*&,

cervix);

(pro

3,

pcdmis

gestavit)

a

(

,

palmus)

;

(pro

^J

,

protexit) a

(ffi

,

clypeus)

(pro

03H,

fapidavit) a

^,

lapis;

(pro

3^3,

leprosum) ab

«0^

(V33,

lijira)

;

et

(pro

^V)

a

^-

(H^IV,

areola).

4.

Nec

voces

tantum

et

idiotismos,

verum

etiam syllabas

et

literas

in

vertendo

exprimere

sibi

proposuit

hic interpres.

Huc

referendus

est usus

enclitici

pro

7

locali

Hebraeorum,

cujus

Bpeciraen unum

et alterum

olim edidimus;

32

nunc

autera copiam

exeniplorum

ex

omni

versionis Aquilinae parte

ad

manum

habemus.

Talia

sunt

(:)

Gen.

xii.

9.

xliii.

24.

Exod.

xxviii

26.

PsaL lxvii.

7;

(033)

Gen.

xii.

9;

(iTVQiN)

3

Reg.

xxii.

49;

Kvp^y&c

(^^)

4

Reg.

xvi.

9

;

(2)

Psal.

lxvii.

7

;

etiam

(1£)

Ezech.

viii.

16.

Aquilae

curiosae

infelicitatis

sunt

locutiones

(0 7j??p)

Gen.il

8;

(|7)

et

(*12Pu?)

4

I^

e

g•

• 2

5

J

etiam

(3)

Psal.

cxxxviii.

20.

5.

Hic

praetermittendus

est

Aquilae

usus,

quo

voces Hebraicas

quasi

in duas

partes

*•

Pro

accusativo

hic

illic eive

ex

scrupulo

interpretis, ad

Deut.

vii.

13.

Hos. ii.

22.

Forniain verborum

bar-

eive

ex

errore

ecribarum,

dativus reperitur

; e.

g.

Lev.

viii.

baram

in-

Nostro valde

in deliciis

fuisse

constat.

IO. Jesai.

XXXIX.

2.

xli.

7;

sed

(Exod.

Vlii.

25)

Talia

8UUt

,

,

,

(-

•>

coiJCCXluimue.

huic

inteq>reti

tribueilda vide-

,

,

,

,

(((.

tur

<nv

«

pro

WK

Jerem.

xxxviii.

9.

»

Cf. Hex.

32

Vide

uos

in

Otio Norvic.

p.

2.

7/17/2019 hexapla (1)



ORIGENIS. xxiii

dissecat,

et

in

par

vocum Graecarum

transfert.

Sic

Hebrdeum

DÔ

ei sonat

*

(Psal.

lvi.

i),

vel

?

(Psal.

xv.

).

Pro

7?7?>

stridor

(Jesai.

xviii.

i)

Aquila

inscite

posuit

;

pro (Jerem.

xlvi.

2)

;

pro

-^

(1

Reg.

vi.

8)

h

€,

quasi ex

3 JM

et

W;

pro

^ (Psal. Ixxii.

21)

6*,

h.

e.

#N

I-P^;

pro

ÎW?»

1W

ludibrium

(Exod.

xxxii.

25)

*k

, h.

e.

2

?;

P

ro

^^?»

fascia

pectoralis

(Jesai.

iii.

24)

cingulum

exsultationis

;

pro

,

terrores

(Eccles.

xii.

5)

.

Ut

finem

faciamus,

vocem

vexatissimam

^JWJS?

(Lev. xvL

8)

in

duas resolve-

runt et

Aquila

et

Symmachus;

quorum

ille

dupliciter,

i}V)

,

et

{ty)

;

hic

autem interpretatus

est.

6. Aliud et

minus notum

est

Aquilae artificium,

quo

voces

Hebraeas

sub

Graeco

quodam

involucro

in

versionem

suam inducit.

Non

hic

dicimus

usum LXX senioribus

et

reliquis

interpretibus

familiarem,

literas

Hebraicas

cum

Graecis

ejusdem soni simpliciter commutandi;

33

sed

ita

commutandi ut

voci

peregrinae

quasi

Graecam faciem

induat.

Exempla

simplicissima

sunt

pro

&i2

(Job.

iv.

11);

pro

J^N,

quercus

(Deut. xi.

30);

pro

WD,

quod

tri-

tissimum

est.

Exquisitioris

generis

sunt

pro

^?

'

(

Reg. xiii.

21);

-

ro

??9

(2

Reg.

vi.

16);

(si

Theodoreto

fides

habenda

est)

pro

D'

,

?'J^

(1

Reg.

xv.

23);

(nisi

merum

Rabbinorum

commentum sit)

pro

•7

(Lev.

xxiii.

40);

pro

\3p2L

(Ezech.

xxvii.

24).

Sed

pro

fipi?

(Ezech.

ix.

2),

et pro

Tî?

(Jon.

iv.

6)

fonna

tantum

Graeca

sensu

destituta

fruuntur.

»

Ne tamen

putet

aliquis,

Aquilam

dum barbara

et

exotica

sectatur, a

puriore

Graecitate

omnino

abhorrere,

non

desunt argumenta, quibus

eum

probae

lioguae

et

optimorum

scriptorum

haud

ignarum fiiisse

ostenditur.

1.

Ad

elegantias

Graeci

sermonis

pertinet

forma

nominis

in

-,

quam

in

suos

nsus

ingeniose

convertit

interpres noster

;

e.

g.

Gen.

xiv.

3

;

Exod.

ii.

3

;

Zach. i. 8. Sed

(pro

^P)

Gen. xxii.

13

nescio

quid

peregrini

olet.

2. Nemo, ni fallimur,

ante nos

observavit,

Aquilam

Homeri

imitatorem

esse.

Praeter

usum

enclitici

,

quem

modo

tetigimus,

ad

poetarum

principis

imitatiouem

referendae

esse

videntur

voces et formae quas nunc recensebimus

:

XTs

(non

sine respectu

ad

Hebraeum

7)

Job.

iv.

1

1

; (pro

)

Psal. xlvii.

8.

3

Reg. xxii.

49

;

(pro

)

Prov.

xxix.

5.

Jesai. xli.

7

;

(pro) Jesai. lviii.

1

2

(ubi

nescio

an

formam

Poel

^P^

expri-

mere

studuerit Noster);

(si

recte pinximus

scripturam

Cod.

88)

Jerem.

xlviii.

4;

,

Amos vii.

7;

S. Job.

xxxviii.

38;

(Homero

)

Prov.

*_

*

33

Hic

usu8

LXX

Senioribue

et

Theodotioni potius

quam

(s.

\()

Eccles.

i.

1

; 10

Jesai.

xxxiv.

14

;

Aquilae

proprius

est, sed

neque

ab

hoc

omnino alienus.

Job.

xxxvii.

9

;

Deut.

xxiii.

2

;

**\

Jesai.

Ixv.

1

1

;

E.g.

ayovp

Jesai.

xxxviii.

14;

Ezech.

xx.

38;

\

(

4

Reg.

xi.

6;

€\

Job.

xxvi.

5;

*\

Jesai.

Psal.

xliv.

9;

Ezech.

xxxi.

8

;

\ Jerem.

v.

26

;

xxxiv.

7;

\*

Jesai.

xxii.

24;

Jesai.

Cant.

Cant.

vii.

5

;

\

Mal. iii.

2

;

Jerem.

xlvii.

2

;

()

Deut.

x.

3

; «\

«

Jerem.

1.

39

;

xxv.

30;

Deut.

xxv.

14;

\ Jesai.

Jerem.

xxix.

26

;

Jerem.

ii.

2

1

;

(

Jesai.

xli.

19

;

Exod.

XXXVI.

23

;

Ezecb.

.

4 ;

()

xiii

10.

\

Gen.

xxxvi.

24;

()

Jerem.

xxxvii.

21;

7/17/2019 hexapla (1)


XXIV

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xxx.

4;

forma

(

(pro

vulgari

)

Jerem.

xlvi.

19.

Etiam Herodoti,

historiae

patris, vestigia

hic

illic apud

Nostrum

deprehendisse

nobis

videmur.

Hujusmodi sunt

-

,

febris

ardens,

Deut.

xxviii.

22

(coll.

Herod.

V,

77),

et

(vel,

si

mavis,

-

),

ostium

depactum,

Jerem.

xxix.

26

(coll.

Herod.

V,

161).

3. Ad

eruditionem

Aquilae

philologicam

pertinere

videtur

mos

ejus,

in

vocibus

Hebraeis

lninus

usitatis

vertendis,

ad

cognatas

dialectos,

Chaldaeara

nempe

et

Syriacam, confugiendi.

E.g.

in

Psal. xxi.

17

vocabulum

Hebraeum

vexatissimum

3

vel

^N3

in

,

ad

normam

Syriaci

>U,

pudefecit,

transtulit.

In Amos

vii.

14

pro

^Sta,

vellicans, collato Chaldaeo

tira,

scrutatus

est, Aquila

posuit.

In

Hab.

i. 10

pro

D^JT,

irridebit,

ex Chaldaico

et

Syriaco

celebrabitur

habet.

Pro

??,

fastidivit,

Zach.

xi. 8

Noster ex

Chaldaico

ejusdem

vocis

usu mutuatus est.

Locutio

ejus,

()

Jesai.

xiii.

12

pro

Hebraeo

D

£|

revocat

N. T.

locos Jac. iii.

6.

Jud.

23,

ubi

pro

uterque iuterpres Syrus

y£S

ex-

hibet.

Alia

hujus

usus

exempla

dabunt

Hexapla

nostra ad Exod.

xiii.

16. 1 Reg.

xxviii.

9.

2

Reg.

i.

19.

3

Reg.

vi.

1

7. Prov.

vi.

13.

Jesai. xix.

15.

Jerem.

xliv.

10.

4.

Postremo

Aquilae versionis non

exigua

laus est,

quod

Hieronymus

in

Divina Biblio-

theca

(quae

dicitur)

haud

infrequens

ejus imitator,

praesertim

in Psalmis,

deprehendatur

cujus

rei

pauculis

exemplis hic

propositis,

lectorem

ad Hexaplorum

silvam

reraitteraus.

Exod. ii.

5

:

fflDH

?prQ.

Aq.

.

Hieron.

et

Vulg.

:

in

papyreone.

Deut.

xxxiii.

12:

*1?

•

Aq.

..

Hieron.

et

Vulg.

:

quasi in

thalamo

morabiiur.

Job. xiv.

12:

^J^Xi

a

^r*r•

Aq.

)

6

.

Hieron.

et

Vulg. : donec

atteratur

caelum.

Psal.

i.

1

:

1^23

E^?7•

Aq.

.

Hieron.

:

in

cathedra

densorum.

Psal. xv.

1

:

?0•

Aq.

.

Hieron.

:

humilis

et simplicis.

Psal. xlvii.

3

:

^3

\

Aq. -

Hieron.

:

specioso

germine.

Psal.

xlviii.

14

:

H7D

*2.

Aq.

.

Hieron.

:

current.

Semper

(et sic

passim

pro

«T?D).

Psal.

lxv.

11:

Aq.

kv

(122),

(HgjnO)

kv

.

Hieron.

: Induxisti nos

in obsidionem;

posuisti

stridorem

in dorso

nostro.

Psal.

lxvii.

32

:

^

^nN\

Aq.

.

Uieron.

:

offerant

velociter.

Psal.

lxviii.

16:

lCNrr^trj.

Aq.

( TOHlj),

Hieron.

: negue

coronet.

Psal.

lxxxviii.

48

:

3

^J-^S?•

Aq.

.

Hieron.

:

memento

mei

de

profundo.

Psal.

xc.

6

:

^?

^

^gP-

Aq.

.

Hieron.

:

morsu

insanientis

meridie.

Psal.

cxxxviii.

16:

1

fcfrj

*

CTtJJ.

Aq.

(

r

«>koo)

h

.

ieron.

:

Dies

formati

sunt,

et

non

est

una

in

eis.

Jerem.

xlix.

19

{

« ? ^.

Aq.

.

Hieron.

et

Vulg.

:

ad

pulcritudinem

robustam.

Amos

ii.

13

:

Aq.

€

*)

,

.

Hieron.

et Vulg.

:

Ego

stndebo

subter

vos,

sicut

stridet

plaustrum.

V.

De

duplici

Aquilae

editioiw.

Hieronymus

aliquoties

Aquilae

secundam

editionem,

quam

Hebraei

nomi-

nant»

diserte

vindicat;

cujus

plurimas

lectiones

in

Comnientariis

suis

nobis

tradidit

Duas

*

*

34

Hieron.

Opp.

T.

V,

pp. 32,

624.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

XXV

autem

totius

S.

Scripturae versiones eum edidisse, primam

liberiorem, in qua sensum

potius

quam

singulas voces

apte reddere

studebat

; alteram

vero

quae

'

nominabatur,

ad

quam solam

pertinebat

culpa

servilitatis

et

nimiae

curiositatis

quae

nomini

ejus

innsta est

hanc autem

posteriorem eam

esse quam, spreta

priore,

Origenes

in

tertia

Hexaplorum

columna

posuerit

; haec,

inquam,

antecessoris

nostri placita

35

adeo incerta

et

lubrica, ne

dicamus

incre-

dibilia

videntur,

ut probabiliorem

rationem

inire

coacti simus.

Aquila

igitur,

ut

nostra

fert

opinio,

unam

Bibliorum versionem,

eam

scilicet

cujus indolem

et

proprietates in

praecedentibus

descripsimus, concinnavit; deinde,

quo ei

naturaliter insitum

est

accurationis

studio,

opus

suum

denuo retractavit

et

recognovit,

correctionibus

quae necessariae viderentur

ad

marginem

exeraplaris,

vel,

si

mavis, editionis, prioris

appictis. Utrum vero

totum

Sacrum

Codicem,

an

libros

tantum

ejus difficiliores secundis

curis subjecerit,

deficientibus

probationibus

pro

certo

definiri nequit.

Alterius quidem

editionis notitias non

pariter

in

omnibus

libris, etiam

iis

quos

commentatus

est

Hieronymus,

obvias esse, exploratum

est.

Duarum

editionum,

inquit

Hodius,

38

nullam

mentionem

reperi

in Commentariis in

Jesaiam vel in

Prophetas

minores

quare

suspicor in aliis

libris,

Prophetis

saltem,

utramque inter

se

verbatim

convenisse. Ad

probabilem

hujus

quaestionis

solutionem

operae

pretium

erit

conspectum

omnium

locorum,

in

quibus

Aquilae

primae

aut

secundae

editionis

ab Hieronymo (qui

solus

hic testis est)

mentio

facta

sit, subjicere.

Ed.

1 »

Ed.

2<*.

Jerem.

v.

24

hebdomadas

Vacat

(prob.

?).

viii.

17

O^DS

regulos

(?)

speculatores.

xiii.

12

V

V

laguncula

()

.

xx.

3

circumspicientem

peregrinum.

xxi.

13

2

arepfa

.

xxii.

30

T3{

sterilem

.

zech. iii.

15

D^QttJQ

Vacat

.

27

2&

V»teTT

Vacat

Qtti

audit,

audietur;

*TfP

V-rnrn

Vacat et gui relinquit, relinquetur.

iv.

9

D^M

Vacat.

16

onS-nisQ

.

v.

7

:

-:

Vacat

numerati

estis*

viii.

16

D^N

.

ix.

2

V

'v

.

vi. 8

D^TT

?.

10

•

r

.

II

*vqr\

Vacat

torquem ().

M

Vid.

Montef.

in

Praelim.

pp.

47,

48.

*

De

Bibliorum Textibus,

pp.

577,

578.

.

1.

e

7/17/2019 hexapla (1)


XVI

PROLEGOMENA

HEXAPLA

ORIGENIS

Ed.

» Ed.

2*».

Ezech.

xviii.

10

r*

Vacat

.

xx.

6

s?

?

inclytum.

7

*9

Vacat

.

hbxi

in

inquinamentis

kv

(?.

xxii.

16 1*

^hu^.

et

contaminabo

te

Vacat.

18,

19

yp

et

.

xxvii.

11

|

Vacat (prob.

).

xl.

43

trrgni

\*?

(.

49

rfhyon

et

gradibus

€7rt

(?).

xlii.

1

mtarr

;

•

-

separati

.

xliv. 18

yra

in sudore

busa.

Dan. i.

3

dwhb

.

Hic

satis mirari

non

possumus,

Hieronymum,

qiii ad

Jesaiam

et

XII Propbetas prolixa

commentaria

conscripsit,

ad

Psalmos

autem

in epistolarum

commercio

Aquilae

tot lectiones

excitavit,

neque

ad

hos

neque

ad

illos

duarum

ejus

editionum

ullam

mentionem

fecisse. Ne

tamen

ex

silentio

ejus

temere

colligamus, in

ceteris

libris

Aquilae singularem

tantum

edi-

tionem

exstitisse,

alias

istius

interpretis

duplices lectiones

(non

omnes, sed eas

tantuin

quae

potioris

sunt

fidei)

quae

a

diversis

testibus,

sive

duobus Graecis,

sive Graeco

et

Syro-hexaplari,

ei

assignantur,

nunc

recensebimus.

Exod.

i.

7

*ir«tfa

.

[€

.

kgupyjrav.

Lev.

xvi.

8 ^wS

.

ci?

(

€?

€-

.

ei?

^.

Num.

xi.

8

{Otin

.

.

,

iv (.

1 Reg.

vi.

8

**?

.

kv

. kv

€?.

xxvi.

5

2

Reg.

viii.

7

.

lv

ttj

.?

?

?

?

.

kv

tj}

.

.

??

?

?

y

Reg. xxiii.

7

D^ttTIjpn

.

.

.

Psal.

xxi.

17

xliv.

13

.

$

.

.

(

(.

).

.

.

xlv.

9

xlviL

15

rtnsm

.

?

.

demonstrationes.

. et

super

mortem

renovabit.

Ixxii.

21

lxxiv.

4

r

.

.

<

.

(.

.

cantilena.

lxxix.

14

-

•

;

.

?

.

£

.

lxxxix.

10

.

()

.

festinatio.

cxviil

120

-

.

0»7

.

«pptff...

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORTGENIS. XX

VII

Jesai. xxix.

111

JT ]j?

.

xxxi.

7

pDMO^

.

xxxiii.

20

^

1

^

.

lii.

5

*7*Xf\

7ra

P

avo

f

i0^

(riy

lxii.

8

tiVVfl

.

ofrfo

Jerem.

iii.

19

^?

.

vi. 1

D-J3H

I

T

^^y

.

«

xi.

9

.

xii.

5

^pN

7^

.

.

.

38

rtt^PI

. .

xxix.

17

.

xxxi.

7

3

.

2 'tyO

'TCH

.

xxxiii.

6

J H.O^

.

xxxvi.

15

30

'.

xxxvii.

16

f^STO^M

. «?

21

7 3?

.

.

.

^/*.

.

/

/>.

'A.fabunt

(Hieron.).

\.

.

(.

.

.

€.

. (

€.

. implicaberu.

.

.

.

.

.

/fire.

.

(

tvrtpa

.

.

-.

.

.

.

€

?.

.

nepiptrpov

.

xliii.

10

12

xlviii.

12

37

xlix.

14

19

3°

1.8

1.

17

Ezech.

i.

4

Jon.

iv. 6

Mich.

iii.

12

.

.

(?).

.

^.

.

.

.

.

.

(

eit

.

xxxviii.

26

^2

*$

/&5

.

/7

€

e//a

/

«^/

/

.

«

8«ViV

.

]

.

Htpjfi

.

njtoQH

.

'

/S

0712

.

13

.

(njH.il)

O^liQ

^

.

]

0 7

.

€7

. n-pis

einrptnttav

.

Vf3

.

.

(((.

D^TlftyS

.

?

.

(s.

/-»).

<

33 ]^')

.

Kai TOl)y

.

.

. .

(1).

??

.

.

(Hieron.).

^^?

V&

•

?^^*™

.

it (s.

»0»')

«.

His

positis,

quod

fit in

rebus quae

ultra

opinationem

procedere nequeunt,

de secunda

Aquilae

editione

relinquenda

unicuique

libera

opinandi

facultas.

7/17/2019 hexapla (1)


xxviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

CAPUT

III.

De

Symmachi

editione.

I.

Symmachi

historia.

II.

Utrum

Symmachue

an

Theodotio

versionem

suam

prius

ediderit. III. De

Symmacbi

versionis fide.

IV.

De

Symmachi interpretis

stylo.

V. De

duplici

Symmachi editione.

I.

Symmachi

historia.

Inter tree

post LXX

Bibliorum

interpretes

notiores

Symmaclio

secundus

locus

assignatus

est,

propter

causam

quam

mox

videbimus. Historiam

ejus

sic narrat,

vel, si mavis,

fabu-

latur,

Epiphanius.

Imperante

Severo

(a.d.

193-21

i)

Symmachus

quidam Samarita,

ex

eorum

numero qui

apud

gentiles

ejus

sapieDtes habebantur,

cum

spe

honoris

et

principatus,

quem

inter

contribules suos appetebat,

nescio qua

de

causa

destitutus

esset,

ira

permotus

ad Judaeos

transfuga

fectus est,

reductoque

arte chirurgioa

praeputio,

secundam

circumcisionem

accepit

quo

facto mox

ad

novam

Sacri Codicis interpretationem,

in

perversionem

earum quae apud

Samaritae

tunc temporis

ferebantur,

conficiendam

se

applicuit.

1

Eusebius

tradit, Symmachum

Ebionitam

fuisse

(quae

haeresis fuit

eorum qui

Christum

quasi merum

hominem, Josephi et

Mariae

filium,

suspiciebant,

et

legem

Judaicam a Christianis

observandam

esse

contendebant)

in

cujus rei

probationem

oommentarios

ejus

adhuc

exstantes

appellat,

in

quibus

Ebionitarum

haeresin

argumentis

e

Matthaei Evangelio

petitis

adstruere

videtur.

Hos

autem

commen-

tarios,

teste Eusebio,

una

cum

aliis

ejus

in

S. Scripturam expositionibus,

Origenes

se

a

Juliana

quadam,

ad quam Symmachi chartae successionis jure

pervenerant,

accepisse

affirmabat.

2

Hactenus Eusebius,

ad cujus

auctoritatem

accedit Hieronymus,

qui Judaeum

Aquilam, Sym-

machum autem

et

Theodotionem

Judaizantes

haereticos,

3

vere

pauperes

et

Ebionitas,

et

semi-

christianos

*

vocat

1

Epiphan.

De Mens.

et

Pond.

16

(Opp.

.

,

p.

172):

sebium

secutus

est Hieron.

in

Catalogo Scriptorum

Eccles.

*Ei»

*

* Cap.

LIV

(.

.

II,

. 894)•

Aquilae SCllicet

Pontici

,

*\

,

-

proselyti,

et

Theodotionis

Ebionaei,

et

Symmacbi ejusdem

,

\

,

-

dogmatis,

qui in

Evangelium

quoque

scripsit

oaiou

\**,

*

^»

.

.

.

comnieutarios,

de

quo

et

suum dogma confirmare conatur.

Ovroc TOtw

6

»

*

3

Hieron.

Praef.

in

Job.

(.

. IX,

.

1082 ed. Migne).

»>

.

*

Euseb.

4

Hieron.

.

.

VI,

.

656.

Huc

trahendus est

(qui

Hiit

Eccles. VI,

1

7

:

*

*

&

€

eet

Thiemii

in libello

mox allegando)

alius

Hiero-

»

ytyovivai

.

.

.

nymi

I0CU8

in Comment.

in

Epist.

ad Qal.

(.

T.

VII,

i)

tlvtn

,

iv

,

.

435)'•

^Aec

verba

Ebion

baeresiarches,

semichris-

»

rhayytkio»,

*

-

tianus

et semijudaeus,

ita

interpretatus

est :

6(oi

oi

6',

* pttvo.''

,

Nam

nec

SymmachllS

Ebionita Ebion Tiae-

tov

,

,

resiarches

appellari

potest,

et

ejus

versio

loci

Deut.

xxi.

23

ijv

'

Eu-

prorsus

alia

est

7/17/2019 hexapla (1)



ORIGENIS.

xxix

Haec est

summa eorum

quae

de

nostro

interprete

a veteribus

tradita

sunt. Nuper

quidera D.

Abraham

Geiger, in

commentatione

de

Symmacho Bibliorum

interprete

lingua

vernacula

conscripta,

6

conjecturam

quandam

in medio

proposuit,

videlicet

Symmachum nostrum

Talmudistam fuisse, eundemque cum eo

qui

in

libris

Talmudicis

sub

nomine

D12O1D

filii

Josephi

celebratur,

quique discipulus

fuit Rabbi

Meiri,

saeculo II

exeunte aut

III ineunte.

Nostrum

autem

Symmachum scliolae Meiri

contra scholam

Judae

fautorem

fuisse, argumen-

tatur V.

D.

e

versione

ejus loci Eccles.

v.

3,

kav

€

;

quaei

per particulam

dubitativam

iav

interpres

innuere

voluisset, melius

esse omnino

non

vovere,

quod R

Meiri

dogma

fuit,

repug-

nante

altera schola.

Porro ut

probabile fiat,

Symmachum

Talmudistam

Graecam

linguam

probe calluisse,

adducitur

dictum ejus

quoddam

philologicum

:

?7

p^Pitt

}

p;nBB

'',

h.

e.

[immo

]

significat quatuor angulos habens,

[]

tres,

[ ]

duo.

Cum

vero

in

iis

quae

de

Symmacho Talmudista narrantur,

de

Bibliis

Hebraeis

ab

eo

in

linguam

Graecam conversis altum

silentium sit,

nolumus

in

talibus argutiis

diutius

immorari.

II.

Utrum

Symmachus

an Theodotio

versionem

suam

prius ediderit.

Epiphanius,

ut

vidimus,

Symmachum

sub

Severo

imperatore

versionem

suam

emisisee

tradit.

Deinde

pergit

:

Post

hunc,

tantillo elapso

tempore

(,

kv

i£fjs

),

hoc

est,

imperante

Commodo

secundo, qui

post antedictum

Commodum

Lucium

Aurelium

XIII

annis

imperavit,

Theodotio

quidam

Ponticus

etc.

Sed

hic

immanis error

est.

Nam

nullum

Commodum

imperatorem

exstitisse

praeter L.

Aurelium,

qui

ante Severum,

interpositis

pau-

corum

mensium

imperatoribus

Pertinace

et

Didio

Juliano,

per

XIII

annos

regnavit,

omnibus

notum

est. Quin

et ipse

Epiphanius

non

multo

post imperatorum

seriem

repetens,

haec

habet

:

Post Antoninum

Pium regnavit

M.

Aurelius

Antoninus, qui

et

Verus, annis

XIX.

Post

hunc Commodus

alius imperat

annis

XIII,

cujus tempore

floruisse

diximus

Theodo-

tionem,

qui

quartam interpretationem

edidit.

Commodum hunc

excipit Pertinax

alius,

et

imperat

menses

sex. Huic

succedit

Severus

alius cum

Antonino filio,

annis XVIII.

Mortuo

Severo

succedit

Antoninus [Caracalla];

7

de

Symmacho

prorsus silens.

Epiphanii

de

duplici

^Commodo

hallucinationem

haud

improbabiliter

inde

repetit

Montefalconius, quod

ei

penitus

Sederat

falsa

opinio,

Theodotionem, quem sub Commodo

floruisse ex

veterum,

fortasse

ipsius

'Nenis,

auctoritate

noverat,

Symmacho

posteriorem fiiisse.

Utut

sit,

caecum

ducem

secutus

est

^ctor Epistolae

versioni Harethi praepositae, cujus

expositio

haec

est:

Iiiterpretatio

tertia

e^.

Versio

Symmachi,

qui

e

Samaritanorum doctis erat,

vixitque

inter

Judaeos

;

fuitque

oc

tempo^

S

ever

i regis,

post Aquilam annis circiter L.

Interpretatio

quarta,

versio

Theodo-

tionis

MarcKn

S

t

a6)

qui

Sinopensis

etiam

erat,

floruitque

tempore

Commodi

secundi regis,

ldque

post

Syi^achujn

annis

prope

X.

8

Errorem

correxit

(qui

tamen

ab

Epiphanio

sua

se

5

Vid

Jiklisclie

ZeitscJ^tfur

Wusemchaft

und Lebm,

De

Mens.

et

Pond.

17

(Opp.

.

,

p. 172).

7

Ifcid.

18.

brster

Jahrgang,

Breslau,

1

^2,

pp.

6

2-64.

Epiphan.

8

White

(Rev.

Joseph),

Letter etc.

.

1

1

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

accepisse

testatur)

Auctor

Chronici

Alexandrini

sive

Paschalis,

qui

postquam Tbeodotionis

editionem

in

annum

Commodi

sextum

conjecerat,

ordine

temporis

procedens,

Symmaxjhi

ver-

frionem

anno

Severi

nono

concinnatam

esse

affirmat.

Quae

cum

ita

sint,

in hac

duorum

inter-

pretum

euccessione

acquieecendum

videtur

;

non

ut

quo

anno

aut

etiam

quo regno versionem

Buam

uterque

ediderit

ullis

certis

rationibus

definiri

possit,

sed

simpKciter

Theodotione

Sym-

machum

tempore

nescimus

quantulo

posteriorem

fuisse.

Hieronymi

quidem

dicto fortuito

in

Commentario

ad

Jesai.

lviii.

6,

Symmachum

in

Jlieodotionis

scita

concedentem

torquem

posuisse,

non

multum

tribuimus.

Sed

gravissimam

esse

Irenaei

(qui Marci Aurelii et Com-

modi

tempore,

ac

Severi

quoque

regni

initio

floruit)

auctoritatem,

qui

de voce

veavi?

adversus

Judaeos

disputans,

Theodotionis et

Aquilae,

qui

ita

interpretati

essent,

non item Symmachi

meminerit,

etiam D.

Petavius,

qui

contrariae

opinioni

favet,

scilicet

Symmachum

ante Theodo-

tionem

vixisee,

ingenue

fatetur.

III.

De

Symrnachi

versionis

fide.

Praeter

crimen

Judaismi,

quod

ei una cum

duobus

sodalibus

ejus

nimis

leviter

impin-

gitur,

Symmachum

ab

Epiphanio

notatum

vidimus,

quasi

in

perversionem

()

ver-

sionum

Sacri

Codicis a

Samaritanis

tunc

temporis

receptarum

suam

confecisset.

Sed

haec

accusatio,

quantum e

reliquiis ejus

adhuc

exstantibus

conjici

possit,

omni

praetextu

destituta

est.

contrario

in Gen.

rationes

ejus

chronologicae

cum

textu

et

versione

Samaritanorum,

quales nos

manu

terimus,

contra supputationem

LXXviralem

concordant.

Praeterea

nostro

interpreti

a

nonnemine

objicitur, tanti

ei

fuisse

LXX

discedere,

ut

etiam

a S.

Scripturae

consuetudine desciscere non

dubitarit,

ut

illos

imperitiae

nomine

insimularet.

9

Cui

respon-

demus,

neminem

Hebraei archetypi sensum

fideliter

exprimere

posse,

nisi

versioni

LXX

Seniorum,

vetustate

quantumvis

venerabili,

innumeris

locis valere jubeat ; id

quod

Hieronymi

exemplo demonstratur,

qui

tum in

Commentariis

suis

interpretationem LXXviralem

acerrimis

criminationibus

insectatur,

tum

in

versione

Latina

a

se

elaborata,

ut

mox

declarabimus,

prae

ceteris omnibus

interpretibus

Symmachum

ducem

ac magistrum

sibi proposuit.

IV.

De

Symmachi

interpretis

stylo.

Hieronymufl

in

prooemio

ad Chronicon

Eusebianum

trium

interpretum,

quoad

sf

lum

sive

vertendi

methodum,

comparationem

instituit

his

verbis

:

Quamobrem

Aquila

r

Sy

130

machus

et

Theodotion

incitati,

divereum

paene opus

in

eodem

opere

prodiderunt

;

9

70

m

*

ente

verbum

de

verbo

exprimere,

cdio

sensum

potius

sequi,

tertio

non

multura

a

vete*

13

*18

d

18cre

~

pare.

10

Idem

passim

in

scriptis

suie

Symmachum

laudat,

quasi ceteris

manif&v*

et

a

V

er

~

tius

vertentem;

talemque

interpretem

qui

non

solet

verborum

,

^d

inteUigentiae

ordinem

sequi.

recentioribus

Criticis

instar

omnium

est Valckenaerii

elogium,

qui

eum

•

Vid.

Agellium

ad

Pwd.

Ixv.

1

5.

»•

Hieron.

Opp.

T. VIII,

p.

35

ed.

Migne.

»

B*ron.

Opp.

T.

VI,

p.

258•

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA IN

HEXAPLA

OMGENia

XXXI

quasi

Graecorum interpretum

Antiqui

Foederis

castigatissimum

praedicat.

Nec

longe

a

scopo

aberrat

Montefalconius, ciijus

scrinia

hic

compilare non

gravabimur :

Interpretatio

Symmachi clarissima

et elegantissima omnium est.

Res

ille,

ut

plurimum,

apte ac dilucide

exprimit,

non

verba singula

scrupulose

referre

studet

. . . Hebraismos

raro

sectatur

; summo-

pere

curasse

videtur,

ne

quidpiam

in

Graeca

serie

poneret,

quod Graecum

lectorem

Hebraice

ignarum

offendere

posset.

13

Haec

de

Symmachi stylo

in

universum

sufficiant:

nunc

de

singulis

ejus

characteribus,

cum

LXX

et

Aquila comparatione

facta,

paulo

fusius

agamus.

14

1.

Constructiones Hebraeas, per

copulas meinbratim

concisas, Symmachus

ad

rotundiorem

Graeci

sermonis

structuram

participiorum

ope

accommodat.

Exempla sint

: Exod.

v.

7:

O'.

.

.

^

.

4

I^g•

<

2

:

0•

^vre

-

*.

.

^?^.

Psal. xxvi. 2 :

',

.

.

.

Cant.

.

6

:

.

,

.

.

.

Participii

absoluti

(quod

dicitur) in

tali

accommodatione

egregius

est usus.

Sic Job.

xxxiv.

29

:

^

.

ain-bs

,

/y

;

.

\

-,

Psal.

xxvii.

:

',

*

?

,

.

.

i.

.

. .

4.

Item

in

constructione Hebraeis

familiari

per praepositionem

3-

cum

infinitivo

:

ut

Psal.

ix.

4

j

O'.

ei>

.

.

.

Psal. xxix.:

',

h

*

(.

?

)

€is

.

Reg. xxii. 8

:

(.

kv

.

.

.

Ezech.

L 1

9

:

',

kv

.

.

-

.

2.

Pro duobus

verbis

Hebraeis

constructionem

elegantiorem

per verbum et

adverbium

frequentat

Noster. E.g. Psal.

xxxii.

3

:

.

€

.

&*

€.

Gen.

iv. 2

:

',

*

€€.

.

€€€.

Psal.

xl.

9

>

.

*

.

.

.

Jon.

.

5

•

'•

(^)

€

;

.

-

.

Psal.

1.

7

:

Hebr.

commorantur

y

delitescunt.

. .

Vel per

verbum

et

adjectivum;

ut

4

Reg.

iL 10:

',

.

Anon.

(qui

proculdubio

Sym-

machus

est)

: .

Hieron.

:

rem

difficilem

postuUtsti.

3.

Pro

duobus nominibus

in regimine

positis,

quorum

posterius juxta

usum

Hebraeum

prioris

qualitatem

exprimit,

Symmachus

Graeco

more

nomen

et

adjectivum adhibet

Sic

Psal.

liv.

24

:

',

.

.

()

.

Psal. cL

:

'.

*

.

.

kv

^

.

4.

Notiones

ab Hebraeis

per

complexionem

verborum

expositas

Noster uno

vocabulo,

quae

Graecae

linguae

felicitas

est,

sive adjectivo sive

adverbio

apte

et

eleganter

reddit.

E.g. Prov.

XV.

15:

TJIfa.

.

.

Jesai. ix.

15:

D^D^M^tol

.

.

Reg.

XXV.

3

:

TQ^ID

»

?•

O'•

)

^.

.

.

Ibid.

:

V?^ ^*

C.

kv

€(.

.

11

Vid.

Hex.

nostra

ad

1

Reg. xxiii.

13.

1S

Montef.

in

nostrae

elaboranda

plurimum

nobis

contulit

C.

A. Thiemii

Praeliminaribus,

p.

54.

M

In

hac

parte lucubrationis

libellus,

Pro

Puritate

Symmachi Disaertatio,

Lips.

1755.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

. Job.

xxxii.

19:

Mf

^

D

•

0?

€

'

«&*™

1

™•

Psa1

'

lxxvii

'

53'•

O -

(

aiWr)

cV «&,

.

.

«ty^oi/y

.

Jud.

xviii.

7

',

ferfe.

.

^

>

. Job.

xxxiv.

6:

*$&

«.

A*«/ d*«fcf.

.

auurto.

Ezech.

xxii.

29:

tDEtip

N^S.

.

.

Amos

vi.

13:

^7

NT7.

.

.

Jesai.

ln.

8

:

R8

Rf

O'.

IfAtytl

?

.

.

.

2

Reg.

xii.

8

:

Hjnjfj

23.

.

-

?.

5.

Praepositionem

?,

quae

apud

Hebraeos

latissimum

usum

habet,

Symmachus

non

uno

modo

transfert.

E.g.

Gen.

xxvii.

35:

'

A

•

kv

*****•

•

8l

'

^P™•

P

sal

-

xvi

•

I:

°'•

kv

.

.

&&

<\>

Psal

cxviiL

9

:

&.

iv. .

(juxta

potiorem

scrip-

turam)

. Psal.

cxviii.

109

:

',

kv

.

..

.

6.

Lingua

Graeca

nulla

in re

ceteris

magis

antecellit

quam

in

particularum

ejus

varietate

ac

elegantia

;

quam

rem

in

transferendis

particulis

Hebraeis

non

ita

immerosis

Noster in

ver-

sionis

suae exornationem

et

illustrationem

convertere

callebat.

Exemplum

primum

sit

par-

ticula

^*,

quae

Aquilae

et

Theodotioni

nil

nisi

nXfjv

sonat;

Symmacho

autem

(

Reg.

xvi.

6),

(Psai

lxxii.

18),

(Prov.

xxii.

16.

Cf.

Hex.

ad

Psal.

xxii.

5),

(PsaL

cxxxviii.

1

1),

(Psal.

lxxiL

13),

(Thren.

iii.

3),

(

Reg.

xxv.

21.

Jerem.

xvi.

19),

'

(Jerem. xii.

1).

Particula

0?

praeter

€

vertitur

.

(Prov.

xiv.

13),

(Psal. cxxxviii.

),

(Psal. lxxxii.

9),

(Prov.

xxv.

),

,

insuper

(Eccles.

i.

17.

vii.

23.

ix.

),

(Job.

xviii.

5?).

D?),

.

(Hex. ad

4

Reg.

xvi.

3),

.

(Eccles.

.

3),

(Jerem.

xxxvi.

25).

* **, (Job.

iv.

19),

(Psal.

xliii.

10).

*2

*\,

(

Reg.

xiv.

30.

2

Reg.

iv.

1

1,

xvi. 11.

Job.

xv. 16.

xxv.

6).

N?>

(

Reg. xv.

25.

xxv.

25).

3,

(4

Reg.

xx.

3).

?),

(

Reg.

xxv.

34),

(Mich. iii.

8).

'1%

(Hex.

ad

Gen.

xlii.

21),

6

(Hex.

ad 2 Reg.

xiv.

5).

3,

'

(Jerem. vii.

8).

^O,

itfs,

s.

/zepoy

(Jerem.

ix.

25).

'?,

'

ol•

(Jerem.

xx.

8.

xlviii.

27).

Postremo constructionem

per et

\,

quae

ab

Aquilae

saltem

editione

prorsus

exsulat,

Noster

non

invitus

in

rem suam convertit; e.g.

Exod. xiv.

20:

,

.

8..

:

\

,

.

7.

Idiotismos

Hebraeos

qua

ratione Symmachus Graecis

auribus

accommodare

studuerit,

paucula

ex

innumeris

specimina ad

declarandum

sufficiant.

1

Reg.

iii.

4

(et

passim)

:

',

. .

.

Reg.

xii.

5

'

&•

0

*

.

.

.

Exod. V.

7

•

'•

<.

.

.

.

Reg.

xix.

7

'

'•

.

.

.

2

Reg.

V. 2 :

',

&

.

.

.

Reg.

XX.

25

:

',

.

.

.

Reg.

ix. 20

:

',

.

(.)

.

Reg.

XXV.

25

:

',

.

.

,

Reg.

XXX.

21:

',

.

.

. 2 Reg.

.

6

:

*,

'

rb aya0bv

.

.

^

.

His

exemplis

annumerabimus Gen.

iL

17

:

',

.

.

;

quia

haec

versio,

dum

Hebraiemi

peregrinitatem

vitat, explicatorem

potius

quam

interpretem

arguere

videtur.

8.

Locutiones

figuratae

vel duriusculas

Noster

aut plane

eximit

(ut Psal.

xx.

13

:

',

.

.

.

Job.

xxxi.

15:

',

^

.

(.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

xxxiii

kv

)),

aut

per particulas

comparationis emollire

studet.

Hujus generis

sunt:

Reg.

xiii. I

: • &

vlbs

(.

)

.

Psal.

xiii.

4

.-

/

(. ).

Psal.

XXX. 22 :

',

.

.

).

Psal.

XXXviii.

6

:

.

/&>> €0

(. )

. Psal.

xliv.

2

:

',

(.

?

).

Psal. lxii.

2:

',

ci/

/7

.

.

cy

#

.

Prov.

.

1

5

:

Bonus

corde

est

convivium

perpetuum.

.

€i/

-

.

Dan. .

5

(de

angelo)

:

.

.

.

avjjp.

Zach.

.

:

Et

vidi,

et

ecce

volumen

VOlans.

.

\

.

Gen. XV.

:

?

)59*

2.

.

Hic

praetereunda est

lex

a

Symmacho sibi

imposita,

ut effata

Sacri Scriptoris,

quae

notioni

Dei

favere, aut

majestati

divinae

ullo

modo

repugnare

videantur,

in

versione

sua

variis artificiis

mitiget.

Sic

Psal.

xliii.

24:

'.

,

. .

,

.

Exod..

:

.

';

ubi de

SUO

intulit Noster. Jud.

ix.

1

3

(de

vino)

:

Quod

exhilarat

deos

et

homines

(D^tpjW

DTT7N).

.

(

.

Psal.

lxxviL

36

: Et

lactaverunt

eum

(Deum) ore eorum. Sic

in

Hebraeo; cum

vero

Deus

ab

hominibus fraude circumveniri non

possit, Symmachus

durius

dictum

pia circumlocutione

emollit,

vertens:

$

.

Denique

huc pertinere videtur

locus

insignis

Gen.

i.

27,

de homine

ad

imaginem

Dei

creato

;

ubi

dogmaticis

suis

praejudiciis

nimium

tribuens,

Noster

omnes

sanae interpre-

tationis

leges pro

nihilo

habuit.

16

9.

Sed etiam

ubi nulla

intererat

dogmatices

quaestio,

Svmmachum in paraphrastae

partes

aliquando

delapsum esse

negari

non

potest. Nihil

moramur

verba

ad

sensnm

loci

pleniorem

efficiendum de suo assumpta

;

ut Psal.

xxx.

20

:

',

()

(.

)

€.

PsaL

lvL 5

•

'•

*.

.

.

Jesai.

xlvi.

:

',

-

.

.

;

et

similia.

carpimus

circumlocutiones

quae

ad

elegantiam

Graeci sermonis

pertinent;

ut

Psal.

liv.

15:

.

(

(TiD).

.

.

Eccles.

vii.

3

'

',

(

.

.

-

Sed

nullas

hujusmodi

excusationes

admittere

videntur

loca

quae nunc

indicabimus

: Gen.

xviii.

25:

Nonne

judex totius terrae

faciet

justumf

.

,

^

.

^.lieg.

xxi.

16:

',

(

-

) .

. .

Job..

1

3

:

Et

in

momento

ad

infemum

descendunt.

.

&

.

Psal.

xli.

4

:

',

,

(.

).

Jerem.

xli.

5

:

'.

.

.

6

.

Ezech.

XVl.

3

1 :

'•

.

.

kv

,

(honeste)

.

Videndum

tamen ne

forte in

uno

et

altero

horum

exemplorum

verba

scholiastae

aut

enarratoris

versioni

interpretis nostri

male

adhaeserint

;

id

quod

in

tribus

aliis

locis

(Exod.

xv.

1 1.

Thren.

iii.

46,

47.

Ezech.

xvi.

45)

accidisse

vix dubium

esse

potest.

10. Vocabula

Hebraea

Graecis elementis

scripta

parcissime

admittit

Noster

16

;

immo

con-

*

—

—

.>

16

Cf.

Qeiger

Symmachus

etc.

p.

40

sqq.

le

Exempla

*\

Jerem.

xix.

2

;

Peal.

ciii.

17.

Cant.

Cant. i.

17

;

fere

sola

sunt: Gen. xli.

43;

Jesai.

xxxiii.

3;

&\,

etc.

Dan.

iii.

32;

?}

Jerem.

xlviii.

33;

.

1.

/

7/17/2019 hexapla (1)


XXXIV

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

trariam

culpam,

modo

sit

culpa,

in

eum

contulerit

aliquis;

videlicet

quod

propria nomina,

quae

sine

translatione

relinquenda

erant,

in

Graece

efferendo

se

torserit.

Sic

pro

Ava

(Gen.

iii.

21)

&;

pro

(2

Reg.

Xli.

25)

'

;

pro

nunc

()

-

pbv

(Gen.

ii.

8),

nunc

()

(Gen.

ii.

15),

nunc

(Psal.

xxxv.

9)

prava

affectatione

venditat.

Ejuemodi

sunt :

Num.

xxi. 1 1 :

*5fy

O'.

.

.

;

Deut.

XXXli.

49:

E^r^?

**?«

',

rb

.

.

(

6)

;

Jesai.

xjx. 1

8

:

^

Vy.

. .

.

.

.

regionum

nominibus

ponendis

tres

inter-

pretes

pro

'

(Gea.

viii.

4)

'

ediderunt;

sed

solus

Syinmachus

pro

,

et

(Gen.

xiv.

)

,

et

vereor ne

curiosius

quam

verius

suffecerit.

Quinetiam

si

quando

noraen

Hebraeum

ab

eo

retineatur,

Graecam

quandam

speciem

induere

COgitur;

Ut

oi

', oi

,

ol

(Deut. XXIX.

8);

(2

Beg.

viii.

18),

et

similia.

11.

Cum

inter

omnes

constet,

Symmachum

linguam

Graecam

tunc

temporis

florentem

optime omnium

interpretum

nostrorum calluisse,

plurimas

voces

et

locutiones

ad reconditiorem

Graecitatem

pertinentes

in opere

ejus reperiri nemo

mirabitur.

Harum

vel

insigniores

tantum

enumerare

cum

nimii

laboris

et

taedii foret, fas sit nobis,

speciminis

gratia,

lectorem

remittere

ad Hexapla

nostra

in Lev. xxvi.

43.

Jos.

xviii. 1.

1 Eeg.

xvi.

23.

Neh. vi. 11.

Ezech. xxiii.

5.

12.

Aquilae

in

commendationis

loco posuimus, Hieronynmm

in

Hebraeis verteadis

Don

raro

vestigiis

ejus institisse. Sed

quid de

Symmacho dicamus,

quem

tam

presse

secutus

est

magnus ille interpres

Latinus,

idemque

literis

Hebraeis et Graecis non

mediocriter eruditus,

ut

aliquando

nobis successerit, ex HieroDymi Latinis

Symmachi Graeca vel

sine

nomine

exsis-

tentia, vel

etiam

proreus deperdita,

satis probabiliter extricare

V

3

Hujus imitationis exempla

in

decursu

operis

nostri occasione

data

notavimus,

e

quibus

selectum

numerum hic

uno

con-

spectu legentium

oculis

subjicere non

gravabimur.

Exod. ix.

17

:

*SP21

TTIfipQ

TfTty.

Sym.

( )

(

);

Hieron. in

Div.

Bibl.

et

Vulg.

:

Adhuc

retines

populum meum?

Num.

xxv. 8:

^''.

Sym.

.

. V. in

lupanar.

Deut.

xxxiii.

8

:

Thummim

tui

et Urim

tui

sint

viro

pio

tuo,

quem

tentasti

ad Massah, conien-

duti

cum

eo super

aquas

Meribah.

Sym.

,

tv

,

(leg.)

.

.

V.

Perfeciio

tua

et

doc-

trina

iua

viro

sancto

tuo, quem

probasti

in tentatione, et

judicasti

ad

aquas

contradictionis.

Jos. x.

42:

^W

Di'S

07.

Sym.

.

H.V.

uno

cepit

impetu.

Jud.

ix.

6:

22

^7N OJ7

D2U3,

NZ)£>.

Sym.

'

.

H.W.juxta

quercum

quae

stabat

in

Sichem.

Jud. xv.

19:

.

Sym.

.

H.V.

molarem

dentem.

1

Reg.

i.

18 :

Et vultus

ejus

non

erat

ei

amplitu.

Sym.

(

)

(). . V.

vullusque

illius

non

sunt

\

Dan.

.

6;

Zach.

ix.

6

;

**<

Jeaai. vi.

2;

bentem

revocat.

»

Geiger

Symmacktis

etc.

p.

60:

Jeaai.

x.

26

;

£

Prov. viii.

1

9

;

*\

Jesai.

xiii.

2

1

Und

so mag

sich

noch

manches

verborgene

Gut dee

Semel

atque

iterum,

poeito

Hebraeo

vocabulo,

Graecum

SymroachuB

in

der

Speichern

des

Hieronymus

und der

idem

eonans

eubjungit

j

ut

Exod.

xii. 11

:

,

*

,

Vulgata

befinden.

Vid.

Hexapla

nostra

ad

Lev.

xiv.

36

.

Ecclee.

vii.

8:*

rwr«'<m

topov;

qui usus

Marcum

Num.

xxiii. 10.

1 Reg.

ix.

20.

xi.

5.

xii.

3.

xv

.

48.

xxi.

5.

evangelietam

(Cap.

vii.

7)

Graecorum

in

commodum

ecri-

2

Keg. xxiii.

8.

4

Reg.

v.

26.

Jesai.

lvi.

12.

Hos. xi.

3.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA ORIGENIS.

xxxv

amplius in

diversa

mutati.

Reg.

ix.

24

: Sym.

Srt

( ^?)

.

.

V.

quia

de

industria

servatum

est

tibi.

1

Reg. xxiii.

13

:

',

ol•

( N2JN3)

.

Eleganter

Sym.

.

. V. huc

atque

illuc

vagabantur incerti. 1 Reg. xxv.

18

:

Et

centum

uvas

passas

(Q'

,

i?^).

Sym. ().

.

V.

et

centum ligaturas

uvae

passae.

2

Reg. x.

6:

^TT?

^5|jJ^}

e

Sym.

.

.

V. injuriam

fecissent

David.

2

Reg.

xii.

14:

J?2N2

3

%

3.

Sym.

8rt

.

H.V.

quoniam

blasphemare

fecisti.

3

Reg.

x.

n:

CPa^M

^.

Sym.

.

H.V.

ligna

thyina.

3

Reg. xvi.

3

:

2

VDfS

>'???.

Sym.

.

.

V.

demetam

posteriora Baasa.

4

Reg. ii.

14

:

Sym.

6

(WWIjfl^

.

V.

t

/

e*/ Dominus

Deus

Eliae

etiam

nunct

Psal.

x. 2 : Sym.

#

ot

(PftrWTl

p

fundamenta)

.

.

gwia

/e^es

dissipatae

sunt.

Psal. xxxiv. 1

6

Ckm

profanis

sannionibus

placentae. Sym.

cp

.

.

in

simulatione

verborum

fictorum.

Psal. xxxvi.

7

:

.

Sym.

.

.

g«ae

cogitat.

Psal. lvii. 6

:

3? ^.^

Q^

1

•

Sym.

.

.

wec incantatoris

incantationes

callida».

Psal. lix.

10

:

Super

Edom

projiciam calceum

meum. Sym.

.

.

Super

Idumaeam incedam calceamento

meo.

Psal.

lxxii.

4

:

Quia

non

sunt

vincula

(^)

in

morte

eorum,

et pingue

est

corpus eorum

(3^^)•

Sym.

.

.

Quia non

recogitaverint

de morte

sua,

et

firma

sunt

vestibula

eorum.

Psal. lxxvi.

12:

Sym.

(PT^vyJft?),

.

. Recordabor

cogitationum Domini, reminiscens antiqua

mirabilia tua.

Psal.

lxxxvi.

4

:

Sym.

(^Tl).

.

commemorabo superbiae.

Psal.

cxviii.

1

2

:

^V

7^*?•

Sym.

.

.

propter

aeternam

retributionem. Jesai.

liv.

8 :

*)?£

* ???•

Sym.

.

H.V. in

momento indignationis.

Jesai.

lvi.

1

1

:

^^.

Sym.

.

.

V.

mmmo

usque

ad novissimum.

Jerem. vi.

2

: pulcra

et

delicata,

exscindam

(^^)

filiam

Sionis.

Sym.

ttj

,

tjj

.

H.V.

Speciosae et

delicatae

assi-

milavi

filiam

Sion.

Jerem. xxxvi.

18

: Ex ore ejus

praelegit

(N^jp^)

mihi.

.

, 6

.

. V.

Ex

ore

suo

loquebatur,

quasi

legens ad me. Jerem.

xxxviii.

4

Sym.

(|5

?V

^?)

.

H.V.

de industria enim

dissolvit manus.

Ezech.

v.

3:

TQ3D21.

Syra.

.

.

V.

in

summitate

pallii.

Ezech. viii. 10

:

^^?

^?• Sym. .

H.V.

in

circuitu

per

totum. Ezech.

viii. 1

1

:

firPDED.

Sym.

.

.

V.

ante

picturas. Ezech.

xvii.

3

:

2.

Sym.

.

H.V.

medullam.

H09.

iii.

3

:

V

^ytift.

Sym.

.

H.V.

exspectabis

me.

Hos.

vii.

14:

.

Sym.

.

.

V.

ruminabant.

Amos

vi.

7

:

Sym.

.

.

V.

et

au/eretur

factio lascivientium.

Porro

in

Hieronymi

versione

hexaplari

libri

Jobi, in

nonnullis locis

rejecta

Theodotionis

versione,

quae

textum

LXXviralem,

ut hodie

legitur, invasit, Symmacho

praerogativam

dedit

ut

videre

est

in

Hexaplis

nostris

ad

Cap. xxi.

II.

xxxii.

II, 12,

13-17.

xxxiv.

23.

xxxvii.

10.

/^

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

HEXAPLA

ORIGENIS.

V.

De

duplici

Symmachi

editione.

Quae de

Aquilae

duplici

editione,

vel

potius

secundis

curis,

disputavimus,

ad

alteram

Symmachi

editionem

eo

magis

accommodari

possunt,

quod

vestigia hujus operis

longe

pauciora

et

incertiora sunt.

Et

primum

de

locis

sane

paucissimis,

in

quibus

Hieronymus secundara

Symmachi

editionem

diserte

appellat,

videndum.

Sic

igitur

ille

in

Commentariie

ad Jerem.

xxxii.

30

:

Symmachi

prima

editio

et

Theodotio

sobs

{)

interpretati

sunt.

Secunda

quippe

Symmachi

vertit

/.

Item

ad

Nah.

iii.

1

:

Symmachus

autem

?,

quod

possumus

dicere

crudelitate

vel

severitate

plena.

In

altera

ejus

editione reperi

&-

;

id est,

sectionibus

carnium et

frustis

per

membra

conscissis. Postremo

ad

Jerem.

xx.

2,

3

:

Pro

nervo, quem

nos

diximus

.

.

.

Sjmmachus

ptov,

sive-

iov,

quod

utrumque tormenta

significat.

Et

mox

:

Pro pavore,

quod in Hebraico scriptum

magur

. .

. Symmachus

ablatum, sive

congregatum

et

coactum,

interpretatus

est.

w

In quibus

tamen

duobus

exemplis

utrum

de

duplici

Symmachi

editione,

an de diversis

prophetae

locis

Hieronymi verba intelligenda sint,

pro certo

definiri

nequit.

Haec sunt sola

S.

Scripturae

loca, ad quae

secundae

Symmachi

editionis

mentio fit.

Nunc

recensenda

sunt loca

paulo numerosiora, in

quibus

duae

interpretationes,

a

diversis

auctoribus

Symmacho

attributae,

ex

hypothesi duplicis

editionis inter

se

conciliari

solent.

Haec fere

sunt:

Exod. xxviii.

14

xxx.

4

Num.

xi.

8

Jud. i.

15

1

Reg.

xxv.

35

2

Reg. viii.

18

4

Reg.

iii.

4

Psal.

ii.

4

-vxh

Ntetn

lxxii.

7

ciii.

22

Cant.

Cant.

i.

6

v.

11

Jesai.

v.

30

xiii.3

xli.i

rhi&W

. .

.

.

.

VQ^?

.

.

«V

.

.

. ( .

.

. .

.

.

.

^.

^

2

•

/3.

.

.

Ufmt.

Tj?J

.

.

.

^7^

.(€1

.

.

Xliil

19

*%*

W)$$

®

.&

€€

.

\

i&tuuvav

.

^iDP

2£

.

.

^

.

P

C

P^U

.

.

.

Qfffft

.

^

.

.

*5

^0?

2. .

.

.

bV DH^

.

. \

«'«

airrovt.

^5

.

h

6<

.

#

.

Wi^hh

.

.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xxxvu

Jerem. vi.

1

hvn

vvqlfl

.

/atigatus

sum tolerans

(«-

)

.

laboravit

tolerare.

xv.

16

••

:

.

.

^

.

xli.

17

.

?

.

}?

.

Thren.

i.

8

^

.

.

.

6

QPOgto)

. .

(.

)

.

iii. 20

-

.

^/7

7«

Z^.

*.

Ezech.

i.

4

rnyp

rni

. 7)

. 7?)

^ ;9

(?).

iii.

13

^P

. .

/cai

.

•3

TB?*

.

ei>?

.

4>

.

xiii. 18

rtnra

:

. .

.

ix.

14

:

•

••

. ety .

fts

»

».

xx.

6

^?

.

religio

[)

.

.

2,6

DEttN

)JN^

.

«

deleam

eos

2j.

\*\.

Hos.

vi.

9

^

^W

. .

avbpbs fvtbpcvrov.

.

14

ontaSttJD

-^

W??.

•»?

.

.

€<£;-

.

'

)

-

>..

.

ix.7

VJWQ

.

cVi/eoy .

(s./).

xii.

11

D^q|

.

a>y

.

xiii.

3 \-:

••

.

.

<wri}s.

14

*??*

. .

.

Amos

i.

1

™rn

.

2&

.

(vrtpa

.

Habac. ii.

5

. .

.

Zach.

. 1

•

:

.

.

?

ftXr;pa.

Habes

segetem

lectionum

diversarum satis

pusillam;

e

quarum niimero

si

eximas

eas

quae

vel

scribarum

in nominibus

ponendis

oscitantiae,

vel versioni

Syro-hexaplari

paulo libe-

riori

imputandae

sint,

Symmachi

secunda editio

veremur

ne

pro

mera ignorantiae

excusatione

habenda

sit.

7/17/2019 hexapla (1)


xxxvm

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

CAPUT

IV.

De

Theodotionis

editione.

I.

Theodotionia hietorie.

II.

De

Theodotionis

versionis

scopo

et

indole.

III. De

Theodotionis

interpretis

stylo.

I.

Theodotionis

historia.

Auctore

Epiphanio,

Theodotio

patria

Ponticus

fuit,

religione

autem Christianus

de schola

Marcionis haeresiarchae

Sinopitae

;

qui

cum

haeresi suae

nescimus

qua de

causa

succenseret, ad

Judaismum

defecit, et

circumcisionem

accepit

:

quo

facto,

ne

quid

historia

ejus

ab

iis quae

de

Aquila

et

Symmacho

traduntur declinaret, Hebraeas

literas edidicit,

et

versionem

ipse suam

aggressus

est.

1

Quod ad

geutem

ejus

attinet,

dissidet Irenaeus, qui

Ephesium eum vocat,

de

conversione

ejus

ad

Judaismum cum

Epiphanio

consentiens.

2

contrario fuisse Theodo-

tionem

pariter ac

Symmachum

de secta

Ebionitarum,

pluribus

in locis,

ut

vidimus, testatur

Hieronymus,

quamvis

in Prologo in Danielem

rem

in

dubio relinquere

videtur,

cum

ait:

Illud

quoque lectorem admoneo,

Danielem

non juxta LXX interpretes,

sed juxta

Theodo-

tionem

Ecclesias legere, qui

utique

post adventum

Christi

incredulus

fuit,

licet

eum quidam

dicant

Ebionitam,

qui altero

genere

Judaeus

est.

3

Ceterum

de aetate

ejus, dum in quae-

stione

de

Symmachi

aetate

versabamur,

probabiliter

pronuntiavimus

;

videlicet eum

Sym-

macho

priorem fiiisse,

et,

si

quid

veteribus

tribuendum,

imperante

Commodo

(a.d.

180-192)

versionem

suam

concinnasse.

II. De

Theodotionis versionis

scopo

et

indole.

Ut

Aquilae

in

vertendo

in

primis

propositum

fiiit verbum

de

verbo

exprirrere,

Symmacho

autem sensum

potius

sequi, sic

Theodotioni

in suo opere

ornando

illud

potissimum

in

votis

fuisse

videtur, non

multum

veteribus,

hoc

est, a LXX

interpretibus,

discrepare;

4

ita

tamen

1

Epiphan.

De

Mene. et

Pond.

17

(Opp.

.

,

p.

172)

«

6

,

.

s

Hieron.

Mera

-

bi

h

,

.

.

.

©eoior.W

.

.

V,

.

020.

*

Epiphan.

De Mens.

et

Pond.

17

nomjcot

Itytt-

(.

,

.

7

3)

:

nXtlara

?

^

irov,

\

aipiau, \

$

-

tl

X

tv

ovVos

rar

.

, «

*<\,

\

.

.

.

, .

120

ed.

Migne

Juxta

Theodotionis

9T9txf'ta

4-6,

*.

*

Iren.

adv.

dumtaxat

editionem,

qui

Bimplicitate

sermonis a LXX

in-

Haeres.

, 24:

»r Qtooormv

6

Xjcv-

terpretibue

non

discordat.

Idem

.

T. IX,

p.

1079

ed.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OMGENIS. xxxix

ut

quae

ab

illis

vel absurde

conversa,

vel

prorsus

praeterita

fuissent,

ipse ad

Hebraei

arcbetypi

normam

emendaret

et

suppleret.

Prioris

generis

culpae

insigne exemplum

est

Danielis

liber,

cujus versio

LXXviralis

tam putide

et

praepostere

jacet,

ut nulla

manu

medica ad Ecclesiae

H8us accommodari

possit

;

unde accidit,

ut

illa

seposita et

velut antiquata, Theodotionis

editio

in

locum

ejus

successerit.

Quod

vero ad defectus

veteris versionis

attinet,

testis sit textus

Jobi

LXXviralis (qui

vocatur),

ut

in

exemplari

Komano

hodie legitur, cujus fere sexta

pare,

nulla

adhibita

discriminis nota,

Theodotioni

debetur;

discriminis notam

dico, quia

discrimen

ipsum

cuivis

Graeca

cum

Hebraeis

paulo

attentius

comparanti

haudquaquam

obscurum

erit.

