fryma re nr1

8/13/2019 Fryma Re Nr1

1/16

nga Afrim MEKA

Meto QARRI

nga Teuta NUNAJ

Fryma eReE PRJAVSHME, INFORMATIVE, POLITIKE, EKONOMIKE, SOCIALE, KULTURORE VITI l Nr. 1 E enjte, 20 shkurt 2014

Adresa:Bulevardi George Bush,Nr.15/1, Tirane-mail: [email protected]

Kryeredaktor: Agim ZekaMob: +355 69 21 15 769Marketing: +355 69 40 55 244

Nga sot, n xhungln e shtypit t shkruar, hynme modesti edhe gazeta Fryma e Re. Ajonis rrugtimin e saj me premtimin pr t sjell vrtet

nj frym t re, ndoshta t munguar dhe sigurisht largsharjeve, denigrimeve, shpifjeve e replikave t kota

Fryma e Re premton tu sjell lexuesve t sajinformacion t larmishm. Ajo do t ket n faqet e sajanaliza dhe opinione pr probleme t ndryshme, si politike,ekonomike, sociale, intervista, etj.

Nuk do t mungoj edhe pasqyrimi i veprimtarivekulturore e sportive, n vend dhe n bot.

Dimensioni i gazets Fryma e Re do t jet vetmnj, pasqyrimi i s vrtets.

Gazeta do t jet e hapur pr mendimin e lir tintelektualve dhe specialistve t fushave t ndryshme, do tnxis pasqyrimin n faqet e saj t problemeve q preokupojnjetn n Shqipri e bot. Sigurisht, faqet e gazets son nukdo t shrbejn si arm pr t sulmuar e denigruar asknd,por do t jen arena e hapur e debatit intelektual, e pasqyrimitt mendimit t lir profesional dhe intelektual.

Redaksia e gazets Fryma e Re fton pr bashkpunime pr t sjell mendimet, opinionet, etj., specialistt eintelektualt e fushave t ndryshme.

I urojm rrug t mbar gazets Fryma e Re nmisionin e saj modest t premtuar.

Rrug t mbarFryms s ReEd

itorial

Aktualitet

Ekonomi

Sociale

Kultur

Politik

faqe 2 faqe 2

faqe 10

faqe 2

20 Shkurt 1991

Busti ra, DIKTATORT JO...

Udhrrfyese

e s vrtetsProf. Dr. Bamir TOPI

Tek llova t shkruaj disa fjal pr-shndetse pr gazetn FrymaRe, q merr jet sot, mendja m shkoi

e Sami Frashri yn, i cili thoshte se, liriasht thelbi i shpirtit dhe i mendjes. Aty ku

Dr. Sami GJERGJIGazmend OKETA

Vjen zri i ri ishtypit t lir

Profesionalizm, qytetari

e prqasje evropiane, n

Frymn e Re

Me besim n misionin e saj kombtar,pr t qen tribun i fjals s lir dhei mendimit demokratik n Shqipri, i shprehurimet m t przemrta gazets Fryma eRe, e cila premton t jet e ndryshme, duke

prcjell frymn e re n politikn shqiptare.

N kt numr t par t Gazets Fryma e Redshiroj t prcjell llimisht urimet m tmira pr stan e ksaj gazete. Kjo inisiativ nuk shtaspak e leht, por un kam besim se profesionalizmi,qytetaria, inteligjenca, dhe prqasja e re evropianee ktij sta dhe kolegve t angazhuar, do ndikoj

E drejta e pronsis, sipasstandardeve evropiane

Rrapo Hajredin DANUSHI

PO, ndarjes territoriale dheadministrative

No coment...

nga Xhafer SEITI

nga Alfred CAKO

Gruaja n politikn shqiptarefaqe 4

faqe 6

faqe 12

Panorama e trisht e ekonomis

Borxhi publik i brendshm dhe i jashtm,

mungesa e investimeve dhe papunsa, ulja e

shpenzimeve konsumatore

... thembra e Akilit

faqe 13

faqe 3

Humnera e arsimit t lartProf.as.dr. Mirela BOGDANI

Debat

PD ishte kundrrrzimit t bustit t Enverit, Berisha dhe

asnj fgur e saj nuk morn pjes n at ngjarje t madhe...

Enveristt e gjall n krye tprotests kundr Enverit t vdekur

Kriza djathtas, zgjidhja po aty

Varka mbeti po ajo, shtitsit po ata...Reforma n Art e Kultur,

nuk sht pron politike

faqe 5

faqe 2


2/16

FAQE 2 E enjte, 20 shkurt 2014Fryma eRe

Aktualitet

E drejta e pronsis, sipasstandardeve evropiane

Rrapo Hajredin DANUSHIKryetar i Shoqats Pronsi me

Drejtsi

N vitin 1991, kur u ndryshuasistemi n Shqipri, nuk u vukurr n dyshim se krahas ndryshimeve

politike, do t bheshin edhe rregullimete padrejtesive t bra mbi t drejtn e

pronsis.Rregullimi i t drejts s pronsis

sipas standarteve t vendeve t prparu-ara demokratike, ishte detyrimi q mori

prsipr t rregullonte shteti shqiptarqysh n llim t viteve 90. U pranuanga t gjith se, pronart gjat rregjimitkomunist ishin shpronsuar me dhun e pashprblim dhe se, ata pronar q kundrsh-tuan shpronsimin, u ndshkuan. E drejta

jon e pronsis nuk sht vn kurr ndyshim. Kolegji i bashkuar i Gjykatss Lart t Republiks s Shqipris, nvendimet e tij, pranoi faktin se pronart,apo trashgimtart e tyre, kishin humbur

vetm posedimin e prons, por jo titullin epronsis. Ata kishin t drejt t krkoninkthimin e posedimit t saj.

Fillimisht u shfuqizuan t gjithaaktet e mparshme ligjore q kishin ve-

pruar mbi pronat. Ligjet e reja duhet tkishin si qllim ristabilizimin e drejtsismbi pronsin, duke ua kthyer zikisht

pronat pronarve t tyre t mparshm et ligjshm. Dy partit kryesore politike(Partia Demokratike dhe Partia Sociali-ste), n kompromis me njra tjetrn, ven-dosn interesat e tyre ekonomike, politikedhe korruprive mbi intersat e pronarvet ligjshm. N kt mnyr iu hap rruganj korrupsioni galopant ekonomik e

politik, sepse me pronat tona u ndrtuan

platformat pol itike dhe ekonomike tfushatave elektorale. Pronat tona lluant prvetsoheshin nga politikant, apo

prkrahsit e tyre.Miratimi me referendum popullor i

Kushtetuts n vitin 1998, ishte nj torepr pronart. Neni 181 i saj detyronteligjvnsin t miratonte brenda tre vjetveligje sipas standarteve t Evrops, por prfat t keq asgj nuk u b. Pas denonci-meve tona te faktori ndrkombtar, nnmonitorimin e OSBE, politika shqiptare udetyrua t hartonte nj ligj pr pronat nvitin 2004, por edhe ky ligj megjithse ndukje kthente pa kuzim pronn (prvetoks bujqsore), nuk zgjidhi asgj. Kor-rupsioni ekonomik dhe politik la n fuqi,

n nj aneks t tij, pasojat e nj srligjeve q kishin vepruar mbi pronat epronarve deri n at moment. Ato ligjepraktikisht nuk e kthenin pronn.

Pr zbatimin e atij ligji u krijua njkomitet i varur nga Kuvendi, ku mernin

pjes edhe palt e interesuara. Pas vitit2005, me ndryshimin e mazhorancs,

komiteti u kthye n agjensi q varej ngaQeveria dhe zbatonte vetm politikat an-tipronar t saj. Kjo situat vazhdon edhesot e ksaj dite. Gjat ktyre viteve gjendja

thuajse nuk ka ndryshuar dhe, n AKK tPronave, en rreth 7000 dosje pa vendim,duke e kthyer praktikisht Agjensin eKthimit dhe Kompensimit t Pronave nAgjensi t Moskthimit dhe Moskompen-simit t Pronave.

shtja e pronave dhe koniketetq jan gjeneruar, kan br q prangjykatave shqiptare, por edhe n Gjykatn

Ndrkombtare t t Drejtave dhe LiriveThemelore t Njeriut, n Strasburg, tzn mbi 80% t proceseve gjyqsore tzhvilluara.

Kjo ka br q Komisioni Evropiandhe Kshilli i Evrops, duke e vlersuarshtjen e pronave si shkelje t t drejtavethemelore t njeriut, ta vendosin si nj nga

12 detyrat e Shtetit Shqiptar pr integriminevropian. Vetm n Gjykatn e Strasbur-gut jan depozituar mbi 450 shtje t

pranuara. Nga kjo gjykat e nderuar jandhn dhjetra vendime, duke e ndshkuarrnd Shtetin Shqiptar. Jan dhn ven-dime pilot, si dhe jan miratuar rezolutat posame pr ekzekutimin e tyre.

Lind pyetja e thjesht: Si do zgjidhetky problem? Ndrkoh, prgjigjjen tonsi pronar t ligjshm e t nprkmbur, ekemi thn dhe e themi: Duhet hartuar nj

ligj i ri q t kthej zikisht do pron eduke kompensuar vetm pronat q prdorenpr nevoja publike si dhe duke zbatuar pari-min e Kushtetuts son dhe t kushtetutavet t gjith Bots q, nj pron mund ttohet vetm me an t blerjes nga pronari,me an t dhurimit nga pronari, apo me ant trashgimis nga pronari. Vetm n ktmnyr mund t luftohet korrpsioni poli-tik dhe ekonomik q po mbyt Shqiprin.Shteti nuk mund t fal, apo t bj politik,si ka vepruar deri m sot me pronat tona.T gjith duhet ta ken t qart, se pr

pronn q krkojn t prtojn, duhet tpaguajn me mimin e tregut.

Proesi i tranzicionit t tejzgjatur ivendit ton e ka themelin n respektimin,

apo mosrespektimin e t drejtave t njeriut,ku veohet qartazi qendrimi ndaj prons

private. Partit politike q jan, apo ishinn pushtet, duhet ta ken t qart se e kanfutur vendin ton n nj qorsokak me kostoekonomike t paparshikueshme dhe nukduhet t harrojn se askush nuk fal pr hirt politiks.

Udhrrfyese e svrtets

Prof. Dr. Bamir TOPI

Tek llova tshkruaj disafjal prshndetse

pr gazetn Frymae Re, q merr jetsot, mendja m shkoite Sami Frashri yn,i cili thoshte se, liriasht thelbi i shpirtitdhe i mendjes. Aty ku nuk ka liri, mendja dhe shpirtithahen, si bima pa uj.

E pra, sot, t gjith sbashku, ndihemi m t lir. Tlir pr t menduar dhe transformuar n publik vendim-marrjet tona politike, me gazetn modeste t sapolindur,

por t vrtet.Fryma e Re, vjen sot jo vetm si nj gazet poli-

tike, por mbi t gjitha si udhrrfyese e s vrtets, n njvend si yni, kur shpeshher e vrteta sht mbytur nga

gnjeshtra t ranuara, q kan shtrembruar realitetindhe u kan shrbyer pushteteve t pamerituar.

Shpreh besimin se Fryma e Re, do t jet gazet ehapur, pr politikant dhe ekspertt, do t jet nj mundsireale pr promovimin e t rinjve, si dhe nj tribun edebatit pr politikn realiste t nj t djathte moderne,

pr t ciln ka nevoj Shqipria .

RRUG T MBAR GAZETS FRYMA E RE!

Dr. Sami GJERGJI Gazmend OKETA

Vjen zri i ri i shtypitt lir

Profesionalizm, qytetarie prqasje evropiane, n

Frymn e Re

Me besim nmisionin e sajkombtar, pr t qen tri-bun i fjals s lir dhe imendimit demokratik nShqipri, i shpreh urimetm t przemrta gazetsFryma e Re, e cila prem-ton t jet e ndryshme,duke prcjell frymn e ren politikn shqiptare.

Ftoj t gjith qytetart t besojn te kjo gazet e re, ku do tgjejn pasqyrimin real t shum problematikave dhe ngjarjeve trndsishme, duke mos patur si qllim n vetvete nxitjen e konik-teve, por pasqyrimin e alternativave dhe gjetjen e rrugzgjidhjeve.

Fokusi i gazets do t jet koherent me sloganin Pr shtetindhe qytetart, n trajtimin e temave t nxehta t jets s vendit,si ato ekonomike e t mirqenies s popullit, lufts kundr kor-rupsionit, forcimit t shtetit ligjor, etj. Fryma e Re i bashkohetmisionit snik pr t`i shrbyer vendit dhe demokracis, duke ekonsideruar lirin e fjals cilsi themelore pr mbarvajtjen e

shtetit, pr ta br kt organ shtypi z t besueshm t mediasshqiptare, e cila ka njohur shtypje dhe trysni t pashoqe, si djegiae selive t gazetave dhe persekutimet e gazetarve. Ngjarje t tillae kan zhvlersuar imazhin e vendit, duke e renditur Shqiprinn vendin e 85-t n Indeksin e Liris s Shtypit n bot prvitin 2014. Gazeta Fryma e Re do t jet e hapur pr t gjithqytetart dhe do t mirpres kritikat, sugjerimet e propozimet,q do ti garantojn jet t gjat dhe t shndetshme ktij zri tri t shtypit t lir shqiptar.

UDH T MBAR FRYMA E RE!

