good thing for life

8/19/2019 Good thing for life

1/337


2/337

๓๘ประการ

มงคล

สรคต โต ภกข

ป ร ะ ท ป ข อ ง ผ ป ร า ร ถ น า ค ว า ม เ จ ร ญ ร ง เ ร อ ง แ ห ง ช ว ต


3/337


4/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร4

มงคลสตร เปนสตรหน งในคัมภรขททกปาฐะ ในพระสตตันต-

ปฎก เปนพระพทธภาษตท พระพทธเจาทรงแสดงไวเปนภาษาบาล มจ�านวน ๑๑ คาถา มความยาวเพยง ๒๒ บรรทัด เร มตั งแตคาถาท ข นตนวา อเสวนา จ พาลาน เปนตน ไปจนถงคาถาท ข นตนวาผฏฐสส โลกธมเมห ซ งมความไพเราะ ทั งเบ องตน ทามกลาง และท สดเปนพทธพจนวาดวยมงคล ๓๘ ประการ อันเปนสตรพัฒนาการ

ทางจตแบบอมตะ เปนค�าสั งสอนท เสรมสรางสังคมใหเจรญดวยศล สมาธ ปญญา ตามหลักพระพทธศาสนา แตเน องดวยพระสตรน มความยอมาก ยากท จะเขาใจและน�ามาปฏบัต เม อประมาณ พ.ศ.๙๐๖ พระพทธโฆษจารย แหงอนเดย ไดรจนาคัมภรอรรถกถาช อปรมัตถโชตกา ข น อธบายสตรตางๆ ในคัมภรขททกปาฐะ ทานได

อธบายเน อความในมงคลสตรน ใหเขาใจงายข นดวย แต ไมส พสดารมากนัก

ค�าน�าจากผ เรยบเรยง


5/337

ขอนอบนอมแด สมเด จพระผ มพระภาคผ ทรงตรั สค�าสอนน

และทานสร มั งคลาจารยผ รจนามงคลท ปนตลอดจน ผ ท ไดเรยบเรยงเรองน มาแลวทกทาน


6/337

5ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ตอมาเม อจลศักราช ๘๘๖ (พ.ศ. ๒๐๖๗) ทานสรมังคลาจารย พระมหาเถระผ เปร องปราดทางภาษาบาลรปหน งแหงลานนาไทย

ไดรจนาคัมภร มังคลัตถทปน ข นเปนภาษาบาล ซ งนยมเรยกสั นๆตามภาษาไทยวา มงคลทปน คัมภรน ไดอธบายขยายความมงคลสตรอยางวจตรพสดาร ใหความร ทั งทางวรรณคด ศัพทศาสตร และหลักธรรม พรอมทั งมอทาหรณประกอบค�าอธบายอยางแจมแจง นับเปน

คัมภรท ล� าคาคัมภรหน ง ซ งเปนผลงานของคณะสงฆ ไทย เปนท นยมแพรหลายในวงการศกษาและปฏบัตธรรม

และตอมาก ไดมผ รจนา มงคลสตรแปลพสดาร โดยแปลเปนส�านวนเทศนาของ พระครสรปญญามน (ออน) ไดรจนาข นโดยแปลถอดความจากบาลมงคลสตร แลวอธบายหลักธรรม ยกอทาหรณ

ประกอบค�าอธบาย ตามแนวคัมภรมังคลัตถทปนของทานสรมัง-คลาจารย และคัมภรอ นๆสวนส�านวนภาษาไทย ปจจบันกมผ ร หลายทานไดแตง โดย

เฉพาะชั นพระเถระกมอยสองส�านวน คอของพระเดชพระคณทานเจาคณพระอบาลคณปมาจารย (สรจน โท จันทร) วัดบรมนวาส

กับของเจาพระคณสมเดจพระมหาวรวงศ (จวน อฏฐาย ป. ๙) วัดมกฏกษัตรยาราม และผลงานของทานผรอกหลายทาน เชนของพันเอกป น มทกันต อาจารยเกษม บญศร และเจาคณพระเทพ-สทธมน (โชดก) วัดมหาธาตฯ ซ งปจจบันเปนสมเดจพระสังฆราชเจาพระอรยวงศาคตญาณ ทานเหลาน ไดแตงไวอยางเรยบรอยสวยงาม

แตเน องจาก คณสรวทย ไชยพงศาวล เจาของส�านักพมพ เจรญวทยาการ ไดมความประสงคจะเผยแพรหลักธรรมในมงคลสตร


7/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๖

น อก ซ งไดเคยบอกแลววาไดมผ เขยนไวหลายส�านวน ขอใหเลอกพมพเอา แตเจาของไมมความประสงคเชนนั น จงใหขาพเจาเรยบเรยงข นใหมอกฉบับหน ง

ซ งการเรยบเรยงน ไดอาศัยค�าอธบายจากทานผ ร ท ไดอธบาย ไวแลวเปนแนวโดยตลอด ดังนั น ขาพเจาจงถอวา ขาพเจาเปนผ เรยบเรยงจากความร ท ไดศกษามาจากคัมภร และหนังสอของทาน

ผรดังกลาว ดังนั นจงมไดถอวาเปนงานเขยนโดยตรงของขาพเจาเปนแตเพยงเรยบเรยงผลงานน ข นมาใหม และบางตอนไดสอบทานจากพระไตรปฎก และไดแทรกไวใหมบาง ซ งเปนการเรยบเรยงดวยกศลเจตนาเพ อใหค�าสั งสอนของพระพทธองคทานแพรหลายทั วไปเทานั น ม ไดมเจตนาเปนอ น เม อมความผดพลาดใดๆ เกดข น

ขาพเจาขอนอมรับวาเปนความเบาปญญาของขาพเจา สวนความด ท มอย ขออทศใหแกบรรดาทานผ เปนผ รจนาเร มตนท กลาวมาแลวทกประการ

สรคต โต ภกข(วัดเขาอตสคะโต หัวหน)


8/337

๗ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ค�าน�าจากชมรมกัลยาณธรรม

หนังสอมงคล ๓๘ ประการ เลมน มท มาจากความตั งใจด

ท จะตอบแทนพระคณครบาอาจารยเปนท ตั ง เน องจากสมัยท ขาพเจาเปนนักเรยนโรงเร ยนวังไกลกังวล อ. หัวหน จ. ประจวบ-ครขันธ ม โอกาสเขาเรยนโรงเรยนพทธศาสนาวันอาทตยท ส�านักวัดหัวหน เรยนอยหลายป และทานสรคตโต ภกข เปนพระอาจารยสอนทานหน ง ทานมความเมตตาขาพเจามาก ตอมาบัดน

ทานลาสกขานานแลว และปรารภวาตองการท�าหนังสอเลมน อกครั งเพ อเผยแผ ใหกวางขวาง ขาพเจาจงรับปากวาจะท�าใหทานเพราะเน อหาแหง มงคล ๓๘ ประการ เลมน เปนหลักธรรมส�าคัญอันสมเดจพระบรมศาสดาสัมมาสัมพทธเจ าทรงแนะน�าให เราชาวพทธถอปฏบัตเปนมงคลเปนแนวทางด�าเนนชวต และทาน

อาจารย ไดอธบายไวเขาใจงาย มตัวอยางมากมายและมความเหนท คมคาย ชวนอาน


9/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๘

บัดน ขาพเจาไดจัดท�าหนังสอส�าเรจแลวดวยความรวมมอ

รวมใจของทมงานชมรมกัลยาณธรรม ขอขอบคณทกทานผม อปการคณตอชมรมกัลยาณธรรม ในโอกาสน ขอนอมถวายอานสงสแหงธรรมเพ อเปนพทธบชา เปนอาจรยบชาแดครบาอาจารยทกทาน และขออทศผลแหงบญกศลน ใหแกดวงวญญาณของคณพอฉัตร และคณแมบญเล อม กล นสวรรณ บดามารดา

