has beats business edition voorjaar 2011

hasbeatsBUSINESS EDITION

Jan Janssen van Vitelia: “FOLLOW YOUR DREAMS”

LECTORAAT Biobased Productontwikkeling

Win een Ipad

Relatiemagazine vanHAS Den Bosch HAS KennisTransfer Anton Jurgens Institute

Jaargang 1Nummer 1, mei 2011

InhoudInhoudsopgave

1 Editorial + colofon

2-5 Nieuws + agenda

6-9 Interview: Jan Janssen Vitelia

10-11 Stage: Noorwegen milieu

12-14 Achtergrond: Anton Jurgens Institute

15 Gastcolumn

16-17 Bedrijfsopdracht: Weizigtpark

18-19 Event: Food Design Experience

20-23 Achtergrond: Biobased economy

24-25 Bedrijfsopdracht: Streekselecties

26-27 Event: HAS Ondernemend Cafe

328-31 Interview: Rabobank

32-33 Topklas ondernemen

3

12

10

20

18

Inhoudsopgave

Editorial

1 hasbeats BUSINESS EDITION

Verbinden betekent aaneenschakelen, samenbundelen, combineren, vastbinden, verenigen, koppelen. Wanneer mensen

een verbinding aangaan met elkaar, kan daar iets moois uit opbloeien. Een verbinding biedt de mogelijkheid tot diepgaand

contact met de ander. HAS Den Bosch zoekt constant naar die verbindingen. Intern: met medewerkers en studenten, maar

ook extern: met het werkveld. De contacten met het werkveld houden we graag warm, want samen kunnen we mooie din-

gen bereiken. Naar buiten toe doen we dit door studenten bij bedrijven op stage te laten gaan of er een bedrijfsopdracht te

laten doen. Maar ook halen we het werkveld graag bij ons binnen: we organiseren bijvoorbeeld symposia, een Carrièredag

en een HAS Ondernemend Café. Maar of we nu binnen of buiten de organisatie bezig zijn we houden de contacten graag

persoonlijk, omdat we dat als een grote kracht zien.

Voor u ligt de HAS Beats business edition, het nieuwe relatiemagazine van hogeschool HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer

en Anton Jurgens Institute. Een nieuw blad, een nieuwe manier van verbinding zoeken, en nog meer: de bestaande verbin-

dingen versterken. We laten u graag zien wat we doen. Gewoon om te informeren, maar ook om u enthousiast te maken

voor onze activiteiten. Eén ding is namelijk onmisbaar bij een verbinding: er zijn twee partijen bij betrokken. En contact kan

nooit alleen van één kant komen. Wij willen graag interactie met u. We vertellen u wat wij doen en denken, maar we staan

ook open voor wat u doet en denkt. Binnenkort krijgt HAS Den Bosch een nieuwe website en de HAS Beats business edition

is dan op deze website terug te vinden. Daar kunt u altijd terecht met ideeën, opmerkingen, suggesties of ander soort reac-

ties. Tot die tijd kunt u ons mailen: [email protected] of stuur ons een tweet @HAS_DenBosch.

Veel leesplezier, Florieke Koers en Marieke Ellenbroek

Colofon

Eindredactie: Florieke Koers en Marieke Ellenbroek, HAS Den Bosch

Beeldredactie: Margriet Hoffmans, HAS Den Bosch

Vormgeving: Maarten Ponjée, Bureau Ponjée

Druk: Drukkerij Tielen

Oplage: 3500

Vragen en/ of opmerkingen? [email protected]

www.hasdenbosch.nl

www.haskennistransfer.nl

www.antonjurgens.nl

Verbinding gezocht

1 Nieuws

GEZOND INNOVEREN CENTRALE THEMA NVVL-SYMPOSIUMGezond innoveren, hoe doe je dat? Dat was

het thema van het symposium dat op 21 april

2011 bij hogeschool HAS Den Bosch werd

gehouden door de NVVL, het Network for

Food Experts. “Ons land heeft de kennisin-

frastructuur om een voorlopersrol te spelen

bij de ontwikkeling van gezondere voeding”,

zei NVVL-voorzitter Ad Nagelkerke. ”Er is

voldoende ruimte om te innoveren.” Er waren

verschillende sprekers die ingingen op dit

thema.

Hoe je gezonde innovatie in de praktijk kunt

brengen, liet Petra Buijs-Koekoek van het

Anton Jurgens Institute zien. Petra pleitte met

name voor een duidelijke focus in het innova-

tieproces. Echter, binnen deze focus moeten

ondernemingen niet teveel navelstaren, vond

ze. Sterker nog, ze zullen hun voelsprieten

hasbeats BUSINESS EDITION 2

moeten uitsteken naar andere marktsegmen-

ten of andere sectoren. Een mooi voorbeeld

is het project Designprobes van Philips, waar-

in wordt gestoeid met innovatieve concepten,

zoals Home Farming.

Ook Anton Jurgens-directeur Domingo Loth

kwam aan het woord. Hij verwees naar het

hoge faalpercentage van nieuwe produc-

ten. “Negen van de tien producten haalt het

uiteindelijk niet”, zei hij. Volgens hem is dit

lage percentage onder meer te wijten aan het

inadequaat managen van innovatietrajecten.

Het Anton Jurgens Institute biedt een MBA

‘Business Creation in Food & Health’ aan,

waarin studenten in alle relevante aspecten

van het innovatietraject worden onderwezen.

Immers, in de praktijk ontbreekt het aan men-

sen die inhoudelijke materie en de marktkan-

sen met elkaar kunnen verbinden.

Meer weten? www.nvvl.nl

www.antonjurgensinstitute.nl

INAUGURELE REDE LECTORATEN FOOD EN DIERGEZONDHEID


Op maandag 6 en dinsdag 21 juni vinden bij HAS Den Bosch

drie inaugurele redes plaats. Op 6 juni houden mevrouw ir.

Frederike Praasterink, lector Duurzame Wereldvoedselvoor-

ziening en mevrouw dr. Annet Roodenburg, lector Voeding

en Gezondheid hun inaugurele rede. De redes staan in het

teken van de thema’s mens, voeding en gezondheid, en

duurzaamheid en mondiale ontwikkelingen in de voedsel-

voorziening.

Het lectoraat Duurzame Wereldvoedselvoorziening richt zich

op de verduurzaming van voedselketens in internationaal

perspectief. De pijlers zijn duurzame ontwikkeling en inter-

nationale samenwerking in de agrofoodsector.

Het lectoraat Voeding en Gezondheid wordt ontwikkeld op

drie verbonden pijlers: voeding, gezondheid en de consu-

ment. In dit lectoraat staat de hoogwaardige productie van

voeding en de daarop aansluitende kwaliteitbewuste con-

sumptie centraal, ingebed in de duurzame ontwikkeling van

meer cyclische, vraaggerichte agroketens.

Op 21 juni is het de beurt aan dr. Paul Overgaauw, lector

Diergezondheid/Dierenwelzijn. Zijn rede gaat over ‘Gezonde

dieren, gezonde mensen’.

Het lectoraat Diergezondheid/Dierenwelzijn richt zich op het

ontwikkelen van methoden voor toegepast onderzoek naar

diergezondheid (in het bijzonder in relatie tot agrarische pro-

ductie) die kunnen worden ingebouwd in het hoger beroeps-

onderwijs.

Wilt u bij een van de redes aanwezig zijn? Meer informatie

over het programma en hoe aan te melden staat op de

website van HAS Den Bosch. www.hasdenbosch.nl

Komend studiejaar start HAS KennisTransfer met

een nieuwe opleiding: Professioneel Ondernemer-

schap. De opleiding is bedoeld voor ondernemers en

bedrijfsleiders in de boomteelt, fruitteelt, veehouderij,

tuinbouw en akkerbouw. De opleiding is in een jaar

af te ronden en bestaat uit vijf cursussen, die ook los

te volgen zijn: strategisch ondernemerschap, marke-

ting & sales, ketens, kwaliteit & logistiek, praktisch

personeelsmanagement, en financiën. De opleiding

wordt praktisch ingestoken, maar ook mag een stukje

theorie niet ontbreken. Eerst komt een deskundige

uit te praktijk een inleiding geven op het onderwerp.

Daarna neemt een docent van HAS Den Bosch het

over voor een stuk theorie en vervolgens gaan de

cursisten de opgedane kennis toepassen in hun ei-

gen bedrijf en dat van hun medecursisten. Cursisten

uit verschillende sectoren zitten bij elkaar in de klas.