N kt numr tpar t GazetsFryma e Re dshirojt prcjell llimisht

urimet m t mira prstan e ksaj gazete. Kjo

inisiativ nuk sht aspake leht, por un kam

besim se profesionalizmi,qytetaria, inteligjenca,dhe prqasja e re evropiane e ktij sta dhe kolegve t

angazhuar, do ndikoj pozitivisht n shoqrin ton. Kysht dhe misioni i saj. Zakonisht dgjojm q n media,lajmi i keq, prbn lajm. Besoj se pr Frymn e Re do

jet krejt e kundrta. Lajm do t prbj, lajmi i mir.N morin e titujve t shumt t gazetave, qytetart

kan nevoj, pr nj z, apo dritare ndryshe. Ky duhet t jetqllimi kryesor i Fryms s Re, t shrbej si nj dritareku politikan, ekspert t fushave t ndryshme, qytetar tndryshm, t prcjellin lirshm idet, apo alternativat e tyre.

Fryma e Re, do t jet nj hapsir m shum pr ata trinj e t reja, t cilt dshirojn t ndajn me ne, idet, dshirat,objektivat dhe projektet e tyre. Jeta e prditshme e qytetarveshqiptar, problematikat e qyteteve tona, shndetsia, arsimi,

besoj se n faqet e Fryms s Re, nuk do t trajtohen thjeshtsi konstatime t gjrave q nuk shkojn mir. Propozimet przgjidhje, idet e reja, alternativat do t prbjn thelbin pozitivt do analize apo shkrimi.

PUN T MBAR GAZETS FRYMA E RE!

Kryetari i FRD, Bamir Topi, uron Kosovnpr Ditn e Pavarsis

Ish presidenti i Republiks, Bamir Topi dhe njkohsisht kryetar i FRD,uroi przemrsisht mbar popullin e Kosovs n ditn e prvjetorit t

gjasht t pavarsis. Z. Topi e cilson 17 shkurtin e vitit 2008, si ditn m t

muar t historis s Kosovs, dit q e radhiti kt vend prkrah shteteve t

tjera evropiane.Kjo ngjarje historike i dha Kosovs dhe popullit t saj dinjitetin dhe ardh-

mrin, t tuara me aq mund, pas nj beteje plot sakrica pr liri dhe identitet,

thekson z.Topi. Gjithashtu kryetari i FRD shprehu besimin e palkundur se, mendihmn e SHBA dhe t BE, si dhe me vullnetin e popullit t saj, Kosova do tnjoh gjith zhvillimin e begatin q meriton.


3/16


Politik...

Busti ra, Diktatort JO...

N ish Evropn Lindore, n fund t viteve 89-90:

Revolucioni n ekosllovaki - revolucion xhentil, i kadifejt.

N Ukrain - revolucion i portokallinjt.

N Rumani - flak (si e kashts).

N Shqipri - (fatale) revolucion i negociuar n tryez

Ish presidenti ek Havel: M t kqinj se komunistt, jan

ish-komunistt e shndrruar n antikomunist.

nga Agim ZEKA

Para pak kohsh, eurodeputetja e djath-t e ish-ministre e qeverisjes s djathtitaliane, on Adriana Poliportone dhe senatori it Djathts italiane, on Oreste Tofani, t ftuar

nga Balli Kombtar Demokrat, n nj konfer-enc me tem pr t Djathtn Konservatoremoderne evropiane dhe mundsin e riorga-nizimit t s Djathts shqiptare, mbajtn nHotel Tirana International, kumtesa intere-sante, prve t tjerave edhe pr dekomunis-tizimin e shoqrive paskomuniste n vendet eish-Lindjes evropiane. Duke qen t mirin-formuar pr zhvillimet politike t Shqipriss pas vitit 1990, t dy lektort politikan t

djatht bn nj panoram t qart t situatspolitike n vendin ton e n veanti t gjen-djes n t ciln ndodhet e Djathta aktuale nopozit n Shqipri.

N fakt, senatori Tofani pati mbajtur njleksion t gjer, n po t njejtin ambient, paradisa vitesh, thuajse me t njejtn tem, pra prdekomunistizimin e shoqris shqiptare n kttranzicion t pafund.

Pas aktivitetit, gjat nj bisede t lir mepolitikant-miq i pyeta: Nse deri tani, nmbi 23 vite qeverisje paskomuniste, periudhkur, nga koha n pushtet, m gjat ka qeverisurPD-ja e Djatht, se PS-ja e Majt dhe, ende nuksht realizuar dekomunistizimi i shoqrisshqiptare, a ka nj fajtor nga kto t dyja? Pau menduar gjat, senatori Tofani, mu prgjigjse, sigurisht fajtori duhet krkuar te forca poli-tike e s Djathts, pasi e Majta, vazhduese edrejtprdrejt e ish-Partis shtet, q prmes njdiktature t egr qeverisi Shqiprin pr msekatr dhjetvjear, do t ishte m e interesuar

pr ti shptuar gjykimit juridik t s kaluarskomuniste e pr t fshehur krimet e shumtagjat asaj periudhe. Dhe vrtet, t gjith

shqiptart kan dashur e pritur q, ky hesap,ky tranzicion i strzgjatur, t mbyllej njhere mir,prfundimisht e juridikisht, n mnyrtransparente dhe, jo t shprdorohej politikishtnga dy partit q kan dominuar jetn e venditn kto 23 vite. Do t mjaftonte pr ilustrimloja e turpshme e t dy partive, PD e PS, qkan br me dosjet e ish-Sigurimit famkeqdhe bashkpuntort e tij dhe t zbulimeve thuaja, q pr fatkeqsin ton ende ndodhenn Parlament, e institucione t rndsishme tshtetit shqiptar.

Kulmi n kt veprimtari arriti kur uftua t prshndes kreu i grupit parlamentart PD-s (i biri i nj ish-komunisti e nipi i njish-deputeti komunisto-socialist), i cili me njfjalim njlloj si n parlamentin shqiptar, me

demagogji t neveritshme, foli pr riorganiz-imin e bashkimin e t gjitha forcave politike tdjathta shqiptare (kupto si deri tani, vagona paslokomotivs PD-Berish) dhe tundi amurin

e mbrojtjes s dy shtresave mbshtetse prardhjen e tyre n pushtet, ish-t prndjekurvepolitik e ish-pronarve.

T gjith tashm e kemi par dhe ndjersjelljen e trajtimin e turpshm q PD-ja u ka

br ktyre dy shtresave antikomuniste. shttejet e njohur mungesa e vullnetit pr zgjidhjene t drejtave t tyre njerzore, shprblimin epremtuar t viteve t burgosjes e internimeve,apo kthimin e kompensimin e pronarve tligjshm, t sorollatur e persekutuar edhe sot,sipas skems katoviciane.

E theksova m lart termin juridikisht,pasi t gjith shqiptart, t prndjekur poli-tik ose jo, krkuan e pritn (sidomos gjatqeverisjeve t PD-s) gjykimin ligjor e vnienpara drejtsis t prgjegjsve t njohur ttragjedis kombtare shqiptare. Nj gj e tilljo vetm nuk ndodhi, por tallja me nj populltepr t shtypur nga regjimi kriminal komu-

nist, ka arritur disa her kulme tragji-komike,si n Parlament, kur kemi dgjuar sa herthirrje ndrmjet spiunsh me pseudonimet eish-Sigurimit. Dhe m keq akoma, kur meiniciativ t Stalinistit t fundit n Evrop, ish-sekretarit t devotshm t PPSH-s, gjoja nkuadrin e lufts e demaskimit t periudhs, kurai vet militonte n radht e para t diktaturss proletariatit, u krijua Institutii Studimit t krimeve t ko-munizmit, paraleli i famkeqitt Marksizm-Leninizmit, iNexhmie Hoxhs, pr t cilinende nuk dim se far bn eka botuar

Ashtu si n aspekte ttjera t jets politiko-shoqrore,

si n luftn kundr korrupsionite krimit t organizuar etj., kuvendi yn klasikohet i fundit

n Evrop, edhe n drejtim tdekomunistizimit t shoqrisdhe mbylljes prfundimtaree gjykimit juridiko-moral tperiudhs diktatoriale, prmeshapjes s dosjeve dhe brjes stransparencs totale, Shqipriambetet vendi i vetm e i funditq nuk e ka br akoma. Dhepse?

Le ti kthehemi pr pakkonsideratave t vna n kryet shkrimit si nntituj dhe le tthemi nga dy fjal pr dy prejtyre. Ish presidenti i par pas

komunizmit n ekosllovakie m pas n eki, disidentiVaslav Havel, pasi kishte lnjetn politike, pati thn se,kur u b kalimi paqsor ngakomunizmi n demokraci,n vendin e tij nuk qe thyerasnj xham etj., dhe pr kt shum studiuest politiks ndrkombtare e patn pagzuarrevolucionin ek, xhentil e t kadifenjt

dhe t gjith qen ndjer t lumtur e prkd-helur nga konsideratat e perndimorve.Ndrsa tani, pati thn disidenti ish-president,pak kaq vitesh, kur kthej kokn pas e shohse sa probleme lam pa zgjidhur dhe nuk embyllm e gjykuam juridikisht t kaluarnkomuniste e, pr m tepr, kur shoh mjaft

ish-komunist e shrbtor t asaj periudhe tricikluar n antikomunist e demokrat, q naqndrojn si shkopinj nn rrotat e demokracis,m djegin vesht nga turpi sht gjithashtuproverbiale edhe thnia e tij: M t kqij sekomunistt, jan ish-komunistt e shndrruarn antikomunist. Komentet do t ishin tteprta Ndrsa pr revolucionin tondemokratik, ish-disidenti ek dhe politolog

perndimor jan shprehur dhe e kan mbi-quajtur revolucion t negociuar,pra ntryez Ky pagzim fatal pr ne shqiptart ekishte bazn (t vrtetn) n llimet e ngjarjeve

t dhjetorit t famshm t 90-ts e m pas, kur

studentve idealist e antikomunist iu rrmbyestafeta dhe n tryez, regjisori Alia, ideatorie promotori i zhvillimeve demokratike (si e

ka quajtur Sali Berisha n qytetin Studenti, kusht shkllyer), bri at q me t drejt sht

cilsuar revolucion i negociuar. Me Kato-vicn famkeqe prpara si partitur, krimineliAlia, u ndau rolet udhheqsve t partive tardhshme opozitare (pjella t PPSH-s) pr tsiguruar shptimin e vetes dhe t t prlyervet periudhs diktatoriale. Dhe, duke iu elur

rrugn drejt pasurimit t shpejt e t pander-shm, prmes grabitjes s prons kombtare

e pronarve t ligjshm, privatizimeve menj euro dhe nj korrupsioni galopant, e lanShqiprin vendin m t varfr t Evrops.

Duke iu kthyer edhe nj her simpozi-umit t cituar n llim t ktyre radhve, tema

e dyt e tij ishte: Riorganizimi i t Djathtsshqiptare n opozit, pr mundsin e rikthimit,ndoshta m drejt, ardhjes s saj n pushtet.Them m drejt, pasi, pr hir t s vrtets, n

Shqipri, akoma nuk ka qeverisur nj forcpolitike realisht e djatht, si prsa i prketprogramit politik, ashtu edhe n drejtim tprbrjes dhe udhheqjes, pa ish-komunist,spiun t Sigurimit dhe gjithfar t impli-kuarish n kohn e regjimit komunist. Pra,shqetsimi pr nj riorganizim (pastrim) t sDjathts shqiptare, q sot ndodhet n kuotat mt ulta t periudhs s tranzicionit, sht i drejt.

Kshtu, problemi nuk sht pa zgjidhje. Por,riorganizimin (riformatimin) e ksaj alterna-tive t munguar e t shpress s shqiptarve tvarfr, q e duan demokracin e zhvillimin dheshohin prpara drejt Evrops perndimore, nukmund ta bjn letrat e djegura e aq m pakpolitikant ish-komunist, deri tani dominuese zaptues s t Djathts shqiptare. Pr tuarikthyer shqiptarve besimin e humbur, tashmkoha thrret prdit gura t reja e politikan tpaimplikuar me t kaluarn, t paprfolur prafera korrupsioni. Dhe t till ka plot, n shumformacione politike t vogla, por krkohet spari vullnet bashkimi e kurrsesi vnien n plant par t interesit personal. Vetm kshtu dot kryhet edhe dekomunistizimi prfundim-tar i shoqris dhe, shqiptart do t ecin meshpejtsi e duke shikuar prpara, drejt familjesevropiane, s cils i takojn si nj nga popujtm t lasht e dinjitoz t kontinentit.

Dekomunistizimin e shoqris shqiptare do ta bj e Djathta reale...


U bn 7 muaj qkurse e Djathta shqiptare

mori ndshkim me vota, po aq t shumta sa edhenumri i t eturve pr ndryshim, q rrzuan bustine diktatorit komunist 23 vjet m par. N faqene par t ksaj gazete lexojm me t drejt Bustira, diktatort jo. Dhe vrtet, m 23 Qershor votashqiptare ndshkoi ata q para 23 vjetsh, nxituant rrmbenin rremat e varks n dor, gjoja pr tndryshuar drejtimin.

Ama, varka mbeti po ajo. Shtitsit po ata.Edhe ujrat, n t cilat vrtitet pushteti i tyre, ngelipo ashtu i pandryshueshm. Ndaj, ish t majt tshndrruar n t djatht, rishtas t br t tillnga halli apo nga malli, u ndshkuan nga vala ezemrimit shqiptar, q lidhej sa me t Djathtn, aqedhe personalisht me emrin q e komandonte at. Em shum sesa shpresa te Rilindja e kopjuar dhe eprdorur pa citim prej shekullit t kaluar, shqiptartishin m shum t ngrthyer te nevoja akute pr trrzuar nga piedestali bustin e dyt (ksaj here t

gjall), at t Berishs nga foltorja e kryeministris.Dhe Berisha u rrzua. Hoxha 23 vjet m par.

Berisha m 23 Qershor. Akoma sht pjes e par-lamentit, akoma dikton Partin Demokratike, endeka t lart prepotencn dhe dshirn pr t qen nekran e n foltoren e parlamentit me do kusht. Amat gjitha kto jan shenja inercie, dukuria zike, sidihet mir, e ruan vrtet vazhdimsin, por shkurt.Shum shkurt. Ndaj, Berisha ngelet n ikje. Por ajoq po l pas, sht shum m e rnd sesa prania etij: kriza e thell n Partin Demokratike. Bataku inxir i s Djathts.

nga Afrim MEKA

Varka mbeti po ajo, shtitsit po ata...

