guidestar 03-2009

Guid e starSte rre nk unde , k lim atologie e n ruim te vaart voor ie de re e n

H e t GRATIS e -z ine van de As tro Eve nt Group vz w - Jaargang 4 - Maart 2009

Be z oe k ook de Be lgis ch e w e bs ite op w w w .as tronom y2009 .be

Th e guide s tar | 03

Dit GRATIS e -z ine is e e n non-profit product van de As tro Eve nt Group vz w e n h e e ft tot doe l om s te rre nk unde , k lim atologie e n ruim te vaart te prom o-te n naar e e n z o bre e d m oge lijk publie k .

Ve rantw oorde lijk e uitge ve r

Patrick Jae cq ue s ,As tro Eve nt Group vz w ,

Prof. J. Ve rcoullie s traat 38,8400 Oos te nde . Te l.: 059 /51.83.88.

W e rk te n m e e aan dit num m e r: Kurt Ch ris tiae ns , Marloe s Mulde rs , David Vans te e lant, Ph ilip Corne ille , Nancy Ve rm e ule n, Sjoe rd Dufoe r e n Patrick Jae cq ue s . Z in om ook e e n artik e l te s ch rijve n of rubrie k te onde rh oude n voor dit e -z ine ? Contacte e r ons dan via patrick jae cq ue s @ gm ail.com

Sam e nw e rk ing

De re dactie van de z e publicatie w e rk t nauw s am e n m e t oa de w e bs ite s w w w .as tros tart.nl, w w w .de s te rre n.ne t, w w w .as tronom ie .be e n w w w .s pace -page .be e n k w am tot s tand dank z ij de te ch nis ch e onde rs te uning van volk s -s te rre nw ach t As trolab Iris . Me t dank aan w w w .s k ym aps .com voor h e t ge bruik van de s te rre nk aart. Door de s te un van de dive rs e aute urs , e n natuurlijk de s pons ore n, k unne n w e de z e publicatie GRATIS ve rs pre ide n.

Voorpagina

Op 5 m aart w as h e t pre cie s de rtig jaar (19 79 ) ge le de n dat de Voyage r 1 s onde voorbij de plane e t Jupite r s ch e e rde e n e e n re s e m indruk w e k -k e nde be e lde n m aak te n die tot op de dag van vandaag tot de ve rbe e lding blijve n s pre k e n. Bron: NASA.

Inh oude lijk

De As tro Eve nt Group vz w noch e nige ande re pe rs oon die in z ijn naam optre e dt is ve rantw oorde lijk voor h e t ge bruik dat z ou k unne n w orde n ge m aak t van de inform atie in de z e publicatie of voor e ve ntue le foute n die e r, ondank s de uite rs te z org bij de voorbe re iding van de te k s te n, nog in z oude n s taan. Te ve ns h e e ft de re dactie alle nodige m oe ite ge daan om te voldoe n aan de w e tte lijk e voors ch rifte n inz ak e aute urs re ch te n e n om contact op te ne m e n m e t de re ch th e bbe nde n. Elk e pe rs oon die be nade e ld m e e nt te z ijn e n z ijn re ch te n w il late n ge lde n w ordt ve rz och t z ich be k e nd te m ak e n.

Volle dig ontw orpe n m e t gratis ope n-s ource e n/of fre e w are s oftw are z ijnde Scribus , Foxit Re ade r, Paint.ne t e n Gim p.

8 Me e r inform atiew w w .as tro-e ve nt-group.be

Inh oud stabe l

Editoriaal Re dactione e l

Voorw oord

Z oals u z e lf w e llich t re e ds h e bt opge m e rk t is de z e e ditie , voor h e t e e rs t in z 'n ge s ch ie de nis , w at aan de late k ant. En h ie rvoor w ille n w e ons alvas t ve ronts ch uldige n. Ande rz ijds h e bbe n w e h ie rvoor ook e e n h e le goe de re de n, z ijnde de re alis atie van onz e tw e e de grote s te rre nk undige e n ruim te -vaartge rich te be urs die le tte rlijk al onz e tijd in be s lag nam . Nu de z e ach te r de rug is k unne n w e ons opnie uw te n volle s torte n op onz e dage lijk s e w e rk ing, w aaronde r ook dit e -z ine valt. Ee n digitaal m aandblad dat blijk baar h oe lange r h oe m e e r m ag re k e ne n op de s te un van de s te rre nk undige ge m e e ns ch ap. W ant ook de z e m aand h e bbe n w e e nk e le prach tige artik e l aange bode n ge k re ge n. En dat doe t ie de re e n goe d...

Patrick Jae cq ue s ,Voorz itte r e n h oofdre dacte ur.

Ook e e n e nth ous ias te le z e r van ons e -z ine ? Ste un ons dan door lid te w orde n van onz e dynam is ch e ve re niging. H e t lidge ld, op jaarbas is , be draagt ove rige ns s le ch ts 15 e uro. En als u z ich NU lid m aak t, k rijgt u de k om e nde tw e e m aande n e r GRATIS bij ! Kortom , s tort h e t be tre ffe nde be drag op re k e ning nr.: 380-019 5842-70 m e t ve rm e lding van lidge ld 2009 + je volle dige naam e n e -m ail adre s . Z o k unne n w e onz e dive rs e GRATIS die ns te n blijve n garande re n. Alvas t be dank t !

Dit e -z ine k an m e n h e t be s te raadple ge n m e t de com pacte , ve e lz ijdige e n s tabie le Foxit Re ade r. De GRATIS PDF le z e r die m e n k an te rugvinde n e n dow nloade n op:

w w w .foxits oftw are .com .

Artik e l

04 - As tronom ie : H e t le ve n z oals h e t is ...06 - Doe e ve n h e t lich t uit...07 - Van OdiISSe a tot Oas ISS.09 - Earth h our10 - De Maan (1/3)14 - Inte rnationale jaar van de s te rre nk unde .16 - Be langrijk jaar voor aardobs e rvatie .18 - Ne de rlands e ontde k t drie radiopuls ars .21 - H e m e ls e nanote ch nologie .26 - W h e re is M13 ?28 - Be lgis ch GPS m e e ts tation op antarctica.29 - Nach t van de duis te rnis .32 - Educatie ve e xpe rim e nte n voor Oas ISS.33 - Bots ing in de ruim te .34 - Langs te z ons ve rduis te ring van de e e uw .36 - M ijnbouw op de Maan.

Rubrie k

08 - Multim e dia: K ijk e n naar de s te rre n.08 - Multim e dia: Google Earth 5.13 - Film tip.17 - De AEG k ale nde r.19 - H e t AEG nie uw s .20 - Z oe k e rtje s .22 - Die p in ...24 - H e m e lk ale nde r.30 - Activite ite nk ale nde r.35 - w is t je dit ?37 - Uit de oude doos ...38 - Eve n ge te s t: De vixe n 114m m te le s coop.

Aute ur

Patrick Jae cq ue s .Re dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.Marloe s Mulde rs .Ph ilip Corne ille .Re dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.David Vans te e landtRe dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.Nancy Ve rm e ule n.Re dactione e l.

Re dactione e l.Re dactione e l.Patrick Jae cq ue s .Re dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.Kurt Ch is tiae ns .Re dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.Re dactione e l.Sjoe rd Dufoe r.

Nu m e t de AE-2009 onz e tw e e de grote s te rre nk undige e n ruim te vaart-ge rich te be urs ach te r de rug is k unne n w e e ve n ach te rove r in onz e luie z e te l e e n conclus s ie form ule re n.

Financië le onde rs te uning

De e e rs te z e s m aande n van onz e voorbe re idinge n z ijn ge gaan in h e t z oe k e n naar de nodige financië le m idde le n. W ant h oe m e e r financië le m idde le n w e bije e n z oude n k rijge n, h oe grote r e n vooral profe s s ione le r w e h e t e ve ne m e nt z oude n k unne n gaan aanpak k e n. Z oals s te e ds z ijn w e e e rs t bij de s tad Oos te nde gaan aank loppe n. Daar w e m e t de AEG, als advis e re nde partij van de Milie u-e n Natuurraad, re ch t h e bbe n op h e t indie ne n van e e n proje cts ubs idie -dos s ie r h e bbe n w e - in s am e n-s praak m e t de ande re le de n van de z e raad - e e n dos s ie r inge die nd w aarbij w e z o'n 9 0% van de totale be groting z oude n aanvrage n. Dit om de grote profe s s ione le k ade rte nt te w aarborge n. W ant z onde r dit onde rde e l le e k ons de de e lnam e van de ruim te vaart-indus trie z o goe d als onm oge lijk . Dank z ij onz e goe de contacte n m e t de le de n van de z e raad, als ook m e t de s ch e pe n e n burge m e e s te r van de s tad Oos te nde , is ons dit ge luk t e n k onde n w e op z oe k gaan naar bijk om e nde financië le s te un. Dat ble e k e ch te r e e n s ch ie r onm oge lijk e taak . Bij z ow at e e n tie ntal be k e nde e n m inde r be k e nde m oge ndh e de n die alle rh ande z ak e n s pons ore n vie le n w e uit de boot om dat ons w e te ns ch ape lijk e ve n-e m e nt ge e n culture le of toe ris tis ch e w aarde z ou h e bbe n. Ook bij de provincie (w e s t-vlaande re n) als ook bij de de parte m e nte n van de

Vlaam s e - e n Fe de rale ove rh e de n ble k e n w e uit de boot te valle n. Ondank s h e t fe it dat w e ons in e e n k e nnis m aats ch appij be vinde n blijk t s te un h ie raan z o goe d als onbe s taande . Toch via de re gulie re w e ge n. Z ow e l de m inis te r van innovatie (Patricia Ce ys e ns ) e n w e te ns ch ap (Sabine Larue lle ) ble k e n nie t e e ns te re age re n op onz e vrage n. Daare nbove n z ijn w e z e lfs , tot onz e ve rbaz ing, te w e te n ge k om e n dat w e z e lfs e e n am bas atrice h e bbe n in de re ge ring te n voorde le van s te rre nk unde e n ruim te vaart (Margrie t H e rm ans ). Ook z ij re age e rde e ch te r nie t op onz e oproe pe n. Daarnaas t w e rd ons lijvige dos s ie r bij h e t EW I nie t goe dge k e urd om dat de datum van uitbe taling plots op e ind april vie l e n w e z o onz e groots te m oge lijk e s te un aan onz e ne us z age n voorbij gaan. Kortom , tie n jaar na datum is e r op politie k vlak nog s te e ds ge e n ruim te voor s te un aan s te rre n-k undige e n/of ruim te vaartge rich te initiatie ve n ge organis e e rd door vrijw illige rs . En dat te rw ijl h e t vrijw illige rs w e rk re ce nt nog als z e e r be langrijk w e rd om s ch re ve n. Toch e e n z e e r be droe ve nde e volutie , of ge bre k h ie rvan.

Toch h e bbe n w e ge luk k ig nooit de m oe d opge ge ve n e n z ijn w e vol ove rgave op z oe k ge gaan naar de nodige s pons ore n. W e ge ns de h uidige w e re ldw ijde cris is w as dit e ch te r nog m oe ilijk e r dan ge w oon-lijk . W e h e bbe n dan ook nie t z oz e e r ge ld, m aar vooral die ns te n aange bode n ge k re ge n. En dat is w at ons be tre ft al e ve n be langrijk . Sam e n m e t de s tandge lde n e n h e e l w at k le ine re s pons ore n z ijn w e e r uite inde lijk ne t uit ge raak t.

Alge m e ne onde rs te uning

Z oals ve rw ach t h e bbe n w e van de ove rk oe pe lde nde ve re niging, de Ve re niging Voor s te rre nk unde , z o goe d als ge e n s te un m oge n ve rw ach te n. Ak k oord, w e z ijn dan z e lf nie t aange s lote n aan de z e ve re niging, m aar h e t plaats e n van e e n 'link ' naar onz e w e bs ite of h e t de ge lijk ve rm e lde n van de z e unie k e activite it onde r h un le de n is toch h e t m ins te w at je k an of m ag ve rw ach te n van z o'n ins tituut. En inde rdaad, e r h e bbe n h e e l w at JVS / VVS k e rne n e n w e rk groe pe n de e lge nom e n, m aar dat k w am doordat w e h e n alle m aal pe rs oonlijk h adde n uitge nodigd. Daare nbove n die nde n de z e , om dat w e m e de -am ate urs te rre nk undige n te n volle w ille n onde rs te une n, ge e n s tandge ld te be tale n. Dus e e n ide ale m oge lijk h e id om z ich z e lf te profile re n. Enfin, de aanw e z ige e n vooral 'ope n-m inde d' JVS / VVS k e rne n e n afde linge n w are n alvas t z e e r opge toge n. En daarvoor doe n w e h e t nu e e nm aal. Ook de re actie s van h éél w at ande re s tandh oude rs w are n bijz onde r h artve rw arm e nd. Z e k e r van e nk e le s tandh oude rs die in e e rs te ins tantie nie t m e te e n re ch ts tre e k s te m ak e n h e bbe n m e t s te rre n-k unde e n ruim te vaart. Z o oa de m e ns e n van VDB Engine e ring die s pe ciaal vanuit Duits land de 'Monotrace r' h e bbe n m e e ge brach t, e e n unie k e m oto de e ls be s taande uit com pos ie tm ate riale n die ook ge bruik t w orde n inde ruim te vaart. Ook de m e ns e n van 'Se gw ay', e e n ande r boe ie nd trans portm idde l, w are n m e te e n be re id om ons bij te s taan. En dat z ijn s le ch ts e nk e le van de ve le s tandh oude rs ...

04 | Th e guide s tar

A stronom ie : H e t le ve n z oals h e t is...

H oofdartik e l

Ve rs ie vijf van Google Earth laat u voortaan e e n be e tje tijdre iz e n. De alom ge k e nde w e re ldbol h oudt voortaan ook oude re s ate llie tbe e lde n bij. Z o k unt u z e lf ontde k k e n h oe de w e re ld e volue e rt. Ee n ande re nie uw e fe ature van Google Earth is de optie om de oce aanbode m te be k ijk e n. Tot nu toe w are n de be e lde n be pe rk t tot de oppe rvlak te , m aar voortaan k unt u dus z e lf op z oe k naar onde rw ate r-ge be rgte s . Google ge e ft ook alle rle i inform atie . Z o k unt u z oe k gaan naar h e t w rak van de Titanic, of toont h e t program m a ge ge ve ns ove r h e t e cos ys te e m . Naas t de Aarde is ook de plane e t Mars voortaan in 3D te be k ijk e n. H ie rvoor w e rk t Google s am e n m e t de NASA. Die toe voe ging m oe t e ne rz ijds inte re s s e opw e k k e n bij h e t grote publie k . Ande rz ijds h ope n be ide organis atie s dat w e te ns ch appe rs h un inform atie de le n via Google Earth . Bron: Cne t.

Nadat h ij e ind januari nuk k igh e de n h ad ve rtoond, h e e ft de Am e rik aans e Mars je e p Spirit z ich opnie uw in be w e ging ge z e t op h e t oppe rvlak van de Rode Plane e t. Tijde ns z ijn 1.800s te Mars dag ble e k dat de z e s w ie lige je e p z ich op 25 januari nie t h ad ve rplaats t, h oe w e l h ij daartoe opdrach t h ad ge k re ge n van de vluch tle iding. Bove ndie n ble e k de robot de dagactivite ite n nie t te h e bbe n opge s lage n in z ijn pe rm ane nt ge h e uge n. Drie dage n late r rapporte e rde de Spirit de s ge vraagd de Z on te h e bbe n ge vonde n, m aar op de ve rk e e rde plaats . De z e s w ie lige robot h e e ft z ich intus s e n w e e r in be w e ging ge z e t. Maar te rw ijl e e n lange rit w as be vole n, s tond de Spirit na 30 cm w e e r s til om dat h e t nie t m e e r draaie nde re ch te rvoorw ie l te ge n e e n s te e n w as opge bots t. De vluch tle iding be s tude e rt h oe dit obs tak e l te ve rm ijde n is . Bron: Be lga / BDR / 06-02-2009 .

Ee n Am e rik aans e com m e rcië le s ate llie t is ve rnie tigd bij e e n bots ing m e t e e n Rus s is ch e s ate llie t. Dit is e e n uite rs t z e ldz am e ge be urte nis , z o m e ldt h e t be drijf Iridium , dat h e t Am e rik aans e toe s te l uitbaatte . De ope ratione le Am e rik aans e s ate llie t k w am dins dag in de ruim te in bots ing m e t e e n Rus s is ch e k uns tm aan die buite n ge bruik w as . Dit is e e n "e xtre e m z e ldz aam " e n "z e e r onw aars ch ijnlijk " incide nt, be nadruk t Iridium . De onde rne m ing h e e ft "de nodige actie onde rnom e n om de be s ch adigde s ate llie t te ve rvange n", aldus de w oordvoe rde r. Iridium be z it 66 te le com s ate llie te n. De im pact van h e t onge val z al m inim aal z ijn, aldus h e t be drijf. Bron: Be lga / JV.

As tronaut Andre w Th om as , e e n ve te raan van m aar lie fs t vie r s h uttle m is s ie s , h e e ft e e n z e lfge m aak te Youtube film online ge z e t w aarin w ordt ge toond h oe bure aucratie bij NASA innovatie vaak in de k ie m s m oort. De film toont h oe m oe ilijk h e t is bij NASA's Joh ns on Space Ce nte r, h ét ce ntrum voor be m ande ruim te vaart, m anage m e ntlage n te doorbre k e n e n ie ts nie uw s tot bloe i te bre nge n. Bron: EDF. De film k an te rugge vonde n w orde n op: h ttp://w w w .youtube .com / w atch ?v=_ 424Ys k Afe w .

Le e s ve rde r op de volge nde pagina...

W at w e vooral te n z e e rs te appre cië re n is h e t e nth ous ias m e w aarm e e h e t ove rgrote de e l van de s tandh oude rs , van am ate urve re -niginge n tot profe s s ione le organi-s atie s , h un s tand h e bbe n voorz ie n van alle rle i bijk om e nd m ate riaal. Som m ige n h e bbe n e r le tte rlijk w e k e n aan ge w e rk t te rw ijl w e ook w e e t h e bbe n van m e ns e n die z e lfs vanuit h e t buite nland om m ate riaal z ijn ge w e e s t. En dat is bijz onde r love ns w aardig. H e t is dan ook logis ch dat alle s tande n e r pie k fijn uit z age n. Ook de inz e t van e nk e le W aals e ve re niginge n die de e l uitm aak te n van ons e ve ne m e nt is m e e r dan love ns w aardig te noe -m e n. De contacte n ove r de taalgre ns z ijn ge le gd, e n de toe k om s t voor e e n m e e r 'ope n' s te rre nk undig Be lgië z ie t e r pos itie f uit. Z e k e r w e te nde dat e e n be z oe k aan h e n nie t uitge s lote n is ...

De w il om s am e n te w e rk e n

Vanuit de AEG h e bbe n w e al altijd ge probe e rd om s am e nw e rk inge n m e t ande re s te rre nk undige e n/of ruim te vaartge rich te organis atie s te re alis e re n. Vaak m e t s ucce s , m aar al e ve n vaak z onde r. Z o ook m e t de VRI, de Vlaam s e Ruim te vaart-indus trië le n, w aarm e e w e de s tijds in '06 nog de dive rs e w ork s h ops h adde n voorz ie n e n w aar w e toe n re e ds onz e planne n van e e n tw e e de be urs be k e nd h adde n ge m aak t. W e h e bbe n, doordat w e op voorh and goe d inge lich t w are n dat te ge n e ind '08 - w anne e r de volge nde e ditie van de Vlaam s e Ruim te vaartdage n opnie uw z oude n plaats vinde n - h e t Me dia Ce nte r te Oos te nde nie t lange r be s ch ik baar z ou z ijn. Daarom h e bbe n w e h e n uitge nodigd om , e nk e le m aande n late r dan voorz ie n, s am e n te w e rk e n aan één grote be urs . Kortom , door de k rach te n te bunde le n z oude n w e e r be ide n be te r van w orde n. H e laas ble e k de inte re s s e om dit s am e n te doe n z o goe d als onbe s taande vanuit h e t VRI e n w e rd e r, tot onz e ve rbaz ing, be s lis t om dan toch e e n vijfde e ditie van de Vlaam s e Ruim te vaartdage n te h oude n z o'n tw e e m aande n na ons e ve ne m e nt. En dat te rw ijl e r van h un z ijde s te e ds s prak e w as om dit jaar nie ts te organis e re n. Ook de ve rantw oor-de lijk e n van de 'Earth Explore r' nabij h e t Ope nluch tce ntrum Duin e n Z e e , w aar w e ons e ve ne m e nt h ie lde n, w ilde n in e e rs te ins tantie m e t ons s am e nw e rk e n. Me e r nog. W e h e bbe n z e lfs e e n ge s ch re ve n be w ijs tot s am e nw e rk ing. Enk e le m aande n voor h e t e ve ne m e nt z ijn z e e ch te r van m e ning ve rande rd. Kortom , h oe cons tructie f s am e n-w e rk e n in Be lgië éch t e e n z e e r m oe ilijk e z aak blijk t te z ijn.

Alge m e ne prom otie

Naas t de prom otie via onz e ruim ve rde e lde tw e e talige pe rs m ap, bij le tte rlijk alle k rante n, tijds ch rifte n, s tude nte nblade n, radio's , locale e n lande lijk e te le vis ie z e nde rs , e nz ... ove r gans Be lgië h e bbe n w e ook alle s te de n m e t m e e r dan 20.000 inw one rs e e n pak k e t toe ge s tuurd m e t daarin voldoe nde pos te rs e n flye rs om te ve rde le n ove r h un grondge bie d. Daarnaas t h e bbe n w e ook alle culture le w e b-age nda's voorz ie n van alle nuttige inform atie e n voorz age n w e onz e volle dig z e lfge m aak te w e bs ite van voldoe n-de inform atie . Z ak e n w aar e r h éél w at tijd is in ge gaan... En m e t s ucce s . Voor z ove r w ij w e te n h e bbe n w e in m ins te ns e lf k rante n ge s taan w aarvan tot tw e e volle pagina's in 'De Z e e w ach t'. Ook op Radio2 w as e r e e n uitvoe rig inte rvie w te h ore n e n k w am e n w e ook op 'Focus ', de W e s t-Vlaam s e re gionale te le vis ie .

Via onz e w e bs ite h e bbe n w e z o'n 9 .254 unie k e be z oe k e rs m oge n ontvange n. Sam e n h e bbe n de z e z o'n 58.452 pagina's be k e k e n m e t e e n ge m idde lde van 6,32 pagina's pe r be z oe k e r. Da's s tatis tis ch be tre k k e lijk ve e l z e lf. Dit z orgt e r ook voor dat de ge m idde lde tijd die m e n doorbrach t op onz e w e bs ite z o'n 4,16 m inute n be droe g.

W at vooral opvalt is dat e r ook vanuit h e t buite nland ve e l inte re s s e w as voor dit e ve ne m e nt. Vanuit Ne de rland k re ge n w e de m e e s te aandach t, na Be lgië natuurlijk . In totaal h e bbe n Ne de rlande rs vanuit z o'n 132 ve rs ch ille nde locatie s onz e w e bs ite be z och t. Duits e rs be z och te n ons virtue e l vanuit 21 locatie s , Frans e n vanuit 19 locatie s e n Enge ls e n vanuit 18 locatie s . Vanuit Be lgië , e n dus z ow e l uit Vlaande re n als W allonië , k re ge n w e be z oe k e rs van m aar lie fs t 214 loactie s . En dat is in fe ite bijz onde r ve e l. Vooral vanuit de s te de n Oos te nde , Iz e ge m , Le uve n, Brugge , Antw e rpe n e n Brus s e l h e bbe n w e ve e l be z oe k e rs ge h ad. Vre e m d ge noe g z ijn de z e cijfe rs e ch te r nie t in ve rh ouding tot h e t w e rk e lijk aantal be z oe k e rs op ons e ve ne m e nt z oals z ou blijk e n.


Kortnie uw s


H e t e ve ne m e nt ze lf

Logis tie k ge z ie n w as de organis atie bijz onde r com ple x. Z e k e r om dat z e s w e k e n voor h e t e ve ne m e nt de toe gangs w e g tot h e t dom e in ope nge brok e n w e rd, z onde r dat w e h ie rvan op de h oogte w e rde n ge s te ld, e n w e alle te ch nis ch e - logis tie k e - e n ve iligh e ids planne n m oe s te n h e rz ie n. Om dat de budge tte n ook bijz onde r k rap w are n m oe s te n w e ove rige ns volle dig z e lf ins taan voor al h e t logis tie k e w e rk . Z o m oe s te n w e m e de w e rk e rs voor-z ie n om alle te nte n op te z e tte n, z e lf ins taan voor de e le ctricis ch e be nodigh e de n e n talloz e k e re n om m ate riaal rijde n bij alle rh ande die ns te n. Kortom , e e n k le ine m aar h arde k e rn le e fde re e ds vanaf m aandag de 23e te r plaats e . Noe m h e t ge rus t k am pe re n op s partaans e w ijz e . H e t vooropge s te lde s ch e m a w e rk te e ch te r z o goe d als pe rfe ct e n m ooi op tijd k onde n w e vanaf w oe ns dag de e e rs te s tandh oude rs ontvange n. Ook de de rtig m e de -w e rk e rs , uit de AEG e n aange vuld m e t le de n van de JW R e n JVS Quas ar als ook e nk e le be vrie nde pe rs one n, k re ge n e lk e e n vas te taak die z e m e e r dan naar be h ore n h e bbe n uitge voe rd. W e m oge n dan ook trots z ijn dat e r éch t ge e n be duide nd grote proble m e n w are n. Toch nie t m e t onz e m e de w e rk e rs , m aar h e laas w él m e t de W C dam e . Maar dat is e e n ve rh aal op z ich ...

De e inconclus s ie

W e h e bbe n duide lijk , e n dat w ille n w e ge rus t toe ge ve n, m inde r be z oe k e rs ge h ad dan de s tijds op onz e e e rs te e ditie . Ondank s h e t fe it dat w e h éél w at m e e r re clam e ge m aak t h e bbe n. En dat ove r gans h e t land, e n daarbuite n. Ook w as ons e ve ne m e nt nog s te e ds GRATIS te be z oe k e n, w at w e doe lbe w us t h e bbe n ge daan. Ondank s h e t z e e r k rappe budge t. Om nog m aar te z w ijge n van de dive rs ite it e n h e t aantal s tande n. Onbe grijpe lijk w at ons be tre ft... Er z ijn e ch te r e nk e le m oge lijk h e de n. Z o is e r de cris is , w at e ch te r ge e n invloe d z ou m oge n h e bbe n op e e n e ve ne m e nt dat GRATIS te be z oe k e n is . Na rondvraag bij de profe s s ione le s tandh oude rs , z oals oa Me ade e n Be rle bach , ble k e n be urz e n de laats te jare n h e t s te e ds m e t m inde r be z oe k e rs te m oe te n s te lle n. Z o ble k e n e r tot 40% m inde r be z oe k e rs op 'Ph otok ina' te z ijn, de groots e fotografie be urs in de w e re ld. Ook 'Ce bit', één van de groots te com pute rbe urz e n in de w e re ld ble e k tot 25% m inde r be z oe k e rs ove r de vloe r te k rijge n. Als w e h e t lok aal h oude n, in Be lgië , dan k unne n w e h e t 'W e te ns ch aps -fe e s t' als voorbe e ld aanh ale n w aar e r e ch t h éél w e inig volk op afge k om e n is . Kortom , h e t tijdpe rk van de be urz e n is , dank z ij h e t inte rne t, ve rm oe de lijk ve rle de n tijd.

Als w e ons dan ve rge lijk e n m e t h e t 'W e te ns ch aps fe e s t', w at w e z e k e r nie t poge n te e ve nare n, dan h e bbe n w e h e t z e k e r nog nie t z o s le ch t ge daan. W ant, z o blijk t uit e e n rondvraag, dat z ow at alle van de onge ve e r 2.200 be z oe k e rs , bijz onde r ge ïnte re s s e e rd w are n in s te rre nk unde e n/of ruim te vaart. Te rw ijl w e in '9 9 ook h e e l w at be z oe k e rs h adde n die ge w oon e e n uits tap m aak te n naar ons e ve n-e m e nt.

En w at m e t de toe k om s t ?

Ee n de rde be urs , van de z e om vang, z it e r h oogs tw aars ch ijnlijk nie t m e e r in. Nie t om dat w e h e t nie t le uk vonde n, m aar om dat de druk op de ve re niging - voor-nam e lijk door h e t cons tante ge bre k aan fonds e n - e ch t te h oog is e n w e ge e n tijd h adde n voor de e ige nlijk e w e rk ing. Me t de nodige fonds e n k an m e n z ak e n uit h ande n ge ve n. En die luxe h adde n w e e ch t nie t. Dus gaan w e k ijk e n h oe w e op ande re w ijz e n s te rre nk unde e n ruim te vaart k unne n prom ote n. Te nz ij de ove rh e de n toch nog ove r de brug k om e n m e t de nodige fonde n. W at h e t ook w ordt... h e t z al ve rnie uw e nd z ijn. En jullie z ijn alvas t alle m aal van h arte w e lk om !

8 Me e r inform atiew w w .ae 2009 .be

Vlaande re n e n W allonië z ulle n de ve rlich ting op de autos ne lw e ge n op 28 m aart dove n. Minis te rs Cre vits , Sm e t e n Dae rde n gaan daarm e e in op de vraag van W W F. Tus s e n 20u30 e n 21u30 ne e m t ons land dan de e l aan Earth H our, e e n initiatie f w aarbij ove r de h e le w e re ld s te de n h e t lich t e e n uurtje dove n. In Vlaande re n z ulle n de lich te n langs de s ne lw e ge n e e n h e le avond nie t w orde n aange s tok e n. In W allonië gaan de lich te n al om 20u30 uit in plaats van 0u30, h e t ge bruik e lijk e tijds tip.

Klim aatve rande ring

H e t Brus s e ls ge w e s t h ad al e e rde r be s lote n Earth H our te s te une n. Me t de actie w il W W F de aandach t op de k lim aatve rande ring ve s tige n. "H e t is e e n goe de z aak om ge z inne n, ve re niginge n, onde rne -m inge n e n ove rh e de n w e re ldw ijd

atte nt te m ak e n op h e t be lang van ve rlich ting in ons e ne rgie ve rbruik , ook op de w e g", z e gt Vlaam s m inis te r van Ene rgie e n Le e fm ilie u H ilde Cre vits . "H e t Vlaam s ge w e s t trach t alle s z ins , m e t inach tne m ing van ve iligh e ids ve re is te n, om ook bij de m obilite it e n h e t trans port ove r s trate n e ne rgie be s paring te re alis e re n via h e t be w ak e n van de w e gve rlich ting."

Brus s e l

In Brus s e l z ulle n h e e l w at be langrijk e ge bouw e n e n m onu-m e nte n e e n uurtje donk e r gaan: de VRT-RTBF-tore n, de Bas ilie k Van Koe k e lbe rg, de Sint-Mariak e rk in Sch aarbe e k , de brugge n ove r h e t k anaal, h e t Com m unicatie ce ntrum Noord (Noords tation), h e t Atom ium , h e t Stadh uis , de Grote Mark t, de Madou-tore n e n de De xia-tore n. De actie loopt in h e e l

Be lgië als e e n tre in. Al 68 s te de n h e bbe n h un de e lnam e be ve s tigd. W W F h oopt ook 500.000 Be lgis ch e ge z inne n te be re ik e n.

8 Me e r inform atiew w w .e arth h our.be

Nota: Onz e ve re niging, de As tro Eve nt Group vz w , z al tijde ns de nach t van de duis te rnis ge z ante n s ture n naar ve rs ch ille nde locatie s (Oos te nde , Aalte r e n Ge nt) z odoe nde w e optim aal h e t publie k k unne n inform e re n. In Oos te nde , onz e th uis h ave n, s taan w e m e t onz e te le s cope n opge s te ld nabij h e t voge lopvangce ntrum in de nie uw poorts e s te e nw e g 642. Me e r inform atie ve rne e m je op w w w .nach tvande duis te rnis .be .

D oe e ve n h e t lich t uit...

Artik e l


De Am e rik aans -Europe s e H ubble Ruim te te le s coop (H ST) h e e ft e e n ge de taille e rde bik ge w orpe n op e e n onge w oon s piraalvorm ig s te rre ns te ls e l dat e r w at als e e n k w al uitz ie t, z o h e e ft h e t H ubble Ce ntrum in Garch ing (nabij Münch e n) be k e ndge m aak t. H e t gaat om e e n foto van s te rre ns te ls e l NGC 49 21 in de Com a Galaxy Clus te r in h e t s te rre nbe e ld Com a Be re nice s , te rw ijl de ach te rgrond rijk is aan ve e l ve r ve rw ijde rde s te rre ns te ls e ls , in alle s oorte n vorm e n, k le ure n e n grootte s . Van s om m ige is h e t lich t afk om s tig uit de vroe ge jare n van de k os m os . De Com a Galaxy Clus te r, die ook be k e nds taat als Abe ll 1656, s taat op onge ve e r 320 m iljoe n lich tjaar van ons e n te lt m e e r dan 1.000 s te rre ns te ls e ls e n is daarm e e e e n van dich ts bijz ijnde colle ctie s te rre ns te ls e ls uit h e t nabije unive rs um . De h e lde rs te e rvan, z oals NGC 49 21, z ijn re e ds op h e t e inde van de ne ge ntie nde e e uw ontde k t. Ste rre ns te ls e ls in rijk ge vulde clus te rs onde rgaan talrijk e inte ractie s e n s am e ns m e ltinge n m e t de ne iging dat gas rijk e s pirale n z onde r ve e l actie ve s te rvorm ing in e lliptis ch e s ys te m e n ve rande re n. Vandaar dat e r in de Com a Clus te r ve e l m e e r e lliptis ch e dan s piraalvorm ige s te rre ns te ls e ls te vinde n z ijn dan in rus tige r ge bie de n, z e gt h e t H ubble Ce ntrum . NGC 49 21 is e e n van de z e ldz am e s piraalvorm ige s te ls e ls in de Com a e n ook e e n onge w oon e xe m plaar. H e t is e e n voorbe e ld van e e n "ane m is ch e s piraal" w aar de norm ale h e vige s te rvorm ing, die z orgt voor de be k e nde h e lde re arm e n van h e t s te ls e l, ve e l m inde r inte ns is . H e t re s ultaat is e e n de licate w e rve ling van s tof in e e n ring rondom h e t s te rre ns te ls e l, ve rge z e ld van s om m ige jonge blauw e s te rre n die h e t s ch e rpe oog van de H ubble nie t z ijn ontgaan. Bron: Be lga / VSV / 05-02-2009 .

Te rw ijl de k om e e t Lulin de Aarde nade rt, h e e ft de s taarts te r door de z onne w ind e e n de e l van h aar s taart ve rlore n, m e ldt de ge s pe cialis e e rde w e bs ite s pace w e ath e r.com . De in juli 2007 ontde k te k om e e t Lulin z al op 24 fe bruari h aar dich ts te punt tot de Aarde be re ik e n, nam e lijk 61 m iljoe n k ilom e te r, z o voors pe lde de NASA. Ee n w inds toot van de z onne w ind, de s troom van ge lade n de e ltje s die van de Z on k om t, h e e ft alvas t e e n de e l van de s taart afge ruk t. De k om e nde w e k e n m oe t de activite it in de atm os fe e r e n de s taart van C/2007 N3, z oals h e t obje ct w ordt ge cataloge e rd, be te r e n be te r te z ie n z ijn. De k om e e t z al ook m e t h e t blote oog w aar te ne m e n z ijn. Bron: Be lga / VSV / 06-02-2009 .