ผ เปนท รักบชาย ง ขอใหทานทั งสองมความสขในสัมปรายภพและม ความเจรญในธรรมย งๆ ข นไป หวังวาทกทานจะไดรับประโยชน สาระแหงมงคลชวตจากธรรมทานน โดยทั วกัน

กราบอน โมทนาและขอบพระคณทกทาน

ทพญ. อัจฉรา กล นสวรรณประธานชมรมกัลยาณธรรม


10/337

๙ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ทางพัฒนาชวตมลเหตแหงมงคลความหมายของค�าวามงคล

อยางไหนขลังมงคลขอท ๑ อเสวนา จ พาลาน� (ไมคบคนพาล)มงคลขอท ๒ ปณฑตานจ เสวนา (คบบัณฑต)มงคลขอท ๓ ปชา จ ปชนยาน� (บชาบคคลท ควรบชา)มงคลขอท 4 ปฏรปเทสวาโส (อย ในประเทศอันสมควร)

มงคลขอท 5 ปพเพ จ กตปตา (มบญวาสนามากอน)มงคลขอท ๖ อตตสมมาปณธ (ตั งตนไวชอบ)มงคลขอท ๗ พาหสจจณจ (มความรอบร , ความเปนพหสต)มงคลขอท ๘ สปปจ (มศลปะ)มงคลขอท ๙ วนโย จ สสกข โต (มวนัยด)มงคลขอท ๑๐ สภาสตา จ ยา วาจา (มวาจาเปนสภาษต)

๑๒๑5๑๙

๒๓๒๘455๘๗5

๘๒๙๖๑๐๖๑๑5๑๒๑๑๓๑

สารบัญ


11/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๑๐

มงคลขอท ๑๑ มาตาปตอปฏาน� (การบ�ารงบดามารดา)มงคลขอท ๑๒ ปตตสงคโห (เล ยงดบตร)มงคลขอท ๑๓ ทารสส สงคโห (การสงเคราะหภรรยา-สาม)มงคลขอท ๑4 อนากลา จ กมมนตา (การงานไมคั งคาง)มงคลขอท ๑5 ทานจ (บ�าเพญทาน)มงคลขอท ๑๖ ธมมจรยา จ (ประพฤตธรรม)มงคลขอท ๑๗ าตกานจ สงคโห (สงเคราะหญาต)มงคลขอท ๑๘ อนวชชาน กมมาน (ท�างานไมม โทษ)มงคลขอท ๑๙ อารต วรต ปาปา (งดเวนจากบาปกรรม)

มงคลขอท ๒๐ มชชปานา จ สโม(ส�ารวมจากการด มน� าเมา)

มงคลขอท ๒๑ อปปมาโท จ ธมเมส (ไมประมาทในธรรม)มงคลขอท ๒๒ คารโว จ (มสัมมาคารวะ)มงคลขอท ๒๓ นวาโต จ (มความถอมตน)

มงคลขอท ๒4 สนตฏ (มความสันโดษ)มงคลขอท ๒5 กตตา (มความกตัญ, เปนสัตบรษ)มงคลขอท ๒๖ กาเลน ธมมสวน� (ฟงธรรมตามกาลอันสมควร)มงคลขอท ๒๗ ขนต จ (ความอดทน)มงคลขอท ๒๘ โสวจสสตา (เปนคนวางาย)มงคลขอท ๒๙ สมณานจ ทสสน� (เหนสมณะ)

๑๓๙๑5๒๑๖4๑๗๖๑๘๓๑๙๒๒๐๐๒๐๗๒๑4

๒๒๑๒๒๘๒๓๓๒4๐

๒4๖๒54๒5๙๒๖4๒๗๐๒๗๖


12/337

๑๑ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

มงคลขอท ๓๐ กาเลน ธมมสากัจฉา (สนทนาธรรมตามกาล)มงคลขอท ๓๑ ตโป จ (การบ�าเพญตบะ)มงคลขอท ๓๒ พรหมจรยจ (ประพฤตพรหมจรรย)มงคลขอท ๓๓ อรยสจจาน ทสสน� (เหนอรยสัจ)มงคลขอท ๓4 นพพานสจฉกรยา จ

(ท�าใหแจงซ งพระนพพาน)มงคลขอท ๓5 ผฏสส โลกธมเมห จตต� ยสส น กมปต (จตไมหวั นไหวดวยโลกธรรม)มงคลขอท ๓๖ อโสก� (จตไม โศก)

มงคลขอท ๓๗ วรช� (จตปราศจากธล)มงคลขอท ๓๘ เขม� (จตหลดพน, จตเกษม)

๒๘๒๒๘๗๒๙4๓๐๐

๓๑๐

๓๑๘๓๒5

๓๓๐๓๓๓


13/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๑๒

ทางพัฒนาชวต

ในปจจบันน เปนสมยัของการพัฒนา ทกคนตางกมความ

ตองการความกาวหนาดวยกันทั งนั น และตางกพยายามทกวถทางท จะไดมาซ งความกาวหนาของชวตนั น เปนตนวาตองการท�ามาคาขายข น ท�าราชการกม งหวังท จะใหเจานายรัก และอกหลายประการซ งกอใหเกดมขบวนการแปลกๆ เชน ประเด ยวเคร องรางของขลังอาจารยวปสสนา ไมวาจะไปทางไหนกมผอางตัววาเปนผวเศษ

ทั งนั น ซ งในยามปรกตอาจารยท มคณวเศษทางของขลัง จะตองเปนผ ท มอายราวๆ คณป แตถาคนเราลองคลั งกันแลวบางทสามเณรนอยหรอไมกยายแกอะไรคนหน งเทานั นกมความขลังวเศษแลว โดยอางวาเจาพอนั นเจาแมน มาเขาประทับทรง แจกของขลัง บอกหวยเบอร บ�าบัดโรคภัยไขเจบไปตามเร องตามราว ปญหาวาท�าอยางไรจงจะรวย

ท�าอยางไรจงจะกาวหนาในหนาท การงาน ฯลฯ เหลาน เปนปญหาส�าหรับสังคมปจจบัน


14/337

๑๓ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ถาเราจะยอนกลับไปอกประมาณ ๒๖ ศตวรรษ คอกอนท พระพทธเจาของเราจะตรัสร ธรรม ประชาชนชาวชมพทวปกมความคดเหนเหมอนกับเราในปจจบันน เหมอนกัน แตการแสวงหาของเขาครั งกระนั นแตกตางกวาของเราในปจจบันน คอมงหวังแสวงหาคณวเศษเขาตัว

ปรากฏเร องตามคัมภรทางศาสนาวา คนสมัยนั นก�าลังต นตัว

ในการคนควาปญหาเก ยวกับชวตจตใจ เชนปญหาวา คนเราเกดมาอยางไร เกดมาแลวท�าไมจงตองตาย ตายแลวไปไหน ตลอดจนปญหาเก ยวกับเร องความสขความทกข เคราะหดหรอเคราะหราย และตางก แสดงความคดเหนกันแตละทัศนะ แลวก โฆษณาความคดของตนวาถกตอง อยางอ นผด พอเผยแพรไปหนักๆ เขา เม อมคนเช อมาก

ตัวเองกเลยเปนคณาจารย มลกศษยคนละมากๆ และตางคนตางก มงอวดคณวเศษของตัวเอง เพ อมงหวังแสวงหาศษย และศษยก แสดงคณของอาจารย สับสนว นวาย จนกระทั งยางเขาส สมัยพทธ-กาล คอสมัยท พระพทธเจาของเราตรัสร แลว การแขงขันประชันด กันระหวางศษยตางอาจารยกทวความรนแรงย งข น

ในครั งกระนั น มการชมนมสาธารณะกันอยางกวางขวางตามหัวเมองตางๆ เกอบจะทั วเจดแควนของภาคกลางในชมพทวปสถานท ชมนมใชสถานท ภายใตรมไมบาง ศาลากลางเมองบาง สวนสาธารณะ และจัตรัสตางๆ บางแหงบาง บางแหงเจาบานผานเมองนยมในเร องการอภปราย กอนญาตให ใชสัณฐาคารหรอหอประชม