Zo leren ze over de grenzen van hun eigen vakgebied

heenkijken en tillen ze elkaar op een hoger plan.

Dat is de kracht van een dergelijke cursus.

De Nederlandse Fruittelersorganisatie (NFO) en de

LTO Vakgroep Boomteelt hebben geadviseerd bij het

samenstellen van de inhoud. In principe kan iedere

ondernemer of bedrijfsleider zich aanmelden voor de

cursus, maar HAS KennisTransfer vraagt ze wel hun cv

mee te sturen. Dit wordt gedaan om ervoor te zorgen

dat de niveauverschillen niet te groot zijn en iedereen

goed in staat zal zijn mee te komen tijdens de cursus.

Het wordt een kwalitatief hoogwaardige opleiding,

precies afgestemd op professionals.

Meer weten of aanmelden?

www.haskennistransfer.nl

NIEUWE OPLEIDING PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP BIJ HAS KENNISTRANSFER


Op 4 april jl. heeft collegevoorzitter

Dick Pouwels bekend gemaakt dat

Toine Hattink de functie van direc-

teur van de opleidingen Tuinbouw

en akkerbouw en Plattelandsver-

nieuwing gaat vervullen. Hij volgt

hiermee Tjeu Foppele op, die binnen

hogeschool HAS Den Bosch ruim

zeventien jaar verantwoordelijk voor

deze opleidingen was.

Toine Hattink zal per 1 augustus

starten als directeur. “Deze manage-

mentfunctie spreekt me erg aan.

Ik blijf verbonden aan een aantal

opleidingen die ik waardeer en kan

me tegelijkertijd bezig houden met

zaken die HAS-breed op de agenda

staan. Dynamiek genoeg in de

omgeving waar we als hogeschool

het antwoord op moeten formuleren:

bijvoorbeeld de economische en

technologische ontwikkelingen in

de glastuinbouwsector en nieuwe

groene kansen door de biobased

economy. De toenemende druk in

Nederland op ruimte voor natuur,

landbouw en andere functies. En

‘groen in de stad’: wat willen men-

sen eigenlijk tegenwoordig en hoe

kom je daar achter?”

Toine Hattink studeerde Tropische

Cultuurtechniek aan Wageningen UR

en deed later Bedrijfseconomie. Hij

gaf tien jaar les op een middelbare

tuinbouwschool. Elf jaar geleden

kwam hij als docent bij HAS Den

Bosch, waar hij onder meer vijf jaar

als beleidsmedewerker actief was.

Inhoudelijk is hij het laatste jaar on-

der meer betrokken bij de ontwikke-

ling van de nieuwe opleiding Inter-

national Food & Agribusiness en de

Kenniskring Duurzame Wereldvoed-

selvoorziening.

Meer weten? Kijk op

www.hasdenbosch.nl

NIEUWE OPLEIDING PROFESSIONEEL ONDERNEMERSCHAP BIJ HAS KENNISTRANSFER

TOINE HATTINK NIEUWE DIRECTEUR OPLEIDINGEN TUINBOUW EN AKKERBOUW, ENPLATTELANDS-VERNIEUWING


Agenda

25 mei Carrièredag HAS Den Bosch

6 juni Inaugurele Rede Frederike Praasterink en Annet Roodenburg

21 juni Inaugurele Rede Paul Overgaauw

5 juli Fhealincafe Mangustare

6 juli HAS Ondernemend Café‘Meer doen met groen’HAS Den Bosch

18 juli-26 augustus Zomervakantie opleidingen HAS Den Bosch

WIN EEN IPAD! GA NAAR WWW.HASDENBOSCH.NLVOOR MEER INFO

Interview Jan Janssen, algemeen directeur Vitelia

Vitelia en HAS Den Bosch: samen betrokken bij Feed Design Lab

2 Coverinterview Tekst: Marieke Ellenbroek Foto’s: Margriet Hoffmans


Hogeschool HAS Den Bosch heeft overal in Nederland en ook daarbuiten contacten. In iedere uitgave een persoonlijk verhaal van een van die mensen met wie de instelling een warme relatie onderhoudt. Deze keer een gesprek met Jan Janssen, algemeen directeur van Vitelia, een organisatie waar niet alleen regelmatig stagiaires van HAS Den Bosch rondlopen, maar ook een flinke groep oud-HAS’ers in dienst is. Vitelia en HAS Den Bosch zijn namelijk beide betrokken bij het Feed Design Lab.

We maken kennis met Jan Janssen in

Regio Business Centre ‘De Oelderse

Halte’. Een bijzonder gebouw: vroeger een

station, daarna een café en nu is het een

startersplatform voor jonge ondernemers.

Een plek waar wordt gewerkt, genetwerkt

en waar innovaties worden gerealiseerd.

“De dynamiek zit ‘m in de samenwerking

tussen bedrijven vanuit verschillende

disciplines,” vertelt Jan. “We zitten hier

samen met verzekeraars, bedrijfskundigen

en veevoederspecialisten. Het doel is

om gemeenschappelijk tot een betere

performance te komen.”

Als zoon van een kippenboer, vijfde uit een

gezin van zes kinderen, wilde Jan altijd al

boer worden. Niet verwonderlijk dus, dat

hij bij HAS Den Bosch ging studeren, dat

toen nog gevestigd was aan de Baden

Powellstraat. “Bij studeren hoort een stad, uit

huis gaan, zelfstandig worden, vind ik. Ik heb

een leuke studententijd gehad. Het gevoel bij

HAS Den Bosch was altijd: je komt er om te

leren, maar omgekeerd leert HAS Den Bosch

ook graag van jou. Zo heb ik Jan Denissen

nog het kippenvak bijgebracht. Ja, dat mag je

er in zetten.” Hij lacht.

Klein bedrijf

Direct na zijn studie (in 1986) ging Jan

als assistent-zaakvoerder aan de slag bij

SaWeCo, een kleine mengvoederfabriek waar

toentertijd ongeveer 25 mensen werkten. “In

tegenstelling tot mijn klasgenoten, die hun

pijlen hadden gericht op de grote spelers in

“Ik haal graag jonge mensen naar Vitelia”


de sector, koos ik juist voor een klein bedrijf.

Het was bovendien dicht bij huis, wat op dat

moment privé goed uitkwam. Omdat SaWeCo

zo klein was, kon ik me breed ontwikkelen.

Ik maakte kennis met alle facetten van de

bedrijfsvoering. Ik werd bedrijfsbegeleider

voor zowel varkens-, kippen-, als melkvee-

houders.”

In tien jaar tijd ontwikkelde Jan zich verder

van voorlichter tot nutritionist en manager.

In diezelfde tijd startte SaWeCo een

plantaardige en een verzekeringstak. In 1995

werd Jan benoemd tot algemeen directeur

van SaWeCo. Bij het tegenwoordige Vitelia

werken bijna 200 mensen. “We hebben

hier in de regio meer dan tien fusies

meegemaakt, zowel met coöperatieve

als private partijen. Maar de kern van

onze ontwikkeling zit in de mensen. De

bedrijfscultuur is de rode draad van onze

geschiedenis.”

Feed Design Lab

De bedrijfscultuur van Vitelia is informeel,

met korte lijnen. Iedereen krijgt de kans om

zijn dromen te verwezenlijken. ‘Follow your

dreams’, staat er op een groot schilderij

achterin de kamer. “Als je het kunt dromen,

kun je ’t maken,” stelt Jan. “Ik stimuleer

onze medewerkers om hun

talenten te ontwikkelen en

haal graag jonge mensen

naar het bedrijf. Ikzelf kwam

hier immers ook ooit binnen

als jonge, onervaren HAS’er.

Door het vertrouwen dat mij

werd gegeven, heb ik veel

kunnen bereiken. Ik geloof in

de kracht van samenwerken,

ideeën delen. Daarom zie

je hier geen aparte tafels

of parkeerplaatsen voor de

directie, we lunchen met z’n

allen en we overleggen veel

met elkaar.”

Vitelia werkt al jaren samen met HAS Den

Bosch. Bij het bedrijf werken nu ongeveer

20 oud HAS’ers en er zijn 25 permanente

stageplaatsen op zowel mbo-, hbo- als

universitair niveau. Een nieuw project,

waar Vitelia de trotse kartrekker van is, is

het Feed Design Lab (FDL). Het FDL wordt

een innovatieve labomgeving waar nieuwe

diervoeders in praktijkomstandigheden

worden ontwikkeld. Hand in hand met de

ontwikkeling van de diervoeders worden

medewerkers getraind. Naast Vitelia zijn

Dinnissen Process Technology, Imtech Food

en Feed Competence Center en hogeschool

HAS Den Bosch ook initiatiefnemers van het

project.

