h u m a n r i g h t s - hrw.org · េបសសម្អតេចញពដងថី ី...

H UMA N R I G H TS WATCH

350 Fifth Avenue, 34th Floor

New York, NY 10118-3299

www.hrw.org

H U M A N

R I G H T S

W A T C H

H U M A N

R I G H T S

W A T C H

© 2008 AP Photo

HU

MA

N R

IGH

TS W

ATC

H |

េបសសមអ តេចញពដង ថ ករឃខលនេ យបពន

នងអេពើរេ ភេផ ងៗ េលើអនករបកបរបរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ

Copyright © 2010 Human Rights Watch All rights reserved. Printed in the United States of America ISBN: 1-56432-661-1 Cover design by Rafael Jimenez Human Rights Watch 350 Fifth Avenue, 34th floor New York, NY 10118-3299 USA Tel: +1 212 290 4700, Fax: +1 212 736 1300 [email protected] Poststraße 4-5 10178 Berlin, Germany Tel: +49 30 2593 06-10, Fax: +49 30 2593 0629 [email protected] Avenue des Gaulois, 7 1040 Brussels, Belgium Tel: + 32 (2) 732 2009, Fax: + 32 (2) 732 0471 [email protected] 64-66 Rue de Lausanne 1202 Geneva, Switzerland Tel: +41 22 738 0481, Fax: +41 22 738 1791 [email protected] 2-12 Pentonville Road, 2nd Floor London N1 9HF, UK Tel: +44 20 7713 1995, Fax: +44 20 7713 1800 [email protected] 27 Rue de Lisbonne 75008 Paris, France Tel: +33 (1)43 59 55 35, Fax: +33 (1) 43 59 55 22 [email protected] 1630 Connecticut Avenue, N.W., Suite 500 Washington, DC 20009 USA Tel: +1 202 612 4321, Fax: +1 202 612 4333 [email protected] Web Site Address: http://www.hrw.org

ែខកកក ឆន ២០១០ 1-56432-661-6

េបសសមអ តេចញពដង ថ ករឃខលនេ យបពន នងអេពើរេ ភេផ ងៗ េលើ

អនករបកបរបរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ

ែផនទ .................................................................................................................................. 1

I. េសចកតសេងខប ................................................................................................................... 2

អន សនសខនៗ ........................................................................................................ 15

II. វធ រសត ...................................................................................................................... 18

III. ករងរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ .................................................................................. 22

ចនន នងេដើមេហត ......................................................................................................... 22

ករពកពនឋរបសសងគមសវលជមយអនករបកបរបរផល វេភទ ............................................ 28

ករងរផល វេភទេរកមចបបកមពជបចចបបនន ....................................................................... 29

េគលករណែណន នងេសចកតពនយលចបបឆន ២០០៨ ................................................. 38

របវតតយរលងៃនករបរងក បអនករបកបរបរផល វេភទ ........................................................... 40

IV. អេពើរេ ភបពនេលើអនករបកបរបរផលវេភទ ......................................................................... 49

អេពើយរយេន មដងវថ នងអេពើរេ ភបពនេផ ងៗ ................................................ 51

អេពើរេ ភបពនអឡងេពលចបខលន នងកនងេពលឃឃងរបសនគរបល .................. 53

ករឃខលន សណក នងករយរយេនឯមនទរសងគមកចច ជធន ..................................... 68

អេពើរេ ភេនឯមជឈមណឌ លសងគមកចចរ ឋ ភបល ........................................................ 73

ទជរមករបសអងគករេរករ ឋ ភបល នងករឃខលនេ យបពន .................................... 82

V. ចបបអនតរជត ................................................................................................................ 87

VI. នទណឌ ភព នងករបែណត តបេ ត យឲយមនកររេ ភបពន .............................................. 94

ករខកខនេសើបអេងកត នងផតនទ េទសចេពះអេពើរេ ភបពន ................................... 94

ករគបសងកតរបសសហរដឋ េមរកឲយេ ះរ យបញហ ករជញដរ

េធវើឲយ ថ នករ រកក កនែត រកកេឡើង ..................................................................... 99

VII. អន សន .................................................................................................................106

ចេពះរ ឋ ភបលកមពជ៖ .............................................................................................. 106

ចេពះរកសងម ៃផទ៖ ................................................................................................. 106

ចេពះរកសងសងគមកចច អតតយទឋជន នងយវនតសមបទ៖ ......................................... 109

ចេពះ ជធនភនេពញ៖ ..................................................................................... 110

ចេពះរដឋសភជតៃនរបេទសកមពជ ............................................................................. 110

ចេពះទភន កងរអងគករសហរបជជត នងរ ឋ ភបលមច សជនយពកពនឋ មនជ ទ

សហរដឋ េមរក សហគមនអរ ប ជបន នងអរ ត ល៖ .................................................... 111

ចេពះរ ឋ ភបលសហរដឋ េមរក៖ ...............................................................................113

ចេពះអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ែដលជយជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ

នងអនករបកបរបរផល វេភទ៖ ..............................................................................................113

េសចកតបែនថម I ៖ លខតេផញើជន ជរ ឋ ភបលៃនរបេទសកមពជ .................................................. 115

លខតេផញើជនរកសងម ៃផទ៖ េផញើេនៃថងទ១៩ ែខេម ឆន ២០១០ .................................. 115

លខតេផញើជនរកសងសងគមកចច អតតយទឋជន នងយវនតសមបទ៖ េផញើេន ៃថងទ១៩

ែខេម ឆន ២០១០ ....................................................................................................... 120

VIII. េសចកតែថលងអណរគណ ................................................................................................ 125

1 អងគករឃល េមើលសទធមនស | ែខកកក ឆន ២០១០

ែផនទ

ក ត ល

េខតតែដលបន រ វរជវសរមបរបយករណេនះមជឈមណឌ លសងគមកចច

របេទស វ

េសៀម ប

ឧតតរមនជយ

រពះវ របនទ យមនជយ សទងែរតង

រតនគរ

បតដបង

កពងធ

េពធ ត កពងឆន ង

កពងសព

េកះកង ៃរពែវងជធនភនេពញ

កពតែកវ

រពះសហន

វ យេរៀង

កពងចម

រកេចះ

មណឌ លគរ

ែកប

របេទសេវៀត ម

របេទសៃថឡងដ

កមពជ

ឈងសមរទេសៀម

ៃបលន

េកះគរៃរពសព

េបសសមអ តេចញពដងវថ 2

I. េសចកកសេងខប

បនទ បពករសរចេមលើយពកេយើងខញ បលសបនរញខញ ចលេទកនងបនទប ែដលមនែរគបតមយេនកនងេនះ - ជកែនលងស បបលសឃពកេចរ។ េនយបដបង បលសរបនកបនរេ ភខញ នងេនយបទពរ បលសរបមយនកេផ ងេទៀត រេ ភខញ ។ ពកេគបន យខញ េរពះេពលេនះខញ បនរបែកកត ។

-រសតរបកបរបរផល វេភទ បនពពណនពកររបរពតតមកេលើខលននង បនទ ប ពករចបខលននងជមយរសតរបកបរបររកសផល វេភទដៃទេទៀត ព សនចបរ េនែកបរវមនឯក ជយ កនង ជធនភនេពញ។

បលសបនកបន យដរចធកខញ ខល ង ស...បលសមន កកនងចេ មពកេគទងបនក បនយកកេភលើងមកភជងកបលខញ រចេកះៃក បែនតអតផទះរគបេទ។ ពកេគទតកញជ ងករបសខញ ចេងកះរបសខញ នង យកបលរបសខញ នងខលនខញ ជមយដងអេបស។ យរបែហលកនលះេមង។

-រសរសស (Transgender Woman) របកបរបរផល វេភទ ឃខលនេនឯបសតនគរបលមយ េន ជធនភនេពញ។

េរកយពេពលែដលខញ មកដលបនពរៃថង ខញ បនពយយមរតេគចខលន ែតេគចបខញ បនវញ។ ពកអនកយមរបនកបន យដខញ ។ ពកេគ យៃដរបសខញ េពលខញ យកៃដមករងមខ នងកបលពករ យដ ។ អនកយមមន កគ ម រកខញ របសន េបើ ខញ ពយយមរតេគចជេលើកទពរ នងនយយថនង ដតសពខញ េចលេន ទេនះ។

-រសតរបកបរបរផល វេភទជបឃឃងេនមជឈមណឌ លសងគមកចចៃរពសព ែកបរ ជធនភនេពញ។


េនកនងរបេទសកមពជ ជនែដលមនមខងរករពរចបប ជញកញយគជជនែដលរបរពតតអេពើរេ ភបពនដ រកកបផត។ ជពេសស រសតរបកបរបរផល វេភទ ដងករពតទកទងនងេរឿងេនះ។ រសត នង កមរ ែដលពកពនធកនងមខរបរផល វេភទ របឈមមខនងករ យដ កររេ ភេសពសនថវៈ ករេបៀតេបៀនេករ តខម ស ករជរតយកលយ ករចបខលន នងឃខលនេ យបពន ករេធវើករងរេ យបងខ នងកររបរពតតែបប បនទ បបេនថ ក នងេឃរេឃដៃទេទៀត កនងក ត បៃដរបសនគរបល ឆម សនតសខ ករពរសនចបរ ធរណៈ មរនតរ ឋ ភបល នងជនទង យែដលេធវើករេនកនង មជឈមណឌ ល នងករយលយ ែដលរគបរគងេ យរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នង យវនតសមបទ។

អនករបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ មរនតនគរបល បន យេលើពកេគេ យេរបើក ត បៃដ រពនង ដបងេឈើ នងេរបើដបងឆក។ មរនតនគរបល បនគ មកែហង អនករបកបរបរផល វេភទ េ យ វធផងែដរ។ កនង ឱកសខលះ មរនតនគរបលបនរេ ភេសពសនទវៈរសតរបកបរបរផល វេភទ កនងអឡង េពលែដលពកេគសថតកនង ករឃឃងរបសនគរបល។ អនករបកបរបរផល វេភទខលះ បនពពណនអព ថ នភពៃនករជបឃឃងរបសពកេគ េនកនងមជឈមណឌ ល សងគមកចចថ ជករគរឲយរនធត ជមយនងករ កកហតដលេសរភព កនងករេធវើ ដេណើ រ ទទលរងឬបនេឃើញករ យដ ឬកររេ ភេសពសនថវៈ នងមន រ នងករែថទសខភពមនរគបរគន។

អេពើហង នងកររេ ភភគេរចើនេផ ងេទៀត ែដលរបរពតតេ យនគរបលេន ជធនភនេពញ កដចជ រកកជងេនកនងេខតតបតដបង បនទ យមនជយ នងេសៀម ប នងប ត េខតតដៃទេទៀត ែដលអងគករឃល េមើលសទធមនស បន រ វរជវ។ មរនតនគរបលេន ម ថ នយនគរបលនន កនងខណឌ ដនេពញ នង ខណឌ ចករមនកនង ជធនភនេពញ េលចេធល ខងកររបរពតតអេពើរេ ភ ។ ថ នយ នគរបលទងេនះ


មនកររបរសយទកទងេរចើនបផត ជមយអនករបកបរបរផល វ េភទ ពេរពះ ថ នយទងេនះ សថតេនែកបរសនចបរ ធរណៈ ជទកែនលងែដល មនអនករបកបរបរផល វេភទភគេរចើនេទទេនះជញកញប។

ករជរតយកលយ នងករទរឲយបងរបកសណក េ យនគរបល មនភពលបរនទ េនរគបេខតតទងអស ែដលអងគករឃល េមើលសទធមនស បនសក រ វរជវ។ េពលខលះ នគរបលបនបងខឲយអនករបកបរបរផល វេភទ បងរបកេ ះមយចនន ឬកនងករណដ រកកបផតេនះគ បនបងខរសតឲយរមេភទជមយពកេគជថន រនង ករេ ះែលង។ រសតរបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ នគរបលបនយកលយរបសពកេគ នងវតថមនតៃមលេផ ងៗ។ អនករបកបរបរផល វេភទ ែដលេយើងបនជបនយយជមយរគបរប ែដលរមមនទងកមរកនងមខរបរេនះផង សទឋែតបនបងរបកសណកឲយនគរបលេនកនងដ កកល មយ។

េនកនង ជធនភនេពញ នគរបលមនែមនជកងកមល ងសនតសខែតមន កឯង ែដល រេ ភរសតរបកបរបរផល វេភទបេ ណ ះេទ។ រសតរបកបរបរផល វេភទ បន យករណ មកអងគករឃល េមើលសទធមនស ផងែដរ អពឧបបតតេហតហង ពកពនធនងឆម សនតសខករពរសនចបរ ធរណៈរបស ជធនភនេពញ។ កនងែខវចឆក ឆន ២០០៩ នក បនពណនអពករ យដរបរពតតេឡើងនេពលថមៗេ យឆម សនតសខ - ែដលជនេយជករបស ជធនភនេពញ - េនឯសនចបរែកបរ ផ ចស កនង ជធនភនេពញ។ នងបននយយថ៖

មនដបង សនតសខមន កបនេដើរមករកខញ េហើយទតខញ ... បនទ បមកសនតសខ បនក បនមកដលែដរ។ សនតសខពរនកចបៃដទងពររបសខញ ជប េ យ ទកឲយសនតសខពរនកេទៀត យខញ ។ ពកេគទះកេភល ងខញ ។ ពកេគដចជរសវង រ បនតច។ ពកេគ យកបលខញ នងដបងឫស នងវទយទកទងរបសពកេគ នង យដសពវកែនលងទងអស។ ពកេគចបែហក វខញ ។ មននគរបលបនេធវើ ដេណើ រ


កត មេនះែដរ ែតគតមនចលមកជយ ខញ េទ សនតសខបនត យខញ ជត កនលះេមង។ មនស ជេរចើននកបនេឃើញសនតសខ យដខញ ែតេគ លគន ខល ច មន នជយ ខញ េទ។ េមសនតសខ របបកនេចេផ ងេទៀតថ េបើេឃើញខញ េទទ េនះមតងេទៀត រតវ យខញ ឲយងប។

ឧបបតតេហតហង ករចបខលន នងឃខលនខសចបបខលះ ែដលបនរបរពតតេទេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ គមនលកខណៈែបបឱកសនយម។ ករេធវើករងរេន ម ដងផល វ នងេនេលើសនចបរ នឲយអនករបកបរបរផល វេភទងយទទលរងេរគះព នគរបល នងឆម សនតសខករពរសនចបរ េហើយែដលនគរបល នងសនតសខ ទងេនះ ដងខលនថនងមនមននរ មកចបខលនពកេគឲយទទលខសរតវចេពះ អេពើរេ ភ ែដលពកេគបនរបរពតតេនះេឡើយ។ កររេ ភដៃទេទៀត េកើតេឡើង កនងេពលមនករចតវធនករបរងក ប នងចះចបរបមលជេទៀងទត េ យ នគរបល នង ជញ ធរខណឌ ជពេសសេនេពលសេ ចបែតអនករបកបរបរផល វេភទ នងេនេពលេផ ងេទៀតសេ ចបអនករបកបរបរផល វេភទ កនងចេ មរកម របជពលរដឋដៃទេទៀត ែដលេគចតទកថជ កកសណលសងគម ែដលេគេឃើញ េន មដងផល វ។

អនករបកបរបរផល វេភទ របឈមមខនងេរគះថន កដេរចើនេ យ រករងររបចៃថង របសពកេគដចជ អេពើហង កររេ ភេសពសនថវៈ ករបលន ករេបៀតេបៀនេករ តខម ស នងកររេ ភបពនដៃទេទៀត ែដលរបរពតតេ យអតថជន បគគលដៃទេទៀត នង អនករដឋករ។ របយករណេនះ ពនតយរតមែត ថ នភពជក កអពកររេ ភ េ យនគរបល សនតសខករពរសនចបរេន ជធនភនេពញ នងនេយជតេនឯ មជឈមណឌ លសងគមកចចែដលរគបរគងេ យរ ឋ ភបល។

ជទេទ ជញ ធរមនែបងែចករ ងនតជនែដលរងករជញដរ នងនតជនកនងករងរ របកបរបរផល វេភទេ យសមរគចតតេទ។ ពកេគបញជ នអនករបកបរបរផល វេភទ រមទង ជនរងេរគះេ យករជញដរ នងកមរ េទមនទរសងគមកចច ជធន ែដលេរកយមក


បញជ នពកេគេទកនមណឌ លរបសអងគករេរករ ឋ ភបល ឬមណឌ លសងគមកចចរ ឋ ភបល (ែដលរគបរគងេ យរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ)។ មនែតនគរបលជនញខងរបឆងករជញដរមនស បេ ណ ះ ែបងែចក ជនរងេរគះៃនករជញដរ នងកមរ ពអនករបកបរបរផល វេភទសមរគចតត នងបញជ នរសត នងកមរ ែដលេគជញដរ េទកនមណឌ លរបឆងករជញដរជក ក។ េទះជ យង កេ យ េយង មរសតរបកបរបរផល វេភទ មនសមជកមយចននរបស នគរបលជនញរបឆងករជញដរ កនង ជធនភនេពញ បនជបពកពនឋកនង ករពយយមជរតទរលយពរសតរបកបរបរផល វេភទ ។ ករេបសសមអ ត មដងផល វភគេរចើន ដកនេ យនគរបលស ត បធន ប ថន កសងក ត ខណឌ ឬ ជធន។

កររេ ភបពនេនឯមជឈមណឌ លសងគមកចច

នគរបល ឬមរនតសងគមកចច ជធន ជញកញយបញជ នអនករបកបរបរផល វេភទ នង អនកដៃទេទៀត ែដលេគបនចបខលនកនង ករបរងក ប េទកនមណឌ លសងគមកចចរបស រ ឋ ភបល ឬេទកនមណឌ លែដលរគបរគងេ យអងគករមនែមនរ ឋ ភបល។ កនងឆន ២០០៨ រកមអងគករសទធមនស កនងរសក នងករយលយឧតតមសនងករ អងគករសហរបជជតទទលបនទកសទធមនស (OHCHR) បនចងរកងជឯក រ នវកររេ ភ នង ថ នភពទង យ កនងមជឈមណឌ លសងគមកចចពរកែនលងរបស រ ឋ ភបល គេកះគរ (ឬេកះរដល) នងៃរពសព រមមនទងករណមរណភពរបកប េ យភពមនទលសង យ កររេ ភេសពសនថវៈ ទរណកមម ករ យដ នងករ ក កហតេលើេសរ ភពេធវើដេណើ រេ យខសចបប។

មជឈមណឌ លទងេនះ ជគកនរក។ កនងែខមថន ឆន ២០០៨ រ ឋ ភបលបន េ ះែលងអនកជបឃឃងទងអសពមណឌ លេកះគរ ែដលមនទ ងេនេលើេកះ មយ ែដលធល បជទកែនលងឃឃងរបសែខមររកហម។ បចចបបននេនះ មជឈមណឌ លេនះ មនសកមមេទៀតេទ


នងឈបទទលយកមនស េទ កឃេទៀតេហើយ េទះជេនមន បគគលកមណឌ លមន ក ឬកពរនករសេនទេនះកេ យ។

អនករបកបរបរផល វេភទ អនកសទន អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន កមររស មចេញចើ មថនល នងអនកគម នផទះសែមបង ែដលេគឃទកេនៃរពសព បន យករណអពរេបៀបែដល សមជក បគគលកេនឯមណឌ លៃរពសព បន យទតធក ចបរេ ភេសពសនថវៈ នងេធវើបបអនកជបឃ រមទងកមរ។ រសតរបកបរបរផល វេភទ ែដលេគឃេនៃរពសព េនែខមថន នេពលថមៗេនះ រតវបនេគទកឲយេនែតកនងបនទប នងអនញញ តឲយ ចកេចញពបនទបេទងតទក បនរតមែតពរដងបេ ណ ះកនងមយៃថង កនងទករសះ កខវក ឬរតវេដើរអម មេ យឆម សនតសខ េនេពលរតវេទេរបើបងគន។ មជឈមណឌ លេនះមនមនសមភ រៈរគបរគន បគគលកគម នករហវកហវន នងគម នកមមវធ ត រនត សមបទេទ។

បបផ រតវបនេគចបខលនេរចើនេលើកេរចើន រមកេហើយ។ នងបនពពណនឲយ អងគករឃល េមើលសទធមនស ដងអពឧបបតតេហតមយកនងឆន ២០០៨ េពលែដល នគរបលខណឌ ចបខលននង។ េពលនងមនរពមេ យលយេទពកេគ ពកេគបន ចបេបះនងេឡើងេលើរថយនត ែដលជកមមសទធរបសមនទរសងគមកចច ជធន េហើយ បនបញជ ននងេទៃរពសព។ នងបននយយថ៖

របបនៃថងែដលខញ ជបេនកនងមណឌ លៃរពសព គ ពបកជងកររសេនកនង ននរកេទេទៀត។ េនៃថងមកដល អនកយមបន យខញ ពរដង យកដបងេឈើ យេលើរតគករបសខញ ... រកខវកែមនែទន... េគយកទកពរសះឲយផក... េនកនងបនទបេគ កធងសរមបឲយេរបើជបងគន... យបមយេនះ អនកយមបនមករមេភទជមយរសត អ តៗពរនក ែដលេដកជបនងខញ េនកនងបនទប។ រសតទងេនះរតវបនេគេ ះែលងេនៃថងបនទ ប។ ខញ មនផទកេមេ គេអដស េហើយខញ ខកខនមនបនេលបថន ពនយរ យបនម នៃថងេនះ។


ជលទធផលៃនករែសវងរកករគរទរបសអនករបកបរបរផល វេភទ នងរកមសទធមនស អព ថ នភពរេ ភកនងមជឈមណឌ លៃរពសព កនងែខកកក ឆន ២០០៩ មនទរសងគមកចច ជធន បនរបកសថ ខលនឈបបញជ នរសតរបកបរបរផល វេភទ េទកនទេនះ1េហើយ។ ជជនសវញ រសតរបកបរបរផល វេភទែដលចបេ យនគរបល រតវែតបញជ ន េទ មអងគករេរករ ឋ ភបលែដលមនផតលេស គរទ។

េទះជយង កេ យ អងគករឃល េមើលសទធមនស បនដងថ យងេ ច ស រសតរបកបរបរផល វេភទចនន ២០ នក រតវបនឃឃងេនឯៃរពសព ងពែខកកក ឆន ២០០៩មក។ េទះបជចននេនះ បងហ ញពករថយចះនវចននរសតរបកប របរផល វេភទ ែដលេគឃឃងេនទេនះ ងពឆន ២០០៨ កេ យ េ យមន ករលបកចលេទកនមណឌ លេនះ ចននេនះរតវបនេគពចរ ថជចនន របជអបបបរមបេ ណ ះ។ ខណៈែដលរសតរបកបរបរផល វេភទ រតវបនេគបញជ ន េទ មមណឌ លអងគករេរករ ឋ ភបល េ យ រែតមនសពធពរកមអនកគរទ អនករបកបរបរផល វេភទ បែនតរកមដៃទេទៀត រមទងអនកគម នផទះសែមបង រតវបនេគបនត បញជ នេទកនៃរពសព។ រសតរបកបរបរផល វេភទ ែដលេគឃឃងេនឯៃរពសពកនងែខ មថន ឆន ២០១០ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ បគគលកមណឌ ល សងគមកចច បនរពមនពកេគថ ពកេគនងរបឈមនងករឃឃងរហតដលេទ បែខ កនងមណឌ លៃរពសព របសនេបើពកេគរតវបនេគចបខលន នងបញជ នមកមនទរ សងគមកចចជេលើកទពរ។

អងគករឃល េមើលសទធមនស មនកងវល ស ែដលមជឈមណឌ លៃរពសពេនែតេបើក។ របសនេបើមនមនករេបតជញ ចតតខងនេយបយពរ ឋ ភបលកមពជេដើមបេ ះរ យ កររេ ភធងនធងរេទេលើ អនក ន កេនកនងមណឌ លទងេនះេទ អងគករឃល េមើលសទធមនស មនជេនឿថមណឌ លទងពរេនះ ែដលេនឯេកះគរ នងៃរពសព គរែតបទជ អចៃរនត។

1 យន េមៀន នង េបថន លន យ “រកមសទធមនស េចទរ ឋ ភបលពករេធវើទណឌ កមមេលើអនករករកេន ជធន ភនេពញ” កែសត ឌ ែឃមប េដល ៃថងទ២៧ ែខកកក ឆន ២០០៩។


មណឌ លែដលរគបរគងេ យអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ែដលរពមទទលយករសត របកបរបរផល វេភទ មករបញជ ននងរបគលពមនទរសងគមកចច មនបទ ឋ ន នង នតវធរបតបតតករេផ ងៗគន បែនតមន ថ នភពរបេសើរេរចើនជង ថ នភពេនកនង មជឈមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល។ មណឌ លរបសអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ភគេរចើនមនឃឃងនតជនេទ បែនតផតលេស កមម នងជេរមើសេលើមល ឋ ន រពមេរព ង។

េទះជយង កេ យ កនងឆន ២០០៩ រសតរបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករ ឃល េមើលសទធមនស ថ មណឌ លអងគករេរករ ឋ ភបលចននពរ បនឃឃង ពកេគេ យបពន អសេពលបបនៃថងរហតដលបបនសបត ហ។ រសតរបកបរបរ ផល វេភទពរនកែដលមនផទកេមេ គេអដស បន យករណផងែដរថ មណឌ ល អងគករេរករ ឋ ភបលមយ បនបដេសធសេណើ ររបសពកេគេដើមបទទលបន ថន ពនយរជវត ។ អងគករេរករ ឋ ភបលែដលជបេចទ បនបដេសធថ មនមន ជន មន ករតវបនឃឃងខលនផទយនងឆនទះរបសពកេគេទ នងបនរបែកកេ យ េលើកេហតផលផងែដរថ ពកេគរតវករេពលេវ រគបរគន េដើមបផតលកររបក េយបលដលរសត នងកមរ េដើមបឲយពកេគេជឿ នង ន កេនេរៀនជនញ។ មពត អងគករេរករ ឋភបលមនមនសទធខងផល វចបប េដើមបរក ទកជន មន ក របឆង នងឆនទះរបសពកេគេឡើយ េហើយេទះបជកររក ទកអនក មន ក ែតកនងរយៈ េពលមយេមងពរ ឬមយៃថងពរកេ យ គចតទកជករដកហតេសរភពេ យខសចបប។

ងពេពលេនះមក អងគករេរករ ឋ ភបលែដលជបេចទទងេនះ បនជនដណងដលអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ ពកេគបនផល សបត រេគលនេយបយរបសពកេគេហើយ នងែលងឃឃងបគគល មន កេទៀតេហើយ េទះកនង រយៈេពល ខលកេ យ។ មនមនករណថមៃនករឃឃងេ យអងគករេរករ ឋ ភបល រតវបន យករណមកអងគករឃល េមើលសទធមនស េទេនកនងឆន ២០១០េនះ។


ករេបសសមអ ត នង ករបរងក បេទៀងទត មកលកណត

កឡងេពលៃនករបរងក បេលើអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលេធវើេឡើងេ យនគរបល នងជញ ធរដៃទេទៀត បនរបមលផតយងសខននវច ប រមមណព រពតមន កនងឆន ២០០៨

នងឆន ២០០៩ ែដលករបរងក បែបបេនះបនបនតេធវើជេរចើនឆន មកេហើយ។ មនករផតលេហតផលស ងេផ ងៗជេរចើន ចេពះករបរងក ប មកលកណត ទងេនះ។

េហតផលមយែដលបនផតលឲយេ យ ជញ ធរមល ឋ នគេដើមប “េរៀបចស ត បធន ប មដងផល វ” នងែថរក ស ត បធន បសងគម។ អនករបកបរបរផល វេភទ នងអនកគម ន ផទះសែមបង

កមររស មចេញចើ មថនល អនកសទន នងអនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន េន មដងផល វៃន ជធនភនេពញ រតវបនេ មពទធចប នងឃខលន កនងរបតបតតករ ែដលអនញញ តពអភបល នងអភបលរង ជធនភនេពញ។

ជញ ធរ ជធន បនេធវើេសចកតែថលងជ ធរណៈផងែដរថ ជញ ធររតវចបអនករបកបរបរផល វេភទនងឃឃងពកេគ េដើមបបងក រកររក ល លជងេអដស។ ឧទហរណ ពរបៃថងមនពធបណយ “អទក” របចឆន របសរបេទសកមពជ គេនៃថងទ២៩ ែខត ឆន ២០០៩ េ ក សខ េពញវធ អភបលរងខណឌ ដនេពញ បនផតល េហតផលចេពះករចបខលនរសតរបកបរបរផល វេភទចនន ១៧ នក ែដលបញជ នេទ មនទរសងគមកចច ជធន េ យនយយថ “េយើងមនចងេឃើញអនករប ងទក នយក េមេ គេអដស/ជងេអដសេទចមលងឲយរបពនធរបសពកេគេទ។ េយើងចងករពរបរស ទងេនះពករឆលងេមេ គ េពលពកេគមកចលរមកនងពធេនះ េហើយេភលចគតព សខភព នងសវតថភព។“ ករេបសសមអ ត មដងផល វ នងករបរងក ប មទកែនលង េស កម នតនន មនករេកើនេឡើងកនងអឡងេពលៃនរពតតករណតបន ឬអនតរជត ធៗ ែដលេរៀបចេឡើងកនង ជធនភនេពញ នងអឡងពធ ធរណៈសខនៗ ដចជៃថងបណយចលឆន ែខមរ (ពកក ត លែខេម ) នងៃថងបណយអទក (ចងែខត េដើម ែខវចឆក)។


េហតផលមយេទៀតេនះគ ករចប រមមណ មនកេឃើញរបស ជញ ធរ កនង កររបយទធរបឆងេពសយចរ នងអេពើអធមរបសអជញ ធរ ែដលជញកញយ ប ត លមកពមនច ប រមមណរបសមច សជនយ នងករ កបញហ ជញដរ បញច លគនជមយបញហ ករងរផល វេភទ។

ករបញចលបញហ ជញដរជមយបញហ មខរបរផលវេភទ

អេពើជញដររសត នងកមរ សរមបេពសយចរ គជបញហ មយេនកនងរបេទសកមពជ ែដលដតបេញឆះេ យអេពើពករលយ នងករខវះឆនទះនេយបយកនងករនខលនជនជញដរមនស មកផតនទ េទស។ ថវេបើមនកចចរបងែរបងរបសរ ឋ ភបល នងអងគករ មនែមនរ ឋ ភបល កនងករេលើកកមពសករយលដង នងករពរជនរងេរគះៃន ករជញដរកេ យ ករសត នងកមរ េនែតបនតទទលរងនវករជញដរ កនងរបេទស កមពជដែដល។

កចចរបងែរបងរបឆងករជញដរមនស មនទងផលវបកជវជជមន នងផលវបក ជអវជជមន។ គនតផតចេផតើមមយចននរបសរ ឋ ភបល បនេផត តេលើបញហ ករ ជញដរ នងបញហ មខរបរផល វេភទរមបញច លគន ែតមតង នងបនសវះែសវងលបបបត មខរបរផល វេភទ ថជមេធយបយ កនងកររបយទធរបឆងនងករជញដរ។ េនកនង ឆន ២០០៧ រកសងម ៃផទបនដកនយទធនកររបឆងនងករជញដរ នងមខរបរ ផល វេភទ ែដលយទធនករេនះ បនតរមវឲយនគរបលបរងក បទកែនលងកម នតនន ជទកែនលងែដលរសត នង កមរលកេភទ។ នគរបល នងមរនតដៃទេទៀតកនង ជធន ភនេពញ បនដកនជរទងរទយធនវករបរងក ប នងេបសសមអ ត រសតរបកបរបរ ផល វេភទេចញពដងផល វ នងសនចបរៃន ជធនភនេពញ។ នគរបលបនបទផទះបន ជេរចើនកែនលងកនងរបេទសផងែដរ។


កនងែខកមភៈ ឆន ២០០៨ របេទសកមពជបនអនមតចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរ មនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ េ យមនករជរញទកចតតពមច សជនយ បរេទស ជពេសសសហរដឋ េមរក។ រដឋបលសហរដឋ េមរកកនងរជជកល េ ក បស កលេនះ បនជរញរបេទសកមពជឲយអនមតចបបរបឆងករជញដរ ដទល ទ យមយ មរយៈករ យតៃមលរបចឆន េលើបញហ ជញដរមនស េនកនងរបេទស កមពជ របសរកសងករបរេទសសហរដឋ េមរក។

ចបបរបឆងករជញដរមនស មនចណចវជជមនខលះកនងករសវះែសវង កជបទ រពហមទណឌ េលើសកមមភពជក ក រសប មបទ ឋ នអនតរជត រមទង ករងរ ផល វេភទេ យបងខ នងទរមងករងរបងខដៃទេទៀត។ េទះជយង កេ យ ទដឋភពៃនចបបេនះ ែដល កជបទរពហមទណឌ េលើករងរផល វេភទ មនឥទធពល អវជជមនេរចើន ែដលសរមបសរមលឲយនគរបល របរពតតអេពើយរយ អេពើហង នងករជរតទររបកពអនករបកបរបរផល វេភទ ពជនែដលរតវេគជញដរ នងកមរ កនងមខរបរផល វេភទ។ បទបបញញតតរពហមទណឌ សតព “អេពើអសទញ” របរពតតេ យ អនករបកបរបរផល វេភទជនតជន នងនយមនយដទលទ យសតព “សញច រកមម” ែដលរគបដណត បេលើសកមមភពទង យទកទងនង “ករជយ ឬករពរអេពើ េពសយចររបសជនដៃទ” រមទងអេពើ “ ងដលករបងក រ ករជយ ឬករអបរ ជថម” របសអនករបកបរបរផល វេភទ គេធវើេ យរបឈមនងករជបេទសពបទ រពហមទណឌ ចេពះករអនវតតសទធមល ឋ នរសបចបប ដចជសកមមភពែសវងរក ករគរទដជក កចេពះអនករបកបរបរផល វេភទ ឬសកមមភពអបរផ ពវផ យ ។ បទេលមើសបែនថមទងេនះែដលមនែចងកនងចបប បនផតលនវេហតផលស ង បែនថមេទៀត សរមបឲយមនករេបសសមអ តកនែតខល ងខល េឡើងៗកនងឆន ២០០៨ នង ឆន ២០០៩។ កបែនត េទះជមនករេផត ត កចចខតខរបងែរបងរបឆងនងករជញដរ មនស កេ យ កគម នករណៃនករចបខលន មយ ែដលេសើបអេងកតេ យអងគករ ឃល េមើលសទធមនស


រតវបននគរបលបនបង េដើមបែបងែចករ ងរសត នងកមរ កនងមខរបរផល វេភទេ យសមរគចតត នងអនកទង យែដលជជនរងេរគះៃន ករជញដរេទ។ អនករបកបរបរផល វេភទងយទទលរងនងករចបឃឃងពនគរបល នងបញជ នេទកនមនទរសងគមកចច ជធន េហើយជយថេហត បញជ នបនតេទកន មណឌ លរបសអងគករេរករ ឋ ភបល ឬមណឌ លសងគមកចចៃរពសព។

មនេពលអនមតចបបឆន ២០០៨ នគរបលែដលចបអនករបកបរបរផល វេភទ មន ច េចទរបកនពកេគពបទអសទញេទ ពេរពះែត មនែមនជបទេលមើស។ ចបប របឆងករជញដរពមនរបសរបេទសកមពជ គចបបឆន ១៩៩៦ សតពករបរងក ប អេពើពរងត នងលកដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមេលើមនស បន កេទសជ បទរពហមទណឌ ចេពះភគទបែដលពកពនធ កនងអេពើេពសយចរដចជ េមបន នង “ករេបើកទកែនលងរបរពតតអេពើអនចរ ឬអេពើ ស ភស។”

ចប ងពចបបឆន ២០០៨ ចលជធរមនមក មរនតនគរបល ែតងែតគ មកែហង េរបើរបសនវបទបញញតតសតព “អេពើអសទញ” ជមេធយបយេដើមបជរតយកលយព អនករបកបរបរផល វេភទ េ យរបបពកេគថ របសនេបើពកេគមនឲយលយេទ ពកេគ

ចជបគក ឬបញជ នេ យបងខេទកនមណឌ លរបសរ ឋ ភបល ពេរពះករងរ របសពកេគខសចបប។ ជកែសតង មនភសត ងតចតច សែដលថ បទបបញញតត េនះរតវបនេគអនវតត មអវ ដចែដល បនែចង ឬមនករនអនករបរពតតេលមើសនង បទបបញញតតចបបេនះមកកតេទស។ ផទយេទវញ ចបបេនះ កដចជរតវបនេរបើរបសជចមបង េ យនគរបល េដើមបជមេធយបយេ ះ រយងងយរសល ស បរបរពតតសកមមភពខសចបបេទេលើអនករបកបរបរផល វេភទជបនតេទៀត។

កនងឆន ២០០៨ សកមមជនខងករងរេមេ គេអដស/ជងេអដស បគគលកខងករងរ សខភព នងរកមអនករបកបរមខបរផល វេភទ បនេលើកកងវលអពករេកើនេឡើងៃន


អេពើរេ ភបពនព ជញ ធរ នងករលបករបសពកេគ កនងករចលេទរបរសយ អនករបកបរបរផល វេភទ - ែដលពកេគភគេរចើនរតវបងខចតត ឲយរបកបរបរេនះេ យ ក កបង ពេរពះែតភយខល ចករចបខលន។

េដើមបេ ះរ យកងវលរបសអនករបកបរបរផល វេភទ នងរបសសកមមជននន អព បញហ រេ ភបពន រមទង បញហ ទង យែដលជលទធផលេចញមកពចបបថម េនកនងែខវចឆកឆន ២០០៨ រកមករងរអនតររកសងរបឆងករជញដរមនស ករតខពស របសរ ឋ ភបលបនេចញ “េគលករណែណនសតពករអនវតតចបបសតព ករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ។” េយង មេគលករ ែណនេនះ សទធរបសជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងសទធរបសបគគលេពសយចរ រតវែតេគរព។ េគលករណេនះែចងថបគគលេពសយចរ រតវចតទកជ “ជនរងេរគះៃនអេពើសញច រកមម។ អេពើេពសយចរមនែមនជបទេលមើសេទ ដេចនះអនករបកប របរេពសយចរផទ លខលន ពរតវទទលករផតនទ េទសេរកមចបបថមេនះេឡើយ។”

ខណៈេពលែដលកចចខតខរបងែរបងទងេនះមនលកខណៈវជជមន កនងករផតល ទសេ ខលះៗអពរេបៀបៃនករអនវតតចបបេនះ ែបរជេគលករណេនះមនេលើកយក បទបបញញតតសតពអេពើអសទញ មកនយយពនយលេទវញ េហើយជនចចកល ករអនវតតេនែតជបញហ ដែដល។ េសចកតពនយលចបបឆន ២០០៨ សថតកនងដេណើ រករ បេងកើតផងែដរ។

សហរដឋ េមរក គជរបេទសមច សជនយមយៃនប ត របេទសមច សជនយេទវភគ ដធបផតននរបសរបេទសកមពជ នងជរបេទសគរទដចមបងេលើកចចរបងែរបង របឆងករជញដរមនស ។ សថតេរកមរដឋបលរជជកលេ កបស សហរដឋ េមរក មនករទទលខសរតវមយចននកនងគរទ នងជរញឲយរបតបតតចបប ែដល ក េទសជបទេលមើសរពហមទណឌ េលើអនករបកបរបរផល វេភទ េ យមនពចរ ឲយបន រគបរគនេលើបរបទេនមល ឋ ន


- បរបទមយែដលនគរបលមនរបវតតរបរពតត អេពើរេ ភបពនជយរអែងវងមកេហើយ េទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ ជមយនង នទណឌ ភព។

របេទសកមពជញញ មនរតមែតេ យកររេ ភដរក ល ល របរពតតេ យមរនត ននបេ ណ ះេទ របេទសេនះែថមទងមននទណឌ ភពសរមបជនរបរពតតេលមើស ផងែដរ។ មកទលសពវៃថងេនះ មនែមនមនែតមរនតនគរបលែតមយេទ ែដលជអនក រតវទទលខសរតវចេពះបទេលមើសែដលរបរពតតេលើអនករបកបរបរផល វេភទ គមន ឆម សនតសខ មរនតរ ឋ ភបល ឬនេយជតេនមជឈមណឌ លសងគមកចចរបសរកសង សងគមកចច អតតយទធជន នង យវនតសមបទផងែដរ។ កររេ ភអ ច នងអេពើ នទណឌ ភពដរក ល ល បននឲយជនរងេរគះ រមទងអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលរតវបនរេ ភបពនេ យនគរបល ឬ ជញ ធរដៃទេទៀត មនករភយខល ច ឬមនជេនឿតចតចេលើរបពនធយតតធម េដើមប កពកយបណត ងរពហមទណឌ ។ អេពើ នទណឌ ភព ជេរឿងធមម េទេហើយ េនកនងរបេទសកមពជ ែតបញហ នទណឌ ភព េនះេនែតមនទនរតវបនបបតេចលបនេនេឡើយ េដើមប កជនសមកវញនវ នតរដឋជដ បេរៀងេទ។

ចេពះ វ េនះ របេទសកមពជ គរែតពនតយេមើលេឡើងវញនវចបប នងេគលនេយបយននរបសខលន ទកទងនងករជញដរមនស នងករងរខងកររបកប របរផល វេភទ។ ជជង ករករពរជនរងេរគះៃនអេពើេលមើស ដចជបទេលមើសជញដរ នងេពស កមមេ យបងខ ចបប នងេគលនេយបយទងេនះ ែតងែតរតវបនមរនត រេ ភអ ច េកងយកផលរបេយជន ។

អន សនសខនៗ

អងគករឃល េមើលសទធមនស សមផតលអន សនដលរ ឋ ភបលកមពជដចតេទ ៖


• បញឈបករចបខលន នងឃខលនេ យបពនេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ - រមទង រសត បរស កមរ នងរសរសសែដលរបកបរបរផល វេភទ - ជនរងេរគះៃន អេពើ ជញដរ នងអនកដៃទេទៀត រមទង អនកេរបើរបសេរគ ង េញ ន អនកគម នផទះ សែមបង អនកសទន កមរអនថ នងអនកជងវកលចរត។

• បេងកើតគណៈកមម ករពេសសមយ េដើមបេសើបអេងកតហមតចត នងឯក ជយេទេលើអេពើហង នង ករជរតទរលយទងអស ែដលរបរពតតេ យមរនតរបតបតត ចបប ឆម សនតសខករពរសនចបរ នងបគគលក ឬអនកសមរគចតតកនងមណឌ ល សងគមកចច។ គណៈកមម ករេនះ គរែតបេងកើតេឡើងភល ម មនអ ចេកះេ ក នងផលតរបយករណ ធរណៈ។ គណៈកមម ករគរមនអ ច កេចញនវអន សន សរមបករេសើបអេងកតខងរពហមទណឌ េដើមបេធវើឲយ របកដថ ជនរបរពតតេលមើសនងរតវបននមកផតនទ េទសចេពះបទេលមើសរបស ពកេគ។

• បទមជឈមណឌ លសងគមកចចៃរពសព នងេកះគរជ ថ ពរ រមទងមណឌ ល សងគមកចចដៃទេទៀត ែដលបនឃឃងរបជពលរដឋេ យរេ ភេលើ ចបបជត នងចបបអនតរជត។

• ពយរករអនវតត បទបបញញតតសតព “អេពើអសទញ” កនងចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នង អេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទរហតទលែតមនករ េ ះរ យចេពះបញហ ដរក ល ល ៃនកររេ ភេលើអនករបកបរបរផល វេភទ។ បទបញញតតេនះ ផតលឲយនគរបលនវអ ចបែនថមេដើមបជរតទលយ នង របរពតតអេពើហង េលើអនករបកបរបរផល វេភទ នងសរមលឲយមនកររេ ភ។

• ពេរគះេយបលជមយរកមអនករបកបរបរផល វេភទ េដើមបរមគន បេងកើតកមមវធ នង េស ែដល ចបេងកើនសមតថភពដល អនករបកបរបរផល វេភទ នង ឆលះបញច ងយង


ពតរបកដពេសចកតរតវកររបសពកេគ។ េសចកតរតវករមនរមទងជនយ ែផនកចបប ករែថទសខភព ករែថទកមរ នងករហវកហវនវជជ ជវៈ របសនេបើ អនករបកបរបរផល វេភទកណតថ ពកពនធសរមបពកេគ។


II. ធ រសត

របយករណេនះេធវើេឡើង េ យែផអកេលើកររ វរជវកនងរបេទសកមពជ េនចេនល ះ ែខកកក ឆន ២០០៩ នង ែខេម ឆន ២០១០។ ករសមភ សនព ត រ គេធវើេឡើងជភ ែខមរ ជមយនងអនករបកបរបរផល វេភទេនកនង ជធនភនេពញ នងេនកនងេខតត បតដបង បនទ យមនជយ នងេសៀម ប។ េយើងបនជបអនករបកបរបរផល វេភទ ចនន៩៤ នក ែដលមន យរ ងព១៦ឆន នង៤៥ឆន េន មដងវថ សនចបរ ផទះបន នងបនទបែដលពកេគជលសរមបរសេន នងេនកនងករយលយអងគករ មនែមនរ ឋ ភបល ែដលេធវើករជមយអនករបកបរបរផល វេភទ។ ករសមភ សនេនះ មន បបញច លទងរសរសសរបកបរបរផល វេភទផងែដរ។ មនមនករបនបង មយ េដើមបសមភ សនបរសរបកបរបរផល វេភទេទ ពេរពះករសមភ សនបឋម ជមយអនករបកបរបរផល វេភទ នងរកមសទធមនស បនចងអលបងហ ញថ បរសរបកប របរផល វេភទ មនរតវបនេគ េបសសមអ ត នងបរងក បេទ ដេចនះ របយករណេនះមន បនេផត តេលើរកមេនះេឡើយ។

យងេ ច ស អនកែដលបនសមភ សនចនន ៥ នកគជកមរ។2 កមរបនក បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ ពកេគមន យ ១៨ ឆន បែនតឯក រ របសពកេគបងហ ញថពកេគមន យ ១៦ ឬ១៧ ឆន ែតបេ ណ ះ។ ពេរពះែតេយើង មនមនលទឋភពពនតយេផទ ងផទ តឯក ររបសអនករបកបរបរផល វេភទទងអស ែដល េយើងបនសមភ សន ចមន អនកដៃទៗេទៀត គជកមរផងែដរ កបែនតពកេគ

2 េនកនងរបយករណេនះ ពកយថ “កមារ” នងពាកយថា “កមារ” គនយយសេ េទរកជនទង យែដលមន យេរកម ១៨ ឆន ។ អនសញញ សតពសទធកមរែចងថ “សរមបេគលបណងៃនអនសញញ េនះ កមរគជមនស មន យេរកម ១៨ ឆន េលើកែលងែតេរកមចបបែដលរតវអនវតតចេពះកមរ នតភពរតវបនកណតទបជងេនះ។” អនសញញ សតពសទធកមរ (CRC),

បនអនមតេនៃថងទ២០ វចឆក ១៩៨៩ មេសចកតសេរមចចតតរបសម សននបតេលខ 44/25, ឧបសមពនធ, 44 អ.ស.ប GAOR Supp. (No.