ส�าหรับเมองนั นๆ พอถงวันนัดกไปประชมกัน และผลัดกันพดผลัดกันอภปรายเสนอความคดความเหนจนถงกับตั งรางวัลเอาแพ


15/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๑4

ชนะกันกมสวนทางดานพทธสาวก ไมปรากฏวาพระพทธเจาทรงสนับสนน

ในเร องการโตวาทะน แตกมบางปญหาท ขัดแยงกันในวงอภปรายมาทลถามพระพทธเจาอยเสมอ และพระองคกทรงวนจฉัยช ถกช ผดใหเสรจส นไป เม อถงตอนน แลวกมปญหาข นวา ท�าไมพระองค จงไมสงสาวกออกไปโตวาทะกับเขาหรอ พระองคทรงเปนหวงใน

สาระธรรม เกรงวาจะไมสามารถจะทนตอการวพากษวจารณ ตรงกันขาม พระองคกลับทาอยตลอดเวลาวา “เอหปสสโก” แปลวา“เชญมาพสจน” และขอความเหลาน ก ไดถกประกาศออกไปอยางกวางขวาง ทั งน เพ อท จะทาพวกนักอภปรายทั งปวงใหมาพสจนด พระธรรมของพระพทธเจานั นนอกจากจะทนตอการเพงพสจนแลว

ยังสามารถท จะท�าใหคนท มาพสจนนั นเกดความเล อมใสศรัทธาได


16/337

๑5ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ในขณะท ทกคนตางด�าเนนการอภปรายกันอยอยางถงพรกถงขงนั น กเกดปญหาข น แรกในระหวางวงสนทนาข นวา “อะไรเปนมงคล”

เม อเราดรปของปญหาแลวไมนาท จะยาก แตวากกอใหเกดความสับสนอย ไมนอยในวงของนักอภปราย และนักอภปรายตางก เสนอความคดเหนของตนออกมาวา

“ทานทั งหลายโปรดฟงทางน ” นักคดคนหน งพด “ขาพเจาร ดวาอะไรเปนมงคล”

“ไหนลองเสนอความคดของทานมาดซวา ทานมความเหนวาอยางไร” นักคดอกคนหน งถามข น

มลเหตแหงมงคล


17/337


18/337

๑๗ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ความจรงแลว ตาเปนอวัยวะหยาบๆ สวนหน งเทานั น คนเราถาลองหลับตาเสยแลว รางกายก ไมมความหมายอยางไร ส งหน งท ม ความส�าคัญของรางกายกคอ “ห” เพราะหของคนเรานั นต นท�างานเกอบตลอดเวลา ขณะท เราหลับอย ถามอะไรเกดข นหจะรบรายงานทันท แมส งท ตาไมสามารถเหนได แตหกสามารถไดยน ไมวาเสยงนั นจะมาทางทศไหนหเปนไดยนทั งนั น นอกจากนั นเสยงเพลงท

เพราะๆ ซ งเราไมสามารถจะรับดวยตา จมก ล น และไมสามารถจะถกตองลบคล�าไดดวยรางกายได รวมความแลวเสยงท ห ไดยนแลว เปนของท พนจากส กล น รส และสัมผัส เปนของท ละเอยดสะอาดแท ฉะนั นเสยงท ห ไดยนจงเปนมงคล”

“นาคดเหมอนกัน ทานสตมังคลกะ” นักพดอกคนหน งเร มจะ

คัดคาน “แตขอโทษเถอะ เสยงท เราไดยนนั นเปนมงคลไปทกอยางหรอ”“ออ แนนอน” นายสตมังคลกะตอบ“ถาอยางนั น เสยงดาทอ เสยงสาปแชง เสยงข เขญ เสยงโกหก

ตอแหล เสยงสอเสยดยยง เหลาน กจัดเปนมงคลดวยละส ทาน

สตมังคลกะ” นายสตมังคลกะน งเงยบ เปนอันวาวาทะของนายสตมังคลกะไดถกหักลางแลวอยางส นเชง“ทานผ เจรญทั งหลายโปรดฟงทางน ถาทานอยากทราบความ

จรง” นักอภปรายคนท สามเร มเสนอตัวเอง “ขาพเจารสกสงสารทานทั งสองเปนอยางย ง ท มความคดเหนผดๆ อยางนั น ความจรง

แลวทานไดลมไปแลวหรอวา ส งท ส�าคัญภายในรางกายของเรานั นนอกจาก “ปาก” แลวจะมอะไรส�าคัญกวาเปนไมม เพราะปากของ


19/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๑๘

เราน สามารถท จะกนอาหารเพ อน�าไปหลอเล ยงสวนตางๆ ของรางกาย และท�าใหรางกายเปนอย ได ปากและล นของเราสามารถท จะล มรสอาหารท เอรดอรอยได ฉะนั นส งท ล นไดล มรสนั นแหละเปนมงคล”

“ประเด ยวกอนทาน ทานวาทกอยางท ล นล มรสนั นเปนมงคลทั งหมดใช ไหม” นักคดอกคนเร มแยง

“ออ แนนอนท สดละทานเอย” นายมตมังคลกะตอบ“ถาอยางนั น ของตางๆ เปนตนวาของขมๆ รสเผดจัดๆ และ

รสเฝอนๆ จนเหลอจะกนเขาไปไดกเปนมงคลละซ” เปนอันวาความคดของนายมตมังคลกะไดถกลบลางไปอก

ในท สดก ไมม ใครสามารถจะตอบไดวาอะไรเปนมงคล ญัตต

เร องมงคลน ไดกลายเปนขอพพาทและไมเบ อไมเมาของบรรดาคณาจารยตางๆ ปญหาเร องน ไดถกน�ามาคดกันอย เนองๆ ตามคัมภร ไดกลาวไววา เร องมงคลน ไมคดกันเฉพาะในหม มนษย แมแตเหลาเทวดากน�าเอาไปคดกัน กาลไดลวงไปดวยความว นวายถง ๑๒ ป

ครั นแลวไดมผ น�าเร องราวน ไปทลถามตอพระผ มพระภาคเจา

ซ งขณะนั นเสดจประทับอยท พระวหารเชตวันใกลๆ เมองสาวัตถ และพระองคก ไดตรัสเร องมงคลในทางพระพทธศาสนาใหพระสงฆ และประชาชนฟง เร องท พระองคแสดงมทั งหมด ๓๘ ขอ ทกขอเปนผลจากการตรัสร ของพระองคทั งส น เพราะพระองคม ไดคดเอาเดาเอา ฉะนั นแตละขอของพระองคจงเขาถงสัจธรรมทั งส น ไมม

ใครผ ใดคัดคานหรอทักทวง เร องราวทั งหลายท สับสนกันอย ถง ๑๒ ป กเปนอันหมดไป


20/337

๑๙ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ความหมาย

ของค�าวามงคล

เม อพดถงเร องมงคลแลว บางคนอาจจะนกวาดภาพไปวาคงจะ

เปนเร องอภนหาร เร องมหัศจรรย เร องลงขมอม เคร องรางของขลังอะไรท�านองนั น ความจรงกนาจะใหคดอยางนั น เพราะสมัยเม อขาพเจายังเดกอย กมักจะไดยนเร องน ในท�านองของขลังอยบอยๆถาเราคดไปในท�านองนั นกเปนเร องท นาเสยใจไมนอยท เรายังพากันคดอยางนั น

ความจรงแลวก ไมนาท จะต�าหน เพราะวาเม อเราไดยนวา มงคลแลวท�าใหเราเกดความคดเชนนั นจรงๆ ความจรงแลวมันเปนเร องท เราเขาใจผดกันในเร องของภาษา ฉะนั นเม อพระจะแสดงเร องมงคลหรอวาเหนหนังสอท เก ยวกับเร องของมงคลแลว โดยเฉพาะอยางย งพวกหน มๆ สาวๆ จะรสกวาหัวใจและตาปรอลงไปถนัดเม อไดยน