- vijon n faqen 6 -


4/16


Debat...

PO NDARJES TERRITORIALE DHEADMINISTRATIVE

nga Xhafer SEITI

Ndryshimet politike n vendinton, pas viteve 90, ndikuanedhe n zhvillimin ekonomik e social.Riorganizimi i sistemit politik dhe

ekonomik diktuan edhe riorganiziminterritorial e administrativ. Rezultatet earritura gjat riorganizimit territorial,ndikuan edhe n decentraliziminekonomik e n veanti t treguesve

skal, ku mbi bazn e nj pakete

ligjore t prmirsuar, sht arritur trealizohet edhe nj testim i masave tndrmarra pr realizimin e reformsn prgjithsi.

Mangsit e vrejtura n kttranzicion t tejzgjatur, prve t

tjerave, kan ardhur si rezultat edhe imosorganizimit si duhet i ndarjes dheadministrimit t territorit sipas prakti-kave Evropiane.

Organizimi i ndarjes territorialedhe administrative t vendit krkon spari konsensues t gjer politik midisshumics dhe opozits. Mendoj sekriteri demograk duhet t jet:

a) N komuna, numri i banorvet mos jet m pak se 20 mij.

b) N bashki, numri i banorve jom pak se 100 mijbanor.

Reforma territoriale mund trealizohet mbi bazn e disa kritereve,ku mund t veojm shtrirjen krahi-nore dhe traditat kulturore rajonale,

konguracionin e territorit q do tprshij organi i qeverisjes vendore,infrastrukturn n prgjithsi e atrrugore n veanti, perspektivn e

ndrtimit t objekteve t reja e rikon-struksionin e atyre ekzistuese q shr-bejn pr komunitetin e nj organi tqeverisjes vendore, apo pr m shumse nj. T till prmendim ndrtimin eujsjellsve t rinj, ndrtimin e rrugveautomobilistike, gazsjellsve, etj.

Ndarja dhe administrimi i ter-ritorit n nivelin e par t tij (sipasorganeve t qeverisjes vendore), nukdo t prek shrbimet publike pr

komunitetin si sistemin arsimor, shn-detsor, shrbimin postar, etj. Prkun-drazi kto shrbime do t vijn dukeu prmirsuar mbi bazn e kriterevespecike t tyre.

Nga organizimi i ndarjes dheadministrimit t territorit, mund t

paksohet numri i rretheve (mund tjet 27, ose t ribashkohen rrethet e

ndara n vitin 2002), ndrsa numri i

qarqeve duhet t ndryshoj.Krahas uljes s numrit ekzistues t

rretheve, sipas nevojs mund t bhenedhe ndryshime kujsh, duke marr

n konsiderat numrin e banorvedhe konguracionin gjeograk. Edhe

organizimi i territorit n Nivelin e dyt,ose sipas qarqeve, duhet t prmirso-het. Nga 12, numri i qarqeve mundt reduktohet n 6 (Dibr, Shkodr,Tiran, Fier, Kor dhe Vlor),q dot organizoheshin mbi bazn e shtrirjesterritoriale t qarqeve aktuale. Kshtu,Qarku i Dibrs mund t prfshij Di-brn dhe Kuksin; Qarku Shkodrs,Shkodrn dhe Lezhn; Qarku i Tirans,qarqet aktuale t Tirans dhe t Dur-rsit; Qarku i Fierit, qarqet aktuale tFierit dhe t Beratit; Qarku i Kors,

qarqet aktuale t Kors dhe t Elbasa-nit dhe Qarku i Vlors, qarqet aktualet Vlors dhe t Gjirokastrs.

N qarqet aktuale duhet t push-ojn s vepruari strukturat ekzistuese,

si kshillat e qarqeve, pasi jan organet qeverisjes vendore t Nivelit t dyt,q ushtrojn kompetenca e funksionen territoret e organeve t qeverisjesvendore t Nivelit t par (bashkitdhe komunat), ose e thn ndryshe janorgane vendore pa territor. Po ashtuedhe shrbimet e organizuara n bazqarku, drejtorit e ndryshme rajonale,shrbimet e t cilave do t ushtroheshinsipas rretheve.

N qarqe mund t ruhet nj ad-ministrat e reduktuar e Prefektit prrealizimin e funksioneve t reduktu-ara, krahasuar me ato q kryejn sot

prefektt e qarqeve. Kto funksionedo t konsistojn n ndjekjen e prob-lemeve emergjente, t mbrojtjes ngazjarri, shprehjes pr bazueshmrinligjore t akteve t nxjerra nga organete qeverisjes Vendore, verikimit dhe

zgjidhjes s krkes-ankesave t ko-munitetit pran strukturave t organeveqendrore t pushtetit, rajoneve, sidhe pran administrats s Prefektit.Ky duhet t emrohet dhe lirohet/shkarkohet nga detyra me Vendim tKshillit t Ministrave, me propozimt Kryeministrit.

Organizimi i territorit n nivelrajonal, ose rajonizimi i vendit, mundt organizohet si vijon: N rajonemund t ngrihet dhe t funksionojnKshillat e rajoneve, t cilt do tzgjidhen me votim t drejtprdrejtnga t gjith banort e komunitetit met drejt vote.

I gjith territori i Shqipris duhett organizohet n 3 rajone: Rajoni

i Veriut, me territor qarqet aktualeShkodr, Kuks, Dibr dhe Lezh, meqendr qytetin e Shkodrs; RajoniQendror me territor qarqet aktualeTiran, Durrs, Elbasan dhe Kor,

me qendr qytetin e Tirans dheRajoni Jugor, me territor qar-

qet aktuale Vlor, Fier, Berat dheGjirokastr, me qendr qytetin eVlors. Por ndrmjet rajoneve mundt bhen edhe ndryshime n prf-

shirjen e rretheve, apo t organevet qeverisjes vendore.

Kshillat e rajoneve mund t kenedhe funksione si, t kryejn studimedhe t prcaktojn e miratojn pri-oritetet e zhvillimit rajonal. Pr ktqllim mund t hartojn e miratojnplane e programe zhvillimi afatgjatae afatshkurtra. Ato mund t mirato-jn treguesit vjetor e me afat m tgjat t buxhetit t t gjith rajonit.Pr kt mund t detajojn dhe tmiratojn treguesit e prgjithshm tbuxhetit vjetor pr t gjith organet eqeverisjes vendore, praktik q aktual-isht realizohet me vendim t Kuvenditt Shqipris. Kshilli i rajonit mundt detajoj e miratoj edhe fondet prdhnien e ndihms ekonomike, prak-tik q aktualisht realizohet nga ad-ministrata e prgjithshme e Shrbimitsocial shtetror n bashkpunim mestrukturat respektive t Ministris s

Financave.Prsa i prket hartimit dhe mi-

ratimit t treguesve t buxhetit rajonal,Kshilli i rajonit duhet t ket tdrejtn ligjore edhe t rishprndarjess buxhetit rajonal n prputhje mekrijimin e fondeve t lira, apo t vnan dispozicion gjat vitit buxhetor ngastrukturat e Pushtetit Qendror, prak-tika q do t realizohen n prputhjeme prcaktimin, ose riprcaktimin eprparsive t zhvillimit ekonomik trajonit. Kshilli i rajonit mund t marrhua nanciare afatshkurtra nga rajone

t tjera t vendit, si dhe t ndrmarr

nisma duke bashkpunuar pr ktqllim dhe me organizma t vendevet huaja, prfshir ktu edhe tregjetndrkombtare.

Kshilli i rajonit mund t mira-toj edhe tregues t veant skal n

shkall rajoni, qarqesh dhe rrethesh,

duke iu prmbajtur zhvillimit eko-nomiko-social t njsive administra-tive, mbi bazn e t cilve ngrihetrajoni. Ai mund t hartoj dhe miratojstrukturat e institucioneve t rrethevedhe t rajonit, si dhe t emroj e liroj/shkarkoj nga detyra drejtuesit e tyre,mbi bazn e propozimeve nga kryetarii Kshillit t rajonit.

Gjithashtu, Kshilli i rajonitharton e miraton strukturn e adminis-trats, q mendoj se mund t prbhetnga Kryetari i Kshillit t rajonit,Nnkryetari e Sekretari i tij, t ciltemrohen n kto detyra me votim ngaKshilli i rajonit, me vot t cilsuar;Drejtoria e prgjithshme e auditimit,brenda s cils t funksionojn drejtorit veanta auditimi me specialist nga

t gjith fushat (fnancier, inxhiniert specialiteteve t ndryshme, jurist,

etj.).Nga ana e ksaj strukture duhet

t realizohet auditimi i t gjith aktiv-itetit nanciar t institucioneve dhe

organeve t qeverisjes vendore n tgjith rajonin, me prjashtim t atyreinstitucioneve q do t prjashtohenme ligj; Drejtoria e nancs; Dre-jtoria e pushtetit vendor dhe e ter-ritorit, me specialist t ekonomis,bujqsis, energjetiks, minierave,mjedisit, mjeksis, shrbimit py-jor, npuns social , etj; Drejtoria eemergjencave civile dhe e situatavet veanta; Drejtoria e programimit

dhe e koordinimit; Drejtoria e mbro-jtjes nga zjarri dhe shptimit me sek-tort e saj n t gjith rrethet e rajonit;Drejtoria e burimeve njerzore dhe eshrbimeve t brendshme.

- vijon n faqen 5 -


5/16


Ekonomi...

N shkall rajoni duhet t ngrihendhe funksionojn edhe institucione si:Drejtoria e prgjithshme e arsimit dhesportit, me vartsi tekniko-profesionalenga Ministria e arsimit dhe sportit;Drejtoria e prgjithshme e shrbimitshndetsor, me vartsi nga Ministria e

shndetsis; Drejtoria e prgjithshme etatim-taksave, me vartsi nga Ministriae nancave; Drejtoria e prgjithshme e

bujqsis, zhvillimit rural dhe admin-istrimit t ujrave, me vartsi nga Minis-tria prkatse; Drejtoria e prgjithshmee sigurimeve shoqrore, me vartsi

n treguesit e miratuar pr zhvilliminekonomik, si dhe n fondet e lira q dot krijohen apo vihen n dispozicionnga Pushteti Qendror, Kshilli i ra-jonit mund t studioj e vendos edhepr: Menaxhimin e burimeve natyrore(nntoksore e siprfaqsore, si dhe

zhvillimin e turizmit) q dispononrajoni, gjithmon duke iu prmbajturpolitiks kombtare t zhvill imit t

vendit; Grumbullimin dhe prpunimine mbeturinave me natyr t ngurt, apot krijuara nga konsumi i prditshm,praktik q duhet realizuar n pr-puthje me kushtet e terrenit t territorit,duke bashkpunuar sipas nevojs edheme rajone t tjera t vendit e duke

krkuar edhe ndrhyrjen e mbshtetjenshtetrore. Gjat ktij procesi duhenrealizuar praktika t qndrueshme eafatgjata, ku t aplikohen edhe prvojat vendeve t zhvilluara perndimore.Rajonet do t duhet gjat aktivitetit ttyre ti nnshtrohen edhe veprimit tkonkurrencs.

Sa m sipr, mund t arrijm nprfundimin se, organizimit t ndarjes

dhe administrimit t territorit, duhet tiparaprihet me hartimin e legjislacionitt nevojshm, mbi bazn e t cilit do tduhet t hartohet e prmirsohet edhelegjislacioni pr zhvillimin/funksioni-min e veprimtarive t tjera t t gjithapushteteve.

- vijon nga faqja 4 -

nga Instituti i sigurimeve shoqrore;Drejtoria e prgjithshme e mjedisit,me vartsi nga Ministria e mjedisit;Drejtoria e shrbimit social-shtetror,me vartsi nga Administrata e prgjith-shme e shrbimit social-shtetror; Dre-jtoria e mirqenies sociale dhe e rinis,me vartsi nga ministria prkatse.

N shkall rajoni duhet t ngrihendhe funksionojn me vartsi qendrore

edhe institucionet e shrbimet si: Dre-jtoria e policis me komisariatet nrrethe, gjykatat e apelit dhe prokurorite Nivelit t dyt, strukturat e shrbimitinformativ rajonal, etj.

N prputhje me nivelin e bux-hetit q do t disponoj, mbshtetur

Panorama e trisht e ekonomis

nga Alfred CAKO

Borxhi publik i brendshm dhe i jashtm, mungesa e investimeve

dhe papunsa, ulja e shpenzimeve konsumatore, duket se do t jenthembra e Akilit e ekonomis.

Dihet se administrata aktuale egjeti ekonomin n nj faz

t vshtir. Borxhi publik i brendshmdhe i jashtm kan arritur n niveleshqetsuese. Nj borxh i fsheht ibrendshm, mbi 350 milion dollar dhe,

nj nivel borxhi publik prej afro 78% t

GDP, duket se do t jen thembra e Akilite ekonomis. Kjo do t sjell mungesinvestimesh e papunsi, t cilat do tsjellin uljen e shpenzimeve konsumatore.Nga ana tjetr, sektori bankar i nivelit tdyt ndodhet n nj situat t keqe pasinuk po guxon t nancoj me agresivitet

biznesin dhe individt, pr shkak t

pabesueshmris ndaj sektorit privat nbiznes, si edhe po sillet skeptik me kreditkonsumatore. Borxhi i keq q biznesi dheindividt i kan ktij sektori, aktualishtshkon n nivelin mesatar prej afro 25%.

