BBaafi

i*i tlf*

I

/'

*

liilf lTlltilfii

iuuitili

lliii

ilillllS

Sillili

'r

*

.

;

.

M

''

Digitized by the Internet Archivein

2011 with funding fromUniversity of Toronto

http://www.archive.org/details/rpfranciscisuare17su

I

I

R. P.

MANCISGI

SUAREZE SOCIETATE JESU

OPERA OMNIA,

TOMUS DEGIMUS SEPTIMUS GOMPLEGTENSCOMMENTARIA AC DISPUTATIONES IN TERTIAM PARTEM D. THOMjE, SCILICET, OPUS DE INCARNATIONE, USQUE AD DISPUTAT, XXV, QUiESTIONI IX D. THOM^l RESPONDENTEM,INDICES CONTINET SEQUENS T0MU9

COULOMMIERS.

TYP. ALBERT PONSOT ET

Pi

BRODARD.

R. P.

FRANCISCI

SUAREZE SOCIETATE JESU

OPEM

OMNIA

EDITIO NOVA, A CAROLO BERTON,CATHEDBALIS ECCLESLE AMDIANENSIS VICABIO,

INNUMERIS VETERUM EDITIONUM MENDIS EXPURGATA, ADNOTATIONIBUSQUE IN ULTIMUM TOMUJd RELEGATIS ILLUSTRATA,BBVE&EMDISSIMOILL.

DOllINO

SERGENT,

EPiSCOPO

C0RIS0P1TMSI, DICATA.

TOMUS DECIMUS SEPTIMUS.

/7

PARISIISAPUD LUDOVIGUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13.

MDCCCLXXVII.

THE

INST!TI!T10 E

r

EVALSTUUtSJ. - CE CAHADA,

TC

DtC 23

1931

ILLUSTRISSIMO ET REVERENDISSIMO D. D.

GASPARI DB QUIROGAS. R. E.

CARDINALI, ARCHIEPISCOPO TOLETANO, HISPANIARUM PRIMATI, AG SUPREMO FIDEIINQUISITORI,

ETC, VERAM FELICITATEM.

Nullis rationibus adduci potuissem, Cardinalis illustrissime, ut non minns diffioilia et abstrusa, quam sacra incarnati Verbi mysteria, quae auditoribus meis explicaveram, ad communem omnium utilitatem in aspectum lucemque proferrem, msi me ii

quorum imperium recusare nec poteram. nec debebam. Nam, si arcana reconditaque mysteria excipias, quse nos Deum Optimum Maximum, natura unurn etcoegissent,

simplicem, hypostasi vero trinum esse, docent, illa sunt nobilitate prima, difficullate maxima, utilitate singularia, quae Dei Filium ila factum hominem pro humani gene-

duabus naturis, illius divina, et nostra mortali, mirabiliterj una persona cous stat. Sed, quamvis hujus argumenti dignitas cum summa difficultate conjuncta, propter ingenii mei tenuilatem, mihi jure timorem affcrret, divini tamen amoris, in hoc immenso beneficio quasi effusi, frequens recordalio, ita me timentem atque cunctantem, vel recreavit, vel incendit, ut, cum de illo cogito, etiam ipsae meditandi, scribendi, dictandique molestiae leves mihi esse videantur. Accessit, animosris salute

declarant, ut ex:

que addidit clarissimi nominis memoria tui, cui sine ulla deliberatione hunc meum laborem (qualiseunque ille sit) dicare constitui neque enim me ita terret amplitudo tua, qua sacra purpura insignis fulges, qua Ponlificia dignitate totius Hispaniae primaria ornatus, Toletanam Ecclesiam rcgis , qua demum summa poteslate praedilus, Christianam religionem tueris, quam humanitas tua, et eximia in Societatem nostram benevolentia, me jacentem erigit, ac timentem dubitantemque confirmat. Offero igitur primos tibi meorum studiorum ac lucubrationum fcetus, auctoritate quidem tua fortasse non dignos, tuis tamen erga Societatem universam merilis et officiis debitos. Quos si benigne susceperis, non erit quod hominum judicia, quibus exposilus est, semperque fuit hic scriptorum labor, pertimescam sed erit potius quod mihi ipsi graluler, qnod te patrono, tuique nominis splendore commendatum opus in lucem; ;

prodire, atque inPraesul

omnium oculis manibusque versari secure audacterque possit. Quare, amplissime, munus hoc, ea benignitate prosequere, qua semper es proseculusnostrse Socielalis, quce,

res

omnes

parentem benignissimum amare, quam

maximistuis beneficiis devincta. non minus le ut ut clarissimum priacipem coleremento debet.

Amplit. Tuoe Illust. ao Reverend,Perpetuus in Christo servusFranciscus

SUAREZJ

PIO LECTORI SALUTEM.