Etiam

Jeremiae

vaticiniorum

haud

exigua

pare, quae apud LXX

defecerat,

in

libris

hexa-

plaribus de

Nostro

suppleta

est, cujus

pericopae

prolixiores sunt Cap.

xxxiii. (Gr.

xL)

14-26,

et

Cap.

xxxix

(Gr.

xlvi).

4-13.

libris

canonicis Jeremiae

Threnos Aquilam

et

Theodotionem in

versionibus suis praeter-

misisse,

e

male intellecto

Origenis loco

olim

credebatur;

6

quam

opinionem

quod ad Aquilam

attinet,

aperte

falsam, quod

vero

ad

Theodotionem,

parum

verisimilem esse,

in

Monito

ad

Threoos

demonstravimus.

Libros V.T.

apocryphos

tres

interpretes

non

vertisse

res nota est;

sed

ex

hac generali

propositione

excipiendae

sunt,

praeter

Jobi epimetrum in

fine

Cap.

xlii,

Danielis

pericopae,

Susanna,

Canticum

Trium Puerorum,

et

Bel et

Draco, quas

in

Theodotionis quoque

editione

locum

8uum

retinuisse

constat.

Estherae

vero additamenta

(quae

vocantur)

nec

in

Htbraeo,

nec apud ullum

ferri

interpretum diserte

testatur Hieronymus.®

III.

De

Theodotionis

interpretis

stylo.

Theodotionis stylus

simplex

et

gravis est,

et, ut

jam observavimus,

inter Aquilam

et

Symmachum

medium

locum occupat, quorum

interpretationibus, desertis per occasionem

Seniorum vestigiis,

non

raro

se

adjungit.

Interdum

vero,

relictis ceteris omnibus, novam

viam sibi

secat;

e.

g.

Gen.

i.

28:

W^3

*,

',

^^

.

.

\

*

.

((

.

.

(ex

USU

Syrorum)

naiSevere

kv

tois

. RuTSUS

Gen.

iv.

4

pro

Hebraeo

V^T,

et

respexit, quod

'

inuStv,

Aquilae

,

Symmacho

sonat,

Theodotio paulo

argutius

kvenvpwtv

posuit, modum

approbationis,

per

ignem

Bcilicet,

juxta traditionem

Eabbinorum,

inuuens. Styli autem proprietas,

qua

Noster a

ceteris

interpretibus

maxime

differt,

mos

est

ejus

voces

Hebraeas,

etiam

eas

quarum

translatio

non

ita

difficilis

erat,

lelinquendi,

Graecis

tantum cbaracteribus

pro

Hebraicis

positis.

Hic

usus,

ab Aquila

et

Symmacbo,

ut supra

declaravimus,

parcius

admissus,

a

Theodotione

adeo

frequentatus

est,

ut

propter

banc

in

primis

causam

indocti

interpretis

nota

a

Montefal-

Migne

:

Quasi

non

et apud

Graecos

Aquila,

Symmachus

lationis

expresserint.

Hodius

De Bibliorum

Textibue,

et

Theodotio,

vel verbum

e verbo,

vel

sensum

e sensu, vel

p.

584.

Opp.

T.

IX,

p.

1445

ed.

Migne.

ex

utroque

commixtum

et

medie

temperatum

genus

trans-

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OKIGENIS.

conio ei inusta

sit

Sed

priue

quam

ultra

progredimur,

operae

pretium erit

catalogum

verborum Hebraeo-Graecorum,

quae

in

Theodotionis

reliquiis obvia

sunt,

ordine

alphabetico

exhibere,

praesertim

cum

maxima

eorum

pars

in

Lexicis

ad

vereiones

V.

T.

Graecas

concin-

natis desiderentur.

Jesai. xxii.

24.

Anon.

2

Paral. xxvi.

9.

Jesai.

xix.

15.

Anon.

2

Paral. ix.

10.

ayovp

Jesai. xxxviii.

14.

Gen. ii.

7.

iii.

18.

Deut. xxi.

23.

..

Ezech.

xx.

38.

Zach. i.

9.

iv.

4.

Anon.

Lev. xvi.

10,

26.

Ezech.

xliii.

14.

Anon.

Jud. v.

22.

ayada>d

(potius

)

Anon. 1 Reg.

xv.

32.

Job.

xxxix.

6.

Jesai. xli.

19.

Jerem.

xxxix.

4,

5.

^py

Jesai.

xvii.

9.

«<0

. .

.

Jerem. xix.

2.

Job. xxxix.

13.

C..

Jerem. viii.

7.

<\

{kv)

Ezech.

xxvii.

16.

Job.

viii.

11.

(

4

Reg.

iv.

42.

Ezech.

xxvii.

24.

(6(

Ezech.

xxvii.

27.

4

Reg.

xxiii.

7.

0€<

(/)

Jud.

xix.

22.

Jesai.

xxxvii.

24.

xli.

19.

<1

. .

.

Jerem.

lii.

16.

',

.

Dan. ii.

27.

(

(ri)

Ezech.

xli.

13.

Ezech.

xxvii.

24.

,

\

',

.

4

Reg.

ix.

13.

Jesai.

xli.

19.

9(

PsaL

xxvii.

2.

Anon.

Lev.

xxv. 10.

bfwp

Ezech.

xlvi.

17.

doc

Jesai.

xl.

15.

lyXaat

(.

)

Anon.

4

Reg.

iv.

34.

**

(.

$,

«.

yeiii^)

J

e8ai.

lxiv.

6.

€*€?/*

Anon.

Lev.

xix.

4.

xxvi. 1.

Reg. xxi.

2.

€>«/

Mich. iii.

7.

Habac.

iii.

3.

Mich.

vi.

8.

. . .

Jesai. xvii.

9.

Anon.

Jud.

viii.

26.

Dan.

xi.

45.

Lev.

xviii.

17.

Ezech.

xvi.

27.

Job. xxxvi.

30.

Mal.

ii.

11.

.

.

Jesai.

xli.

19.

lx.

13.

Lev.

xviii.

23.

xx.

12.

Jesai. xli.

19.

lx.

13.

,

chrysolithus

Ezech.

x.

9.

(ii>)

Job.

xxxvii.

1

2.

6evvlv

Jesai.

xliii.

20.

/

Reg.

xix.

13.

',

.

Gen.

xxxvi.

24.

Uft

[b)

Ezech.

xliv. 18.

/«V,

. .

.

Jesai.

xiii.

22.

xxxiv.

14.

Exod.

xix.

13.

Lev.

xxv.

10.

(s.

)

Jud.

v.

21.

.

Ezech.

xxvii.

19.

.

.

Ezech.

ix.

2

^

Jesai.

xix.

15.

Reg.

xxvi.

7.

€€

Jerem.

xxxviii.

12.

.

.

.

Zach.

ix.

6.

Jesai.

lxvi.

3.

(s.

)

Lev.

xiii.

6.

Ezech.

xxvii.

24.

4

Reg.

viii.

15.

Dan.

xi.

38.

»/

Reg.

ii.

32.

ptld

.

.

Jesai.

lxv.

11.

^

Ezech.

xvi.

10.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xli

Jerem.

xxvii.

19.

Anon.

Jud.

v.

16.

va(kp Lev.

xxi.

12•

Ezech. xx.

46.

Anon.

Lev. xx.

21.

',

.

'.

4

Reg.

xi.

12.

Amos

i.

I.

Joel.

ii.

17.

.

.

Job. xxx.

4.

.

Vid.

.

. Jesai.

xiv.

9•

*

(s.

)

Dan. xi.

16.

.

2

Paral.

iv. 12.

Jesai.

xlvii.

2.

Lev. xix.

19.

Deut.

xxii.

11.

Lev.

xvii.

7.

Dan.

i.

2.

^/

Jesai.

xxiii.

13.

Lev. xiii.

10.

xiv.

56.

.

.

.

Jesai. xiii.

21.

xxxiv.

14.

{)

Jud. viii.

26.

Jesai.

xxxviii.

14.

.

Jerem. xxxi.

21.

Jerem. xxix.

17.

. . Jesai.

.

26.

iocew

Jesai.

xxii.

15.

'.

.

.

Jesai.

.

2.

€€

.

2

Paral.

ix.

21.

0#

Lev.

xix.

9,

27•

Jesai.

ii.

20.

0€

(s.

)

Lev. vii.

18.

Ezech. iv.

14.

Jesai. iii.

24.

Dan. i.

3.

Jesai.

lxiii.

3.

>/

Jesai.

xxiii.

8.

.

.

Jesai. xiii.

10.

Reg. xix.

13.

()

',

.

4

Reg.

xi.

4•

Zeph.

i.

4•

/ej/a

Jesai.

lvii.

3.

Horum

vocabulorum alia sunt

nomina

animalium,

ut

^

(.

-

),

Uiv

(',

),

('.

.

.

),

(',

/),

(.

alio loco

),

(Heb.

pavones);

alia

arhorum et

plantawm, ut

('.

),

(Heb. genistarum),

(',

confuse

:

,

,

/

;

altero autem

loco

:

,

, ),

€

-

(Heb.

palmam et juncum),

(Heb.

cassia),

(Heb.

almugim);

alia

vestium

et

pannorum,

\lt

(Heb.

fascia

pectoralis),

(',

),

(',

),

(.

),

(',

),

(Heb.

s$ricum)

;

alia

ad

cultum

Dei

vel

idolorum

perti-

nent,

ut

(.

.

),

(.

),

(.),

(Heb.

area

separaia),

(',

.

.

),

(',

).

hujusmodi

autem

nominibus

e

propria lingua

in

alienam

transferendis, interpreti

etiam

eruditissimo

non-

nihil

difficnltatis

occurrere

solet,

quam

vel

conjectura

probabili

resolvere,

vel

ipsam

vocem

peregrinam

ponendo

quasi

vi

perrumpere cogitur.

Si

posterior

via

Theodotioni

placuisse

videatur,

non

ideo

ceteris indoctior

vel

indiligentior

'

habendus

est

(nam

eum

antecessorum

euorum

versionibus

uti

nil

prohibebat),

sed tantum

scrupulosior

quam

operis sui

instituto

fortasse

conveniret.

Quando

vero

vocabuli

transferendi

significatio

non

ita

obscura erat,

qua

excusatione

ab

imperitiae

culpa

Noster

liberandus sit

non

videmus.

Exempli

gratia

:

Lev.

vii.

18,

ubi pro

Hebraeo

LXX

satis bene

, Aq.

,

alii

verterant,

nil

opus

erat

voceni

quasi non

satis

clarae explicationis retinere.

.

I.

g

7/17/2019 hexapla (1)


xHi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Rureus

Lev.

xiii.

6

vox

,

scabies,

a

ceteris

varie

vertitur

,

,

,

,

quarum

versionum

quaelibet

a

Nostro

arripienda

erat,

potius

quam

nullo

sensu

ponendum.

Poetremo

Lev.

xviii.

23

pro

TO

foedum

scelus,

ceteri

omnes

eodem

sensu

«,

verterunt,

Theodotio

sine

causa

conservavit.

In

contranam

tamen

partem

non

dissimulandum

eet,

aliquot

in

locis,

praesertim

in

Regum

libris,

ubi

LXX

vocabulum

Hebraeum

^

reliquerunt,

Nostrum

Graecum

proprium

posuisse;

e.g.

I

Reg.

XXIV.

3

:

^7}

**•

',

(sic).

.

.

Reg.

XXX.

8

(. .

.

*.

2

Reg.

. 12 :

'.

U

\

ffr

.

.

e/c

-

. 2 Reg.

XVli.

19

:

',

.

.

?.

4

^eg.

XVI.

1

7

:

',

.

.

.

Duplicis

Theodotionis

editionis,

si

excipiae

lectionem

suspectam

Ezech. i.

4,

et

Hieronymi

locum

aperte

vitiosum,

quem

in

Hexaplis

ad

Jerem.

xxix.

17

citavimus,

nullum

omnino

reperitur indicium.

CAPUT

V.

I>E

EDITIONIBUS

ANONYMI8.

L De Quinta,

Sexta

et

Septima.

II.

De

Quinta

editione.

III. De

Sexta editione.

IV.

De

Septima

editione.

I.

De Quinta, Sexta

et Septima.

Quo tempore et

quibus auctoribus

versiones

Quinta,

Sexta

et Septima adornatae

fuerint,

nihil

probabile ne

conjectando

quidem

afferri potest.

De

his

tribus

editionibus

Eusebius

auctor

est,

Origenem

praeter tritas Aquilae,

Symmachi

et

Theodotionis

duae

alias

antea

incog-

nitae

e

latebris

eruisse;

1

in Psalmis vero

etiam

septimam simili

casu

inventam

adhibuisse.

Epiphanius et

qui eum

secuti

sunt (inter

quos

est Auctor

Epistolae

versioni

Haretlii

prae-

miseae)

Quintam et Sextam

tantum memorant,

de

Septima

prorsns

silentes.

8

Eusebio

accedit

*

.%

1

Euscb.

Hiet.

Ecclee. VI, 16

:

* tripat

*,

apa

tvpoi

iu

NucojrtiXft,

****{

,

\ /-

b* iv

*.

2

Epiphan. De

Mens.

et

\

»6,

**<1,

ollf

Sutv

1

Pond.

1

9

(.

.

II,

.

175)

•

&i

(Origenes)

»

tls

'

«*

&

*

hv

( €

,

v 6ui

*

tltv

,

yvoi

/

*

tltv

'

((€

,

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xliii

Hieronymus in

Libro

de

Viris

Illu8tribu8,

de Origine tradeDs

:

Praeterea

Quintam et

Sextara

et

Septimam

editionem,

quas etiam nos

de

ejus

bibliotheca habemus, miro

labore reperit,

et

cum

ceteris editionibus

comparavit

;

necnon in Commentariis

in

Epistolam

ad

Titum:

Non-

nulli vero libri,

et

maxime

hi

qui

apud Hebraeos versu compositi sunt, tres

alias

editiones

additas habent,

quam Quintam

et

Sextam et Septimam translationem

vocant,

auctoritatem

sine nominibus

interpretum

consecutas.

3

Haec

de

editionibus anonymis

in

universum

;

minc

de

singulis

agamus.

II.

De Quinta

editione.

1. Quinta

editio ubi terrarum

ab Origene

reperta

sit

inter

auctores

ambigitur.

Ex

Eusebii loco

supra

citato

probabilis

collectio

est,

Origenem

Quintam

quidem

(rr)v

\)

Nicopoli

ad

Actium,

Sextam

autem

(

<5e)

alio

loco

non

nominato

detexisse.

Ita certe

Eusebii

verba

paulo

obscuriora

intellexisse

videtur

Hieronymus

in

Praefatione

ad

Origenis

Homilias

in

Canticum

Canticorum,

ubi ait,

ipsum

Origenem

scribere se

Quintam editionem

in

Actio

litore

invenisse.

4

Epiphanius

vero

cum imitatoribus

ejus

Quintam Hierichunte

in

doliis

abscon-

ditam,

regnante

Antonino

Caracalla

Severi

filio, Nicopoli vero

Sextam

inventam

fuisse

tradit

;

6

qui

tamen tum

loci

tum imperatoris

nomen

ex

alio

Eusebii

loco,

de quo mox

videbimus,

mutuatus

esse

videtur.

Rem

levissimi momenti adhuc in

dubio

consistere

facile

patimur.

2.

Versiones

anonymas

non

totius

V.

T.

voluminis,

sed

paucorum tantum

quorundam

librorum

esee,

certo

certius est.

De Quinta

Hodius

haec

habet

:

Complexa

est

haec

Quinta

editio

Prophetas

minores,

Psalterium,

Canticum Canticorum,

et, ut

videtur,

Jobum.

In

Pro-

phetis

minoribus

citatur

haud

raro

ab

Hieronymo,

in

majoribus

nusquam,

nec

ab

eo,

nec

ab

ullo

alio

;

in

Psalmis

a

multis

passim

; in

Proverbiis et Ecclesiaste

nusquam.

In

Cantico

citatur

ab

Origene

in Homiliis.

In

Jobo

citatum

non invenio

;

Olympiodorus

tamen

in

Jobi

caput

ultimum

alium

quendam

interpretem

adducit

praeter

Aquilam,

Symmachum

et

Theo-

dotionem

:

\

,

*

'

€(, kmppivov

?. *

Sic

ille,

anno

7°5

opere

Montefalconiano

nondum

edito.

Nunc quid

in quoque

libro

nostrae

Hexaplorum

edi-

tioni

contulerit

iste

interpres

recensendum.

In Pentateucho

igitur

nullus

commentator

Graecus

aut

Quintam

aut

Sextam

nominavit

;

sed

prioris editionis

vestigia,

temiiora

quidem

sed genuina, videas

in

Hexaplis

nostris

ad

Gen.

vi.

3

(in

Addendis

ad

Genesim).

xxxiv.

15.

xxxv.

19.

Lev.

xi.

31.

Id

libro

Eegum

IV, quem Heptaplarem

fuisse

constat,

lectiones

'

'

}

-

(.

. II,

.

1

7

4)

:

oe

'

(,

'/

6

,

6

Teras

,

\

/

,

\

' -

(\,

\

(

.

Bi

(

ras

Bi

( trti

cxooacur

iv

'

iv

(.

3

Hieron.

.

. II,

.

894•

''

(,

-

.

VII,

.

735-

*

Hieron.

.

. III,

.

499»

5°°,

VMmv

•

Hodius

De

Bibliorum

Textibue,

.

590.

ubi

vid.

Martian.

6

Epiphan.

De Mens.

et

Pond.

18

7/17/2019 hexapla (1)


xliv

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

innumeras

prius

incognitas e

versione

Syro-hexaplari

in

lucem

protraximus.

Quod ad

Jobum

attinet,

exemplum

ab

Hodio

allatum

nihili

est;

7

sed

Octapla

Jobi a

Syro

nostro

ad

Cap. v.

23

memorantur,

et

unica

Quinti

interpretis

lectio

ab

eodem

ad

Cap.

xi.

4

affertur.

In

Fsalmis

editiones

Quinta et

Sexta

passim

laudantur.

In

Proverbiis,

ubi

ante

nos

Quintus interpres

proreus

silebat,

versio

Syro-hexaplaris

copiam

lectionum

ejus,

tum

solius

(quarum

insigniores

sunt

Cap.

xxiii.

24.

xxv.

7.

xxvl

17.

xxx.

31)»

tum

^™

ceteris

concordantis,

patefecit.

In

Cant. Cant.

Montefalconius

e

libris

Graecis

haud

paucas

lectiones

edidit,

quas

nos e

Syro

nostro

amplificavimus.

In

Ecclesiaste

editio

Quinta

non

citatur.

ln

Prophetis

majoribus

Hodii affirmatio

ab

uno

suspectae

fidei

exemplo

8

non

labefactatur

;

in

minoribus,

praesertira

in Hosea,

hic

interpres

non

mediocre

momentum

habet.

3.

Quod reliquum

est,

Quinti

interpretis,

quisquis

fuerit,

stylus,

ut

cuique

reliquias

versionis

Hoseae

ab

eo

elaboratae

inspicienti

patebit,

omnium

elegantissimus

est,

et cum

optimis Graecis

suae

aetatis

scriptonbus

comparandus.

Quod

ad

vertendi

genus

attinet,

usitate

liberam

nec

literae

adstrictara

interpretationem

sectatur,

modo

ut

sententiam

auctoris

sui

paulo explicatius

efferat,

modo

ut in

paraphrastae

potius

quam

interpretis

partes

desciscat.

Prioris generis

exempla

sunt :

Psal.

cxl.

7

:

Sicut

sulcans ()

e

t

findens

in

terra.

.

rfj

yfj.

Hos.

vi. 2

:

'. (WT).

',

.

Hos. vii.

1

:

Et

fur

ingreditur

(domos),

diffundit

se

turma

(praedonum)

in

agris.

'.

\

?

,

.

£.

Hos.

vii.

4

'•

Omnes

illi

moechantur, sicut

furnus

accensus pistore.

',

,

.

8. vii.

9

:

',

'

.

',

,

.

Ad posteriorem censum pertinent:

Psal.

Lxvii. 28

:

Principes

Judae

et

caterva

eorum

(

^^)).

',

,

.

8.

VI. 8

:

Notata

vestigilS san-

guinis

(D ^?

^R^)•

',

.

Hos.vii.14:

Propter

frumentum

et

mustum

congregantur

(^,^),

deficiunt

me.

',

.

III.

De

Sexta

editione.

1.

Epiphanii

traditionem de

loco

ubi

reperta fuerit

Sexta

editio

jam

protulimus

;

nunc

quid

de

eadem re

testatus

sit Eusebius disquirendum.

Sic

igitur

ille post

verba,

*

4(

,

quae

juxta

grammaticorum

scita ad

Sextam

referenda

esse

videntur,

prose-

quitur:

Ev

,

,

,

,

,

'

.

Ubi

vim

pronominis

,

qualem

nunc

dicturus

sum, non aniinadvertens,

Valesius

emendationem

inopportuDam,

,

,

quasi prorsus

necessariam

commendavit.

Tacemus

alios

magni

nominis

Criticoe,

9

qui

locutionem

, quae

niliil

indicare

potest nisi Origenem

super

.>

>

T

Vid.

Hex.

ad

Job.

xlii.

11.

8

Vid.

Hex.

ad

quorum

eententias

recensuit

Hodius

De

Bibliorum

Texti-

Ezech.

x.

a.

•

E.

g.

Yoesium,

Petavium,

Huetium,

bus,

pp.

592,

593.

7/17/2019 hexapla (1)


PHOLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OMGENIS.

xlv

unam

harum notam

apposuisse,

variis

sive

correctionibus

sive

explicationibus

tentaverunt.

Zonaras

quidem Eusebii

verba

summatim

afferens,

ait

:

tv

81

?

?

,

^

;

quod Eusebius

aperte

dicit,

eed

utrum

Sexta

an

Septima

fuerit

in

medio relinquit.

2. Judaeis

auctoribus

confectas

esse

versiones

tam

Sextam quam

Quintam affirmat

HieronymuB,

dum

his verbis

Rufinum

alloquitur

:

Magnis,

ut

scio, sumptibus redemisti

Aquilae

et

Symmachi

et

Theodotionis, Quintaeque

et

Sextae

editionis

Judaicos

translatores

;

10

quae tamen quasi

rhetorice

elocuta

non

nimis urgenda esse

videntur.

Sextura vero inter-

pretem Christianum

fuisse constat ex

ejus interpretatione

vaticinii

Habac. iii.

13:

Egressus

es

ad

liberandum

popukim

tuum,

ad

liberandum Unctum

tuum

;

ad

quem locum

commen-

tatus est

Hieronymus

:

Sexta

editio,

prodens

manifestissime

sacramentum, ita

vertit

ex

Hebraeo

:

Egr*essus

es,

ut

salvares

populum

tuum

per

Jesum Christum

tuum

;

quod Graece

dicitur:

' ,

.

11

Nisi

quis interpretem

nostrum

per Josuam,

qui

Unctits

dici

possit,

voluisse,

non

sine

quadam

veri

specie

contenderit.

3. Praeter libros Psalmorum

et

Cantici

Canticorum, qui

Sextae

editionis

lectionibus

abundant,

etiam in

aliis in

indicia

ejus

quamvis obscuriora incidimus. Exempla indubitatae

fidei

sunt

Exod.vii.

9.

3

Reg.

xiv.

2

3,utrumque

e

versione

Syro-hexaplaii

nunc

primum

editum;

Job.

v.

7.

xxx.

16 in

Auctario;

Amos i.

11

in

Syro-hex. Praeterea in

Habacuci vaticinio

Hieronymus

praeter

locum

supra

allatum, ad quem

Sextam

nominatim

laudat, duas alias

versiones

anonymas

in

Commentariis

ad

Cap.

i.

5.

ii. 11

memorat,

notans:

Reperi,

exceptis

quinque

editionibus,

id

est,

Aquilae, Symmachi,

Septuaginta,

Theodotionis

et Quinta,

in XII

prophetis

et

duas alias

editiones,

in

quarum una

scriptum

est

:

Quia

lapis

etc, et

in altera

Lapis

enim

etc.

12

Has

vero

cum

iis

quae

Sextae et

Septimae nominibus designantur

easdem

esse,

haud improbabiliter

conjici

potest.

4. Sextum

interpretem paraphrasi gaudere, quae

Montefalconii opinio est,

quantum

ex

illius reliquiis

conjicere

licet,

vix constare

videtur.

Singulares

quidem ejus

versiones,

praeter

locum Habac.

iii.

13,

appellari possunt Psal.

x.

2

:

Ut

jaculentur

()

in

caligine in rectos

COrde.

S'.

ety

;

et

Psal.

CXXVl.

4

:

S'.

( ^

»33).

SingU-

laris

quoque,

sed

optimae

notae,

est versio

a

nobis

e

vitiosa Syri

nostri

scriptura odorata

Cant.

Cant. ii.

17:

S'.

.

6 (^}^).

Sed

in loco

Psal.

xxxvi.

35

: Vidi

impium

praepotentem,

et

dilatantem

se sicut

arbor indigena

viridis,

Sextum

in

mira

ejus ver-

sione,

(

kv

'

(

iv

},

omnes

etiam

paraphrastae

sanioris

limites transcendisse,

antecessori

nostro

facile

concedimus.

Obiter

notandum

vocabulum

Nostro

peculiare

^

Psal.

ix.

I.

cix.

3.

&

_

*

10

Hieron.

Opp.

T.

II,

p.

528.

Hieron.

Opp.

T.

VI,

p.

656.

Hieron. Opp.

T.

VI,

p.

618.

7/17/2019 hexapla (1)


xlvi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

IV.

De

Septima

editione.

De

Septima,

quae

dicitur,

versione

fere

omnia

quae

explorata

sunt

in

praecedentibus

anticipavimus.

Epiphanius

et

imitatores

ejus

Septimuin

interpretem ignorabant.

Etiam

Enneaplorum

nomen

prorsus

inauditum

est.

Eusebii

testimonium

jam

a

nobis

examinatum

eet,

quem Hieronymus,

ut

videtur,

in

locis

supra

allatis

auctorem habuit,

praeterea

notans,

Quintam et

Sextam et

Septimam

versionem

maxime

eorum

librorum,

qui

apud

Hebraeos

versu

compositi

sunt

fuisse

;

13

quinam

autem

hi

sint

ipse

docet

in

Praefatione

in

Jobum

ex

Hebraeo

conversum, nempe

Jobus

maxima

ex

parte,

Psalterium,

Threni,

et

Canticum;

ad

quos

tamen neque

ab eo

neque

ab

ullo

alio

commentatore

citatur

usquam Septima.

Ad

locum

Habacuci, ut

jam

vidimus, praeter

quinque

editiones

duarum

aliarum

lectiones allegat,

tacitis

tamen

Sextae

et

Septimae

titulis.

Eestat

Psalmorum

liber,

ad

quem

Montefalconius,

non

e

libris

MSS., sed

Nobilii,

ut

ait,

auctoritate

fretus,

Septimi

interpretis

quatuor

lectiones in

Hexaplis

suis recondidit.

Primus locus

est

Psal.

xxi.

30,

ubi

aDtecessor

noster,

quem nos

quoque

incaute imitati

sumus, edidit

:

E'.

S'.

71.

;

sed

Nobilius

diserte

ait :

V

editio

et VI ut

LXX. Ad

Psal.

xlix. 21 Nobilius

ambigue

notat

:

Th. ut

VII.

.

,

siglo

VII,

quod non raro

ei

accidit,

14

pro

LXX

posito, ut cuique

pleniorem

ejus

anDotationem

a

Waltono denuo

editam inspicienti

patebit;

Montefalconius

vero:

.

.

.

...

Ad

Psal.

1.

1,

ubi Nobilius

notat:

Symmachus

ut VII [apud

Waltoo.

LXX].

Aq.

Theod.

Bctf-

Montefalconius

simili

errore

edidit

:

. . .

'.

^

(sic).

Tandem

in quarto

loco

Peal. xlix.

3,

ubi

Nobilii

annotatio

est:

.

et

VII

[Waltonus:

Th.

et

Septima]

-

Montefalconius

pariter

edidit: .

71.

.

Unde

notulam

suam

exscripserit

Nobilius,

ignoramus

;

si

autem

vera

est, hic est unicus in

libro

Psalmorum,

et, si

Habacucum

excipias,

in

Bibliis

Graecis

locus, ad

quem

Septimae lectio

genuina

superest

; eaque

non pecu-

liaris, eed

mera

versionis

Theodotionianae

repetitio.

Quae si

recte

a

nobis

disputata

sint,

non absurda

conclusio

est,

Septimam

quae

celebratur

versionem

aut

nunquam

exstitisse,

aut

penitus

intercidiese.

13

Hieron.

Opp. T.

VII,

p.

735.

Vid.

Hex.

nostra

atl

Psal.

xxiv.

17. xxvi.

7,

ubi

iii

utroque

loco Waltonus

LXX,

non VII,

habet.

7/17/2019 hexapla (1)


PKOLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS. xlvii

CAPUT

VI.

De

Hexaplorum compositione.

I.

De Origenis in

Hexaplis adornandis

scopo.

II.

Quo

tempore

et loco Origenes Hexapla composuerit.

III.

De

ordine

versionum Graecarum

in Hexaplis

coactarum.

I.

De

Origenis

in

Hexaplis

adornandis

scopo.

Cum versio

Veteris Testamenti

LXXviralis

Ecclesiae

per

orbem

terrarum

Hebraei

archetypi

vices sola sustinuerit,

conditionem textus

ejus, procedente tempore

magis

magisque

declinantis,

Ecclesiae

praefectis,

saltem

doctioribus,

gravem sollicitudinem

attulisse

non

est

quod

miremur.

Inter

eos

magnus

Origenes,

quanto

eniditione

instructior,

et

Sacrae

Scripturae

studiosior fuerit,

tanto vehementius

de

integritate

istius versionis, fidei

morumque

Christianis

Graeca lingua

utentibus

normae,

angebatur. Cur

autem

LXX Seniorum

com-

positio,

prout tunc temporis

ferebatur,

votis

doctorum et

piorum

bominum parum

satlsfecerit,

duplex

causa

exstitisse

videtur:

primum,

quia

ipsa versio

Alexandrina, opus

diversorum

interpretum,

diversis,

ut

credibile

est, temporibus

pro

sua

cujusque indole et

consilio

partes

sibi

assignatas

peragentium,

a

vero

oraculorum

divinorum

sensu,

tum

addendo,

tum

detra-

hendo,

tum

prava

interpretaticme

obecurando,

quam

longissime

aberravit;

deinde,

quia

in

quingentorum

fere

annorum

decursu

per tot scribarum

sive

oscitantiam

sive

audaciam

parem

cum

omnibus

libris

fortunam

experta

fuerat.

Quod

ad

posteriorem

depravationis

causam

attinet,

ipse

Origenes

instar

omnium

testis

adest.

Sic igitur

ille in Tomo

XV

Commen-

tariorum

in

S. Mattbaeum

de exemplaribus

quatuor

EvaDgeliorum

tunc

ternporis

exsisten-

tibllS

:

Nvvl

, ,

,

.

tjj

.

Eandem

autem

confusionem

ex

iisdem causis

profectam

etiam

in

Veteris

Testamenti

codicibus

exstitisse

testificans,

illico

ait

:

TV

kv

-

,

;

1

in

Hexaplis

videlicet,

de

quibus

nunc

agitur.

Aliam

causam,

curnam

LXX

interpretes

in

versione

sua

conciniKuula

mterdum

a

proposito

defecerint,

memorat

Hieronymus,

scilicet

quia

Ptolemaeo

regi, Platonis

sectatori

et

unius

Dei

cultori,

mystica

quaeque

in

suorum

libris

sacris, et

maxime

ea

quae

Christi,

Dei

filii,

adventum

pollicerentur,

prodere

noluerint.

2

Respicit

in

priinis,

ut

yidetur,

locum

insignem

Jesai.

ix.

5,

ubi

pro

nominibus

honorificentissimis,

Admirabilis,

ConaMariug,

1

Origen.

Opp.

T.

III,

p.

671.

8

Hieron.

Opp.

T.

III,

pp.

303,

304.

7/17/2019 hexapla (1)


xlviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Deus,

Fortis,

Paterfutun

saeculi,

Princeps

pacis,

LXX

humiliter

verterunt:

Magni

consilii

angelui;

adducam

enim

pacem

super

principes,

et

sanitatem

ei. Sed hic

praetextus,

etiam

8i

probabilis

sit,

non

nisi ad

perpaucas

Senioruin

mutationes

et

omissiones

excusandas valere

poesit Restant

in

hoc

uno

Propheta

loca

innumera,

in

quibus,

etiam absentibus

rationibus

dogmaticis, vereionem eorum,

quasi

plane

absonam,

et

ab Hebraeo

toto caelo discrepantem,

in

Hexaplis

noetris

siluimus.

3

Quid

dicemus

de

libro

Jobi,

cujus

sextam

fere

partem,

quasi

obscuritate inexplicabili

laborantem, LXX

in

vertendo

prorsus

praeterierunt

\

Quid

de

tra-

jectionibus

et

lacunis, quae

Jeremiae

vaticiniorum

textum

LXXviralem

deturpant

1 Quid de

integro

Danielis libro, quem

inde

ab

antiquissimis

temporibus,

repudiata

venerabili

Seniorum

editione, juxta

Theodotionis

versionein

Ecclesia legit? His

igitur

tot

et

tantis ulceribus

Origenes

uiedicam manum admovere in se

suscepit,

iis tamen conditionibus, ut

neque

Judaismi

propugnatoribus, cum

adversariis siiis ex

hac

versione

disputare

recusantibus, nimium

con-

cederet

;

neque

Ecclesiae

Cbristianae,

eandem tanta observatione et reverentia

prosequentis

praejudiciis

offenderet.

Proinde,

ut

voti

tam laudabilis compos

fieret,

non

modo Judaeorum

linguam

edidicit,

eorumque

volumina

propria

cbaractere

exarata comparavit,

verum

etiam

Graecas

recentiorum

interpretum

translationes undique

corrasit,

e

quibus

omnibus inter

se

collatis

de

vera

Sacri Codicis

interpretatione

judicium

fieret.

4

Praeterea

ne rem

tanti

moraenti

arbitrio

suo permittere

videretur, viani excogitavit,

qua

lectoribus

quoque

barum

rerum

studiosioribus

incepti sui

ratio et

metbodus quasi

in

tabula

patefieret;

eam videlicet,

quae

sub

Hexaplorum

titulo nomen

ejue

sempiternae

gloriae

commendavit.

II.

Quo tempore

et

loco Origenes

HexapUx

composuerit.

Origenem

circa

A. D.

185,

imperante

Commodo,

Alexandriae

natum

esse;

Gallo autem

imperante

(b.

e. A.D.

251-254)

aetatis

annum

septuagesimum

agentem

Tvro

mortem

obiisse,

ex

indubitatis

Ecclesiae

monumentis

colligi

potest.

Vitam

ejus

literariam,

de qua sola

nobis

quaestio

est,

duas in

partes

dividit

annus

232,

imperatoris

Alexandri

Severi

decimus, in

quo

Alexandria

expulsus

ad

Caesaream

Palaestinae

rmgravit,

ubi,

exceptis

itineribus

et

ad

breve

tempus

commorationibus,

reliquum

vitae

curriculum

exantlavit.

5

Dum

Alexandriae

degebat,

partira

?

Christianae

muneri,

partim

philosophiae

exotericae

institutioni

vacabat;

donec

post

brevera

in

Caesarea

peregrinationem

Alexandriam

reversus,

anno

circiter

216,

commentarios

in

S.

Scripturae

libros

conscribendi

initium

fecit;

ad

quod

inceptum

tum

cohortationibus

quotidianis incitando

(unde

eum

in

quadam

epistola

suum Origenes

*—

.;.

'

Vid.

Hex.

ad

Jeeai.

lvii.

9

.

lviii.

13.

*

Euseb.

Hist.

tantura

in

Scripturis

divinis

habuerifc

studii,

ut etiam

Eccles.

VI,

16:

,

,^

'Qp

iy

i^

Hebraeam

linguam

contra

aetatis

gentisque

suae naturam

,

^

^rmm,

\

-

edisceret;

et

exceptis

LXX

interpretibus,

alias quoque

&u-,

rat

,

rolr

avrolt

editiones

in

unum

congregaret

?

*

Euseb. Hist Ec-

»»

««

ypatpa,

&o*

^,,,

r*

C

le8.

VI,

26

*

S

fr *

^-

tos

r.„

,,»*

*

,

,,- via

S,

taff

h

>

^^

'

'7

m

Q

L

l

br

° *

Viri8

niu8tribu8

'

6

,Q

^'

V

™

(

™>

'

^

?

*

*

-i*~

<*>

-«A

Cap.

LIV

(Opp.

T.

II,

p.

894):

«Quis

ignorat

et

quod

,,,

^

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xlix

vocat

6

),

tum sumptua necessarios

subministrando,

plurimum

contulit unus

e

discipulis

ejus,

vir amplissimarum

facultatum,

Ambrosius, quem

a

Valentini

haeresiarchae

erroribus

ad

fidem

orthodoxam revocaverat.

7

Inter opera ejus

.

Alexandriae

conscripta

Eusebius receneet

Commentariorum

in

Evangelium

S.

Joannis

tomos

quinque

priores,

in

Genesim

tomos

octo

priores, in Psalmos

i—

xxv, necnon in

Threnos,

praeter

libros

Ilepi

,

De Resurrectione

duos,

et

eos

qui

?

inscribebantur.

Posteaquam

Caesaream

concesserat,

praeter

CommQntarios Alexandriae iocboatos,

scripsit librum

De

Martyrio,

Ambrosio

et

Protocteto,

presbytero

Ecclesiae

Caesariensis,

dedicatum,

Epistolam

ad Africanum,

Commentarios

in

Jesaiam,

Ezechielem,

et

Canticum

Canticorum

;

e

quibus duos

posteiiores partim Athenis,

partim

Caesareae elaboravit.

8

Haec

Eusebius ;

in quibus tamen

nibil

est

unde col-

ligi

possit, utrum Alexandriae

an

Caesareae

tribuenda sit

Hexaplorum

compositio.

Horum

quidem

jam antea

meminerat

in Capp.

16,

17,

post mentionem

Heraclae,

quem

Origenes,

ut

S.

Scripturae interpretationi

enixius

incumberet,

in

societatem muneiis

catecbetici

cooptaverat,

et ante

narrationem

de

Ambrosii

conversione, quae

in

Cap.

18

continetur. His

non obstan-

tibus,

si quis

opinetur,

hanc

Hexaplorum

commemorationem

per anticipationem et

digres-

sionem,

non secundum

rerum

gestarum

seriem, factam

esse, nos

quidem non

acriter repug-

nantes

habebit.

Hoc

autem

posito,

sive

temporis

sive

loci, ubi tam insigne assiduitatis

eruditionisque

monumentum

elaboratum

fuerit, apud

Eusebium quidem nullum

indicium

apparet.

Epipbanii

de Nostri vita et

scriptis

narratio

tantummodo

ponenda

est,

ut

e

vestigio

reprobetur

j

videlicet

Origenem a

tempore

Decii usque

ad

Galli

et

Volusiani

imperium

et

ultra

floruisse

;

in

persecutione

autem

Deciana multa passum, neque tamen

martyrio

consum-

matum,

Caesaream concessisse, inde

Hierosolymam,

postea

Tyrum

;

ibique tandem

XXVIII

annorum

spatio

commoratum Hexapla

confecisse.

9

Quae

omnia

cum

rationibus

chronologicis

prorsus

pugnare

nemo non

videt.

Cum

enim

Decius

imperii

potitus

sit A.D.

249,

Origenes,

quem

circa

A.D.

254

obiisse

certum

est, vix

potuit

post

Decii

persecutionem

tribus annis

superstes

fuisse.

Eusebius,

ut

vidimus,

10

Nostrum Symmachi

Commentarios

in Matthaeum,

una

cum

aliis

ejusdem

S.

Scripturae

interpretationibus,

a

Juliana herede

ejus

accepisse

tradit, ipsum

6

Hieron.

De Viris

Illustribus

LXI

(Opp.

T. II,

p.

902).

Euseb. ibid.

23:

(

bi

(

(

eyivero

,

(

-

,

,

(

.

,

(

?

(•

(

,

('

'

'

(.

Eusebii

descrip-

tionem,

quae

ad

Origenis

Commentariorum

apparatum

tantummodo

spectat,

Epipbanius

Haeres.

LXIV

(Opp.

T.

II,

p.

588),

quem

secuti

sunt recentiores,

ad

Hexa-

tom.

1.

plorum compositionem

transtulisse

videtur.

8

Euseb.

ibid.

24, 28,

31,

32.

•

Epipban.

De

Mens.

et

Pond. 18

(Opp.

T. II,

p.

174):

*&>

«

'

:

(

(,

(

(sic)

,

(.

(

(

....

(,

(

(

(.

(

(

(ls

(

,

(

*-

,

(

( (

('

(

,

((,

(',

(

((,

ort

(,

('

,(

,

( .

10

Supra

.

xxviii.

7/17/2019 hexapla (1)


1

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Origenem

testem

citans.

Hunc

Eusebii

locum

Huetius cum

Palladii

narratione quadam

nectit,

scilicet

Origenem,

cum

gentilium

vexationem

fugeret,

Caesareae

apud

Julianam

virginem

totum

bicnnium

delituisse,

et in

literis

animum

habuisse

;

ex

comparatione

locorum colligens,

Julianam

Caesareae

Cappadociae

(?)

commorantem,

et

opibus

abundantem,

flagrante Maxi-

mini(?)

persecutione

(A.D.

235-238),

non

hospitio

solum,

sed

bibliotheca

(?)

quam

instructis-

eimam

a

Symmacho

hereditario

jure

obtinuerat,

Origenem

excepisse;

ibique

eum,

maximam

nactum

librorum

supellectilem,

opus

hexaplare

inchoasse.

11

Sed

haec

Viri ingeniosi

hypo-

thesis

quam

levibus

incertisque

conjectationibus

tota

pendeat,

non est

quod

moneamus.

Unum

constat,

Origenem

Hexapla

sive

Tetrapla

sua tunc

edidisse,

cum

Epistolam

ad

Afri-

canum

et

Commentarios

in S.

Matthaeum

conscribebat

;

in

quorum

scriptorum

utroque

editionis

V.

T.

a

se

elaboratae,

obelis

et

asteriscis

distinctae,

disertam

mentionem

facit.

III.

De

ordine

versionum

Graecarum

in

Hexaplis

coactarum.

Post

duas

columnas

Hebraicas

ceteris

praeivisse

Aquilae

editionera,

proxime

autem

secutam

esse Symmachi,

deinde LXX

interpretum,

postremo

Theodotionis

versionem,

con-

sensu

vetemm

auctorum

extra

omnem

controversiam

positum

est.

Epiphanius

non solum

quatuor

editiones

hoc

ordine

nominat,

sed

philologorum

quorundam in

causis

istius

colloca-

tionis

explicandis errorem corrigit.

Hieronymus

autem

Hexaplorum

compositionem sic

clare

et

sine

ambage

describit

:

Unde

et

nobis

curae

fuit omnes

veteris

Legis

libros, quos

vir

doctus

Adamantius

in Hexapla

digesserat,

de

Caesariensi

bibliotheca descriptos,

ex

ipsis

authenticis emendare

: in

quibus et

ipsa Hebraea

propriis

sunt

characteribus verba

descripta,

et

Graecis

literis

tramite expressa

vicino;

Aquila

etiam

et

Symmachus,

Septuaginta

quoque

et

Theodotio

suum

ordinem

tenent.

12

Accedit Auctor

Epistolae

versioni

Harethi

praepositae;

necnon

Pentaplorum

specimen

in

Codice

Barberino

ad

Hos. xi. 1

reconditum, ubi

columnarum

series clare

exhibetur.

Sequestrata

Seniorum editione,

ordo trium interpretum in

scholiis

et

annotationibus

marginalibus

usu

receptus

est

. .

., unde

Theodotioni

tri-

buitur

in

scholio

ad

Ezech. xxv.

4

appicto.

Nec tamen

dissimulandum

est,

tum

in

libris

Graecis

tum in versione

Syro-hexaplari

Theodotionem

Symmacho aliquando

praeponi,

utrum

casu

an

propter

rationes

chronologicas

incertum.

13

In

tali

autem

qualem descripsimus

qua-

tuor

versionum syntaxi,

non

temporis

quo

quaeque edita

fuerit

rationem

haberi

quivis videt

;

nam

editionem

'

omnium

longe

antiquissimam

esse

manifestum

est

;

Theodotioni

autem

Symmachum priorem

fuisse

argumentis

refutare

conati

sumus.

Epiphanius quidem

censuit,

Origenem vereioni

LXXvirali

quasi omnium

accuratissimae

medium

locum

assignasse, ut

oeterae

utrinque

positas manifestius erroris

convinceret;

14

quod

futilissimum

est,

et

Origeniani

•:•

__

.;,

11

Huetius

in

Origenianu, III,

2,

3.

li

Hieron.

Opp.

Philoponi

in

Hexaemero

usus,

qui versiones

Graecas

no-

T.

VII,

p.

734.

l

»

Ordo

. . .

reperitur

apud

Hieron.

tiores

hoc

ordine,

'.

.

.

2.,

allegat.

M

Epiphan.

De

Praef.

in

Daniel.

(Opp.

T. V,

pp.

621,

622),

et Suidam

Mens.

et

Pond.

19

(Opp. .

,

p.

175):

iW

TotW,

i>t

•.

T.

nn(m»

(vid.

Hex.

ad

Amos

vii.

14).

Peculiarifl

est

,

rairais

rais

(,

(

-ts

ras

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

li

operis

scopo

quam

maxime repugnans

;

e

recentioribus

autem alii alias rationes

excogitave-

runt.

Aquilam

primum

inter

tres

interpretes locum

obtinuisse, tum

propter

aetatis

privi-

legium,

tura

quia proxime

omnium

ad

Hebraicam veritatem

accedebat, nemiDi fortasse

absurdum

videbitur.

Porro

TheodotioDem

Senioribus,

quos

in primis imitandos sibi

propo-

suerat,

arctiseime

adhaerere,

pariter

cum recta ratione congruit.

Sed qua de causa

LXX et

Theodotionem

Aquilae

et

Symmacho

Origenes

posthabuerit,

ipse

viderit.

Nobis

quidem,

ei

integrum

Hexaplorum oorpus, non

disjecta ejus

membra,

edendum fuisset, ab Auctoris

methodo

vel

hilum

discedere

religioni

fuisset.

In

praesenti vero operis conditione, lectorum

utilitati

magis

consulturos nos

esse

credidimus,

si

venerabili

LXX interpretum versioni

praerogativa

reservata,

ceteras

ordine

usu sancito

ei

postponamus

;

ut

illa

ad

Hebraeum

archetypum

proxime

praecedens prius exacta,

erroribus

et

defectibus

ejus

e

reliquorum

interpretum

promptuario commodius subveniatur.

C

U VII.

De

LXX

interpretum

versione,

ut

in

Hexaplts

erat.

L

De

editione

'

hexaplari in

universum.

II.

De

Asteriscorum, Obelorum

etc.

forma

et

valore.

.

De

Lemnisco

et

Hypolemnisco.

IV.

De

regulis,

quas

in

textu

LXXvirali

reformando

Origenes

sibi

praescripeerit.

Appendix

I.

De obeli

pictura

(

<

)

versionis Syro-hexaplaris

peculiari. Appendix

II.

Versionis

Syro-hexa-

plaris

Notitia

generalis.

I. De

editione

'

hexaplari

in

universum.

Collectis

undique

quotquot

ferebantur

versionibus V.

T.

Graecis, et

una

cum

vulgari

LXX

interpretum

editione

per

columnas parallelas

(quae

dicuntur) quo

facilius

inter

se

com-

parentur

dispositis,

praemissis

quoque,

in

Hexaplis

saltem,

duabus

paginis

Hebraicis,

ex

hoc

tam

operoso

incepto

exoriebatur

opus,

quod

ad rectam

oraculorum

divinorum

intelligentiam

maximum

momentum

haberet,

et

vere Hexaplorum

titulo

ornaretur.

Sed

hoc

Adamantio

nostro

non

satisfecit.

Ut

Hieronymi verba

nostra faciamus,

Origenes

non

solum

exemplaria

composuit

quatuor editionum,

e

regione

singula

verba describens,

ut

unus

dissentiens

statim

ceteris

inter

se

consentientibus

arguatur;

sed,

quod

majoris

audaciae est,

in

editione

LXX

*

,

?

8e

«-

£>

^,

oVrep

«*

*

,

-

,

ptff

,

««

/3*,

(

&

&

uvat,

,

,

(

( \

,

ivTti6ev

tVTtvdfV

).

/

2

7/17/2019 hexapla (1)


lii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Theodotionis editionem

miscuit,

asteriscvi

designans

qwae

minus

ante

fuerant,

et

virgulis

quae

ex

superfluo

videbantur

apposita.

l

Ad

hujusmodi

autem

propositum

assequendum

duae

viae

ei

se obtulerunt

; una, ut

Hexaplis

quales

modo

descripsimus

confectis,

aliud

opus aggre-

deretur,

quod

quintam

tantum

columellara,

LXXviralem

scilicet, e

Theodotione

ceterisque

emendatam,

contineret; altera, ut

praetermissa

vulgari

'

editione,

textum a se

refictum,

asteriscis

obelisque

distinctum, in

quintam

Hexaplorura

paginam

reponeret.

Non

desunt

quidem

qui existiment Origenem

priorem

viam

iniisse

;

videlicet

ut distinctiones praedictas

non

in

editionem

hexaplarem

introduceret, sed

in

aliam

seorsim

adoraatam,

qualem

hodieque

exhibent

codex

Graecus

Sarravianus, et

versio

Pauli

Telensis

Syro-hexaplaris.

2

Sed

ut

Hieronymi

declarationem taceamus, in

scholiis

Graecis

innumera exstant

loca,

quae

contrarium

aperte

probent;

nempe

editionem

(

hexaplarem

non

diversam

fuisse

ab ea

quam in

exemplaribus

modo

memoratis

hodie manu terimus.

Praeterea

cum certis locis

(e.g.

Exod.

xxxvi

—

xxxix,

Jerem.

xxv

—

li) ordo capitum

et

commatum,

qualis

in

LXX reperitur, ab

eo

qui

in

Hebraea

veritate

ceterisque versionibus

Graecis exstat

mirum quantum dissideat,

non

videmus

qua

ratione

editio

LXXviralis ceteris interponi posset,

nisi

juxta illarum seriem

denuo

reformaretur

;

id

quod in

editione ejus hexaplari

factum

esse exploratum est. De hac

igitur

editione

nunc

nobis

agendum

;

quod tamen

commode fieri

vix potest, nisi

de

valore

et

usu variorum

signorum,

quae

operi

Origeniano

incumbentibus

in oculos incurrunt,

prius

disseramus.

II.

De Asteriscorum,

Obelorum,

etc.

forma

et

valore.

1.

Asteriscorum

et

obelorum usum

Origenera

non

ipsum

invenisse,

sed

a grammaticis,

qui

in

auctorum

profanorum, in

primis

Homeri,

scriptis

artem

criticam

exercebant,

mutuum

8umpsis8e,

omnibus

notum

est.

Apud

hos

obelum

(—

) universalem ^^*

eive

vo6iias

notam esse

constat;

asterisci

vero

ceterarumque

notarum

significatio

non

omnibus eadem

fuisse

videtur,

sed alia

in

Homero,

alia

in

lyricis

et

tragicis,

alia in

Platone

et

Demosthene

deprehenditur.

Quod ad

Homeri

annotatores

attinet,

obelus

quidem

locis

sive

?

non

tam

e cnticis

(quae nunc

dicuntur)

rationibus,

quam

ex

ipsomm

censorum

sensu

ac

judicio

appingitur.

Sic

ad

II. A,

29-31

—

&

«

,

—

kvl

,

kv

',

,

,

*

\£

,

inquit

Scholiasta, 8

. .

.

anpenes

8e

Xiyuv.

Asteriscum

autem

locis

poetae

insignioribus

praemitti

solitum

esse,

ut

obelus

reprobatis,

vnlgaris

quidem,

sed

parum

accurata

est

virorum

eruditorum

sen-

tentia.»

Scilicet

ex

Eustathii

aliorumque

praescripto

asterisci

nullus

usus

est, nisi

in

versi-

Migne).

Hieron.

Praef.

in

Paralip.

(Opp. T.

IX,

p.

1325

ed.

»

H.8tephani

Thes.

Graec.

Ling.

.

v.

WpiW

:

Solebat

;ne).

«

Vid.

Hodius

De

Bibliorum

Texttims,

p.

608.

addi

locis

insignibus,

quemadmodum

contra

obelus

rm

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

•

liii

culis

qui

bis

totidem

verbis leguntur

;

quam

rem

grammaticorum

filii

aegre

ferentes,

ex

altero

loco

in alterum

eos male translatos

esse

statuebant: quo

aumpto,

locum

ubi

belle

habere

videbantur,

asterisco

(^)

singulis versiculis

praeposito illustrabant

; eum

autem

ubi

mious

apte

legebantur,

obelo et asterisco

(—

^

ve

^

5K-)

praenotabant.

E.

g.

ad II.

A,

177

pingitur:

—

%

,

.

contrario ad

II.

,

89

1

:

^

,

,

ad

quem

posteriorem

locum Eustathius

notat :

*

,

,

. .

,

a><5e

} .

Rursus

ad

Od.

,

281-298:

—

^

—

,

idem

commentatus est:

}

.

'

,

,

.

.

,

'

.

'

,

,

;

2. Notarum

criticarum

usum,

a

profanorum

scriptorum censoribus inventum,

quibus

conditionibus

Origenes ad opus

suum

accommodaverit

nunc

videndum.

Montefalconius rem

sic breviter conficit:

videlicet

quod textui

LXXvirali

adjiciendum esset,

Origenem asterisco

praenotasse

;

quod

vero

expungendum,

obelo.

Cautius et

rectius

Aiictor

Scholiorum in Pro-

verbia

a Tischendorfio

editorum

:

,

,

',

'

-

,

,

}

Epiphanius

quidem,

vir

nequaquam

limati

judicii,

quidlibet

in

versione

Seniorum

sive

adji-

ciendum sive demenduin

esse negat,

temere

affirmans, verba

quae

ab

iis

praetermissa sint,

recte,

quasi in

Hebraeo

et

superflue

posita, praetermissa

fuisse (e.

g.

Gen.

v.

5

'

pro

Hebraeis

);

quae

autem

ab iis

in textum Hebraeum

invecta

esse videantur,

non

otiose,

sed

optimo

consilio

addita fuisse,

ut

sensum

obscurum

et

mancum illustrent

ac

suppleant.

6

Sed

talem

defen-

sionem ipsum

facti

auctorem

Origenem

probaturum

fuisse

vix

crediderimus.

Audiamus

eum

de

SUO

instituto clare

et

ingenue

exponentem

:

-

,

,

,

.

.

.

'

,

—

*

€.

Smith (Dr. W.)

Dictionary

of

Greek

avnd

tant.

Epiphan.

De

Mens. et

Pond.

2,

3

(Opp.

T. II,

Roman

Biography,

Vol. I,

p. 291:

He

(Aristarchus)

pp.

1

59-1

61).

Idem

ibid.

17

tois

non

solum

inter-

marked

those

verses

which

he

thought

spurious with

an pretura,

verum

etiam

personam

vin-

obelos,

and

those

which

he considered

as particularly dicat; l>v yap

xpda

*U

»

,

tis

beautiful

with

an

asterisk.

*

Tischendorf. Notit.

Cod.

(V

*

Sin.

.

76.

Ad

utrobique

subintelligit

Tisch-

'

«

\

/

([\,(

endorfius,

quod

ferri

nequit.

Immo

sunt ol

\\

et

*

,

, quae

VOCeS

UOn modo

ipsas

Iiotas

criticas, sed, ,

ut

mox

videbimus,

locos

obelis

et

asteriscis

insignitos

deno-

.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

,

j)

'

'

,

irtpl

.*

Quibus

verbis

dum

Senioribus

debitum

honorem

et

reverentiam

reservat,

non

obscure

innuit,

se

non

esse

e

numero

eorum

quibus

emendationes

versionis eorum

certissimas

juxta

Hebraeura

factas

admittendi

aut

rejiciendi

liberum

arbitrium

permiserit.

Certe

omissiones

et

additiones

eorum

si

non

damnat,

non

tamen

excusat,

multo

minus

defendit.

Teneamus

igitur

ex

Origenis

usu

obeli

notam

vim

suam

eatemis

conservare, ut

verba

ei

subjecta

non

tam

spuria

quam

superflua esse

indicet;

asteriscum

vero

non meram

additionem,

sed

additionem

rite

et

probabiliter,

interdum

necessario

factam

denotare.

Quod

reliquum

est,

ab

Homeri

criticorum

usu

vix

hilum

discedit

alia

Origenis

nota,

quae

ex

juxtapositione

obeli

et

asterisci

constat.

Hujus

usus,

antecessoribus

nostris

plane

incogniti, prima

notitia

debetur

editioni

Codicis

Ambrosiani

a

Middeldorpfio

concinnatae,

in

qua

pluribus

libri

Proverbiomm

locis a

LXX

transpositis

appingitur nota

(-r^)

vel

(^-r)•

Exempli gratia;

in Cap.

xx

statim post

v.

9

exemplaris

Hebraei,

interpres

Graecus

inter-

polavit pericopam,

quae

in

Hebraeo

est w.

20-22;

Origenes

autem,

aliter

ac in

ceteris libris

facere

solet,

ordinem

(X

praepostenim

servavit,

praemissa

tantum

nota

praedicta,

hoc

modo:

>>£

—

&

,

>>£

—

6

.

^

—

££

—

.

fc

—

'

6,

>fc

—

'

4.

Hucusque

Origenis

usus cum

Homerico

accurate

concinit; sed post v.

19,

ubi

juxta

poste-

riorem

iidem

versiculi

quasi in

propria

sede

cum simplici

asterisco

repetendi

erant,

Noster

hoc non fecit,

sed

semel

positos secunda

vice omittere maluit.

7

Versionis

Syro-hexaplaris

auctoritatem

egregie confirmat

Auctor Scholiorum

in

Proverbia

e

Codice

Patmio recenter

descriptorum,

qui

post

verba

a nobis

modo

excitata

haec

habet

:

,

,

-

,

',

•

,

,

.

9

*

*

•

Origen.

.

.

,

.

671,

672.

Vereus

finem

-

,

11*9, et

,

cum

Bcholio,

ut

ante.

*

pro

ex

emendatione

Grabii

(De

Vitiis

etc.

8

Tischendorf.

in

Mon. Sacr.

Ined.

T.

III,

p.

xvii: In

p.

50)

recepimus.

7

Praeterea in

Codice

Ambrosiano

iis

quae supra

ex

Cod.

Patmio exscripsimus,

dicuntur

ab

ecriba

ad vv.

20,

10

et

23

appinxit

notas

tranepoBitionis,

Origene

nonnulla

siraul et

asterisco

et

obelo

notataesee. .

1

1

a,

I

f^,

et III

-^,

echolio

ad

singulas

apposito

:

'Qs

Quod

si recte

assertum

est,

quamvis alibi

nibil

ejusmodi

i'

\

oi

\omoi.

Similiter

post Cap.

xxiv. 22 sequ-

traditum sit

[1],

quaeritur an

eodem sensu

accipiendum

antur

Cap.

xxix.

27

—

xxx.

1

4

(sub

-7-

-X)

;

Cap.

xxiv.

23-34

sit

signum

••,

quod

p.

93,

2,

8

[Num.

vi.

21

:

ntp\

Oap.

xxx.

15

— xxxi.

9

(eub

1-«)

;

Cap.

xxv.

1

—

xxix.

27;

%:]

edidimus,

atque ita

explicuimus,

ut

prima

Cap.

xxxL

10

ad

finem;

appictis

numeris,

I 1

1

-^,

I

r<,

manu datum,

3S

altera

eubstitutum

diceremus,

quamvis

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

lv

3. Quod

ad

formara

notaram

Origenianarum

attinet, in

asterisco quidem

pingendo

vix

ulla

varietas

observanda

est.

Eustathii

descriptio

haec

est

:

rb .

,

.

-

,

(•)£).

Eandem

fere

figuram

exhibet Epiphanii

textus

editus,

in quo

tamen extremitates linearum crucis

leviter

inflexae

sunt,

ut in altera

linea

litera

forma

cursiva (quae dicitur) exaratae.

10

In versione

Syro-hexaplari

asteriscus

(<m•

%m

.^-a>/)

sive

stellula

(^)

usitatam forraam

habet,

sed

eemel atque

iterum

non

propensus

(J^),

sed

erectus

()

reperitur.

11

In

libris Graecis

utraque

pictura

aeque

usu

recepta

est. Apud Hieronymum editum semper

%

pingitur.

De

obeli

autem

forma

quaestio

satis perplexa

est.

Eustathio

auctore,

obelus

est

linea recta, et pin-

gitur

sic

(—

).

12

Epiphanius ait

:

?

?

6?

(N

s

^)

)

)

'

?

,

?

,

8

;

sed

figura

in

textu

edito depicta

pugioni

similior

est,

cuspide sursum

reclivi, altera autem

extreniitate

orbiculo

et

capula munita.

13

In

versione Syro-hexaplari multiplex

est

obeli

figura,

sed

ceteris

usitatior

—

,

deinde

-=-,

rarius

oo,

perraro

-K

14

Etiam

nomen in

dicto opere

cum

figura

variat;

siquidem

—

et

-r

diserte obeli

et

obelisci

()>l^

et Ijo»J^)

nominantur,

16

posterior

autem

etiam

lemniscus

(annm.

)

appellatur,

18

quo

titulo ab

Epiphanio quoque

et

aliis,

qui

usum

ei ab obelo diversum

assignant, insignita

est.

In

versione

Harethi

(Arab.

i,

2)

pro

*r

et

^,

ut

Holmesius pingit, in codicibus

—

et

-f-

exstare

non dubitamus.

17

Transeamus

ad

libros

Graecos

hexaplares,

inter

quos

eminet

Codex

Sarravianus, cujus

in

obelis

pingendis

usus

valde

notabilis

est.

Scilicet

ubicunque

obelus

in

media linea

occurrerit,

pingitur

-r

18

(non

^,

ut

Holmesius edidit, quem nos in

Genesi

incaute

imitati sumus); in

initio

autem

lineae

virgula

recta,

cujus

extremitates

levissimam

incurvationem

sursum

et

deorsum

habent,

ut e sequenti specimine

(Gen. xxxiv.

14)

clarius apparebit:

?

—

«—

—-

<•

?

—

?

:

.

lineola

eit

extincta.

Signum

fortuitum esse nulli

invenit, videlicet

-1-

et

-*-,

perperam

substituit,

in

codice

dubitamus

; verum

utut

sit,

exempla e

Codice Sarraviano

est

merus index,

cujus superscriptione

lectiones

marginales

allata

cum

echolio

nostro

nihil

commune

habent

;

quippe

cum

textualibus

connectuntur.

Loca

paucissima,

in

quibas

quae

neque ullam

tranepositionem

continent, et

ad

Penta-

obeli vice

fungi

videtur,

sunt

Gen. xxxix.