Midlife crisis

Jan is niet iemand die berust in zijn succes.

“In 2005 had ik in mijn eerste midlife crisis,”

vertelt hij. “De voederindustrie had een

slecht imago, er waren dierziektes en de

maatschappelijke druk was hoog. We wilden

een soort toverfabriek maken. Innovatieve

technologieën toepassen, maximale

flexibiliteit uit het productieproces halen,

de kwaliteit verbeteren, kortom: modern en

vernieuwend zijn. Iets doen wat nog niemand

anders had gedaan. Met hulp van Dinnissen

Process Technology, Imtech Food en Feed

Competence, is Vitelia toen een nieuwe koers

ingeslagen. Ons concept werd een groot

succes, won prijzen en haalde alle kranten.”

In 2010 volgde een tweede crisis. “Dat heb

je zo eens in de vijf jaar,” licht Jan toe. “We

“Als je het kunt dromen, kun je ‘t maken”


wilden eigenlijk een testomgeving hebben, hadden een

proeffabriek nodig. Dus we besloten de wereld rond te

gaan reizen om te kijken of zoiets dergelijks al bestond.

Dat was niet zo. Dus we moesten het zelf doen: plaatje

maken, plek kopen, tekening maken, ambassadeurs

zoeken.” Momenteel bevinden de plannen voor het FDL

zich in een cruciaal stadium. Er ligt een subsidieaanvraag

van 1 miljoen. De andere 2,5 miljoen wordt door de 20

betrokken bedrijven op tafel gelegd.

Ideeën delen

“Het gebouw komt te staan in Wanssum, midden tussen

de varkens en de kippen, ofwel het Eiwit Rijk,” vertelt Jan.

“Behalve een fysieke locatie moet er ook een digitale

omgeving komen: feeddesignlab.nl, zodat we onze ideeën

kunnen delen met anderen.” Communicatie speelt een

belangrijke rol bij Vitelia. “Het imagoprobleem van onze

sector, bracht ons op het idee om een film te ontwikkelen,

waarin dertien portretten werden getoond van authentieke

bedrijven uit deze omgeving. De eigenaren, de familie,

het bedrijf op een eerlijke manier in beeld gebracht. De tv

première is 21 april, op TV Limburg,” zegt Jan trots.

Op het terrein van Vitelia en de Oelderse Halte is veel

bedrijvigheid. Vrachtwagens rijden af en aan. Bij de ingang

hangt een grote vlag met een pauw met de tekst ‘Trots

op Vitelia’. En dat is Jan ook. “Maar alleen had ik het nooit

gekund. Het is prachtig wat we samen bereikt hebben en

dat mogen we uitdragen. Overal hangt onze missie aan de

muur. Het respect voor elkaar, onze leveranciers en onze

klanten staat voorop. We staan voor de belangen van onze

klant, van de sector. Dat is het allerbelangrijkste.”


Studente Annelous Oerbekke deed onderzoek naar smeltwater in Noorwegen

Op stage naar het buitenland. Het is verplichte kost voor alle studenten van hogeschool HAS Den Bosch. Sommigen vinden het meteen al helemaal geweldig, anderen moeten wel even aan het idee wennen alleen een tijd in het buitenland te moeten werken en wonen. Australië en Nieuw-Zeeland zijn populair, maar ook ‘gewoon’ België en Duitsland. Annelous Oerbekke is 4e jaars studente Milieukunde en zij ging op stage naar een heel andere plek: Ås in Noorwegen.

3 Stage Tekst en foto’s : Annelous Oerbekke

“Ik heb stage gelopen bij Bioforsk, een onderzoeksinstituut dat

toegepast onderzoek verricht naar multifunctionele landbouw en

plattelandsontwikkeling, plantwetenschap, milieubescherming, en beheer

van natuurlijke hulpbronnen. Mijn opdracht was onderzoek doen naar de

afvloeiing van smeltwater van de sneeuw op een akker, het modeleren van

deze smeltperiode en het vergelijken van de periodes 2009 en 2010.

Door middel van sneeuwbemonstering in het veld heb ik kennis vergaard

over het sneeuwdek. Verder werden er op het veld verschillende

parameters gevolgd zoals luchttemperatuur, windsnelheid en richting, en de

bodemtemperatuur op verschillende dieptes.

Deze gevolgde parameters werden later gebruikt in modeleringsprogramma’s



om te proberen de smeltperiode na te bootsen met de

computer en te vergelijken met de daadwerkelijke gevonden

waardes in het veld.”

Vrijheid

“Mijn stage ging erg goed. De onderwerpen waar ik me mee

bezig hield, waren totaal nieuw voor mij, zoals het modeleren

met de computerprogramma’s en de winterhydrologie die

je moet toepassen. Ik vond het erg interessant om meer

over deze onderwerpen te leren en het was een onderzoek

waarbinnen ik veel vrijheid kreeg. Ik kon zelf met opties en

ideeën komen. Ik heb wel leuke verschillen gevonden in

de smeltperiodes van 2009 en 2010 die goede resultaten

voor mijn onderzoek opleverden. Daar ben ik best trots

op. Bioforsk was een fijn bedrijf om stage te lopen. Ik was

niet de enige stagiaire, er waren er ook een paar met hun

promotieonderzoek bezig. De begeleiding was erg goed. Mijn

begeleider was Nederlands, wat erg handig was natuurlijk.

Veldwerk (op langlaufski’s) deed ik bijna nooit alleen, omdat

het onderzoeksveld een stukje uit het dorp lag. Ik kon altijd

bij mensen terecht als ik hulp nodig had of ergens mee zat.

Ik werd meteen in activiteiten meegenomen zoals één dag

in de week sporten tijdens de lunch. Ook werd ik bij andere

projecten betrokken en kon ik meehelpen en meedenken. Bij

Bioforsk wordt gewerkt volgens de principes van het nieuwe

werken: het maakt niet uit wat jouw werkritme is, zolang je

maar resultaat haalt aan het einde van de rit. En dat werkte in

dit bedrijf in ieder geval heel goed.”

Noorse studentenleven

“Noorwegen is een prachtig land. Veel verschillen in het

landschap en echt leuke steden. De mensen zijn heel aardig

en geïnteresseerd. En als je zelf open staat voor dingen kom

je in de meest leuke situaties terecht. Het enige nadeel van

Noorwegen: het levensonderhoud is een stuk duurder dan in

Nederland. Ik heb veel leuke dingen gedaan in de tijd dat ik

daar was.

Ik ben weekendjes weggeweest, heb kennisgemaakt met

het Noorse studentenleven en ik ben nog twee weken op

rondreis geweest door Noorwegen. Toen ben ik huisgenoten

op gaan zoeken in hun thuishaven. Zo ben ik bij prachtige

Fjorden terechtgekomen, heb ik op steile kliffen gestaan

en ver weg in de bergen in een hutje gezeten zonder enige

voorzieningen. Mijn stage was een supertoffe ervaring waar ik

enorm van ben gegroeid!”

“Ik werd meteen in activiteiten meegenomen zoals één dag in de week sporten tijdens de lunch”

OP BUITENLANDSE STAGE

Het is voor iedere student van HAS Den Bosch verplicht: op

stage naar het buitenland. Sinds 1999 gingen al steeds meer

studenten naar het buitenland om daar werkervaring op te

doen. Dit om de studenten voor te bereiden op de steeds in-

ternationaler wordende werksetting. Maar ook krijgen ze zo de

kans zichzelf op een andere manier te ontplooien, en zichzelf

te leren redden in een vreemd land. De laatste jaren is de bui-

tenlandse stage verplichte kost. Ieder jaar gaan meer dan 300

studenten op een of andere buitenlandse stage.

België blijkt het meest favoriete land van de HAS-student, er

zijn best veel studenten die toch graag wat dichter bij huis

blijven. Daarna komen Australië en Nieuw-Zeeland. Degenen

die wel graag ver weg gaan, maar wel een zo veilig mogelijk

oord zoeken, gaan hier graag naar toe. Maar er zijn natuurlijk

ook veel andere landen waar studenten naar toe gaan.