Diu multumque dubitavi, studiose lector, an disputationes has, quibus auditoribus\ meis sacra incarnati Verbi mysteria explicavi , in publicum emitterem , an vero sunprimerem, et apud me continerem. Nam primnm quidem rei magnitudo ac splendot ingenii mei imbecillitatem perstringebat ; deinde terrebant me, quce a sapientissimis viris hoc de argumento subtititer sunt hactenus disputata, doctissimeque conscripta, quibuscum si hcec nostra conferantur, tenuia fortasse ac jejuna videbuntur. Postremo non ignorabam quam periculosum sit hominum manibus oculisque versari, qui levibus interdum maculis aut ncevis offenduntur. Atque iis quidem rationibus hoc opus premere decreveram ; sed amici quidam mei eruditi, et prudenti ac sincero judicio prcediti, cum illud rogatu meo legissent, ac probassent, magnas utilitates aiebant (siin lucem prodirei) posse omnibus Theologice candidatis afferre in quibus haud esse eam commoditatem negligendam dicebant, quce ex librorum excusorum copia percipi posset Siquidem exiguo pecunice dispendio, quod temporis inutiliter in describendo maqno cum labore scepe consumitur, id totum in exquirenda ac pervestiganda veritate, et cujusque disputationis pondere expendendo, fructuosius collocari posset. Addcbant prceterea, timendum esse ne hcec ipsa concisius a me in scholis dictata, et mendose excepta a discipidis et perscripta, ab alio evulgarentur aliquando, satiusque esse ut a suo auctore enucleatius explicata et limata, ad manus hominum pervenirent. Cum autem me neque tot rationibus, neque etiam precibus amici in suam sententiam possent adducere accessit tandem eorum auctoritas, qui mecum agere obedientice jure possunt, et me hcerentem) et inter varias deliberandi curas quasi fluctitantem, denique perpulit, ut hanc tantam provinciam susciperem, et diffcultates omnes, quce plurimce ac maximo? mihi ante oculos versabantur, in ea sustinenda devorarem. Quarum illa fuit certe non parva, qud> omni opera, studio ac diligentia conatus sum D. Thomce sententias sic explicare, ut\ aperte ac dilucide intelligantur, quo in genere dedi operam ut sacrarum litterarum testimonia, Conciliorum decreta, et sanctorum Patrum monumenta diligentius evolverem,\ et quasi fontes ipsos, ex quibus D. Thomas hausit, commonstrarem. Ex quo factum esi\ ut nonnunquam disputationes nostrce prolixiores forte videantur, quod non tam jejime] quam in scholis fit tractentur, sed allatis in medium sanctorum Patrum se)itentiis con-\ firmentur ac disserantur. Nullam tamen ( ni fallor ) alienam qucestionem, et (ut ita dicam) peregrinam, e suis tanquam sedibus convulsam in meas hasce commentationes quasi in alienas sedes invitam ac repugnantem transtuli; nullam redundanti ac inani verborum copia exornavi; sed quod perspicue multa paucis vix dici possunt, et obse\

,

.

,

1

summatur;

qnendum fuit desiderio plurimorum, ipsa suscepti operis ratio nos fecit longiores. In aliorum opinionibus, vel confirmandis , vel refutandis , D. Thomce modestiam (quceest)

imitari studui. Itaque sic auctores ipsos profero, ut laus sua cuique tribuar

eorum etiam quos non probo , expo?io, ut, quantum momenti atcjue auctoritatis habeat cujusquesententia, lector facillirne dijudicare possit citra cujusquam yituperationem atque injuriam. sicut a viro religioso ac modesto maxime , nbesse debet sui laudatio, sic etiam aliorum acerba reprehensio ac vituperatio. ln quisic sententias,

Nam

hus rebus opinioni locus est,ipsius etiam Angelici Doctoris prudcntiam atque excmplum secutus, eurh delectum habui, ut quccpia, quce gravia, quce antiqua sunt, anteponeremiis

quce a pietate

,

gravitate, antiquitate videntur abhorrere. Bcec habui, de quibus te

admonerem, optime lector. A te magnopere ctiam atque etiampeto, ut si quid boni tibi (cum ho2c legcris) occurret, id tot.um Dco Oplimo Maximo acceptumreferas, fonti bonorum omnium; siquidvero quod minusplaceat, mihi id tribuas et ignoscas.

AD EUMDEMlTOI DE HAC POSTEMORI EDITIONE ADMOjNITIO,

Inhnjus operis editionepriori veritus sum, ne longum id nimis proUxUMitfiie videretur; postea vero multis, quibus credere par erat, plane inlcltexi mulla potius in eo eoncisiora visa fuisse,

quam

exigebat argumentialii

et

gravilas ct difficultas. Prceterea, postillis

librum himc in lucem editum

prodierunt y qui doctis

quidem, acutisque contraut, quce prius scripscra-

noslram doctrinam objeciionibus, excitarunt, impuleruntque nos

mus,

vel explicaremus amp/ius, vel

confirmaremus ac defenderemus. Quod utrumque in

parum excreverit; vix enim ulla in eo disputatio reperietur, non multo, quam cdita primum fuerat, locupletior, ut non immerito novum aliudque opus possit et appcllari et existimari. Faxit Deus ut, quemadmodum prodit major, prodeat el mclior atque utilior. Id unum constanter affirmare potero eum mihi animum sempercausa fuit ut libcr non,

fuisse, eaque de causa nulli operi, nullique labori pepercisse me, ut veritas ipsa cerne-

reiur alque slabiliretur, nihilque contentionis ergo aut oiim statuisse

,

aut denuo con-

firmassc, sed solius amore veritatis; qua eadem mente hos ab omnibus optamus legi'iibros.\pios,

Neque vero mirari

te

vellem, Christiane lector t

cum

auctores et Catholicos, et

diversas scepeque repugnantes sequi tuerique scntentias videris; in his enim, quce

certa fidenon sunt stata, interviros etiam sanctissimos eamfuissect

opinionum varietatem

accepimus

et

legimus.

tioque veritatis,

Cumque idem omnium scopus sit, investigatio, videlicet, inveneam opinionum sive divcrsitatem, sive co?itrarietatem, aut Christianceexanimorumdisjunctione provenire t

charitati officcve, aut

puiandum non

est.

Vale,

C^g^

INBEX

QMSHONUM

ET ABTICDLORUM

DIVIQUvE IN HOC

THOMjETOMO EXPONUNTUR.

QILESTIODe cnnvtmienlia incamadonisvisa.,

!,

in sex arliculos di~31

I. Utrum personae divinae conveniat assumere naturam creatam. 457 Art. II. Utrum divinae naturae conveniat assume-

Art.