17.3

Reg.

xxi.

ao,

teuchum,

non ad

Proverbia, cui libro

peculiaris

eet

hic

28

(non

Jud.

vi.

32,

ubi index

est).

Praeterea

in

Codice

wus,

pertinent.

9

Eustath. ad

Od.

I,

252

(p.

1627, 60).

Chisiano

ad

Dan.

i.

20. iv.

8,

et

eub

initium Susannae,

Epiphan.

De Mens.

et

Pond.

2

(Opp.

.

,

p.

159).

pro

-r-

pingitur

Jjr,

notante,

sed

differentiae rationem

11

E.g.

Num.

xviii.

4

(male

pro -i-). Jos.

xiii. 8. Jud.

xv.

5

aliis

discutiendam

relinquente,

Bugato

in

Annotationibus,

(fortasse

pro

-*-).

3

Reg.

xxii.

15.

Eustath.

ad

p.

131.

w

Vid.

Hex.

ad

Exod.

xxii.

5.

4

Reg.

xv.

5.

U.

A,

463 (p.

136,

13)

:

bi

'

/3 Ezech. xxi.

4•

1

^U•

H

ex

•

^

Jerem. xxvii.

18,

ubi

ypa<piKbv

*

6(\6, or «m

m

tvdua, formam

signi a

Norbergio

vel

typotheta

ejus

iiumutatam

opblvav

(.

ls

Epiphan.

De

esse

temere

suspicatur

Skat

Rordam in

Praef.

ad

Librot

Mens.

et

Pond.

3

(Opp.

T. II,

p.

160).

M

Forma

->, Judicum et

Ruth,

p.

iv.

Vid. White

(Rev.

Joseph)

quam

Middeldorpf.

pro iis

quae

in apograpbo

Norbergiano

Letter etc.

pp.

26-28.

u

Sic

in

codice

typis

descripto

7/17/2019 hexapla (1)


lvi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OMGENIS.

Praeterea in

libro

Judicum

pro

-r

sufficitur

-f-

vel

-r

;

pro

~

autem

-f•.

Etiam

Codicem

Mar-

chalianum duae

obeli

formas

in

eadem

lectione

agnoscere,

inferimus

ex

nota

marginali

ad

Thren.

v.

4

:

-i-

e£

—

.

Denique

in

Hieronymi

scriptis,

quantum

e

libris

editis

colligere licet,

obelus

sive

veru

est

linea recta inter

duo

puncta

jacens,

hoc

modo

:

-r

vel

-

19

4.

Ex iie

quae

disputavimus

necessario

concluditur,

Origenem

duas

tantum

notas, pri-

marias

saltem,

asteriscum

et

obelum,

Hexaplorum suorum

in

gratiam

invenisse

;

obeli

autem,

quotquot

sunt,

formas,

—,

—,

-r,

*-, -,

—

,

unara

eandemque

significationera

prae

se

ferre,

vide-

licet

verba

quae

iis

eubjecta

sint, ut

cum

Hieronymo

loquamur, in LXX

interpretibus

plus

haberi

;

vel,

ut

idem

alio

loco reverentius

ait, ab

iis

addita fuisse,

vel ob decoris

gratiam,

vel

ob

Spiritus Sancti

auctoritatem, licet in

Hebraeis voluminibus

non

legantur.

20

Quaestionem

de

eignificatione

lemnisci

et

hypoleranisci

inde

ab

Epiplianio

agitatam,

ut

et

aliam

de

usu

notae

co

in exemplari Svro-hexaplari

frequentatae, mox

tractabimus

;

nunc

conclusionem

nostram, ab

antecessorura nostrorum

placitis

cummaxime

desciscentem,

opiiiionibus

duum-

virorum

in

re

diplomatica peritissimorum,

Constantini Tischendorf

et

Antonii

Ceriani,

confirmabimus.

Sic

igitur ille in

Monumentorum Sacr.

Ined.

Collectione

Nova,

T.

III,

p.

xvi

:

Ad

duo

autem signa

illa, asteriscum et obelum,

accedunt alia

duo, lemniscus

et

hypolemniscus,

qui

quamvis

jam

Epiphanium

et

Hesychium

exercuerint, nec

quam formam

habuerint,

nec

quam

significationem, satis constat.

Ex

iis vero

quos

vidimus

veterum locis,

ipeius

potissimum

Origenis atque Hieronymi,

clarissimum

fit,

multo

plus

ponderis

asteriscos

et

obelos

quam

reliqua

signa habuisse,

quum

totam

Hexaplorum

rationem

describentes

in

illis

solie

acquieverint. Hic

autem

in

Praefatione ad

Monumenta

Sacra et

Profana,

T.

I,

F.

,

.

non

obscure innuit,

ex usu

vetierum

ante

Origenem,

ex hujus

et

S.

Hieronymi

teetimonio,

et

ex critica

in

locos

notis

insignitos

inquisitione

statuendum

esse, Origenem

praeter asteriscum

solum

obelum

usurpasse,

cujus

formae

multiplices

in

codicibus vetustissimis

S.

Epiphanio

fraudi fuerunt.

5.

Cum

loca asteriscis

et

obelis

praenotanda

interdum

per

duos

vel

plures

se

extenderent,

in evidentiorem

rei

declarationem

Hexaplorum

sive

conditori

sive

descriptoribus

usu venit,

ut

notam

distinctionis

non

solum

initio

pericopae,

verum

etiam

singulis

*

praeponerent

;

quem

usum

innumeris

erroribus

occasionem

dedisse

exploratum

est.

Exempli

Tiecbendorfiue

;

ued

in

facsimUi (quod

dicitur)

tum ab

eo,

lineam,

vel

signa

radiantia

;

id

est,

vel

obelos (-i-)

vel aste-

tum

a

Montefalconio

in Palaeogr.

Gr.

p.

188

edito,

duo riscoe

(*).

Et

ubicunque

viderit

virgulam

praecedentem,

puncta

non

eub media linea,

eed

vereue

sinistram

ejus

ab

ea

usque

ad

duo

puncta

(:),

quae

impresisimus

sciat in

extremitatem

posita sunt, hoc

niodo

;-,

vel

etiam

-.

LXX

translatoribus

plus

haberi

: ubi

autera

stellae

(••)

simi-

Porro

forma

obeli

T

usurpatur

in

Cod.

88

per librum

litudinem

perspexerit,

de

Hebraeis

voluminibus

additum

Jeeaiae.

w

Hieron.

Praef.

in

Pealmoe

(Opp.

T.

X,

noverit,

aeque

ueque

ad

duo

puncta.

w

Hieron.

Opp.

p.

1

19

ed.

Migne)

:

Notet

aibi

unusquisque

vel

jacentem

T.

X,

p.

404

cd. Migue.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

hii

gratia

:

scriba indoctus,

qui in

archetypo

suo,

arctioribus

columnis

descripto,

locum Dan.

iii.

2

versionis LXXviralis

sic

forte

pictum

invenerit

....

-

-f•

-j-

-:•

8

€€

-

f-

,

-

-- 4

. .

.

eundem

cum in

latiori

pagina

describeret,

obelorum

significationem

ignorans,

sic

fortasse

repraesentavit

-f-

—

-

-•

«4

-

--

.

+

4

. . 4.

quam

confusionem

quantas sequenti transcriptori

turbas

dedisse

opus sit

quivis

videt.

21

Nemo

igitur, ut speramus, temeritatis

nos insimulabit, quod in

nostra

Hexaplorum

editione

usum

inveteratum,

sed minus

probum,

infringere ausi

simus,

obelo vel

asterisco

non nisi

in

initio

pericopae

posito,

ita

ut vis

sive

ditio ejus

usque

ad

sequens

metobeli

signum

pateat. Hic

autera metobelus

(ita

dictus sive

obelus

praecedat,

sive asteriscus) in

exemplaribus

Syriacis

et Arabicis cuneoli

(4)

formam

induit

;

22

in

Graecis

autem

et

Latinis

e

duobus

punctis,

altero

alteri

superimposito

(:),

rarius

(ut

in Chisiano

Danielis

a

De

Regibus edito,

et

semel

atque

iterum in Sarraviano)

e

linea sinistrorsum

inclinata

cum

uno vel

duobus

punctis appositis

(/.

»

•/»

7.)

constat.

In

hoc

quoque usu

nos

tantulum

innovavimus

(vel

potius

ante

nos

Masius

in

textu

Josuae Graeco-hexaplari

edendo),

ut cuneoli

notam,

quasi

manifestiorem

et

confusioni

minus

obnoxiam,

etiam in

Graecis

nostris

adoptaremus.

23

III.

De

Lemnisco

et

Hypolemnisco.

In Hexaplis

pingendis

obeli

(—

),

lenmisci

(-r)

et hypolemnisci

(—

)

significationem

unam

*

__

*

11

Bugati

in

Praef.

ad

Daniel.

pp.

v,

vi. Cf.

Hex.

libro Jobi,

a

quo

novam Hexaplorum

editionem

inchoavi-

nostra

ad Exod. xxxv.

12.

xxxviii.

31.

M

Aliam

cuneoli mus,

metobelum

in

fine pericopae,

tum

cum

in lectione

picturam

exhibet

Auctor

Epistolae

Haretbi versioni

prae-

nostra nil

ultra

subsequeretur,

consulto

omisimus;

quod

roissae,

p.

20:

Porro

unara

notam

communem

omnibus,

nunc factum nollemus.

E.

g.

Cap.

i.

16:

•'.

eVros

(po-

in

quibus

aliqua

fuit

discrepantia, sive

obelo, id

est,

sim-

tius

?S

.

ttcros

«<).

Cap.

ii. :

'.

•.

. ivav-

plici

linea, sive

bypolemnisco,

id est, linea

puncto sup-

( 4).

Cap.

ii.

13:

'.

•»

«

posita, sive

lemnisco,

id

est, Hnea

duobus

punctis insignita,

(

«<).

Sic Cap. xv.

26, 27:

••

. iv

*

—

«

notanda,

qua

clauderetur

adscripta

differentia

sive

nomi-

(potius

*;

sed

recte

ad

v.

26:

-.

cV

«

nis, Bi

ve

verbi, sive

sententiae,

adhibuit,

quam

compkto- &

(non

«<),

quia

Tbeodotionis

lectio

riam

nominavit,

hujusmodi

figura

descriptam

3.

M

In

ulterius

procedit.

.

.

i

7/17/2019 hexapla (1)


Iviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

eandemque

fuisse,

eara

ecilicet

quae

obelo

soli

vulgo

tribuitur,

ex

usu

tu

librorum

Graecomm

hexaplarium

tum

versionis

Syro-hexaplaris

in

praecedenti

argumentatione

demonstraviuius.

Sed

hic

contra

a&surgit

Epiphanius,

qui de

obeli

vi ab

Origene,

Hieronymo

et ceteris

non

discedens,

lemnisco

et

hypolemnisco

significationem

prorsus

aliam

vindicat, quae,

quantum

ex verbis

ejus

satis

perplexis

cdlligi

possit,

nunc

declarauda

est.

Scilicet

hujus rei expositionem

•

Epiphanius

inde

repetit,

quod

LXX

interpretes,

secundum

historiam a

se

comprobatam,

non

collatis

studiis, sed

in

paria

triginta

sex,

totidem

cellulis

inclusa,

distributi

versionem

suam

concinnaverint

Ubicunque

igitur

(quod

rarius

accidere

affirmat)

in opere

eorum lectionem

discrepantem

(non quidem

Hebraeo

plus

habentem,

neque

lectionibus

sui

similibus

appositam)

lemnisco

vel hypolemnisco

praenotatam

inveneris,

noveris

a

duobus

interpretum

paribus in

priore casu,

in

posteriore

autem

ab

uno

tantum

pari, juxta

punctorum

numerum,

lectionem

istam

profectam esse.

Exempli

causa

:

quando

legeris

in Psal.

lxx.

15

:

^

»

,

?

;

vel

in

Psal. lxxi.

14:

tvomiov

,

praemissa

lectione

idem

BOnante,

kv

,

lemnisco

vel

hypolemnisco

alterutri

appicto

monearis,

versionem

istam non

nisi

in duobus

vel

uno

parium

XXXVI

reperiri.

Alio loco,

de

eadem

re

disserens, Epiphanius iterum

affirmat,

versiones

de quibus

hic

agitur non

dissimiles

esse, sed

similes et idem sonantes,

?

em

-

?

(,

,

,

.

26

eandem

sententiam Auctor Epistolae

vereioni Harethi

praepositae,

quem ab

Epiphanio sua

hausisse

vix dubium

esse

potest,

Quod

si quid, ait,

apud

duo

interpretum

paria

reperiatur,

in

quo a ceteris eorum

paribus

diversi

abeant,

ita ut ceteris

aliquid

addidisse

videantur

ipsi, hoc etiam libri textui

insertum

linea

duobus punctis infra

scilicet

et supra

insignita

notavit,

ad

banc formam

-r,

quod signum

Graeco

nomine

appellavit.

Atque ubicunque reperitur

hujusmodi

lemniscus

literae

aut

verbo

aut

nomini aut

sententiae

appositus, hinc voluit

indicium sumeres reperiri

illud

apud duo

interpretum

paria, non autem

occurrere vel in

textu

Hebraico, vel in

ceteris inter-

pretibus

. .

.

Neque

tamen putet aliquis,

cum

audierit

mentionem

factam verbi, vel quod ab

*

*

**

Epiphan.

De

Mens.

et

Pond.

8

(Opp.

T. II,

p.

165):

; Syrus

vero

locutionis sensum

ex oppo-

otioit

\oryois

sitione alterius

clausulae,

oide

((

.

.

«.,

COnje-

[corrige

e

Syro

*'6\], V

Srt

iv rij

cisse videtur,

libere vertens,

sed

non

quae

diminuta

(s.

rmv

off

»*

,

,

ovii

detracta)

sit,

consentiente

Lagardio

(in Epipbanii

Opp.

rals

ainj}

*,

5

.

IV, .

,

.

vii

ed. Dindorf

),

qui in Graecis

participium

t)

tvo

\*,

biio

,

aliquod

cum

Conjunctum,oppo8itumque

proximo

-

In

loco

obecuro Epiphanii

versionem

Syram

in

Mueeo

requirit.

Sed

locutio

uvai,

bis in

eodem

Britannico

(Addit.

MSS.

17,148,

fol.

511•.)

exstautem

adii-

contextu

obvia,

explicanda

potius

quam

sollicitauda vide-

mus,

quae eic

babet:

U?eo*f

\*

]

[joC±o

]?<*^-ao

tur.

Vide

igitur num

praepositio

hic

adverbialiter

V-JL^ft

wfcool?

^k^-ao

.qjojd

JV-o^/

ho

^jv.

iioi

posita

sit

(qui

usus in

praepoeitione

notissimus

est)

Jlf

l

k\\

p

îlo

^..v^>.

^-^0.»

U

«.

oft >

lw%Jl

ô^»

pro

eo

quod

praeter

Hebraeum

sit,

juxta dictum

Origenis

^JO??

JLcL^

U*>ojo»

Jlo

«JmV-/

)»j»t

^.1

o^.

:

\

x\\

L

(Opp.

T.

I,

p.

13):

iv

bi

'

*€-

)

VN^

)?•

l^» ^-*

^»

/

J^p»

f~

»}

.»|1

.> iv

'

;

et

paulo

post:

.wwaÂ.

^

.

Yi

.

m

f

))J>Oj

^»1

%frlt

&»»7•

Pro

bi iv

'

*

.

Hoc

coucesso,

(.

)

, ut in librie

manu ecriptis pingitur,

Petaviua

est

ea

quae

apud

LXX

plus habetur

(ut

quidem

edidit,

quod temere faetum

esse

evincitur

Hierouymus

ait),

quaeque

obelo,

non

lemnisco,

jugulanda

ex

iis

quae

mox leguntur:

ut

tlvat

oi

, -

erat.

**

Idem ibid.

17

(Opp.

T.

II

p.

173).

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA IN HEXAPLA ORIGENIS.

lix

uno pari

vel

duobus interpretum

paribus

adhibitum,

aliquam hic subesse

contrarietatem

.

.

quia quod ad

sensum

et

veram intentionem conveniunt eorum

sermones,

licet acciderit

ali-

quando discrepantia

in

verbis,

et

repetitio et

contractio.

M

Nunc quid

de hac

Epiphanii expositione

statuendum sit

non difficile

est

decernere.

Prinium

cum

e

penitus

exploso

de

origine versionis

LXXviralis

commento

tota

pendeat,

ob

hanc

solam

causam

in

gravissimam

falsi

suspicionem

venit.

Deinde

prorsus

incredibile

eet,

vel

unum

interpretem,

ne

dicamus

duos

aut

plures,

versioni

competenti,

rb

avayyt\tl

, aliam

idem

sonantem

subjecisse,

^

?

;

quamvis

eoe

unam harum

versionum

pro

altera

sufficere potuisse

non

infitias

ibimus.

Praeterea,

ut

Masius

argumentatur,

quis

credat

talium

minutiarum

memoriam a

Seniorum

tempore

ad

Origenem

usque

mansisse

;

vel,

ut

manserit memoria, illud

sciri potuisse, uniusne

solius

interpretum,

vel

paris

unius, an

vero plurium

ea verba

fuerint?

27

Postremo

talis

lemnisci

et

hypolemnisci

significatio

usui librorum hexaplarium

universali

repugnat,

in

quibus

utramque

figuram

-r

et —

,

quocunque

nomine

gaudeat,

obeli vicem

gerere

certo

certius

est.

Cum vero

exempla

ab

Epiphanio

citata

ejusmodi

sint, quae

variarum

lectionum

nomine vulgo

appellantur,

quidni

statuamus

Epiphanii opinioneni inde

derivatam esse, quod

iii

quodam

Psalmorum exemplari

in

textu

scriptum

invenerit

:

avayy*\*i

-j-

;

in

margine

autem

-r•

,

;

hanc autem notationem, quae

in

libris

existentibus,

sive

scriptis

sive

impressis,

tralatitia

est,

ad

fabulam

de

paribus

ihterpretum

ex

ingenio

accommodaverit

?

Cum

Epiphanio

partim

consentit,

partim ab eo

recedit,

Isidorus

Hispalensis, cujus mens

est,

lemniscum

apponi

iis

locis,

quae

S.

Scripturae

interpretes

eodem

seiisu,

sed diversis

sermonibus

transtulerint

;

hypolemniscum

vero

(quem

tamen antigraphum

vocat, et prorsus

alia figura y^

delineat),

ubi

in

translationibus

diversus

sensus habeatur.

28

Sed

haec hypo-

thesis,

ut qnae

neque

scriptorum vetustiorum auctoritate, neque librorum hexaplarium

usu,

neque

sua ipsius

probabilitate

commendatur,

secure praeteriri

posse

videtur.

recentioribus

Criticis

Masius

Epiphanii

sententiam

non

plane rejicit, sed

cum

quadam

modificatione

admittendam

esse censet;

scilicet

ut lemniscus diversam

scripturam plurium,

hypoleraniscus

vero

pauciorum codicum

testimonio confirmatam

significet.

29

Nuperrime

vero

cel. T. Skat Rordam

non

modo ex

traditionibus veterum indubitate colligit,

sub utroque

signo

variam

lectionem,

vel

versionem

variorum

codicum, ab Origene insertam, vel in margine saltem

positam

fuisse,

sed ipse

in

editione

libri

Judicum Syro-Graeco-hexaplari

concinnanda

praeter

notas

Origenianas

(

%

,

—

et

co

)

in

codice

obvias,

leraniscum

(quem

vocat)

sub

nova

forma

(-r),

nunc

obelo,

nunc

asterisco

extruso,

introduxit

;

videlicet

in

locis ubi

ant

duplex

versio est,

aut

lectio

neque in

Hebraeo

neque

in

Graeco

(nisi

in

quibusdam codicibus,

quorum

unus

aut

M

White

(Rev.

Joseph),

Letter

etc.

pp.

1

8,

1

9.

n

Masii

assecutus, possum

et

hoc

asserere

Ubi

lemniscum

repe-

Josuae

Imp.

Historia,

p.

124.

*8

Isidori

Orig. I,

20

rias,

notari

varias

aliorum

interpretationea,

verbis

quidem

(apud Hodium

De

Bibliorum

Textibus,

p. 605).

In

ean-

ipeis

discrepantes,

sed

reipsa

eimilee;

ubi

denique

hypo-

dem

sententiam

Curterius

in

Praefatione

ad

Procopium

in leraniscum,et verbis et eensu

inter

se differentes.

M

Masii

Jesaiam:

Si quid

ego

sum

post

longam

meditationem

Josuae

liist.

p.

123.

i

2

7/17/2019 hexapla (1)


Ix

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

plures Syro

nostro ad

manum

fuerit)

comparens.

In

quo

tentamine

praeter

alias

difficultates

haec

in

primis

observanda est,

quod ad

libros

Graecos

hodie

exstantes,

non ad

eos

quibus

usus

sit Origenes,

notatio

per

lemniscum

facta

exigatur.

Certe

ad

PsaL

lxx.

15.

lxxi.

14

lectiones

?

et

iv

?

,

ab

Epiphanio

in

specimina

usus

lemnisci

allegatae,

ne in

uno quidem

librorum nostrorum

reperiuntur.

30

Subductie igitur

iterum

iterumque

rationibus,

cum

lemnisci

hypolemniscive

in

scriptis

8ui8 neque

Origenes

neque

Hieronymus

ullam

mentionem

fecerit

;

cum

in

libris

Graecis

hexa-

plaribus

praeter

asteriscum

et

varias

obeli

picturas

nulla

ejusdem

generis

distinctio

appareat

cum

denique

harura

notarum

probabilem

usum

nemo

adhuc

designaverit

;

restat

conclusio

inevitabilis, sub

his

nominibus

non

nisi

usitatas

quasdam

obeli

formas

indicari,

eas

videlicet

quae per

figuras

-~

et

—

sine ullo

discrimine

in

versione

Syro-hexaplari

repraesentantur.

IV.

De regulis,

quas in

textu

LXXvirali

reforrnando

Origenes

sihi

praescripserit.

1. In exemplaribuB

versionis

LXXviralis, quae

ante

Origenem

in

usu

fuerunt,

magnam

exstitisse

scripturae

, ipsius Hexaplorum

conditoris

declaratione

probari

potest.

31

Ex

his autem

quaedam

ceteris correctiora

fuisse,

tum ad

rerum

naturam

pertinet,

tum

diserto

Adamantii

nostri testimonio evincitur.

Sic

enim

ille

in

Homiliis

in

librum

Regnorum

(1

Reg.

L

1):

Non

me

latet primo

loco quod

in aliquibus

exemplaribus

habetur:

Erat

vir

quidam ;

sed in his exemplaribus

quae

emendatiora

probavimus

ita habetur

:

Erat

vir

unus

32

In

hujusmodi

varietatibus

proculdubio

potiorem

lectionem,

e reliquis,

ut

ipse

ait,

editionibus

aestimatione

facta,

magnus Criticus

sine ulla

notatione

in Hexapla

sua

recondidit,

cujus

generis

unum

exemplum

sufficiat. In loco

Jerem.

xv. 10

:

Non

feneravi,

neque feneraverunt

mihi, in

LXX olim legebatur

(ut

hodie

in

libris

omnibus tum scriptis

tum editis)

:

ovre

-

,

€

/ic

ovSefc

;

pro

quo

Origenes in Commentariis

ad

locum

legit

enarratque

€

(

}

( /xe

(

;

lectorem COmmonefaciens :

,

*

(, 6

'

e\€i

•

<$€

-

^,

etvai

.

33

Etiam ill

propriis

nominibus,

quae

in

textu

vulgari graves

corruptelas

passa

sunt, scripturam Hebraeo

congruentem Ori-

genem

non

monito

lectore

restituisse

verisimile

est.

Exempli

causa

:

vitiosam

scripturam

pro (ExocL vi.

16.

Num. iii.

17)

non

modo carpsit

Noster

in

Commentariis

in

Middeldorpfii

in

obelie pingendis

perversitatem

(de

Manoscritti

delle

Versioni

Siriache del

V.

T.

p.

21.

qua

cf.

noe

in

Monito ad

Proverbia,

p. 310)

merito

con-

31

Vid. supra

p.

xlvii.

S2

Origen.

Opp.

T.

II,

p. 483.

questus

est

Rordam.

Quod vero

affirmat

(ex auctoritate

Origen.

Opp. T.

III,

p.

225.

£tiam

Syras

noster

*-

J. D.

Michaelis

in

Neue

Orient. Bibl.

VI,

p.

192)

etiam

,

non

«^«, vertit, unde

haud improbabiliter

con-

Bugatum

in

Daniele

edendo

eigna

critica negligentius

jecerit

aliquis,

Origenem

falsam

scripturam in

Hexaplis

tractasee,

id

diaerte

negat

. Ceriani in

Le

Edizioni

e

i

reliquisee,

postea vero,

fortaase

in

Tetraplis, correxiese.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA ORIGENIS.

lxi

Joannem,

54

sed

in

editione sua

hexaplari,

contestificantibus

Codice

Sarraviano et

versione

Syro-hexaplari,

oorrexit.

2. Ab

archetypi sui ordine

LXX

interpretes

non

raro

deflexisse,

tum

in

singulis

vocibus

sine causa

transponendis, tum

in

integris

pericopis cum

magno

narrationis

detrimento

de loco

8UO

movendis, res nota est

;

quibus

corruptionibus

remedium

afferre

operis

Origeniani

insti-

tutum omnino poatulavit.

Quod

ad

trajectiones

verbales

attinet,

Hebraeorum

ordinem

tacite

revocare

nil

prohibebai

Sic

Num. x. 28:

',

;

Hexapla

autein

,

.

Deut.

XXVlii.

64

:

'•

(

ffffi

)

?

, narepes

; Origenes

vero juxta Hebraeum

:

)

,

.

Haec

levia

;

majoris

momenti

est

locus

Gen.

xxxv.

16, 21,

22,

ubi

LXX

COIlfuse

ediderunt:

(16)

?

U

,

(2

1)

*

7

.

(6)

^

* efc,

((

tli

',

fTfKe'

kv

(deinde

W.

17-20,

ut

in

Hebraeo).

(22)

kykviTO

\

^

.

.

i.

;

Hexapla autem, ad

Hebraeam

veritatem

conformata,

sic

habent

(16)

ck

,

kyiveTO

€

—

kv

€

(deinde W.

17-20).

(21)

^

,

—

.

Alio loco

Jerem.

xxiii.

7,

8,

hi

duo

versus

a

Senioribus

in

finem

capitis

post

v.

40

rejiciuntur,

in

Hexaplis

autem

propriam sedem,

praemisso

tantnm

asterisco,

occupant.

Quod

vero ad

prolixiores

pericopae

attinet (quales sunt

Exod.

xxxvi

xxxix,

3

Eeg. xiv. 1-20,

xvi (pericopa

a

LXX inter vv.

28

et

29

interpolata),

xx, xxi

(in LXX

xxi,

xx), Jerem.

xxv. 15

—

li.

64)

in his

et aliis

ejusmodi

trajectionibus

perquam

molestis, Ori-

genes, suadente

atque

adeo

flagitante instituto suo,

Hebraeorum

ordinem,

qui et

trium inter-

pretum est,

plaudentibus

quotquot sint

Bibliorum

studentibus

reposuit.

Restat

Proverbiorum

liber,

qui

in

posteriore

ejus parte

ordinem valde

perturbatum

prae se

fert,

quique

manuni

restauratricem

in

primis

postulare

videtur.

Hic

vero, quod

miretur

aliquis, Origenes

a

methodo

quam

in

ceteris

Bibliis prosecutus

est recessit,

et Seniorum

vestigiis

insistere

maluit,

notis

tantum,

quales supra declaravimus,

35

discessionem

ab

Hebraea

veritate

indicans.

Causa

hujus

exceptionis

nobis non est

in

promptu,

nisi

forte

in opere

ethico,

in quo

singulis

fere

versiculis

singulae

concludantur, seriem

sententiarum

curiose

servare

non

tanti

momenti

esse

videretur.

3. In

mutationibus

quas

recensuimus notarum

Origenianarum

vix

ullus locus

esse potest.

Nunc

quibus

legibus obelum et asteriscum

ad

usus

editionis

suae

accommodaverit

Noster,

breviter

exponendum.

Itaque

voculas

in

quaque

clausula

supervacaneas,

inque

Hebraeo defi-

cientes,

obelus

reprobat, vel (ut Critici aiunt)

jugulat.

Exempli

gratia:

Deut.

ix.

26

in

Hebraeo

est

tantum

rrgJPl

P2

}

quod LXX,

genio

nirnis

indulgentes,

in

hunc

modum

ampli-

ficaverunt:

iv

^),

kv tjj

,

.

Haec

est obelorum opportunitas, quorum

ope

locus

sic

pingitur:

—h

rjj

)

€\},

<4

kv

(

—

}

4

,

—

h

4

;

quo

artiiicio

sine

detrimento

versionis

ab

Ecclesia universa

receptae

integritas

S.

Scriptuiae

asseritur.

An

* —>

84

Origen.

Opp.

T.

IV,

p.

141.

*

Vid.

supra

p.

liv.

7/17/2019 hexapla (1)


lxii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

vero Origeni

in tali

recensione

omnes

vel

minimi

momenti voculas

in Hebraeo

non

exstantes

obelo

confodere

propositum

fuerit,

ambigi

potest.

Hieronymus quidem in versione

Psalmorum

hexaplari hac lege

se

obstrinxit

;

utmm

vero

proprio

instinctu, an

ex

antecessoris

sui prava

imitatione

ex uno

atque altero

exemplo

clarius

apparebit.

Itaque

Psal.

i.

4

vix crediderimue

Origenem

pinxisse

:

--4

-4

,

etiamsi Hieronymus ediderit

Et

erit

sicut U<jn

>tm

~

quod

:

plantatum

-i-est:;

aut

Psal.

ii.

4

:

-

4

+

4-

-r

,

4

.

Ne

longiores fiamus, Psal. CXVli.

27

Hiero

nymus

pingit

:

Constituite

-r

diem

:

solennem,

scilicet

quia in Hebraeo

est

tantummodo

2

;

sed qiiid

tunc

fiet de

Graeco

?

Tale

est,

in re

booa nimius

esse.

36

Etiam

Masius,

ut

in

Monito ad

Josuam

observavimus,

arbitrio suo

potius

quam

Syri interpretis

auctoritate

fretus, tot

copulis,

perspicuitatis

causa

a

Senioribus

assumptis,

notam

reproba-

tionie

inussit.

Transeamus

ad

majoris

offensionis

interpolationes,

eas

scilicet

in quibus

interpres male

sedulus

in annotatoris,

est

ubi

in auctoris

principalis

partes

delapsus

est.

Non moramur

supplementum

valde

notabile

Gen.

iv.

8

:

-

+

;

quia,

quamvis

in

Hebraeo

et tribus interpretibus desideratur,

ad

sensum

paene

necessarium

videtur.

Sed

in

loco Jos.

vi.

26 post devotionem

hominis

qui

Jerichunta

reaedificaturus

sit,

,

,

LXX de SUO

interseruerunt

:

--

-

-r

,

-

4.

Aeque,

immo magis culpandus

est

insulsus

Jobi

ii.

9

interpolator,

qui pro

amaro

uxoris

ejus

dicterio: Adhuc tu

retines

integritatem tuarn? Exsecrare

Deum

et morere, pro-

lixam

querimoniam, et

Graeculum

otiosum magis

quam

scriptorem

referentem,

ori

ejU8 immiserit:

,

-

-•

;

,

,

,

,

-

r-

,

£

,

-r

-

,

-

4-

,

,

.

Ejusdem

farraginis,

et

fortasse

non

alius

auctoris

est

pannus

de

ape,

quem post

Prov.

vi.

6-8

quasi

in

aemulationera

Salomonis,

pigrum

ad

formicam

abire jubentis,

interpres ejus Graecus

oraculis

divinis

assuere non

dubitavit

-f.

,

,

,

^

-

,

-

,

4.

4.

Restat asteriscus,

cujus ope

praetermissiones

'

etiam

minutissimas

(quales

sunt

>£

4,

>£

4

,

>%

4

,

>%

4

,

^

4

•:•

*

*

contrario

exemplar

Psalmorum

Syro-hexaplare

par-

--

,

vloi

dtov

4,

cVy/care

.

lins

.juam

par

erat

obelizari

certissimum

est. E.g.

obelus

Etiam

Psal.

xiii.

3

insignis

interpolatio

e

Rom.

iii.

13-18,

deeideratur

in

aequentibus

:

Psal.

i.

4

:

6

^,

(

—

, in

hoc exemplari

—

4.

Peal ii.

11:

i£

&

-i-

4.

Psal.

sine

nota

*«

legitur.

.

2 : -±•6<

4,

bari

;

Psal.

XXVUi.

I :

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Ixiii

,

etc.)

reliquis interpretibus

(praecipue

Aquila,

qui in

talibus

ceteris

curiosior

est)

Origenes

reparandas

suscepit.

Deinde

lacwrws

ita dictas, quae passim

in

hac versione

quavis de

causa

legentes

remorari

solent,

sive

paucorum

(ut passim in libro Jobi

umu,

duo,

tres,

usque

ad

tredecim

?,

quasi

e

Theodotione

assumpti

asteriscis

notantur),

sive

integrarum

pericoparum

(e.g.

Reg.

xvii.

12-31,

xvii.

55

—

xviii.

5,

Jerem.

x.

6-13,

xvii.

1-4,

xxix.

14,

16-20, xxxiii.

14-26,

xxxix.

4-13,

lii.

27-30)

non

raro ex

Aquila

(ut

3

Reg. ix.

15-25,

xxii.

47-50)

sed longe frequentius

ex

Theodotione,

cujus

stylus ad LXXviralem

proxime

accedit,

non sine

magno

lectoris

studiosi

commodo

Hexapla sartas

tectas

praestiterunt.

5.

Sed

praeter

excessus

et

defectus,

qui promptiorem

sanationem admittunt,

superBiint

pravae interpretationes,

quae

non

minorem, immo

fortasse

majorem

moram

et impedimenturn

legentibus

afferunt.

i tiam

huic

incommodo per

obeli

et

asterisci

conjunctnm

usum

Origenes

aliquatenus remedium

adhibere

conatus

est.

Simplicissimi generis exempla

sunt: Jerem.

xxxviii. 6 : Et demittunt eum

funibus,

ubi

pro

funibus

LXX perperam edideruut

e/p

;

Hexapla vero

ex Aquila

et

Symmacho

:

>£•

kv 4

-j-

€t?

4.

Exod.

xxxiii.

4

:

Et

luxerunt,

et non

induerunt

unusquisque

ornamenta

ma

sibi.

LXX

ad

sensum non

male,

sed paulo concisius

: (6

)

^

kv

^

;

quae sic ex

alio

interprete in

Hexaplis

extensa

sunt

:

-f-

kv

4,

^

W

4.

Jos.

. 1

9,

2: si

manus

fuerit

in

eum.

Et

si nuncies

(verbum hoc

nostrum).

LXX

COntra sensum:

kav 8i

),

)

(?

)

;

pro quibus

Hexaplis

habetur

:

££

4.

kav

-f-

/,

)

4

) .

.

4.

;

unde

extricari

potest

versio

satis

fidelis

:

eav

. kav

Se

.

.

i.

Alia

ejusdem

generis

exempla

sunt

Gen. xlvii.

5,

6.

Exod. xi.

3.

xl.

7,

8.

Num.

xxx.

9.

Jos.

v.

4, 5.

3

Reg.

xvii.

22,

23.

Jerem.

xv.

1.

Non

tamen

dissirnulandum

est,

hanc

restitutionis

methodum tum

per se

impeditam

esse, tum paucis tantum

ex innumeris

locis

ab Auctore

adhibitam fuisse.

Sic in

illustri

Jesaiae

vaticinio,

ubi pro

Hebraeis,

Admi-

rabilis,

^consiliarius

etc. LXX

prorsus

absona

dederunt:

'

€72

,

€

, OrigeDes

nihil

tentasse videtur,

nisi

ut

vocem

,

cujus in

Hebraeo

nec vola

nec

vestigium,

obelo

reprobaret.

Et

sic

centies

in

hoc libro, quo

nullus in

Bibliis

Graecis

interpretem

minus

habilem

nactus est.

37

Sed

in

talibus

tricis lucu-

lentissime

apparet

totius

operis

hexaplaris

utilitas,

per quod consultum

fuit,

ut versio

Graeca

vulgaris

tum

ad

Hebraeam veritatem,

tum ad

ceterorum

interpretum

editioaes

nullo negotio

exigeretur.

Speciminis

loco,

hunc ipsum

locum,

prout

in

opere

Origeniano

exstabat,

omissa

tantum

pagina

Hebraeo-Graeca,

hic

subjicimus.

.

ficukfatv

(

(.

.

\(

(

(.

-i-

4•

(

tni

.

(.

37

Obiter notandum

est,

in

Hexaplis

nostris

ad

Jesai.

fortasse

Luciani,

non ad

eam

quae

Hexaplorum

est,

per-

ix. 5,

verba

%

—

4

ad

aliam

recensionem,

tinere.

7/17/2019 hexapla (1)


l

xiv

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

APPENDIX

I AD

CAP.

VII.

De

obeli

pictura

{oo

)

versionis

Syro-hexaplaris

peculiari,

Duas

obeli

sive

lemnisci

formas,

-r

et

—

, a

Paulo

Telensi

sine

ullo

discrimine

adhiberi

exploratis-

simum

est.

Sed

in hac

versione

propius

inspicienda,

scrupulum

movet

usus

tertiae

obeli

picturae,

in

quo

nescio

quid

peculiaris

inesse

videtur.

Est

linea

paulo

fortius

inflexa,

punctis

destituta,

sic

:

co

.

In

ea

operis parte

quae

ad

hunc

diem

superstes

est,

septuagies

et

nonies,

si recte

computavimus

;

in

uno

autem

Proverbiorum

libro

tricies

et

quinquies

reperitur.

Illud

cum

obelo

commune

habet,

quod

lectio,

cui

praeponatur,

ab

Hebraeo

semper

absit.

Quae

autem

de

usu

ejus

peculiari

observavimus, haec

fere

sunt.

1.

Praemittitur

verbis

e

versione

Syra

simplici

in

hexaplarem

assumptis.

E.g. Jud.

v.

22 :

^oco

V

JfcjeotJ.

Locus est

valde intricatus,

sed

verba

de

Peschito

huc

accessisse

non

est quod

dubitemus.

Prov.

xxvii.

14:

rfj

<&npbs

4

.

Verba

(Jloji^o

-)

in

nullo libro

Graeco

inventa

sunt, sed a

Syro

nostro

de

Syro

seniore assumpta sunt

Num.

xxvi.

4:

in

Hebraeo

et

LXX

tacetur

aliquid, quod

in

Peschito sic

suppletur:

U-coo

ycu^

Joapo

et

numeravit

eos

Moyses

;

quo,

ut

videtur, auctore,

repugnantibus

libris Graecis, Syrus noster infert

Co

4.

2. Introducit

pericopam

ex alio

S.

Scripturae

libro derivatum.

Sic

Hos.

xiv.

3

post

verba,

,

Syrus

noster

apponit

:

co

4.

Haec, quae

ad

Jesai.

lv.

2

pertinent,

non

leguntur

in

Ed.

Rom., sed

habentur

cum quadam

varietate

in Codd.

49,

62, 86,

aliis. Prov.

xxvii.

16

: ,

.

co

4.

Posterior

clausula legitur

nisi in

Codd.

23,

254,

et e

Cap.

xxv.

23

huc

migravit. Prov. xvi.

1

:

co

}

}

4.

Locus

est

Sirac.

iii.

18,

et

legitur in Codd.

23,

103,

106,

aliis,

non

in

Ed.

Rom.

(Diversa est ratio

locorum

Jos.

vi.

26

:

+

..4.,

et

Prov.

xxvi.

1

:

—

—

4;

ubi

verba

insititia

e

3

Reg. xvi.

34

et

Sirac. iv.

21

desumpta

sunt, sed

leguntur

in

Ed. Rom.

et

libris

omnibus.)

3.

Praeponitur

alteri

ex

duabus

ejusdem

Hebraei

versionibus.

Sic Prov.

ix.

7

in

Hebraeo

est

:

Et

qui

arguit

impium,

tnacula

ejus

(maculam

sibi parat)

;

in

Syro-hex.

autem

:

-

,

co

/

4.

Posterior

clausula

est in Ed.

Rom.,

sed

exstat

in

AlcL,

Codd.

23,

68,

aliie,

cum

echolio

:

,

'.

Prov. xi.

26

(pro

Hebraeo

:

Qui

prohibet

frumentum,

maledicit

ei

populus)

:

co

,

4.

.

Sic

Syro-hex.,

et

sine

obelo

Codd.

23,

161,

252

;

in

Ed.

Rom. prior tantum

clausula,

(sic)

,

legitur.

Prov. xxx.

15

(pro

Hebraeo

:

TYia

sunt

guae non

satiantur)

:

at

,

co

4.

Prior clausula

est versio ';

posterior

trium

interpretum,

quam

pro

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

lxv

priore

in

textu habet Cod.

23.

Prov.

xxxi.

29

:

€€?

(

8

(

^

),

,

ubi

duplex

versio,

sed

inversa, etiara

in

Ed.

Rom. habetur.

In Jud. i.

20

versio

'

est

:

^

Tpcis (pWJI ^

2/? ),

quam

imitatus

est Syrus

noster,

subjungens tamen

: co

?

4,

ut

sine

obelo

Ald.,

Codd.

III,

XI,

15,

16,

18,

alii,

et

Vet.

Lat.

In Jud. iii.

24

post

lectionem

Ed.

Rom.,

,

,

quae

Hebraeum

accurate reddit,

Syrus noster

(ut

sine

obelo Codd.

54,

59,

75)

aliam

vereionem paraphrasi

similem

addit :

co

e£fj\6cv

inopevero'

€((

,

^

«4.

4.

Praeponitur

verbis

quae

neque

in

Hebraeo

neque in Ed. Rom.

(h.

e.

in

Codice

Vaticano, qui

in

textu

'

primigenio

constituendo praerogativam

consecutus est) leguntur,

eed tantum

in paucioribus

libris,

plerumque

iis qui ejusdem

recensionis

sive familiae sunt.

Exempli

causa

: in libro

Judicura

novem

lectiones obelo

inflexo insignitas

notavimus, quae omnes a textu

recepto

(qui

dicitur)

exulant,

et

ad

eandem recensionem

pertinent,

eam

videlicet

quae continetur

in

Codd.

44, 54,

59,

75,

cet.

1

In

poste-

riore libri

parte

haec obeli

figura

otiatur,

ut

tamen

pro

ea

in locis

similibus scriba nescio

qua

inconstantia

asteriscum pinxerit.

2

Porro

in

hoc

libro feliciter contigit,

ut

in

septem horum

locorum

textus

Syro-

hexaplaris

cum

exemplari

Sarraviano conferri possit

;

in quibus

omnibus

verba

a

Syro

nostro

sive

obelo

inflexo sive

asteriscb

praenotata

in

libro

Graeco vere hexaplari

non leguntur.

3

Transeamus ad

Proverbia,

in

quo

libro, ut

jam

monuimus,

octoginta

plus

minus

hujus

notationis exemplorum paene dimidia

pare

includitur. Ex his

triginta quinque circa viginti in

Ed.

Rom. non habentur,

e

quibus quatuor

majori9

momenti

nunc proferemus. Prov. xix.

9

: cn

4.

Praeter Syrum

nostrum

clausula

non nisi

in

Codd.

23,

106 legitur. Prov.

xx.

11

: co

kv

-

.

Sic

Cod.

23

solus;

in

Cod.

106

lacuna

est.

Prov.

xxiv.

12:

co

(

ov

-

4.

Sic

(cum pro

)

idem

par librorum.

Postremo

in fine

Cap.

xxxi

post

verba,

kv

6

,

haec, mantissae

loco,

leguntur

in

Syro-hex.,

et

sine

obelo in Codd.

23,

106,

253,

254

:

00

Sti

,

.

5.

Formis obeli

—

vel

--,

et co

,

non eandem prorsus

significationem

inesse,

constat e

loco uno

et

altero,

ubi

alteram

harum

notarum

altera

nullo intervallo

excipiat.

Sic in

Gen.

xxxix.

17

Syrus

legit et

pingit :

-f-

•

4•

Jr

(sic)

4.

Hic utraque

clausula

in

Hebraeo

vacat,

sed prior

in

Ed. Rom.

et

libris

Graecis

omnibus legitur;

posterior

non

nisi

apud

Syrura

nostrum

et

imitatorem

ejus

Arabicum

reperitur,

ideoque

obelo

non

vulgari,

eed

(ut

ita

dicamus)

truculentiori jugulatur.

Alio loco

Jud.

xvi.

14

idem pingit

:

—

4

-

€

}

kv

«,

co

1

Vid.

. ad

Jud. i.

20. iii.

24.

V. 6. Vl.

2,

II,

Xl.

17,

'

,

ov

tv

.

24•

xiv.

1.

xvi.

14.

a

Vid.

Hex.

ad

Jud. xv. 18.

xvi. 21.

Etiam

in

lectionibus

interpretis

Samaritani, quae

in

He-

xviii.

2,

12,

30.

xx.

2i.

xxi.

11.

Usua

improprius

aste-

braeo

non

feruntur,

margini

euo

illinendis,

Noster

inter

risci pro

obelo

vel lemnisco

probari

potest e scbolio in

asteriscum

et

formam

obeli

peculiareni

(-*<)

fluctuat.

Hex.

ad

1

Reg.

xv.

42

:

,

\

iv

3

Loca

sunt Cap.

xv. 18.

xvi.

14,

21.

xviii.

2,

12.

xx.

21.

'«

:

,

,

> XXI.

1 .

.

.

k

7/17/2019 hexapla (1)


l

xvi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

4.

Haec

omnia

desiderantur

in

Hebraeo;

sed

priora,

—

,

praeter

Codd.

54,

59,

75,

cet.

leguntur

etiam

in

Comp.,

Codd.

III,

15,

18,

19,

alue;

posteriora

autem,

,

in

Codd.

54,

59,

75,

cet.

solis.

Supereunt

duo

Proverbiorum

loca,

quae

novi

aliquid

prae se

ferunt.

Prov.

xvii.

21 pro

Hebraeo,

et

non

laetabitur

pater

stulti,

Syrus

noster

venditat

:

'

-

*

4

}

ut

sine

notis

Ed.

Rom.

et

libri omnes.

Hic,

conjecturae

locus

sit,

obelus

fortasse

innuit,

verba

ex

alio

S.

Scripturae

loco

assumpta

esse

(ut

rcvera

similis

sententia

legitur

Prov.

x.

1.

xv.

21)

;

asteriscus

autem,

rectius

illic

quam

hic legi.

Alter

locus est

Prov.

xxii.

14,

qui

in

codice

sic

habet:

^eialv

\

%

,

\

|

co

(sic)

4•

\-

|

-

,

\

—

4.

Utraque

clausula

abest ab

Hebraeo

;

sed

posterior

sub

—

habetur

in

Ed.

Rom.

et

libris

omnibus

;

prior

autem

sub

%

non

nisi in

pari

codicum

23,

254.

Hoc

discrimen

per

diversitatem

obelorum

indicari

vix

dubium

esse

potest

;

sed

quanam

de

causa

ecriba

notam

duplicem

%

pro

simplici co

pinxerit,

non

facile

est

divinare.

Haec

ad

quaestionem

obscuram

vel

tantulum

illustrandam

donec

verisimiliora

afferantur

sufficiant.

Res

ad

liquidum

perduci

vix

potest,

partim

propter

scribarum

in

signis

Origenianis

ponendis

negligen-

tiam,

partitn

quia

usus

hujus

obeli

formae

Syro-hexaplaris

ex

usu

librorum

Graecorum

hexaplarium

non

nisi in

paucis

libri

Judicum

locis,

quos

supra

indicavimus,

4

sive

confirmari

sive

labefartari potest.

In

his

autem

omnibus, ut

jam

monuimus, Codex

Sarravianus

verba

a

Syro

nostro

signo

co

praenotata

non

cujusvis

formae

obelo

confodit,

sed

prorsus

omittit.

Idem

dictum

sit de loco

Jos.

xii.

1,

ubi

Syrus

pingit

co

4

',

ut

sine

obelo legunt

Ald.,

Codd.

III,

VII,

XI,

alii,

repugnantibus

Codd.

II,

IV, aliis, in quibus

juxta

Hebraeum

verba

non habentur.

Quae

cum

ita

sint,

neecimus

an

huc pertineat scholium

quod

in

margine

exemplarie

Syro-hexaplaris

passim

legitur

:

Hic

obelus

(Ijoik^

s.

annm.S•*/) non

positus erat in

Hexaplis.

5

Ubi

per

obelum

non

meram obeli

figurara, quasi

in

Hexaplis eadem

verba sine

obelo posita essent, sed ipsam

lectionem

obelo

praenotatam

significari

quovis

pignore

contendemus.

Probationes

sunt :

1.

Ad

Mich.

v.

4

:

,

—

6

4,

—

4,

ubi Syrus

monet

:

Hi obeli non

positi

erant

in

Hexaplis,

Cod. Jes.

scholium

affert

:

.

2.

Ad

Joel.

i.

14

—

4

f

Syro-hex. in marg.

notat

:

.

',

ubi

-

nihil

significare

potest

nisi vocem

.

3. Ad Jesai.

xlvi.

10

:—

4, Middeldorpfius

frustra

se torsit

in notatione

:

Hic

obelus

non positus

est

neque apud Hebraeos neque

apud LXX,

interrogans

:

Sed

quinam sunt

illi Eebraei

t

Nequis nos ableget

ad textum Hebraeum

et

Hebraeo-

graecum

operis

Origeniani

;

nam

quis in

iis obelum

quaerat

•

Sagacioribus committo

hanc

notam,

mihi

plane

obscuram.

Immo sole

ipso

clariorem, modo

per

obelum

verba

obelo

confossa

intelligas.

4.

Locutio

pro sine versiculis

qui

asterisco notantur

reperitur

in

scholio

quod

est

in

Cod.

161

ad

finem

libri

Jobi :

,

(6)

,

(2200).

5•

Auctor

Scholiorum

in

Proverbia a Tischendorfio

editorum

ait

:

ol

,

* .;.

1

Vid.

notam

praecedentem.

6

Vid. Hex.

ad

Joel.

tantum

(Amos

vi.

io)

reperitur

altera formula:

0«-

.

1

2.

27.

iii.

16. Jon. i.

5.

iii.

10.

Mich. ii.

3.

iv.

8,

10.

v.

7.

/uVa

(rfooio?

^o^

fc-l?

^>c»)

non

posita

erant

in

vii.

x,

ia.

Nah.

iL

5.

iiL

5.

Hab. i.

5.

Hag. i.

la. Semel

Hexaplia.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

OMGENIS.

Ixvii

(sc.

oi

)

. .

.

}

(sc.

)

.

i.f

cum

quo loco

comparari potest Hieron. in Praef. ad

Jobum:

7

Omnia

Veteris

Instrumenti

volumina

Origenes obelis

asteriscisque

distinxit, quos

vel

additos

[sc.

a

LXX,

ideoque

obelis

insignitos] vel de

Theodotione

sumptos

translationi

antiquae inseruit.

Haec,

ni

fallimur,

ad eignifi-

cationem dicti

scholii

declarandam satis

superque

suppetunt

;

quod

tamen

ne ad praesentem

disputationem

indubitanter trahamua

obstat, quod in locis,

ad

quae

scholium

pertinet,

obelus vulgaris formae,

—

vel

-f-,

non

co

,

pingi

solet.

APPENDIX

II

AD

CAP. VIL

Versionis Syro-hexaplaris

Notitia generalis.

Vefsionie Syro-hexaplaris (quae est versio Syriaca

quintae

columnae

Hexaplorum,

qualis in Codice

Sarraviano

et

aliis

repraesentatur)

prima

notitia

Masio debetur,

cujus

codex (qui

post

obitum

ejus

casu

deplorabili

e

conspectu hominum

penitus

evanuit) continebat

Josuam, Judices, Regum

quatuor

libros,

Paralipomena,

Esdram, Estheram, Judith,

Tobiam,

et

Deuteronomii bonam partera.

1

Ineunte

saeculo

XVII venit in

Bibliothecam Ambrosianam e

monasterio

S.

Mariae

Deiparae

in

deserto

Sketi

celeberrimus

Codex Ambrosianus

Syro-hexaplaris

(signatus

C.

313

Inf.),

qui tamen in

capsula sua delituisse

videtur,

donec

inde

ab anno

1767

a

Jo.

Bapt.

Branca,

Collegii Ambrosiani Bibliothecario,

Jac. Jon.

Bjornstahlio,

et

Jo. Bern. de

Rossio

tum

per

descriptionem tum

per

specimina

operis

paulatim

notior factus,

tandem

a

Matthia

Norbergio

Sueco maximam partem

exscriptus,

in

perfectiorem eruditorum hominura cogni-

tionem venit; primum

per Jeremiae et

Ezechielis

editionem

ab ipso Norbergio

emissam

Londini

Gothorum

exeunte

anno

1787

;

deinde per

Henrici

Middeldorpfii

laudabilem

diligentiam,

qui ceteros

libros

canonicos

in

codice

inclusos

(exceptis

Psalmis

et

Danielis

vaticinio)

ex apographo

Norbergiano

edidit Berolini anno

1835.

Jampridem

vero

cel.

Cajetanus

Bugati, Collegii

Ambrosiani

Doctor, librum

Danielis

ex

ipso

codice

ediderat Mediolani

anno

1788;

Psalmorum

quoque

editionem impresserat,

sed

certis

de

causis

apud

se

servaverat, donec

post

obitum ejua anno 1820 publici

juris facta

est.

Ut

codicis

nostri

historiam

absolvamus, libros

apocryphos Baruch

et

Epistolam Jeremiae,

una

cum

Threnis

post

Middeldorpfii

curas

in

specimen accuratioris

totius

operis

editionis propositis,

edidit

.

M.

Ceriani, Col-

legii

Ambrosiani

Doctor,

in

Monumentorum

Sac. et

Prof.

T. I,

Fasc.

I, Mediolani

anno

1861. Idem

*

•:•

8

Vid.

supra

p.

liii.

not.

4.

7

Opp.

T. IX,

p.

1079

ed.

idemque

totius

versionie

exemplare olim pertinuisse

non

Migne.

improbabiliter

suspicati sunt W.

DD. de

Rossio,

Nor-

1

Masii

(A.)

Josuae

Historia,

Antv.

1574,

in

Epist.

bergius,

Ceriani

(iu

libello, Le

Edizioni

etc.

p.

23).

Dedic.

p.

6.

Masii

codicem

et Mediolanensem

ad unura

2

7/17/2019 hexapla (1)


lxviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

V.D.

paucos

post

annos

mutato

consilio

editionem

codicis

pretiosissimi

arte

nova

photolithographica

elaborandam

suscepit,

quae

hoc

ipso

anno

1874,

favente

Deo,

lucem

videbit.

1.

Redeamus

ad

versionem

nostram,

cujus

aliam

particulam,

librum

Regum

quartum

complectentem,

e

Codice

Regio

Parisiensi

283

(hodie

Cod.

Syr.

V)

Middeldorpfius

in

voluraine

supra

memorato

inclusit.

Hucusque

progressum

opus

ad

aliquod

tempus

stetit,

donec

anno

1841

et

sequentibiis

in

Museum

Bri-

tannicum

e dicto

monasterio

Sketensi

invecta

est

codicum

Syrorum

collectio mirifica,

quae

versioni

nostrae praeter

alias

minoris

momenti

particulas

contribuit

librum

Geneseos

valde

imperfectum,

Exodi

integrum,

Numerorum

fere

dimidium,

Josuae

imperfectum,

Judicum

et

Ruth

paene

integrura,

sed

notis

marginalibus

destitutum,

Regum III

paene

integrum.

Ex

his

Judices

et

Ruth

edidit

Doctor

T.

Skat

Rordam Havniae,

1861;

Genesim

autem

et

Exodum

usque ad

Cap.

xxxiii.

2

A.

M.

Ceriani

in

Mon.

Sac.

et

Trof.

T. II,

pp.

1-344;

reliqua

volumina

eundem

editorera

expectant,

exceptis

trium

interpretum

lectionibus, quas in

usum

nostri

operis

ex

apographo

ejus

excerpsimus.

Plenior

cujusque

codicis

deecriptio

e

Monitis

ad

singulos libros

concinnatis

petenda

est

;

interea

ut

hujus

insignis

monumenti

quantum

supersit, quantum adhuc

desideretur,

uno

conspeqtu

appareat,

tabulam

subjungimus

ita

con-

structam, ut

numerus

singularis (1.000)

librum

quemque

integrum

repraesentet.

LlBRI

CANONICI.

3

Genesis . . . .

0.313

Exodus

.... 1.000

Leviticus

. .

.

0.000

Numeri

....

0.464

Deuteronomium

4

.

0.436

Joeua ....

0.885

Judices ....

0.981

Ruth

....

1.000

Regum

I

.

. .

0.000

2.

De auctore

et

aetate versionis

Syro-hexaplaris

omnia

jam

comperta et

explorata

sunt.

Scilicet

Gregorius

Bar

Hebraeus

in Prooemio ad

Horreum

Mysteriorum

haec habet

:

Et

ex

editione

()V-AAao)

Graecorum,

id est

LXXII, plura in

hujus

(Peschito) confirmationem attuU

;

illis

autem

Aquilae, et

Symmachi,

et

Theodotionis, et Quinta,

et

Sexta, etsi

non

ad confirmationem, ad

illustrationem

tamen

usu8

sum . . .

Testamentum autem Vetus

LXXvirale

Paulus

episcopus Telae Mauzlat

(V^Jaao? 11^.1?)

e

Graeco in

Syriacum

tran8tulit.

,,

Hanc

autem

Pauli Telensis

versionem

eandem esse

cum

nostra

Sjto-

hexaplari

evincit

(praeter loca

ex

ea

a

Bar Hebraeo

sub

titulo

(Uiou)

allata)

subscriptio

Regum

II .

.

0.000

Proverbia

.

1.000

Regum

III . .

0.874

Ecclesiastes

1.000

Regum

IV

.

.

0.985

Cant.

Cant.

1.000

Paralipomena

.

0.000

Jesaias

.

1.000

Esdras .

.

.

0.000

Jeremias

1.000

Nehemias .

. 0.000

Threni .

. .

1.000

Esther

. . .

0.000

Ezechiel

1.000

Jobus

1

.000

Daniel .

1.000

Psalmi .

.

.

1.000

Prophetae

XII

1.000

1

Ordo

Hhrorum

in

Codice Ambroeiano

eet Pealmi,

Jobus,

Proverbia,

Ecclesiastee,

Canticum,

Sapientia Salomonis,

Eccleeiaeticus,

XII Prophetae,

Jeremias,

Baruch, Threni,

Eputola

Jcremiae,

Daniel, Sueanna, Bel

et

Draco,

Eze-

cbiel,

Jesaiae.

*

libria

apocrypbie

praeter

libelloe

ad

.Iiritnium

et

Danielem

pertinentes,

Codex

Ambrosianue

continet

Sapientiam

Salomonis integram,

et

Ecclesiaeti-

cum

cum

defectu

Cap. li;

ad

quorum utninique

nunc

primum

in

exemplari

photolitbograpliico tum

Bibliorum

tum

linguae

Syriacae

studiosis

accessus

patet.

Praeterea

ad hanc vereionem,

quantum

ex titulis

eorum

et

styli

cbaractere

conjici possit,

accenseadi

sunt

libri

in

Peschito

hodie

inclusi,

Esdras

a

LXX

primus

numeratus,

et

Tobias

usque

ad Cap. vii.

11,

quorum

posteriorem

in

Masii

codice

deperdito

exstitisee

probabile

eet.

4

Vid.

Monitum

ad

Deuteron.

p.

272.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

lxbc

Codicis

4

Regum

Parisiensis, quae

eic

ad

verbum

sonat

:

Vertit

hunc

librum

e

lingua

Graeca

in

Syriacam ex

editione

()lo

^\>)

LXXII venerandus pater

(â-a/ |.m

M

)

Mar

Paulus

episcopus

fidelium (h.e.

Monophysitamm)

in urbe

magna

Alexandriae

jussu

et

hortatione sancti et beati Mar

Athanasii

patriarchae

fidelium in

coenobio Mar

Zacchaei

Callinicensis,

cum degebant

Alexandriae

diebus

Mar

Theodori

archimandritae

ejusdem coenobii, anno

928

indictione

quinta.

Quicunque legerit,

oret

pro

Mar

Thoma

ministro

et syncello

sancti

et

beati

Mar

Athanasii

patriarchae,

qui

labo-

ravit

et

curam habuit, et pro ceteris eorum qui

operam

dederunt et

laboraverunt

cum eo,

etc.

In

aliorum librorum

subscriptionibus

nomen auctoris

siletur,

sed

eadem urbs

Alexandriae,

et

idem annus

Graecorum

928,

qui nobis est

A.D.

618,

memoratur,

excepto

Masii

codice,

qui

annura

praecedentera

927

priori, ut

videtur,

operis parti

assignat.

3.

Quod

ad

Pauli stylum

attinet, versionem ejus Graeco

archetypo

adeo

serviliter

accommodatam

esse,

ut

sermonis

Syriaci

proprietas aliquando

perierit,

negari

non

potest. E.

g.

Dan.

iii.

15

Graecum

idiotismum

(

4?

Noster

nimis scrupulose

reddidit

k-4->>fr

»

^

k-7

^,

pro

eo

quod

linguae suae usus

postulabat,

yofc-j^

^»->.>frô

^.

6

Voces

Graecas

communiores

per

easdera

Syriacas

constanter

transfert ; e.

g.

?

per

Jkjft-.,

nunquam

per Jjô»,

per

Jjôi,

nunquam

per

Jfcoo—

et per

iW

et

t»i\

per

>5

&,

et

per

JJ7,

et

per

î/,

per

)oo»

*#o»oV-/,

per

joo»,

etc.

In vocabulis tamen

rarioribus

vertendis

nonnunquam

varietati

studuisse videtur;

e.g.

ei

est

\

a

•>

Prov.

vii.

21,

jêcLd^ Prov. vi.

5,

JV-*oo-l*od

Prov.

xxii.

25

; sonat jju.

Psal. xvi.

14,

tvc^

Psal.

xxxviii.

6,

luuoo^

Psal.

xlviii.

2,

Uâ—

Psal.

lxxxviii.

48

;

?

redditur per

>oo

nv>

Gen.

xliv.

2,

per

U>;-^

Exod. xxv.

32,

per

)jo^ Jerem.

xxxv.

5.

contrario propter

majorem

Graecae

linguae

affluentiam fieri non

potuit quin

una

eademque

vox Syriaca

pluribus

Graecis

satisfaceret.

Itaque [•«,,* nunc

nunc

sonat;

^»©•

ponitur

pro

-

,

,

,

,

etc.

;

Jl?

pro

et

;

*%.ij

pro

et

;

+*ol

pro

et

;

.ofco/

^Jî»

pro et

(Mal. iii.

1);

aAJ

pro

et

(Hab. i.

4)

; ut

taceamus

âo

pro

et

,

yx*.

pro

et

,

ta^

pro

et

,

etc.