49) េលខ 167, U.N. Doc. A/44/49 (1989), ចលជធរមនៃថងទ២ ែខកញញ ឆន ១៩៩០, កមពជចលជសមជកេនៃថងទ ១៥ ត ១៩៩២។


បងហ ញខលនឯងថមន យេរចើន ពេរពះែតពកេគភយខល ចថ រតវេគបញជ ន េទកនមណឌ លស បកមរ។ យងេ ច សមន នតជនែដលរតវបន សមភ សនរបមយនក គជកមរេនេពលែដលពកេគចលេទកនងករងរផល វេភទ ពដបង នងយងេ ច សកមនមន កែដរ ែដលមនវយ ១៣ឆន ។ ករងរ ផល វេភទគជ ទរមងដ រកកបផតមយៃនទរមងដ រកកបផតទង យ ៃនពលកមម កមរ នងេហតដេចនះ រតវ មឃតសរមបអនតជន។

ចេ មអនករបកបរបរផល វេភទទង៩៤ នក ែដលេយើងបនជប េយើងបនសមភ សន ព ត រជបគគលជមយអនករបកបរបរផល វេភទចនន ៥១ នក នងបនសនទន នង ពភក ជរកម ជមយអនករបកបរបរផល វេភទចនន ៤៣នក។

េនកនង ជធនភនេពញ េយើងបន សមភ សនព ត រជបគគលជមយអនករបកបរបរ ផល វេភទចនន ៣៨ នក រមទងរសរសសចនន ៤ នកផងែដរ។ េយើងបនេធវើករ ពភក ជរកមជមយអនករបកបរបរផល វេភទចននពររកម នងរសតទទលេភញ វ ម រងគ ល ែដលេគបញជ នេទកនមណឌ លអងគករេរករ ឋ ភបល ពមនទរសងគមកចច ជធន3 នងជមយសមជកសមគមអនករបកបរបរផល វេភទ នងអងគករមនែមនរ ឋ ភបលដៃទេទៀត ែដលគរទសទធរបសអនករបកបរបរផល វេភទ។

េនកនងេខតតបតដបង បនទ យមនជយ នងេសៀម ប អងគករឃល េមើលសទធមនស បន សមភ សនព ត រជបគគលជមយអនករបកបរបរផល វេភទចនន ១៣ នក នងបន េធវើកចចសនទនជមយ អនករបកបរបរផល វេភទជេរចើននកេន មសនចបរ នងេន

មដងវថ។ អងគករឃល េមើលសទធមនស បនសមភ សនអនកត ងននមកព អងគករសហរបជជត មច សជនយ នងអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ែដលេធវើករេលើ

3 រសតេធវើករជអនកទទលេភញ វកនងរងគ លរតវបនចបខលន អឡងេពលមនករឆមកចលកនងរងគ លេ យនគរបលរបឆងករជញដរ។ ពកេគរតវបនេគបញជ នេទមនទរសងគមកចច ជធនភនេពញ នងេនៃថងបនទ ប បញជ នេទកនជរមករបសអងគករមនែមនរ ឋ ភបល។


ករងរផល វេភទ ករងររបឆងករជញដរ នងសទធមនស រមទងអងគករននែដល រគបរគងមណឌ ល ន កេនផងែដរ។

េឈម ះ នងអតតសញញ ណព ត រ របសអនកទង យែដលេយើងបនជប មនរតវបន បងហ ញកនងរបយករណេនះេទេដើមបករពរសវតថភពរបសពកេគ។ េយើងេរបើ េឈម ះែកលង សរមបអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលបននយយេនកនងរបយករណេនះ។ អនកទងអសែដលបនសមភ សន រតវបនរបបអពេគលបណងៃនកចចសមភ សន ភពសមរគចតតៃនអនកផតលសមភ សន នងអពមេធយបយៃនករេរបើរបសពតមន។ អនកផតលសមភ សនទងអស បនផតលករយលរពមេ យផទ លមតឲយសមភ សន។ អនកទងអស រតវបនជរមបឲយដងថ ពកេគ ចមនេឆលើយសណរ ឬ ចេសនើរ បញឈបសមភ សនេនេពល កបន។

របភពេផ ងេទៀតែដលេយើងបនពេរគះេយបលជមយ រមមនឯក រ ចបប នងេគលនេយបយរបសរ ឋ ភបលកមពជ របយករណរបសអងគករមនែមន រ ឋ ភបល អតថបទពតមនពប ត ញពតមនជត នងអនតរជត នងកណតេហត សមភ សនពអងគករសទធមនស េនកនងរបេទស។

កររ វរជវេនះ បនេផត តជពេសសេទេលើកររេ ភបពន ែដលរបរពតតេ យ នគរបល ឆម សនតសខករពរសនចបរ ធរណៈ នងបគគលកែដលេធវើករេន ម មណឌ ល នងមនទររបសរកសងសងគមកចច។ ហសពទហៃនរបយករណេនះ េដើមប ពចរ អពអេពើជញដរ អេពើហង នងអេពើរេ ភដៃទៗេទៀត ែដលអនករបកបរបរ ផល វេភទជបរបទះ េនេពលសថតកនងក ត បៃដរបសអតថជន ឬជនដៃទេទៀត េហើយ េយើងកមនបនរ វរជវជក កអពករអនវតតរបសរ ឋ ភបល រសប មករ ទទលខសរតវរបសខលន េដើមបករពរកមរពអេពើេពសយចរ នងេដើមបកណត នង ដកយកកមរែដលពកពនធ េចញពករងរផល វេភទ នងផតលជនយសមរសបដល ពកេគ ។


អងគករឃល េមើលសទធមនស បនសវះែសវងរកករពនយលពរ ឋ ភបលកមពជកនងលខតមយ ែដលបនេផញើជនេទរកសងម ៃផទ នងរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នង យវនតសមបទ េនៃថងទ១៩ ែខេម ែដលេសនើសពតមន នងសករេឆលើយតប ចេពះអេពើរេ ភទង យ ែដលេយើងបនចងរកងទកជឯក រ។ លខតេនះ មនភជ បេនកនងឧបសមពនធ ១ ។ ចេពះករសរេសរលខតេនះ អងគករឃល េមើលសទធ មនស មនបនទទលករេឆលើយតបេទ។


III. ករងរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ

ចនន នងេដមេហត

ករេ ះដរផល វេភទេដើមបរបក បនរបរពតតេទអសេពលជេរចើនទសវត រមកេហើយ េនកនងរបេទសកមពជ។ េនកនងអឡងរបបេឃរេឃែខមររកហមពឆន ១៩៧៥-១៩៧៩ ែខមររកហមបនលបបបតទងរសងនវករងរផល វេភទ។ េនេពលេនះ ែខមររកហម បនពយយមេរបើកមល ងបេងកើតសងគមកសករេសមើភពមយ - េ យសមល បវរជន បញញ ជន នងជនរគបរបែដលេគសង យពសកមមភពទផ រេសរ។ របជពលរដឋកមពជ របែហល ១.៥

ននក រតវបនសមល ប។ សកមមភព កេ យ ែដលេគចត ទកថ ខសសលធម រមទងេពស ចរ កររមេភទមនេរៀប ពហពពហ កររមេភទរ ងៃដគេភទដចគន នងអេពើផតកបតបតឬរបពនធ រតវបន កទណឌ កមម េ យរប រជវត។

កនងអឡងរបប ធរណរដឋរបជមនតកមពជ (១៩៧៩-១៩៨៩) ជេពលែដលរបេទស កមពជកនកបេ យ កងទពេវៀត ម ករងរផល វេភទរតវបនេគរគបរគងយង តងរងបផត។ ជធមម រដឋអ ចបនចបនងឃឃងអនករបកបរបរផល វេភទ េ យ ករបញជ នពកេគេទកនកែនលងែដលជអតតមនទរឃឃងរបសែខមររកហមេនេកះគរ សថតកនងភមេកះគរ េខតតក ត ល។ ងពឆន ១៩៨១ កែនលងេនះរគបរគងេ យរកសង សងគមកចច អតតតយទធជន នងយវនតសមបទ។ មកទលនងឆន ២០០៨ រកសងេនះបន េរបើរបសកែនលងេនះ េដើមបឃខលនអនករបកបរបរផល វេភទ (សមេមើលចណងេជើងរងសតព “កររេ ភបពនេនមជឈមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល” កនងែផនកទ IV)។

ជមយនងករមកដលរបសបគគលករក សនតភពជេរចើនពននកកនងឆន ១៩៩២ ែដលជែផនកមយៃន ជញ ធរបេ ត ះ សននរបសអងគករសហរបជជតេនកមពជ (អន ក)


ករងរផល វេភទ ចេមើលេឃើញេរចើនេឡើងៗ េ យមនសងក តេភលើង រកហម េបើកេរពងរពតេន មែផនកេផ ងៗ ៃន ជធនភនេពញ នងេខតត េហើយ ែដល មនតរមវករេស ផល វេភទព បរសបរេទស នងបរសកនងរសក។

អនករបកបរបរផល វេភទ ែដលេធវើករកនងផទះបន ជទេទ រតវបនេគនយយថជអនករបកបរបរផល វេភទ “េ យផទ ល” េនកនងរបេទសកមពជ។ ធមម ផទះបនជផទះតចមយែដលជលអនករបកបរបរផល វេភទព ១ េទ ២០ នក។ ជទេទរតវបនចតែចងេ យអនករគបរគង មន ក ែដលេគ គ លផងែដរថជែមែយម (របសនេបើជរសត)។ អនករបកបរបរផល វេភទខលះ រតវបនជលេ យអនករគបរគងេ យផទ ល ឯអនកដៃទេទៀតរគនែតជលបនទបកនង ផទះបន េដើមបរបកបករងរបេរមើផល វេភទ។ ផទះបនជេរចើនមនសញញ ែដលសរេសរថ “កែនលងមស នង/ឬ េកសជប”។ 4

អនករបកបរបរផល វេភទេ យផទ ល កនងបនទបមស (ែដលផតលទងេស មស នង ផល វេភទ) េនកនងកែនលងខ អេខ មរងគ ល េភជជនយ ឋ ន នងកលប រត។ កែនលង ទងេនះជធមម ជលរសតេ យបេរ ើករងរ ែដលេភញ វ ចយកេចញេរកបរេវណ បន មតៃមលឈនល មយ។ កររមេភទជធមម េកើតេឡើងេនកែនលងេផ ងេទៀត ែដលជញកញយគេនកនងស ឋ គរ។ េនតបនជនបទវញ ងខ អេខ ជញកញយមនេនែផនកខងមខៃនផទះបន េហើយពកេគ ចមនបនទបេនែផនក ខងេរកយៃនជនញេនះ ែដលដេណើ រកររសេដៀងគន នងផទះបន។ ទនទមគន េនះែដរ មនអនករបកបរបរផល វេភទែដលេធវើករងររបសេគេន មដងវថ ឬេន មសន ធរណៈ

4 េកសជប ជជេរមើសៃនវធពយបលេផ ងពករពយបលេ យឱសថ ែដលេគ គ លជទេទេន ស េគនយ ដចជករេធវើសៃស ែដលេគេរបើេរបងសរមប បរតេលើែសបក ជធមម ប េលើរទង ខនង ឬ ម នងបនទ បមកេគយកកកឬេសនមកេកសខល ងៗ េលើកែនលងេនះ។


េ យឯក ជយ ឬជនកលេធវើករឲយេថែក។ រសតទទលេភញ វ រសតចបសរៃស ឬរសតលករ េបៀរ5 ចពកពនធកនងករងរផល វេភទមតងមក លផងែដរ។6

មនមនតេលខជក កអពចននអនករបកបរបរផល វេភទកនងរបេទសកមពជេទ។ ករេធវើករបន ម នអពតេលខេនះមនករលបក ជពេសស េ យ រែត ទដឋភពជេរចើនៃនករងរខងផល វេភទ គជករមនរសបចបប។ តេលខខលះ បនករេជឿជក

មរយៈករេរបើតៗគន ថវេបើវធ រសតៃនករបនតេលខេនះមក មនែដលមនករបញជ កកេ យ។7 ករសក រ វរជវមយេ យ ថមស េសតន វ ត ែដលផតលមលនធេ យ យេអសេអ យឌ (USAID) កនងឆន ២០០៣ - ជករសក មយកនងចេ មករសក មយចនន េ យេរបើ ករបនរបមណ ែបបសថតែផអកេលើករ បចននជកែសតង - បនសនន ឋ នថមនរសតរបកបរបរផល វេភទ េ យផទ ល នងេ យរបេយលរបមណជ ២០,៨២៩នក េនកនងរបេទសកមពជ េ យមន ៥,២៥០នកេនកនង ជធនភនេពញ។8 មតេលខេនះ ភគេរចើនមន យព ១៨ឆន េឡើងេទ។9 របយករណឆន ២០០៦ របសរកសងសខភបល បន នយយថ

5 កនងរបេទសកមពជ រសតបរមរ េបៀរជទេទរតវបនេគ គ លថជ “នរលករ េបៀរ” ែដល រកមហនជលឲយលករ េបៀរកនង ងខ អេខ េភជនយ ឋ ន នងរងគ ល។

6 យេណសក (បងកក) េចន ែឌែបលយ ដ លន ន វច េដន “ករេរៀបចករងរផលវេភទកនង សមយបចចបបននេនកមពជ ៖ ករជបទកទននង ករបងក រនងករែថទេមេ គេអដស” ឆន ២០០២ េគហទពរ http://74.125.153.132/search?q=cache:zjw6_ZDdVsJ:www2.unescobkk.org/hivaids/fulltextdb/aspUploadFiles/Sex%2520work%2520paper%2520organization%2520and%2520AIDS.doc+different+types+of+sex+work+%22Cambodia%22&cd=3&hl=en&ct=clnk (បនចលេមើលេគហទពរេនះេនៃថងទ ១១ ែខេម ឆន ២០១០)។ ករងរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ មនករេរៀបចកនងទរងេផ ងៗគន ៖ អនករបកបរបរផលវេភទេន មផទះបន អនករបកបរបរផលវេភទេន ម ងខ អេខ អនករបកបរបរផលវេភទេន មដងវថ អនករបកបរបរផលវេភទ ឯក ជយ - អនករបកបរបរផលវេភទ ‘ែបបឱកសនយម’ អនករបកបរបរផលវេភទេ យផទ ល នងេ យរបេយល។

7 េសតន វ ត ធ “ករ បចននរសត នងកមរែដលរតវបនេគជញដរកនងរបេទសកមពជ៖ ករចះសក អេងកតេ យផទ ល” េ យមនករ ឧបតថមភគរទព USAID, ជធនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខត ឆន ២០០៣ ទពរ២។ មនេនេគហទពរ http://slate.msn.com/Features/pdf/Trfciiif.pdf (បនចលេមើលេនៃថងទ១១ េម ២០១០)។ ករសក េនះ នយយេយង េទរកតេលខែដលមនករដករសងជញកញយមកេហើយ កនងរបយករណននរបសអងគករមនែមនរ ឋ ភបល គចននរ ង 80,000 –

100,000 ៃនរសតរបកបរបរផលវេភទកនងរបេទសកមពជ ែដលតេលខេនះេនែតជចេ ទបញហ េរពះែតករខវះខតពតមនសតពរេបៀប ែដលចននេនះរតវបនេគគណន ។

8 ដចគន ទពរ២៥

9 ដចគន ។ ករសក េនះកតរ ពចននសក ជគររបមណ ៥,៣១៧ នកៃនរសតរបកបរបរផលវេភទ ែដលកនងេនះមន ១៩៨នក មន យ េរកម ១៨ ឆន ឬ ៣.៤ ភគរយ។


រសតរបកបរបរផល វេភទេ យផទ លមន ៦,០០០ នក នងរសតរបកបរបរ ផល វេភទេ យរបេយលមន ២៦,០០០ នក។10 រសតរបកបរបរផល វេភទជេរចើននកជ ជនជតេវៀត ម។11 បែនថមេលើេនះេទៀត មនរសរសស នងបរសរបកបរបរ ផល វេភទ បែនតមនមនតេលខជក កេទ។

ខណៈេពលែដលរសតមយចននចលរបកបរបរផល វេភទេ យសមរគចតត មនរសតដៃទេទៀត ចលកនងរបរេនះេ យករជញដរ ឬករបងខតបងខ។ េសតន វ ត បន ម នថ កនងចនន ជគរៃនចននរសតរបកបរបរផល វេភទ ២០,៨២៩ នក មន រសត នងកមរ ២,៤៨៨ នក រតវបនេគជញដរេដើមបករងរផល វេភទកនងរបេទសកមពជ ឬរបែហលជ ១២ ភគរយ។ តេលខេនះរសេដៀងគន នងករសក ឆន ២០០៦ ែដលដកនេ យ យ យឌន នង ម កនងចេ មរសតេន មផទះបនចនន២៥០ នក (រសតទងអស) ែដលបន រកេឃើញថ ១៤ ភគរយរតវបនេគជញដរ ចែណក៨៦ ភគរយេរជើសេរ ើសករងរ ផល វេភទេ យខលនឯង។12

របជពលរដឋចលកនងករងរផល វេភទ េ យ រេហតផលេផ ងៗ ែដលមនែមនេដើមប ែតេហតផលៃនករងរេនះេទេនកមពជ។ េហតផលដចមបងេនះគេសដឋកចច។ កមពជជរបេទសរករកបផតមយៃនរបេទសរករកបផតមយចននេន ស េគនយ ែដលសថតេនល បទ ៨៧ កនងចេ មរបេទស ១៣៥ េលើល បលបរកមរបស អងគករសហរបជជតសតពមនស រករក មនករតេរកម របេទសភម ែដលសថតេន េលខេរៀងទ៧៧។13 េនរបេទសកមពជ របជពលរដឋ៤០ភគរយ រកចណលបនទប ជង

10 រកសងសខភបល មជឈមណឌ លជតរបយទធនងជងេអដស េសើែសបកនងកមេ គ, របយករណសកខ មតទេទ, “ករ យតៃមលព បញហ េមេ គេអដស នងករេធវើនទស សរមបកមពជ ២០០៦-២០១២” ៃថងទ២៥-២៩ ែខមថន ឆន ២០០៧។ មនេនេគហទពរ http://data.

unaids.org/pub/Report/2008/Cambodia_hiv_estimation_report_2006_en.pdf (បនចលេមើលេនៃថងទ១១ េម ២០១០)។

11 េសតន វ ត ធ “ករ បចននរសត នងកមរែដលរតវបនេគជញដរកនងរបេទសកមពជ៖ ករចះសក អេងកតេ យផទ ល” ៃថងទ៦ ែខត ឆន ២០០៣។

12 ច យ, លម យឌន នង ែក កនថ ម , ថ នភពរសតរបកបរបរផលវេភទ នងរសតបេរមើេស កម នតកនងរបេទសកមពជ ៖ កររកេឃើញេចញពករ សក ែបបបរមណ (ភនេពញ៖ មជឈមណឌ លសរមបករសក ជនខពស) ឆន ២០០៦។

13យអនឌភ (UNDP), “របយណអភវឌ នមនស ២០០៩៖ កមពជ” ឆន ២០០៩, មនេនេគហទពរ http://hdrstats.undp.org/en/

countries/country_fact_sheets/cty_fs_KHM.html (បនចលេមើលេនៃថងទ១៦ មថន ២០១០)។


១.២៥ ដ ល រ េមរកកនងមយៃថង។14 ចននចះេឈម ះចលេរៀន របេ យ េរប បេធៀបសរមបកមរ កនងករតមធយមសក គ ២៨នក េលើ លកមរ ១០០នក ែដលមន យរគបស បចល មធយមសក ។ កនងបរយកសេសដឋកចចបចចបបនន រសតរបឈមនងឱកសមនករងរេធវើេនមនករមតខល ងែមនែទន េហើយ ករងរផល វេភទ

កដចជជេរមើសខងេសដឋកចច ដទកទញមយ។

េយង មរបយករណរបសធនគរអភវឌ ន សឆន ២០០៤ “វសមភពេយនឌ មនលកខណៈេ យអេនលើេនកនងទផ រករងរកមពជ។ កបបករយជរបៃពណចេពះ ករអបរសរមបកមរ នងករងរ ‘សមរសប’ សរមបរសត នងបរស បនេធវើឲយេកើត មនជបនតេទៀតនវវសមភពែដលមនរ ប នងបនបនតេ យភពខសគន កនង ករងរេនែតមនជដ ប។” 15 របយករណបញជ កថ រសតែដលេគបនជលឲយេធវើ ករងរកនងរបេទសកមពជភគេរចើន គកនងវសយកតេដរ ឬកនងវសយមនផល វករ។16

ខណៈេពលែដលកមមករេ ងចរកតមបញ នងកតេដរមន ករករបកចណលបន ចេនល ះព ៤៥ដ ល រ េទ ៨០ដ ល រ17កនងមយែខ អនករបកបរបរផល វេភទ ចរករបក ចណលរបចែខបនចបព ៩០ដ ល រ ដល ១៦០ដ ល រ។18 អនករបកបរបរផល វេភទ ជេរចើននកកនងចេ មអនកទង យែដលអងគករឃល េមើលសទធមនស បនសមភ សន បនចលកនងករងរផល វេភទ េ យ រែតសមព ធខងេសដឋកចច (ជញកញយ េកើតេចញមកព

14 យអនឌភ (UNDP), “របយណអភវឌ នមនស ២០០៩ ៖ កមពជ” ២០០៩, មនេនេគហទពរ http://hdr.undp.org/en/media/ HDR_2009_EN_Complete.pdf, (បនចលេមើលេនៃថងទ៧ កកក ២០១០)។

15 យនែហវម (UNIFEM), ធនគរពភពេ ក, េអឌប (ADB), យអនឌភ (UNDP) នងឌេអហវ យ/យេខ (DFID/UK) កនងកចចសហរបតបតតករជមយ រកសងកចចករនរ នងអតតយទធជន “ករែចករែលកយតតធមសរមបរសត ៖ ករ យតៃមលេយនឌេនកមពជ” ែខេម ឆន ២០០៤ ទពរ៦ មនេនេគហទពរ http://www.adb.org/Documents/Reports/Country-Gender-Assessments/cga-cam.pdf

(បនចលេមើលេនៃថងទ១១ ែខេម ឆន ២០១០) 16 ដចគន 17 វទយ ថ នេដើមបអភវឌ នករសក “ករ ទ បសទងពរបកឈនល ចរសបន សរមបឧស ហកមមកតេដរេនកមពជ” ែខកមភៈ ឆន ២០០៩ មនេនេគហទពរ http://www.fes.or.id/fes/download/Survey_Result_Cambodia.pdf (បនចលេមើលេនៃថងទ១១ ែខេម ឆន ២០១០)។

18 លទធផលៃនសកមមភពរ វរជវ របសសមពនធភពកមពជរបយទធរបឆងនងេមេ គេអដស ជងេអដស ែដលមនចណងេជើងថ “បរ ថ នេគលនេយបយសតពសទធទទលបនជសកលនងសទធេធវើករងររបសរសតបេរមើេស កម នត/រសតរបកបរបរផលវេភទ”

េចញផ យកនងែខកកក ឆន ២០០៩ ទពរ៩។


បញហ សខភពរបសសមជករគ រ ឬករគម នដធល) នងករ ខវះខតឱកសដៃទេទៀតសរមបករអបរ នងករមនករងរេធវើ។

រសតមយចននែដលពដបងរតវបនេគជញដរ ឲយេធវើករងរផល វេភទ បនេគចខលន េចញព ថ នភពេកងរបវញច េនះ េហើយេរកយមកបនតពកពនធកនងករងរផល វេភទ េ យសមរគចតត។ រសតមយចននកនងចេនម រសតទងេនះឥឡវេនះគជសមជកសកមម ៃនចលនសទធរសតរបកបរបរផល វេភទកនងរបេទសកមពជ។ ករមកងយ នងករ េរ ើសេអើងេទេលើអនករបកបរបរផល វេភទកនងសងគមកមពជ គបផ នងករខវះខតជេរមើស េសដឋកចចែដល ចរសបនផង េធវើឲយអនករបកបរបរផល វេភទ នងជនរងេរគះៃនករ ជញដរ ែតងែតមន រមមណ ថពកេគគម នជេរមើសអវេរចើនេទ េរកែតពបនតេនកនង ករងរផល វេភទេនះ ។ ដចជ មក យ២២ឆន បនរបបអងគករឃល េមើលសទធ មនស ថ៖

េគលកខញ ឲយេទផទះបនមយេនភនេពញ តៃមល៥០០ដ ល រ េនឆន ២០០១ [ េនេពលែដលនងមន យ១៤ឆន ]។ េនេពលខញ េចញពផទះបន ខញ អតដងថខញ េធវើអវ េផ ងេកើតេទ។ រគ រខញ រក ស ខញ មន ចេទរកពងពកគតបនេទ ដេចនះខញ កេធវើជរសលកខលន ងពេពលេនះមក។ លយែដលខញ រកបនពករងរេនះ គ សរមបែតចញច មខលនខញ កនខញ នងបតខញ ែដលជអនកេដើរេរ ើសេអតចយ។19

មនមនរសរសស មន កែដលសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស រតវបនេគជញដរេទ។ បែនតពកេគទងអសបនពពណនអពភពរករក រមផ នង ករ េរ ើសេអើង ែផអកេលើមល ឋ នអតតសញញ ណខងេភទ នងចរកលកខណៈខងេភទរបស ពកេគ ថជមលេហត ែដលនេ យពកេគចលេទកនងករងរផល វេភទ។ ដចជ រសែកវបនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ ៖

19 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ មក យ២២ឆន េន ជធនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខស ឆន ២០០៩។


ខញ ចកេចញពផទះ េ យ រែតមនករេរ ើសេអើងពឪពកមត យខញ ចេពះចរកេភទទប របសខញ ។ ខញ បនកល យេទជអនករកសលកេភទ បនទ បពខញ ចកេចញពផទះ នងេដើរ មមតតភកតរបសខញ កនងកររកលយចញច មជវត មរយៈកររមេភទ។20

ករពកពនធរបសសងគមស លជមយអនករបកបរបរផលវេភទ

កនងរបេទសកមពជ អងគករមនែមនរ ឋ ភបលមយចននធ េធវើករេលើបញហ ននែដលបះពលដលរសត នងកមរ។ អងគករខលះៃនអងគករទងេនះ េផត តេលើករជយ ដលជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងទរមងេផ ងៗៃនអេពើហង របឆងនងរសតេភទ ខលះេផត តជក កេលើសទឋកមរ ឬសទធរសត នងមយចននតចេផត តជពេសសេលើករគរទសទធរបសអនករបកបរបរផល វេភទ។ អងគករមនែមនរ ឋ ភបលែដលផតលេស ជរមកស បជនរងេរគះៃនអេពើហង បនេដើរតនទយងសខន កនងករផតលេស ចបចជេរចើន ជពេសសកនងរបេទសដចជកមពជ ែដលេស កមមរបសរ ឋ ភបល មនមនរគបរគន ឬអតមន។ អងគករេរករ ឋ ភបលែដលផតលជរមក បនចលរម ចែនកជវជជមនេ យករជយដលជនរងេរគះៃនអេពើរេ ភបពនបនធរេសប ើយពរបសផល វចតត នងេរៀនសរតចបយកជនញថម នងេ យករជយដលនគរបលនងត ករកនងករនយកជនជញដរមនស នងជនរេ ភមកវនចឆយេទស។

េទះបជយង កេ យ កមនករេចទសរជេរចើនថ េតើអងគករមនែមនរ ឋ ភបលជនចចកលេគរពសទធមនស របសអនកទង យែដលពកេគសវះែសវងករពរែដរឬេទ។ ជឧទហរណ មនជរមកអងគករមនែមនរ ឋ ភបលខលះ មនេគល នេយបយដយអែងវង (មកទលេពលថមៗេនះ) ែដលេគលនេយបយេនះបន បងខឲយជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងអនករបកបរបរផល វេភទ ន កេនកនងជរមក ផទយនងឆនទះរបសពកេគ។

20 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស ែកវ េន ជធនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។


បែនថមេទនងអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ែដលេផត តករយកចតតទក កេលើបញហ ជញដរ នងករករពររសតពអេពើហង ចប ងពឆន ១៩៩៨មក មនអងគករជ សមជកមយចននរតវបនបេងកើតេឡើងេ យអនករបកបរបរផល វេភទ នងេដើមប អនករបកបរបរផល វេភទ េ យមនករគរទពដបងពអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ដៃទេទៀត។ អងគករទងេនះមនតនទសខន ត ងឲយផលរបេយជនអនករបកប របរផល វេភទ េ យផតលជដបនម ន នងផតលករគរទដលសមជករបសពកេគ ផតលករអបរផទ លអពបញហ េមេ គេអដស នងតសមតកនងនមអនករបកបរបរផល វេភទ ជមយរ ឋ ភបល អងគករមនែមនរ ឋ ភបលដៃទេទៀត នង ថ បននន។ ប ត ញ ករងររសតរបរមគន (WNU) ែដលជប ត ញ ធជងេគ រតវបនបេងកើតេឡើង កនង ឆន ២០០០ នងមនសមជកយងេ ច សចនន ៥,០០០ នកកនងប ត េខតត ចនន ១៣ កនងរបេទសកមពជ។ អងគករដៃទេទៀតមនជ ទ សហជពរសតរកសផល វេភទកមពជ នងប ត ញបរសរសតអភវឌ នកមពជ (CNMWD) ែដលេផត តករយកចតតទក កេលើ រសរសសរបកបរបរផល វេភទ។

ករងរផលវេភទ េរកមចបបកមពជបចចបបនន

មរ ៤៦ ៃនរដឋធមមនញញកមពជឆន ១៩៩៣ ែចងថ “អេពើលកដរមនស អេពើេធវើ ជវកមមែផនកេពសយកមម នងអេពើ ស ភស ែដលបះពលដលេសចកតៃថលថន រ របសនរ

រតវ មឃត។” នេពលថមៗេនះ អេពើជេរចើនទកទងនងករងរផល វេភទ គខសចបប េនកនងរបេទសកមពជ សថតេរកមចបប ែដលអនមតកនងឆន ២០០៨ ែដល រគបដណត បេលើអេពើជញដរមនស នងករងរផល វេភទ។ មនដចជ អេពើអសទញ នងអេពើមយចននរបរពតតេ យភគទបែដលជយ អេពើេពសយចររបសអនកដៃទ គជបទេលមើសរពហមទណឌ ។


មកដលេពលថមៗេនះ រកបខណឌ ចបបកមពជ គេនែផអកយងទលទ យេលើចបប ែដលេធវើេឡើងេ យ ជញ ធរបេ ត ះ សននរបសអងគករសហរបជជត េនរបេទស កមពជ(អន ក)។21 ចបបអន កឆន ១៩៩២ បន កេទសជបទេលមើសរពហមទណឌ េលើភគទប ែដលពកពនធកនងេពសយចរកមរ បែនតមនមនបទបញញតត មយ

កេទសជបទេលមើសរពហមទណឌ េលើទដឋភព មយៃនករងរផល វេភទរបស នតជនេទ។22

ចបបអន ករតវបនបរងគបេ យករេធវើចបបបែនថមកនងឆន ១៩៩៦ នងឆន ២០០៨ ែដល កជបទេលមើសរពហមទណឌ េលើទដឋភពបែនថមៃនករងរផល វេភទ។ ចបបសតព ករបរងក បអេពើពរងត នងលកដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមេលើមនស ែដលបន អនមតកនងឆន ១៩៩៦ ជបែនថមពេលើករ កេទសជបទរពហមទណឌ ៃនអេពើជញដរ រសត នងកមរឲយេធវើេពសយចរ បន កេទសជបទរពហមទណឌ ផងែដរ ដលភគទប ែដលពកពនធនងអេពើេពសយចរ ដចជអេពើសញច រកមម នងអេពើ នចរ - េបើក “កែនលងសរមបរបរពតតអេពើ នចរ ឬអេពើ ស ភសេផ ងៗ។”23 បទេលមើស ទងពរ

21 អន ក បេងកើតេឡើងកនងរបេទសកមពជកនងឆន ១៩៩២ េដើមបធនដលករអនវតតកចចរពមេរព ងសតពដេ ះរ យនយបយរមៃនជេមល ះេនកមពជ ែដលបនចះហតថេលខេន ទរកងបរស នៃថងទ២៣ ែខត ឆន ១៩៩១។ កនងចេ មកចចករដៃទេទៀត ណតតករងរអន ក មន បបញច លទងករទទលខសរតវចេពះសទធមនស នងរក នវករអនវតត មចបប នងែថរក ស ត បធន ប។

22 មរ ៤២(៣) ៃនចបបអន កែចងថ ជន ែដលលបង អសទញ ឬបែងវងគនតអនតជនេដើមបេធវើេពសយចរ ឬេធវើ ជវកមមេពសយចរេលើអនតជន េទះបមនកររពមេរព ងកេ យ រតវផតនទ េទស កគកព ២ ឆន ដល ៦ ឆន ។

23 រពះ ជ ចរកកមពជ រពះ ជរកមេលខ ០២៩៦/០១ ចបបសតពករបរងក បអេពើពរងតនងលកដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមេលើមនស ែដល អនមតេ យរដឋសភជតេនៃថងទ១៦ ែខមក ឆន ១៩៩៦។ ចបបសតពករបរងក ប អេពើពរងតនងលកដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមេលើ មនស ឆន ១៩៩៦ មរ ៤ ែចងថ “នងរតវចតទកជសញច រក ឬសញច រក ឬជនេមេពសយ ជន ែដលទនកបរមង ឬករពរជន មន ក ឬេរចើននក េទះប មមេធយបយ កេ យ េហើយេ យបនដងជមននវអេពើេពសយចររបសជនេនះ ឬកទកទញេភញ វឲយជនេនះ កនងេគលេ េពសយចរ ឬ ែដលែចកភគផល ែដលបនមកពអេពើេពសយចរជរបរកត េទះជកនងរទងរទយ កេ យ ឬែដលយករសត ឬបរស េទះប មមេធយបយ កេ យ េទបងហ តបេរង នបញច ះបញច លឲយេធវើជរសត ឬបរសេពសយចរ ឬែដលេធវើជអនកក ត ល េទះប មរបភព កេ យ បេងកើតឲយមនទនកទនងរ ងបរសេពសយ ឬរសតេពសយ ជមយនងេមបនេពសយចរ ឬជមយអនកផតលកៃរមេលើ

េពសយចរអនកដៃទ ឬែដលឲយបរស ឬរសតេនកនងផទះរបសខលន ឬកែនលង មយ កនងេគលេ ឲយជនទងេនះ េធវើេពសយចរយករបកឲយខលន។” ចបបសតពករបរងក ប អេពើពរងត នងលកដរមនសស នងអេពើេធវើ ជវកមមេលើមនស ឆន ១៩៩៦ មរ ៧ ែចងថ “ជន ែដលេបើកកែនលង សរមបរបរពតតអេពើអនចរ ឬអេពើ ស ភសេផ ងៗ រតវផតនទ េទស កពនធនគរព (១) ឆន ដល (៥) ឆន នងពនយជរបកព

(៥.០០០.០០០៛០០) “រប នេរៀល” ដល (៣០.០០០.០០០៛០០) “ មសប នេរៀល”។ កនងករណមន ងចល រតវផតនទ េទសេទវជ ពរ។” មរ ៨ ែចងថ “ជន ែដលបនរបរពតតអេពើអនចរ េលើអនតជន យេរកម ១៥ ឆន េទះបអនតជនេនះសមរគចតតកត ឬេ យទញ េកមងេនះពអនកដៃទកត ឬទញពជនជេមេពសយកត ជនេនះរតវផតនទ េទស កពនធនគរព១០ ឆន ដល២០ ឆន ។ កនងករណមន ងចល រតវយក


េនកនងចបបឆន ១៩៩៦ បនផតលនវមល ឋ នចបប សរមបនគរបល ឆមកចល ផទះបន ឬទកែនលងកម នតដៃទេទៀត ែដលទនងជេកើតមនកររបកបរបរ ផល វេភទ។ អេពើអនចរ មនរតវបនកនតនយមនយេនកនងចបបេទ េហើយបទេលមើសក មនរតវបនែកែរបែដរេនកនងចបបឆន ២០០៨។ កនងែខត ឆន ២០០៨ ចបបអន ក រតវបន កជនសេ យរកមរពហមទណឌ ថម។

កនងែខកមភះ ឆន ២០០៨ រ ឋ ភបលកមពជបនអនមតចបបសតព ករបរងក បអេពើ ជញដរមនស នង អេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ ែដលចបបេនះមនអនភពន ករណ ចបបឆន ១៩៩៦។24 េលើករងរផល វេភទ ចបបេនះ កជបទេលមើសរពហមទណឌ េលើ ភគទប ែដលពកពនធនងករងរផល វេភទ, េពសយចរកមរ នងអេពើអសទញ។

េយង មអនកេធវើេសចកតរពងចបបេនះ ចបបេនះមនបណងនរបេទសកមពជឲយេដើររសបេទនងអនសញញ មយចនន េពលគអនសញញ សតពសទធកមរ នងពធ របែនថមេលើអនសញញ េនះ ពកពនឋនងករលកកមរ េពសយកមមកមរ នងកម រសត កមរ ែដលបនផតលសចច បនេ យរបេទសកមពជកនងែខឧសភឆន ២០០២ នង រសប មពធ របឡម (Palermo Protocol)សតពករទប ក ត ករបរងក ប នងករ ផតនទ េទសករជញដរមនស (ពេពលេនះតេទេ រតមែត ពធ របឡម) ែដល កមពជបនផតលសចច បនកនងឆន ២០០៦។

កនងច ប រមមណចេពះចបបឆន ២០០៨ រដឋមរនតរកសងយតតធមបនែថលងថ ចបបថមរតវករជចបច េរពះចបបឆន ១៩៩៦ “េនមនករខវះចេនល ះជេរចើន”

អតបរមៃនេទសមកអនវតត។ ត ករ ចយកអនេទសរតង ថ នបនថយសទធពលរដឋ នង ម ន ក រសយមកផតនទ េទសបែនថមេលើ មលេទសខងេលើេនះបន។” 24 ចបបសតពករបរងក ប អេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ រពះ ជ ចរកកមពជ េលខ១៤០ ច.ល ៃថងទ១៥ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨ មនរ ៥០ ែចងថ ចបបសតពករបរងក បអេពើពរងត នងលកដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមេលើមនស ឆន ១៩៩៦ ែដលរបកសឲយេរបើ ម រពះ ជរកមេលខ ជស/រកម/០២៩៦/០១ រតវទកជន ករណ។ ចបបេនះរតវមន ទភព របសនេបើបទបញញតតៃនចបបេផ ងេទៀត មនរសបគន នងបទបញញតតៃនចបបេនះ។ (“ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នង អេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨”) ។


នងករអនវតតពសវមនរបសទធភព។25 រកសងយតតធម បនេធវើកចចសហរបតបតតករ ជមយ វទយ ថ នអភវឌ ែផនកចបបៃនរបេទសជបនេរកមករឧបតថមភគរទែផនក ហរញញវតថ ពអងគករយនេសហវរបចេនកមពជ បនេរៀបចចបបថម សតព ករបរងក បអេពើ ជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ។26

ចបបឆន ២០០៨ បនអនមតយកនយមនយៃនអេពើជញដរមនស របសពធ រ បឡម េ យផតលឲយមរនតរបតបតតចបបនវមល ឋ នបែនថមេទៀតកនងករចបខលន នង ផតនទ េទសអនកជញដរមនស ។ ចបបឆន ២០០៨ ផតលភពលអតពធតផ នមយៗែន អេពើជញដរមនស

មពធ របឡម េ យ កេទជ បទេលមើសរពហមទណឌ េ យែឡកៗពគន ដចជ ករនយកេចញេ យមនរសបចបប ករនយក អនតជនេចញេ យមនរសបចបប27 ករនយកេចញេ យមនរសបចបប “េ យ មនេគលេ ” 28 អេពើលក-ដរមនស 29

25 ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ ច ប រមមណរបសឯកឧតតម អងគ វង វឌ ន រដឋមរនតរកសង យតតធម ជធនភនេពញ ៃថងទ២៧ ែខកមភៈ ឆន ២០០៨។

26 ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ៨ ែចងកណតនយមនយៃនករនយកេចញេ យមនរសប ចបប ថជ ១-ករេធវើឲយមនសមន កផល សទពទកែនលងែដលេគកពងរសេនេទកនទកែនលងដៃទែដលសថតេនេរកមកររតតពនតយរបសខលន ឬរបសតតយជន មមេធយបយបងខតបងខ គរមមកែហង េបកបេញឆ ត បពនេ យអ ច ឬលងេ ម, ឬ ២-ករនយកអនតជន ឬជនែដលេនេរកម ពយបល