Ulrum conveniens fuerit Deum incarnari. 31 Art. II. Utrum necessarium fuerit, ad reparalionem generis humani, Verbum Dei incarnari. 45 Art. III. Utrum si homo non peccasset, Deus incarArt.I.

Art.

457 abstracta personalitate per intellectum, natura possit assumere. 470re.III.

Utrum

,

nalus fuisset.Art. IV. fuerittuale.

186

Utrum principalius Christi incarnatio facla ad tollendum peccatum originale quam ac194

Utrum una persona possit sine alia naturam crealam assumere. 473 Art. V. Utrum quaelibet persona divina potuerit humanam naturam assumere. 474Art. IV.

Ulrum conveniens fueritDeum incarnari ab mundi. 2G6 Art. VI. Ulrum incarnatio differri debueritusque ad tinem mundi. 269Art. V.initio

Uirum plures personae divinae possint assumore unam numero naturam. 475 Art. VII. Utrum una persona divina possit assumere duas naturas humanas. 478 Art. VIII. Utrum fuerit magis conveniens quod persona Filii assumeret humanam naturam quamArt. VI.,

alia

persona divina.

480IV.

QU&STIODe modo unionis Verbilos divisa.

II,

QttESTIOincartiuti,

in duodecim arti280sit facta

De modo unionis ex parte naturw assumptce, in sex a>ticulos divisa.

Art.

I.

Utrum unio Verbi incarnati Utrum unio Verbi incarnati Utrum unio Verbi incamati Utrum personasit

in na-

494fuerit

lura.Art.II.

281facta sit in per-

Art.

I.

Utrum natura humana

magis assum494

ptibilis a Filio Dei,

quam

aliqua alia natura.

sona.Ari.III.

285facta sit in

sup289

posito, vel hypostasi.Arl. IV.

vel hypostasis Christi post

291 aliqua unio animae et corporis in Christo. 294 Art. VI. Utrum natura humana fuerit unita Verbo Dei accidentaliter. 296Art. V.

incarnationcin

composita.

Utrum Filius Dei assumpserit personam. 497 Art. III. Utrum persona divina assumpserit homi498 nem. Art. IV. Utrum Filius Dei debuerit assumere humanam naturam abstractam ab omnibus indiviArt.II.

Ulrum

sit facta

duis.Art. V.

500

Art. VII.

Utrum unio

naturae divinae et

numanae

sit

naturam humanam assu502 mere debuerit in omnibus individuis. Art. VI. Utrum conveniens fucrit quod Filius Dei hu503 manam naturam assumeret, ex stirpe Adae.

Utrum

Filius Dei

aliquid creatum.Art. VIII.

322sit

Utrum unio Verbi incarnati

idem quod324

QUGSTIO V.De modo unionis ex parte partium hwmance naturce,in qualuor articulos divisa.Art.I.

assumpiio. Art IX. Ulrum uniosit

Ait.silAi'l.

duarum naturarum in maxima unio omnium. X. Utrum unio duarum naturarum infacta per graliam.

Chrislo 370Christo 380382

517

Utrum Dei

Filius debuerit

assumere verum517

corpus.Art.II.

XI.

Utrum unionem Verbi incarnati aliqua meUtrumgratiaunionis fueril homini Christo384

Utrum DeiUtrum Utrum

Filius debuerit

rita praeccsserint.

terrenum,Art.III.

scilicet,

carnem

et

assumere corpus sanguinem. 518

Art. XII.

Filius Dei assumpserit

animam.

520 521

naluralis.

Art. IV.

Filius Dei

assumere debuerit intelVI.

lectum.

questio m.De modo unionis ex parte personw asGumentis, inoclo articulos divisa.

QUESTIO430arliculos divisa.

De modo assumptionis quantum ad ordinem, in sex538

INDEX QU.ESTIONUM ET /IRTICULORUM.Art. I. UtrumFiliiisDei assumpseritcarnem mediante 538 anima.Art.II

IX

Utrum Dei

Filius assumpserit

animam me5*1

QUvESTIODe gratiaChristi,

vm.est

diante spiritu, siveArt.III.

mente.

Utrum anima a Dei

Filio prius fuerit as-

sumpta quam caro. Art. IV. Utrum caro Chri-tisumpta,Art. V.

543fuerit

priusa Verbo as-

544 quam animae unita. Utrum tota humana natura sitassumpta me551sit

diantibus partibus.Art. VI.

Utrum humana natura

diante natura.

assumpta me554

caput Ecclesia;, 637 637 Art. I. Utrum Christus sit caput Ecclesiae. Art. II. Utrum Christus sit caput hominum quantum 639 ad corpora, vel solum quantum ad animas. Art. III. Utrum Christus sit caput omnium homi640 num. 642 Art. IV. Utrum Christus sit caput Angelorum.in oclo articulos divisa.

secundum quod

Art. V.

QU.ESTIODe gratiaChristi prout

VII.

caput Ecclesise,ejus

secundum quam cst eadem cum graiia habiluali secundum quod est quidam homo singulaUtrumgratia Christisit,

quidam singularis

est

homo,572

ris.

643

MArt.

tredecim articnlos divisa.I.

Art. VI.

Utrum

esse caput Ecclesisesit

sit

proprium645

Uirum

in

anima

Chrisli fuerit aliqua gratia

Christo.Art. VII.

573 593 Arl. II. Utrum in Christo fuerint virtutes. 594 Arl. III. Utrum in Christo fuerit fides. 596 Art. IV. Utrum in Christo fuerit spes. 603 Art. V. Utrum in Christo fuerint dona. Art VI. Utrum in Christo fuerit donum timons. 603 Art. VII. Utrum in Christo fuerint gralise gratis da609 tae. 610 Art. VIII. Utrum in Christo fuerit prophetia.habitualis.Art.