Ne ge n as tronom is ch e onde rz oe k s -organis atie s uit de VS, Aus tralië e n Kore a doe n officie e l m e e aan de tots tandk om ing van de Giant Mage llan Te le s cope (GMT). De e lne m e rs z ijn h e t Kore an As tronom y and Space Scie nce s Ins titute , h e t Carne gie Ins titution for Scie nce , de unive rs ite it van Ariz ona, de H arvard-unive rs ite it, h e t Sm ith s onian Ins titution, de Te xas A& M-unive rs ite it, de unive rs ite it van Te xas in Aus tin, de Aus tralian National Unive rs ity e n As tronom y Aus tralia Lim ite d. De GMT is e e n 25-m e te r te le s coop, m e t e e n h oofds pie ge l be s taande uit z e ve n los s e s pie ge ls , die op de Las Cam panas -s te rre nw ach t in h e t noorde n van Ch ili w ordt ge plaats t. De bouw gaat in 2012 van s tart e n de te le s coop m oe t om s tre e k s 2019 ge re e d z ijn. Aan h e t proje ct h angt e e n prijs k aartje van 700 m iljoe n dollar.


Kortnie uw s

De tw e e de ruim te m is s ie van de Be lgis ch e as tronaut Frank De W inne z al Oas ISS h e te n, m e ldt h e t Europe s e Ruim te vaartbure au ESA. De W inne vlie gt in m e i naar h e t Inte rnationaal Ruim te s tation, w aar h ij z e s m aande n w e te ns ch appe lijk onde rz oe k voor vors e rs uit Europa e n de h e le w e re ld z al doe n.

In ok tobe r w ordt de Be lg ook de e e rs te nie t-Am e rik aans e of nie t-Rus s is ch e ge z agvoe rde r van h e t com ple x w aarvan de bas is m odule in 19 9 8 is ge lance e rd e n w aarin ook Be lgië participe e rt. Tijde ns die tw e e de lange duurvluch t van e e n Europe s e as tronaut m e t h e t ISS ve rdubbe lt de pe rm ane nte be m anning van drie naar z e s opvare nde n.

W aar z ijn door Be lgië be taalde e e rs te m is s ie in najaar 2002 OdISSe a h e e tte , vie l de k e uz e van ESA voor de nie uw e m is s ie op Oas ISS. Dit ge be urde na e e n door ESA ge organis e e rde com pe titie w aarbij e r bij de dire ctie Be m ande Ruim te vaart van ESA 520 s ugge s tie s binne nlie pe n. De w inne nde s ugge s tie k w am van Ge nte naar Jan Puylae rt. "Ik be n h e e l blij ove r de be langs te lling die de com pe titie h e e ft ge k re ge n bij ve e l m e ns e n in de lids tate n van ESA. H e t toont aan dat be m ande ruim te vaart aans laat bij e n be lang h e e ft voor ve le Europe ane n", z o w ordt de tw e e de Be lg in de ruim te door ESA ge cite e rd.

"De ge s e le cte e rde naam w e e r-s pie ge lt de ge e s t van de m e ns e lijk e e xploratie e n s pe e k t alle as pe cte n uit van de om s ch rijving voor de com pe titie , m e t inbe grip van h e t be lang van w ate r voor h e t le ve n van de m e ns . Ik w il ie de re e n be dank e n die tijd h e e ft uitge trok k e n e n cre atie f is ge w e e s t om e e n

bijdrage te le ve re n voor h e t vinde n van e e n naam . Ik be n e r fie r op dat m ijn m is s ie e e n naam draagt die door e e n Europe aan is ge k oz e n", z e gt de Be lgis ch e as tronaut. Volge ns ESA re fe re e rt Oas ISS naar "ve le as pe cte n van h e t ISS als ook naar de e xploratie door de m e ns , van h e t e xplore n van de w oe s tijne n op Aarde door Europe s e onde rz oe k e rs tot de w oe s tijne n die w ij op ande re plane te n z ulle n vinde n, w aar de m e ns e e n oas e z al k unne n s ch e ppe n e n e e n pe rm ane nt be w oonde plaats z al cre ë re n om te le ve n op die plane e t. H e t ISS k an w orde n be z ie n als e e n oas e in de ruim te voor as tronaute n e n k os m onaute n, te rw ijl de Aarde dik w ijls de Blauw e Plane e t w ordt ge noe m d e n e e n oas e vorm t voor de m e ns in h e t unive rs um . De naam ve rw ijs t ook naar de uitdaging om e e n oas e te vinde n, te rw ijl be m ande ruim te vaart op z ich e e n uitdaging is ", aldus ESA.

Oas ISS s laat volge ns h e t Europe s e ruim te vaartbure au ook op de rol van De W inne als am bas s ade ur van Unice f e n de cam pagne van VN-k inde rfonds voor w ate r, s anitaire voorz ie ninge n e n h ygië ne . Tijde ns z ijn m is s ie z ulle n e r m e e rde re e ve ne m e nte n aangaan-de de z e proble m atie k w orde n inge las t. "W ate r is s ch aars aan boord van h e t ISS. Ee n ve rantw oord ge bruik e n re cycle re n in de ruim te k an bijdrage n tot h e t ontw ik k e le n van m e th ode s om e fficië nt m e t w ate r om te gaan op Aarde , w at van bijz onde r be lang is voor de ontw ik k e lings lande n", aldus De W inne in h e t com m uniq ué van ESA. Bron: Be lga / VSV / 05-02-2009 .

8 Me e r inform atiew w w .e s a.int

Van O d ISSe a tot O asISS

Artik e l

Kijk e n naar d e ste rre n

Multim e dia


De s te rre nh e m e l z it vol ve rh ale n. Ve rh ale n die de oude Grie k e n e lk aar ve rte lde n, of de e e rs te is lam i-tis ch e as tronom e n, of 17de e e uw s e ontde k k ings re iz ige rs . Ve rh ale n die s te e ds opnie uw door m ode rne s te rre nk un - dige n w orde n aange -vuld. Z o gaat ach te r e lk e s te rre n-naam e e n ge s ch ie de nis s ch uil van e e uw e nlange obs e rvatie e n onde rz oe k , alle s in e e n poging om onz e le e fw e re ld te doorgronde n.

Lange tijd w as h e t de im m e ns e popularite it van de as trologie , die de as tronom ie le ve nd h ie ld. Late r gave n boe k e n e n s pe lle tje s ove r s te rre nk unde ge s talte aan e e n ge lie fde vorm van 'inte lle ctue le re cre atie '. Ooit w as h e t z e lfs h e e l m odie us om 's avonds de nam e n van s te rre n e n s te rre nbe e lde n e n de bijbe h ore nde ve rh ale n uit h e t

h oofd te le re n, e n de h e m e l af te s pe ure n naar de be k e nde vorm e n. H e t is de z e traditie die Em ily W inte rburn m e t K ijk e n naar de s te rre n nie uw le ve n probe e rt in te blaz e n. H aar boe k voe rt ons langs de m yth ologis ch e , h is toris ch e e n w e te ns ch appe lijk e ve rh ale n die bij de s te rre nh e m e l h ore n, aange vuld m e t toe gank e lijk e illus tratie s die ons h e lpe n de s te rre nbe e lde n te vinde n. W ant s te rre nk ijk e n is le uk . Of je nu 's avonds voor h e t s lape n gaan m e t je k ind naar s te rre n-be e lde n z oe k t, of op e e n z om e r-avond m e t je vrie nde n w ach t op h e t m om e nt dat Orion aan de h oriz on ve rs ch ijnt. Advie s prijs : 17,50 e uro. Uitge vrij Balans . Pape rback .

8 Me e r inform atiew w w .bruna.nl

Google Earth is e e n ge w e ldig program m a om s ate llie tbe e lde n m e e te be k ijk e n. Vlie g ove r de w e re ld e n ne e m e e n k ijk je in uw e ige n ach te rtuin, of be k ijk uw ge boorte plaats vanuit de luch t. Ook k an Google Earth de s te rre nh e m e l e n de oce aanbode m ve rk e nne n.Ve rde r z ijn h is toris ch e be e lde n be s ch ik baar.

H e t program m a w e rk t h e e l s im pe l: u k rijgt s ate llie tbe e lde n van de aarde op uw pc te z ie n (h e t be gint m e t de aardbol), ve rvolge ns typt u e e n plaats e n e e n land in (bijvoorbe e ld: Am s te rdam , Ne th e r-lands ). Google Earth z oe k t de z e plaats op e n 'vlie gt' e rh e e n. Als h e t de ple k ge vonde n h e e ft gaat h e t program m a s ch e rp s te lle n e n z ie t u de ge w e ns te s ate llie t-be e lde n.

Inz oom e n k an tot op h e t nive au van auto's onge ve e r. Bij de laats te update van Google Earth in s e pte m be r 2006 z ijn de be e lde n van Be lgië e n Ne de rland nam e lijk e e n s tuk s ch e rpe r ge w orde n.

Vanaf Google Earth 4.2 k unt u ook de s te rre nh e m e l be k ijk e n m e t de inge bouw de Google Sk y. Ga h ie rvoor naar W e e rgave Ove rs ch a-k e le n naar Sk y. Ee n le uk e xtraatje is de fligh t s im ulator w aarm e e u ove r de Aarde k unt vlie ge n. De z e z it onde r h e t m e nu Extra Vluch ts im ulator ope ne n.

In Google Earth 5 is de m oge lijk -h e id toe ge voe gd om de oce aan-bode m te ve rk e nne n. Dit k unt u doe n door in de link e rz ijbalk van Google Earth onde r de k op Lage n 'Oce aan' aan te vink e n. Dan k unt u s ch e e ps w rak k e n, re iz e n van Jacq ue s Cous te au e n nog ve e l m e e r z ie n.

Ook k unt u 'tijdre iz e n' door oude be e lde n van e e n locatie te be k ijk e n. De z e optie s ch ak e lt u in onde r W e e rgave H is toris ch e be e ld-m ate riaal. Ee n ande re ve rnie uw ing is 'Google Mars ' w aarm e e u de rode plane e t k unt ontde k k e n.

Te n s lotte k unt u z e lf e e n 'tour' opne m e n door com m e ntaar in te

s pre k e n bij e e n route die u via Google Earth afle gt. Ee n s oort virtue le s igh t s e e ing dus .

Google Earth is e e n le uk s pe e ltje om h e e l w at ure n m e e door te bre nge n. Ee n inte rne tve rbinding is w e l nodig om de s ate llie tbe e lde n m e e op te h ale n.

8 Me e r inform atieh ttp://e arth .google .nl/

Google Earth 5

Multim e dia


Op 28 m aart z ulle n s te de n w e re ldw ijd e e n uurtje de lich te n dove n. Op initiatie f van W W F gaan de lich te n die avond tus s e n 20u30 e n 21u30 e ve n uit. Ook vijf Be lgis ch e s te de n h e bbe n z ich al op de lijs t m e t de e lne m e rs late n re gis tre re n: Brus s e l, Antw e rpe n, Ge nt, Luik e n Nam e n. H e t is de ide ale m anie r om te tone n dat w e s am e n ie ts aan de k lim aat-ve rande ring w ille n doe n. Eind 2009 vindt in Kope nh age n e e n cruciaal ove rle g plaats ove r e e n opvolge r voor h e t Kyoto-protocol. W W F-Be lgië h e e ft al h e e l ve e l s te un ge k re ge n voor de actie . Eén van de de e lne m e rs is Olym pis ch k am pioe ne Tia H e lle baut. In Brus s e l z ulle n h e t Atom ium , de Grote Mark t e n de VRT-tore n in duis te rnis ge h uld w orde n. H e tz e lfde ge be urt bij Be lgacom aan h e t Brus s e ls e Noords tation e n de s ite van Coca-Cola in Ande rle ch t. In Antw e rpe n dooft de k ath e draal h e t lich t, e n in Luik z al dat ge be ure n op de Place St-Lam be rt. Naas t de vijf grote s te de n, h e bbe n ook h e e l w at ande re grote re e n k le ine re s te de n e n ge m e e nte n z oals onde r ande re Brugge , Sint-Nik laas , Z w e ve ge m , W uus tw e z e l, Be rtogne , Ove rpe lt, H e rs e lt, Boch olt, Le s s e n, H am m e , Aalte r, Laarne , Ette rbe e k , e n Sch ote n al h un de e lnam e be ve s tigd.

W e re lds te de n

Earth H our k an ook w e re ldw ijd op h e e l w at bijval re k e ne n. Me t nog ie ts m inde r dan één m aand voor de boe g h e e ft W W F al 377 grote s te de n in 74 lande n aan boord, z oals Brus s e l, Londe n, Pe k ing, Rom e , Mos k ou, Los Ange le s , Rio de Jane iro, H ong Kong, Dubai, Singapore , Ath e ne , Bue nos Aire s , Toronto, Sydne y, Me xico-Stad, Is tanboe l, Kope nh age n, Manila, Las Ve gas , Kaaps tad e n H e ls ink i. Maar dat is nie t alle s . H e e l w at be k e nde ge bouw e n e n m onu-m e nte n z ulle n in h e t donk e r ge h uld z ijn: h e t Ch ris tus be e ld in Rio de Jane iro, de Tafe lbe rg in Kaaps tad, h e t Ope ra H ous e in Sydne y, h e t Mille nium Stadium in Cardiff e n h e t groots te ge bouw te r w e re ld, de Taipe i 101.

Cate Blanch e tt

Ook h e e l w at be k e nde nam e n h e bbe n h un s te un ve rle e nd. De m e e s t be k e nde z ijn m is s ch ie n w e l Nobe lprijs w innaar Aarts bis s ch op De s m ond Tutu e n Acade m y Aw ard-w innare s Cate Blanch e tt. Sh e pard Faire y, de k uns te naar die Barack Obam a m e e naar de ove rw inning te k e nde in de re ce nte Am e rik aans e ve rk ie z inge n, z al ook z ijn s te un ve rle ne n aan Earth H our.

Kope nh age n 2009

"W anne e r de w e re ldle ide rs in de ce m be r 2009 s am e nk om e n in Kope nh age n om te onde rh ande le n ove r e e n nie uw k lim aatve rdrag, dan m oe te n z e de oge n van de h e le w e re ld op h un rug voe le n. Earth H our is e e n ins pire re nde m anie r voor h e t grote publie k om de w e re ldle ide rs te late n w e te n dat de burge rs z e lf tot actie w ille n ove rgaan e n vooral ook actie ve rw ach te n van de politici," z e gt Dam ie n Vince nt, dire cte ur van W W F-Be lgië .

"Ook in Be lgië die ne n de be le ids m ak e rs dringe nd w e rk te m ak e n van e e n am bitie us nationaal k lim aatbe le id. Om in lijn te blijve n m e t w at nodig is om e e n ge vaarlijk e k lim aatve rande ring te ve rm ijde n, m oe t Be lgië e e n re ductie doe ls te lling opne m e n van 3% m inde r broe ik as -gas s e n pe r jaar. De globale e conom is ch e e n financië le cris is m oe t als opportunite it aange gre pe n w orde n om ge lijk tijdig oplos s inge n voor h e t k lim aatvraags tuk te re alis e re n. De tijd is nu rijp voor e e n prope re , e ne rgie -e fficië nte e conom ie m e t k os te n-be s paringe n in alle s e ctore n." Earth H our h e e ft ook de w e g naar Face book ge vonde n. Al 2.000 Be lge n h e bbe n z ich e r ge re gis tre e rd. Bron: W W F / GB / 05-02-2009 .

8 Me e r inform atiew w w .e arth h our.be

Earth h our

Artik e l

Te ge n 2020 m oe t h e t aande e l van groe ne s troom in Vlaande re n 13 proce nt be drage n. Dat h e e ft de Vlaam s e re ge ring be s lis t. Opvalle nd is dat w ie z e lf groe ne s troom opw e k t m e t z onne pane le n, daarvoor vanaf 2010 w e l s te ls e lm atig m inde r s te un z al k rijge n. Nu k rijgt m e n daarvoor nog 450 e uro/MW h . In 2010 z ak t dat naar 350 e uro/MW h e n in 2020 gaat h e t nog om 10 e uro/MW h . Die daling h e e ft onde r m e e r te m ak e n m e t h e t fe it dat de k os te n voor h e t plaats e n van z onne pane le n s te rk ge daald z ijn. De Europe s e Unie le gt aan Be lgië op om te ge n 2020 13 proce nt van h aar e le k tricite it uit h e rnie uw bare e ne rgie bronne n z oals z on, w ind, w ate r e n biom as s a te h ale n. De Vlaam s e re ge ring ne e m t dat s tre e fcijfe r ove r e n m ik t op 13 proce nt groe ne s troom te ge n 2020. Nu be draagt h e t aande e l groe ne s troom 5,25 proce nt. W ie groe ne s troom opw e k t, k rijgt daarvoor groe ne s troom ce rtificate n. Dat s ys te e m w ordt nu bijge s tuurd e n te ge lijk re ch ts z e k e r ve rank e rd. Z o z al de s te un m e e r afh ange n van de m e e rk os t van de inve s te ring voor groe ne s troom . Ee n voorbe e ld: de k os te n voor h e t plaats e n van z onne pane le n z ijn de afge lope n jare n s te rk ge daald. Daarom w ordt de s te un ook ge le ide lijk afge bouw d. Om ge k e e rd ne e m t de s te un ook toe als de m e e rk os t ve rh oogt. Z o s tijgt de s te un voor groe ne s troom via biom as s a e n w ind van 80 naar 9 0 e uro/MW h . Nog e e n nie uw igh e id is dat e r ge e n s te un m e e r w ordt ge ge ve n voor z onne pane le n indie n h e t dak nie t ge ïs ole e rd is . "Me t 350 e uro pe r 1.000 k W h k unne n toch nog re ndabe le proje cte n w orde n ge ïns talle e rd," z e gt Jo Ne ye ns van Be lPV, de s e ctorfe de ratie voor fotovoltaïs ch e z onne -e ne rgie Be lPV. "De te rugve rdie ntijd blijft onde r de tie n jaar". De s e ctor ve rw ach t e e n s torm loop van m e ns e n die in 2009 nog z onne pane le n w ille n plaats e n. Bron: Be lga / SAM / 06-02-2009 .

Fijn Sah araz and e n voor de tijd van h e t jaar onge w oon h oge te m pe rature n s pe le n de m e ns e n parte n in h e t z uidoos te n van Europa. Op Kre ta re gis tre re n m e te orologe n 23 grade n Ce ls ius , in Midde n-Grie k e nland be re ik t h e t k w ik 21 grade n. Ge lijk aardige w e e rs om s tandigh e de n z ijn aan de h and op Cyprus . H e vige z uidw e s te nw inde n h adde n bove ndie n re us ach tige w olk e n fijn z and uit Afrik a ove r h e t z uidoos te n van h e t Europe e s contine nt ge blaz e n. "Mijn oge n brande n. H e t s tof dringt ove ral door", z e i e e n voorbijgange r op de Grie k s e te le vis ie . H e t onge w one w e e r z al ook de k om e nde dage n aanh oude n, luidt h e t op de w e e rk undige die ns t (EMY). Bron: Be lga / VSV / 06-02-2009 .

W e ge ns de aanh oude nde droogte h e e ft de Ch ine s e re ge ring de noodtoe s tand in de Ce ntraal-Ch ine s e provincie s H e nan e n Anh ui e n langs de Ge le Rivie r in de h oogs te fas e ge brach t. Al 15 provincie s z ijn door de e rgs te droogte van de afge lope n 50 jaar ge troffe n. H e t uitblijve n van re ge n be dre igt de oogs te n op m e e r dan 10 m iljoe n h e ctare land. Ve rw ach t w ordt dat vijf proce nt van de graanproductie ve rlore n gaat. In e nk e le re gio's als H e nan e n Anh ui k an m oge lijk tot tw intig proce nt m inde r dan vorig jaar ge oogs t w orde n. In de m e e s te de le n van Noord- e n Ce ntraal-Ch ina valt e r 50 tot 70 proce nt m inde r re ge n dan norm aal. Onge ve e r 4,29 m iljoe n m e ns e n e n m aar dan tw e e m iljoe n s tuk s ve e gaan ge buk t onde r e e n te k ort aan drink w ate r. (Bron: Be lga / BDR / 06-02-2009 .

Kortnie uw s

W aar je ook be nt, m e t w ie je ook s pre e k t, e n al h e b je nog nooit ie ts van s te rre nk unde ge le z e n of ge h oord, ove r de m aan w e e t ie de re e n w e l w at te ve rte lle n. De m aan is m e t h e t blote oog goe d z ich tbaar. H ij is na de z on de h e lde rs te ve rs ch ijning aan de h e m e l. H ij is ook h e t e nige h e m e llich aam buite n de aarde dat door de m e ns is be z och t. De z e broch ure gaat ove r de m aan. Je k om t te w e te n h oe w e de nk e n dat de m aan onts taan is , h oe h e t k om t dat de m aan e r s te e ds ande rs uitz ie t, te rw ijl w e toch s te e ds alle e n de voork ant van de m aan z ie n. Ook w at je z oal m e t e e n s te rre nk ijk e r op de m aan k unt z ie n e n de m aanlandinge n k om e n aan bod.

Eivorm ige m aan?

De m aan op de voork ant van de z e broch ure z ie t e r ge k uit. H ij lijk t w e l e e n be e tje e ivorm ig e n s taat op z ijn k op! H ie ronde r is de com ple te foto, die op 8 augus tus 2001 vanuit h e t inte rnationale ruim te s tation ISS is ge m aak t, afge be e ld. W at je z ie t is de rand van de aarde (lich tblauw ), m e t daarbove n de vaagblauw e aardatm os fe e r. De ve rvorm ing van de m aan onts taat doordat h e t m aanlich t door de aardatm os fe e r w ordt afge boge n. Die afbuiging is h e t s te rk s t w aar de m e e s te luch t z it: onde rin dus ! H e t bove ns te de e l van de m aan s te e k t bove n de luch t uit e n h e e ft z ijn norm ale vorm . Maar w aarom s taat de m aan onde rs te bove n, e ige nlijk ?

Ee n s tuk je ge s ch ie de nis

Er w ordt al h e e l lang ‘ge bruik ge m aak t’ van z on e n m aan. De m aan w e rd bijvoorbe e ld ’ s nach ts ge bruik t als lich tbron. H ij w as h e t e nige dat ’ s nach ts e e n be e tje lich t gaf. Nou ja, lich t ge ve n? W at m e n toe n nog nie t w is t, is dat de m aan z e lf ge e n lich t ge e ft, m aar dat h ij h e t lich t van de z on w e e rk aats t. De

D e Maan (d e el 1/3)

Curs us


m aan e n de z on s pe e lde n ook e e n be langrijk e rol bij ve e l gods -die ns te n. Nie t alle e n als z e z ich tbaar w are n, m aar vooral ook als z e tijde ns e e n z ons - of m aans ve rduis te ring plots e ling ‘ve r-dw e ne n ’ . Als de prie s te rs in bijvoorbe e ld h e t oude Egypte e rin s laagde n e e n z ons - of m aans ve rduis te ring te voors pe lle n, w as h e t volk z o onde r de indruk dat z e alle s de de n w at de prie s te rs vroe ge n. Maar h e t ge be urde ook dat de prie s te rs h e t nie t goe d voors pe lde n: in z o ’ n ge val w e rde n z e s om s onth oofd. De prie s te rs ge bruik te n h un k e nnis van de m aan e n z on nie t alle e n om indruk te m ak e n op de be volk ing, m aar ook om k ale nde rs te m ak e n. Ook nu nog vorm e n de be w e ginge n van m aan e n z on de bas is van onz e k ale nde r.

Sinds paus Gre gorius XIII (1582) volgt onz e k ale nde r pre cie s h e t z onne jaar. De inde ling van dat jaar is ge bas e e rd op de be w e ging van de m aan: be h alve jare n k e nne n w e nam e lijk ook m aande n. Ee n m aand w as oors pronk e lijk de tijd tus s e n tw e e ope e nvolge nde volle m ane n. Die tijd is ge lijk aan 29 e n e e n h alve dag. Om dat tw aalf van de z e m aande n (12 x 29 ,5 = 354 dage n) dus nie t h e le m aal ge lijk z ijn aan e e n z onne jaar (de aarde h e e ft 365,25 dage n nodig om één k e e r rond de z on te draaie n), h e e ft de Rom e ins e h e e rs e r Julius Cae s ar de m aande n ie ts aange pas t. De m aande n k re ge n om e n om 30 e n 31 dage n, be h alve fe bruari, die 28 dage n in e e n ge w oon e n 29 dage n in e e n s ch rik k e ljaar k re e g.

Onts taan van de m aan

Oors pronk e lijk w are n e r alle rle i ve rs ch ille nde th e orie ë n ove r h e t onts taan van de m aan – w e l e e n s tuk of vijf. De e e rs te th e orie w as dat de m aan z ich h e e ft afge s plits t van de aarde . Toe n de aarde ne t w as onts taan w as z ij e e n vloe ibare lavam as s a. Z e draaide toe n ontz e tte nd s ne l rond h aar as , z o s ne l dat z e e e n uits tulping k re e g. Uite inde lijk z ou de z e uits tulping z ich afge s plits t h e bbe n. Volge ns e e n tw e e de th e orie z ou de z e uits tulping z ich w e e r h e bbe n opge de e ld in e e n s tuk m aan e n e e n s tuk Mars . De de rde e n vie rde th e orie lijk e n ook op e lk aar. Volge nsde z e th e orie ë n is de m aan apart van de aarde onts taan, ne t als de aarde uit k os m is ch e s tof. De e ne th e orie z e gt dat doordat de aarde grote r w as , e n daardoor m e e r aantre k k ings k rach t h ad, de m aan in e e n baan om de aarde k w am (e n nie t ande rs om ).

Foto: Tw e e van de e e rs te te k e ning-e n die m e t be h ulp van e e n te le s -coop z ijn ge m aak t door de Italiaan-s e s te rre nk undige Galile o Galile i.

W is t je dat...

...de m aand Quintilis (ve rtaald: de ‘vijfde ’ m aand) te r e re van Julius Cae s ar late r in Julius (juli) is ve rande rd? Julius Cae s ar w as de ge ne die de e e rs te tw e e m aande n van h e t jaar (januari e n fe bruari) be dach t. De re s t van de m aande n h e e ft van de Rom e ins e k oning Rom ulus e e n naam ge k re ge n: h ij le e fde vóór Julius e n ging nog uit van tie n m aande n. De e e rs te vie r m aande n w e rde n ge noe m d naar Martis , de oorlogs -god, Aprilis , e e n onbe k e nde god, Maius , e e n plaats e lijk e godin, e n de godin Junius . De volge nde z e s m aande n – num m e rs 5 tot e n m e t 10, k re ge n nam e n die van Latijns e ge talle n z ijn afge le id: Quintilis (late r dus Julius ), Se xtilis (late r Augus tus , naar de Rom e ins e k e iz e r die Julius opvolgde ), Se pte m be r, Octobe r, Nove m be r e n De ce m be r.


Na e e n grondige te s tcam pagne ve rlaat ESA’ s nie uw s te ruim te te le s -coop H e rs ch e l de te s tfacilite ite n van ESTEC in Noordw ijk . Via de w e g w ordt de s ate llie t m orge navond ve rvoe rd naar Sch iph ol. Op 11 fe bruari ’ s och te nds gaat de re is ve rde r pe r vlie gtuig naar de Europe s e lance e rbas is Kourou in Frans Guyana. De lance ring van H e rs ch e l s taat ge pland op 16 april. H e rs ch e l is de groots te ruim te te le s coop die tot nu toe w e rd ge bouw d. Me t e e n s pie ge l van 3,5 m e te r doors ne e gaat h ij op ande rh alf m iljoe n k ilom e te r van de aarde infraroods traling opvange n van k oude e n ve r w e g ge le ge n obje cte n in h e t h e e lal. H e rs ch e l is de e nige ruim te te le s coop die k an ‘k ijk e n ’ in golfle ngte n van ve r infrarood tot s ubm illim e te r. H ie rm e e onde rz oe k t h ij e e n vrijw e l onontgonne n ge bie d voor de s te rre nk unde . H IFI in H e rs ch e lEén van de drie ins trum e nte n aan boord van H e rs ch e l is ge bouw d door e e n cons ortium onde r le iding van h e t Ne de rlands ins tituut voor ruim te -onde rz oe k SRON. Dit ins trum e nt, H IFI, gaat w e te ns ch appe rs uit de h e le w e re ld m e e r ve rte lle n ove r de aanw e z igh e id van m ole cule n in h e t h e e lal, z oals w ate r, e n ove r h e t onts taan van s te rre n e n plane te n.

De NASA h e e ft vie r te am s ge s e le cte e rd die h e t ins laan van de 'Maan Krate r Obs e rvatie e n Se ns ing Sate llie t' (LCROSS) gaan obs e rve re n tijde ns de m is s ie die op z oe k gaat naar ijs e n w ate r op de Maan. De LCROSS is e e n k le ine re is ge noot van de Lunar Re connais s ance Orbite r, die in h e t voorjaar van 2009 ge lance e rd z al w orde n vanaf Cape Canave ral in Florida. De ins trum e nte n aanboort de s ate llie t z ijn ontw orpe n om aanw ijz inge n te vinde n ove r w ate r ijs op de Maan, w anne e r h e t ruim te vaartuig in e e n k rate r ins laat die altijd in de s ch aduw ligt nabij één van de poole n van de Maan. H e t ops tijge nde puin z al w aars ch ijnlijk vanaf de Aarde z ich tbaar z ijn m e t e e n te le s coop van 10 tot 12 inch in diam e te r of grote r. H e t ge s e le cte e rde obs e rvatie te am z al aanvulle nde ge ge ve ns ve rz am e le n e n e e n analys e m ak e n van de be s ch aduw de k rate r om w e te ns ch appe rs te h e lpe n m e t h e t be pale n of e r w ate r op de Maan aanw e z ig is e n in w e lk e vorm . De LCROSS m is s ie e n de Unive rs itie s Space Re s e arch As s ociation (USRA), uit Colum bia, Maryland, h e bbe n de s pe cificatie s opge s te ld voor de z w are s e le ctie ronde voor de obs e rvatie te am s . "H e t LCROSS te am is z e e r blij m e t de k w alite it van de voors te lle n die z ijn binne nge k om e n," z e gt Je nnife r H e ldm ann, h oofd van de LCROSS Obs e rvation Cam paign op NASA's Am e s Re s e arch Ce nte r in Moffe tt Fie ld, Californië . "De voors te lle n van de ge s e le cte e rde obs e rvatie te am s z ulle n e e n be langrijk e aanvulling z ijn voor de LCROSS m is s ie ." Bron: NASA.


Kortnie uw singe s lage n m e te orie t ve rdam pt. Op e nk e le k ilom e te rs die pte w ordt dan e e n bol ve rdam pte s te e n e n ande r m ate riaal ge vorm d, die onde r grote druk s taat. De z e bol e xplode e rt e n ve roorz aak t de k rate r. Door de z e e xplos ie z ijn bijna alle k rate rs op de m aan ringvorm ig, ook al s laat de m e te orie t vaak s ch uin in. Alle e n al op de naar de aarde ge rich te m aanh e lft z ijn al 300.000 k rate rs m e t e e n diam e te r van m e e r dan e e n k ilom e te r te z ie n. Natuurlijk z ijn e r nog onte lbare k rate rs k le ine r dan e e n k ilom e te r. En e r z ijn ook e nk e le uits ch ie te rs m e t e e n diam e te r van m e e r dan 200 k ilom e te r!

H e t onts taan van de ‘z e e ë n ’

H e t m aanoppe rvlak is be h alve m e t k rate rs voor e e n groot de e l be de k t m e t donk e rgrijz e vle k k e n die w e m aanz e e ë n of m aria noe m e n. In de oudh e id dach t m e n dat de grijz e vle k k e n oce ane n w are n, ne t als op aarde ge vuld m e t w ate r. Nu w e te n w e dat de z e vle k k e n ge e n z e e ë n z ijn: h e t z ijn droge vlak te n be z aaid m e t k le ine k rate rs . De z e vlak te n z ijn onts taan doordat na grote m e te orie tins lage n lava naar de laags tge le ge n de le n van de m aan s troom de e n de z e opvulde . De bove nlaag van de vlak te n is door talrijk e k le ine m e te orie tins lage n ve rpulve rd e n be s taat nu uit e e n s oort fijn z and. De e e rs te die m e t e e n te le s coop naar de m aan k e e k , w as de Italiaan Galile o Galile i in de 17de e e uw . H ij w as dus ook de e e rs te die z ag dat de m aanrand nie t glad e n rond is , m aar bobbe lig. Daaruit le idde Galile i af dat e r ook op de m aan be rge n m oe te n z ijn (z ie z ijn te k e ninge n h ie rnaas t).

Sch ijnge s talte n

Als je ’ s avonds naar buite n k ijk t, z al h e t je opvalle n dat de m aan nie t altijd te z ie n is , e n dat h ij s om s

De ande re th e orie z e gt dat de m aan e rge ns ande rs is onts taan e n door de aantre k k ings k rach t van de aarde in e e n baan om onz e plane e t is ‘inge vange n ’ . De vijfde th e orie h e e ft h e t ove r e e n bots ing. Toe n de aarde nog e rg jong w as , e n op e e n dunne k ors t na h e le m aal vloe ibaar, is volge ns de z e th e orie e e n groot obje ct inge s lage n. Bij de z e bots ing k w am e e n h oop m as s a los van de aarde e n de z e w e rd de ruim te in ge s linge rd. Dat opge w orpe n puin is late r s am e nge k lonte rd tot de m aan.De z e laats te th e orie w ordt m om e nte e l door w e te ns ch appe rs als de juis te ge z ie n. Dat volgt onde r m e e r uit onde rz oe k van de door de Apollo-as tronaute n m e e ge brach te m aans te ne n (z ie ve rde rop). De m aan blijk t in grote lijne n uit de z e lfde s toffe n te be s taan als de aarde , m aar h e e ft e e n ve e l lage r ijz e rge h alte . Dit k an ve rk laard w orde n door aan te ne m e n dat h e t obje ct nie t frontaal m e t de aarde bots te , m aar e r langs s ch am pte . H ie rdoor z ou bij de bots ing alle e n ge s te e nte van de ijz e rarm e buite nk ant van de aarde z ijn vrijge k om e n.

H e t onts taan van m aank rate rs

Be h alve ove r h e t onts taan van de m aan be s tonde n e r ook ve rs ch ille nde th e orie ë n ove r h e t onts taan van de m aank rate rs . Vroe ge r dach t m e n dat k rate rs onts tonde n vanuit h e t binne ns te van de m aan. Me n dach t dat e r vulk aanuitbars tinge n w are n ge -w e e s t, w aarbij grote ge bie de n m e t lava onde rlie pe n. Te ge nw oordig de nk t m e n dat bijna alle k rate rs z ijn onts taan door m e te orie tins lage n. De z e k rate rs k unne n e e n m idde llijn van m e e r dan 20 k ilom e te r h e bbe n. Als e e n m e te orie t bij e e n ins lag h e t m aanoppe rvlak binne ndringt, onde r-vindt h ij grote w rijving. De z e w rijving w ordt om ge z e t in w arm te . H e t k an daarbij z o h e e t w orde n dat e e n groot ge de e lte van de

D e Maan (d e el 1/3)

Curs us


Foto: Sch e m atis ch e w e e rgave van de s ch ijnge s talte n van de Maan.

W is t je dat...