ទេទ ឬេនេរកមហតបតថមភ ឬេនេរកមអនករគបរគងរសបចបប េ យគម នអ ច មផលវចបប ឬយតតកមម មផលវចបប េចញពកររគបរគងរសបចបបៃន ឪពកមត យ អនកែថរក ឬអនក ពយបលរបសេគ។

27 ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ៩ ែចងកណតនយមនយៃន ករនយកអនតជនេចញេ យ មនរសបចបប ថជ ករនយកេចញេ យមនរសបចបប “អនតជន ឬជន មន កែដលេនេរកម ពយបលទេទ ឬេនេរកមហតបតថមភ ឬេន េរកមកររគបរគងរសបចបប”។

28 ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ១០ ែចងកណតនយមនយៃន ករនយកេចញេ យមនរសប ចបបេ យមនេគលេ ថ ជករនយកេចញេ យមនរសបចបប កនងេគលេ ែសវងរករបេយជន ឈល នពនខងផលវេភទ ផលតរប ស ភស េរៀប ពហពពហផទយពឆនទះរបសជនរងេរគះ សមកន ឬទរមង មយៃនករេកងរបវញច េផ ងេទៀត។ ពកយ “ទរមង មយៃនករេកងរបវញច ន េផ ងេទៀត” បទងករេកងរបវញច េលើ េពសយចរជនដៃទ របភពនងសមភ រ ស ភស សកមមភពដៃទេទៀតៃនពណជជកមមផលវេភទ ពលកមមេ យបងខ ឬេស េ យបងខដៃទេទៀត ទសភព ឬកររបរពតតរសេដៀងគន នងទសភព ករបញខ ខលនេ ះបណល េសវគតភពេ យមនសមរគចតត ពលកមមកមរ ឬ ករដកហតសរ ងគ។” 29 ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ១៣ ែចងពអេពើលក ដរមនស ថជកររបគលេ យេ យ ខសចបបនវកររគបរគងេលើជន មន កេទជនដៃទ ឬទទលយកេ យខសចបបនវកររបគលកររគបរគងេលើជន មន កពជនដៃទ េ យេផត ះបតរ េទនងរបសមនតៃមលអវមយ េ យ បបញច លទងេស នងមនស ផង។


ករដកជញជ នេ យមន េគលេ 30 អេពើនឆលងែដន31 ករចបពរងត ករឃឃង ឬករបងខ ង។32 ដេចនះ រសយេលើនគរបល រពះ ជ ជញ នងេចរកម េដើមបកណតជចងេរកយនវ បទេលមើស ែដលសមរសបបផត ែដលរតវយកមកេចទរបកនជនរបរពតតអេពើជញដរ។33

ចបបឆន ២០០៨ រគបដណត បផងែដរេលើ បទេលមើសទកទងនងអេពើេពសយចរ នងេពសយចរកមរ។34 អេពើេពសយចរ រតវបនេគឲយនយមនយថជកររមេភទជមយជន មន កែដលមនកណត ឬអេពើរគបរបភពេផ ងេទៀត ែដលទកទងនង េភទ េ យេផត ះបត រនងវតថមនតៃមលអវមយ។35 អេពើេពសយចរកមរ រតវបនេគឲយនយមនយថជអេពើរមេភទ ឬអេពើរគបរបភពេផ ងេទៀត រ ងអនតជនជមយជន ដៃទ េដើមបេផត ះបត រេទនងវតថមនតៃមលអវមយ។36 បទបញញតតសតពករងរផល វេភទ នង េពសយចរកមរ ពរងកវ លភព ៃនអេពើែដលជបទេលមើសែដលមនែចងកនង ចបបឆន ១៩៩៦។

30 ចបបសតពករបរងក ប អេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ១៧ ែចងពករដកបញជ នេ យមនេគលេ ថជករដក ជញជ នជនដៃទ េ យដងថថជនេនះ រតវបននយកេចញេ យមនរសបចបប េរជើសេរ ើស លក-ដរ ឬដកជញជ ន កនងេគលេ េដើមបែសវងរករបេយជន ឈល នពនខងផលវេភទ ផលតរបភព ស ភស េរៀប ពហពពហផទយពឆនទះរបសជនរងេរគះ សមកន ឬទរមងៃនករេកងរបវញច េផ ង េៗទៀត។

31 ចបបសតពករបរងក ប អេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ១៨ ែចងព អេពើនឆលងែដន ថ ជន ែដលនយកជនដៃទ េ យដងថជនេនះ រតវបននយកេចញេ យមនរសបចបប េរជើសេរ ើស លកដរ ឬដកជញជ នេទេរករពះ ជ ចរកកមពជ។

32 ចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ មរ ២១ ែចងព ករចបពរងត (ចបខលន) ករឃឃង ឬករបងខ ង ថ បគគលែដលចបឃឃង ឬបងខ ងអនកដៃទ េ យគម នអ ច មផលវចបប។

33 មរ ៣ ៃនពធ រ បឡម ែចងថ អេពើជញដរមនស គជ “ករេរជើសេរ ើសសមជកថម ករដកជញជ ន ករផល សបតរកែនលងសចត ឬកទទលេ យ មនស ចលេ យ មមេធយបយគ មកែហង ឬករេរបើរបសកមល ង ឬកែបបបទៃនករបងខតបងខេផ ងេទៀត ៃនករចបជរត ករែកលងបនល ករឆេបក ករេរបើ អ ចេ យ រេ ភបពន ឬកករេធវើេ យមនករឈចប ឬក ករផតលេ យ ឬកទទលនវករច យ ឬអតថរបេយជន េដើមបសេរមចនវករយលរពម ពជន មន ក ែដលរតតរ េលើជនមន កេផ ងេទៀត កនងបណងេធវើ ជវកមម។ អេពើេធវើ ជវកមម បបញច លទង ែផនកអបបរមៃនករេធវើ ជវកមមេលើ េពសយចរៃនជនដៃទ ឬអេពើ ជវកមមផលវេភទ ពលកមម ឬេស េ យបងខ ទសភព ឬកររបរពតតរសេដៀងគន នងទសភព េសវគតភព ឬករដកហត សរ ងគ។” មនចតទកថ ជករយលរពមចេពះអេពើ ជវកមមេ យេចតនេទ កល មនករេរបើមេធយបយ មយដចជករេរបើលបចកល ករបងខតបងខ ។ល។ ចេពះកមរវញ េទះបជមនករយលរពមកេ យ េហើយករេរបើទរមង មយកេ យៃនករបងខតបងខ ឬករេរបើលបចកល នងករេរជើសេរ ើស ឬនយកកមរចលកនង ថ នភព ជវកមម គមនលកខណៈរគបរគនេដើមបចតចលជករជញដរ។

34 ជពក ៤ ៃនចបប ែដលមរ ២៣ ដល មរ ៣៧ ែចងពបទេលមើសេផ ងៗ ែដលជករលបបបត អេពើេពសយចរ នងអេពើេពសយចរកមរ ។

35 មរ ២៣ ៃនចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ ។



េនេរកមចបបឆន ១៩៩៦ អេពើសញច រកមម នងអេពើអនចរ ជ បទេលមើសរពហមទណឌ ែដលមនករ កេទសយងតងរងចេពះអេពើអនចរ ែដល ពកពនធនងកមរ យេរកម ១៥ឆន ។ បទេលមើសថមកនងចបបឆន ២០០៨ បបញច ល នវអេពើ ស ភស របភព នងសមភ រៈ ស ភស ករទញេពសយចរកមរ ករផតលទកែនលងសរមបេធវើេពសយចរ នងសញច រកមម។37

ចបបឆន ២០០៨ មន កជបទេលមើសរពហមទណឌ ចេពះអតថជនរបស អនករបកបរបរ ផល វេភទជនតជនេទ។ បែនតចបបេនះ តរមវឲយ កទណឌ កមមដលជនទង យ ែដលជបពកពនធនងេពសយចរកមរ រមទងអតថជន បែនតមន កទណឌ កមមេលើ កមរេទ។38

ចបបឆន ២០០៨ កជបទេលមើសរពហមទណឌ នតជនរបកបរបរផល វេភទ ែដល អសទញេនទធរណៈ។ មមរ ២៤ ជន អសទញេ យេចតន ជនដៃទកនងទ ធរណៈ

កនងេគលេ របរពតតអេពើេពសយរផទ លខលន រតវផតនទ េទស កពនធនគរព១ ៃថងដល ៦ ៃថង នងពនយជរបក ៣,០០០ េរៀលដល ១០,០០០ េរៀល (របែហល $០.៧៥ ដ ល រ េទ $២.៥០ដ ល រ)។ ចបបេនះ េលើកែលងកមរ យេរកម ១៨ ឆន ពករេចទរបកនពបទអសទញ។

ចបបឆន ២០០៨ កេទសជបទេលើ មសរពហមទណឌ ផងែដរចេពះអេពើសញច រកមម ែដលជទេទរតវបនេគពចរ ថជករសរមបសរមល ឬផតលឲយជន មន ក នវេស ផល វេភទ។ មរ ២៥ ផតលនយមៃនអេពើសញច រកមមដចតេទេនះ ៖ ទញយក របេយជនហរញញវតថ ពអេពើេពសយចររបសជនដៃទ ជយ ឬករពរអេពើេពសយចរ

37 សមេមើលមរ ២៣-៤១ ៃនចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ ។



របសជនដៃទ, េរជើសេរ ើស អសទញ ឬបណត ះប ត លបគគល មយឲយរបរពតត អេពើេពសយចរ ឬេធវើករគបសងកតេលើបគគល មយ េដើមបឲយបគគលេនះេធវើ េពសយចរ។

មរ ២៥ ឲយនយមនយសញច រកមម កនងលកខណៈទលទ យ រតងថ សញច រកមម បបញច លមនរតមែត ជករទទលអតថរបេយជនហរញញវតថ ព អេពើេពសយចរ បេ ណ ះេទ

បែនត បបញច លនវសកមមភពមយចននផងែដរដចជ “ជយ ឬ ករពរ អេពើេពសយចររបសជនដៃទ។” 39 រតងេនះមននយថ អនក កេ យនងរតវចត ទកថ បនជយអេពើេពសយចរ ដចជ អនករតមតឌប ឬអនកេធវើករខងករអបរ ផ ពវផ យ ដលរសតរបកបរបរផល វេភទ ែដលែចកេរ ម អនមយ ក ចទទលខសរតវ ចេពះអេពើេពសយកមមផងែដរ។ នយមនយដទលទ យៃនមរ េនះ របថយនង ករ កេទសជបទេលមើសរពហមទណឌ ចេពះករអនវតតរសបចបបនវសទធមល ឋ ន នន ដចជសកមមភពែសវងរកករគរទស បអនករបកបរបរផល វេភទ។

បែនថមេលើសេនះេទៀត មរ ២៥(៣) ឲយនយមនយសញច រកមម ែដលមន បបញច លនវអេពើទង យែដល ចរតវបនបករ យថជ “អេពើ ងដលករបងក រ ករជយ ឬករអបរជថមេ យទភន កងរ ធរណៈ ឬេ យអងគករឯកជន ែដល មននតសមបទ ែដលេធវើេឡើងេដើមបជគណរបេយជនដលបគគល ែដលរបរពតត េពសយចរ ឬកពងមនេរគះេ យករេធវើេពសយចរ។”40 ករឲយវ លភព

39 សមេមើលមរ ២៥ ៃនចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ ែដលែចងថ “ អេពើសញច រកមមេនកនងចបប េនះមននយថ ១-ទញយកអតថរបេយជនហរញញ វតថពអេពើេពសយចររបសជនដៃទ, ២-ជយ ឬករពរអេពើេពសយចររបសជនដៃទ, ៣-េរជើសេរ ើស អសទញ ឬបណត ះប ត លបគគល មយឲយេធវើអេពើេពសយចរ, ៤-េធវើករគបសងកតេលើបគគល មយ េដើមបឲយបគគលេនះេធវើេពសយចរ។ អេពើដចខងេរកមេនះ រតវចតទកថដចគន នងសញច រកមម ៖ ១-អេពើេធវើជអនតរកររ ងបគគលែដលេធវើជេពសយចរ នងបគគលែដលរបកប ជវកមម ឬឲយ ភករដលេពសយចរជនដៃទ, ២-អេពើរបសជន ែដលបនជយ សរមល ឬបទបងនវធនធន ែដលខលនបនដងថបនមកពអេពើសញច រកមម, ៣-អេពើ ងដលករបងក រ ករជយ ឬករអបរជថម េ យទភន កងរ ធរណៈ ឬេ យអងគករឯកជន ែដលមននតសមបទ ែដលេធវើេឡើងេដើមបជ គណរបេយជន ដលបគគលែដលរបរពតតេពសយចរ ឬកពងមនេរគះ េ យករេធវើេពសយចរ។” 40 មរ ២៥ (៣) ៃនចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ ។ េយង មមរ ២៥ បទេលមើសេនះ េសមើនងអេពើសញច រកមម ែដលរតវផតនទ េទស មមរ ២៦ ែដលរតវ កពនឋនគរព ២ ឆន ដល ៥ ឆន ។


បទេលមើសៃនអេពើសញច រកមម ទលទ យេពក នឲយ ចនយយបនថ ពកមតត អបរមតត ឬរកមរគ រ ឬមតតរបសអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលពយយមេធវើអនត គមន កនងេពលមនករលកលយពនគរបល ចនងមនេទសបន។ អងគករឃល េមើល សទឋមនស បនទទលរបយករណព អងគករមនែមនរ ឋ ភបនមយចនន ែដលថ នគរបលេរបើរបសបទបបញញតតេនះជមេធយបយ េដើមបគ មកែហង នង ងខទប កចចខតខរបងែរបងរបសបគគលកខងអបរផទ ល។41 បទបញញតតេនះ មនលកខណៈ រសពចរសពលជខល ង ស បករអនវតតជសកក នពល េ យ រេ ភ េគលករណចបប េគលករណចបស ស នង េគលករណបនដងជមន [េគលករណគម នចបបែចងគម នបទេលមើស] ែដលតរមវថ ចបបរពហមទណឌ រតវែត កណតេ យមនលកខណៈរគបរគន ចេងអ ត នងចៗ ចេពះ អេពើ ឬសកមមភព ជក កមយ។ េនះគជអវែដលតរមវេ យមរ ១៥ ៃនកតករសញញ អនតរជត សតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ ែដលតរមវថបទេលមើសរពហមទណឌ ទងអស រតវែតែចងេ យព ត ររគបរគនេនកនងចបប។42

េនឆន ២០០៨ សកមមជនខងករងររបយទធរបឆងនងេមេ គេអដសនងជងេអដស អនកេធវើករងរខងសខភព នងរកមអនករបកបរបរផល វេភទ បនបេញចញកងវលអព កេណើ នៃនកររេ ភបពនពស ក ជញ ធរ នងករលបករបសពកេគ កនងករ ចលេទជបរបរសយជមយអនករបកបរបរផល វេភទ - អនករបកបរបរផល វេភទជេរចើន បងខខលនរបកបរបរេនះេ យលច ក េរពះែតករភយខល ចពករចបខលន។ ករឆមក ចលចប នងករបទផទះបន ជរញឲយអនករបកបរបរផល វេភទជេរចើន បងវលពករេធវើករ មផទះបន មកជករេធវើករងរ មដងវថ ឬេន មទកែនលងកម នតននដចជ រងគ ល ខ អេខ

41 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយអងគករលកដ ៃថងទ២១ ែខកកក ឆន ២០០៩ នងអងគករប ត ញបរសរសតអភវឌ នកមពជ (CNMWD)

េនៃថងទ២៥ ែខកកក ឆន ២០០៩ ជធនភនេពញ។

42 កតកសញញ អនតរជតសតពសទឋពលរដឋ នងសទឋនេយបយ មរ ១៥ នងសមេមើល ែមនរហវត ណរវត កតកសញញ អងគករសហរបជជត សតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ ៖ េសចកតអ ថ ធបបយេលើកតកសញញ សតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ េបះពមពេលើកទ២ េ យមនករែកែរប (េខល ែអម េរន ៖ អនេហចល ឆន ២០០៥) ទពរ៣៦១។


ឬកែនលងមស ។ បញហ េនះេធវើឲយមនករលបកកនែតេរចើនេឡើងៗ សរមបអនកេធវើករខងករអបរ ផទ ល កនងករទកទងអនករបកបរបរផល វេភទ។

េន ជធនភនេពញ អងគករសខភពរគ រអនតរជត ែដលជអងគករេរករ ឋ ភបលអនតរជតមយ េផត តករយកចតតទក កេលើបញហ សខភព ធរណៈ នងករអភវឌ ែដលបេពញករងរកនងរបេទសកមពជ បន យករណថ លទឋភពរបសពកេគកនង ករអបរផទ ល កនងចេ មអនករបកបរបរផល វេភទេន មផទះបន បនធល កចះព ៩៦ ភគរយ កនងែខត -ធន ឆន ២០០៧ មកេន ៨៤ ភគរយ កនងែខមក -មន ឆន ២០០៨ នងកនងចេ មអនករបកបរបរផល វេភទ “ឯក ជយ” ព ៩០ ភគរយមកេន ៨០ភគរយ។43 ពកេគបនកតសមគ លពកេណើ នតចតចកនងចននអនករបកបរបរផល វេភទ “ឯក ជយ” កនងអឡងេពលទនទមគន េនះ។44 អនករបកបរបរផល វេភទខលះ បនរបបអងគករឃល េមើល សទធមនស ថ ពកេគឈប កេរ មអនមយ មខលនេហើយ ពេរពះ “ជន ក េ យែដលេគរកេឃើញមនេរ មអនមយជបខលន នងរតវចបខលន”។45

43 អងគករសខភពរគ រអនតរជត(FHI) “ចបបរបឆងករជញដរមនស នងឥទធពលរបស េទេលើអនកបេរមើករងរែផនកេស កម នត” អនកេធវើករែផនក េស កម នត នងកមមវធអតថជន ៃថងទ២២ ែខេម ឆន ២០០៨។

44 របយករណរបសអងគករសខភពរគ រអនតរជត (FHI) មនបនផតលនយមនយៃនអនក “របកបបខរបរឯក ជយ” េទ បែនតេនកនងបរបទេនះ ទនង ដចជមននយសេ ដល ជនទង យែដលមនេធវើករេន មផទះបន។

45 ស សទធ វ របធនអងគករប ត ញបរសរសតអភវឌ នកមពជ ជធនភនេពញ ៃថងទ២៥ កកក ឆន ២០០៩។


េគលករណែណន នងេសចកតពនយលចបប ឆន ២០០៨

េនកនងកចចរបងែរបងមយ េដើមបសរមលកងវលខលះែដលេលើកេឡើងេ យរកមសងគមសវលអពករេកើនេឡើងនវ អេពើរេ ភបពនេលើអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលរបរពតត េ យ ជញ ធរននេនះ េនកនងែខវចឆក ឆន ២០០៨ រកមករងរដកនកររបយទធ របឆងអេពើជញដរ កររតពនធ ករេធវើ ជវកមមេលើពលកមមមនស ករេធវើ ជវកមម ផល វេភទេលើរសត នងកមរ បន កេចញនវ “េគលករណែណន សតពករអនវតតចបប សតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ។” ខណៈែដល េគលករណែណនេនះ ជឧបករណ មនរបេយជនរបកបេ យសកត នពល សរមប ជញ ធរេនរគបល បជនថន ក របតបតតចបបេនះ ែបជេគលករណ ែណនទងេនះ មនមនអនភពអនវតតេទវញ។ េហើយមកទលនងែខេម ឆន ២០១០

កបដចជ មរនតរ ឋ ភបល នគរបល នងអងគករេរករ ឋ ភបល មយចនន មនបនដងថមនេគលករណេនះផងេទ។

េគលករណែណនេនះ បនែចងយងចបសៗថ សទធរបសជនរងេរគះៃនអេពើ ជញដរមនស នងអនករបកបរបរផល វេភទ រតវែតេគរព។ អនករបកបរបរផល វេភទ រតវចតទកជ “ជនរងេរគះៃនអេពើសញច រកមម។ អេពើេពសយចរ មនែមនជ បទេលមើសេទ ដេចនះបគគលេពសយចរ មនរតវទទលរងនវករ កទណឌ កមម ថជ អនករបរពតតបទេលមើសេទេរកមចបបថមេនះ។”

េគលករណែណនេនះ ែចងថ របតបតតករបរងក ប ចអនវតតេទបន លះរ ែតមនកររ វរជវ េសើបអេងកតជមន នងរបមលបននវភសត ង េហើយ ល

ករែឆកេឆរទ ង នងកររបមលភសត ង រតវេគរពេ យបនមងមត េទ ម េគលករណែដលចបបបនកណត។ រទពយសមបតតជកមមសទធរបសជនរងេរគះៃន អេពើជញដរ ឬអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលរតវបនដកហត រតវរបគលឲយពកេគ វញ។


េគលករណែណនេនះកែចងផងែដរថ សកមមភពបរងក បែដល ជញ ធរ ចេធវើបន គបបរតវែផអកេលើេហតករណជកែសតងដចជ៖ ” េបើមនបណត ង ពរបជពលរដឋែដល រសេនជវញទ ងៃនអេពើសញច រកមម េបើមនបណត ងថមនជនរងេរគះ មន ក រតវេគបងខឲយរបកបរបរេពសយចរ េបើសនជមនេពសយចរកមរ នងរបសនជ អេពើសញច រកមម េធវើឲយបះពលដលស ត បធន ប នងសនតសខ ធរណៈ។” 46

េគលករណែណនេនះ រគបដណត បផងែដរេលើករេ ះរ យចេពះ ជនរងេរគះ ៃនករជញដរនងអនករបកបរបរផល វេភទ េ យែចងថ រតវសមភ សនយកពតមនព ជនរងេរគះេ យគម នករអសបនល យ េពលេវ ឬេ យគម នករបងខ ង ជនរងេរគះទក។ េបើជនរងេរគះជអនតជន រតវរបគលេទេ យមនទរសងគមកចច អតតយទឋជន នងយវនតសមបទ ចែណកឯជនរងេរគះជនតជន រតវែផអកេលើករ យលរពម េបើពកេគយលរពមរតវរបគលេទេ យមនទរសងគមកចច អតតយទឋជន នងយវនតសមបទ ែតេបើមនមនយលរពមេទ “រតវអនញញ តេ យពកេគ វលរតឡប េទលេន ឋ នរបសពកេគវញ។”

េលើសពេគលករណែណនេនះ រកសងយតតធមេ យមនករគរទព អងគករ យនេសហវ កកពងែតរពងេសចកតពនយល េលើមរ នមយៗៃនចបប េដើមបជយដល ករបករ យនងករអនវតតន។ ឧទហរណ េសចកតពនយលចបបផតលនវេសចកត ព ត រអពអវជ អេពើអសទញ នងអវែដល មនែមនជអេពើអសទញ េរកម មរ ២៥(៣)។ េទះជយង កេ យ េ យេហតថ េសចកតពនយលចបប គម ន នភពចបបស បអនវតត េនះេសចកតពនយលទងេនះ នងមនទនងជផតល កចចករពររគបរគន ទកទងនងបទបបញញតតទង យ ែដលមនែចងកនងចបប េឡើយ។

46 េគលករណែណនសតពករអនវតតចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ។ បកែរបមនផលវករេ យយអន យេអភ (UNIAP)។


របវ តយរលងៃនករបរងក បអនករបកបរបរផលវេភទ

ករចបខលន អេពើយរយ នងអេពើរេ ភបពនរបសនគរបល េលើអនករបកបរបរ ផល វេភទកនងរបេទសកមពជ បនេកើតេឡើងជេរចើនទសវត រមកេហើយ។ កនងកលៈ េទសៈជេរចើន វធនករបរងក បទងេនះេធវើេឡើងេ យ ជញ ធរមល ឋ ន បែនត ពកេគករតវបនបញជ ពថន កដកនជនខពសរបសរ ឋ ភបលកមពជឲយេធវើករបរងក បផងែដរ ។ វធនករបរងក បែបបេនះ ទទលរងកររះគនដែដលៗពអងគករសទធមនស កនងរសក នងអនតរជត នងអងគករខងកររបយទធរបឆងនងេមេ គេអដស/ជង េអដស។47

េយង មរបភពផ យពតមន កនងឆន ១៩៩៤ មយឆន បនទ បពករេបះេឆន តទេទែដលគរទេ យអន ក នគរបលបនចបអនករបកបរបរផល វេភទមយចនន ែដល មនដងតេលខចបស នងបនផកពនយជរបកដលមច សផទះបនជេរចើនរយនក េនកនងវធនករបរងក ប សកមមភពរបកបរបរផល វេភទេន ជធនភនេពញ។ មច ស ផទះបន មនែដលរតវបននយកមកកតេទស ឬផទះបនរតវបនបទជ ថ ពរេទ។ អងគភពនគរបលរបឆងេពសយចរេន ជធនភនេពញ បនពនយលថ ពកេគរតវ បនែណនឲយចបអនករបកបរបរផល វេភទទងអស យកមក“អបរ” នងេ ះែលង ពកេគវញកនងរយៈេពល ៤៨េមង។ េមអងគភពេនះបនរបបអនក រពតមនថ “ខញគតថ មនែមនជករេជគជយ១០០ភគរយេនះេទបែនតយងេ ច ស

47របយករណននសតពវធនករបរងក បអនករបកបរបរផលវេភទ ងពឆន ១៩៩៤ មនជ ទ ៖ អនឌឆយ យេចស ៃថងទ៩ ែខស ឆន ១៩៩៥, េ កថមស មបក “របយករណ កជនម សននបតអងគករសហរបជជត” ៃថងទ១៧ ែខកញញ ឆន ១៩៩៨, រគស េសផ “ករបរងក បរបស នគរបល ជយ េបសមអ តេពសយចរកមរ” រគះ ទ ន យអន មនទរ ៃថងទ៨ ែខមក ឆន ១៩៩៨, េដរប បយ “រមគន អនករបកបរបរផលវេភទមនសេមលង ខល ង” អនធេរបស សវស ៃថងទ១៧ ែខមថន ឆន ១៩៩៩, សហជពរសតរកសផលវេភទកមពជ នងសមគមនអភវឌ នរសតកមពជ “ករសទងមតអពកររេ ភ សទធមនស របសអនករបកបរបរផលវេភទេ យនគរបលកនងខណឌ ទលេគក” ែខស /កញញ ឆន ២០០២, ខធមក “នគរបលកមពជ បទផទះបនែដល

មនកមរបេរ ើផលវេភទជេរចើនកែនលង” ឌ អនឌភនឌន ៃថងទ២៥ ែខមក ឆន ២០០៣, “ នគរបលបទកែនលងមស កនងវធនករបរងក បចងេរកយបផត” ៃថងទ២៦ ែខមថន ឆន ២០០៥។ មនេនេគហទពរ http://www.asiafinest.com/forum/index.php?showtopic=36323

(បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ២ ែខមថន ឆន ២០១០)។

47 រកសងករបរេទសសហរដឋ េមរក, ករយលយរបជធបេតយយ សទធមនស នងករងរ “របយករណសតពរបេទសកមពជ អព ករអនវតតសទធមនស ឆន ២០០១” ៃថងទ៤ ែខមន ឆន ២០០២។


នគរបលពកេយើងបនបញឈបពករសតេពសយ ែដលអងគយ ឬេដើរចររចប េន មដង វថែន [សងក តេភលើងរកហម] ទលេគក ែដលបងករឲយខចខតដលេ ភណភព ជធន នងវបបធម េហើយរសតេពសយមយចននទទល គ លថ ករេធវើជរសតេពសយ មនលអេទ។” 48

កនងែខវចឆក ឆន ១៩៩៧ នគរបលបនចបេផតើមេធវើយទធនករបរងក បមយេទៀតេលើ ផទះបន ែដលចបរបមលបនអនករបកបរបរផល វេភទជង៥០០នក មកដលែខមក ឆន ១៩៩៨។ អនករបកបរបរផល វេភទ នងអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ែដលគរទរសត នងកមរ បន យករណព អេពើៃរពៃផ របសនគរបលរបរពតតេលើ អនករបកបរបរ ផល វេភទកនងអឡងេពលបរងក ប។49

េនេពលខលះ ករបងគ បបញជ ឲយបទេចលតបនេភលើងរកហម រតវបនេចញេ យ នយករដឋមរនតខលនឯងផទ ល។ ឧទហរណ េនចងឆន ២០០១ េ កហន ែសន ខលនឯងបនេចញបទបញជ មយ ឲយបទផទះបន បនទ បពមនជេមល ះបញេបះមយ េនេពលយប រធតកនង ជធនភនេពញ។ រកសងករបរេទសសហរដឋ េមរក បនកតសមគ លេនកនងរបយករណឆន ២០០២ របសខលន អពករអនវតតសទធមនស េនកនងរបេទសកមពជថ ៖ “កនងែខធន [ឆន ២០០១] រ ឋ ភបលបនចបេផតើមករបរងក ប ជទេទមយេលើសកមមភពេពសយចរ ែដលេធវើឲយរសតេពសយ កនែតងយរងេរគះ េ យអេពើបភតបភយ អេពើហង អេពើេចរកមម រេ ភេសពសនថវៈ នងជង។” 50

រលកថមៗៃនករបទផទះបនបនរបរពតតេឡើងេនចងឆន ២០០៧ បនទ បពរកសង ម ៃផទ បនចបេផតើមេបើកយទធនកររបឆងអេពើជញដរមនស រតពនធមនស ជវកមមេលើមនស

48 មង ចនណ “េបះជ ន េដើមប កេពសយចរេ យេទជមខរបររសបចបប ” ភនេពញបសត ៃថងទ២៧ ែខមក ឆន ១៩៩៥។

49 រគស េសផ ផ “ករេបសមអ តរបសនគរបល ជយ េពសយកមមកមរ ៖ កមពជអនញញ តឲយមនជនញផលវេភទ បែនតឥឡវសេ ចបជនទង យ ែដលបងខេកមងរសឲយចលកនងជនញេនះ” រគ ទ ន យអន មនតរ ៃថងទ៨ ែខមក ១៩៩៨។

50 រកសងករបរេទសសហរដឋ េមរក, ករយលយរបជធបេតយយ សទធមនស នងករងរ “របយករណសតពរបេទសកមពជ អព ករអនវតតសទធមនស ឆន ២០០១” ៃថងទ៤ ែខមន ឆន ២០០២។


នងកររបកបរបរផល វេភទ កនងែខកកក ។51 ែផនករេនះ បន ផតលអ ចដលនគរបលយតតធម នងនគរបលរបឆងករជញដរ េនរគបករមត េខតត នង ជធន ចបអនវតតវធនករនន បរងក បទកែនលងកម នត េដើមបទប ក ត អេពើជញដរ នងកររបកបរបរផល វេភទ។ ជែផនកមយៃនយទធនករេនះ នគរបល េខតតបតដបង នងបនទ យមនជយបនបទេចលតបនផទះបនកនងេខតតទងពរ េនចងឆន ២០០៧ នងេដើមឆន ២០០៨។ េនេខតតបនទ យមនជយវធនករបរងក បេនះ បនចបេផតើមេធវើេឡើងេនៃថងទ១៧ ែខមក ឆន ២០០៨ ខណៈេពលែដលនគរបល មនចននេរចើនជងរបរថយនត បនេធវើដេណើ រេទតបនេភលើងរកហម។ នគរបល បនចបអនករបកបរបរផល វេភទ នងមច សផទះបន នងបនបញជ ឲយបទផទះបនទងអស កនងរសកេសរេ ភណ នងរសកមងគលបរ។ អនករបកបរបរផល វេភទ រតវបនឃឃង រហតដលពរៃថង េដើមបសរយកចេមលើយ នងបនទ បមកឲយពកេគរតឡបេទរសកភម របសពកេគវញ ឬរបគលេ យេទមណឌ លែដលរគបរគងេ យ អងគករេរក រ ឋ ភបល បនទ បពកររពមនថពកេគនងរតវចបខលន របសនេបើពកេគរតឡបមក តបនេភលើងរកហមមតងេទៀត។52

កររេ ភបពនរបឆងនងអនករបកបរបរផល វេភទ បនទកទញច ប រមមណព ប ត ញ រពតមន បនទ បពករអនមតចបបថមរបឆងនងអេពើជញដរមនស នង ជវកមមផល វេភទ ែដលបនជរញឲយមនករត ពរកមែសវងរកករគរទស ប អនករបកបរបរផល វេភទ។ ករ កបញច ល យលគន នវអេពើជញដរមនស នង ករងរផល វេភទ នងករផគ បផគនមរនតសហរដឋ េមរក នងមច សជនយ បននឲយមន រលកៃនករចបខលន នងករឆមកចលផទះបន ែដលេ កឧតតមេសនេទ បត គមហង

51 “ែផនករយទធនកររបយទធរបឆងនងករជញដរមនស រតពនធមនស អេពើេធវើ ជវកមមមនស នងករេធវើ ជវកមមផលវេភទេលើរសតនងកមរ” រកសងម ៃផទ ជរ ឋ ភបលកមពជ េលខ០១២ ផ.ក. ចះហតថេលខ េន ជធនភនេពញ ៃថងទ១៧ ែខកកក ឆន ២០០៧។

52 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយអនករបកបរបរផលវេភទឯក ជយ នងរសតខ អេខ ចននរបពរនក េនកនងទរមេខតតបតដបង ៃថងទ៣០ ែខកកក ឆន ២០០៩, អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយបគគលកអងគករ ដហក នងសមគមនរសតកមពជេដើមបសនតភព នងករអភវឌ ន, េខតតបតដបង ៃថងទ២៩ ែខកកក ឆន ២០០៩។


នយកៃននយក ឋ នរបឆងករជញដរមនស របសរកសងម ៃផទ បនមន រប សនដេចនះ កនងែខធន ឆន ២០០៨ ៖

ករឆមកចលផទះបន នងករចះរបមលអនករកសផលវេភទ មដងវថ បនបងហ ញព ករេបតជញ របសរ ឋ ភបលេដើមបបញចបអេពើជញដរមនស ស បផលវេភទ ... ចបប ថម ជវធនករមយៃនវធនករមយចនន េធវើេឡើងេ យរ ឋ ភបលកមពជ កនង រយៈេពលបនម នឆន កនលងមកេនះ េដើមបបងហ ញថ ជករបរងក ប ជវកមម ផលវេភទ។53

េ កគមហង បនរចនេចលរបយករណែដលថ ករអនមតចបបថមេនះ បនន ឲយមនកររេ ភបពនមយចនន ពេរពះេ កបននយយថ េ កមនបន ទទលបណត ង មយពជនរងេរគះេទ។54 កបែនត សមបែត រ ឋ ភបលសហរដឋ េមរក កទទល គ លថ ករបរងក បរបសនគរបល មនបនផលេទ កនងករកណត នងជយ ជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ ។55 កនងឆន ២០០៩ នគរបល នង ជញ ធរមល ឋ ន បនបនតចបខលនអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលេធវើករេន មដងវថ នងសនចបរ ធរណៈ អឡងេពលេបសសមអ ត នងចះចបរបមលមតងមក ល េនេពល រត ។ កនង ជធនភនេពញ ករេបសសមអ តទងេនះបនេធវើេឡើងជពេសស េន មដងវថ នង មសនចបរេនជត

53“ កមពជ របឈមមខនងបញហ របតបតតចបបរបឆងករជញដរផលវេភទថម” ហ ង រហងេរបស ៃថងទ២៥ ែខធន ឆន ២០០៨។

54ដចគន

55 រកសងករបរេទសសហរដឋ េមរក, របយករណសតពករជញដរមនស ឆន ២០០៩ - របេទសកមពជ ៃថងទ១៦ ែខមថន ឆន ២០០៩ សរេសរថ ចេពះរបេទសកមពជ ៖

ពេរពះែតចបបថមេនះ រគបដណត បេលើបទេលមើសដេរចើន មរនតរ ឋ ភបលមនរគបគន ទងអសេទ ែដលេចះកនតឲយេឃើញព ភពខសគន រ ង មរ ៃនចបបសតព បទេលមើសជញដរមនស នងបទេលមើសមនជញដរ ដចជអេពើេពសយចរ របភពនងសមភ រៈ ស ភស នងករ រេ ភផលវេភទេលើកមរ។ ជលទធផល មរនតរបតបតតចបបបនេផត តែតេទេលើបទេលមើសែដលពកពនធនងអេពើេពសយចរ េហើយនគរបល ជេរចើនរប ត ករ នងមរនតរ ឋ ភបលដៃទេទៀត កដចជេជឿថ ករអនវតតមរ ទងអសៃនចបបេនះ ែដលទកទងនងអេពើ េពសយចរ គជករចលរមចែណកកនងកចចរបងែរបងរបយទធរបឆងនងករជញដរមនស ។ បនទ បពករអនមតចបប កងកមល ងនគរបលកមពជបនដកនករបរងក បជេរចើនេលើកេលើ ផទះបន នងឃឃងរសតកនងមខរបរេពសយចរ មយចននធ បែនតខកខនកនងករចបខលន េសើបអេងកត ឬេចទរបកនជនមយចននធ ែដលពកពនធនងបទេលមើសជញដរមនស ។ បែនថម េលើសេនះេទៀត រសតកនងរបរេពសយសចរែដលរតវបនេគឃខលន ចមន បបញច លទង ជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ ថវេបើនគរបលបន េធវើករបនបងខលះៗ េដើមបកណតរក ជយ ឬករពរពកេគកេ យ។ មនេនេគហទពរ http://www.unhcr.org/refworld/ docid/

4a4214c82d.html, (បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ១៦ ែខមថន ឆន ២០១០)។


វតតភន ផ រចស កនងខណឌ ដនេពញ វមនឯក ជយ កនង ខណឌ ចករមន េនកនងខណឌ ទលេគក ខណឌ ៧មក នងខណឌ បញស ែកវ។

ករេបសសមអ ត នងចះចបរបមល គជរពតតករណេធវើេឡើងមតងេហើយមតងេទៀត ជេទៀងទត ែដលរតបណត ងេនេពលមនរពតតករណសខនៗេនកនង ជធន ដចជៃថងបណយជត ទស នកចចរបសអនកករទត ឬរពតតករណអនតរជតធៗ ។ អនករបកបរបរផល វេភទ រតវបនេគពទធចបរបមលយកេទ ឃខលនចននពរបៃថង េនឯ មនទរសងគមកចច ជធន នងជញកញយរតវបនេ ះែលងវញ បនទ បពរពតតករណ េនះ កនលងផតេទ។ អនករបកបរបរផល វេភទ ចរតវបនចបកនងយទធនករ េបសសមអ តរទងរទយធ មដងវថ ែដលេគចបរបមលទងអនកគម នផទះសែមបង កមររស មចេញចើ មថនល អនកសទន នងអនកេរបើរបសេរគ ងេញ នផងែដរ។

ករចបខលនមយចនន បនេកើតេឡើងេ យមនមនមល ឋ នចបបទលែតេ ះ។ អនករបកបរបរផល វេភទមយចនន បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស អពរេបៀបែដលនគរបលបនចបពកេគែបបងយៗ េដើមបបលន ឬជរមតទរលយពពកេគ ចបរេ ភេសពសនថវៈេលើពកេគ ឬឲយពកេគ ងសមអ តបងគន ឬករយលយកនង

ថ នយនគរបល។ ករេបសសមអ ត មសនចបរ ជធនភនេពញ នង មដងវថនន រតវបនអនវតត េ យឈរេលើមល ឋ នៃនករេរៀបចស ត ប នងសនតសខ ធរណៈ ម បទបញជ របសអភបលខណឌ អភបលរកងឬេខតត ឬរកសងម ៃផទ។56 ករេបស សមអ តទងេនះដកនេធវើេ យនយនគរបល មខណឌ េរចើនជងនគរបល របឆងករជញដរមនស ។

56 េច វ យរសក/ខណឌ ឬអភបលេខតត/រកង ជធន ជអនកដកនកមល ងែដលេគេ ថ “គណៈបញជ ករឯកភព” ែដលមនតនទ េ ះរ យចេពះស ត បធន ប នង សនតសខ ធរណៈកនងតបនរគបរគងរបសពកេគ។


លខតមយចបបរបសរកសងម ៃផទ េផញើជនអងគករសមពនធែខមរជេរឿននងករពរ សទធមនស (លកដ) កនងែខកញញ ឆន ២០០៨ បនសរេសរថ ករេបសសមអ តេនះ េធវើេឡើងេដើមបេរៀបចស ត បធន ប ធរណៈ។

រសតរកសផលវេភទ បនេធវើេ យបតបង ស ត បធន បកនងទ ធរណៈ នងេធវើ ឲយបះពលដលេសចកតៃថលថនរ នងសលធម សងគមជត ។ មនែតបេ ណ ះមនរកមខលះ បនេរៀបចជប ត ញទកថពកបរសៗែដលេធវើដេណើ រ មដងផលវ េហើយេពលខលះពកេគ បនេរៀបចជអនទ ក េដើមបគ មសឡតយកសមភ រៈ លយកកពេភញ វេទៀតផង ។ េ យមនករដកនពឯកឧតតម ែកប ជតម អភបល ជធនភនេពញ នងេដើមបអនវតតេគលករណរបស គណៈបញជ ករ ឯកភព ជធនភនេពញ គណៈបញជ ករឯកភពខណឌ ដនេពញ បនចះរតត ពនតយ នងរបែមរបមលនររកសផលវេភទ ជនអនថ អនកេដើរសទន នងេកមង ហតកវ ែដលែតងែត ន កេនេលើ លេ ម មសនចបរ មចេញច ើមថនល នង មសយបផទះ ែដលេធវើឲយបះពលដលសនតសខស ត បធន ប សងគម ... កររបមលរសតរកសផលវេភទ េកមងអនថ េកមងហតកវ អនកសទន មដងផលវ នង មសនចបរ របស ខណឌ ដនេពញ គជតនទ នងភរកចច កនងករ រក សនតសខស ត បធន បសងគម ។57

ទស នៈេនះ រតវបនបញជ កេនកនងអ ថ ធបបយរបសរ ឋ ភបលកនងែខស ឆន ២០០៩ េលើរបយករណរបសករយលយឧតតមសនងករសទឋមនស អងគករ សហរបជជត ៖

បលស ជធនភនេពញ បនចបេផតើមេធវើករេបសស តអនករកសផលវេភទ អនកសទន េកមង មចេញច ើមផលវ អនកេញ នថន ជនពករ នងជនដៃទេទៀត កនង េគលបណង . . . េដើមបេរៀបចទរកងឲយមនេ ភណភពេដើមបទកទញេភញ វ េទសចរជត នងអនតរជត ចលមកេធវើទស នកចចនងក នតេនទរកងភនេពញ មរយៈករេលើកសទយវសយេទសចរ េហើយជន នថ មចេញច ើមផលវទងេនះ

57 លខតេលខ១២១៩ ស.ជ.ណ. ចះៃថងទ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨ េផញើេទអងគករលកដ ពកពនធនងលទធផលេសើបអេងកតរបសរ ឋ ភបល ចេពះករណរេ ភបពន ែដលេគបន យករណថ បនរបរពតតេនមជ មណឌ លសងគមកចច ជធន របសរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ។


កជធនធនមនស សរមបេធវើករេលើវសយកសកមមែដលរតវេលើកទកចតត នង ជរញឲយគតវលរតឡបេទលេន ឋ នរបសគតេន មេខតត រកង េដើមបឲយ គតរបកបមខរបរែរសចករវញ។58