Utrum diabolus

caput

omnium malo652

rum.Art. VIII.

Ulrum Antichristus omnium malorum.

possit etiam dici caput

653

QU^STIO K.Descientia Christi in

communi, in quatuor articulos655 655

divisa.Art.I.

IX.

Utrum

in

Christo fuerit plenitudo gragratiae1

Utrum Christus habuerit aliquam scientiam

616 propria Christi. 618 Art. XI. Utrum Christi gratia sit infinita. 619 Art. XII. Utrum gratia Christi potuerit augeri. 622 kn. XIII. Qualiter gratia Chrisli habitualis se habeattiae.

praeter divinam.Art.II.

Art. X.

Utrum plenitudo

sit

Utrum Christus habuerit scientiam quam ha-

Art.

ad unioaem.

624

bent beati, vel comprehensores. 666 III. Utrum Christus habuerit scientiam inditam 666 vel infusam. Art. IV. Utrum Christus habuerit aliquam scientiam 668 acquisitam.

!T>^>

Bq

.

INDEXDISPUTATIONUM ET SECTIONUMQUiE IN HOC TOMO CONTINENTUR;

DISPUTATIOI*CONTRA JUD.EOS.

Sect. V.

Utrum inUtrum

Christi satisfactione vera et pro-

pria justitia intercesseritScct. VI.rint leges

91

in salisfactione Christi servata; fueperfecta? justitia?.

omnes

118

Messiam jam venisse. Sect. I. De teslimonio Genes. 40 Non auferetur:

5scep5,

Sect. VII.

Ulrum purus homoalios

potuerit esse sufficiens,

ad redimendostia.

homines

ex perfecta justi127

trum,Sect.II.

etc.

Secundum testimonium contra JudceosAnimadvertere, etc. Terlium tesiimonium ex Aggei 2:

ex11

Sect. VIII.

Utrum homo purus

possit ita satisfacere

Daniel. 9Sect.III.

:

Adhuc20

sanctificet, et

pro culpa mortali propria, ut per suum actum se a sc peccatum expellal. 1 38

unum modicum,Sect. IV.et signis

etc.

Sect. IX.

Utrum homo purusremissionem

possit

Quarlum argumentum, exde adventu Messiw.

variis testimoniis

satisfacere pro culpa mortali propria, ita utjustilia obtineatejus,

23II.

ad wquaHtatem ex vei a et divinam condo165

nationem.

DISPUTATIOChristum esse verumdeles.Sect. Sect.I.

Sect. X.

Ulrum

possit

homo

satisfacere

pro culpa

Deum ethominem,

contra inti25

Sect. XI.

Oslenditur Chrislum esse

II.

verum hominem. 26 Ostendilur Christum esse verum Deum, contra26Ostenditur Messiam esse verum Deum, con2730

hwretiros.Sect.III.

propria mortali sallem imperfecte. 175 Utrum saltem pro peccato veniali possit purus homo Deo satisfacere. 178 Scct. XII. Utrum possit purus homo, saltemut Chrisli membrum satisfacere Deo ex perfecta justitia pro peccato suo. 183,

tra Juilwos.

DISPUTATIO V.

Sect. IV. Solvuntur objecliones.

DISPUTATIO

III.

De primaria causa propter quam incarnatio prredcstinata et facta est, sine qua non fieret. 197 Sect. I. Quomodo inter actus divinw scientia; et voluntatis ordo prioris et posterioris

Deexistentiaincarnationis, ejusque convenientia. 37 Sect. I. Utrum incarnationem esse possibilem possit 38 ralione probari. Sect. II. Utrum incarnationem esse factam possit contra infideles convinci.Secl.III.

secundum ratio197antecesserit in

nemSect.

intelligendusII.

sit.

Utrum voluntas incarnationis

Deo praescientiam originalisfuerit.

peccati, vel

subsecuta

41fuerit

216

Utrum incarnatio

niens.

per 49 conve42

Sect.

III.

Utrum in primo signo

rationis, insit

quo prw-

destinatus est Christus Deus homo,destinatus

eliam pro?-

DISPUTATIO IV.De convcnientia et necessilate incarnationis ad repa49 rationem hominis lapsi. Sect. I. Utrum necessarium vel conveniens fuerit 49 Deum hominem lapsum reparare. Sect. II. Utrum ad reparar.dum genus humanum, necessarium vel conveniens fuerit Deum hominem,

Redemptor hominum per passionem et morlem suam. 233 Sect. IV. Quw fuerit Deoprimaratio seu motivum mcarnalionis faciendw ac prwdestinandw. 239 Sect. V. Utrum ex primaria Christi prwdestinatione futura esset Verbi incarnatio, etiamsi homo non peccasset.

251

Sect. VI.

Utrum Christus principalius venerit ad redimendum homines ab originali peccato, ita ut illodeficiente 7ion esset

fieri.

51

venturus Redemptor.

263

Sect.

III.

Utrum

Christi opera fuerint sufficientis

va-

loris el efficaciw

calis

Scct.

ad condigne satisfaciendum pro pec55 hominum. IV. Utrum opera Christi fuerint infinili valorisad satisfaciendum62

DISPUTATIODe tempore quonienlia.

VI.

facta est incarnatio, ejusqtte con.

et efficacioe

270

INDEX DISPUTATIONTM ET SECTIONUM.Sect. Sect.I.II.

XI

Quo tempore facta sit incamalio. Utrum convmtantt tempore [acta

271sit

Sect.

1.

Ulrum Ulrum

sit

in Deo

unum

eise exislentice abso-

incar-

lutumScct.II.

el essentiale.