Planikimi buxhetor i 2014-s pr

t shlyer borxhet e rmave t biznesit q

ju ka ktyre Qeveria, mund t prmir-soj nivelin e kredive t kqija t biznesitndaj bankave t nivelit t dyt dhe mundt rrit investimet n sektorin privat, ka

prkthehet me m shum vende punedhe prodhim mallrash, si edhe mekonsum, gj q do t rigjallronte dheimputonte ekonomin.

Nj vshti rs i tje tr vjen ngapresioni i ekonomis s BE, pasi dihetse rritja e papunsis n kto vendeka tkurrur t ardhurat e emigrantve,

drgesat e t cilve i jepnin frymmar-rje tregtis ndrkombtare t vendit siedhe zbutnin tensionet sociale dhe eko-nomike t brendshme, duke ruajtur nnj prqindje t lart stabilitetin e lekut,nprmjet rritjes s oferts s valutsn tregun e brendshm t shkmbimitvalutor, i cili sht nj ndr dy shkaqet enivelit t kursit t kmbimit n nj tregvalutor t luhatshm.

Ndryshe nga disa investime thuaja, t cilat me ofertn e mallit apot shrbimit t tyre, trheqin valut prn vendet e tyre t origjins, investiminteresant q do t rithithte valut brendavendit me shrbimin pas investimit,sigurisht q do t ishin investimetme teknologji t lart n industrin eturizmit bregdetar, industri e cila do tintensikonte zhvillimin e nj bujqsie

dhe blegtorie konkurruese n rajonme produkte cilsore t tyre bio, aq tlakmuara nga konsumatort e turizmitelitar evropian dhe botror.

Bregdeti shqiptar, me klimnmesdhetare dihet se sht shumtrheqs pr investitort e huaj, kado t sillte kapitalet e tyre investuese,

pra futjen e valuts, rritjen ekonsumit t mallrave t brendshme tmaterialeve t ndrtimit dhe m pasthithjen e organizuar nga kjo industrit produkteve bujqsore e blegtoralet tregut t brendshm n arealin

ballkanik t shqiptarve.

Nj sd tjetr e Shqipris prt prthithur kapitalin e biznesit off-shore, sht sigurisht rritja e cilsisdhe ekspansioni i arsimit n deg t

ndryshme, sidomos ato inxhinjerike, si nteknologjin informatike, n elektrome-kanik etj. Ksisoj, avantazhi i krahasuari kostos s tregut t puns n Shqipri, dot ishte ekas dhe trheqs pr kt biznes

ndkombtaroffshore, ka do t prkthehejme rritjen e vendeve t puns dhe me rritjene produktit t brendshm bruto.

Gjithashtu, kjo qeveri duhet tshptoj nga rritja e kostove prej njsistemi monopol energjitik q del mehumbje disa qindra milion dollar nvit. Sbashku me nj model politikasht vjetruara e jo efikase n fushn esigurimeve shoqrore, jan dy mina mesahat, t cilat qeveria socialiste duhet timontoj e minimizoj n maksimum

me efektin e tyre negativ.Po kshtu, nj problem i madh n

vend sht deacioni i fsheht, dmth

nj e ardhur e brendshme n t zez, ecila sht e vshtir t pastrohet dhe tinvestohet. Duket se mungesa e parasn qarkullim shkakton edhe stabilitetin

e mallrave me t ciln mburret Banka eShqipris duke e quajtur arritje t saj.Dihet se pr shkak t korrupsionit t lartt qeverive demokrate dhe t vlers rela-tivisht t lart n investimet buxhetorevjetore kapitale pr tet vjet (mesatarishtprej rreth 350 milion dollar), rreth 20%

e ktyre investimeve jan vjedhur ngaadministrata e korruptuar shtetrore nbashkpunim me sektorin privat t lid-hur me demokratt. Kjo do t thot se,20% e 2,8-3 miliard dollarve, ose rreth

550-600 milion, mund t jet niveli i

korrupsionit nga buxheti, pa llogariturkorrupsionin me fondet e shpenzimeve

operative dhe korrupsionin n ankandetpublike me pasurit natyrore t venditton, apo t ardhurat nga krimi i orga-nizuar i brendshm q thith valut, ose

lekun shqiptar gjat aktivitetit t tij. Dukeqen se qeveria e sotme socialiste kashpallur se do investim mbi 150 mij

lek duhet t kryhet nprmjet sistemitbankar, kto para ose valuta q ndodhennpr dyshek, e kan t vshtir t daline t investohen n sektorin privat n ktokoh t turbullta t ndrrimit t push-teteve, duke sjell edhe deacion, ose

munges energjie pr ekonomin ton.

Ulja e shpenzimeve t investimitkapital n ekonomin ton mefondet publike nga mosplanifikimi nLigjin e Buxhetit t vitit 2014, rritjae shrbimit t borxhit publik, cilsiae ult e nivelit t arsimit kno ho,

papunsia e lart e prhershme dhemungesa e perspektivs n rritjen eshpenzimeve pr shkak t rritjes spapunsis, duket se do t sjellin njrritje t ult t produktit t brendshm

bruto, i cili, s bashku me ruajtjen evlers s lekut nga Banka Qendrore,jan dy objektivat madhore t vshtiraekonomike e monetare t ksaj

mazhorance.

Pr t gjitha kto arsye, prshkak t nj ekonomie endemike ttrashguar nga demokratt dhe prshkak t nj trysnie n muret e jashtmet ekonomis son nga ekonomite rajonit dhe t eurozons, duket seqeverisja socialiste do ta ket nj vitt vshtir pr vendosjen dhe kapjen

e objektivave optimiste t vitit 2014,n nj koh q ajo ka planifikuarshpenzime t guximshme pr qllimesociale sidomos n shndetsi.


6/16


Teuta NUNAJ

Gruaja n politikn shqiptareRritja e kuotave pjesmarrse t gruas n politik, domosdoshmri.

Pjesmarrja e gruas n jetn politikee sociale n vitet e tranzicionit tgjat n vendin ton, ka qen ndr tematm t diskutuara. Jan br studime,

analiza, shkrime pa fund, nga vet grat,institucione t ndryshme e shoqatajoqeveritare. E prbashkta ka qenkonstatimi i gjendjes, n t ciln ndodhetgruaja dhe rekomandimet pr ndryshimin egjendjes.

Nse u referohemi t dhnave prangazhimin e gruas n politik, rezultonse para viteve 90, pjesmarrja e gruas nKuvendin e Shqipris, kishte arritur stadinm t lart n Legjislaturn VII, n vitet19741978, me 88 gra deputete, ose 35.2%t numrit t prgjithshm t deputetve.Ndrsa parlamenti i fundit monist, kishte75 deputete gra, nga 250 n total, ose 30%t t gjith deputetve.

Por, pavarsisht treguesve t lart t

pjesmarrjes n jetn politike t vendit,mund t themi se grat politikane n atperiudh nuk shquheshin pr individualitecilsore. Ato nuk ishin gura t spikaturaintelektuale, aq m pak t lira e t pavaruran mendimet dhe opcionet e tyre, por thjeshtpruese t vijs s Partis dhe porosive tshquara t udhheqsit komunist. Kshtu,edhe pse ishin n numr t konsiderueshmpjesmarrjeje n jetn politike shqiptare,grat nuk mundn t krijonin nj traditpolitike me tipare dalluese.

Ndrkoh, n kto 23 vite t tranzi-cionit, kemi patur gjithsej 83 deputete gra,prej t cilave, 5 deputete, ose 6%, n mshum se tre legjislatura (njra prej t cilavesht larguar nga politika), 15 deputete, ose18%, n dy legjislatura dhe 63 deputete, ose76%, vetm n nj legjislatur. Kemi paturnj kryetare parlamenti nga PD-ja dhe dynnkryetare parlamenti, nj nga PD-ja dhenj nga PS-ja.

Ndrsa n pushtetin ekzekutiv (qe-veri), kemi vetm 13 gra t angazhuara:nuk kemi asnj grua kryeministre; kemi2 zvendskryeministre nga PS-ja; kemi11 ministre deputete nga PS-ja, 2 minis-tre deputete nga PD-ja dhe 1 nga PSD-ja.E uditshme sht se PD-ja, ministren epar e kishte n kabinet itn e vitit 2001dhe, thuajse t gjitha ministret e zgjedhuravinin nga fusha akademike. E gjitha kjo,prbn nj numr shum t vogl, thuajset paprllshm n krahasim me deputettdhe ministrat burra.

Prfundimi i par q arrin nga ktostatistika sht se, Shqipria ka nj shoqrimaskiliste dhe gruaja nuk e shikon politiknsi profesion pr karrier t vazhdueshme.

Mund t thuhet se faktort q pengojnangazhimin e gruas n politik dhe vendim-marrje jan: mundsit e pakta nanciareq grat kan pr t konkuruar n zgjedhje;mos respektimi i ligjit pr kuotn prej 30%t pjesmarrjes s tyre n listat zgjedhore

dhe n organet drejtuese nga forcat politike,t cilat e vendosin gruan n listat zgjedhore,por n pozicione inferiore n krahasim meburrin; mundsit m t pakta q kan gratpr t qen pjes e politiks n krahasim meburrat, pr shkak t angazhimeve m t md-ha q ato kan ndaj familjes dhe njkohsishtpr shkak t nivelit t ult t emancipimit tshoqris, kryesisht n zonat rurale.

N ligjin pr Barazin gjinore n Shq-ipri (2008), n nenin 15 t tij, parashtrohet

do t thot prfaqsim i barabart. Por nrastin shqiptar, kur demokracia, edhe pas 23vitesh pluralizm sht ende e brisht dhen tranzicion, sht e domosdoshme rritja ekuotave pjesmarrse. Kjo do t garantontepranin e nj numri m t madh t graven vendimmarrjen legjislative, duke i dhnmundsin seksit t dobt t prfaqsohejdenjsisht n spektrin politik t mbizotruarnga meshkujt, pr t shkuar n t ardhmendrejt mundsis s realizimit t nj pr-faqsimi t barabart.

Vendosja e sistemit t kuotave, nuksht nj realitet vetm shqiptar. Ai ka gjeturzbatim edhe n vendet e rajonit, duke dhnefekte pozitive q kan sjell rritjen e prq-indjes s pjesmarrjes s gruas n legjislative jo vetm, si mas prcaktuese edhe prangazhimin e dhnies s kontributit n tgjith jetn politike, ekonomike e socialet vendit.

Nga analiza e msiprme, arrihet nprfundimin se, pjesmarrja e ult, pr t

mos thn mungesa e gruas n vendimmar-rjen politike, sht kthyer n nj dukuri tgjithpranuar. Mund t themi se luftohetpak pr ndryshimin e ktij realiteti dhementalitetit, sipas t cilit politika bhet ngaburrat dhe pr burrat. Ndrsa perceptimi prt ardhmen i pranis dhe angazhimit t gruasn vendimmarrjen politike, si e barabart meburrin ende mungon dhe, sipas gjasave, do tmungoj edhe n t ardhmen, pasi premisate ndryshimit jan t pakta.

Mund t thuhet se faktort q pengojn angazhimin e gruas n politik dhe vendimmarrje jan:mundsit e pakta financiare q grat kan pr t konkuruar n zgjedhje; mos respektimi i ligjitpr kuotn prej 30% t pjesmarrjes s tyre n listat zgjedhore dhe n organet drejtuese ngaforcat politike, t cilat e vendosin gruan n listat zgjedhore, por n pozicione inferiore n kraha-

sim me burrin; mundsit m t pakta q kan grat pr t qen pjes e politiks n krahasimme burrat, pr shkak t angazhimeve m t mdha q ato kan ndaj familjes dhe njkohsishtpr shkak t nivelit t ult t emancipimit t shoqris, kryesisht n zonat rurale.

Politik...sigurimi i prfaqsimit n masn mbi 30%pr gjinin femrore, si n listat zgjedhore,ashtu edhe n organet drejtuese. Kjo shtjesht debatuar mjaft n vend dhe sht ar-ritur n vendimin ligjor pr pjesmarrjen efemrave n kuotn prej 30% t listave prkandidate pr deputete etj.

E par n kndvshtrimin parimor, kjokuot sht e padrejt, sepse grat prbjngjysmn e popullsis. Sigurisht, demokraci


Berisha sht vetm maja e ajsbergut met cilin duhet t prballet politika shqiptare.Veprimi i menjhershm ishte anashkalimi itij duke e rrzuar n zgjedhje. Kurse veprimipak m afatgjat krkon q ky kurs i ri politik,i marr pr ti shptuar prplasjes me malin e

akullit, t jet konsistent dhe i kujdesshm nlargimin e sigurt nga zona e rrezikut. Kjo zonrreziku n politik nuk ka vetm nj emr. Majae ajsbergut fsheh posht siprfaqes, n dukjepak t trazuar, shkmbin e madh t akullit tdjatht. Po. E, Plugu tha: Doja t lroja shkm-bin. E kishte fjaln pr tjetr lloj, por shkmbngelet. Dhe e Djathta i ngjan sot m shum sekurr atij, shkmbit q nuk mund t lrohet.