េ កមន េឈឿន អតតអភបលរង ជធនភនេពញ បនរបបអនក រពតមនអឡងេពលៃនករបរងក បមយ កនងែខកកក ឆន ២០០៩ ថ អនកគម នទលេន នង អនករបកបរបរផល វេភទ បនេធវើឲយខចេ ភណភព ជធនភនេពញ។59 មរនតមយរប េទៀត គអភបលរងខណឌ ដនេពញ េ កសខ េពញវធ បនរបបកែសតភនេពញ បសតថ រគបខណឌ ទងអសកនង ជធន បនទទលបទបញជ ឲយចបរបមលអនក រស មដងផល វ ែដលេនេពលេនះ ករេបសសមអ តរតវេធវើេឡើងពរដង កនងមយ សបត ហ។ គតនយយថ “ខណឌ ដនេពញជេបះដងៃនេទសចរ នេយបយ នង េសដឋកចចរបស ជធន។ េដើមបរក បននវភព អ តបតរបស ជធន ... េយើងរតវ ែតចតវធនករេបសសមអ ត រហតទលែតែលងមនមនស រស មដងផល វ។60

កនងែខឧសភ ឆន ២០០៩ នគរបលបនឃខលនអនករបកបរបរផល វេភទ អនកេរបើេរគ ងេញ ន នងជនដៃទេទៀតកនងខណឌ ដនេពញ កនង “យទធនករេបសសមអ តវថ” មនកចចរបជថន ក រដឋមរនត ន-សហភពអរ ប កនង ជធនភនេពញ។ េ កសខ សមបតត អភបលខណឌ ដនេពញ បនេលើកេហតផលស បតរមវករេរៀបចេ យមន “សនតសខ ត បធន ប សងគមដេពញេលញ” មនកចចរបជថន ករដឋមរនត ន-សហភពអរ ប កនង ជធន ភនេពញ េ យនយយថ ជញ ធរនងបនតេបសសមអ ត អនករកសផល វេភទ នងជន សង យេរបើរបសេរគ ងេញ ន េចញពដងផល វ េហើយ គតបននយយពរបតបតតករ េនះថ 58 ករយលយឧតតមសនងករអងគករសហរបជជតទទលបនទកសទធមនស របចរបេទសកមពជ េ យមនករេធវើអ ថ ធបបយព ជរ ឋ ភបល ៃនរបេទសកមពជ “របយករណរបចឆន ២០០៨/៩” របយករណ ែខមក ២០០៨ - មថន ២០០៩ កថខណឌ ២៩ ទពរ៤៤។

59 យន មន នងេបថន លន យ “រកមសទធមនស េចទរ ឋ ភបលពករ កេទសេលើអនករករករសេនភនេពញ” កែសត ឌ ែឃមប េដល ចះៃថងទ២៧ ែខកកក ឆន ២០០៩។

60 វង សេខង នងសបេសទ ន េរសតងហជអ “ករឃខលន រតវបនេគេថក លេទសថជ ‘ករបេងកើតភពរនធត’ “ ភនេពញបសត ៃថងទ២៧ ែខកកក ឆន ២០០៩។


“េយើងរតវេឆលើយតបេទនងបណងរបថន [ ជធនភនេពញ] េដើមប េធវើយង ឲយមនសនតសខស ត បធន បសងគម”។ “េយើងនងបនតេបសសមអ ត អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន នងអនករកសផល វេភទ ែដល មនេន មដងផល វ នង មតទេនលេនេពលយប។” 61

ជេរចើនែខ កនងឆន ២០០៩ េ យមនបទបញជ ពរដឋបលមល ឋ ន ជញ ធរបន បេងកើនករេបសសមអ តេន មសនចបរ ធរណៈ នង មដងវថនន ែកបរ វតតភនសថតេនក ត លខណឌ ដនេពញ។ ជឧទហរណ េយង មមរនតខណឌ ដនេពញ េនៃថងទ២៣ ែខវចឆក ឆន ២០០៩ កមល ងចរមះ62 របសខណឌ ដនេពញបន ចះអនវតតករេបសសមអ តេរកមបញជ ផទ ល របសអភបល ជធនភនេពញ នង អភបលខណឌដនេពញ។63 មរនតរបេនះបនរបបអនក រពតមនថ “េគលបណងៃនករេបសសមអ ត គេដើមបបញឈប ថ នភពអនធបេតយយ ែដល បងករេឡើងេ យរសតរបកបរបរផល វេភទ ែដលឈរបកៃដេ េភញ វ េធវើឲយបះពល របៃពណជតែខមរ នងបងករឲយមនអសនតសខនងស ត បធន បសងគម ។” 64

ជញ ធរ ជធន បនែថលងជ ធរណៈផងែដរថ រសតរបកបរបរផល វេភទជ េគលេ ៃនករចបខលននងឃខលន ជពេសស េដើមបបងក រកររក ល ល េមេ គេអដស។ ជឧទហរណ េយង មេសចកត យករណព រពតមន នគរបលបនចបខលនរសតរបកបរបរផល វេភទចនន ១៧ នកេនមនពធបណយអទក កនងែខវចឆក ឆន ២០០៩ េន ជធនភនេពញ (ជពធែដលមនរបជពលរដឋជេរចើន ពននកចលរម ែដលេធវើដេណើ រពតបនជនបទមកកន ជធនភនេពញ េដើមបេមើល

61 ឆន ចនស នងសមន មក “ ជញ ធរបនតេបសសមអ តជនកកសងគម” កែសត ឌ ែឃមប េដល ៃថងទ២៣-២៤ ែខឧសភ ឆន ២០០9។

62 មនករចលរមពនគរបលរសក/ខណឌ មរនតរសក/ខណឌ េមឃ នងមរនតនគរបល នងេរកមករដកនរបសរបសអភបលរសក/ខណឌ ។

63 រសម “ ជញ ធរខណឌ ដនេពញរបមលបន រសតរបកបរបរផលវេភទចនន១៩នកកនងយទធនករពទធចបមយេនជវញវតតភន” កែសតកមពជថម ៃថងទ២៥ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

64ដចគន ។


នងចលរមកនងកររប ងទក)។ េ កសខ េពញវធ អភបលរងខណឌ ដនេពញ ផតលេហតផលចេពះករេបសសមអ ត េ យរបបេទអនក រពតមនថ “េយើងមនចងេឃើញអនករប ងទក នយកជងដចជេមេ គេអដស/ជងេអដស រតឡបេទឲយរបពនធរបសពកេគេទេនឯផទះេទ។ េយើងរតវករករពរបរសទងេនះ ពេរពះពកេគរវលែតសបបយចលរមកនងពធេនះ េហើយេភលចពេរឿងសខភព នង សវតថភព។” 65

េនៃថងទ៤ ែខមន ឆន ២០១០ នយករដឋមរនតហន ែសន បនអពវនវមតងេទៀត ឲយ នគរបលបេងកើនសកមមភពរបសខលនរបឆងនងអេពើជញដរមនស នងែលបងសសង េ យនយយថ “ខញសមេ យ ឆន ២០១០ គជឆន ែដលរតវចតវធនកររបយទធរបឆង នងករជញដរមនស នងែលបងសសងខសចបបរគបរបភព។” 66 េ កនយករដឋមរនត កបនែថលងរតងៗផងែដរ ពកររបរពតតខសឆគងរបសមរនតជនខពស កនងកចចរបងែរបង របសពកេគរបឆងនងករជញដរមនស នងែលបងសសង េ យមនរប សនថ “ខញ េ ក ត យ ស ចេពះកររបរពតតមនរតមរតវរបសថន កដកនមយចនន ែដលបនេរជ តែរជកចលករងររបសត ករ នងករងររបសមរនតរបតបតតចបប . . . វបបធមនទណឌ ភពមន ចទទលយកបនេឡើយ។” េទះជយង កេ យ េ កនយករដឋមរនតខកខនមនបននយយពអេពើរេ ភបពនរបស នគរបល ថន កមល ឋ នេទ។ ជលទធផលៃនករអពវនវរបសនយករដឋមរនត ហន ែសនេនះ នគរបលបនចបខលន នងឃខលនអនករបកបរបរផល វេភទជេរចើននក េ យបញជ ន ពកេគេទកនមនទរសងគមកចច ជធន នងបនទ បមករបគលេទេ យ អងគករ មនែមនរ ឋ ភបល។

65 មម គនធ “នគរបល ជធនចបអនកសង យជេពសយចរចនន១៧នក” កែសតភនេពញបសត ៃថងទ៣០ ែខត ឆន ២០០៩។

66 វង សេខង នងខត សភរក ចរកយ “ហន ែសន របបមរនត កេ យេរជ តែរជកចលកនងយទធនករបរងក ប” កែសតភនេពញបសត ៃថងទ៥ ែខមន ឆន ២០១០។ េគហទពរ http://www.phnompenhpost.com/index.php/2010030533129/National-news/hun-sen-tells-

officials-not-to-meddle-with-vice-crackdown.html (បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ១១ េម ២០១០)។


IV. អេពរេ ភបពនេលអនករបកបរបរផលវេភទ

អនករបកបរបរផល វេភទ ែដលេធវើករេន មសនចបរ នង មដងវថ ៃន ជធន ភនេពញ យករណថ ពកេគរបឈមមខនងអេពើរេ ភដរក ល ល េនេពល សថតកនង

ក ត បៃដរបស ជញ ធរ។ អេពើរេ ភទងេនះមនជ ទ ករឃឃងេ យបពន កររេ ភេលើសទធទទលបននតវធរតមរតវ ករ យដ ហង េលើរប ងកយ កររេ ភេសពសនថវៈ ករយរយផល វេភទ ពលកមមេ យបងខ ករជរតយកលយ កររបអសយកសមភ រៈមនជបនងខលន នងករេធវើបបែបប អមនស ធមេផ ងៗេទៀត។ ជនរបរពតតអេពើរេ ភទងេនះមន មរនតនគរបល រកមសនតសខករពរសនចបរ រកមសនតសខខណឌ បគគលក នងពកសនតសខេនមនទរ នងមណឌ លសងគមកចច។ េនទរបជជនេខតតបតដបង នង សសផន កនងេខតត បនទ យមនជយ នងេនេខតតេសៀម ប អងគករឃល េមើលសទធមនស បនរកេឃើញថ នគរបលជរតយកលយ មនសភពរក ល លខល ង កបែនតឧបបតតេហតៃនអេពើ ហង េ យនគរបល នងករចបឃខលនេ យបពន មនតចជងេន ជធន ភនេពញ។ អេពើរេ ភបពន េន ជធនភនេពញ មនលកខណដះែសលេទេហើយ ែដល ជគរនទណឌ ភព ែដលអនញញ តេ យមនជបនតរនវអេពើរេ ភបពន។ ករសក ឆន ២០០២ េ យសហជពរសតរកសផល វេភទកមពជ បនរកេឃើញថ ៧២ ភគរយៃនរសតរបកបរបរផល វេភទ ចនន ៥០ នក ែដលយកេធវើជគរស បករសទងមត កនងតបនទលេគក នងបញស ែកវៃន ជធនភនេពញ បនរបឈមមខនងកររេ ភ សទធមនស មយចនន ែដលរបរពតតេ យនគរបល េហើយពកេគទងអសគន សទឋែត បនេឃើញផទ លែភនកអេពើរេ ភទងេនះ។67

67 សហជពរសតរកសផលវេភទកមពជ នងសមគមអភវឌ នរសតកមពជ ករ ទ បសទងមតអព កររេ ភសទធមនស របសអនករបកបរបរ ផល វេភទ េ យនគរបលេនកនងខណឌ ទលេគក ភនេពញ ឆន ២០០២ ទពរ៣-៤។


អឡងេពលេបសសមអ ត មរនតនគរបលមយចននបនបលនយក ឬជរតយកលយពអនក របកបរបរផល វេភទ យដ នងេបៀតេបៀនេករ តខម សរបសពកេគ។ េនមជឈមណឌ លរបសរ ឋ ភបល ជកែនលងែដលអនករបកបរបរផល វេភទ រតវបនឃឃងេ យបពន ពកឆម សនតសខមណឌ លបនរេ ភេសពសនថវៈ នង យដពកេគ។

ជនទង យែដល របកបរបរផល វេភទេ យសមរគចតត ជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ មនស នងកមររបកបរបរផល វេភទ សទឋែតបនរបឈមមខនងកររេ ភបពនព ស កនគរបល។ គម ននរ មន កែដលរតវបនសមភ សនេ យអងគករ ឃល េមើលសទធមនស នយយថ នគរបលបនសរនពកេគ េដើមបកណតរកថ េតើពកេគ ចជ ជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ ឬក ពកេគមន យេរកម ១៨ឆន េឡើយ។ កររបកបរបរផល វេភទ រតវបនេគចតជទរមង រកកបផតមយ ៃនពលកមម កមរ េហើយមនមនជន មន កែដលសថតេរកម យ១៨ឆន រតវ អនញញ តឲយពកពនធ នងករងរែបបេនះេឡើយ។ េរកមចបបអនតរជត រ ឋ ភបលមនករណយកចច េដើមប កណតរក អនករងេរគះៃនអេពើជញដរមនស នងកមរែដលពកពនធកនងទរមង ដ រកកបផតៃនពលកមមកមរ នងរតវបញជ នពកេគេទរកេស សមរសប។68

នគរបលកនងរបេទសកមពជ របតបតតករេនករមតឃ/សងក ត រសក/ខណឌ នង េខតត/រកង។ ែផនកឯកេទសរបឆងករជញដរមនស នងករពរអនតជន របតបតតករ េនករមតេខតត/រកង ជធន។ ែផនកេនះែតងែត ដកនករេសើបអេងកតករណជញដរ មនស នងឆមកចល គរ

ននដចជ ផទះបន នងកែនលងមស ។ កបែនត នគរបល ែដលទទលបនទកដកន ករបរងក បេលើអនករបកកបរបរផល វេភទេន មដងវថ អនកគម ន ផទះសែមបង អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន នងកមររស មចេញចើ មថនល ជធមម គជ នគរបលរដឋបលខងស ត បធន ប ែដលរបតបតតករេនករមតសងក ត ខណឌ នង ជធន។ 68 មរ ៧ ៃនអនសញញ េលខ១៨២ របសអងគករពលកមមអនតរជត សតពទរមង រកកបផតៃនពលកមមកមរ។


អេពយរយេន មដង ថ នងអេពរេ ភបពនេផ ងៗ

បញហ ធសរមបខញ គ ករេធវើបបរបសបលស។ បលសេដញចបរសៗរកសផលវេភទ េន មសនេសទើរ លយប . . . បលសែដលកចជងេគ គបលសមកពសងក ត វតតភន។ ពករសៗ ដងរគបគន ថបលសទងអសេនះកច វ ស។ ជនកល បលសបញជពមេកសបែបកពកេយើង េនេពល េឃើញពកេយើង ឈរផត គន េនកែនលង មយកនងសន។ ខញ ខល ចបលស យខញ ដេចនះខញ ឈររបង របយតនរគបេពល ែដលខញ េនសនចបរ។ េពលេឃើញបលសមក ខញ រតេគច យងេលឿន។ — មក សមភ សនកនងែខស ឆន ២០០៩ កនង ជធនភនេពញ។

អនករបកបរបរផល វេភទេលងែលបង “បទពន” ជមយនគរបល ឆម សនតសខខណឌ នង ឆម សនតសខករពរសនចបរ ធរណៈ េដើមបេជៀស ងបនព ករចបខលន យដ នងជរតយកលយ។ ក ប យ២៩ឆន ជអនករបកបរបរផល វេភទ មដងផល វ កនង ខណឌ ទលេគក បននយយថ ៖

បលសនយយថ ពកេយើងខញ រតដចមនអញច ង មតងរតេទខងេនះ មតងរតេទ ខងេនះ េនេពលមនករេដញពកេយើងេចញពផលវ។ េពលខញ េឃើញបលសខងទលេគកមក ខញ េដើរេទផលវមខ ងេទៀត ែដលរតតរ េ យបលសខណឌ េផ ង។ េហើយេពលខញ េឃើញបលស ពខណឌ បញស ែកវមក ខញ រតេទផលវែដលសថត េនេរកមខណឌ ទលេគក។ េធវើែបបេនះ ខញ ចេគចផតពករចបខលនបន។ បលសខងខណឌ ទលេគក េពលមកគ មកចបេយើង ចែណកឯបលសព ខណឌ បញស ែកវ េពលមកគ មក យេយើង។69

បលសពសងក តវតតភន េរបើចពមេកស បញរគបដថម បេណត ញេយើងេចញពសន។ មន បនពនយលថ “ដថមែដលបលសបញពចពមេកស បនរតវចេលើ ម ខញ កល ពរបែខមន

69 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ក ប េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខស ឆន ២០០៩។


ែដលកលេនះខញកពងែតេនេលើសនចបរែកបរផ រចស។ ខញ ប េរបងក េនេលើ ន មជ េហើយពរបៃថងេរកយមក ករលបបតេទវញ ។” 70 ចនឋ ពពណនអពឧបបតតេហតកនង ែខកកក េ យនយយថ “រគបឃលបញេចញព ចពមេកសរបសបលស បនរតវចេលើៃដខញ កលពពរសបត ហមនេនះ។ ខញឈ ចកចប ស។” 71

ជនកលនគរបលបងខអនករបកបរបរផល វេភទ ឲយរមេភទ ឬេធវើសកមមភពែបប បនទ បបេនថ ក ជមយនងអតថជនខលន ជករ “សែមតង”។ កនងែខេម ឆន ២០០៨ ន នងរស បនេមើលេឃើញផទ លែភនកនវ សកមមភពែដល មរនត នគរបលបននក េរបើកេភលើងភជងបងខរសតរបកបរបរផល វេភទមន ក នងអតថជនរបស នងេ យសែមតងកររមេភទេនេលើសនចបរែកបរផ រចស។ បនទ បពសែមតងរច នគរបលបនេ ះែលងពកេគ។72

អនករបកបរបរផល វេភទខលះនយយថ រកមសនតសខករពរសនចបរ ែដលេធវើករ េរកមសមតថកចចរបស ជធនភនេពញ េរបើអេពើហង េរចើនជង មរនត នគរបលេទេទៀត។73 នក យ២៨ឆន បននយយថ ឆម សនតសខសនចបរ ឯកស ឋ នបបននក បន យដនង េនេពលនងកពងនយយទរសពទ េន េមង១១.៣០នទយប កនងែខត ឆន ២០០៩ េរពះែតនងមនភពយតយវ កនងករេធវើ មបញជ របសពកេគឲយេទេនកែនលងងងត។ នងនយយថ ៖

ដបង សនតសខមន កបនេដើរមក េហើយទតខញ ... បនទ បមកសនតសខបនក េផ ងេទៀតបនមកដលែដរ។ សនតសខពរនកចបៃដទងពររបសខញ ជប េ យទកឲយពរនកេទៀត យខញ ។ ពកេគទះកេភល ងខញ ។ ពកេគដចជរសវង

70 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ មន េនភនេពញ ៃថងទ៧ ែខស ឆន ២០០៩។

71 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ចនធ េនភនេពញ ៃថងទ៧ ែខស ឆន ២០០៩។

72 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន រស នង េនភនេពញ ៃថងទ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៩។

73 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នក រស នងឌ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។


រ បនតច។ ពកេគ យកបលខញ នងដបងឫស នងវទយទកទងរបសពកេគ នង យសពវកែនលងទងអស។ ពកេគចបែហក វខញ ។ បលសបនមកកត មេនះែដរ ែតេគអតរវលជយ ខញ េទ សនតសខបនត យខញ ជតកនលះេមង។

មនស ជេរចើននកបនេឃើញសនតសខ យខញ ែតេគ លគន ខល ច មន ន ជយ ខញ េទ។ របធនសនតសខ របបកនេចេផ ងេទៀតថេបើេឃើញខញ េទទេនះ មតងេទៀត រតវ យខញ ឲយងប។74

ទងនគរបលនងរកមសនតសខករពរសនចបរ ជទេទគ មកែហង នងបភតបភយ អនករបកបរបរផល វេភទ។ ពកេគគ មអនករបកបរបរផល វេភទេ យ ករេរបើហង ជ បែនថមេទៀត របសនេបើពកេគ នវលរតឡបមកសនចបរមតងេទៀត ឬរបសនេបើ ពកេគចបខលនបនពកពនធនងកររបកបរបរផល វេភទ។ រសរសសករបឈមមខនង ករគ មកែហងផងែដរ េ យ រែត អតតសញញ ណ នងចរកលកខណៈខងផល វេភទ របសពកេគ។ រសរសសបត រចរកលកខណៈពបរសេទជរសត ែដលរបកបរបរផល វេភទ បននយយថ ៖

ជនកល បលសែរសកេជរេយើងថ “ពក េខទើយ [ពកយេមើលងយចេពះរសរសស] ពកឯងេ យេគរករនឋគថ។ ពកឯងមនជងេអដស េហើយេដើរចមលងេគឯង ។ ពកឯងសមែតបញឲយងបេទ។” 75

អេពរេ ភបពនអឡងេពលចបខលន នងកនងេពលឃឃងរបសនគរបល

ករេចទរបកន ករចបខលន ករឃតខលន ឬករឃខលនជន មន ក នង ចេធវើេទបនលះរ ែតអនវតតរតមរតវ មបញញតតចបប។ — មរ ៣៨ ៃនរដឋធមមនញញែនរពះ ជ ចរកកមពជ, ៃថងទ២១ ែខកញញ ឆន ១៩៩៣។

74 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នក េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខស ឆន ២០០៩។

75 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នរ េនភនេពញ ៃថងទ៨ ែខស ឆន ២០០៩។


នតវធរពហមទណឌ របេទសកមពជ ែចងថ ជន កេ យ ចនងរតវចបខលនេ យ មនបចមនដករត ករ កនងេពលជនេនះកពងែតរបរពតត ឬ ភល មៗបនទ បព បនរបរពតតបទេលមើសមជឈម ឬឧរកដឋជកែសតង។76 េទះបជអេពើអសទញគជ អេពើខសចបបដចែដលបនពពណនខងេលើកេ យ កបគគលេពសយចរ មនខសចបបេទកនងរបេទសកមពជ េហើយ នៈជអនករបកបរបរផល វេភទ មនែមនជ មល ឋ នសរមបករចបខលនេឡើយ។ េទះជយងេនះកត ក អនករបកបរបរផល វេភទរបឈមនងករចបខលនេ យបពន ឬខសចបប ជេរៀង លៃថង។ អនករបកបរបរ ផល វេភទែដលរតវបនេគចបខលន គមនតចតចបផត ែដលរតវបនេចទរបកនព បទេលមើសទកទងនងេពស ចរ ។

ជន ែដល រតវបនឃតខលន រតវបន របបឲយដងជបនទ នពមលេហត ៃន េសចកត សេរមចឃតខលនេនះ។77 េរកមចបបកមពជ រយៈេពលអតបរមៃនករឃតខលន របសនគរបលគ ៤៨ េមង។78 ជនសង យៃនបទេលមើសរពហមទណឌ មនសទធជប េមធវ ឬជន មន កេទៀត កនងរយៈេពល ២៤ េមង កនលងផតេទ ៃនករឃតខលន របសនគរបល។79

មរកមរពហមទណឌ ថមរបសរបេទសកមពជ ជន កេ យែដលចប ែដលឃឃង ឬែដលបងខ ងជន មន កេទៀតេ យខសចបប ចជបពនធនគររហតដល ១០ ឆន របសនេបើករចប ករឃឃង ឬករបងខ ង េនះមនរយៈេពលេលើសពមយែខ នងព ៣ េទ ៥ ឆន េបើ ករចប ករឃឃង ឬករបងខ ងេនះតចជងមយែខ េហើយ ព ១ ឆន ទ ៣ ឆន

76 រកមនតវធរពហមទណឌ ឆន ២០០៧ មរ ៨៧។

77 រកមនតវធរពហមទណឌ ឆន ២០០៧ មរ ៩៧។ 78 រកមនតវធរពហមទណឌ ២០០៧ មរ ៩៦។ មរនតនគរបលយតតធម ចឃតបគគលែដល ចផតលពតមនសតអពេរឿងេហតបនែដរ របសនេបើលកខខណឌ ខងេរកមេនះ រតវបនបេពញ ៖ បគគលែដល ចផតលពតមន របែកកមនរពមផតលពតមន នងមនករយលរពមជ

យលកខណអក រ ឲយេធចើករឃតខលនពរពះ ជ ជញ ។

79 រកមនតវធរពហមទណឌ ២០០៧ មរ ៩៨។


េបើករចប ករឃឃង ឬករបងខ ងេនះតចជង ៤៨ េមង។80 របសនេបើករឃឃងខសចបបមនមនេរបើអេពើទរណកមម ឬអេពើេឃរេឃ េនះ ករ កទណឌ កមម នងេកើនរហតដលព ១៥ េទ ៣០ ឆន ។81

ករចបខលនអនករបកបរបរផល វេភទ ជញកញយេធវើេឡើងេ យមនរសបចបប នង េ យបពន។ អនករបកបរបរផល វេភទែដលបនសមភ សនេ យអងគករឃល េមើល សទធមនស បននយយថ នគរបលករមរបបពកេគឲយដងពមលេហត ៃនករ ឃតខលនពកេគ នងថេតើពកេគរតវជបេចទពបទេលមើសអវ។ អនករបកបរបរផល វេភទ ែតងែតមនករភយខល ចកនងករសរមរនតនគរបលពមលេហតៃនករចបខលន។ កញញ ជរសតមន ក កនងចេ មរកមរសតរបកបរបរផល វេភទចននរបនក ែដលអងគករ ឃល េមើលសទធមនស បនជបភល មៗបនទ បព មនទរសងគកចច ជធនបនេ ះែលង ពកេគកនងែខស ឆន ២០០៩។ នងនយយថ ៖

េយើងខល ច នងភយរពយ េពលែដលបលសចបពកេយើង ដេចនះេយើងមន ន សរនមរនតបលស ពេហតផលែដលេគចបខលនេយើងេទ។ េយើងដងថ របសន េបើេយើងសរេរចើន ឬនយយេរចើន េយើងរបកដជរតវបលស យ ឬទះតបជ មនខន។ េនឯសនចបរ បលសរបបេយើងថ របសនេបើេយើងជរសេពសយ េគចបេយើងេហើយ។82

ន យ១៨ ឆន ជអនករបកបរបរផល វេភទមន កេទៀត ែដលរតវបននគរបល សងក តទេនលប ក ចបខលន អឡងែខកកក ឆន ២០០៩ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ ៖ “េពលបលសចបពកខញយកមកដលបសតបលស ខញបនតមត

80 រកមរពហមទណឌ មរ ២៥៣

81 រកមរពហមទណឌ មរ ២៥៤

82 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ កញញ េនភនេពញ ៃថងទ១៣ ែខស ឆន ២០០៩។


ជមយបលស ខញសរថេហតអវកចបខញយកមកបសត។ បលស មនរបបខញ ព េហតផលអេទ េហើយបនទះកេភល ងខញ របដង។83

នគរបល ជនកល របបអនករកសផល វេភទអឡងេពលចបខលនពកេគថ អេពើ េពសយចរ គជករខសចបប េ យេទះបជ អេពើអសទញ គជបទរពហមទណឌ ែតមយគត ែដលអនករបកបរបរផល វេភទ ចរបរពតត ែដលនគរបល ចេរបើរបស ជេហតផលស ង េដើមបចបខលនពកេគ។ បែនតនគរបលមនែដលបន កអនក របកបរបរផល វេភទ មយេ យជបេចទ ពបទអសទញេទ។84

មនមនអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលេយើងបនជបសនទនជមយ ែដលជអនករតវបន ឃខលន ឬចបខលន បនដងពករេចទរបកនផល វករ មយ របឆងនងពកេគេទ។ ពកេគមន កៗសទឋែតធល បរតវបនេគចបឃឃង ជមធយមកពរដងែដរ។

ខណៈេពលែដលអនករបកបរបរផល វេភទខលះ រតវបនេគចបឃឃង េន ថ នយ នគរបល នងរតវបនេ ះែលងវញេ យមនមននគរបល េធវើកណតេហត ឬ េចទរបកន កមនករណដៃទេទៀតែដរ ែដលអនករបកបរបរផល វេភទ បនរបប អងគករឃល េមើលសទធមនស ថ នគរបលបនសរ នងកតរ ពរបវតតផទ លខលន របសពកេគ នងបនឲយពកេគផតតេមៃដេនេលើរក ស ែដលសរេសរេនះ ។ អនករបកបរបរផល វេភទខលះនយយថ នគរបលបនសរ នងកតរ របវតតរបសពកេគ (េឈម ះ

យ ៃថងែខឆន កេណើ ត ភមកេណើ តពកេគ នងេឈម ះឪពកមត យ) នងបន ថតរបរបសពកេគ។ មរនតនគរបល ចមនសរេសរអវេផ ង អពេហតផលៃនករ

83 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខកញញ ឆន ២០០៩។

84 អងគករឃល េមើលសទធមនស បនេសនើសពតមនអព ចននមនស ែដលេគេចទរបកនពបទអសទញ មរយៈលខតមយេផញើជន ឯកឧតតម ឧបនយករដឋមរនតនងជរដឋមរនតរកសងម ៃផទ េនៃថងទ១៩ េម ២០១០ (សមេមើលេសចកតបែនថមទ ១) បែនតរដឋមរនតខកខនមនបនេឆលើយតបេឡើយ។


ចបខលន មនេពលឲយអនករបកបរបរផល វេភទ ផតតេមៃដេលើឯក រេនះ បែនតពកេគ នយយថ ពកេគមនរតវបនរបបេ យដងអពអវែដលបនសរេសរពតរបកដេលើ ឯក រេនះេទ។

អនករបកបរបរផល វេភទជេរចើន មនដងពអវែដលរតវបនសរេសរពតរបកដេលើ ឯក រ ែដលពកេគកពងែតចះហតថេលខេទ នងនយយថ ពកេគមនរតវបន របបេ យដងពមលេហតៃនករឃខលន ឬពបទេលមើសែដលពកេគបនរបរពតត េឡើយ។ ពកេគមនបនទទលកររបក ខងផល វចបប ឬ កជបជមយអនក មន កេទៀត ែដល ចេធវើជត ងឲយផលរបេយជនរបសពកេគេទ នងពកេគមនមនឱកស េដើមបសរេដញេ លពេហតផលៃន ករចបខលន នងឃខលនរបសពកេគែដរ។

អេពើហង ែដលជនកលមនសភពធងនធងរ ជធមម របរពតតកនងេពលែដលកពង ចបខលន។ អនករបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ពរេបៀប ែដលនគរបលឃឃងពកេគ េ យេរបើកមល ងហសរបមណ មរយៈករ យដ ទតធក ទះកេភល ងពកេគ យពកេគនងដបង កេភលើង ឬវទយទកទង ឬអសកញឆក ៃដរបសពកេគ ឬេបចទញសកកបលរញេឡើងមត។ រកមឆម សនតសខរបសខណឌ នងឆម សនតសខសនចបរកនងឯកស ឋ ន បន យដអនករបកបរបរផល វេភទផងែដរ មនេពលរបគលពកេគេទឲយនគរបល ឬមនេពលេ ះែលងពកេគេទវញ។85

លកខ យ៣៥ ឆន រតវបនចបខលនកនង ែខស ឆន ២០០៩ េនសនចបរវតតភន ពពណនពករចបខលនរបសនងេ យមរនតនគរបលមន ក។ នងបនរពញកថ ៖

េនពកក ត លយប បលសមន កបនជះមតេឡើងេលើសន េដញ មចប អនករកសផលវេភទ ។ គតចបខញ បន ចបរកបចសកខញ នងអសខញ េឡើងេលើ មតគត។

85 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រសែកវ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។


គតេចទខញ ថខញ របងរតេគចេចញពគត េហើយគតចបយកខញ េទ បសតបលសវតតភន។86

នគរបលបន យអនករបកបរបរផល វេភទជមយនងក ត បៃដរបសពកេគ ឬដបង នងេរបើដបងឆក ឆកពកេគ ទតនងទះអនក ែដលត មនឲយចបខលន។ កររបរពតត ែបបេឃរេឃ រតវបនរបរពតតេទេលើអនកទង យ ែដលេគបនចបេហើយ ែតពយយមរតេគចេចញពនគរបល មនជ ទ ករេរបើកេភលើងបភតបភយេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ។ មលស បនពពណនអពឧបបតតេហតមយកនង ែខឧសភ ឆន ២០០៩ េនេពលែដលនគរបលេនខណឌ ដនេពញ បនេរបើរបសដបងឆក េទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ ៖

ខញ បនេឃើញផទ លែភនក បលសពរនកកនដបងឆក ជះមតេដញឆក ពករសរក សផលវេភទ របែហលបែខមកេហើយ។ ខញ កបនេឃើញបលស េរបើដបងឆកេលើ រសរកសផលវេភទ កលពេពលចលឆន ែខមរេនះផងែដរ [ែខេម ឆន ២០០៩]។87

រសតរបកបរបរផល វេភទមន ក ែដលសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស បន នយយថ ៃដរបសនងមន ចេធវើចលនបនេពញេលញដចមនេទ ចប ងពនគរបលឆកនង ជមយដបងឆក អឡងេពលេគចបនង កលពរបឆន កនលងមក េនកនងខណឌ ទលេគក។88

ជនទង យែដលមនផទកេមេ គេអដស ចទទលរងកររបមថ នងហង េ យគម នកត ណត សរេឡើយ។ ឧទហរណ នរ ែដលជរសរសសរបកប របរផល វេភទ ែដលដរចរកលកខណៈពបរស មករសត បនរងករចបខលនកនងែខេម ឆន ២០០៩ ពសនចបរែកបរផ រចស បននយយថ “េនេពលខញ របបបលសថ ខញមនផទកជងេអដស 86 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ លកខ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខស ឆន ២០០៩។

87 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ មលស េនភនេពញ ៃថងទ៧ ែខស ឆន ២០០៩។

88 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស េនភនេពញ ៃថងទ២៤ ែខស ឆន ២០០៩។


នងខញ រតវេលបថន ពនយ យ នគរបលកនែត យខញខល ងេឡើង នងេចទខញថបនេដើរចមលងេអដសេទអនកេផ ង។” 89

កមរ ជពេសសអនករបកបរបរផល វេភទែដលមន យរ ង១៦ ឬ១៧ឆន កសថតកនង ចេ មជនទង យ ែដលេគបនេបសសមអ តផងែដរ នងែដលរបឈមនង កររេ ភផងែដរ។ បែនត ជជនសឲយករជយដលកមរែដលេគរបមលបន បនរច ផតពអេពើេពសយចរ នគរបល ជទេទ របរពតតចេពះកមរទងេនះេ យ រេ ភបពន ដចគន នង អវែដលពកេគេធវើចេពះនតជនែដរ។

ន យ១៧ ឆន បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស អពករចបខលននងេ យនគរបលសងក តទេនលប កកនង ែខកកក ឆន ២០០៩ ដេចនះថ ៖

េនឯសនចបរ បលសមកពសងក តទេនលប ក បនបងខខញ នងមតតខញ ពរនក ឲយចលកនង នពកេគ។ េពលេយើងមកដលបសតបលស ខញ ត ពេរឿងចបខលន។ បលសមន កទះកេភល ងខញ របដង។ េពលបលសេ យពកខញ នងអនកឯេទៀតេឡើង េទជនេលើ េហើយរគនែតខញ េដើរយតជងេគបនតច បលសមន ក យកបលខញ នង វទយទកទងរបសគត។90

នគរបល យដ ទត ឬទះកេភល ងអនកជបឃ ជពេសសអនកទង យែដលមនេធវើ មបញជ ឬកយតយវកនងករេឆលើយតបនងសណររបសពកេគ។ អនករបកបរបរ ផល វេភទបន

នយយថ នគរបលេនឯសងក តវតតភន កនងខណឌ ដនេពញ ជទេទ របរពតតអេពើហង ។ នរ ែដលជរសរសសរបកបរបរផល វេភទ ែដលបត រចរកលកខណៈ ពបរស មករសត ែដលទទលរងករចបខលនកនង ែខេម ឆន ២០០៩ បនពពណន ពអេពើទរណកមមរបរពតតេ យនគរបលទងេនះដេចនះថ ៖

89 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ សភវ េនភនេពញ ៃថងទ៨ ែខស ឆន ២០០៩។

90 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខកញញ ឆន ២០០៩។


បលសបនកបន យខញ យងខល ង េនបសតបលសសងក តវតតភន បនទ បព ចបយកខញ ពសនចបរ ។ បលសមន កយកកេភលើងភជងកបលខញ រចេកះៃក បែនតអតផទះរគបេទ។ ពកេគទតកញជ ងករបសខញ ចេងកះរបសខញ នង យ កបលរបសខញ នងខលនខញ ជមយដងអេបស។ យរបែហលកនលះេមង។ ខញ បនេលើកៃដសពះអងវករពកេគ ឲយឈប យខញ ។ បលស វ ស េហើយពកេគមនរបបពេហតផលែដលពកេគ យេធវើបបខញ េទ។91

រកមរពហមទណឌ របសរបេទសកមពជ មឃតអេពើទរណកមម។ អេពើទរណកមម ជបទេលមើស ែដលរតវផតនទ េទស កពនធនគរព ៧ឆន ដលេទ ២០ឆន ែដល ទណឌ កមមជបពនឋនគរយៈេពលែវង េ យគតព ថ នទមងនេទស ឬកទរណកមម បនរបរពតតេ យអនក ជករ ធរណៈ ។92

អនករបកបរបរផល វេភទ ែដលសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស បន យករណថ នគរបលបនរេ ភពកេគ នងអនកខលះបនេឃើញនគរបល រេ ភអនករបកបរបរផល វេភទដៃទេទៀត។ អនករបកបរបរផល វេភទមន កបនរបបពរេបៀប ែដលនគរបលរេ ភបកនង េនកនងកែនលងឃឃងរបសនគរបល កនងែខកញញ ឆន ២០០៧ ដេចនះថ ៖

បលសរបនកេសល កពកសវល បនមកយកខញ នងមតតខញ ពរនកេទៀត ព សនចបរជតវមនឯក ជយ េទកែនលងបលស េនមតផ រេដើមគរ (ករយលយ ក ត លរបឆងបទេលមើស របសសនងករ ឋ ននគរបល ជធនភនេពញ)។ េនឯ កែនលងបលស មនបលសបននក បនសរចេមលើយខញ ។ បនទ បពសររច ពកេគរញ ខញ ចលេទកនងបនទប ែដលេនកនងេនះ មនែរគបតមយ - ជកែនលងស បឃឃង ពកេចរ។ បលសរបនករេ ភខញ េនយបដបង នងបលសរបមយនកេផ ង េទៀត រេ ភខញ េនយបទពរ។ ពកេគ យខញ អឡងេពលរេ ភខញ េរពះខញ របែកក។93

91 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នរ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

92 រកមរពហមទណឌ មរ ២១០, ២១២, នង២១៣។ រកមេនះរតវបនអនមតរចេហើយ កបែនតមនែតែផនកទ ១ បេ ណ ះចលជធរមន។ ែផនកដៃទេទៀតនងចលជធរមនមយឆន េរកយពករអនមត។

93 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ លន េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខកញញ ឆន ២០០៩។


ជលកល នគរបលរេ ភេសពសនថវៈេលើរសតរបកបរបរផល វេភទ េដើមបជថន រនង ករេ ះែលង ជពេសសរបសនជពកេគមនមនរបកេ យខលន នងរបសនេបើ ពកេគ អ តៗទកចតតផងែដរេនះ។ ចនថ ែដលេគចបខលនកនងែខកកក ឆន ២០០៩ ពសនចបរែកបរវមនឯក ជយ បននយយថ នគរបលទមទររមេភទជមយនង ជថនរនងករេ ះែលង េបើមនដេចនះេទនងនងរតវបញជ នេទមណឌ លរបសអងគករ មនែមនរ ឋ ភបល។ នងបនរបែកកេទនងករទមទរេនះ េហើយេនេពលែដល មរនតនគរបលរបេនះបនេដើរេចញេទរបបនគរបលេផ ងេទៀតេ យេទរកទញ េរ មអនមយេ យខលន នងកបនរតេចញពបសតភល មែដរ។94

ករសក ដៃទេទៀតបនបងហ ញនវភសត ងថ អេពើហង របរពតតេ យនគរបល មនលកខណៈរក ល ល។ ករសក មយកនងឆន ២០០៦ ែដលផតលមលនធេ យ USAID ែដលបនេធវើេឡើងេ យអនកសក រ វរជវបរេទស រមជមយរកមគរទ អនករបកបរបរផល វេភទកនងរបេទស បនរកេឃើញថ របមណជពកក ត លៃនចនន រសត នង រសរសសរបកបរបរផល វេភទ ១,០០០ នក ែដលបនសទងមតកនង ជធនភនេពញ បន យករណពករ យដមកេលើពកេគេ យនគរបល ។ មយភគប បន យករណថ នគរបលបនរេ ភបកេលើពកេគ។95 ករសក កតសគលថ “នគរបល ត ង អេពើគ មកែហងដធបផតចេពះអនករបកបរបរផល វេភទ ពេរពះ មរនតនគរបលជេរចើនមនែមនរតមែតយរយ យដេលើ ងកយ រេ ភេសព សនថវៈ នងលចរបសរបរពពកេគបេ ណ ះេទ បែនត ពេរពះែតនគរបលមនករពរ ពកេគ ពករ យរប រៃនអនកដៃទផងែដរ។96 ករសក កនងឆន ២០០២ េ យ សហជពរសតរកសផល វេភទកមពជ បនរកេឃើញថកររេ ភសទធមនស របរពតត

94 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ចនថ េនភនេពញ ៃថងទ៧ ែខស ឆន ២០០៩។

95 េចនឃន, ខរ ល, សភយ (CPU) ែឌែបលយអនយ (WNU) នងែសនបរ ស “អេពើហង នងករ របឈមនងេមេ គេអដស កនងចេ មអនករបកបរបរផលវេភទ កនង ជធនភនេពញ របេទសកមពជ” េរៀបចចងរកងេឡើងស ប USAID ែខមន ឆន ២០០៦។ មនេនេគហទពរ http://www.hivpolicy.org/Library/HPP001702.pdf, (បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៧ ែខកកក ឆន ២០១០) 96 េចនឃន ទពរ១៧


េ យនគរបលមនជ ទ អេពើ យដេលើ ងកយ អេពើរេ ភេសពសនថវៈ ករចបខលន នងឃខលនេ យបពន ករបងខឲយដស ងបងគន នងឲយេធវើសៃស នងឲយលយនគរបល។97

“េ ះ” ជភ ែខមរមននយថបងសណក។ អនករបកបរបរផល វេភទ បនពពណនអពរេបៀបែដលនគរបលទមទរេ យពកេគបងលយេ ះ ជថនរនងករ េ ះែលងពកេគពករឃឃរបសនគរបល។ របសនេបើពកេគមនបងលយេ ះេទ នគរបលនងបញជ នពកេគេទកនកែនលងឃឃងរបសរកសងសងគមកចច ឬមណឌ ល របសអងគករេរករ ឋ ភបល ។ អនករបកបរបរផល វេភទទងអស ែដលសមភ សនេ យ អងគករឃល េមើលសទធមនស រមទងកមរផង សទធែតបនបងរបកេ ះឲយេទ នគរបលយងេ ច សកមតងែដរ េហើយែដលពកេគភគេរចើនបនបង របកេ ះេរចើនជងមយេលើក។ អនករបកបរបរផល វេភទ ចបងរបកេ ះេ យ ខលនឯងផទ ល ឬកមតតភកត ចញត ឬេមកររបសពកេគ ចមកកនបសត នគរបល េដើមបបងលយេ ះ ធនសេ ះែលងពកេគ។ តៃមលេ ះ មនចបព ១០ដ ល រ ដល ២០០ដ ល រ។98 អនកជបឃេផ ងេទៀត មនដចជ អនកេរបើេរគ ង េញ ន ករបឈមនងកររបរពតតដចគន េនះ េ យនគរបលផងែដរ។99 រសរសស មយរប បនពពណនអពឧបបតតេហតមយេនចងឆន ២០០៧ ខណៈែដលនគរបល ខណឌ ដនេពញ បនចបខលននងដេចនះថ ៖

ខញ បនរបបបលសថ ខញ មនមនលយ ៥០ដ ល រេទ ែតពកេគមនេជឿខញ េឡើយ។ បលស កខញ ចលេទកនងបនទបឃឃង។ បនទបេនះេកត ងងត នងពបកដក

97 សហជពរសតរកសផលវេភទកមពជ នងសមគមនអភវឌ នរសតកមពជ “ករ ទ បសទងមតអពកររេ ភសទធមនស របសអនករបកបរបរ ផល វេភទ េ យនគរបលកនងខណឌ ទលេគក” ភនេពញ ឆន ២០០២ ទពរ៣-៤។

98 អនករបកបរបរផលវេភទទងអសែដលបនសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស បនរបបអពតៃមលេ ះខលន ែដលពកេគបនបង គមន កនងតៃមលទងេនះ។

99 អងគករឃល េមើលសទធមនស ែសបក ចជបែខ េភលើង ៖ ករចបខលនខសចបប ករឃខលន មអេពើចតត នងទរណកមមេលើអនក េរបើរបសេរគ ងេញ នកនងរបេទសកមពជ ៃថងទ២៥ ែខមក ឆន ២០១០។ េគហទពរ http://www.hrw.org/en/reports/2010/01/25

/skin-cable-0.