...de m aan van invloe d is op onz e ge tijde n (e b e n vloe d)? Eb e n vloe d w orde n ve roorz aak t door de z w aarte k rach ts aantre k k inge n die de m aan e n de z on op h e t aards e oce aanw ate r uitoe fe ne n. Daar w aar de afs tand tot de z on/m aan h e t groots t is , is de k rach t h e t k le ins t. En daar w aar de afs tand h e t k le ins t is , tre k t de z on/m aan h e t h ards t. H ie rdoor onts taat aan w e e rs z ijde n van de aardbol e e n ‘w ate rbe rg ’ . De w ate rbe rge n die door de z on ve roorz aak t w orde n, z ijn k le ine r dan die van de m aan. Als z on, aarde e n m aan onge ve e r op één lijn s taan te lle n de h oogte ve rs ch ille n op: w e s pre k e n dan van s pringtij. Me e r inform atie op h ttp://nl.w ik ipe dia.org/w ik i/Ge tijde _ (as tronom ie ).

rond is , e n s om s h alf of e e n k le ine s ik k e l. Ook de plaats van de m aan tus s e n de s te rre n ve rande rt. De z e ve rs ch ille n onts taan doordat de m aan om de aarde draait. Door de z e draaiing ve rs ch uift h ij ie de re dag e e n s tuk je langs de s te rre nh e m e l. Na onge ve e r e e n m aand s taat de m aan w e e r op de z e lfde ple k aan de h e m e l. De m aan draait dus in onge ve e r één m aand om de aarde . (Daar k om t h e t w oord m aand ook vandaan!) Te rw ijl de m aan tus s e n de s te rre n ve rs ch uift, ve rande rt h ij ook van vorm . De ve rs ch ille nde vorm e n van de m aan w orde n s ch ijnge s talte n ge noe m d. De m aan z e lf ge e ft e ige nlijk ge e n lich t, m aar w e e rk aats t h e t lich t van de z on. Ne t als op aarde is ook op de m aan

s prak e van dag e n nach t. Doordat de m aan rond de aarde draait, ve rlich t de z on s te e ds e e n ande r s tuk van de m aan. Z o onts taan de s ch ijnge s talte n. Ne t als de aarde draait ook de m aan om z ijn e ige n as . Bij de aarde ge be urt dat in één dag, m aar de m aan doe t e r bijna vie r w e k e n ove r om één k e e r rond z ’ n as te draaie n. H e t bijz onde re is dat de z e tijd pre cie s ge lijk is aan de tijd die de m aan e rove r doe t om rond de aarde te draaie n. Dus als de m aan éém aal rond de aarde is ge draaid, is h ij ook éénm aal om z ’ n e ige n as ge draaid. Dit h e e ft tot ge volg dat w ij altijd te ge n de z e lfde k ant van de m aan aank ijk e n. H ie rdoor k rijge n w e h e t ove rgrote de e l van de ‘ach te rk ant’ van de m aan nooit te z ie n!


Ie rs e w e te ns ch appe rs h e bbe n be re -k e nd dat op 37.9 64 plane te n in de Me lk w e g buite naards e , inte llige nte w e z e ns z oude n k unne n le ve n. Dat m e lde n dive rs e Brits e m e dia. Volge ns de BBC is h e t w e rk ge publice e rd in h e t tijds ch rift Inte rnational Journal of As trobiology. De Ie rs e As trobioloog Duncan Forgan, w e rk z aam aan de Th e Royal Obs e rvatory in Edinburgh , m aak te e e n com pute rprogram m a dat alle ge ge ve ns van 330 plane te n onde rz och t op ge s ch ik th e id voor 'inte llige nt le ve n'. H e t program m a h e e ft re k e ning ge h oude n m e t factore n als te m pe ratuur, de be s ch ik baarh e id van w ate r e n m ine rale n. Volge ns Forgan gaat h e t nie t om k le in le ve n, z oals am oe be s , m aar om s oorte n m ins te ns z o ontw ik k e ld als de m e ns . De Ie r ge looft dat h e t nog z e k e r 300 jaar duurt voordat de m e ns contact z al m ak e n m e t h e t de ruim te w e z e ns . Ve e l van de plane te n die de w e te n-s ch appe rs h e bbe n be s tude e rd z ijn ve e l oude r dan de aarde e n op bas is daarvan be w e e rt Forgan dat de be s ch avinge n daar 'nog ge avan-ce e rde r z ijn'. Vorig jaar cons tate e rde n Am e rik aans e w e te ns ch appe rs nog dat e r le ve n m oge lijk is op h onde rde n plane te n. Bron: Maartje W ille m s .

Ove r ruim de rtig jaar vlie gt e r e e n rots blok m e t e e n doors ne e van 300 m e te r rak e lings langs de aarde . De s te e nk lom p pas s e e rt de aarde op e e n afs tand van bijna 32 duiz e nd k ilom e te r. Dat is m inde r dan tie n proce nt van de afs tand van de aarde tot de m aan, m e ldt de w e bs ite Alle s ove rs te rre nk unde .nl. H e t rots blok h e e ft de naam '2009 BD81' ge k re ge n e n is ge e n be dre iging voor onz e plane e t. Er is s le ch ts e e n k ans van één op tw e e m iljoe n dat h e t h e m e llich aam m e t de aarde in bots ing k om t. De k ans dat h e t rots blok de m aan raak t, is nóg k le ine r. De w oordvoe rde r van Alle s ove rs te rre n k unde .nl noe m t h e t z e lfs "bijna uitge s lote n." Móch t dit ge be ure n, dan h e e ft h e t w e l e rns tige ge volge n. Mins te ns e e n com ple e t w e re ldde e l z ou h ie rdoor ve rw oe s t k unne n w orde n. De 2009 BD81 w e rd op 31 januari toe vallig ontde k t door de Am e rik aans e as tronoom Robe rt H olm e s . H olm e s h ie ld op dat m om e nt e e n ande re plane toïde in de gate n. H ij ontde k te e e rde r al 250 ande re plane toïde n, z e s s upe rnova ’ s (e xplode re nde s te rre n) e n e e n k om e e t. Bron: NU / Monie k Z uide m a.

H e t Vaticaan h e e ft de natuurk undige Galile o Galile i, ooit als k e tte r ve roorde e ld, ge ë e rd m e t e e n m is vie ring. Dat ge be urde naar aanle iding van z ijn ge boorte dag, 445 jaar ge le de n. Voor talrijk e ve rte ge n-w oordige rs van de w e te ns ch appe lijk e organis atie W orld Fe de ration of Scie ntis ts vie rde de voorz itte r van de paus e lijk e cultuurraad, Gianfranco Ravas i, de m is in de Santa Maria de gli Ange li bas ilie k . H e t ging om de e e rs te m is ooit te r e re van Galile o. "Ik ge de nk vol be w onde ring Galile o Galile i, e e n godde lijk e m an van h e t ge loof", h e e tte h e t in e e n voorge le z e n brie f van k ardinaal s taats s e cre taris Tarcis io Be rtone . Galile i onde rs ch e idde al in de 17de e e uw de "w e te ns ch appe lijk e w aarh e de n" van die ge ne n die voor "ons z ie le h e il" nodig z ijn, aldus Ravas i nog. Aan de vie ring nam ook e e n de le gatie de e l van Ch ine s e w e te ns ch appe rs . Die s ch e nk e n de bas ilie k e e n bronz e n be e ld van de natuurk undige . Bron: DPA / GB / 15-02-2009 .


Kortnie uw s

Me t de 'Gre e n lante rn', w at m ij be tre ft één van de m e e s t obs cure com ic re e k s e n ooit, bre ngt H olly-w ood opnie uw e e n s upe rh e ld op h e t w itte doe k . H e t ve rh aal gaat ove r H al Jordan, e e n Am e rik aans e te s tpiloot, die van e e n s te rve nd buite naards w e z e n e e n ring k rijgt w aarm e e je s upe rk rach te n k rijgt. W e die ne n nog te w ach te n tot e ind volge nd jaar om te w e te n of w e z e lf groe n z ulle n z ie n... Nie t z oz e e r s cie nce fiction m aar e e rde r m yth ologis ch e fantas ie is 'De ryni ris ing' naar h e t ge lijk nam ige boe k van Kath e rine Kurts uit de jare n '70. H e t ve rh aal is e e n m e nge ling tus s e n 'Lord of th e rings ' e n 'H arry potte r' e n gaat ove r e e n prins die z 'n ove rle de n vade r m oe t opvolge n e n e e n lange m agis ch e q ue s te m oe t onde rgaan. Vraag is of w e nog nie t ge noe g h adde n aan de 'Th e golde n com pas s ', 'Th e s pide rw ick cronicle s ' e n 'Th e ch ronicle s of Narnia'... W at w as h e t e ve n s ch rik k e n toe n w e ve rnam e n dat Arnold Sch w arz e ne gge r de h oofdrol z ou gaan s pe le n in de re m ak e van 'W e s tw orld'. Ee n pre tpark w aar robots de s te e nrijk e gas te n h e t e r naar h un z in m oe t m ak e n totdat z e plots op h ol s laan... Naar alle w aars ch ijnlijk h e id k om t de z e re m ak e e ind dit jaar uit. W ie de h oofdrol z al s pe le n is nie t lange r duide lijk , be h alve dat Arnold Sch w arz e ne gge r ve rde r de rol van 'Gove rnator' ve rde r z al s pe le n... Vooralle e r al dit m oois uit k om t h e bbe n w e ook nog dit jaar h e t ve rvolg op 'Donnie Dark o'. Eén van m 'n favorie te s cie nce fictions film s van de afge lope n tie n jaar. H e t ve rvolg, m e t de nam e 'S. Dark o' gaat opnie uw ove r h e t e inde van de w e re ld w aar e ch te r ve rs ch ille nde m e ns e n h e t "voe le n" aank om e n. De te as e r traile r is alvas t ne t uit. Voor de re s t ge e n baanbre k e nde nie uw e s cie nce fiction film s die w e m oge n ve rw ach te n... Be h alve natuurlijk de nie uw e 's tar Tre k ' film die volge nde m aand onz e Aarde be re ik t...

Film be s pre k ing

Sinds de tw aalfde lige W atch m e n com ic s trip in de tw e e de h e lft van de jare n tach tig ve rs ch e e n, h e bbe n re gis s e urs ge probe e rd de z e ‘h e ilige graal van de graph ic nove ls ’ te ve rfilm e n. Ee n flink e k lus , m e t e e n ge laagde film als de z e . Te rry Gilliam de e d e e n poging, m oe s t ook toe ge ve n dat je W atch m e n

alle e n re ch t doe t m e t m inim aal e e n vijfde lige s e rie . Ook Darre n Aronofs k y (Th e W re s tle r) e n Paul Gre e ngras s (Th e Bourne Supre m acy) z age n e r uite inde lijk vanaf. De re gis s e ur die h e t uite inde lijk w e l h e e ft volbrach t, Z ack Snyde r, is e e n groot fan van W atch m e n. H ij w is t dus ook h oe fe l z ijn colle ga-fans z oude n re age re n w anne e r h ij h e t z ou ve rpruts e n. Maar Snyde r h ad m e t de z e e r s ucce s volle s tripve rfilm ing van '300' be w e z e n dat h ij e e n s tripunive rs um naar h e t grote doe k k on ve rtale n. Voor W atch m e n is h ij z e e r trouw aan de bron ge ble ve n, h oe inge w ik k e ld h e t ve rh aal ook is .

W atch m e n s pe e lt z ich af in e e n z oge naam d paralle l unive rs um : h e t z ie t e ruit als h e t Ne w York van de jare n tach tig, m aar Nixon is nog s te e ds pre s ide nt e n Am e rik a h e e ft de oorlog in Vie tnam ge w onne n. Dat luk te m e de dank z ij de inz e t van tw e e s upe rh e lde n, Dr. Manh attan e n Th e Com e dian. Daarvan h e e ft ove rige ns alle e n de e e rs te e ch te s upe rk rach te n. Th e Com e dian m aak te in de jare n ve e rtig de e l uit van e e n groe pje ge m as k e rde w re k e rs die z ich Th e M inute m e n noe m de , m aar h ij w e rd uit h e t ge z e ls ch ap ge gooid nadat h ij de s e xy Silk Spe ctre aanrandde . De rtig jaar late r s abote e rt h ij de vorm ing van e e n nie uw ge noots ch ap van w re k e rs , m e t daarbij onde r m e e r Silk Spe ctre II – de doch te r van de e e rs te Silk Spe ctre . Eind jare n z e ve ntig h e e ft de Am e rik aans e re ge ring ge noe g van anonie m e re ch ts h andh ave rs , dus vaardige n z e e e n ve rbod uit op ve rm om m inge n. Eén w re k e r, de ve rk nipte Rors ch ach , gaat s tug door m e t z ijn m is s ie . W anne e r Th e Com e dian w ordt ve rm oord, ve rm oe dt h ij m e te e n e e n com plot om alle ge m as k e rde w re k e rs af te m ak e n. H ie rm e e is h ooguit h e t e e rs te k w artie r van de bijna drie uur dure nde film k ort s am e nge vat – z o ge laagd is W atch m e n. Alle e n al de briljante ope nings s e q ue ntie be vat ge noe g ve rw ijz inge n – van H e t Laats te Avondm aal tot Andy W arh ol - om e e n artik e l aan te w ijde n. Kortom , w at ons be tre ft m oe t e lk e s cie nce fiction lie fh e bbe n de z e ge z ie n h e bbe n...

8 Me e r inform atiew w w .k ine polis .be

W atch m e n

Film tip

Inte rnationale jaar van d e ste rre nk und e

Artik e l


Op Vrijdagnam iddag 16 Januari, w e rd h e t Inte rnationale Jaar van de As tronom ie voor Be lgie ge ope nd in h e t Plane tarium te Brus s e l door Minis te r vanW e te ns ch aps be le id Sabine Larue lle . H ie rm e e w e rd h e t s tarts ch ot ge ge ve n voor de activite ite n om h om m age te bre nge n aan Galile o Galile i die in 1609 de e e rs te as tronom is ch e w aarne m inge n de e d. H e t Inte rnationale Jaar van de As tronom ie (IYA 2009 ) z al in 136 lande n w orde n ge vie rd onde r aus picin van de Ve re nigde Natie s e n de UNESCO in h e t bijz onde r. De Minis te r, in h e t ge z e ls ch ap van Se nator Margrie t H e rm ans , w e e rm an Frank De Boos e re e n Sas k ia H e k k e r, as tronom e aan de Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgi, be nadruk te dat be roe ps - e n am ate ur-as tronom e n h un pas s ie k unne n ove rm ak e n aan de je ugd via e e n uitge bre id pak k e t van activite ite n in Vlaande re n e n W alloni.

Ste rre nk unde w ordt w e l e e ns be s ch ouw d als de ouds te w e te ns ch ap van de m e ns h e id e n s taat tijde ns h e t IYA 2009 s am e n m e t de e ruit voortge k om e n as trofys ica, k os m ologie e n ruim te -vaart ce ntraal. Inz ak e ruim te vaart z al 2009 e e n be langrijk jaar w orde n w ant Frank De W inne z al ge dure nde Z e s m aande n aan boord van h e t Inte rnationale Ruim te s tation ISS ve rblijve n e n e r de taak van com m andant ove r ne m e n van z ijn Am e rik aans e e n Rus s is ch e colle gas !

In w e re ldpre m ire s te lde Minis te r Larue lle de 'Galile os coop' voor, e e n actue le re plica van de k ijk e r ge bruik t door Galile o Galile i (1609 ), ontw orpe n door be roe ps as tro-nom e n, inge nie urs op h e t vlak van optica e n pe dagoge n. De z e te le s coop z al onde r de vorm van e e n goe dk ope k it m e t e e n oplage van duiz e nd e xe m plare n voor de jonge Be lge n be s ch ik baar z ijn. Sch ole n, ins titute n e n ve re niginge n van as tronom e n k unne n e r gratis ve rk rijge n, h e t grote publie k k an e r voor am pe r 10 e uro één k ope n in h e t Plane tarium van de Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgië op de H e iz e l.

Bijz onde r z ijn onde r m e e r de 'Ste rre nk ijk dage n' op 30 e n 31 januari, de 'AE-2009 ' as tro be urs van 27 fe bruari tot 1 Maart, de

'Nach t van de duis te rnis ' op 28 m aart (om h e t fe nom e e n van de lich tve rvuiling in de aandach t te bre nge n), de '100 ure n s te rre nk unde ' op ve rs ch ille nde w aarne m ings plaats e n van 2 tot 5 april e n op 24 e n 25 juli de 'Nach t van de s te rre n' m e t bijz onde re aandach t op de 40 jaar die s inds de e e rs te pas s e n van e e n m e ns op de m aan (Apollo 11) z ijn ve rlope n.

Tot s lot be ve s tigde de Minis te r dat de dotatie voor h e t Plane tarium te

Brus s e l w e rd ve rh oogd te ne inde de proje ctore n te m ode rnis e re n te r ve rvanging van de bijna h alve e e uw oude Z EISS s te rre n proje ctor, z odat de pe dagogis ch e voors te llinge n voor s ch ole n e n h e t grote publie k in de toe k om s t alle e n nog m aar be te r k unne n w orde n. Bron: Ph ilip Corne ille / AEG.

8 Me e r inform atiew w w .as tronom y2009 .be


Eilande n in de Midde llands e Z e e , m e t Cyprus op k op, dre ige n ve e l s ne lle r dan ve rm oe d onle e fbaar te w orde n door e e n com binatie van s te e ds h oge re te m pe rature n e n m inde r ne e rs lag. Studie s late n z ie n dat h e t ge bie d de z e e e uw tw e e tot vie r grade n w arm e r z al z ijn dan in de pe riode tus s e n 19 60 e n 19 9 0. "Ik vre e s dram atis ch toe ne m e nde ve rw oe s -tijning", z e gt Mannfre d Lange , dire cte ur van h e t ce ntrum voor e ne rgie , m ilie u e n w ate r van h e t Cyprus Ins tituut. Te ge n h e t e ind van de e e uw k an Cyprus tw e e volle dige e xtra m aande n m e t te m pe rature n bove n de 35 grade n Ce ls ius ve rw ach te n, buite n de h uidige h e te m aande n van juni, juli e n augus tus . Daarnaas t w ordt e e n afnam e van de ne e rs lag ve rw ach t e n e e n toe nam e van de ve rdam ping, m e t droogte tot ge volg. "Cyprus z al in fe ite m e e r gaan lijk e n op Abu Dh abi, of ande re k le ine w oe s tijns tate n m e t s tructure le w ate rte k orte n", aldus Lange . H e t e iland ge bruik t nu al ontz iltings -ins tallatie s om e e n de e l van h e t be s taande z oe tw ate rte k ort op te h e ffe n. Maar h e t proce s om z out uit z e e w ate r te h ale n is e rg e ne rgie -inte ns ie f e n de m e th ode w ordt alle e n ge bruik t om drink w ate r te w inne n e n nie t om ak k e rs e n natuur te irrige re n. De be volk ing van één m iljoe n Cypriote n le e ft op w ate rrants oe ne n, te rw ijl tuins lange n e r bijvoorbe e ld ve rbode n z ijn. Naas t Cyprus k am pe n ook ande re Me dite rrane e ilande n, z oals Kre ta, Malta e n Sicilië m e t toe ne m e nde w ate rte k orte n e n, bij voortz e tte nde k lim aatve rande ring, h e t ris ico van ve rw oe s tijning. Ook grote re lande n rond de Midde llands e Z e e , z oals Spanje , z ulle n volge ns voors pe llinge n van h e t Inte rnationale Klim aatpane l van de VN (IPCC) te m ak e n k rijge n m e t s te e ds grote re droogte n, e e n toe nam e van bos brande n e n ve rm inde re nde landbouw opbre ngs te n. Bron: H LN / 11-02-2009 .

Ee n prom ine nte , Brits e m ilie u-w e te ns ch appe r Jonath on Porritt ple it voor k le ine re fam ilie s te n guns te van h e t m ilie u. Volge ns Porritt z ijn s te lle n m e t m e e r dan tw e e k inde re n onve rantw oorde lijk be z ig. Dat m e ldt Brits e k rant Th e Guardian vandaag. H e t h e bbe n van m e e r dan tw e e k inde re n pe r ge z in is volge ns Porritt e e n ondraaglijk e las t voor h e t m ilie u. Politie k e le ide rs k unne n nie t lange r w e glope n voor ‘h e t fe it’ dat s ch ade aan h e t m ilie u ve roorz aak t w ordt door e e n groe ie nde populatie , aldus Porritt. Me ns e n z ulle n z e lf ve rantw oording m oe te n ne m e n voor h e t m ilie u dat z ij ach te rlate n, Porritt is e rvan ove rtuigd dat m e n z ich be w us t z al w orde n van h e t 'ge vaar van voortplanting'. Porritt z ie t in dat h ij z ich m e t dit s oort uitlatinge n op ge vaarlijk ge bie d be vindt, om dat de m e ninge n van w e te ns ch appe rs h ie rove r nogal uite e nlope n. Th e orie ë n ove r de invloe de n van e e n groe ie nde populatie gaan te rug naar de Enge ls e e conoom Th om as Malth us . In z ijn e s s ay ove r de gronds lage n van de populatie , uit 179 8, be argum e nte e rt Malth us dat groe ie nde populatie s uite inde lijk ve rantw oorde lijk z ulle n z ijn voor h e t fe it dat de w e re ld z ich z e lf nie t m e e r z al k unne n voe de n. H e t lijk t e rop dat Porritt e e n ‘groe ne ’ draai h e e ft ge ge ve n aan h e t s tandpunt van Math us .Bron: Me re l van Son.


Kortnie uw s

Vorige m aand h e e ft de z on pre cie s 33 uur e n 5 m inute n ge s ch e ne n. Voor fe bruari is dat "z e e r uitz on-de rlijk " w e inig. Sinds h e t be gin van de m e tinge n is e r z e lfs nooit m inde r z onne s ch ijn ge w e e s t, blijk t uit h e t m aande lijk s k lim atologis ch ove r-z ich t van h e t KMI voor Uk k e l.

Nie uw laagte re cord

Onde r "z e e r uitz onde rlijk " ve rs taat h e t KMI dat e e n ve rs ch ijns e l m aar één k e e r in e e n pe riode van h onde rd jaar be re ik t of ove rtroffe n w ordt. De norm ale z onne s ch ijnduur voor Uk k e l in fe bruari is 89 ,5 uur. Me t de 33,1 uur van vorige m aand is dus e e n nie uw re cord ge ve s tigd. Ve rde r ble e k de ge m idde lde w inds ne lh e id in fe bruari 2009 z e e r abnorm aal laag, m e t 3,2 m e te r pe r s e conde in plaats van de norm ale 4,0 m /s .

20 dage n ne e rs lag

Alle ande re w aarde n ble k e n nor-m aal. Z o be droe g de ge m idde lde te m pe ratuur 3,6 grade n Ce ls ius , m e t e e n ge m idde lde m axim um te m -pe ratuur van 6,3 grade n e n e e n ge m idde lde m inim um te m pe ratuur

van 0,8 grade n. Fe bruari te lde ook 20 ne e rs lagdage n, goe d voor e e n ne e rs lagtotaal van 57,1 m ilim e te r.

Norm ale w inte r

De k lim atologis ch e w inte r 2008-2009 w as k lim atologis ch ook norm aal, z o blijk t uit h e t s e iz oe ns ove rz ich t van h e t KMI voor Uk k e l. De ge m idde lde te m pe ratuur in de m aande n de ce m be r, januari e n fe bruari be droe g 2,4 grade n. Tijde ns 45 ne e rs lagdage n vie l e r 163,3 lite r ne e rs lag pe r vie rk ante m e te r. De z on s ch e e n 181 uur e n 55 m inute n. Bron: Be lga / VSV / EDP / 02-03-2009 .

8 Me e r inform atiew w w .k m i.be

Nota: Te ge n de z e z om e r z al h e t digitale AEG w e e rs tation volle dig ope ratione e l z ijn e n vooral e rg h andig z ijn voor de locale s te rre n-k undige n als ook de toe ris te n die naar onz e bads tad w ille n afz ak k e n.

H e t w e e r is om z e e p

Artik e l

De groe ne te ch nologie s e ctor is de voorbije jare n te lk e ns m e t 25 proce nt ge groe id. Ondank s e e n ve rtraging dit jaar door de cris is ve rw ach t Agoria, de fe de ratie van de te ch nologis ch e indus trie , dat de s e ctor te ge n 2020 onge ve e r 40.000 w e rk ne m e rs z al te lle n.

Tie n k e e r z ove e l w e rk ne m e rs in s e ctor als nu Agoria m aak te de z e cijfe rs andaag be k e nd op e e n s e m inarie van de Vlaam s e ove rh e id rond h e rnie uw bare e ne rgie . De fe de ratie s ch at dat de te w e rk s te lling in ontw ik k e ling e n productie van te ch nologie voor h e rnie uw bare e ne rgie van 4.600 vandaag naar 39 .200 in 2020 z al s tijge n. "H ie rbij z ijn de jobs van ins tallate urs e n de e xploitatie van e ne rgie opw e k k ing z e lfs nie t m e e ge re k e nd", k link t h e t.

Nu al z ijn de Vlaam s e be drijve n e rg aanw e z ig in de w e re ld. Z o be vat w e re ldw ijd één op de drie grote w indturbine s Vlaam s e te ch nologie .

"Vlaande re n k an z ich profile re n als te ch nologie le ve rancie r e n proje ct-ontw ik k e laar", z e gt W ils on De Pril, dire cte ur-ge ne raal van Agoria Vlaande re n. "Onz e be drijve n h e b-be n re e ds ve e l m ooie w e re ld-prim e urs ge le ve rd. De z e grote be drijve n k unne n bove ndie n in h un z og k le ine re be drijve n de w e g tone n naar de grote proje cte n. De ve rs ch ille nde innovatie ve binne n-lands e proje cte n z ijn h ie rbij be langrijk als s h ow cas e om te tone n w at w e k unne n." Bron: Be lga / TW / 28-02-2009 .

8 Me e r inform atiew w w .k lim aat.be

Th ink gre e n !

Artik e l


2009 be looft voor ESA e e n topjaar te w orde n op h e t vlak van de aardw e te ns ch appe n. M e t de lance ring van drie Earth Explore r-s ate llie te n dit jaar, drie ande re k uns tm ane n die ge bouw d w orde n e n de s e le ctie van nie uw e proje cte n in h e t ve rs ch ie t h e lpt de Europe s e ruim te vaartorganis atie be te r be grijpe n h oe onz e plane e t functione e rt.

H oe functione e rt de aarde ? H oe re age re n de natuurproce s s e n op de globale k lim aatve rande ring?

Antw oorde n op de z e vrage n z oe k e n is m om e nte e l e e n van de groots te uitdaginge n van de w e te ns ch ap. De m is s ie s van h e t ESA-program m a Earth Explore r w orde n vanuit e e n nie uw e be nade ring ontw ik k e ld. Z e m oe te n de aarde w aarne m e n als e e n re ch ts tre e k s antw oord op e e n re e k s uitdaginge n van onde r-z oe k e rs .

De be doe ling is m is s ie s te de finië re n, te ontw ik k e le n e n uit te voe re n in nauw e s am e nw e rk ing m e t de w e te ns ch appe lijk e ge m e e n-s ch ap e n op die m anie r z o e fficië nt m oge lijk de vrage n die de aardw e te ns ch appe rs z ich s te lle n aan te pak k e n. Bove ndie n le gge n die w e te ns ch appe lijk e proble m e n ook nog e e ns de bas is voor de ontw ik k e ling van nie uw e toe pas -s inge n van aardobs e rvatie ge ge -ve ns .

De z e aanpak , m e t h e e l ve e l oog voor de w e ns e n van de ge bruik e rs van de z e ge ge ve ns , h e e ft als e e n e e rs te re s ultaat z e s z oge naam de Earth Explore rs opge le ve rd, w aarvan e r drie dit jaar de ruim te in m oe te n gaan.

Bove ndie n z ijn e r nog e e ns z e s ide e ë n voor nie uw e m is s ie s , die in januari in Lis s abon w e rde n voor-ge s te ld. De z e s nie uw e k andidate n z ulle n aan e e n s e le ctie proce dure w orde n onde rw e rpe n alvore ns de e ige nlijk e ontw ik k e lings fas e be gint.

De e e rs te ESA-Earth Explore r die ge lance e rd w ordt is de Gravity fie ld and s te ady-s tate Oce an Circulation Explore r (GOCE). Norm aal m oe s t GOCE al vorig jaar ge lance e rd w orde n m aar w e ge ns e e n proble e m m e t de Rus s is ch e lance e rrak e t is de lance ring nu voor m aart voorz ie n.

Be langrijk jaar voor aardobse rvatie

Artik e l

GOCE z al uite rm ate nauw k e urig de globale ve rande ringe n van h e t z w aarte k rach tve ld be s tude re n. Dat is cruciaal om nauw k e urige m e tinge n te k unne n uitvoe re n van de z e e s trom inge n e n de s tijging van h e t nive au van de oce ane n, tw e e ve rs ch ijns e le n die door de k lim aat-ve rande ring w orde n be ïnvloe d.

Na GOCE volgt norm aal ge z ie n in juli de s ate llie t Soil Mois ture and Oce an Salinity (SMOS). De k uns tm aan be vindt z ich m om e nte e l bij Th ale s Ale nia Space in Canne s , Frank rijk . SMOS m oe t ge ge ve ns ople ve re n die h e t h uidige ge m is aan globale w aarne m inge n van de voch tigh e id van de bode m e n h e t z outge h alte van de oce ane n m oe te n goe dm ak e n.

De z e ge ge ve ns z ijn nodig voor e e n be te re k e nnis van de w ate rcyclus e n e e n be te re voors pe llinge n van h e t k lim aat, natuurram pe n e n h e t w e e r in de ve rs ch ille nde s e iz oe ne n.

Eind 2009 is h e t de be urt aan de ESA-ijs m is s ie Cryos at 2. De ijs k appe n k alve n af e n Cryos at 2 is ontw orpe n om e xact de ve rande ringe n van de dik te van h e t ijs te m ate n, dat drijft in de oce ane n e n van de ijs k appe n die h e t land be de k k e n. De z e ge ge ve ns m oe te n dan w e e r h e lpe n ve rk lare n w at h e t ve rband is tus s e n h e t poolijs dat ve rlore n gaat, de s tijging van h e t z e e nive au e n de k lim aat-ve rande ring.

Na de drie lance ringe n dit jaar volge n in 2010 de Atm os ph e rics Dynam ics M is s ions (ADM-Ae olus ) e n Sw arm , die h e t m agne tis ch ve ld van de aarde gaat onde r-z oe k e n.

ADM-Ae olus z al voor h e t e e rs t w indprofie le n op globale s ch aal m e te n. Daardoor w ordt de nauw -k e urigh e id van num e rie k e w e e rs voors pe lling ve rbe te rd e n z ulle n w e be te r de dynam ica van de atm os fe e r e n de proce s s e n be grijpe n die ve rande ringe n van h e t k lim aat te w e e gbre nge n. Er z ulle n ook be te re k lim aatm ode lle n k unne n w orde n opge s te ld.

Sw arm z al uite rs t nauw k e urig w aarne m inge n m e t h oge re s olutie uitvoe re n van de grootte e n de rich ting van h e t m agne tis ch ve ld van de aarde .

De lance ring van de Earth Clouds , Ae ros ols and Radiation Explore r, k ortw e g Earth CARE is ge pland voor 2013. De z e s ate llie t onde r-z oe k t de w is s e lw e rk inge n tus s e n w olk e n, s traling e n ae ros ols , die e e n rol s pe le n bij h e t k lim aat.

De zoe k toch t naar e e n nie uw e Earth Explore r

Onde rtus s e n w ordt aan nie uw e m is s ie s voor aardobs e rvatie ge dach t. Tw e e jaar lang w e rde n z e s nie uw e conce pte n onde rz och t. Z e w e rde n in januari in Lis s abon door 250 vooraans taande onde r-z oe k e rs be k e k e n.

H e t gaat om de volge nde m is s ie s :

A-SCOPE: de w aarne m inge n van k ools tofdioxide voor e e n be te r be grip van de k ools tofcyclus .

BIOMASS: de w aarne m ing van de globale biom as s a van bos s e n voor e e n be te r be grip van de k ool-s tofcyclus .

CoRe H 2O: de w aarne m ing van s ne e uw e n ijs voor e e n be te r be grip van de w ate rcyclus .

FLEX: de w aarne m ing van fotos ynth e s e voor e e n be te r be grip van de k ools tofcycus .

PREMIER: de w aarne m ing van de s am e ns te lling van de atm os fe e r voor e e n be te r be grip van de w is s e lw e rk ing s ch e ik unde -k lim aat.

TRAQ: de w aarne m ing van de s am e ns te lling van de tropos fe e r voor e e n be te r be grip van de luch tk w alite it.

Uit de z e s voors te lle n z ulle n tot drie m is s ie s w orde n ge k oz e n voor e e n h aalbaarh e ids onde rz oe k . Ee n van die drie w ordt dan ESA's z e ve nde Earth Explore r m e t e e n voorz ie ne lance ring rond 2016.

Al m e t al h e e ft 2009 dus h e e l w at uitdaginge n in pe tto voor de aardobs e rvatie program m a's van ESA. Bron: ESA.



As tronom e n van Durh am Unive rs ity in Groot-Brittannië h e bbe n m e t be h ulp van k rach tige s upe rcom pute rs de vorm ing van de alle re e rs te s te rre n-s te ls e ls in h e t h e e lal ge s im ule e rd. De re s ultate n w orde n ge publice e rd in Month ly Notice s of th e Royal As tronom ical Socie ty . De s te rre n-k undige n onde rz och te n h oe donk e re m ate rie k ort na de oe rk nal onde r z ijn e ige n ge w ich t s am e nk lonte rde . Uit de s im ulatie s blijk t dat e r e e rs t e e n ge ne ratie e xtre e m z w are s te rre n onts tond, die al na k orte tijd e xplode e rde . Ve rvolge ns k lonte rde de m ate rie s am e n tot de e e rs te grote s te rre ns te ls e ls . Uit de s im ulatie s blijk t ook w anne e r s te rre ns te ls e ls van ve rs ch ille nde afm e tinge n de groots te s te rvorm ings activite it ve rtoonde n. De re s ultate n van de be re k e ninge n k unne n nu ve rge le k e n w orde n m e t w aarne m inge n van h e t jonge h e e lal. Op die m anie r h ope n de onde rz oe k e rs m e e r te w e te n te k om e n ove r de w are aard van donk e re m ate rie . 11-02-2009 .

Dank z ij w aarne m inge n van de Sw ift-s ate llie t e n de Fe rm i Gam m a-ray Space Te le s cope is e e n nie uw e 's oft gam m a re pe ate r' (SGR) ontde k t. H e t gaat h ie r om e e n com pacte ne utrone ns te r m e t e e n e xtre e m s te rk m agne tis ch ve ld (e e n z oge h e te n m agne tar) die m e t e nige re ge lm aat uitbars tinge n op röntge n- e n gam m agolfle ngte n ve rtoont. SGR J1550-5418, z oals h e t nie uw e e xe m plaar h e e t, is pas de z e s de s oft gam m a re pe ate r die be k e nd is . H e t h e m e llich aam s taat op ca. 30.000 lich tjaar afs tand in h e t z uide lijk e s te rre nbe e ld Norm a (W ink e lh aak ). H e t w as al lange re tijd be k e nd als bron van röntge ns traling. Be gin ok tobe r 2008 w e rd e r voor h e t e e rs t e e n re e k s uitbars tinge n w aarge nom e n. Op 22 januari w e rd de bron opnie uw z e e r actie f. In e e n pe riode van nog ge e n tw intig m inute n trade n ruim h onde rd uitbars tinge n op, w aarvan de h e lde rs te e ve nve e l e ne rgie produce e rde als de z on in tw intig jaar. Uit de m e tinge n blijk t dat de ne utrone ns te r e e n rotatie s ne lh e id h e e ft van 2,07 s e conde n. H oe w e l e r puls ars be k e nd z ijn die ve e l s ne lle r rote re n, is SGR J1550-5418 daarm e e w e l de s ne ls t rote re nde s oft gam m a re pe ate r die m om e nte e l be k e nd is . Rond h e t m ys te rie uz e obje ct z ijn ook röntge nlich te ch o's w aarge nom e n: de röntge s traling van e e n uitbars ting w ordt daarbij ge re fle cte e rd door inte rs te llaire m ate rie tus s e n de bron e n de aarde . 11-02-2009 .