Por kriza e t Djathts nuk lloi sot.Rrnjt e saj shkojn thell, n shkputjet e parabrenda radhve t PD-s, qysh n vitin 1994, nkursin e ashpr politik t 1996-s e akoma mkeq, n prapsin e pandshkuar e t pazgjidhurende t 1997-s. Kto jan kusure q qndrojn

t hapura mbi tavolin. Zgjedhsit jan zgjuare jan po ata. Ndaj, pa prgjigje, nuk ka zgji-dhje afatgjat. Shansi i dhn n vitin 2005 pr

rikthimin n pushtet, kishte t bnte m shumme zemrimin ndaj qeverisjes s shkaprdart Nanos, sedentarizmit t kasts s tij dheprtacis q kaploi vendin. Ishte reagim ndajt Majts n ndryshkje, m tepr sesa karremi vrtet i Berishs s ndryshuar, apo PD-ss KOP-situr, q shpejt provoi se ishte sajuarmjaft keq e shkel e shko. Grimi siprfaqsor

q bri PD-ja dhe bizhuterit q i vuri vetesme Komitetin pr Orientimin e Politikave,nuk mjaftonin pr t maskuar shenjat q kishteln n kt parti Berisha, kasta dhe diktati i tij.Domethnia e rikthimit n pushtet t Berishsishte thjesht dshira shqiptare pr t par njndrrim pushtetesh, por edhe balancim t tij.Rrjedh q ndryshoi krejtsisht kur n fundt mandatit t dyt qeveriss, e Djathta toi

edhe Bashkin e Tirans, pastaj emroi edhepresidentin e saj. Kjo e oi valn e zemrimit

popullor n nj dallg aq t madhe, sa moriprpara PD-ist, djathtist e doknd q nukbnte pjes n koalicionin shumkmbsh ts Majts.

E Djathta sht n kriz identiteti, imazhidhe ekzistence. Sepse edhe pas ndshkimit elojs s saj pr institucionalizimin e zgjedhjevebrenda radhve, akoma vijon t sillet me for-mat e vjetra, t dala mode e t pafrytshme tshtitjes npr Shqipri, n salla t vogla, tmbyllura, me pak njerz me fytyra t vrara e tlodhura, q mblidhen t vijn aty me zor e qende, si n asnj vend tjetr n bot, detyrohent nxjerrin lart dy gishta, simbolika e t cils kambetur tashm shum prapa n koh.

Brenda PD-s ka shum grupe, klika,klane, thashetheme, mri, luft brrylash. Larrjedhje asetesh njerzore e ngrirje marrd-hniesh n prsritje. Ka ngre e zra q nukdalin dot n siprfaqe. Ka kor t pasinkronizuar,ndrra n dit me diell, ka incidente e aksidente.Cnuk ka. Vetm ide jo. Ide t reja. Q do taonin PD-n prpara. E bashk me t, edhe

gjysmn e shqiptarve q jan votues t djatht

e mbshtets t ideve q ajo prfaqson. Dhekriza e PD-s ka shkruar prtej saj, ka kapluargjith t Djathtn shqiptare, q asociohet nmnyr t pavullnetshme me t.

Ndrkoh, nga e Majta kan lluar t

vijn shenjat e para t paknaqsis: taksa pro-gresive, t ardhurat e pakta, mungesa e idevedhe kushteve pr investime, ngrirja n vende shum sektorve t ekonomis, ndrprerjae nj sr veprimesh q nxisnin likuiditetinmonetar, vendimet e nxituara pr frenim aktiv-itetesh n transport, biznes, ndrtim, punsim,etj. T paktn njerzit kan lluar t kuptojnse Rilindja nuk sht ylber, t cilin, po e kapr-cyem, do na oj n parajs, por qenka thjesht

nj vegim q zgjat po aq shkurt sa inercia eshklqimit t Berishs s rinuar n vitin 2005.

E mira e ktij proesi t shpejt t jer-rjes s masks xixlluese t s Majts, shtefekti q ajo jep n mendjet e mpira t votuesveq, duke krkuar t rrzonin m do kushtBerishn, iu qepn gati me adhurim asaj, gati-gati duke besuar se vendi mund t shkonte nparajs edhe vetm me t, pa pasur hi nevojpr t Djatht. Por kjo nuk mund t ndodh.

Sa m shum t dal n drit fytyra etrukuar rnd e s Majts dhe, sa m thell tshkoj kriza e besimit, identitetit, motivimit teke Djathta, aq m shum lind nevoja pr riforma-timin e thell t ksaj t fundit. Prqendrim nrolin e politikave nxitse ekonomike, rishikim

t taksave, rol t reduktuar t qeverisjes, me tre-gun e puns n qendr t politikave ekonomike,rol m t theksuar pr elitn e secils fush qt trheq pas saj karvanin e kontribuesve e jot prthithsve t ndihms e zhvillimit, do t

ishin patjetr dritare jetike pr frymmarrjene s Djathts, shkrirjen e ajsbergut t saj trrezikshm dhe vnien e saj n funksion tmjedisit ku vepron e pr t cilin pretendon sesht ngritur.

Sigurisht q ka pengesa: kriza zgjidhetmbi baz idesh, jo njerzish. Dhe e Djathtasht n ngr nga t dy palt. Kur njerzitt zvendsohen nga idet, shpresa prshkrirjen e shkmbit bhet m e afrt. Kjomund t duket e papranueshme, po aq sa epamundur. Por, si n shum vende t bots,Shqipria bn zgjedhje do dy vjet, duke al-ternuar lokalet me parlamentaret. T radhsjan ato t vitit tjetr pr t qeverisur vetenn nivel lokal. E Djathta mund ti lejoj vetesshkatrrimin e saj t radhs e ndoshta atprfundimtarin. Por pas tij, prtej njerzvedhe ideve t uditshme q glojn brendasaj, e Djathta shqiptare duhet patjetr t gjejalternativn tuese q do ti oj n etn evotimit shqiptart q besojn n parimet esaj. Prndryshe, kot e rrzuam edhe bustine kot shpresojm edhe pr ndryshime qn kto kushte, nuk ndodhin as pr 23 vitet tjera.

- vijon nga faqja 3 -

Prtej njerzve dhe ideve t uditshme q glojn brenda s Djathtsshqiptare, duhet gjendur alternativa fituese ....


7/16


Aktualitet...

Betejat q na presinPa nj funksionim t vrtet patriotik t elits son kulturore, panjohur mir rrnjt tona t lashta autoktone, do t jet i vshtirshrimi i trupit. Nj shoqri q sht n gjendje ta forcoj ktkomponent t rndsishm t saj, sht n gjendje t jet m ebashkuar ndaj sfidave materiale dhe m e fort pr t mbijetuar.

Shoqria dhe brezi i ri duhet t arsimohet dhe ndrgjegjsohet se t gjitha kombet jan n gar

Zakonisht popujt, etnitdhe pakicat e organizuarasipas interesave t prbashk-ta brenda nj kombi, ecin me

plane afatshkurtra, afatmesmedhe afatgjata. N planin afatg-

jat kombi shqiptar, i favorizuarnga rrethanat ndrkombtare nfund t mijvjearit q kaloi, ar-riti pas nj shekulli lirimin e

Kosovs, por jo ndrrn e bash-kimit sipas programit t LidhjesShqiptare t Prizrenit. N planinafatmesm Shqipria duhet tmatet me arritjet 23-vjeare t

sistemit politiko-ekonomik plu-ralist t instaluar n vitin 1991.Me trishtim mund t thuhet seende jemi n tranzicion pr disashkaqe, efektet e t cilave duhett minimizohen gjithnj e mshum m 2014 dhe n vitet n

vazhdim.Pasojat e politikave amatore

t klass politike me n krye dyish-komunistt, Berisha-Nanodhe administratave thellsishtt paprkushtuara, t paafta et korruptuara t drejtuara prejtyre, ndjehen thekshm sot, pas23 viteve. Ato lluan me kaos

e radikalizm, e vazhduan meperiudha stab ili tet i t brisht,apo rnie n gropa t zeza si ajoe vitit 97 dhe m pas, me ngjitje

t ngadalt, duke dal nga katra-hura e dhjetvjearit t par t

shekullit t ri, drejt nj stabilitetiq, gjithsesi, na mban n vorbul-ln e tranzicionit. T shohim far

solli 2013, viti skajor i periudhs

afatmesme dhe, cilat jan disanga sdat themelore t shoqris

dhe shtetit shqiptar.

Jetojm n nj bot sa

t ndryshme, aq edhet drejtuar nga nj dore gjithpushtetshme, pore padukshme nga syt e

pastrvitur n politik dhehistori. Fatet e shqiptarvedo t jen t lidhura mefqinjt dhe m tej, me fuqite mdha q jan t afta t

marrin vendime globale.

T gjith e kan shikuarShqiprin ose si preh, ose, kurnuk kan mundur, si partnere

pr t prtuar maksimalisht ngabashkpunimi me ne. Askush nuksht altruist ndaj askujt. Ktlipset ta msoj edhe presidentiyn, i cili fton prfaqsues thuaj n mjediset e Presidencs

pr ceremoni q nuk ua di kupti-min e domethnien, apo synimet

e tyre. T gjith jemi dakord sesht e nevojshme t ngrihemimbi nivelin e sotm e t pr-mirsojm mjedisin ton politikdhe ekonomik, t prmirsojm

sistemin. Ndrsa m par nakan rrahur me kondak e rripine pushks, tani nuk duhet t na e

pij askush gjakun me shiring.Shoqria dhe brezi i ri duhet tarsimohet dhe ndrgjegjsohet set gjitha kombet jan n gar. Fatinuk i prkdhel ata q ngelen nfund. Ti njohim t metat tona et kuptojm se e gjith shoqria

ballkanike sht n nj anije. Tallojm me Shqiprin politike.

Duket qart se nga pik-pamja poli tike Shqipria mtepr se Republik Parlamentare,sht shndrruar dalngadal n

nj Republik Qeveritare, kupushteti i dyt ka mbi nj dh-jetvjear q e sundon t parin,

ku ministrat dhe administrata elart qeveritare i kan nnshtruardeputett q pr faqsojnsovranin dhe ku pushteti i tret,gjyqsori, sht kthyer n njkafsh t pakontrolluar, qkafshon t gjith sistemin dhestabilitetin pr shkak t mungesss drejtsis. Kemi nj KodZgjedhor dhe nj sistem elektoralt padrejt e t pakrahasueshm

pr nga bllokazhi ndaj s res dhepr nga korruptimi e dobsia n

aplikim t evidentimit t vullnetitt trups elektorale n vend.Kemi nj administrat tati-

more e doganore t korruptuar,poli tike e t paaft q nuk dodhe nuk sht n gjendje tstabilizoj dhe formalizoj nsistem kontributin e njsiveekonomike. Korrupsioni i thelli ksaj administrate ka krimi-nalizuar t gjith sistemin skal.

Ndrsa fqinjt tan t veg jlmbledhin nga 32% deri n 40%

t produktit kombtar t mall-rave dhe shrbimeve, Shqiprianuk arrin t arktoj as 25% t

ktij produkti t matshm, pallogaritur hyrjet nanciare nga

siprmarrja e zez ekonomikedhe e krimit t organizuar tlidhur jo rrall her me strukturatshtetrore, sidomos me prfaq-sues t Policis s Shtetit. Nj

pjes e ktij boshllku t patat-

ueshm shkon te nancat e op-eratorve ekonomik t lidhur me

politikn dhe nj pjes m e vogle detyrimit ndaj shtetit, shkon nxhepat e administrats tatimore

apo doganore dhe bosave t tyrem lart. Kemi akoma nj sistemt dobt t regjistrimit t pasurivedhe nj reagim joprofesional tadministratave t ZRPP-ve ndajnevojave q kan pr to njerzitdhe institucionet sipas ligjit.

Sistemi i regjistrimit, funk-sionimit dhe i lejeve t qarkul-limit t automjeteve sht endei brisht. Akoma nuk kemi njsistem modern adresash dheregjistrim t sakt t qytetarvee bizneseve n kto adresa.

Kemi nj sistem arsimorpublik e privat shum t dobt

e t korruptuar. Po kshtu keminj sistem shndetsor publik de-likat e t brejtur nga korrupsioni.Esht krijuar nj katrahur meligjet e ndryshme pr pronat dhesidomos me Ligjin famkeq 7501

Pr tokn bujqsore. Katrahuravrehet n ndrtimet urbane si nqytet, ashtu edhe n fshat. Nuk ka

plan studimi serioz e aq m pakzbatim t rregullave t ndrtimeveurbane, sidomos npr fshatra. Kjoka sjell zaptimin e miniers sarit t shqiptarve, bregdetit, sidhe t tokave bujqsore, q kanndikuar drejprdrejt n shndetin

e ekonomis dhe n xhepat e tgjith shoqris. Papunsia shtndr m t lartat n rajon.

Po ashtu, kemi nj rendpublik t dobt e nj polici shtetidiletante e t paprgatitur prtu prballur me sdat e kohs.

Mungesa e profesionalizmit dhee infrastrukturs s policis uduk tragjikisht m 21 janar 11,

pr shkak t s cils u teprua mevrasjet e urdhruara nga kubeja

blu , si kr cn im ndaj rec idi -vistve t 97 dhe si mesazh se,

nusja di t nusroj m mirkur martohet pr her t dyt.Esht koha kur policia duhet tndryshoj e modernizohet duke udepolitizuar dhe larg strukturavekrahinariste e nepotike. Ndoshtanuk ka nevoj pr aq shum

polic me uniform q gjallojnn t gjitha rrugt e qyteteve tonae krijojn jo rrallher imazhin e

nj shteti policor, ndrkoh q dot kishte nevoj pr m shumcivil, si i kan shum vende t

prparuara botrore. Pra, thjeshtkemi ende nj sistem politik dhe

ekonomik t smur, q ka nevojt shrohet, por jo nga nj njeri, anga qeveria e tij, por kemi nevoj

pr shtetin e s drejts, i ndrtuarnga kushtetuta dhe institucionetq burojn prej saj. Dhe pr mtepr qytetart kan nevoj prfunksionimin e shtetit e ligjit,sipas motos Ligji mbi t gjith et gjith t barabart para ligjit.Por t mos harrojm se, superstruk-tura e nj shoqrie jan edhe shpirtie mendja, t cilat jan t lidhurame kulturn, artin, krijimtarin. Panj funksionim t vrtet patriotikt elits son kulturore, pa njohur

mir rrnjt tona t lashta autok-tone, do t jet i vshtir shrimi itrupit. Nj shoqri q sht n gjen-dje ta forcoj kt komponent trndsishm t saj, sht n gjendjet jet m e bashkuar ndaj sdave

materiale dhe m e fort pr tmbijetuar. Shoqrit me teknologjit avancuara, por t bjerrura ngashpirti jan shoqri t smura.sht domethnse historia e Ibra-him Manzur Efendiut, kryqtaritrosikrucian maltez t myslimani-zuar nn Ali Pash Tepelenn, kurky e mori me vete pr ti dhn njmendje n lidhje me ndrtimin e

kalas-burg t Porto Palermos, kudo burgoste kundrshtart e vet, tcilve u kishte konskuar mallin e

pasurin. Kur u nisn nga Janina,Aliu, duke i krkoi nj mendje, seku po shkonin dhe pr qllim.