ដេងហើម ស។ ខញ អតមនទកផកេទ។ ខញ រតវេគទកេ យេនទេនះរបៃថង។ េនេពលៃថង ពកេគឲយខញ សមអ តករយលយ នងបងគន េហើយបនទ បមក កខញ ចលេទកនងបនទបឃឃងវញ។ េនទបផត ខញ កយលរពម រកលយបងេ យ ពកេគ ៥០ ដ ល រ។100

ត ែដលមន យ ២០ ឆន បនពពណនអព ករចបខលននងជេលើកដបងកនងែខកកក ឆន ២០០៩ ដេចនះថ ៖

េនកនងកែនលងបលស [ខណឌ ដនេពញ] បលសបនសរពកេយើងថ មនេមករ [អនករគបរគង] ឬកអត។ បលសបនេ យខញ នងអនកេផ ងេទៀតែដលចបមក ជមយគន ទរសពទេទេមករ េដើមបេ េ យមកេ ះយកេយើងេចញេទវញ។ មនរសៗ ១៥នក កនងចេនម ២០នក [អនករបកបរបរផលវេភទ] មនេមករេគ មកេ ះពបលស េហើយករតវបនេគេ យេចញ។ េនសលបនម ននកមន ទងខញ ផង េគ កេ យេនកែនលងបលសបៃថង េទើបបញជ នេទមនទរសងគមកចច នងបនទ បមកេគបញជ នេទមណឌ លអងគករ។

េនកនងែខបនទ ប នគរបលចប ត បនមតងេទៀត ែតមតងេនះនគរបលឃនង ទកេន ថ នយនគរបល មយយប មននងបញជ ននងេទមនទរសងគមកចច នង បនទ បមកេទមណឌ លអងគករមនែមនរ ឋ ភបល េ យ រែតនងគម នរបកបង េ យនគរបល។ នងបននយយថ៖

េមបសតបនសរពកេយើងថេតើេយើងមនអនកមកេ ះេទ។ គតនយយថ េបើេយើងបងលយេ យគត កនងមន ក ៥០ ដ ល រ េយើងនងរតវបនេ ះែលង ភល ម។ េយើងរបបគតថ េយើងអតមនលយេទ។ ពេរពះែតេយើងគម នលយ បលសបនេ ខងសងគមកចច ឲយមកយកពកេយើងេទ ។101

100 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រសមម េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

101 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ត េនភនេពញ ៃថងទ១៣ ែខស ឆន ២០០៩។


អនករបកបរបរផល វេភទបននកេផ ងេទៀត បន អះ ងបញជ កដចៗគន ព េរឿងរបសត េនេពលសមភ សនេនឯករយលយអងគករមនែមនរ ឋ ភបលមយ។

អនករបកបរបរផល វេភទេនកនងេខតតេសៀម ប បននយយផងែដរថ ពកេគបនបង

របកសណកឲយេទនគរបលេដើមបទទលបនករេ ះែលង។ កនងែខស ឆន ២០០៩

អនករបកបរបរផល វេភទ យ ២២ឆន មន ក បនសថតកនងករឃឃងរបស

នគរបលអសេពលពរៃថង បនទ បពនគរបលឆមកចលកនងរងគ លមយ ែដលជ

ទកែនលងេធវើកររបសនងកនងរកងេសៀម ប។ នងបននយយថ “មត យឪពកខញ

បនបងលយ៥០ដ ល រឲយនគរបល េនេពលខញកពងែតសថតកនងករឃឃងរបស

នគរបលេខតត”។102

កនងករឆមកចលមយេផ ងេទៀត កនងែខស ឆន ២០០៩ កនងរងគ លែដលកនកប េ យជនបរេទស រសតទទលេភញ វបនេចទរបកនថ នគរបលរបឆងករជញដរ មនស ជធនភនេពញ បនលចយកលយ នងពយយមទររបកសណក។ រសត ទទលេភញ វ

បនអះ ងថ បគគលករងគ លទងអសរតវបនេគឃខលន នងបញជ ន េទមនទរសងគមកចច ជធន េទះបជពកេគមនែមនជអនករបកបរបរផល វេភទ នង មនែមនជ “អនក រ ត” ដចករេចទរបកនរបសនគរបលកេ យ។ សរ ជរសត ទទលេភញ វមន ក បននយយដេចនះថ ៖

េនរបមណជេមង ៨ យប នគរបលេសល កពកសវលពនក បនមកផក កនងរងគ ល។ រសតទងអសសថតកនងសេមល កបពកសចស បែនត គម នអនក មន ករ តេទ េហើយពកេយើងខលះ កពងែត មបទែខមរ។ េនរបែហលជ េមង៩ សមតថកចចចរមះមយរកមធបនមកដល រមមនទងេចសងក តមកព

102 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស ម េនេខតតេសៀម ប ៃថងទ២១ ែខស ឆន ២០០៩។


សងក តផ រក ត ល នងសងក តផ រចស មរនតខណឌ មកពបបនខណឌ នង នគរបល។ ពកេគបនចលមកកនងរងគ ល ថតរបពកេយើង នងរបបេយើង ឲយេនេសង មមយកែនលង នងកេ យេទ ឲយេ ះ។ ពកេគនយយថ ពកេយើង រ ត នងេ េយើងថជពករសខច។ នគរបលខលះបនេបើកថតត ែដលមន កលយ នងែឆកកបបលយរបសពកេយើង នងបនបនបងយក លយ បែនតបនឈបេទវញ បនទ បពេម របសពកេគ បនរបបឲយពកេគឈប។ គន េយើងខលះបនបតលយមយចនន។

េយង មកររបបេ យដងរបសសរ រសតទងអស រមទង អនកគតលយ អនកេបស សមអ ត ចងេភ អនក យរ អនករតត រសតទទលេភញ វ នងអនកយម រតវបនេគបញជ ន េ យផទ លេទកនមនទរសងគមកចច ជធន។ នងបនពនយលដេចនះថ ៖

េនេពលែដលពកេយើងខញ ជេរចើននក ត ជមយបលស ថ ពកេយើងមនែមន ជរសខច បលសនយយថ េបើសនជ ពកេយើងជមនស លអ េយើងមនែមនរតវ េគចប កកនង នបលសេទ។ េនេពលែដលេយើងេនកនង ន បលសនយយ ថ េបើេយើងចងរចខលន រតវបងលយមន កៗ ២០០ដ ល រ នងឲយេ ចញត មកធនេនះនងរតវបនេ ះែលងវញេហើយ។

នគរបលែដលចបខលនអនករបកបរបរផល វេភទ ែតងែតលចយករបសរបរពពកេគ មនដច ជ លយ ទរសពទៃដ នងេរគ ងអលងក រ។ ភគេរចើនេលើសលបៃនរសតរបកបរបរផល វេភទ ែដលសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស សទឋែតរតវបនទទលរងនវ ករ លចលយ ឬរបសរបរ។ េ យ រែតករលចេ យនគរបល ជេរឿង មញញេពក ជេហតេធវើេ យអនករបកបរបរផល វេភទពយយម កលយរបសពកេគ។ បែនត នគរបល ែដលែតងែតជបរស ែឆកេឆរពកេគេ យ វរកេពញទងខលន ងែត ពកនងេខសលប យងកេ ល ។ នគរបលផតលេហតផលេផ ងៗកនងករយករទពយ ផទ លខលនរបសអនករបកបរបរផល វេភទ ដចជនយយថ រទពយេនះនងរបគលឲយវញ


េនេពលែដលពកេគរតវបនេ ះែលងព មនទរឃឃងរបសនគរបល103 ឬថលយ ែដលពកេគលចយកេនះ គសរមប ៃថល ងមតរបសពកេគ ែដលពកេគជះេដញចប អនករករបកបរបរផល វេភទ លៃថង។104 មនមនករណ មយ ែដលសរេសរចងរកងេ យ អងគករឃល េមើលសទធមនស ែដលអនករបកបរបរផល វេភទបន យករណ ថ នគរបល បនរបគលលយ ឬរបសរបរេទឲយ មច សរសបចបបវញេឡើយ។

កររបរពតតែបបបនទ បបេនថ កជទេទ ែដលេធវើេឡើងេ យនគរបល មនដចជ ករបងខតបងខអនករបកបរបផល វេភទឲយដស ងបងគនេន មបសតនគរបល កនង ជធនភនេពញ ជពេសសេនបសតនគរបលវតតភន នងនគរបលទេនលប ក។105

ឧទហរណ រសរសសរបកបរបរផល វេភទ ែដលេគចបបនកនងែខត ឆន ២០០៨ បននយយថ បលសវតតភន បនបងខនងឲយដស ងបងគន។106 ជនកល បលស បងខអនករបកបរបរផល វេភទឲយេរជើសេរ ើសថ េតើរតវយកមយ រ ងករបញជ ន េទកនមជឈមណឌ លសងគមកចច (កែនលងឃឃងពកេគ) នងករផតលឲយនគរបលនវ ករេធវើមស ឬករសមអ តបងគន។ ឧទហរណ នមល ែដលេគចបខលនេនចង ឆន ២០០៧ ជមយនងអនករបកបរបរផល វេភទចនន ១០ នកេផ ងេទៀត េ យ នគរបលសងក តទេនលប ក បននយយដេចនះថ ៖

ពករសៗបនកេផ ងេទៀត េហើយនងខញ មនមនលយបងឲយបលសេទ។ មនរស ៗរបពរនកមនលយបងឲយបលស េគេ យេចញពបសតបតេទ។ ពកេយើងបន សអងវរបលសឲយេ ះែលងេយើង។ បលសបនឲយខញ ដស ងបងគន នងឲយអនក េផ ងេទៀតេធវើសៃសឲយពកេគ។ រចេហើយបលសបនេ ះែលងពកេយើង។107

103 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ លន េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខកញញ ឆន ២០០៩។

104 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ មក េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខស ឆន ២០០៩។

105 សមេមើលចណចែដល អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ កញញ េនភនេពញ ៃថងទ១៣ ែខស ឆន ២០០៩ នងអងគករឃល េមើល សទធមនស សមភ សនជមយ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

106 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស មម េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

107 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នមល េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខស ឆន ២០០៩។ នមល នយយថ ករេធវើមស េនះគជ មស ពតរបកដ មនែមនជមស កនងនយរមេភទេទ។


នគរបលឲយអនករបកបរបរផល វេភទ មស ឲយពកេគ ឬ ឲយពកេគេមើល។ េពលខលះ នគរបលឲយអនករបកបរបរផល វេភទរមេភទជមយពកេគ (ដចែដលបនេពល ខងេលើ េរកមករណរេ ភេសពសនថវៈ)។ ចនធ ែដលេគចបខលនេនចងឆន ២០០៧ បននយយដេចនះថ ៖

បលស េនបសតបលសសងក តវតតភន បន កខញ ចលេទកនងបនទបមយ បនទ បព ខញ បនេបសសមអ តកែនលងេធវើករគត នងដស ងបងគន។ បលសចកេភលង នងបញជ ឲយខញ មេភលង។ គត េមើលខញ បេណតើ រ យ ម រ នងកបលខញ បេណតើ រ ជមយនងរពត។108

អនករបកបរបរផល វេភទ បនពពណនផងែដរពរេបៀបែដលនគរបល ក ពកេគ េនពមខពកអនកថតរប នងពមខមសនថត េ យគម នករយលរពមពពកេគ។ រសែកវ ែដលជរសរសសរបកបរបរផល វេភទ ែដលរតវបនចបខលនកនង ែខស ឆន ២០០៩ នងឃេនបសតនគរបលវតតភន បននយយដេចនះថ ៖

បលសបនចកេ រទកខញ េនកនងបងគនពេមង១១យប ដលេមង ៦ រពក េហើយ េនេពលែដលេគេ យខញ េចញមកេរក ពកេគបន កខញ េ យ អនកកែសតថតរប នងថតជវេដអ។ ពកេយើងេនទេនះមនគន របែហល ២៥ នក [ជរសរសស នង រសតរបកបរបរផលវេភទ]។ បនទ បម េគបញជ នពកេយើងេទកនមនទរសងគមកចច។109

នង ន ែដលេគចបខលនកនងែខកកក ឆន ២០០៩ បននយយដេចនះថ៖

េនេពលេយើងេដើរេចញេរកទវ រ បសតនគរបល [សងក តវតតភន] [កនងខណឌ ដនេពញ] េឃើញអនកកែសតមយចននេនរងច នងថតរបពកេយើង។

108 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ចនធរ េនភនេពញ ៃថងទ៧ ែខស ឆន ២០០៩។

109 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រសែកវ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។ អងគករឃល េមើលសទធមនស បនរបមល អតថបទ រពតមនកនងរសក ែដលេបះពមពរបថតរបសអនករបកបរបរផលវេភទ រមជមយនងអតថបទសតពករចបខលនរបសពកេគ។ ឧទហរណ ៖ កែសតេកះសនតភពរបចៃថង ចះៃថងទ២១ ែខកកក ឆន ២០០៩ នងកែសតរសមកមពជរបចៃថង ចះៃថងទ ២២ ែខកកក ឆន ២០០៩។


របភពរបសេយើងរតវបនេឃើញេន មកែសតមយៃថងេរកយមក។ េយើងមនករខម សេអៀនខល ង ស។110

ករឃខលន សណក នងករយរយេនឯមនទរសងគមកចច ជធន

េន មេខតត នគរបលជទេទរបគលអនករបកបរបរផល វេភទ ឲយេទសថតេនេរកម ករឃរគងរបសអងគករមនែមនរ ឋ ភបលែតមតង។ ជនកល បគគលកពខងមនទរ សងគមកចច មកសមភ សនអនករបកបរបរផល វេភទេនឯករយលយនគរបល បែនត មនមន អនករបកបរបរផល វេភទ មន ក ែដលបនសមភ សនេ យ អងគករឃល េមើល សទធមនស រតវបនេគ កឲយសថតកនងករឃរគងរបសមនទរសងគមកចចេទ។

កបែនតេន ជធនភនេពញ កររបរពតតែបបបនទ បបេនថ កមកេលើអនករបកបរបរផល វេភទេនែតបនតេកើតមន បនទ បពនគរបលបញជ នពកេគឲយេទសថតេនេរកមករឃរគង របសមនទរសងគមកចច ជធនកនង ជធនភនេពញ។ កនងែខមក ឆន ២០១០ អនរបធនែផនកសខភពសងគមៃនមនទរសងគមកចច ជធន បនមនរប សនថ មនទរសងគមកចច បនទទលអនករបកបរបរផល វេភទចនន៤៦៩ នក កនងឆន ២០០៩ ែដលចននេនះេរចើនជងឆន ២០០៨ ែដលមនចនន ៤១៥ នក ។111

អនករបកបរបរផល វេភទជេរចើន ែដលរតវបនឃខលនេន ជធនភនេពញ បនរបប អងគករឃល េមើលសទធមនស ពរេបៀបែដលពកេគរតវបន ក េនកនងបនទបកខវក នងមនកលនសអយ េនឯមនទរសងគមកចច ជធន ែដលមនទ ងេនផល វ ១៦៣ ែកបរវតតម មរនត។ ពកេគរតវបនេគឃឃងរមគន ជមយអនកជបឃដៃទេទៀត មនជ ទ អនកសទន អនកគម នផទះសែមបង កមររស មចេញចើ មថនល នង អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន។ េទះបជមនទរេនះមនែមនជទកែនលងស បឃឃង ផល វករកេ យ កមនរសត កមរ នងរសរសស រតវបនេគ កេនកនងបនទបរមគន កនងរយៈេពលចបព បបនេមង រហតដល 110 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នងជមយ ន េនភនេពញ ៃថងទ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៩។

111 មម គនធ នង េទព នមល “ករចបខលនអនករបកបរបរផលវេភទ មនចននេកើនេឡើង” កែសតភនេពញបសត ៃថងទ២២ ែខមក ឆន ២០១០។


ពរៃថងែដរ មនេពលមនករេ ះែលង ឬបញជ នេទអងគករេរករ ឋ ភបល មយ ឬេទមណឌ លសងគមកចចៃរពសព ែដល សថតេនជយ ជធនភនេពញ។112

េន ជធនភនេពញ មនទរសងគមកចច ជធនភនេពញ ជទេទ មនេ ះែលង អនករបកបរបរផល វេភទ ែដលនគរបលរបគលឲយេទពកេគេទ លះរ ែតមន អងគករ មនែមនរ ឋ ភបលែដលមនេស កមមគរទ រពមទទលយកពកេគេទឃរគង (េ យមនគតព យ) មរយៈករចះហតថេលខេលើទរមងែបបបទមយ េដើមប ទទលយកពកេគេចញពមនទរសងគមកចច ជធន។113 ដចគន នងកងវលមនចេពះ អនករបកបរបរផល វេភទជនតជនផងែដរ េនះគ ករតរមវឲយអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ចះហតថេលខធន អនករបកបរបរផល វេភទ ែដល មនមនមល ឋ នខង ផល វចបបទលែតេ ះ។ ពេរពះែតអនករបកបរបរផល វេភទែដលេគឃេនមនទរ សងគមកចចេនះ ភគេរចើនមនរតវបនេចទរបកនពបទេលមើស មយេទ ដេចនះ អនករបកបរបរផល វេភទជនតជន រតវែតទទលបនករេ ះែលងឲយចកេចញព មនទរសងគមកចច ជធន េនរគបេពលែដលពកេគចងចកេចញ នងមនរតវតរមវឲយ មនករចះហតថេលខពអងគករមនែមនរ ឋ ភបល េដើមបេ យធនយកពកេគេទ ឃរគងេទ ។ បទ ឋ នគ ចខសគន ខលះសរមបអនវតតេលើកមរ ែដលករេ ះែលង ពកេគ គរែតរបគលេទេ យ ពយបល ឬអងគករសមរសប មយ ែដល ករពរកមរ។

ងពែខឧសភ ឆន ២០១០ បគគលកេនឯមនទរសងគមកចច ជធន បនបងគ បឲយ អនករបកបរបរផល វេភទ ចះហតថេលខេលើកចចរពមេរព ងមយ មនេពលមន

112 មនែខកកក ឆន ២០០៨ អនកជបឃេនឯមនទរសងគមកចច រតវបនេគបញជ នខលនេទកនមជឈមណឌ លសងគមកចចេកះគរ បែនតមណឌ លេនះ មនសកមមកនងករទទល កបគគល មន កេទៀតេទ កនងេពលបចចបបននេនះ។

113 អងគករេរករ ឋ ភបលទងេនះ រមមនមជឈមណឌ លកមពជេដើមបជយ រសតមនវបតត, ប ត ញរសតរបរមគន , អងគករ េហវសប (AFESIP)

មជឈមណឌ លកមពជេដើមបករពរសទធកមរ (CCPCR), ពភពេ កៃនកតសងឃមអនតរជត (World Hope International), មជឈមណឌ លែថទ សខភពសរមបកមរ (HCC) នងអងគករ គ (Haga)។ េយង មកចចសមភ សនរបសេយើង រសរសសរបកបរបរផលវេភទ ែដលរបមល បនកនងករេបសសមអ ត រតវបនរបគលេទប ត ញរបសពកេគែតមតង េ យករនងរតវេគបញជ នេទមណឌ លរបស អងគករមនែមនរ ឋ ភបល

ស។


ករេ ះែលងពកេគ របគលេទឲយ អងគករមនែមនរ ឋ ភបល ឃរគង។ អនករបកបរបរផល វេភទភគេរចើន យលរពមចះហតថេលខេលើកចចរពមេរព ង ពេរពះពកេគខល ច នងចងេចញឲយផតពករឃឃងរបស ជញ ធរ។ កចចរពមេរព ងរបេភទេនះមយចបប ែដលអងគករឃល េមើលសទធមនស បនទទល សរេសរថ៖

“ខញ សមសនយចេពះមខមនទរសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទរ ជធនភនេពញថ េទៃថងអនគត ខញ នងឈបរបរពតតអេពើមនសមរមយ ែដល

បះពលដលសលធម របៃពណ នងស ត បធន ប ធរណៈ នងសមធនថ ខញ នងមនរបរពតតអេពើែបបេនះជេលើកទពរេទ នងេនេពលែដលមនទរសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទរ ជធនភនេពញ បញជ នខញ េទអងគករមនែមន រ ឋ ភបល េដើមបទទលេស ខញ នងខតខរបងែរបងេធវើឲយខលនកល យជពលរដឋលអ រសកនងសងគមដចេគឯង។

របសនេបើខញ របរពតតអេពើែបបេនះេទៀតេទអនគត ខញ នងទទលខសរតវចេពះ មខចបប នងមនទរសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទរ ជធនភនេពញ។” 114

ជករដគរមនទលសង យ ែដល កចចរពមេរព ងែបបេនះមនទមងនខងផល វចបប មយ េរកមចបបរបេទសកមពជ នង របកដជគម នអនភពជចបបេទ េបើចង កលបង ក េនេរកមចបបអនតរជត។ ករណែដល អនករបកបរបរផល វេភទ មនមនជេរមើសអវេផ ង េរកែតពចះហតថេលខេលើកចចរពមេរព ងេនះ បនេធវើឲយ អនត យដលទមងនខងផល វចបប មយេបើ ចមន។ េរកពជ លកខខណឌ ជមន េដើមបេ ះែលងពកេគពករឃខលនខសចបប េទជ ទរមងមយេផ ងេទៀត ៃន ករេរជ តែរជកេ យខសចបបេលើសទធមនេសរភព នងសនតសខផទ លខលន។

114 េសចកតចមលងៃនកចចរពមេរព ងជភ ែខមរ គមនទកជឯក រេនអងគករឃល េមើលសទធមនស ។


អនករបកបរបរផល វេភទ កទទលរងនវអេពើរេ ភបពនយងហង បនតេទៀត េនឯ មនទរសងគមកចច ជធន។ អនករបកបរបរផល វេភទមយចនន ែដលេគឃឃងេនទេនះ បននយយអព បគគលកមន ក ែដលជបរសពករៃដមខ ង ថជមនស កច វ ជពេសស េ យបន យដអនកជបឃ នងយរយផល វេភទពកេគ។ រសផ ែដល ជបឃមយយបេនកនងមនទរេនះេនចងឆន ២០០៧ បននយយដេចនះថ ៖

េនេពលយបពពករៃដ នងគន គតពរនកេផ ងេទៀត បនចលមកកនងបនទប ែដលេគឃឃងពកេយើង េដើមបែឆករកលយ។ ខញ បនេឃើញពកេគ យកលយ ពមនស ជេរចើនែដលេគែឆករកបន... ខញ មនមនលយេទ។ ពពករៃដ បន យដ មនស មយចនន។ ពកេគបនេ យពករបសៗែដលជបឃ េ ះ សេមល កបពកេចញ ... រសៗជបឃ កទទលរងនវករែឆកេឆរពពកេគ ផងែដរ ... ខញ បនលពមតតភកតមយចននថ ពពករៃដេនះ បនយករសៗ េចញេរក [ករយលយ] េដើមប រមេភទ នងបនទ បមកេ ះែលងពកេគ។115

បទម ែដលេគចបខលនកនង ែខមថន ឆន ២០០៨ បននយយដេចនះថ ៖

កនងែខមថន ឆន ២០០៨ បលសចករមន បនចបខញ នងមតតភកតខញ េហើយេគ យកខញ េទ កឃ េនមនទរសងគមកចច ែកបរវតតម មរនត មយយប ។ ពពករ ៃដមន ក បនចលមកកនងបនទប េនេពលយប របបេយើងកឲយជែជកលៗ នង េ យយកេចញពខលននវរបសរបរ [ ផទ លខលន ] ែដលេយើងមន។ ពពករៃដ បនរបបេ យគន របសគត ែឆកខលនពកេយើងរគបគន េដើមបរកលយ។ គត យខញ ពរែខ រក ត េពលគតែឆករកេឃើញ ថន េញ នេលើខលនខញ ។ កនងេពល ែឆកេឆរ

ខញ េឃើញគតបងខេ យពករបសៗ ែដលជបឃ រ តសេមល កបពក េចញេនមខេគឯងៗរគបគន ។

115 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រសផ េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខស ឆន ២០០៩។


អនករបកបរបរផល វេភទមន កេទៀត ែដលរតវបនេគឃបបនេលើកមកេហើយ េនឯមនទរ សងគមកចច ជធនភនេពញ បនពពណនអពឧបបតតេហតមយកនងែខកកក ឆន ២០០៩ ដេចនះថ៖

ពពករៃដ បនចលមកកនងបនទប នងរបបេយើងថ ពកេយើងនងរតវេគបញជ ន េទអងគករមនែមនរ ឋ ភបល េ យមនមនជេរមើសអវេផ ងេទៀតេទ។ បនទ បមកគតសមលងេមើលមខរសៗែដលរសស អ ត - គតរបបេទរសត េនះថ របសនេបើ នរ ចងេចញ មកេធវើមស ឲយគតេនខងេរក។ រសតមន ក បនេចញេទជមយគត នងមនេឃើញរតឡបមកវញេទ។116

អនកដៃទេទៀត រមទងអនកគម នផទះសែមបង ែដលរតវេគចបខលន កនងេពល េបសសមអ ត មដងវថ បន យករណរបបបគគលកសទធមនស កនងរសកផងែដរ អពបរសពករៃដ ែដលេធវើករេនទេនះ បនេរបើអេពើហង េលើអនកជបឃ។117 អនករបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ផងែដរថ មរនតេនឯ មនទរសងគមកចច បនទរលយពពកេគជថន រនងករេ ះែលង ឬជថន រនងកររបគល ពកេគ េទកនមណឌ ល អងគករមនែមនរ ឋ ភបលែដលេនជត “ែដលងយរសល នងចកេចញ។” 118

ធ ជអនករបកបរបរផល វេភទ យ២៩ ឆន បនពពណន ពករ ឃខលននង េនឯមនទរសងគមកចច េនពកក ត ល ឆន ២០០៩ ដេចនះថ៖

បគគលករសមន កបនសរពកេយើងថ េតើេយើងមនលយេទ ឬេតើមនអនក មកេ ះខលនពកេយើងេទ។ ខញ បនសឲយ មច សផទះ ជលពមនរបសខញ ជយ យក លយ ២០ដ ល រមកេ ះ។ គតកបនេ យខញ េចញព មនទរសងគមកចច េ យ មនបញជ នខញ េទមណឌ ល អងគករមនែមនរ ឋ ភបលេទ។119

116 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

117 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ អងគករលកដ េនភនេពញ ៃថងទ២ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

118 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ធ េនភនេពញ ៃថងទ២៤ ែខស ឆន ២០០៩។

119 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ធ េនភនេពញ ៃថងទ២៤ ែខស ឆន ២០០៩។


អេពរេ ភបពនេនឯមជឈមណឌ លសងគមកចចរ ឋ បល120

បនទ បពករឃឃងេនឯបសតនគរបល នងមនទរសងគមកចច ជធនភនេពញ អនករបកបរបរផល វេភទ រតវបនេគបញជ នេទឲយសថតេនេរកមករឃរគងរបស អងគករ មនែមនរ ឋ ភបល ឬមជឈមណឌ លសងគមកចច ជធនភនេពញ - េ ជទេទថ មណឌ លៃរពសព។121 កនងបនម នឆន ថមៗេនះ េនេពលមនករ កសមព ធជ ធរណៈ េរចើនេឡើងៗ ពអេពើរេ ភបពនកនងមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល រ ឋ ភបលបនេឆលើយតបេ យករេ ះែលងអនករបកបរបរផល វេភទ េចញពមណឌ ល ឃឃងននដចជៃរពសពជេដើម ឬកបញជ នពកេគេទេន មមណឌលអងគករ េរករ ឋ ភបល។122 កនងមយរយៈេពលព ែខកកក ឆន ២០០៩ រហតដលែខឧសភ ឆន ២០១០ មនអនករបកបរបរផល វេភទចននតចតច បេ ណ ះ រតវបនេគឃឃង េនៃរពសព នងភគេរចើនេគរបគលេទអងគករមនែមនរ ឋ ភបល។123

ជហររបសរ ឋ ភបលគថ របជពលរដឋែដល ន កេនមណឌលៃរពសព រតវឈរ េលើេគលករណសមរគចតត ែដលជហរេនះជករដករសង េចញពេសចកតែណន ែខស ឆន ២០០៨ ែដលេចញេ យរដឋមរនតរកសងសងគមកចច មឃត ករឃឃងេ យគម នករសមរគចតតេន មមណឌ លសងគមកចចរបសខលន។124 បែនត

120 េនកនងេខតតេផ ង មនមជឈមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបលបែនថមេទៀត កបែនតមនមននរ មន កែដលអងគករឃល េមើលសទធមនស បនសមភ សន រតវបនេគបញជ នេទកនមជឈមណឌ លទងេនះេទ។ ជជនសវញ នគរបល បញជ នអនករបកបរបរផលវេភទេទមណឌ លែដលរគបរគងេ យអងគករមនែមនរ ឋ ភបល។

121 ៃរពសព មនទ ងសថតេនែកបរភមៃរពសព ឃេចមេច ខណឌ ដេងក ជធនភនេពញ។

122 ឧទហរណ ជលទធផលៃនកងវលែដលបនេលើកេឡើងេ យអងគកសទធមនស កនងរសក នងករយលយឧតតមសនងករសទធមនស អងគករ សហរបជជត េនចងែខមថន ឆន ២០០៨ រកសងសងគមកចច (MOSAVY) បនេ ះែលងអនកជបឃេនេកះគរ នង ៃរពសព។

123 េនេពលែដលអងគករលកដ នងករយលយឧតតមសនងករសទធមនស អងគករសហរបជជត បនចះេធវើទស នកចចកនងែខត ឆន ២០០៩ េដើមបេធវើេ យមនករេ ះែលងអនកជបឃចនន ៤០ នក េហើយកនងចេនមេនះមន យងេ ច ស កអនករបកបរបរផលវេភទ មន កែដរ។ សមភ សនជមយអងគករលកដ េន ធនភនេពញ ៃថងទ៣ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

124 រកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ / គណៈកមម ធករជតេដើមបេ ះរ យបញហ ជនអនថ។ “េសចកតែណនសតព េគលនេយបយេ ះរ យបញហ របសជនអនថ” ជធនភនេពញ ៃថងទ៨ ែខស ឆន ២០០៨ កថខណឌ ៦(២)។ សមេមើលលខតរបស រកសងម ៃផទេផញើជនេវជជបណឌ ត េហគក ក រប របធនអងគករសមពនធកមពជេដើមបេលើកសទយយ នងករពរសទធមនស (លកដ) េលខ ១២១៩ ស.ជ.ណ. ចះៃថងទ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨។


អងគករឃល េមើលសទធមនស បនទទលពតមនថ ចេនល ះែខកកក ឆន ២០០៩ នងែខមថនឆន ២០១០ មនរសតរបកបរបរផល វេភទយងេ ច ស កចនន ២០នកែដរ ែដលរតវបនេគឃឃងេនមណឌ លៃរពសព ផទយនងឆនទះរបសពកេគ ែដលមនរយៈេពលព ពរបៃថង រហតដលេទមយែខ។125 អនករបកបរបរផល វេភទចនន របបនក រតវេគឃទកេនទេនះកនងរ ងែខឧសភ នងែខមថន ឆន ២០១០។ េទះបជ ចននអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលរតវេគបញជ នេទឃេន ទេនះមនករ ថយចះគរកតសគលចប ងពឆន ២០០៨មកកេ យ កករថយចះេនះ មយ ចែនកធ

រសយេលើកចចរបងែរបងែសវងរកករគរទឥតឈបឈរៃនរកម អនករបកប របរផល វេភទ នងេ យ រមនអងគករមនែមនរ ឋ ភបលមយចនន សមរគចតតទទល យកអនករបកបរបរផល វេភទពខងមនទរសងគមកចច។ មនរកមដៃទេទៀតែដលងយ រងេរគះនង ករចបឃឃងេ យបពន បែនត មនករគរទតចតច ដចជ រកម អនកគម នផទះសែមបង រតវបនេគបនតឃទកេនមណឌ លៃរពសពដែដល។ អនករបកបរបរ ផល វេភទ ែដលេគឃេនមណឌ លៃរពសព កនងែខមថន ឆន ២០១០ បនរបបអងគករ ឃល េមើលសទធមនស ថ បគគលកមណឌ លសងគមកចចបនរពមនពកេគថ ពកេគ ច នងរតវឃទកេនៃរពសព រហតដលរយៈេពលបែខ របសនេបើពកេគរតវបនចប ជថមមតងេទៀត នងបនបញជ នមកមនទរសងគមកចច ជធនជេលើកទពរ។126 ករគ ម ែបបេនះ គបផ នង ករណែដលមនយងេ ច ស អនករបកបរបរផល វេភទ របបនក រតវបនេគឃទកេ យមនសមរគចតត កនងែខឧសភ នងែខមថន ឆន ២០១០ បនេធវើឲយខចដលករ ងចតតរបសរ ឋ ភបល ែដលអះ ងថ ករ ន ក េនមណឌ លៃរពសព គពតជឈរេលើេគលករណករសមរគចតត។

125 អងគករឃល េមើលសទធមនស រតវបនេគជនពតមន នងទទលបនឯក រនន ពរបភពគរឲយេជឿមយ។ អតតសញញ ណរបសរបភពពតមន រតវបនរក ជករណសមង ត។

126 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស ថ, រស ធ, នងរស ធ េនភនេពញ ែខមថន ឆន ២០១០ [កលបរេចឆទពតរបកដ រតវបនដកេចញ] ។


ជកែសតងករណែដល បគគលទង យ រតវបនេគ កេ យេន មជឈមណឌ ល សងគមកចច េ យមនសមរគចតត នងេ យគម នេគរព មនតវធរតមរតវ មចបប អនតរជត គជករឃឃងេ យបពន នងខសចបប ។ អនកទង យែដលជប

ឃេនមណឌ លៃរពសព េទះជអនករបកបរបរផល វេភទ ឬអនកេផ ងេទៀតកត មនរតវបនេគ េធវើ មនតវធចបបេទ មនេពលបញជ នេទកនមណឌ ល។ មនមនមល ឋ នចបប ចបស សេទ ថេតើែផអកេលើចបប ែដលពកេគរតវបនបញជ នេទកនមណឌ ល ទងេនះ នងឃឃងេនទេនះ។ មនមនដ កកល មយ កនងអឡងេពល ៃនករឃខលន ែដលអនកជបឃមនសទធទទលបនត ងខងផល វចបបេឡើយ។ មនមនករពនតយេផទ ងផទ ត មផល វត ករេលើករឃខលនរបសពកេគេទ េហើយ ពកេគកមនមនឱកសសរមបបតងជទសពករឃខលនរបសពកេគែដរ។ ករឃខលន េ យខសចបប ឬករដកហតេសរភពេ យខសចបប គជបទេលមើសរពហមទណឌ េនកនងរបេទសកមពជ េទះបជអេពើេនះរបរពតតេ យអនក ជករ ឬអនកមនែមន ជករ កេ យ។127

រហតមកទលែខកកក ឆន ២០០៨ មណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបលមយេផ ងេទៀត គមណឌ លេកះគរ (ែដលរតវបនេគ គ លផងែដរថជ េកះរដល) ករតវបនេគេរបើ សរមបឃឃងអនករបកបរបរផល វេភទ អនកគម នផទះសែមបង អនកសទន នងអនកេរបើ េរគ ងេញ ន។ មណឌ លេកះគរ មនទ ងេនេលើេកះមយ េនកនងរសក អ ង េខតត ក ត ល ែដលឥឡវេនះមនមនសកមមភពេទ ែតមនបគគលកមន ក ឬកពរនក ន កេនទេនះ ដេចនះមណឌ លេនះមនបនបទជ ថ ពរេទ។

ករេចទពកររេ ភបពនែដលេនែតមនជបនត េនមណឌ លៃរពសព នងេកះគរ េនះគ ជករសខនចបច ែដលមណឌ លទងពរេនះរតវែតបទេចលជ ថ ពរ។

127 រកមរពហមទណឌ មរ ២៥៤


អងគករសទធមនស បនចងរកងឯក រ នងបន យករណអពកររេ ភធងនធងរ េនកនងមណឌ លទងពរេនះ។128 របយករណឆន ២០០៩ របសអងគករលកដ ក ជនេទរកមរបក សទធមនស អងគករសហរបជជត កនងដេណើ រករពនតយ មកល កណតជសកល បនពពណនពកររេ ភសទធមនស ែដលរបរពតតេនមជឈ មណឌ លទងពរេនះ ៖

លកខខណឌ េនមណឌ លសងគមកចច [ ៃរពសព នងេកះគរ ] គធងនធងរហសរបមណ - រកកជងលកខខណឌ ែដលមនកនងពនធនគរកមពជ - នងែដលរមមន

ទងករ កមនស ហសចណះយងខល ង នងខវះ ររគបរគន ទក អ ត បរេភគ នងករែថទសខភព។ កនងែខមថន ឆន ២០០៨ អងគករលកដ បនចលេទដលមណឌ លេកះគរ េទះបជ បគគលកេនមណឌ លេនះខតខ ង កេ យ នងបនថតបននវរបភព បរស រសត នងកមរែដលកពងែតសថតកនង ថ នភពេរសកឃល ន ែដលរតវបនេគចកេ រឃឃងទកកនងបនទប។

េនមណឌ លៃរពសព អនកជបឃបនទទលរងនវអេពើហង ដែសនេឃរេឃ ជរបច។ ពកសនតសខបនរេ ភេសពសនវៈេលើរសតែដលជបឃឃង នង យដយងធងនធងរេលើ អនកជបឃ ែដលពយយមរតេគច ឬត អព លកខខណឌ នន េយង មអតតអនកជបឃឃង ែដលរតវបនសមភ សន េ យអងគករលកដ។ េយង មករេសើបអេងកតរបសអងគករលកដ យងេ ច សកមនអនកជបឃ បនកែដរ ឬក ចមនេរចើនជងេនះ ែដលរតវបនឆម សនតសខ យរហតដល ល ប េនមណឌ លៃរពសព កនងអឡង ឆន ២០០៦-២០០៨ នងរបនកេផ ងេទៀតរតវបន យករណមកថបន េធវើអតតឃត។129

128 សមេមើលលខតរបសអងគករលកដ ចះៃថងទ១៨ ែខមថន ២០០៨ េផញើជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបនយករដឋមរនត នងជរបធនរកមករងរ ជនខពស របឆងករជញដរមនស នងេ កជទវ យ អយ រដឋេលខធកររកសងកចចករនរ នងជរបធនរកមករងរជតរបឆងករជញដរ មនស នងលខតរបសអងគករលកដ ចះៃថងទ២៨ ែខត ២០០៨ េផញើជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបនយករដឋមរនត នងជរបធនរកមករងរ ជនខពស របឆងករជញដរមនស នងជនឯកឧតតម អត សេហង រដឋមរនតរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទសតព “កររេ ភ បពនេនកនងមណឌ លសងគមកចចៃរពសព នងេកះគរ។

129 សមេមើលលខតរបសអងគករលកដ ចះៃថងទ១៨ ែខមថន ២០០៨ េផញើជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបនយករដឋមរនត នងជរបធនរកមករងរ ជនខពស របឆងករជញដរមនស នងេ កជទវ យ អយ រដឋេលខធកររកសងកចចករនរ នងជរបធនរកមករងរជតរបឆងករជញដរ មនស ។ លខតរបសអងគករលកដ ចះៃថងទ២៨ ែខត ២០០៨ េផញើជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបនយករដឋមរនត នងជរបធនរកមករងរ


ករសមភ សនរបសអងគករឃល េមើលសទធមនស ជមយ អនករបកបរបរផល វេភទ ែដល ធល បបនជបឃឃងេនមណឌ លៃរពសព នងេកះគរ បនបញជ កអះ ងព កររេ ភ បពន នង ថ នភពអមនស ធម ែដលបនចងរកងេឡើងេ យអងគករលកដ នងអងគករសទធមនស ដៃទេទៀត។ របយករណែខមក ឆន ២០១០ របសអងគករ ឃល េមើលសទធមនស សតព “ែសបកជបែខ េភលើង [Skin on the Cable]” កបនចងរកងនវ កររេ ភេសពសនថវៈេលើអនកជបឃជរសតេភទកនងមណឌ លៃរពសពផងែដរ (អនករបកបរបរផល វេភទ នងអនកមនរបកបរបរផល វេភទ)។130 អនករបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស អពអវែដលពកេគបនទទលរងេ យផទ ល នងបនេឃើញកររេ ភេសពសនថវៈ ករ យដ នងករយរយផល វេភទ កនងមណឌ ល ៃរពសព នងេកះគរ។ រសផ យ២៧ឆន បនពពណនពបទពេ ធនរបសនង ែដលបនជបឃេនមណឌ លៃរពសព កនងែខមថនឆន ២០០៨ដេចនះថ ៖

ខញ បនជបឃេនៃរពសពពរៃថង។ ដចជរសេនកនង ននរកអញច ង។ េគ កខញ កនងបនទបចកេ រ ជមយមនស ចនន៣០នក ែដលមនទង បរស រសត នង កនេកមង។ មនមនបងគនេនកនងបនទបេទ បែនតមនធងពរ ែដលេគ ក សរមប េ យពកេយើងទងអសគន េរបើជបងគន ។ មន ន មឈមរប កេនពស េពញេលើជញជ ង។ ខញ េដកមនលកេទេនេពលយប េរពះខញ ភយខល ច នងរពយ បរមភណជខល ង។ េគេ យមហប រេយើងហបតចតច ស គពរេពលកនង មយៃថង - បយជមយរបហក (រតរប កៃរបផអ ប) នងែផលអពល។ អតមន ចន ឬ ល បរព កបយេ យហបេទ ខញ រតវហបបយពថងបល សទក។ េនេពលយប

ពកសនតសខបន យបរសមន កែដលពយយមរតយងធងនធងរ។

ជនខពស របឆងករជញដរមនស នងឯកឧតតម អត សេហង រដឋមរនតរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទសតព “កររេ ភ បពនេនណឌ លសងគមកចចៃរពសព នងេកះគរ។

130 អងគករឃល េមើលសទធមនស ែសបកជបែខ េភលើង ទពរ៤២-៤៣។


អនកជបឃេនេកះគរ មនបទពេ ធនមនសវខសគន េទ។ បទម យ២៦ឆន បន ពពណនពករឃខលននងេនមណឌ លេកះគរ កនងែខមថន ឆន ២០០៨ ដេចនះថ ៖

ពបកខល ង ស េនេកះគរ ពេរពះេគេ យ រហបតចតចែមន ែទន ... េគ កខញ េនកនងបនទបែដលមនគន របែហលជ ៤០ នក េនកនង េនះមនេកមង ចស រស របស អនកសទន អនកឡបសត។ មនបងគនេន កនងបនទប។ េគរបបថ េយើងនងរតវេនេកះគរ ពមយឆន េទបឆន ។ េពលខញ ឮអញច ង ខញ យ លៃថង នងខញ មន រមមណថ ខញ ចង ល ប។131