De Mars Re connais s ance Orbite r is w e e r h e le m aal h e rs te ld van de onve rw ach te com pute rs toring die h e m vorige w e e k trof. H e t w e te n-s ch appe lijk e onde rz oe k s program m a is h e rvat. Uit analys e blijk t dat de com pute r de s onde in 've ilige m odus ' s ch ak e lde nadat e e n afw ijk e nde e le k tris ch e s panning w as ge cons tate e rd. Moge lijk is die afw ijk ing ve roorz aak t door e e n tre ffe r van e e n k os m is ch s tralings de e ltje .


Kortnie uw s

Al de AEG activite ite n vinde n, te nz ij ande rs aange ge ve n, plaats in h e t lok aal ge le ge n in de Oos ts traat 29 te 8400 Oos te nde . Dit s te e ds vanaf 20.30 uur t/m 22.30 uur of late r. De e lnam e is s te e ds GRATIS !

Vrijdag 13 m aartAs tro Eve nt Group vz w

Alge m e ne opk uis

H e t lok aal s taat m om e nte e l vol m e t doz e n m e t m ate riaal die w e ge -bruik t h e bbe n tijde ns onz e be urs . Tijd dus om alle s grondig op te ruim e n e n te k uis e n w aar nodig...

Z ate rdag 14 m aartAs tro Eve nt Group vz w

Alge m e ne le de nve rgade ring

De e e rs te alge m e ne le de nve rga-de ring s inds w e e e n vz w z ijn k om t e r aan. Alle le de n z ijn natuurlijk van h arte w e lk om . W e be ginne n e r aan vanaf 14.30 uur (tot ong. 17.00 uur).


W e rk groe pe navond

Vandaag be ginne n w e m e t de nie uw e w e rk groe p w e e rs tation e n e value re n w e de w e rk groe p te le s -cope nbouw . Be doe ling is dat ons w e e rs tation te ge n e ind de z e z om e r ope ratione e l e n online z al z ijn.


Prova V

Ee n voordrach t van Ste ve n Cuylle ove r de Prova V s ate llie t van Ve rh ae rt. Als w e rk ne m e r bij Ve r-h ae rt z al dit be s lis t de m oe ite w aard z ijn.

Z ate rdag 27 m aartAs tro Eve nt Group vz w

Nach t v/d duis te rnis

Om de z e actie optim aal te prom ote n z ijn onz e le de n aanw e z ig op dive rs e locatie s z oals Brugge , Aalte r e n Ge nt. Oos te nde m ag natuurlijk ook nie t ontbre k e n. Norm aal ge z ie n s taan w e bij h e t volge lopvangaz ie l nabij de luch t-h ave n. Me e r inform atie ve rne e m je op w w w .nach tvande duis te rnis .be .

Vrijdag 03 AprilAs tro Eve nt Group vz w

As tro Café

Na e nige s tilte , w e ge ns de w e rk e n aan de be urs , be ginne n w e opnie uw m e t h e t tw e e m aande lijk s e As tro Café w aar e e n gas ts pre k e r langs k om t om z 'n ding te doe n. Bij h e t te r pe rs e gaan van dit e -z ine w as nog nie t duide lijk w ie w e m oge n ve rw ach te n. W e h oude n je op de h oogte via dive rs e k anale n.


W e rk groe pe navond

Naas t h e t w e rk aan h e t w e e rs tation be ginne n w e ook alle z ak e n in de biblioth e e k te inde xe re n z odoe nde w e de z e ge ge ve ns ook in onz e w e bs ite k unne n opne m e n.


H e m e ls e m ys te rie s

Er be s taan nog h éél w at m ys te rie s rond s te rre nk unde . Vooral rond de uitge bre ide k e nnis die oude volk e re n h adde n rond pre ce s s ie e n ande re com ple xe s te rre nk un-dige ge ge ve ns . Ee n voordrach t rond m yth e s , fabe ls e n ove rle ve -ringe n gaande van m uurs ch il-de ringe n tot de bijbe l.


Ste rre nk unde m e t de com pute r

In onz e re gio is h e t vaak be w olk , of e rge r. W e k unne n e ch te r ge bruik m ak e n van de com pute r e n h e t inte rne t om toch actie f aan s te rre nk unde te doe n. Door oa h oge re olutie be e lde n van dive rs e s onde s z e lf te onde rz oe k e n. De z e voordrach t; van Mik e Ros s e e l, is dan ook e e n introductie tot w at ve rm oe de lijk e e n nie uw e w e rk -groe p z al w orde n.

Nota: Ve rge e t nie t je in te s ch rijve n voor onz e jaarlijk s e uits tap naar de ATT m e s s e in Ne de rland. Er z ijn m om e nte e l nog vie r plaats e n vrij (op ne ge n). Opnie uw gaan w e m e t e e n m ini-bus je . Ee n le uk e e n boe ie nde daguits tap. Inte re s s e ? Contacte e r dan h e t AEG be s tuur.

Maart & april

De AEG k ale nde r

Artik e l


De Am s te rdam s e s te rre nk unde -prom ove nda Ge m m a Jans s e n h e e ft drie radiopuls ars ontde k t m e t de W e s te rbork Synth e s e Radio Te le s coop (W SRT) in Dw inge loo. Z e publice e rt h aar re s ultaat binne n-k ort in As tronom y & As troph ys ics . In totaal z ijn nu 1800 puls ars be k e nd. De re ce nt ontde k te puls ars z ijn de e e rs te drie die vanuit Ne de rland z ijn ge vonde n.

Puls ars z ijn ne utrone ns te rre n, bolle n ne utrone nm ate rie , m e t e e n doors ne de van z o'n tw intig k ilom e te r, die na h e t s te rve n van z w are s te rre n onts taan. De z e e xotis ch e obje cte n h e bbe n e xtre e m s te rk e m agne e tve lde n e n vanaf de m agne tis ch e pole n w orde n bunde ls radiogolve n uitge z onde n, ve rge lijk -baar m e t de lich tbunde l van e e n vuurtore n.

Ne d e rland se ontd e k t d rie rad iopulsarsDe drie puls ars z ijn ontde k t m e t de nie uw e puls arm ach ine PuMa II, die be gin 2006 in ge bruik is ge nom e n. De W e s te rbork radiote le s coop be s taat uit 14 aparte s ch ote ls op e e n rij. Door de s ch ote ls als e e n inte rfe rom e te r te ge bruik e n k unne n z e e r s ch e rpe be e lde n van bijvoorbe e ld uitge s tre k te m e lk w e g-s te ls e ls w orde n ge m aak t. Voor onde rz oe k aan e ch te puntbronne n z oals radiopuls ars , w e rde n tot nu toe de s ignale n van alle s ch ote ls dire ct bij e lk aar opge te ld. H ie rdoor h e e ft de te le s coop w e l de grote ge voe ligh e id die nodig is om puls ars w aar te ne m e n, m aar e e n e rg k le in blik ve ld, e n dat is onguns tig als je e e n groot s tuk van de h e m e l w ilt afs pe ure n.

Om dit ‘nade e l’ van de W e s te rbork te le s coop te com pe ns e re n h e e ft Jans s e n e e n nie uw e m e th ode ge bruik t, die e nk e le jare n ge le de n onde r le iding van Jans s e ns co-prom otor dr. Be n Stappe rs is ontw ik k e ld. Die m e th ode voe gt de binne nk om e nde s ignale n van 12 te le s cope n van de array m e t be h ulp van s pe ciale s oftw are s am e n. H e t re s ultaat is e e n m oz aïe k , w aarbij h e t grote be e ldve ld van de k le ine afz onde rlijk e s ch ote ls w ordt ge com -bine e rd m e t de h oge re s olutie e n ge voe ligh e id van de h e le array (in dit ge val ve rge lijk baar m e t e e n s ch ote l van 74 m diam e te r).

H e t z oe k e n naar puls ars is te ve rge lijk e n m e t h e t z oe k e n naar e e n s pe ld in e e n h ooibe rg. Om dat de onde rz oe k e rs nie t w e te n w at de e ige ns ch appe n van de te vinde n puls ars z ijn e n w aar z e z ich pre cie s be vinde n, is e e n inte ns ie ve z oe k m e th ode ve re is t. De s tandaard

m anie r om e e n puls ar te vinde n w e rk t als volgt: de ge ge ve ns van de te le s coop w orde n ge analys e e rd voor alle m oge lijk e com binatie s van puls pe riode s van de puls ar, e n afs tande n w aarop de puls ar z ich be vindt. H e t k os t daardoor ge m idde ld 24 uur re k e ntijd op de s pe ciale puls arm ach ine om e e n w aarne m ing com ple e t te ve rw e rk e n. Ondank s de grote be nodigde com pute rk rach t h e e ft de z e z oe k toch t e e n unie k voorde e l: door de m oz aïe k -inde ling van h e t totale be e ldve ld k unne n as tronom e n de pos itie s van nie uw e puls ars al na tw e e w aarne m inge n m e t grote pre cis ie vas ts te lle n. De ontde k k ing van de drie puls ars be w ijs t dat de m e th ode ook e ch t w e rk t. H e t gaat om de e e rs te drie puls ars die aan de h and van h un ge puls te s ignaal m e t de W e s te rbork te le s coop z ijn ge vonde n. In 19 9 5 w as bij toe val al e e n puls ar ontde k t op e e n radio-plaatje van e e n w aarne m ing van W e s te rbork .

Ge m m a Jans s e n, die op 25 m aart aan de Unive rs ite it van Am s te rdam h aar proe fs ch rift ve rde digt, z ie t de ontde k k ing van de drie puls ars als h e t be gin van de z oe k toch t. “ W e ve rw ach te n nog ve e l m e e r puls ars e n ande re , s oortge lijk e radiobron-ne n te vinde n doordat de analys e nu ve rde r w ordt ve rbe te rd. ” Bron: As tron.

8 Me e r inform atiew w w .as tron.nl


De s ucce s volle Europe s e plane e t-ve rk e nne r Mars Expre s s m ag nog ruim e e n h alf jaar in be drijf blijve n. De ruim te s onde w e rd in juni 2003 ge lance e rd e n k w am in de ce m be r 2003 aan in e e n baan rond Mars . Me t ge voe lige cam e ra's , s pe ctros cope n e n e e n radarins trum e nt w ordt onde rz oe k ge daan aan topografie e n s am e ns te lling van h e t oppe rvlak , e n naar de aanw e z igh e id van onde rgronds ijs . De Mars Expre s s -m is s ie is tw e e m aal e e rde r ve rle ngd, de laats te k e e r tot m e i 2009 . Enk e le dage n ge le de n be s loot de Europe s e ruim te vaartorganis atie ESA tot e e n de rde ve rle nging, tot de ce m be r 2009 . Ook Ve nus Expre s s , ge lance e rd in nove m be r 2005, k an tot e ind dit jaar in be drijf blijve n. De ruim te s onde doe t s inds april 2006 onde rz oe k aan de dam pk ring e n h e t k lim aat van Ve nus ; de m is s ie w e rd één m aal e e rde r ve rle ngd, tot m e i 2009 . Tot s lot h e e ft ESA be s lote n ook de Clus te r-m is s ie tot de ce m be r 2009 te ve rle nge n. Clus te r be s taat uit vie r ide ntie k e s ate llie te n die de w is s e lw e rk ing tus s e n de z onne w ind e n h e t m agne tis ch ve ld van de aarde be s tude re n. Clus te r w e rd ge lance e rd in de z om e r van h e t jaar 2000; h e t proje ct is tw e e m aal e e rde r ve rle ngd, de laats te k e e r tot juni 2009 . De ope ratione le le ve ns duur van s ucce s volle ruim te s onde s w ordt vaak ve rle ngd, w aarbij s te e ds opnie uw e e n afw e ging ge m aak t m oe t w orde n tus s e n de te ve rw ach te n w e te ns ch appe lijk e opbre ngs t e n de k os te n - m e t nam e pe rs one e ls k os te n van w e te ns ch appe lijk e te am s e n vluch tle ide rs . 11-02-2009 .

De Am e rik aans e plane e tve rk e nne r Me s s e nge r m aak t m om e nte e l jach t op z oge h e te n vulcanoïde n - k le ine rots ach tige h e m e llich am e n die binne n de baan van Me rcurius om de z on be w e ge n. Me s s e nge r ve rk e nt de binne nde le n van h e t z onne s te ls e l, e n z al uite inde lijk in e e n baan rond de k le ine , binne ns te plane e t Me rcurius ge brach t w orde n. Vandaag be re ik t h ij z ijn k le ins te afs tand tot de z on: 46 m iljoe n k ilom e te r. Ee n w e e k lang z ulle n de cam e ra's van de ruim te s onde w orde n inge z e t voor de s pe urtoch t naar vulcanoïde n. Nie m and w e e t of die daadw e rk e lijk be s taan, m aar in alle ande re z one s in h e t z onne s te ls e l w aarin k le ine rots blok k e n s tabie le bane n k unne n be s ch rijve n, z ijn z e ook daadw e rk e lijk ge vonde n. Ook binne n de Me rcurius baan be vindt z ich z o'n s tabie le z one . H e t z oe k e n naar plane toïde n binne n de Me rcurius baan is e ch te r z e e r m oe ilijk , om dat de h e m e llich am e n z ich - ge z ie n vanaf de aarde - altijd h e e l dich t in de buurt van de z on aan de h e m e l be vinde n. Me s s e nge r be vindt z ich de z e w e e k ve e l dich te r bij de z on, w aardoor e ve ntue le vulcanoïde n e e nvoudige r z ijn w aar te ne m e n. Ee rde re z oe k actie s h e bbe n uitge w e z e n dat e r in e lk ge val ge e n vulcanoïde n be s taan m e t afm e tinge n van m e e r dan z e s tig k ilom e te r. De nie uw e s pe urtoch t m oe t die bove ngre ns om laag bre nge n naar vijftie n k ilom e te r. De ontde k k ing van vulcanoïde n (of h e t uitblijve n daarvan!) bie dt inform atie ove r de onts taans -pe riode van h e t z onne s te ls e l. 11-02-2009 .


Kortnie uw s

Na m e e r dan e e n jaar z e e r inte ns ie f ge w e rk t te h e bbe n aan onz e be urs z ijn w e e ch t toe om de re gulie re w e rk ing te rug op te s tarte n. Ee rlijk ge z e gd h e bbe n de talloz e ins pan-ninge n, ve rz uch tinge n e n com pro-m is s e n ons ve rm oe de lijk z e lfs e nk e le le de n ge k os t. W e gaan e ch te r onve rm oe ibaar ve rde r... e n w e z ulle n tijde ns de re s t van dit jaar van de s te rre nk unde optim aal ge nie te n van de dive rs e initiatie ve n die ove r gans Be lgië ge organis e e rd w orde n...

W e h e bbe n be s lote n, in s am e n-s praak m e t de s tad Oos te nde , om de ope ning van h e t plane te npad s am e n te late n valle n m e t de dag van h e t park e n dat op z ondag 31 m e i aans taande . Vanz e lfs pre k e nd z ulle n w e e nk e le le uk e s te rre n-k undige activite ite n voorz ie n rond ons z e lf ontw ik k e lde plane te npad. W e h oude n je alvas t via de z e w e g op de h oogte .

Vanaf volge nde w e e k be ginne n w e m e t de w e rk groe p w e e rs tation w aar w e e inde lijk ons e ige n digitale w e e rs tation afw e rk e n e n on-line plaats e n. De ge ge ve ns van dit w e e rs tation, m e t fis h -e ye w e bcam van de h e m e l bove n Oos te nde , z ulle n inge w e rk t w orde n in de gloe dnie uw e AEG w e bs ite die te ge n h e t e inde van dit jaar ope ratione e l z ou m oe te n z ijn.

Z oals onde rtus s e n traditie is ge w or-de n z ulle n w e ook dit jaar, op z ate rdag 16 m e i aans taande , e e n daguits tap m ak e n naar de ATT m e s s e in Es s e n (Duits land). W e gaan m e t e e n m ini-bus je die w e h ure n e n w e h e bbe n m om e nte e l nog e nk e le plaats e n vrij. W ie m e e w il, re age e rt be s t z o s ne l m oge lijk . De k os tprijs is de ve rde ling van de w e rk e lijk e be nz ine k os te n e n h uur

van de m ini-bus . Inte re s s e ? Mail dan patrick jae cq ue s @ gm ail.com .

W e z ijn m om e nte e l aan h e t k ijk e n of w e m e t de m e ns e n van h e t voge laz ie lce ntrum k unne n s am e n-w e rk e n voor de nach t van de duis te rnis . Z ij h e bbe n nam e lijk , als natuurve re niging, ook baat om h ie raan de e l te ne m e n. Daare n-bove n h e bbe n w e goe de contacte n m e t h e n e n k unne n w e z o, om be urte n, de z e locale de e lnam e organis e re n. W at voor be ide ve re niginge n e e n plus punt is .

Moge n w e vrage n aan de le de n die nog nie t h un lidge ld be taald h e bbe n dit z o vlug m oge lijk in orde te bre nge n. Alvas t be dank t !

W e s pe le n m e t h e t ide e om e e ns e e n be z oe k te bre nge n aan de Uge nt e n m e e r be paald bij de vak groe p s te rre nk unde e n de s te rre nw ach t. Z e k e r ook daar w e graag e e ns z o'n 3D voors te lling z oude n w ille n m e e pik k e n.

Ook h e t totaal ve rnie uw de Palais de l'unive rs s taat op h e t program -m a om be z och t te w orde n s am e n m e t La Coupole . Me e r inform atie ove r be ide locatie s k an je te rugvinde n op: w w w .le -plus .fr/intro .ph p e n w w w .lacoupole -france .com .

W e z ijn opnie uw op z oe k naar ie m and die de functie van barm an op z ich w il ne m e n. Na Stéph ane , die h e t te druk h e e ft op z 'n w e rk , e n Stijn VS die ne t van w e rk is ve rande rd e n h ie rdoor ook al m inde r tijd h e e ft z ijn w e op z oe k naar e e n ge pas te opvolge r. Kandidate n z ijn le de n die be s t z o ve e l m oge lijk aanw e z ig z ijn op de activite ite n. H e b je inte re s s e ? Laat h e t dan w e te n aan h e t be s tuur. Be nie uw d naar de re actie s ...

Eve n be k om e n...

H e t AEG nie uw s

Uw s te un aan de s te rre nk unde !

Ge boe id door s te rre nk unde ? Dan m oe t u be s lis t lid w orde n van de As tro Eve nt Group vz w uit Oos te nde . Ook al k an u m is s ch ie n nie t s te e ds aanw e z ig z ijn op onz e activite ite n, toch m aak t uw lidm aats ch ap e e n w e re ld van ve rs ch il. W ant dank z ij uw s te un k unne n w e onz e dive rs e gratis die ns te n, z oals oa dit e -z ine , blijve n ve rw e z e nlijk e n e n z e lfs uitbre ide n. Kortom , s tort vandaag nog 15 e uro op onz e re k e ning e n u k rijgt van ons m e te e n ook h e t lidm aats ch ap bij volk s s te rre nw ach t As troLAB Iris e r GRATIS bove nop (te r w aarde van 30 e uro) ! Storte n k an op re k e ning nr.: 380-019 5842-70 m e t ve rm e lding van 'Lidge ld 2009 ' + je volle dige naam e n e -m ail adre s . Z e k e r doe n !

Van occulairs tot te le scope n...

Z oe k e rtje s


Onde r in de k is t is ruim plaats voor acce s s oire s z oals z oe k e r, oculairs , adapte rs ,... Mag w e g voor 25 e uro. Ve rde r nog e e n z w are e n z e e r s tabie le m e tale n z uil van 85cm h oogte e n e e n buite ndiam e te r van 11,5 cm (z onde r m onte rings -adapte r). De pote n z ijn voorz ie n van nive lle rings boute n in roe s tvrij s taal. H e t onde rs te l e n de z uil z e lf z ijn e e nvoudig uit m e k aar te h ale n om h e t ge h e e l trans portabe le r te m ak e n. Als prijs h ad ik 50 e uro in ge dach te n. E-m ail: e rw in_ de bock @ s k yne t.be .

Te k oop

W ie k an ik blij m ak e n m e t de z e in Be lgië e n Ne de rland tam e lijk z e ldz am e te le s coop? Ontw ik k e ld voor 6x7 fotografie e n daarom ook uits te k e nd bruik baar voor grote CCD-ch ips of DSLR-cam e ras . CCD-ch ips z ulle n de k om e nde jare n in

form aat groe ie n e n dan is e e n te le s coop m e t e e n groot vlak be e ldve ld onontbe e rlijk voor m ooie as trofoto's . Ik h e b de k ijk e r te k oop s taan, om dat ik ove rcom ple e t be n door de aans ch af van e e n Tak ah as h i FSQ-106ED e n vind h e t z onde dat de BORG nu nie t ge bruik t w ordt. De k le urcorre ctie e n s ch e rpte z ijn uitm unte nd. E.e .a. k an ik de m ons tre re n m e t dia's . H e t uitge bre ide pak k e t om vat: 101 m m obje ctie f (ED double t), m e dium form at h e lical focus e r, 335 m m lange tubus voor F6.3 configuratie (F = 640 m m ), 149 m m lange tubus voor F3.9 configuratie (F = 400 m m ), 6x7 m ulti-flatte ne r voor ge bruik op F6.3, s upe r re duce r 6x7s m e t ED-glas voor ge bruik op F3.9 , 7x50 z oe k e rk ijk e r m e t z w aluw -s taartk le m , tubus ringe n 115 m m (Vixe n), Pe ntax 6x7 cam e ra-adapte r, 6x7 m ulti-adapte r (o.a. voor ve rloop naar T-draad), filte r ve rloopring 72 - 82 m m , 2" oculairh oude r, e xtra grote dauw k ap. Totaalw aarde ca. € 4000 (ge k och t in 2005, aank oopbonne n aan-w e z ig). Gaat m e t € 2600 w e g te ge n 65% van de nie uw prijs . Gratis be z orging binne n Ne de rland! E-m ail: m ftoe t@ gm ail.com .

Te k oop

Ik h e b e e n EQ-6 m onte ring te k oop s taan. Kan tot 20 k ilogram drage n e n k om t m e t e xtra tus s e ns tuk tus s e n s tatie f e n m ount z odat de te le s coop 30 cm h oge r k om t te s taan, vraagprijs = Euro 600.00. E-m ail: PH .CORNEILLE@ s k yne t.be

Nota: Ie ts s te rre nk undigs te ve rk o-pe n ? Laat h e t ons dan w e te n. W ij z e tte n h e t gratis in dit e -z ine !

Te k oop

Z w are pe rtinax buis . Kan rond z ijn as draaie n in glijringe n, z o k om t h e t oculair te s taan w aar je z e lf w il. Ide aal om bv. e e n 35 cm f/4 dobs on te m ak e n. Le ngte 128 cm . Buite ndiam e te r 40 cm . W anddik te 9 m m . Ge bruik s s pore n (k ras s e n e n gate n). Prijs 20 e uro. W e l z e lf af te h ale n. E-m ail: as trofan@ s k yne t.be .

Te k oop

Om dat ik be s lote n h e b om m inde r inte ns ie f w aar te ne m e n s te l ik m ijn 16" Me ade Ligh tbridge te k oop. Ik h e b dan ge e n be h oe fte m e e r aan z o'n grote k ijk e r. Bij inte re s s e s tuur e e n m ailtje . Prijs is ove re e n te k om e n. E-m ail: H ube rt.H aute cle r@ te le ne t.be

Te k oop

H e b nog e e n 50m m Carl Z e is s Contax F1.7 te k oop. Is in pe rfe cte s taat, z onde r ge bruik s s pore n. Prijs : 80 e uro + e ve ntue le ve rz e nd-k os te n. E-m ail: Lde be ck @ te le ne t.be

Te k oop

Ik ve rk oop e e n ve rw arm ings lint van Ke ndrick voor C11 . Nog m aar één k e e r ge bruik t. Mag w e g voor 60 e uro. Is nog e e n jaar onde r garantie . E-m ail: ve e rle .h e ym an@ te le ne t.be

Te k oop

H e b h ie r nog e e n h om e m ade h oute n opbe rgk is t voor e e n Vixe n R200SS Ne w ton. Kan e ve ntue e l ook nuttig z ijn voor ande re 20cm k ijk e rs m e t e e n nie t te lange tubus .


Enk e le w e k e n nadat de e e rs te Japans e radios ch ote l voor de Atacam a Large Millim e te r Array (ALMA) is afge le ve rd, is nu ook de e e rs te Noord-Am e rik aans e ante nne k laar voor ge bruik . ALMA w ordt h e t groots te e n h oogs t ge le ge n obs e rvatorium te r w e re ld. Na voltooiing z al h e t be s taan uit in totaal 66 s ch ote lante nne s : 54 s ch ote ls m e t e e n m idde llijn van 12 m e te r (voor de h e lft ge bouw d in Noord-Am e rik a e n voor de ande re h e lft in Europa) e n 12 Japans e s ch ote ls m e t e e n m idde llijn van 7 m e te r. De e e rs te Europe s e ALMA-ante nne w ordt late r dit voorjaar ve rw ach t. De Am e rik aans e bijdrage aan ALMA is e e n s am e nw e rk ings ve rband van de Ve re nigde State n, Canada e n Taiw an. De ante nne die nu na e e n uitvoe rige te s tfas e officie e l is ove rh andigd aan h e t ALMA-obs e rvatorium is ge bouw d door Ge ne ral Dynam ics SATCOM Te ch nologie s . Late r dit jaar z ulle n onge ve e r e e ns pe r m aand nie uw e ante nne s w orde n afge le ve rd. Me t grote , z w are trans portvoe rtuige n w orde n de ALMA-s ch ote ls naar h un de finitie ve locatie ve rvoe rd, op 5000 m e te r h oogte in h e t Ch ile e ns e Ande s -ge be rgte . ALMA gaat h e t h e e lal w aarne m e n op m illim e te rgolfle ngte n, e n z al naar ve rw ach ting ve e l nie uw e inform atie ople ve re n ove r de ge boorte van s te rre ns te ls e ls , s te rre n e n plane te n. 10-02-2009 .

Me t ge voe lige radiote le s cope n in Italië e n Finland, onde rling ge k oppe ld in h e t JIVE-ne tw e rk (Joint Ins titute for VLBI in Europe ) is w ate rdam p ontde k t op e nk e le m ane n van de plane e t Saturnus . W ate rm ole cule n k unne n onde r be paalde om s tandigh e de n z oge h e te n m as e rs traling produce re n op e e n golfle ngte van 1,35 ce ntim e te r. Die s traling is w e lis w aar z e e r z w ak (m e t e e n ve rm oge n van ca. 100 w att, op e e n afs tand van ruim e e n m iljard k ilom e te r!), m aar k an door de JIVE-te le s cope n toch ge de te cte e rd w orde n. Er blijk t nie t alle e n w ate rdam p voor te k om e n op de Saturnus m aan Ence ladus (w aar de Am e rik aans e plane e tve rk e nne r Cas s ini w ate rge is e rs h e e ft ontde k t), m aar ook op Titan, H ype rion e n Atlas . De m as e rs traling van h e t k le ins te m aantje Atlas is z e lfs h e t s te rk s t van alle m aal. De re s ultate n z ijn ge pbulice e rd in As tronom y & As troph ys ics . H e t h oofdk w artie r van JIVE, w aar de w aarne m inge n van radiote le s cope n in h e e l Europa onde rling w orde n ge k oppe ld, is ge ve s tigd in Dw inge loo. 11-02-2009 .

W e te ns ch appe rs van h e t Plane tary Scie nce Ins titute in Ariz ona h e bbe n opnie uw aanw ijz inge n ge vonde n dat vloe ibaar w ate r e e n grote rol h e e ft ge s pe e ld bij de vorm ing van h e t lands ch ap op Mars . De plane e t z ou afw is s e le nd ve rs ch e ide ne 'natte ' e n k oude k lim aatpe riode n h e bbe n doorlope n. En m e t nam e in k rate rs lijk e n de tijde lijk e w ate rs trom e n h un s pore n te h e bbe n ach te rge late n. Ee n e n ande r blijk t uit onde rz oe k van e e n h onde rdtal k rate rs , grote r dan 20 k ilom e te r, die door ve rs ch ille nde Mars s onde s z ijn ge fotografe e rd. Daarbij is s pe cifie k ge le t op s tructure n die door s trom e nd w ate r of ijs gle ts je rs ve roorz aak t k unne n z ijn. Ge ble k e n is dat de w aarge nom e n ge ule n e n ande re e ros ie k e nm e rk e n vooral te z ie n z ijn aan dié k ante n van k rate rs , die in h e t w arm e s e iz oe n de m e e s te z onne w arm te ontvange n. 11-02-2009 .


Kortnie uw s

Nanote ch noloog ir. Ch ris Lode w ijk is e rin ge s laagd de m e e tnauw -k e urigh e id van de toe k om s tige s upe rte le s cope n in Ch ili flink te ve rh oge n. H ij prom ove e rde op m aandag 2 fe bruari op dit onde rw e rp aan de TU De lft.

In de Ch ile e ns e Atacam a-w oe s tijn w e rk e n te ch nici e n as tronom e n uit de h e le w e re ld m om e nte e l aan de Atacam a Large Millim e te r / s ubm illim e te r Array (ALMA). De z e be s taat uit 66 ge avance e rde te le s cope n die op e e n h oogte van 5000 m e te r k om e n te s taan e n s am e n e e n nog nauw k e urige r be e ld van h e t h e e lal z ulle n ge ve n. Z e m oe te n vooral nie uw lich t w e rpe n op de vraag h oe s te rre n e n plane te n z ijn onts taan. ALMA gaat naar ve rw ach ting in 2012 van s tart e n w ordt door as tronom e n ge z ie n als e e n grote s tap voorw aarts voor h e t vak ge bie d.

Alum inium nitride

Ne de rlands e as tronom e n ijn e rg actie f in de ontw ik k e ling van ALMA. Maar ook uit de h oe k van de nanote ch nologie z ijn e r be langrijk e bijdrage n. De nie uw s te is afk om s tig van prom ove ndus Ch ris Lode w ijk e n te ch nicus Tony Z ijls tra van h e t Kavli Ins titute of Nanos cie nce van de TU De lft. H ij w is t de m e e tnauw k e urigh e id van ALMA in e e n cruciaal fre q ue ntie ge bie d dras tis ch te ve rh oge n door de w e rk ing van e e n be langrijk e com pone nt te ve rbe te re n. H e t draait daarbij om z oge noe m de s upe rge le ide nde tunne ljunctie s .

De z e m inus cule s e ns ore n be s taan uit tw e e s upe rge le ide rs die z ijn ge s ch e ide n door e e n 1 tot 2 nanom e te r dik k e is ole re nde laag, m e e s tal van alum inium oxide , m e t e e n oppe rvlak van 500 bij 500 nanom e te r. H e t is e ch te r onve rm ijde lijk dat e e n z e e r dunne laag van 1 nanom e te r alum inium -oxide h ie r e n daar ‘le k ’ is . Lode w ijk h e e ft daarom onde rz oe k ge daan naar de ve rvanging van alum inium oxide door alum inium -nitride (AlN), m e t s pe ctaculaire re s ultate n. Me t alum inium nitride blijk t de laag nam e lijk ve e l h om oge ne r e n w ordt de m e e tnauw k e urigh e id, in h e t ge bie d van 602 tot 720 GH z , ve e l be te r.

H e rs ch e l

H e t onde rz oe k s ge bie d van Lode w ijk , s upe rge le ide nde tunne l-junctie s , is ove rige ns ook e s s e ntie e l voor de w e rk ing van de H e rs ch e l Space Te le s cope , die in april w ordt ge lance e rd. De H e rs ch e l Space Te le s cope is de opvolge r van de H ubble -te le s coop. H e t Kavli Ins titute of Nanos cie nce van TU De lft h e e ft e e n groot de e l van de cruciale tunne ljunctie s voor de m e e tins trum e nte n van de H e rs ch e l Te le s coop ontw ik k e ld.

Voor m e e r inform atie : Ir. Ch ris Lode w ijk , faculte it Te ch nis ch e Natuurw e te ns ch appe n. E-m ail :C.F.J.Lode w ijk @ tude lft.nl. Bron: TuDe lft / NRAO.

8 Me e r inform atiew w w .tude lft.nl

H e m e lse nanote ch nologie

Artik e l


Foto: M81 e n M82 door Dom iniq ue Die rick . Te le s coop: As tro-Ph ys ics 130 EDF Apoch ro-m aat f/6.0 m e t SBIG ST-10 cam e ra. Locatie : Talm a in Frank rijk op 09 -02-2005.


Vorige m aand k ondigde n w e re e ds aan dat de le nte s tilaan z ijn intre de aan h e t m ak e n is aan de s te rre nh e m e l: H e t m ooie s te rre nbe e ld Orion ve rdw ijnt rich ting w e s te lijk e h oriz on om pas te ge n be gin augus tus k ort voor z ons opk om s t opnie uw z ich tbaar te w orde n. De le nte m e t z ijn typis ch e cons te llatie s z oals de Le e uw (Le o), de Kre e ft (Cance r), de Maagd (Virgo), de Os s e nh oe de r (Boöte s ) e n de Grote Be e r (Urs a Major) w orde n de z e m aand m ak k e lijk h e rk e nbaar. W at opvalt is dat de z e s te rre nbe e lde n e e n e ind ve rw ijde rd z ijn van h e t m e lk w e gvlak e n h un lich tk rach t e e n s tuk m inde r is dan de opvalle nde w inte rs te rre nh e m e l: h e t lijk t w e l e e n donk e r s tuk s te rre nh e m e l...m aar daarom ve rre van m inde r inte re s s ant!

Voor de lie fh e bbe rs van e xtragalactis ch e s te ls e ls k an de pre t ge dure nde de k om e nde w e k e n nie t op w ant de galactis ch e Noordpool k om t s te e ds h oge r bove n onz e h oriz on te s taan. W anne e r die bijna z e nitaal k om t dan k ijk t u w e g uit ons m e lk w e gs te ls e l. Als u e e n h e m e lk aart be s tude e rt dan z al u z ie n dat de Me lk w e g bijna de volle dige h oriz on om s pant.

Be k ijk de k om e nde w e k e n z e k e r h e t uitz onde rlijk e duo m e lk w e g-s te ls e ls Me s s ie r 81 (NGC 3031) e n Me s s ie r 82 (NGC 3034), die u in de k op van de Grote Be e r k an te rugvinde n. Be ide obje cte n w e rde n de z e m aal nie t door Ch arle s Me s s ie r ontde k t m aar door z ijn tijds ge noot Joh ann Bode (Be rlijn). Bode obs e rve e rde de z e Me lk w e gs te ls e ls de e e rs te m aal tus s e n K e rs t e n Nie uw in 1774. H ij be s ch re e f Me s s ie r 81 als e e n ovale n ne ve ltje te rw ijl h ij Me s s ie r 82 als e e n s igaartje z ag m aar daarove r s trak s m e e r.