ค�าวามงคล บางทกคดเลยไปวาควรจะน�าไปอานเม อเราแกแลวหรอน�าไปฝากคณยาคณยายทางบานตามเร อง


21/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๒๐

ทน เราลองมาศกษาเร อง “มงคล” กันเสยกอนเพ อความเขาใจค�าวามงคล มงคลน ในทางภาษาไทยของเรากยากท จะหาค�าแปลท ตรงตัวไดยากสักหนอย แตถาจะเอาความหมายแลว ค�าวา “มงคล”หมายถงเหตท ท�าใหคนเจรญข น มฐานะดข น มวชาความรดข นมยศ มต�าแหนงสงข น ไดบรรลความส�าเรจ ความสมบรณย งข นเหลาน ลวนแตเปนความหมายของค�าวามงคลทั งส น ในขณะท เขยน

เร องน อยกยังหาความหมายของค�าน ใหกะทัดรัดกนใจความยาก ไดพยายามหาหนังสอท ทานผรไดแตงเอาไวกยังไมสกระจาง ในหนังสอมงคลชวตของ พันเอกป น มทกันต อธบดกรมการศาสนา

ได ใหความหมายของค�าวามงคลวา “ทางกาวหนา” แตขาพเจากเลยมาไดแงคดอกอยางหน งวา “ทางพัฒนาชวต” ดจะเหมาะกวา เพราะวา

สมัยน เปนสมัยท เราก�าลังแขงขันกันในดานพัฒนาและอกประการหน ง กเปนค�าแปลท กนใจความทั งบาลเดมและภาษาปจจบัน เปนอันตกลงกันในท น วาขาพเจาจะถอแปลค�าวา “มงคล” หมายถง“ทางพัฒนาชวต” น หมายถงความเขาใจของขาพเจาเทานั น

เปนอันวา มงคล หมายถงทางพัฒนาชวตนั นเอง ในสมัยน

เปนสมัยแหงการพัฒนา ไมวาประเทศใดกตางเรงรัดพัฒนากันเปนการใหญ เชน พัฒนาชนบท พัฒนาการศกษา และอกหลายๆอยางท เราต นเตนกับความกาวหนาในดานการพัฒนาของชาต ตางๆ ซ งความจรงไม ใชอะไร คอมงคลของเรานั นเอง การพัฒนากหมายความถงการท�าส งหน งใหเจรญกาวหนาข นอก

การพัฒนาไมใชจะมาเร มกันแตยคน เทานั น ความจรงแลวเปนเร องท ผ คนในชมพทวปไดสงสัยและพยายามหากันมานานแลว


22/337

๒๑ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ถงกับเถยงกนัเปนระยะเวลา ๑๒ ป ความคดการพัฒนาของคนสมัยกอนนั นเขาคดกันรอบคอบมาก และถงกับอภปรายกันถงแตกหักเลย แตความคดของเขาเปนไปอยางชาๆ แตวาไดผลด

ไมเหมอนคนสมัยน คดท จะพัฒนาตัวเองในทางลัด บางคนสบบหร ไมเปน รสบบหร เพ อท จะเขาสังคมงาย บางคนรด มสราเพ อหาเพ อนฝง บางคนคดอยากจะรวยทางลัด ถงกับลงทนไปหาหลวงพอ

นั นเจาพอน กันใหว นไปหมด ทั งน กเพ อจะพัฒนาตัวเองและครอบครัวนั นเอง แตนาเสยดายท ใชความพยายามในการนกเอาเดาเอา ผลท สดก ไม ไดรับผลตามความม งหมาย

ถาเราเดากันอยางในสมัยเม อ ๒,5๐๐ ปกอนนั นก ไมเปนไรเพราะในสมัยนั นบานเมองยังไมเจรญและกยังไมมผ ร คอยแนะน�า

เหมอนคนท เดนบกปาฝาดง เพราะวาในสมัยนั นถนนหนทางยังไมม เหมอนในสมัยน แตเด ยวน ทางเขามไวใหเดนอยางสบาย ถาใครขนยอมบกปาอยางเดมกนาจะต�าหน เร องมงคลน กเหมอนกันความจรงแลวพระพทธเจาของเราไดแสดงไวอยางสมบรณท สดแตแลวเรากยังแสวงหาทางพัฒนาท ลาสมัยกันอยกเปนเร องท

นาสังเวชเปนอันยต ไดวา มงคล แปลวา ทางพัฒนาชวต ทน กเกดเปนปญหาข นมาอกวา เราจะท�าอยางไรจงจะเปนการพัฒนาชวตปญหาน กมตอบกันเปนสองสายคอ จากฝายคณาจารยเจาลัทธตางๆซ งท�าใหตองถกเถยงกันอย ถง ๑๒ ป นั นทางหน ง และจากพระพทธ-

เจาทางหน ง มงคลแรกเปนมงคลของนักคด สวนมงคลของพระพทธเจา เปนมงคลของผ ตรัสร และเร องมงคลตางๆ กมเช อสายตดกัน


23/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๒๒

มาอย จนถงทกวันน เปนตนวา เราจะท�าการมงคลใดๆ กตาม จะตองม ใบไมอยางนั นอยางน จงจะเปนมงคล เชนตองใส ใบมะตม เพ อจะ

ใหช อเสยงโดงดัง ใสใบทอง ใบนาก ใบเงน ผวมะกรด ขม นชันหญาแพรก ใบมะขาม ฝกราชพฤกษ เหลาน เรยกวาเบญจมงคลเพราะวาจะท�าใหเจาของงานไดเปนใหญเปนโต

น เรากสังเกตไดวามงคลของนักคดนั น ถอวัตถตางๆ วาเปน

มงคล ถาใครมส งนั นไวแลวเปนอันวามมงคลทเดยว เพราะฉะนั นเวลาจะท�างานมงคลตางๆ จงตองว งหากัน เชน งานแตงงานตองม หอยสังข มมงคลแฝด เปนตน ม ไวเองไม ได กตองไปขอยมหรอไม กตองเชาเขามา ทั งน เพราะอยากไดมงคล เร องพธกรรมน ย งหลายคนย งหลายความคด ยากท จะประมวลกันมาหมดส นได เพราะเจาลัทธ

เหลาน ถอจากการเดานั นเอง เม อตางคนตางเดากเดากันไปตางๆนานา อยางเชนเราจะใหใครเขยนรป “พระปฐมเจดย” ถาคน ไมไดเหนพระปฐมเจดยเลย จะเขยนภาพไมถก และถาเขยนรอยภาพกเปนรอยอยาง ถาไดเคยเหนแลวรอยคนหรอพันคนกเขยนไดเหมอนกัน


24/337

๒๓ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

มงคลทั งสองอยางน เราลองมาพจารณากันดวา อยางไหนจะขลังกวากัน อันน กตองอาศัยท ทานผ อานไดตัดสนพจารณากันเอาเอง คอการตั งมงคลของนักคดนั น ใชวธถามตัวเอง เอาความ

ตองการของตัวเองไปตั งเปนมงคล และความคดเหลาน เม อจะสรปแลวจะไดอย ๖ ทาง คอ ทางตา ห จมก ล น กาย ใจ อยางไหนตองการอะไร ชอบอะไร แลวกยกเอาส งนั นข นมาเปนมงคล เชน

พวกท เอาตาเปนเกณฑ ไดแก พวกท ถอขนาดรปราง เชนตะพดตองยาวขนาดนั น ไมเทายาวเทานั น พวกท ถอส กนยมใชส