អនករបកបរបរផល វេភទ បនពពណនពរេបៀបែដលឆម សនតសខ យដ នងទតធក ពកេគ នងអនកដៃទេទៀត ែដលមនេធវើ មបញជ របសពកេគ នងបននយយពករ យដធងនធងរេ យឆម សនតសខេទេលើ អនកែដលបនពយយមរតេគចពមណឌ ល ។

អនករបកបរបរផល វេភទមយរបបននយយថ សនតសខ ទតធក នងេនេពលេបើក ទវ រចលមក។132 ចនធ ែដលបនជបឃឃងេនមណឌ លៃរពសព កនងែខមថន ឆន ២០០៨ អសរយៈេពលមយែខ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ដេចនះថ ៖

អនកយមបនបញជ ឲយខញ េទដងទកពរសះ។ ខញ មនរសលខលនេ ះ អញច ងខញ របែកកមនេធវើ មបញជ គតេទ។ គតយកដបង េឈើមក យេលើចេងកះខញ ពរដបង ... មនមយេលើកេទៀត អនកយមមន កបនយកដបងេឈើធមយមក យេលើ ម រខញ យងខល ង េរកយេពលេគចបខញ នងបតរបសខញ បនកនងេពលកពង

ែតពយយមលចរតេចញ133 ។ ៃដ ត របសខញ េខ យ ងពេពលរតវេគ យ េនះមក។134

ឆម សនតសខ រតវបនេគដងឮថ បនគ មសមល បមនស េដើមប ងពកេគ ពករ លចរតេគចេចញពមណឌ ល េហើយមនរសតមន កបនរលតកន េ យ រែត

131 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ បទម េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខស ឆន ២០០៩។

132 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស េនភនេពញ ៃថងទ១៤ ែខស ឆន ២០០៩។

133 ទងពរនកបតរបពនធរតវបនចបខលន អឡងេពលៃនករេបសសមអ ត មដងវថ (ពកេគកពងេដក មចេញច ើមផលវ) នងរតវបនេគបញជ ន េទកនមណឌ លៃរពសព។

134 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ចនធ េនភនេពញ ៃថងទ៧ ែខស ឆន ២០០៩។


ករ យដរបសឆម សនតសខ។ មលស យ២៨ឆន ែដលេគឃេនៃរពសព កនងែខវចឆក ឆន ២០០៧ បននយយថ ៖

អនកយមែដលរតវជកនរបសអនកកនេ រ ទតខញ បេជើង បនទ បពខញ មនរពមេធវើ មបញជ របសគតែដល ឲយខញ ជរមះេ ម ។ ខញ របបគតថ ខញ មន ចេធវើករងរ បនេទ

ពេរពះខញ ចញកន។ ខញ មនៃផទេពះបែខ។ ងពេពលេនះមក ខញ េចះ ែតឈកនងៃផទេពះ នងខញ បនរលតកនេនេពលខញ រតឡបមកដលផទះវញ េរកយពករជបឃមយសបត ហេនៃរពសព។135

អនកជបឃឃងបនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ ឆម សនតសខបនរេ ភ េសពសនថវៈរសត េនចេពះវតតមន ៃនអនកជបឃដៃទេទៀតេនមណឌ លៃរពសព។ អនករបកបរបរផល វេភទមន ក ែដលេគឃខលនេនទេនះេនេដើមឆន ២០០៨ បននយយ ថ មនឆម សនតសខបនកបនចលមកកនងបនទបេនេពលយប េដើមបរេ ភេលើរសត ពរនកែដលេដកេនែកបរនង។ រសតពនកេនះករតវបនេគេ យេចញពមណឌ ល េនៃថងបនទ ប។136 េនកនងមជឈមណឌ លទងពរ ឆម សនតសខេសនើឲយរសតរមេភទជមយ ពកេគជថន រនងករេ ះែលង។ អនករបកបរបរផល វេភទ យ២៨ឆន ែដលជបឃ េនកនងែខវចឆក ឆន ២០០៧ កនងមណឌ លៃរពសពបននយយដេចនះថ ៖

អនកយម េដើរមករកខញ នងសឲយខញ េទេដកជមយគត នងជមយអនកយម បននកេទៀត។ គតចងអលេទអនកយមបននកេនះ នងនយយថរបសន ជខញ រពមរមេភទជមយពកេគទងអសគន េនះ ពកេគនងេ ះែលងខញ ពមណឌ ល។ ខញ បនរបបេទពកេគថខញ មនរសលខលនេទ េហើយេគកមនបងខខញ ែដរ។137


136 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ បផផ េនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខស ឆន ២០០៩។ ពកសនតសខ រេ ភេសពសនថវៈរសតមន សរសរសស អ ត នងេ ះែលងពកេគេចញពមណឌ លបនទ បពកររេ ភ កមនសរេសរផងែដរេនកនងរបយករណ ៖ អងគករឃល េមើល សទធមនស ែសបក ចជបែខ េភលើង ទពរ៤៣។



កមរក សថតកនងចេ មអនកទង យែដលរតវបនេគឃឃង េនកនងមណឌ ល ៃរពសពនងេកះគរផងែដរ។138 ដចែដលបនេពលខងេលើ កមរមនគររតវបន ឃឃង េ យរគនែតែផអកេលើករពកពនធរបសពកេគកនងករងរផល វេភទេនះេទ េហើយជជនសវញកមរ រតវែតទទលបននវជនយ នងកចចករពរសមរសប េដើមបឲយពកេគ ចឆលងផត ពករងរែបបេនះ ដចជ របគលពកេគេទឲយសថតេន េរកមករឃរគងរបសអងគករមនែមនរ ឋ ភបលែដលគរេជឿទកចតតបន នងែដល មនផតលេស សមរសបសរមបកមរ រសប មបទ ឋ នអនតរជត។

អងគករឃល េមើលសទធមនស េជឿថ យរៗមតង របជពលរដឋេនែតរតវបនេគឃខលន េនមណឌ លៃរពសព របឆងនងឆនទះរបសពកេគ នងពកេគមន ចចកេចញបន េទ។ អឡងេពលទស នកចច របសអងគករលកដ នងករយលយឧតតមសនងករ អងគករសហរបជជត េនមណឌលៃរពសព កនង ែខត ឆន ២០០៩ មរនតៃនមនទរ សងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ មនរពមេ ះែលងអនកជបឃេទ លះរ

ែតមន ចញត ឬត ងអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ធនឲយមនករេ ះែលង ពកេគពមណឌ ល។ របសនេបើមនមន ចញត ឬត ងអងគករមនែមនរ ឋ ភបល មកធនទទលយកពកេគេទឃរគង េទ េនះពកេគហនងេនែតសថតកនងមណឌ ល កនងរយៈេពលមនកណតមយ។139 ដចគន េនះែដរ អនករបកបរបរផល វេភទចនន៣នក ែដលរតវបនេគឃខលនេនៃរពសព កនងែខមថន ឆន ២០១០ រតវបនេ ះែលង លះរ ែតមនអងគករមកធន នងេសនើសមនទរ សងគមកចច អតតយទធជន នង យវនតសមបទ ឲយេ ះែលងពកេគ។140

138 លខតរបសអងគករលកដ ចះៃថងទ១៨ ែខមថន ២០០៨ េផញើជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបនយករដឋមរនត នង ជរបធនរកមករងរជនខពស របឆងករជញដរមនស នងេ កជទវ យ អយ រដឋេលខធកររកសងកចចករនរ នងជរបធនរកមករងរជតរបឆងករជញដរមនស ។

139 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ អងគករលកដ េនភនេពញ ៃថងទ៣ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

140 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយរស ថ, រស ធ, នងរស ធ េនភនេពញ ែខមថន ឆន ២០០៩ [កលបរេចឆទពតរបកដរតវបកដកេចញ]។


រសធ យ២២ឆន រតវបនេគឃឃងេនៃរពសពកនងែខមថន ឆន ២០១០។ នងបន នយយថ មរនតេនមនទរសងគមកចច ជធន បនផតលឲយរបនងនវជេរមើស សតពករ បញជ ននងេទអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ឬេទមណឌ លៃរពសព បែនតមនមនជេរមើស ៃនកររតឡបេទផទះវញេទ។ រសធ េរជើសេរ ើសយកជេរមើសេទមណឌ លៃរពសព នង េបើេយងេទ មករេរៀប បរបសនងគ េគ កឃឃង ចេ យែឡកពគន រ ង អនកែដលមនសមរគចតត នងអនកែដលសមរគចតត ន កេនកនងណឌ លៃរពសព៖

េនៃរពសព េគ កេយើងេនកនងបនទបមយ ជមយរសៗជេរចើននក។ មន មនស េរចើនេពក េហើយេយើងរតវេដកេនពសេពញបនទប េសទើរែត មនមនចេនល ះ រកលខលនបនផង។ េយើងមនមនេខ វសរមបផល សបតរេទ េហើយ មណឌ លកមន បនឲយេខ វេយើងសរមបផល សបតរែដរ ដេចនះ េយើងរតវេសល កេខ វដែដល កនង រយៈេពលបនម នៃថង ែដលជបេនទេនះ។ បនទបមនរតវបនេគចកេ រេទ បែនត មនអនកយមេនខងមខបនទបរគបេពល។ េបើេយើងចងេទបងគន េយើងរតវស អនកយម។ អនកយមេដើរ មេយើងេទបងគន េដើមបកឲយេយើងរតេគច។ មណឌ លេនះ ផតល

របេពលកនងមយៃថង ... រេគេ យហបមនបនរគបរគនេទ ... អនក េនកនងបនទបជមយខញ បនតអញែតអរអពករេរសកឃល ន ពេរពះែតពកេគមនមន

រហបរគបរគន។ ខញ បនេឃើញយងេ ច សកមតងែដរែដលអនកយម ងេកមងមន កបន យៃដរសតច សមន ក េនេពលែដលគតកពងហបបយ។

រសតេនកនងបនទបខញ រតវបនេគឲយេចញពបនទប ចននពរដងកនងមយៃថង េនេមង ៩ រពក នងេមង ២ រេសៀល េដើមបេទងតទក។ េ យ រែតខញ នងអនកដៃទ កនងបនទបេនះ សទឋែតជអនកមនសមរគចតត ន កេនកនងមណឌ ល េគេ យេទងត ទកេនឯរសះ។ ទករសះ កដចជមន អ តេទ េហើយ េធវើឲយខញ េ លកនទល េពញខលន។ ចែនកឯអនកែដលសមរគចតត ន កេនកនងមណឌ លវញ រតវបនេគឲយេទ ងតទកទេយ នងេគទកឲយេនកនង គរេផ ង។141

141 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស ធ េនភនេពញ ែខមថន ឆន ២០០៩ [កលបរេចឆទពតរបកដរតវបកដកេចញ]។


អងគករលកដ បន យករណថ របជពលរដឋទងេនះទទលរងនវករគ ម េរបើអេពើហង របសនេបើពកេគពយយមរតេចញពមណឌ លៃរពសព នងថ រគនែត ជករនយយឲយែតបនបេ ណ ះ ែដលថពកេគរតវបនេគផតលឲយនវ “ជេរមើស” េដើមប ន កេនេ យសមរគចតត េនេពលែដលពកេគបនមកដលមណឌ លេនះ ែដលេនះជជេរមើសគម ននយ។ េនេពលែដលពកេគមកដលមណឌ លេហើយ ពកេគ មនមនលទឋភពេដើមបចកេចញទលែតេ ះ ពេរពះមនឆម សនតសខឃល ចេមើល ពកេគរគបេពលេវ ។

អងគករឃល េមើលសទធមនស បនពយយមេទចលេធវើទស នកចចេនមណឌ លៃរពសព េនៃថងទ៥ ែខវចឆក ឆន ២០០៩ បែនតទវ ររបងបនចកេ រជប េហើយអនកយម មនរពមឲយចលេនះេទ។ អនកយមទវ របនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ ករចលេមើលមណឌ លតរមវឲយ មនករអនញញ តជមនពមនទរសងគមកចច ជធន។ អងគករឃល េមើលសទធមនស បនេសនើសករអនញញ តសរមបករចល េធវើទស នកចច េនមណឌ លៃរពសព េនកនងលខតមយ ែដលបនេផញើជនរកសងសងគមកចច អតត យទធជន នងយវនតសមបទ ចះៃថងទ១៩ ែខេម ឆន ២០១០។ បែនតរ ឋ ភបល មនបនេឆលើយតបចេពះលខតេនះេទ។

ទជរមករបសអងគករេរករ ឋ បល នងករឃខលនេ យបពន

បនទ បពករេរៀបចែបបបទេនឯមនទរសងគមកចច ជធនរចេហើយ អនករបកបរបរ ផល វេភទ ែដលេគមនបញជ នេទកនមណឌ លៃរពសព រតវបនេគបញជ នេទកនអងគករ មនែមនរ ឋ ភបល ែដលមនផតលេស ដលអនករបកបរបរផល វេភទ ដចជករផតលករ របក នងករបណត ះប ត លវជជ ជវៈជនញ។ កនងករណខលះ ករផតលជរមកឲយ អនករបកបរបរផល វេភទ រតវរបរពតតេទ េ យេទះបជ មនចបស សថ ជនចចកលថ េធវើេឡើងេ យឈរេលើមល ឋ នរពមេរព ង។ កនងែខកកក នងែខស ឆន ២០០៩


អនករបកបរបរផល វេភទ បន យករណរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ មណឌ ល ែដលរគបរគងេ យអងគករេរករ ឋ ភបលចននពរ បនរក ទកអនករបកបរបរ ផល វេភទជនតជន ផទយនងឆនទះរបសពកេគអសមយរយៈេពល ែដលថរេវ េនះ មនចបព បបនេមង រហតដលពរបៃថង។142 មណឌ លមយបនបងខរសតឲយេនកនង បនទបចកេ រ។143 មណឌ លមយេទៀតមនរបងខពសពទធជវញបរេវណ េហើយេទះប ជញកញយគម នករចកេ រទវ ររបងកេ យ កបគគលកមណឌ លបនរបប អនករបកបរបរផល វេភទឲយ ន កេនែតកនងមណឌ ល នងេ យពកេគ របតបតត ម េទះបជពកេគចងចកេចញកេ យ។144

ជងេនះេទេទៀត អនករបកបរបរផល វេភទ បនរបបអងគករឃល េមើលសទធមនស ថ អងគករេរករ ឋ ភបលមយ មនបនេរៀបចចតែចងឲយអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលមនផទកេមេ គេអដស េហើយែដលបនជបឃេនមណឌ លរបសខលន េដើមប ទទលបនឱសថពនយ យេទ។ យងេ ច ស កមនអនករបកបរបរផល វេភទ ពរនកែដរ ែដលកពងេរបើឱសថពនយ យ បែនតមនមនឱសថជបខលនមកជមយ ពកេគេទ េនេពលចបខលនេ យ ជញ ធរ នងរតវបនេគបញជ នេទមណឌ ល កនង ែខកកក ឆន ២០០៩។ ពកេគបនខកខនេរបើឱសថចននបៃថង ពេរពះែតពកេគមន ចរកឱសថបនេនឯមណឌ លអងគករ។ រសតមន កកនងចេនមពកេគបន នយយថ ពកេគបនេសនើសឲយសមជករគ រ យកឱសថពនយ យមកេ យ ពកេគ បែនតបគគលកអងគករមនអនញញ តឲយពកេគទកទងសមជករគ រេទ។

142 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន ៃថងទ២៦ ែខកកក ២០០៧, សមភ សនជមយ ៃថងទ២៦ ែខកកក ២០០៩, សមភ សនជមយ ក ប ៃថងទ៦ ែខស ២០០៩, សមភ សនជមយ ម ៃថងទ៧ ែខស ២០០៩, សមភ សនជមយ ត ៃថងទ១៣ ែខស ២០០៩ នង សមភ សនជមយ ធ ៃថងទ២៤ ែខស ២០០៩។

143 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន ៃថងទ២៦ ែខកកក ២០០៧, សមភ សនជមយ ៃថងទ២៦ ែខកកក ២០០៩, សមភ សនជមយ ក ប ៃថងទ៦ ែខស ២០០៩, សមភ សនជមយ ត ៃថងទ១៣ ែខស ២០០៩។

144 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ក ប ៃថងទ៦ ែខស ២០០៩, សមភ សនជមយ ម ៃថងទ៧ ែខស ២០០៩ សមភ សនជមយ ត ៃថងទ១៣ ែខស ២០០៩ នង សមភ សនជមយ ធ ៃថងទ២៤ ែខស ២០០៩។


បគគលកៃនមណឌ លអងគករេនះបនេ ះែលងពកេគ េរកយេពលមនអងគករេផ ង មយចនន បនអនត គមនេ យមនករេ ះែលង។145

កចចរពមេរព ងឆន ២០០៧ រ ងអងគករេរករ ឋ ភបលមយចនន អពករផតលកែនលង ន កេន ឬេស េផ ងៗដលជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងអងគភពនន របស រ ឋ ភបល បនបនបងេ ះរ យបញហ េនះ េ យកណតនវ បទ ឋ នជមល ឋ ន សតពករផតលជរមក នងសទធរបសអតថជន រមទងកតពវកចចចេពះករមនករ យលរពម ពជនរងេរគះកនងករ ន កេនកនងជរមក េហើយនងករអនញញ តឲយ ជនរងេរគះចកេចញពជរមក។146 បែនត មនែមន អងគករទងអសសទធែតបនចះ ហតថេលខេលើកចចរពមេរព ងេនះេទ េហើយេទះជយង កេ យ ក មន ភជ បកតពវកចចចបប ែដរ។

េនេពលសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស កនងែខវចឆក ឆន ២០០៩ បគគលក អងគករមនែមនរ ឋ ភបលចននពរ បនទទល គ លថ កនងអតតកល បគគលករបស ខលន បន កករគបសងកតឲយអនករបកបរបរផល វេភទ ន កេនកនងមណឌ លចនន ពរឬបៃថង េដើមបផតលរបក នង សវតថភពដលពកេគ នងកនងខណៈេពលេនះ ជរញេលើកទកចតត ពកេគ ឲយទទលបនអតថរបេយជនពករបណត ះប ត ល វជជ ជវៈជនញ នងកមមវធដែទេទៀតែដលមនផតលេ យមណឌ ល។ េនេពលែដល ទេងវើែបបេនះ គកនងេគលបណងលអកេ យ បែនតរបសនេបើជកែសតង រសតទងេនះ

145 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន នង ជធនភនេពញ ៃថងទ២៦ ែខកកក ២០០៩។ សមេមើលេសចកតែថលងករណ

រពតមនរបសអងគករលកដ “ កទណឌ កមមអនករក៖ ករចបខលនេរចើនែថមេទៀតចេពះអនករសេន មដងវថ” ៃថងទ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៩។ េគហទពរ http://www.licadho-cambodia.org/pressrelease.php?perm=212&pagenb=0&filter=2009,

(បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៤ ែខកកក ឆន ២០១០)។ អងគករមនែមនរ ឋ ភបលែដលរងករេចទរបកន បនបដេសធអព ករេកើត មនេឡើងនវឧបបតតវេហតែបបេនះ។

146 រ ឋ ភបលកមពជ រកសងយតតធម រកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ នងរកសងសខភបល កចចរពមេរព ងសតព េគលករណែណនសរមបករអនវតតន នងករសហរបតបតតករ រ ង ថ បនរ ឋ ភបលពកពនធ នងទភន កងរគរទជនរងេរគះ កនងករណ ៃនអេពើជញដរមនស ៃថងទ៦ែខកមភះ ឆន ២០០៧។ http://www.humantrafficking.org/uploads/updates/Guidelines_for_

Victims_Support_Agencies.pdf, (បនចលេមើលេនៃថងទ១៦ ែខមថន ឆន ២០១០)។


របថន ចងចកេចញពមណឌ ល ែតមន ចេចញ មបណងខលនបនេទេនះ ដចគន េទនងករដកហតេសរភពរបសពកេគេ យខសចបប។

ខណៈេពលែដលអងគករចននពរ បន មឃតអនករបកបរបរផល វេភទ មនឲយចកេចញ ពមណឌ លរបសពកេគេ យរបសទឋភព កនងកលៈេទសៈជក កជេរចើន កនង អតតកល អងគករទងេនះបនែថលងថ េគលនេយបយបចចបបននរបសពកេគ គមនមនឃនរ មន កេទ េហើយពកេគទង យមនេសរភពនងចកេចញ េនេពល កបន។ រកមអងគករសទធមនស នងរកមគរទអនករបកបរបរផល វេភទ បនអះ ងថ ករអនវតតនព អតតកលរបសអងគករទងេនះមនករផល សបត រ េហើយរយៈេពលេរកយេនះ ។

អងគករមយែដលផតលជរមក ន ក រសយដលកមររងេរគះ ៃនអេពើរេ ភបពន បែនត កទទលយកអនករបកបរបរផល វេភទជនតជន ែដលមនទរសងគមកចច អតតយទធជន នង យវនតសមបទ បញជ នេទឲយពកេគ ពេរពះ “ពកេគមនមនទកែនលង ែដលរតវ េទ”។147 អងគករលកដ បន យករណថ ខណៈេពលែដលអនករបកបរបរផល វេភទ ចនន១២នក រតវបនឃខលនេនកនងមណឌ លរបសអងគករេនះ កនងែខកកក ឆន ២០០៩ បគគលកមណឌ លបនទកពកេគកនងបនទបចកេ រ នងអនញញ តឲយពកេគ េចញេរកបនទប ែតេនេពលទទលទន របេ ណ ះ េដើមបបងក រពកេគពកររត េចញពមណឌ ល។148 បែនថមពេលើបញហ ែដលបនេលើកេឡើង សតពករអនវតតន ែដល ដចគន េទនងករដកហតេសរភពេ យខសចបបេនះ គថ ករបញជ ននតជន របកបរបរផល វេភទ េទឲយ ន កេនកនងមណឌ ល ស បកមររងេរគះែដលរគបរគងេ យ អងគករមនែមនរ ឋ ភបល

147 ដចគន ។

148អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ ន នង ជធនភនេពញ ៃថងទ២៦ ែខកកក ២០០៧។ សមេមើលផងែដរ េសចកត ែថលងករណ រពតមនរបសអងគករលកដ “ កទណឌ កមមអនករក៖ ករចបខលន េរចើនែថមេទៀតចេពះអនករសេន មដងវថ” ៃថងទ២៦ ែខកកក ឆន ២០០៩។ េគហទពរ http://www.licadho-cambodia.org/pressrelease.php?perm=212&pagenb=0&filter=2009,

(បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៤ ែខកកក ឆន ២០១០)។


នងបងហ ញនវទនសជមនខន េទះបជ កនងករណ កេ យ ពេរពះរកមទងពរេនះមនេសចកតរតវករេផ ងពគន ចេពះ របេភទខសៗគន ៃន េស គរទ ។


V. ចបបអនតរជ

របេទសកមពជ គជភគមយៃនសនធសញញ សទធមនស អនតរជតសខនៗ មនជ ទ កតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ (ICCPR) 149 កតកសញញ អនតរជតសតពសទធេសដឋកចច សងគម នងវបបធម (ICESCR) 150 អនសញញ របឆងករេធវើ ទរណកមម នងកររបរពតតមកេលើខលន ឬទណឌ កមមឯេទៀតែដលេឃរេឃ អមនស ធម ឬបេនថ កបនទ ប (អនសញញ របឆងទរណកមម) 151 អនសញញ សតព សទធកមរ (CRC)

នងអនសញញ សតពករ បបត លទរមងៃនករេរ ើសេអើងរបឆង នងរសតេភទ(CEDAW)។152

ដចេនះ របេទសកមពជមនកតពវកចចេរកមចបបអនតរជត កនងករករពរសទធ របសអនករបកបរបរផល វេភទ នងទប ក ត កររេ ភបពនេទេលើពកេគ រមមន ករចតវធនករលបបបតអេពើជញដរមនស នងចតវធនករសមរសបនន េដើមបទប ក តករេកងរបវញចផល វេភទេលើកមរ។ អវែដលជករពកពនធេរចើនបផត នងអនករបកបរបរផល វេភទ េនះគ សទធមនទទលរងករចបខលន ឬឃខលនេ យ រេ ភបពន នងសទធមនទទលរងនវករេធវើទរណកមម នងកររបរពតតមកេលើខលន ែដលេឃរេឃ អមនស ធម នងបនទ បបេនថ ក រពមទងសទធទទលបននតវធ រតមរតវ នងសទធខងសខភព។

149 កតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ (ICCPR) រតវបនអនមតេនៃថងទ១៦ែខធន ឆន ១៩៦៦ មរយៈេសចកតសេរមចចតតរបសម សននបតេលខ 2200A (XXI), 21 U.N. GAOR Supp. (No. 16) at 52, U.N. Doc. A/6316 (1966), 999 U.N.T.S. 171, ចលជធរមនេនៃថងទ២៣ ែខមន ឆន ១៩៧៦។

150 កតកសញញ អនតរជតសតពសទធេសដឋកចច សងគម នងវបបធម (ICESCR) រតវបនអនមតេនៃថងទ១៦ែខធន ឆន ១៩៦៦ មេសចកតសេរមចចតតរបសម សននបតេលខ 2200A (XXI), 21 U.N. GAOR Supp. (No. 16) at 49, U.N. Doc. A/6316 (1966), 993 U.N.T.S. 3,

ចលជធរមនេនៃថងទ៣ ែខមក ឆន ១៩៧៦។

151 អនសញញ របឆងករេធវើទរណឌ កមម នងកររបរពតតមកេលើខលន ឬទណឌ កមមឯ េទៀតែដលេឃរេឃ អមនស ធម ឬ បេនថ កបនទ ប (អនសញញ របឆងករេធវើទរណកមម) រតវបនអនមតេនៃថងទ១០ ែខធន ឆន ១៩៨៤ មេសចកតសេរមចចតតរបសម សននបតេលខ 39/46,

ឧបសមពនធ 39 U.N. GAOR Supp. (No. 51) at 197, U.N. Doc. A/39/51 (1984), ចលជធរមនេនៃថងទ២៦ ែខមថន ឆន ១៩៨៧។

152 អនសញញ សតពករបបត លទរមងៃនករេរ ើសេអើងរបឆងនងរសតេភទ (CEDAW), រតវបនអនមតេនៃថងទ១៨ ែខធន ឆន ១៩៧៩ មេសចកតសេរមចចតតរបសម សននបតេលខ 34/180, ចលជធរមនេនៃថងទ៣ ែខកញញ ឆន ១៩៨១។


មរ ៩ ៃនកតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ ធនថ ៖

“ជនរគបរបមនសទធមនេសរភព នងសនតសខផទ លខលន។ គម នជន មន ករតវចបខលន ឬឃខលន មអេពើចតតបនេឡើយ។ គម នជន មន ករតវ ដកហតេសរភពបន េឡើយ េលើកែលងែតមនេហតផល នងរសប មនតវធ ែដលមនែចងេនកនង ចបប។”

េនេពលមនករចបខលន ជនែដលរតវបនចបខលន “រតវមនសទធឲយេគរបបឲយដង េនេពលចបខលន អពមលេហតៃនករចបខលន នងរតវរបបឲយដងភល មអព ករេចទ របកន។”

ជន កេ យែដលរតវបនឃខលន េ យមលេហតែដលមនរសប មចបប គជ ករឃខលន មទេនើងចតត នងេហតេនះ ជករខសចបប។ ករឃឃង ចមនតៃមល េសមើគន នងករឃឃង មទេនើងចតត េទះបជមនករអនញញ តេ យចបបកេ យ េបើករឃឃងេនះមន “ធតផ ៃនបទេលមើសមនរគបរគន អយតតធម ខវះខតភព េជឿជកបន នងខវះនតវធរតមរតវ។” 153 គណៈកមម ករសទធមនស របសអងគករសហ របជជត បនសេរមចថ ករឃឃងែដលចបបអនញញ ត គរតវែត សមេហតផល ចបច នងសមមរត េ យគតពចរ េទដល ថ នភពជក កៃនករណ ផង។154

កនងករសក មយអពបទ ឋ នចបបអនតរជត ទកទងនងករឃខលនជនរងេរគះ ៃនអេពើជញដរ ក ហ នងភ ន បនផតលនវេសចកតែណនមយចនន េលើ

ថ នភពជក ក ែដលបងហ ញថករឃខលនកនងមណឌ ល ជអេពើឃខលនេ យ បពន នងខសចបប។ េនះេបើកនង ករណែដល “ចបបកនងរបេទសមនមនែចងអព ករឃឃងេទ ឬរបសនេបើករឃឃងរតវបនកណតេឡើងេ យ រេ ភនងចបប

153 សមេមើល, ទនកទនងេលខ 458/1991, A. W. Mukong v. Cameroon (មតេយបលេនះរតវបនអនមតេនៃថងទ២១ ែខកកក ឆន ១៩៩៤) កនង U.N. doc. GAOR, A/49/40 (vol. II), ទពរ 181, កថខណឌ 9.8.។

154 ន លេហវន វ។ ឌ នឌែលន, ទនកទនងេលខ305/1988 អនមតេនៃថងទ១៥ ែខស ឆន ១៩៩០ U.N. GAOR, Hum. Rts. Comm.,

39th Sess., ¶ 5.8, U.N. Doc. CCPR/C/39/D/305/1988 (1990); A v. អរ ត ល, ទនកទនងេលខ560/1993, អនមតេនៃថងទ៣០ ែខេម ឆន ១៩៩៧ U.N. GAOR, Hum. Rts. Comm., 59th Sess.,¶ 9.2, U.N. Doc. CCPR/C/59/D/560/1993 (1997).


ជករឃឃងែដលេធវើេឡើង ឬកណតេឡើងកនងលកខណៈេរ ើសេអើង ជករឃឃង ែដលេធវើេឡើងស ប រយៈេពលែដលមនករពនយេពល មនជក ក ឬមនមន កលកណត ជករឃឃងមនមនមលេហតរតមរតវ មន ចពយករណជមនបន ឬមនសមមរត ឬជករឃឃងែដលមនសថតេរកម កររតតពនតយ មែផនក រដឋបល ឬែផនកត ករ េដើមប ចបញជ កបនពភពរសបចបបៃនករឃឃង នងភពចបចៃនករបនតឃេរកម ថ នភពេនះ ជមយនងលទធភពៃនករ េ ះែលង េនេពលែដលមនមនមល ឋ នឲយបនតករឃឃង។” 155

ចបបអនតរជតតរមវឲយរដឋេធវើឲយរបកដថ ករធន មនតវធចបចរតវែតមន េដើមបកណត នងេឆលើយតបចេពះ ថ នករណៃនករដកហតេសរភពេ យខសចបប ឬ មទេនើងចតត។ អនកជបឃឃងទង យ រតវមនសទធត ចេពះករឃខលនរបស ពកេគ េនកនងត ករ។156

េនរគប ថ នករណទងអស ែដលរបជពលរដឋ រតវបនេគដកហតេសរភព របសខលន កតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ (ICCPR)ែចងថ អនកទងេនះេនែតទទលបនកររបរពតតមកេលើខលន “ មលកខណៈ មនស ធម នងករេគរពចេពះេសចកតៃថលថន រ ពកេណើ តរបសមនស ។” 157 កតក សញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ កបន មឃតអេពើ ទរណកមម កររបរពតតមកេលើខលន ឬទណឌ កមមឯេទៀត ែដលេឃរេឃ អមនស ធម

155 គ ហវ េអ នងភ ន អ “តៃមលខពសៃនេសរភព៖ ករវភគខងផលវចបប នងេគលនេយបយ សតពជរមកឃឃងសរមបអនករងេរគះ េ យអេពើជញដរមនស ” របយករណសទធមនស របចរតមស ែខកមភះ ឆន ២០១០ ទពរ ៩៥។ 156 មរ ៩ ៃនកតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ (ICCPR) ែចងថ “ជន ែដលរតវដកហតេសរភព េ យ ករឃតខលន ឬឃខលន រតវែតមនសទធ កពកយបណត ង េដើមបឲយត ករ ចសេរមច េ យមនពនយេពលអពនតយនកលភពៃនករឃខលន នងបងគ បឲយេនេរកឃ េបើករឃខលនេនះមនរសបចបប។” បែនថមេលើសេនះេទៀត “ជន ែដលបនរងេរគះេ យ រករឃតខលន ឬ ឃខលនខសចបប មនសទធទមទរសណង។”

157 កតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ មរ ១០


ឬែបបបនទ បបេនថ ក។158 អេពើរេ ភេសពសនថវៈ នងករេបៀតេបៀនផល វេភទ កនងទកែនលងឃឃង រតវបនពចរ ថជអេពើទរណកមម។159

េរកមកតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ រដឋជភគ រតវផតល “ករែថទែផនកេពទយរគបរគនកនងអឡងេពលៃនករឃខលន។” 160 បទវនយជបទ ឋ នអបបរមសតពកររគបរគងអនកេទស បញជ ករតែតចបសថ អនកជបឃមនសទធជបរគេពទយេដើមបពនតយសខភព ងកយ នងសខភព ផល វចតត។161 ករណេនះ បបញជ លទងសទធទទលបនឱសថចបចសរមបរស ន មនជវត ដចជឱសថពនយជវតចេពះេមេ គេអដស។

ភពចបចចេពះករឃខលនកមរ ចេ យែលកព នតជន មនករទទល គ ល េនកនងអនសញញ សតពសទធកមរ ចែណកឯ ថ នភពជក ករបសកមរ មនែចង េនកនងវធនអងគករសហរបជជតចេពះករករពរកមរែដល រតវបនដកហត េសរភព។162

158 កតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ មរ ៧

159 អនក យករណពេសសរបសអងគករសហរបជជតសតពទរណឌ កមម បនែថលងថ “អេពើរេ ភេសពសនធវៈ នងទរមងដៃទេទៀតៃនអេពើ េបៀតេបៀនេករ តខម ស កនងទកែនលងឃឃង គជអេពើរេ ភដគរឲយសអបេខពើមបផត េលើេសចកតៃថលថនរពកេណើ ត នងសទធបរណភព ងគកយរបស មនស រគបរប នងរតវចតចលជអេពើៃនករេធវើទរណកមម។” អនក យករណពេសសរបសអងគករសហរបជជតសតពទរណឌ កមម េសចកត សេងខបៃនកចចរបជេលើកទ២១ U.N. ESCOR, Comm’n Hum. Rts, 48th Sess., ¶ 35, U.N. Doc. E/CN.4/1992/SR.21 (1992)។

ត ករអនតរជត នង ថ បនដៃទេទៀត បនកណតថ អេពើរេ ភេសពសនថវៈ សថតេរកមករ មឃតរបសចបបអនតរជត សតពអេពើទរណកមម ឬកររបរពតតមកេលើខលន ែដលេឃរេឃ អមនស ធម ឬែដលបនទ បបេនថ ក។ សមេមើលនវ ឧទហរណ Aydin v. Turkey, Eur. Ct. of

H.R., លរកមចះៃថងទ២៥ ែខកញញ ឆន ១៩៩៧ កថខណឌ ៦២-៨៨។ រពះ ជ ជញ នងហវ នឌច ICTY ករណេលខ IT-95-17/1-T,

លរកមចះៃថងទ១០ ែខធន ឆន ១៩៩៨ កថខណឌ ១៦៣-៨៦។

160 ពនត វ រទន ត នងតបេ គ (ទនកទនងេលខ 232/1987) របយករណរបសគណៈកមម ធករសទធមនស vol. 2, U.N. Doc A/45/40,

ទពរ ៦៩ ។

161 បទ ឋ នជអបបបរមរបសអងគករសហរបជជតសរមបរគបរគងអនកេទស (បទ ឋ នជអបបបរម) រតវបនអនមតេ យសមជសហ របជជតេលើកទមយ សតពករទប ក តបទេលមើស នងកររបរពតតេលើជនេលមើស ែដលរបរពធេធវើេនទរកងហ ែណវ កនងឆន ១៩៥៥ នងរតវបន យលរពមេ យរកមរបក េសដឋកចច នងសងគម មេសចកតសេរមចចតតេលខ 663 C (XXIV) ចះៃថងទ៣១ ែខកកក ឆន ១៩៥៧ នងេលខ 2076

(LXII) ចះៃថងទ១៣ ែខឧសភ ឆន ១៩៧៧ កថខណឌ ២៦ ។

162 អនសញញ សតពសទធកមរ មរ ៣៧


សកមមភពរបសនគរបល នងមរនតរ ឋ ភបលដៃទេទៀត រេ ភជដែដល ៗេលើសទធជ មល ឋ នទងេនះ ជសទឋែដលរបេទសកមពជជប កតពវកចចខងផល វចបបកនងករអនវតត ម។ ឧទហរណ ករចបខលនអនករបកបរបរផល វេភទនតជនពផទះបន ឬ មដងវថ េ យរគនែតេផទរពកេគេទកនជរមក ន កេន ែដលជទកែនលងែដល ពកេគមន

ចចកេចញេ យេសរ េហើយែដលករឃពកេគេនមណឌ លេនះ គម នមល ឋ ន រសបចបបអវេឡើយ គជកររេ ភេលើសទធមនេសរភព នងសនតសខ ។163

សនធសញញ អនតរជតសតពទសភព ករអនវតតនែបបទសភព នងករជញដរមនសកបនអពវនវផងែដរដលរបេទសនន ឲយកណតនយមនយេលើអេពើជក ក ែដលពកពនធនងករងរផល វេភទេ យបងខថ ជបទឧរកដឋ នងសឲយចតវធនករ សមរសប េដើមបេ ះរ យ ថ នភពទងេនះ រមទងករករពរដលសទធរបស ជនរងេរគះៃនបទឧរកដឋទងេនះ។164 របេទសកមពជបនផតលសចច បនេលើ ពធ រ បឡម សតព ករទប ក ត ករបរងក ប នងករផតនទ េទសករជញដរមនស ជ ពេសសរសត នងកមរ165 នងអនសញញ បែនថមសតពករលបបបតេចលទសភព ជនញទសករ នងករបេងកើត នង អនវតតនែបបទសភព។166 ចបបអនតរជត មនបនបញញតតព

163 កតកសញញ អនតរជតសតពសទធពលរដឋ នងសទឋនេយបយ មរ ១២(១) ែចងថ “ជន ែដលរសេនរតមរតវ មលកខណៈចបប កនង របេទស មយ មនសទធេធវើដេណើ រ នងេរជើសេរ ើសនេវសន ឋ នរបសខលនេ យេសរ។” 164 ឧទហរណ ពធ រសតពករជញដរ, អនសញញ សតពករលបបបតេចលទសភព, អនសញញ សតពករលបបបតេចលករអនវតតដច ទសភព។

165 ពធ រសតពទប ក ត ករបរងក ប នងករផតនទ េទសករជញដរមនស ជពេសសរសត នងកមរ បែនថមេលើអនសញញ អងគករសហរបជជត របឆងនង ឧរកដឋកមមឆលងែដន (ពធ រសតពករជញដរ) រតវបនអនមតេនៃថងទ១៥ ែខវចឆក ឆន ២០០០ មេសចកតសេរមចរបស ម សននបតេលខ 55/25, ឧបសមពនធ II, 55U.N. GAOR Supp. (No.49) at 60, U.N. Doc. A/45/49

(Vol.I) (2001), ចលជ ធរមនៃថងទ២៥ ែខធន ឆន ២០០៣, ផតលសចច បនេ យរបេទសកមពជេនៃថងទ២ ែខកកក ឆន ២០០៧។

166 អនសញញ បែនថម អងគករសហរបជជតសតពករលបបបតេចលទសភព, ជនញទសករ នងករបេងកើត នងករអនវតតនរសេដៀងនង ទសភព រតវបនអនមតេនៃថងទ៧ ែខកញញ ឆន ១៩៥៦ េលខ 226 U.N.T.S. 3, ចលជធរមនៃថងទ៣០ ែខេម ឆន ១៩៥៧, រតវបន អនមតេ យសននបតបណណ ទតសហរបជជតអព អនសញញ បែនថមសតពករលបបបតេចលទសភព ជនញទសករនងករអនវតតនរសេដៀង នងទសភព។ សននបត រតវបនរបរពតតេឡើង មេសចកតសេរមចចតតេលខ 608 (XXI) ចះៃថងទ៣០ ែខេម ឆន ១៩៥៦ ៃនរកមរបក េសដឋកចច នងសងគមរបសអងគករសហរបជជត នងបនជបរបជគន េនឯករយលយសហភពអរ ប របចអងគករសហរបជជតកនងទរកង ហ ែណវ ពៃថងទ១៣ ែខស ដលៃថងទ៤ ែខកញញ ឆន ១៩៥៦។ សនធសញញ េលខេរៀង ២២៦ ទពរ៣ ។


រកបខណឌ ចបបជក ក មយ សរមប កបញញតតេលើ ករងរផល វេភទេទ។ កបែនត ែតងែត រសយេទ មរបេទស ែដលអនមតយក រកបខណឌ ចបបអវកបន

េ យែតេគរពសទធជមល ឋ នរបសបគគល ែដល ពកពនធកនងករងរផល វេភទ េទះជេ យករសមរគចតត ឬមនសមរគចតត។

ចបបអនតរជត មនភពចបស ស សេលើករ មឃតករពកពនធរបស កមរ -េពលគអនកទង យែដលមន យេរកម ១៨ ឆន - កនងករងរផល វេភទ។ របេទសកមពជ បនឲយសចច បនេលើអនសញញ សតពសទធកមរ នងពធ របែនថមសតពករលកកមរ េពសយចរកមរ នងកម រសតកមរ នងអនសញញ អងគករ ករងរអនតរជតេលខ១៨២ សតពទរមង រកកបផតៃនពលកមមកមរ។ េរកម សនធសញញ ទងេនះ រដឋជភគមនកតពវកចចករពរកមរពករេកងរបវញច េសដឋកចច ករេកងរបវញចផល វេភទ នងករងរ មយែដល របកបេ យេរគះថន ក ឬបផល ញ ដលសខភពកមរ ឬអនត យដលករលត សខង ងកយ សតបញញ ឬខង សងគមកមរ។167 “ករេរបើ, ករអសទញ ឬករផតល” កមរសរមបេពសយចរ រតវ បនពចរ ថជ ”ទរមង រកកបផតៃនពលកមមកមរ” ែដលរដឋរតវ កេចញ នងអនវតតកមមវធសកមមភព េដើមបលបបបតេចលទរមងទងេនះជ ទភព។168 រដឋករតវបនេគតរមវផងែដរឲយ កជបទរពហមទណឌ េលើ “ករផតល ករបនមក ករអសទញ ឬករឲយកមរ” សរមបេរបើរបស “កនងសកមមភពផល វេភទេដើមប ភករ ឬទរមងដៃទ មយែដលរសេដៀងគន េនះ។” 169

167 អនសញញ សតពសទធកមរ មរ ៣២(១) នងមរ ៣៤។

168 អនសញញ ILO េលខ ១៨២ សតពករ មឃត នងរបរពតតកមមភល មៗេដើមបលបេចលទរមង រកកបផតៃនពលកមមកមរ (ទរមង រកក បផតៃនអនសញញ ពលកមមកមរ) រតវបនអនមតេនៃថងទ១៧ ែខមថន ឆន ១៩៩៩, េលខ 38 I.L.M. 1207 (ចលជធរមនៃថងទ១៩ ែខវចឆក ឆន ២០០០) ផតលសចច បនេ យរបេទសកមពជេនៃថងទ១៤ ែខមន ឆន ២០០៦, មរ ៣(ខ) នង ៦(១)។

169 ពធ រ បែនថមេលើអនសញញ សតពសទធកមរ ពកពនឋនងករលកកមរ េពសយកមមកមរ នងកម រសតកមរ (Optional Protocol CRC

SC), រតវបនអនមតេនៃថងទ២៥ ែខឧសភ ឆន ២០០០ េសចកតសេរមចចតតរបសម សននបតេលខ 54/263, ឧបសមពនធ II, 54 U.N. GAOR