Als w e de nabije om ge ving van onz e Lok ale Groe p (ve rz am e ling m e lk w e gs te ls e ls w aartoe onz e e ige n Me lk w e g be h oort) be k ijk e n, dan vorm t Me s s ie r 81 s am e n m e t e e n 15 tal ande re m e lk w e gs te ls e ls , e e n ge lijk aardige s tructuur op e e n afs tand van 12 m iljoe n lich tjaar.[1]

Me s s ie r 81 is e e n duide lijk s piraals te ls e l dat in h e t re ce nte ve rle de n door e e n nabije nade ring van z ijn buur Me s s ie r 82 toch e nige ve rvorm inge n onde rgaan h e e ft. In

ve e l opz ich te n lijk t dit s te ls e l vrij goe d op onz e e ige n Me lk w e g: bijna e ve n groot e n e e n ve rge lijk baar aantal obje cte n z oals ope n- e n bolvorm ige s te rre nh ope n. In 19 9 3 w as e e n m ak k e lijk e s upe rnova te obs e rve re n in dit m e lk w e gs te ls e l.

Me s s ie r 82 daare nte ge n is e e n h e e l ande r ge val e n s taat ge cataloge e rd als ‘Starburs t’ Me lk w e gs te ls e l, activite it ve rz e k e rd dus ! Als je e e n langbe lich te opnam e van dit obje ct be k ijk t dan is e r e ige nlijk w e inig te m e rk e n van e nige orde of duide lijk vorm . H e t s te ls e l lijk t ce ntraal uite e n te bars te n e n de e ne pas ge vorm de s te rre nh oop s ch aart z ich naas t de ande re . De oorz aak h ie rvan is e e n z éér dich te nade ring m e t M 82 z o ’ n 600 m iljoe n jare n ge le de n. Dit le idde tot e e n h e le re e k s van s te rvorm inge n: de k e rn van dit s te ls e l produce e rt ge m idde ld 3 m aal m e e r s te rre n dan onz e gans e Me lk w e g!

Z e lfs m e t e e n k le ine r ins trum e nt m oe t u de z e obje cte n k unne n w aarne m e n. Som m ige w aarne m e rs rapporte e rde n de z ich tbaarh e id e rvan in e e n 6x30m m z oe k e r e n e nk e le Am e rik ane n s laagde n e rin om M 81 m e t h e t blote oog te obs e rve re n.

D ie p in... m aart

Rubrie k

In e e n 7x50m m ve rre k ijk e r z al dit duo onde r e e n re de lijk donk e re h e m e l duide lijk op te m e rk e n z ijn m aar h e t is pas in e e n te le s coop dat de z e m e lk w e gs te ls e ls m e e r de tails gaan tone n.

Bij e e n lage ve rgroting pas s e n be ide obje cte n nog in 1 be e ldve ld e n dat ge e ft toch w e l e e n bijz onde re indruk ; de ve rs ch ille n tus s e n de z e m e lk w e gs te ls e ls z ijn dan e ch t w e l opvalle nd.M81 is m e t e e n m agnitude van 6.7 e e n h e lde re ve rs ch ijning in e e n 115m m Ne w ton: ‘e e rde r ovaalach tig van vorm , z éér h e lde re k e rn m e t e e n w aas e r rond...'. H e t is pas m e t e ch t grote re te le s cope n dat e r m e e r de tails z ich tbaar w orde n. Me t e e n 32cm te le s coop z ijn onde r e e n e ch t donk e re h e m e l de e e rs te indruk k e n van de s piraals tructuur z ich tbaar e n z ijn in de z e arm e n ook ve rs ch ille nde h e lde re ge bie de n op te m e rk e n.

M 82 toont vlugge r z ijn s pe cifie k e de tails : m e t e e n 115m m te le s coop k an je e e n dun, langge re k t s te ls e l opm e rk e n m e t e e n k le ine , h e lde re k e rn. De z e k e rn toont e e n paar ve rs ch ille nde z one s die in grote re te le s cope n e ch t opvalle nd w orde n e n in aantal toe ne m e n. In te le s cope n grote r dan 25cm w orde n de z e s tructure n s pe ctaculair e n loont h e t z e k e r de m oe ite om dit k e rnge bie d m e t h oge re ve rgrotinge n te be s tude re n.

Me lk w e gs te ls e ls z ijn e e n totaal ande r type obje ct dan de ope n s te rre nh ope n die de vorige m aande n de re vue pas s e e rde n. Z e vrage n ie ts m e e r te ch nie k van de w aarne m e r (donk e radaptie e n pe rife e r k ijk e n), w at m e e r doorz e ttings ve rm oge n (m e e r ve rgrotinge n probe re n, lange r obs e rve re n) m aar w ie z ich in dit s oort obje cte n vas tbijt z al e r nooit m e e r ge noe g van k rijge n. Ie de r s te ls e l is unie k e n h e e ft z ijn e ige n ‘pe rs oonlijk h e id ’ . De ge duldige w aarne m e r z al de z e e ige n-s ch appe n dan ook te z ie n k rijge n bij grondige vis ue le obs e rvatie . Laat Me s s ie r 81 e n 82 e e n goe de s tart z ijn! Tot volge nde m aand.

[1] Stoyan R.: Atlas de r Me s s ie r-Obje cte , p. 274 e v (2006)

8 Me e r inform atiew w w .de e ps k y.be

H e m e lk ale nd e r

Rubrie k


Dank z ij de Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgië k unne n w ij u de z e h e m e lk ale nde r aanbie de n. Le t w e l ! Alle tijds tippe n z ijn aange ge ve n in UT (w e re ldtijd). Me n m oe t één uur bijte lle n om de plaats e lijk e tijd te be k om e n.

1 : Be gin van de w e e rk undige le nteMe rcurius (-0,1) in conjunctie – nie t w aarne e m baar – m e t Mars (+ 1,2) om 20 h .

4 : De s te r SAO 118806 (+ 6,6) in de buurt van Saturnus (+ 0,6) e n op z ijn k orts te afs tand, s le ch ts 0°01 ’ , de 5 m aart om 3 h (Me t e e n s ate llie t van Saturnus nie t te ve rw arre n!). Ee rs te Kw artie r van de Maan om 7 h 46 m . De Maan 2° te n z uide n van de s te r Bèta Tauri (+ 1,6) om 24 h .

5 : Ve nus (-4,6) s tationair in re ch te k lim m ing om 1 h .

6 : De Maan te n z uide n van de s te rre n Pollux (+ 1,2) e n Cas tor (+ 1,6) rond 22 h .

7 : De Maan in h e t pe rige um (op 367 017 k m van de Aarde – Sch ijnbare diam e te r : 32 ’ 33 ’ ’ ) om 15 h .

8 : Saturnus (+ 0,5) in oppos itie – dus de ge h e le nach t z ich tbaar – m e t de Z on om 20 h e n ove rige ns op h e t dich ts t bij de Aarde op 8,39 45 as tronom is ch e e e nh e de n AE of 1255,79 9 m iljoe n k ilom e te r (Ring z o s m al dat bijna nie t z ich tbaar als te ge n de z ijk ant aange k e k e n).

9 : De Maan 3° te n z uide n van de s te r Re gulus (+ 1,3) om 16 h .

11 : Volle Maan om 2 h 38 m . De Maan 7° te n z uide n van Saturnus (+ 0,5) om 3 h .

13 : Uranus in conjunctie – dus nie t w aarne e m baar – m e t de Z on om 1 h e n ove rige ns op h e t ve rs t van de

Aarde om 21,09 28 AE of 3155,438 m iljoe n k ilom e te r.

17 : Rak e nde be de k k ing van de s te r SAO 184365 (+ 7,3) aan de donk e re m aanrand in de onm idde llijk e nabijh e id van e e n lijn lope nde door Kok s ijde , Roubaix (F) e n Macq ue nois e rond 2 h 02 m . De Maan in conjunctie m e t de s te r Antare s (+ 1,2) om 5 h (Te be k ijk e n m e t e e n binoculair k ort voor h e t aanbre k e n van de dag).

18 : Laats te Kw artie r van de Maan om 17 h 47 m .

19 : De Maan in h e t apoge um (op 404 29 9 k m van de Aarde – Sch ijn-bare diam e te r : 29 ’ 33 ’ ’ ) om 13 h .

20 : Le nte e q uinox : h e t m idde lpunt van de z onne s ch ijf tre k t van z uid naar noord door h e t vlak van de e q uator : le ngte 0°00 ’ 00 ’ ’ , pe r de finitie h e t be gin van de as tro-nom is ch e le nte , om 11 h 44 m . In h e t s te rre nbe e ld Aq uarius vanaf de 17 fe bruari e n in h e t s te rre nbe e ld Pis ce s vanaf de 13 m aart, tre e dt de Z on in h e t te k e n de Ram pre cie s op dat oge nblik .

21 : De k le ine plane e t (29 ) Am ph itrite (+ 9 ,2) in oppos itie m e t de Z on om 18 h .

22 : De Maan in conjunctie – nie t w aarne e m baar w ant onde r de h oriz on - m e t Jupite r (-2,0) om 21 h .

25 : Me rcurius (-1,3) op h e t ve rs t van de Aarde op 1,3536 AE of 202,49 6 m iljoe n k ilom e te r.

26 : Nie uw e Maan om 16 h 06 m .

27 : Sm alle m aans ik k e l bove n de w e s te ljk e h oriz on om s tre e k s 18 h 45 m , ruim 26 ½ ure n na h e t tijds tip van de Nie uw e Maan (Te ontw are n m e t e e n binoculair). Ve nus in be ne de nconjunctie – dus nie t w aarne e m baar – m e t de Z on om 19 h e n ove rige ns op h e t dich ts t bij de

Aarde op 0,2815 AE of 42,112 m iljoe n k ilom e te r.

30 : De Maan 3° te n oos te n van de Ple jade n om 20 h .

31 : Me rcurius in bove nconjunctie – dus nie t w aarne e m baar – m e t de Z on om 3 h .

Z ich tbaarh e id van de plane te n

Z ich tbaar m e t h e t blote oog: Ve nus , Jupite r e n Saturnus . Onz ich tbaar : Me rcurius , Mars , Uranus e n Ne ptunus .

Me rcurius (-0,1/-1,9 ), in bove n-conjunctie m e t de Z on op 31 m aart, k om t de 1 om 5 h 55 m , de 16 om 5 h 46 m e n de 31 om 5 h 30 m of re s pe ctie ve lijk s le ch ts 32 m in e n 8 m in voor, e n 9 m in na de Z on op, dus nie t w aarne e m baar.

Ve nus (-4,6/-4,0), in be ne de n-conjunctie m e t de Z on op 27 m aart, ‘s avonds bove n de w e s te lijk e h oriz on tot de 23 m aart onge ve e r, gaat de 1 om 20 h 50 m , de 16 om 19 h 49 m e n de 31 om 17 h 59 m of re s pe ctie ve lijk 3 h 26 m in e n 2 h 00 m na, e n 15 m in voor de Z on onde r.

Mars (+ 1,2/+ 1,2) k om t de 1 om 5 h 53 m , de 16 om 5 h 18 m e n de 31 om 4 h 41 m of re s pe ctie ve lijk s le ch ts 34 m in, 36 m in e n 40 m in voor de Z on op, dus nie t w aarne e m baar.

Jupite r (-2,0/-2,1), vanaf de tw e e de de cade van de m aand in de och te nds ch e m e ring laag bove n de z uidoos te lijk e h oriz on in h e t s te rre nbe e ld Capricornus , k om t de 1 om 5 h 34 m , de 16 om 4 h 43 m e n de 31 om 3 h 51 m of re s pe ctie ve lijk 0 h 53 m , 1 h 11 m e n 1 h 20 m voor de Z on op.

Saturnus (+ 0,6/+ 0,6), in oppos itie m e t de Z on op 8 m aart e n dus de h e le nach t w aarne e m baar in h e t


s te rre nbe e ld Le o, gaat door de m e ridiaan de 1 om 0 h 29 m , de 16 om 23 h 22 m e n de 31 om 22 h 19 m door.

Uranus (+ 5,9 /+ 5,9 ), in conjunctie m e t de Z on op 13 m aart, gaat door de m e ridiaan de 1 om 12 h 36 m , de 16 om 11 h 41 m e n de 31 om 10 h 44 m door.

Ne ptunus (+ 8,0/+ 8,0) gaat door de m e ridiaan de 1 om 10 h 53 m , de 16 om 9 h 56 m e n de 31 om 8 h 59 m door

Te k e ning v/d m aand

Op de s ch itte re nde te k e ning h ie r-naas t, ge m aak t door Rony De Lae t, k an je M81 e n M81 te rugvinde n z oals ge z ie n door e e n Bre s s e r 8x56 binoculair. De ge m id-de lde afs tand tot be ide obje cte n is z o'n 13 m iljoe n lich tjaar. De z e te k e ning is ge m aak t op 31 m aart 2008 in Be k k e voort (Be lgië ).

8 Me e r inform atiew w w .de e ps k y.be

Nota: W e z ijn op z oe k naar e e n be te re m e e r grafis ch e m aande lijk s e te k e ning van de s te rre nh e m e l z oals h ie rnaas t w e e rge ge ve n. W ie ons e e n goe de tip k an ge ve n, re k e ning h oude nde m e t de aute urs re ch te n, z al e e n m ooi pak k e t ontvange n !

W e z ijn h e t s tilaan z o ge w oon ge w orde n, als w e m e t de te le s coop naar e e n be paald obje ct z oe k e n, dat w e h e e l goe d w e te n w aar h e t obje ct aan onz e h e m e l s taat, m aar bijna nooit vrage n w e ons af, h oe ve r h e t obje ct van ons vandaan ligt, e n w aar h e t obje ct in de s piraalarm e n van onz e m e lk w e g ve rtoe ft. M e t h e t program m a "W h e re is M13?" k rijg je voor alle obje cte n e e n antw oord h ie rop. Z e lfs e e n h e le re e k s h oofds te rre n z ijn op te s pore n!

"W h e re is M13?" is opnie uw e e n volle dig gratis program m a, e n z e e r ge m ak k e lijk te ge bruik e n. Ook dit program m a k an je dow nloade n voor 7 Mb bij de gratis s oftw are op de AEG w e bs ite . Surf naar 'w w w .digilife .be /ae g' e n k lik door naar 'Educatie f' e n 'Softw are '. De ins tallatie van h e t program m a ve rloopt vle k k e loos . H e t program m a w aars ch uw t dat h e t Java 1.4 nodig h e e ft. Z oals in m ijn ge val, brach t h e t m ij vanz e lf naar de officië le w e bs ite om de laats te ve rs ie Java 1.6 offline voor 15 Mb te ins talle re n, e n ook dit ve rlie p z onde r m oe ite .

Van z odra h e t program m a ops tart, toont h e t m e te e n tw e e tabblade n. Op h e t e e rs te tabblad h e b je e e n z ich t op onz e m e lk w e g, van bove naf ge z ie n, e n van opz ij ge z ie n, e n w orde n de pos itie s van onz e z on e n de ande re obje cte n e rop ge te k e nd. H e t tw e e de tabblad is voor ons z e k e r h e rk e nbaar, w ant h e t toont de pos itie s van de obje cte n aan onz e s te rre nh e m e l. De s te rre n tot m agnitude 6 w orde n ge toond, e n e ve ne e ns w ordt de band van de m e lk w e g k nap w e e rge ge ve n. M e t de k noppe n '+ ' e n '-' z oom je h e e l e e nvoudig in e n uit. Ste e ds w ordt ook ve rm e ld h oe ve e l lich tjare n afs tand te z ie n is van de inge z oom de m e lk w e g.

Onde raan k an je obje cte n aan- e n uits tippe n. W il je ook de obje cte n die ge e n M e s s ie r z ijn, bvb. de ve le NGC's , ga dan naar h e t m e nu 'Filte rs ', e n k ruis 'NGC' aan. In dit m e nu 'Filte rs ' z ie je ook m e te e n dat je k an opte re n om bvb. e nk e l de 'ope n clus te rs ' w e e r te ge ve n. Maar h e e l boe ie nd h ie r is ook dat je 'Baye r s tars ' e n 'Flam s te e d s tars ' k unt aank ruis e n.

W h e re is M13 ?

Multim e dia


Z o k an je de pos itie s van 700 Baye r s te rre n (de z e m e t e e n Grie k s e le tte r) e n van 618 Flam s te e d s te rre n (de z e m e t e e n num m e r) te z ie n k rijge n. De obje cte nlijs t k an je late n s orte re n door op de ge w e ns te k olom tite l te k lik k e n.

Onde r de obje cte nlijs t k an je e e n optie 'Sh ow Appare nt Data' aan- e n uitz e tte n. H e t toont ge w oon op tw e e m anie re n de inform atie ove r de obje cte n, m aar inte re s s ant z ijn vooral de abs olute h e lde rh e id, de afs tand in lich tjare n, de grootte in lich tjare n of in boogm inute n, e n de oude rdom . Le uk om w e te n is bvb. de w e rk e lijk e s ch e iding in lich tjare n van dubbe ls te rre n. Of bvb. van s te rre ns te ls e ls , de w e rk e lijk e grootte in lich tjare n e n de afs tand tot ons . Onth ou dat je via "File " e n "Pre fe re nce s " voor e e n ande re e e nh e id dan 'lich tjare n' k an k ie z e n, z oals 'AU' of 'pars e c'.

Eve ne e ns onde r de obje cte nlijs t k an je k ie z e n voor 'Black on W h ite ', h e tge e n de m e lk w e g z w art-w it toont, m aar h e t is m is s ch ie n e e rde r e e n h andige optie om de s te rre nh e m e l op h e t tw e e de tabblad in e e n inve rs e k le ur te z ie n.

W il je e e n obje ct opz oe k e n, k lik dan onde r de obje cte nlijs t op de k nop 'Find'. Je k an z oe k e n in de

M e s s ie r-, NGC-, IC-, Collinde r- e n Caldw e ll-lijs t. H e t inge ve n van e e n Grie k s e le tte r e n e e n s te rre nbe e ld is ook m oge lijk , als je e e n s te r w il ops pore n.

Ee n m ooie optie in h e t program m a is h e t k ie z e n uit voorge de finie e rde obje ctlijs te n. Dit k an via h e t m e nu 'Pre s e ts '. Je k ie s t bvb. voor 'Ope n Clus te rs ' e n daarbinne n voor 'Old Ope n Clus te rs '. De obje cte nlijs t w ordt aange pas t, e n de oude s te rre nh ope n w orde n op de m e lk w e g w e e rge ge ve n.

Z o z ijn e r pre s e t-obje ctlijs te n m e t de s te rre n van 1 be paald s te rre nbe e ld. W il je w e te n w aar de s te rre n van Pe rs e us in onz e m e lk w e g ligge n? Probe e r m aar!

Ee n ande re k nappe pre s e t-obje ctlijs t z ijn de 'Collaps e d Core Globulars '. H e t z ijn de bolh ope n w aarvan as tronom e n al h e bbe n vas tge s te ld dat de h e lde rh e id in de k e rn nie t afne e m t. H un ligging dich t bij h e t m e lk w e gvlak is opvalle nd, e n dit is ook m ooi te z ie n in dit program m a. Ook de pre s e t-obje ctlijs te n m e t s te rre ns te ls e l-groe pe n, of m e t de dich ts te s te rre n tot onz e z on, m oe t je z e k e r e e ns uitte s te n.

Ve rde r z ijn e r nog tal van m oge lijk h e de n in h e t m e nu 'Vie w '. Z o k an je de nam e n van de


De door ve e l proble m e n ge te is te rde Japans e ruim te s onde H ayabus a is be gonne n aan de th uis re is . H ayabus a ging in 2003 op w e g naar de aardappe lvorm ige plane toïde Itok aw a e n be re ik te de z e tw e e jaar late r ook . Maar ove r h e t h oofddoe l van de m is s ie , h e t ne m e n van e e n bode m m ons te r van de plane toïde , be s taat onz e k e rh e id. H ayabus a daalde w e lis w aar af naar h e t oppe rvlak , m aar of h ij daadw e rk e lijk m ate riaal h e e ft ve rz am e ld, is nog m aar de vraag. Dat w ordt pas duide lijk als de ruim te s onde in juni 2010 te rugk e e rt bij de aarde e n de k le ine caps ule afs toot w aarin h e t m ate riaal z ou m oe te n z itte n. Dat is drie jaar late r dan aanvank e lijk de be doe ling w as . Maar e e n h e le re e k s te ch nis ch e proble m e n - h e t uitvalle n van tw e e van de drie gyros cope n, e e n brands tofle k e n com m unicatie s toringe n - m aak te dit uits te l onve rm ijde lijk . 11-02-2009 .

Van op de bas is Kourou in Frans -Guyana is vandaag e e n Europe s e Ariane -5 draagrak e t m e t tw e e com m e rcië le te le com m unicatie s ate ll-ie te n e n tw e e k le ine Frans e m ilitaire de m ons tratie k uns tm ane n ge lance e rd. De e e rs te Ariane -5 van dit jaar ve rtrok om 23.09 uur Be lgis ch e tijd m e t e e n totale lading van 8,5 ton. De "pas s agie rs " van de 187s te Ariane z ijn de H ot Bird 10 te le com s ate llie t van de Europe s e ope rator Eute ls at, de NSS-9 te le com s ate llie t van SES Ne w Sk ie s e n tw e e Spirale -m icros ate llie te n voor h e t Frans e m inis te rie van de fe ns ie . De h e le nuttige lading m oe t e e n k le ine 34 m inute n na de lance ring z ijn uitge z e t. Bron: Be lga / MVDB / 12-02-2009 .

Iran is z e ve n nie uw e s ate llie te n aan h e t bouw e n. Dat be w e e rt de Iraans e m inis te r van Te le com m unicatie , Moh am m e d Sole im ani, aldus h e t Iraans e pe rs bure au Fars . De m inis te r k on nie t z e gge n w anne e r de s ate llie te n ge lance e rd w orde n. De aank ondiging k om t tw e e w e k e n nadat Iran e e n z e lfge m aak te s ate llie t in e e n baan om de aarde h ad ge brach t. De lance ring le idde in h e t W e s te n tot nie uw e z orge n ove r de m ilitaire planne n van de is lam itis ch e s taat. Me e rde re re s olutie s van de Ve iligh e ids raad van de Ve re nigde Natie s om de nucle aire am bitie s van Iran in te tom e n, h e bbe n tot nu toe oge ns ch ijnlijk nie ts uitge rich t. Bron: AFP / ADB / 12-02-2009 .

Me t e e n ge controle e rde cras h van e e n s onde op h e t Maanoppe rvlak z it na z e s tie n m aande n de e e rs te Ch ine s e Maanm is s ie e r op, m e lde n Ch ine s e s taats m e dia. De onbe m ande Ch ang'e -1 be gon om 08.36 uur s ne lh e id te ve rm inde re n e n landde z ow at 40 m inute n late r op de Maan. De ge plande im pact w e rd w aarge nom e n door tw e e obs e rvatie s tations in de oos te lijk e Ch ine s e h ave n Qingdao e n de w e s te lijk e s tad Kas h gar, aldus h e t officië le pe rs bure au Nie uw Ch ina. Pe k ing w il in 2012 e e n e ch te Maanlande r lance re n. Voor 2017 s taat e e n m is s ie op de age nda w aarbij e e n s onde s tale n van de natuurlijk e s ate llie t van de Aarde naar onz e plane e t bre ngt. Ch ina s luit ook e e n be m ande m is s ie naar de Maan nie t uit. Maar ruim te vaartanalis te n h e bbe n ge e n m e lding ge m aak t van s ignale n dat de grootm ach t daarvoor actie ve voorbe re idinge n tre ft. H e t Ch ine s e Maanprogram m a loopt paralle l m e t h e t be m ande program m a, dat ook e e n e ige n ruim te labo te ge n 2020 om vat. Bron: Be lga / VSV.


Kortnie uw s s piraalarm e n late n ve rs ch ijne n. Maar natuurlijk ook de nam e n van de de e ps k y obje cte n e n van de s te rre n z e lf. De k ijk rich tinge n in onz e m e lk w e g z ijn officie e l in s e ctore n opge de e ld, e n ge noe m d naar h un s te rre nbe e lde n. Ook de z e k unne n h ie r w orde n w e e rge ge ve n.

Be n je de url ve rge te n voor de alom be k e nde DSS Digitiz e d Sk y Surve y s te rre nfoto's , dan k an je ook h ie r re ch ts tre e k s voor e e n ge k oz e n obje ct e e n be e ldje late n oph ale n. M e t 'Us e Dark Th e m e ' k rijg je e e n catch y z w arte w e rk ple k .

Nu h e t program m a ve rtrouw d is , k unne n w e e nk e le obje cte n opz oe k e n die door h un pos itie ope e ns m e e r aandach t ve rdie ne n. W e be ginne n m e t e e n filte r die e nk e l de ope n clus te rs toont, e n gaan op z oe k naar de z e die h e t dich ts t bij ons s taan. Z o lijk t op h e t e e rs te z ich t dat de ge k e nde h oop M e lotte 111 in Com a Be re nice s h e t dich ts t s taat, m aar op h e t be e ld van opz ij ge z ie n, s taat de h oop ve r bove n h e t m e lk w e gvlak . Collinde r 285 is in fe ite de grote be w e ge nde groe p w aartoe e nk e le s te rre n van de Grote Be e r be h ore n, m aar late n w e die nu e ve n nie t als e e n s te rre nh oop be s ch ouw e n. De volge nde k andidaat is Collinde r 50, e n dat z ijn de H yade n. Dit lijk t nu te k loppe n m e t de ve le w e e tje s ove r de s te rre n, de 'H yade n' is onz e dich ts te clus te r! Pas op de tw e e de plaats k om t dan M e lotte 111. O nz e volge nde dich ts te buur is M 45, de 'Ple iade n'. Daarna k om t de Bije nk orf M 44. Ge volgd door Collinde r 39 9 , onz e K aps tok . Dan is e r IC 2602. Voor onz e w aarne m e rs op h e t ande re h alfrond z ijn dit de 'Z uide lijk e Ple iade n', ge le ge n in Carina. K ijk e n w e e nk e l naar de M e s s ie rs , dan blijk e n naas t M 44 e n M 45, ook M 39 in de Z w aan e n M 7 in de Sch orpioe n dich t bij ons te ligge n. Z oom e n w e nog ve rde r uit, dan blijk t ope e ns dat M 36 e n M 37, tw e e be k e nde h ope n in Auriga, nie t z o h e e l ve r van e lk aar s taan. M 103 in Cas s iope ia is de ve rs te M e s s ie r clus te r, op 9 200 lich tjaar afs tand. H e t ve rm e lde n w aard is ook M 67 van de K re e ft, e e n clus te r w aarvan de onts napping ge k e nd is , e n h ie r goe d los te z ie n is van h e t m e lk w e gvlak . Bij de nie t-M e s s ie r clus te rs blijk t NGC 7419 in Ce ph e us , z e k e r h aalbaar in je te le s coop, op e e n afs tand van bijna 20000 lich tjaar te s taan.

In de rich ting van h e t ce ntrum van

de m e lk w e g k unne n w e h e e l m oe ilijk naar onz e binne ns te s piraalarm e n k ijk e n, w ant ve le obje cte n w orde n door donk e re s tofw olk e n ve rborge n. In h e t program m a is in die rich ting M24 te z ie n. Dit is inde rdaad de Kle ine Sagittarius Ste rre nw olk , be k e nd als h e t s le ute lgaatje in de Sagittarius s piraalarm , dat nog ne t e nk e le s te rre tje s van de volge nde binne ns te arm laat z ie n. Als e ch te s te rre nh oop is dus e e rde r M11 de w innaar van ve rs te clus te r in de rich ting van h e t ce ntrum . Ja, de z e W ild Duck Clus te r is in onz e k ijk e r e ch t te z ie n als e e n pare ltje in h e t im m e ns e s te rre nve ld van Scutum .

Late n w e e nk e l de s te rre n z ie n, dan blijk e n Rh o Cas e n Ph i Cas tw e e s te rre n van Cas s iope ia te z ijn die ve r van ons ligge n. Ph i Cas is de s te r w aarte ge n de m ooie s te rre nh oop NGC 457 ligt, de E.T.-clus te r. En ook h ie r k an je m e te e n z ie n dat de z e am pe r ie ts ve rde r ligt. De s te r Rh o Le onis blijk t h oog bove n h e t m e lk w e gvlak te ligge n. En de s te r Mu Sgr, ne t bove n de th e e pot-vorm , is de ve rs te h oofds te r voor ons z ich tbaar in de rich ting van h e t ce ntrum .

Late n w e e nk e l de plane taire ne ve ls van M e s s ie r z ie n, dan is h e t duide lijk dat de Uilne ve l M 9 7 h e e l h oog bove n h e t m e lk w e gvlak s taat. Le tte n w e e nk e l op de M e s s ie r bolh ope n, dan valt M53 in Com a op, ve r w e g van h e t m e lk w e gvlak . Maar z e k e r opvalle nd is M54 in Sagittarius ! De z e bolh oop ligt aan h e t ande re e ind van de m e lk w e g, m aar flink onde r h e t vlak , z odat w e h e m toch nog k unne n z ie n om dat w e onde r h e t ce ntrum door k ijk e n. Bij de nie t-M e s s ie rs is NGC 2419 abs oluut e e n aanrade r. In onz e k ijk e r z e k e r op te s pore n in de Lynx. Z ijn naam 'Inte rgalactic W ande re r' is nie t ge s tole n, w ant de z e bolh oop s taat m aar e ve ntje s 275000 lich tjaar van ons vandaan, dat is z e lfs nog ve e l ve rde r dan de Mage llaans e w olk e n.

Z o z ijn e r z e k e r nog obje cte n te vinde n m e t e e n pos itie die w e nie t h adde n ve rw ach t. Nu is h e t aan jou om ve rde r uit te pluiz e n! Bron: David ....

8 Me e r inform atiew w w .as tro-e ve nt-group.be


De Be lgis ch e poolbas is Prins e s Elis abe th in Uts te ine n op Antarctica w e rd op 15 fe bruari officie e l inge -h uldigd. De Konink lijk e Ste rre n-w ach t van Be lgië ins talle e rt e r tw e e gps -m e e ts tations .

De bas is Prins e s Elis abe th bie dt onde rdak aan w e te ns ch appe rs die w aarne m inge n e n m e tinge n uitvoe re n op de Z uidpool. Dank z ij dit w e te ns ch appe lijk onde rzoe k m oe te n w e e e n be te r be grip k rijge n van de m e ch anis m e n die ons k lim aat aandrijve n e n be ïnvloe de n e n dat is dan w e e r e e n be langrijk e s tap in h e t ge ve ch t te ge n de k lim aatve rande ring. De Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgië (KSB) ne e m t de e l aan de w e te ns ch appe lijk e m is s ie s . KSB-onde rzoe k e r Nicolas Be rge ot ve rtrok vorige w e e k om tw e e m e e ts tations m e t h oge pre cis ie van h e t Global Pos itioning Sys te m (GPS) op de bas is te ins talle re n. De tw e e gps -e xpe rim e nte n h e te n ELIS (ELISabe th ) e n ULUX (Uts te ine n LUXe m burg) e n k om e n re s pe ctie ve lijk uit Be lgië e n Luxe m burg. Z e z ulle n continu de pos itie van h e t s tation e n ve rvorm inge n van de aardk ors t m e t m illim e te rnauw k e urigh e id opm e te n. De z e ge ge ve ns z ijn nodig om ge ofys is ch e fe nom e ne n be te r te be grijpe n.

Trage e n s ne lle re ve rande ringe n

De gigantis ch e m as s a van e e n ijs k ap is im m e rs in s taat om de aardk ors t te ve rvorm e n. Dat ge be urt ook op Antarctica. Ene rz ijds gaat h e t om e e n bijz onde r trage ve rande ring, ve roorz aak t door h e t s m e lte n van e e n e norm e ijs m as s a na de laats te ijs tijd 10.000 jaar ge le de n. Ande rz ijds h e bbe n w e te m ak e n m e t s ne lle re ve rande ringe n in h e t

Artik e l

tw e e e xpe rim e nte n aan de e xtre m e conditie s op Antarctica. De w e te n-s ch appe lijk e ge ge ve ns k unne n nu ook op re ge lm atige tijds tippe n naar Be lgië w orde n ove rge brach t, w aar z e ge analys e e rd w orde n door w e te n-s ch appe rs van de KSB. De gps -ontvange r van ELIS is e ve ne e ns van Be lgis ch e m ak e lij e n w e rd ge m aak t door de firm a Se pte ntrio te Le uve n.

Van de zon tot de aarde

Dr. Nicolas Be rge ot be h aalde z ijn doctoraat in 2007 aan de afde ling Inte rne Ge ofys ica van h e t Ins titut de Ph ys iq ue du Globe in Parijs . H ij ve rz am e lde e n ge bruik te gps -data voor w e te ns ch appe lijk onde rz oe k naar ve rande ringe n in de onde rgrond op plaats e n w aar tw e e te k tonis ch e plate n ove r e lk aar s ch uive n (s ubductie ). De z e ve rande ringe n w orde n ve roorz aak t door te k tonis ch e e n s e is m is ch e cycli. Nicolas Be rge ot be s tude e rde de s ubductie z one in Vanuatu in de z uidw e s te lijk e Stille Oce aan. Sinds 2007 m aak t h ij de e l uit van de (Global Navigation Sate llite Sys te m (GNSS)-groe p van de KSB. H ij onde rz oe k t de ionos fe e r door ge bruik te m ak e n van h e t Europe e s pe rm ane nt ne tw e rk van gps -s tations EUREF. Dit is één van de e le m e nte n w aarop h e t Solar-Te rre s trial Ce nte r of Exce lle nce (STCE) s te unt. H e t STCE w ordt door de Be lgis ch e re ge ring ge financie rd e n is e e n 'k oe pe l' die k now h ow com bine e rt van de Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgië (KSB), h e t Konink lijk Me te orologis ch Ins tituut (KMI) e n h e t Be lgis ch Ins tituut voor Ruim te -Ae ronom ie (BIRA) m e t be tre k k ing tot onde rz oe k van de fys is ch e ve rs ch ijns e le n h e le m aal vanaf de z on tot de aarde . Bron: BIRA.

Be lgisch GPS m e e tstation op A ntarcticaoppe rvlak te -ijs om w ille van de opw arm ing van de aarde . Om de z e tw e e fe nom e ne n te onde rs ch e ide n m oe te n de gps -m e tinge n nog aange vuld w orde n m e t z w aarte -k rach tm e tinge n, ve rz am e ld m e t e e n abs olute gravim e te r. Dit w e te n-s ch appe lijk onde rz oe k k ade rt in h e t proje ct Ge ode s y for Ice in ANTarctica, k ortw e g GIANT. H e t proje ct w ordt uitge voe rd door de KSB e n de Unive rs ite it van Luxe m burg. Z ij z ulle n jaarlijk s tijde ns de z om e r op h e t z uide lijk h alfrond z ulk e z w aarte k rach t-m e tinge n uitvoe re n. Dank z ij nog e e n toe pas s ing van de gps -m e tinge n k unne n w e ook onz e k e nnis ove r de w e rk ing van de atm os fe e r bove n dat ge bie d ve rgrote n. Gps s te lt onde rz oe k e rs in s taat de plaats e lijk e atm os fe ris ch e param e te rs te be pale n z oals de h oe ve e lh e id w ate rdam p e n de e le k trone ndich th e id in de ionos fe e r.