Manzur Efendiu deshi me ktrast ti jepte nj kshill pashait tmadh, pr prdorimin m ekas

t fuqive t tij qeverisse dhenanciare.

Aliu mbajti kalin dhe epyeti: A ka ndonj vepr m tmir pr pavdeksin e emrit tnj sundimtari, sesa ndrtimi ikalave? Pr ju, po!, iu prgjigjmaltezi i menur rosikrucian

dhe vazhdoi: Bju shqiptarvenj alfabet q t msojn tshkruajn e t kndojn gjuhne tyre t vjetr, pasha! Kshtudo t bhesh i pavdekshm tekata. Pashai, i shtangur nga kjokshill, befas filloi t qesh

me t madhe dhe e kundrshtoime lot n sy kshilltarin e tij t

xhenjos, duke i thn: Po mthua, more efendi?! Po ktoalfabetet jan pun femrash,more i paudh! dhe i grahukalit, me vendosmri dhe sigurindaj nisms s tij, duke menduarvetm pr burgje, orinj e pushtet

me do kusht, pa iu dhimbsur

posti dhe njerzi t e thjesht.Ishte pak dit pasi kishte mbyturn Liqenin e Janins, Frosinne famshme, s bashku me disagra t tjera, pr nj tek t nusess djalit. dua t them me kthistori t trisht pr drejtuesite qeveris dhe t bashkive?

Rritjen e peshs s shpenzimeven kultur, politikn m ekase

pr librin , pr reklamimet dheshpenzimet shtetrore n panairete tij, kombtare ose lokale, prruajtjen e zhvillimin e traditavetona t lashta e t shklqyeragjuhsore e kulturore, q na idin e vlersojn m shum thuajt e famshm, si G..Lajbnici,A.Pike, H.Blavatsky, Z.Majani.Jo m kot, gazetari i famshmdhe ballkanologu britanik, Henry

Noel Brailsford thoshte pr nese, Jan mbinjeriu i Nies,

kta shqiptar primitiv - dika

mes mbretrve dhe tigrave.Pavarsisht prpjekjeve pr nor-malizim e sistemit, ndonse t

pamjaftu esh me, pr shkak tnevojave t partive politike prvota dhe sidomos pr shkak tkorrupsionit, situata e sotmekrkon ndrhyrjen rradikale e tmenjhershme pr normalizimindhe prmirsimin e gjendjes.

Me maturi, duke ruajtur sta-bilitetin politik, por duke vepruarguximshm edhe me ndonjplan B posht jastkut, lipsett veproj kryeministri i ri, nsevrtet do ta shroj shoqrin

shqiptare nga smundja e tgjitha smundjeve, korrupsionitipik i thell lindor dhe t mos

bj sikur nuk e sheh edhe tra-rin n syrin e mazhorancs.T gjitha kto q evidentuam, et tjera si kto, jan shum sda

pr ti mbajtur mbi supe vetmkjo qeveri q erdhi n pushtetme vota plebishitare dhe q ka

prgjegjsi q t mos krijoj zh-gnjim masiv, t paktn brendanj mandati.

Nuk e dim se si do reagojajo n vitin 2014 prball ktyre

sfidave, por duket se turizmi,bujqsia, arsim-kultura dhe en-ergjia, mund t ishin prioritetetm t mdha, krahas ruajtjess aftsis pr t siguruar njmazhoranc, e cila me shembul-lin e vet lipset t forcoj luftnndaj korrupsionit dhe krimit torganizuar.

nga Armand Kodra


8/16


N vend t fejtonit

OPOZITE DEMOKRATE, APO LUFTE KLASASH?...

nga Daut GUMENI

Nuk besoj se bindjen eopozitarve tan zyrtar e v

njeri n dyshim n kt demo(n)kracin ton origjinale, t shpikur

nga trashgimtari i fundit idiktatorit komunist dhe t zbatuar

me fanatizm nga besnikt epartis mm, dora e ngroht

e s cils i hodhi m shumicn fushn e gjmbave t

tranzicionit t strgjat shqiptar.

Duket se nj polic ka deklaru-ar, se e ka par portofolin edeputetit t ndjer t PD, Sokol Oll-dashi, i cili humbi jetn n rrethanamisterioze n fundin e vitit t kaluar.I marr n pyetje, polici n fjal kadeklaruar se brenda n portofol kaqen edhe karta e identitetit e deputetit.Ai sht shprehur se ka qen n vendin e ngjarjes, s bashkume nj polic tjetr, por aty ka pasur edhe persona t tjer t pra-nishm.

Edhe pse kan kaluar rreth tre muaj nga aksidenti i rnd,policia po vazhdon ende t bj hetimet pr kt ngjarje t bu-jshme. Ndrsa burimet nga prokuroria e Tirans thon se nuk dot vendoset pr shtje penale, pa u sqaruar deri n fund e n dodetaj rrethanat e ktij aksidenti misterioz.

Po mbushen gjashtmuaj nga humbja ernd, q psuan pushtetarte djeshm n zgjedhjet e 23qershorit t vitit q shkoi.Populli i drgoi ata push-tetar pr t br opozitn de-mokrate dhe jo pr t vijuarluftn e klasave, q zbatuanm fanatizm gjat viteve npushtet. E jo vetm se nuk eprmirsojn dot cilsin ediellit, as n pushtet e as nopozit, por sepse na dftojnsheshit q kan nj bindje tverbr, se kta deli demokra-tikas na paskan qen t prerevetm pr pushtet e, aspakpr n opozit(!).

Nuk be soj se bi nd jene opozitarve tan zyrtar ev njeri n dyshim n ktdemo(n)kracin ton origjina-le, t shpikur nga trashgimtarii fundit i diktatorit komunist

dhe t zbatuar me fanatizmnga besnikt e partis mm,dora e ngroht e s cils ihodhi m shumic n fushne gjmbave t tranzicionit

t strgjat shqiptar. Dhe kybiim trazicioni nuk ishte ka-lim nga diktatura n demokra-ci, por thjesht nj traznicion izvarritur keqas, nga diktaturae dajakut n diktaturn e dos-jeve t errta t diktaturs.

Pr t mos e tjerr aqgjat me t tanishmen e poli-tiks son, q n thelb sht

m pran t shkuars dhezullumeve t rnda t saj,mjafton t vihet re mnyra sesi prpiqet t bj opozitnpushteti i djeshm.

Ish-kryepushtetar i idorhequr pr t udhhequr

realisht edhe kt kapso opoz-it, ka zn nj deg lkundsen plepin kavak t komuni-kimit elektronik dhe lshonjo vetm ato ciu-ciu-t, prt cilat tallej dje me kryetarine opozits, por na lshon dheca krcllima e gjmime nmot t kthjellt, ca gjmimeq t kujtojn at fmijn etrembur kur kalon npr pylldhe, pr t larguar disi frikne vet, bn sikur kndon me saka n kok Fmija i shkretka frik nga errsira e pyllit.Po brigadieri i prjetshm idemokratikasve tan, nga seka aq frik q lshon gjmimenga plepi kavak i facebook-ut?

Ather lind vetiu pyetjapr t gjith qytetart e ktijvendi, q dgjojn ciu-ciu-te viu-viu-t e udhheqsit tvrtet t opozits aktuale: Kue ka hallin udhheqsi real i

ksaj opozite t orientuar ngahumbja e pushtetit? ka qnuk pranon rolin e opozits, qi dha sovrani, t cilin ai e kapasur aq merak ta dgjoj meprgjrim propagandisti ko-munist n tr jetn e vet poli-tike? ka kshtu udhheqsii prjetshm i demokratkasvetan q nuk i pushon thirrjetpr prmbysjen revolucionaret qeveris s zgjedhur mevot?

Vet e zgjodhi edhembajtsin e armve t kryet-

arit Mao t tij, vet e zgjodhiedhe strehimin e taborrit ngodinn e SHQUP-it, mbaseme shpres s godinat e ush-tris do ta kujtojn at taborrt bindet m shum e t sh-trngoj m fort rrjeshtat. Kujt

i ankohet pr zullumet e vetadhe t ndjeksve t tij t ver-buar nga pushteti? Mos krkont shtrngojn rradht reth tijprgjegjsit e institucionevet pavarura, t caktuar medorn e vet q ta mbrojn medo kusht nga drejtsia?...

Kto shqetsime janpun e tij dhe e jenierve

t vet t verbr, por mospra-nimi i rolit t opozits ndemokraci, sht problem i tgjith qytetarve t ktij vendi.Nj opozit e shndetshmedemokrate sht problem ishndetit politik t Shqiprisdhe jo vetm i atyre q po-pulli i drgoi n opozit mevot drrmuese n zgjedhjete 23 qershorit. Se, edhe n attaborrin e rralluar t demokra-tikasve tan t prer vetmpr pushtet e pr komand,nuk besoj t mos ket fare ca

derzes e punzes, q t mos uket vajtur frika deri n palc eq t mos jen lodhur me kohnga lufta e klasave si form evetme e demoktatikasve tan,si n pushtet edhe n opozit.Atyre u urojm shndet tmjaftueshm sa, m n fundtu vij zri e t hapin syt dhet shohin se ku po shkojn. Sevendi n demokraci, edhe kursht si kjo e jona yryke, nuk

mund t mbetet pa opozit.Ja pse urojm me gjith

zemr q, edhe brenda tabor-

rit t strehuar n godinn eSHQUP-it, t shtohen prditzrat e arsyes q ta shndoshinopozitn aktuale, pr tu brgjithnj e m e dobishme prdemokracin. Pr tu brprher e m e besueshme jo

vetm n radht e ndjeksvet saj, por edhe t mbarqytetarve. Pr t hequr dornga krcllimat e gjmimetpr s thati, se opozita n de-mokraci nuk sht ndshkim,

por sht mision i lart e idomosdoshm e duhet kryerme dinjitet. Sigurisht pr ataq e kan dinjitetin e duhuredhe n politik.

N nj postim n Facebook,Spartak Ngjela trheq vm-ndjen pse nuk po bhet asgj prta dnuar t keqen. Sipas Ngjels,psikologjin politike t stalinizmit,po e shohim ende t gjall n Shq-ipri. Nse nuk i largohemi, shkruanNgjela, do t jemi me zhurm fjalshq pengojn zhvillimin dhe ngritjen e personalitetit t njeriut.

sht rrnjosur injoranca e ligsia diktatoriale n politiknshqiptare. Prandaj mos u habisni kur t shihni do kryeministrt brtas: problemi nuk jam un, por kundrshtari, i cili ndonsenuk quhet m armik, prsri si armik do t trajtohet.

Edhe kryeministri aktual me anturazhin e tij nuk po di tdal nga kjo psikologji. Nse problemi ka qen Saliu, ai tani kavetm nj zgjidhje: akuzn penale - prfundon Ngjela.

Zgjerohen hetimet pr humbjen eportofolit t deputetit Sokol Olldashi

Avokat Ngjela: Nuk po ndshkohet e keqja.Nse problemi ka qen Saliu, ka vetm nj zgjidhje:

AKUZ PENALE


9/16


Krkesa pr shndet t mir, shtnevoj pr zhvillimin e vendit

Sociale...

Intervist me prof. asocc. dr. Aleksandr Sallabanda

Fryma e Re: Ndikimi i mjeksis n jetn enjerzve sht jetik, i domosdoshm dhe ipazvendsueshm. Cili sht misioni i sajpr t patur nj popullat t shndetshmedhe, a e kryen rolin e saj mjeksia nShqipri?

Sallabanda: Fillimisht m duhet t

bj t qart se koncepti MJEKSI, prnga misioni dhe detyrat, nuk sht i njjtme konceptin SHNDETSI. Shpesh-her kto terma tentojn gabimisht tzvendsojn, ose t nnkuptojn njri-tjetrin, por n thelb jan krejtsisht tndryshme. Detyrimet shtetrore ndajqytetarve jan shum m tepr se atoq prmblidhen n konceptin e mjek-sis. Mjeksia sht trsia e shkencavemjeksore q merret me parandalimindhe kurimin e smundjeve fizike epsikike t individve dhe me lehtsi-min e vuajtjeve nga smundjet q nuk

mund t shrohen. Shndetsia sht mndryshe. Ajo ka nj diapazon m t gjerdetyrimesh, n t ciln prfshihet edhembrojtja dhe prmirsimi i shndetit.Sipas OBSH-s (pranuar nga t gjithavendet e bots), shndeti sht gjendjee mirqenies s plot zike, mendore

dhe shoqrore, nj e drejt themeloree njeriut, q i jep mundsi atij t jetoj,t punoj dhe t riprodhoj si qenieshoqrore. N kt koncept, detyrimipr ruajtjen, mbrojtjen dhe prmirsimine shndetit t popullats sht shumm i gjer se detyrimi pr mjekimin esmundjeve. N lidhje me pyetjen emsiprme, t dhnat asin se n vitet

q lam pas, indekset e shndetit dhe tstrukturave prgjegjse kan psuar njrnie t ndjeshme. Numri i prgjithshmi smundjeve psoi nj rritje t dukshme(n veanti smundjet kronike, onkol-ogjike, dmtimet e shndetit nga aksi-

dentet, smundjet mendore). Strukturatshndetsore publike u qeverisn me njperformanc shum t dobt (mungeskronike e medikamenteve n t gjithspitalet publike t vendit, shrbimeshndetsore t munguara, pabarazi eshprehur n cilsi dhe shtrirje territo-riale, borxhe t konsiderueshme, etj). T

gjitha strukturat e sistemit shndetsor(publik dhe privat) u zhytn n konikte

interesi dhe n aktivitete korruptive,ndrsa kodi i etiks dhe morali profe-sional ran n pikn e tyre m t ult,duke manifestuar nj kriz t vrtet.Pr kto dhe shum argumenta t tjera,mund t thuhet me siguri se sistemishndetsor gjat qeverisjes s shkuarnuk arriti tu prgjigjej nevojave prshndet t shoqris shqiptare. Situ-ata e krijuar krkon reforma urgjentedhe nj pakt t ri pr shndetin (a nedeal), gjithprfshirs ndrmjet shtetit,

qeveris, pushtetit vendor, strukturaveshndetsore publike e private, punon-jsve shndetsore, qytetarve dheshoqris civile.