Supp. (No. 49) at 6, U.N. Doc. A/54/49, Vol.III (2000), ចលជធរមនៃថងទ១៨ ែខមក ឆន ២០០២, ផតលសចច បន េ យរបេទសកមពជ ៃថងទ២០ ែខឧសភ ឆន ២០០២ មមរ ២(ខ) នង៣(១)(ខ)។


ករែដរសខន េនះគ រដឋរតវែត “ចត លវធនករែដល ចេធវើបន” េដើមបធនថ កមរទងអសែដលពកពនធកនងសកមមភពផល វេភទេដើមប ភករ ឬទរមងដៃទ

មយែដលរសេដៀងគន េនះ ទទលបន “ជនយសមរសបទងអស ... រមមន ករេធវើសមហរណកមមេពញេលញៃនជនទងេនះេទកនងសងគមវញ នងករ ត រ សមបទខង ងកយ នងខងផល វចតតៃនជនទងេនះ។” 170 ជនយែបបេនះគរែត បបញច លនវ “ជនយេ យផទ លែដលចបចនងសមរសប សរមបយកកមរេចញ”

ពករងរែបបេនះ នងធនឲយពកេគ “ទទលបនករអបរករតមល ឋ នេ យមនបងៃថល នងេបើ ចេធវើេទបន នងែដលសមរសប ផតលករបណត ះប ត លវជជ ជវៈ ដលកមរ ែដល បនយកេចញពទរមង រកកបផតៃនពលកមមកមរ។” 171 កនងរបេទសកមពជ េ យមន ភពរបេងើយកេនតើយរបសនគរបល ចេពះ យ ឬ ថ នភព របសអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលពកេគឃឃង ែដលមនសរេសរចងរកងេនកនងរបយករណេនះ គកមរែដល ពកពនធកនងករងរផល វេភទ មនទទលបននវកចចករពរពេសស ែដលពកេគមនសទឋនង ទទលបនេនះេទ។172

170 ដចគន មរ ៩(៣) 171 អនសញញ អងគករពលកមមអនតរជតេលខ១៨២ មរ ៧(២)(ខ) នង(គ) 172 ដចគន េនះែដរ ទកទងនងនតជន នងអនតជន េរកមមរ ៦ ៃនពធ របឡម រដឋរតវខតខផតលឲយជនរងេរគះៃនករជញដរនវ នេវសន ឋ ន ករែថទសខភព ជនយខងផលវចបប ករអបរ/ករហវកហវន នងឱកសករងរ ករទទលបនពតមនអពសទធរបសខលន នងមន អនកបកែរបភ មករចបច។ េគលករណជអន សន នងេគលករណែណន របសករយលយឧតតមសនងករអងគករសហរបជ ជតទទលបនទកសទធមនស សតព សទធមនស នងករជញដរមនស បនអពវនវដលរដឋទងអស កនងកចចសហរបតបតតករ ជមយ អងគករ មនែមនរ ឋ ភបល ធនឲយមននវ ជរមកមនសវតថភព នងរគបរគន ែដលមនែមនជកែនលងឃឃង ឲយមនសរមបផតលដល ជនរងេរគះ ៃនអេពើជញដរមនស ករយលយឧតតមសនងករអងគករសហរបជជតទទលបនទកសទធមនស (OHCHR) េគលករណជអន សន នងេគលករណែណនសតពសទធមនស នងករជញដរមនស E/2002/68/Add.1, េគលករណ៦(១)។


VI. នទណឌ ភព នងករបែណត តបេ ត យឲយមនកររេ ភបពន

ករខកខនេសើបអេងកត នងករកតេទសអេពើរេ ភបពនទងេនះ បេ ត យឲយ នគរបល នងមរនតរដឋដៃទេទៀត េបៀតេបៀនអនករបកបរបរផល វេភទ េ យគម នភយ ខល ច ពករ កទណឌ កមមេឡើយ។ អងគករេរករ ឋ ភបល អងគករអនតរជត នង អងគករដៃទេទៀត បននយកបញហ ខកខនទងេនះ ក ជនរ ឋ ភបលកមពជ មតងេហើយមតងេទៀត។ លទធផលមយែដលទទលបន គករេចញនវេគលករណែណន ចបបឆន ២០០៨ កនងបណងទប ក តអេពើរេ ភបពនធងនធងរ ។ កបែនតភពអសកមម ជបនតបនទ បរបសរ ឋ ភបល បនទកឲយេគលករណែណនេនះមនភពេខ យ ជទេទ ជមយនងឥទធពលវជជមនបនតចបនតចរបស ។ ជនយបរេទសែដលមន េគលបណងជយរបយទធរបឆងអេពើរេ ភបពន មនបនែសតងេចញឲយេឃើញនវ ភពរកចេរ ើនេទ។

ករខកខនេសបអេងកត នងផតនទ េទសអេពរេ ភបពន

េរកមចបបកមពជ នងចបបអនតរជត ជញ ធរកមពជមនកតពវកចចទប ក ត ចេពះ កបបករយរេ ភបពន របសនគរបល នងមរនតដៃទេទៀត នងរតវ េសើបអេងកត កតេទស នងផតលេ យមននវ ដេ ះរ យរបសទឋភព េនេពលេកើតមនអេពើរេ ភបពន។173

173 របេទសកមពជ បនទទល គ ល នងេគរព មេគលករណៃនកតកសញញ នងអនសញញ រអនតរជត ដចមនែចងកនងមរ ៣១ ៃន រដឋធមមនញញ។ មរ ៣៨ៃនរដឋធមមនញញកមពជ មឃត ករបងខតបងខ ករេធវើបបេលើរប ងកយ ឬរបរពតតកមម មយ ែដលបែនថមទមងន ទណឌ កមម អនវតតនចេពះជនជបឃឃង ឬជបពនធនគរ ។ មរ ៣៩ ៃនរដឋធមមនញញ ធនសទធរបសរបជពលរដឋែខមរ កនងករបតងបរ រ បតងត ឬបតងទរសណងជសជលករខចខត ែដលប ត លមកពអេពើខសចបបរបសអងគកររដឋ របសអងគករសងគម ឬរបសបគគលកៃនអងគករ ទងេនះ ែដលបនរបរពតតកនងអឡងេពលបេពញភរកចច។


អេពើរេ ភបពន ែដលបនចងរកងកនងរបយករណេនះ មនែមនជអវែដលថមេទ។ រកមសទធមនស កនងរសក នងរកមគរទអនករបកបរបរផល វេភទ បនេលើកេឡើងអព បញហ ទងេនះពមនមក។ បែនត នទណឌ ភពេនែតមនជបនតចេពះអេពើរេ ភ បពន េលើអនករបកបរបរផល វេភទ អនកគម នផទះសែមបង កមររស មចេញចើ មថនល នងអនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន។ របយករណពេពលមនៗសតពកររេ ភបពន េនៃរពសព នងអពហង របសនគរបលេទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ មនបននេទ ដលករេសើបអេងកតដគរេជឿទកចតត ចេពះករេចទរបកនពអេពើរេ ភទងអស េនះេទ។

េទះបជមនករចបខលន ករឃខលនេ យខសចបប នងអេពើហង កេ យ កមន មនអនករបកបរបរផល វេភទ មន ក ែដលសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស ធល បបន កពកយបណត ងជផល វករេទកនត ករ នគរបល ឬ ជញ ធររ ឋ ភបលដៃទេទៀត អពកររបរពតតទងេនះេទ ។ អនករបកបរបរផល វេភទខលះ បន យករណព ករណរបសពកេគេទឲយរកមគរទអនករបកបរបរផល វេភទកនងរសក នងរកមសទធមនស បនដង នង ចងរកងជឯក រនវករណទងេនះ េហើយែដល រកមទងេនះបនពយយមចលរមគន នងជ ធរណៈេថក លេទស ចេពះអេពើ ហង ។ បែនត ជញ ធរមនសមតថកចចវញ ែតងែតខកខនមនេសើបអេងកតករណ ទងេនះេទ។ អនករបកបរបរផល វេភទជេរចើននកេផ ងេទៀតមនករភយខល ចអពករ សងសកតបវញ េហើយអនកដែទេទៀតគម នជេនឿេលើរបពនធមយែដលដត មេ យអេពើពករលយ ករេរ ើសេអើង នងនទណឌ ភព។ ដចែដលអនករបកបរបរផល វេភទមន កគ រសនយយដេចនះថ ៖

ពកេគ [នគរបល] ចបេងកើត េរឿងេឡើងេដើមបេចទរបកន ពកេយើង េហើយ េយើងគម នអ ចអវេដើមបត ជមយពកេគេទ។ េយើងពបកខល ង ស នង ឈចបខល ង សចេពះករេធវើបបរបសបលស។174

174 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ រស េន ជធនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។


នក ែដលរតវបនពកសនតសខករពរសនចបរ យេធវើបបកនងែខត ឆន ២០០៩

ចង កពកយបណត ង េហើយនងកមននវរបថតៃនឧបបតតេហតេនះផងែដរ។ នង

បនសរមចចតតមន កពកយបណត ង បនទ បពបនទទល ដបនម ន ថ នគរបលនង

តរមវឲយមននវ េសចកតែថលងអះ ងរបស ក េផ ងេទៀត។ នងបននយយថ៖

ពបកេដើមបសឲយ អនក មន ក េធវើជ ក ឲយខញ ពេរពះមន កៗ សទឋែតខល ច នងខវលខវ យពសនតសខផទ លខលនរបសពកេគ។ មនអនករតមតឌបជេរចើននក នងអនករបកបរបរផលវេភទយងេរចើន បនេមើលេឃើញករ យដេនះ បែនតពកេគ ខល ចមន នជយ ខញ េទ។ ពកេគទងអសេនះមកេន មសនជេរៀង លៃថង េដើមបរកសចញច មជវត ដេចនះពកេគនងមនេធវើអវ ែដលរបឆងនងអនកមន អ ចេនសនចបរេទ។ ពកេគនងមនមកេធវើជ ក ឲយខញ េទ។175

អងគករមនែមនរ ឋ ភបលែដលផតលជរមក ន កេនដលជនរងេរគះ ៃនអេពើហង ផល វេភទ កបនទទល គ លផងែដរថ កររេ ភរបសនគរបលគជបញហ បែនត ពកេគមនអ ចតចតច សកនងកររបយទធរបឆងនងបញហ េនះ។176 អងគករ មនែមនរ ឋ ភបលមយមនបេញចញេឈម ះ បនេលើកេឡើងថ ពកេគមនបនេលើក េឡើង ជមយនគរបល អពបញហ ែដលរសត នងកមរខលះ រតវបនរេ ភេសពសនទវៈ េ យនគរបល ែដលបញជ នមកកនជរមក ន កេនរបសពកេគេនះេទ េ យ នយយដេចនះថ ៖

េយើងរតវករេធវើកចចសហករជមយ ជញ ធរ េដើមបបនតកចចទនកទនងករងរ នងេដើមបឲយមនករចបខលន យងេ ច សក អនកជញដរមនស ខលះៗែដរ។

175 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយ នក េន ជធនភនេពញ ៃថងទ៦ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

176 អងគករឃល េមើលសទធមនស សមភ សនជមយត ងអងគករសសភស នង េហវសប េន ជធនភនេពញ ៃថងទ៥ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។


េនកនងរគបករណទងអស នគរបលបដេសធថ ពកេគបនជរតទរលយ ឬ លចយករបសរបរ េនេពលែដលអនក ៗកដងថ នគរបលពតជបនេធវើ ដេចនះ។177

មរនតនគរបល ជទមល បគ ែតងែតបដេសធថ នគរបលបន យដ ឬេធវើបបអនក របកបរបរផល វេភទ អឡងេពលចបខលន នងអឡងេពលបរងក ប។ ឧទហរណដចជ កនងែខធន ឆន ២០០៩ សនងករនគរបល ជធនភនេពញ េ ក ទច រ ថ បនរបបេទ ខង រពតមនថ នគរបលមនែដលបន យដ ឬចបខលនអនករបកបរបរផល វេភទេទ នងគតបនបនតអះ ងថ អេពើេពសយចរគ ផទយេទនងវបបធមរបសែខមរ។178

កនងែខមថន ឆន ២០០៨ ឧតតមេសនយេទ េខៀវ សភកត អនកនពកយរកសងម ៃផទ បនរចនេចលករអះ ងែដលថ នគរបលបនរបរពតតអេពើហង េទេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ នងគតបនមនរប សនថ គម នអនក មន កទទលរង នវករេធវើបបកនងេពលមនសកមមភពបរងក ប េនះេទ។ គតបនករពរចេពះ ច តករបរងក បេលើអនករបកបរបរផល វេភទ េ យបនេ ករងរខងផល វេភទថ ជករមន ចទទលយកបនេទកនងរបេទសកមពជ។179

នគរបលបនបដេសធជផល វករមនទទលយក នងមនចះបញជ នវបណត ងអព អេពើ រេ ភបពនេទ េហើយរកសងម ៃផទ នងរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នង យវនតសមបទ រគនែតេសើបអេងកតែបបេសើរៗបេ ណ ះ េ យបនរចនេចល អេពើរេ ភែដលបនេកើតេឡើង។180

177 សមភ សនជមយ [ េឈម ះដកេចញ ] េន ជធនភនេពញ ែខវចឆក ឆន ២០០៩។

178 គច េរន “អនករបកបរបរផលវេភទចនន៣០០នក អពវនវឲយបញឈបកររេ ភបពនរបសនគរបល” កែសត ឌ ែឃមប េដល ៃថងពធ ទ១៦ ែខធន ឆន ២០០៩។

179 សេផង ឈង, េអភ “អនករបកបរបរផលវេភទកមពជ ត ចេពះ វធនករបរងក បរបសនគរបល” ៃថងទ៤ ែខមថន ឆន ២០០៨។ េគហទពរ http://www.usatoday.com/news/world/2008-06-04-622462536_x.htm, (បនចលេមើលេនៃថងទ៦ ែខកកក ឆន ២០១០)។

180 លខតពឯកឧតតម េខៀវ សភកត រដឋេលខធកររកសងម ៃផទ (េលខ ១២១៩ ស.ជ.ណ) េផញើជនេ ករស ពង ឈវេកក របធនអងគករ លកដ ចះៃថងទ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨។ “េសចកតែថលងករណរបសរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ” រកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ ៃថងទ៤ ែខវចឆក ឆន ២០០៨។


កនងែខមថន ឆន ២០០៨ អងគករលកដ បនេលើកេឡើងពកងវលចេពះអេពើរេ ភ បពនេនមណឌ លៃរពសព នងេកះគរ េនកនងលខតមយរបសខលនេផញើជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបនយករដឋមរនត នងជរបធនរកមករងរជនខពសរបឆងនងករជញដរ មនស នងជន ជទវ យ អយ រដឋេលខធកររកសងកចចករនរ នងបនទ បពមនករ រចនេចលមនលនដចៗគន មរយៈករេឆលើយតបរបសរកសងម ៃផទ នងរកសង សងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ ចេពះកងវលអពកររេ ភបពនេន មជឈមណឌ លសងគមកចច ែដលេលើកេឡើងេ យរកមសទធមនស កនងរសក បងហ ញេ យ េឃើញថ រ ឋ ភបលគម នឆនទះ េសើបអេងកតឲយបនហមតចតេលើ អេពើរេ ភទងេនះ េឡើយ។ រកសងម ៃផទ បនេឆលើយតប មរយៈលខតមយ ចេពះករេចទរបកន របសអងគករ លកដ េ យបដេសធថ គម ននរ មន ករតវបនេគឃឃងខសចបប េនឯៃរពសព៖ “មជឈមណឌ លសងគមកចចៃរពសព ជមជឈមណឌ លេបើកចហរ គករ ន កេន កនងមណឌ ល ឈរេលើេគលករណសមរគចតត។ ជពេសស ជយសេរងគ ះដល អនកែដល រសេន មចេញចើ មថនល េ យបនផតលមហប រ េស ែថទសខភព ករបណត ះ ប ត លវជជ ជវៈ េដើមបមនលទឋភព ចរសេនកនងសហគមនវញ។” 181 លខតេនះ បនែថលងផងែដរថ “មជឈមណឌ លពមនសនតសខ ឬឆម ករពរមណឌ លេទ គមណឌ ល យកអនកមក ន កេន រយៈេពលយរ ជយយមករពរសនតសខ។” 182 លខតេនះ មន បងហ ញអពដេ ះរ យចេពះករេចទរបកនពអេពើរេ ភទងអសែដលរបរពតត េ យបគគលក នងពកឆម មណឌ លេទ ែដលេទះប ពកេគគជបគគលកមណឌ ល ឬកជ អនកេធវើករេនទេនះេ យសមរគចតតកេ យ។

181 លខតរកសងម ៃផទេផញើជនេ ករសេវជជបណឌ ត ពង ឈវេកក របធនអងគករសមពនធភពែខមរជេរឿន នងករពរសទទមនស (លកដ) េលខ ១២១៩ ស.ជ.ណ. ចះៃថងទ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨។

182 លខតរកសងម ៃផទេផញើជនេ ករសេវជជបណឌ ត ពង ឈវេកក របធនអងគករសមពនធភពែខមរជេរឿន នងករពរសទទមនស (លកដ) េលខ ១២១៩ ស.ជ.ណ. ចះៃថងទ២៥ ែខកញញ ឆន ២០០៨។


ករយលយឧតតមសនងករសទធមនស អងគករសហរបជជត បន េសើបអេងកតផទ ល ខលនចេពះអេពើរេ ភបពនកនងមជឈមណឌ លសងគមកចច បែនតលទធផល ៃនករេសើប អេងកតេនះ (បន កជនរ ឋ ភបលេនេដើមឆន ២០០៩) មនែដលបនបងហ ញជ

ធរណៈេទ។ ងពឆន ២០០៩មក ករយលយឧតតមសនងករសទធមនស អងគករ សហរបជជត បនេធវើទស នកចចេ យមនជនដណងមន ជេទៀងទតេទកន មណឌ លៃរពសព ។ មរនតៃនករយលយឧតតមសនងករសទធមនស អងគករសហរបជ ជតមយរប បនពនយលថ វធ រសតរបសករយលយេនះ គ េផត ត ទភពៃន ករតសមតេលើបញហ េនះេ យផទ ល នងេ យ កករណ ជមយរ ឋ ភបល េហើយខណៈេពលែដលករអនវតតនេនែតជបញហ េសចកតែណនែខស ឆន ២០០៨ របសរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ ែដលេសនើឲយ ជញ ធរ ឈបឃខលនមនស កនងមជឈមណឌ លសងគមកចច េនះថ គជករេបះជ ន មយកនងទសេ ដរតមរតវ។183

ករគបសងកតរបសសហរដឋ េមរកឲយេ ះរ យបញហ ជញដរមនស េធវឲយ ថ នករ រកក កនែត រកកេឡង

សហរដឋ េមរក គជរបេទសមច សជនយេទវភគដធបផតមយរបសរបេទសកមពជ នងជមច សជនយដសខន ែដលគរទដលកចចរបងែរបងរបយទឋរបឆងនង អេពើ ជញដរមនស កនងរបេទសកមពជ។ េនេរកមរជជកលរគបរគងរបសេ កបស រ ឋ ភបលសហរដឋ េមរក រក ជហរថ េដើមបរបយទធរបឆងនងករជញដរមនស ប ត របេទសទង យរតវចតវធនកររបឆងនង េពសយចរ។ េសចកតបងគ ប េលខ២២ របសរបធនធបត សតព សនតសខជត ែចងថ “េគលនេយបយរបសេយើង គែផអកេលើវធ រសតៃនករេ ះរ យបញហ េ យ លបបបតអេពើជញដរមនស ... កនង

183 ទនកទនង ម រេអឡចរតនចទទលបនពករយលយឧតតមសនងករទទលបនទកសទធមនស អងគករសហរបជជត េនៃថងទ៦ ែខកកក ឆន ២០១០។


នយេនះគ រ ឋ ភបលសហរដឋ េមរករបឆងនង េពសយចរ នងសកមមភពពកពនធ នន រមមនទងអេពើសញច រកមម អេពើអសទញ នង/ឬករេបើកផទះបន ែដល រមចែណកកនងបតភតៃនករជញដរមនស ។” 184

ចប ងពឆន ២០០៣មក ចបបសហរដឋ េមរក ទកទងនងបញហ េមេ គេអដស/ ជងេអដស នងករជញដរមនស តរមវឲយអនកទទលថវករ ជអនតរជតស ប ករងររបឆងនងជងេអដស មននវេគលនេយបយ “របឆងនងេពសយចរ នងករជញដរផល វេភទ” ែដលជលកខខណឌ មយ កនងករទទលបនមលនធ។185 ចបបេនះ មរបមករេរបើរបសមលនធេដើមប “េលើកសទយ គរទ ឬែសវងរក ករគរទឲយេពសយចរេទជរសបចបប ឬឲយមនករអនវតត េពសយចរ។” 186 បទបបញញតតេនះរតវបនរក ទក ខណៈេពលែដល ចបបរតវបនផតលករអនញញ ត េឡើងវញ កនងឆន ២០០៨ នង សថតេនជធរមន។ កនងែខឧសភ ឆន ២០១០

184 “កររបយទធរបឆងនងអេពើជញដរមនស ” េសចកតបងគ បរបសរបធនធបតសតពសនតសខជត/NSPD-22, (េសតវមន សនេ ន) ៃថងទ១៦ ែខធន ឆន ២០០២។ េគហទពរ http://www.combat-trafficking.army.mil/documents/policy/NSPD-22.pdf,

(បនចលេមើលេគហទពរេនះេនៃថងទ១៦ ែខមថន ឆន ២០១០)។

185 ចបបេនះគជចបបឆន ២០០៣ សរមបដកន សហរដឋ េមរករបឆងនងេមេ គេអដស/ជងេអដស ជងរេបង នងជងរគនចញ ជ កល P.L. 108-25, (S. 250, H.R. 1298), ែដល រតវបនេគ គ លជទេទថជ PEPFAR។ ចបបករពរជនរងេរគះពអេពើ ជញដរមនស ករតវបនេគេធវើពេ ធនកមមផងែដរកនងឆន ២០០៣ េដើមប កបញច លនវ ករ កកហតេលើករច យ (ចបបរបគលអ ច ឲយករពរជនរងេរគះៃនអេពើជញដរមនស ឆន ២០០៣)។ 186 កនងបទបញញតត សតពជនយេទវភគ, ចបបេនះបញច លនវករ កកហតេលើច យៃនមលនធសមរសប មចបបេនះ ៖ “ករ កកហត [LIMITATION]“(g)”(e) គ មនរតវផតលមលនធេរកមករអនវតតចបបេនះ ឬកេធវើវេ ធនកមម មយេ យចបបេនះបនេទ កនងករណែដល មលនធរតវបនយកមកេរបើរបសេដើមបេលើកសទយ ឬគរទដលករេធវើឲយេទជរសបចបប ឬករអនវតតនេពសយចរ ឬករជញដរផលវេភទ។ គម នបទបញញតត មយកនងរបេយគខងេដើម រតវយកមកបករ យ េដើមប ងដលករផតលដលបគគលទង យ នវករែថទេ យឱសថ ករពយបល ឬករបងក រេ គេ យេរបើឱសថ នងជពេសស ករផតលទនញនងឱសថ រមទងកញចប កលបង េរ មអនមយ នង អតសខមឃដ េនេពលបងហ ញថមនរបសទធភព។ កហត(ច) [LIMITATION (f)] គ មនរតវយកមលនធ ែដលអនវតតេរកមចបបេនះ ឬេធវើ វេ ធនកមម មយេ យចបបេនះ ចយកមកេរបើេដើមបផតលជនយដលរកម មយ ឬអងគករ មយ ែដលមនមនេគលនេយបយ ចបស សរបឆងនងអេពើេពសយកមម នងករជញដរផលវេភទ។”


រ ឋ ភបលសហរដឋ េមរក បនេចញបទបញជ អនវតតន ែដលឆលះបញច ង នវ ល បទបបញញតតទង យ ែដលបន កឲយេរបើេ យរដឋបលេ កបស។187

ជហររបឆងេពសយចរ គបផ នងឥទធពលរបសរបយករណរបចឆន សតព ករជញដរមនស របសរកសងករបរេទសសហរដឋ េមរក កដចជបងហ ញព ករគរទរបសសហរដឋ េមរកចេពះកចចខតខរបងែរបងរបសរ ឋ ភបលកមពជ េដើមប កជបទរពហមទណឌ េលើករងរផល វេភទសមរគចតត ។ ងពឆន ២០០១ មក របយករណសតពករជញដរមនស បនផតលច តថន កដលប ត របេទសនន េទ មកចចរបងែរបងរបសពកេគ េដើមបេ ះរ យបញហ ជញដរមនស ។ របសនេបើ របេទស មយរតវ កឲយេនច តថន កទ៣ (ច តថន កទបបផត) េនះជ លទឋផលនងនឲយមនករដកហតជនយមនែមនមនស ធម នងជនយ មនែមន ពណជជកមម។188 របេទសជេរចើន រមមនទងរបេទសកមពជផង បនយកចតតទក

កយងខល ងចេពះ ករ កច តថន ករបឆងករជញដរមនស របចឆន ឥទធពលរបស េលើេករ តេឈម ះរបសរបេទស នងករគ ម កទណឌ កមម ែដល ច មនចេពះ ច តថន កល បទ៣។

187 45 CFR PART 89, េគហទពរ http://edocket.access.gpo.gov/2010/pdf/2010-8378.pdf, (បនចលេមើលេនៃថងទ៧ កកក ឆន ២០១០)។ បទបញជ តរមវថ លកខខណឌ មយកនងករទទលបនថវកគ អនកទទលរតវែតយលរពមថ ពកេគ “របឆងនងករអនវតតៃន េពសយចរ នងករជញដរផលវេភទ ពេរពះែតេរគះថន កខង ងកយ នងផលវចតត ែដលរបឈមចេពះ បរស រសត នងកមរ។

188 កនងរយៈេពលកនលងមកេនះ របយករណទងេនះមនករសរេសរបនរបេសើរជងមន ទងកនងមតក នងបញហ រគបដណត បកេ យ របយករណ េហើយឥឡវេនះ រគបដណត បជទេទេលើ អេពើជញដររគបរបភពទងអស។ េទះជយង កេ យ កករេរបើរបស ច តថន កកនងរបយករណសតពករជញដរមនស TIP សរមបរបេទសមយចនន បនទទលរងនវកររះគនយងេរចើន ចេពះករជប ជពកនងេហតផលនេយបយរបសខលន ជមយប ត របេទសែដលជសរតវរបសសហរដឋ េមរក ែដលជញកញបរតវបនេគ កឲយ ច តថន កេនល បទ៣ ខណៈេពលែដលរបេទសទង យែដលមនទនកទនងលអជមយសហរដឋ េមរក ទទលបនច តថន កេន ល បទ១ ។ ច តថន កែដលមនទងអសគ ល បទ១(លអបផត) ល បទ២ ល បទ២កនងបញជ េរកមករឃល េមើល នងល បទ៣ ( រកកបផត)។ សមេមើល Chuang, J. “សហរដឋ េមរកជ ត ងរបសពភពេ ក ៖ េរបើរបសទណឌ កមមជឯកេ ភគ េដើមបរបយទធ របឆងនងករជញដរមនស ” ទននបបវតត មឈែហកនសតពចបបអនតរជត េលខ ២៧,៤៣៧ ទពរ៤៨៦-៤៨៧ ។


កនងឆន ២០០៨ របយករណរបចឆន សតពករជញដរមនស បន កច តថន កឲយ របេទសកមពជេឡើងេទល បទ២ េចញព ល បទ២កនងបញជ េរកមករឃល េមើល ចេពះករទទល គ លករអនមតចបបឆន ២០០៨ របសរបេទសកមពជ។ អងគករនន រមទងអងគករឃល េមើលសទធមនស ផង បនទញច ប រមមណ របសរកសង ករបរេទសសហរដឋ េមរកចេពះករពតែដលថ ករផតលច តថន កស ប កររកចេរមើនេនះ េធវើេឡើងេ យេទះបជ មនអេពើរេ ភបពនែដល របឈម េ យអនករបកបរបរផល វេភទកេ យ។ កនងឆន ២០០៩ របយករណរបចឆន សតព ករជញដរមនស បន កច តថន កេ យ របេទសកមពជចះមកេន ល បទ២កនង បញជ េរកមករឃល េមើល ែដលមយែផនក េ យ រែតផលបះពលដអនត យ ៃនវធន ករបរងក បរបសនគរបល នងករេផត តកររបតបតត ដរចបលរចបលរបសរ ឋ ភបល េលើបទបបញញតតពកពនឋនង េពសយចរៃនចបបឆន ២០០៨ ជជងេលើ បទបបញញតត ទង យែដលពកពនធនងអេពើជញដរ។189

មរយៈករគរទរបស USAID រ ឋ ភបល េមរកបនយលរពមផតលឲយកមពជនវ ទករបកចនន ៧.៣ នដ ល រ េដើមបរបយទធរបឆងនងករជញដរមនស េនរ ង ែខស ឆន ២០០៦ នងែខកញញ ឆន ២០១១។ េយង មអនស រណៈៃនករ េយគយលរ ង USAID នងរ ឋ ភបលកមពជ េគលបណងៃនជនយគ ជយដល របេទសកមពជ េដើមបករពរជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ បេងកើនករកតេទស ជនជញដរមនស សរមបសរមលដលករទប ក ត មរកមេគលេ នង សកមមភពេលើកកមពសករយលដង នងជយេធវើសមហរណកមមជនរងេរគះៃន អេពើជញដរចលេទកនងសងគមកមពជវញ។190

189រកសងករបរេទស សហរដឋ េមរក, របយករណជញដរមនស ស បរបេទសកមពជឆន ២០០៩ ៃថងទ១៦ ែខមថន ឆន ២០០៩។ េគហទពរ http://www.unhcr.org/refworld/docid/4a4214c82d.html, (បនចលេមើល ៃថងទ១៦ ែខមថន ឆន ២០១០)។

190ករយលយអគគអធករកចច, “សវនកមមរបស USAID /គេរមងរបឆងករជញដរមនស របសរបេទសកមពជ, របយករណសវនកមមេលខ

9-000-10-002-P, ៃថងទ១០ ែខឆន ឆន ២០០៩, េគហទពរ http://www.usaid.gov/oig/public/fy10rpts/9-000-10-002-p.pdf,

(បនចលេមើល ៃថងទ៧ ែខកកក ឆន ២០១០) ទពរ ៤។


គរកតសមគ លថ “ែផនករយទធនកររបយទធរបឆងនងអេពើជញដរ កររតពនធ មនស ករេធវើ ជវកមមេលើពលកមមមនស នង ជវកមមផល វេភទេលើរសតនងកមរ” ែខកកក ឆន ២០០៧ អនមតេ យរកសងម ៃផទ បនែចងនវទសេ មយ កនង ចេនមទសេ ទងបថ “េដើមបអនវតតអនស រណៈៃនករេយគយលគន ឆន ២០០៦ រ ង រ ឋ ភបលកមពជ នង USAID សតពករអនវតតកមមវធរបឆងនងករជញដរ មនស ។” 191 ែផនករេនះអនញញ តឲយមនករបរងក បេលើទកែនលងនន ែដលមន កររបកបរបររមេភទ នង កជក ត ទកទងនងេហតផលសខន សរមបករឆមក ចលផទះបន នងករេបសសមអ ត មដងវថេនចងឆន ២០០៧។192

ខណៈេពលែដលអនស រណៈ មនមននយយ ទកទងនងករ កជបទេលមើស រពហមទណឌ ចេពះករងរផល វេភទ ថជមេធយបយ េដើមបរបយទធរបឆងនងករជញដរ មនស កេ យ កេគលនេយបយរបសសហរដឋ េមរក សតពករងរផល វេភទ េរកម រដឋបលេ កបស គ ចបស សរចេទេហើយ។ កនងករគរទដលកចចខតខ របងែរបងទងេនះកនងរបេទសកមពជ សហរដឋ េមរកមនបនពចរ ព បរបទ ៃនបញហ របសកងកមល ងនគរបល ែដលមនភពលបលបញជយរមកេហើយ ទកទង នងអេពើពករលយ នងកររបរពតតរេ ភបពនេលើអនករបកបរបរផល វេភទ ជមយនង នទណឌ ភព ខណៈេពលែដលមនករជរញឲយអនវតតចបបឆន ២០០៨។193

191 ែផនករយទធនករេដើមបរបយទធរបឆងនងករជញដរ កររតពនធ ករេធវើ ជវកមមមនស នង ជវកមមផលវេភទេលើរសតនងកមរ” រកសងម ៃផទ ជរ ឋ ភបលកមពជ េលខ 012 ផ.ក. ចះហតថេលខេន ជធនភនេពញ ៃថងទ១៧ ែខកកក ឆន ២០០៧។

192សមេមើល សមពនធភពកមពជេដើមបរបយទធនងេមេ គេអដស/ជងេអដស (CACHA) េគហទពរ http://www.actionaid.org/cambodia/

index.aspx?PageID=3176, (បនចលេមើល ៃថងទ៨ ែខកកក ឆន ២០១០)។ អងគករលកដ (Licadho) េគហទពរ http://www.licadho-

cambodia.org/articles/20080702/79/index.html, (បនចលេមើល ៃថងទ៨ ែខកកក ឆន ២០១០)។

193 េចនឃន, ខរ ល, សភយ (CPU) ែឌែបលយអនយ (WNU) នងែសនបរ ស “អេពើហង នងកររបឈមចេពះ េមេ គេអដស កនងចេ មអនករបកបរបរផលវេភទ កនង ជធនភនេពញ របេទសកមពជ” េរៀបចចងរកងេឡើងស ប USAID ែខមន ឆន ២០០៦។ េគហទពរ http://www.hivpolicy.org/Library/HPP001702.pdf, (ចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៧ កកក ឆន ២០១០)។


ជនយបេចចកេទសរបស USAID េនេពលបចចបបននេនះែដលផតលឲយរបេទសកមពជ ស បករងររបឆងករជញដរ បនបងេ ះរ យចេពះអេពើរេ ភបពន េ យនគរបល។ របយករណសវនកមមរបស USAID កតសមគ លថ ថវករតវបន កពងេរបើរបស ៖

“េដើមបបេងកើនសមតថភពរបសមរនតរបតបតតចបប េដើមបករពរសទធមនស របស អនកែដលរតវបនេគជញដរ នងេកងរបវញច ... គេរមងេនះគជឧបករណសរមបបេងកើតកមមវធហវកហវនដលមរនតរបតបតតចបប េលើចបបសតពករបរងក ប អេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ែដលបនអនមតេ យ ជរ ឋ ភបលកមពជ កលពកនងែខកមភៈ ឆន ២០០៨។ េសចកតពនយលចបប ជផលវករ

ែដលពនយលពចបបថមរតវបនរពង េហើយ នងរតវេចញ កេ យ េរបើកនងឆន ២០០៩។ េដើមបេលើកកមពសឲយកនែតរបេសើរេឡើង េលើកចចរបងែរបង ក ងសមតថភពរបសគេរមង េសៀវេភហវកហវនមយសតព របតបតតករឆមក ចល នងជយ សេរងគ ះ េ យមនមនកររេ ភសទធរបសជនរងេរគះ រតវបន បេងកើតេឡើង នងអនវតតនបន សរមបទងនគរបល នងអនកផតលេស ខង សងគម។” 194

បែនត ថវេបើមនកចចរបងែរបងរបកបេ យេគលបណងលអទងេនះេលើករហវកហវនកេ យ កអេពើរេ ភបពនេនែតមនជបនត។ េយង មអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលបនសមភ សនេ យអងគករឃល េមើលសទធមនស បននយយថ សមបែត នគរបលែផនកឯកេទសខងកររបឆងអេពើជញដរ ែដលបនទទលករហវកហវន សទធមនស ក ជបទកទននងករពយយមឲយអនករបកបរបរផល វេភទ សកបនពកេគ ែដរ។ សហគមនៃនរបេទសមច សជនយ បនខតខរបងែរបងអសេពលជយរ េដើមប ហវកហវនកងកមល ងនគរបលកមពជសតពសទធមនស ។195 កែណទរមងេលើករងរ 194 USAID “សវនកមមរបស USAID/គេរមងរបឆងករជញដរមនស របសរបេទសកមពជ, របយករណសវនកមមេលខ 9-000-10-002-P,

ៃថងទ១០ ែខឆន ឆន ២០០៩, េគហទពរ http://www.usaid.gov/oig/public/fy10rpts/9-000-10-002-p.pdf, (បនចលេមើល ៃថងទ១១ ែខេម ឆន ២០១០) ។

195 ណតតករងររបសករយលយឧតតមសនងករទទលបនទកសទធមនស របចកមពជ ងពឆន ១៩៩៣ គ ផតលករហវកហវនដល ថ បននន ែដលទទលខសរតវចេពះរដឋបល យតតធម។ ករយលយេនះបនបេងកើតនវកមមវធហវកហវនសទធមនស នងបនេធវើករហវកហវនកនងរ ងព ឆន ១៩៩៥ ដលឆន ២០០២ ជេពលែដលករទទលខសរតវ រតវបនេផទរេទឲយរកសងករពរជត


រគបរគងរបសនគរបល នងកែណទរមងេលើកមល ងនគរបល គជសមសធតមយ ៃនសមសធតទងរបពរ កនង ណតតរបសអន កេនរបេទសកមពជ (១៩៩២-១៩៩៣)។196 បែនតករពតេនរតងថ លះរ ែត នងរហតទលែត មនករ ផតនទ េទស មរនតនគរបលចេពះបទេលមើសរបសពកេគ នង មន រខល ងៗថ គម នករអនេ នចេពះអេពើរេ ភបពនេលើអនករបកបរបរផល វេភទ េនះ របសទឋភពៃនករហវកហវនអពសទធមនស នងេនែតមនករមត។

រកសងម ៃផទ នងអងគករេរករ ឋ ភបល។ សមេមើល អេគគលខធករ “េស ផតលេយបល នងកចចសហរបតបតតករបេចចកេទសកនងវសយសទធមនស ៖ តនទ នងលទឋផលសេរមចបន របសករយលយឧតតមសនងករ ទទលបនទកសទធមនស អងគករសហរបជជត កនងករជយ រ ឋ ភបល នងរបជពលរដឋកមពជ កនងកចចករ េលើកសទយ នងករពរសទធមនស ” UN Doc E/CN.4/2003/113 ៃថងទ៩ មក ២០០៣។ េទះជយង កេ យ កករហវកហវន ទងេនះ មនភពទលទ យ េហើយែដលរតមែត ពកក ត លឆមសទ២ៃនឆន ២០០១បេ ណ ះ ករយលយេនះ យករណថ រគបេងគ ល របសខលនបនហវកហវនកងកមល ងនគរបលបន ២,១៥៥ នកកនងេខតតចនន១៤។ សមេមើល របយករណរបចឆន របសករយលយ ឧតតមសនងករទទលបនទកសទធមនស សរមបឆន ២០០១ េនេគហទពរ http://cambodia.ohchr.org/WebDOCs/DocReports/3-SG-RA-

reports/A_HRC_CMB27122001E.pdf, (បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៧ កកក ២០១០)។ គេរមងែដលផតលមលនធ េ យរ ឋ ភបលសហរដឋ េមរក រ ឋ ភបលែដនស នងអរ ត ល បនផតលេ យមននវករហវកហវនដទលទ យអពសទធមនស ដល នគរបលកនងរបេទសកមពជ។

196 េយង មេសចកតសេរមចចតតរបសរកមរបក សនតសខេលខ 745 (1992) េគហទពរ http://daccess-dds-ny.un.org/doc/

RESOLUTION/GEN/NR0/011/04/IMG/NR001104.pdf?OpenElement, (បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៧ កកក ឆន ២០១០)។ េបសកកមមេនះមន បទងនគរបលសវលរបសអងគករសហរបជជតចនន ៣,៦០០ នក មកេធវើករហវកហវន នងផតលរបក ដលនគរបលកមពជ មនជ ទករងររគបរគងរបសនគរបល មែបបរបជធបេតយយ សទធមនស នងករទប ក តបទេលមើស ។ េនចង ណតតករងររបសខលន អន ក បនហវកហវនដលនគរបលចនន ៩,០០០ នក។ សមេមើលវលសតនផក (Wilton Park) “របតបតតករ

រគបរគងរបសនគរបល េរកយជេមល ះជអនតរជត ៖ ករេលើកកមពសកចចសរមបសរមល នងភពរបសទធភព” របយករណកចចរបជ ៃថងទ២៦-៣០ ែខមក ឆន ២០០៤ េគហទពរ http://www.wiltonpark.org.uk/documents/conferences/WPS04-3/pdfs/WPS04-3.pdf,

(បនចលេមើលេគហទពរេនះ ៃថងទ៦ ែខកកក ឆន ២០១០)។


VII. អន សន

ចេពះរ ឋ បលកមពជ ៖ • បេងកើតគណៈកមម ករពេសសមយ េដើមបដកនករេសើបអេងកតហមតចត នង ឯក ជយ

េទេលើអេពើហង នងករជរតទរលយទងអស ែដលរបរពតតេ យ មរនតរបតបតតចបប ឆម សនតសខសនចបរ នងបគគលក ឬអនកសមរគចតតកនងមណឌ ល សងគមកចច ជធន។ គណៈកមម ករ គរែតមនសមសភពពត ងរ ឋ ភបល ែដលមនសមតថភព នងមនករេគរព រមទងត ងមកពរកសងម ៃផទ រកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ ទភន កងរអងគករសហ របជជត អងគករមនែមនរ ឋ ភបល រមទងរកមសទធមនស នងរកមអនក របកបរបរផល វេភទ។ គណៈកមម ករេនះ គរែតបេងកើតេឡើងភល ម មនអ ចេកះ េ ក នងផលតរបយករណ ធរណៈ។ គណៈកមម ករគរមនអ ច

កេចញនវអន សនសរមបករេសើបអេងកតខងរពហមទណឌ េដើមបេធវើឲយ របកដថ ជនរបរពតតេលមើសនងរតវបននយកមកផតនទ េទសចេពះបទេលមើស របសពកេគ។

ចេពះរកសងម ៃផទ ៖ • េគរពសទធរបសអនករបកបរបរផល វេភទ ជពេសសសទធបរណភពខង ងកយ

េសរភព នងសទធមនសនតសខ នតវធរតមរតវ នងករមនេរ ើសេអើង េហើយ រតវករពរពកេគឲយរចផតព លទរមងទងអសៃនទរណកមម នងករ របរពតតមកេលើខលន ឬទណឌ កមមែដលបនទ បបេនថ ក នងអមនស ធម រមទង លទរមងទងអសៃនហង ផល វេភទ។

• បញឈបករចបខលន នងឃខលន អនករបកបរបរផល វេភទេ យបពន - រមទងរសត កមរ នងរសរសសែដលរបកបរបរផល វេភទ - ជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងអនកដៃទេទៀត


រមទងអនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន អនកគម នផទះសែមបង អនកសទន កមររស មចេញចើ មថនល នងអនកជងវកលចរត។

• េសើបអេងកត នងនមកផតនទ េទស ជនរបរពតតេលមើស ែដលរេ ភេលើ សទធមនស របសអនករបកបរបរផល វេភទ រមមនទងនគរបល នងមរនត រ ឋ ភបល។

• ទទល គ ល នងេថក លេទសជ ធរណៈ ចេពះកររេ ភរបស នគរបល នងបគគលកមណឌ លសងគមកចច េទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ ។

• ផ ពវផ យយងទលទ យភល មៗ នងែណនមរនតរបតបតតចបបទងអស ជពេសស នគរបលមល ឋ នេនករមតឃ/សងក ត ខណឌ /រសក ជធន/េខតត នងមរនតមល ឋ នេនករមតឃ/សងក ត ខណឌ /រសក ជធន/េខតត ឲយរបកន ខជ បនវ េគលករណែណនឆន ២០០៨ សតពករអនវតតចបបសតពករបរងក ប អេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ។