ตามวัน เชน วันอาทตยสแดง วันจันทรสเหลอง เปนตน น เปนการถอโดยเอาตาเปนเกณฑ ถอเปนมงคล

อยางไหนขลัง


25/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๒4

พวกท เอาหเปนเกณฑ ไดแกพวกท ถอเสยงอยางพวกพราหมณ ถอหอยสังข และท ถอวาใบมะตมเปนไมมงคลเพราะเอาช อมันเปนเกณฑ ไดยนค�าวา “ตม” กร สกวาเปนเสยงดัง ฉะนั นพวกท อยากจะดังทั งหลาย เวลาประกอบการมงคลกเลยเอาใบมะตมมารวมดวยหรอบางทกใชใบเงน ใบทอง เพราะช อของมันกระเดยดไปทางเงนๆ ทองๆ เหลาน เอาเสยงหมาเปนเกณฑในการตัดสนเร อง

มงคลแตมงคลอยางพระพทธเจา ไม ไดเอาส งท คนชอบมาเปนเกณฑ

แตทรงเอาเหตผลเปนท ตั ง เชน คนอยากจะเจรญกาวหนา ทรงพบวาอยางไหนท จะท�าใหเจรญกาวหนา กทรงแสดงวาการท�าอยางนั นๆเปนมงคล และในชวตของคนๆ หน ง ถาไดฝกฝนตนเองอยางเตมท

แลวกจะสามารถท จะพัฒนาตัวเองใหเจรญไดเทาไร ทรงแสดงไว หมดส นรวม ๓๘ ขั นดวยกันเม อกลาวถงมงคลภายนอกแลวเชนน กจะมปญหาถามวา

ถาอยางนั น เม อวัตถท ท�ากันในศาสนพธนั น เชน ใบเงน ใบทอง ใบนาก ใบทับทม เหลาน จะไมมผลทางมงคลเลยหรอ เร องน กขอ

ตอบวาตามธรรมดาของคนเราท อย ในสังคมและอย ในส งแวดลอมของขนบประเพณ ฉะนั นการท�าส งใดท ชอบดวยขนบประเพณ แลวเปนผลดทางดานจตใจแลความสามัคค แตส�าคัญอย ท วาเราไมควรท จะฝากความส�าคัญ หรอความเจรญกาวหนาไวกับส งเหลานั นซ งถงแมวาเราจะมของครบตามท นักคดทั งหลายระบ ไวแลวในพธ

มงคลสมรส ถาค มงคลสมรสไมมมงคลของพระพทธเจาเลย เชน ไมซ อสัตยตอกัน ไมเอ อเฟอตอกัน ชวตของคสมรสจะไมราบร น


26/337

๒5ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

เลย น� าสังขจากมงคล นักคดนั น จะเปยกช มเฉพาะท รดมอเทานั นแตมงคลของพระพทธเจาจะใหความช มฉ� าไปตลอดชวต

เพ อพสจนความจรง ขอเชญทานศกษามงคลทั ง ๓๘ ขอของพระพทธเจาได

๑. ไมคบคนพาล๒. คบบัณฑต

๓. บชาบคคลท ควรบชา4. อย ในประเทศอันสมควร5. มบญวาสนามากอน๖. ตั งตนไวชอบ๗. มความรอบร (ความเปนพหสต)

๘. มศลปะ๙. มวนัยด๑๐. มวาจาเปนสภาษต๑๑. การบ�ารงบดามารดา๑๒. เล ยงดบตร

๑๓. การสงเคราะหภรรยา-สาม๑4. ท�างานไมคั งคาง๑5. บ�าเพญทาน๑๖. ประพฤตธรรม๑๗. สงเคราะหญาต

๑๘. ท�างานไมม โทษ๑๙. งดเวนบาปกรรม


27/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๒๖

๒๐. ส�ารวมจากการด มน� าเมา๒๑. ไมประมาทในธรรม๒๒. มสัมมาคารวะ-มความเคารพ๒๓. มความถอมตน๒4. มความสันโดษ๒5. มความกตัญ (เปนสัตบรษ)

๒๖. ฟงธรรมตามกาลอันสมควร๒๗. ความอดทน๒๘. เปนคนวางาย๒๙. เหนสมณะ๓๐. สนทนาธรรมตามกาล

๓๑. การบ�าเพญตบะ๓๒. ประพฤตพรหมจรรย๓๓. เหนอรยสัจ๓4. ท�าใหแจงซ งนพพาน๓5. จตไมหวั นไหวในโลกธรรม

๓๖. จตไม โศก๓๗. จตปราศจากธล๓๘. จตหลดพน (จตเกษม)


28/337


29/337

๒๘ ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร

ในบรรดาสัตว โลกทั งหลาย ส งท นาสนใจท สดคอคน เพราะวาตัวเราเองกเปนคน พอแมพ นองตลอดจนเพ อนฝงกเปนคน เม อเรา โตข นพอท จะไดรับการศกษาได เราก ไปเรยนอย กับครซ งกเปนคนตลอดจนการคาขายเรากตองพบปะอย กับคน แมตัวตายเราก ไมวายท จะตองย งกับคน เพราะวาคนนั นเองเปนผ น�าเราไปเผาไปฝง

เม อส งแวดลอมทั งหลายของเราข นอย กับคนเชนน แลว ส งท เราจะตองศกษาหาความเขาใจใหดเก ยวกับเร องของคน เพราะคนเรา

มงคล

ขอท

๑อเสวนา จ พาลาน�

(ไมคบคนพาล)


30/337

๒๙ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

จะดกเพราะคน และจะเสยคนกเพราะคน จะร� ารวยหรอยากจนกเพราะคนอกเหมอนกัน สวนส งอ นสัตวอ นเปนแตเพยงสวนประกอบเทานั น ฉะนั นในมงคลหรอทางพัฒนาชวตขอตนนั น พระพทธองค จงทรงสอนเร องคนและขอท ๒ กเก ยวกับคน

ไมวาเราจะท�างานอะไร จะเปนการคาหรอวาการแตงงานกตามส งท เราจะตองค�านงอย เปนประการแรกกคอ คน ถาสมมตวาทาน

จะแตงงานกับใครสักคนหน ง แทนท จะเปนหวงเร องสนสอดทองหมั นแทนท จะเปนหวงน� าหอยสังขมงคลแฝด และหวงจ�านวนคนท จะมารดน� าอวยพร แตควรท จะหวงคนท จะรวมกับเรานั นแหละเปนประการส�าคัญ ดวาเขาจะเปนคนดหรอไมด เปนปญหาแรกท สด

คนพาล

คนในโลกน มอย สองประเภท คอ คนดกับคนพาล ในมงคลขอแรกของพระพทธเจา พระองคทรงสั งสอนใหเวนจากการคบ

คนพาล กอนท เราจะเวนจากการคบกับคนพาลนั น เรากควรท จะทราบเสยกอนวาคนพาลมลักษณะอยางไร เพราะเปนเร องท ยากมากท จะร ไดวาคนไหนเปนคนพาล เพราะเราไมสามารถท จะพสจนได โดยทางเคร องแตงตัวหรออาภรณประดบัรางกาย ทั งน เพราะวาคนพาลบางคนแฝงมาในรางของผดกม วธท จะสังเกต

คนพาลไดนั น กอาศัยจากการสังเกต กรยาอาการท แสดงออก เพราะคนพาลนั นยอมจะมอาการท จะแสดงออกมาอย 5 อยางดวยกัน


31/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๓๐

เพ อความเขาใจในเร องของคนพาลจงใครท จะยกนทานมา ให ไดฟงสักเร อง เปนเร องสมัยกอนพทธกาล คอ มดาบสคนหน งมนามวาอกตต ทานดาบสผน เม อกอนจะบวชทานเปนคนมั งคั ง

โดยไดรับมรดกจากมารดาบดา ทานเปนคนชาวเมองพาราณส ทางภาคเหนอของประเทศอนเดย แตทานจะออกบวชดวยเร องอะไร