Quod vero,

ut

Ceriani

nostri

verba

nostra

faciamus,

summa

interpretis

laus

est,

Paulus,

praeter suam,

linguam

quoque

archetypi

optime

callebat,

atque

vel

in

difficillimis

locis et

rarissimis

vocibus

summa

proprietate,

vim

vocis

quod

attinet,

reddit

;

6

immo ipsas

ejusdem

vocis

Graecae

.:

.%

5

Vid.

T.

Skat Rordam

Dissertatio

de regvlis

gram-

textu Syro-hex. est

\

IM*

MD^

quasi a

*™.

Psal.

maticis, quas secutus

eet

Paulua

Tellensis

in

V.

T.

tx

lxi. 11

vox

fawpdbtn

male

vertitur

.<xXaU,

quod

ntnoi-

Graeco

Syriace

vertendo,

p.

3.

In

longo opcre

0« ™

vel

(({

potiua

sonat.

Postiemo

Job.

xxxi.

6

exceptiones hujua

laudationis

rarissimas

observavimus,

pro

(

.

,

appensus

sum (sc.

«V

)

quales sunt:

Jerem. xxxix.

10,

ubi pro

,

tenuie,

Noster imperite vertit eto

(b/

fU>)•

Paulo

numerosiores

Noster

vertit

^.i\, h.

e.

,

diris

devotus;

sed alio

sunt errores, qui

non

tam

interpreti

Syro

quam

codicibus

loco (Prov.

x.

15)

recte

JL^.».

Psal.

xx.

13,

ubi pro «V

ejus

Graecis, unciali charactere

sine

acceutibus

et

epiritibus,

Tolr

Kii\ois

(Junibue)

in

Syro-hex.

est

iv

{)>•,•-»

-^-)

ut

videtur,

descriptis,

imputaudi

eunt ; cujus

generis sunt

In

locis

Jerem. xxiii.

32.

Zach.

ix.

1 etc. interpres noster

pro

(Gen.

viii.

11),

€»

pro

miscuit

,

onu8,

et

,

currus,

quae

confusio frequens

(Job.

xxvi.

1

1),

&«/

pro

* (Psal.

xxi. 1

2),

est. In

Jesai.

xiv.

23.

Zeph.

ii.

14

pro

(

(quod

tamen

y

pro

(Psal. lxxii.

15),

pro

aliis locis

recte vertit)

transtulit.

Ad

Job. iv. 2 (Psal.

xc.

5),

pro

Aquilae

inapoiptv

s.

inapmptv

sensu

exsecrandi

cepit,

invita

(Jereai.

xii.

6),

*1

pro th

(Ezech.

viL

19),

liugua.

Job.

xvi.

19

pro

,

cvriscins,

a

^,

in

»

pro

(Hos. vii.

6),

etc.

7/17/2019 hexapla (1)


1

XX

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

varias

Hcet

leves

significationes

bene

distinguit,

ut

non

semel

vidi.

7

Si

vero

aliquid

deesse

putaret

in

vocis

Syriacae

vi,

quominus

plene

vocem

Graecam

referret,

non

raro

vocem

vel

locum

ipsum

Graece

adscripsit.

8

Nam

Graecas

voces

ipsas

rarissime

civitate

donavit,

easque

jam

ab

aliis ante eum

omnes,

vel

fere

usurpatas

putarem. '

4. De

notarum

Origenianarum

usu

Syro-hexaplari

in

praecedentibus

omnia

fere

occupavimus.

Unum

hic

restat

declarandum, hoc

est,

obeli

in

lectiones

Symmachi

et

Theodotionis

inductio,

quae

huic

exemplari,

ni

fallimur,

peculiaris

eet.

Exempla

hujus

usus prius

ponenda

sunt.

Itaque

4

Reg. ii.

4

in

Hebraeo

et

LXX eet

:

kv

;

sed

Syro-hex.

in

marg.

addit

:

unev

,

cum

scholio

Haec

apud

Theodotionem

solum

posita sunt

cum

obelis.

Sic

tamen

in

textu

sine

obelo

Cod. III,

Arm.

1.

Mox

4

Reg.

ix.

11

LXX et

Hebr.

habent:

uirav

•

(

;

sine

responsione,

quam

in

textu

supplet

Syro-hex.

sic

:

—

.

emei/• 4.

Rursus

4

Reg.

xv.

5

post

verba,

,

Syro-hex.

in marg.

habet

:

—

.

ijOiXev

(((

'

kykvero

,

,

'

,,

,

';

praemisso

scholio

:

Haec

apud

Theodotionem solum

posita

sunt

sic,

quum

sint

iis

obeli,

uti

nunc

est

hic.

Postreroo

Jerem.

xxi.

11 pro

Hebraeis

-7

^^

Syrus

noster in

marg.

aflfert:

.

.

+

4,

ubi

€«?

ad

solius

Symmachi

lectionem

pertinere

videtur.

Praeterea

vid.

Hex. ad

4

Reg.

x.

7.

xiii. 6.

Ezech.

xl.

10. quibus

exemplis

conclusio maxime

probabilis est,

obelos

non

ab

ipso Origene

positos

esse,

ad

cujus

inceptura non

pertinebat

excessus

aut

defectus

aliorum

praeter LXX

interpretum indicare,

sed a

nescio

quibus Bibliorum

annotatoribus una

cum

scholiis

appictos, indeque

iii

versionem Syro-hexaplarem assumptos esse.

Quod

si revera Theodotionis sunt

lectiones

ei

attributae,

ipsum

aliquando

in

annotatoris partes

delapsum

esse fatendum

est.

Majoris,

ut videtur,

difficultatis

est

quaestio

de usu

notarum

hexaplariura in libris

apocryphis,

in

primis Baruch

;

quae

post

observationes

Ceriani

ad versionem

dicti

libri

Syro-hexaplarem

pp.

2,

15

adhuc

in

summa

obscuritate

versatur.

10

5.

Quod

reliquum

est, Pauli Telensis

versionem,

quantum

ad

Pentateuchum

et

Salomonis

Sapien-

tiam attinet,

ex Syriaco

in

Arabicum

transtulit Hareth Ben

Senan

Ben

Sabat,

quem

exeunte

saeculo

XV

claruisse affirmat

Assemani.

11

Pentateuchi (qui

praemissam

habet

Commentationem

qua

Origenis in

Hexaplis

concinnandis

modus

et consilium exponitur

a

Whitio editam)

duo

exemplaria

in

Bibliotheca

Bodleiana asservantur,

sub

titulo

et numero

Laud.

A.

146

et

147,

quae

ad defectus

versionis

Syro-hexa-

*

.;.

7

E.g.

Peal.

lxxvii.

2

1

pro

Noeter in textu

posuit

}

eoprij

(7)

. . .

ubi

in Hebraeo

nescimus

~o»Ll<\

dietulit;

in

marg.

autem:

fr

.

v

l/,

amictus

est, an

lectum

fuerit

*1#©3.

Cap.

i. 8:

O'.

vios

™*

utrumque

linguae

usui

convenienter.

8

Vid.

Hex.

noetra

(.

\

'.

Cap.

ii.

29:

',

(Jl»o>=

ad

Oen.

Vlli.

II.

Prov.

XXX.

31.

Ecclee.

Xli.

5.

Cant. Cant.

foot)

(\

tls

{

i.

17.

Jerem.

xliii.

10.

lii.

22,

et pasaim. Vid.

A.

M.

Codd.

III,

26,

33,

alii,

Syro-hex.) h rols

*.

.

(mul-

Ceriani

Prolegom.

in Edit. Vers.

Syr. etc.

p.

viii

{Mon.

Sac.

litudo)

magna

nimis

haec

convertetur

ut

deficiat

{

\

^j

Sfc

)

et

Prof.

T.

I, F.

I).

10

Inter

libroe V. T.

apocryphos

a

in

populis;

ubi

vocem

Hebraeam

utrique

interpreti

Theodotione

editoe

(vid.

supra

p.

xxxix) obliti

sumus

obvereatam

esse

vix

dubium

esse

potest

Cap.

iv.

13:

O'.

monere,

etiatn

hunc

libellum

quaei curas

ejus expertum

*

(.

).

Vid.

eum

in

Catal.

receneendum

ewe,

ut

e

vensione

ejue Syro-hexaplari

con-

Bibl.

Afed.

Codd.

MSS.

Orient.

p.

61. Harethum

longe

stat,

cujua

lectiones

hic

exscribere

non

gravabimur. Hae antea

floruisBe

asseverat

Ceriani

in Mon.

Sac.

et

Prof.

•unt

Barach

i.

1 :

'.

/.

..

Cap.

i. 2

:

.

I, F.

,

.

xii.

'.

<V

ol

.

. iv

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

lxxi

plaris in hac parte

Bibliorum

sarciendos

non leve

momentum

habent,

majus

fortasse

etiam

post

Grabii

et

Holmesii

curas

habitura,

si

typis

imprimi

aliquando

eis

contigerit. Ne tamen

nimis

auxilii

ex hac

ver-

sione

speremus, obstat

specimen

ejus e

Cod.

147

ab

Holmesio in Praefatione ad

Pentateuchum

omni,

r/ua

fieri

potest,

cura

et

fide

descriptum.

Continet

Numerorum

Cap.

xxiv,

in

quo textue Arabicus

ad

Syriacum

(Mus. Brit.

Addit.

MSS.

14,437)

exigi potest.

Ex hac

collatione apparet, Harethum,

praeter

varietatis in

vocabulis

Syriacis transferendis

studium

importunum,

in

tam

brevi

specimine

plus

semel

a

sensu archetypi

sui

non

leviter

aberrasse. Exempli causa :

Vers.

6 pro verbis

Syrus noster

habet

^.\âo?

I

->N

».

^*/,

Arabs

vero

budl * xi^

jJ»

J-j-JI

Jjl.,

h.

e.

instar

spicarum

(ILaj»,)

guum

cecidit

super

eas ros (quasi

vox

^«N^v»

ad

Jlu^,

ros,

non ad

^^/

r

,

obumbravit,

referenda

esset).

V.

8:

?

,

h.e.

Syro

vertente,

.0»^

l^îf

J^~oa*,L

^-/,

quod Haretho

aonat:

ut gloria celsitudinis ejus

(»jL&).

Nihil

moramur

v.

24:

(€(€ k< ,

Uk^b? Ju«J/

âo

«coAjo,

pro

quo

Holmesius exscripsit

{J

£^&\

</Jjl

^

êii^,

vertens

: et

salvi

erunt

qui

redemerunt

Ketiaeos, quia

textus

Arabicus facilem medicinam admittit

:

^>--53

^xA

^.

Ut finera

faciamus,

quinquies

in hoc

specimine

Syriace ponitur

â*,

pro

Graeco

(

),

cujus

loco interpree

Arabs

tentat

Jl»1

(v.

3),

IjojI

(w.

15, 30),

^sj\

(v.

21),

et

J--,l

(v.

23) ;

quam

varietatem

inani

elegantiae

ostentationi

potius quam

criticis

usibus

inservire quivis videt.

C U

VIII.

De

interpretibtjs

Hebraeo,

Syro, Samaritano,

quorum

lectiones in

Hexaplis

allegantur.

I. Quid

significet

sive 6

'.

II.

Quis sit Ivpot. III.

Quid

8lbi

velit

.

I.

Quid

significet

,

eive

6

.

Sub

titulo

sive

tres

diversi

generis

sive

compositiones

sive

auctores in

Hexaplis

et

scholiis

ad ea

pertinentibus

innui

videntur.

1. Primum,

Hexaplorum

columella

sive pagina

secunda

(plenius

'

ppellatur,

cujus lectiones

nos sub

compendio

scripturae

.

designavi-

mus.

Sic

Gen. i.

1

:

.. Gen.

ii. 8:

.

.

Gen.

xxviii.

19

:

.

. Psal.

viii.

:

'.

.

Jesai.

XXVI.

2-4

'.

.

,

Uapb

,

,

.

^

7/17/2019 hexapla (1)


Ixxii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OEIGENIS.

,

((.

his

et

aliis

speciminibus

per

Hexapla dispersis,

non

difficile

est

regulas

quasdam

generales,

quas

in

hac

operis

sui

parte

concinnanda

secutus

sit Origenes,

indagare.

1

Quod

ad

literas

consonantes

(quas

vocant)

attinet

()

silet, ut

nonniei

vocalis

hanc

literam

excipiens

exprimatur,

ut

pro

D^V? ^

(i

Reg.

iv.

18),

h

pro

1PN

(Psal. i.

),

pro (Gen.

ii.

23).

2

()

omnino

respondet

Graeco

.

j

()

exprimitur

semper

per

Graecorum,

ut

yav

pro

\l

(Gen.

ii.

8),

kyyaoav

pro

J^JH

(Psal.

ix.

17).

2

1

()

legitur

per

Graecum

ubique.

()

bilet,

vel

per

spiritum

lenem

effertur,

in

initio

vocis,

ut

&p

pro

(Psal.

xlvii.

3),

pro

TTft

(Jerem.

xlviii.

33);

in medio,

ut

'

pro

OiTUN,

pro

D *tDiTQ

(Aq.

Cant.

Cant.

vii.

5);

etiam

in fine, ut

\

pro

H7D,

pro

^TJ

(Psal.

ix.

7).

()

in initio

vocis exprimitur

per

ov,

ut

pro

1]

(Mal. ii.

13),

'

pro

^

(4

Reg.

iv.

35),

rarius

cum

additione

vocalis

huic

literae

subjectae,

ut

pro

(Psal.

xliii.

19)

;

in medio

per

,

ut

pro

HJP (LXX

4

Reg.

xviii.

34),

(potius

-

)

pro

rrtlDj?

(Num.

xi.

34)

;

in

fine

per

consonantem,

ut

ia

-

pro

^??

(Gen.

xxxiv.

2).

()

per

Graecum

ubique

redditur.

Sola exoeptio

est

pro

(Mal.

ii

13).

()

duplicis

pronuntiationis

est,

cujus

exemplum

est

vox

(Jerem. xix.

2)

quae

Senioribus

sonat,

Aquilae

autem

et

ceteris

.

Exprimitur per in

pro

DTIN

(Sym. Jesai.

xiii.

21),

necnon

in propriis

nominibus

,

^

Xappav

(Josepho

-

),

*

,

pro

PpN

(Aquilae

)

;

saepius

vero

per

spiritum

tantum, ut

pro

3

(PsaL

cxvii.

27),

o\8

pro

?

(Psal.

xlviii.

2),

pro

Tjh

(Hos.

iii.

2),

pro

*

(Psal.

xlviii.

5),

pro

]

(Exod.

xxviii.

15);

in media

autem

voce

'

pro

3,

fif*

P

ro

CJ^

(Peal.

CIX.

3),

/e/SaX

pro

72

(Psal. vii.

15),

pro

*)

(Psal. lxxv.

4),

^

ro

(PsaL cix.

3),

pro

,?

(Mal.

ii.

13),

pro

VTJDnW

(Psal.

viii.

6).

Denique

in

fine

vocis in

rj

aut

«

silet;

ut

pro

2

(MaL

ii.

13),

0

pro

(Aq.

Deut.

xvi. i).

3

0

(tj^)

exprimitur

per

f,

ut

pro

712

(P

s

.

cix.

3),

pro

D^tStt?

(Aq.

Deut.

x.

3).

»

(0)

in

initio

vocis

per

I

redditur,

ut

«V^£

pro

^.

(Psal.

ix.

8),

tWo>0

pro

^^

(Psal.

cxv.

4).

D

(»

semper

aspiratur,

ut

*

pro

D*l3

(Psal.

cxv.

4),

pro

Spna

(Psal.

cxvii.

26).*

b

{),

D

(/ 7/0,

3

(«),

et

D

()

cum Graecis,

,

,

(nisi

excipienda

sit

scriptura

(

pro

^?

(Gen. ii.

8)),

regulariter

permutantur.

y

(aiV)

in

initio

vocis exprimitur per

spiritum

lenem,

ut

&\

pro ^V

(Psal.

viii.

),

pro

1

Cf.

Montef.

Origenis

Ilexaplorum

qum

gujxreunt,

xxii.

24).

4

Exceptiones

sunt

h

pro

3>3

(LXX

T. II,

pp.

394-399•

'

Scriptura «W

pro

jftn

(Psal.

Gen.

13),

necnon

Graeca

derivativa

a

13,

«^,

\«

i

4

in

Auctario)

vix

sana

esee vidctur.

3

Efalga• a

^33.

«

laria

eunt

(2

Paral.

xxx.

i)

et

Ta/3«

pro

3

(<

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

lxxiu

?

(Psal. xlviii.

12),

ovaXia

pro

^?? ]

(Psal.

vii.

8),

pro

(Gen.

xxviii.

19),

pro

P^V

(Psal.

xc.

9),

pro

P^V

(LXX

Jos.

vii.

24)

;

rarius

per

,

ut

/

pro

2}

(Psal. vii.

7),

et

in

propriis nominibus

(Aq.

)

pro

}

(LXX

Deut.

ii.

23),

Tal

pro

^

(LXX

Jos.

vii.

2),

(Aq.

£)

pro

^V

(LXX

Deut.

xi.

29),

pro

W

(Aq.

Jesai.

xxxvii.

13),

et

^

pro

^V^y

pro

>£3|

etc.

In medio vocis

silet,

ut pro

EJftp

(Psal. viii.

6),

vtp

pro

W

(Hos.

xi.

),

(LXX

')

pro

^W

(4

Reg.

i.

2),

6<>

pro

0*#

(Jesai.

xxvi.

2),

«»// pro

O^nyto

(H08.

iii.

2),

(

pro

• WPT

(MaL

ii.

13),

0e<™>

pro

*&$

(Mal.

ii.

13).

In

fine

vocis redditur

per

aut

e,

ut

^

(Aq.

)

pro

5^1• ^

(LXX 1

Paral.

vii.

27),

?7€

pro

OTin,

/ £

pro 3?.

(Psal. xcL

7),

'Avk

(LXX \Arrfy )

pro

i^n

(Aq. Jesai.

xxxvii.

13),

^

pro

jm?n

(Gen.

v.

5).

9(^17)

per

semper

effertur.

Sic

Hieron. Comment. in

Dan.

(Opp.

T.

V,

p.

724)

:

Notan-

dum

autem quod

literam Hebraeus sermo

non habeat,

sed pro

ipsa

utatur phe,

cujus

vim

Graecum sonat.

()

per

exprimitur,

ut pro

P^

(Jesai.

xxvi.

2),

aps

pro

VJN

(Psal.

xi.

7.

lxxv.

10),

et

propria

nomina

,

,

,

,

&

etc.

(),

et

()

Graecis

et

accurate respondent.

et

b

(<rej/)

nullo discrimine

per

exprimuntur, ut pro

D^OT

(Psal.

xliv.

1),

pro

ffcfo

(Psal.

xliv.

9).

(&*£),

etiam dagessatum, semper per

#,

non

f,

effertur, ut

pro

D£3Q

(Psal.

xv.

1),

\

pro

^ri^

(Psal.

xliii.

19).

Transeamus

ad vocales,

quae per

puncta literis appicta

notantur. Ex

his

Kamets,

Pathach

et Chateph Pathach regulariter

per efferuntur,

ut

aup

pro

^V^

(Gen.

xxviii.

19),

pro

^

(Hos.

xi.

1),

yhv

pro

JH

(Gen.

ii.

8),

pro

W?S3

(P

sa

l•

•

7)»

^

pro

n

K^

(Mal.

ii.

13);

rarius per

e,

ut

pro

BW^

(Jesai.

xxvi

4),

^0*)

pro

T9T

(Psal.

xlvii.

3),

pro

$

(Psal.

i.

1),

rep

pro

TS3 (Hos. xi.

1).

Tsere cum

ij

commutatur,

ut

<

pro

3#

(Psal.

ix.

8),

pro

*? (Mal. ii.

13);

ali-

quando

cum

e,

ut

\

pro

D®

(Gen.

xxviii.

19),

e/xe/c

pro

pOV

(LXX

Jos.

vii.

24).

Segol

per

e

efferri

solet, ut

pro

7,

€£0

pro

Jv^ft

(Hex.

ad

3

Reg.

i.

9),

vel,

quiescente e

duobus altero,

pro

723

(Psal.

xci.

4),

pfy

pro

(Psal.

cix.

3),

€0

pro

^7

(Hos.

iii.

2);

est

ubi

per

et

o,

ut

0£

pro

'21

(Theod.

Lev.

xviii.

23),

pro

£

(Hex.

ad

Job.

xlii.

14),

pro

4

(Hex. ad

4

Reg. xxv.

17),

£

pro

Tjn

(Psal.

xlviii.

2).

Chirik

utrumque per vel

I

exprimitnr,

ut

-*1

vel

-

in

pluralibus,

^

pro

(Psal.

xi.

),

pro

E

,,

P;l

i

^,

*£/3

pro

21|

(Jesai.

ix.

5) ;

parvum

autem

(quod

vocatur) non

raro per

et

e,

ut

pro

»^7?,

pro

D^^p

(Psal. XV.

i),

pro

>

(Pgal.

.

4),

pro

^D«

(Psal.

cxvii.

27),

«

pro

(Gen.

ii.

23),

pro

HWl

(Psal.

viii.

),

^

pro

^DS

(Theod.

Lev. vil

18).

Cholem

per effertur,

ut

\m pro

Di3

(Psal. cxv.

4),

pro

Vfl

(Lev. xx.

20)

;

aliquando

per ,

ut

pro

pS?

(Psal.

xlvii.

3),

pro

*30

(Psal.

xliii.

15);

rarius

per

o,

ut

typ

pro

^^

1

(Hos.

iii.

2),^

pro

tiB?

(Psal.

cxlvii.

5).

Schurek

cum

commutari

solet,

ut

pro

^7

(Gen.

xxviii.

19),

pro

^^

(Mal.

ii.

13),

pro

H^ttT

(Psal.

cxv.

4);

rarius per

,

ut

pro

^S

(Jesai.

xxvi.

4).

TOM.

1.

I

7/17/2019 hexapla (1)


kxiv

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Postremo

Kibbuts

per

effertur,

ut

(

pro

nWJ

(Psal.

xl

9).

Scheva

in

initio

vocis

aliquando

silet,

ut

pro

^,

pro

*3?? (Psal.

xci.

4),

/W>

pro

D#f

(PsaL

cxvii.

26),

<ri>0

pro

HMto

(Hex.

ad

Lev.

xiii.

10,

19)

;

aliquando

effertur

per

?,

ut

*

>

pro

Hlnflfl

(Psal.

viL

7)

;

libentius

vero

pro

vocalem

assumit

quae

in

eequenti

syllaba

habetur,

ut

pro

(Theod.

Lev.

xix.

27),

pro

^?

(Psal.

xlviii.

5),

pro

W?B

(Psal. xlv.

5),

/ >™P

0

^

(

Psa1

•

xxxv

«

IO

)'

^

a6

^'

,

,

etc.

Praeterea

observandum

est,

in

affixis

secundae

personae

singulariB

masculini

generis

pro

vel

Origenem

sonuisse

,

rarius

«,

ut

pro

jT2

(Jesai.

xxvi.

3),

^

pro

™

(Psal.

xliv.

9

)

,

pro

*Tp$

(PsaL

xliii.

19),

««

pro

^V

(Peal.

xlvii.

10),

fcXcfcflx

pro

|?

(Psal.

cix.

3).

Nescimus

utrum

Origeni

an

amanuensibus

imputandae

sint

conftisiones

duorum

vocabu-

lorum

Hebraeorum,

quales

sunt

pro

VUn

(Gen.

v.

5),

pro

T&

H?

(Gen.

xliii.

23),

pro

^

(Psal.

xlviii.

1

2),

,

^

pro

N|

•,

H2

$

(Psal.

cxvii.

25),

pro

^

tt,

/cat/Xa/cai)

pro

1

?

,

^/

pro

0?

Vgt

(Jesai.

xxviii.

13),

^'

pro

ttn

(LXX

Psal.

civ.

1).

Obiter

notandus

usus

pro

»

in

columna

Hexaplorum

secunda

ad

Psal.

cxvii

25.

Prov.

viiL

22.

Jesai.

xxvi.

4.

2.

Per

appellationem

Hebraei

in

Hexaplorum

reliquiis

etiam

Hebraeum

archetypum

eive

primam

operie

Origeniani

columnam

aliquando significari

non

est

quod

miremur.

Extra

omnem

ambiguitatem

sunt

locutiones

Eusebianae

,

*

,

quarum

prior legitur ad

PsaL

lxxv.

3,

ubi

pro

kv

dprjvrj,

quae versio

est

',

'

^

,

kv

,

recte

prae

se

ferunt;

posterior

autem

ad

Psal.

xl.

10,

ubi

,

^,

.

'

,

'

,

,

€(.

5

Idem in

scholiis

Graecis

sonat

,

ut

Schol.

ad

Job.

vi.

4:

,

kv

,

4€€

;

Origen. in Hex.

ad

Gen.

iv.

8:

'

;

Euseb.

in

OnomastlCO,

.

120:

. .

'

('?}) \

S.

Basil. in Hex. ad Jesai.

ii.

21:

€

,

kv

,

€€*

Etiaill

nomen

in

Hexaplis,

etsi

ambiguum, aliquando pro textu

Hebraeo

poni

certo

certius

est. Sic in

titulis

Psalmorum

lxix,

lxx,

cxliii,

Cxlv:

ovre

'

(s.

),

€€.

Sed

ad

hunc

ueum

probandum

testis

instar

omnium

est

S.

Chrysost.

ad

Jerem.

xxxi.

2

:

*0

^

(€

,

,

,

6«

.

..

()

-

^,

^

'•

Tb (

(|)

;

ad quem locum

valde

notabile

est,

Ji>

hraeum

interjyretem

(qui

et )

non

,

sed posuisse. TraDseamus

ad

interpretem

Syro-hexaplarem,

qui

centies

in

margine

textum Hebraeum

affert sub

siglis

.*.

et

.^,

interdum

cum

plena

ecriptnra

l-taj^,

|unv>

(Hex.

ad

Jesai.

xlii. 1.

lii.

7.

Jerem.

xi.

5.

'

Vid.

etiam

Hex.

ad

Peal. xxxv.

3.

Jesui.

.

. Cf. Hex. ad

Gen. v.

25.

Exod.

iv.

25.

Jesai.

xlii.

4.

Jerem.

i.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Ixxv

xxxix.

13)

rarius

in plurali

(Hex.

ad

Gen.

iv. 8. Prov.

ix. 12.

Jesai. xlvi.

10)

j

in

quibus

omnibus

locis

manifesto

indicatur

Hebraeum

archetypum,

non

interpres

quidam

6'

dictus,

qui

Syro

nostro prorsus

incognitus

fuisse videtur.

Postremo

6

'

(\

-

\

«*

^

) h.

e. textus

He-

braicus,

allegatur et cum

versione

Syra vulgari

comparatur

ab

Ephraemo

Syro

in

quindecim

locis

quos

collegit

Jos. Perles

in

Melet.

Peschit.

pp.

51-53,

e

quibus

unum

et

alterum

in

schedas

nostras

condere

non

gravabimur.

Gen.

xxv.

25 (Opp.

T.

I,

p.

173):

Pro

cincinnis

(JuLojuL)

pilorum,

stolam

(iu^no/*)

pilorum

dicit

Hebraeus

;

ubi

revera

in

Hebraeo

est

* *?.

Deut.

ix.

15

(Opp.

T.

1,

p.

273):

Ubi

dixit (Peschito)

oravi,

in

Hebraeo

scriptum

est jeju-

navi. Scilicet vox Hebraea est

^},

et

prostravi

me,

sed

Ephraemo

obvereabatur

locus

Deut. ix.

9,

ubi

jejunium

tantum memoratur.

1

Sam. xxiv.

4

(Opp.

T.

I,

p.

380)

:

Hebraeus,

ut tegat

pedes

ejus, quod

editio

nostra

dicit,

et dormivit

ibi

2 Sam.

xix.

35

(Opp.

T.

I,

p.

423):

Non

possum

percipere

vocem

nobilium

virorum

et

nobilium

mulierum

(Q^to

Wni|h)«

sed

Hebraeus dixit,

JImojo

)l*>\^

(rrnun

D*M0).

M

Semel

quidem

(Opp.

T.

I,

p.

173)

pro

Js»r vel

<&Ik~3

Ephraem usus

est locutione

UIa^

()

nS

*,}*

\

quam tamen

de

textu

Hebraeo

(qui

S.

Cyrillo in

Hex.

ad

Zach. vi.

3.

viii.

10.

xiv.

8 est

'

,

et

S.

Severo in Hex.

ad

4

Reg.

viii.

15

|^^\

|l

mv>N

i

v

)

recte

positam

esse

probavimus in Hex.

ad Jesai.

v.

1. Quod

vero

ad scriptores

Latinos

attinet,

locutiones

in

Hebraeojuxta

Hebraeos,

in

S.

Hieronymi

Commentariis

semper de Hebraica

veritate

intelligendas

esse

vix

est

quod

moneamus.

3.

Restat

interpres quidam

cognomine

6

',

de quo quis

non sit, confidenter

affir-

mare; quis vero

sit,

non

nisi hariolando

conjicere

possumus.

Lectiones

ejus,

ex

Eusebio

Emiseno, Diodoro, Acacio,

Didymo,

Polychronio,

Olympiodoro,

Clirysostomo, Theodoreto,

aliis,

semel ex

Origene

7

excerptae,

ad

certos tantum

S.

Scripturae

libros,

videlicet ad

Genesim

quatuordecim,

ad

Exodum duae, ad

Jobum

undequadraginta,

ad

Jesaiam

una, ad

Jeremiam

septem,

ad Ezechielem

viginti quinque,

ad Danielem

una,

in

Hexaplis

allegantur. Saepe

copulatur

cum alio

interprete

anonymo,

qui

et ipse

in summa

obscuritate versatur,

6

.

9

Quod

ad

versionem

ejus

attinet,

cum

exemplari

Hebraeo

hic

illic

accurate concinit

;

e.

g.

Gen.

viii.

21:

1

^?

^??.•

-

.

Job. .

3^ ^?

^l^)

.

''

.

Job. xl.

2

2

(Heb.

27)

:

''

;

;

quae

Hebraeam veritatem

apte et

eleganter

exprimunt.

Sed louge

frequentius ab ea

plus

minus recedit hic

interpres.

Sic

Gen.

xxii.

13

pro

^ND,

detentus,

Syrus

et

Hebraeus

vertunt, quod

Hebraice

sonat

^Sn.

9

Job.

ii.

5:

^5 j^ •

'-

.

Job.

vii.

12

:

^.

',

.

.

Job.

.

20

:

^VEJM

.

'-

;

Jesai.vii.l8:

^.

',

.

'

-

(Hebraice

^?). Ezech.

XVI.

6

^ ] .

',

.

'-

.

Ezech.

xxxii.

23:

^ ^OtHj?•

*

•:•

Vid.

Hex.

ad

Ezech.

xxxii.

23.

8

Sic

6

\

viii.

7.

xxii.

13.

xxxvii.

2.

Exod.

i.

12.

Jerem.

i. 11.

xxxi.

2.

6

Gen. iv.

1.

xi.

3.

xxiv.

1.

Job. iii.

3.

Jesai.

vii.

18.

Sic

2

Reg.

(Sam.)

xviii.

10:

>2

*.

O'.

iv

Ezech.

xliii.

2,

3.

xliv.

20;

6

\

6

Gen.

ttj

.

2

7/17/2019 hexapla (1)


Ixxvi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

O'.

lv

.

'-

kv

(

.

Interdum

paraphrastam

potius

quam

inter-

pretem

agit

Noster.

E.g.

Job.

i.

22:

Nec

dedit

insulsum

Deo.

(inquit Olympio-

dorus)

?,

,

,

(.

Job.

ix.

9

:

Et

Phiadas

Q

1

®^)

et

penetralia

ausfri.

'

.

Job.

xiii.

:

Nonne majestas

ejus

hnNtT)

terrebit VOS

?

-

eav

]]

,

.

Ezech.

xiii.

18:

Vac

iis

quae

conmunt

pulvillos

ad

omnee

cubitos

manuum,

et

faciunt

culcitas

ad

caput

(hominum)

cujusvis

staturae.

Quae

sic

enarravit

Hebraeus noster:

,

(

,

.

his,

e

pluribus

paucis,

exemplis

satis

superque,

ni

fallimur,

confutatur

triplex

de

Hebraeo

interprete

hypothesis.

Prima

(quae

Drusii

quoque

esse

videtur

10

)

eorum est

qui

opinantur

Olympiodorum et

ceteros

ipsius

exemplaris Hebraei

versionem

Graecam

a se

con-

fectam

sub

hoc nomine

allegasse, ut reapse

6

'

idem

sonet

ac

.

Nam si

concedamus

(id

quod

vix credibile

est)

eos

Hebraea eruditione competenter imbutos

esse,

quomodo

accidere

potuit,

ut

versio

eorum

ab

Hebraea

veritate

tantum,

quantum

a

nobis

jara

declaratum sit,

discederet?

A/tera est

Criticorum,

11

qui

arbitrati

sunt

Tbv

non alium

esse quam

Aquilam nostrum, cui

propter

scrupulosam

ejus

archetypi

sui

imitationem

honori-

ficum

hoc

cognomen

inditum

sit.

At quid

tum fiet de tot

Hebraei

nostri

lectionibus,

quae

ab Hebraea veritate

tum

in singulis vocibus

tum

in

tota

verborum complexione

immane

quantum

abhorrent

\ Hoc

unum

argumentum

omnibus

quibus primo

statim intuitu per-

spicua

sit Aquilae

manus,

ad rem

conficiendam

sufficit;

ut

vix

opus sit loca innumera

proferre,

in

quibus

post

allatam

'

versionem,

statim

subjungatur

Aquilae

lectio

ab ea

longe

diversa.

12

Tertia

sententia

est Eichhornii,

13

qui

sibi suasit

sub hoc

nomine

afferri criticas

Hebraei

exeinplaris

cum

versione

LXXvirali

comparationes,

e

Patrum

Graecorum

et

Latinorum,

in

primis

S. Hieronymi,

Commentariis

excerptas.

Hieronymo/'

inquit,

qui

in Commen-

tariis

euis

versionem

'

cum

archetypo

toties

comparavit,

multae

occasiones

fuerunt

eam

juxta Hebraeum

corrigendi;

ejusque

correctiones

semper

in

Hexapla sub

nomine

'

ntroductae sunt.

Deinde

exempli

causa

affert

:

Gen.

ii.

2,

ad

quem locum

Montef. edidit

.

[tjj

$

€6~\.

CY.

kv

Tjj

tjj

Zktji

;

ubi

.

non

est

Hebraeus noster, sed

textue

Hebraeus

;

et

Graeca

uncis

inclusa

sunt

Montefalconii

versio Latinorum Hieronymi

in

Quaest.

in

Gen.

:

Pro die

sexto in

Hebraeo

habet

diem

septimum.

Gen.

iv.

1

2

:

131

V3,

ubi

Montef.

:

'

.

',

;

Procopius

vero pro

'

,

habet.

Utut

sit,

Hiero-

livmi

annotatio,

unde

Graecam

lectionem

derivatam

esse

temere

affirmat

Criticus noster, vide-

licet

:

Quod

LXX

Naid

transtulerunt,

in

Hebraeo

nod

dicitur,

et

interpretatur

^,

id

eet,

instahiiia

etfluctuans

ac

sedis

incertae?

non

huc

pertinet,

sed

ad

v.

16;

lacuna

autem,

quam

apud

Hieronymum

post

statuit

Eichhornius,

quasi

excidisset

,

10

Vid.

Montefalconii

liexapla,

T.

I,

p.

417.

E.

g.

iv. 26.

Job. ii.

5.

xiv.

8. xv.

14.

xx.

5.

Ezech.

ix.

4.

xvi.

8.

J.

S.

Semleri

in

Vorbereilung

tur

theologischeti

Hermeneu-

xxl

21.

xxii.

28.

xxiii.

20.

13

Eichhorn.

(J. G.)

Ein-

tik,

P.

I,

p.

327.

u

Vid.

Hex.

ad

Gen. xxxviii.

29.

Exod. leitung

in

das

. . T.

I,

p. 410

sqq.

ed.

3^.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA IN

HEXAPLA

ORIGENIS

Ixxvii

est

mera

hallucinatio

Viri ingeniosi,

ne

dicamus

doloei,

qui

ut hypothesi suae fidem

adstruat,

pro

tribus epithetis,

quae

vocem

€6(*

per paraphrasin

exprimunt,

duo tantum,

invereo

ordine,

fluctuans

et

instabilis

(h.

e.

^ )

in allegando posuerit.

Ceteras

ejus

ejusdem

farraginis

probationes exscribere nolumus: hoc unum affirmamus, et

qnemlibet

talium

quaestiuncularum

studiosum ad

negandum

provocamus,

e

lectionibus

plus

quam

octo-

ginta,

quae Hebraeo

interpreti in

Hexaplis

tribuuntur,

ne

unam

quidem

in

Hieronymi

Commentariis

inveniri

posse.

Restat

antecessoris

nostri

opinatio,

ea qua

par

est

haesitatione proposita

;

scilicet

per

hoc

nomen

intelligi

posse

Hebraeos

illos

doctores,

quibus

in

S.

Scripturis

explicandis

utebantur

Patres

Graeci

veteres,

maximeque Origenes,

de

quo

ait

Hieronymii9:

Ipse

Origenee

et

Clemens

et

Eusebius,

atque

alii

complures,

quando

de

Scripturis aliqua

disputant,

et

volunt

approbare

quod dicunt,

sic solent

scribere

:

Referebat

mihi

Hebraeus

;

et,

Audivi

ab

Hebraeo

et,

Hebraeoram

ista

sententia

est.

1

*

Tali

in

Hebraea

eruditione magistro

ipsum

Hieronymum

usum

esse

notissimum

est,

qui

ei

Hebraeus qui

me

in

S.

Scripturis

erudivit™

semel

fortasse

eimpliciter

Hebraeus

audit.

16

Cum vero

in

Hexaplis

citetur, non

indefinite

?

m

vel

ol

',

magistri

videlicet qui

institutiones

suas

ore tradebant,

sed

certus

quidam

auctor,

,

quem

opus suum

scripto mandaese probabile

est,

verisimilius

est,

nostro

quidem

judicio,

hoc

titulo insignitum

esse Hebraeum

quendam,

cujus

nomen

deperditum

est,

sive

Judaeum

sive

Christianum,

utriusque

linguae

doctum, qui

certos

Veteris

Testamenti

libros

(in

primis

Genesim,

Jobum et Ezechielem)

e

sermone

nativo in Graecum

transtulerit,

idque,

quod

ad etylum

attinet,

non

verbuni

de verbo Aquilae more

exprimene,

sed

ad

Symmachi

liberiorem

et

elegantiorem

sermonem

magis

accedens.

II. Quis

sit

6

.

Inter reliquias

Hexaplorum

inde a

Flaminii

Nobilii

collectione

inventae

sunt

lectiones

cujusdam

interpretis,

qui

simpliciter

appellatione

distinguitur,

quique

cum

Hebraeo

modo memorato

non raro copulatur.

Auctores

qui

Syri

lectiones

allegant,

sunt

Melito

(semel

tantum

ad

Gen.

xxii.

13),

Didymus,

Diodorus, Eusebius

Emisenus,

Polychronius et

Apoli-

narius

(ad

Danielem),

Chrysostomus,

17

Theodoretus (ad

Jeremiam et

Ezechielem),

Procopius,

alii

;

ad

Genesira

quidem

tricies,

ad

Jeremiam

sexies et

vicies,

ad

Ezechielem

duodecies,

ad

Pealmos

septies,

ad

Threnos

quinquies,

bis

terve

ad

Exodum,

Danielem

et

Hoseam, ad

3

Regum

et

ad

Jesaiam non nisi

semel.

In ceteris

autem

libris

in

nullam

mentionem

incidimus.

.>

;

*

14

Hieron.

Opp.

T.

II,

p.

469.

15

Vid.

Hex. ad

Amos

2

(Japeu

graphico, ut

videtur,

pro

6

)•

;

iii.

11. Nah. iii.

8.

1

Vid.

Hex.

ad

Nah.

iii.

1.

postremo (quod

serius

vidimus) ad

Gen.

xxii. ia:

nny

17

Chrysostomus

tres

tantum,

ni fallimur,

lec-

^*.

',

.

Ivpos'

.

Vid.

S.

Chry-

tionee

memorat,

videlicet

ad

Gen. iv.

4

(ubi

ei

Symmachi

eost.

Opp.

T. X,

p.

450

B.

versionem

i

vtm/purt

per

incuriam

tribuit);

ad

Psal.

xlviii. 6:

7/17/2019 hexapla (1)


lxxviii

PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

De hoc Syro

anonymo inde

a

Montefalconio

maxima

est

virorum

eruditorum

dissensio.

Interpres

Syrus, qui

primum in

mentem

nobis

veniat, est

auctor

venerandae

versionis

quae

Peschito

nomine gaudet,

quippe

qui

pariter

anonymus

sit,

et, saltem

quod ad

versiones

V.T.

Syriacas

attinet,

ut

hoc

titulo

decoraretur

meruerit.

De

Syro

versionis

vulgaris

concinnatore

digna

sunt

quae

exscribantur

verba

Theodori

Mopsuesteni

in

Prophetas

minores

rhv (videlicet

ad Habac.

ii.

ii,

ubi reapse in

Peschito

est

^.,?)'

'

,

)>

'

f)v

?

,

,

,

-

.

Idem

ad

Zeph.

i.

6 ait

:

,

8

,

'

8

8

.

18

nostri

autem

Syri lectionibus, quae in

Hexaplis

asservantur,

non

paucas

cum

versione

Peschito

optime

convenire

non

negamus. Hujusmodi

sunt

Gen.

iv.

4:

Et

respexit. -

.

Pesch. «^jjo.

Gen.

xxii.

12

(auctore

Chrysostomo) :

-

.

esch.

k>?o/

U«.

Gen.

xxvii.

40

:

•

si

resipueris.

Pescb.

ooti

^.

Gen.

xxxviii.

29

'-

;

Pesch.

Jfe^toJL ..

fcs*»*ll7

Jlao.

Gen.

xxxix.

2

:

-

(Pesch.

-^r»)•

Gen.

xlix.

4:

Exundatio

(exun-

dans)

SlCUt

aqitae,

ne

excellas.

•

,

?. Pesch.

y*l

fc-j^J

,

Jl

.Uao.

Exod.

iii.

22:

Et

spoliabitis.

,

,

,

. Pesch.

oJLS

{

=

Exod. xiv.

27.

Jud.

vii.

19

in

Syro-hex.).

Jerem.

i.

11

:

'-

.

Pescli.

J»o^?.

Jerem.

viii.

6 :

Unusquisque

aversus

eet

in

cursibus

suis.

-

tjj

.

Pesch.

^^-^-

^.,^»

v

ooôj.

Jerem. xlvi.

17

:

-

.

Pesch.

Ui>f

;

•>\

)—^?.

Ezech. xliv.

20

:

Et

corruxm

non

promittant.

'

-

.

Pesch.

v

cl»Ij

)J.

Ezecb.

xlv.

24

:

Hin. -

.

Pescb.

U-ô«.

Sed in

his

et

aliis locis

,

quisquis

fuerit,

ex

eodem

Hebraeo

vertentem

in

eandem

cum

altero

Syro

interpretationem

sive

casu

sive ex

proposito

incidisse

nil

adeo

inirum,

nec

tantum

ad identitatem

duorum

interpretum

probaudam

valet,

quantura

ad

eam

confutandam

dissensio

eorum

in

aliis

locis, quae

nunc

expendeuda

sunt.

Itaque

Gen. viii.

7

pro

—4

Syrus

et

Hebraeus

habent,

aliter

ac

Pesch.

quae

yAo.

JJo

prae

se fert.

Gen.

xi.

3:

',

.

•

,

alx viva (quick

lime).

Pesch.

J^,

calx

intrita

(slaked

lime).

Gen. xxii.

13

(quem

locum

in

contrariam

partem

male

appellat

Perles)

:

•

•

.

Pesch.

Jfcô^*

^,

implicitum

ramo.

Gen.

xxiv.

2

:

)•

'

'

.

t

in

Pesch.

habetur

^

V-.L,

Graece

.

Gen.

xxvi.

35

: Et

fuerunt

maeror

spiritus.

CY.

.

•

.

Pesch.

*-^

.txue

«, et

exacerbabant

spiritum.

Gen. xlv.

22:

•

,

[.

18

Vid. Mai

.

.

Bibl.

.

VII,

.

,

.

24

,

252.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OBIGENIS.

Ixxix

Pesch. juxta

Hebraeum

:

trecentoe

argenti,

*

(JfcJot

r

ê>).

Ad

Psal. lix.

10

duplex

versio

affertur,

(

et

;

ubi

1D

Pescb.

est lotura

(JU^**)

pedwm

tneorum.

Psal. lxiv.

II:

-

.

Pesch.

m . m.

->,

quod

Graece

sonat s.

.

19

Jesai.

vii.

1

8

:

6

-

.

Pesch.

JUojs^,

apibus.

Jerem.

XXXl.

38:

•

.

Verba

absunt ab

Hebraeo

et

Pesch.

Jerem.

xxxviii.

14

:

Ad

introitum

tertium.

-

.

Pesch.

^>\^

Jfc^L

âo

o^^,

intra tres

introitus.

Jerem. xlviii.

31:

Et

propter

viros

Kirheres

gemet.

,

;

ubi

Syri lectio

tam

versio

ex Hebraeo

facta

esse

videtur,

quam

explicatio versionis

iuscitae

',

'

. Utut sit, in

prorsus

diversa

abit Pesch.

vertens

:

et adversus

homines qui commorantur in domo ejus mala

meditabuntur.

Jerem. lii.

18:

6

. Pesch.

est tautum

lê^,

lebetes.

Thren.

iii.

29

: In

pulvere.

-

kv

.

Pescb.

)ift\->.

Ezech.

xlvi.

5

:

-

.

Pesch.

)j.»wm,

similam.

Ezecli. xlvii.

19

:

'

-

.

Pescb.

usque

ad

aquas Meribath

Cades.

Dan.

ii.

2

:

(

,

)

.

Pesch.

juxta

Hebraeum

:

incantatores

et

hariolos

et

magos.

Ex

his exemplis, ni fallimur, certissime

evincitur,

Syrum

nostrum

anonymum

cum

versione

Pescbito

(quae dicitur) nihil

commune

habere.

Nec

magis,

nostro

quidem judicio,

cum

bac

tam

gravi

dissensione

concilianda

est

V. D. Josepbi

Perles

20

sententia,

videlicet

denominatione

eas lectiones

quae

Peschito

profectae viva voce

circurnferebantur indicari.

Equidem

Syrum cum Peschito

imiltis

locis

congruere facile

concedimus

;

ubi

vero

differt,

ex

ipsius Peschito

corruptione,

aut eorum

qui

auribus

percipiebant

errore

quocumque

differentiam

illam

nasci

potuisse,

nobis

quidem

prorsus

incredibile

est.

Transeamus

ad

aliam

bujus

nodi

solutionem,

quae

a

Semlero

21

primum adumbrata, deinde

a

Doderleinio

22

retractata

et novis probationibus

confirmata,

adeo

Criticorum recentiorum

23

suflragiis

commendata

est,

ut

paene irrefragabilis

videri

possit.

Ut tamen

nostram

senten-

tiam

libere

proferamus,

nulla unquam

suppositio

aut

primo

aspectu

probabilitate

magis

desti-

tuta

fuit,

aut levioribus,

ne dicamus

falsioribus

argumentis

comprobata

est.

Hypothesis

autem

haec

est.

Sopbronius

quidam nonnullas

particulas

Hieronymi versionis

V.

T.

de

Hebraeo

factae

Graece

transtulit.

21

Responsio. Esto;

sed

in

his non includitur Geneseos

liber,

ad

19

Syri

nostri

lectiones

ad

Psalmos

recensuit

et

a ver-

Einleitung in das A.

T.

pp.

412-415

ed.

3

tine

.

°

Eich-

sione

Syrorum

simplici

abjudicavit Dathius in

Praef.

ad

horn

ibid.

p.

4

1

3

:

Ausser

allem

Zweifel

hat

eie

Doder-

Psalt.

Syr.

pp.

xvi

—

xxi,

qui

tamen

nostra exempla

eilentio

lein

gesetzt.

M

Hieron.

de

Viris

lllustribus

CXXXIV

praeteriit.

»

Vid.

Perles

Meletemata

Peschittoniana,

(Opp.

T.

II,

p.

95 1)

:

Sophronius

vir

apprime

eruditus

. .

Vratisl.

1859, p. 51.

21

J.

S. Semler

Vorbereitung

etc. de

Virginitate

quoque

ad

Eustochium,

et

vitam Hilarionis

P.

I,

pp.

382-394,

laudante

sed

reclamante

Dathio

in

Praef.

monachi,

opuscula

mea,

in

Graecum

eleganti

sermone

trans-

ad

Psalt.

Syr.

pp.

xx,

xxi.

ffl

Doderlein

Quis

sit

6 Svpos

tulit;

Psalterium

quoque et

Prophetas,

quos nos

de

He-

V.

T.

Graecus

interpres,

Altdorf.

1772.

Libellum,

quem braeo

in

Latiuum

vertiinus.

nobis

inspicere

non

contigit,

fusius

descripsit

Eichhorn in

7/17/2019 hexapla (1)


lxxx

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OMGENIS.

quem lectiones Syri nostri

in

primis

notantur.

—

Hujus

versionis

fragmenta

sub nomine

a

Scriptoribus

ecclesiasticis

Didymo,

Diodoro,

ceteris

allegantur,

quos omnes

aut Hiero-

nymi

aequales

fuisse,

aut post

eum

vixisse constat.

Resp. Negamus,

quod ad Melitonem

attinet,

qui

saeculo secundo

non

recentior

fuit.

Syri

nomen huic

versioni

ideo

impositum

eet,

quia

Hieronymus auctor

ejus

diu

in

solitudine, quae

in Syriae

finibus

est,

vixit;

vel

quia

veraio

Bibliorum

Hieronymiana

apud

Syros

magna

existimatione

fruebatur.

Resp.

At

enim-

vero

quid est cur auctorem

versionis

cum

plausu

acceptae

proprio nomine inter omnes celebri

appellare

noluerint? aut

cur Syri

nominis, ex

loco

commorationis

ejus Hieronymo impositi,

neque

apud

ipsum

neque

apud

alioe

scriptores

mentio

fiat

1

?

—

Utut

sit,

negari

non

potest,

aequalem

ejus

Theodorum

MopsuesteDum

in

scripto quodam a

Photio

servato

Hieronymum

sub

titulo

,

hoc est,

,

designasse.

25

Resp.

In

loco Photii

non

alium haereseos

antesignanum

quam

Hieronymum, neque

aliam Bibliorum

versionem

quam

illius Latinam

intelligi

poese, viris

eruditis

Allixio,

Caveo,

Hodio

26

(qui tamen in hoc loco

nullum

indicium

odorati sunt)

libenter concedimus.

Ex his

Caveus

27

opinatur ideo Hieronymum

Aram

ficto

nomine

appellari,

quia

in

Syria

majorem

vitae

partem

transegit,

ibique

et

libros,

quoe

impugoat

Mopsuestenus, scripsit,

et Scripturas

ex Hebraeo

convertit. Cui

opinioni

objici

potest,

primum,

nomen non

Syrum

sed

Syriam deDotare;

deinde hoc ipsum

Syriae

nomen

apud recentiores

Syros ita inusitatum

fuisse,

ut

adeo

de significatione

ejus

dubitaront

j

38

postremo

ecquis

putet

Theodorum

Syrum

adversario

suo

tale

cognomen

quasi

infamiae

notam

inusturum

essel

Potius

crediderimus

eum

in

hoc nomine

etymologicas

rationes

respexisse,

juxta

quas

Superbus

ille

(^IO)

sonat.

Praeiverat

Basilius

in

expositione

allegorica

loci

Jesai.

vii.

2,

de consensu

Aram

et

Ephraim:

tjj

'

,

. . .

,

;

29

quae

epitheta

ad

reli-

quam

Theodori

vituperationem

apprime

quadrant.

Sed

prolusionie satis.

Veniamus

ad illud

in

quo

summa

disputationis

versatur,

num

lectiones

Hieronymi

versionem

Latinam

Graecitate

donatam

referant,

necne.

Eich-

hornius

ad

hanc

conspirationem

probandam

octodecim

exempla

appellat;

e

quibus

decem

nullius

vel

levissimi

momenti

sunt;

verbi

causa,

Psal.

lxvii.

3

:

,

,

-

.

Hieron.

:

impii.

Psal.

cxii.

:

. .

.

-

.

*

Photius

in

Biblioth.

Cod

177

(227

ed.

Hoeschelii):

,

<

<«

,

(Theodoro)

6

6,

,

(,

,

,

*,

,

,,

'

(

<,

\

,

,)

*

,

*.

,

,

\

\

\

,

-r

,

,,

,

'

*

.

\

,

',,

,

,,

hOtm

,

*

,

,

,

*

,

(

,

,,

',

*

,

,

,,

,

,

,

, *,,

-

iavrbv

*'<,

*

.

,,

'

hv

,

2

Hodius

De

Bibliorum

Textibus,

.

630.

w

Vid.

,

oU«lov

,

,

,

5,

ejus

Ilist.

Lit.

Script.

Ecdes,

.

759.

**

Vid.

Gesen.

,

.

6i

,

Thes.

Liny.

Hebr.

.

1 52.

2

S.

Basil.

.

.

.

,

•»

,

,

««

*,

t'iTt

'

-

\

52

D.

wror

*€,

>

',

'*/3

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OMGENIS.

lxxxi

Hieron. : servi. Ezech. xliii. 2:

'

6

•

.

Hieron.

:

quari

vox

aquarum

multarum. Tria falsa

sunt;

videlicet Jerem. viii.

6:

Unusquisque

aversus

est

in

cursibus suis.

'

rfj

.

Hieron.

:

Omnes

conversi

sunt

ad

cursum

suvm.

Jerem. xxxi.

2

:

.

.

.

.

'-

.

Hieron.

gratiam. Jerem. lii.

1 8

:

•

.

HieroD.

:

lebetes.

Restant

bonae

frugis

quinque,

quae

sunt

:

Psal.

xviii.

5

:

.

kv

.

'

.

Hieron.

:

Soli

posuit tabemaculum in

eis.

Hic Hieronymum

Graeca

Aquilae

vertisse certissimum est;

Syrum

autem

Latina Hieronymi non

ita.

Idem dictum

sit de

eecundo loco

Psal. lix. IO,

ubi

.

.

•

.

.

:

olla

lavacri

mei.

Tertius

locus

est

Jerem.

viii.

6

:

• .

Hieron.

quasi

equus

impetu vadens

in

praelio

;

ex

imitatione

Symmachi, ut

videtur,

qui

vertit :

kv

.

Quartum

exemplum

est Jerem.

xii.

12:

•

.

Hieron.

:

super

omnes

vias. Quintum

Ezech.

xliv.

20:

•

(

)

-

.

Hieron.

:

neque comam

nutrient

(Hebr. promittent). His exemplis noa

pro

nostra

liberalitate

astruimus

Gen.

viii.

7.

xxxi.

7.

xxxvii.

2. xxxviii.

29.

xxxix.

2.

Exod.

iv.

10.

3

Reg.

xii.

10. Jerem. xxx.

20.

xlviii.

33.

Ezech.

xlvii.

9;

quorum

in

uno

et

altero (e.g.

Jerem.

xlviii.

33:

•

,

,

.

Hieron.

:

Nequaquam

calcator

uvae solitum

celeuma cantabit)

facilius crediderimuB Hieronymum

,

quam

hunc illum

aate

oculos habuisse.

Sed alteram

partem

audiamus,

exempla

scilicet,

in

quibus inter Syrum nostrum

et

Hiero-

nymum

dissensio

manifesta

deprehendatur.

Talia

sunt: Gen.

xvii.

14:

• 8y

( ).

Hieron.

:

cujus

praeputii caro

circumcisa

non

fuerit.

Gen. xxii.

13:

•

kv

.

Hieron.:

inter

vepres

haerentem. Gen.

xxvii.

40:

-•

si resipueris. Hieron. : cum excutias. Gen. xli.

45:

•

.

.

:

Salvatorem

rnundi. Gen.

xlv.

32:

•

.

Hieron.:

trecentos

argenteos

cum

quinque stolis optimis.

Gen.

xlix.

3:

•

,

).

Hieron.

:

Effusus

es

sicut

aqua,

non crescas.

Jesai.

vii. 18 :

•

. Hieron.

:

.

Jerem.

i. 11:

•

.

Hieron.

:

vigilantem.

Jerem.

xii.

5

:

•

;

.:

Quid

fades

in

superbia

Jordanis?

(Etiam

h.

1.

Hieronymus

versionis

notitiam

habuisse

vide-

tur;

nam in

Commentario

enarrat:

Quid

actura

es,

si

Jordanem

transieris,

et

gurgites

eju8

sustinueris

f ) Jerem.

xvii.

6:

-

.

Hieron.

: in

siccitate.

Jerem.

xxiii.

6:

•

,

.

Hieron.

:

Dominns justus

noeter.

Jerem.

xlvi.

1

7

:

•

.

Hieron.:

tumultum

adduxit

tempus.

Jerem.

xlviii.

31:

-

.

.

.

.: ad

viros

muri

fictilis.

Thren.

i.

12,

22:

-

...

.

.:

vindemiavit . . . vin-

demia

eos

eicut

vindemiasti

me. Thren.

iii.

16

:

-

.

Hieron. :

ad

nuinerum.

Ezech. xlv.

24:

•

.

.:

hin.

Dan.

ii.

2:

-

.

Hieron.

:

harioli,

magi

et

malefici.

Ex his

exeraplis,

selectis

tantum

(nam

universa

afferre

infinitum

foret)

judicent

lectores,

quam temere

statuerint VV.

DD.,

7/17/2019 hexapla (1)


Ixxxli

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

Syrum

nostrum

et

Hieronymum

ut

plurimum

ad

amussim

inter

se

consentire;

ubi autem

dissentiunt,

si non

re

ipm

oetendi,

certe

probabiliter

conjici

potest,

in

talibus

locis genuinum

versionift

Hieronymianae

textum

periisse.

90

Refutatis,

nisi

noe

omnia

fallunt,

aliorum

opinionibus,

jam

ipsi de

quaestione, quis sit

,

quid

sentiamus

paucis

liceat

exponere.

Natione

Syrus

fuit;

nomen

ejus

ignoratur.

Quaeritur

utrum

versionem

suam

nativo

sermone

concinnaverit,

unde

Patres

Graeci

lectiones

sub

Syri

nomine

allegatas

pro

se

quisque

Graecas

facerent;

an ipse (quod

Syris

patrium

fuit)

utriusque

linguae

doctus,

novam

versionem

Graecam,

adhibita

etiam

versione

Syriaca sim-

plici,

instituerit.

Ad

posteriorem

sententiam

(quae

et

nostra est)

defendendam

Montefalconius

testem

citat

Ezech.

viii.

16,

ubi

Hebraeum

d9w

Syrus

(

=

)

vertit, quam

vocem

nonnisi

ex

versione

Graeca

sumi

potuisse

opinatur.

Sed

quidni

ut

JL^lo

pro

&,

etiam

)

t

^-

-

~

pro

?

Syris

in

usu

fuisse

crediderimus

?

Majoris,

immo

maximi

momenti

eet

locus

Gen.

xxxix.

2,

ad

quam

Diodorus

notat:

ty

,

,

(Syro-hex.

-^^?.

Cf.

Prov.

xii.

27

in

LXX et

Syro-hex.)

.

,

€$€?

(-^j»

Psal.

xxxvi.

7

in Syro-hex.).

Quod

si

Diodorus

lectionem

ex Syriaco

fonte hausisset,

Graecamque

de suo

fecisset,

quomodo

affirmare

potuisset,

Syrum

€€

vertisse,

non

,

cum

utraque

vox

Graeca

uno

eodemque

vocabulo

Syriaco

exprimatur

\

Etiam

stylus Syri nostri

anonymi

Graecam

potius

quam

Syriacam

originem

arguit;

e.

g.

Jerem.

xlviii.

33

:

,

ia

}

ia

;

ubi

VOX

KtXwtiv,

celeusma

canere,

31

ad

exquisitissimam

Graecitatem

pertinet.

III.

Quid 8lbi velit

.

Samaritanorum

Biblia

duplicem

Hexaplis

nostris

amplificationem

contulerunt:

primum

ex

parte

textus

Hebraeo-Samaritani,

quatenus

Hebraeo plenior

est;

deinde per versionem

quandam

Samaritanam, cujus

lectiones Graecae

cum

titulo

^

m.

scholiis hexa-

plaribus

afferuntur.

Utriusque autem

generis

accessiones

ad

solum Pentateuchum pertinere

per

ee

intelligitur.

1.

Quod ad

textum

Hebraeo-Samaritanum

attinet, qui

Paulo

Telensi

I~sj*ju*,?

»«,

editio

Samaritanorum, audit, haec

habet Auctor Epistolae

versioni

Harethi

praemissae

:

Collatua

est

etiam

liber

Legis,

qui

in manibus

Judaeorum

reperitur,

cum eo

qui

apud

Saraaritanos

habetur. Reperitur autem

in

codicibus

Samaritanis

redundantia quaedam

et

repetitio

ultra

illud

quod

recipiunt

Judaei

;

quae

vel

in

unaquaque pagina infra

textum,

vel

ad calcem

libri

notata,

uti

lecturus et percepturus

es

0eo>.

32

Ex

his

repetitionibus,

quae

libris

Exodi,

Numerorura

et

Deuteronomii

peculiares

sunt,

nonnullae

prostant

in

Codd.

85,

130,

in margine,

eine

asteriscis

aut obelis;

33

plenior

vero

et perfectior

earum

notitia

debetur

versioni Syro-

*

%

90

Verba

sunt

Eichhornii

in Einleitung in

das

A. T.

xxxiv.

7.

81

Cf.

Hex.

ad

Exod.

xxxii.

18.

3a

White

p.

413.

Obiter

monemus,

Hieronymi

versionia lectiones

(Rev. Joeeph) Letter

etc.

p.

24.

M

Vid. Hex.

ad

Num.

Graece

redditas

hic

illic in

echoliie reperiri,

praemisso

xiv.

45.

xxi.

11,13.

xxviii.

i. xxxi.

20.

indice,

^.

Vid.

Hex. ad

Gen.

xlix.

9.

Deut

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENJS.

Ixxxiii

hexaplari,

iu

qua

juxta Harethi

relationem

infra

textum,

semel tantum

(Deut.

v.

31)

ad

calcem

libri

leguntur,

cum scholio

hujusmodi

:

Haec in

editione

Samaritana

tantum

posita

sunt,

praemissa

quoque nota

Origeniana,

quae

non

ubique eadem

est.

Scilicet

in Exodo

asterisco

vel

asteriscis

notantur,

cum vel

sine

metobelo

in

fine

(exceptis locis Cap.

xi.

7.

xxvi.

38,

ubi

casu,

ut

videtur,

abest

asteriscus)

;

in

Numeris vero pro

asterisco

obelus

formae

peculiaris

(-h)

praeponitur,

Bemel

tantum

(Cap.

x.

10)

cum

metobelo

in

fine; in tribus

autem

locis (Cap.

xiv.

40, 45.

xxi.

20)

obelus

casu omittitur.