Fryma e Re: Nga universiteti shtetror imjeksis dhe nga universitetet private,do vit diplomohen dhjetra mjek tprgjithshm, farmacist, dentist, infer-mier, laborant dentar etj. A prputhenkto zhvillime me krkesat dhe nevojat qka tregu i puns?

Sallabanda:Krkesa pr shndett mir sht nevoj e padiskutueshmepr zhvillimin ekonomik t vendit. In-teresi pr fuqizimin dhe prmirsimine shndetit shkon n raport t drejtme kulturn e shoqris dhe ritmet ezhvillimit t vendit. Kjo do t thotse, edhe krkesa e tregut pr punonjst shndetsis, do t ndjek ritmet e

zhvillimit. T dhnat tregojn se numrii punonjsve shndetsor n vendinton vazhdon t jet akoma i vogln krahasim me vendet e rajonit dheat evropian. N kt kndvshtrimduket se vendi ka nevoj pr zhvillimt forcs njerzore n prputhje meritmet e zhvillimit ekonomik. shtjaqndron se, n munges t koordinimitndrmjet tyre, universitetet e shumtamjeksore kan mbushur auditort mestudent pa asnj interesim se, si mundt jet fati i tyre n tregun e puns. Kyqndrim t l prshtypjen se po speku-

lohet dhe abuzohet me kt nevoj tzhvillimit dhe se, nuk ndihet prgjegjsipr fatin dhe sakricat e studentve dhe

t familjeve t tyre. Pjesa m e madhe euniversiteteve mjeksore nuk tregojnasnj interes pr problemet e tregut tpuns, por vetm pr interesat e tyret ngushta timprurse. Asnj nga uni-versitetet mjeksore nuk e trajton mar-rdhnien me tregun e puns si lnd nformimin e studentve. Nga kjo situatkoniktuale ka shum mundsi q nj

numr i konsiderueshm i studentvet mos plotsojn ndrrn e tyre pr tu

futur (menjher) n tregun e puns.Nj shtje tjetr e rndsishmeq duhet diskutuar, sht edhe cilsiae produktit q prodhohet. Universitetetmjeksore jan konceptuar kryesisht siauditor pr lnd teorike. N fushate mjeksis dhe t shkencave teknike- mjeksore, diplomimi pa aftsim tplot praktik, sht me pasoja si pr tdiplomuarin, ashtu edhe pr tregun epuns. Punt n laborator, ose praktikatpran shtratit t t smurit, jan pikat mt dobta t t gjith procesit msimor.Bashkpunimi me institucionet e kujdes-it shndetsor q ofrojn nj mundsi

t till sht formal dhe paprgjegjsipr realizimin e plot t programit tprcaktuar. Ka ardhur koha q edhe zrii studentve pr kt shtje t ndihet

m fort.

Fryma e Re: Si pedagog me prvoj tgjat, prse studentt shqiptar zgjedhinn mas degn e mjeksis?

Sallabanda: Shndetsia shtnj fush shum e gjer. Larmia emadhe e specialiteteve dhe bashk-punimi i ngusht me disiplina t tjerashkencore, e bjn kt deg shumt krkuar pr t gjith ata q duannj profesion serioz, trheqs dheme interes. Nga ana tjetr, zhvillimii pandalshm i specialiteteve dhe iteknologjis mjeksore ofrojn gjith-mon mundsi t reja punsimi n ap-likim, krkim apo administrimin e tyre,

si brenda dhe jasht vendit. Vet zhvil-limi ekonomik i vendit dhe n veanti

rruga drejt integrimit n BE, janpremisa t padiskutueshme pr rritjenn sasi dhe cilsi t fuqis punonjsen t gjitha fushat e shndetsis.Eksperienca e vendeve t BE-s, kavn n dukje se edhe shoqria civileka nevoj pr operator shndetsore,trajnues dhe edukator t shndetit.

Rruga n t ciln po ecn edhevendi yn premton zgjerim t tregut tpuns, m shum shanse punsimi dhepadyshim prbn nj arsye m shum

pr zgjedhjen e ksaj dege.

Fryma e Re: Sot teknologjia dhe zhvillimi ishkencave edhe mjeksore n bot, kanecur me ritme shum t shpejta. N farraportesh sht mjeksia shqiptare mekto zhvillime?

Sallabanda: Pajisja me teknologjimjeksore sht nj proces n vazhdim.Sot ne kemi teknologji shum mtepr se disa dhjetvjear m par e,

megjithat nuk mund t thuhet se jant mjaftueshme. Arsyet jan disa. S

pari, pajisja me teknologji, si n dovend tjetr t bots, varet nga fuqiaekonomike. Vendi yn ka nj fuqi eko-nomike m t vogl se vendet e ko-munitetit evropian. Pr rrjedhoj, edhepajisja me teknologji mjeksore do tarespektoj kt fakt. Tipi i teknologjisvaret nga politikat mjeksore n vlersi-min e prioriteteve shndetsore, nganiveli i ndrgjegjsimit t publikut dhet shoqris civile pr mbrojtjen e shn-detit, nga interesat timprurse t tregut

t lir e m tej, edhe nga korrupsioni ekoniktet e interesit ndrmjet vendim-marrsve.

T gjith kta faktor ndikojnnjkohsisht n zhvillimin e teknologjismjeksore dhe nuk sht e leht q kjoteknologji t zhvillohet n prputhje tplot me kategorit e smundjeve. Ngaana tjetr teknologjia pa zhvillimin eburimeve njerzore, shfrytzimin mekriter dhe disiplin, infrastrukturn eprshtatshme dhe shrbimet e mirmba-jtjes, nuk sht efektive dhe nuk premtonzhvillim t qndrueshm. Vitet e fundit,me prkujdesje shtetrore dhe interes ttregut privat, sht vn re nj zhvillimi teknologjis diagnostike, kryesishtn imazheri. Teknologjia me skanerdhe rezonanc magnetike tashm shtnj realitet i konsoliduar n shrbiminton mjeksor. Teknologjia mjekuese(kirurgjikale dhe terapeutike), sht njfush q po hedh hapa prpara, ndrsan teknologjin krkimore ka akomashum pr t br.


10/16

FAQE 10 E enjte, 20 shkurt 2014Fryma eReAktualitet...

Enveristt e gjall n krye tprotests kundr Enverit t vdekur

Mendjeve t turbulluara nga propagandakomunisto-naziste e komunistve-antiko-munist t tranzicionit shqiptar, u duket vrtet se

komandanti i tranziconit ka prbysur jo vetmllamarinat e diktaturs, por edhe diktatorin mediktaturn e tij t lemeritshme.

Edhe n kt 20 shkurt de-mokratikasit tan kan

vendosur t mos heqin dor ngariti i prvitshm pr t festuarme protest toren e tyre ndaj

llamarinave t shtatores s dik-tatorit. Protest sa propagandis-tike, aq dhe qesharake pr nga

buja dhe zhurma, me t cilne zhvillojn enveristt e gjallkundr Enverit t vdekur. Nj

propagand komunisto-naziste,q mund t shkoj disi e t zrnjfar vendi vetm n radht emitingashve fanatik, q jant bindur vrtet se udhheqsi

i tyre komunist me kresht, katuar luftn me diktaturn ko-muniste. Dhe e ka tuar duke

marr e zbatuar me fanatizmudhzimet e sundimtarve tfundit t asaj diktature...

Mitingasht e shkret. Ekam fjaln gjithnj pr ata var-fanjakt q shpresojn t shpto-

jn nga varfria duke brohoriturnpr protesta e q jan t bindurse, edhe pas nj erek shekulli,

udhheqsi i tyre e ka mundurstatujn e komandantit dhe iavlen barra qeran ti shkohet

prapa pr ta brohoritur si kom-

andant t ri t tranzicionit.Mendjeve t turbulluara nga

propaganda komunisto-nazistee komunistve-antikomunistt tranzicionit shqiptar, u duketvrtet se komandanti i tranziconitka prbysur jo vetm llamarinat ediktaturs, por edhe diktatorin mediktaturn e tij t lemeritshme.Se, atyre t shkretve medjelod-hur nga varfria e mendjegnjyernga propaganda e brigadierit tdemokratikasve tan t tranzi-cionit t shmtuar, u vjen miredhe kur e shikojn kt shrb-tor t prulur t diktaturs t bj

varkarin e prgjruar t famil-jarve t diktatorit gjat pushi-meve t tyre n Drilon. Mbasedhe n at pozicion, t shkrettmitingash, ndoshta besojn se

brigadier i tyre i prjetshm kamenduar vrtet ta prmbysteat vark t diktaturs, por dukeruajtur q trashgimtart e dik-tatorit t mos prmbyseshin nliqenin e ftoht. Se mjeku nukmendon dot t keqen e pacientvet vet, edhe kur ata jan oborrtart diktaturs. Edhe aty pranoxhakut t Hasanit duket qrri me detyrn e mjekut, por paharruar synimin demokratikas

pr ta prmbysur diktaturn papsuar gj trashgimtar t qtheken para oxhakut t fukaren-

jve. Ca m tepr se trashgim-tart e diktaturs i kishte dhemiq e, sikundr e ka pranuar dhevet publikisht, q ato foto jan

shum t bukura dhe do t krkojt m japin origjinalin (!)

Si t mos e besojn mit-ingasht e shkret brigadierine tyre komunist e antikomunistnjhersh, kur nuk prton as n

pleqri t vihet n krye t pro-testave t enveristve t gjallkundr Enverit t vdekur? Nukkan si t mos e besojn de-mokratikasit tan udhheqsin

e tyre zulmmadh, kur dgjojnpo at kmbor t jerr t pro-pagands s vjetr komuniste,edhe n ditt e demonkracis sudhhequr nga komunistt tan

pehlivan.Nuk e dgjoni sa t betuar

jan demokratikasit tan pr t

rujatur qelepiret e pushtetit, edhetani q populli i drgoi me vot

plebishitare n opozit? Duan tmos u pushohen nga postet mili-tantt e tyre, q sunduan pr tetvjet ngrehinn e kalbur t push-tetit. Dhe prpiqen t na mbushinmendjen se, po u hoqn mili-tantt e tyre nga zyrat e pushtetit,ather shkelet ligji, po shkeletdhe vet Kushtetuta, e shkelurdhe ajo lummadhe nga nj

bekshi i punsuar pr t mbrojturinteresat e pushtetit t rrzuarme vot drrmuese n zgjedhjete 23 qershorit t kaluar. T de-

gdisur n opozit nga zullumete tyre me pushtetin, demokrati-kasit tan duan barazi n sallne Kuvendit e n do komision

kuvendor. Krkojn at barazi,q vet e ndalonin pr opozitne djeshme. Dhe doemos q kant drejt, n nj vend me drejtsi

t ndaluar. Duan, prshembull,barazi t numrit t antarve nKomisionin kuvendor pr Re-formn Territoriale dhe shumicaua jep. Duan baskkryetar n atkomision dhe shumica ua jep. Paduan dhe t drejtn e vetos, att drejt q dje n pushtetin etyre zullumqar e quanin tiranit pakics dhe prsri shumicae sotme ua jep. Megjithat, prap

nuk marrin pjes n komisonine Reforms Territoriale. Sepsenuk duan vrtet barazi, por duanvetm pushtet. Duan shumicn,q populli ua dha t tjerve nzgjedhjet e 23 qershorit. E duanshumicn edhe kur kan humburzgjedhjet, sepse pa pushtet duketq humabsin mendjen dhe asin

prart. E duan pushtetin edhe nopozit, sepse nuk kan ardhurkurr n pushtet me zgjedhje, porme testament trashgimie dhe medhunimin e zgjedhjeve.