431sit

nalio.

278

in

DeoDeo

triplex esse existentice rela-

tivum, seu an sinl tres existenliw relativtB.

434

DISPUTATIO

VII.

Scct.

111.

Utrum

trt

sit

et essenlialis.

aliqua subsistenlia absoluta 440tres subsistentice rela-

De termino incarnationis qui per illam produciturseu resultat.Sect.I.

Sect. IV.tivce.

Utrum

sint

trt

Deo

301resullans seu productus per

446

Utrum terminussit

Sect. V.

incarnattonemSect.11.

aliqua substantia.

301

Ulrum, abstractis subsistentiis relativis, intelliyatur relinqui tantum hcec deitas, vel etiam hicDeus.455

itrum terminus hujus unionis fueritaliqua302fuerit ali-

substanluilis nalura.Sect.111.

ilrum terminus hujus unioniset ita

DISPUTATIODe persona assumente,

XII.

qua persona,sona.Sect. IV.Sect. V.

incarnatio facta fuerit in per307sit

itrum terminus hujus unionis itrum terminus hujus unionis

persona312aliquid

simplex. vel composita.sit

creatum vel increatum.

320

et humanitati unita per incarnationcm, prout facta est. 461 Sect. I. Utrum sola persona Filiifuerit incarnata, et humanitalem assumpserit. 461 Sect. II. Utrum Verbum divinum terminaverit hanc

unionem ratione

alicujus 'proprielatis absolutce, vel

DISPUTATIO VUI.Quid incarnatio sit. Sect. I. Utrum incarnatio328sit actio

ratione relationis.

466XIII.

DISPUTATIO

manitatem Verio, vel eliam sil manitatem in rerum nalura.Sect.II.

tantum uniens huproducens ipsamhu328

Do termino assumptionis ex parte personae assumen481 a personis divinis, possit naturam creatam assumere. 482 Sect. II. Utrum plures personce divince possint simul assumere eamdem naturam. 485 Sect. III. Utrum una persona divina possit assumeretis,

in quavis incarnalione possibili.

itram incarnalio

sit

substantialis unio ex

Sect.

I.

Ulrum

hic Deus, ut abslrahit

Sect.

340 natura humana el persona Verbi Dei. III. Quid sit hcec unio in humanitate, seu quid per actionem uniendi, in humanitate aut Verbofiat.

344sint difficultates quce in

Sect. IV.

Quonwdo solvendce hoc mysteno occurrunt.

phires naturas.Sect.IV.

488possit hypostatice

360

Ulrum persona creata

uniri alteri naturce.

490

DISPUTATIODe excellentiaincarnatio.Sect.I.

IX.

DISPUTATIO XIV.374

et perfectione

hujus unionis, quae est

Quid potuerit aDeo assumi perquamcunqueunioncmhypostaticam possibilem. 504 I. Utrum nalura existens in propria persona potuerit assumi. 504 Sect. II. Utrum alia substanlialis natura prceler humanam sit assumptibilis a persona divina. 510 Sect. III. Utrum partes substantiales possint hypostaSect.tice

ilrum hcec unio in ratione unionis sit omnium maxima. 374 Sect. II. Vtrum hoec unio incarnationis in yenere enlis, seu doni a Deo collati, sit omnium maxima. 376

DISPUTATIO X.De causis incarnationis, praesertim meritoria. 386 Sect. I. Qtice sitvel esse possit causa efficiens hujus mysterii.

uniri divince personce.

514

Sect. IV.

Utrum forma

accidentalis possit uniri Verbo

hypostatice.

516

887

Secti

II. Ulrum fuerit aliqua causa hujus unionis in genere dispositionis, seu causa dispositiva. 890

DISPUTATIO XV.Quid Vcrbum assumpscrit per incarnationem, proutfacla est.Scct.I.

III. Utrum humanilas Chrisli unionem suam ad Verbum mereri potuerit. 400 Sect. IV. ilrum Chrislus Dominus mereri potuerit

Sect.

523 523524

Ulrum Verbum assumpserit veram hominis Utrum Verbum assumpserit veram animamUtrum Christus assumpserit verum huma-

incarnationem suam. 406 itrum homines justi qui prwcesserunt de condigno mereri poiuerinl incarnalionem. 413 Sect. VI. ilrumhomines justi,qui Christum prcecesserunt, decongruo meruerint incarnationem, vel ejusSect. V.,

naluram.Scct.II.

rationalem.Sect.yil.

num

corpus.

accelerutioncm.Sect. V/I.

Sect. IV.

Utrum assumpserit Christus corpus

et

526 ani528

414esse

Ulrum B. Virgo meruerit de condigno

mam inter se unila.Scct. V.

mater Dei.Sect. VIII.

Utrum assumpserit Christus partes omnes Ulrum Verbum divinum immediateet

424

VtrumsatlemdecongruomerueritB.Virgo428

dignitatem malris Dei.

Sect. VI.

DISPUTATIODe divina existentia

XI.

S

529 secuntlum hyposlasim assumpserit sanguinem ad subsi530 stendum in sua persona. VII. Uirum Verbum divinum assumpserit alios hamores, ungues, dentes,et capiUos immediale, et sequae sunt de integritate corporis humani.1

et subsistentia.

430

cundum hyposlasim.

536

xnSect. VIII.

INDEX DISPUTATIONUM ET SECTIONUM.Vtrum Verbum divinum in humanitate as537

sumpserit accidentia.

DISPUTATIO XX.

DISPUTATIO XVI.

Sect.

De donis Spiritus Sancti animae Christi collatis. 604 I. Utrum dona Spiritus Sancti intellectum perficientia fuerint in Chrislo.