Food service vertegenwoordigd bij de MBA van het Anton Jurgens InstituteIn de vierde lichting van de MBA-opleiding van het Anton Jurgens Institute zitten voor het eerst niet alleen mensen uit de food indu-stry. Er zijn deze keer ook twee heren uit de food service: Robert Leene van McDonald’s en Hans van Veen van Appèl Catering. En dat blijkt een grote meerwaarde voor de cursus: het instituut zou in de toekomst graag meer mensen met een dergelijke achter-grond in de MBA zien.

4 Achtergrond Tekst: Florieke KoersFoto’s: Margriet Hoffmans en Bart van Overbeeke


“De voedingsmiddelensector waar

potentiële cursisten van het Anton Jurgens

Institute vandaan komen, kun je verdelen

in drie onderdelen: de food industry, de

food service en de food retail”, licht Jac

Giesen, docent bij het Anton Jurgens

Institute, bovenstaande toekomstvisie toe.

“In de food industry heeft HAS Den Bosch

altijd al goede contacten. Bij de oprichting

van het Anton Jurgens werden dit ook

de vanzelfsprekende contacten voor ons.

In de eerste drie lichtingen zaten alleen

mensen vanuit deze branche. Maar nu is

daar verandering in gekomen en hebben

we twee mensen uit de food service. Een

hele aanwinst, voor ons, maar ook voor de

cursisten. Er ontstaat een ontzettend leuke

wisselwerking tussen hen. Ze zijn allemaal

met voeding bezig, maar hun prioriteiten

liggen ergens anders. Het zou leuk zijn als

in de toekomst ook mensen uit de food

retail zich zouden melden voor de MBA.

Dan hebben we de hele keten in huis.”

Robert (39) en Hans (45) doen sinds

september de MBA Business Creation

in Food & Health. Ze komen uit de food

service. Was doen jullie precies?

Robert: “Ik werk nu 19 jaar bij McDonald’s

met tussendoor een uitstapje naar

Domino’s van drie jaar. Ik ben manager

McOpCo en ik ben verantwoordelijk voor

een business unit van 23 restaurants waar

1600 mensen werken. Ik heb de McDonald’s

Academy gedaan in Chicago en heb

binnen McDonald’s het hele carrièrepad

doorlopen. Dat ik zolang bij hetzelfde

bedrijf werk, zie ik als een voordeel: ik kan

een voorbeeld zijn voor anderen en dat

is ook een belangrijk onderdeel van mijn

functie. Daarnaast ben ik veel bezig met het

uitproberen van innovaties.”

Hans: “Ik ben operationeel directeur bij

Appèl, een cateraar die voornamelijk

contractcatering bij bedrijven verzorgt,

en werk er inmiddels 15 jaar. Ik ben

verantwoordelijk voor operatie, financiën en


personeelszaken. Ik ben tussendoor ook even weggeweest:

ik heb een zorgboerderij voor verstandelijk gehandicapten

opgezet, die ik ook nog steeds vanaf de zijlijn aanstuur. Ik

wilde daarna interimwerk gaan doen maar ben uiteindelijk

weer bij Appèl uitgekomen. Bij Appèl zijn er altijd uitdagingen

op mijn pad blijven komen en dat vind ik heel belangrijk.

En een groot voordeel is natuurlijk dat je op een gegeven

moment alle ins en outs van het bedrijf kent en op zaken die

zich voordoen handig kunt inspelen.”

Hoe zijn jullie bij het Anton Jurgens terechtgekomen?

Hans: “Ik ben er toevallig mee in aanraking gekomen bij een

lezing van een businessclub. Jac vertelde daar een en ander

over de MBA. Ik wist helemaal niet dat er een dergelijke

opleiding was op het gebied van food en het sprak me

meteen aan.”

Robert: “McDonald’s wilde dat ik me meer ging verdiepen in

het ontwikkelen van innovaties. Daarnaast had ik al langer de

ambitie om een MBA te doen. Twee vliegen in één klap.”

Hoe bevalt de opleiding tot nu toe?

Hans: “Best zwaar. Ik werk 50 uur per week en de

studiebelasting komt daar nog bij. Maar ik vind het wel erg

leuk. Ik heb geen achtergrond in food technology en op dat


“We voegen echt iets toe aan de groep: wij zijn het ontbrekende puzzelstukje”

gebied leer ik veel bij. Het heeft mijn ogen enorm geopend.”

Robert: “Ik kan gelukkig binnen werktijd wat tijd vrijmaken

voor de MBA. Het zware zit voor mij meer in de inhoud. Het

is een enorme aanvulling op mijn kennis en ik ben heel erg

gemotiveerd. Om de vier weken zijn we van woensdagavond

tot vrijdagavond bij het Anton Jurgens en dat voelt als

helemaal weg zijn van het werk. Heerlijk!”

Hans: “Dat wij een andere achtergrond hebben dan de

medecursisten uit de food industry is duidelijk merkbaar

tijdens de lesdagen. En dat is leuk: we voegen echt iets toe

aan de groep: wij zijn het ontbrekende puzzelstukje.”

Robert: “Het is een leuke groep en heel divers. We vullen

elkaar goed aan en leren niet alleen veel van de opleiding,

maar ook veel van elkaar. We hebben verschillende

achtergronden en het programma trekt ons naar elkaar toe.

Inspirerend.”

Robert Leene en Hans van Veen (r)


5 Gastcolumn Tekst en foto: Paul Vriesekoop

Op deze plek een gastcolumnist. Iedere uitgave een collega van ons. Niet een collega binnen HAS Den Bosch, maar iemand van

een collega-instelling. Want we werken veel samen en verbinden ons met elkaar. Samen staan we sterk! Zoals met het Varkens

Innovatie Centrum Sterksel, onderdeel van Wageningen UR. Uw column op deze plek? Mail naar [email protected].

Paul Vriesekoop is directeur Wageningen

UR Livestock Research. Wageningen UR

Livestock Research, onderdeel van Stichting

Dienst Landbouwkundig Onderzoek, vormt

samen met het Central Veterinary Institute

en het Departement Dierwetenschappen van

Wageningen University de Animal Sciences

Group van Wageningen UR (University &

Research centre).

De achtergrond hierbij is dat we ons economisch willen

versterken door slagvaardiger producten met unieke

toegevoegde waarde in de markt te zetten. Het gaat

om nieuwe producten en een business case voor het

bedrijfsleven. Het liefste willen we voor de afnemer van

het product een structureel probleem oplossen of een

behoefte vervullen. De Nederlandse agrofoodsector is altijd

al heel innovatief en heeft daardoor een sterke exportpositie

opgebouwd. Niet alleen als producent van eindproducten

voor consumenten zoals kaas, boter of vlees, maar ook als

toeleverancier voor bedrijven in bijvoorbeeld stalsystemen,

kassen en uitgangsmateriaal. Op Varkens Innovatie

Centrum (VIC) Sterksel staan we hier middenin. We zijn er

de afgelopen jaren steeds in geslaagd om samen met het

bedrijfsleven, overheid en ngo’s concepten uit te denken en

te ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan het Varkenspension,

nieuwe vergistingstechnieken, koeling voor zeugen

enzovoorts..

Het scherp schakelen met het bedrijfsleven, overheid en

ngo’s hebben de succesvolle groei van Sterksel mede

mogelijk gemaakt. Tegelijkertijd is er een brug tussen

bedrijfsleven en onderzoekers binnen Wageningen UR

gevormd, op zowel praktisch als wetenschappelijk niveau.

Hier liggen ook kansen voor studenten van HAS Den Bosch.

Bijvoorbeeld door participatie in lopende projecten op

VIC Sterksel. Ze zitten dan met hun neus bovenop onze

innovatieve manier van werken en krijgen zo de kans om veel

te leren.. Momenteel lopen er bij Sterksel veel projecten op

het gebied van onder meer voeding, opfok van geiten en

nieuwe stalsytemen.

Studenten maken innovaties mee op VIC SterkselInnoveren is het ‘buzz word’ dat momenteel overal rond zingt. In Nederland zijn we dit mede aan het organiseren via de Topsectoren-aanpak van de regering enbinnen Europa is dit geagendeerd als ‘The Innovation Union’.

Hier kunnen studenten heel goed in participeren. Op

VIC Sterksel hebben we veel van onze posities ingevuld

door medewerkers die afgestudeerd zijn aan HAS Den

Bosch en we geven hen alle ruimte geven om zich verder

te ontwikkelen. Ze kunnen bijvoorbeeld aan de slag

als onderzoekscoördinator, of als verantwoordelijke

voor activiteiten op het gebied van biovergisting

(onderzoekstechnisch of economisch). Het is uitdagend

voor hen om in zo’n omgeving te werken en zich te

kunnen ontwikkelen en bij te dragen aan een sector die

sterk in ontwikkeling is, zowel technisch economisch, als

maatschappelijk.