Dich te r ne tw e rk

Er is nog e e n de rde re de n w aarom ELIS e n ULUX z o be langrijk z ijn. Op Antarctica z ijn z e e r w e inig gps -s tations . Dat k om t door de m oe ilijk e toe gank e lijk h e id van h e t ge bie d, de barre w e e rs om s tandigh e de n e n dure com m unicatie die ge m ak k e lijk w e gvalt. ELIS e n ULUX z orge n voor e e n cruciale ve rdich ting van h e t ne tw e rk van pe rm ane nt obs e rve -re nde gps -s tations op de Z uidpool. Dank z ij de uitbre iding van dit ne tw e rk is h e t m oge lijk om m e t nog m e e r nauw k e urigh e id w e re ldw ijd pos itie s te be pale n. H e t de par-te m e nt Com m unication, Inform ation Sys te m and Se ns ors (CISS) van de Konink lijk e M ilitaire Sch ool (KMS) z orgde in s am e nw e rk ing m e t de KSB voor de noodz ak e lijk e te ch nis ch e aanpas -s ing van de


Global w arm ing z al e rge r z ijn dan w e tot nu toe voors pe ld h e bbe n. Dat z e gt profe s s or Ch ris Fie ld, e e n be langrijk e k lim aate xpe rt. Z ijn m e ning is de m e e s t re ce nte in h e t k lim aatde bat dat de laats te w e k e n w e k e n w e e r fe l lijk t te w oe de n. Fie ld vre e s t dat voors pe llinge n tot nu toe te braaf ge w e e s t z ijn e n dat de uits toot van CO2 tus s e n 2000 e n 2007 ve e l s ne lle r is toe ge nom e n dan aanvank e lijk ve rw ach t. W aar w e te ns ch appe rs de k om e nde e e uw e e n toe nam e in de te m pe ratuur tus s e n één e n z e s grade n voors pe ld h e bbe n, z al h e t s ce nario volge ns Fie ld e e n s tuk e rge r blijk e n. De oorz aak ligt bij de s ne l groe ie nde e conom ie ë n van Ch ina e n India. Tropis ch e bos s e n z ulle n uitdroge n e n vak e r h e t s lach toffe r van bos brande n w orde n. De pe rm afros t z al ook s ne lle r s m e lte n door de h oge re te m pe rature n. Daardoor z ulle n nog m e e r s ch ade lijk e s toffe n de luch t in w orde n ge s tuurd. Z onde r actie z al global w arm ing e e n nog grote r proble e m w orde n, aldus Fie ld. Bron: GB / 15-02-2009 .

Me t e e n ge m idde lde te m pe ratuur van 10,9 grade n w as 2008 k lim atologis ch "z e e r abnorm aal", z o blijk t uit h e t k lim atologis ch ove rz ich t van h e t KMI. De ge m idde lde te m pe ratuur lag 1,2 grade n bove n de norm ale w aarde van de tw intigs te e e uw . Opvalle nd is ook dat Uk k e l vorig jaar ge e n e nk e le w inte rs e dag k e nde . Daarm e e doe lt h e t KMI op e e n dag w aarbij de m axim um te m pe ratuur de 0 grade n nie t ove rs tijgt. Ge e n e nk e le w inte rs e dag is z e e r uitz onde rlijk , e e n fe nom e e n dat m aar één k e e r w ordt be re ik t of ove rtroffe n in 100 jaar. Er w are n daare nte ge n 25 z om e rs e dage n (m e t e e n te m pe ratuur vanaf 25 grade n), één h itte dag (vanaf 30 grade n) e n 9 5 onw e e rs dage n. Er w are n 209 dage n m e t ne e rs lag. Bron: Be lga / BDR / 13-02-2009 .

Ee n w e te ns ch appe r de nk t dat w e global w arm ing k unne n s toppe n door e e n e norm z onne s ch e rm voor de z on te s ch uive n. H e t s ch e rm m oe t triljoe ne n le nz e n be vatte n, z odat w e m e e r dan 100.000 k m ² s ch aduw ove r de Aarde k unne n bre nge n. Dat m e ldt de Te le graph . Profe s s or Roge r Ange l ge looft dat h e t z onne s ch e rm te ge n 2040 ope ratione e l z ou k unne n z ijn. De le nz e n m oe te n op bas is van e le k trom agne tis ch e drijfk rach t de ruim te in w orde n ge s tuurd. "Dinge n die e e n paar de ce nnia dure n, z ijn nie t z o futuris tis ch ", z e i h ij. Onde rz oe k e rs van de Canade s e unive rs ite it van Victoria z ulle n e xpe rim e nte n uitvoe re n om z ijn ide e ë n te te s te n. Ve e l k lim aatw e te ns ch appe rs be ginne n m oge lijk h e de n te z ie n in e e n z onne s ch e rm . Profe s s or Martin H offe rt van de unive rs ite it van Ne w York h oopt dat e r s ne l proe ve n m e t z onne s ch e rm e n k om e n. "W e w e te n dat ve e l e xpe rim e nte n z ulle n m is luk k e n. Z o w e rk t w e te ns ch ap nu e e nm aal. Je m aak t ie ts e n probe e rt h e t uit. W e rk t h e t nie t, dan probe e r je h e t opnie uw . De re de n w aarom w e nu ge e n vooruitgang boe k e n, is om dat w e h e t nie t probe re n." H e t blijft uite raard de vraag of e e n proje ct dat pas ove r de rtig jaar van s tart k an gaan, de ide ale oplos s ing is . De z e w e e k w aars ch uw de e e n be langrijk e k lim aate xpe rt nog dat global w arm ing ve e l s ne lle r e n e rge r z al toe s laan dan ve rw ach t. Z o z ulle n tropis ch e bos s e n droge r w orde n e n s ne lle r brande n. Daardoor k om t nog m e e r CO2 in de atm os fe e r te re ch t. Bron: GB / 18-02-2009 .


Kortnie uw s

Op z ate rdag 28 m aart 2009 vindt voor de 14e m aal de Nach t van de Duis te rnis plaats , e e n cam pagne die ge m e e nte n w il ove rtuige n om ratione e l om te s pringe n m e t ope nbare ve rlich ting e n om lich th inde r z ove e l m oge lijk te be pe rk e n. Op de z e nach t vrage n Bond Be te r Le e fm ilie u, vz w Pre ve ntie Lich th inde r e n de Ve re niging voor Ste rre nk unde aan de ge m e e nte be s ture n om de ope nbare ve rlich ting e n k le m toon-ve rlich ting te dove n. En om s am e n m e t lok ale ve re niginge n k nus s e activite ite n in h e t duis te r te organis e re n. Kortom , om m e ns e n te late n proe ve n van de ge z e lligs te nach t van h e t jaar.

In 2008 k w am e n naar s ch atting ruim 18.000 m e ns e n af naar lok ale activite ite n in 109 (ge re gis tre e rde ) ge m e e nte n. BBL roe pt ge m e e nte n op om op 28 m aart 2009 :

- De ope nbare ve rlich ting e n k le m -toonve rlich ting te dove n.- Ee n ge z e llige activite it te organi-s e re n die h e t be lang van e e n duis te re nach t in de ve rf z e t.- De activite it te re gis tre re n op w w w .nach tvande duis te rnis .be .

Tus s e n 20u30 e n 21u30 k unt u tijde ns de Nach t bove ndie n s pe ciale aandach t be s te de n aan h e t inte rnationale Earth H our van W W F. W anne e r u (e e n de e l van) uw ve rlich ting s ym bolis ch dooft, k an u z ich e ve ne e ns re gis tre re n bij w w w .e arth h our.be . Op die m anie r ne e m t u de e l aan e e n inte rnationale oproe p aan s te de n, be drijve n e n burge rs om k lim aat-ve rande ring te ge n te gaan e n ge e ft u z o e e n s ignaal naar de volge nde k lim aatconfe re ntie in Kope nh age n.

Nach t van d e duiste rnis

Artik e l

Ne e m tijdig contact op m e t de contactpe rs oon van uw ne tbe h e e r-de r om te w e te n w at de m oge lijk h e de n z ijn op de Nach t van de Duis te rnis . Z ow e l Eandis als Infrax ve rle ne n h un m e de w e rk ing aan de nach t van de duis te rnis e n voorz ie n e e n form ule om de ve rlich ting ge h e e l of ge de e lte lijk te dove n. U ontvangt h ie rove r e e n re ch ts tre e k s e com m unicatie van h e n.

Er z ijn ve rs ch ille nde re de ne n om de e l te ne m e n aan de Nach t e n w e rk te m ak e n van ratione le ve rlich ting:

- Efficië nte ope nbare ve rlich ting be s paart ve e l ge ld op de ge m e e n-te lijk e factuur.- U h e lpt m e e aan h e t h ale n van de Kyotonorm e n u ge e ft h e t (vis ue e l s te rk e ) goe de voorbe e ld aan burge rs .- Lich tve rvuiling w ordt als h inde rlijk e rvare n door burge rs , h e t ve rs toort de s laap e n k an e e n ne gatie ve im pact h e bbe n op de ge z ondh e id. Ook die re n w aarvan h e t broe d- of tre k ge drag w ordt ge re ge ld door h e t ritm e van dag e n nach t onde r-vinde n h inde r.- H e t is e e n ide aal th e m a om e e n le uk e publie k s activite it voor burge rs te organis e re n.

Voor de be k e ndm ak ing van uw activite ite n k unt u e le k tronis ch cam pagne m ate riaal dow nloade n via onde rs taande 'link ' e n z e lf aanpas s e n aan de inh oud van uw activite it. Bron: BBL.

8 Me e r inform atiew w w .nach tvande duis te rnis .be


A ctivite ite nk ale nd e r

Rubrie k

Naar aanle iding van h e t inte rna-tionale jaar v/d s te rre nk unde h e b-be n w e de z e rubrie k uitge bre id m e t activite ite n uit h e t gans e land z oals ...

11 m aart ULB

Au 3e top il s e ra... La m e s ure du te m ps de l'antiq uité à nos jours

De uxièm e le çon (s ur 5) du q uatrièm e m odule du cours public d'as tronom ie , s ous l'égide du cons e il de l'éducation pe rm ane nte de l'ULB, tout public, e ntrée libre (200 place s ). Date : m e rcre di 11 m ars , 18 à 19 h . Lie u: Auditoire H 1301, Bâtim e nt H , Ave nue H ége r, Cam pus du Solbos ch , ULB, 1050 Bruxe lle s . E-m ail: w w w .as tro.ulb.ac. be /CPA.

13 m aart Provincie Liège

Confére nce «Le s ys tèm e s olaire »

Confére nce donnée dans le cadre du cycle d'introduction à l'as tro-nom ie . Prix : 2,5 € , 1,5 € pour le s étudiants , gratuit pour le s m e m bre s SAL. Grand public, 178 pe rs onne s m ax. Date : ve ndre di 13 m ars , 20h .Lie u : Ins titut d'Anatom ie , Rue de Pitte urs 20, Liège . Inte rne t: w w w .s ocie te as tronom iq ue de lie ge .be .E-m ail: A.Laus be rg@ s k yne t.be .

13 m aart Provincie Nam ur

Confére nce « Conte m plation céle s te , 400 ans d'h is toire du

téle s cope »

Gratuit. Tout public, 300 pe rs onne s m ax. Date : 13 m ars 2009 à 20h . Lie u : Nam ur, Facultés Unive rs i-taire s ND de la Paix, s alle Adam Sm ith . E-m ail: As troNam ur @ gm ail.com - T. 0473 80 20 56.

13 m aart Provincie Brabant

Confére nce « 40 ans du vol Appolo 11 »

Mich e l Van de r Els t e s t Fondate ur e t prés ide nt d'Orion As tronom ie . Entrée libre . Date : 13 m ars à 20h .Lie u : Ce ntre culture l de Braine -l’ Alle ud, 4 rue Jule s H ans , Braine -l’ Alle ud. T. 02/387.16.42. E-m ail: m ich e l_ vde _ as tro@ yah oo.fr.

14 m aart Provincie Brus s e l

As troph ys iq ue : l’ h éritage du 20e s iècle e t le s nouve aux

h orizons du 21e

As troph ys iq ue : l’ h éritage du 20e s iècle e t le s nouve aux h oriz ons du 21e (Alain JORISSEN). Date : s am e di 14 m ars , 16h 30. Lie u: IRM, Ave nue Circulaire 3, 1180 Bruxe lle sInte rne t: h ttp://w w w .s rba.be .

17 m aart Volk s s te rre nw ach t Be is broe k

Boe k e n ove r h e t ge oce ntris ch w e re ldbe e ld

Naar aanle iding van h e t inte rna-tionaal jaar van de s te rre nk unde 2009 e n de 400s te ve rjaardag van de e e rs te te le s copis ch e w aarne -m inge n, w ordt e e n le s s e nre e k s ge organis e e rd m e t e e n h is toris ch e ins lag. H e t gaat om drie avonde n, w aarbij tal van oude as tronom is ch e boe k e n z ulle n be k e k e n w orde n (le tte rlijk e n figuurlijk ). De z e curs us w ordt ge organis e e rd in s am e n-w e rk ing m e t de Ope nbare Biblioth e e k Brugge . Vanaf 20 h . Inte rne t: w w w .be is broe k .be . E-m ail: info@ be is broe k .be .

18 m aart ULB


Trois ièm e le çon (s ur 5) du q uatrièm e m odule du cours public d'as tronom ie , s ous l'égide du cons e il de l'éducation pe rm ane nte de l'ULB, tout public, e ntrée libre (200 place s ). Date : m e rcre di 18 m ars , 18 à 19 h . Lie u: Auditoire H 1301, Bâtim e nt H , Ave nue H ége r, Cam pus du Solbos ch , ULB, 1050 Bruxe lle s . Inte rne t: w w w .as tro.ulb.ac.be /CPA.

19 m aart Konink lijk Plane traium

Confe re ntie : De bure n

Confe re ntie De Bure n: Gove rt Sch illing. Gratis , m ax. 340 m e ns e nW anne e r : donde rdag 19 m aart, 19 u30-22u. W aar : Plane tarium van de Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgië , Boe ch outlaan 10, 1020 Brus s e .l Me e r inform atie : de Bure n, T 02 212 19 30, info@ de bure n.e u, w w w .de bure n.e u

21 m aart Konink lijk Plane traium

Conce rt de m us iq ue : « Printe m ps »

A l’ occas ion de l’ éq uinoxe de printe m ps , le com pos ite ur e t pianis te Dario Scire vous propos e de ve nir as s is te r à la création de l’ oe uvre « Printe m ps ». Gratuit, m ax. 340 pe rs onne s . Date : s am e di 21 m ars , 20h 30. Lie u : Planétarium de l’ Obs e rvatoire Royal de Be lgiq ue , Ave nue Bouch out 10, 1020 Bruxe lle s . Inte rne t: w w w .plane tarium .be .

21 m aart W ate rloo As tronom ie

Confére nce « Le s com ète s »

Confére nce « Le s com ète s » par Mich e l Matis (W ate rloo As trono-m ie ). Entrée libre . Date : 21 m ars à 20h . Lie u : Ce ntre culture l de W ate rloo, e s pace Be rnie r, rue François Libe rt, W ate rloo. Mich e l m atis – 02/354.45.05.

21 m aart ULB

Confe re nce "L’ as troph ys iq ue du 20e au 21e s iècle "

Date : s am e di 21 m ars , 10h . Lie u: Ce ntre de Culture Scie ntifiq ue (Cam pus de Pare ntville / ULB), Rue de Ville rs 227, 6010 Ch arle roi (Couille t) Tél.: + 32 (0)71 600 300.Inte rne t: w w w .ulb.ac.be /ccs .

21 m aart Braine culture

Le crépus cule de Galilée

Date : s am e di 21 m ars 2009 à 20h 00. Lie u: ce ntre culture l de Braine -L'alle ud, 4 rue Jule s H ans , dans le grand auditoire . Nom bre de place s lim ite s : 280. Titre : Le crépus cule de Galilée . Durée du s pe ctacle : 01h 30. Prix: 08,00 e uros par pe rs onne e n pré-ve nte à partir de ce m ardi jus q ue la ve ille de la pièce , le ve ndre di 20-03. 10,00 e uros par pe rs onne le s oir m êm e , le 21-03 au s oir. Rés e rvation: au ce ntre culture l aux h e ure s de bure au, du lundi au ve ndre di de 09 h 30 à 12h 30 au 02/384.24.00 ou au 02/384.59 .62. E-m ail: info@ braine culture .be . Inte rne t: w w w . braine culture .be .


De ach te rz ijde van de m aan is lange r vulk anis ch actie f ge w e e s t dan tot nu toe w as aange nom e n. Dat blijk t uit m e tinge n van de Japans e m aanve rk e nne r Kaguya die vandaag ge publice e rd z ijn in h e t Am e rik aans e w e e k blad Scie nce . Kaguya draait al ruim e e n jaar in e e n baan om de m aan, w aarbij m e tinge n w orde n ve rrich t aan de topografie e n h e t z w aarte k rach ts ve ld van de m aan. Me t radarins trum e nte n is te ve ns e e n ge de taille e rde h oogte k aart ge m aak t, e n is onde rz oe k ge daan naar de opbouw van de m aank ors t. Uit k rate rte llinge n blijk t dat e r 2,5 m iljard jaar ge le de n nog vulk anis ch e activite it voork w am op de ach te rk ant van de m aan. Rond die tijd m oe t onde r ande re de opvalle nd donk e re Mare Mos covie ns e (de Mos k ou-z e e ) z ijn onts taan. Tot nu toe w e rd aange nom e n dat de m aan al m ins te ns drie m iljard jaar ge e n vulk anis ch e activite it m e e r ve rtoont. Me tinge n aan h e t z w aarte k rach ts ve ld van de m aan, ve rrich t m e t be h ulp van de k le ine h ulps ate llie t O k ina, w ijz e n uit dat de lith os fe e r (de buite ns te ge s te e nte nlaag) van de m aan aan de ach te rz ijde ve e l s tijve r e n dik k e r is dan aan de voorz ijde . Radarm e tinge n van Kaguya doe n ve rm oe de n dat de bas altlage n in de m aanz e e ë n op de voorz ijde h ooguit e nk e le h onde rde n m e te rs dik z ijn. En h oogte m e tinge n h e bbe n h e t h oogs te e n h e t laags te punt op de m aan aan h e t lich t ge brach t. H e t h oogs te punt be vindt z ich aan de z uidrand van h e t oude Dirich le t-Jack s on-ins lagbe k k e n op de ach te rz ijde van de m aan; h e t laags tge le ge n punt is de bode m van de 143 k ilom e te r grote k rate r Antoniadi, die z ich in h e t South Pole Aitk e n-be k k e n be vindt, e ve ne e ns op de ach te rz ijde . H e t h oogte ve rs ch il tus s e n h e t h oogs te e n laags te punt op de m aan blijk t 19 ,81 k ilom e te r te be drage n. 28-02-2009 .

Op 10 fe bruari h e e ft de Japans e m aans onde Kaguya e e n s pe ctaculair film pje ge m aak t van e e n z ons ve rduis te ring. W ij k e nne n dat als e e n h e m e lve rs ch ijns e l w aarbij de m aan voor de z on s ch uift, m aar in dit ge val w as h e t de aarde die de ve rduis te ring ve roorz aak te . Op de be e lde n is alle e n h e t e inde van de e clips te z ie n: vanuit Kaguya ge z ie n s pe e lde h e t ve rs ch ijns e l z ich af rond z ons opk om s t. Op de be e lde n ve rtoont de aarde z ich als e e n donk e re s ch ijf, om ge ve n door e e n dunne ring van lich t. Die ring is nie ts ande rs dan de aardatm os fe e r, die h e t lich t van de ach te r onz e plane e t ve rs ch ole n z on ve rs trooit. 28-02-2009 .

Brits e s te rre nk undige n h e bbe n m e t be h ulp van e e n te le s coop aan boord van de Am e rik aans e Sw ift-s ate llie t inform atie ve rz am e ld ove r h e t be gins tadium van e e n gam m aflits . Sw ift k an de z e e norm e e xplos ie s in h e t ve rre h e e lal ve e l s ne lle r ops pore n dan ande re ins trum e nte n. Dit m aak te h e t m oge lijk om s le ch ts 251 s e conde n na h e t be gin van de 'flits ' h e t ultraviole ts pe ctrum e rvan op te ne m e n. H ie rdoor k an al binne n e nk e le m inute n na de ontde k k ing van e e n gam m aflits w orde n vas tge s te ld op w e lk e afs tand de z e z ich afs pe e lt (in dit ge val in e e n s te rre ns te ls e l op 8 m iljard lich tjaar van de aarde ) e n h oe ve e l e ne rgie daarbij vrijk om t. Ve rm oe d w ordt dat gam m aflits e n onts taan bij h e t ins torte n van de k e rn van e e n s ne l rote re nde , z w are s te r tot e e n z w art gat.02-03-2009 .


Kortnie uw s 23 m aart ULG

Printe m ps de s Scie nce s

Printe m ps de s Scie nce s ave c 2 activités à th èm e "as tro", «L'Unive rs e n ple ine évolution» (s e condaire ) e t « Révolutions dans le Sys tèm e s olaire » (prim aire ). Sur rés e rvation la s e m aine . Date : 23-29 m ars 2009 . Lie u : Liège , Quai van Be ne de n. Inte rne t: w w w .ulg.ac. be /s cie nce s .

23 m aart Provincie Nam e n

Expos ition Galile o Galile i

Ce tte e xpos ition re trace le s principale s découve rte s q ue fit Galilée durant toute s a vie . De puis le m ouve m e nt du pe ndule os cillant e t le th e rm os cope jus q u'au principe d'ine rtie e n pas s ant par le s m ultiple s obs e rvations q u'il a réalis ée s grâce à s a lune tte as tronom iq ue . Ce géant de la s cie nce q ui était convaincu par le m odèle h élioce ntriq ue de Cope rnic a e s s ayé durant toute s a vie de ch ange r la vis ion du m onde . Il a finale m e nt dû abjure r à ge noux e t e n public e n 1633 s uite au procès q ue lui fit l'Eglis e . Il fut alors as s igné à rés ide nce jus q u'à la fin de s a vie . Date : du 23 à 27 m ars . lie u: Facultés unive rs itaire s Notre -Dam e de la Paix. Pe dro Arrupe (Le Pe dro Arrupe par la rue de Bruxe lle s étant e n travaux, l'e ntrée du Printe m ps de s Scie nce s 2009 s e fe ra par de rrière , via une rue pe rpe ndiculaire à la rue de Bruxe lle s ) rue GrandGagnage (Se ntie r Th om as ), 5000 Nam ur

24 m aart Volk s s te rre nw ach t Be is broe k

Boe k e n ove r h e t h e lioce ntris ch w e re ldbe e ld

Naar aanle iding van h e t inte rnationaal jaar van de s te rre nk unde 2009 e n de 400s te ve rjaardag van de e e rs te te le s co-pis ch e w aarne m inge n, w ordt e e n le s s e nre e k s ge organis e e rd m e t e e n h is toris ch e ins lag. H e t gaat om drie avonde n, w aarbij tal van oude as tronom is ch e boe k e n z ulle n be k e k e n w orde n (le tte rlijk e n figuurlijk ). De z e curs us w ordt ge organis e e rd in s am e nw e rk ing m e t de Ope nbare Biblioth e e k Brugge . Vanaf 20 h . Inte rne t: w w w .be is broe k .be .

25 m aart ULB


Quatrièm e le çon (s ur 5) du q uatrièm e m odule du cours public

d'as tronom ie , s ous l'égide du cons e il de l'éducation pe rm ane nte de l'ULB, tout public, e ntrée libre (200 place s ). Date : m e rcre di 25 m ars , 18 à 19 h . Lie u: Auditoire H 1301, Bâtim e nt H , Ave nue H ége r, Cam pus du Solbos ch , ULB, 1050 Bruxe lle s . Inte rne t: w w w .as tro.ulb. ac.be /CPA.

27 m aart Volk s s te rre nw ach t Mira

As troclub m e t Frank De boos e re

Multim e diavoors te lling: De Euro-pe s e ruim te vaartorganis atie ESA, onz e trots . W aarne m ings avond + be z oe k te ntoons te llings ruim te n. Toe gang: € 5,00. W anne e r : Vrijdag 27 m aart 2009 om 19 .30 uur. W aar : Volk s s te rre nw ach t MIRA – Abdijs traat 22 – 1850 Grim be rge n. Me e r inform atie : 02/269 .12.80. Inte rne t: w w w .m ira.be .

28 m aart Dive rs e n

Nach t van de duis te rnis

Proe f de ge z e lligs te nach t van h e t jaar. W anne e r : 28 m aart. W aar : z ie link . Inte rne t: w w w .nach tvande duis te rnis .be .

28 m aart Dive rs e n

Cool cos m os

Ee n voordrach te nre e k s , w aarbij z e s Vlaam s e as tronom e n, w aarvan s om m ige m e t inte rnationale carrière , k om e n ve rte lle n w at z ij ‘cool’ vinde n aan de cos m os . 28 m aart: Dr. H ans Van W inck e l, ‘Ook s te rre n h e bbe n h e t e e uw ige le ve n nie t’ . Bre e d publie k , 100 p/le z ing W anne e r : 28 m aart. W aar : UGe nt-Volk s s te rre nw ach t A. Pie n, Roz ie r 44 (ingang Ge z us te rs Love ling-s traat), 9 000 Ge nt. Inte rne t: w w w .arm andpie n.be .

31 m aart KULe uve n

Confe re ntie “ ESO and th e future of as tronom ical re s e arch ”

Confe re ntie "Ontde k je z e lf. Be gin bij h e t h e e lal (3/8)". Gratis , alge m e e n public, m ax. 200 m e ns e n.W anne e r : 31 m aart. W aar : Z e ge r van H e e auditorium , KU Le uve n, Tie ns e s traat 41, Le uve n. Inte rne t: w w w .s te r.k ule uve n.be /outre ach /iya2009 /inde x_ nl.h tm l.

8 Me e r inform atiew w w .iya2009 .be


Ne t als voor de e rg s ucce s volle OdISSe a m is s ie in 2002, w e rd h e t Kruibe e k s e ruim te vaartbe drijf Ve rh ae rt Space ook nu w e e r ge vraagd om in opdrach t van ESA, h e t Europe e s Ruim te vaart Age nts ch ap, in e e n ijlte m po e e n aantal e xpe rim e nte n te ontw ik k e le n voor de volge nde m is s ie (Oas ISS) van Frank De W inne naar h e t Inte rnational Space Station (ISS). Onz e Be lgis ch e as tronaut ve rtre k t in m e i a.s . vanop h e t Joe ri Gagarin lance e rplatform in Baik onur (Kaz ach s tan) e n z al e e n aantal van de Ve rh ae rt Space e xpe rim e nte n voor z ijn m is s ie z e lf m e e ne m e n aan boord van de Rus s is ch e be m ande Soyuz caps ule .

H e t FOAM STABILITY e xpe rim e nt be s taat bv. uit 5 ‘arrays ’ w aarin in totaal 60 s pe ciale vloe is tofm e ng-s e ls opge s lote n z itte n. De W inne z al de z e vloe is toffe n aan boord van h e t ISS m oe te n “ ops ch udde n ” tot e r z ich s ch uim vorm t, w aarna h ij de s tabilite it van h e t s ch uim (in afw e z igh e id van de z w aarte k rach t) in be e ld bre ngt m e t e e n h oge re s olutie vide o cam e ra. H ij z al h ie rm e e in totaal z o ’ n 5 uur be z ig z ijn. De w e te ns ch appe rs van de unive rs ite it van Luik (Ulg) z ulle n alz o de ge draginge n van h un vloe is toffe n live k unne n be s tude re n op de grond e n ve rge lijk e n m e t h un re fe re ntie -m e ngs e ls in h un laboratorium . Ee n aantal van de vloe is tof-m e ngs e ls z ijn te ve ns voorz ie n voor e ducatie ve doe le inde n (unive rs i-te its s tude nte n ove rh e e l Europa).

Ook aan de s ch olie re n m e t inte re s s e voor w e te ns ch ap e n te ch nie k uit h e t m idde lbaar onde rw ijs w e rd ge dach t. In m e i 2008 h e e ft ESA h aar ‘Tak e your clas s room into s pace - call for ide as ’ afge s lote n. M e t de z e w e ds trijd k onde n k las s e n uit h e e l Europa w e te ns ch appe lijk e e xpe ri-m e nte n voors te lle n om uit te voe re n aan boord van h e t ISS tijde ns de Oas ISS m is s ie , te ne inde de e ffe cte n van ge w ich ts loos h e id duide lijk te m ak e n. Ee n inte rnationale jury van e ducatie e xpe rts e n w e te ns ch appe rs (w aaronde r ook e e n inge nie ur van Ve rh ae rt Space ) k oz e n s am e n m e t as tronaut Frank De W inne de origine e ls te inz e n-dinge n uit e e n 60-tal voors te lle n. Ee n tie ntal voors te lle n vie l in de prijz e n.

Ech te r, m aar tw e e groe pe n van ide e ë n s le e pte n h e t ultie m e cade au in de w ach t: h un e xpe rim e nte n w orde n m om e nte e l ge bouw d e n ge k w alifice e rd voor lance ring naar h e t ISS door Ve rh ae rt Space e n De W inne ne e m t z e m e e aan boord van de Soyuz in m e i. Bij de z e e nth ous ias te w innaars z ijn ook tw e e Vlaam s e k las s e n: de k las van M e vr. M ie k e Re cour van h e t Onz e Lie ve Vrouw e colle ge in Oos te nde (e e rs te prijs : h e t m e te n van m as s a in de ruim te m e t e e n h arm onis ch e trilling van e e n m as s a-ve e r s ys te e m ) e n de k las van Dh r. Je f Luyte n van h e t Roz e nbe rg S.O . in Mol (tw e e de prijs , m e t s pe ciale ve rm e lding van de jury: h e t be s tude re n van capillarite it e n oppe rvlak te s pan-ninge n in ge w ich ts loos h e id).

H e t m e te n van e e n m as s a in ge w ich ts loos h e id k an natuurlijk nie t ge be ure n door de z e te ‘w e ge n ’ , z oals w e dat doorgaans op aarde doe n. H e t z al ge be ure n door de z e m as s a e e n h arm onis ch e trilling te late n uitvoe re n m .b.v. 2 ve re n e n dit te re gis tre re n m e t e e n vide o-cam e ra. De W inne e n de s ch olie re n op aarde m e te n dan de pe riode (tijds duur) van de trilling e n be re k e ne n z o de m as s a.

Bij h e t capillarite its e xpe rim e nt w ordt e e n ge k le urde vloe is tof in contact ge brach t m e t tw e e glaz e n plaatje s die e e n s ch e rpe h oe k vorm e n. Op aarde s tijgt de vloe is tof h e t h oogs t om h oog op de ple k w aar de afs tand tus s e n de plaatje s h e t k le ins t is (capillarite its -e ffe ct) tot e r e ve nw ich t onts taat

om w ille van h e t ge w ich t van de vloe is tof. Ech te r, w at e r in ge w ich ts loos h e id pre cie s z al ge be ure n is voorlopig voor de s ch olie re n nog e e n raads e l ...

“ De z e e xpe rim e nte n z ijn natuurlijk vanuit te ch nis ch s tandpunt re latie f e e nvoudig ” , z e gt ir. K yun Th ibaut, proje ct m anage r bij Ve rh ae rt Space . “ Ech te r, de grote uitdaging bij h e t ontw ik k e le n van de z e ins trum e nte n is de e xtre e m k orte le ve rte rm ijn w aarin de talloz e k w alificatie s , re vie w s , te s te n e n s tre nge s afe ty ins pe ctie s m oe te n uitge voe rd w orde n m e t de inte rnationale partne rs , binne n e e n s trak k e planning ” .

Naas t bove ns taande e xpe ri-m e nte n gaan e r aan boord van h e t “ Ve rh ae rt pak k e tje ” ook nog be paalde e ducatie ve e xpe ri-m e ntje s e n ite m s m e e voor lage re s ch ole n e n o.a. UNICEF, w aarvan Frank De W inne am bas s ade ur is . Ve rh ae rt Space z al bove ndie n, in opdrach t van ESA e n de Fe de rale Die ns te n voor W e te ns ch appe lijk e , Te ch -nis ch e e n Culture le aan-ge le ge nh e de n (DW TC) in paralle l duiz e nde n e xpe rim e nt-k its m ak e n w aarm e e s ch olie re n in h e e l Europa de e xpe rim e nte n ook th uis of in de k las k unne n uitvoe re n.

VERH AERT SPACE is e e n Be lgis ch e Sys te e m Inte grator, die k le ine s ate llie te n, dock ing s ys te m e n e n w e te ns ch appe lijk e ins trum e nte n voor de ruim te vaart ontw e rpt e n bouw t. VERH AERT SPACE w e rd onde rde e l van de Qine tiQ groe p in 2005. VERH AERT SPACE h e e ft e e n lange te rm ijn s am e nw e rk ings -ove re e nk om s t m e t VERH AERT Ne w PRO DUCTS & SERVICES dat actie f is als innovatie ve productontw ik k e laar. Bron: Ve rh ae rt. Contact: Ir. Luc Vaut-m ans - Proje ct Office Manage r - luc.vautm ans @ ve rh ae rts pace .comVe rh ae rt Space - H oge nak k e rh oe k -s traat 9 - 9 150 Kruibe k e - Be lgië .

8 Me e r inform atiew w w .ve rh ae rts pace .com

Educatie ve e xpe rim e nte n voor O asISS

Artik e l


Botsing in d e ruim te

Artik e l

H e t h e e lal w e m e lt van h e t s tof - k le ine de e ltje s die uit z w are e le m e nte n z oals ijz e r, s ilicium e n k ools tof be s taan. Maar w aar k om t h e t vandaan? Ste rre nk undige n van de unive rs ite ite n van Ch icago e n Tole do h e bbe n in e lk ge val één m oge lijk e bron ontde k t: h e t dubbe ls te rs ys te e m in e e n inte rs te llaire ne ve l die be k e nds taat als de Rode Re ch th oe k . Eén van be ide s te rre n is e e n z oge h e te n pos t-AGB-s te r, e e n re uz e ns te r die alle w ate rs tof in z ijn k e rn h e e ft ve rbruik t e n inm idde ls be z ig is om h e lium te 've rbrande n'. Bij h e t ove rs ch ak e le n op die ande re brands tof, e e n proce s dat tie nduiz e nde n jare n duurt, z w e lle n s te rre n als de z e e norm op. Maar de re uz e ns te r in de Rode Re ch th oe k is ve e l te h e e t om de m ate rie in z ijn atm os fe e r tot s tof te late n conde ns e re n. Toch is e r ve e l s tof in z ijn om ge ving. Volge ns de onde rz oe k e rs k om t dit, doordat e r m ate rie ove rs troom t van de re uz e ns te r naar z ijn be ge le ide r.H ie rdoor h e e ft z ich rond de tw e e de s te r e e n s ch ijf van m ate rie ge vorm d. En dáár is de te m pe ratuur w él laag ge noe g om de vorm ing van s tofde e ltje s m oge lijk te m ak e n. W e lis w aar k om t e e n groot de e l van de z e m ate rie uite inde lijk op de s te r te re ch t, m aar e e n de e l e rvan w ordt in de vorm van tw e e z oge h e te n 'je ts ' de ruim te in ge blaz e n. 15-02-2009 .