ไมทราบได แตความในทองเร องนั นบงชัดวาทานบวชเพราะไดรับ

ความกระทบกระเทอนใจจากคนบางพวก หลังจากท ทานไดบวชแลวก ไดออกจารกไปทางภาคเหนอจนกระทั งเขาไปตั งส�านักท�าความเพยรอย ท แควนกาฬะ และในท นั นทานตองไดประสบกับความอดอยากยากแคนจนกระทั งตองฉันเปลอกไมทเดยว ขาวน ไดทราบไปถงทาวสักกะ พระองคจงเสดจมายังส�านักของดาบส

“พระคณเจา โยมขอปวารณา หากพระคณเจาตองประสงค ส งใดแลวโปรดเรยกรองเอาเถด โยมจะจัดถวาย” ทาวสักกะปวารณาตอดาบส

“ขอถวายพระพร การท มหาบพตรไดปวารณานั นเปนพระมหา-กรณาอยางหาท เปรยบม ได” พระดาบสตอบ

“โปรดบอกมาเถดพระคณเจา ตองการปจจัยส งใดโยมจะจัดถวาย”“ปจจัยเคร องขบฉันไมส จะเดอดรอน ขอถวายพระพร”“โยมไดทราบวาเวลาน พระคณเจาถงกับฉันเปลอกไมใบไม

แลวม ใชหรอ”

“ถกแลวถวายพระพร แตเวลาน เปลอกไม ใบไมยังพอประทังชวตอย ถามหาบพตรจะโปรดประทานพรแลว อาตมาภาพมขออ น

ไมคบคนพาลมงคลขอท ๑


32/337

๓๑ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ท จะประสงคย งกวา”“ออ ไมเปนไร พระคณเจา บอกโยมมาซพระคณเจาประสงค

ส งใด เภสัชแก โรคหรอ หรอขัดของดวยเคร องบรขารอยางไร”“เภสัชกด บรขารอ นๆ กด อาตมาไมตองการ มหาบพตร”“ถาเชนนั นพระคณเจาประสงคส งใด”“มหาบพตร ประการแรกท สด ขอใหอาตมาอยาไดพบ อยา

ไดเหนคนพาล...”“อาว...” ทาวสักกะอทานดวยความแปลกพระทัย เพราะทรง

คาดคดวาพระดาบสคงจะขอเคร องขบฉัน หรอไมกใหหาพาหนะอพยพไปยังถ นอ น แตแลวความคาดหมายของพระองคกกลายเปนอ นไป จงตรัสถามซ� าอกวา “ไหน พระคณเจาวาอยางไรนะ พระคณ

เจาตองการอะไร”“ขอถวายพระพร ขออยาใหอาตมาภาพอยาไดพบไดเหนคนพาลเลย...”

“แลวอยางไรอก” ทาวสักกะตรัสถาม“ขออยาไดยนไดฟงเร องราวของคนพาลดวย ขอถวายพระพร”

“เทาน หรอ พระคณเจา”“ขออยาไดอย รวมกับคนพาลอก”“แลวอยางไรอก”“ขออยาได แมแตจะท�างานเก ยวของกับคนพาลเลยทเดยว

ขอถวายพระพร”

“แหม พระคณเจาน เกลยดคนพาลเอามาก...”“ม ใชแตเทานั น มหาบพตร ขออยาใหจตใจของอาตมาหลงใหล


33/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๓๒

นยมชมชอบกับคนพาลเปนอันขาด...” พระดาบสทลในท สด“หมายความวา พระคณเจาไมประสงคท จะเก ยวของกับคนพาล

อยางเดดขาด ไมวาในกรณ ใดๆ”“ใชแลวมหาบพตร”“เอาละ โยมขอถามพระคณเจาสักนดเถอะ คนพาลนะท�าอะไร

ใหกับพระคณเจาหรอ บอกโยมหนอยได ไหม”

“มหาบพตร ขออยาใหอาตมาไดเลาเร องท ไดผานมาแลวเลยเม อเร องมันผานมาแลวก ใหมันแลวไป แตอาตมาจะขอสรปพฤต-การณของคนพาล เพ อทรงทราบดังน คอ

๑. คนพาลชักน�าในทางผด๒. คนพาลชอบท�าในส งท ไม ใชธระ

๓. คนพาลเหนผดเปนชอบ4. คนพาลแมเราพดดก โกรธ5. คนพาลไมร จักระเบยบวนัยคนพาลเปนอยางน แหละมหาบพตร อาตมาภาพจงไมปรารถนา

จะพบ หรอไดยนไดฟงขาวคราววามคนพาลอย ท นั นท น มหาบพตร”

พระดาบสเนนความประสงคของตนในท สดเม อเราไดอานเร องน จบลง เรากพอท จะรวบรวมความหมายของค�าวา คนพาล แลววาเปนอยางไร มลักษณะอยางไร และคงจะท�าใหทานดาบสปนป มาแลวเม อคราวครองฆราวาส ซ งแทนท จะกลัวอดตาย กลับกลัวจะตองเผชญกับคนพาล ดวยเหตน เองทานจง

ตั งขอสังเกตคนพาลไดอยางเหมาะสมอกประการหน งความหมายของค�าวา พาละ ค�าน เปนค�าบาล



34/337

๓๓ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

แปลวา เยาว ออน อยางเชน พาลทารกะ เดกเยาว ฉะนั นเม อเอาความหมายของค�าน มาเปนฉายาของคน เราเรยกวาคนพาล หมายถงคนมก�าลังนอย หรอคนออนแอ ตามทัศนะทางพทธศาสนานั นเหนวาคนพาลคอคนออนแอ เปนคนประเภทมก�าลังนอย ซ งถาจะเทยบกับความเขาใจของชาวบานแลวออกจะไมถกตองนัก ซ งชาวบานเขาใจวาคนพาลคอคนแขง

ทน เหต ไรจงวาคนพาลเปนคนออนแอ กอนอ นเราจะตองเขาใจเสยกอนวา ตามธรรมดาคนเรานั นมก�าลังอย ในตัวดวยกันทั งหมด๓ กอง คอ

๑. ก�าลังความด๒. ก�าลังความร

๓. ก�าลังกายน แหละเปนกองก�าลังของคนเราละ ใครจะสามารถท จะพัฒนาชวตของตนเองไดมากนอยเพยงไร กตองแลวแตจะมก�าลัง ๓ กองน มากเพยงไร และจะตองใชประกอบใหครบ ไม ใหสักแตวาจะมเฉยๆบางคนม ไมครบ หรอมแต ใช ไมครบ นยมใชแตก�าลังกายอยางเดยว

เชนเวลาเกดขัดแยงกับใคร แทนท เราจะเอาชนะกันดวยความร หาเหตผลตามความเปนจรงเขาส กัน แตเรากลับไม ใช ชอบใชก�าลังเขาสกันแตอยางเดยว พ งแตก�าลังกายอยางเดยว คนประเภทน เรยกวาคนมก�าลังนอย ในเม อคนทั วไปเขามก�าลัง ๓ อยาง แตเรา

ใชเพยงอยางเดยว ฉะนั นตามหลักศาสนาจงถอวาผ น เปนคนออนแอ

ซ งความออนแอน ตามภาษาบาลเรยกวา พาโล หรอพาละ ถกตองทกประการ


35/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๓4

เม อเราจะสรปคนพาลตามนัยของพระไตรปฎก ในพาลบัณฑตสตร ในอปรปณณาสก พระพทธองคทรงแสดงลักษณะของคนพาลแกพระภกษสงฆวา คนพาลมลักษณะ ๓ คอ

๑. มความคดชั ว๒. พดจาชั ว๓. ชอบท�าชั ว

เม อไดอธบายลักษณะของคนพาลมาพอสมควรแลว คดวาทานคงสามารถท จะร โฉมหนาของคนพาลแลววามลักษณะอยางไรตอไปน จะอธบายถงวาการคบ การคบ ในทางภาษาบาลทานเรยกวาเสวนา ชาวบานเรยกวา สองเสพ คบหาสมาคม ทน การคบของคนเรากมอย ๒ ขั น คอ