Afstudeerders geven het Weizigtpark in Dordrecht een boostMarloes Timmers (20) en Wessel Hartman (22) zijn vier-dejaars studenten Tuin- en landschapsmanagement. Zij zijn op dit moment aan het afstuderen en doen een bedrijfsopdracht (BO) bij Gemeente Dordrecht: ze schrijven een visie en een maatregelenpakket voor het Weizigtpark dat in Dordrecht ligt.

6 Bedrijfsopdracht Tekst: Florieke KoersFoto: Marloes Timmers en Wessel Hartman


Boost voor park

Het Weizigtpark in Dordrecht is een openbaar park dat in

1948 is aangelegd. De gemeente vond dat het park wel een

boost kon gebruiken. Marloes en Wessel krijgen door met

deze opdracht aan de slag te gaan met veel verschillende

aspecten van het vak te maken en ze zijn er allebei heel

enthousiast over. De randvoorwaarde om de bedrijfsopdracht

goed uit te kunnen voeren was dat ze kleine aanpassingen

zouden doen om het park een flinke oppepper te geven,

maar de grote lijnen van het park moesten behouden blijven.

“We hebben eerst een inventarisatie gedaan”, vertelt Marloes.

“Hoe ligt het park er nu bij? Wie zijn de belanghebbende

partijen? Wat vinden de bezoekers van het park? En daarna

hebben we ons afgevraagd: wat zou er beter kunnen? Waar

wil de gemeente de komende jaren met het park naartoe?

En wat hebben we nodig om dat te bereiken? We zijn druk

geweest met deskresearch, maar hebben ook gewoon in

het park rondgelopen en daar met mensen gesproken. Veel

mensen hebben een belang bij de ontwikkeling van park en

door ons onderzoek kwamen wij met al die verschillende

partijen in contact. Van bewoner tot wethouder Leefbaarheid,

Wonen en Sport en van de redactie van de nieuwsbrief van

de gemeente tot RTV Dordrecht. Heel afwisselend.”

Ambitieus plan

Om de inventarisatie te kunnen doen, schreven de twee een

communicatieplan. Wessel: “Dit plan werd door de gemeente

als ambitieus bestempeld. En het ging allemaal heel goed:

we hebben tot nu toe iedereen bereikt die we wilden berei-

ken en de juiste informatie van hen ontvangen. Informatie die

onontbeerlijk is om een compleet beeld te krijgen van het

park in al haar facetten. Daar zijn we best trots op.” Lastiger

vinden Marloes en Wessel het om die hele berg informatie nu

te verwerken. “Het is best pittig om al die informatie structuur

te geven en te zorgen dat alles helder is voor de lezer”, vindt

Marloes. “Zelf weet je wel hoe het in elkaar steekt, maar op

papier ziet het er allemaal net weer wat anders uit. Een flinke

uitdaging om dat voor elkaar te krijgen dus.”

De echte wereld

Marloes en Wessel keken bij de inventarisatie zowel naar

de korte als de lange termijn. “We werken nu aan een visie:

wat wil de gemeente in de toekomst met het park doen? De

keuzes die nu gemaakt worden, moeten natuurlijk passen bij

het langetermijnperspectief. En dan heb ik het over ongeveer

tien jaar. Voor de middellange termijn geven we ook aanbeve-

lingen en voor de korte termijn van ongeveer twee jaar komt

er een maatregelenpakket om meteen al een kwaliteitsimpuls

te geven.” Marloes en Wessel zijn heel tevreden met de vorm

van afstuderen via een bedrijfsopdracht. “Het is erg leuk niet

aan een fictieve opdracht te werken, maar aan een echte

opdracht bij een bedrijf. Dat is de echte wereld, en daar leer

je veel van!”

Wessel Hartman en Marloes Timmers


“Het is leuk geen fictieve opdracht te doen, maar een echte opdracht bij een bedrijf”

BEDRIJFSOPDRACHTEN BIJ HAS KENNISTRANSFER

Ieder jaar studeren ruim 300 studenten af bij hogeschool HAS

Den Bosch. Dit doen ze door het uitvoeren van een bedrijfs-

opdracht bij HAS KennisTransfer. HAS KennisTansfer is een

kennisbedrijf binnen HAS Den Bosch dat zich richt op bedrij-

ven in de sector. Die zijn ze van dienst door onderzoek, advies

en opleidingen voor professionals. Bedrijfsopdrachten zijn

betaalde opdrachten die via acquisitie worden binnengehaald.

Het netwerk van bedrijven die zich hebben verbonden aan

HAS KennisTransfer is inmiddels heel groot, maar de organisa-

tie blijft altijd op zoek naar nieuwe bedrijven om mee samen

te werken.

Food Design Experience: laagdrempelig netwerkevent Maar liefst 500 deelnemers hadden zich dit jaar aangemeld voor de Food Design Experience bij HAS Den Bosch, dat in het teken stond van food emotions: het gevoel dat voeding met zich meebrengt. Een schitterende dag voor de studenten Food Design & Innovation die hun eindwerk presenteerden: want daar draaide het eigenlijk allemaal om. Maar ook voor de deelnemers, want de Food Design Experience blijkt een ideaal netwerkevent: laagdrempelig en sfeervol.

Geuren en smaken kwamen als vanzelf op de

bezoekers van de Food Design Experience af. Er

waren verschillende ijzeren bomen (zie foto) ingericht

met hapjes en drankjes in allerlei kleuren, geuren,

grootten en smaken. Deze hapjes en drankjes waren

zeer verrassend door de verschillende heerlijke en

interessante smaakcombinaties, zoals een bijzonder

couscoushapje en een zeer kleurig en zoet uitziend

drankje dat bij het opdrinken eigenlijk helemaal niet

zo zoet bleek te zijn.

De afstuderende Food Designers presenteerden hun

eindwerken op verrassende manieren. De meeste

studenten hadden een stand waar hun product op

lag of stond. Anderen maakten gebruik van hun

omgeving om zo hun product aan de man te brengen.

Zoals het lopend buffet, waarbij drie gastvrouwen

als onderdeel van de tafel waarop het buffet lag

naar de mensen toe kwam. Andere eindwerken

waren Seasations, een vegetarische versie van

vissalades, de drive-in amusebar met verrassende

smaakcombinaties zoals een crème brûlée van

pastinaak en sinaasappel, en het concept BOLvol:

bollen gevuld met groente en fruit. De innovatieve

producten vielen goed in de smaak bij de bezoekers.

7 Event Tekst: Margarita Millenaar en Florieke Koers Foto’s: Studio Jean Philipse


“In het bedrijfsleven wordt veel gesproken over de Food Design Experience”


Er waren drie sprekers die inzicht gaven in het thema:

Hans Steenbergen, trendwatcher en hoofdredacteur

van Food Inspiration, Professor dr. Jan Kroeze,

hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht en

Wageningen UR, en Pierre Wind, kok en food-stylist,

en schrijver.

De bezoekers konden genieten van leuke activiteiten

als de ‘Blind D-eet’. In een sfeervolle ambiance

werden ze tegenover een computerscherm gezet,

een koptelefoon opgedaan en konden ze op date met

een computerfiguur. Deze vrolijke date zorgde voor

een goed gevoel en liet de tafelgenoten proeven van

een bitterbal, die gevuld was met appel en kaneel, in

plaats van de gewone vleesragout.

Bedrijfsopdracht

De Food Design Experience is een event dat drie jaar

geleden klein begon, en inmiddels is uitgegroeid tot

een topevenement met nog veel meer mogelijkheden

voor de toekomst. Linda Bonte van HAS KennisTansfer

noemt het een ideaal netwerkevent. “Doordat je

rondloopt en overal naar foodpresentaties kunt

kijken, raak je makkelijk met andere mensen in

gesprek. Er gebeuren allerlei dingen die tot de

verbeelding spreken en het nodigt uit om daar met

andere bezoekers over te praten. De drempel is

laag. Bij een seminar bijvoorbeeld is de omgeving

veel statischer.” Dat het evenement flink gegroeid

is, verbaast haar niet. “In het bedrijfsleven wordt

veel gesproken over de Food Design Experience.