Cum

vero

neque obelus

neque asteriscus

cum

Origenis

instituto

conveniat,

uterque

fortasse excusari

potest ;

asteriscus,

quia

verba

sic

notata

non

leguntur

in LXX

; obelus, quia

non exstant

in

Hebraeo. Syrum

autem interpretem

has

lectiones non

e

textu

Hebraeo-Samaritano, sed e

lectionibus

Graecis id

margine

librorum

hexa-

plarium

adhuc

exstantibus

sumpsisse, diserte

testatur

subscriptio

Exodi

in versione

Syro-

hexaplari,

ipsa,

ut fieri solet,

ex

Graeco

libro

desumpta;

34

ex qua probabiliter

conjiciat

aliquis,

Origenem

ipsum

lectiones

Hebraeo- Samaritanas

in

usum

operis

sui

Graecas fecisse, eique

auctori

vindicandum

esse scholium in

margine

Codd.

85,

130

ad

Num.

xiii.

1 appictum:

Kal

kv

?

,

,

-

Tjj

'

}

kv

.

2.

Transeamus

ad

lectiones

quibus

praeponitur

titulus,

,

quaeque

ejusdem

generis

sunt

cum

iis

quae

et

auctores

sibi

vindicant.

Harum summa

totalis, si

recte

eas

numeravimus,

est

quadragmta

tres,

praeter quatuor anonymas

(Lev. iv.

15.

vii.

35.

Num.

v.

18.

xxi.

11)

quae

ad eundem

interpretem

probabiliter

pertinent.

Earum

recensio,

paullo

correctior

ea

quam

in

Appendice

ad

Pentateuchum

(T.

I,

pp.

329,

330)

exhi-

buimus,

haec

est:

Gen. iv.

8.

v.

25.

xliv.

5.

xlix.

15,

23,

24.

1.

19.

Exod.

viii.

21. x.

7

(bis).

xii.

42.

xiii.

13.

xiv.

15,

20.

xvi.

31.

xxiii.

16.

xxvi.

5.

xxviii.

4.

xxxii. 18.

xxxvii. 2.

Lev.

i.

15.

viii.

15.

xiii.

8,

51.

xv.

3.

xx.

20.

xxv.

5,

25.

xxvi.

24, 41,

43.

xxvii.

14.

Num. iv.

25.

vii.

3.

xiii.

33.

xviii.

7.

xxix.

1,

35.

xxxi.

16, 18,

26.

xxxii.

12.

Deut.

xxxii.

8.

Originem

harum

lectionura

partim

in praedicta

appendice,

partim

in

annotatione

ad

singulos

locos inda-

gavimus,

facta

earum

cum

versione

Chaldaeo-Samaritana

(quae dicitur) a

Briano

Waltono

edita

comparatione.

Summa

investigationis

haec

est.

qnadraginta

tribus lectionibus

tri-

ginta

sex

cum dicta

versione

aut

accurate consentiunt,

aut

sine

magna

difficultate

conciliari

possunt.

Bestant

septem

tantum

loca, videlicet

Gen.

v.

25.

xlix.

15.

1.

19.

Exod.

xiii.

13.

xvi.

31.

Lev.

xv.

3.

xxv.

5,

35

in

quibus

lectio

a versione

Chaldaeo-Samaritaiia,

saltem

qualis

ad

nostra

tempora

devenerit, plus minus

recedit.

36

Hanc

autem

qualeincunque

84

Vid.

Ceriani

Mon.

Sac.

et

Prof.

T. II,

p.

153.

Ex

puto,

quod quura ibi

[apud

Nobil.]

in

Genesi quater

fiat

his locis

fOrtasee

eximendus

est

Gen.

xlix.

15,

ubi

Sama-

mentio

,

bis a

nostrie discordant

exem-

ritana

D3 iB

D^N?

aliter verti

posse, ad

ministraiidum plaria ; in

Exodo

undecies,

ubi

quinquies divei-sa

sunt

;

in

paetor,

observat

Edmundus

Castellus

in

Animadvertnonibus

Levitico etiam

uudecies,

et

discordaut

quater

;

in

Numeris

Samariticis

in

Pentateuchum,

p.

6

(Waltoni

Bibl.

Polygl. T.

novies, et

semel

tantum

dissentiunt

;

in

Deuteronomio

VI,

Soct.

V).

3

nostra

paulum

discrepat

computatio n>entio

nulla.

Per 6

auteui scmper intelli-

Castelli

1. c.

.

1

:

Atque

liic

miuime

praetereunduui gitur

versio

Chaldaeo-Sainaritaua,

uon

textus Hebraeo-

m

2

7/17/2019 hexapla (1)


Ixxxiv

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

discrepantiam

non

sufficere

ad

diluendam

conclusionem

quae

ex

generali duarum

versionum

consensu

inferatur,

candidus

lector,

ni

fallimur,

nobiscum

agnoscet.

37

CAPUT

IX.

De

Luciani

editione.

I.

Quomodo

Luciani editio

ad

Hexapla

pertineat.

II.

Quid

de

Luciano et

ejus

editione a

veteribus

traditum

sit.

III.

Quinam

Bibliorum

Graecorum

codices

Luciani

editionem

prae

se

ferant.

IV. De

Luciani

editionis scopo

et

indole. V.

De

Lucianeae

recensionis

versione

Syriaca.

VI.

De

versione

Joannis

Josephi.

I.

Quomodo

Luciani

editio

ad

Hexapla

pertineat.

Quaestio

de

Luciani

versionis

LXXviralis

editione

sive

recensione

usque

adhuc in Pro-

legomenie

ad

istam

versionem

potius

quam

ad

Origenis

Hexapla

tractari solita

est.

Itaque

anteceseor

noster

in

Praeliminaribus

suis

Luciani

nullam

omnino

mentionem

fecit,

ne

quidem

ubi

de

notis

ad

Hexapla

spectantibus

(inter

quas

est

,

Nostri

nominis

abbreviatio)

ex

pro-

posito

disserit.

Primum

igitur,

qualis sit inter

Luciani opus

et

nostrum

institutum affinitas

non

abs re erit

declarare.

Luciani editio ad Hexapla

nostra non

alio

modo

pertinet, quam

Hebraei, Syri

et

Sama-

ritani selectae

lectiones;

quas

omnes non in opere

Origenis

archetypo

per

sex

columnas

descripto, sed

in

margine exemplarium

versionis

'

hexaplaris

inclusas fuisse

credibile

est.

Hujusmodi sunt

exemplaria

quae

interpreti

Syro-hexaplari ad manum fuerunt, de

cujus

insti-

tuto Auctor

Epistolae

versioni

ejus

Arabicae praemissae

haec

inter

alia

praefatus

est

:

Con-

tulit

iii8iiper

inter

se

exemplaria

ista Hebraica

summa

cura

Lucianus, et

siquid

vel

deficiens

vel

redundans

deprehenderet,

illud

in

locum

suum

restituit,

particulae

quam

emendavit

initiali

•:•

*

Samaritanue.

v

Eichhornium

(Einleitung

in das

chronii,

a Montefalconio

et

Eichhornio

male

mulcata,

sic

A.T.

p. 418)

«

»

egit alius

interpres

anonymus,

legenda

et

distinguenda

sunt: 6

^*,

6

'

dictUB, bis,

ut ait, a Polychronio

memoratus,

,

6

('

6

dc

' -

videlicet

ad Job.

xiv.

8

:

6

*

',

,

paros,

7»«

;

in

utroque,

ut et

in

Hex.

ad

Gen.

6

6*

, *

;

xlix.

5,

6,

6

est

versio Graeca

',

etiam

et

ad

Ezech.

xlvii.

8: 6

bt

,

*\

,

.

.

(Hex.

ad Num.

.

29.

Jerem.

xxxi.

)

et

'

ouuv

ii

6

,

, (Hex. ad

Gen.

viii.

7)

dicta.

*

».

priore

loco

verba Poly-

7/17/2019 hexapla (1)



ORIGENIS.

Ixxxv

nominiR

praefati litera

apposita,

scilicet

litera

Lam. Et paulo

post

:

Quodcunque

nota

libroa

Hebraicos denotante est

eignatum,

scilicet

Ain,

Be

et Ra,

illud scias in textu

Hebraico

reperiri;

sin

vero

litera

Elifin

textu

vel

ad marginem,

illud apud

Aquilam

lectum;

si litera

Sin,

a

Symmacho

sumptum

;

litera

,

a Theodotione

; si

E,

He, e

versione

Quinta

;

si

litera

<r

Vaw

y

e

Sexta. Quod si

adscribantur

literae

Elif>

Vaw

et

Ea,

ipsa

esse

Origenis ;

si

demum

litera

Lam,

,

Luciani

esse.

1

Juxta

hunc

auctorem

una

cum

ceteris

notis, <-»-**,

/,

jx>. t,

«.

,

*©/,

quae

in

margine versionis

Syro-hexaplaris occurrunt,

etiam iii

literam

^ quibusdam

lectionibus

praemissam

incidere

expectaremus.

Quod tamen,

saltem

quod

ad

Codicem

Am-

brosiauum

et

Britannicos

attinet,

secus est;

in

quibus praeter Aquilae

et

ceterorum

lectionee

aliae anonymae

passim

obviae

sunt, Luciani

vero nomine praenotata

ne una

quidem. Sed

feliciter evenit,

ut

ia

libro IV Regum

Codex Parisiensis eigli deperditi

^ certissima

indicia

prae

se

ferret.

Loca

sunt

Cap.

ix.

9,

28.

x.

24,

25.

xi. 1.

xxiii.

33,

35,

ad quae

Critici

in

diversas de

hac

novitate

sententias

abierunt. Bmnsius quidem

opinabatur

se

in

describendo

codice

errasse, et

^

pro

^,

h.

e.

,.,

pinxisse.

Bugatus in Monito ad

Dauielem,

p.

166,

codicis

sui

analogia,

altero

ne

inspecto quidem,

temere statuit literam

esse

Gomal

(

=

0/

rpus)

quae in

scriptura

Estranghelo

ab

altera haud ita

multum

abest. Sed

ex

testimonio

Ceriani

nostri,

qui codicem

denuo

retractavit,

litera

est

evidentissime Lomad, eaque

initialis non

Graeci

vocabuli

(quae

Hassii

conjectura fuit,

repugnante Syri

nostri

usu)

sed

Syri

nominis

^ojJu^dqJ^,

Awiciavbs,

quem

per

hanc literam designari

solitum

esse

diserte

testatur

Arabs

noster.

Graecis auctoribus

cum Arabe

consentit Theodoretus

in

Dissertatione

MS.

in

Prophetas

et

Editiones? quae

ad

summam non multum

distare

videtur

ab

opusculo

ejusdem

argumenti

in Auctario

ad

Tom. I Operum

Theodoreti,

3

sed

notulara

habet

minime

contemnendam,

quam

in edito

frustra

quaesieris

:

\

^,

},

'

€8$'

Sk

,

'•

*

,

''

kv oh

,

^'

e,

' et?

f,

€

kv

oh

\,

,

-

€,

,

'

*

^

^

^

^.*

De Joanne

Joaepho alio

loco

videbimus;

quod

vero

ad siglum attinet, quod

in

marginibus

librorum hexaplarium

frequens

est, nota

ambiguae

significatioiiis est, ut

utrum

Lucianm

an

Rdiqui interpretes

()

per eam indicetur

incertum sit.

Exempli

gratia:

Hodius

affirmat,

ad oram Codicis Barberini juxta Waltoni

collationem

Luciani

editionem

per

notulam

octies

citari, videlicet Amos iii. 12. Micb. vii.

2.

Joel.

ii.

3.

Jon.

i.

6.

Zeph.

i.

12.

Hag.

i.

10.

Mal.

i. 6.

iii.

10;

in quibus

tamen

omnibus

locis

Montefalconius

non

Luciano,

quem

in

toto

opere

suo

ne

nominat

quidem,

sed

lectionem

bac notula

insignitani

vindicat.

6

Ambiguitas

eo

1

White

(Rev.

Joseph) Letter

etc.

p.

25.

*

Apud

Jo.

Codicis

MS.

quam

optimi

et

antiquissimi,

in

quo

Pro-

Phelippaeura

Praef.

in

Oseam.

Libri titulus

est:

Oseas

phetae

omnes

continentur,

quem

JSminentissirmis

Cardi•

primvs

inter

Prophelaa

Commentariis

illustratus,

auctore

nalis

Rupefncaldius

e

Bibliotheca

sua

nobis utendum tt

Joanne

Phelippaeo

Societatis

Jesu,

Lutet.

Paris.

1636;

excudendum

dedit.

3

Theodoret.

Opp.

T.

V,

pp.

71-82.

praefationis

autem :

Praefatio

de

Interpretaiionibue

Bibli-

*

Jo.

Phelippaei

Praef.

in

Oseam,

§.

20.

6

Etiam

nos,

orum

Graecis,

earumque variis

correctionibus,

cccasione

ut

in re

nondum

satis

coniperta,

in

majore Hexaplorum

7/17/2019 hexapla (1)


Ixxxvi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

major fit,

quia

in

talibus

locie

ex

compositione

operis

Luciaiiei

necessario

consequitur,

ut lectio

t^jus

et reliquorum

interpretum

una

eademque

sit.

II.

Quid

de

Luciano

et

ejus

editione

veteribus

traditum

sit.

Exeunte

saeculo

III

Lucianus,

Ecclesiae

Antiochenae

presbyter,

ex

aliis

Graecis transla-

tionibus

inter

se

collatis,

et

ex

ipso

textu

Hebraico,

versionem

'

recognovit et

emendavit

in

tantiun ut

pro

nova

editione

habeatur

illius

recensio.

Sic

Suidas

s.

.

6

:

€

((

66

(,

ye

iv

,

tis

(^^,

,

(,

?

,

,

'

^

,

*

,

,

(€(€.

Septimam

ejus

editionem

appellant

Theodoretus

6

et

alii,

nescientes

nimirum, ait

Hodius,

7

exstitisse

Septimam

quandam

in

Hexaplis Origenianis

;

quae

eorum

ignoratio (obiter

dictum

sit)

contra existentiam

Sep-

timae editionis bexaplaris non

leve

est argumentum.

Iidem tradunt,

Luciani opus,

ipflius

manu

exaratum,

post

mortem ejus

Nicomediae

(ubi

martyrium

passus

est

postridie

feeti

Epi-

phaniae

A.D.

312)

imperante Constantino

Magno,

in

pariete

turriculae calce

circumlito

inventam

esse.

Utut

hoc sit,

paulo

post

initium

saeculi

IV

editionem

Lucianeam

ab Ecclesiis

Constantinopolita

et Antiocbena

approbatam

usuque

communi

receptam

esse,

testis

locuple-

tis8imus

est

Hieronymus,

qui

in Apologia

adversus Rufinum

distincte

tradit

:

Alexandria et

Aegyptus

in Septuaginta

suis

Hesychium

laudat

auctorem;

Constantinopolis

usque ad Anti-

ochiam

Luciani

Martyris

exemplaria

probat;

mediae

inter has

provinciae

Palaestinos

codices

legunt, quos

ab Origene

elaboratos

Eusebius

et Pamphilus

vulgaverunt

;

totusque

orbis

hac

inter

se

trifaria

varietate

compugnat.

8

Idem

in

Epistola

ad

Sunniam

et

Fretelam

:

Sciatis

aliam

esse

editionem,

quam

Origenes

et

Caesariensis

Eusebius, omnesque

Graeciae

tractatores

,

id est,

communem

appellaut,

atque

Vulgatam,

et a plerisque

nunc

dicitur;

aliam

LXX interpretum,

quae

in

codicibus

reperitur,

et

a nobis in

Latinum

sermonem

fideliter

versa

est,

et

Jerosolymae

atque

in

Orientis

ecclesiis

decantatur.

9

quibus

testi-

moniis

indubitate

colligi

potest,

Luciani

editionem

non novam

ex Hebraeo

versionem

fuisse,

sed

venerandae

Seniorum

versionis

recensionem,

sive

,

Hebraeo

convenientiorem•

factam;

ejusque

reliquias

inter

varias

quae

feruntur

textus

LXXviralis recensiones

adhuc

investigari

poese.

noetrorum

parte

Luciani

nomen

tacuimus

t

donec poet

Pro-

,

(' \

nk

'-

phetae

a

nobia

editos

ad

4

Reg.

ix.

9

provecti,

de vera

mm

*

,

\**

vtpirrtvovra

-

Wgnificatione

notae

^.

certiores

facti

BUmus.

Opp. rijs

,&

tv rols

.

V,

.

8l.

Edito

paulo

pleniue

Theodoretua

MS.

apud

,

«£«'8oto

.

helippaeum

in

Praef.

.

xiv

:

'

,

«'™

De

Bibliorum

Textibus,

.

6 2

f.

8

Hieron.

.

.

II,

ptyaXw

\

,

ra it

.

522•

9

Hieron.

.

.

,

.

642.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

bxxvii

III.

Quinam Bibliorum Graecorum

codices

Luciani editionem

prae

se

ferant.

In

hac

inquisitione

instituenda

a

IV Regum

libro,

in

quo

manifestissima

recensionis

Lucianeae

insunt

vestigia,

initium faciamus.

Cap.

ix.

9:

*l?OJf}•

',

.

Sic

Ed.

Rom., sed,

teste

Syro-hex., haec

est Luciani

lectio,

et

genuina

'

versio

est

,

quae in

Codd.

III,

XI,

44,

52,

74,

aliis, hodie

legitur.

Codices

qui

cum

Luciano

faciunt,

sunt

19,

82,

93,

108,

et

(quantum ex

silentio Par-

sonsii colligatur)

eeptem

alii. Cap.

ix. 28:

1

eyj2.

',

.

.

^

(^o»cuxe|o

^).

Sic Comp.

(proculdubio

e

Cod.

108,

quem e

Bibliotheca

Vati-

cana mutuum

acceperat

illusti

issimus

Cardinalia Ximenes

10

),

Codd.

19

(cum

),

93,

io8.

Cap. x.

24

:

^23.

',

(

Syrohex.).

.

.

Etiam

haec

lectio est

in

Codd.

19,

82,

93,

108,

sed praeterea

in

aliis

omnibus,

excepto

Cod.

55.

Cap.

x.

25:

^733.

',

€4\(€.

.

()

.

SlC

(cum

€

pro

)

Comp., Codd.

1

9,

82,

93,

8. Cap.

xi. i:

^3.

',

(Syro-hex.

)

.

.

.

Hic quoque

Luciani

correctio in

Ed.

Rom. irrepsit,

repugnantibus

Ald.,

Cod.

III,

et

septemdecim aliis,

qui cum

Syro-hex. faciunt.

Cum

Luciano

autem

consentiunt

Codd.

19,

82,

93,

108,

cum

paucis

aliis. Cap.

xxiii.

33

:

3

^33 ].

',

.

.

\

.

Luciani

lectio

est in

Comp., Codd.

19,

56,

82,

93,

108,

246.

Cap.

XXlii.

35

:

'iS^VS.

',

.

.

(..-

*

.^).

Sic

Comp.,

Codd.

19,

82,

93»

8

•

hac omnium

locorum,

in

quibus

Lucianus

nominatim appellatur, recensione

certissime

concluditur

arcta

propinquitas,

ne dicamus

identitas,

inter

Luciani

editionem

et

Codd.

19,

82,

93,

108. Hi autem

quatuor

codices

cum

Complutensi

et

per occasionem

uno

et altero alio,

necnon

lectionibus quibusdam, quae

in

margine

versionis Syro-hexaplaris,

tacito Luciani

nomine,

hic

illic afferuntur,

11

per libros

Regum,

Paralipomenion, Esdrae

et

Nehemiae (ut cuique

Hexapla nostra

vel raptim inspicienti

patebit

12

)

tam

mirura

in

modum in certis

lectionibus

ab

editione

vulgata quasi conjuratione facta

desciscunt,

ut eos

ad

specialem quandam

versionis

LXXviralis

receDsionem pertinere negari

non

possit.

Hanc autem

nullam aliam

esse quam

Lucianeam,

praeter probationem ex

usu

Syro-hexaplari

literae Lomad

ductam,

alio

firmissimo

argumento

demonstrari

potest,

videlicet

quod

Chrysostomus et

Theodoretus,

quos

Luciani

editionem,

ab

Ecclesia

Antiochena

usu

receptam,

legisse

consentaneum

est,

in

hac

Bibliorum

parte

citanda, spreto

textu

vulgari,

cum eo qui

in quatuor

libris

nostris

continetur,

accurate

:•

10

Vid.

Vercellone

Praefat.

in

Cod.

Vat. Maio editum,

raliori,

Alia

exempl.

usi

sumus

(ut

de hac

ipsa

recen-

p.

v.

u

Vid. Hex.

ad

3

Reg.

i.

8. iii. 22. v. 6.

4

Reg.

sione

Euseb. in

Dem.

Evang.

p.

336

D:

am-

ix.

5.

xv.

11. xviii.

20.

12

Vid.

Hex. ad 1 Reg.

i(bis),

-;

necuon

Sebol.

ad

4

Reg.

xii.

10:

tv

,•

3>

5>

6,

7,

9,

12, 16,

23,

28.

ii.

14,

20, 22,

23, 24,

28,

30,

31,

quilms

exemplaribus

opponuntur

mm-

35,

36

(bis),

praeter

alia

minoris

momenti

exempla

ex

-

(Schol.

ad 2

Reg.

xxiv.

25),

et

apparatu

Parsonsiano

petenda.

In

talibus varietatibus

(Schol.

ad

3

Reg.

xv.

23)),

cujus

loco

hodie praetulerimus,

afferendis, quasi

in

re

ulterius

examiuanda,

formula gene-

Alia

editio,

ut

Syrus noeter

in

scholio

ad

Jesai.

ix. 6.

7/17/2019 hexapla (1)


Ixxxviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

OEJGENIS.

concinere

solent.

Etiara

in

divisione

librorum

Regum

cum Diodoro

et

Tbeodoreto,

qui librum

tertium

a Cap.

ii. 12 incipiunt,

faciunt

Codd.

19,

82,

93,

108,

245.

Transeamus

ad

Prophetas,

in quibus

Luciani

recensio,

nisi nos

omnia

fallunt,

ea

est

quae

in

undecim

libris Holmesio-Parsonsianis

22,

36,

48,

51,

62,

90,

93,

144,

147,

233,

308,

necnon

apud

Chrysostomum

et

Theodoretum,

et

in

lectionibus

anonymis

in

margine Codicis

Am-

brosiani

Syro-hexaplaris

charactere

medio pictis, consona voce

continetur.

Hic

primum

expendenda

sunt

loca

XII

Prophetarum,

in

quibus sub

siglo

ambiguo

in

margine

Codicis

Barberini

Luciani

nomen latere

credibile

est.

In Jesaia et Jeremia

vix reperitur

haec

notatio.

In

Ezech.

iii.

26 Cod. 86 pingit:

/

,

(non

,

ut

De Reg.

exscripsit),

ubi

nil

nisi

Lucianus

indicare

potest,

concinentibus

Codd.

22,

36,

48,

aliis. In

Ezech. v.

2

(in

Auctario)

pro

solus Cod.

86 in textu

:

iv

;

in

marg.

autera:

.

.

[?]

.

In

Ezech. vi.

12 pro

/

in

codice, ni

fallimur,

est

pro

;

certe

lectio

(€€

est

in

Codd.

22,

36,

48,

aliis.

Postremo in

Ezech.

xxxiv.

15

Cod.

86

(teste

Stepbanopoli)

pingit:

/

',

[?]

,

et

sic

Codd.

22,

36,

48,

alii.

Restant

loca

Ezech.

i.

9,

24.

x.

5.

xxvl

3,

in

quibus

siglum

ceteros

interpretes denotare

suadet

tum

aliorum

testium

assensus,

tum

codicum

Lucianeorum

lectionis, de

qua

agitur,

repudiatio.

Ex

XII

Propbetis

in

Mich.

i.

1

5

ad

,

quod

in Hebraeo

et

textu

LXXvirali

recepto

legitur,

Cod.

86

in

marg.

notat:

.

.

Ceteros

interpretes

eic

vertisse prorsus

incredibile

est,

itaque

in

Hexaplis

ad

loc.

de

aliis exeinplaribus

cogitavimus

;

nimc

autem

cum

baec ipsa

lectio

in

Codd.

22,

36, 51,

aliis,

reperiatur,

de

Luciano

intelligere

malimus.

Ne

longiores

fiamus,

editioni

Lucianeae

tribuimus

lectiones,

quae

hoc siglo

praenotantur,

Joel.

i.

12.

ii.

3.

Amos

iii.

12. Obad.

3.

Jon.

i.

6.

Habac.

i.

5.

Zepb. i.

5.

Mal. i.

6;

ceteris

autem

interpretibus

Hos.

ii.

5.

Amos

v.

12.

Obad.

1.

Mich. vii.

2.

Zeph.

i.

9,

10. Zacb.

i. 8. iii.

1. ix.

10.

Argii-

rnentis

quibus

probavimus,

recensionem

quam

referunt

Codd.

22,

36,

cet.

vere

Lucianeam

esse,

aliud,

idque

gravissimum,

quasi

cumulum

addimus.

Scilicet

apud

Ezecbielem

sexcenties

obvia

est

formula

Tf\JV.

*pb

9

pro qua

in

Ed.

Rom.est

?

tantum;

in

Comp.,

Ald.,

Codd.

III,

XII,

26,

42,

49,

aliis,

?

?;

in Codd.

22,

36,

48,

aliis,

?}

3

His

autem

diebus

Uteras

accepimus

a

Ceriani

nostro,

in

quibus

locuin

aureum

de

Luciano,

e

codice

quodam

Syriaco

a se

olim

exscriptum,

nobis

traosmisit.

Hic

autem

Graece

versus

(e

qua

liugua

trans-

latus

esse

videtur)

sic

fere

sonat

:

((

?

?

&?

?,

?

$

?

1(

,

?

,

t)

?

kvia?

(

?

Mcvto

4(,

'

,

,

?

?

?

?

h

,

,

fjv

,

€

€

€-

iv

}

^

'

.

14

Quod

ad

Octateuchum

attinet,

quaestio

de

Luciani

recensione

paulo

obscurior

est; nam

Ad*

MSS.

,2,159,

fol.

3

2.:

-«^U^

, Ue.

«~

.^

^o

Jeo,

yx^»,

)u^c,

o«

u^c

: ^X

\L

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

lxxxix

et

codices

qui

eam

referunt

(qui

sunt, ut

videtur,

19,

108,

118)

non

tam evidenter

e

ceteris

emicant

quam

in libris

historicis et propheticis,

et

loca a

Chrysostomo

et

Theodoreto

ex eo

excitata

pauciora

sunt quam

ut rem

controversam

decidere

possint. Etiara

de

Jobo,

Psalmis

et Salomonis scriptis

ad

diligentiorem quam

nunc

instituere vacat investigationem sententiam

nostram

reservamus; praesertim cum

ex

iis

S.

Scripturae

libris,

qui

nullam

dubitationem

admittmit,

quid

sibi

Lucianus

in

editione

sua concinnanda

proposuerit,

et

quam

viam

inierit,

non

difficile est

intelligere.

IV.

De

Luciani

editionis

scopo et

indole.

Luciano,

ut

vidimus, quamvis

utriusque

linguae

scientiam

habenti,

non

propositum

fuit

novam versionem

Graecam

de

Hebraeo

conficere, sed

versionem existentem ab

Ecclesia uni-

versa probatam recognoscere,

et

archetypo

congruentiorem

reddere. In

quo

incepto cum

magnua

Origenes

praecessisset,

recensionem

ejus

cum

textu

'

hexaplari aliquatenus

ad

verbum

consentire

non est

quod

miremur.

Ne

tamen Lucianum Origenis merum exscriptorem

fuisse

opinemur,

obstant

innumera

loca in

quibus lectionem

hexaplarem aut

prorsus rejicit,

aut ad ueurn operis

sui

aptiorem

facit.

18

In

quo exsequendo

viam

quae

nunc

exponenda

est

iniisse videtur.

1. Omissiones

versionis

LXXviralis

ex

aliis

editionibus

non sine quadam

variatione sartas

tectas facit. E.

g.

Jesai.

xl.

7,

8

: O'.

Vacat.

Lucianus :

8rt

6•

.

,

;

ex

Symmacho

et

Theodotione

cum

mutationibus pro

et

.

.

pro .

d.

Jerem.

xliv.

1

8

:

Hex-

apla

:

%

afofj

;

ex

Aquila,

ut

videtur. Lucianus

:

ainfj

;

scilicet quia praecesserat (non).

Alia

specimina

sunt Jerem.

x. 8-10.

xvii. 1-4. Ezech.

x.

14.

xxxiii.

25,

26.

2.

Ut

Hebraeae veritatis

assertionem

cum

debita Seniorum

veneratione

conciliet,

Noster

ad duplices versiones

confugere

solet;

cujus

artificii

exempla

sunt: 1

Reg.

xii.

2: Senex et

canusfacttissumi^^)).

',

(VOBT)),

Lucianus :

-

(fortasse

ex

Aquila)

(

(ex

hoc tempore

vitam

otiosam

degam,

ad

sensum apte,

sed silente

Hebraeo).

2

Paral.

xiv. 11

:

3

pN7

(sive

per

invalidos).

',

.

Lucianus

:

oh

.

Jesai.

ix.

6,

ubi

non

eollicitata

SeDiorum

humili

versione,

'

. .

i.,

Lucianus

post

infert

lectionera

e

ceteris

interpretibus

arcessitam,

,

.

.

4.

Jesai

xxiv.

23

:

Et

erubescet luna,

et

jpudore

afficietur

sol.

',

,

;

quibus

retentis

Lucianus

e

Symmacho

addit:

,

.

Jerem.

.

:

Etjurare

feci

(^?).

',

(^StoW).

Lucianus

:

,

16

Hex. ad

Jerem. xxix.

n,

1

2

codices

ad

Lucianeam

recensionem

pertinentea

male

a nobis

libri

hexaplares

nuncupati sunt.

.

1.

n

7/17/2019 hexapla (1)


xc

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

.

Ezech.

xxxi. :

Et

elatum

est cor

ejus

in altitudine

ejus.

',

.

LucianilS

:

, -

.

Ezech.

XXXIV.

4

'

CY.

.

.

.

Luciaoue

:

,

'(-.

Ezech.

xlvii.

12:

Non marcescet

folium

ejus

0^7^).

',

.

Lucianus

,

'

.

Et

SIC

centies.

3.

Luciani stylo

non

abhorrent

aliae

interpolationes,

quae

non

nisi

ad

explicationem

aut

connexionem

pertinent.

Sic

2

Reg.

xii. 1

in

Hebraeo

et

LXX est tantum

:

-

.

.

i.

;

in

Luciani

autem

recensione

:

'

.

. .

3

R

e

g•

•

2

3

:

'•

(Lucianus:

,

)

.

Jerem.

xxxiv.

II

:

',

(Lucianus

addit

:

).

Jerem. xliv. 1

9

:

Hebr.

et

'.

5

.

.

.

Lucianus

(propter sequentia,

):

.

.

.

Jerem. 1.

3

1

•

Hebr. et

',

.

Lucianus

:

17

^

.

Thren.

.

7:

Hebr.

et

',

.

Lucianus

:

jj

.

4. Quod ad

singulas

voces attinet,

in libris Judicum,

Regum, Paralipomencon

et

Nehemiae

pro iis quae Senioribus arriseraiit,

alias

synonymas Noster affectare

videtur.

Hujusmodi

sunt:

pro

,

pro

,

pro

,

pro

,

et

pro

et

,

pro

(UV02)

t

pro

,

pro

,

pro

,

pro

,

pro

,

pro,

t pro

(),

pro,

pro

,

-

pro

et

,

pro

, pro

,

pro

,

t

pro

et

,

pro

(22),

pro

,

pro

et

(£[),

pro

(),

pro

,

et

pro

et

,

pro

( lSN

^H),

pro

(),

0?

^).

^

^ujusmodi

muta-

tionibus

paene

infinitis,

quae

in

apparatu

Parsonsiano

reposita

sunt,

selectas

tantum

in opus

nostrum

condidimus.

16

5.

Sed

ut

Lucianeae

editionis

indoles

evidentior fiat,

comparationem

ejus

cum textu

LXXvirali

ad

pericopam

paulo

longiorem

2

Reg.

xxii.

2-12

instituamus.

Haec

autem

ea ipsa

est,

quam

Eichhornius

17

e

Cod.

Coislin.

III

(Holmesio

82)

in

speciinen

versionis

cujusdam

Graecae

deperditae

edidit.

LXX

•

LUCIANUS.

(2)

,

,

,

-

(

2

)

'

,

,

.

-

.

(3)

,

.

()

, -

,

,

'

,

,

-

§

,

,

,

Vid.

Hex.

ad

2

B*g.

xiv.

2.

3

Reg.

i.

41.

»

Einleitung

in

das

A.T.p.

430.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN HEXAPLA

ORIGENIS.

xci

[/xof]

.

,

'

()

,

(s.

)

.

(4)

,

.

()

.

()

-

,

€.

()

,

-

(

,

.

()

,

.

(7)

.

(7)

,

Tbv

•

-

,

6

,

'

-

.

()

,

.

,

-

()

,

,

,

8

.

-

(9)

}

,

-

,

,

(g)

'

'

}

,

.

()

,

,

.

()

-

.

(ll)

-

,

,

[]

,

,

.

(ll)

,

,

(

2)

-

,

(

2)

-

' '

,

,

.

,

.

6.

Quaeritur

inde

ab Huetio

18

et

Hodio,

19

num Lucianus editionem

suam in

imitationem

Origenis

asteriscis

et

obelis instruxerit.

Criticus Francogallus, ut

talem notationem

proba-

bilem faciat, Hieronymum

appellat,

qui in

Prologo Commentariorum in Danielem,

Sed

et

Origenes,

inquit,

*

de

Theodotionis

opere

in

editione

vulgata

asteriscos

posuit

. .

.

et

rursus

quosdam

versus

obelis

praenotavit

.

. . Cumque omnes

Christi

Ecclesiae, tam Graecorum

quam Latinorum Syrorumque

et Aegyptiorum

hanc sub asteriscis

et

obelis

editionem

legant,

ignoscant

invidi

labori

meo, qui volui habere

nostros,

quod

Graeci

in Aquilae

et

Theodotionis

ac

Symmachi editionibus

lectitant.

20

Rursus

in Epistola CXII

ad

Augustinum

:

Vis

amator

esse

veras

LXX

interpretum

%

Non

legas

ea

quae sub

asteriscis

sunt,

immo

rade

de

voluminibus,

ut

veterum

te

fautorem

probes

:

quod

si

feceris,

omnes Ecclesiarum

bibliothecas

damnare

cogeris; vix

enim

unus

aut alter

invenitur

liber, qui ista

non

habeat.

21

Sed ad

Hieronymi mentem

explicandam,

praesertim

in oratione declamatoria,

sufficere

videtur,

si

ponamus,

non

ipsos

asteriscos,

sed

lectiones

iis

praenotatas,

in

fere

omnibus

exemplaribus

tunc

temporis inventas

esse,

id

quod de

Luciani

editione

dici

potuisse

nemo

jam

nescit.

Nec

tamen

dissimulandum

est, in

libris quos

Lucianeam

referre

recensionem

affirmavimus,

in

primis

Codd.

22,

36,

48

(quibus

accenseri potest

Cod. Ambros. signatus D.

96

Sup.

et

E.

3

Inf.)

asteriscos

passim

appictos inveniri,

28

pro

quibus

hic

illic obelos

formae

*r,

cum

eadem

tamen

18

Origenianorum

Lib.

II, Cap.

,

Sect. IV,

§

10.

Hex.

ad

Jesai.

ix.

6. Jerem.

xxviii.

3.

xxix.

14.

Ezecb.

19

De Bibliorum Textibus,

p.

628.

*°

Hieron.

Opp.

xxxiv.

14.

T.

V,

p.

161.

Hieron.

Opp. T.

I,

p. 752.

w

Vid.

7/17/2019 hexapla (1)


xcii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA OMGENIS.

significatione,

observavimufl.*

Etiam

Lucianeae

recensionis

versionem

Syriacam liac

notatione

non

prorsus

destitutam esse mox

videbimus.

contrario

nequis

huc trahat

Eusebii

de

peri-

copa

Jerem.

xvii. 1—4

testimonium

:

/

',

'

'

€$,

h ,

,

,

2

*

meminerit,

Eusebii

accurata

exemplaria

ad

Palaestinensem

sive

Origenianam,

non ad

Lucianeam

recensionem

juxta

trifa-

riam

Hieronymi partitionem pertinere.

Ad

summam,

Lucianum

pericopas,

saltem

majoris

momenti,

de Hebraeo

vel

ceteris

interpretibus

in recensionem suam

assumptaa,

asteriscis

vel

alia

quadam notatione distinxisse,

etsi

res

ad liquidum perduci nequit,

non

inviti

credi-

deriraus.

15

V.

De

Lucianeae recensionis

versione

Syriaca.

In

Codice

Ambrosiano

Syro-hexaplari

ad Jesai.

ix.

6

scholium

in

margine sic

habet

:

Ex

editione

alia,

quae

versa

est

Syriace

cura

sancti

Philoxeni

episcopi

Mabugenss :

•

,

admiratio

()*^?

h.

e.

Job.

xvii.

8

in

Syro-hex.,

vel

Sym.

ad

h.

L),

,

,

,

,

'

,

.

(\

«

ft

\

)

,

.

Graeca

nostra

cum recensione

Lucianea,

eicut

in

Codd.

22,

36,

48,

cet.

jacet, in

omnibus

consentiunt

praeter

haec tria,

admiratio pro,

ro

,

et pro

,

quae

ex

imitatione

Syri

vulgaris

mutata

esse

videntur.

Versio, quae cognomine

fautoris

ejus Philoxeniana

appellari

potest,

aliunde

igno-

rabatur,

donec

anno

868 Ceriani

in

Mon.

Sacr. et

Prof.

T.

V,

pp.

1-40

partem

Jesaiae ver-

eionis

Syriacae,

ex

Graeca

quadam

editione

concinnatae,

e codice

Musei Britannici

signato

Addit.

MSS. 17,106

in

lucem

otraxit.

Codex continet

Cap. xxviii.

3-17

(mutilum),

xlii.

17

—

xlix.

18,

lxvi.

1

1-23

(mutilum).

Auctoris

nomen periit,

ultimo

folio,

quod

subscriptionem

habuisse

probabile

est,

deperdito.

Polycarpum

autem

chorepiscopum

hunc

fuisse,

eundem

scilicet

qui

in

gratiam

Philoxeni

Novum

Testamentnm

et

Psalmos

vertisse

traditur, proba-

bilibus

argumentis

evincere

conatus

est

Editor.

Cum vero

Philoxenus

episcopus fuerit

Mabugi,

urbis

ad

patriarchatum

Antiochenum

pertinentis,

eum

Lucianeae,

sive Antiochenae,

Bibliorum

Graecorum

recensionis

versionem

vernacnlam

faciendam

procuravisse

non

est

quod

miremur.

Comparationem

inter

Philoxeni

(si

recte

ei

tribuitur)

versionis

Syriaca

et

Luciani

Graeca

post

Ceriani

curas

instituere

nil

attinet.

In

pluribus

duo

exemplaria

amice conspirant

;

ubi vero

diseentiunt,

aDimadvertendum

est

primum,

Syrum

nostrum

liberius

vertere,

et

linguae

nativae

proprietati

magis

studere,

quam

in

Pauli

Telensis

opere

tractando

assuefacti sumus

;

deinde

(id

quod

etiam

in

Philoxenianae

versionis

ad

Jesai.

ix.

6 specimine

observavimus) eum tum in

singulis

vocibus

tum

io

eententiis

tranaferendis

non

raro

ad

versionis

Peschito

aemulationem

*

Vid.

Hex.

ad

Ezech. xxxiL

25,

27.

*

Euseb.

in

Demonst.

Evang.

p.

484,

necnon

in Eclog.

Prophet.

p.

137.

In

eadem

sententia

eet

Ceriani

in

Mon.

Sacr.

tt

Prof.

T.

V,

p.

2.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA ORIGENIS.

xciii

confugere,

adeo ut

editio

ejus

mixtae

cujusdam

et

ex pluribus

conflatae

versionis

speciem prae

8

ferat.

His

tamen

deductionibus

factis,

plurima,

fatemur,

restant

loca, in

quibus scrupulue

ex

discrepantia

duarum editionum

tam gravis

est, ut paene

insuperabilie

esse videatur.

2*

In

fragm«ntis

hujus

versionis quae

supersunt,

asteriscus quinque

locis appingitur, vide-

licet Cap.

xlii.

19

:

££•

(ubi Syrus

legisse videtur, vertens:

^fjo}

oo»)

;

Cap.

xlv.

9

:

oval

;

Cap.

xlvii.

:

^

,

;

Cap.

xlix.

:

^

*

;

Cap.

xlix.

8

:

£(•

;

in

quibus

omnibus

metobelus

non pingitur.

Etiam

obeli

vestigium

dubium

cernitur

ad

Cap.

xxviii.

13.

VI.

De versione

Joannis

Josephi.

Theodoretus

in

Dissertatione

MS. cujus

notitia

Phelippaeo

debetur,

87

post

Luciani

edi-

tionem mentionem facit

cujusdam Joannis

Josephi, his

verbis

: .

,

.

Excepto

Theodoreti

testimonio, haec editio

et

auctor ejus prorsus

ignorabantur,

donec

his diebus

contigit

nobis, B.

Stephanopoli collationes

Codd.

86,

88 in Jeremiam

evolven-

tibus, incidere in

copiam

lectionum

hoc

ipso

siglo

.

praenotatarum, quas omnes,

a

Parsonsio

ne

memoratas

quidem,

in

Auctarium

nostrum

ad

Jeremiam

condidimus. Praeter

notam

sin-

gulis

lectionibus praemLssam,

Josephi

nomen

semel ponitur, videlicet

ad

locura

insignem

Cap.

xxxi (Gr.

xxxviii).

2 2 : Nam creavit

Jova

novum

quid

in

terra

:

femina

circumdahit

virum

ubi

ad

versionem

.

valde

notabilem

:

8 • -

,

exscriptor

notat

:

*

atrrb

kv tjj

.

De auctore versionis

nihil

notum, nisi

eum,

ut

vel

ex hoc specijmne

apparet,

Christianum

fuisse;

unde

fortasse

aliquantulum probabilitatis

accedat

Hodii^conjecturae,videlicet

Joannem

Josephum

eundem

esse

cum Josepho

veteri

Christiano

scriptore,

cujus

Hypomnesticon edidit

J.

A.

Fabricius,

29

nisi hunc libellum,

quantum

ex stylo

ejus

et

aliis

indiciis

conjicere

liceat,

Theodoreto

multis

saeculis juniorem

esse

oporteat.

30

De

versione

ipsa, saltem

quod

ad

Jere-

miae

vaticinia

attinet, e

reliquiis

ejus

nunc

primum

editis

judicium

satis

accuratum

fieri

potest.

Itaque non

est, quod quibusdam

Criticis placuit,

31

mera

versionis

LXXviralis recensio,

*

u

Exempli

causa:

Cap.

xlvi.

1,

2

juxta

recensionem

.

Vid.

8upra

p.

lxxxv.

M

De

Bibliorum

Lucianeam

eic habet:

Enwf

,

'

,

tyivfro

Textibus,

.

629.

*•

In

Codice

Psevdepigrapho

V. T.

ds \

'

aipcrt

. II, . II. Specimen

opusculi

sit

Cap.

XLVI,

CUl

\

, (\(\('

titulus : Ttvts

(*

&.,

,

&c

;

.

.

.,

(

(

.

Quae BIC

habentur

apud

Syrum

nostrum :

*Enfat

,

^

d§

nt&iov,

€,

.

\,

\ (sic

Pesch.)

(sic

PescL•.),

TJbi ad vocem

sequioris

Graecitatis

s.

,

obam-

\

,

&

aiptTt

bulatio, COnferendllS

est

Joaiines

Malala

p.

36

:

*

((

'

,

\

,

ort

irapakiov

,

tibf

€,

\

(\

,

6[

(

. . i.

S1

Joannem

Josephum

editionis novae

cor-

,

(sic Pesch.)

alpovrts

rectorein

ambigue

vocat Hodiue

1.

c.

Miaus

caute Siuith

7/17/2019 hexapla (1)


xciv

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

eed

versio

Graeca ex Hebraeo,

ut

videtur, de

integro

confecta,

quaeque cum Alexandrina

nullam omnino

affinitatem

habeat.

Utrum

vero Josephus

noster universos V. T. libros,

an

Jeremiam

solum ediderit,

Demo

facile

dixerit.

Sermo

Graecus

non inelegans

est; vertendi

stylus

paulo liberior,

quique

interdum

paraphrastam

commentatoremque

pothas

quam inter-

pretem

sapit, ut praeter

locum Cap.

xxxi.

22 supra

allatum ad

Cap.

xvii.

17.

xxxix.

5.

xlviii.

27.

li.

11,

17

conspici

potest.

Quod

reliquum

est,

in

nonnullis

locis

inter

Nostri

Graecam

versionem

et

Hieronymi

Latinam

mirum consensum

observavimus

(e.

g.

Cap.

xxxvii. 2

1

He-

braea

D^DNH

pnp

Hieron.

singulariter vertit

excepto

pulmento,

Noster

?

6;

Cap.

li.

59

denominatio

admoduin

obscura

^'

Hieronymo

sonat

jtrinceps prophetiae, Nostro

npo-

e<rro)p

();

unde

haud

improbabiliter conjiciat aliquis, Sophronium

versionis

Pro-

phetarum

Hieronymianae

interpretem

Graecum

Joanni

Josepho

non

plane ignotum

fuisse.

CAPUT X.

De

siglis et notis

compendiabiis

ad

Hexapla

spectantibus.

Montefalconius

in

hoc

capite

tractando

inter notas

cognitas

et

incognitas discrimen

facit

quam

distinctionem,

nec

ab

ipso

curiose

observatam,

nobis

praeterire

visum,

etsi

harum

notarum

alias

extra

omnem

dubitationem

positas

esse,

alias

ambiguitatem

prae

se

ferre,

per

se intelligitur.

Itaque,

ut

a

titulis

nostri

operis

initium

faciamus,

vox

sine

compendio

semper

scribitur,

nisi

forte

£.

(sic)

pro

^,

tois

?

per

omnes

casus aliquando

ponatur.

Tetrapla

per

compendium

»

significari,

praesertim

in

Cod. Colb.

ad

librum

Jobi,

temere

sibi

suasit

Montefalconius,

cujus

errorem

mox

sub

compendio

»

.

convincemus.

Etiam

per

literam

Tetrapla

aliquando

denotari

opinatur

idem

in

Hex.

ad

Ezech.

xvi.

4,

a

nobis

ibidem

confutatus.

Majorem

difficultatem

habet

Scholium

ad

Psal.

xxxvii.

21:

',

.

'.

S'.

.

.

;

in

q

U0

tamen

loco,

ut

et

in

praecedenti,

nil

esse

niei

pravam

scripturam

eigli

(

facile

crediderimus.

(Dr.

W.)

Dictionary

0/

Oreek

and

Roman

Biogrwphy,

the LXX.

Sed

neque

Theodoretus

in

Dissert.

MS.

hoc

Vol.

II,

p.

598:

Theodoret

(Diesert.

MS.

in Proph.

et

ait,

et Theodoreti

editi

loca

ad

Flavium

Josephum,

non

Edd.,

and

Quaeet.

XXIV

i

n Exod.

and

Quaest.

X

[et XI]

ad

nostrum

pertinere

recte

perspexit

Hodiue.

»n

Jo#.)

mentione

a

Joannee

Joeephue

a$

having

revieed

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

xcv

Nomina

interpretum sive

editionum per

initialem

cujusque literam vel

literas

designari,

res

nota est.

Haec autem sunt

O'.

h.

e.

/

4

;

interdum

,

;

Paulo Telensi

^»>>,

Bar

Hebraeo

SJ

(pro

Lj^,

'),

Latine

LXX

(male

pictum

VII in

Notie Ed.

Rom.

ad

Psalmos

;

vide

supra

p.

xlvi).

.,

, .,

.

(

AC,

qui

Thiemii

est

error

1

),

'?;

Syris

,

»/.

.,

c, cv.,

;

Syris ,

S3,

PES,

.,

S,

$i.

t

(;

Syris ,,.

',

6,

?;

Syris

».

S',

f,

?;

Syris

.

[', €9,

vix, et ne

vix

quidem,

reperitur. Vide supra

p.

xlvi.]

.,

s.

;

Syris

*>,

,

jutaJk».

De compositionibus

duorum aut plurium

siglorum,

.

.,

.

.,

. .

.,

etc.

observandum

est,

lectiones

ita

praenotatas,

praesertim

longiores,

saepenumero ad

unum

tantummodo

inter-

pretum

pertinere, quocum ceteri

sensu

quidem

consentiunt, ut tamen

stylum

orationis quisque

sibi

peculiarem

sectetur. Exempli

gratia

:

ad PsaL

lxx.

24

Syro-hex.

affert :

.

.

oVt

-

8

*?

.

Versio

est

Symmachi,

ut ex

Eusebio con-

stat;

Aquilae

autem, partim ex

eodem,

partim

ex

conjectura:

8

,

Sn

^

L

?

.

Ad

Job.

.

24

SyrO-heX.

affert

:

.

.

\

[\

')

Graeca, ni fallor, Aquilae

sunt;

certe Cod.

252

(in Auctarid)

affert:

.

,

.

^?;

Cod.

255

autem:

.

(€?

(Nicet. ), Ezech.

XXUi.

34

:

. . .

?

?

oVrea

pP^^T),

rodes)

?

\€.

Versio,

ut

ex

stylo

conjicere

Kcet,

Symmacbi

est,

cui

soli

eam

tribuit

Syro-hex.

Etiam

ad

Jesai.

viii.

g,

10,

ubi

Theodoretus:

ol

rpu?

^

•

€,

,

—

*'

0eo?,

sensum

trium

interpretum

esse,

verba

autem nnius

Symmacbi,

exinde apparet, quod,

teste

Curterio,

Aquila

et

Tbeodotio

postrema

more

suo

sic

verteiint

:

6Vt

&

?.

',

vel

€$

(Theodoret.

passim), vel

rpei?

(Cod.

264

ad Psal.

xlix.

),

Syriace

^,

vel

«^

yoj»,

vel

Ifc^ki

<»*»

(Num. xxi.

25),

sine ulla

dubitatione

sunt tree interpretes,

AquiJa,

Symmacbus

et

Theodotio.

E.

g. ad Jesai. i.

10

Curter. affert;

,

*

;

Syro-

hex.

autem

:

. .

.

(male

pro

).

Ad Jesai.

xxxiv.

4

Curter.

in

marg.

•)£

,

?

;

Syro-hex.

ill

marg.

•%.

.

.

-

..4.

Ad

Jud.

.

9

Cod. affert:

Ot

,

kv

;

Euseb.

autem

in

Onomastico,

p.

264

:

..

kv

,

ubi

Hieronymi

Latina

sunt

:

Aq.

et

Theod.

interpretantur

maxillam.

Et

sic

centies.

Absurdissime

igitur

Curterius

in

Praef.

ad

Jesaiam

per

?

7

Aquilam,

Symmachum

et

Theodotionem,

sed

tres nomine

carentes

interpretationes

intelligendas

esse

con-

tendit,

ut

vel

e titulo

Psalmorum

xciii,

xciv

patet

:

^?

,

?

'

S';

ne

dicamus

neque ad

Judices

neque

ad

Jesaiam

vel

minimum

trium

versionum anonymarum

*

_

_.;«

1

In

Dissert.

pro

Puritate

Symmachi,

p.

17.

Vid.

Eiehhorn.

EinUitung

in

das

.

.

T.

I,

p.

397.

7/17/2019 hexapla (1)


xcvi

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

vestigium

reperiri

posse.

Nec

magis

audiendus

illustrissimus B.

Waltonus,

qui

in lectionibus

quibusdam

Codicis

Marchaliaiii a

Curterio

mendose

descriptis

haerens,

conjecturam periclitatur,

forte

jper

ol

tres editionee,

Origenis

vel

Eusebii,

Luciani,

et

Hesychii

denotari,

2

vel

e textu

Syro-bexaplari, cui

lectiones

sub

%$

V

non

raro

inseruntur,

abunde

confutatus.

3

/

'.

Per

hanc

notam

quatuor

interjpretes,

. .

'.

., significari

jposse,

Montefalconio

facile

concedimus,

sive

O'

textum

LXXviralem

communem

denotet

(ut

ad

Jud.

i.

9

Cod.

85

in

marg.

:

,

.

),

sive

hexaj)larem

(ut

Curter.

ad

JesaL

ix.

15

:

Ot

.

avrbs

,

ubi

in

Ed.

Rom.

est

).

Sed

cum ad

Jesaiam,

tum

hic

tum

Cap.

xxvi.

14,

pro

Parsonsius ex

eodem

codice

edidit

/

(/

),

absentibus

indubitatae

fidei

exemplis,

hanc notam qualemcunque

inter

hexaplares

recensendam

esse

non

ausimus affirmare.

Ol

,

/

;

etiam

,

,

;

in

versione

Syro-hex.

U^.*

(s.

^»)

y^jo»

(addito

iin«9>v>

Jos. xiii.

12);

Hieronymo, Ceteri interpretes

;

sive

omnes praeter

O',

in

quo

casu

non

differt ab

/

,

sive

omnes

praeter

eos qui

modo

nominati

sunt,

ut

. /.

Vid.

Hex.

nostra

ad

Gen.

viii.

4.

Lev.

xiv.

34.

Pro

/

aliquando

perperam

pingitur

O/

0,

ut

in

Hex.

ad

Num.

xxxii. 12. Deut.

iv.

11. Jesai.

vi.

5.

ix.

3.

^»

$»

Syriace

^,

h.

e.

.

Vide

supra

p.

lxxxv.

.

significat

^?, Syro-hex.

^oo^o-o

(Hos.

xiii.

15),

h.e. Omnes interpretes.

Curterius

de Pamphilo

cogitabat;

sed ubi Cod. Basil.

.

habet,

teste

Montefalconio, Coislin.

passim

/€

expresse

refert.

Differt

a

praecedentibus, O/

V

et

Oi

,

in quantum

versionem

O'

non excludit.

',

*

.,

.

.

(Hex.

ad

Job.

iiL

6),

.

(Job.

v.

25

in Cod.

138),

(Job.

xii.

1

in

Cod.

252),

cum

multis aliis

scripturis,

h.e.

.

Tetraplorum

lectionem

per

banc

notam

indicari,

Montefalconius pro

re

explorata

babuit,

tantum

de

sola

litera

cum

hac

significatione

subdubitans.

Sed omnem

dubitationem

eximit

locus Job.

viii.

21,

ubi Montef.

e

Colb.

excitavit:

.

;

Parsons.

vero

e

Cod.

250:

^

•

.

uod

vero

ad

notam .

attinet,

ad

Job.

xliL

8 pro

.

\

,

ut in Colb. pingitur,

nos in

Codd.

138,

255

reperimus

*

°.

\

.

(potius

),

(Lev.

.

6)

(Joel.

.

.

Amos

iv.

10),

'

(Jon. i.

3.

Zach.

ix.

5)

valet

,

et

in

scboliis

praeponitur

propriorum

nominum

Hebraicorum

interpretationibus;

verbi

cauea:.

'

..

'

.

Vide

nos in

Auctario

ad

Joel.

ii.

1.

,

etiam

,

sequente

lectione

quae

redundat,

est

proculdubio

,

sine; ut Jos. iii.

15.

vi.

1

3

:

.

Jos. vii.

25

:

(sic)

.

Jos.

vi.

25

(pingente

Masio)

-

4

,

ad

quem

locum

Cod. X

in

marg.

:

Oi

( .

Interdum

lectio

superflua

siletur,

ut

tamen

e

contextu

facile

divinari

possit;

e.g.

ad

Jud. ii.

:

1

Bibl.

Polygl

T.

VI,

Sect.

XI,

p.

123.

Cf.

Montef.

in

modo

interpretati

essent,

illi

literas

.

.

., Elif,

Sin,

et

Pradiminaribue,

pp.

69-73.

'

Sic

Auctor

Epistolae

The,

nominum

ipsorum

initiales

adscripsit,

cujue

rei

in

vereioni

Harethi

pracpositae

(White

(B*v.

Joseph)

Letter

siguum

literam

,

^,

numeri

ternarii

notam

adhibuit,

etc.

p.

ai):

Quod

u

tres

illi

illud

textui

insertum

eodem

unaque

aeteriscum

apposuit.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS. xcvii

-?-

4, Cod.

85

in

textu :

; in marg.

autem

:

.

.

Jud.

iv.

8:

^•

O'.

Vacat.

Cod.

85: ,

cum nota:

',

.

.

(?).

Reg.

.

8 :

]ty

*%

',

kv

.

.

;

ubi

Sym.,

ut videtur,

interpretatus

est:

kv ,

sine

kv

.

Sed

innumeris locis

appingitur notula

,

ubi

in

contextu

nihil

est

quod ullo

modo

ab uno

interprete,

nedum ab

omnibus,

abesse

posait.

Hac

difucultate pressus,

Montefalconius

in

omiii

casu

ad

adverbium

,

separatim,

confugere

coactus

est, in

quo

tamen

expediendo parum

feliciter

ei

successit.

Vocem

,

opinatur,

Scholiastae

ideo

apposuisse

videntur,

ut editiones

trium interpretura separatim

in columnis

suis spectatas

distinguerent

a lectioiiibus

eorum

quae

in

editione

'

hexaplari

cum aste-

riscis insertae

fuerant;

quae

lectiones non jam

separatim, sed

conjunctim cum illa LXX

interpretum editione

spectabantur.

Sed

secundum

hanc

explicationera formula

absolute

posita

non differt

a

simplici;

cum casu autem, ut

,

signi-

ficat omnes interpretes,

unumquemque

in columna

sua, habuisse;

quod manifeeto

falsum

est.

Quae cum ita sint,

donec

quid

clarius

emergat,

hujus

notae veri

usus ignorantia

fatenda est.

De usu compendii pro in

Palaeographia

Graeca non ambigitur.

Sic

in

Cod.

85

:

;

.

;

',

.

(Hex. ad Jud.

ii.

9,

12.

iii.

15).

Huc pertinet siglum

vel

,

pro

,

quod lectionibus vel

codicibus emendatis a correctore

inscribi

solitum

est.

Plene scriptum reperitur in

Cod.

Jes.

ad Ezech. xlv.

12,

teste

Montefalconio

'

,

.

libro

Judicum

frequens

est

notatio ,

vel

inverse

,

quae

quid

sibi

velit propter

causas

prae-

dictas in summa

obscuritate

versatur.

Inter notas

incognitas

Montefalconius

collocat

siglum

°

rfi,

quod

in

libro

Jobi ad

versi-

culos in

textum LXXviralem

ex

Theodotione

assumptos

centies

appingitur.

E.

g.

ad Cap.

XVU.

3—5:

;

tjj

.

,\

.

.

|

ttj

,

Cod.

Colb.

in

marg.

notat

:

^

.

oi

*

()

;

deinde subjicitur

:

°

rft

,

quod Montefalconio

significare

videtur,

,

id

est,

primum versiculum

ex

Theodotione

solo desumptum

esse.

Sed

singula

ordine

inquira-

mus.

Itaque

°

esse

non

est

quod

dubitemus.

Sic

ad

Jesai.

xvi.

8

Cod.

XII

notat:

.

°

'

.

Ad

Jes. V.

1 1

:

HJ^J^,

',

,

CurterillS affert:

.

, scil.

,

cujus

loco

ceteros

vertisse

credibile est. Deinde

compendia

scripturae

rft

pro

^,

\

pro

,

pro

,

vel

e

profanis

ScriptoribllS

cognita

sunt, ut nullo

modo

audiendus

sit

P. L.

B.

Drach

in

Hexaplis

ad

loc,

qui

siglum

rft

non

,

sed

€

( )

significare

affirmat;

nec

magis Semlerus

in Epist.

ad J.J.

Griesbach,

p.

59,

qui

annotationem

°

rft

apud

Cod.

Colb.

ad

Job.

xxxi.

35

explicat

.

(rf).

Nobis

vero

collationem

Cod.

252

Bodleianam

evolventibus,

contigit

incidere

in

mnumeros locos,

in

quibus

in

eadem

nota

pro

rft

pingitur

,

rarius,

semel

(ad

Cap.

xx.

25

:

^

.

'

4)

';

quae

SCriptura 81

CUm

alia,

rft

'

,

uam ad

Cap.

xxi.

21

venditant

Codd. Colb.

et

255,

conferatur,

evidentissime

apparebit, sigla

ih,

rft

&,

,

et

unum

idemque

significare.

Idem codex

ad

Cap.

xii.

21:

%

.

7/17/2019 hexapla (1)


xcviii

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

fcxfav

y

*

4

notat

:

,

quod

tantundem

est.

Siglo

rft

vel

*

aliquando

postponitur

numerus

stichorum

e

Theodotione

assumptorum

^

e.

g.

ad

Cap.

xvi. 21

Cod.

252

notat:

°

?

*

-

ad

Cap.

xxi

28-33

Oodd.

Colb.,

255:

U

th

'

;

Cod.

252

autem:

*

k

i

(mendose

pro

iy');

ad

Cap.

xxiv.

14-18

Cod.

252

:

S.

Haec

ad

usum

harum

notarum,

quae

antecessoribus

nostris

tantum

negotii

facesserunt,

declarandum

sufficiant.

4

,

.

Vid.

Hex.

ad

Jesai.

xiv.

1

1.

xxi.

13.

6

,

*,

Anonymus.

Vid.

Hex.

ad Num.

xxxi.

16.

CH,

,

.,

,

h.e.

,

Nota

bene.

Vid.

Hex.

ad Gen.

xix.

24.

Num.

iv.

47.

xiv.

16.

Jos.

v.

11.

Postrerao

rb

lectionem

textualem

significare,

(

autem

marginalem

saepius

observa-

vimus.

Vid.

Hex.

ad 1

Eeg.

i.

23

(not.

51).

xv.

11.

xxv.

1,

31.

2

Reg.

i.

25.

3

Reg.

vi.

21.

Psal.

cxxxvi.

1

.

CAPUT

XI.

De

fatis

Hexaplorum

post Origenis

obitum.

Anno

232,

ut

vidimus,

1

Origenes, Alexandria

expulsus,

Caesaream

Palaestinae concessit,

ibique,

exceptis ad

breve

tempus

peregrinationibus,

usque ad

finem

vitae

ejus

commoratus

est.

Hexaplorura

ejus et

Tetraplorum exemplaria

autographa,

immensae

molis

opus,

ubinam

tunc

temporis

reposita sint, ignoramus;

sed

post quinquaginta,

annos

in celebri

illa

bibliotheca

Caesariensi a

Pamphilo Martyre

confecta

2

reperta

sunt;

sive

Caesareae inde

ab

Origenis

obitu

delituissent, eive

aliunde,

fortasse

a Tyro,

ubi

decesserat,

arcessita

fuissent.

In boc

repositorio

Hexapla

Origenis

primogenia

ab

Hieronymo

visitata

sunt,

ut

ipse in

Commentariis

in

Epist.

.>

*

4

Montefalconium

(quem

vid. in

Pradim.

p. 69

et

in

de

cujus scriptura

supra

p.

xi

subdubitavimus

:

(5l

f

CTIX

Monito ad

Threnos) ad

incitas redegit nota

supposititia

0|0

E|KElNTO |

|

,

de

qua

vid.

nos

in

Auctario

ad

Thren.