• េ យរបក ជមយ រកមសហគមន រកមអនករបកបរបរផល វេភទ រកមសទធមនស រកមរបឆងអេពើជញដរមនស រកមេធវើករងរខងវសយសខភព នងទភន កងរអងគករសហរបជជត រតវ ពនតយេមើលេឡើងវញនវចបប ឆន ២០០៨ សតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ នងផលបះពលរបសចបបេនះេលើអនករបកបរបរផល វេភទ មនេពលអនវតតបទបបញញតតៃនចបប ទកទងនងមខរបរផល វេភទទងេនះ។

• េរកើនរពញកដលបគគលកមនែមនជនគរបល មនដចជ ឆម សនតសខសនចបរ នងរកមសនតសខខណឌ ថពកេគមនមនអ ច ចបខលនេទ នងសមផតល ដបនម នដលពកេគថ របសនពកេគដកហតេសរភពអនកដៃទេ យ ខសចបប េនះពកេគរតវរបឈមនងករនខលនេទកតេទស មចបប។


• បេងកើនចននមរនតរបតបតតចបបេភទរស ែដលមនករហវកហវនកនងកចចករងរ េ ះរ យ ថ នករណទកទននងហង ែផអកេលើេយនឌ នងធនថ មរនតេភទរស រតវបនរបគលកចចករេ យកនកបករណទកទងនង រសត នងរសរសសរបកបរបរផល វេភទ។ កនងករតអបបរមកេ យ រតវបេងកើនចននមរនត នគរបលជរសត ម ថ នយនគរបល េនទលេគក ចករមន នងដនេពញ ជតបនែដលមនរបយករណពកររេ ភយងេរចើន។ ហវកហវនដលមរនត ទងេនះពរេបៀបៃនករសមភ សនរសតរបកបរបរផល វេភទ េដើមបកណតបនថ េតើពកេគជជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ ឬៃនអេពើរេ ភេលើរប ងកយ នងរតវេធវើរសបេទ មបទឋ នសទធមនស កនងករេ ះរ យបញហ ជមយ នតជន នងអនតជន

កនងមខរបរផល វេភទ ។ ហវកហវនពកេគផងែដរ េលើេសចកត ពនយលខងផល វេភទ នងអតតសញញ ណខងេយនឌ នងករសែមតងែផនកេយនឌ រមទងអតតសញញ ណរសរសស។

• ែណនមរនតរបតបតតចបបថ ពកេគ ចឃខលនបនែតអនករបកបរបរផល វេភទ ជនតជន ែតកនងករណែដលពកេគបនរបរពតតបទេលមើសជកែសតង របឆង នងចបប នងែដលពកេគមនបណងេចទរបកនពកេគភល មៗនងនពកេគ េទផតនទ េទសចេពះបទេលមើសេនះ។ របសនេបើអនករបកបរបរផល វេភទជនតជន រតវរបគលេទអងគករមនែមនរ ឋ ភបល កររបគលេនះ រតវេធវើេឡើង េ យឈរេលើេគលករណសមរគចតតយងពតៗ នងរតវរបគលេទអងគករ មនែមនរ ឋ ភបលែដលមនផតលេស នងកែនលង ន កេនសមរសប។

• ែណនដលមរនតរបតបតតចបប ឲយរបគលកមរ នងជនរងេរគះៃនអេពើ ជញដរ េទអងគករមនែមនរ ឋ ភបលែដលមនេស សមរសប ែដលផតល ករករពរដលពកេគ រសប មបទ ឋ នអនតរជត។


• ែណនដលមរនតរបតបតតចបបថ កមរកនងមខរបរផល វេភទ មនរតវទទលរង នវកររបរពតតមកេលើខលនេគដចជអនកេទសេទ នងមនរតវឃឃងពកេគ េ យរគនែតពកេគមនមខរបរជអនករកសផល វេភទេនះែដរ។

• ទងកនងករណ នតជន ឬអនតជន េ យែតមនករចងអលបងហ ញថបគគល េនះ ចរតវបនរងនវករជញដរ រតវរបគលពកេគជបនទ នេទ អងគករ មនែមន

រ ឋ ភបល ែដលផតលជនយដលជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងែដលេស របសអងគករេនះមនលកខណៈរសប មបទ ឋ នអនតរជត។

• េរៀបច នងរបតបតតេគលនេយបយ សរមបអងគករមនែមនរ ឋ ភបល ែដលជយអនករបកបរបរផល វេភទ េ យតរមវឲយេស ទងអស រមទងករ ដកជញជ ន នង ជរមក ន កេនផង ផតលឲយេ យឈរេលើេគលករណសមរគចតត នងករយលរពម។ ចតវធនករចេពះ អងគករទង យ ែដលកនង ករអនវតតជកែសតង បនបងខតបងខ បគគលននឲយ ន កេន កនងមណឌ លផទយ នងឆនទះរបសពកេគ។

ចេពះរកសងសងគមកចច អ តយទធជន នងយវន សមបទ ៖ • បទមជឈមណឌ លៃរពសព នងេកះគរជ ថ ពរ រមទងមណឌ លដៃទេទៀត របស រក

សងសងគមកចច ែដលបនឃឃងរបជពលរដឋរេ ភេលើ ចបបជត នង អនតរជត។

• ពយរករងរបគគលក ែដលជបេចទពបទរេ ភែដលគរេជឿបនសន េនខណៈេពលករេសើបអេងកតេលើករេចទរបកនេនះកពងដេណើ រករ ។

• ទទល គ ល នងេថក លេទសជ ធរណៈ ចេពះអេពើរេ ភេ យ នគរបល នងបគគលកមជឈមណឌ លសងគមកចច េទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ នងអពវនវឲយមនករេសើបអេងកតេលើពកេគ។


• របក ជមយរកមអនករបកបរបរផល វេភទ េដើមបរមគន បេងកើតកមមវធ នងេស ែដល ចផតលអ ចដល អនករបកបរបរផល វេភទ នងែដលឆលះបញច ង អពេសចកត រតវករពតរបសពកេគ។ េសចកតរតវករមនរមទងជនយែផនកចបប ករែថទ សខភព ករែថទកមរ ឬករហវកហវនវជជ ជវៈ របសនេបើ អនករបកបរបរផល វេភទ កតសគលេឃើញថពកពនធសរមបពកេគ។

ចេពះ ជធនភនេពញ ៖ • បញឈបករចបខលន នងឃខលនេ យបពនេលើអនករបកបរបរផល វេភទ - រមទង រសត

បរស កមរ នងរសរសសរបកបរបរផល វេភទ - ជនរងេរគះៃនអេពើជញដរ នងអនកដៃទេទៀត រមមនអនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន អនកគម នផទះសែមបង អនកសទន កមររស មចេញចើ មថនល នងអនកមនជងវកលចរត។

• ទទល គ ល នងេថក លេទសជ ធរណៈ ចេពះអេពើរេ ភេ យ នគរបល នង បគគលកមជឈមណឌ លសងគមកចចេទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ នងអពវនវឲយមនករេសើបអេងកតេលើពកេគ។

• ផ ពវផ យ នងែណនឲយបនទលទ យ ដលមរនតមល ឋ នទងអស េន ករមតឃ/សងក ត រសក/ខណឌ ជធន/េខតត េដើមបឲយរបតបតតេគលករណ ែណនសតពករ អនវតតចបបបរងក បអេពើករជញដរមនស នងអេពើេធវើ

ជវកមមផល វេភទ ។

ចេពះរដឋសភជ ៃនរបេទសកមពជ ៖ • ទទល គ ល នងេថក លេទសជ ធរណៈ ចេពះអេពើរេ ភេ យ នគរបល

នងបគគលកមជឈមណឌ លសងគមកចច េទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ នងអពវនវឲយមនករេសើបអេងកតេលើពកេគ។


• បេងកើត ថ បនឯក ជយមយ េដើមបទទលពកយបណត ងសតព ទរណកមម កររបរពតតែដលេឃរេឃ បនទ បបេនថ ក នងអមនស ធម នងកររេ ភ េផ ងៗេទៀត ែដលរបរពតត េ យមរនតរបតបតតចបប នងបគគលកេនមជឈ មណឌ លសងគមកចច។

• រហតទលែតមនករេ ះរ យបញហ ដ ល លៃនកររេ ភេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ សមពយរមរ ២៤ សតព “អេពើអសទញ” កនងចបប សតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ។ បទបបញញតតេនះ ផតលឲយនគរបលនវ អ ចបែនថមេដើមបជរតទលយ នងរបរពតតអេពើហង េទេលើអនករបកបរបរផល វេភទ នងសរមលឲយមន កររេ ភ។

• សមលបេចលមរ ែដលមនចបស ស គមរ ២៥(៣)ៃនចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផល វេភទ ែដលបទបបញញតតេនះ ចតជ “ករ ងដលសកមមភពបងក រ ករជយ ឬករអបរេឡើងវញ” របស អនកបរកបរបរផល វេភទ ែដលមននយេសមើនងសញច រកមម។

ចេពះទភន កងរសហរបជជ នងរ ឋ បលមច សជនយពកពនធ មនជ ទ សហរដឋ េមរក សហគមនអរ ប ជបន នងអរ ត ល ៖

• េសនើសឲយបទមជឈមណឌ លៃរពសព នងេកះគរជ ថ ពរ រមទងមណឌ ល ដៃទេទៀតរបសរកសងសងគមកចច ែដលបនឃឃងរបជពលរដឋ រេ ភ េលើចបបជត នងចបបអនតរជត។

• េសនើសឲយរ ឋ ភបលៃនរបេទសកមពជ េសើបអេងកតជបនទ ន នងេ យឯក ជយេលើ លករេចទរបកនទងអសអពអេពើរេ ភេទេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ េ យនគរបល នងបគគលកមជឈមណឌ លសងគមកចច។


• ពនតយេមើលេឡើងវញនវ លមលនធ កមមវធ នងសកមមភពទងអស ែដល ជយដលរកសងសងគមកចចរបសរបេទសកមពជ េដើមបេធវើឲយរបកដថ គម ន មលនធ មយ កពងែតគរទដលេគលនេយបយ ឬកមមវធែដលរេ ភ ចបបសទធមនស អនតរជត ដចជករ មឃតចេពះករចបខលន នងឃខលន េ យបពន អេពើទរណកមម នងកររបរពតតែបបបនទ បបេនថ ក នង អមនស ធមេទេលើ អនករបកបរបរផល វេភទ ។

• ពនតយេមើលេឡើងវញេលើ លមលនធ កមមវធ នងសកមមភពទងអស ែដល បនេរគងេឡើង េដើមបជយដលនគរបលកមពជ នងរកសងសងគមកចច រហត ទលែត មនករេសើបអេងកតមយែដលឯក ជយេពញេលញ ចេពះករេចទ របកនពអេពើរេ ភ នងករនខលនជនទង យ ែដលរកេឃើញថបន ទទលខសរតវចេពះ អេពើរេ ភទងេនះ មកផតនទ េទស នង បទជ ថ ពរ នវមជឈមណឌ លៃរពសព នងេកះគរ ជមនសន។

• ជរញយងសកមមឲយរ ឋ ភបលកមពជអនមត នង កឲយអនវតតនវេស កមម នងកមមវធសរមបអនករបកបរបរផល វេភទ េ យឈរេលើេគលករណសមរគចតត នងេ យមនករចលរមពរកមអនករបកបរបរផល វេភទ ។

• គរទដលរកមអងគករសទធមនស កនងរសក នងរកមគរទអនករបកបរបរផល វេភទ ែដលកពងជយដលអនករបកបរបរផល វេភទែផអក មេគលករណសមរគចតត នង មែបបចលរម។

• គរទ ែតចេពះរកមសងគមសវល ែដលរគបរគង ទជរមក ឬមណឌ ល របសខលនរសបេទ មបទ ឋ នអនតរជត។


• ករយលយឧតតមសនងករសទធមនស អងគករសហរបជជត គរេសើបអេងកត េ យឯក ជយ នងឥតលេអៀង េលើអេពើហង នងអេពើជរត របសកងកមល ង សនតសខ នងឆម សនតសខសនចបរ នងបេញចញជ ធរណៈនវ លទឋផល ៃនករេសើបអេងកតរបសខលន។

ចេពះរ ឋ បលសហរដឋ េមរក ៖ • បែនថមេទនងករែសវងរកករគរទចេពះ អន សនខងេលើ ទទល គ លព

ថ នភពងយរងេរគះរបស អនករបកបរបរផល វេភទ នងធនថ ពកេគនង មនទទលរងករ កទណឌ កមមតេទេទៀត េ យ រែតលទធផលៃន េគលនេយបយសហរដឋ េមរកេឡើយ។

• ទទល គ លផលបះពលៃនរបយករណរបចឆន សតពករជញដរមនស េទ េលើប ត របេទសេផ ង ៗនងទទល គ ល នងេ ះរ យចេពះេរគះថន ក ែដលបនេកើតេចញមកពយទធនកររបឆងករជញដរមនស ែដលខសឆគងកនលងមក េ យរតវសរេសរចងរកងអពផលបះពលេលើ ជនរងេរគះៃនករ ជញដរ េលើអនករបកបរបរផល វេភទ នងេលើរកមែដលេគចតជកកសណល សងគមដែទេទៀត ដចជអនកេធវើច ករសកែដល មនបនចះបញជជេដើម។

ចេពះអងគករមនែមនរ ឋ បល ែដលជយជនរងេរគះៃនអេពជញដរ នងអនករបកបរបរផលវេភទ ៖

• អនវតតឲយបនេពញេលញេទ មបទ ឋ នសទធមនស អនតរជត េលើកររបរពតតចេពះអនករងេរគះៃនអេពើជញដរ នងអេពើ ជវកមមផល វេភទ។ ជ ពេសស រតវធនថ លេគលនេយបយទងអស សតពករទទលឲយចល ន ក នងឲយេចញពមណឌ លខលន គរតវែផអកេលើ ករេគរពយងខជ បខជនចេពះ សទធមនេសរភព នងសនតសខផទ លខលន នងេសរភពកនងករេធវើដេណើ រ សវយភព


នងភពជឯកជន ករមនេរ ើសេអើង នងករ មឃតេលើករ របរពតតែបបបនទ បបេនថ ក នងអមនស ធម។ េបតជញ ចតតចេពះេគលនេយបយេនះ ជ យលកខអក រ។


េសចកតបែនថម I៖ លខតេផញជនរ ឋ បលៃនរបេទសកមពជ

លខតេផញើជនរកសងម ៃផទ ៖ េផញើៃថងទ១៩ ែខេម ឆន ២០១០

ៃថងទ១៩ែខេម ឆន ២០១០ េគរពជន ឯកឧតតម ស េខង ឧបបនយករដឋមរនត នងជរដឋមរនតរកសងម ៃផទ របធនរកមករងរដកនកររបយទឋរបឆងអេពើជញដរកររតពនឋ ករេធើវ ជវកមមេលើពលកមមមនស ករេធើវ ជវកមមផលវេភទេលើរសត នងកមរ

សយ ឋ នៈ េលខ២៧៥ម វថរពះនេ តតម ភនេពញ របេទសកមពជ

េផើញរ មទរ រៈ +(៨៥៥) ២៣ ៧២១ ៩០៥ េផញើ ម រេអឡចរតនកៈ [email protected] [email protected]

កមមវតថៈ កររបរពតតេលអនករបកបរបរផលវេភទ

ឯកឧតតម ឧបបនយករដឋមរនត ស េខង ជទេគរព

អងគករឃល េមើលសទឋមនស (Human Rights Watch) គជអងគករមនែមន រ ឋ ភបលអនតរជត ែដលឃល េមើលកររេ ភសទឋមនស េ យភន កងររដឋ នងភន កងរមនែមនរដឋ េនប ត របេទសជង៨០េនជវញពភពេ ក។

អងគករ Human Rights Watch កពងែតេរៀបចរបយករណមយទកទងនង កររបរពតតេលើរសត នងកមរែដលកពងរបកបមខរបរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ។ របយករណរបសេយើងខញ បងហ ញអពកររបមល មដងផលវ អេពើហង នងអេពើ

A S I A D I V I S I O N Brad Adams, Executive Director

Elaine Pearson, Deputy Director

Phil Robertson, Deputy Director

Sophie Richardson, Advocacy Director

Kanae Doi, Tokyo Director

Nicholas Bequelin, Senior Researcher

Sara Colm, Senior Researcher

Meenakshi Ganguly, Senior Researcher

Ali Dayan Hasan, Senior Researcher

Sunai Phasuk, Senior Researcher

Mickey Spiegel, Senior Researcher

Phelim Kine, Researcher

David Mathieson, Researcher

Rachel Reid, Researcher

Kay Seok, Researcher

Andrea Cottom, Senior Associate

Pema Abrahams, Associate

Diana Parker, Associate

Riyo Yoshioka, Associate

A D V I S O R Y C O M M I T T E E Joanne Leedom-Ackerman, Chair

Orville Schell, Vice Chair

Maureen Aung-Thwin

Edward J. Baker

Harry Barnes

Robert L. Bernstein

Jagdish Bhagwati

Jerome Cohen

John Despres

Clarence Dias

Mallika Dutt

Merle Goldman

Jonathan Hecht

Paul Hoffman

Sharon Hom

Rounaq Jahan

Perry Link

Andrew J. Nathan

Yuri Orlov

Bruce Rabb

Balakrishnan Rajagopal

Victoria Riskin

Barnett Rubin

James Scott

Frances Seymour

Barbara Shailor

Steven Shapiro

Eric Stover

Ko-Yung Tung

H u m a n R i g h t s W a t c h

Kenneth Roth, Executive Director

Michele Alexander, Development & Outreach Director

Carroll Bogert, Associate Director

Emma Daly, Communications Director

Barbara Guglielmo, Finance & Administration Director

Peggy Hicks, Global Advocacy Director

Iain Levine, Program Director

Andrew Mawson, Deputy Program Director

Suzanne Nossel, Chief Operating Officer

Dinah PoKempner, General Counsel

James Ross, Legal & Policy Director

Joe Saunders, Deputy Program Director

Jane Olson, Chair, Board of Directors

HUMAN RIGHTS WATCH

350 Fifth Avenue, 34th Floor New York, NY 10118-3299 Tel: 212-290-4700 Fax: 212-736-1300

BERLIN · BRUSSELS · CHICAGO · GENEVA · JOHANNESBURG- LONDON · LOS ANGELES · MOSCOW · NEW YORK · PARIS · SAN FRANCISCO - TOKYO · TORONTO · WASHINGTON


អមនស ធមដៃទេទៀត រពមទងករចបខលន នងឃខលនេ យបពនមកេលើអនករបកប របរផលវេភទ។

េយើងខញ សរេសរលខតេនះមកកនឯកឧតតម េដើមបធនថ របយករណេយើងខញ ឆលះបពច ាងេ យរតមរតវ នវទស នៈ េគលនេយបយ នងករអនវតតរបស ជរ ឋ ភបលកមពជ ចេពះកររបរពតតេលើរសត នងកមរ ែដលជអនករបកបរបររកសផលវេភទនងចេពះកចចខតខរបងែរបងរបស ជរ ឋ ភបល របយទឋរបឆងអេពើ ជញដរ នងករេធើវ ជវកមមផលវេភទ។ អងគករ Human Rights Watch មនសឆនទះចងរកងនវរបយករណ ែដលផតលនវពតមនរគបរគន នងជកែសតង។ េយើងខញ សងឃមថ ឯកឧតតម ឫបគគលកេរកមឱ ទឯកឧតតមនងេឆលើយតប េ យផតល ចេមលើយចេពះ សណរដចមនជនភជ បមកជមយេនះេដើមបឆលះបពច ាងឲយបនរតមរតវនវទស នៈរបស ឯកឧតតម េនកនងរបយករណរបសេយើងខញ ។ េដើមប ចឲយេយើងខញ បនពចរ ពតមនែដលនងផតល មរយៈករេឆលើយតបរបសឯកឧតតម នង កបញច លកនងរបយករណនេពលខងមខេនះ េយើងខញ សម

ែថលងអណរគណយងរជលេរជ ចេពះករេឆលើយតបជ យលកខអក រមកកនេយើងខញ េនៃថងទ១៧ ែខឧសភ ឆន ២០១០។

សមឯកឧតតមេម ត េផញើរមកេយើងខញ ផងៃដរនវឯក រពកពនធេផ ងៗ ដចជ សថត នងរបយករណអព សកមមភពរ ឋ ភបលទកទងនងកររបរពតតេលើរសតនងកមរ ែដលជអនករបកបរបររកសផលវេភទ កចចខតខរបងែរបងទកទងនងករផតនទ េទសេលើអេពើជញដរ នងករេធវើ ជវកមមផលវេភទ េរកមចបប សតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ ឆន ២០០៨ រពមទង កចចខតខកនងករអបរ បណត ះ ប ត លដលភន កងរ ឬមរនតនគរបល ឬករ កពនយដលភន កងរ ឬមរនតនគរបល នងមរនត រ ឋ ភបលចេពះអេពើរេ ភចបបនន។

មរយៈលខតេនះ េយើងខញ កេសនើសករអនញញ តជផលវករ េដើមបេធើវទស នកចចេនមជឈមណឌ លសងគមកចច ជធនភនេពញេនៃរពសព។ េយើងខញ សងឃមថនងពរងងកចចពភក ជមយរ ឋ ភបលកមពជ។

សមែថលងអណរគណដលករច យេពល របសឯកឧតតម េឆលើយតបចេពះបញហ ដបនទ នេនះ។


សមឯកឧតតមទទលនវករេគរពេ យេ ម ះសមរគអពខញ ។

រ ដ េអ ម (Brad Adams)

នយករបតបតត តបន ស

ចមលងជន ៖

ឯកឧតតម អត សេហង រដឋមរនត រកសងសងគមកចច ករងរ អតតយទធជននងយវនតសមបទ េលខ៧៨៨B ម វថរពះមននវង ភនេពញ របេទសកមពជ ទរ រៈ +(៨៥៥) ២៣ ៧២១ ៩០៥

រេអឡចរតនកៈ [email protected]

ឯកឧតតម ែកប ជតម អភបល ជធនភនេពញ េលខ៦៩ ម វថរពះមនវង ១២២០១ភនេពញ របេទសកមពជ

ទរ រៈ +(៨៥៥) ២៣ ៧២២ ០៥៤ រេអឡចរតនកៈ [email protected]

េយងខញសមែថលងអណរគណករផតលចេមលយចេពះសណរដចខងេរកម ៖

១. អងគករឃល េមើលសទធមនស Human Right Watch បនដងថ មនករចបខលនជរបចេទេលើ អនករបកបរបររកសផលវេភទ អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន ជនគម នផទះសែមបង អនកសទន កមរអនថ នង អនកជងវកលចរត េន ជធនភនេពញ។


សមផតលពតមនខងេរកម សរមបឆន ២០០៧ ឆន ២០០៨ ឆន ២០០៩ នងឆន ២០១០រហតដល បចចបបនន ៖

• ចននៃនករចបខលនកនងឆន នមយៗេន ជធនភនេពញេទ មរបេភទៃនរបជពលរដឋទង៖ អនករបកបរបររកសផលវេភទ អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន ជនគម នផទះសែមបង អនកសទន កមរអនថ នងអនកជងវកលចរត ចននកមរ រប នងចននមនស េពញវយ រប។ េបើសនជឯកឧកតតមមន ចផតលទនននយទងេនះបនសមេម ត ពនយលពមលេហត។

• ចបប ឬេគលនេយបយែដលផតលសទធអ ចដលនគរបល នង ជញ ធរដៃទេទៀត អនវតតករចបខលនរបជពលរដឋទងេនះ។

២. េតើមនករចបខលន េចទរបកននងកតឲយជបេទស អនកែដលរតវបនេចទថ របកបរបររកស ផលវេភទចននបនម ននកកនងមយឆន ៗ ចប ងពឆន ២០០៨មក ពបទអេពើអសទញ មមរ ២៤ ៃនចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទឆន ២០០៨?

៣. េតើមនមនស ចននបនម ននក រតវបនេចទរបកន កតេទស នងសេរមចឲយជបេទសព បទេលមើសេផ ងៗេរកមចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទឆន ២០០៨? សមេម ត ផតលពតមនពបទេចទជក កទងេនះ ( មមរ ៃនចបប) នងករមតេទស។

៤. សមេរៀប បពនតវធ ចប ងពេពលែដលអនករបកបរបរផលវេភទរតវបនចបខលន រហតដលេពល េ ះែលងជយថេហត ឬកបញជ នបនតេទកនមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល ឬកអងគករេរករ ឋ ភបល។ េតើនតវធចេពះមនស េពញវយ នងកមរ មនភពខសគន ដចេមតចខលះ? េតើមន ករពយយមេដើមបវភគេមើលថេតើអនករបកបរបរផលវេភទ ចជជនរងេរគះេ យអេពើជញដរែដរឬេទ? េតើមនចតវធនករអវខលះចេពះអនកែដលរកេឃើញថជនរងេរគះពអេពើជញដរ?

៥. េតើករឃឃងអនករបកបរបរផលវេភទ េន មទកែនលងឃឃងរបសនគរបល នង/ឬមនទរសងគមកចច ជធនភនេពញ នងមណឌ លសងគមកចច ជធនភនេពញឈរេលើមល ឋ នចបប ខលះ? សមចងអលបងហ ញ

នវបញញតតជក កននេរកមកមពជ នងថេតើសមតថកចចរសបចបប ខលះ ែដលអនញញ តករឃឃង េនះ។

៦. េតើនរ ខលះែដលមនសមតថកចចេ ះែលងអនករបកបរបរផលវេភទ ែដលជបឃឃងេចញពករយ លយនគរបល ឬមនទរសងគមកចច នងមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល េហើយថេតើពចរ េលើ


ក ត អវខលះ កនងករសរមចបញជ នអនករបកបរបរផលវេភទ ពមនទរសងគមកចច ជធនភនេពញេទកន អងគករ េរករ ឋ ភបល មយ? េតើច តករេនះខសគន ដចេមតចខលះ រ ងមនស េពញវយនងកមរ?

៧. េតើមនពកយបណត ងទកទងនងករបពរបពនករចបខលន នងឃខលនេ យបពន ករជរតយក របក នងកររេ ភេផ ងៗេលើអនករបកបមខរបរផលវេភទ ចននបនម ន រតវបន ក ងព ឆន ២០០៧មក? មនច តករែបប េទេលើពកយបណត ងទងេនះ? េតើមនករ កេទស ឬ កទណឌ កមមអវខលះចេពះជនែដលរកេឃើញថជអនកទទលខសរតវ? សមផតលពតមនលអត។

៨. អងគករ Human Rights Watch បនដងថរ ឋ ភបលកពងែតរពងេសចកតពនយល សរមបករ អនវតតចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមមផលវេភទ េ យមនករឧបតថមភគរទ ពអងគករ UNICEF។

េតើេសចកតពនយលទងេនះសថតកនងដ កកល េហើយនង ថេតើអនមតេសចកតពនយលទងេនះ េនេពល ? េតើរ ឋ ភបលនងកណតយទធ រសតអវខលះ េដើមបអនវតតឲយបននវេសចកតពនយលែណន ទងេនះ?

៩. សមេរៀប បពវគគហវកហវនអវខលះ ែដលបនេរៀបចេឡើងសរមបមរនតរបតបតតចបបែដលទកទងនង អេពើជញដរមនស េពសយចរកមរ នងករករពរសទធមនស ? េ យែលក េតើមនវគគហវកហវនអវខលះ ែដលបនេរៀបចេឡើងេលើករអនវតតចបបសតពករបរងក បអេពើជញដរមនស នងអេពើេធវើ ជវកមម ផលវេភទឆន ២០០៨? េតើមនវគគហវកហវនរបរពតតេទចននបនម នវគគ េហើយេតើនរ ខលះទទលបន ករហវកហវនទងេនះ? េតើនគរបលេនរគបករមតទងអសដចជករមតេខតត/រកង រសក/ខណឌ នងឃ ជអនកទទលបននវវគគហវកហវនទងេនះែដរេទ? េតើមនអវេដើមប សសទងពរបសទធភពៃនវគគហវកហវន ទងេនះែដរឬេទ?


លខតជនរកសងសងគមកចច អតតយទធជន នងយវនតសមបទ ៖ េផញើេនៃថងទ១៩ ែខេម ឆន ២០១០

ៃថងទ១៩ ែខេម ឆន ២០១០

េគរពជន ឯកឧតតម អត សេហង រដឋមរនត រកសងសងគមកចច ករងរ អតតយទធជននងយវនតសមបទ សយ ឋ នៈ េលខ២៧៥ម វថរពះនេ តតម

ភនេពញ របេទសកមពជ េផើញរ មទរ រៈ +(៨៥៥) ២៣ ៧២៦ ០៨៦ េផញើ ម រេអឡចរតនកៈ [email protected]

កមមវតថៈ កររបរពតតេលអនករបកបរបរផលវេភទ

ឯកឧតតម អតសេហង ជទេគរព

អងគករឃល េមើលសទឋមនស (Human Rights Watch) គជអងគករមនែមន រ ឋ ភបលអនតរជត ែដលឃល េមើលកររេ ភសទឋមនស េ យភន កងររដឋ នង ភន កងរមនែមនរដឋ េនប ត របេទសជង៨០េនជវញពភពេ ក។

អងគករ Human Rights Watch កពងែតេរៀបចរបយករណមយទកទងនង កររបរពតតេលើរសត នងកមរែដលកពងរបកបមខរបរផលវេភទេនកនងរបេទសកមពជ។ របយករណរបសេយើងខញ បងហ ញអពកររបមល មដងផលវ អេពើហង នងអេពើ អមនស ធមដៃទេទៀតរពមទងករចបខលន នងឃខលនេ យបពនមកេលើ អនករបកបរបរផលវេភទ។

េយើងខញ សរេសរលខតេនះមកកនឯកឧតតម េដើមបធនថ របយករណេយើងខញ ឆលះបពច ាងេ យ រតមរតវនវទស នៈ េគលនេយបយ

A S I A D I V I S I O N Brad Adams, Executive Director

Elaine Pearson, Deputy Director

Phil Robertson, Deputy Director

Sophie Richardson, Advocacy Director

Kanae Doi, Tokyo Director

Nicholas Bequelin, Senior Researcher

Sara Colm, Senior Researcher

Meenakshi Ganguly, Senior Researcher

Ali Dayan Hasan, Senior Researcher

Sunai Phasuk, Senior Researcher

Mickey Spiegel, Senior Researcher

Phelim Kine, Researcher

David Mathieson, Researcher

Rachel Reid, Researcher

Kay Seok, Researcher

Andrea Cottom, Senior Associate

Pema Abrahams, Associate

Diana Parker, Associate

Riyo Yoshioka, Associate

A D V I S O R Y C O M M I T T E E Joanne Leedom-Ackerman, Chair

Orville Schell, Vice Chair

Maureen Aung-Thwin

Edward J. Baker

Harry Barnes

Robert L. Bernstein

Jagdish Bhagwati

Jerome Cohen

John Despres

Clarence Dias

Mallika Dutt

Merle Goldman

Jonathan Hecht

Paul Hoffman

Sharon Hom

Rounaq Jahan

Perry Link

Andrew J. Nathan

Yuri Orlov

Bruce Rabb

Balakrishnan Rajagopal

Victoria Riskin

Barnett Rubin

James Scott

Frances Seymour

Barbara Shailor

Steven Shapiro

Eric Stover

Ko-Yung Tung

H u m a n R i g h t s W a t c h

Kenneth Roth, Executive Director

Michele Alexander, Development & Outreach Director

Carroll Bogert, Associate Director

Emma Daly, Communications Director

Barbara Guglielmo, Finance & Administration Director

Peggy Hicks, Global Advocacy Director

Iain Levine, Program Director

Andrew Mawson, Deputy Program Director

Suzanne Nossel, Chief Operating Officer

Dinah PoKempner, General Counsel

James Ross, Legal & Policy Director

Joe Saunders, Deputy Program Director

Jane Olson, Chair, Board of Directors

HUMAN RIGHTS WATCH

350 Fifth Avenue, 34th Floor New York, NY 10118-3299 Tel: 212-290-4700 Fax: 212-736-1300

BERLIN · BRUSSELS · CHICAGO · GENEVA · JOHANNESBURG- LONDON · LOS ANGELES · MOSCOW · NEW YORK · PARIS · SAN FRANCISCO - TOKYO · TORONTO · WASHINGTON


នងករអនវតតរបស ជរ ឋ ភបលកមពជចេពះកររបរពតតេលើរសត នងកមរែដលជអនករបកបរបរផលវេភទ នងចេពះកចចខតខរបងែរបងរបស ជរ ឋ ភបល របយទឋរបឆង អេពើជញដរ នងអេពើេធើវ ជវកមមផលវេភទ។

អងគករ Human Rights Watch មនសឆនទះចងរកងនវរបយករណ ែដលផតលនវពតមនរគបរគន នងជកែសតង។ េយើងខញ សងឃមថ ឯកឧតតម ឫបគគលកេរកមឱ ទឯកឧតតមនងេឆលើយតប េ យផតល ចេមលើយចេពះ សណរដចមនជនភជ បមកជមយេនះេដើមបឆលះបពច ាងឲយបនរតមរតវនវទស នៈរបស ឯកឧតតម េនកនងរបយករណរបសេយើងខញ ។ េដើមប ចឲយេយើងខញ បនពចរ ពតមនែដលនងផតល មរយៈករេឆលើយតបរបសឯកឧតតម នង កបញច លកនងរបយករណនេពលខងមខេនះ េយើងខញ សម

ែថលងអណរគណយងរជលេរជ ចេពះករេឆលើយតបជ យលកខអក រមកកនេយើងខញ េនៃថងទ១៧ ែខឧសភ ឆន ២០១០។

សមឯកឧតតមេម ត េផញើរមកេយើងខញ ផងែដរ នវឯក រពកពនឋេផ ងៗ ដចជសថត នងរបយករណអព សកមមភពរ ឋ ភបលទកទងនងកររបរពតតេលើរសត នងកមរែដលជអនករបកបរបរផលវេភទ។

មរយៈលខតេនះ េយើងខញ កេសនើសករអនញញ តជផលវករ េដើមបេធើវទស នកចចេនមជឈមណឌ លសងគមកចច ជធនភនេពញេនៃរពសព។ េយើងខញ សងឃមថនងពរងងកចចពភក ជមយរ ឋ ភបលកមពជ។

សមែថលងអណរគណ ដលករច យេពលេវ របសឯកឧតតម េឆលើយតបចេពះបញហ ដបនទ នេនះ។

សមឯកឧតតមទទលនវករេគរពេ យេ ម ះសមរគអពខញ ។

របដ េអ ម (Brad Adams) នយករបតបតត តបន ស

ចមលងជន ៖

ឯកឧតតម ស េខង ឧបបនយករដឋមរនតនងជរដឋមរនតរកសងម ៃផទ


របធនរកមករងរដកនកររបយទធរបឆងអេពើជញដរ កររតពនធ ករេធវើ ជវកមមេលើ ពលកមមមនស ករេធវើ ជវកមមផលវេភទេលើរសត នងកមរ េលខ ២៧៥ ម វថរពះនេ តតម ភនេពញ របេទសកមពជ ទរ រៈ +(៨៥៥) ២៣ ៧២១ ៩០៥

រេអឡចរតនកៈ [email protected]

[email protected]

ឯកឧតតម ែកប ជតម អភបល ជធនភនេពញ េលខ៦៩ ម វថរពះមនវង ១២២០១ភនេពញ របេទសកមពជ ទរ រៈ +(៨៥៥) ២៣ ៧២២ ០៥៤

រេអឡចរតនកៈ ២២ ០៥៤ រេអឡចរតនកៈ [email protected]

េយងខញសមែថលងអណរគណករផតលចេមលយសណរដចខងេរកម ៖

១. អងគករ Human Right Watch បនដងថ មនករចបខលនជរបចេទេលើអនករបកបរបរផលវេភទ អនកេរបើរបសេរគ ងេញ ន ជនគម នផទះសែមបងអនកសទន កមរអនថ នងអនកជងវកលចរត េនទ ជធនភនេពញ។

សមផតលពតមនខងេរកម េ យគតចប ងពឆន ២០០៧ រហតដលបចចបបនន ៖ • ចននអនករបកបរបរផលវេភទ េន ជធនភនេពញ ែដលបនបញជ នមកកនមនទរសងគមកចច ជធន

ភនេពញ េទមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបលបញជ នបនតេទអងគករេរករ ឋ ភបល នងអនក ែដលរតវបនេ ះែលងកនងឆន នមយៗ។ សមផតលពតមនជក កអពចននកមរ រប ែដលសថតកនងចេ មអនកែដលរតវបនបញជ នេទកនមណឌ លទងេនះ។ េបើសនជ ឯកឧតតម មន ចផតលទនននយទងេនះបនេទ សមេម ត ពនយលពមលេហត។

• ចបប ឬេគលនេយបយែដលផតលសទធអ ចដលនគរបល នង ជញ ធរដៃទេទៀត អនវតត ករចបខលនរបជពលរដឋទងេនះ។


២. សមេរៀប បពនតវធ ចប ងពេពលែដលអនករបកបរបរផលវេភទរតវបនចបខលន រហតដលេពល េ ះែលងជយថេហត ឬកបញជ នបនតេទកនមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល ឬកអងគករេរករ ឋ ភបល។ េតើនតវធចេពះមនស េពញវយ នងកមរ មនភពខសគន ដចេមតចខលះ? េតើមនករពយយមេដើមបវភគេមើលថេតើអនករបកបរបរផលវេភទ ចជជនរងេរគះេ យអេពើជញដរែដរឬេទ? េតើមនចតវធនករ អវខលះចេពះអនកែដលរកេឃើញថជនរងេរគះពអេពើជញដរ?

៣. េតើករឃឃងអនករបកបរបរផលវេភទ េនមនទរសងគមកចច ជធនភនេពញឬ មណឌ លសងគមកចច ជធន ភនេពញ ឈរេលើមល ឋ ចបប ខលះ? សមចងអលបងហ ញ នវបញញតតជក កេរកមចបបកមពជ នង ថេតើសមតថកចចរសបចបប ខលះែដលអនញញ តករឃឃងេនះ។

៤. េតើនរ ខលះែដលមនសមតថកចចេ ះែលងអនករបកបរបរផលវេភទែដលជបឃឃង េចញពមនទរ សងគមកចច ឬមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល េហើយថេតើពចរ េលើក ត អវខលះ កនងករសេរមច បញជ នអនករបកបរបរផលវេភទ ពមនទរសងគមកចច ជធនភនេពញ េទកនអងគករេរករ ឋ ភបល មយ? េតើច តករេនះខសគន ដចេមតចខលះរ ងមនស េពញវយនងកមរ? េតើច តករេនះខសគន ែដរឬេទ ចេពះមខជនរងេរគះពអេពើជញដរ?

៥. េតើែផអកេលើេហតផលអវខលះ កនងករបញជ នអនករបកបរបរផលវេភទ ែដលជជនេពញវយ ពមនទរសងគមកចច េទឲយអងគករេរករ ឋ ភបល?

៦. េតើឯកឧតតមបនដងអពពកយបណត ងចននបនម នទកទងនងករបពន អេពើអមនស ធម ករឃខលន េ យបពន េទេលើអនករបកបមខរបរផលវេភទ ែដលេកើតមនេឡើងនមនទរសងគមកចច ជធន ឬ មណឌ ល សងគមកចចរបសរ ឋ ភបល? េតើមនច តករែបប េទេលើពកយបណត ងទងេនះ? េតើមនករ កេទស ឬ កទណឌ កមមអវខលះ ចេពះបគគលែដលរកេឃើញថជអនកទទលខសរតវ? សមផតលពតមន

លអតអពករណែដលបនចតវធនករទងអស។ ៧. េតើមនវគគហវកហវនអវខលះ ែដលបនេរៀបចេឡើងសរមបបគគលកនងមរនតេនមនទរសងគមកចច ជធន ឬមណឌ លសងគមកចចរបសរ ឋ ភបល? េតើមនវគគហវកហវនចននបនម នវគគ ែដលបនេរៀបចេឡើង េហើយ េតើបគគលកនងមរនត ខលះទទលបនករហវកហវនទងេនះ? េតើមនអវេដើមប សសទងពរបសទធភព ៃន វគគហវកហវនទងេនះែដរឬេទ?


៨. មរនតរ ឋ ភបលបនែថលងជ ធរណៈជេរចើនេលើកថ របតបតតករ នងអនត គមននន ជករ ចបចេដើមប “អបរែណន” សលអនករបកបរបរផលវេភទ នងផតលដលពកេគនវករបណត ះប ត លវជជ ជវៈ ជនញេដើមបឲយពកេគផល សបតរមខរបរ។ េតើរ ឋ ភបលមនកមមវធអវខលះសរមប”អបរែណន” នងបណត ះ ប ត លវជជ ជវៈជនញដលពកេគ េហើយមណឌ លែដលមនផតលកមមវធទងេនះសថតេនកែនលង ខលះ? េតើមនមណឌ លចននបនម ន ែដលបពកនវេរគ ងបរកខ នងេស រគបរគនកនងករដេណើ រករកមមវធ ទងេនះ? េតើកមមវធទងេនះដេណើ រករេទេ យមនករចលរមពេរគះជមយ រកមអនករបកបរបរ ផលវេភទែដរឬេទ េហើយថេតើកមមវធទងេនះផតលដលពកេគេ យឈរេលើេគលករសមរគចតតែដរេទ?


VIII. េសចកតែថលងអណរគណ

របយករណេនះ រតវបនពនតយេ យអនករស េអេឡន ភ ន នយករងរបច តបន ស របសអងគករឃល េមើលសទធមនស , េ ក ភល រ បត ន នយករងរបច តបន ស នងអនករស ខម អនករ វរជវជនខពសរបចតបន ស។ េ ក េអសលង េរដឌ ទរបក ចបបជនខពស នងេ ក ចសប សនឌ នយករង ករយលយកមមវធ ែដលបនរតតពនតយេមើលេលើផល វចបប នងេលើកមមវធពកពនឋ េរៀងៗខលន។ កររតតពនតយេផទ ងផទ ត សរមបករេបះពមពរតវបនេធវើេឡើងេ យ ក នរ ក ណហវ ទរបក ករយលយកមមវធៃនអងគករឃល េមើលសទធមនស ។

កររតតពនតយ មឯកេទសរតវបនេធវើេឡើងេ យ េ ក បត សបបត អនករ វរជវេនកនងែផនកសទធកមរ, កញញ ន អនករ វរជវជនខពសកនងែផនក សទធរសត, អនករស មរ ន មលែមន នយកែសវងរកករគរទកនងែផនកសទធនរ, អនករស លសល ហចនថល នយកែផនកសទធរសត, នងេ ក ឌពក ត អនករ វរជវកមមវធអលហជបធ (LGBT)។

អងគករឃល េមើលសទធមនស សមែថលងអណរគណផងែដរដល កញញ េអលននរ ៃតល-នកល ន សហជវនរមករងរេនរដវេកត ជមយែផនក ស ែដលបនជយ រ វរជវ នង េ ក ចសន បបប ជអនកដៃទេរកពអងគករឃល េមើលសទឋមនស ែដលបនរតតពនតយេមើលរបយករណេនះ នងអនករតតពនតយដៃទេផ ងេទៀត ែដលផតលេយបលេលើេសចកតរពងរបយករណ។ ជនយករសរមបករផលតរបយករណេនះមន កញញ ពម រប សហករ កនងែផនក សរបសអងគករឃល េមើលសទធមនស , េ ក េរកស ឆរ នយកេបះពមព, េ ក


ហវតរយ េហពគន អនករគបរគងករផលត នង អនករស ឡរពរ អនកពនតយ េផទ ងផទ តរបភព នងេ ក ហជលអ រហកហជរ ចេពះករបេងកើតែផនទ។

H UMA N R I G H TS WATCH

350 Fifth Avenue, 34th Floor

New York, NY 10118-3299

www.hrw.org

H U M A N

R I G H T S

W A T C H

H U M A N

R I G H T S

W A T C H

© 2008 AP Photo

HU

MA

N R

IGH

TS W

ATC

H |