De ordine assumptionis secundum realem durationem, seu temporis successionem. 546Sect.I.

604

Sect.cti

II.

Utrum

in Christo fuerint

dona Spiritus Sau

stere in

Utrum humanilas rerum natura,

Christi simul ac ccepit exifuerit Verbo unita,

perlinentia ad voluntalem, prwsertim

donum

li-

ulla successione duralionis.Sect.II.

absque 547

moris.

605

DISPUTATIO XXI.animae Christi. 611 in Christo fuerit prophetia, et si qum alia gratiu gratis data ad cognitionem spectat. 612 Sect. II. Utrum aliae gratice gratis datw, quw ad sergratiis gratis datisI.

fuerit Verbo, vel

Utrum anima Christi prius extiterit quam an prius fuerit unila Verbo quam

De

548 Sect. III. Ulrum caro Christi prius fuerit concepta quam assumpta ; vel an prius fuerit assumpta quam

corpori.

Sect.

Utrum

animx unita.DISPUTATIO XVII.

549

monem

spectant, fuerint in Christo.

614

DISPUTATIO XXII.

Sect.

De ordine naturae in hac assumptione servato. 552 I. Utrum anima rationalis fuerit prius nalura unita Verbo quam carni. 553 Sect. II. Utrum caro Christi fuerit prius natura unita Verbo quam animw rationali. 556prius natura unita Verbo quam anima. vel e contrario. 559 Sect. IV. Utrum caro sit assumpta, mediante anima, et anima mediante spirilu. 560III.

De perfectione habitualis gratiae Christi. 625 Sect. I. Ulrum gratia Christi s't infinita. 625 Sect. II. Utrum gratia Christt fuit lam intensa et perfecta ut

non

possit fieri intensior, et ideo Christus

plenus gralia esse dicalur.

632XXIII.

Sect.

Utrum caro

sit

DISPUTATIODe

Sect. V.

prius natura assumpta quam partes ejus et consequenter an assumpta sit mediantibus illis, vel e contrario. 563 Secl. VI. Ulrum humanitas prius natura sit assumtotasit,

Utrum

humanitas

Sect.

dignitate et gratia capitis, quae est in Christo. 646 I. Utrum Chrtslus sit totius universi caput, prw-

sertimSect.II.

hominum

et

Angelorum.Christo gralia capitis.

Quw fuerit in

646 651

pta,

quam

accidentibus informata.

570

DISPUTATIO XXIV.

DISPUTATIO

XVIII.

De

intellectu

creato

animae

Christi,

et ejus acti-

bus.

656

De

gratia sanctificante

,

seu justitia creata animae575

Sect.et

I.

Utrumin animaChristisitintellectuscreatus,sit.

Christi.

quanta? perfectionisII.

656

Sect.

Utrum ad suam sanctificationem et juslificationem indiguerit anima Christi gratia creata sanI.

Sect.

Utrum

fuerit in Christoet

homine actus

intelli-

gendi creatus,Sect.III.

ex quo tempore.inlelligendi

658

ctificanle.

575certitudine

Uirum omnis actus Utrumin

animw

Christi

Sect.

II.

Qua

tenendum

sit

animamanimw

Chri$li

fuerit verus, cerius et evidens.

661

habuisse gratiam habitualem.Sect.III.

581est

Sect. IV.

anima

Christi fuerint habitus in-

Quando

et

quomodo data

Chrisli

tellectuales.

665

ha?c gratia habitualis.

584

Sect. IV.1

Utrum prwter gratiam habitualem fuerit animai Chrisli necessaria aliqua actualis gratia. 59

DISPUTATIO XXV.

DeDISPUTATIO XIX.599 De virtutibus moralibus animae Christi. Secl. 1. Utrum omnes virtutes morales et supernaturales fuerint infusa animw Christi simul cumgratia.Sect..

triplici scientiaest.

animae ChristiChrisli

,

quoad

quaestio-

nem anSect.I.

670

Utrum anima

a

su&Sect.

fuerit beata.II.

principio creationis 670

ralis

599

Sect.tia

Ulrum in anima Christi sit scientia connalu67 anima humana. III. Utrum fuerit semper in anima Christi scieni

II.

Christi

Utrum virtutes suo genere acquisitw anima infusa simul cum gratia.

fuerint

rerum in proprio qenere supematurulis,

et

600

se infusa.

per 6, 3

TERTIA PARS

SIMLE THEOLOGLEDOCTORIS SANCTI THOM^E AQUINATISCUM COMMLNTARIIS ET DISPUTATIONIBUSP. FRANCISCI

SUAREZ E SOCIETATE JESU.

PROLOGUS.Quia Salvator noster Dominus Jesus ChrisAngelo, populum suum salvum faciens a peccatis eorum, viam veritatis nobis in seipso demonstravit, per quam ad beatitudinem immortalis vitae resurgeudo pervenire possumus, necesse est ut ad consummatiotus, teste

conveniunt hoc loco disseriturtotius Theologiae

(illud videlicet

negotium est), sed de ipso ineffabili duarum naturarum consortio in Christo Jesu, deque proprietatibus quae ab ea unione singulari proficiscuntur. Quam ego rem, sicuti gravibus ac perobscuris difficultatibus involutam esse non diffiteor , ita nobilitate

ac splendore (augustissimae Trinitatisexcipio)caeteris

nem

totius theologici negotii, post considerafinis

mysterium semper

totius

tionem ultimibeneficiis ejus

humanaevitae, et virtutum

Theologiae quaestionibus antecellere judico.

ac vitiorum, de ipsotra

omnium Salvatore, ac humano generi praestitis, nosconsideratio subsequatur. Circa quam pri-

pag.