L

8.

EEHlOY|MENOC

TOYTQ|

EMNHCOH.

Aliud

siglum

apud

Curterium

passim

obvium, O',

*

Supra

p.

xlviii.

8

Hieron.

Opp.

T.

II,

p.

833

cum

ipee

Montef.

recte

deecripserit,

n>is O',

cur

Porro ipsum

Hebraicum

(S.

Mattbaei

Evangelium) habe-

inter

notae

incognitas

recensuerit

ncscinius.

6

Occa-

tur

usque

hodie

in

Caesariensi

bibliotbeca,

quam

Pam-

eione

data,

apponimue

notam

marginalem

Codicis

Mar-

philus

Martyr

studiosissime

confecit.

chaliani

ad

Jesai. iii.

24,

a

Cozza

nostro

rogatu

exscriptam,

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA ORIGENIS.

xcix

ad

Titum

narrat

:

Unde

et nobis

curae

fuit

omnes

veteris

Legis libros,

quos

vir

doctus

Ada-

mantius in

Hexapla

digesserat,

de Caesariensi

bibliotheca

descriptos,

ex

ipsis

authenticis

emendare;

in

quibus

et

ipsa Hebraea

propriis sunt

characteribus

descripta,

et

Graecis

literis

tramite

expressa

vicino;

Aquila etiam

et

Symmachus,

LXX

quoque

et

Theodotio

suum

ordinem

tenent.

3

Porro

Caesariensem

bibliothecam

usque ad

VI saeculura

incolumem

reman-

sisse, constat

e

subscriptione

Cod.

Coislin.

202,

qui

est

S.

Pauli

Epistolarum

uncialis

saeculo

praedicto

non

recentior:

^

kv

*

.

4

diu post,

sed

quo

anno et

cujusmodi infor-

tunio

incertum

est,

insigne hoc

monumentum,

dignumque quod

regum

reditibus

redimeretur,

una

cum

bibliotheca

in

qua conservatum

erat,

periisse

credibile

est.

6

Quod

ad

Hexaplorum multiplicationem

attinet, aut

perpauca,

aut

ne unum

quidem

integri

operis

Origeniani

apographum descriptum

fuisse, haud absurda

est

virorum

doctorum

opinio.

Sane

quivis

conjicere valet, ut

antecessoris

nostri

verba

mutuemur,

quanti

laboris

fuit

Graecis

calligraphis,

Biblia

Sacra

primum

Hebraica

lingua,

quam ut

plurimum

ignorabant,

depingere;

Hebraica

deinde Graecis

literis

e

regione

perscribere;

postea vero

quatuor,

ut

minimum, aliquando sex

vel

septem interpretum

editiones,

uno

conspectu

et e

regione

ponere,

ea

scilicet accuratione,

ut una

aliam

non

excederet.

Id

sane

praestare

pauci

ex

calligraphia

poterant. Ad haec,

cum

illo aevo, in

libris

saltem

hujusmodi,

nonnisi

uncialis

character usur-

paretur,

qui

longe

majus spatium occupabat,

ac praeter illas

Hebraici textus

interpretumque

columnas multa

in

marginibus

Origenes apposuerit,

monita scilicet,

nominum

propriorum

aliorumque

interpretationes, quae

latos

margines

desiderabant

;

perquam

minimam

sane textus

biblici

partem singulis in paginis haberi necesse

fuit:

quibus

perpensis,

vix

quinquaginta

ampiae molis voluminibus comprehendi Hexapla

omuia potuisse

putaverim.

6

In

hoc

rerum

statu,

Pamphilo et

Eusebio

feliciter in mentem venit,

coluranam

'

hexaplarem,

asteriscis

obelisque

distinctam, seorsim vulgare; quorum editio

tanto favore recepta

fuit, ut

exemplaris

communis

usus,

saltem intra Palaestinae

fines,

prorsus

antiquaretur.

7

Inde evenit,

ut

ad tot

ecclesiarum

necessitates

sublevandas,

bibliotheca

Caesariensis

quasi in

officinam

librariorum

8

Hieron.

Opp.

T.

VII,

p.

734.

Vid. supra

p.

xliii.

esse videtur.

Montef.

in

Pradiminaribus,

p.

73.

*

Montef.

in

Praeliminaribus,

p.

76,

coll.

Tischendorf.

r

Hieron.

Opp.

T.

II,

p.

522:

Mediae

inter

has

pro-

Nov.

Test.

p.

clxxxix

ed.

1859.

6

Montefalconius

vinciae

Palaestinos

codices

legunt,

quos

ab

Origene

elnbo-

hoc

accidisse

arbitratur,

aut cum Caesarea

a

Persis

sub

ratos Eusebius et

Pamphilus

vulgaverunt.

Exemplar

Chosroe

II

capta fuerit,

aut

non

diu postea

cum

in

Eueebianum,

,

,

rabum

potestatem

post diuturnam obsidionem

delapsa,

passim

in scholiis

memoratur;

e.g.

ad Job.

xxxii.

13-17

hisce aliisque

omnibus

ornamentis

spoliata

fuerit.

Sed

Syro-hex.

notat:

In Tetraplis

quidem

legebatur ut

in

haec admodum

incerta

esse

videntur.

Nam

primum

Cae-

margine ; in

exemplari

vero

Eusebii

et

Pumphili,

ut

iu

sarea a Chosroe

anno

603

capta,

non

fuit

Palaestinae

sed

textu.

Praeterea

vid.

Hex.

ad

Psal.

xii.

6.

lxxv.

1.

cxvii.

Cappadociae;

deinde

Caesarea

Palaestina

anno

638

in

28.

cxxxvi. 1.

Joel.

ii. 8.

Obad.

20.

Micli.

vii.

19.

Ab

Saracenorum

potestatem

venit, non

victa

armis,

sed a

Eusebiano

non

distare

videtur

Origenes,

Bive

exemplar

civibus

suis

dedita,

et pretio

200,000

aureorum

redempta.

Origenis

in

Hex. ad

Job. ii.

13.

vi.

14.

xxxix.

23.

Jesai.

Altera historia,

eam

post

septem

annorum

obsidionem

xxvi. 18.

Semel

incidimus

in

mentionem

anno

653

ab

Arabibus

expugnatam

fuisse,

quae

Hof- apud

Procop.

in Cat.

Niceph.

p.

406

:

.

vibs

manno

in

Lexico

Univeraali,

1677,

debetur,

commentitia

(Gen.

xxxiv.

2),

'

.

2

7/17/2019 hexapla (1)


c

PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

oonverea sit,

in

qua

exemplaria

novae

editionis

calligraphorum

sive

voluntariorum sive

mer-

cede

conductorum

assiduo

labore

multiplicarentur,

praesidentibus

et

ipsis

operam

dantibus

Pamphilo

et Eusebio

;

quibus

eam

operis

partem,

quae ad

collationem

et

correctionem

per-

tineret,

reservatam

fuisse,

non

conjectura,

sed

ipsorum

qui in manibus sunt

codicum

attesta-

tione

ediscimus.

Exempli

causa:

subscriptio

libri

III Regum

in

versione Syro-hexaplari

sic

sonat

:

Sumptue

est

(a^jL/,

)

liber

iste,

ex

quo

translatus

est

hic

qui

in

manibus

est

ex

Graeco

in

Syriacum,

ex

Hexaplis

bibliothecae

Caesareae Palaestinae,

et

collatus

est

cum

(ic^

m*J&i

t

)

exemplari,

cui

subscriptum erat

sic

:

,

.

Graecis

autem

libris

Scholia

in

Proverbia

a

Tischendorfio

edita

in

fine

habeilt:

'

^

(corrige

)•

.

8

Postremo

in

Cod.

Frid.

Augustano

ad finem libri Esdrae secundi

tertia

manilS

barbare

adscripsit

:

'

6€

-

.

9

Codex

editionis

Eusebianae

omnium antiquissimus

est

Sarravianus

Octateuchi,

saeculi IV

exeuntis

vel

V ineuntis, qui

textum

quidem

asteriscis

et

obelis insignitum

prae se

fert,

sed

lectionibus

marginalibus omnino

destitutus

est;

nec ullam

subscriptionem

habet, nisi

quod

ad

finem Numerorum

pingitur nota

compendiaria,

quae

in

,

h.

e.

, probabiliter

resolvi

potest.

Etiam Prophetarum Codex Chisianus vetustissimus

(R. VII,

45)

de

numero eorum

est, qui textum Origenianum sine apparatu

marginali

exhibent.

Sed

major pars codicum

Graecorum hexaplarium

(e quibus

sunt

Marchalianus

et

Barberinus

in

Prophetas,

necnon,

qui

omnes

aetate anteivit,

ille

ex

quo

Paulus

Telensis versionem suam- Syriacam concinnavit)

praeter

textum

notis

Origenianis

instructum

silvam

lectionum trium

interpretum aliarumque

anoDymarum

in margine

habet,

ne

commemoremus

scholia Origenis aliorumque, quorum alia

ad

explanationem noniinum

propriorum

Hebraeorum,

alia

ad textus eaarrationem pertinent;

cujus apparatus

magnam

partem a

Pamphilo

et

Eusebio

ad

Hexaplorum damnum compen-

sandum elaboratam

fiiisse

probabiliter

conjici

potest

; immo

in

subscriptionibus

noDnullorum

libroruin hoc

diserte

affirmatur.

Sic

scriba

versionis

Jesaiae

Syro-hexaplaris

:

Sumptus et

lectionibus

miarginalibus

instructus

est

10

ex

exemplari

Eusebii

et Pamphili,

quoJ.

et ipsi

cor-

rexerunt

ex bibliotheca

Origenis.

Quod

vero

ad

scholia

attinet,

testis

instar

omnium

est

8

Tischendorf.

Notit.

Cod.

Sin.

p.

122.

Cum

hac

sub-

et

Threnorum

in

versione

Syro-hex.:

«

-

Bcriptione

conferenda

eet

alia

versionis

libri Proverbiorum

/,

*'£

Lv

^

,•

ubi in priore est

fâiU,

in

Syro-hexaplarie

:

-*\

'

tvpoptv

\

'Qpt-

poBteriore

autem

^^J./,

quod Graecum

^

pariter

yivovs

(^*^«

*a

»

1

^

*o|»

)

«L.L».

âo

^_a_euJL/

sonat,

sed

cum

significatione

commendandi vel

deponendi,

ûa»(»).

«

(

ooio).

airoxupi

{.oCi+i )ww) quae

ab

hoc

loco

aliena

est.

Sensus praegnane,

quem

,

«'/3

.

Tiscbendorf.

Pro-

Graeco

verbo

vindicavimus,

confirmatur

a

subscriptione

Ug.

ad

V.

T. juxta

LXX,

p.

lxxix

ed.

2*»

10

Sic

libri

IV

Regum

in

eadem

versione:

Sumpta

est hnec

intelligimus

vocera

Syriacam

jumltf,

proculdubio

ver-

quoque

»«/

.

. .

e libro

Heptaplorum

biblio-

sionem

Graecae

*<

,

quae

legitur

in

eubscriptione

thccae

Caesareae

Palaestinae,

ex

quo

ai

««

-

od.

Chieiani

Danielia

juxta

LXX:

« TtTpa-

(^v>

.

mil/);

necnon

a

subscriptione

Ezecbielis

in

wXiv, i$

Lv

;

necnon

in

subscriptionibus

Joeuae

Cod.

Marchal.

:

™

i

y

i>

.

7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENA

IN

HEXAPLA

ORIGENIS.

ci

exemplar

Apolinarii

,

ex

quo sumptus

est

Codex

Marchalianus

Ezeclii»

-lis:

,

anb 'Qptyei/ot/y

,

(ipt

,

(

/€/9

€

.

11

Quod reliquum

est, quod

selectio

lectionum

marginibus

codicum

hexaplarium Graecorum

et

Syrorum

appictaruin

non

in

omnibus

una

eademque

sit,

ex

eo

accidisse

videtur,

quod

quisque

scribarum eas

quae majoris momenti sibi viderentur excerpserit;

quas

tamen omnes

ad

communem

originem, Paraphili

scilicet et Eusebii

operam

studiumque,

referendas

esse

vix

dubium

esse

potest. His igitur

duumviris,

praeter cetera

eorum

egregia

in

se

merita,

pro

reliquiis

Hexaplorum,

quas

undique

corrasas in hanc nostram

apothecam

condidimus,

Ecclesia

gratias

immortales

debet.

11

Vid.

Monitum

ad

Ezecb.

p.

765.

7/17/2019 hexapla (1)


7/17/2019 hexapla (1)


PROLEGOMENORUM

INDEX.

Cap. I.

De

Hexaplorum

variis

nominibus.

Pag.

ix

—xv.

Cap.

II.

De

Aquilae

editione.

Pag.

xvi

—xxvii.

I. Aquilae

historia.

II.

Quonam

tempore

Aquila

versioneni

suam ediderit. III. De

Aquilae

versionis

scopo.

IV.

De

Aquilae

interpretii

stylo. V.

De

duplici

Aquilae

versione.

Cap.

III. De

Symmachi

editione.

Pag.

xxviii

—

xxxvii.

I.

Syramachi

historia.

II.

Utrum

Symmachus

an

Theodotio

versionem

suam

prius ediderit.

III.

De Symmachi

versionis

fide. IV.

De Symmachi

interpretis

stylo.

V. De

duplici

Symmachi

editione.

Cap. IV.

De

Theodotionis

editione.

Pag.

xxxviii

—

xlii.

I. Theodotionis

historia.

II. De Theodotionis versionis scopo

et

indole. III.

De

Theodotionis

interpretia

stylo.

Oap.

V.

De

editionibus anonymis.

Pag.

xlii

—

^xlvi.

I. De Quinta,

Sexta

et

Septima.

.

De

Quinta editioue.

III.

De

Sexta editione.

IV.

De Septima editione.

Cap.

VI.

De Hexaplorum

compositione.

Pag.

xlvii

—li.

L

De

Origenis

in Hexaplis adornandis

ecopo.

.

Quo

tempore

et

loco

Origenes

Hexapla

composuerit. .

De

ordine versionum

Graecarum

in Hexaplis

coactarum.

Cap.

VII.

De LXX interpeetum

versione,

ut in

Hexapus

erat.

Pag. li—

lxxi.

I. De

editione

'

hexaplari

in viniversum.

. De

Asteriscorum,

Obelorum

etc.

forma

et

valore.

.

De

Lemnisco et Hypolemnisco.

IV.

De regulis,

quas

in

textu LXXvirali

reformando Origenes

sibi

praescripserit.

Appendix I. De

obeli pictura

(c/>)

versionis

Syro-hexaplaris

peculiari.

Appendix II.

Versionis

Syro-hexaplaris

Notitia

generalis.

Cap.

VIII. De

iNTEEPRETiBrs

Hebraeo,

Syro, Samaritano,

quorum

lectiones in Hexaplis

allegantur.

Pag.

lxxi—

lxxxiv.

I.

Quid

Slgnificet

ri>

sive

'E/Spoios.

.

Quis

sit

6

.

III. Quid sibi

velit

.

Cap.

IX.

De Luciani editione.

Pag.

lxxxiv

—

xciv.

I. Quomodo

Luciani

editio

ad

Hexapla

pertineat. .

Quid

de

Luciano

et

ejus

editione

a

veteribus

traditum eit.

III.

Quinam Bibliorum

Graecorum codices

Luciani editionem

prae se

ferant.

IV.

De

Luciani

editionis

scopo

et

indole. V.

De

Lucianeae

recensionis versione

Syriaca.

VI. De

versione

Joannis

Joeephi.

Cap.

X.

De

siglis

et notis compendiabiis ad Hexapla

spectaotibus.

Pag.

xciv

—

^xcviii.

Cap.

XI.

De fatis

Hexaplorum

post

Origenis

obitum.

Pag.

xcviii—

ci.

7/17/2019 hexapla (1)


7/17/2019 hexapla (1)


GENESIS

7/17/2019 hexapla (1)


7/17/2019 hexapla (1)


IN LIBRUM

GENESEOS

MONITUM.

J.AMETSI

multam

dedimus

operam,

ut

veterum

interpretum

lectiones

in

Genesim

unde-

quaque colligeremus,

eximii tamen Codicis

Coisliniani,

qui

omnibus

praeit

vetustate,

et

marginalium

notarum

praestantia,

usum

assequi statim

non potuimus. Unde accidit

ut

Genesim,

qualem

aliorum

ope MSS.

adornaveramus,

illo

destituti

edere

coacti

simus. Sub

haec

autem

cum in ejus bibliothecae

possessionem

venisset

illustrissimus

Episcopus

Metensis,

Coislinianae

familiae

decus,

nobisque

omnium

pro voto

MSS.

copiam

fecisset,

Heptateuchi

totius

lectiones

nondum

editas, quas ex

illo

praestantissimo

codice mutuati

sumus,

appendicis

more

ad

calcem

primi

Tomi locavimus.

Quia

porro

illae bene

multae

sunt, et

non

raro

sin-

ceriores

iis,

quas principio

posueramus,

auctores

sumus

studioso

Lectori,

ut cum

Heptateuchi

interpretationes

consulere

voluerit, illas in appendice

positas

nunquam negligat.

Primo

autem

Genesim

edidimus,

usi

codicibus manuscriptis

et

libris,

quorum

catalogus

sequitur.

Codex

RR.

PP.

Sancti

Basilii

Romae

[Holmesii

85]

pro ultimis

tantum

Geneseos

capitibus

[a Cap.

xlviii.

5].

Codex

Regius

1825,

membranaceus,

XI vel

XII

saeculi, in quo

est

Heptateuchus

et

liber

Ruth

[cum

Catena

Patrum.

Vid.

Montef.

ad

Cap.

i.

1,

2].

Codex

Regius

187

1,

membranaceus,

egregiae notae,

X

saeculi

[Holmesii

64.

Montef.

ad

Cap.

viii.

1 1

notat

:

.

6\\,

ramum. Haec lectio

prodit ex

memorato

Cod.

Reg.

i87i,qui

Francisci

I

tempore

in Bibliothecam Regiam

advectus,

et

pulcre

compactus

est. Cum

autem

pro more

extrema

foliorum

exciderent

operae,

ut

auro

linirent, nomen

aut

notam

interpretis

absciderunt, quod

saepissime factum

infra

dicemus.

Cf. nos

ad

Cap.

vi.

16].

Codex

Regius

1888, bombycinus,

XII saeculi.

Codex

Regius

alius,

cujus

numerus

excidit.

7/17/2019 hexapla (1)


LIBRUM

GENESEOS

MONITUM.

Codex

Regius

291

1,

circiter

saeculi.

Codex

Colbertinus,

quem

unum

in

Genesim

reperi

in

illa bibliotheca [fortasse

Holmesii

71].

Schedae

clarissimi

viri

Francisci

Combefisii

ex

Ordine

Praedicatorum,

quas

mutuo

accepi a

Reverendo

et

doctissimo

Patre

Michaele

Lequien.

Schedae

et

folia

aliquot

edita,

quae

misit

vir

clarissimus

Ernestus

Grabe.

Basilius

in

Hexaemeron

[Opp.

Tom. I,

pp.

1-88

juxta

edit.

Bened.].

Ambrosius

in

Hexaemeron.

Hieronymi

Quaestiones

in

Genesim

[Opp.

Tom.

III,

pp.

301-380

juxta

edit.

Vallarsii.

Libellum ad

lectiones

trium interpretum

in Genesim

conquirendas

perutilein

denuo edidit

P.

A. de

Lagarde,

Lipsiae, 1

868,

cui

in

textu

recognoscendo ad

manus

fuerunt

tres

codices,

Berolineneis,

Scaphusanus, et

Frisingensis

(nunc Monacensis)],

et

alia

quaedam ejus

opera.

Theodoreti

Quaestiones in Genesim

[Opp.

Tom.

I,

pp.

1-1

19

juxta

edit. J. L.

Schukii].

Anastasii

[Sinaitae]

Quaestiones

[Sermones

in Hexaemeron,

e

quibus

duodecimus

tantum

Graece,

undecim

priores

Latine

editi

sunt.

Cf.

ad

Cap.

ii.

21].

Joannes

Philoponus in

Hexaemeron [In

Cap.

I

Geneseos De

Mundi Creatione

Libri VII],

editus a

Balthasare

Corderio, Viennae,

1630,

in

4

to

,

unde pene

totum primum

Geneseos caput

secundum

Aquilae, Symmachi

et Theodotionis

interpretationes

excerpsimus.

Procopius

in

Heptateuchum [Latine

editus

apud

Gesneros

fratres, anno tacito,

Claudio

Thrasybulo interprete. Geneseos

Capita

i

—

xviii

e

duobus codd.

Vaticanis

et

uno

Alba-

nensi

Graece edidit A. Maius

in Classicoitim Auctorum

Tomo

VI,

pp.

1-347.

Praeterea

in

locis dubus

(e.

g.

Cap.

iv.

4.

xv.

9)

inspeximus codicem

Bibliothecae Cantab.,

olim Roberti

Moore,

signatum Ff.

IV.

2,

qui tamen

a textu Maiano

ne

latum unguem

discedit.

Capite

autem

xix

ad

finem

libri,

ubi

occasio

dederit,

praeter

Catenam

Nicephori

mox

memo-

randam,

opem

ferente Ceriani

Dostro,

in

subsidium

vocavimus

Codicem Ambrosianum

Q.

96

Sup.].

Aliquot

etiam

in

locis

sequentes

auctores

nobis

subsidio fuerunt.

Justini Dialogus

cum

Tryphone.

Origenes

illustrissimi

et

doctissimi Huetii,

et

ejusdem

Philocalia a Spencero

edita

[Cantab.

1658].

Cyprianus

libro

primo

Testimoniorum

ad

Quirinum

[ad

Cap. xlix.

1

2].

Eusebii

Caesariensis

Demonstratio

Evangelica

[Parisiis,

1628].

Joannis

Chiysostomi Homiliae [Opp.

Tom.

IV,

pp. 1-697

juxta

edit. Bened.].

Augustini

opera

aliquoties

[ad

Cap.

vii.

15,

20].

Chalcidius

in

Timaeum

Platonis

[ad

Cap. i.

2,

ubi

ex edit.

Meurs.

p.

372

citatur:

Terra

porro

erat

inanis

et

nihil].

Editio

Complutensis

[quam

cum nobis

manu

versare

non

licuerit,

in

collatione

Holmesio-Parsonsiana

tum

Complutensis

tum

Venetae

editionis

per

totum

opus

nostrum

acquieecere

coacti

sumus,

adhibito

tamen

in libro

Geneseos

Lagardii

apparatu

critico].

Saepe

vero

Editionis

Romanae

et

Drusii

lectiones.

Montef.

7/17/2019 hexapla (1)


IN

LIBRUM

GENESEOS

MONITUM.

Codices quibus

nos

in

lectionibus trium

interpretum emendandis

et

augendis

usi

sumue,

quemadmodum

in

Catalogo Holmesiano

numerantur, nunc

recensebimus.

IV.

Sarravianus, nunc Lugdunensis

Batavorum,

saeculi V,

editus

a

Const. Tischendorfio

in

Monumen-

toritm

Sacr. Ined.

Collectione Nova,

Tom.

III,

pp.

1-262.

De hoc codice videndi sunt Monte-

falconius in

Palaeogr. Graeca,

p.

187;

Grabius in

Prolegom.

ad

OciateucAum,

Cap.

III,

§

4;

et

instar

omnium

Tischendorfius

1.

c.

libro

Geneeeos

supersunt

tantum

Cap.

xxxi.

54

—

xxxvi.

18,

asteriscis,

obelis

(—

,

-,

-*~)

et

metobelis

(:)

signata.

VII.

Ambrosianus,

signatus

A.

147

Inf.,

saeculi V.

Insignis codicis

quae

ex

prima scriptura

supersunt,

edidit

et

praefatus

est

. M.

Ceriani

in

Monum.

Sacr. el

Prof.

Tom.

III,

pp.

i

—

xxiii,

1-20

quae

continent

Gen.

xxxi.

15-37,

xlii.

14-21,

xlii.

28

—

xlvi.

6,

xlvii.

16

—

xlviii.

3,

xlviii.

21

1.

14.

Curas autem

seriores nondum editas,

quae

inter plura

nullius

pretii

interpretum

anonymas

lectiones offerunt,

nostri

operis

in

gratiam

humanissime

descripsit

Vir officiosissimus.

X. Coislinianus supradictus,

saeculi VI aut

VII,

cujus

notitiam cum

specimine dedit

Montefalconius

in

Biblioth.

Coidin,

pp.

1-32.

Deficit

a Gen. xxxiv.

2 ad

xxxviii.

24.

Praeter

lectiones

a

Mon-

tefalconio excerptas

usi

sumus

schedis

quibusdam

Holmesio-Parsonsianis,

quae

foliis

duodecim,

charta

et

scriptura

vetustiore,

continent

lectiones

aliorum

interpretum

ex

hoc

codice

descriptas

quas ipsissimas

schedas, ni

plane

fallimur,

ante nos

Montefalconius

in appendice

sua

condenda

manu

terebat. Majoris

momenti sunt Jo.

Jac.

Griesbachii Excerpta ex

eodem

codice

in

Eich-

hornii Repertorio

etc.

Tom. I,

pp.

83-141,

et

Tom.

II,

pp.

194-240

;

qui

utinam

integrum

codicem,

non

specimina

tantum,

eadem diligentia

et

accuratione

contulisset

Ad

Genesim

excerpsit

V. D. lectiones

ad Cap. i

—

xxvi, xlix,

1.

57.

Codex

Vaticanus, signatus

num.

747.

Est

membranaceus in folio

magno,

eleganter

et

emendate

scriptus eirca

XII

saeculum.

Continet

Octateuchum

cum

Catena

Patrum

;

et

in

margine

exstant nonnulla scholia,

et paucae (in

Genesi

paucissimae)

lectiones

Aquilae et

Symmachi.

Collationes

Holmesianas

hujus

et

sequentium

codd., per

favorem

Curatorum

Bibliothecae

Bod-

leianae,

domi

habuimus.

64.

Codex

Parisiensis Regius

1871,

hodie

Graecus

II,

a

Montefalconio

descriptus.

Incipit

a

Cap.

iii.

15.

Deficit a

Cap. x.

9

ad

Cap.

xxxiv.

10.

108. Codex

Vaticanus,

signatus

num.

330,

bombycinus,

saeculi

XIV, ut

videtur.

Perierant

Geneseos

Capita xxix priora,

quae suppleta sunt

manu

recentiori

saeculi XV.

Continet

pauculas

Aquilae

et Symraachi

lectiones.

127.

Codex SS.

Synodi

Mosquensis, num. xxxi» signatus,

membranaceus,

saeculi

IX,

ut

videtur,

constans

foliis

440,

quorum

tamen

quinquaginta (non

triginta,

ut

Matthaeii

notitiam

oscitanter

exscripsit

Holmesius)

octo

priora

chartacea

sunt,

saeculi

XV;

quousque

etiam, scilioet

ad

Exod.

v.

4,

in

marginibus

notantur

lectiones

Aquilae, Symmachi,

Theodotionis, ac

ceterorum.

Codicem

descripsit

C.

F.

Matthaei

in

Accurata Codd.

Gr.

MSS.

Bibl.

Mosq.

SS. Synodi

Notitia,

pp.

45,

46.

Idem

V. D. lectiones

trium

interpretum ex hoc codice

excerptas

in

Eichhornii

Bepertorio

etc.

Tom.

IV,

pp.

257-278

recondidit;

unde suas hausit

Holmesius.

130.

Codex

Caesareus

Vindobonensis

apud Lambecium

num.

I,

apud

Nesselium

XXIII,

membranaceue,

saeculi XI,

aut

forte X.

Incipit a

Cap.

ii.

21.

Post

Deut. v. 28

reliqua

Pentateuchi

alter

librariue,

sed primo

coaevus,

descripsit.

In

Pentateucho

conspiciuntur

etiam

lectiones

Aquilae,

Symmachi,

Theodotionis,

a

manu

prima in

margine

laterali

et

inferiori

minio

exaratae, sed

paene

evanidae.

Hic codex in

enumeratione

Holmesiana

perverse

designatur

131,

et

vice

versa,

ut e

collatione

utriusque

codicis,

a

Francisco

Carolo

Altero

in

gratiam

operis

Holmesiani

condita,

statim

primo

intuitu

didicimus.

7/17/2019 hexapla (1)


6

IN

LIBRUM

GENESEOS

MONITUM.

131.

Codex

Caeeareus

Vindoboneneis,

num.

III

apud

Lambecium,

LVII

apud

Neseelium

signatus,

membranaceus,

eaeculi,

Altero

judice,

X,

Lagardio

autem,

XII, scriptis

ad

marginem

echoliis,

eed

evanidis

jam

lectuque

difficillimis.

Nullas

omnino

habet

trium

interpretum lectiones.

135.

Codex

Basiliensis,

signatus

B.

VI.

18,

membranaceus,

saeculi,

ut

videtur, XIII,

Genesim

et

partem

Exodi

ad

Cap.

xiii.

4

cum

Catena

Patrum

continens.

Contulit P.

de Lagarde

usque ad

Cap.

xxiv.

1

,

cujus

curis

debemus

lectiones

trium

interpretum

non

paucas,

quibus collatio

Holmesiana

omnino

destituta

est.

Arab.

1,

2

sunt duo

exemplaria

Arabicae

Pentateuchi

versionis,

notis

hexaplaribus

(>£

et

-r)

insignita;

alterum

dictum

Laud.

A.

146,

alterum

Laud.

A.

147.

Prius deficit

post

Deut.

xxxii.

45

;

pos-

terius

post

Deut.

ix.

II.

Nomen

interpretis

est

Al-Hareth

Ben

Senan, qui

versionem LXXviralera,

non

Graecam,

sed

Syro-hexaplarem

Arabicam

fecit.

Vid.

Holmes.

in

Praefatione

ad Penta-

teuckum,

fol.

*1

sqq.

Arm. 1

est

e

codicibus

recentioribus

Bibliotbecae

Palatinae Vindobonensis,

num.

3270,

saeculi XVI,

quem

in

usum Holmesii

diligenter

contulit F.

C.

Alter. Codex

habet signum

Origenianum

%.

Subinde finis

additamenti

notatur

duobus

punctis

ita

(:),

sed

non

semper;

facile

tamen

agnosci

potest,

quousque

additamentum

extendatur.

Hoc

signum praefigitur

additamentis

in

textu, et fere

eemper

etiam

in

margine

idem

appingitur.

Obelus

(-r)

non

nisi

semel (Exod.

xxix.

29)

reperitur.

SS.

Patrum

operibus

a

Montefalconio

adhibitis

hodie annumeranda

est Catena

Nicephori,

Lipsiae,

anno

1772,

duobus

voluminibus

formae

maximae

edita, sub

titulo: ivbs

,

'

,

,

.

Hunc

quantivis pretii

thesaurum

ante

nos excussit, et

ad opus

Montefalconii

locupletandum adhibuit

Jo.

Gottfr.

Scharfenberg in

libello, qui inscribitur:

Anirnadversiones

quibus

Fragmenta

Versionum

Graecarum

V.

.

Bern. Montefalconio

collecta

illustrantur,

emendantur.

Spec.

I,

Lips.

1

776.

Spec.

II, Lips.

1

78

1

Versionis

libri

Geneseos

Syro-hexaplaris quantulum

quidem

superest,

e

Codice

Musei

Britannici

signato

Addit.

MSS.

14,442,

edidit

et

notis

Ulustravit

. M. Ceriani

in

Monvr

mentis Sacris

et

Profanis

Tom. II,

pp.

1-112.

Supersunt

autem,

praeter

Capitula

sive

Synopsin mutilam, Cap.

iv.

8

—ix.

24,

xvi.

2-12, xx.

1-12,

xxxi.

53

—xxxiL

11,

xxxvi.

2

xl.

17,

xliii.

1

—xlvii.

16,

1.

17-24.

Quod

ad

lectiones

marginales

attinet,

viam nobis

com-

modiorem

fecit

Editor

doctissimus,

Graecis,

si

quando

ea

extrinsecus

pro certo

colligere

Hceret;

sin

minus,

Latinis

de

suo

appositis.

Nobis

autem,

per

usum

duplicis

literarum

Graecarum formae,

incerta,

sed

probabilia, a

certis

distinguere

satius

visum

est; quam

rationem

in

progressu

operis sui etiam

Ceriani

nostro

probatam

esse

videmus.

Gregorii Bar

Hebraei Commentarii in

Genesim

specimen

edidit

F. F.

Larsow, Lipsiae,

1850,

unde

unam

atque

alteram

lectionem ad

Cap.

i.

2

decerpsimus.

Poetremo

ex

Nova

Versione

Graeca

Pentateuchi, e

Cod.Veneto

a C.

F.

Ammon Erlangae

anno

1

790

edita,

hic illic

pauca

delibavimus.

7/17/2019 hexapla (1)


GENE

SIS

Caput I.

*

••

:

•

- -

••

•

:

•

••;

principio creavit

Deus

caelum

et

terram.

O'.

kv

(.

.

kv

apxf}

1

)

(

6

Oebs

rhv

.

/3.

.

. ?

.

kv

6

$

()

.

3

2.

^

;

?-

Terra

autem

erat

:

vastum

et

vacuutn.

',

?

j

.

.

8e

\

*

.

Se kykvero

?

.

Kfvbv

(s.

ovOkv)

ovoiv.

2.

~hy

ncrnu

&*

nrn

Dinn

^$ hy

^m

^

^

.

jffj

tenebrae

erant

s«/?er

faciem

abyssi; et

spiritus Dei

incubans

erat

*?(/?er

faciem

aquarum.

O'.

/cat

(

?

(

(

.

.

(

, (

(

(((

(

.

. . .

(

Cap. . Hieron. Quaest. in

Gen. (Opp.

.

III,

.

305):

u

Nam

et

LXX

interpretes,

et

Sym.

et

Theod.

in

prineipio

transtulerunt;

et

in Hebraeo scriptum

est

bresith,

quod

Aq.

interpretatur,

in

capitulo

2

Origen. Comment.

in

Psalmos

(Opp.

T.

II,

p.

529)

:

'

(

iiriyt

-

,

.

8t

,

, \,

\, tv

.

Hieron. ibid.

.

306

:

Sed

et

hoc scien-

dum,

quod

apud

Hebraeos liber hic Bresith

vocatur,

banc

habentes

consuetudinem,

ut

voluminibus ex princi-

piis

eorum

nomina

imponant. In

initio

Cod.

Reg.

1825

eic

ad

marg.

legitur:

.

3

Jo. Philoponus in

Hexaem.

p. 10,

qui

bis

sine

copula citat,

invito

Hieron.

in

Epist. LVII

ad

Pammach.

11:

Aut quia Hebraei non

solum

habent

,

sed

et

,

ille

et

syl-

labas

interpretatur,

et

literas;

dicitque

\

,

quod

Graeca

et

Latina lingua

omnino

non

recipit. (Minus

probabiliter

Corder. in

Cat.

ad

Psalmos,

p.

40

:

6

bi

'

.

'(

.

.)

S.

Basil.

.

.

.

,

.

7

:

mtp

erepoi

(,

>

(€,

iv

(-

(

.,,

\

iv

. Basilium

compilavit

S.

Anibros.

in

Hexaem.

1,

16:

Denique

alii

dixerunt eV

,

quasi in

capite, quo

significatur in

brevi

et in exiguo momento summa

operationis

impleta.

Sed

revera

buic

interpreti

fere

superstitio

erat

pro

J >TtO

*

ponere, nulla omnino

seneus

loci ratione

habita.

Cf.

Hex. ad

Gen.

xlix.

3.

1 Reg.

xv.

21.

Jerem. xlix.

35.

Dan. xi.

42.

*

Philop.

ibid.

p.

52,

concinente Cod.

127.

Bar

Hebraeue

affert: 0*20

JJo

3/

)lo

f>.9>m

./.

In

Cod. Beg.

1825

haec leguntur ex

Greg.

Nyss.,

quae

inter

edita

ejusdem opera

[T.

I,

p.

7]

habentur:

<€

&

(

~ (,

*

fjv

'

,

\

'

bi

,

)

?

—

Montef.

Minus

recte

Procop.

in

Gen.

p.

19

:

6

.

thtt

Ktvfj.

Cf. Hex.

ad Deut.

xxxii.

10.

Jesai.

xxxiv.

ii.

Jerem.

iv.

23.

6

Philop.

ibid.

In

schedis

Combefisianis

lectio

Symmachi

sic babet,

\

abiaiptrov;

sed

praestat

lectio

Pbiloponi

[Cod.

135],

et

aliorum. —

Montef.

stat

Bar

Hebraeus,

ver-

tens:

\~

-

,

^

m

Ho iL*-^_».

Philop.

ibid., Nobil.

Lectionem,

\

,

testantur Cod.

Reg. supra

alle-

gatus,

Cod.

135,

et

Bar

Hebr.,

qui affert: JJo

«oo

D

.1.

7/17/2019 hexapla (1)


GENESIS.

[

(((

(

.

.

(

,

(

(

((

(

.

-

(«(0,

,

(

\(

(

,

(

(

,

(

-

*

3.

nN Vm

-

.

Fiat

lux:

etfacta

est

lux.

',

.

*

•

((( .

.

(

-

(((0

.

.

(

•

(((

.

9

4.

.

',

.

.

.

10

•^

pM

pa DvfrN

^OQ.

Et dis-

crevit

Deus

inter

lucem

et

tenebras.

',

(

(.

(((

)

(

,

(

.

..

(6

(

,

(

.

12

Et appellavit

Deus lucem

Diem;

tenebras

autem

appellavit

Noctem.

',

((( (

(((

.

.

(((

(

,

('

(((. .

(((

(

(((

.

.

(((

( (-

(\((

}

3

6.

*•\

?§

iflna

V\

*

^

D^A

OTO

%

.

Et

dixit

Deus:

Fiat

•

• -

••

:

-

expansum

solidum

in medio

aquarum,

et

dis-

cernat

aquas

ab

aquis.

',

(

(•

((

(

,

(

(

•

—

((( <

14

.

((

(•

(

(

(

,

(

(

(

.

.

((

(•

(

((

(

,

(

(

(

.

.

((

(•

(

(

(

,

(

(

.

15

7.

JJ VH.

'.

Vacat.

^

(

*

1

*

8.

irati

1

?

^? * &•

&•

**&****

r

Philop. ibid.

8

S.

Basil.

.

ibid.

.

1 8

C:

*'*

(

;

(

,

(,

tjv

.

*E\eyt

«

civat,

(,

twola

-

**.

.

eVe-

**

. .

.

Hieron. ibid.

.

306

:

Pro

eo

quod in

noetris

codicibue scriptum

est, fcrebatwr,

in

Hebraeo

habet

merefbth,

quod nos

appellare

poseumus,

incvbabat,

sive

con/ovebat, in

similitudiuem

volucris

ova

calore

animant is.

•

Philop.

ibid. p.

65.

10

Montef.

affert

:

.

<n>vub*v

*

,

notans

:

Hic

et

paseim

in

eequentibus

Aquila, o-vvubtv 6tot.

Ubi

Procopiue

:

'

Aquila

in

eua

translatione

adjecit verbo vidit

praepositionem

,

quae

in

compositione cum

significat,

ac

si

diceret contuitus

e*t,

corupexU.'

In

Qraecie Procopii

p.

27

nihil tale

habe-

tur,

sed

tautuin

:

ctocr

ro .

\

*

'

{6

ipij.'

* &

oiKtiq

'

ijv

(

,

,

6i

xptiav

,

\

. -

>1

,

'

'

.

Ubi innuitur,

ni

fallor, usus

Aquilae

notissimus

particulam

in

praepositionem vertendi

;

neque

enim

credibile

est tam

scrupulosuni

interpretum

pro

simplici

',

vidii,

compositum

(rvvtibtv, intellexit,

posuisse.

Praeterea

ad

v.

31

diserte

testatur

Philopouus,

Aquilam

vertisse:

*«» (.

u

Philop.

ibid.

.

73•

12

Idem

ibicL

1S

Sic

tres

interpretes,

Aq.,

Sym., et

Theod.,

nimio scrupulo

Hebraico idiomati

baerentes . .

Aq.

habet

;

alii

.

Sic

autem

infra v. 8

tres

interpretes, ((

. ^ ;

ubi Aq.

vertit.

Montef.

Lectiones,

quarum

auctorem

non

nominat

Montef., suspicione

non

vacant,

praesertim

quoad

posteriorem singularum

clausulam,

quae

cum

priore

vix

consistere

potest.

Certe

Aquilam

vertisse,

«.

, non autem, (

«.,

,

nemo

sanus

cre-

diderit.

Fortaese Montef.

in arcbetypo euo

invenit:

.

. .

.

.

;

cetera

ex

ingenio

promens.

14

Sic

eub

-r

Arab.

1.

Philop. ibid.

p.

98.

Idem

p.

141:

.

Kai

. ('

.

tv

.

1

Cod.

1

27

in

textu;

in marg.

autem:

,

,

di

'.

Sic

sine

aster.

Codd.

,

14,

31,

alii.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap. .

16.]

GENESIS.

6

(.

17

).

.

,

-

.

. .

.

1

*

8.

'.

-

*

8

<

19

9.

^ffl•

Congregentur.

',

.

.

.

.

20

D iptt~7N.

Inlocumunum.

',

fk

-

.

,

.

21

',

-

-

,

,

4

»

.

?

rnjpp^

yw

1

?

crrfctj

»35*1

D^

^.

/

appellavit

Deus aridam

Ter-

ram

;

congregationem

autem

aquarum

appellavit

Mare.

',

' ,

.

.

rfj

,

'

(),

.

. .

,

.

23

11.

? .

Germinet.

'.

.

.

.

.

.

2

*

11.

nfe?V

.

Gramen tenerum,

herbam. (..

.

.

.

26

3HJ

5^?•

Proferentem

semen.

',

(.

.

2

*)

.

'

HS

^.

Fructificantem

secundum

spe-

ciem

ejus.

',

££•

«/y y«Voy

4,

27

12.

«ljt^

JHJ

gnpj,

'.

cnrep/za

'

.

.

.

-

.

,

28

Aliter

:

.

.

29

14.

oi*•

pa

S^n^

irotfn jv,tq

sij

/1*0

9^•

'•

^^

(,

«/€-

^/

30

)

-

—

4,

-

(.

30

)

,

(.

30

)

.

15.

iiViHOy•

',

.

.

31

15,

17.

^V?•

'•

€

.

.

0cu-

1>€>.

32

16.

Juyi

caVfi

r-iSupoS

Viarr

ifeoyrrnH

/*

trc

dominium

diei, et

lumen minus

in

dominium

noctis.

',

17

Procop.

in

Gen.

.

46

:

(

^

,

&

irtirqyos.

18

Philop. ibid.

19

Sic

sub

^r

Arab.

1. Origen. in Epist.

ad

Africanum

(Opp.

T.

I,

p.

15):

\ iv

rfj

Ttveatt

,

ei8o>

6

0f6s

ort

\6,

\

((', .

Hieron.

in

Comment.

in Aggaeum

(Opp.

T.

VI,

p.

737)

:

Denique

in

Genesi

cum

in

primo die

dictum sit,

et

in

tertio,

et iii

quarto,

et

in

quinto,

et

in

sexto, post

coneummationem

operum

singulorum,

et

vidit

Deus

quia

bonum est, in

secundo

juxta

Hebraicum,

et

Aquilam,

et

Symmachum,

et

Theodotionem

non

habetur.

*°

Nobil,

Cod.

127.

Philop.

ibid.

p.

144:

ol

8t rptis tlntiv,

,

*»s ,

.

SlC 8ub obelo

Cod.

127;

in

marg.

autem:

6(6,

oi

iv

,

«

(

'

'.

S.

Basil.

.

.

.

,

.

37

C :

,

—

' &(

ovrt

Tives

(

€

....

'

di

({

.

. Philop. ibid.

.

162.

4

Sic Montef.,

memorato

auctore.

**

Idem. Cod.

127.

Collatis

Hex.

ad

v.

29,

crediderim Aquilam vertisse :

()

;

Symmachum

autem

:

()

o~mp-

.

Montef. sine auctore

affert:

*A.

-

*

,

quae

lectio nihili

esse

videtur.

r

Sic

Cod.

127,

et

sine

aster.

Cod.

17.

Ad

*

Nobil.

affert

:

.

tts

,

quod

ad . 12

recte

applicat

Montef.,

qui tamen in v.

11

pro

Hebraeis,

n&9

)2~\]\

''

btt

' lB,

Aquilae

perperam

tribuit:

6

tls

.

Cod.

127«

29

Nobil.

ut supra.

Mox

post

Cod.

127

in

textum

infert:

3K«V

,

reclamante

Hebraeo.

30

Sic

Montef.,

tacito

auctore;

fortasse

ex

sola collatione

Hexaplorum

ad

w.

3,

4.

In

textu

LXXvirali

obelus

(~r)

eet

in Arab.

1.

Deinde ad

«r

Cod.

127

in

marg,

pingit

:

d$

,

ex

interpretatione,

ut

videtur.

M

Sic

Montef.,

non

memorato

auctore.

M

Idem.

7/17/2019 hexapla (1)


10

GENESIS.

[Cap. I.

18-

,

.

.

rbv

rbv

,

(rbv)

,

.

rbv

rbv

,

rbv

.

33

.

-

,

rbv

-

.

3*

18.

*

*

>•

',

(.

35

).

20

n*n

cfea

ypiti

csn ^dw

dv^m

*•)

'

»-

•--

::

')

••• •

Et

dixit

Deus

:

Scateant

aquae

bestiis

aqua-

tilibus,

animis

vivis;

alites

autem

volent

super

terram,

super

faciem

expansi

caelorum.

O'.

'

,

,

.

.

-

,

,

.

.

()

'

,

,

,

,

.

•

,

,

,

.

36

21.

^}

DpWrhM.

',

.

'

.

37

26.

OTena

«tAsa

cttn

ntow

wrihx

TOta.

',

'

'

,

'

.

.

'

'

,

[]

'

.

.

'

,

,

'

.

.

'

'

,

.

39

CTOtfn

tfW^

»1

«

—

••

:

:

Et

dominentur piscibus

maris,

et

alitibus

caeli,

et

bestiis, et

universae terrae, et

omnibus

rep-

tilibus quae

reptant super terra.

',

-

,

,

,

.

.

-

,

)

,

()

39

27.

aSsa *nobs2.

--™

^ *

:

-

:

:

;

•—

•••:

;

',

,

.

.

'

,

'

.

. ,

40

.

rbv

'

,

33

Philop.

ibid.

.

1

75•

**

Wem

ibid.

:

Tovrotr

6

*

—

.

,

-

,

(

,

,

(leg.

),

ontp

(,

.

**

Origen.

.

.

II,

.

22

:

6

,

,

*lt

,

'

dc

,

,

*.

**

Philop. ibid.

.

1

98

(cum

ter pro

nrrttvov).

Idem

.

1

99

:

6i tjj

(sc.

.

21,

'

*)

*.

\

.

.

. .

ipirtra

,

tv6(lav

,

u>a

rj

Sxrrrtp

,

ipittra,

,

•

.

6i, ipirrrov

•

«'»,

\

.

^

Severianns

apud

S.

Chryeoet.

.

.

VI,

.

467

D:

-

vtvrai

6

6

.

.

^

Philop.

ibid.

.

209.

Idem

.

217

Symmacho

tribuit

\

'

.

;

Theodotioni

autcm

pro

iv

6(,

iv

.

9

Sic

Montef.,

tacito

auctore. Equidem

nullus

dubito,

antecessorem

meum

totam

hanc lectionem

ad

normam

v.

28

excogitasee,

oblitum

in

Hebraeo

ibi

legi,

non

'&$'},

sed

»,

In nostro

loco

nescio

an

Aquila

verterit: iv

(cf. Hex.

ad Psal.

cxlviii.

)

fVi

*

.

40

Philop.

ibid.

p.

244.

In

textu

LXXvirali

pro

'

(

in

Arab.

1,

2 legitur,

ad

imaginem

euam;

unde

conjecerit

aliquis,

in LXX

antiquitus

juxta

He-

braeutl^

exstitisse,

(

,

( (.

Certe

editionie hexaplaris

ratio

tantum

non

postulare videtur:

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

.

29.]

GENESIS.

&

-

.*

1

. /

'

.

42

28.

*ns

^

nrb#

BftfrM

xtf^

nrrn

rry\ njpp-j

pjNernM

whpi

-

-

;

• - -

':

-

.

Et

b&iedixit

eis

Deus, et

dixit

eis

Deus

:

Fecundi

estote,

et multiplicamini,

et

re-

plete

terram,

et

subigite

eam; et dominamini

piscibus

maris,

et

alitibus

caeli,

et

omnibus

animalibus

quae

reptant super

terra.

',

,

,

,

,

'

,

,

,

,

.

.

,

•

-

,

,

,

.

.

,

•

,

,

-

,

.

,

.

,

.

-

(

^,

)

•

,

,

29.

Itetf-^-nN

D3

1

?

WI3

2

Dvfcn

'

w

*

:•'•

•

-

••

•

:

:

1

••

:

-

-:

-

- ••

V

;

•

-

-

••

1

••

•

-:

•

07.

Et

dixit

Deu8: Ecce

dedi vobis

omnes

herbas

proferentes

semen,

quae sunt

mper

faciem

totius

terrae, et

omnes arbores

in

quibus

est

fructus

arboris

proferens

semen

:

vobis erunt

in

cibum.

',

•

-

,

•

,

t

-

•

.

.

•

. .

,

44

.

-

•

,

.

45

.

3 h

(

4,

(.

Et

sic

reapse sine

aster.

Cod.

135,

Arm.

,

2,

Arm.

ed.

41

Idem ibid. Cod.

127

affert

:

2.

iv

tlicopi

(sic). Philop.

ibid.

p.

245

6

2.,

iv

(

,

'

('-

,

\

,

*

(£•(

^'

8

(

.

.

.

yap

vtiti rt

«

yrjv.

Versio

plane

singularis,

et ne

versionis quidem nomine

digna.

Sed

hunc

interpretem, nimio

perspicuitatis

studio,

vel etiam

dogmaticis

rationibus

obsecutum,

hic illic in

paraphrastae

partes

delapsum

esse,

videbimus

in

Hex.

ad

Gen.

xviii.

25.

Exod.

xv.

11.

Job.

xxi.

13.

Psal. lvi.

5.

Jerem.

xli.

5.

Cf.

D.

Abr.

Geiger

in libello

cui

titulus:

Symmachus

der

Uebersetzer

der

Bibel

(Judische Zeitschrift

fiir Wissenschaft

und

Leben,

i<*

Jabrgang,

pp. 40,

41).

42

Philop. ibid.

pp. 244,

245.

*

Idem ibid.

pp.

258,

259

(cum ecriptura

.

Idem

p.

264

ad Tbeodo-

tionis

versionem

,

qui

Syrorum

usus est,

ait:

(

bi

7

•(,

ti

'

,

'

\

,

ayert

.

Absurde

Cf.

.

ad Psal. cix. 2. Ezech.

xxxiv.

4.

**

Philop.

ibid.

p.

265,

qui

Aquilae

continuat

: iv

.

.

i.

(. 3°)•

Reliquam

partem

.

29

sic

de

suo,

ut

videtur,

supplet

Montef.

:

,

iv

,

tlvai (potius)

tls

.

Idem

in NotX8

.

15:

.

.

[

DrUSlO.]

editl8

Theodoreti

Quaest.

LI in

Gen.

(

. .

.

Utra

autem

vera

lectio

sit,

incertum.

Immo

non

est

nisi

falsa

emendatio

Pici

pro

vitiosa

Cod.

August.

scriptura

,

quae,

Philopono

auctore,

in

vertenda

erat.

Porro

Aquilae

lectio,

^

non

est

pro

,

sed

pro

.

Vid.

Theodoreti

Opp. T.

I,

p.

65.

»

Philop. ibid.

Cod.

127

c

a

7/17/2019 hexapla (1)


II

G

S

I S.

[Cap.

.

30-

30.

6

$e6r

rbv

•

,

««

kv

,

(fort.

)

.

46

»

—

•.•-:>

^toV

}\

Et

omnibus

animalibus

terrae, et

omnibus

alitibus

caeli,

et

omni

quod

reptat

super

terra,

in

quo

est

anima

viva,

(dedi)

omnem virorem

herbae

in

cibum.

',

(.

.

47

)

,

,

,

kv

,

€

.

.

. .

kv

,

.

48

.

€

,

[]

€

-

, ,

kv

,

€

-

.

40

.

,

,

(

,

kv

,

(

.

60

8i.3torigrr}

rrcnr

-

1

:?-™

wfy|

nrg

.

',

,

.

.

6

0609

(fort.

)

,

.

.

8

,

.

51

Cap.

.

.

'

<

53

2.

-

«<.

53

Cap.

.

1.

^.

',

.

.

.

.

1

2.

0^

Dte.

',

kv

Tfj

$

cktjj

(

'

Tjj

2

).

Pbttfr).

Et

cessavit.

',

(.

3

).

4.

nVTOfi

7.

Hae

sunt

origenes.

',

.

. .

-

4

6.

^B-^a-nM

^

7*&?

^?

^SJ

1^.

Sed

vapor

ascendebat

de

terra, et

irrigabat universam

faciem

humi.

',

,.

.

affcrt

:

.

*.

**

Philop.

ibid.

Pro

,

uod manifeste vitiosuni

est, Montef. tacite

correxit

-

,

spreta

leniori

medicina,

*,

vel etiam

.

Cod.

127.

48

Philop.

ibid.

p.

265.

Idctn

p.

267

'•

t6 di, \

us

,

,

.

,

'

{)

tlt

.

Montef. vero

oscitanter

dedit

(om.

»;).

49

Philop.

ibid.

.

265.

(Quae

autem

in fine

lectionis

Symmacho

adstruit

Montef.,

(adde

ex

Phllopono

),

,

ad

enar-

rationem

vereionis

LXXviralie

pertinent. Error

est Cor-

dtrii,

qui

Philoponum

edidit.)

Procop.

in

Gen.

p.

118:

*6

,

,

iv

,

(

'

yap

*&

,

,

.

Phi-

lop.

ibid.

(Montef.

perperam

exscripsit

\

pro

(),

omieeo

in

fine

.)

Idem

ibid.

p.

271.

M

Sic

eub

^r

vel

->

Arab.

1,2. In

Hebraeo etiam

abest.

M

Sic

sub

+

Montef.,

tacito

auctore.

Eadem

verba

in

v. u obelo

jugulant Arab.

1, 2,

reclamante

He-

braeo.

Cap. II.

Codd.

X,

127,

135.

2

Iidem.

Hieron.:

Pro

die

sexto

in Hebraeo

habet

diem

septimum. Artabi-

mus igitur

Judaeos,

qui

de

otio

sabbati

gloriantur, quod

jam

tunc

in principio

sabbatum

dissolutum

sit,

dum

Deus

operatur

in

sabbato,

complens

opera

sua

in

eo,

et

benedicens

ipsi diei, quia

in illo universa compleverit.

3

Codd.

X

(cum

dteXcHrei'),

127,

135.

4

Codd.

127,

135.

Cod.

X

affert

:

.

ai

.

Sic

(cum

.

.)

Catenae

MSS.

et

scbedae

Combefis.

apud

Montef.,

qui

ex

iisdem

scholium

affert:

,

,

«V

>

,

'

iVi

^

(corrige

ex Niceph.

'

)

,

cV

rfj

4,

*

'

8i

*

((

yap

\ iv

(,

.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

II.

11.]

GENESIS.

II

e/t

?

?,

rb

?

?.

6

7.

1DP

Qvfrb*

2

1•

••.•:

:

•-

w

cajn

nctfa

TfMf

ns^ ™™

ttJM*? 0™ .

/

formavit

Jova

Deus

hominem

ex pulvere

humi,

et

inflavit

in

nares

ejus spiriium vitae; et

factus

est homo

anima

vivens.

',

•%

?

4

?

rbv

(alia exempl.

add.

7

)

?

?,

€€

€i? rb

(/

•

€? ?

?

9

)

?' ?

€?

.

*.

?

(? -

?

?,

€€*

kv

?'

kykvtTO

?

ei?

.

.

.

?

(0? rbv

'

>

?

\?~\

,

(€

ct? ?

?

'

kyivtTQ

[-

?]

(?

.

8.

Dlj?p

2£

d

T^$

*\

W3«

Et plan-

tavit

Jova

Deus

hortum

in

Eden

ab

oriente.

',

^

£5£

?

4

10

(6?

-

(.

)

?.

.

(€€ ?

0eb?

iv

.

12

.

.

.-

. ,

13

^1^•

.

ourb

}€.

.

?,

.

kv

?.

1*

10.

Hjrn.

'.

Vacat.

Alia

exempl.

€.

11. pttPB.

'.

(s.

).

?•

.

19

6

Theodoret. Quaest. XXII in

Gen., unde

sumpserunt

Nobil.,

Niceph. Cf.

Hex. ad

Job.

xxx. 12. Prov. i. 26.

Jerem. xlvi.

21.

(Scriptura

est in

Nobil.;

««-

\6

autem

in

Cod.

Aug.

Theodoreti.)

Euseb. Emisenus

in

Cat.

Nicepb.

p.

60

:

,

Xryet,

-,

(

,

.

Sic

Cod.

1

27,

et

sine

aster. Codd.

14,

25,

31,

alii.

7

Sic Comp.,

Ald.,

Codd.

15,

16, 18,

alii, Philop.

8

Cod.

127.

Nobil.

affert: .

.

.

9

Pbilop.

ibid.

p.

250.

Ad

duplicem

lectionem

cf.

ad

Cap. iii. 18.

10

Sic

eine aster.

Comp., Codd.

III,

16,

19,

20,

alii, Arab.

1,

2.

Grabe Epist. ad Mill.

p.

68 :

Asteriscum iterum

praefixi

auctoritate

Anastasii

1.

c, allegantis.

Graeca Anastasii

in

Cod.

Cantab.

sic

jaccnt:

us

((

(,

€,

-

,

,

(fort.

()

.

Ubi VOCem

,

sen.su

generaliori

pro

distincta,

descripta,

non

pro asterisco

notata

positam,

a Grabio

male

cum compositam

eese

quivis

videt.

n

Sic

Montef.,

tacito auctore.

n

Ver-

sionem

Aquilae

babemus

ex

Basilio

[?]

et ex schedis

CombefiB.

Montef. Pro

ex

Hieronymo

re-

Scripsiinus

(.

Scilicet

Aquila

pro

Q^i?.

regu-

lariter

ponit

(vid.

Hex.

ad

Deut.

xxxiii.

1

5.

4

Reg.

xix.

25.

Psal.

xliii.

2. lxvii.

34.

lxxvii.

2. cxviii.

152);

pro D^i50 igitur

ponendum

erat.

(Exempla

cumulavimus

propter Lagardium, qui in

Genes.

p.

24

temere

affirmat,

in nostro loco

Aquilam non

&}$?,

sed

HlDlpD legisse.)

13

Hieron. :

Porro

edek deliciae

in-

terpretantur,

pro

quo

Sym.

transtulit, paradisum

floren-

tem.

u

Idem :

Necnon quod sequitur

contra orientem,

in

Hebraeo mecedem

[Lagarde

e

Codd.

Berol.

Scaph.

hihizra edidit.

Fortasse plenius

legendum:

mecedem,

non

mimizra]

scribitur,

quod Aq.

posuit

['

Anti-

quior

Reginae

liber

[et

Frising.]

€;

alter

corrupte APXNHHN

;

denique

Palat.

€€.'

—

Vallar8.]

et nos

ab

exordio

possumus dicere

;

Sym. vero,

«

,

et

Theod.

ev

,

quod

et

ipsum non orienteni,

sed

principitvm

significat. Ex

quo

manifestissime com-

probatur,

quod

priusquam

caelum

et

terram

Deus faceret,

paradisum

ante

condiderat,

sicut et

legitur in Hebraeo:

Plantaverat

autem Dominus Deus

paradisum

in

Eden

principio.

Praeterea

Montef. Syri

interpretis

lectionem

e Cod.

Reg. 1888

[et

Cat.

Niceph.

p.

66]

exscripsit:

((

('

\

.

-

iv

'

(<

Niceph.)

((

idem)

~

.

u

SlC

Codd.

2

,

130,

teste Lagarde,

Cat.

Niceph.,

et

Cod.

127

in

marg.

Lec-

tionem

non

memorat

Holnies.

Acacius

in

Catenis

Reg.

MSS.

[et Cat.

Niceph.

p.

72]

:

'

,

«

((

,

6

'

7«,

,

,

,

.

Hieron.

:

-

men

uni

Phison.

Hunc esse Indiae fluvium

Gangen

putant. Aliter

Severianus

in

Cat.

Niceph.

p.

70:

«,

7/17/2019 hexapla (1)


u

GENESIS.

[Cap.

II.

12•

12.

nVrnn.

Bdellium.

O'.

6

.

/

-

'

.

17

Jltjn.

£/

gemma

onyx

(.

sardonyx).

*,

6 (

-

6

).

14.TOHJ

WTp.

Ab

oriente

Assyriae.

'.-

(.

«£

/^

19

)

.

15.

)3]31.

'.

«V

.

.

€>

.

90

n.rf\O

tiUQ

1

»**

dv?

«

Vdnh

1

?

' •

•.•

•

'

:

-:

:

•

*

•

.

Non

comedes

de ea;

nam

in

guo

die

comederis

de

ea,

moriendo

morieris.

',

€€

'

•

jj

'

'

,

.

.

.

.

kv

^

.

.

.

21

.

'

'

#

'

(s.

)

,

(.

22

18.

?•

Solum.

',

.

.

.

23

YTOS

££

WTtojjH.

Faciam

ei adjutorem

sicut e

regione ejus

(sibi similem).

',

-

(.

-

.

.

24

).

19,

20.

TVT\

(bis).

',

. .

.

.

.

.

()

. . .

()

.

26

b»

\>

».

1

Cod.

,

teste

Griesb.

Cod.

135

m

marg.

:

.

,

.

Cf.

Hex.

ad

Nuni.

xi.

7.

Cod.

127.

Cf.

Hex.

ad

Exod.

1

xxv.

7.

xxxix.

6.

Job.

xxviii.

16.

Hieron.

:

Pro car-

bunculo

et

lajnde

prasino,

»>/

et

5

alii

transtule-

runt.

Montef.

affert:

'.

.

.

.

,

ex

alio

Hieronymi

loco,

de

quo ad

Exod.

xxxix.

6

videbimus.

Cod. X.

Cod.

127:

.

(

.

Hieron.

Pro

voluptate

in

Hebraeo

habet eden :

ipsi

igitur nunc

LXX eden

interpretati sunt

voluptatem. Sym.

vero,

qui

florentem

paulo ante paradisum transtulerat, hic

posuit iv

.

,

quod et ipsum amoenitatem

et

delicias

sonat. Pro voce

Graecis

scriptoribus

ignota

Val-

larsius

e

quatuor MSS. (quibus

accedunt Lagardii tres)

recepit,

cum

significatione

amoeni

eecessus,

maxime

ad

maris

littus

eeu

propter fluvios,

pro quo,

praeter

Graeca

exempla

(ut ait)

innumera,

Latinis

appellat

Cic.

in

Ver-

rem VII,

25:

In

acta

cum

muliercidis

jacebat

ebrius;

et

Virgil. Aen.