H e t is h aas t onm oge lijk dat e r ne rge ns ande rs in h e t h e e lal le ve n be s taat. Dat is de m e ning van e e n be langrijk e as tronoom die ge looft dat op lie fs t 100 biljoe n triljoe n ande re plane te n le ve n m oge lijk is . Dat s ch rijft de Te le graph . Ooit z age n w e te ns ch appe rs le ve n op Aarde als e e n onge luk , ie ts w at m aar één k e e r k an ge be ure n. Intus s e n z ijn z e al op die m e ning te rugge k om e n. H e t w e m e lt van le ve nde organis m e n in ons unive rs um . Volge ns Alan Bos s van h e t Carne gie Ins titute in W as h ington DC z oude n e r e ve nve e l Aarde s als s te rre n k unne n z ijn. "Als je e e n be w oonbare w e re ld e e n paar m iljoe ne n jare n laat e volue re n, m oe t z ich e r le ve n ontw ik k e le n", z e gt Bos s . "H e t is e e n be e tje z oals e e n k oe lk as t: z e t z e uit e n na e e n tijd be gint e r ie ts in te groe ie n." H ij ge looft dat z ijn ge durfde uits prak e n binne nk ort be w e z e n z ulle n w orde n door te le s coop Ke ple r, die ove r drie w e k e n ge lance e rd w ordt m e t als doe l plane te n z oals de Aarde te de de cte re n.Bos s ge looft dat de te le s coop binne n vie r jaar al e e n plane e t ontde k t z al h e bbe n. Daarna w il h ij grote re te le s cope n bouw e n e n e e n onbe m ande m is s ie naar die plane e t s ture n. Die k an e ch te r de rtig lich tjare n ve r ligge n. Daardoor z al h e t w aars ch ijnlijk tw e e duiz e nd jaar dure n voor w e inform atie k rijge n. H ij de nk t dat e r ook inte llige nt le ve n be s taat, m aar de k ans is h e e l k le in dat w e uitge re k e nd op z o'n plane e t z ulle n s tote n. Inte llige nt le ve n is im m e rs h e e l vluch tig in h e t h e e lal. "De k ans is k le in dat w ij e r ove r h onde rdduiz e nd jaar nog z ijn", s te lt de as tronoom . Bron: GB / 15-02-2009 .


Kortnie uw s

door de NASA zorgvuldig w orde n nage trok k e n, ook in ve rband m e t m oge lijk e ris ico's voor h e t Inte rnationaal Ruim te s tation ISS dat e e n baan draait op onge ve e r 350 k m h oogte , m e t e e n inclinatie van 51,6 grade n te n opzjch te van de Eve naar. Initie e l gaf de radar aan dat e r onge ve e r 600 brok s tuk k e n z ijn. H e t zal e e n dag of tw e e dure n om e e n s luite nd be e ld te k rijge n van de s ch ade .

Opbrande n in atm os fe e r

Uit e e n m e m o van de NASA die door de W as h ington Pos t is inge k e k e n, z ou blijk e n dat h e t ris ico op be s ch adiging van h e t ISS door brok s tuk k e n van de bots ing "be pe rk t e n binne n de aanvaard-bare lim ie te n" is . H e t com ple x is e rtoe in s taat om z odanige m anoe uvre s uit te voe re n om s ch root te ve rm ijde n, ve rz e k e rde NASA-w oordvoe rde r Joh n Ye m brick . W oordvoe rde r Ale k s andr Vorobjov van h e t Rus s is ch e ruim te vaartbure au Ros cos m os be ve s tigde te ge n h e t Rus s is ch e s taats pe rs bure au Ria Novos ti dat e r ge e n ge vaar is voor h e t ISS. Of h e t s ch root e e n be dre iging is voor ande re civie le e n m ilitaire k uns tm ane n is onduide lijk , aldus Am e rik aans e ruim te vaart-functionaris s e n op ge s pe cialis e e rde w e bs ite s . Spe cialis te n m e ne n dat h e t le e uw e naande e l van h e t s ch root z al opbrande n in de atm os fe e r. Maar in de be rich te n w ordt nie t ge z e gd w anne e r dit z al ge be ure n.

Ge e n voorrangs re ge ls

Sinds de lance ring van de Spoe tnik in 19 57 door de vroe ge re Sovje t-Unie , z ijn al bijna 6.000 s ate llie te n de ruim te inge brach t. Onge ve e r de h e lft daarvan is nog altijd ope ratione e l, aldus de NASA. De e nige e ch te bots ing voorh e e n w as in juni 19 9 7 die van e e n onbe m ande Rus s is ch e Progre s s -cargo m e t h e t Rus s is ch e ruim te -s tation Mir, bij e e n e xpe rim e nte e l, h andbe die nd, k oppe lings m a-noe uvre . De vraag h oe de bots ing m oge lijk w as , nie tte ge ns taande Am e rik ane n e n Rus s e n h e t ve rk e e r in de ruim te nauw le tte nd in de gate n h oude n, blijft onbe antw oord. "Z e ram de n e lk aar", aldus Nich olas Joh ns on van de ge s pe cialis e e rde die ns t bij de NASA. "Nie m and h e e ft daar voorrang. In de ruim te is e r ge e n ve rk e e rs le ide r. Er is ge e n unive rs e le m anie r om te w e te n w at e r op u afk om t". Bron: OBDS.

Bij e e n bots ing in de ruim te tus s e n e e n Am e rik aans e e n e e n Rus s is ch e te le com s ate llie t bove n h e t noorde n van Sibe rië is de e e rs te ve rnie ld, z o h e bbe n de Am e rik aans e s ate llie t-ope rator Iridium e n de Rus s is ch e autorite ite n be k e ndge m aak t. H e t is m e te e n e e n van de e rgs te onge luk k e n ooit in de ruim te e n h e t e e rs te in z ijn ge nre , m aar de oorzaak e n de ge volge n z ijn onduide lijk . Iridium , dat m e t e e n vloot s ate llie te n m obie le te le fonie aanbie dt, z e gt e e n k uns tm aan te z ijn ve rlore n bij e e n bots ing dins dag m e t e e n Rus s is ch e s ate llie t buite n ge bruik .

Elk 550 k ilo

Volge ns ge ne raal Ale k s andr Jak oe ts jin, ge z agvoe rde r van de Rus s is ch e rak e ts trijdk rach te n, de e d de bots ing z ich op onge ve e r 800 k ilom e te r h oogte voor. H e t be trof de 560 k ilo w e ge nde Iridium -33 e n de 9 00 k ilo w e ge nde Rus s is ch e m ilitaire s ate llie t Cos m os -2251. Die laats te is s inds 19 9 5 nie t m e e r in ge bruik . Rus s is ch e bronne n z e gge n dat be ide k uns tm ane n onge ve e r 550 k ilo w oge n. Volge ns h e t US Strate gic Com m and is de Rus s is ch e k uns tm aan in 19 9 3 ge lance e rd e n al e e n tie ntal jaar nie t m e e r ope ratione e l. H e t Stratcom volgt dage lijk s z ow at 18.000 obje cte n in de ruim te vanaf z ow at tie n ce ntim e te r grootte , in de e e rs te plaats om de ge vare n in te s ch atte n voor be m ande ruim te vluch te n.

Late n afw e te n

Iridium z e gt de nodige m aatre ge le n te h e bbe n ge nom e n om de ve rnie lde s ate llie t te ve rvange n. H e t ve rlie s z al de die ns tve rle ning s le ch ts "z e e r be pe rk t ve rs tore n". H e t onge luk k an nie t te w ijte n z ijn aan fale n van de Iridium -33, z e gt de ope rator. Iridium baat 66 s ate llie te n uit, s am e n m e t e e n re e k s re s e rve n. Z ij draaie n e e n baan op z ow at 800 k m h oogte m e t e e n inclinatie van 86,4 grade n te n opz ich te van de Eve naar. Tus s e n 19 9 7 e n 2002 z ijn e r 9 5 Iridium s ge lance e rd, w aarvan e r ove r de jare n h e e n e tte lijk e h e t h e bbe n late n afw e te n.

600 brok s tuk k e n

Volge ns h e t ge s pe cialis e e rde m aga-z ine Space Ne w s ge be urde h e t onge luk dins dag om s tre e k s 17.55 uur Be lgis ch e tijd. Er onts tonde n tw e e w olk e n van brok s tuk k e n die


Van dins dag 7 juli tot donde rdag 23 juli 2009

Ee n re is doorh e e n Ch ina is e e n ontde k k ing van e e n be s ch aving die h aar culture le e n filos ofis ch e fundam e nte n al m e e r dan 5000 jaar intact w e e t te h oude n. H e t culture le e rfgoe d is z o om vangrijk , de m onum e nte n, de ove rblijfs e le n e n ande re w onde re n s pre k e n z o tot de ve rbe e lding dat e e n re is als de z e e e n fas cine re nde ontde k k ing z al w orde n, die u nie t s ne l z al ve rge te n!

De culture le be z ie ns w aardigh e de n van Ch ina z ijn alle m aal e ve n indruk w e k k e nd als de ge s ch ie de nis -boe k e n e n re is gids e n ons be love n. De h uidige s am e nle ving is bijz onde r, le ve ndig e n k e nt e e n onge k e nde e conom is ch e groe i m aar ande rz ijds w ordt m e n ook ge confronte e rd m e t de litte k e ns die de ve le m ilitaire e n s ociale conflicte n h e bbe n ach te rge late n.

Prijs pe r pe rs oon (voor e e n groe p vanaf 20 pe rs one n):

Op bas is van e e n tw e e pe rs oons -k am e r / k ajuit 2.560 €

Op bas is van e e n e e npe rs oons -k am e r / k ajuit 2.9 35 €

Onz e prijz e n om vatte n: H e t ve rvoe r pe r lijnvluch t in e conom y clas s , de binne nlands e vluch te n m e t e e n Ch ine s e luch tvaartm aats ch appij, de nach ttre in van Be ijing naar Xian in 1s te k las , de volle dige re is in 3* e n 4* h ote ls , de volle dige re is in volpe ns ion, lunch e n dine r in de s tad of in h e t h ote l, één drank pe r m aaltijd inbe gre pe n, h e t acroba-tie s pe k tak e l in Sh angh ai, h e t Tang dans e n s pe k tak e l in Xian, e e n ope ra voors te lling in Be ijing, Kung Fu s pe k tak e l in Be ijing, h e t dine r “ Pe k inge e nd ” , de trans fe rs , e e n lok ale Enge ls talige gids voor alle be z oe k e n, as tronom is ch e be ge -le iding door e e n e rvare n am ate ur as tronoom , e clips brille tje , e clips docum e ntatie , de BTW e n de luch th ave ntak s e n.

Onz e prijz e n om vatte n nie t: De facultatie ve ve rz e k e ringe n, de fooie n aan gids e n e n ch auffe urs , alle pe rs oonlijk e uitgave n.

Ins ch rijvinge n : Om als de finitie f te m oge n w orde n be s ch ouw d, m oe t e lk e ins ch rijving (ops ture n van h e t ins ch rijvings form ulie r naar één van

Langste z onsve rduiste ring van d e e e uw

Vak antie

de All W ays k antore n) ge paard gaan m e t e e n voors ch ot van 30% op de totaalprijs van de re is . H e t s aldo die nt ons te n laats te 4 w e k e n voor ve rtre k toe te k om e n.

Ve rplich te docum e nte n: De e lne -m e rs m e t de Be lgis ch e nationalite it die ne n in h e t be z it te z ijn van e e n pas poort ge ldig tot m ins te ns 6 m aande n na re tour als ook van e e n vis um voor Ch ina. W ij z orge n voor de vis um (± 50 € op 24/11/08) e n daarvoor die ne n w ij in h e t be z it te z ijn van uw ge ldig pas poort dat te n laats te 4 w e k e n voor uw ve rtre k bij ons m oe t toe k om e n. De e lne m e rs m e t e e n ande re nationalite it: ge lie ve ons te raadple ge n.

Annule rings voorw aarde n : Tot 45 dage n voor ve rtre k : 30% van de re is s om . Van 44 tot 30 dage n voor ve rtre k : 55% van de re is s om . Van 29 tot 14 dage n voor ve rtre k : 65% van de re is s om . Vanaf 14 dage n voor ve rtre k : 100% van de re is s om . Voor alle uitge s ch re ve n trans -porttick e ts z ulle n de re ë le k os te n w orde n ge facture e rd. De k os te n voor h e t vis um k unne n nooit w orde n te rugbe taald.

Opge le t: de annule ring m oe t ons s ch rifte lijk toe k om e n tijde ns de w e e k dage n, m e t uitz onde ring van z ate rdage n, z ondage n e n fe e s t-dage n, e n tijde ns de ope nings ure n van onz e k antore n.

W ijz igings k os te n

Bij ie de re w ijz iging aan h e t dos s ie r -ande rs dan e e n annulatie -, z ulle n € 75 w ijz igings k os te n w orde n aange re k e nd tot 1 m aand voor ve rtre k e n na de z e datum € 200.

Indie n de ge vraagde w ijz iging nie t k an w orde n uitge voe rd e n e e n annule ring h e t ge volg is , ge lde n bove nge noe m de annule rings voor-w aarde n. Voor alle uitge s ch re ve n trans porttick e ts z ulle n de re ë le k os te n w orde n aange re k e nd.

Ve rze k e ringe n

Z ij die ne n bij ins ch rijving onde r-s ch re ve n te w orde n. De Europe s e , Tw e e k e rk e ns traat 14, 1000 Brus s e l:“ Annule ring e n bagage ” ve rz e k e -ring: annule ring, vak antie onde r-bre k ing e n bagage (€ 1.250): 5% van de re is s om , “ Full Option ” ve rz e k e ring: z ie k te , onge valle n, bijs tand, m e dis ch e k os te n, re patrië ring, bagage (€ 1.250), annule ring vak antie onde rbre k ing: 6% van de re is s om ,“ Pre s tige ” ve rz e k e ring: de k t de garantie s van de ve rz e k e ring “ Full Option ” + s pe cifie k e uitbre iding w aarvan de lijs t op ve rz oe k z al w orde n m e e ge de e ld (o.a. fam ilie tot 3e graad): 7% van de re is s om .

Europ As s is tance , Triom flaan 172, 1160 Brus s e l: “ NO GO ” , jaarlijk s e re is annule rings ve rz e k e ring: h e t h e le jaar door e e n de k k ing van € 2.500 pe r re is e n pe r be guns tigde (voor e e n totaal van € 12.500 re is boe k inge n pe r jaar). Individue e l € 129 - e ch tpaar € 149 - fam ilie € 179 . Be nt u al k lant bij Europ As s is tance voor e e n bijs tand-ve rz e k e ring, dan ge nie t u van e e n voorde lig tarie f. Vraag vrijblijve nd de prijz e n voor e e n bijs tandve rz e k e ring van Europ As s is tance .

De alge m e ne voorw aarde n van de ve rz e k e ringe n z ulle n u bij ins ch rijving w orde n ove rh andigd of opge s tuurd w orde n m e t de be ve s tiging. Indie n u z e nie t ontvangt, ge lie ve z e dan binne n de 7 dage n aan te vrage n. All W ays is aange s lote n bij h e t Garantie fonds Re iz e n: Me trologie laan 8, 1130 Brus s e l.

8 Me e r inform atienancy.ve rm e ule n@ s k yne t.be


Ee n Rus s is ch e Proton-K draagrak e t h e e ft van op de bas is Bajk onoe r m e t s ucce s e e n Rus s is ch e m ilitaire s ate llie t ge lance e rd, m e ldt h e t Rus s is ch e s taats pe rs bure au Ria-Novos ti. Ve e l m e e r nade re de tails ove r de lance ring z e lf w e rde n nie t ge ge ve n. De baaninje ctor Block DM k e nde m e e rde re ontbrandinge n om de nuttige lading in e e n voorlopige ge os tationaire baan te bre nge n. H e t z ou gaan om e e n Ragoe da-com m unicatie s ate llie t die om 11.46 uur Be lgis ch e tijd is vrijge k om e n uit h e t Block DM. De Ragoe da-s e rie s taat ook be k e nd als Globus . Z o'n k uns tm ane n s taan in voor h e t doorge ve n van k ritis ch e com m unicatie tus s e n de Rus s is ch e troe pe n e n de le ge rle iding. H e t be trof de tw e e de lance ring van e e n Proton dit jaar. De draagrak e t van Kroe nits je v lance e rde ruim tw e e w e k e n ge le de n tw e e Rus s is ch e civie le com m unicatie -s ate llie te n. Op 28 m aart m oe t e e n Proton de W 2A te le com s ate llie t van de Europe s e ope rator Eute ls at lance re n. Bron: Be lga / VSV / 28-02-2009 .

Vanop de bas is Bajk onoe r in Kaz ach s tan h e e ft Land Launch voor de tw e e de k e e r in z ijn be s taan e e n lance ring ve rrich t, m e ldt h e t z us te rconce rn van Se a Launch . De Z e nith -3SLB ve rtrok om 19 .30 uur Be lgis ch e tijd. De nuttige lading be s taat uit de Canade s e te le com -s ate llie t Te ls tar 11N van ope rator Te le s at. De m is s ie van de rak e t duurt z ow at z e s uur. Bron: Be lga / VSV / 26-02-2009 .

De NASA h oopt na h e rh aalde lijk uits te l om te ch nis ch -pre ve ntie ve re de ne n de s h uttle Dis cove ry op 13 m aart naar h e t Inte rnationaal Ruim te s tation ISS te lance re n. Dat h e e ft h e t Am e rik aans e ruim te vaartbure au w oe ns dag m e e ge -de e ld. Aanvank e lijk die nde de Dis cove ry op 12 fe bruari te ve rtre k k e n. De s tart w e rd e ch te r al e nk e le k e re n ve rs ch ove n om w ille van e e n ve rdach t brands tofve ntie l in de drie h oofdm otore n van de s h uttle . H e t z ijn ve ntie le n w aardoor w ate rs tof in gas vorm naar de e norm e e xte rne brands toftank w ordt ge k analis e e rd. Eén ve ntie l w as be s ch adigd ge raak t tijde ns de laats te m is s ie van de ruim te pe nde l Ende avour in nove m be r. De vre e s be s taat dat brok s tuk k e n van h e t ve ntie l de s h uttle tijde ns h e t ops tijge n k unne n rak e n. De NASA h oopt dat alle ins pe ctie w e rk rond de drie ve ntie le n z odanig is opge s ch ote n dat de s h uttle nu op 13 m aart om 02.54 uur Be lgis ch e tijd k an ve rtre k k e n. Ee n be s lis s ing valt norm aal op 6 m aart. Indie n de Dis cove ry e ffe ctie f op 13 m aart s tart, k om t de lance e rdatum van de tw e e volge nde s h uttle vluch te n nie t in h e t ge drang. H e t be tre ft onde r m e e r de broodnodige opk napbe urt van de H ubble Ruim te te le s coop. De Dis cove ry m oe t tijde ns de e e rs te van vijf s h uttle vluch te n dit jaar e e n laats te s e t z onne pane le n naar h e t ISS bre nge n e n e e n be pe rk te be m annings ruil doorvoe re n. Bron: Be lga / LPB / 26-02-2009 .


Kortnie uw s

In 1705 publice e rde Edm ond H alle y e e n catalogus m e t de bane n van 24 k om e te n. H alle y m e rk te op dat de k om e te n uit de jare n 1531, 1607, e n 1682 opvalle nd ge lijk e bane n h adde n, e n dat e r onge ve e r 76 jaar tus s e n ope e nvolge nde ve rs ch ijn-inge n lag. H ij s ugge re e rde dat dit één e n de z e lfde k om e e t w as e n dat z e opnie uw z ou ve rs ch ijne n in h e t jaar 1758. Op k e rs tdag van dat jaar w e rd de k om e e t opnie uw ge z ie n e n `de k om e e t van H alle y'' ge doopt, te r e re van de s ucce s volle voors pe lling.

De k om e e t van H alle y be w e e gt in e e n e llips vorm ige baan rond de z on. De afs tand tot de z on als z e de z e h e t dich ts t nade rt is 0.59 AE (1 AE is de ge m idde lde afs tand van de aarde tot de z on, 149 .7 m iljoe n k ilom e te r). Dit punt ligt binne n de baan van de plane e t Ve nus . H e t ve rs t ge le ge n punt in de baan van de k om e e t ligt op 35 AE. Dit is voorbij de baan van Ne ptunus . De laats te k e e r dat H alle y de z on h e t dich ts t nade rde w as in 19 86. Ee n aantal ruim te vaartuige n z ijn toe n de k om e e t tot op z e e r k orte afs tand ge nade rd e n h e bbe n te r ple k k e m e tinge n ge daan e n foto's ge nom e n. H alle y blijk t nie t e e n e rg rond obje ct te z ijn, m aar is m in of m e e r aardappe lvorm ig' m e t e e n le ngte van 16 k ilom e te r e n e e n m axim ale bre e dte van 8 k ilom e te r. De z e k e rn be s taat uit e e n w aars ch ijnlijk pore us ge s te e nte , opge vuld m e t w ate rijs , w aarin gas s e n ge vange n z itte n. De k e rn k an nie t vanaf de aarde w orde n ge z ie n. Dit is z o voor e lk e k om e e t e n k om t om dat de k e rn is om ringd door e e n w olk van gas e n s tof die w e de com a noe m e n, e n die e e n typis ch e afm e ting van 100,000 tot e e n m iljoe n k ilom e te r h e e ft. De z e com a onts taat pas als de k om e e t m inde r dan onge ve e r 3 AE van de z on ve rw ijde rt is , w aar z onlich t voldoe nde inte ns is om h e t w ate rijs te late n s ublim e re n. H e t m e e s t s pe ctaculaire aan e lk e k om e e t is z ijn s taart. Eige nlijk h e e ft e e n k om e e t tw e e s taarte n: één die be s taat uit s tofde e ltje s , e n één die be s taat uit e e n plas m a van ge lade n de e ltje s (ione n e n e le ctrone n). De s tofs taart is ge lig van k le ur om dat s tofde e ltje s ge m ak k e lijk z onlich t (ge e l van k le ur) re fle cte re n. Z e h e e ft e e n typis ch e le ngte van 1 á 10 m iljoe n k ilom e te r. De plas m as taart h e e ft

e e n blauw ige k le ur, ve roorz aak t door fluore s ce ntie van pos itie f ge lade n k oolm onoxide ione n, w ijs t altijd dire ct w e g van de z on, e n k an e e n le ngte van 10 tot 100 m iljoe n k ilom e te r be re ik e n.

Kom e te n w orde n opge de e ld in k ort-pe riodie k e n lang-pe riodie k . De k ort-pe riodie k e k om e te n m ak e n e e n om loop in m inde r dan 200 jaar (z oals bv. H alle y) e n z ijn voornam e lijk afk om s tig uit de Kuipe rbe lt. De m e e s te k om e te n k om e n e ch te r s le ch ts één k e e r langs om daarna w e e r voor onbe paalde tijd te ve rdw ijne n naar h ún plaats van h e rk om s t, de Oortw olk . Dit z ijn de lang-pe riodie k e k om e te n. Ee n voorbe e ld uit de z e groe p is de uitz onde rlijk grote k om e e t H ale -Bopp (m e t e e n k e rn van onge ve e r 35 k ilom e te r doors ne de ), die in 19 9 7 fantas tis ch m ooi z ich tbaar w as .

De k ort-pe riodie k e k om e te n z ulle n nie t voor e e uw ig in h e t z onne s te ls e l h un baantje s blijve n tre k k e n. Som m ige k om e n bijvoorbe e ld te dich t bij e e n re uz e nplane e t e n w orde n óf h e t z onne s te ls e l uitge s linge rd (rich ting Oortw olk ) óf s laan in op de plane e t. Ee n s pe ctaculair voorbe e ld van dit laas te s ce nario is de ins lag van k om e e t Sh oe m ak e r-Le vy 9 op Jupite r in juli 19 9 4. Ande re k om e te n k om e n te dich t bij de z on e n ve rdam pe n. Kom e te n die nie t op één van de z e m anie re n ve rdw ijne n z ulle n na ve le om lope n, als al h e t w ate rijs ge s ublim e e rd is , uite e nvalle n. H e t re s te re nde k om e e tpuin k unne n w e s om s z ie n als e e n z w ak k e gloe d aan de nach th e m e l, h e t z odiak aal lich t. Som s , als de aarde op z 'n w e g door de ruim te door k om e e tpuin h e e nbe w e e gt, z ie n w e dat als e e n m e te ore nre ge n. Moch t de k om e e t e e n rots ach tige k e rn h e bbe n, dan blijft de z e in tact, e n w ordt de z e ve rde r plane toïde ge noe m d. M e n s ch at dat m is s ch ie n w e l de h e lft van alle plane toïde n m e t bane n die in de buurt van de aarde k om e n oors pronk e lijk k om e e t ge w e e s t z ijn.

8 Me e r inform atieh ttp://nl.w ik ipe dia.org/w ik i/Kom e e t_ Lulin

W at is e e n k om e e t ?

W is t je dit ?


Ee n e norm e grondgraafm ach ine trok vandaag de aandach t op h e t te rre in van te s tce ntrum ESTEC in Noordw ijk . De ge le truck w as e r nie t voor bouw w e rk zaam h e de n of h e t trans port van e e n s ate llie t. H ij te s tte e e n innovatie f s ys te e m dat m e t be h ulp van s ate llie te n de conditie van zw aar m ate rie e l in de gate n h oudt. Z e lfs op de m e e s t afge le ge n ple k k e n in de w e re ld. H e t s ys te e m w e rd ontw ik k e ld door Es tre llaSat, e e n Ne de rlands be drijf dat onde rde e l uitm aak t van de ESA Bus ine s s Incubator op ESTEC. De volle dige naam van h e t s ys te e m is Es tre llaSat Mobile Data Platform (EMDP). H e t k an bijvoorbe e ld w orde n ge bruik t in de m ijnbouw , w aar zw are truck s af e n aan rijde n om gronds toffe n te ve rvoe re n naar fabrie k e n. Elk e truck w ordt voorz ie n van h onde rde n s e ns ore n die voortdure nd m e tinge n doe n aan h e t olie pe il, de re m le idinge n e n ande re vitale onde rde le n. De be s tuurde r van de truck draagt e e n T-s h irt w aarin ook s e ns ore n z itte n. Die h oude n e e n biom e tris ch oogje in h e t z e il.

Bre e dband s ate llie tve rbinding

Alle s e ns ore n s taan via e e n bre e dband s ate llie tve rbinding in contact m e t e e n controle ce ntrum . Ge e ft één van de s e ns ore n e e n w aarde aan die buite n de w e ns e lijk e m arge s valt – bijvoor-be e ld e e n te h oge te m pe ratuur van de re m vloe is tof – dan gaat e r e e n alarm in h e t controle ce ntrum . Ope rators z ie n op h un s ch e rm alle truck s die in e e n be paald ge bie d rijde n. Z e zoom e n in op de truck m e t h e t proble e m e n nog ve rde r: op h e t onde rde e l dat nie t goe d functione e rt. De ope rators s taan in dire ct contact m e t truck de ale rs , inge nie urs e n m onte urs . Sam e n k unne n z e ve e l proble m e n oplos s e n,

Artik e l

Mijnbouw op d e Maanzonde r de w e rk zaam h e de n s til te h oe ve n le gge n. ‘Ons doe l is om e xpe rts van ove r de h e le w e re ld bij e lk aar te bre nge n, zodat z e z ich s am e n op h e t proble e m k unne n focus s e n e n de truck s zonde r onde rbre k ing in be drijf k unne n h oude n’ , z e gt Je an Ve rh ardt, e ige naar van Es tre llaSat. ‘Dit proce s vraagt e norm ve e l re al-tim e datave rk e e r van m ach ine s die z ich in alle uith oe k e n van de w e re ld be w e ge n. Z oie ts luk t alle e n m e t e e n m obie le bre e dband-ve rbinding via s ate llie te n.’

Incubator

Voor de ontw ik k e ling van h e t s ys te e m ge bruik te Es tre llaSat s tate -of-th e -art ruim te vaartte ch nologie . De intuïtie ve virtue le om ge ving w aarin de data w ordt uitge le z e n is bijvoorbe e ld ge bas e e rd op h e t s ys te e m dat ruim te s onde s op grote afs tand van de aarde in de gate n h oudt. H e t T-s h irt m e t de biom e tris ch e s e ns ore n voor de ch auffe ur is e e n s pin-off van h e t s h irt dat w e rd ontw ik k e ld om de fys ie k e e ige ns ch appe n van as tro-naute n aan boord van h e t inte rnationale ruim te s tation ISS te m onitore n. H e t ge bruik e n van ruim te vaartte ch nologie voor toe pas -s inge n op aarde is pre cie s w aar h e t om draait bij ESA’ s Bus ine s s Incubators . Manage r Bruno Naulais : ‘W ij onde rs te une n be ginne nde be drijve n die te ch nologie of s e rvice s uit de ruim te vaart w ille n ve rw e rk e n in e e n nuttig product. De be drijve n uit de incubator ve rtale n ruim te vaart-toe pas s inge n naar de m e e s t uite e nlope nde s e ctore n, van m ijnbouw tot m obie le te le fonie e n w ate rm ana-ge m e nt.’ Alle be drijve n in de incubator w orde n ge h olpe n door h e t Te ch nology Trans fe r Program m e Office van ESA. Bijvoorbe e ld op h e t ge bie d van juridis ch e e n zak e lijk e k w e s tie s . En z e

k unne n ge bruik m ak e n van de e xpe rtis e die s pe cialis te n e n w e te ns ch ap-pe rs van ESA in h uis h e bbe n om h e t product te ve rvolm ak e n. Voor EMDP w e rk te Es tre llaSat bijvoorbe e ld nauw s am e n m e t ESA’ s te le com m uni-catie afde ling. Es tre llaSat h e e ft ge bruik k unne n m ak e n van e xpe rtis e binne n ESA, m aar ook van ande re , Ne de rlands e be drijve n in de incubator. EATOPS is ge s pe cialis e e rd in s ys te m e n die afge le ge n olie - e n gas locatie s offs h ore m onitore n. Z ij le ve rde n e e n ins trum e nt aan Es tre llaSat dat h e tz e lfde k an m e t zw aar rijde nd m ate rie e l. En Em xys w e rk te m e e aan h e t T-s h irt dat lich aam s functie s k an m onitore n. Z ij ontw ik k e lde n h e t product aanvank e lijk om de fys ie k e param e te rs van atle te n te volge n tijde ns h un training. Daarbij h e e ft Es tre llaSat ook nog ge bruik t ge m aak t van de s e rvice s van e e n ande re s tart-up com pany 'Bliin' door h un lok alis e e r s e rvice s van de s k top e n h andapparatuur in h un s ys te e m te inte gre re n.

Miljoe ne n e uro’ s

De te s t m e t de grote grondgraaf-m ach ine op ESTEC ve rlie p volge ns plan. Z o w e rd e e n nie uw e s tap ge z e t naar e e n s ys te e m dat in de toe k om s t grote be s paringe n m oe t ople ve re n in de m ijnbouw . Ve rh ardt: ‘Op dit m om e nt vind je de m e e s t e fficië nte m ijntruck s in k ole nm ijne n in Borne o; die z ijn 9 2 proce nt van de tijd ope ratione e l inz e tbaar. Maar h e t w e re ldw ijde ge m idde lde ligt e e n s tuk lage r. Me t be h ulp van ruim te vaart-te ch nologie w il Es tre llaSat h e t ge m idde lde naar 9 5 proce nt bre nge n.



De k lim aatve rande ring z al te ge n h e t e inde van de e e uw h e t m e e s te le ve n op onz e plane e t uitroe ie n e n de m e ns is te laat om de z e catas trofe te ve rm ijde n. Dat z e gt de be langrijk e Brits e k lim aatw e te ns ch appe r Jam e s Love lock . Som m ige de le n van de w e re ld z ulle n volge ns de 89 -jarige Brit e e n w oe s tijn w orde n, te rw ijl ande re ge bie de n door h e t s tijge nde z e e nive au ove rs poe ld z ulle n w orde n. Love lock z ie t in z ijn apocalyptis ch e vis ie h onge rs nood, droogte e n dood op e e n nooit ge z ie ne s ch aal. Te rw ijl w e nu op h e t punt s taan om de k aap van z e ve n m iljard m e ns e n te ove rs ch rijde n, z al de w e re ldbe volk ing te ge n 2100 tot s le ch ts één m iljard m e ns e n te rugge valle n z ijn. De ove rge ble ve n Aardbe w one rs z ulle n onde rling oorlog voe re n om de s ch rale voorraad voe ds e l e n w ate r te be m ach tige n. Love lock onth ulde z ijn doe m be e ld vorige w e e k in e e n inte rvie w m e t h e t Brits e pe rs age nts ch ap Re ute rs . Te ge n 2040 z al de te m pe ratuur in de m e e s te Europe s e s te de n in de z om e r ge m idde ld rond 43 grade n ligge n, z e gt Love lock . Dat is ve rge lijk baar m e t h e t h uidige ge m idde lde in bijvoorbe e ld Bagdad of m e t de h itte golf in de z om e r van 2003. "Land z al ge le ide lijk aan in e e n w oe s tijn ve rande re n. H e t is als of de Sah ara Europa langz aam binne ntre k t", aldus de w e te ns ch appe r. In de re s t van de w e re ld z ulle n ge lijk aardige s ce nario's plaats vinde n. Kunne n w e nog ie ts doe n om de z e ram p te ve rm ijde n? Volge ns Love lock is h e t daar al te laat voor. Z e lfs als w e onz e CO2-uits toot aanpak k e n e n e e n nultole rantie invoe re n, dre ige n w e te m is luk k e n. H e t is ge w oon te laat om onz e plane e t nog af te k oe le n. Love lock ge looft nie t in h e t nut van z onne -e ne rgie of w inde ne rgie , h oe w e l h ij toe ge e ft dat k e rne ne rgie k an h e lpe n om de groe ie nde vraag naar e ne rgie te be antw oorde n. Love lock is vooral be z orgd om dat nie m and lijk t te be grijpe n dat dit e e n dringe nd proble e m is . "Je m oe t m ij de s ch uld nie t ge ve n om dat ik z o'n dram atis ch e voors pe lling doe ", z e gt h ij. "In 2001 w aars ch uw de de VN al voor h oge re te m pe rature n te ge n de h e lft van de z e e e uw . Ik probe e r alle e n m aar de aandach t van de be volk ing op h e t proble e m te ve s tige n." Love lock w e rd vooral be roe m d voor z ijn Gaia-h ypoth e s e , w aarin h ij s te lt dat de Aarde functione e rt als e e n s oort s upe rorganis m e . Bron: GB / 28-02-2009 .

De m inis te rraad h e e ft vijf ge valle n van uitz onde rlijk e w e e rs om s tandigh e de n in ons land e rk e nd als ram p. Z o m e ldt m inis te r van Binne nlands e Z ak e n Guido De Padt. H e t gaat om de ove rs trom ing op 23 e n 24 juli 2007 in Gis te l e n Jabbe k e , de ove rvloe dige re ge nval van 19 e n 20 juni 2007 in Le de ge m , de s torm w inde n van 18 e n 19 januari 2007 s ch ade in h e t W aals -Brabants e H élécine e n de w indh oos van op 19 juni 2008 op h e t grondge bie d van de ge m e e nte Clavie r. Bron: Be lga / SAM / 28-02-2009 .


Kortnie uw s

Elk e m aand blik k e n w e te rug naar w at e r z ich in die z e lfde pe riode op s te rre nk undig of ruim te vaartge rich t ge bie d h e e ft voorge daan...

2 Maart (19 9 4) 5e ve rjaardag

Ros e tta lance ring

Ros e tta is e e n ruim te s onde die w ordt ge financie rd door de ESA. Ros e tta z al z ich in 2014 in e e n baan om de k om e e t 67P / Ch uryum ov-Ge ras im e nk o plaats e n e n z e be s tude re n. In de e e rs te jare n na de lance ring in 2004 z al Ros e tta e e n aantal k e re n rond de z on vlie ge n. Daarbij pas s e e rt h e t e e n aantal k e re n de Aarde e n Mars , e n m aak t bij h e t pas s e re n ge bruik van de z w aarte k rach t om s ne lh e id te m ak e n. Daarna gaat de ruim te s onde e nk e le jare n in "w inte rs laap", tot e nk e le m aande n voor h e t be re ik e n van de k om e e t.