Het is letterlijk mond-tot-mond-reclame: het zingt

enorm rond. En het evenement groeit ieder jaar

iets: stap voor stap wordt het naar een hoger plan

getild.” Er zijn tijdens de Food Design Experience

veel klanten van HAS KennisTransfer aanwezig. Linda

loopt er daarom graag rond om te kijken en her

en der een praatje te maken. Dit jaar gebeurde er

nog iets extra leuks: Linda ontmoette iemand die

een bedrijfsopdracht bij de HAS wilde neerleggen.

“De opdracht is ter plekke uitgezet en binnen een

week vastgelegd. Aanwezig zijn op een dergelijk

evenement brengt dus echt iets op, voor ons maar

ook voor het bedrijfsleven.”

Meer weten? www.fooddesignexperience.nl

8 Achtergrond

“De biobased economy kan niet bestaan zonder de agrarische sector”

Tekst en foto’s: Florieke Koers


Een biobased economy betekent dat

economische gebruikswaarde uit biomassa

gehaald wordt. Doorgaans denken we bij

landbouwgewassen in eerste instantie alleen

maar aan de productie van voedsel voor

mens of dier. Planten vormen echter ook

de basis voor een steeds breder wordend

scala van mogelijke non-food producten

waarvan biobrandstof er slechts één is, en

ook nog eens een relatief laagwaardige. “Een

aantal jaren geleden werd duidelijk dat de

beschikbaarheid van fossiele brandstoffen

niet oneindig is”, legt Gert-Jan uit. “Toen

gingen bedrijven inzetten op biobrandstoffen

nadat de EU had besloten voor het verplicht

bijmengen daarvan bij fossiele transport

brandstoffen. Maar omdat je hiervoor veel

extra landbouwgrond nodig hebt, kan dit

de wereldwijde voedselproductie in gevaar

brengen. Omdat het niet de bedoeling

is dat wij andermans voedsel in onze

benzinetank stoppen, wordt er gezocht naar

oplossingen voor deze problematiek en naar

mogelijkheden om meer dan alléén energie

uit planten te halen. In sommige gevallen

kan dit een moderne weg terug naar de

natuur zijn, bijvoorbeeld als je synthetische

producten succesvol kan vervangen door

innovatieve producten, gebaseerd op

natuurlijke (biobased) grondstoffen.” De weg

van ‘haal meer uit dezelfde plant’ is duurzaam

en dat is ook waardoor het telen van

gewassen economische meerwaarde krijgt.

Het thema is hot

Het thema leeft op dit moment enorm.

Hoewel de term biobased economy steeds

vaker in de oren klinkt, zijn velen nog

nauwelijks fysiek met iets begonnen. Gert-

Jan en zijn collega’s zijn er in de praktijk

al wel enkele jaren mee bezig. “Binnen de

Biobased Productontwikkelingscoöperatie

(BPOC) – en eerder al in het project EDC

Biofortificants - zijn we bezig met het

onderzoeken van de inhoudsstoffen van

kruiden en hoe die gebruikt kunnen worden

voor innovatieve eindproducten.

Dit is een specialistische maar

tegelijkertijd ook veelzijdige tak van

sport binnen de biobased economy. Zo

proberen we vervangers te vinden voor

bijvoorbeeld sulfiet in wijn, antibiotica en

gewasbeschermingsmiddelen. Met de

sulfietvervanger zijn we al ver: we zijn nu

bezig met het opzetten van een proeffabriek

en als dit goed loopt, kunnen we al snel

een selecte groep van eerste afnemers

(de zogenaamde “launching customers”)

voorzien van dit product.”

Biobased economy: nieuwe en frisse wind door agroland Fossiele brandstoffen worden steeds schaarser. En onze CO2-uitstoot pleegt een aanslag op het milieu. Goede redenen om te zoeken naar hernieuwbare ener-giebronnen en duurzame (niet fossiele) grondstoffen waar we voorlopig weer mee vooruit kunnen. Dat is de basis van biobased economy. Gert-Jan van Delft is sinds kort lector Biobased Productontwikkeling van hogeschool HAS Den Bosch en heeft zichzelf tot doel gesteld de biobased econo-my uit te dragen en vooral: toegepast onderzoek op dit gebied te doen samen met studenten en docenten.

Gert-Jan van Delft



Risico’s

Maar was het geen risico om hier mee te beginnen?

“Jazeker, omdat je niet precies weet wat de uitkomst

zal gaan zijn. Maar langzamerhand gaat het nu lonen.

Onderzoek doen kost veel tijd, maar als we iets ontwikkelen

dat goed werkt, kan het ook ineens snel gaan.

We hebben een klein team en niet heel veel geld, maar

juist de coöperatie geeft ons kracht. We werken samen met

ondernemers en juist hun input, hun verfijning is belangrijk

voor het werk dat we doen. Samen komen we tot een hoger

niveau.” Gert-Jan is niet bang voor het nemen van risico’s

en ook niet voor concurrentie. “Ten eerste: risico’s moet je

nu eenmaal nemen. Problemen komen altijd wel op je pad

en er kan altijd iets misgaan. Maar dat is niet altijd slecht.

Er kan ook iets moois uitkomen. Veel grote uitvindingen

zijn voortgekomen uit fouten of onverwachte afwijkingen.

En ten tweede: natuurlijk wordt er ook op andere plekken

aan dit soort onderzoeken gewerkt maar vaak ook op

een heel andere manier dan wij dat doen. Verder zijn er

vele soorten planten met heel veel verschillende soorten

inhoudsstoffen die in principe ten grondslag kunnen liggen

aan onnoemelijk veel en uiteenlopende eindproducten.

Mijn overtuiging is dat de biobased economy kan leiden tot

een nieuw stukje economie met nieuwe werkgelegenheid.

En dat er nu al een groeiend aantal mensen mee bezig is,

lijkt dus een goede ontwikkeling. Wie weet wat de toekomst

allemaal nog brengt!”

Lectoraat

Voor Gert-Jan persoonlijk is zijn aanstelling als lector een

flinke verandering. “Ik heb vroeger biologie gestudeerd”,

vertelt hij. “En ik heb te lang dingen gedaan die ver van

biologie af stonden. Nu valt het puzzeltje in elkaar en krijg

ik de mogelijkheid op een toegepaste en bijzondere manier

met biologie bezig te zijn. Dat geeft veel voldoening.”

Lectoren spelen een sleutelrol bij de ontwikkeling en

toepassing van het concept Education & Development.

Zo ontstaat een onuitputtelijke bron voor innovatieve

ideeën en ondernemerschap, die goed samengaat met

de ontwikkeling van competentiegericht onderwijs. Ook

ontstaan grote of kleine netwerken voor open innovatie op

uiteenlopende gebieden. “We hebben bij de BPOC al zo’n

dertig studenten gehad die óf kwamen stagelopen óf hun

bedrijfsopdracht bij ons deden. Een lectoraat gaat echter

verder dan dat. Ik wil het toegepast onderzoek op dit thema

verdiepen en waar dat kan ook uitbreiden met de middelen

en kennis die we gezamenlijk hier hebben. Het thema

duurzaamheid en dus eigenlijk ook biobased economy zit

in alle opleidingen verweven en dus ga ik niet alleen aan

de slag met studenten en docenten van bijvoorbeeld de

opleiding Toegepaste Biologie, maar ook met de andere

opleidingen van HAS Den Bosch. De biobased economy

kan niet bestaan zonder agro en HAS Den Bosch kan dus

een belangrijk kenniscentrum worden op dit gebied, ook al

zijn we maar een kleine speler op de markt. De innovatieve

ketengedachte wordt steeds belangrijker en wij hebben

alles in huis.”

Samenwerken volgens de ketengedachte

Logisch dus dat ook lector keten- en netwerkkunde Nic

Douben bij biobased productontwikkeling betrokken is.

Hij noemt de biobased economy een nieuwe en frisse

bries door agroland. “Beleidsmakers zijn naarstig opzoek

naar de vorming van ketens die bedrijven uit verschillende

sectoren van de economie kunnen verbinden”, stelt

hij. “Want de toekomstige economie die steeds meer

grondstoffen uit de agrarische producten wil halen, zal

clusters van bedrijvigheid moeten vormen die sectoren

overschrijden. Dit aspect houdt een flinke transitie in die

in de eerste plaats van systeeminnovatieve aard is. De

vorming van zulke ketens betekent een definitieve breuk

met de bestaande kracht‐ en machtsverhoudingen in

allerlei sectoren en bedrijfstakken. Een houding van open

en coöperatief werken aan het tot stand brengen van een

biobased economy, die tevens duurzame producten en

processen op de markt wenst te brengen, vereist van alle

ketenpartners een heroriëntatie van hun bedrijvigheid.”