V,

613:

At

procul

in

sola secretae

Troades

acta

Amittsum

Anchieen

. Drusius

pro

infe-

liciter

tentat

e glossa Hesychii:

•

;

ubi

est

falsa

scriptura

pro

.

Mitto

conjecturam

Jo.

AJberti ad locum

Hesychii, AACHC

nil

eese

nisi

AACHC

pro

AAOCYNHC,

aut,

ei

mavis, HACHC

pro

HAOCYNHC;

nam

hujusmodi

compendia

in

libris

manu

scriptie

non reperiuntur.

Denique Holmesius

:

In

re

dubia,

videndum

an

veri

speciem

habeat

. Ori-

gen. in Lexico

ap. Hieron.

Opp.

T. III,

p.

626

:

&'•

.

Est

forte

0',

et Symmacbi.

Porro

Gen.

xviii.

12: .

*.

.

.

Equidem,

re

perpensa,

ad Vallarsii

sentontiam

accedo,

non

tamen

ut

cum

Scbarfenljergio

in Animadv.

p.

2

concedam,

vocem

a

bonis

scriptoribos

de amoeno

eecessu

ueurpari.

8ci-

licet

ad

sermonem

vulgarem

pertinet

hic

vocabuli usus,

in

quo

loca

eonvivii»

et epulationibue

commoda

audie-

bant. Hoc

nos

docuit

Scbol. Venet. ad

II. B,

395

:

*E<m

5e . . .

8«

«

«

(stylus

fa/mUiarie)

(

,

6

,

,

.

*

(

,

V*

f

,

.

Eodem pertinent

Glossae

: Amoe-

nia (sic),

ai; necnon locutiones,

,

genio indvl-

gere (Plutarchi

Opp. T. II,

p.

668

:

'

6

,

,

'

(),

ct

(

=

, Slliila

auc-

tore),

propter

opportunitates

quas

praebebant

ad

helluan-

dnm

et

libidinandum

tales secessus. Cum

hoc convenit

usus

Latinae

vocis

acta in malam

partem, non

quidem

Virgilianus,

sed Ciceronianus,

cujus

optimum

exemplum

est

Orat.

pro Cael.

1

5

:

Accusatores

quidem

libidines,

amore8,

adulteria,

Bajas,

actas,

convivia,

comissationes .

.

jactant. Cf.

ad Cap.

xiv.

3.

21

Codd.

X,

127,

135

(cum

iav

pro

f'v).

ffl

Versio

Symmachi

Graeca

in omnibus

Catenis

Regiis

habetur.

Montef.

Theodoret.

Quaest.

XXXVIII

in

Gen.

:

.

§

*

.

.

.

Cod.

127

affert:

.

$

&

.

Hieron.

:

Morte

morieris.

Melius

interpretatua

est

Sym.

dicens,

mortalis

erie.

Minus

probabiliter

Codd. X,

127,

135:

Oi

'

;

immo

in

priore

etatim subjungitur

:

.

.

2S

Cod.

127.

Eandem lectionem

-

vindicat

Cod. X,

Aquilae

autem

Cod.

135.

u

Codd.

X,

127,

135.

S. Anastas.

in

Hexaem. Lib.

IX

:

'

.

6

',

(

,

7«<•

,

-

.

,

thtf,

,

\

.

Ubi

particula

male

abest.

Cod.

127.

Cod.

135

affert:

.

£«.

Montef. e

Cod.

X ex-

SCripsit

:

.

.

.

.

.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

III.

2().]

GENESIS.

Ifl

20.

^r^?•

',

. .

?

.™

21.

^.

Soporem

gravem.

.

.

.

..

27

Erepor

.*

9

'.

Et

clausit.

',

(.

\€€.

.

^

29

).

23.

'OSyO D2V

D^SH

.

Haec

fanrfem

ali-

quando est o*

i?e

ossibus

meis.

'.

rOj/

»/

€/c

»/

/ /uou.

. .

.

30

IZaec vocabitur

vira

31

quia

ex viro

sumpta

est

haec.

',

(/3.

32

)

«

(alia

exempl.

add.

/^

33

).

.

?,

8

.

3

'

.

?,

«

(

{).

3

*

Cap.

II.

4•

55C•

/wor

^

<*

€0?.

3

5•

2*<

^pior

*

6

&.

37

Cap.

III.

2

(Hebr.

).

&

b^O DVW

«2)

DVT7N

Mjnj

.

Serpens

autem

erat

callidior

omnibus

bestiis agri,

quas

fece-

rat

Jova Deus.

O'.

6

B\

-

(.

.

.

.

^

1

)

26

Cod.

127,

qui

Aquilae lectionem

tribuit.

v

Codd.

X,

127,

135

(cum

).

Cf.

Hex. ad

Gen. xv.

12.

1 Reg. xxvi. 12. Prov.

xix.

15.

Hieron.

:

Pro

ecstasi, id

est,

mentis excessu, in

Hebraeo

habetur

thardema,

quod

Aq.

,

Sym.

,

id est,

gravem

et pro/undum

soporem, interpretati eunt.

M

Hanc

lectionem

Viri

doctissimi

Jo.

Ernesti Grabe [quem cf. in Ejnst. ad MiU.

p.

79]

beneficio habemus. Ipse

vero

mutuatus

est ex

Anastasio Lib. IX in Hexaem., cujus

duo

MSS.

codices

habentur;

alter

in Bibliotheca [Joannis Moore]

Episc.

Norvic.

[nunc

in

Bibliotheca

Academiae

Cantab., signatus

Ff.

IV.

2],

alter

in

[Novo] Collegio Oxoniensi.

Alius

autem

habetur

in Bibliotheca

Colbertina. Locus sic

jacet

\\\

(

6

(

((,

,

tTtpos

.

w

Codd.

1

2

7,

1

35•

^od. :

.

(((.

.

\(.

*°

Nobil. (cum

pro

),

Cod.

135•

Procop. in

Gen.

.

158:

.

(

(.

,,

,

,

».

81

Fcstus

8. V.

Querqueivlanits

:

Feminas quas

nunc

dicimus, antiqui

appellabant

virae, unde

adhuc permanent

virgines et

vira-

gines.

w

Origeu.

Opp.

T.

I,

p.

25

:

«

('

'

( \t£(a>t

,

(,

(

,

(,

(

(((,

'

<

»»

,

(

,

,

*

«»,

.

Sic

Comp.,

Codd.

III,

,

14,

15,

1

6,

alii.

Nobil.

affert:

.

-

.

Cod.

1

27

in

marg. : .

[']

,

(

['

].

Vid.

not.

Seq.

Cod.

135

ex

Apoliuario

: \

Tts \

eVi

(-

tjjs) *'

.

,

(

. Hieron.

:

videtur

in

Graeco

et

in Latino sonare,

cur

mulier

appelletur,

quia

ex

viro

sumpta

sit;

sed

etymologia

iu

Hebraeo

sermone

servatur.

Vir quippe

vocatur is,

et

mulier

issa.

Recte

igitur

ab

is

appellata est

niulier issa.

Unde

et

Sym.

pulcre

etymologiam etiam in Graeco

voluit custodire,

dicene: Haec

vocabitur

\,

(;

quod

nos

Latine possumus

dicere

:

Haec

vocabitur virago, quia

ex viro mmpta est.

M

Hieron.

:

u

Porro Theodotio

aliam etymologiam

suspicatus est,

dicens

:

Ilaec

vocabitwr

assumptio,

quia

ex

viro

sumpta

est.

Potest quippe

issa

eecundum

varietatem

accentu8

et

assumptio

intelligi.

Cod.

X in

marg.

:

,,

,

.

Cod.

1

2

7

in

marg.

:

.

.

(,

.

.

»7

;-

(

,

(

(

.

Haec

forsan

marg. codicis

sic

se

habuerunt

.

.

(.

^

.

.;

(

,

(

.

€

.

Verba

ad

sinistram erant

more Sinico (quod saepe

fit in

marginibus

codicum)

deorsum

legenda; eed

ea librarius

transverso

sub

ordine legit,

atque

ita

cum

vicinis,

quae

erant

separatim

legenda,

commiscuit.

Lego

igitur

: .

(.

(

(

.

.

.

.

.

.

.

\,

(

.

—

Holmes.

Sic

8ub

aster.

Cod.

127

in

marg., Arab.

.

om. Codd. X,

14, 15,

16,

alii.

w

Sic

Codd.

X,

127,

Arab.

I,

et

sine

aster. Comp.,

Codd.

19,

25,

alii.

Cap.

III.

1

Cod.

127.

Hieron.

:

Pro

sapienie

in He-

braeo habetur

arom,

quod

Aq. et

Theod.

inter-

pretati

sunt;

hoc est,

neqtiam et

versipellem. Magis itaque

ex

hoc

verbo

calliditas

et

versutia,

quam sapientia

denion-

stratur.

S.

Anastas.

(MS.)

in

Hexaem. Lib. X

: 6

«

.

6

'.

,

,

(.

7/17/2019 hexapla (1)


»;

GENESIS.

[Cap.

III.

2

(i)-

(.

2

)

,

6.

.

6

6

,

6?

2

().]?$

Ssn

tih

&%

T&jF^

*•

Siccine

dlrit

Deus

:

Non

comedetis

de

omni

arbore

horti

?

*,

bri

(.

*)

6

-

(.

6

);

.

'

6

-

?

6

(5).

^£B? •

Tunc

aperientur.

',

-

.

.

7

9

(8).

DVn

TVrh.

In

aura

diei

(vespera).

O'.

.

.

.

.

,

.

.

6

13

(

2).

^T^V

™02

^?^•

Quam

dedisii

mihi

sociam.

',

.

.

?

14

(13).

^.

Seduxit

me.

',

.

.

.

10

15

(14)•

^1»

',

.

. .

}

1

72375*.

Super

ventrem

tuum.

',

rfj

,.

12

©?.

',

.

.

.

13

16

(

5).

^•

Conteret

te.

',

.

.

.

.

.

1

*

17

(

6).

^.

Et

graviditatem

tuam.

',

.

.

.

.

.

.

16

'qTlpttJfi.

Appetentia

(s.

conversio)

tua.

'.

17

(.

.

.

16

)

.

18

(7).

Sry

p

%S

.

Maledicta

est

Amwws

/ cawifl.

',

.

.

(

7

.

}

.

18

.

[\

\

.

19

fQSEtfll.

In

labore

gravi.

'..

.

«/

.

.

/xera

.

20

20

(19).

tJITO

TJN Donec

revertaris.

',

(.

21

)

.

*

Codd.

,

1

27.

s

Theodoret.

Quaest.

XXXI in

Gen.,

et

Cod. Reg.

1888.

*

Codd. X,

135.

6

Cod.

X.

Cod.

135.

7

S.

Anastas.

(MS.)

in

Hexaem. Lib.

XI

:

.

cir

,

*

.

Idem

ad V.

8

:

*'

(

.),

,

,

U oiKtlas

.

Minus

probabiliter has

lectiones

Theodo-

tioni,

non Symmacho,

vindicant

Codd.

X, 1

27.

8

Hie-

ron.

:

In plerieque

codd.

Latinorum,

pro

eo

quod hic

I>osuimu8,

ad vesperam, post

meridiem

habet

;

quia

«*

Graecum germonem

ad

verbum

transferre

non

pos-

eumus;

pro

quo

in

Hebraeo

ecriptum est,

larue

aiom,

quod

Aq.

interpretatus

est,

tv [iv

deest in tribus

codd.

apud Lagarde]

.,

id

eet, in vento diei;

Sym.

vero,

*

m.

.,

id

eet,

per epiritum

diei.

Porro

Tbeod.

manifestius, «V

m>.

.,

ut

incridiaiio

calore

tranaacto,

refrigerium

aurae spirantis

ostenderet.

•

Codd.

X,

1

2

7,

uterque

cum

scriptura

. Cod.

1

35

affert:

.

§

*.

10

Codd.

127,

135.

Montef.,

qui

poet

Drusium

edidit:

'•

ijnryayrro

,

legendum

«uspicatur

amryaytTO

*.

Immo

optime

Graeoum

eet

«Va-

yayitr&ai,

aUiccre

(c£

Hemeterh.

ad Plut.

p.

59),

sed

for-

tasse

Symraacbum

magis

quam Aquilam sapit.

u

Cod.

X,

teste

Griesb. Cod.

127:

.

.

12

Hieron.

Super pectus

tuum et

ventrem

tuum.

Ventrem

LXX

addiderunt; ceterum in

Hebraeo

pectus

tantum

habet.

13

Codd. X,

127.

Hieron.

:

Pro

terra

aphar

scriptum

est,

quod nos /avillarn

et

pulverem

possumus

dicere.

14

Codd.

127, 135.

Coislin.

pro voce

in

marg:

habet

,

eraso

interpretis

nomine.

Montef.

Hie-

ron.

:

Ipse

servabit

caput

tuum,

et

tu

servabis

ejua

cal•

caneum.

Melius

babet in Hebraeo:

Ipee

conteret

caput

tuum,

et

tu

contere8 e.jus

calcaneum.

u

Cod. X.

In

Cod.

127

prior

lectio

anonyma est.

1

Cod.

127.

Cod. X

:

. .

,

.

Hieron.

:

Pro

convereione

Aq. societaiem

[quod Grabio

,

Martianaeo

eonabat],

Sym.

appetitum

vel

impetum

transtulerunt.

Cf.

ad

Cap. iv.

7.

1T

Hieron.

:

*

Et

Aquila

non die-

cordat,

dicene:

Maledicta humue

propter te.

Cod.

127

affert:

.

hmt*

.

Codd.

X,

135.

1

Cod.

X.

SlC,

CUm

&

(eic)

?

Cod.

135.

Cf.

ad

Cap.

i.

7.

Hieron.:

Et

Theodotion:

MaUdicta

adama

in

transgreseione

tua.

m

Codd.

X (cum

(sic)),

127

(cuill

),

135.

*

Cod.

X.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

IV.

4.]

G

S I

S.

17

20

(19).

•

'.

aneXrtarj.

.

«/^.

22

21

(ao).

.

.

'.

.

.

.

.

,.

23

23

(22).

ata

njn^

wsg

|

njj

*

^^

HW1

SHJ,

Ecce

homofactus

est sicut unus

nostrum,

ad sciendum

bonum

et

malum.

Nunc

autem

ne

extendat

manum

suam.

',

'

yeyovev

€

e£

,

(

.

.

(,

6

ycyovfv

'

€€

\eipa

.

24

25

(2

4

).

DrrOT ™•

',

^.

.

•

^.

26

Cap. III.

23•

untv

>%

4

.

2

*

Cap. IV.

1.

^-

tZTW

l

ff

l

3g.

Kacta

sum

virum,

ju-

vante

Jova.

',

.

.

'•

kv (.

1

.

.

>(•

.

2

2.

HJ7J

^^-

',

.

.

()

(T€K€v.

s

4.

^. Ei respexit.

',

.

.

*(. .

.

.

*-

.

•

(.*

Cod.

127.

Cod.

.

Minus probabiliter

Cod. 1

2

7

ad

.

in

marg. pingit :

.

.

24

-

tef.

Cod.

edidit

:

.

yiyovtv

'

()

iv

€

.

Mihi

quidem in

hunc

fere modum

legendae

videntur literae

diibiae

ac

detritae

:

ytyovtv

'

.

.;

ut

alibi

^EO

vertitur

.

—

Griesbach.

.

Ibt

',

cetera ut Griesb.

Ita,

inspecto

codice,

et

ipsi legimus.

Holmes.

Etiam

Cod. 127 ad

(

in

marg.

affert

:

.

*

iavrov.

Accedit Photius

in

Ampbilochiis

apud

Mai.

S.

V.

N.

C,

T.

IX,

p.

25,

qui loctis integer

exscribendus

:

Ka\ fcvrtpov,

imepoplas (fort.

)

*(,

(

(

,

\

'

,

(

•

(

(

((

€

*

€

(fort.

)

\

.

«

(

ytyovora

tKO*t-

'

-yiyovfv

£

(

'

\

.

Cod.

1

2

7.

2

SlC

Cod.

in

marg.,

et

sine aster.

Codd.

III,

14,

16,

alii,

Arab.

1,

2.

Cap.

IV.

*

Codex

quidam

Monspeliensis,

teste

Combe-

fisio, cum scbolio

:

(sic)

(.

Sic

(cum

)

Cod.

135•

2

8•

Anaetas.

in Hexaem.

Lib. XII

:

O0tv

(

(

(

.

yap tintlv

(,

.

,

6

((

(.

.

,

,

\

-

.

«

(,

.

.

,

rypa^fv,

tva

€»7

(,

\

eiJTf

'

.

1.

,

.

s

Codd.

,

1

27.

Sic

1.

Cod.

130.

*

Nobil.

affert:

Theod.,

Aq.

,

vel

.

Sym.

.

Ed.

Syra,

<-

(.

Sic

post

Drusium

Montef. in

Hexaplis ad

loc.,

notans

:

.

,

vel

melius

,

delinitus

est.

Interpres Procopii Latine

:

solationem

accepit. Pro-

copii Graeca

a

Maio

edita in

Claee.

Auct.

T.

VI,

p.

218

sic

SOnant

:

''

(

,

-

'

roiyapovv

\,

**

.

.

(,

(('

«

.,

(sic)

.

«,

'

*

,

.

(

,

,

«

\

'

<,

(\

-

\

6 (

(•

(,

(

C

wl^»

*

yap

(

cv

*

~

'

-

(,

?

(leg.

),

\

€*'

, €(,

«»

(

(

.

,,

.

;1(

veram

Aquilae

manum

ipse

Montef.

e

Coisliniano

(quocum

consentit Cod.

127)

feliciter eruit:

.

.

.

.

.

(.

(Cf.

nos

in Auctario

ad Jesai.

xli.

10,

ubi pro

Hebraeo

yriKTT^K

Aquila

interpretatus

est

.)

Ad

Theodotionem autem

potior

videtur

lectio (***,

partim

ex

Hieronymo, qui

ait

:

Unde

scire

poterat

Cain,

quod

fratrie

munera

suscepisset

Deus, et

sua

repudiaseet ?

nisi

illa

interpretatio

vera

est,

quam

Tbeod. posuit:

Et

inflammavit

Domimis

super

Abel

et

mper

sacrificium

eju*;

mper

Cain

vero et

super

sacrificium

ejus non

inflammavit

;

partim

ex

Chrysostomo,

qui tamen

lectionem Syro inter-

preti

oscitanter

tribuit.

Locus

est Opp.

T.

XII,

p.

203

D

AtytTat

'

'

,

D

7/17/2019 hexapla (1)


II

GENESIS.

[Cap. IV.

5-

5.

nSND **7.

',

.

.

-

.

6

V35

•*

TkiJ

pj?S

.

Et

exarsit

(ira)

Catno va/<fc,

et

cecidit

(demissa

est)facies

ejus.

(.

(alia

exempl.

*)

\,

.

.

,

.

7

.

.

.

,

8

;

mn

rttb

wh&

td**i.

',

•

l-JkT

•

:

-

€?€

?

;

.

?

?

[]

;

9

. . .

?

?;

10

7.

1

?

3Wj

nS

dw

r\Mto a^pvroN

:

•

-

:

»

••

:

-

Nonne si recte

attuleris,

(bene

est)

1

et

si

non

recte,

antefores

peccatum

recubat.

Adte autem

erit

appetitus (s. conversio)

ejus, et

tu

domina-

beris ei.

O'.

oiJ/c

?

?,

?

?,

?;

?

-

*/3«

(€(\^(, ctri

,

6

,

\

iverrv-

,

tlitfv.

6

Hieron.,

ut

supra. Cosmas

Indico-

pleusta apud

Montef. Coll.

Nov.

PP. .

,

.

1

36

(indicante

Schleusner.

in Optisc. Crit.

p.

82)

:

(*

«-

'

in\

«

\

(sic)

ivtin-

ptffc».

•

Sic

Comp., Ald.,

Codd. III,

X,

15,

16,

alii.

T

Theodoret. Cod.

127

affert: . \

opytKov

.

8

Cod.

127.

•

Theodoret

Cod.

127:

*A.

«r

(sic)

,•

10

Cod.

127.

»

Idem.

lf

Idem.

Cod.

135

: .

*

*

—

{-.

Montef.

ex scbedis Combefis.

edidit:

.

*

iav

—

(sic).

Posteriora

e

Cod.

127

sic

exscripsit Matthaei

:

\ «

.

.

'

((--

,

quae

leviter

corrupta

eese

videntur.

Hieron.:

Multo

alius in Hebraeo

quam

in

LXX

translatoribus

sensus

eat

.

. .

Nonne

si bene egeris, dimittetur

tibi;

et ei

non

bene

egeri»,

ante/ores

peccatum

tuum

stdebit,

et

ad

te

tocietas

[cf. ad

Cap.

iii.

17]

ejus; eed tu

magis

dominare

.

.

Quod

autem in LXX

interpretibus fecit errorem,

illud

est, quia peccatum,

id eat, attath,

in Hebraeo

generis

masculini

eet,

in

Graeco

feminini

; et qui

interpretati sunt,

masculino

illud,

ut

erat

in

Hebraeo,

genere

transtulerunt.

Codd.

127

(cum

scripturis

nouU

et

&pfo),

135

(cum

pro

*,

et

om.

.

).

Montef.

ex

iisdem

schedie

eruit

:

.

oi*

.

,

&*

;

\

ay.

,

«VI

•

.'

,

£«?

.

Hieron.

:

Nonne

benefeceris,

dimittetur

tibi omne

de-

,

?

.

.

()

kav

)?,

? .

. .

.

'

kav

}?,

'

kav \

?,

,

-

?

€

?,

'

?

?.

12

.

?

?,

^;

?,

.

k

-'

?

€

-

,

^?

.

13

8.

»

^-^

_

tjj#5.

',

efa

?

^

•

—

€?

4.

n

Schol.

'

.

?

(,

'

'

?,

'

kv

-

,

?

'

•

(\ei

.

15

Schol.

ex

Ori-

gene

:

'

/3

?

,

'

.

16

-•

:•

lictum

tuum

1

sive, ut

Theod.

ait,

acceptabile erit;

id

est,

munus tuum suscipiam,

ut suscepi

fratris tui.

u

Arab.

1,

2 pingunt:

-^-

(sive

>-r)

\

um

...,

absente

meto-

belo.

1

Montef. ex

schedis Combefisii,

qui

ait

:

Ex

Kegiia Codd. et Cod.

Mazarini. Sixtina

[Nobil.] habet

Cyrilli nomine [omissa clausula,

'

eV

.],

cum

Cyrillus

non

habeat.

Hieron.

:

Et

dixit Cain

ad

Abel

fratrem

mum. Subauditur,

ea

quae locutus est

Dominus.

Superfluum

ergo est, quod in Samaritanorum

et

nostro

volumine [LXX]

reperitur : Transeamus in

campum.

16

MSS. Combefis.

Vid.

Origen.

Opp.

T.

II,

p.

30.

Ex

hoc

echolio

male

intellecto

Montef. in Hexaplis

posuit

*A.

'.

«r

irtbiov.

Scilicet

verba,

\

»

irtpX

tbti^av,

perperani

vertit: Aquila

tamen

exhibet;

cum

potius

sonent

:

id

quod

etiam docet

Aquilae

versio.

Verum

vidit

Scharfenb.

in

Animadv.

pp.

4, 5,

qui insuper

pro

probabiliter

conjicit

.

Quod vero

affirmat

doctissimus

Animadversor,

reliqua verba hujus

scbolii,

iv

..., vix

integra

esee

posse,

quia

non

aptum

videtwr eeriei

orationis,

errorem ejus

notavit

Vil-

loison.

in

Praef.

ad

Nov.

Vers.

Gr.

etc.

p.

xix, ad

usum

Bcholiaetarum

a

solenni

voce

6V1

ordiendi

provocans,

scilicet

ut subaudiatur

vel

.

Quod

reliquum

eet,

Aquilam

clauaulam

superfluam

non

legisse

luculenter

demonstrat aliud

ecbolium

in

marg.

Cod.

127:

«

doKti

'

•

(sic)

bf

7/17/2019 hexapla (1)


-Cai\

IV.

23.]

GENESIS.

19

12.

P|DiTN7.

'.

\

. ..

. 8k

().

17

^t

^t'

Vagus

et

profugus.

',

.

.

.

18

' •

*

19

13.

*.•

Delictum

meum.

',

.

.

.

20

14.

VW

naha

].

^

CC(?

/

expulisti

me.

'.

«'

€€9

€.

.

ttod

/ic.

21

15.

?

1

?.

Propterea.

'.

.

.

o#ra>y.

.

.

°\

?0??•

Septuplum punietur.

'.

(8(

.

.

U-

.

33

.

**

.

it*

.

15.

n*iSn.

7

.

^

.^. .

7<££.

16.

Tii.

'.

?\

.

,

.

€-

/*€»/oy.

27

18.

tv•?.

'.

.

.

»

*?*.

0'.\€.

Aliaexempl.MaojA.

2

»

.

'.

.

Alia

exempl.

-

.

30

23.

'$*{«

i

7

//

adolescentem.

',

^.

.

()

.

31

'

iv

,

ev

•ntpi

.

1J

Cod.

127-

Idem.

Pro-

COp.

in

Gen.

p.

224

:

*,

\

.

taj}

«ri

ti)s

),

**,

,

.

.,

, (

,

'

.

Montef.

e

Catenis

Regiis

[et

Nobil.]

edidit :

.

\

6

'

.

\

,

et sic ex Procopio Cat.

Niceph.

p.

112.

20

Cod.

127,

et praem.

articulo Cod.

130.

2l

Codd.

127

(cura

),

130,

1

35

(sine

nom.).

22

Hieron.

in Epist.

XXXVI ad

Damasum

:

Vaiomer

lo

adonai

lochen

chol

obeg

cain

soBATHAiM joccamo. Aq.

: Et

dixit

ei

Dominus:

Propterea

[cf.

ad Cap.

xxx.

15]

omnis qui

occi-

derit

Cain,

septempliater

ulcisceretur. Sym.

: Et

dixit

ei

Dominue

:

Non

sic,

sed omnis

qui

occiderit Cain, lieb-

domadas

[sic in

MSS.,

non

hebdomas,

ut in editis] sive

8eptimu8,

vindicabitur.

LXX

et

Theod. : Et dixit

ei

Dominus:

Non

sic,

sed

omnia qui

occiderit Cain,

septem

vindictas

exsolvet.

M

Procop.

in

Gen.

p.

229:

TWr

,

«

'

(('

(.

Concinit

Syro-hex.

<Ûo

|aau—

~-

./•

Cf. Psal.

xi.

7

in LXX

et

Syro-hex.

Hieron.

ad

loc.

:

Pro

septem

vindiclis

Aq.

septempliciter

interpretatus est;

Sym.

septi-

mum;

Theod. per

hebdoniadem.

24

Procop.

in

con-

tlliuatione

:

'

(

'

arrep

nvis

,

iv

ytvtait

.

Syro-hex. affert

:

,*>.

^^~»

Jl^^sL

LUaa*;

ubi Syrum interpretem

-

ante

oculoe

habuisse

vix

dubium

esse

potest; etsi

ex

vereione

Hieronymi

(qui

tameu

Symmachi lectionem

am-

bigue

ti-adidit)

et

explicatione

a

Procopio

memorata,

paene

crediderim

Symmachum

non

inusitatuni

,

sed

-

. poeuisse.

Cf. ad v.

24. Syro-hex.

JL

.^=>Uj

Jjââ-*,

jâ, arcte

appicto

scholio

:

Ille queiu

genuit

generatio

KpttOM

(1

,

\ .

1

> )»>

»,:^.|?

»)

«/-

,

quod

ad

Symmachi

lectionem

potius

pertinere

videtur.

Hieron. :

Theod.

per hebdomadem. Cf.

ad

24. Codd.

127,

130,

135.

n

Syro-hex.

.«

[i

\.«)ltoo? .1

)mPO).

Ad

\

(.

1

3)

Cod.

1

30

marg.

pingit :

.

\(.

Cod.

1

27

ad

(

(.

1

6)

:

., *(.

Denique

ad

Cod.

135

in

marg.

:

.

Graecas

interpretum

lectiones

[.

-.

.?*]

sutupsi

ex

Appendice

Holmesii, in quo

tamen quoad textum

et

nomina

interpretum

satis

confuse exhibentur; ego vero

auctoritate

Syri

dispescui.

Versio

quidem

Syriaca

Syni-

machi

esset

ad

literam

rebellis, sed

redditum

puto

servi-

liter

,

surupta

significatione ex vi

radicie,

licet

non

recte.

Ceriani.

Ad

Vnrh

Hos. ix.

1

7

Syro-hex. affert

)«_»«aa

X

.(,

quod

nos

indubitanter

Graecum

fecimus. Forma

autem

»yo/

regulariter

ponitur

pro

avt-

;

e.

g.

Dan.

vii.

23

in Syro-hex.,

et

Act. Apost.

xvii.

6. xxi.

38

in

Philox.

Cf.

Hex. ad

Tbren.

i. 8. Hie-

ron.

:

Quod

LXX Naid transtulerunt,

in Hebraeo

nod

dicitur,

et interpretatur ^^, id

est,

instabUis

et

fltLctuans,

ac

sedis

incertae. Non

est

igitur

terra

Naid,

ut

vulgue nostrorum

putat;

sed expletur sententia

Dei,

quod

huc

atque illuc

vagus

et

profugus

oberravit.

28

Codd.

127,

130

(cum

).

Sic

Comp., Codd.

III,

14,

19,

alii.

Cod.

127

in textu:

MiijX,-

in

marg. autem:

.

M

SlC

Codd.

16 (cum

-),

j

1,121

(

ut l6

)>

alii.

Cod.

127

in

marg.

affert:

.

'

-

((,

ontp

(

{

add.

Cod.

13°)•

c'ot«

,

(adhuc

superetitis

?)

(

-

«,

,

(

*.

31

Cod.

127,

qui

ad

lectionem perperam

refert.

CSt

Hex. ad Jesai.

ix.

6.

D

2

7/17/2019 hexapla (1)


20

GENESIS.

[Cap.

IV.

24

24.

nyatm

D-yntp

^oh

pgnag»

o^nyne?

•»?.

»

septuplum

punietnr

Cainus,

et

Lamech

septuagies

et

septies.

',

?

-

i

?

.

.

?

?

?'

2

.

.

. ,

33

.

()

'

. .

,

34

25.

nvftw

^-ntf

••?

»

-

*nprn

1.

2?/

appellavii

nomen

ejus

Seth:

nam

(aiebat)

constituit

mihi

Deus

prolem

aliam.

',

6

}

—

-

«4*

.

.

'

,

\\(~

]

(6

(Ttpov.

26.

«$

°^

NHJ27

'™• 1

?,

^wwc

caeptum

est

invocare

nomen

Jovae.

O'.

oSroy

(

'-

36

).

.

().

.

.

.

,

37

•

-

*

8

Cap.

V.

1.

O Vt} rftb^F)

1DD

PIJ.

Hic

est

liber

genera-

tionum

(genealogia)

Adami.

',

r)

?

.

.

-

}

.

', .

.

.

ey

.

2

2.

DQt2? JlW.

',

oVo

/

(alia exempl.

/

3

).

3.

2

D

n

U?7tp.

Triginta

et

centum

annos.

',

(

•

)

.

4.3

2.

'.

€7

(

•

5

).

5.

:

^

:

3>$.

*,

w

Cod.

130

(cum

eiglis

\

).

Sic

(cum

.

«0.

«)

Cod.

127.

Cod.

127,

teste

Matthaeio.

Holmes.

e

Cod.

127

(per

errorem

pro

130)

affert:

.

(

<

•

*

\

(

(sic).

Syro-hex.

«^b^j

l^Ok-isL

S

-f^

-

->

-

,jx>

;

quo

auctore

etiam

in

priori

clausula corrigit

Ceriani,

vereor ne

contra

linguara. Praeterea Procop. in

Gen.

p.

140

Symmachi

lectionis, ei

non

ipsissima

verba,

certe

sensum

afferens,

haec babet

:

,

'

***'

6

/*

{-

, .

Scilicet VOX

, etsi

quoad

usum

vulgarem cum

permutetur,

vi formae

est is

qui

septimo die

aliquid

faciat,

quam notionem

in

nostro

loco

ad

eeptiinam

generationem

transtulerunt

interpretes.

Procop.,

ut supra.

Minus probabiliter

Cod.

130:

.

«?

€

(

(sic).

Hieron.

:

Denique

Aq.

:

Et

vocavit,

inquit, nomen

ejus

Sethj

dicens

: Quia

posuit

mihi Deus eemen

alterum. In

textu

obelus est

in

Syro-bex.

*

Syro-hex. in

marg.

... ft

-

_-**-

n

Cod.

130,

absente

siglo

,

quod

e

S\

o-bex.

posuimus.

Hic autem

affert

:

fc—

ifc**7

^*•*»

•?•

)

Ulo^k

^-»-0•

.^b

«Ulo

)j

fl<>\.

Montef.

ex

omnibus

CatenU

Regiis

et

scbedis

Combefis.

edidit:

*A.

»

\*1

cV

.

<c,

et

sic

ex

Theodoreto Nobil.

(Locus

Theodoreti

est

Opp.

T. I,

p.

60,

ubi in

textu

:

.;

in

marg.

autem

:

tv

.)

38

Euseb. Emisenus

apud

Montef., et Cat.

Niceph.

p.

119:

X«-yft,

',

*(

(

(Codd.

64,

3°

:

*'

°

•)

' ^•>

,

:

(

XfytaOai,

(.

yap

yfynvaaiV (

iavrjj

,

(

'

(

'\

(

...,

,

'

. (

.

Cap. V.

Cf.

Hex.

ad

Cap.

ii.

4.

2

Codd.

130

(cum

. bis),

135

(cum

2.

).

3

Sic

Codd.

III (in

rasura), X,

15,

38,

alii, Hieron.,

Syro-bex.

4

Syro-

bex.

•:•

^—IS-XLo

))cio

U>i-*.i

. >^,oi.

£useb.

Emis.

apud

Montef.,

et

Cod.

135

in

marg.

:

(

«

Cod.

135)

6

'

(

om.

idem)

att

ytvtaXoyu'

IrtMT,

«*

'

ytwav

('

ytvvq idem)

/

'

\''

«

(

.

Hieron.

Sciendum

quod

usque

ad

diluvium,

ubi

in nostris

codd.

ducentorum

et

quod

excurrit

annorum

genuisse

quis

dici-

tur,

in

Hebraeo

babeat

centum

annoe, et

reliquos

qui

sequuntur.

6

Cod.

127:

-

. Hieron.

Quia

in

ducentis

erraverat,

consequenter

bic

posuit

sep-

tingentoe,

cuui in

Hebraeo

bic

habeatur octingentos.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

V.

26.]

GENESIS.

(.

.

?

eroy.

e

6.

2

\ TO0

,

'.*

€.

-

4

4(.

7

7.

rro

n:btn

-

.

'.

eVra

cr^

(

-

9

).

9.

2

^.

'.

€7^

4

^

(

•

^ ).

10.

29

:.

',

(

-

10

).

13.

JXDttft. ',

(

-

11

)

.

14.

jy<5>

«^

Vn^.

',

kykvovro

.

Aliud

exempl.

iyivovro olv

•

.

15.

#

D-^tpi

ETOtf

.

'.

4€

d£f

/coj/ra

4

(

-

£e

13

)

.

16.

:

mto

:

onAif.

'.

^

(

-

14

).

19.

~^.

',

.

(/

'•)

20.

;

nfo*Q

2

D^tm

D?rm?.

'.

/cai

4

(

-

^

)

.

22.

DVT^rrnN

^flDn

^nn^.

£/

ambulabat

(vitam

degebat)

Enoch

cum Deo.

',

(

k

(. . €(

.

. ()

(4(

.

.

,

17

24.

^

^nn^.

.

-

*.

.

((

.

.

€4

.

. ,

18

25. 3

D^;btm

ynrc.

',

frr*

«*>/

<

4£

.

-

4

}

9

(

(

)

(

(

-

/ )•

20

26.

njtf

yntri

rntf

cnjtaBft

crrm?.

'.

.

Alia

exempl.

£&

4

.

21

(

.

.

4.).

',

.

22

,'

(

(

)

.

23

Epiphanius

De

Mens.

et

Pond.

.

1

5

9

C.

Idem

p.

1

5

9

:

(

}

(('

ovafti

\

,

€,

.

,

(

eros

.

Ubi

haec,

ovatd

(rectius

-

/i),

e

.

3

male

huc translata

sunt.

Deinde

pro

in

versione

Epiphanii Syriaca

(Mus.

Brit.

MSS. Addit.

17,148)

emaculatius legitur:

(.^

LcLAîôlo

\

'

r>

-

\

.

m >

textu

LXXvirali

Syro-hex.

legit:( \

-

,

invitis

libris

Graecis.

7

Syro-hex.

>*>.,ot

•>

A

-o

..0

J)oo

joÂ.v

Cod.

135:

*

pt

(non,

ut

Cod.

127,

pY<).

'

8

Codd.

127,

135.

»

Cod.

135.

Miuue

probabiliter

Cod.

127:

Xomot'•

^7.

10

Cod.

127.

11

Idem.

In

v.

12 reliquos

interpretes

pro

posuisee

quivis videt.

12

Syro-

hex. in

textu:

.^

1 „.x>»

wo»ql_iJs)

v

oo>\3

s

us>^-aoi

000»,

reclaniantibu8

libris

Graecis;

in marg.

autem:

oooto

^

i

»

o

>

©»fcoo<L.

ôo^Xa.

13

Cod.

127.

14

Idem.

16

Idem,

sine

titulo.

1

Idem.

17

Syro-hex.

./•

•>

Joot ^Sakoe

.ô

•>

)o^

jp_x

ô,

1

..

)oot

ôooo.

Cod.

38

in

textu:

ntpunaTti

8i

()

(.

Cf.

ad

.

24.

18

Codd.

127, 135.

Mattbaei e

Cod.

127

ex-

SCripsit : .

\

((

'

;

ubi

VOX

-

est

glossa

etymologica

nominis

*\ap*b,

cum

lectione

Symmachi male confusa. Syro-hex. in

marg. eadem

habet

quae ad

v.

22,

nisi

quod ^Sot&oo sine

puncto

diacritico

jacet. (Ad

Sym.

cf. Hex. ad

Psal.

xxv.

3.

xxxviii.

7.

-

i<-li.

ii.

7.)

19

Syro-hex.

^jjôio

â*.

\s>*».y

^^.ot

Ljl*.

Jiôo

\

.

1 H. Arab.

in marg. :

Interpretati

sunt

reliqui:

centum et

septem

et

octoginta

annos.

Sic

in

textu

(sine priore

rn;)

Codd. I,

X,

15,

16,

alii.

*°

Mon-

tef.

e

scbedis

Combefisii.

2I

Sic

Syro-hex., et

(sine

•)K

4)

Ald., Codd.

I

(voce

,

teste

Grabio, recen-

tissima manu,

sed

sine

dubio

super

antiquas

literae

scripta),

X,

1 4,

1

5,

alii.

w

Syro-hex.

in

marg.

w

Montef.

e

scbedis

CombefisiL

Hieron.

:

Famosa quaeetio

et

dis-

putatione

omnium

ecclesiarum

ventilata,

quod

juxta

dili-

gentem

supputationem,

quatuordecim

annos post

diluvium

Mathusala

vixisse

referatur.

. .

.

Restat

ergo, ut

quomodo

in

plerisque,

ita

et

in hoc

sit

error in

nuraero.

Siquidem

et

in

Hebraeie et

Samaritanorum

libris ita scriptum reperi

Et

vixit

M.

centuni

octoginta septem

annis,

et

genuit

L.

7/17/2019 hexapla (1)


22

GENESIS,

[Cap.

V.

29-

29.

TttSSTCfi.

Et

de

labore

gravi.

',

(.

€

).

Cap.

V.

7•

&•

4

^7

™ *

*

*

6

«

,

7•

8.

•)£

4

.

.

-

•)£•

4.

.

£<•

|

^

^

.

13.

>%

4.

15.

TreVre

>£•

^

.

1

6.

£

4.

\.

(fort. 4)

£(•

4

%

4.

1

8.

•%

4.

2.

>£•

4.

23•

^

4.

25-

*&

f

^

4

.

.

>£•

4

.

28.

££•

4

.

30.

(fort.

££•

4)

-

.

3

1 •

*°

^

4?*

Cap.

VI.

(Hebr.

.

32)•

t^

V^l•

',

(alia

exempl.

add.

1

).

3 (vi.

2).

ai*?n

^-

D^wn-^n

wrrn,

Et

viderunt

filii

Dei

(Sethitae)

filias

hominum

(Cainitidas). ',

?

()

(alia ex-

empl.

2

)

?

?

.

?

??

.

3

.

?

ol

??

4,

.

?

. .

.

6

4

(3)•

D

i^

81

^

P 1?W.

Non

imperabit

(.

humiliabitur)

spiritus

meus

in

homine

in

perpetuum.

',

ov

?

?

—

?

4*

?

.

.

?

-

?

?.

7

5

(4).

U'Mli

Grassatores

(gigantes).

',

.

?.

.

?. .

.

8

Et

vixit

.,

postquam genuit L.,

septingentos octoginta

duos

annoe, et

genuit

fitioe

et

.

Et

fuerunt

onines

dies

M.

anni

nongenti

eexaginta novem,

et mortuus

est.

Bt

vixit L.

cenium

octoginta duobus

annis, et

genuit

Noe.

die

ergo

nativitatis Mathusalae

usque ad diem

ortus

Noe

sunt anni trecenti sexagiuta novem:

liis

adde Bex-

centos

annos

Noe,

quia

in

sexcentesimo

vitae

ejus

anno

factum est diluvium

:

atque

ita

fit,

ut

nongentesirao

eexa-

gesimo

nono

vitae

suac

Mathusala

mortuus sit,

eo

auno

quo coepit eeee diluvium.

Ceterum

in v.

28 solus Arab.

2,

ut

videtur, juxta

Hebraeam

veritatem duo

pro

octo

habet,

invito

Syro-hex.

M

Syro-hex.

)*3»^>

.«».

Cf.

Hex.

ad Gen. iii.

18. Psal.

xv.

4.

»

Syro-hex.

Cap.

VI.

«

Sic

Corap.,

Codd.

III,

X,

14,

15,

16,

alii,

ct

Syro-hex.

'

Sic

Codd.

III,

37,

72, 75.

Syro-hex.

ia

marg.

UJL*>-

S.Cyril.

in Cat. Niceph.

p.

129:

&*

»

*

'

Ibovrts

i(

ayyt-

<

*

,

Procop.

Gen.

J).

249

:

Syythoi

'

€

ras

-

\<*

€.

3

Montef.

SchedlS

Conibe-

fisii

et

Catenis

MSS.

Sic Cod.

130,

et S.

Cyril. ibid.

Cod.

127

affert:

.

»

.

Syro-hex.

\-

«

^

./.

)oi Vt.

*

Montef.

ex

iisdem

(cum

pro

ol

vlo\,

et

var.

lect

).

S.

Cyril.

ibid.

:

2.

b* ai

,

,

tKO*b\»Ktv

t

Protop.

in Gen.

.

251:

6

.,

€,

('

\

,

6

(

-

.

Etiam

Cod.

1

2

7 :

2.

ol

vlo\

8(.

Denique

Syrus noster :

h^»N»?

U^>

•»»•

Hieron.

:

Verbum

Hebraicum

eloim

communis

est

numeri

;

et

D&U8

quippe

et

dii

similiter

appellantur:

propter

quod

Aq. plurali numero

filios

deorum

ausus

est

dicere,

deoe

intelligens sanctoe sive

angelos.

Deus

enim

etetit

in

eyna-

goga

deorum;

in medio autem

deos

discernit

(Peal.

lxxxi.

1

).

Unde

et

Sym. istiusmodi

sensum

sequens,

ait:

Videntes

filii

potentium

filiae

hominum,

et

reliqua.

5

Montef.

Syro-hex. affert:

.

(&)

vlo\

*>

(Jc&v?

M»o).

Obelue est in

Syro-hex.

7

Nobil.

et

Catenae

MSS.

apud

Montef.

Sic Codd.

X

(cum

),

130,

135

(cum

fts

pro

).

8

Codd.

X,

127,

130

(cum

(.

eVt

),

135•

SjTO-hex.

^

*

>

?

.QJO»

.(.

•:•

1

«

^,

->

^-.^»»

.»

.»».

Hieron.

:

In

Hebraeo

ita

habet

:

Cadentes erant

in

terra in

diebue

illis, id

est,

annaphilim

.

.

.

Pro

codentibw sive

gigantibue,

violentos

interpretatus

est

Sym.

Idem in

Comment.

ad

Jesai.

lxvi.

7

:

Geneeeos

quoque narrat

liber,

quod

postquam

coeperunt homines

multi

fieri,

qui

numcrus

semper

in

vitio

eat, et

filiae

eis

natae

suut,

acceperunt

eas,

non

angeli, sed

filii

Dei, de

quibus

orti

sunt

gigantee,

sive ut

in

Hebraeo scriptum

est, imnarrovrtt,

id

est,

irruenies.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

VI. 17

(16).]

GENESIS.

5(4).

,

7/<>roe*.

CK.

/

. .

(/)

.

.

(ol)

.

9

6

(5).

SH

1•

Omnino

malus.

',

.

.

£

'

,

-

,

.

10

^/.

die.

',

?.

-

'

.

11

7

(6).

\

-™

rtonns

rnm

bhfi

\

/

1

at

•

:

—

^ff^i

^f&JZ•

Et

penituit

Jovam quod

fecisset

hominem

in terra,

et doluit

in corde

SUO.

',

(.

.

.

12

)

6

,

( -

,

>g

kv

^

4}

.

,

,

-

.

1

*

8

(7).

^?:

*f,

'.

8

^ (alia

exempl.

16

).

.

.

16

10

(9).

y?™?n

^.

',

-

.

.

aw 0*

.

.

£

0eo>

.

17

14

(13).

V£.

Ftnw.

'.

.

..

.

15

().

* }.

Arbores

piceas.

'.

€<

( •

19

).

-

?

ntoitt)

Df»Jp,

Nidulos

facies.

',

.

.

?

^*?.*

1

CnWj•

-#' oblines.

',

.

()

^.

2*

03.

P,

ce.

',

/

.

..™

16

(15).

. . .

)

.

Eam

.

. . arcae.

(.

.

.

.

.

.

()

. .

()

.

2*

17

(

6).

)7

TTEVn &.

Z

Wroen

(fenestras)

facies

arcae.

',

9

Cod.

135•

Syro-hex.

^

^f

.«

»U>h•

.

»

./•

»

U

-»fr.

fl

.a

.

Minus

emendate

Cod.

127:

..

.

.

Cod.

130

autcm ad yiyawts

in priore

loco post lec-

tionem

Aquilae continuat

:

»•

,

.

£tiam

Nobil.

ad

priorem

locum

mendose

affert

: .

oi

(,

oi

.

.

'

. Pro

Scharfenb.

in

Animadv.

.

5

emendabat,

sed

minus probabiliter

Symmacbo

vindicabat.

Cf.

Hex.

ad

Gen. x. 8.

Amos

ii.

16.

10

Procop.

in

Gen.

p.

253.

Cf.

ad

Cap.

viii. 21.

°

Idem

p.

252

:

€(

eVt .

'

.

,

, ((.

u

Nobil.,

Codd.

127,

1

36•

Cod.

130

:

.

*((

.

.

.

SyrO-

hex.

affert:

•>

«oiUo

.(.

Procop. ibid.

: \

*

(\ti

,

-

€,

€

,

((

',

*.

IS

Sic

Codd.

127,

130

(in

marg.),

et

sine aster.

Cod.

78,

Arab.

1,

2.

Syro-hex.

pingit

:

••

iv ijj

.

, eine

cuneolo.

M

Sic

Catenae

MSS.

Regiae

(

=

Cat. Nicepb.

p.

134)

ex

Diodoro

Tharsensi,

quae

omnes 6

6W

pro

venditant.

Correximus

e Cod.

130.

Sic

Codd. I, III,

33,

55,

alii,

Arab.

1, 2,

Syro-hex.

(U

^n ..lj).

1

Codd. X,

135.

Syro-bex.

^olll?

./.

Sic

in

Ed.

Rom.

et

codd.

nostrb. —

Montef.

Immo

Nobil.

notat

:

L[iber]

V[etus-

tus]:

oVt

((*\

et

sic

in

t.xtu

Ald., Codd.

31,

68,

alii.

»

Codd.

Pveg.

1871,

teste

Moutef.

(=Cod.

64

Holmeeii, qui ex eo

mutile

exscripsit

:

.

»

6ta\

....

*$

'

.

.

.),

130.

Paulo

aliti-r

Cod.

:

*A.

. »

0€

€€(.

Nobil.

afiFert:

Scbol.

.

iript«raV<».

$tf

.

18

Nobil.,

Codd.

64,

13O•

Cod.

affert:

.

t«Xos.

Syro-hex. )—o .u»

j

*\

\c\.*.

./.

Cod.

135

in marg. afiert:

'

6

,

.

1

Cod.

in

marg., .

,

teete

Holmesio. (Griesbacb.

ex

eodem

exscripsit

:

'.

-

, s.

.)

Duplicem lectionem,

eV

.

rrrp.

,

habent Codd.

20,

56,

alii.

*°

Sic

Cod.

56

in marg. cum

Onkelos

et

Graeco-Venet. Procop.

in

Gen.

p.

256

:

(

,

\,

«

rj(' 6

,

,\

.

Unde Montef.

eruit

:

**

•

.

Denique

Hieron.

:

Pro

quadratis ligois, bituminata

legimue

in Hebraeo.

n

No-

bil.

Procop.

in

Gen.

p.

257

:

*

'

*

*

,

antp

£~

,

6

.

.

Nobil.,

Cod(L

64,

127,

130•

Cod.

Regio

1871

optimae

notae

legitur

. . .

quae

lectio

non

spernenda.

Afontef.

Sic

Cod.

64,

teste

Holmea.

B

Nobil.,

Codd. X,

64,

127,

13©.

Syro-hex.

)..

«v>->

./•

*

Montef.

ad

IB33

(v.

15)

affert

:

.

,

cum

notula

:

Lectiouem

Sym-

macbi

exscripaimus

ex

eodem

Cod. Regio

187

1

[=Holme8.

64].

Habuerat

autem

ille,

<

.

.

sed

primam

7/17/2019 hexapla (1)


u

GENESIS.

[Cap.

VI. 17

(16)-

.

.

()

rfi

-

.

.

.

.

17

(6).

nnQI.

Et

ostium.

',

^

»'.

.

dWy/xa.

.

.

»

ntol»n

D^Stm

D*]E

DTinn.

Infima,

se-

*

•

~

*

/

cwnrfa

<?/

/er/ta

(cubicula)

facies

eam.

V

.

-

.

.

}

7

19

(8).

^

1

**.

'.

(.

.

29

)

.

20

(19)•

T'C

r

^?^•

*

ab

omni

™

vente

•

0•

,

,

.

Alia

exempl.

,

-

^,

29

.

.

(

)

.

30

Cap.

VI.

18.

—

|

?}?.

31

Cap.

VII.

4.

WJpV

TON

OV•'?

1

''? *

11

?•

Omnem

substan-

tiam

quam

feci.

',

.

Alia

exempl.

-

.

1

8.

'•

+

6

,

(4).

2

Alia

exempl.

(—

)

(4).

3

F|fyrr]Efi

.

'.

Vacat.

£(•

-

4.*

11.

tojrnynttn.

',

.

-

.

1

DVMI.

Oceani

magni.

(.

££.

4*

^$$1.

Et

cataractae

(Anglice,

flood-gates).

',

(potior

scriptura

-

).

.

.

()

.

7

12.

*.

'..'..

.*

vocem

omisit

scriba

Regii

codicis.

Ad

777

Holmes.

e

Cod.

1

30 exscripsit

:

.

(integra

lectio est

:

*A.

\*(

.

.

),

notans

:

Hoc

referen-

dum,

ut

videtur,

ad

,

infra; et

ex

adverso

lineae,

in

qua

sunt istae

voces, Cod.

64

habet

.

. . .

[non,

ut

Montef.,].

De

Cod.

127

idem testatur Mat-

thaeius

:

]

.

.

Montef. ad h.

1.

ex

Sym-

macho

laudat

.

In nostro

cod.

autem legitur

paulo

inferius,

casu,

ut

videtur, quarto,

ex adverso

vocab.

»,

2.

».

Postremo

SyTO-hex.

ad

-

»

(.

1

6)

lectionem refert: .

(\*jdql~

kw*»).

Hie

non

obetantibus,

si

quis, suadente

Hebraeo,

Monte-

falconio

calculum

adjecerit, a

nobis

quidem

non

culpabitur.

**

Nobil.

afiert:

*A. . .

.

Cod.

:

.

.

.

»

tji

. Cod.

130:

.

»

.

.

.

Cod.

1

35

:

^.

-

(eic).

*.

».

Tandem

Syro-hex.

:

.

-

(\»\

.i). .

();_»->).

Hieron.

:

Pro

quod

eet, coUigene /acies

arcam,

m Hebraeo habet, meri-

dianum

facies

arcae,

quod manifestius

interpretatus

est

Sym.,

dicens

,

hoc

eet,

dilucidum

facies

arcae,

\o\enafenestram

intelligi.

*

Procop.

in Gen.

p.

259

Mcra

»

»,

(Cap.

viii.

5),

« »

tof

.

Ttf

-

u

«**«

favrtpov

,

»

»

(

HSet

.

6

.

/.,

6

.

.

27

Idem

ibid.

.

257

'•

\

2.

'

.

.

,

(Eadem

habet

Cod.

135

in

Commentario,

sed om.

.)

Codd.

X,

64,

127,

130

(sine

nora.),

135

:

.

\

.

28

Syro-bex.

*

\sn,

.

«S.

.^flo

t

(,

Cod.

X

affert:

.

.

.

w

Sic Syro-bex.,

et

sine

obelo Cod.

55,

Arab.

1.

Praeterea

clausula,

\ .

.

,

desideratur

in

Comp.,

Codd.

15,

18,

aliis.

Nobil., Codd.

X,

130:

.

.

.

Cod.

135

:

.

.

Syro-bex.

ex vestigiis

in

loco male

babito:

JLaJL*.?

.40.

81

Syro-hex.,

ubi

pro

^fcs^f-^

.{»

fortasse pingendum

Vfcw »(

—

?.

Cap.

VII.

x

Sic Comp.,

Codd.

14,

15,

16,

alii.

Codd.

127,

130

in

textu:

.

'.

;

m

marg.

autem

'.

Montef. edidit:

*

-

.,

quae lectio

est in

Codd.

I,

55,

71.

2

Cod.

X,

absente

metobelo.

s

Sic

sine

obelo

Syro-hex.,

et

super

raeuram

Cod.

III.

*

Sic

Syro-hex.,

Arab.

1,

et

sine aster.

Comp.,

Codd. I, III,

71.

6

Cod.

130.

Syro-hex.

JL» jtduk?

^Xo».

Sic

Syro-bex., Cod.

127,

et

sine aster.

Arub.

1.

7

Nobil.

Codd.

127,

130:

)

.

. Syro-hex.

)

.*£.

8

Codd.

64

(cum mutila

scriptura),

127,

135.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

VIII.

L]

GENESIS.

14.

3.

'.

Vacat.

%

*.

9

^3?73\

',

Spvcov

(€6

(alia

exempl.

^

10

).

Alia

exempl.

€.

)]3'73 TiQS

73.

Omnes aves

omnium

ala-

rum.

'.

Vacat. Alia

exempl.

Spvtov

%

«4.

13

15.-^.

O'.

h$k<rri.

t.biUru

20.

^?5•

Invaluerunt.

',

.

.

ivtSv-

.

.

.

1

*

^.

',

. .

.

Alia

exempl.

—

«

»7.

1

22.

VBM3.

In

naribus suis.

'.

Vacat.

Alia

exempl.

kv

}

9

73.

_#

o?nwi

quod

erat.

',

/

(alia exempl.

? ?

17

)

.

24.

**?£$.

',

.

.

{)

-

.

.

()

.

19

Cap.

VII.

3•

-

4.

—

(sic)

€(

—

0;/

(^).

1

4•

«V•*

^

(.

90

14.

ylyor

^

4.

>>£

-

/

«4.

•%-

4.

£&

-

4.

n

iy.

—

4.**

Cap.

VIII.

1.

^?3£•

Et

transire

fecit.

',

.

.

}

«|| iiSttJj.

£f

desederunt aquae.

',

*

. .

()

(

). .

(*at)

{

).

2

.

(

. .

2.

VtDD^.

/

clausi sunt.

'.

-

alia exempl.

€

4

).

.

.

.

<

.

6

3.

afch

>7

7^.

De

superficie

terrae,

magis magisque

recedentes.

',

^

alia exempl.

add.

(

).

4.

•

n^nrqneia.

.

4£tyg

™i

tfaefc. o/

17

&]

. .

9

Syro-hex.,

et

sine

aster. Cod.

135.

10

Sic

Codd.

15,

37,

alii,

et

Reg.

1871

in

marg.

ll

Sic

Ald.,

Codd. I,

III,

X,

16,

18,

31,

alii,

et

Syro-hex.

12

Sic Syro-hex.,

et

sine

aster.

Codd. 18 (cum

nertuAv

pro

^),

25,

38,

alii.

Emendatius pingendum erat:

%

Spvtov

nrt-

;

sed

cum Syro

consentit Arab. 1.

13

S.

Au-

gustin.

in Locut.

20,

a

Flaminio

Nobilio citatus

:

Non

refertur

in

quo,

nisi

genus

subaudias,

id

est,

in quo genere.

Nam

si in carne

subaudiremus,

in

qua fuerat

dicendum,

quod solus interpres

Sym.

dixit.

M

Nobil. Sic

Syro-hex.,

et sine obelo Cod.

58.

Praeterea

otn.

Comp.,

Codd. VI,

15,

16,

alii,

et

Arab.

3.

w

Sic

Cod.

J

35•

Syro-bex. ci»

\ .

)•,•

-

-

»

-*

Cod.

64

in marg.

:

•X

tvp<o

.

.

,

ut

videtur,

exciso

reliquo.

17

Sic Comp., Ald.,

Codd. III,

VI,

X,

1

4,

1

5,

1

6,

alii, et

Syro-hex.

18

Codd.

127, 130.

Cf. Hex.

ad

Job. xxxvi.

9.

Psal.

lxiv.

4.

Au-

gustin.

Quaest.

in

Gen.

Lib. I, Qu.

II

:

Exaltata

est

aqua

euper

terram

CL

diee. Aquila,

obtinuit;

Symraachus,

praevaluerunt,

id

est,

aquae;

n

ubi

nomina

interpretum

inter

se

permutata

esse

videntur.

Idem probabiliter

acci-

dit Syro

nostro,

qui

affert:

.

\

(o»d*Jo).

. \

(ci\

.

.»1().

1

SyTO-hex.

-

teriore lectione

deest

metobelus

;

obelus

autem

non prae-

mittitur

duabus lineis

quae

continent wtrtivwv

—

\.

20

Idem,

et

cum

^r

Arab.

1.

Sl

Idem.

In quarto

tom.

I.

loco

est

in Ed.

Rom.,

eed

abest

a

Comp.,

Ald.,

Codd.

I,

III,

X,

aliis.

22

Idem.

Cap.

VIII.

x

Syro-hex.

i-A-i. o

.»»

.}.

Cod.

64

affert:

.

. Ttaprry.

. .

Codd.

127,

130:

*A.

naprryayrv.

3

Nobil., Codd.

64

(mutilus),

130

(cum

).

Cod.

127

affert: .

('.

.

(fort.

.)

6(. Schleus-

ner.

in

Nov.

Thes. s.

v. :

Vocab.

^, de aquis

usurpatum, notat

discedere,

deserere terram,

defluere.

Mon-

tef.

('

male transtulit,

coercitae

sunt.

Immo recte

babet coercitae

suiti,

neque

aliter

cepit

Syrus

noster,

ver-

tens:

oja-oii|o

.^.

3

Syro-hex.,

qui in textu

pro

((,

(

m9>)

interpretatus est

(cf. noe

in Hex.

ad

Thren. iii.

45),

in marg.

affert:

awo

.1.

Cf.

Hex.

ad

Job.

iii.

17.

4

Sic

AkL,

Codd.

III,

32, 75,

alii,

invitis

Hieron.

et

Syro-hex.

6

Codd.

X,

64

(mutilus),

127

habent:

.

.

Syro-hex.

o^a|S~flD(o

.(.

Minus

emendate

Nobil.,

Cod.

130:

*A.

.

Sym-

machi

lectionem

non

memorato

auctore

posuit

Montef.

Hieron.

:

Pro

revelatis

fontibus,

clausos

et

obturato»

omnes

interpretes

transtulerunt.

Sic

Ald.,

Codd.

I,

III

(cum

(vtdibov

),

X,

i6,

18,

alii,

et

(cum

.

.)

Cod.

85,

Syro-bex.

T

Syro-hex.

j-Di-»?

^^ot

yai.Uo.

Cod.

64

(mutilus)

:

.

.

.

Cf. ad

Cap.

7/17/2019 hexapla (1)


GENESIS.

[Cap.

VIII.

4-

4.

.

Armeniae.

',

'.

-

•

'.

9

5.

) TpTH

Vn.

Erant

magis

magisque

de-

crescente».

',

.

Alia

exempl.

.

9

6.

>?.

Fenestram.

',

.

Alia

exempl.

r^v 0/.

10

/

'

.

11

7.

1 $*1.

',

ror

,

-

/ce/co-

7ra/C€j/

/

«4.

13

2*1*17)

*

|.

/

«riif

exeundo

et

redeundo.

',

,

—

«*

(alia

ex-

empl.

13

).

?

1

•.

14

8.

^

t»

^JTO.

',

;?

yijy.

Alia

ex-

empl.

.

15

11.

PyTO

/ij.

Folium

olivae

recens.

O'.

0/

(.

0/

1

)

.

13.

3 .

Operimentum.

',

.

.

.

.

17

17.

Y W1

^nttTj.

^ abunde

fetum

edite

in terra.

O'.

Vacat.

£5(•

erri

HJs

y^s^.

18

19.

toQ^rrvS.

O'.

rravra

.

-

-

.

19

20.

7#.

Eolocausta.

C.

df

.

Alia

exempl.

;

alia,

.

20

.

.

21

21.

1

? ^

1

?

^

^ }.

',

€?€

Kiiptoy

^eoy

.

.

()

enre

«r^ptor

?

. .

()

*

/ctJpios-

?

,

.

()

core

-

.

22

f«m

(cogitatio)

cordis

hominis

malum

est

pueritia

ejus.

',

.

'-

. . ,

23

22.

^

^

'3

^•

Inposterum

quamdiu

terra

durat.

',

(alia

exempl.

.

241

)

.

.

*

.

^

Q'V

V

1.

',

,

£

2

.

.

8

Cod.

Reg.

1871.

Cf.

Hex.

ad

4

Reg.

xix.

37.

9

Sic

Ald.,

Codd. I,

III, X,

14,

16,

alii,

Arab.

1,

2. Syro-hex.

^ila »-d

00«

^-^»7.

10

Sic

Codd.

15,

18,

alii,

et

Hieron.,

qui

ait :

Pro ostio,

/enestra

scripta

est

in

He-

braeo.

u

Procop. in

Gen.

p. 259.

Cf. ad Cap. vi.