Conspirat inhanc sententiam Dionysius Areocum inquit Jesu in carne apparitio, et:

occurrit de ipso Salvatore. Secundo, de Sacramentis ejus, quibus salutem consequimur. Tertio, de fine immortalis vitee, ad quam per ipsum resurgendo pervenimus. Circa primum duplex consideratio occurrit. Prima ebt de ipso Incarnationis mysterio, secundum quod Deus pro nostra salute factus est homo. Secunda, de iis quae per ipsum Salvatorem nostrum, id est,Deum incarnatum, sunt acta et passa.

mo observandum

sermone omni, et omni ignota intelligentice,ipsi quoque antiquissimorum Angelorumprimati non satis perspecta l Conspiratineffabilis est.

Damascenus qui mysteriumhoc vocat, novum omnium novorum, et solum sub sole novum, perquod Dei apparuitinfinita virtus, bonitas et

sapientia^. At B. Leo, Pontifex

Maximus,cum

hoc sacramentum miraculorum quasi omnium cardinem et verticem celebravit. Cyrillus autem Alexandrinus, ad Reginas, ait Hoc esseesset ipse cardo et vertex totiusEcclesiae,

quasi cenigma sacratissimum, quod

PRiEFATIO COMMENTARIORUM.* De Christo Servalore nostro disputaturus, D. Thoi.

tius veneratione suscipiendum est

summa poquam huma-*;

nijudicii trutinm suojiciendumDifficultas Jiujus disputationis.

s

quis enim,

quaeso, explicare audeat

quomodo eadem

mas

illum statim in procemio

tanquamin

altissi-

mum

scopum, totiusque materice subjectum:

fundamentum proponit

cumque

eodem

Rederaptore nostro divina et humana natura mirabili nexu conjungantur, praeclare certe ab ipsa utriusque naturae cunjunctione, quae

persona fuerit sine mutatione bis genita ? quoincreatus homo , ex hominis natura creata, Verbique persona, fuerit sine imperfectione compositus expatre sine matre ante saecula genitus? quomodo ex matre sine pa-

modo

'(

tre fuerit in

tempore procreatus

?

quomodf

aTheologis Incarnatioet

dicitur,

hujus operisest.

"*

Cap. 2 de Divinis nomin.

nomen

et appellatio

desumpta

Non

enim de omnibus quaeXVII.

in

Deum

et

hominena

3 deFide, c. 1. * Concion. de Nativit.

H.

,,

PR/EFATIO COMMFNTARIOTUJM.

denique terra virginea, nulla hominis opera exculta, sed Spiritus Sancti virtute fcecundata, integra et incontaminata perseverans

absconditum humani generis conservatorem ac vindicem germinarit? Quid igitur mortalis horoo de tantomysterio proferre pospacto ad tanti sit digne ut par est? Aut quo

Deum

meridiana luce vera , atque a docirina quasi sponte deflectere, quae de tanto mysterio scire nos convenit, consequi feliciter, juvante Deo, ejusque Matre sanctis-

gatam erroribus, ut

nisi in

(quod aiunt) velimus caecutire

sima intercedente

,

difficile

nonin

sit.

Quod

eo facilius atque securiastoris placitis

sacramenti

investigandum

modum

,

ratio-

hoc opere assecuturum confrdo, quomagis Angelici Docac sententiis inha?rere, ejusquesensa omni industria,rimarr in

me

nem, autcausam, accedere non perhorrescat? Quamobrem merito Agap. Pap. scriptum reliquitesse,:

summaqueest

diligentia

Sollus

fidei

eontemplaiione cernendumliumilitas carnis,

animo

est.

Quippe ea

apud meinsistens,

ad quce prouhatur

ad

ejus auctoritas, ut,

illius vestigiis

quce etiam inclineturaltitudoDeitatis, quid sit, quod caro sine Yerho non agit, et quid, quod

nullos aut itineris errores, aut difficultatum

nodos,vel

demum

inextricabiles

argumento-

Verlum sine carne non efficit, quomodo Christus ita inter Deum et hominem mediate apparuit, ut solita sublimaret insolitis, et insolita 1 Quid igitur? in limine subsolitis temperaret.

rurn laqueos pertimescam. Quis 2. Triplex Theologice consideratio. partis. hvjus tractatietie in serveiur ordo

Atque exa

his, qnse

de hujus doctrinse materiacolligi facile

sistemus ? despondebimus animum, et a tanti mysterii investigatione desistemus, eorumve"timebimus reprehensiones, qui in scholasticos

me;

dicta sunt, ejus dignitas

potest,

quamque merito a Theologis dispute-

Theologos invehuntur

,

quod de

tantis

mysteriis subtiliter disputent, altiora se quaerant, et plus quam oporteat contra Sapientiset Apostoli praecepta2

sapere non timeant

?

JMinime vero, haec enim ad eos spectant, qui ut infideli et arroganti animo perscrutantur divina, quamobrem divinitus fit ut ab eadivina gloriaet majestate potenter opprimantur 3 . De quibus perinde merito dixit Athanasius 4 , ideo in hocperiractando mysterio fuisse prolapsos, quod de il-

quamnon quserunt,

cum enim Theologia tribus fere modis versetur circa Deum, vel ejus nominibus aut naturam contemplando, vel ipsius virtutem et bonitatem, qua suis se creaturis liberaliter communicat, vel ultimi frnis rationem, ad quem omnia tendunt, in quove quiescunt, omnibushis modis seu rationibus praesens consideratio ad Theologum pertinet. Imprimis enim qusedam Dei natura nobis in hactur

materia consideranda

est,

non quidem con-

naturalis et propria, sed assumpta ; deinde de supremo ac perfectissimo divinorum ope-

lo, et

quomodo,;

et quali

modo

fiat,

curiosius

inquirunt

a nobis vero ea potius mente hcec

rum dicendum ; ac denique de certa et unica via, per quam homines ad beatitudinem pergunt, et praecipuo medio quo frnem ultimum consequuntur. At enim dicet aliquis : cur igitur tam nobilis de Deo disputatio in postre

sacratissima mysteria tractanda et inquirenda

suscipiuntur, ut gratis neficia recolamus, piisque mentibus ab antiquorum Patrum vestigiis, ne latum, ut aiunt,

animis summaDei

be-

mum Theologiae

unguem videamurlicet in

discedere.