ใกลกันคบกันค�าวา ใกลกัน หมายความวา เดนใกลกัน ยนใกลกัน นั งใกลกัน

นอนใกลกัน อยางเชนเราท�างานอย ในท เดยวกัน การเขาใกลกันนั น ไม ใชหมายความวาจะคบกันเสมอไป

คบกัน หมายถงการรวมจตใจดวย เหนพรอมกับเขา ผสมกับเขา ตางจากลักษณะท กลาววาใกลกัน เพราะเม อถงตอนน แลวก เปนอันวาคบ คอถายทอดเอานสัยใจคอตลอดจนการกระท�าของเขามาทเดยว ตามทัศนะของทางพระพทธศาสนา ถอวาคนพาลเปนบคคลท พงรังเกยจ ท หามโดยตรงกคอการหามคบ เพราะแม ไมรวม

กนรวมอัธยาศัยกยังเปนข อเสยหายหลายอยาง เชน อาจถกคนพาลท�าอันตราย รังแก ขมเหง อาจถกคนต�าหนตเตยน อาจ



36/337

๓5ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

พลาดพลั งคบคนพาลเขาจรงๆทกอยางท ยกมาลวนแตเปนส งท ไมเปนมงคลแกตัวทั งส น ถง

แมวาเราจะเปนคนด แตลงไดคลกคลกับคนพาลแลว ยอมเปนท หวาดระแวงแกคนทั งหลาย

จะอยางไรกตาม บางครั งเราจ�าเปนจะตองอย ใกลกับคนพาลซ งไมมทางท จะหลกเล ยงได เชนบดามารดาเปนคนพาล บตรตอง

คอยปรนนบัตตามหนาท หรอสามภรรยาเปนคนพาล อกฝายหน งกจะตองเล ยงด แตการกระท�าดังกลาวน ไม ไดช อวาคบคนพาล หรอบางทพระสงฆกจะตองไปเทศน โปรดคนพาลกม คนควบคมนักโทษตองคลกคลอย กับนักโทษตลอดวัน ก ไมจัดวาเปนคนพาล

ในขณะท เราอย ใกลคนพาล จ�าเปนจะตองคดไวเสมอวา เรา

อย ใกลส งท เปนอันตราย เหมอนเราก�าลังอย ใกลคนท เปนโรคตดตอคนท อยใกลคนพาลจะตองระวังตัวแจ คอระวังความพาลของเขาจะมาตดตอเอาเราเขา ถาเผลอกนับวาเปนกรรมของเรา

คบพาลการคบคนพาลนั นมลักษณะท จะพอแสดงใหเหนเปน ๓

ลักษณะคอ การรวม ๑ การรับ ๑ และการให ๑การรวมนั น หมายความวา ตกลงปลงใจรวมกัน รวมการงาน

รวมกน รวมนอน รวมสข รวมทกข รวมเท ยวเตร รวมพรรค รวมความคด กรยาอยางน เปนลักษณะของการคบ


37/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๓๖

การรับ หมายความวารับเปนนาย รับเปนลกนอง รับเปนคร รับเปนผัว รับเปนเมย รับเปนผ อดหนนเช อเชญ เหลาน เปนเคร องแสดงออกซ งการคบเหมอนกัน

การให หมายถงการใหความสนับสนนยกยอง ใหยศ ให ต�าแหนงใหบ�าเหนจ ใหค�าชมเชย แมแตจะปรบมอใหกเขาในลักษณะคบทั งส น

การท พระพทธองคทรงแสดงมงคลขอแรกวาอยาคบคนพาลกหมายความวาอยารวม อยารับ อยาใหแกคนพาล เพราะเม อเรา

ไปคบเขาแลว กจะถายเอาความเสยมาส ตัวเรา และเปนอัปมงคลคอไมเปนมงคลแกเราเลย เพ อประกอบเร องใหชัดในมงคลขอน จงจะขอยกเร องราวมาแสดงสัก ๒-๓ เร อง

นทานกมารโจรและเทวทัต

เร องมอย วา มชายหน มคนหน งเปนคนมนสัยเกกมะเหรกเกเร

บดาจะวากลาวสั งสอนก ไมยอมฟง ในท สดกถกบดาขับไลออกจากบานไป ชายหน มนั นกเท ยวซัดเซพเนจรไปคบหากับพวกโจร พวกโจร ไดพากันไปโจรกรรมในท ตางๆ บางท กปลนฆาเจาทรัพยตาย ปลนวัวปลนควายเอามาขาย แบงปนทรัพยท ได การกระท�าน ไดลวงร

ไปถงพระมหากษัตรย พระองคจงตรัสสั งใหเสนาอ�ามาตยยกไพรพล

ทหารไปจับพวกเหลาโจร รวมทั งชายหน มนั นดวยเอามาประหารส นชายหน มคนนั นตองตายลงอยางนาอนาถ เพราะโทษท คบกับคนพาล



38/337

๓๗ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

จงถงความพนาศในท สดอกเร องหน งกคอเร องของพระเทวทัตกับพระเจาอชาตศัตร ม

เร องด�าเนนความวา พระเทวทัตซ งเปนค เวรค กรรมกับพระพทธเจา ไดเกดมารวมวงศศากยะกับพระพทธเจา และไดออกบวชพรอมกับศากยวงศอ นๆ เม อบวชแลวกเจรญฌานจนไดฌานโลกย สามารถท จะแสดงฤทธ ตางๆ ได พระเทวทัตมความนอยพระทัยเปนอยางมาก

ท บรรดาพทธบรษัทเม อมาส พระอารามแลวตางถามหาแตพระพทธ-เจา พระอัครสาวกทั งสอง พระอนรท พระอานนท ไมม ใครถามหาพระเทวทัตเลย จงบังเกดความรษยา มความคดท จะหาอ�านาจและผอปฏฐาก ไดเลงเหนวาพระเจาอชาตศัตรราชกมารของพระเจาพมพสารเปนกมารยังเยาวอย เม อพระเทวทัตไดแสดงอทธฤทธ

แปลงตัวเปนกมารนอยมอสรพษพันกาย ยังความเล อมใสแกพระ-กมารเปนอยางมาก พระกมารไดถวายตัวเปนโยมอปฏฐากเลยท�าใหฐานะของพระเทวทัตดข นมาก แตตอมาพระเทวทัตเกดม ความคดรายตอพระพทธเจา โดยตนเองจะเปนพระพทธเจาเสยเองและไดยยงใหพระเจาอชาตศัตรปลงพระชนมพระบดาเสย

“ทานอาจารย ขาพเจานั นกมฐานะท จะไดรับพระราชบัลลังก แทนเสดจพออย แลว” พระเจาอชาตศัตรแยง“มหาบพตรไมร อะไร” พระเทวทัตแหย “พระองคร หรอไมวา

เด ยวน คนเราไมแนนอน บางทลกตายกอนพอกมมาก ขอมหา-บพตรเช อหมอมฉันเถด”

เม อโดนไมน เขา พระกมารซ งยังออนตอความคดกคลอยตามดังนั น ในวันหน งพระกมารจงไดเหนบกรชเขามาในวัง แตเน องจาก


39/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร๓๘

ไมเคยท�าความผดมากอน ฉะนั นการท�าจงสอพรธและถกอ�ามาตย จับได พระเจาพมพสารเม อไดทราบวาอ�ามาตยจับพระกมารได จง

ไดสอบถามวา“การท ลกของพอเหนบกรชเขามาในวังน มความประสงค

อยางไร”“หมอมฉันตองการราชสมบัตพระเจาขา” พระกมารตอบ

“เม อลกตองการอยางนั นกจะเปนไร เอาเถอะพอยกให”แลวพระเจาพมพสารก ไดสถาปนาพระเจาอชาตศัตรใหเปน

พระราชาแหงมคธตอไป เม อแผนของตนไดรับความส�าเรจ พระเจาอชาตศัตรจงไดแจงแกพระเทวทัต วาบัดน ตนไดรับมอบราชสมบัตแลว