Gert-Jan van Delft

“De ketengedachte wordt steeds belangrijker en wij hebben alles in huis”

Echt ambachtelijk vakmanschap? HAS’ers nemen streekproducten onder de loepStreekSelecties richt zich op de ont-wikkeling en distributie van smaakvolle producten van Nederlandse bodem. Ze verzamelen deze producten onder de merknaam GIJS en maken ze toegan-kelijk voor een breder publiek via su-permarkt, groothandel of speciaalzaak. StreekSelecties brengt niet alleen het product, maar vertelt ook over de her-komst en de vakman achter het product.


9 Bedrijfsopdracht Tekst en foto’s: Marieke Ellenbroek

Nu is een ‘streekproduct’ zo langzamerhand

een ingeburgerde term aan het worden.

Woorden als ambachtelijk en vakmanschap

worden vaak gebruikt in de omschrijving

ervan. Maar wanneer is iets ambachtelijk?

En wanneer mag een product zich een

streekproduct noemen? In opdracht van

StreekSelecties voerden HAS-afstudeerders

Martijn Witlox en Tom Faessen een onderzoek

uit naar de waarde van de GIJS-producten.

Doel van het onderzoek was onderbouwen

wanneer en waarom een product de naam

GIJS mag dragen. StreekSelecties had

hiervoor criteria opgesteld. Deze moesten

systematisch vastgelegd en (zo nodig)

getoetst worden. Ook moesten de zachte

waarden en criteria, het verhaal over de

herkomst en de vakman, opgetekend worden.

“Dit onderzoek is niet alleen van belang voor

de consument, die de toegevoegde waarde

van een product moet kunnen herleiden,

maar ook voor de groothandel,” vertelt

Gerlinde van Santen, projectleider van HAS

KennisTransfer. “Die steekt namelijk zijn nek

uit door zo’n product op de markt te brengen.

Ze moeten dus transparant en eerlijk zijn

richting de afnemers en consumenten. Ook

hebben ze hun imago hoog te houden.”

Martijn en Tom hebben de veertig

leveranciers van StreekSelecties bezocht en

een vragenlijst afgenomen. Op basis van de

score werd bepaald of hun product ‘GIJS-

waardig’ was. Gerlinde heeft op haar beurt de

criteria over de productsamenstelling in kaart

gebracht, bijvoorbeeld welke toevoegingen

er in de receptuur gebruikt mogen worden.

Op basis hiervan bracht zij advies uit aan de

leveranciers.

René Bink, directeur van StreekSelecties over

de samenwerking met HAS Den Bosch. “Door

dit project hebben we de waarden, waar de

productlijn GIJS voor staat, kunnen borgen.

De studenten hebben veel nuttig werk

verricht, de samenwerking is prima verlopen.

Ik was met name onder de indruk van de

manier waarop ze zich manifesteerden ten

opzichte van onze leveranciers. Ze stonden

echt hun mannetje. Dat Martijn inmiddels bij

ons in dienst is, wil wat dat betreft genoeg

zeggen.”


‘Lekker ondernemen’ tijdens het HAS Ondernemend Café

Het HAS Ondernemend Café werd voor

het eerst gehouden in januari 2007 en is

inmiddels niet meer weg te denken van

de evenementenlijst van HAS Den Bosch.

Voor het HAS Ondernemend Café worden

ondernemers en hun medewerkers uit de

agrofoodsector uitgenodigd. Daarnaast wordt

de afstudeerrichting Topklas Ondernemen

goed vertegenwoordigd: de studenten van

deze afstudeerrichting zijn betrokken bij de

organisatie van het Café en daarnaast krijgen

zij op de avond zelf de gelegenheid zich te

presenteren voor het publiek. Tot slot is er

ook altijd een flink aantal medewerkers van

HAS Den Bosch, HAS KennisTransfer en het

Anton Jurgens Institute aanwezig. Het doel

van het HAS Ondernemend Café is dan ook

vooral om deze verschillende doelgroepen

met elkaar in contact te brengen. Het Café

is bedoeld als een inspirerende avond die

de aanzet geeft tot netwerken. Het HAS

Ondernemend Café heeft altijd een thema.

10 Event Tekst: Marieke Ellenbroek en Florieke Koers Foto’s: Margriet Hoffmans

‘Lekker Ondernemen’. Dat was het thema van het HAS Ondernemend Café dat op don-derdag 9 december 2010 plaatsvond bij HAS Den Bosch. Op het menu stonden twee bevlogen foodondernemers: Ridder Drost, eigenaar van Liquido d’Oro en Bob Hutten, eigenaar van Hutten Exclusieve Catering. Beide inspirerende sprekers, die door hard te werken nu aan het hoofd van een succesvolle onderneming staan.


Eerdere thema’s waren onder meer

‘netwerken’ (o.l.v. Karin Bruers),

‘communiceren en inspireren’ (met Ben

Verhagen, directeur Goals), ‘ben-de fit?’

(met Henkjan Smits, Guus van der Meer van

Powerplate, en Marcel Kuijpers van Kuijpers

Kip) en ‘duurzaam ondernemen’ (met Ine

Schultjens van Innocent Drinks, Hagge de

Vries van De Veldleeuwerik, en Hans Koehorst

van Floriade 2012. Uit de voorgaande Café’s

is gebleken dat de inspirerende sprekers, de

informele setting en het gemêleerde publiek

een zeer succesvolle combinatie vormen om

kennis op te doen en vooral ook kennis te

maken.

“Het Café is bedoeld als een inspirerende avond die de aanzet geeft tot netwerken”


Ridder Drost

Bob Hutten

Rabobank-collega’svolgen sectorcursusbij HAS KennisTransfer Ze voorzien samen met nog twee andere collega’s de agrarische ondernemers in de omgeving Staphorst van financieel advies. Martijn Prins (28) en Jantje Kuiper (27) zijn namelijk accountmanagers bij de Rabobank Staphorst-Rouveen en hebben een agrarische portefeuille. Omdat zij zich verder wilden verdiepen in de wereld van veehouders, deden ze ieder twee in company trainingen bij HAS KennisTransfer. We maken een ritje naar de kop van Overijssel voor een gesprek hierover.

11 Interview Tekst en foto’s: Marieke Ellenbroek en Florieke Koers


Hoe ziet jullie functie er precies uit?

Jantje: “Ik ben sinds 2006 intern account-

manager bedrijven. Ik heb Management,

Economie en Recht gestudeerd en ben als

trainee bij de Rabobank begonnen. Na een

half jaar kwam er een plaats vrij als intern

accountmanager en ben ik doorgestroomd.

Sinds 3,5 jaar heb ik een volledig agrarische

portefeuille. Ik zit op de binnendienst: ik

bereid gesprekken voor, maak offertes, doe

het krediet- en agendabeheer en het relatie-

onderhoud. Martijn zit op de buitendienst en

voert de gesprekken met ondernemers. Hij is

dus vaak buiten de deur.”

Martijn: “Ik ben feitelijk de relatiebeheerder:

ik ga naar de klanten toe. Jantje en ik vullen

elkaar goed aan. Zonder het werk dat zij ach-

ter de schermen doet, ben ik stuurloos. Zij is

de spin in het web, zorgt dat alles goed loopt.

Ik ben degene die daadwerkelijk op pad gaat,

heb soms wel drie gesprekken op een dag.

Het zijn allemaal agrarische ondernemers uit

de omgeving van Staphorst, zeg in een straal

van ongeveer 15 km.”

Waarom hebben jullie ieder twee cursussen

bij HAS KennisTransfer gedaan?

Jantje: “Ik heb geen agrarische achtergrond,

maar werk wel in die sector. Ik wilde graag

meer voeling krijgen met de agrarische

ondernemers met wie wij te maken hebben

door wat meer te leren over hun bedrijfsvoe-

OVER DE CURSUS

Om als dienstverlener van meerwaarde te zijn voor ondernemers in de agrarische sector is het

zaak op de hoogte te zijn van wat er speelt binnen deze branche. Om deze wereld dichterbij te

brengen ontwikkelde HAS KennisTransfer de cursus Melkveehouderij, Varkenshouderij, Pluim-

veehouderij, (Glas)tuinbouw en Akkerbouw. De cursussen gaat dieper in op de bedrijfsvoering

en de branchekenmerken. We kijken naar technische processen, bedrijfseconomische kenmer-

ken en actuele ontwikkelingen in de sector.