Nuk e dgjoni udhheqsine tyre, t dorhequr vetm pr t

provuar se kush mund t piptijkundr tij kur e shikon largzyrave t SHQUP-it? Pasi pranoidikur se rmat piramidale i kishte

lejuar gabimisht, por dhe ktpranim t gabimit pa dashje(se nuk bhet dot fjal pr faje

pr udhheqsin e prjetshm!) epranoi pasi e kishte djegur vendin

dhe kishte lshuar udhve krimindhe vrasjet pr t mos ikur nga

pushtet i. Tani krkon ti faletedhe nj faj tjetr, gjithnj padashje, si e ka zakon t ngjitur

me shpirtin, na krkon t shfa-jsohet edhe pr ligjin 7501, q

e ka uar n mbi tet mij vet

numrin e t vrarve pr konikte

pronsie. Dhe, kur me at ligjleninist, q nuk merret vesh psekrkon ta fsheh pas Xhefersonit,ka bllokuar zhvillimin normalt vendit pr nj erek shekulli

tranzicion t shpifur.Pastaj i vjen rradha t an-

kohet pr vjedhjen e zgjedhjeve.E kujt pra? Profesionistit tvjedhjes, nprkmbjes e dhun-

imit harbut t zgjedhjeve nShqipri(!) Dhe thot jo pakogj, por plot gojn: Ata i vod-hn zgjedhjet, i blen me paradhe i rrmbyen me dhun, porsht fakt q i tuan, po,po, i

tuan. Athere shqiptart kan

t drejtn e robit e t Zotit t

bjn pyetjen e thjesht: Oreta marrim vesh shqip, i vodhnapo i tuan kundrshtart e tu

zgjedhjet e 23 qershorit? Vetna the nj her se, ato zgjedhjet organizuara nga qeveria ime,ishin m t mirat e m t dre-

jtat n historin e ktij vendi.Tani na thua se paskan qen tvjedhura, t blera e t dhunuaranga opozita e djeshme. Si i lejoiqeveria jote dhe shtabi yt i pro-fesionistve recidivist t mani-

pulimit industrial t zgjedhjeve?E ke hutim nga humbja e rnd,apo po prgatitesh t anulosh

edhe at dorheqje me qeshkaq bre nga timoni i Partis tnde

private? Mos e ke gj frik ngapagesa e zullumeve, q do t vijpatjetr nj dit? Prandaj u bnthirrje edhe shoferve t pali-censuar t furgonave t vijn n

protestn e enveristve t gjall

kundr Enverit t vdekur? Po qekjo arsyeja e fundit q t detyront protestosh ditn e rnies sllamarinave t diktaturs, nuk

besoj se drejtsia e ktij vendido t mbetet prher nn ko-mandn e enveristve t gjall tstrehuar te SHQUP-i. Nuk besojse drejtsia e ktij vendi do tharroj misionin e vet, edhe po qese at godin e ktheni nj dit n

bunker. Edhe atje do t kujtohetdrejtsia e ktij vendi pr ligjin7501, do t kujtohet pr rrnimin

e asaj ekonomie q kishte mbe-tur nga diktatura, pr rrnimin

e ushtris e t institucioneve,q duheshin modernizuar e joshkatrruar, do t kujtohet pr tvrart e 2 Prillit n Shkodr, pr tvrart e 21 janarit n bulevardinDshmort e Kombit (uditrisht

nga katr n t dy rastet), do tkujtohet pr t vrart n Grdecnga kontrabanda pushtetare earmve dhe fishekve, pr tvrart dhe rrnimet e firmave

piramidale, do t kujtohet prprivat izimet partiake q i lanshqiptart me gisht n goj, nvend q ti bnin aksioner tekonomis kombtare etj. Dikur

do t kujtohet e zgjohet drejtsiae ktij vendi pr t gjitha zullu-met e bra nga pushteti piramidali tranzicionit t pafund.

Por do t kujtohet m nfund edhe taborri fanatik q rendn protesta, m tepr pr t shuarurin, sesa pr t ruajtur pasurite vna duke abuzuar me pushte-tin. Se jan t shumt ndjeksite varfr e t pakt ndjeksite shtyr nga zullumet n atndjekje t verbr protestash prt pakur disi frikn e pushtetarvenga zullumet e veta. N kt vendnuk beson m njeri se diktaturn

komuniste e kan rrzuar komu-nistt besnik t Partis s Puns,aq m pak duke rrzuar shtatorete diktatorit. Asaj shfaqjeje t

pakrip po i vjen fundi. Dhe atfund do tia sjell m shpejt Qen-dra e Djatht e natyrshme dhe jot Djathtat e hirrs, t sendr-tuara dhe t komanduara ngaemisart e diktaturs komuniste.Fundin e ksaj shfaqjeje pa krip,ku luftohet me llamarinat pr trujatur trashgimin e gjall tdiktaturs do ta sjell Qendra eDjatht qytetare, e prkushtuar

pr shte tin e jo pr pushtetin.Ajo do ti shrbej demokracisfunskionale, zhvillimit e begati-mit t mabr vendit dhe jo pasu-rimit personal e sundimit, pr tu

pasuruar n mnyr abuzive prt sunduar nj vend t varfr dhenj popull t trembur, t uritur et smur.

Meto QARRI


11/16


Kujtes...

20 SHKURT 1991...Bedri BLLOSHMI

Ishim n burgun famkeq,torturues dhe vdekj-eprurs t Burrelit. N atburg varr masiv, ishin treturdalngadal dhjetra e qindraburra q luftuan pr nj Shq-ipri ndryshe. Kta burra, ktashqiptar t vrtet i shkriu tor-tura dhe uria grryese q sollikomunizmi. Burgu i Burrelit,vendgroposja e ajks s intele-ktualve shqiptar q shikoninnga perndimi, ka rnkuar dhedo t vazhdoj t rnkoj sat jet njerzimi, sepse i vetmifaj i tyre ishte se donin ven-din, Shqiprin. Kta trimalargpams e ndrronin vendine tyre nj vend t lir e t lul-zuar dhe nuk dshironin q ait rnkonte nn thundrn e ko-munizmit Stalinist.

N fillim t vitit 1991,burgut t Burrel it, Makurs

mishngrnse, i ishin thyeringranazhet. I rrethuar ngavendgroposjet e pushkatimet edo nate dhe nga ata q kndo-nin bijt e Stalinit jemi ne qderdhim gjakun anemban,po jepte shpirt . N burgunfamkeq kishte rn forca etorturave njerzore. Nga egr-sia e pashpjegueshme, policiaishte shndrruar n nj qenieq lvizte n mnyr mekanike.Edhe pse jetonim bashk meinjorancn dhe gjithmon nnurdhrat e t tjerve, e kuptonim

se ishte hapur rruga pr ndry-shim. N at institucion edu-kimi (si e quanin kriminelt e

kuq) ishte prishur do rregull i

brendshm. Vizita e sekretaritt prgjithshm t OKB, zotitDe Cuellar n Shqipri, kishtebr q komunistt me n kryezv/diktatorin Alia, t mendonin

t gjenin vrim ku t futeshin, siminjt kur ua prishin dyshem-en e shtpis. Po liroheshin pake nga pak t burgosurit, t str-

munduar, t plakur para kohe.Dita historike e 20 shkurtit

m gjeti n oborrin e burgut.Po bnim xhiron e zakonshmeduke diskutuar n mnyr tzjarrt pr afrimin e realizimit tndrrs son. Dikush m thrrette dera e dhoms: Hajde shpejtbrenda, hajdeni t gjith, shikonitelevizorin. E pash si i hutuar.Lvizjet e tij t uditshme q

m thrriste m habitn: HajdeBedri, hajde se u prmbys dik-tatori, populli e shkuli e po etrheqin zvarr, sheshi sht plotme polic q mbajn qen, sheshii madh i Tirans zien, hajde, hajdee shiko.

Me vrap shkova n sallne televizorit. U ndala te dera, kurrinte roja i brendshm (polici),q po shikonte e nuk ia ndantesyt ekranit t televizorit. Aqshum u hutova, sa ngela ishtangur, nuk po isja. Ishte

hera e par n jetn time qndjeva nj gzim t pakushm.

Salla ziente nga duartrokitjet ebrohoritjet.

Aq i shtangur isha, sa kjoi ra n sy dhe policit q ishtepran meje.

- H, - hungriu polici -pse s`po thua asnj fjal? Ti

nuk pushon asnj sekond padrdllitur, fol!

- Dgjo, - i them - unnuk kam menduar kurr dhenuk mendoj asnjher si ti, porrri urt e shih si po e trheqinzvarr komandantin q e kadashur aq shum populli.Shiko si po i hipin prsipr dhepo godasin bronzin me kmb.

Dhe kjo sipas teje, sht dashuriapo urrejtje? Shiko, dikushedhe po e pshurr. Shiko, shikosa t gzuar jan. Shyqyr o Zoti lavdishm q vure dor mbikt katil.

- Po ty Bedri, s`po t shoh

aq t gzueshm vijoi polici.

- Po ta them un pse u

hutova. Po mendoj se kushedifar kasaphane do t bjn

komunistt e sigurimsat tanidhe sa bij nnash po kalojn nnrrotat e atyre makinave. Kurse timendon se ku do punosh tani, sedo mbetesh pa pun. A e kupton

se burgjet do zbrazen?... Ditt pasonin njra-

tjetrn, bheshin m t gzu-eshme dhe me nj shpres tgjallruar po prisnim ditn e af-rt t lirimit. Gjendja shpirtroreq jetonim ne t burgosurit nagjallroi. Gjithsecili mendontepr nj jet tjetr, t re. Edhe pset dnuar pr vite me radh, tplakur para kohe nga vuajtjet,

torturat e pashoqe e dshprimi,ndjenim ndryshimin e pash-mangshm q po afronte dheq do t ndryshonte fatin ton.

Dhe ja, m 29 mars 1991,bashk me 7-8 t burgosurve t

tjer, na hapn portn e rnd

prej hekuri me disa shule, qkrcisnin frikshm sa her ilvizte polici.

- Hajdeni, jeni t liruar.T gjith oficert e ko-

mands qndronin n rreshtn heshtje, duke par pren etyre q po largohej, pa e diturse ku, sepse strehat tona kuishim lindur ishin rrafshuar ngaterroristt komunist, ndrsa

Nj gardian i burgut t Peqinitsht kapur duke futur materialdhe sende t ndaluara n kt institucion.

Nga burime zyrtare pran Shrbimit tKontrollit t Brendshm pran Minis-tris s Drejtsis, bhet e ditur se, nkuadr t puns intensive pr paranda-limin e shkeljes s rregullores s burgjevedhe garantimin e siguris, u b nj kon-troll i befasishm n Institucionin e para-

burgimit n Elbasan, ku sht konstatuarnj rast shkelje e rregullave t detyrs.Punonjsi Ali Alla, me detyr polic n kt

institucion , po prpiqej t fuste n kt in-stitucion sende t ndaluara.Ai u kap duke futur celular dhe pr

kt shkelje t rnd sht br arrestimi nagranc nga SHKB e burgjevedhe shtja

i ka kaluar pr hetim Prokuroris s Rrethitt Elbasanit.

familjart tan kushedi ku ishindegdisur dhe internuar pa ad-res, njlloj si ata q i push-katuan e i groposn, duke fshirdo gjurm.

Po largoheshim me shi-kimin mbrapa, duke par sk-

terrn e rrethuar me tela megjemba. Po largoheshim dukeln pshprimn e shpirtravet groposur n tokn e tyre.Po largoheshim me shpresn emadhe t realizimit t ndrrsson t prbashkt, jetesn nliri e demokraci, si n vendet ezhvilluara perndimore... Por, athoni ka ardhur ashtu si ndr-ruam?...

Gardianii burgut t

Peqinit kapetduke futurcelular


12/16


Reforma n Art e Kultur,nuk sht pron politike

Kultur...

Si pjes e pakets s reformavet rndsishme aktuale, edheajo n art e kultur, sht proces idomosdoshm e jetdhns. N fakt,deri sot, sikurse n fusha t tjera t jetsson, edhe me reformn n art e kultursht spekuluar. Ajo sht prdorur mtepr si slogan politik npr fushatae jo si nj proces i domosdoshm prfunksionim koherent e normal.

Fryma e Re Demokratike (FRD),me programin e saj n kt fush, ftonMinistrin prkatse, q me seriozitet e

prkushtim maksimal, ta konceptoj re-formn hap t rndsishm, nj proces

q, domosdoshmrisht duhet br edhem i rndsishm, nprmjet diskutimite debatit publik. Dhe, jo i gjithkujt q,rastsisht i bie t mendoj, shkruaj edebatoj, por mbi t gjitha, si diskutim edebat ndrmjet artistve, profesionistvee vizionarve, q kan nj kontribut sado

pak modest n kto fusha.Ministria e Kulturs duhet t jet e

matur n do hap q hedh, transparenten do procedur a proces reformimi eamendimi ligjor. Gjithashtu, institucioni

prgjegjs i drejtimit e promovimit t ksajfushe t rndsishme t jets son, duhett jet krkues e koherent me eksperiencatevropiane e botrore, si dhe n nj linj me

prioritetet integruese n familjen evropiane.Dhe, jo si akt politik, por si domosdoshmrie prtuar nga eksperienca t ngjashme qkan ndrmarr para nesh vende t ndry-shme evropiane e botrore.

Nocioni se, arti, kultura dhe trashgim-ia kulturore jan pron e t gjithve, apo dhe

pron e askujt, sht tepr i njohur n elokue-ncn e cilitdo qytetari, artisti, shkenctari, a

politikani. Si e till, reforma n kto fusha,sht nj ndrmarrje e rndsishme dhe edomosdoshme e prmirsimit funksional,q mbi t gjitha, duhet t realizohet dukelluar nga amendimet e nevojshme ligjore.Para diskutimit e miratimit nga ligjvnsit,ato duhet t hidhen n tregun publik prtiu nnshtruar nj diskutimi e debati t gjerintelektual e profesional, m tepr seai nstrukturat e infrastrukturat e partive politike.

N kt hap nuk duhen prsritur gabimete s kaluars dhe, duke i analizuar ato nkontekstin konkret, si dhe n krahasim meeksperiencat botrore, nuk ka pse gabohet

prsri.Mendojm se arti, kultura, trashgimia,

institucionet publike kombtare e vendore,si dhe iniciativat private, projektet, opera-tort privat, OJF, etj., funksionojn enden formatin strukturor e ligjor t trashguardhe si t tilla, krkojn reforma e amendimet thella t paketave e formateve ligjore ennligjore. Momentet baz ku mbshtetetvizioni yn n kt drejtim, mendoj se jan:Shkputja e vartsis politike (depolitizimi)i institucioneve t artit, kulturs e trashgi-mis; Decentralizimi i funksionimit n insti-tucionet (jasht e brenda tyre);Transparenca

institucionale dhe funksional; Meritokraciadhe vendimmarrja kolegjiale nprmjetstrukturave t decentralizuara.Le ti argu-mentojm me nga dy radh vlersimet elartshnu

fryma re nr1

Documents