“มหาบพตร การท�าอยางน จะไดช อวาส�าเรจกหาไม” พระเทวทัตกลาวข นเม อไดรับรายงานจากพระกมาร “การกระท�าอยางน เปรยบเหมอนพระองคขังสนัขไวในกลอง เม อสนัขมันหวข นมามันกจะกัดหนังกลองกนฉันใด ราชสมบัตท บดายกใหทานโกรธข นมาเม อไร ทานกจะเอาคนไปเม อนั น อาตมาคดวา ฆาเสยให

ตายนั นแหละ สมบัตจงจะเปนสทธ แกมหาบพตรโดยแท”“อะไรทานอาจารย” พระเจาอชาตศัตรอทาน “ขาพเจาไม สามารถท จะประหารพระราชบดาดวยศาสตราไดหรอก”

“มหาบพตรไมตองท�าถงอยางนั นหรอก เพยงแตพระองค จับพระราชบดากักขังใหอดพระกระยาหาร ในไมชากจะตองตาย

ไปเอง” พระเทวทัตแนะพระเจาอชาตศัตรกเหนดวยกับความคดของพระเทวทัต จง



40/337

๓๙ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ตรัสสั งใหจับบดาไปขังไว ในเรอนจ�า สั งไม ให ใครเขาเย ยมนอกจากพระราชมารดา

พระนางเวเทห ซ งเปนพระมเหสมความกตัญตอพระราชสวามย ง จงไดจัดอาหารใสขันทองคลมดวยผาหมนอนซอนเขาไปถวายพระสวาม พระเจาพมพสารกอาศัยอาหารนั นยังพระชนมอย ตอมาเม อพระเจาอชาตศัตรจับได กหามไม ใหพระมารดาหมผาคลม

เขาไป พระนางกเอาอาหารซอนไปในฉลองพระบาทเขาไปถวายแก พระราชสวาม พระเจาอชาตศัตรทราบเขากสั งหามไม ใหพระมารดา

ใสฉลองพระบาทเขาไปเย ยม พระนางก ใชอาหารมาเคลาขย�าบดทาพระกายของนาง คลมพระกายดวยผาเขาไปเย ยม และใหพระเจาพมพสารเลยอาหารตามรางกายนั น พระเจาพมพสารกอยได

ตอมาเม อพระเจาอชาตศัตรทราบความจงสั งหามเย ยมโดยเดดขาดพระราชมารดาถงกับเศราโศกพระทัยอยในเคราะหกรรมของพระสวาม คร� าครวญดวยน� าเสยงละหอยแตภายนอกวา

“ขาแตพระองคผเปนราชสวาม ตั งแตบัดน ไปเบ องหนาหมอมฉันจะไม ไดเหนพระองคสบไป นับแตจะไกลกันไมมก�าหนด

ราวกับวาพระจันทรดับลับบรรพตเหล ยมพระสเมร โทษานโทษอันใดท ขาพเจาท�าผดมาแตกอนดวยกาย วาจา ใจ ขอพระองคทรง ใหอภัยแกหมอมฉันในวันน ถงพระองคจะทรงส นพระชนม เกลากระหมอมฉันกม ไดเหนพระองคอกแลว ขอทลกระหมอมแกว จงให อภัยโทษแกเกลากระหมอมผ เปนอัครชายาในกาลบัดน ”

เม อพระเจาพมพสารไม ไดเสวยพระกระยาหารเลย แตอาศัยท วาพระองคทรงเปนพระอรยบคคลชั นตนคอพระโสดาบัน พระองค


41/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร4๐

กอาศัยการเดนจงกรม มพระพทธคณเปนอารมณ ยังปต ใหบังเกดข น ท�าใหรางกายและวรรณะของพระองคนั นผองใส มปตหลอเล ยงพระชนมชพอย โดยมตองเสวยอะไรเลย

พระเจาอชาตศัตร หลังจากท ไดสั งหามไม ใหพระราชมารดาเขาเย ยมพระเจาพมพสารแลว กคอยฟงขาวการส นพระชนมของพระราชบดาอย เม อทรงทราบวา พระราชบดาม ไดทรงส นพระชนม

เพราะอาศัยการเดนจงกรม มปตหลอเล ยงพระชนมชพอย จงสั งให ชางกัลบกเอามดโกนกรดฝาพระบาททั งสองขางแลวทาดวยน� าเกลอพระเจาพมพสารไดเสวยทกขเวทนากลา ไมสามารถจะทรงพระชนมายอย ได ในท สดกทรงส นพระชนม

ในวันเดยวกันนั นเอง ไดเกดมเหต ๒ อยางพรอมกัน กลาว

คอในขณะท พระเจาพมพสารไดสวรรคตลง พระมเหสของพระเจาอชาตศัตร ไดประสตพระราชโอรส เม อมเหตเกดข นอยางน อ�ามาตย จงปรกษากันวา เราจะควรกราบทลเร องอะไรกอน ในท สดกลงมต กันวา ควรท จะกราบทลเร องการประสตพระราชโอรสกอน เพราะเปนเร องมงคล เม อไดปรกษากันตกลงแลวกคอยอย

พอพระเจาอชาตศัตรเสดจมา อ�ามาตยผ หน งกกราบทลเร องการประสตพระราชโอรส เม อพระเจาอชาตศัตร ไดทรงสดับ กบังเกดความปต โสมนัสอยางแรงกลา ถงกับร�าพงในพระทัยของพระองค เองวา

“อา...น พระบดาของเรานั นจะมความรสกเหมอนกับท เราน

ร สกปตขณะน หรอไม พระบดาของเรากคงจะรักเราเหมอนอยางท เรามความร สกอย ขณะน แลวปานน พระบดาของเราจะเปนอยางไรบาง



42/337

4๑ส ร ค ต โ ต ภ ก ข

ก ไมร ”เม อทรงร�าพงในพระทัยเชนนั นแลวกทรงรับสั งถามวา“น อ�ามาตย แลวพระราชบดาของขายังมพระชนมชพสบายด

อย หรอ”“หาม ได พระอาญามพนเกลา บัดน พระเจาพมพสารพระบดา

ไดส นพระชนมเสยแลวพระเจาขา”

“หา เจาวาอยางไรนะ พระบดาขาส นพระชนมแลวกระนั นหรอ”ตรัสถาม

“พะยะคะ”พระเจาอชาตศัตร ไดทรงสดับเร องราว กมความโทมนัสพระทัย

ย งนัก ย งเม อไดทราบขาวถงความรักของพระบดาท มตอตนเม อยัง

เยาววัย กย งมความโทมนัสเปนทวคณ ทรงวปโยคโศกเศราท ไดทรงพลัดพรากจากพระราชบดา ถงกับเสวยมได บรรทมกไมหลับพระกายผายผอมลง นายแพทย โกมารภัจจจงไดทลแนะน�าให ไปเฝาพระผ มพระภาคเจา แลวพระพทธเจาก ไดเทศนา สามัญญผลสตร

ใหฟง ยังความเล อมใสในพระรัตนตรัย มพระทัยเบกบาน เส อมส น

จากความเศราโศกตั งแตบัดนั นมา พระเจาอชาตศัตรกส นความเล อมใสในพระเทวทัต ไม ไปมาหาส และคอยอปฏฐากเหมอนอยางเคย

พระเทวทัต เม อส นความอปถัมภเส อมจากลาภสักการะจงเขา ไปเฝาพระพทธเจา ทลขอท จะปกครองสงฆ และพรอมกันนั นกทล

ขอใหพระองคบัญญัตวัตถ 5 ประการแกสงฆ คอ


43/337

ม ง ค ล ๓ ๘ ป ร ะ ก า ร4๒

๑. พงเปนผ อย ปาเปนวัตร ผ ใดเขาบานตองอาบัต๒. พงเท ยวบณฑบาตเปนวัตร๓. พงถอผาบังสกลเปนวัตร4. พงอย โคนไมเปนวัตร5. หามฉันปลาและเน อพระพทธองคทรงเหน

good thing for life

Documents