Ee n k ruis ing m e t Mars w aarbij ge e n z onlich t opge vange n k on w orde n, w as nie t voorz ie n m aar w e rd e ind fe bruari 2006 onve rm ijde lijk toe n de ge plande lance ring m oe s t w orde n uitge s te ld. H ie rdoor h e bbe n batte rije n de s ys te m e n van e ne rgie m oe te n voorz ie n te rw ijl z e daarvoor nie t ontw orpe n w are n. Ee n k w artie r lang w as e r ge e n contact tus s e n de s onde e n de Aarde . De s onde be vond z ich tijde ns de pas s age op z o'n 250 k ilom e te r bove n de rode plane e t.

W anne e r Ros e tta z ich in e e n baan om de k om e e t h e e ft ge plaats t z al h e t daar ruim e e n jaar onde rz oe k ve rrich te n. Te ve ns z al de s onde be s tude re n h oe de com a (de "s taart") van de k om e e t z ich ontw ik k e lt te rw ijl de k om e e t de Z on nade rt. Na e e n aantal m aande n m aak t z ich te ve ns van de ruim te s onde e e n lande r los , Ph ilae ge naam d. Om dat de k om e e t e e n z e e r ge ringe z w aarte k rach t h e e ft vuurt Ph ilae vlak voor de landing tw e e h arpoe ne n af, de z e m oe te n voork om e n dat de lande r w e e r te rug s tuit in de ruim te .

3 Maart (19 69 ) 40e ve rjaardag

Apollo 9

Apollo 9 w as e e n te s tm is s ie m e t alle m odule s die nodig w are n voor e e n m aanlanding. De m aanlande r (LM, Lunar Module ) e n de

be s turingm odule (CSM, Com m and Se rvice Module ) w e rde n in e e n baan om de aarde ge brach t door e e n Saturnus V rak e t. In de ruim te w e rd de k oppe ling tus s e n de LM e n de CSM ge oe fe nd. Ook voe rde n de as tronaute n nog ruim te w ande linge n uit e n te s tte n z e e e n nie uw ruim te pak .

De Apollo 9 caps ule landde 29 0 k m te n oos te n van de Bah am a's in de Atlantis ch e Oce aan e n de be m anning w e rd m e t e e n h e lik opte r opge pik t e n ve rvoe rd naar de U.S.S. Guadalcanal.

H e t be m anningcom partim e nt van de m aanlande r (de s ce nd s tage ) s tortte op 23 ok tobe r 19 81 ne e r, h e t lance e rplatform van de m aanlande r (as ce nd s tage ) op 22 m aart 19 69 .

De Com m and Module "Gum drop" w ordt te ntoonge s te ld in h e t San Die go Ae ros pace Mus e um te San Die go, Californië .

5 Maart (19 9 4) 30e ve rjaardag

Voyage r 1 Jupite r flyby

Voyage r 1 is e e n onbe m ande ruim te s onde die op 5 s e pte m be r 19 77 k ort na de lance ring van Voyage r 2 vanaf Cape Canave ral door m idde l van e e n Titan III rak e t ge lance e rd w e rd. Voyage r 1 be re ik te als e e rs te Jupite r e n fotografe e rde Jupite r van januari 19 79 tot april 19 79 .

De 2 Voyage r-ruim te s onde s de de n e nk e le inte re s s ante ontde k k inge n ove r Jupite r e n z ijn m ane n, onde r m e e r de ontde k k ing van h e t be s taan van z w ave lvulk ane n op de m aan Io, die nog nie t door voorgaande ruim te tuige n w as ve rk e nd.

Voyage r 1 ging ve rde r e n vloog langs Saturnus in nove m be r 19 80. H ij be s tude e rde Saturnus e n z ijn m aan Titan e n de te cte e rde com ple xe s tructure n in de ringe n van Saturnus . Daarna vloog h ij uit z ijn baan om de m aan Titan, w aarm e e de oors pronk e lijk e m is s ie be ë indigd is .

8 Me e r inform atiew w w .ae ros pace guide .ne t

Uit d e oud e doos...

Uit de oude doos ...


H e t m oe t nu onge ve e r e e n dik jaar ge le de n z ijn dat ik op de ne de rlands e s ite m ark tplaats .nl e e n Vixe n 114m m F8 ne w ton op e e n GP-E m onte ring z ag s taan. Ik w as op dat m om e nt op z oe k naar e e n ve rvanging voor de gam m e le EQ-2 m onte ring w aar m ijn toe nm alige ch ine s e 114m m F8 ne w ton op ge m onte e rd s tond. Ik h e b dan ook s ne l be s lis t om de h e le s e tup te k ope n die aange bode n w e rd e n in te z e tte n als “ grab & go ” k ijk e r. Ee n paar dage n late r s tond de te le s -coop opge s te ld in m ijn tuin...

Foto: De Vixe n 114m m F8 Ne w ton op GP-E m onte ring

De vorige e ige naar h ad h e t ins trum e nt als be ginne r nie uw aange k och t om m e t as tronom ie e n s te rre nk ijk e n te be ginne n m aar na e r e e n paar k e e r m e e naar de m aan ge tuurd te h e bbe n h e bbe n is de te le s coop op z olde r be land om dat h ij te w e inig ge bruik t w e rd.

Ik be s loot om h e t ins trum e nt m aar e e ns grondig te te s te n e n vooral e e ns te ve rge lijk e n h oe de japans e Vixe n 114m m h e t doe t te ge n m ijn oude ch ine s e 114m m F8 ne w ton én te ge n e e n 12cm F8 ach rom aat van s k yw atch e r. De ins trum e nte n h e bbe n onge ve e r de z e lfde ope ning e n h e t ve rge lijk e n is dan e rg obje ctie f. De ch ine s e ne w ton h ad ik al e e n paar jaar in m ijn be z it e n draagt h e t m e rk “ danubia dorr” . W e llich t is h ij ge m aak t in de fabrie k e n van de ch ine s e fabrik ant s ynth a e n ve rk och t onde r e e n ande re m e rk naam in e uropa. Als oculairs h e b ik m e e s tal Te le vue plos s l’ s ge bruik t.

D e Vixe n 114m m F8 te le scoop

Eve n ge te s t

Ee rs te indruk k e n

Ee n 114m m ne w ton w as tot voor e e n paar jaar h ét be ginne rs -ins trum e nt. Ik de nk dat bijna e lk e ie ts w at oude re am ate ur as tronoom be gonne n is m e t h e t typis ch e “ e lfje ” (=11cm ope ning). Om dat h e t e e n re latie f trage te le s coop is (F8) k an h ij naar m ijn inz ie ns ook uitge rus t w orde n m e t m inde r k w alitatie ve oculairs . H e de n te n dage z ijn s tandaard-ne w tons m e e s tal F6 of lage r; m aar goe dk ope oculairs ge ve n e rg ve e l foute n (oa com a) op de z e k ijk e rs . Daarom dat naar m ijn inz ie n e e n ins trum e nt m e t ope ningve rh ouding F8 of h oge r be te r ge s ch ik t is voor be ginne rs .

H e t e e rs te w at opvalt als je de vixe n 114m m te ge nove r de ch ine s e 114m m ve rge lijk t is dat de vixe n ne w ton één e n al bouw k w alite it is . De te le s coop h e e ft e e n w itte tubus e n de m e tale n afw e rk inge n z ijn ge daan m e t h e t typis ch e vixe n groe ne h am e rs lag dat je vind op h un oude re ins trum e nte n. H e t ge h e e l s taat be s t w e l s toe r. De ch ine s e 114m m ne w on is vooral afge w e rk t m e t z w art plas tic. Als je binne nin de tubus k ijk t m e rk je dat de vixe n h éél w at be te r ge z w art is dan de ch ine e s . De vangs pie ge l is bij de vixe n te le s coop be ve s tigd m e t 3 vane s te rw ijl die van de ch ine e s be ve s tigd is m e t e e n s taaf.

Foto: De vangs pie ge loph anging. Be m e rk de m ooi ge z w arte binne n-z ijde van de tubus .

De z oe k e r die op de Vixe n 114m m ge m onte e rd s taat is e e n volw aar-dige 25m m z oe k e r m e t re de lijk e k w alite it e n daarte ge nove r is de z oe k e r van de ch ine e s w aarde loos plas tic. W at ook opvalt is dat de focus s e r van de vixe n ne w ton e rg s oe pe l draait e n prak tis ch ge e n s pe ling ge e ft. Sch e rps te lle n op de tail ve rloopt z onde r e nige proble e m ; ie ts w at je bij ande re

te le s cope n w e l k an h e bbe n. De focus s e r op de oude ch ine s e 114m m ne w ton be w e e gt e rg s troe f. In plaats van ve t ge bruik e n z e w e llich t lijm m oe t je de nk e n als je aan de focus s e rw ie ltje s draait. Goe de punte n voor de vixe n dus .

De h oofds pie ge l van de vixe n is ge m ak k e lijk te collim e re n m e t pus h e n pull-s cre w s . De vangs pie ge l m oe t afge re ge ld w orde n m e t de typis ch e inbus s le ute ltje s . H e t k an e e n tijdje dure n te ge n dat de te le s coop afge s te ld s taat m aar m ijn onde rvinding is dat - z e lfs na de ve le k e re n h e t ding binne n e n buite n ge s le e pt te h e bbe n - dat de vixe n 114m m ne w ton z ijn collim atie goe d be h oud.

Onde r de nach te lijk e h e m e l

W at doe t e e n m e ns als h ij voor h e t e e rs t e e n te le s coop te s t ? Dan rich t h ij h e m op de m aan e n de plane te n natuurlijk . H e t e e rs te w at opvalt bij de vixe n ne w ton is dat h ij door h e t oculair h e e l w at m e e r “ k oe le ” k le ure n uits traalt. Op s aturnus gaf de ch ine s e ne w ton e e n vaalge le indruk te rw ijl de ge ringde plane e t door de vixe n e e n m e e r ge e lw itte indruk nalie t (w at ik pe rs oonlijk m ooie r vind). Na w at h e e n e e n w e e r ge loop tus s e n de tw e e te le s cope n is goe d te z ie n dat de plane e t in de vixe n h e e l w at s ch e rpe r afs te e k t te ge nove r de h e m e lach te rgrond én m e e r de tail in de ringe n e n h e t oppe rvlak laat z ie n dan door de ch ine s e ne w ton. Dit be looft ! Op de m aan ge e ft de vixe n te rug m e e r w itte re e n contras trijk e re be e lde n dan door de ch ine e s . Kle ine k rate rtje s e n be rgje s z ijn duide lijk e r w aar te ne m e n dan in de ch ine s e ne w ton.

Ste rte s t e n optie k

Als de te le s coop op e e n h e lde re s te r ge rich t w ord z ie je 6 h e lde re s pik e s . Dit w ord ve roorzaak t door de s pide r die drie arm e n h e e ft. Dit ge e ft e s te tis ch e e n ve e l m ooie r e ffe ct dan door de ch ine s e ne w ton, w aar de vangs pie ge l m e t e e n dik k e bout is be ve s tigd aan de rand van de te le s coop. Door de ch ine e s ge e ft e e n s te rbe e ld dus h oriz ontaal tw e e le lijk e dik k e s tre pe n. Me t de vixe n door bijvoorbe e ld de ple iade n k ruis e n ge e ft op die m anie r e e n m ooie indruk . Elk e s te r h e e ft z e s s pik e s w at e e n m ooi fotovis ue e l e ffe ct ge e ft.


Je z al h e t w e llich t nie t ge m e rk t h e bbe n, m aar gis te re n is e e n k le ine as te roïde rak e lings voorbij de aarde ge z oe fd. Enk e l e ch te as tronom ie -fre ak s in h e t ge bie d van de Stille Oce aan h e bbe n h e t fe nom e e n w aarge nom e n. De rots van z o'n 70 m e te r bre e d vloog op e e n h oogte van z o'n 64.000 k ilom e te r, w at re latie f dich t is . Aus tralis ch e as tronom e n h e bbe n de as te roïde al om ge doopt tot 2009 DD45. De afs tand van 64.000 k ilom e te r tot de aarde m ag dan w e l ve raf k link e n, m aar is s le ch ts e e n z e ve nde van de afs tand van de aarde tot de m aan e n s le ch ts m inde r dan dubbe l z o ve r w e g als s om m ige com m unicatie s ate llie te n. Als 2009 DD45 de aarde h ad ge raak t, dan z ou h e t e e n im pact ve rge lijk baar m e t e e n nucle aire e xplos ie ve roorz aak t h e bbe n m e t e e n nie t te ove rz ie ne s ch ade tot ge volg. De m oge lijk h e id be s taat dat de as te roïde w ordt ge vange n in de z w aarte k rach t van de aarde , w aardoor h ij nog vak e r langs onz e plane e t k an s ch e ure n in de toe k om s t. Bron: H LN / KH / 28-02-2009 .

H e t m e lk w e gs te ls e l is e e n re us -ach tige , afge platte ve rz am e ling van s te rre n, gas e n s tof, draaie nd om e e n ge m e e ns ch appe lijk ce ntrum . As tro-nom e n h e bbe n nu ontde k t dat dit alle s w at s ne lle r draait dan tot nu toe w e rd ge dach t. En dat be te k e nt w e e r dat de totale m as s a van h e t m e lk w e gs te ls e l grote r m oe t z ijn dan tot nu toe be re k e nd. Dit blijk t uit de e e rs te re s ultate n van e e n langlope nd proje ct dat tot doe l h e e ft de s piraals tructuur van h e t m e lk w e gs te ls e l ge de taille e rd in k aart te bre nge n. De re s ultate n ve rs ch ijne n in de As troph ys ical Journal. Al lang is be k e nd dat ons m e lk w e gs te ls e l e e n s piraals tructuur h e e ft, m aar om dat w ij e r z e lf in z itte n is die s tructuur h e e l m oe ilijk te ontrafe le n. Vanuit onz e pos itie – in h e t h oofdvlak van h e t s te ls e l – z ie n w e alle s piraalarm e n nam e lijk ach te r e lk aar ligge n. Alle e n door h e t m e te n van h un afs tande n k unne n de s piraalarm e n van e lk aar w orde n onde rs ch e ide n. Tot nu toe k onde n de z e afs tande n alle e n op e e n indire cte m anie r w orde n be paald, w at vrij grote onz e k e rh e de n m e t z ich m e e brach t. Me t w e re ldw ijd ge k oppe lde radiote le s cope n k an de pos itie van puntvorm ige radiobronne n in de s piraalarm e n nu z o nauw k e urig w orde n ge m e te n, dat h un s ch ijnbare ‘w ie be ling ’ als ge volg van de be w e ging van de aarde rond de z on k an w orde n be paald. De z e ‘jaarlijk s e parallax’ le ve rt dire ct de afs tand op. Ook k an z o de ruim te lijk e s ne lh e id e n be w e gings -rich ting van de radiobronne n w orde n be paald. De ge bruik te radiobronne n z ijn m e th anolm as e rs : gas w olk e n die radios traling uitz e nde n. Uit de e e rs te m e tinge n van dit onde rz oe k s proje ct blijk t nu dat de om loops ne lh e id van de s te rre n in de buurt van de z on nie t 220 m aar 250 k ilom e te r pe r s e conde be draagt. De z e s ne lle re rotatie im plice e rt dat de totale m as s a van h e t s te ls e l onge ve e r 50 proce nt grote r m oe t z ijn om alle s bije e n te h oude n. Die m as s a is nu ve rge lijk baar m e t die van h e t Androm e das te ls e l, h e t m e e s t nabije s piraals te ls e l.


Kortnie uw sDe s ubtie le k le ure n van de s te rre n lijk e n in de vixe n be te r naar vore n te k om e n dan door de ch ine e s én de ach te rgrond lijk t m e h e e l w at z w arte r. Ee n s te rte s t laat in de vixe n in – e n uitfocus tw e e bijna ide ntie k e be e lde n te z ie n. Me t e e n be e tje fantas ie z ie je dat de obs tructie infocus ie ts k e grote r is dan uitfocus e n dat h ij e e n k le in be e tje onde rge corrige e rd is . Dit ve rs ch il is e ch te r bijna te ve rw aarloz e n. De z e te le s coop is Z EKER diffraction lim ite d e n tik t w e llich t bijna 1/7 lam bda optie k aan. Aan h oge ve rgroting op s te rre n is te m e rk e n dat h e t be e ld ope e ns in focus s pringt e n de airydis k van e e n s te r be s taat uit e e n k le in s ch e rp afge te k e nd s ch ijfje m e t e e n flauw ringe tje om h e e n. Tw e e e le m e nte n die duide n op goe de optie k .

W aarne m e n

De e ps k y: De e ps k y w aarne m e n is fantas tis ch m e t de z e te le s coop. Ik w oon in oos tk am p vlak bij brugge e n van éch t de e ps k y w aarne m e n k an je dan nie t s pre k e n. Maar ik de nk dat je m e t de z e te le s coop toch w e l alle m e s s ie rs k an w aarne m e n plus e e n h e le re s e m NGC obje cte n. Ge noe g om jare n be z ig te blijve n dus . H e t m e e s t m e m orabe le m om e nt w as dat ik m e t e e n be e tje ave rte d vis ion ge m ak k e lijk h e t de rde s te ls e l in h e t le o triple t k on w aarne m e n. NGC-3628 s tond m ooi in h e tz e lfde be e ldve ld m e t M65 e n M66. De k e rne n van M51 ge ve n ook ge e n e nk e l proble e m e n je be gint z e lfs e e n k le ine h int van s piraals tructuur te z ie n. De s pie ge ls van de vixe n 114m m ne w ton z ijn duide lijk voorz ie n van s upe rie ure coatings .

Foto: M-105, NGC-3384 e n NGC-3389 in h e t s te rre nbe e ld Le o. Potlood-te k e ning m e t 114m m F8 ne w ton vanuit Brugge .

Plane te n: Plane te n obs e rve re n is ook e e n fe e s t m e t dit japans ding. Ik h e b e nk e le fantas tis ch e m om e n-te n ge h ad toe n op e e n nach t e r ge w oon fantas tis ch e s e e ing w as e n

ik e e n paar uur s aturnus h e b w aarge nom e n m e t m ijn h oogs t m oge lijk e ve rgroting. Dat w as m e t e e n 6.3m m m e rk loz e k e llne r e n m e t e e n 1.8x Te le vue barlow e n dan k om je aan e e n bijna onw aars ch ijnlijk h oge ve rgroting van 257x. De plane e t s tond m e t e e n voor dit type te le s coop onw aars ch ijnlijk h oge ve rgroting h aarfijn afge te k e nd als e e n 3D obje ct in de ruim te e n e r w as h e e l w at de tail te be s pe ure n in de ringe n als ook m e e rde re s ubtie le bande n op de plane e ts ch ijf z e lf. Op z ulk e m om e nte n is h e t e ch t m oe ilijk te ge love n dat dit k le ine ding z ulk e re s ultate n laat z ie n. Jupite r s taat te laag om de ftig w aar te ne m e n m aar e r is w e l e e n h oge r contras t m e rk baar dan m e t de oude 114m m ne w ton.

Maan & Z on: Ik h e b de te le s coop e ige nlijk vooral ge bruik t om de z on. Ik h e b e e n h oude r ge m aak t m e t baade r-z onne folie die ik vooraan in de tubus s ch uif z odat ik de z on k an w aarne m e n in w it lich t. Op m om e nte n van goe de s e e ing is e e n foutvrij be e ld z ich tbaar m e t h e e l w at de tails (granulatie ) op de z onne s ch ijf z e lf. Ik h e b toch nog be duide nd m inde r contras t op m aan e n z on dan m e t m ijn 12cm re fractor m aar h e t be e ld ve rtoont totaal ge e n k le urfout door de ne w ton e n ik h e b dan ook e e n ie ts w at aange nam e r z e e r lich tge e l be e ld op be ide obje cte n door de vixe n ne w ton.

De Ne w ton te ge nove r e e n ach rom aat

Na ve rloop van tijd k re e g ik e e n 12cm F8 ach rom aat van s k yw atch e r in m ijn be z it. Ik be n dan ook e e n avond be z ig ge w e e s t m e t de ach rom aat te ve rge lijk e n m e t de ne w ton. De ach rom aat h e e ft e e n be duide nd h oge re lich topbre ngs t om dat e r ge e n re fle cte re nde oppe rvlak k e n z ijn e n ge e ft ook e e n contras trijk e r én z e lfs ie ts s ch e rpe r be e ld. Ik h e b be ide te le s cope n aan h oge ve rgroting op de m aan ge te s t e n z e ge ve n onge ve e r w e l h e tz e lfde de tail w e e r; m aar dit is m e e r uitge s prok e n in de re fractor dan in de ne w ton. Dit k om t om dat de ne w ton te k am pe n h e e ft m e t e e n ce ntrale obs tructie van de vangs pie ge l w at h e t contras t naar be ne de n h aalt. Daar s taat te ge nove r dat de k le ure n h e e l w at “ vie z e r” ove rk om e n w e ge ns de k le urfout van e e n ach rom aat (dat inh e re nt is aan h e t de s ign) e n dat e lk obje ct e e n blauw viole tte w aas ve rtoont. Es te tis ch nie t e ch t m ooi dus . Krate rs ch aduw e n z ijn in de re fractor dan bijvoorbe e ld lich tblauw e n nie t z o m ooi z w art z oals in de vixe n ne w ton.


De m onte ring

De GP-E m onte ring van vixe n is e ige nlijk e e n ve rh aal op z ich m aar s traalt ge w oon k w alite it uit. Dit is de “ e conom y” ve rs ie van de be k e nde vixe n GP-DX m onte ring. Ik h e b m ijn e xe m plaar van de m onte ring nie t ge m otoris e e rd m aar e r z ijn tw e e draaik noppe n voorz ie n om de k ijk e r in RA e n DEC as te be w e ge n. Toe n ik de te le s coop k och t w as e r ge e n poolz oe k e r m e e ge le ve rd e n m oe s t je probe re n op de pool af te lijne n door e e n gaatje in h e t de k s e l dat de ope ning onde raan afs ch e rm t. Dit is voor m ij ge e n proble e m daar ik onge ve e r w e l e e n paralactis ch e m onte ring op de pool k an afs te lle n op h e t z ich t e n ik nie t van plan be n de te le s coop fotografis ch in te z e tte n.

Foto: De GP-E m onte ring.

As trofotografie

Me t e e n be ginne rs te le s coop m oe t je - naar m ijn m e ning - m e t onge ve e r alle dicipline s van de am ate urs te rre nk unde k unne n k e n-nis m ak e n e n daar h oort (volge ns m ij) OOK as trofotografie bij. Dat h oudt in dat de te le s coop lie fs t e q uatoriaal opge s te ld m oe t s taan om e e n k le ine tijd te k unne n volge n of h e t volge n ge m ak k e lijk te k unne n m ak e n. Ik h e b ge e xpe rim e nte e rd van h e t fotografe re n van m aan- e n plane te n m e t e e n 114m m F8 ne w ton dat e e n typis ch be ginne rs -ins trum e nt is . Conclus ie w as dat h e t m oge lijk is om k orte be lich te n te m ak e n van de z e obje cte n e n h e t z e lfs nie t e e ns nodig is de te le s coop te m otoris e re n. Me t e e n be e tje oe fe ning k an je te rw ijl je naar h e t laptops ch e rm k ijk t h e t te fotografe re n obje ct ge m ak k e lijk in h e t ce ntrum van h e t be e ldve ld h oude n. De z e foto ’ s z ijn e nk e le

re s ultate n die ik op de z e m anie r h e b be h aald. Ik h e b daarbij ge bruik ge m aak t van e e n w e bcam + e e n adapte r om de w e bcam op de te le s coop te m onte re n. De m anie r van fotografe re n w as te lk e ns de z e lfde . Me n z e t h e t obje ct in be e ld dat je w ilt fotografe re n. Dit m oe t m e n doe n op h e t s ch e rm van de pc (of laptop) w ant als de w e bcam ge m onte e rd is k an e r nie t door h e t oculair ge k e k e n w orde n natuurlijk . Dan m aak ik e e n film pje van onge ve e r 30s e conde n e n nade rh and ga ik alle fram e s van h e t film pje gaan “ s tack e n ” (of s tape le n) m e t h e t fre e w are s oftw are -program m a Re gis tax. Dat s tack e n z orgt e rvoor dat je van e e n h onde rtal m inde r ge luk te foto ’ s één goe de foto m aak t door te lk e ns de goe de de le n van de foto te ge bruik e n.

Foto's : De alpe n e n de alpe nvalle i op de Maan (bove n). AR-10783 op 5 juli 2005 op de Z on (m idde n). De Ve nus ove rgang van 8 juni 2004 (onde r). Me n m oe t w él in h e t ach te rh oofd h oude n dat op de z e m anie r fotografe re n e nige oe fe ning vraagt. Maar h e t IS m oge lijk om m e t e e n be pe rk t budge t z ulk e foto ’ s te m ak e n!

W aarne e m com fort

H e t w aarne e m com fort door de vixe n 114m m F8 ne w ton ge m onte e rd op e e n vixe n GP-E m onte ring is “ te ge nie te n ” . O m dat h e t oculair z ich bove naan aan de z ijk ant van de tubus be vindt; is h e t m e e s tal m oge lijk om z itte nd w aar te ne m e n; m its je be re id be nt de te le s coop voor e lk e pos itie te “ tune n ” . Ik be doe l daarm e e dat je de s tatie fpote n h oge r of lage r k an s ch uive n e n de ringe n w at los s e r m ak e n z odat je de tubus k an ronddraaie n in de ringe n. H e t oculair is op de z e m anie r m e e s tal w e l op oogh oogte te k rijge n m aar dit vraagt h e e l w at oe fe nw e rk e n is vaak nie t z o s im pe l. Bove ndie n m oe t e rop ge le t w orde n dat de z oe k e r ook in alle m oge lijk e pos itie s k an k om e n te s taan. Bijvoorbe e ld onde r de te le s coop e n dan vraagt h e t h e e l w at acrobate ntoe re n om com fortabe l door de z oe k e r én door h e t oculair te k unne n k ijk e n. O m dat de te le s coop op e e n e q uatoriale m onte ring s taat k an h e t ook ge be ure n dat je s om s e e n ande re pos itie m oe t z oe k e n om dat de te ge nge w ich ts taaf tus s e n je ribbe n port.

Maar dit is e e n proble e m dat je m e t onge ve e r e lk e ne w ton h e bt. Ik h e b e r na ve rloop van tijd m e e s tal voor ge k oz e n om re ch tops taand w aar te ne m e n.

Conclus ie

De vixe n 114m m f8 ne w ton is e e n prach tig ins trum e nt om “ grab& go ” in te z e tte n e n h e e ft e ige nlijk nie t e rg ve e l m inpuntje s . De te le s coop is prach tig afge w e rk t m e t oa e e n goe de focus s e r e n e e n goe de z oe k e r e n is ge m ak k e lijk te collim e re n. Bove ndie n s taat de te le s coop op e e n z e e r s tabie le GP-E m onte ring. De optie k is be duide nd be te r dan z ijn typis ch ch ine s e broe rtje s m aar daar be taal je ook voor. Dé grote m inpunte n die ik k an be de nk e n is z ijn lage ape rtuur naar h e de ndaags e s tandaarde n e n de oncom fortable w aarne e m pos itie dat h e t w aarne m e n m e t e e n ne w tonte le s coop m e t z ich k an m e e bre nge n. Voor m ij blijft e e n k w alite its 114m m ne w ton op e q uatoriale m onte ring dé pe rfe cte be ginne rs te le s coop. Bron: Sjoe rd Dufoe r / AEG.

8 Me e r inform atiew w w .as tronom ie .be /s dufoe r


H ip, cool, de m ak s , e n al die ande re adje ctie ve n die voork om e n in de w oorde ns ch at van de ge m idde lde pube r. Ste rre nk unde is z e alle m aal. Toch als je h e t aan de Unive rs ite it Ge nt e n de UGe nt-Volk s s te rre nw ach t Arm and Pie n vraagt. 2009 h e e ft de trots z ich h e t Inte rnationale Jaar van de Ste rre nk unde te m oge n noe m e n. Om dit te vie re n, organis e re n de UGe nt e n de Volk s s te rre nw ach t e e n re e k s le z inge n die z e ‘Cool Cos m os ’ h e bbe n ge doopt. Z e s vooraans taande Vlaam s e s te rre nk undige n (inde rdaad érg inte rnationaal) m oge n h un z e gje doe n ove r w at z ijn ‘cool’ vinde n aan de k os m os . Z ate rdag 21 fe bruari bijt dr. Sve n De Rijck e de s pits af. In m aart volge n dr. Carlos De Bre uck e n dr. H ans Van W inck e l. In h e t najaar van 2009 w ordt de le z inge nre e k s ve rde rge z e t. Er w ordt ook e e n h e us e ‘Star Party’ ge ge ve n. Op vrijdag drie april e n z ate rdag vie r april ope nt de Ste rre h aar de ure n voor al w ie e e n de m ons tratie s pie ge ls lijpe n e n k ijk e rbouw w il z ie n.De ge ïnte re s -s e e rde n be ginne n ook be s t te s m e k e n bij de gode n voor e e n h e lde re h e m e l. W ant bij h e lde r w e e r w orde n de te le s cope n opge s te ld om de h ole s to h e ave n te be w onde re n. Me e r info? h ttp://w w w .iya2009 .uge nt.be .

Plane tair ge ologe n van Brow n Unive rs ity h e bbe n e e n ge ule ns te ls e l op Mars ontde k t dat jonge r m oe t z ijn dan 1 m iljoe n jaar. H e t s te ls e l z ou z ijn onts taan door h e t om laag s trom e n van s m e ltw ate r van nabijge le ge n s ne e uw - e n ijs afz e ttinge n (Ge ology, m aart 2009 ). Op Mars z ijn w e l m e e r van die ge ule ns te ls e ls te z ie n, m aar in de m e e s te ge valle n is w e inig be k e nd ove r h e t m om e nt w aarop de z e ge vorm d z ijn. Maar nu is m e t de Mars Re connais s ance Orbite r e e n ge ule n-s te ls e l ontde k t aan de binne nw and van e e n jonge ins lagk rate r w aarvan de oude rdom re de lijk goe d ge s ch at k an w orde n. De ontde k k ing be ve s tigt dat e r in h e t ge ologis ch re ce nte ve rle de n van Mars e e n ijs tijd is ge w e e s t, w aarbij h e t poolijs z ich in de rich ting van de e ve naar uitbre idde . H e t ge ule ns te ls e l z ou aan h e t e ind van die k oude pe riode - onge ve e r e e n h alf m iljoe n jaar ge le de n - z ijn onts taan. 28-02-2009 .

De Mars Re connais s ance Orbite r is w e e r h e le m aal h e rs te ld van de onve rw ach te com pute rs toring die h e m vorige w e e k trof. H e t w e te n-s ch appe lijk e onde rz oe k s program m a is h e rvat. Uit analys e blijk t dat de com pute r de s onde in 've ilige m odus ' s ch ak e lde nadat e e n afw ijk e nde e le k tris ch e s panning w as ge cons tate e rd. Moge lijk is die afw ijk ing ve roorz aak t door e e n tre ffe r van e e n k os m is ch s tralings de e ltje .


Kortnie uw sKortnie uw s

Op 8 m aart 2009 - inte rnationale vrouw e ndag - nodigt h e t Plane -tarium u uit voor e e n s pe ciaal e ve nt: Ontde k h e t unie k e van e e n Plane tarium e n ge nie t van de le z ing van dr. Patricia Lam pe ns (KSB).

Dit e ve ne m e nt k ade rt in h e t inte rnationale proje ct «Sh e is an as tronom e r» te r ge le ge nh e id van h e t Inte rnationaal Jaar van de Ste rre nk unde . Op 8 m aart rich te n w ij s pe ciaal de aandach t op de plaats van de vrouw e n in de s te rre nk unde :

13.30u - De ure n ope n. 14.00u - Plane tarium voors te lling «Ee n k ijk op de h e m e l». U le e rt de s te rre nbe e lde n of ande re opm e r-k e lijk e h e m e lobje cte n alle n z ich tbaar m e t h e t blote oog, ontde k k e n. Z odat u die z e lfde avond of de volge nde avonde n de s te rre n-h e m e l - m e t k e nnis - k an be w onde re n in al z ijn prach t. 15.00u - Le z ing «W at ve rte lle n de s te rre n ons ove r onz e plaats in h e t h e e lal?» door dr. Patricia Lam pe ns , onde rz oe k e r aan de Konink lijk e Ste rre nw ach t van Be lgië . 16.30u - Drink .

Toe gang is vrij. Re s e rve re n op 02/ 474.70.50.

In s am e nw e rk ing m e t: De Frans -talige Vrouw e nraad van Be lgië , De Ne de rlands e Vrouw e nraad e n De Club L inte rnational.

Dit Inte rnationaal Jaar, z al m e t de s logan « h e t h e e lal : s am e n ontde k k e n » e e n w e re ldw ijde vie ring w orde n van de s te rre nk unde e n h aar bijdrage aan de s am e nle ving e n de cultuur. Er w ordt s pe ciale aandach t be s te e d z ow e l aan onde rw ijs e n je ugd als aan h e t grote publie k , e n dat op lok aal, re gionaal e n nationaal vlak , e n z e lfs inte rnationaal. Me e r dan 130 lande n z ijn re ch ts tre e k s be trok k e n bij dit Jaar in h e t groots te ne tw e rk ooit ove r e n voor s te rre nk unde .

Op Be lgis ch nive au w orde n e r m e e r dan 170 activite ite n voorge s te ld door alle Be lgis ch e actore n (am ate ur e n profe s s ione le s te rre nk undige n, s cie nce ce ntra, ...) die h un m e de w e rk ing ve rle ne n aan dit fe e s t voor de s te rre nk unde .

8 Me e r inform atiew w w .s te rre nk unde 2009 .be .

Vrouw e n e n ste rre nk und e

Artik e l

W e ds trijd

Ontw e rp je e ige n pos tze ge l voor h e t jaar v/d s te rre nk unde !

In h e t k ade r van h e t Inte rnationaal Jaar van de Ste rre nk unde , organis e re n w ij e e n te k e nw e ds trijd voor jonge re n tus s e n 6 e n 18 jaar m e t als h oofdprijs e e n s ch itte re nde te le s coop ! Om de e l te ne m e n, m oe t je e e n te k e ning (A4-form aat) m ak e n m e t als th e m a “ Ee n pos tz e ge l om de s te rre nk unde te vie re n ” . Op de ach te rk ant note e r je je naam , je ge boorte datum , je adre s (z ow e l pos t- als m ailadre s ) e n je te le foonnum m e r. De w innaars (één voor de cate gorie 6-12 jaar e n 1 voor de cate gorie 13-17 jaar) k rijge n h un prijs uitge re ik t tijde ns de publie k s voors te lling van de officië le pos tz e ge l die De Pos t uitge e ft te r e re van h e t Inte rnationaal Jaar van de Ste rre nk unde , op z ate rdag 4 april in h e t Plane tarium .

De e lne m ings voorw aarde n:

- Ge bore n tus s e n 01/01/19 9 7 e n 31/12/2003 voor de cate gorie 6-12 jaar.- Ge bore n tus s e n 01/01/19 9 2 e n 31/12/19 9 6 voor de cate gorie 13-17 jaar.

De te k e ninge n m oe te n opge s tuurd w orde n naar: Plane tarium van de Konink lijk e s te rre nw ach t van Be lgië te r atte ntie van rodrigo Alvare z , Boe ch outlaan 10, 1020 Brus s e l.

guidestar 03-2009

Documents

e e n artik e

e e nt

de z e e ditie

h e t e e rs t

e lant

de re e n h e t gratis

indruk w e

e e n z o bre e d