17.

18

Sic

Syro-hex.,

Cod.

X

(obelis

lineis

quinque

ab

*

d

<wr€(rr«tXc

(v.

8)

praemissis),

et

sine

obelo

Comp.

(sine

),

Ald.,

Codd.

I,

III,

14,

15

(sine

),

i8,

alii,

Arab.

1,

3.

13

Sic

Ald.,

Codd.

I, III,

X,

14,

16,

alii. Obelua

est in

Syro-hex.

Didymus in

Cateuis MSS.

et

schedis

Combefis.

:

' Xryei -

'

.

Procop.

in

Gen.

.

268

:

6

(*,

€«

.

u

Sic Comp.,

Codd.

,

,

15,

1

6,

1

8,

alii, et Syro-hex.

1

Cod.

130.

»Sic,

sed

ad

,

Codd. X,

135

(sine

nom.).

Cf.

Hex.

ad

Prov. xi.

28.

Cod.

X. Syro-hex.

.u»

./•

JN.

.

ft

«ifc.

\ . Nobil.

affert

: *A.

.

18

Syro-

hex.

in

textu:

*

l±ij

*%j*.

o^to-X.

Arm.

1

pingit:

et reptenl

super

lerram.

5fc

crescite

ei multiplicamini

super

terram.

Oraeca

noetra

dat

Cod.

130

in

marg.

(cum

tpntTt).

19

Sic

in

textu

Syro-hex.

Post

Cod.

135

infert:

\

ir.

ipnrra

ini

.

*°

Prior

lectio

est

in

Comp. (cum

),

Codd.

III,

VI,

14,

15,

19

(ut

Comp.),

aliis;

posterior

in

Codd.

X,

16,

18,

aliis,

et

Syro-

hex.

21

Nobil.,

Codd.

X

(curn

),

64

(ubi

ultima

litera

abscissa

est),

130.

Cod.

127

in marg.

,

xscribente

Matthaeio.

Sic

Cat.

Niceph.

p.

154,

prae-

misso

eingulis

lectionibus

.

Symmachi

et

Theodo-

tionis

versiones

testatur Nobil.

^

Euseb.

Emis.

in

Catenis Regiis

et

schedis Combefis.

(

=

Procop.

in Gen.

p. 253):

«

,

-

. (

.

. Noilrat

«

' \

'

.

«rt .

eVc .

.

Ubi

'

nescio

an

legendum

'

.

textu

LXXvirali

((

reprobant

Ald., Cod.

83,

Syro-hex.,

et

Arab.

3.

24

Sic Syro-hex.,

et,

incerta

distinctione, Codd.

15, 55,

64,

alii.

25

Syro-hex.

)l^»|?

ka-i»)

^>

\o

*-^s

.*o.

Margo

forte,

nam

fere

sunt exesa,

Cod.

64.

Holme8.

Iste

codex

est

Reg.

187

1,

ex quo

Montef.

edidit

:

*AXXoy•

.

2

Cod.

(sine

priore).

Sic in

textu

Codd.

16,

18, 25,

alii,

et

Cod.

127

in

marg.

Cod.

64

affert:

.

\

.

Holmes.

e

Cotld.

127,

130

exscripsit:

.

\

;

sed

in priore

cod. abesse

nomen auctoris diserte

affirmat

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

IX.

23.]

GENESIS.

87

Cap.

VIII.

.

—

,

f

.

27

17.

8

—

4.

21 (bis).

—

4.

—

«.

28

Cap.

IX.

2.

*??

^-

1

^

^•

',

(alia

exempl.

add.

—

€

4

).

.

(

).

2

4.

*1

wD33L

Cum

anitna

ejus,

id est,

sanguine

ejus.

O'.

.

.

kv

?

.

}

5.

*?

(in

priore

loco).

Repetam.

Cf.

Vacat.

Alia

exempl.

.

5

',

(.

.

6

).

•

TO. '.

Vacat.

%

<

7

.

',

>£

4*

6.

^?^

to^

0^3.

Per

hominem snnynis

eju*

effundetur.

',

-

.

9

Aliter :

CK.

^

4

4

.

10

7.

^.

Et

multiplicaminor

in ea.

',

.

Alia

exempl.

-

'

.

11

10.

D3flN.

(.

'

. Alia exempl.

>%

^

/€0'

4.™

]

^bS. '.

Vacat.

*%

4.™

14.

rSST^

? W?•

Cmw

obduxero

nubes

super

terram.

',

.

-

.

1

*

22.

ftpg

.

Nuditatem.

',

.

.

.

15

23.

^ (in

priore loco). Of.

.

. .

.™

Matthaei.

27

Cod.

,

teste

Holmesio

:

--

.

--

-

—

*

(sic, sine metobelo).

Verba

desunt in

Ald.,

Codd. III, X,

14,

15,

16,

aliis,

et

Syro-hex.

M

Syro-hex.

Cap. IX.

x

Sic

Syro-hex.,

et

sine obelo

Codd.

I,

X,

14,

16,

alii.

2

Eeg.

187

1 (=CocL

64,

qui

mutile

habet:

.

.

.

.).

Mox

post

xfipas

(sic)

Syro-

hex.

in marg.

add.

(^ot.\o),

concinente

Cod. 20.

s

Nobil.,

Cod.

130.

Syro-hex.

•:•

c*^-.?

J^?

ch«<?i

1

»

./.

Cod.

X

affert

:

. iv

.

.

4

Nobil.,

Codd.

3°»

r

35

(cum

^

pro

}).

Syro-hex.

«x^»

.u».

0-?

(epatium

capax vocis

Jjo»

,>

U&j.

Gat. Nicepb.

p.

155' '

.

Cf.

Hex.

ad

Levit. xvii.

14.

Sic Codd.

I, III,

15,

25,

alii,

et

Syro-bex. Codd. X,

130.

Syro-

hex.

JloJL*

.u3s

.(.

7

Syro-hex.

%et ex manu

viri

Arab.

1,

et

sine

aster.

Arab.

2.

8

Sic

Syro-hex.,

et

sine

aster.

Comp.,

Codd. X (in

marg.),

15,

16,

alii.

9

Sic

Ed. Rom.,

a

qua

ne

hilum

quidem discedunt

libri scripti.

Correctorem

aperte

sapit

scriptura

Complutensis :

\

((;

nec

mimis

S.

Chry-

SOSt.

Opp. T.

IV,

p.

262 D: \

((.

Alias

SS. Patrum

et

versionum lectiones,

vel

potius

recensiones,

retulit

Ceriani ad

loc.

Hebraeum

pre-

iiicns,

ut Solet, GraeCO-Ven.

: iv

((.

10

Syro-hex.

-*

U>?

»ft\»

VUjiAs

-•

.«-,^.

interpunctione ad

J00?,

, collata

etiam

veraione

Arabica,

e

Syro-hexaplari confecta,

Ceriani proba-

biliter

colligit,

post

)joj

(sic, cum interpunctione

minima)

excidisse

alterum

iaoj,quod

cum

pronomine

oC^*?

compone-

retur,

ut Graeca sonarent

:

\

toC

.

Quod vero

ad

versionem

Harethi

attinet, Holmes. ex

Arab.

1,

et sine aster.

Arab.

2,

Latine

vertit:

3K

pro

homine sanguis

illius loco

sanguinis

(effundetur);

pro

quibus Pat.

Junius

in

Bibl.

Pol.

Waltoni T. VI, ex

utroque

exemplari Arab.

cum asterisco in

altero,

Graece

dedit:

( )

(

(,

quae

ab Holmesianis

discrepant

nisi in versione

supplementi Origeniani

V

luutso

••.

Pro

boc

autem

nos in contextu

Arabico

reperimus ^jL-JVLj-X•,

h.

e.

?R

tv

,

copula in

apodosi

regulariter

redun-

dante.

u

Sic

Ald. (cum

),

Codd.

,

III

(ut

Ald.),

X,

31

(ut

Ald.), alii, et

Syro-hex.

Syro-hex.

V

^a

a

^

|

«

-N^

S.

Asteriscus est

in

Cod.

X

et

Arm.

1.

Praeterea

etrri

deest

in

Ald., Codd. I,

III, VI,

14,

15,

aliis;

integra

autem

clausula

in Cod.

71,

et

Bodleiano

a Tischen-

dorfio edito.

13

Sic

Syro-hex.,

Arm.

1

(cum

-

),

et sine

aater.

(cum

\

.)

Cod.

135.

Cod.

130

ante

infert

:

.

.

Cod.

sim•

nom., teste

Montef.

1

Nobil.,

Codd.

X (cum .

pro

.

.),

127,

130,

135.

Syro-hex.

)w>-jD»r>

\

.j»

J.

16

Syro-hex.

7/17/2019 hexapla (1)


28

GENESIS.

[Cap. IX.

23-

23.

*MTJ

nh

arrnN

j-itw

rPfthfcj)

BnPjpt•

Et

facies

eorum

erat

retrorsum,

et

nuditatem

patris

eorum

non

viderunt.

',

(alia

exempl.

-

),

.

.

\

«

-

,

*?.

19

24.

Yi^.

Et

expergefactus

est.

',

.

?•

}

9

25.

7^2?

^??•

Servus

servorum.

',

-

.

.

.

20

27.

\?21.

Intentoriis.

0\

.

-

•

.

21

Cap.

IX.

.

— 4.

22

22.

—

^,

23

24•

roO

«/

>*(•

)

^,

24

CAP.

.

4.

DVO.

'.

KiiriOi

(s.

).

.

XcVrai/.

1

8.

*&.

Potens.

',

.

.

.

/Siatoy.

2

10.

Sna.

'.

/3/»/.

*/3•

.

3

14.

D^?

*•»;

TON.

',

8

(alia

ex-

empl.

add.

*).

21.

^Jl*

I *?

T^•

J^flin

JflpAe/ naiw

roq/ori.

',

(.

.

.

,

s.

5

).

25.

§•

'.

(alia exempl.

«

).

Cap. XI.

2.

O^DDl.

Owm

migrarent.

',

ej/

(.

5.

.

1

)

.

3.

^.

Bitumen.

',

.

.

2

6.

'

^tp^

75.

Quicquid

consilium

ceperint.

',

.

.

()

.

.

(*/)

?

.

713.

Confundamus.

'..

.-

.

4

'

9.

*?.

',

.

..

5

72.

',

.

.

*

17

Sic

Codd. (ante corr.),

III,

,

15,

19,

»1».

18

Syro-

hex.

\

.

rp

i ci

ft

\

.^,

a .,9>o>

.ec*X-»

^-.?

|*_

.^.

.oU

Jl

.omo^i;.

19

Sic legit

Theodoret. [Quaest.

LV in

Gen.=Orig.

Opp. T. II,

p.

33]:

[

].

Videtur

autem Symmachi

esse, qui semper

vocem

??

vertere

solet.

Sic

Psal.

xliii.

24.

Ixxii.

20.

Montef.

m

Nobil.,

Codd.

64,

130

(sine

nom.). Lectionem

ad

v.

26,

to?

12])

$33 W,

',

Xavaiiv

[]

,

male retraxit

Montef.

Cf.

Scharfenb.

in

Animadv.

p.

8.

21

Sic

Ald.,

Codd.

VI

(cum

),

15,

2,

25

(cum

oUoit

in marg.),

alii,

Hieron.,

et Patres in

Cat. Nicepb.

pp.

165-168.

n

Syro-

hex.

Omnia

a

\

(

ad

^

(sic)

obelo

notantur

in

Cod.

X.

**

Idem, qui male pingit:

_o

«fl

ft

,1

—

pro

*

,n

a

1

*-a

—

M

Idem. Sic sine

aster.

Codd. I,

82,

135,

Arab.

1,

2.

Cap. X.

*

Codd. X,

130

(cum

*).

*

Cod.

127:

'*.

(eic).

.

;

ubi pro

nescio aii

legendum

. Cf.

Hex. ad

Jerem.

xlvi.

9.

Ad Sym.

cf.

ad

Cap. vi.

5.

Nobil. ad

(.

9

in poste-

riore

loco)

affert:

Schol.

,

et eic

in

marg.

Cod.

130.

*

Cod.

73.

Cod.

135

in marg. :

.

^

*\.

*

Sic

Comp., Codd.

III,

,

14,

5>

6

>

a^i•

Parum

probabiliter

Symmachi lec-

tionem esse

suspicatur

Montef.

6

Cod.

X, teste

Holmesio. Montef.

ex

eodem

affert

tantum

:

.

(-

. Sic

Comp.,

Ald.,

Codd.

III, X,

14,

16,

alii.

Montef.

e Cod.

Reg.

1825

exscripsit:

«

-

vtvfTai.

'

(.

Sed

recte Vldit

Scharfenb.

in

Animadv.

p.

10,

alteram

interpretationem

non ad

«,

sed

ad

(

(Cap.

xi.

2,

ubi

Cod.

135

adscripsit:

)

pertinere,

quasi

a

],

dens,

et

>Jtt,

excuesit.

Cap. XI.

1

Codd.

X,

127,

130.

2

Schol.

apud Nobil.:

6

' Ttv«

(

tivai,

(

(

.

Diodorus in Cat.

Nicepll.

. 175:

\

(\ti

m

(

6

'

\

*'

(

,

^.

3

Cod. .

Minus

emendate Cod.

1

30

(

.

.

6 «

(eic).

Etiam

Nobil.

affert:

Schol.

SOtv

.

*

Codd.

X

(cum

-

*.),

3.

6

Iidem.

Codd.

X,

127.

Co<L

130

in marg. sine

nom.:

&.

Montef.

e

Cod. X

ex-

scripeit:

*A.

(;

eed scripturam

*(

(sic)

testatur

Griesb.

7/17/2019 hexapla (1)


•.

XII.

18.]

GENESIS.

29

12,

13.

W

:rft>ttrnN

^.

',

—

.

,

,

-

,

,

-

,

4

7

.

().

28.

«|9

nVQ.

In

Ur

Chaldaeorum.

',

kv

TJj

.

9

(

•)

.

9

Cap. XI. .

^r

<

10

13, 15,

17»

J

9»

21,

23,

25.

-

«4.

11

Cap.

XII.

5.

$23

2

*feQ.

°'•

Vacat. Alia

exempl.

.

1

6.

]?

TJf.

Ifrgue

</ guercum

More.

'.

«

6p0r

.

.

(«?)

r^y

.

2

8.

pJ jy53•

£/

transtnlit

(tentorium).

',

-

(.

.

.

3

).

^?.

Ab

occidente.

',

.

.

. .

.*

Dttn

,.

#' invocavit nomen

Jovae.

',

/cat

67

.

?•

€€€

.*

9.

032.

Meridiem

versue.

',

cv

#

(<•

.

.

.

€? /\

10.

^?~?•

Gravis erat.

',

. .

-

.

7

12.

^ .

Vivam

servabunt.

',

.

.

9

|

7.

d^J2

njns-ni* rnrp

ya^.

£/

/^«««7

Jova

Pharaonem

plagis.

',

(alia

exempl.

/cvptos

9

)

«-

/?.

.

()

.

.

.

.

10

18.

^.

',

.

.

.

11

7

Procop.

in Gen.

.

299

'•

(

.

%

)

(,

>'

\

.

(Obelus,

si

ve

hypolemniscus,

est

in

Arab.

1,

teste

Grabio

in

Dissertatione etc.

p. 26,

qui

tamen in

textu

LXXvirali

v.

13

pingit:

-^-

,

^

(,

(

.

(

.

( ,

(

,

\

€~€

'

,

*.)

Verba

desunt

in

Cod.

82,

Arm.

1,

qui in

fine pro

legunt

.

8

Hieron.

:

Pro eo

quod

legimus, in

re-

gione

Cftaldaeorurn,

in

Hebraeo habetur, in

ua

chesdim,

id est, in

igne Clialdaeorum

. . .

quod videlicet ignem

nolens

adorare,

igne consumptus

sit. Loquitur autem postea

Dominus

ad Abrabam

(Cap.

xv.

7):

Ego

eum

qui

eduxi te

de

igne

Clialdaeorum

Cf. Gesen.

in Tfies.

Ling.

Hebr.

p.

55.

9

Euseb. in Onomastico,

p.

304

:

-

',

(

,

\

(

(

,

(Alltiq.

,

6, 5>

ubi

««

Oipij

.).

1

Arab.

,

2.

u

Cod.

,

ubi ad

.

13,

1

5

lemnisco,

ad

reliquos

obelo haec verba

notari

testatur

Griesb.

CAP.

XII.

l

Sic

Ald.

(cum

€\

4»

.),

Codd.

(cuni

),

III,

,

15,

1

6,

alii,

et

(quantum

ex

Arab.

1

conjicere

licet)

Syro-hex.,

qui

mox

v.

6,

testibue

Arab.i,

2,

rerbe

«'?

:

cum

Conip.,

Codd. I,

15,

19,

aliis,

et

Hebraeo

reprobat.

2

Codd.

X,

130

(cum

).

Nobil.

quasi scholium aflFert:

t^

dp,

;

et

sic

in

marg.

sine

nom.

Cod.

127.

3

Codd.

X,

127

(cum

(-

y«/).

Nobil.

affert:

.

<.

Cf.

Hex.

ad

Prov. xxv. 1.

4

Codd.

X,

127,

130.

Nobil.

affert:

Schol.

.

.

6

Procop.

in

Gen.

.

313

: »

€

,

((

.

.,

,

«

,

*

.

Nobil., Codd.

,

1

27.

Mendose

Cod.

130:

.

voVovik <ls

». Cf.

ad

Cap.

xliii.

24.

Hieron.

:

Et in

praesenti

et

in

pluri-

mi8 aliis

locis, pro

deserto, ad

austrum

scriptum

eet

in

Hebraeo. (Paulo

ante

ad

airrjptv

Cod.

130

in

marg.

pingit:

*A.

airrjptv

fKUOev;

sed rectius

Cod.

127

in

marg.

sine

nom.

:

tK*W(v.)

7

Codd.

X,

127,

130.

Nobil.

affert

*A.

*(.

Cf.

ad

Cap. xviii.

20.

8

Codd.

X,

130.

Cf.

Hex.

ad

Ezech.

xiii.

19.

9

Sic Comp.,

Codd.

14,

16,

18,

alii,

et,

testantibus Arab.

1, 2,

Syro-hex.

10

Cod. X

affert

: .

(,

nullo

spatio

poet

rprrtro

relicto.

Cod.

127:

\

;

Cod.

130:

>,

uterque

sine

nom.

Cf.

Hex.

ad

Exod.

xi.

1.

Psal.

xc. 10.

Quod

ad

(;

attinet,

non est

Symmachi vereio,

ut

Uolmesio

videbatur,

sed

mera

glossa

vocis

fraatv.

Heeych.:

(.

Cf.

Scharfenb.

in Animadv.

p.

10.

u

Cod.

127.

7/17/2019 hexapla (1)


30

GENESIS,

[Cap. XIII.

1-

Cap.

xm.

1.

^|.

CY.

tk

.

.

ety

vhrrov}

2.

03.

Gravis

(dives)

erat

valde.

',

.

O'E/3paibr

.

2

3.

232Q

?'

Secundum

stationes

suas

ab

au-

gtro.

CX.

SOev

€

(.

tis

vbrov

3

).

5.

D^b^N ).

Et

tentoria.

',

'.

Alia

exempl.

.*

6.

?

1

?

'hT

W7\.

Et

non

poiuerunt

habi-

tare una.

',

kyjapti

.

Alia

exempl.

-

(s.

)

.

5

12.

IttT

(in

priore

loco).

',

.

Alia

exempl.

*

.

.

.

^-

18.

2 •

'.

€.

Alia

exempl.

-

€.'

Cap.

XIII.

17•

*°

££

?

<

9

--

e/y /

4}°

Cap.

XIV.

1.

^*?.

'.

<£/>.

.

.

1

nb^.

'.

>.

..

2

&fi&•

Gojim.

',

. .

.

5

3.

^^•

Consociati convenerunt.

',

-

.

.

.

.

4

^ TteTT

p03T7N.

In valle

Siddim.

',

«ri

(.

.

>

5

).

Cap.

XIII.

'

Cod.

. Minus

probabiliter

Cod.

127

:

.

ttt

.

Cf.

ad

Cap.

xii.

9.

*

Hieron.

:

Quomodo

potuerit

exiens

de

Aegypto

fuisse

dives valde?

Quod

solvitur

illa Hebraica

veritate,

in

qua

scribitur:

Abram

gravis

vehementer,

boc

est,

:

;

Aegypti

enim

pondere

gravabatur.

Et

licet

videantur esse divitiae peco-

ris,

auri,

et

argenti,

tamen si

Aegyptiae

sunt,

viro

sancto

graves

sunt

Rectius

interpree

Graeco-Ven.

locutionem

Hebraeam ex Graeco

idiomate claram

fecit,

vertens

:

6

*

'

€

«V

...

3

Cod.

X.

Hieron.:

Denique, non ut

in

LXX

legimus

:

Abiit

uncle

venerat

in

desertum usque

Bethel; eed

sicut

in

Hebraeo

scriptum

est :

Abiit itinere

euo

per auetrum

usque

Bethel

4

Sic

Comp.,

Ald.,

Codd.

III,

X (in marg.),

20,

31,

alii,

et

8. Chrysost.

Opp.

T.

IV,

p.

333

D.

Dubiura

an veteris

cujusdara

interpretis

sit haec postrema lectio. In

utraque

autem

interpretatione omittitur

]ti i,

ovis

aut

pecw

—

Montef.

Immo \t&

vertitur

,

ut

cuivis locum in-

spicienti patebit;

et

non

est

veterie

inteq)retis,

sed

vitiosa

versionis LXX

lectio.

Cf.

Scharfenb.

in Animadv.

p.

ii.

*

Sic

Comp.,

Codd.

III, X,

14,

16,

alii,

et

S.Chryeost.

l.c.

Sic

Codd.

X,

37,

74,

alii.

J

Cod. X.

8

Hanc

lectionem

veteris,

ut

videtur,

cujuedam

inter-

pretie, ad

marg.

habent

scbedae

Combefisianae.

Montef.

Eet

mera

varietas,

quam in textu exhibent

Codd.

14, 16,

18,

alii.

Praeterea

Montef. ad

affert:

.

6

ipaatw,

quae non

est

nisi

interpretatio

qualiscunque

vocis

Hebraeae.

Sic Anon.

in

Cat. Nicepb.

p.

194:

,•

[« Cod.

1

35]•

,

:' . .

e.

.

:

lati-

tudinem

^HiUius.

Sic

sine

aster.

Codd. I,

14, 15,

16,

alii.

10

Haec

verba

obelo

notantur,

utpote

quae

in

Hebraico

non

exstent, ut monet

quaedam

Catena

MS.

Montef.

Desunt

in Codd.

I,

X,

14, 15,

16,

aliis, Arab.

1,

2.

Cap.

XIV.

f

Codd.

X,

1

27,

1

30.

Procop.

in

Gen.

pp.

321,

322

:

Bi

(sic,

invitis libris

Graecis),

*

/,

'

8«

,

-

.

Minue bene

Nobil.

ad

notat :

.

.

.

,.

Cf.

ad .

9•

2

Codd.

, 127,

3°>

Procop.

3

Procop. Cf.

ad .

9.

Haud absurde

conjicit

Drusius,

Symmachum

in

mente habuisse

nomen

,

tribus,

gens;

ut Pamphylia

sit regio

a

variis

gentibus

habitata,

juxta

Judaeorum

opinionem

a

Jarcbio

memoratam :

0^3,

locus

ita

dictus,

quod

eo convenissent

plurimae

nationes,

quae

regem constituerunt

super

se,

nomine

Tidal.

*

Nobil.,

Cod.

127

(cum

).

Cod.

X, teste

Griesb.

:

.

.

.

,

quorum prius

notatur ad

V.

-

;

posterius

vero

ad

.

.

Cod.

1

30 in

marg.

:

.

Interpres

Graeco-Ven.

verbum

finxit

,

a

,

decuria

tnunera

obeuntium.

6

Hieron.

ad

v. 8

:

Sciendum

autem,

pro

eo

quod

post

paululum

sequitur:

Et

direxerunt contra eos

aciem

ad

bellum

in

valle

salinarum,

in Hebraeo

baberi,

in

vaUe

seddim

;

quod Aq.

interpretatur

((,

Theod.

[quasi legerit

''

p

ro

^

(Gesen.)

vel

^

(Scbarfenb.)],

anwena

nenwra

significantes.

Vox

bar-

bara

,

circumcirca

campestrium,

Vallarsio

sus-

pecta erat, cui

e

scriptura

duorum

librorum

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

XIV.

23.]

GENESIS.

31

5.

D^DITIN.

Rephaitas.

',

?

(.

'^*).

DTWTrnW.

Et

Susaeos

in

Ham.

(.

,

.

.

( )

.

.

?

6.

7^

~\V.

Usque ad

quercum.

',

Ttpe-

(

'

8

).

8.

D^iterr

poya.

<y.

h

T

fj

ttj

(.

.

.

/

9

).

9.

D^V.

'.

>. .

.

10

^.

'.

.

.

.

11

IdW.

'.

.

.

.

12

13.

^/.

Fw^a

elapsi.

'.

>

(.

&a0€i;yofTa>»/

13

)

Tty.

,

3^•

Transfluviali.

',

).

.

.

.

.

Alitcr:

.

.

1

*

13.

.

'.

.

Alia

exempl.

/-

.™

.

.

.

.

17

17.

^.

caedendo.

',

t^j

*cotr^y.

. /

.

.

.

16

21.

?)2.

Anima8.

(.

.

.

r)p

^/^•

2.

?

;?.

1

^.

Et ope».

.

\

.

.

.

.

\

.

20

23.

.

.

',

(.

-

.

.

21

).

*^•

Corrigiam calcei.

',

(potior

scriptura

22

).

.

///-

tos

. .

/

reponendum

videbatur

,

vel

,

ilicum,

quibus

fere

consita sunt arboribus nemora. Sed

mirum

non per-

spexisse V. D., sub vix, et

ne vix

quidem

latere

vocem bene

Graecam

, a,

locue

ilicibus

coneitus,

ejusdem

formae

ac

,

,

(,

etc.

Aquilae

autem

ita

vertenti

menti

obversatam esse

vocem

Syriacam

|j

«»

no

vel

JlX**4o,

ilex,

quam

tetigimus

ad

Jesai.

xliv.

14,

vix

dubium

esse

potest.

In

eandem

emen-

dationem

ante nos

inciderat

Lagarde,

qui

pro

irrpmt-

e

libris suis

excitavit

tiONa.

a7TPlNeaiNON,

7(BN-

,

et

7/>.

Quod

vero

ad

Theodotionera

attinet,

etsi per

se non male habet,

cum tamen in

iisdem tum

Vallarsii,

tum, ei

recte colligi-

mu8,

Lagardii libris

scriptum

sit, cui

vocabnlo

avwmitatis notionem

inesse in

Hex. ad

Cap.

ii.

15

pro-

bavimus,

hoc,

praeeuute eotlem

Lagardio, Hieronymo

hic

quoque

vindicavimus.

Nobil.,

Codd.

127,130

(uterque

cum

'().

7

Ad F.

C.

Alter

e

Cod.

130

exscripsit

:

.

,

notans :

Et

ita Sym.

videtur

favere

lectioni

[Ald.

(cum

),

Codd.

X,

72

(ut

Ald.),

74,

aliorum]

.

Cod.

127

affert

: .

.

(sic).

Sed lectio

proculdubio

per-

tinet

ad

D\ttT

)

<|uam

gentem

eandein esse

cum

ea quae,

ab

Animonitis

D^STOT

appellata,

inter

Rephaitas

recensetur

Deut.

ii.

20,

cum

hodiernie

interpretibus

Syra.

credidisse

videtur. Hieron.:

Zuzim

autem

et Emim

terribiles

et

horrendi

interpvetantur;

pro

quo

LXX,

sensum

magis

(liiain

verbum

ex

verbo

transferentes,

gentes

fortistdmas

poeaerant.

Porro baem,

pro quo

dixerunt

,

hoc

est,

cum eis,

putaverunt

scribi

per he,

ducti

elementi

similitudine,

cum

per

heth

[in

paucis tantum

exem-

plaribus]

scriptum

sit

. .

. id

est,

in Hom.

Cod.

X.

Cod.

127:2.

.

9

Hieron.

Vid.

ad

v.

3.

10

Codd.

X

(qui

ad

* refert),

127.

Cod.

130

ad

(sic)

affert:

. .

.

Cf. ad

v.

1.

Codd.

127

(qui ad

2,€waap

refert),

130

(sine

nom.). Cf.

ad

v.

1.

Ad

Nobil.

affert

: 2..

Scbol.

.

12

Codd.

127

(sine

nom.),

130.

Nobil.

ad

Itwaap

affert:

Schol.

.

13

Nobil.,

Cod.

1

30.

Ad

•((

Cod.

127

affert: .

.

u

Nobil.,

Codd.

127,

130.

(Nomen

,

ab Aquila,

ut

videtur, ad

formam

Hebraeam

effictum,

gentilitium est

a

,

et

sonat

tramfluvialis,

vel

transeuphratemis,

non, ut

vulgo

vertunt,

transitor,

quasi

a

<.)

15

Origen.

in

Catenis MSS.

apud

Montef. :

'

,

^

6

(

,

\(

*1

'

,

'.

SlC

Codd. (cum

),

III,

,

(cum

'ApoptU),

14,

15.

16,

alii (inter quos

127,

130).

Codd.

127

(cum

),

130.

M

Codd.

127,

130

(cuill

inru

pro

).

19

Nobil.,

Codd.

127,

130.

»

Codd.

127,

130.

a

No-

bil., Codd.

127,

130

(cum

),

135

(idetn).

a

Sic

Comp.

(cum

*.),

Codcl.

I

(ut Comp.),

III, X

(ut

Comp.),

14,

15,

16,

alii.

Suidas:

•

,

ulov

.

Cod.

1

27.

Cat.

Niceph.

.

200

:

.

.

Cod.

130

aflfert:

.

.

. *

(,

Ut

Holmes.

exscripsit,

).

Posterior

lectio

ad

notani

seq.

pertinet.

7/17/2019 hexapla (1)


II

GENESIS.

[Cap.

XIV.

23-

23.

N7\

O'.

iva

(/.

.

Cap.

XIV.

5.

Tfi

€

>£

<

25

Cap.

XV.

1.

?

1

?•

Sum

c/j(per«

ftii.

',

.

.

.

1

2.

T ty

^.

Discedam

sine

prole.

',

-

^.

.

.

.

.

. .

2

•

)1

1.

Et

filius

possessionis

(possessor,

heres)

rfowt«

meae.

',

£ //

.

.

()

?

-

.

.

\

?

.

.

.

3

ptoQ^.

Damasco.

'.

.

}

. ^tv•

'•

.

Alia

exempl.

.

5

.

'.

'.

»

.

.

6

9.

7Jfa).

2?/ pullum

columbinum.

',

/cai -

.

.

()

.

.

()

/-

€.

7

11.

O^J?•}

'?%

flto/wr

cadavera.

',

^r

•<.

8

Alia

exerapl.

,

-

»

DHN

\

/

/anrfo

%

(Graeco-Ven.

)

eas.

',

*

//*0/

.

*.

()

().

10

12.

'.

Sopor

gravis.

',

.

.

.

.

.

11

15.

HlitO

HTto2 ^•

Sepelieris

in

canitie

bona.

',

kv

. . .

\.

12

19.

^frjgn

f*fj•

JR

Cadmonaeos.

',

^

(.

/

/coiJs

13

).

Cap.

XVI.

2.

^W•

Cohibuit

me.

',

(.

-

.

.

1

)

.

Cod.

127.

Sic

Arm.

,

et

sine aster. Cod.

15.

In

Hebraeo est

BWp,

Cap.

XV.

1

Cat.

Niceph.

p.

201.

2

Cod.

X.

Codd.

127,

130:

.

.

3

Nobil., qui post

Aquilae

et

Theodotionis lectiones

affert

: Schol.

6

«

. ,

et

sic

in

marg.

sine

nom.

Cod.

130.

Codd.

X,

127

vero:

.

d*

.

.

Hieron. :

Ubi

nos habemus,

etfilius

Afaeec

vemaculae meae,

in

Hebraeo

scriptum

est,

uijex

mesech

BETHi, quod

Aq. transtulit, vlos (vios sine

artic.

Lagarde)

(

MS. apud

Val-

lars.

;

Lagarde,

ut

nominis

vices

gerat,

quod

durius videtur)

,

id

eat,filius

potum

dantis

domui

meae;

Theod.

vero,

\

'

eVi

,

id

est,

etfilim

ejus

qui

super

domum

meam

est.

4

Diodorus

in Cat.

Niceph.

p.

20I

:

,

,

cy<i.

6

Sic

Comp.,

Codd.

,

III,

,

15, 9>

*

Cod.

130

(qui

babet

in

textu, negante Holmesio)

in

marg.

: *A.

.

di

',

.,

\

.

(sic)

,

.

7

Procop.

in Gen.

.

33°

:

*

<

?

&€

ntpiOTtpa

«

-

irtpurrtpa

'

«

iv

tji

(

'

> (sic),

oiTfp

'

*

««

iit

,

.

((&

(fort.

.)

(^,

d

\

'

6.

elnoav

irepiartpas,

*

igakat,

('(

b

.

Montef.

e

Latinis

Procopii

.

127

edidit:

.

',

^.

.

*>

(-

€.

8

Obelus

est

in

Arab.

,

2.

Posterius

reprobant

Codd.

I,

III, X,

15,

19,

alii.

9

Nobil.

Sic

Codd.

20,

75

(cum

),

et

S.

Chrysost. Opp.

T.

IV,

p.

375

B.

10

Nobil.,

Codd. X,

127, 130,

135

(sine

nom.)•

11

Codd.

127,

130,

135

(cum

pro

).

Holmes.

e Cod.

73

exscripsit:

.

.

.

.

Denique Cat.

Niceph.

p.

208 :

.

.

lectionibus

quae

Aquilae

tribuuntur,

eam

posuimus,

quae

et

Graeca

est,

et

optime

testata,

licet non omnino in ea

acquiescamus.

Desidera-

tur

(cf.

Hex.

ad

Gen.

ii. 21.

Jesai.

xxix.

10),

quod

Montef.

sine

idoneo

teste

edidit.

Nam

Hieron.,

quem

appellat,

tantummodo

ait

:

Pro ecstasi

in

Hebraeo

thar-

dkma,

id

est,

,

legitur,

quam

supra

vertimus

in

8oporem.

12

Codd. X,

73,

127,

130.

Nobil.

:

Schol.

('

). Omnes

LL.VV.

;

nusquam

(

[ut

Comp.,

et cbar. min.

Grabe].

13

Cod.

127.

Graeco-

Ven. : ».

Cap.

XVI.

*

Codd.

127,

130, 135.

Cod.

:

-»

(non, ut

Montef.,

.

Syro-hex.

: .u»

>.i\a

.}.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.XVII.27.]

G S

I

S.

2.

« ^

'TlN.

Fortasse

aedificabor

(sobole auge-

bor).

',

^

(alia exempl.

2

).

.

ef

.

« 7?

r€/f

/#.

3

6.

2^1\

Et

afflixit

eam.

',

(.

'*)

.

.

£/

aufugiL

',

[.]

/

.

6

7.

.

'.

/.

Schol.?

^

(.*

11.

W^.

/,meej.

[.

«'}

0<°&

.

.

.]

7

12.

*]«

K JJ.

0/i«<7er (ferus) hominum.

'.

.

.

... .

»;-

?

(.

)

,

.

Cap.

XVI.

4•

><

/rf/y

<

9

8.

airfj

6

4}°

Cap.

XVII.

1.

D^pn.

Meger.

'.. ..'

2.

TVnn.

',

.

'

.

2

-

.

',

%

*.*

8.

?

W??}•

',

(.

.

/cat

/a

.

4

14.

7

.

Qui non

circumcims

fuerit.

'.

Sy

/

€(. /?

/?

£«•

?

?

•

?

V71??l•

Et

exscindetur.

,

-

'

.

6

23.

D

^7 1V

^^™.

Carnetn

praeputii

eorwn.

',

.

Alia

exempl.

?

27.

^

72.

Circumcisi

sunt

cum

eo.

'.

Vacat.

Alia exerapl.

.

9

2

Nobil.

:

.

Ita LL.

W. et S. Hieron.

AA.

LL.

[Codd.

III (cum

-«),

X,

38,

alii]

,

uod

secutus

est

S.

Ambros.,

S.

Joannes

Chrysost.,

et

Philo.

Montef.

e

Catenis

MSS.

et

schedis

Combefis.

edi-

dit

:

*AXXos

•

(}

,

quae

lectio in nullo

cod.

reperitur.

3

Cod. X. Paulo aliter

Cod.

135:

. fi

.

.

f?

(sic). Hieron.

:

Diligen-

ter

nota, quod procreatio filiorum

in

Hebraeo

aedificatio

scripta

est. Legitur

enim ibi

: Ingredere

ad

ancillami

meam,

ri quo

modo

aedifieer

ex

ea.

(Ad

(.

3)

Syro-hex.

in

marg. habet:

, repugnante

Hebraeo.)

*

Codd.

127, 130.

6

Cod.

X.

Scholium

esse videtur,

certe

nullo modo

Aquilara

auctorem

habet.

Nobil.,

Cod.

135

in

inarg. (cum

).

Philo Jud.

De

Profugis

(Opp. T.

I,

p.

576),

indicante

Scbarfenb. in

Animadv.

p. 15

:

Tel^ot

(

.

Montef. male

edidit

:

*

*

.

Paulo

ante ad

Cod.

,

teete Griesb.,

in

marg.

affert

:

(

1)

, quod

quid

significet,

nisi

forte bonum

esse angelum,

non

in-

telligo.

7

Cod.

135.

Anon.

in

Cat. Niceph.

p.

218:

.

.

,

(sic).

(

;

et

SIC,

nisi (

male

,

Catenae

MSS.

apud Montef.

Prior

lectio non

est

nisi

interpretatio etymologica

nominis

Ismael,

testante etiam

Hieron.,

qui ait

:

Ismael

interpretatur,

Exauditio Dei;

certe

Aquila

non

,

sed

posuisset.

Posterior

ad

.

1.

Hebraea

CIN

N }S

pertinere

videtur.

8

Codd.

127

(cum

.

.

pro

.), 130,

135,

et

Cat.

Nicepb. ibid.: .

.

.

,

duo

autem

posteriores

hanc lec-

tionem

superiori arcte

nectunt. Cod.

X vero,

exscribente

Griesb.

:

.

.

.

(nisi forte

()

.

d

discordiara

testium dirimendam

opportune

adest Syrue

noster,

qui

lectionem

.

non Symmacho, sed

Tbeodotioni

vindicat.

Sic enim

ille:

A«*9f

X

<•

];i>*

./.

|

« -

'

»

^ao.

°

Syro-hex.,

et

(cum

•&

post

)

Arm.

ed.

Sic sine aster. Codd.

14,

15,

16,

alii, Arab.

1,

2.

10

Syro-hex.,

qui

asteriscum pro

obelo

perperara

pingit.

Cap.

XVII.

J

Cod.

130.

Montef.

e

MSS.

edidit:

*AXXof TiXftor.

2

Sic

MSS. quidam.

Montef.

Hie-

ron.

:

Notandum

quod ubicumque

in Graeco

testamen-

tum legimus, ibi in

Hebraeo

sermoue

sit

foedus,

sive

pactum,

id

est

berith.

3

Sic Cod.

127,

et

sine

aster.

Codd.

15,

16,

18,

alii.

*

Nobil.

6

Diodorus

in

Cat.

Niceph.

p.

226.

Eadem

ex

Euseb.

Emis.

affert Cod.

135

in Commentario,

addens

:

('

»

*

*\

$,

'

()

.

SlC

sine nom.

Codd.

,

130.

Duplex lectio,.

\

-

,

est

in

Comp.,

Codd.

19,

108.

7

Sic

Codd.

15,

55,

59,

alii.

8

Sic

Ald.

(praem.

$,

Co<ld. III, X,

14

(ut

Ald.),

15,

16

(ut

Ald.),

alii,

Arm.

1.

Ex Arab.

1,

2

pro

*£

(.

ol

')

(

Holmes.

excitavit

:

circumcisi

aunt

cum eo

qui

convenerunt

ex

gentibus,

et

peregrini

in

7/17/2019 hexapla (1)


GENESIS.

[Cap.

XVIII.

1-

Cap.

XVII.

17.

>%4.

9

1$.

?

^

^.

10

Cap.

XVIII.

1.

tOOO.

'.

Tjj

$.

Alia

exempl.

rjj

$.

4.

^^.

Paulum

aguae.

',

.

Alia

exempl.

.

2

6

*mh

rfcb nop

d^nd

\»

«.

/

or-

cesse

tria

sata farinae

purissimae, et

depse.

',

,

(.

.

3

)

.

Alia

exempl.

,

.*

8.

Aj^

£

—

NVTJ.

',

fyayor

5«

.

Alia exempl.

at

/

5

—

.

5

12.

rQ }j?2L.

(.

€»/

.

.

(ey)

-

.*

^rW

n

^rfcl

*V|K.

Postquam senio

confecta

sum,

erit mihi

voluptas

?

',

o#7ra>

/zev

/ioi

)

>>.

.

.

,

.

7

.

.

8

18.

DW).

Etfortem.

',

.

.

{)

.

.

()

*

20.

.

Gravw

/

esf.

',

.

.

.

.

.

10

21.

?3

£7.

Fecerunt consummationem

(penitus).

'.

(n/j/reXoiJfTai.

.

.

11

22.

WQ.

'.

^AoV.

?•

.

12

25.

3

y

•

»/?*J•

-4«/ /.

',

(-

).

.

.

13

ttfttto

Pltejp

fcA

y

W

l

f

?|

Bgbtf.

iVonne

jMGfer

/o/itts terrae

faciet

justum

?

'.

Kpt'-

//

,

;

.

,

-

^

.

1

*

26.

opro

c^on Dipn

ttparoM.

',

*

.

Alia

exerapl.

,

.

15

28.

&.

',

.

Alia

ex-

empl.

.

30.

*p*h

V\

NJ-^N.

N*>

obsecro,

exardeat

(ira)

Domino.

O'.

/x^

,

.

.

oV)

.

17

assimilatione.

Fortasse

in Syro-hex. legebatur : . q_j'o»

•wL^y

*-i

e°?•

Sic

Arm.

1.

Pronomen

deest

in

Codd.

III, X,

57,

59,

aliis.

10

Sic Arm.

1,

et

eine aster. Codd.

14,

15,

16,

alii.

Cap.

XVIII.

l

Sic

Syro-hex.,

quantum conjicere

licet

ex Arab.

1,

2,

qui

exceleae

vertunt. Cf. ad

Cap.

xii.

6.

*

Sic

Codd.

15,

72,

82 (cum

.

),

Arab.

1,

2,

Arm.

1.

3

Nobil.,

Cod.

1

30.

Cod. X,

teste

Montef.

:

01

',

.

*

Sic

Codd.

15,

72

(om.

*),

82,

135.

Hieron.

: Festina

tree

mensuras

farinae

eimilae,

commwce.

6

Sic Codd.

15,

72,

82,

Arab.

1,

2.

•

Codd. X,

127,

130.

Minus

probabiliter Nobil. :

*A.

rytkaat

. Cf.

Hex.

ad

Exod.

iii.

20. PsaL

liv.

5.

lxiii.

7.

7

Nobil., Codd. X,

127

(cum

),

130,

Cat.

Niceph.

p.

236

(cum

-

*).

8

Nobil.,

Codd.

127,

130

(cum

.),

Cat.

Niceph.

ibid.

Hieron.

:

u

Sym.

hunc locum

ita trans-

tulit

:

Postquam

vetustate

conaenui, /acta eet

mifii

adole-

•cwKta.

•

Nobil.,

Codd.

X, 1

27,

1

30.

10

Codd.

127,

130

(cum

2.

).

Ad

Sym. cf. Hex.

ad

Jeeai.

i.

4.

Minus

probabiliter

Nobil. :

. .

;

Cod.

X:

.

(;

Cod.

135:

.

(.

.

.

1

Nobil.

(cum

intTtktaev),

Codd.

X,

127,

130

(sine

nom.),

i35(idem).

12

Sic

in

marg.

Codd.

127,

130.

13

No-

bil.,

Cod.

130

(cum

).

Locutionem

Hebraeam

aliter

vertit

Sym. in Hex.

ad

1

Reg.

xx. 2.

Job.

xxxiv. 10.

14

Cod.

X.

Quae sane lectio

deflectere

videtur ab

He-

braico.

Verum

Sym. non

infrequenter

in-

terpretatur.

Monte/.

Cf.

ad

Cap.

i.

27.

Sic Ald.,

Codd.

I,

III,

X,

15,

31,

alii,

invitis

Arab.

1,

2

(h.e. Syro-

bex.).

Hanc

versionem,

tacito

interpretis

nomine, affe-

nint

quidam

MSS. [in

textu,

non in

marg.].

Suspicor

esse

Symmacbi

[vel

trium

interpretum]. Montef.

Sic

Codd.

I, III,

X,

1

5

(cura

altera

lectione

in

marg. rec.

m.),

56,

alii,

Arab.

1,2.

Nobil.

(cum

Scbol.

pro

.),

Codd. X

(om.

&), 127,

130

(sine

nom.

cum

.).

Cf.

ad Cap.

iv.

6.

(Ad

(.

30)

Cod.

X

in marg.

notat:

\**

,

'

*

;

et

ad

6

(.

3),

fortasee

per

errorem pro

(.

32)

:

«'»

,

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

XIX.

28.]

GENESIS.

35

30.

0 •

Otp

Ny2«-DW. '.

tvtKtv

-

.

Alia

exempl.

kav

(

(.

*)

/cef

}

9

31.

Dntoyn

.

gratiam

viginti.

(€

.

Alia

exempl.

eW/cc»'

»'

«.

19

Cap. XIX.

8.

'«El.

/w

umbra.

',

)»>

(alia

ex-

empl.

;»'

1

).

9.

''

(in posteriore loco).

O'.

Vacat. Alia

exempl.

(.

2

10.

W?95J•

Et

traxerunt

intro.

'.**.

*

.

3

16.

^.

Et cunctatus

est.

<.

-

.

.

()

*

.

6 8\

(s.

()

.

6

$?

^

VHJgl

Vtgfo.

/

eduxerunt

eum,

et

comtiiuerunt

eum

extra

urbem.

C.

Vacat.

Alia

exempl.

(££•)

(

*

%

.

,

t£o>

.

7

19.

nVnnS.

',

.

*

-

.*

21.

3

^™ ??

.3 7.

Ecce

gratificabor

tibi.

(.

.

.

. .

u

/.

10

23.

PTJIp.

'.

/y

?.

'.

11

24.

^.

',

//.

Schol.

?7

.

'IouiaiW.

12

25.

33.

Tractum

circumjacentem.

CY.

-

.

Alia exempl.

.

13

28.

33

T JM.

',

.

Alia ex-

empl.

.

1

*

'ierp

(bis).

Fumus.

'.

0£

. .

'.

-

.™

tmrptniit

. Arab.

,

2 utrobique

supplent:

succensebie

mihi.)

18

Sic

Codd.

III, X,

15,

alii,

Arab.

1,2;

et

(cura

)

Codd.

55, 56,

alii.

19

Sic

Codd.

I,

X,

14,

15,

16,

alii,

Arab.

1,

2.

Cap.

XIX.

•

Sic

Ald.,

Codd.

I,

III,

X (cum in

marg.),

14,

15,

alii.

*

Sic Codd.

15,

106

(cum tfoov),

x

3°> 35>

Arab.

1,

2.

3

Sic Justin. M. in Dial.

p.

255,

qui mox pro

'

legit.

4

Nobil.,

Codd. X,

127.

Nobil.

affert:

Schol.

.

od. X

:

.

ie iarpartifTO.

Cod. 1

2

7

:

. fic

(.

De

confusione

verborum

(

et

*(,

qua

nulla inveteratior,

legendi sunt

Kuster. ad

Suid.

s. v. *H

/»7

.

.

«.

;

Valckenaer.

ad

Ammon.

. 132

;

Wesse-

ling.

ProbabU.

p.

290.

Ceterum

babet

quo

se

tueatur

ecriptura

^

cum simplici

y,

quae

a

((

minutissimo

apice

discernitur.

Cf. Hex.

ad

Prov.

xxiv.

10.

6

Sic

Codd.

15,

135,

et, teste

Holmesio,

Arab.

1,

2,

quos

tamen

et

(

in

apographo

suo

legere

potuisse

quivis

videt.

Cod.

82

:

\

(

(

.

.

Ami.

,

vertente

Altero

:

(,

(

.

.,

cum

•

in

marg.

7

Sic

Cod. X, si

Griesbachium

recte

capio. Montef.

ex

eodem

affert: .

«£17707*

...•,

Holmes.

autem

:

•)•

\

(

. .

I

Sic

siue

aster.

Codd.

73,

127

(cum

(

.

.).

8

Sic

sine

nom.

Cod.

130

in

marg. Nobil. quasi scholium

afilrt.

9

Cod.

135,

Cat.

Niceph.

p. 250.

Nobil.

affert:

*A.

.

.

10

Nobil.,

Cod.

135:

«.

(

om. Cod.

135)

*•

•

Hieron.

:

Hebraeo

babet

:

Ecce

mscepifaciem

tuam,

id

est, acquiesco

precibus

tuis;

quod

Sym.

secandum

sen-

SUm

interpretans ait

:

.

Pro

(,

pro quo

Vallars. e

vetustiore

Reginae

cod. infe-

liciter

tentat

(

(sive

tvrt), vide

quemadinodum

(/),

Drueii

conjecturam

calculo

suo approbavit Scharfenb.

in

Animadv.

p.

18. Sed

in

tribus

codd. a

Lagardio

col-

latis,

ductus literarum

scripturam

«i

manifeste desig-

nant. Ad reliquam

lectionem

cf. Hex.

ad Mal.

i. 8.

ii.

9.

11

Diodorus in Catenis Reg.

MSS.

: . . .

[cf.

Hex.

ad

Jerem.

xlviii.

34]

'

b*

,

Zaapl

[

Cod.

25

in

Coniment.

apud

Lagarde]

,

',

.

1S

Cod.

X in

marg.

Hoc

est,

innui

liic

personarum

pluralitatem,

idque

notandum

esse

[]

contra

Jwdaeos?

—

Grksb.

13

Sic

Ald.,

Codd. I,

III (sine artic),

X,

20, 31,

alii,

et

Justin.

M.

ibid.

pp.

152, 154.

Mox

V.

29

(

pro*

babent Codd.

X,

14,

16,

alii.

Sic Codd.

III, X

(praem.

,

,

31,

alii,

Arm.

1.

Plenior

lectio,

.

y.

( .,

est

in

Codd.

14,

16,

aliis.

u

Hieron.:

Pro quo

legimus in

Hebraeo

:

Ecce

I

ascendebat citor,

quasi

fornacis

;

quod nos

vaporem, ve\/umum,

sive

favMam

possumus

dicere.

Ubi

pro

non

QiMOO

F

2

7/17/2019 hexapla (1)


36

GENESIS.

[Caf.

XIX.

31-

3i.

Y^jrrSj

?•

$

icut

e8t m08

totiu8

terrae

-

(Y.

(

)

rfj

yfj.

.

'

y»??.

ie

33,

35.

nnptrn.

Cum

cubaret illa.

Cf.

(alia

exempl.

17

).

Cap.

XX.

2.

Hffi

tatiM

TTforhH

&VCJM

^l-

Dixit

autem

Abrahamus

de

Sara

uxore

sua

:

Soror

mea

est

illa.

O'.

?

,

. .

'

,

' .

1

4.

^

^.

Gentem

etiam

justam.

',

—

4

.

2

5.

^227 DJ1II.

In integritate

cordis

mei.

',

kv

,.

.

iv

(s.

)

. .

.

.

.

3

10.

™

-QTi-rw

rrtoy

•»3

»

.

Q

u

id

vidisti,

ut

faceres

hoc

facinus

f

',

%

4

;

4

.

;

.

;

.

;

5

11.

^•

Certe.

',

.

Alia

exempl.

*

13.

KV?

1

^-.

',

,

8

-

.

.

,

.

7

16.

*1D3

t)ht*.

mile (siclos)

argenti.

',

.

.

.

9

Cap.

XX.

2.

—

4.

9

3•

/cat

•%

.

10

Cap.

XXI.

2.

?

I7WI.

',

.

Alia exempl.

erc/ce

.

1

4.

u l.

.

Vacat. Alia exerapl.

uAr

/.

2

8.

/iQ

.

Convivium

magnum.

',

.

*

•

?

,

quod

secure propagavit Montef., Lagarde

e

Hbris

correxit

;

sed

ante

eum

Vallars.

Hesych.

' -

,

.

1

Procop. in

Cat. Niceph.

p. 255.

» Sic

A1<L,

Codd.

I,

III,

X,

14,

alii, Arab.

I,

2.

CAP. XX.

'

Cod.

X

affert: *A.

.

.

Procop.

.

141:

Congruit

illi quod

supra dedimus,

sci-

licet

expositioni

Aquilae:

Et

dixit

Abraliam

ad

Saram

uxorem

suam:

Soror

mea

etc.

Graeca

autem

Procopii

habentur

in

marg.

Cod.

X

ad v.

13

:

«

(

tv

'

\

((

,..

1

Procop.

in

Cat. Niceph.

.

259

:

«,

-

,

'

(.

Eadem

(cum

)

ex

Origene

affert

Montef.

Syro-hex. male

pin-

git

:

.

--

\

*

.

Scripturam

(.

\

eine

obelo

ex

Arab.

,

2 excitat

Holmes.

8

Syro-hex.

)l

ofr

.«

ft->

.^0

Jloa^»

./.

In libris

Graecis

summa

eet

lectionum

confusio.

Scilicet

Cod.

X

affert

:

.

iv

-

(sic).

.

iv

.

Cod.

127

:

. . iv

«

.

Cod.

73

B

^

ne

nom.

:

iv

.

at

Niceph.

.

26:

.

, h

.

,

iv

.

enique

Cod.

135,

teete

Lagardio:

.

.

.

(sic).

Syuimachi

vereio satis

certa

eet,

coll.

Hex.

ad

Job.

ii.

9.

xxvii.

5.

Psal. vii.

9.

In alterius

interpretis

lectione ponenda

Syrum

nostrum

auctorem

habuimus, cui

)1

a

j

sonat (Sap.

Salom. vii.

26. xii.

22)

vel

(Eccles.

v.

io.

vi.

3),

e

quibue posterior

vox

Aquilam

magis

sapit,

prior vero e

scriptura

Cod.

135

ali-

quantulum

subsidii habet.

Reliquam

lectionem

tv

-

non

ad

0,

sed

ad

}

s

i?3

pertinere,

probabiliter

conjicit

Scharfenb. in Animadv.

p.

20.

*

Sic

Syro-bex.,

et

sine

aster.

Codd.

15,

72,

82,

135.

Cod.

130

in

marg.

:

',

(

fV.

;

6

Nobil.

(qui ad V.

9,

,

male

refert),

Cod.

130

(cum sine

artic),

quorum

uterque

ad

Aquilam

pro

habet.

Correxit Scharfenb. in

Aniniadv.

p.

21. Sic

Ald.,

Codd.

15,

20,

alii,

et

Syro-bex.

r

Cod.

130.

Lectio

(\

est

in Codd.

14,

16,

aliis.

8

Cod. X.

9

Syro-

hex.

Haec

desunt

in

Codd.

15

(ante corr.),

82,

aliis,

et

Arm.

1.

10

Idem.

Sic

sine

aster.

Ald., Codd. III,

31,

55,

alii.

Praeterea

ad v.

7

Syro-hex.

pingit

:

—

4

(f

^^^-ao «* )

;

et

ad V. 1 :

%

(

4,

invito

Hebraeo.

Cap.

XXI.

1

Sic

Ald.,

Codd.

III, X,

15,

31,

alii.

2

Sic

Codd.

I,

X,

14

(cum '), 1

6

(ut

14),

alii,

Arab.

1,

2.

8

Cod.

X

in

marg. Cf.

Hex. ad Cap.

xxix.

22.

7/17/2019 hexapla (1)


-Cap.

XXII.

13.] GENESIS.

37

9.

^?.

Irridentem.

',

(-J-)

(^).

4

14.

*(\,

',

.

Alia

exempl.

.

6

yntf

WDJ,

',

[]

(.

^

9

).

18.

Q

^

^^•^?

•

Et

firmiter

adjunge

manum

tuam

ei.

',

Tfj

.

Alia

exempl.

.

7

31.

}

^.

',

.

.

-

0€€.

8

32.

^??.

',

.

-

-

.

9

33.

'.

Tamariscum

(s.

arboretum).

',

-

. .

.

.€.

10

Cap.

XXII.

22.

-f-Acai

6

.

g

2

•

-

^^

«4.

12

Cap. XXII.

1.

HD3.

Trobavit.

CY.

*

(potior scriptura

1

).

.

.

2

2.

•*

1

^.

Unicum

tuwn.

',

^

.

^

(.

)

.

.

.

?

,

Moriae.

(.

.

.

.

.

^

*

7. ^9^1•

7

•

Vacat.

Alia

exempl.

««ray.

5

12.

vqrj

^.

;

r*>

f

yiw.

•

.

^^.

',

(.

*

7

).

13

(alia

exempl.

1)

^^•

^

ecce/

aries

teroO.

',

/ccu

/

/fptoy «?.

.

(

.

73•

Deientus.

'.

*€.

.

-

€.

9

'-

-

.

10

Jesai.

. 6.

4

Hieron.

:

Ludentem.

Quod sequitur,

cwni 8uo,

non

habetur in Hebraeo.

6

Sic

Ald., Codtl.

I,

III,

14, 15,

16,

alii,

Arab.

1, 2,

Hieron.,

qui

enarrat

:

Posuit

ergo

Abraham

panes

et

utrem

super

humerum Agar;

et

hoc facto, dedit

puerum

matri, boc

est,

in manus ejus

tradidit.

Codd.

X,

130

(sine

nom.).

In

textu

prius

ora. Ald., Codd.

I, III,

14,

15,

16,

alii.

r

Sic Comp.,

Codd.

19,

20,

78,

108. Hieron.

Et tene

mcmum

ejue. Ex

quo

manifestum

est,

eum

qui

tenetur,

non

oneri

roatri

fuisse,

sed comitem.

8

Codd.

X,

130

(sine

nom.).

9

Cod.

135

in

marg.

sine

nom.

10

Cod.

X.

Nobil.

affert

:

Aq.

et

Sym.

.

Cod.

127:

.

(sic). .

.

Cod.

130:

.

htvapapja

(sic

Alterus). .

.

Cf.

Hex.

ad

1

Reg.

xxii.

6.

xxxi.

13.

Vocem

Hebraeam

Hieron.

nemus

inter-

pretatus

est;

Graeco-Ven.

.

u

Cod.

X.

Hieron.:

Excepto

Abimelech

et

Phicol,

tertium

nomen,

quod hic

legitur, in

Hebraeo

volumine

non

habetur.

12

Cod. X

obelis notat

omnia

ab

««(.

31)

ad

«cal(sic)

'.

6 .

.

Cap.

XXII.

Sic

Comp.,

Codd.

I,

III,

14,

15,

16,

alii.

*

Nobil.,

Codd.

X,

127.

Scilicet

interpres

noster vulgarem

significationem

HD3

, tentavit,

Deo

indignam

esse ratue,

ad

verbum

similis soni

Ntt'3,

extulit,

decucurrit.

Cf. Psal.

iv.

7

in

Hebraeo et

Hexaplis.

Frustra

igitur

L.

Bos in

Prolegom.

ad

LXX,

Cap.

III

pro

«£

legendum censet

iboKipaat.

Cf.

Scharfenb.

in

Animadv.

p.

21.

*

Nobil.,

Codd.

X,

1

30,

qui

omnes

(

habent.

Cod.

1 35

:

*A.

6

.

. .

Cf.

Hex.

ad

Psal.

XXI.

2

I

.

xxiv.

16.

Prov.

iv.

3.

*

Hieron.:

Ubi

nunc

dicitur,

vade in terram exceham, in

Hebraeo

habet moria, quod

Aq. transtulit

,

hoc

est,

lucidam;

Sym.

Trjt

?,

hoc est, visionis.

Aiunt ergo

Hebraei

hunc

montem esse,

in

quo

postea

templum

conditum

est

in area

Ornae

Jebusaei,

sicut

et

in

Paralipomenis

[2

Paral.

iii.

1]

scriptum

est . . .

qui

idcirco illwminans

interpretatur et

lucens,

quia

ibi est

dabir, hoc

est,

oraculum

Dei,

et

lex,

et Spiritus sanctus, qui

docet homines

veritatem, et

in-

spirat

prophetas.

6

Sic

Comp.,

Codd.

III,

X,

19,

128,

Arab.

1,

2. Procop. in Cat.

Niceph.

p.

282.

Aliter

Cod.

135

in

marg.

:

-

(,

praeeunte

Dio-

doro

ibid.

:

*

bt

,

,

tV ijj

(-

((

,

,

,

.

Cod. .

8

Hieron.

:

Symmachus:

Et

apparuit

aries

post hoc

re-

tentus

in rete

cornibus

suis.

Ad

cf.

Hex.

ad

Qen.

xxxiii.

1.

Exod. iv.

6.

Amos

vii.

7.

Cod.

X affert:

.

Kparovptvov, quod

ex

Hieron.

correximue.

10

Melito

apud

Nobil.

et

Cat.

Niceph.

p.

283:

,

*(

,

6

,,

,

-

(

(Niceph.

*)

. IdeiU

scholium

ex

Euseb.

Emis.

eruit

Combefis. apud Montef.

7/17/2019 hexapla (1)


18

GENESIS.

[Cap.XXII.

13-

13.

VyW^.

^D2.

In

locoperplexo

(dumeto)

corni-

bus

suis.

(.

.

.

.

.

.

}

1

•

.

.

Cap.

XXIII.

I.

rnfe?

^PT

*ff,

O'.

Vacat.

Alia

exempl.

.

1

6.

tflN V$Oti.

',

).

.

-

,

.*

9.

D3piJlZl.

',

.

.

}

10,

18.

^.

',

.

Alia ex-

empl.

}

II.

^*

7

^ ^^•

Minime,

domine mi.

',

'

(alia

exempl.

5

)

,

€.

Schol.

}

.

,

}

13.

nn«~DN

*J[N.

Tantummodo tu (vis).

'.

.

Schol.

,

,

.

8

15.

?•

',

.

'

}

17.

EJJV

2£/ re/w*

factus

est.

'.

2

corr/.

.

()

.

10

Cap.

XXIII.

2.

--

«/

1«

4.*

Cap.

XXIV.

2.

^5

5•

&

^

femore

meo.

',

(alia

exempl.

«ri

1

)

.

'

2

4.

*W

j

/.

ift ad patriam

meam.

',

(s.

)

. .

.

[.]

.

3

5.

3™) ^^•

iVwm

reducendo

reducam.

'.

.

Alia

exempl.

)

}

11

Cod.

.

Hieron.

:

Rursum Aq.

(»

interpre-

tatus

est, quem nos veprem

poseumus

dicere,

vel spinetum,

'

.

*AXXos'

tpoi

;

quae

nota ad

hunc locum

per-

tinere

videtur.

Cod.

X in

marg.

Alterus

e

Slavon.

hexapla (1)

Documents