Deelnemers zijn zich meer bewust van de dagelijkse praktijk en daardoor een betere gespreks-

partner van de ondernemer. Door een actieve toepassing van het geleerde in de praktijk en

interactie met docenten en medecursisten, wordt de kennis direct toegepast. Oorspronkelijk

zijn de cursussen ontwikkeld in samenwerking met de Rabobank, maar ook andere financiële

dienstverleners mogen deelnemen. In mei en in het najaar van 2011 gaan er weer diverse cur-

sussen van start.

Interesse in een dergelijke cursus? Kijk op www.haskennistransfer.nl


Martijn Prins en Jantje Kuiper

ring en dagelijkse werkzaamheden. We kwa-

men bij HAS KennisTransfer terecht omdat zij

in samenwerking met de Rabobank sector-

cursussen hebben opgezet. De cursussen die

de Rabobank zelf aanbiedt, zijn meer gericht

op financiële dienstverlening, de cursussen

van HAS KennisTransfer gaan over de busi-

ness van onze klanten. Echt een toegevoegde

waarde dus. Ik heb de cursus Varkenshoude-

rij en de cursus Melkveehouderij gedaan.”

Martijn: “Mijn ouders hebben een melkvee-

bedrijf en ik heb de CAH Dronten gedaan. Ik

werk nog veel thuis, maar omdat mijn broer

het bedrijf van mijn ouders overneemt, ben ik

een andere baan gaan zoeken. Zo ben ik bij

de bank terechtgekomen. Van de melkvee-

houderij weet ik al enorm veel, maar ik wilde

ook meer weten over de pluimveehouderij en

de varkenshouderij. Samen met Jantje heb ik

de cursus Varkenshouderij gedaan, en daarna

de cursus Pluimveehouderij.”

Wat vonden jullie van de cursus?

Martijn: “Ik vond het heel nuttig, ik heb veel

kennis opgedaan. Wij bedienen zo’n 130 klan-

ten per jaar. Een deel daarvan is veehouder,

maar er zijn ook toeleveranciers bij, loonwer-

kers en zelfs enkele mechanisatiebedrijven.

Het is handig te weten in welke netwerken zij

zich bewegen en wat hen motiveert te doen

wat ze doen.”

Jantje: “Ik heb in korte tijd (drie dagen

per cursus, red.) en in informele sfeer een

behoorlijk kennisniveau weten te krijgen op

het gebied van varkenshouderij en melkvee-

houderij. Ik had natuurlijk al wel kennis van

de branche, maar nu heb ik me extra kun-

nen verdiepen. Ik weet nu waar de klanten

die ik dagelijks aan de telefoon heb, zich de

hele dag mee bezig houden, en dat helpt mij

weer mijn werk beter te doen. De interactie

onderling is ook erg interessant. Omdat alle

deelnemers werkzaam zijn bij de Rabobank,

kunnen we met medewerkers van andere

vestigingen sparren over hoe zij hun werk

aanpakken.”

“Ik heb in korte tijd en in informele sfeer een behoorlijk kennisniveau weten te krijgen”


Hogeschool HAS Den Bosch: eigen bedrijf opzetten via afstudeervariant Topklas Ondernemen Een eigen onderneming opzetten, sommige studenten zien zich dit wel doen. Bij sommigen zat de ondernemerszin altijd al in hun bloed en soms is het een nieuw verworven droom. Hogeschool HAS Den Bosch heeft een afstudeer-variant die aan dit soort studenten welbesteed is: Topklas Ondernemen. Dit geeft studenten de kans om tijdens hun laatste jaar hun eigen onderneming op te zetten. Ongeacht welke opleiding ze volgen. En goed begeleid door docenten en ondernemers uit de praktijk.

Als ondernemrs in wording leren de studenten hoe je

een win-winsituatie creëert. En ze onderzoeken hoe

levensvatbaar hun idee is. Daarnaast ontwikkelen

ze een visie en werken ze planmatig hun strategie

uit. Ze staan er niet alleen voor: samen met

medestudenten zetten ze hun eerste stappen in het

ondernemerschap. Het doel? Hun eigen zakelijke

passie volgen, inclusief hbo-diploma en eigen bedrijf.

Goede basis

Niels van Tilburg is zo’n Topklas Ondernemer. Hij is

vierdejaars student Bedrijfskunde en agribusiness

en heeft de sprong gewaagd. “Mijn droombaan?

Een eigen zaak in de tuinplanten. Mijn ouders

hebben een boomkwekerij en die wil ik overnemen.

Zij kweken een breed assortiment sierheesters,

bodembedekkers en sierheesters op stam. Ze zijn

dus breed georiënteerd. Het lijkt erop dat het voor

12 Topklas Ondernemen


Hogeschool HAS Den Bosch: eigen bedrijf opzetten via afstudeervariant Topklas Ondernemen

een goede toekomst echter nodig is om je als

ondernemer in de boomkwekerij te specialiseren

om je kostprijs te verlagen. Mijn plan is om alleen

nog sierheesters op stam te gaan kweken. Deze

ga ik dan verkopen aan tuincentra en exporteurs.

Om je als kweker te onderscheiden met je product

moet je meer bieden dan alleen een goed product,

het moet een totaalconcept worden van een breed

assortiment , voorzien van productinformatie naar

detaillist en consument. Communicatie is essentieel.

Je moet de consument verleiden: pas dan ben

je interessant. Via Topklas Ondernemen kan ik

onderzoeken of mijn plan een succes kan worden.

Aan het einde van het jaar ligt er een uitgebreid

ondernemingsplan en dat is een goede basis om

na mijn afstuderen mee verder te gaan. Ik verwacht

tijdens dit jaar een goed beeld te krijgen van het

bedrijf en of de plannen die ik heb haalbaar zijn

om uit te voeren.” En hoe ziet hij zijn toekomst als

ondernemer? “Een grote uitdaging. En hard werken,

want het komt niet vanzelf.”

Lekker zelfstandig

Ook Ankie van den Wildenberg koos voor het

afstudeerjaar Topklas Ondernemen. “Ik zou

graag een hondendagopvang met adviescentrum

beginnen. Een hondendagopvang kun je vergelijken

met een kindercrèche, ’s morgens worden de

honden gebracht en ’s avonds weer opgehaald. Met

het adviescentrum wil ik mensen adviseren over de

omgang met hun hond om zo gedragsproblemen te

voorkomen of op te lossen en de band tussen baas

en hond voor beiden prettig te laten zijn.” Topklas

Ondernemen leek Ankie een mooie kans om haar

eigen bedrijfje van de grond te krijgen met toch

wat mensen die over je schouder meekijken en

hun eerlijke mening en tips geven. “Daarnaast leek

het me erg fijn om medestudenten om me heen te

hebben die net zo gedreven zijn als ik.” Ankie wil

ondernemer worden om lekker zelfstandig te kunnen

werken. “Het zelf doen, zelf dingen beslissen, zelf tijd

indelen, zelf veel verdienen, zelf op je bek gaan, en

zelf weer opstaan geeft mij voldoening en een reden

om trots te kunnen zijn op mezelf en wat ik bereik.”


VIJF JAAR TOPKLAS ONDERNEMEN

Het afstudeerjaar Topklas Ondernemen draait dit jaar voor de 5e

keer. Ieder jaar nemen Ongeveer tien tot vijftien ondernemers in spé

krijgen jaarlijks de kans hun ondernemerstalenten te ontwikkelen en

kunnen laten zien wat ze in hun mars hebben op ondernemersgebied.

Studenten van alle opleidingen komen bij elkaar in de klas en leren zo

niet alleen alles over ondernemen, maar ze steken ook van elkaar veel

op: ze leren elkaars vakgebied kennen. De verbinding tussen verschil-

lende sectoren als dier, plant, milieu, food en agribusiness is zo snel

gemaakt en het ketendenken wordt zo bevorderd.

6 juli is er weer een HAS Ondernemend Café ‘Meer doen met groen’

Waar: hogeschool HAS Den Bosch Met: Inspirerende sprekers Presentatie studenten Topklas Ondernemen Netwerkborrel Info: www.hasdenbosch.nl

Borrelpraat waar jewél wijzer van wordt.

6 juli HAS Ondernemend Café

has beats business edition voorjaar 2011

Documents

hogeschool has den bosch

has den bosch vormgeving

has den bosch beeldredactie

de nvvl

de ander

de contacten

de mogelijkheid

de kennisin