Eamqueob rem

hoc divino mysterio, quae tractantur omnia supra sensum nostrum, supra rationem, supra captum omnem sita sint, utpotedivina, illud

locum rejecta est ? Si enim Deura consideres, videtur ad conjunctionem post tractationem de ipso Deo, qua unus et si vero rationem omtrinus est, collocanda;

nipotentice divinae contempleris,

esset;

omm-

me tamea inter tot

difficultatum

scopulos consolatur ac recreat, in tam imtnensa tamque inaccessa supernorum caligine tantam splenduisse divini luminis claritatem, tam apertam fidei regulam nobis esse

bus operibus creationis anteponenda si denique ralionem frnis ultimi attendas, nullum est medium ad eum fmem assequendum, vel excellentius, vel efficacius Christo Dominc^qui et omnis gratiae et meriti fons est acorigo, et secundurn Deum ipse etiam finis nosterest,et fehcitatis nostrae pars

propositam,tam luculenter, tam apte, tamque sapienter a sanctis Patribus, et Ecclesiae Doctoribus esse illustratam, tam deniquepuf*

quaedam praecipua.

Epist.

ad Anthimum.

43 4

Eccles. 3, 1 Tim. 2;

Prov. 25.

Hac igitur etiam ratione, haec disputatio caeterisfheologicispraeferendavideretur.Nonest tamen difficile illius ordinis ac methodi, quam Theologi omnes sequuntur, probabilem rationem reddere. Est enim Christus Deus et homo, ex Deoet

1

Athan.

in libr.

Quodunus

sit

Christus.

Uumana

natura

inelVabili

PR.tFATIO COHllENTARlOnUM.

niodo eompositus, quce

quidem

otest haec

modo

intelligi

9.

Hcec communicatio per incarnationem main genere causa? efficientis. Ex his efficommunicationem hanc etiam in genere

communicatio ;

ut, videlicet,

ne-

ximacitur

rae sit propter perfectionem ejus qui se

com-

nunicat,it

neque illum

privet perfectione sua,

causae efficientisinter

maximam

esse.

Quia hocvi-

hic modus communicationis suo generect, caeteris paribus, tanto prae-

omnia opera

divinae omnipotentiae

iptimus est,

tantior, quanto praestamius communicatur jonum, et ad eum spectat naturalis illa com-

nunicatio, quce in personis divinis reperitur.Jbi

detur maximum, in quo nempe cuncta naturee gratiaeque opera super omnem naturee ordinem mirabili modo conjunguntur, et quasi in summam rediguntur, juxta illud ad

Pater

eamdem numero naturam

et essen-

Eph.et

ialem perfectionem Filio communicat, sineilla

privatione vel diminutione sui,

nequesesibi

1 : Recapitulare in Christo, qum in catlis in terra sunt, ut Hieronymus legit cum Greecis. Deinde res inter se maxime distantes

ommunicat propter indigentiam, utlantia, et infinita

per-

summo quodampotentia, et

vinculo per incarnationemspiritus

ectionem acquirat, sed ex perfectionis

abun?

copulantur, actus, scilicet, purus

quadam

excellentia.

supremus

cum pura cum infimo,

7. Ex quibus optime etiam intelligitur, quonodo per incarnationem dicatur Deus optiqo et perfectissimo modo se communicare reaturee,liberali ac voluntariacommunicatiole, de qua sola in praesenti sermo est; omni)us enim supradictis modis, id verum esse, acile intelligi potest. Nam in hoc mysterio :ommunicat Deus naturae creatae ipsammet ncreatam et infinitam perfectionem quam in ;e habet, communicando illi divinam persolam substantiali et personali communicatiole, qua nulla major excogitari potest, quia :ssentialis communicatio divinitatis extra diinas personas fieri nullo modo potest, ut in

imo

et

cum

cum carne; increata denique persona natura creata; harum enim rerum infi-

ita distantia non solum non efficit, ut tanta eorum conjunctio et communicatio impossibilis sit,

sed potius exaggerat,

et ostendit in-

finitam potentiam ejus, qui res ita diversasliter potuit.

conjungere adeo mirabisumma communicatio etiam in ratione efficiendi. Legatur de hac ratione Augustinus, serm. 3 et 15 de Temp. Bernard., serm, 3, inVigil. Nativit., etl ejusac dissitas inEst ergofesti.

unum

irima parte ostenditur, et inferius, quaest. 2,)reviter

attingemus.

Quomodo Deus se mtellectibus JBeatonm mmunicet. Dices : in beatitudine videtur8.

:sse vel

major, vel sequalis communicatio, piia divina essentia per seipsam conjungitur

Respondetur non ita se comuunicare divinam naturam intellectui Beati, tt per seipsam illum formaliter ac vere perntellectui Beati.iciat,j^at:

Denique in ge10. Ingenere causafindlis. nere causae finalis eamdem perfectionem et excellentiam habet, tum quia in hoc genere ostendit vim et energiam divinae bonitatis, quae ipsum Deum (ut ita dicam) impellit et attrahit, ut hoc etiam modo se communicet tum etiam quia inter omnia divina opera nullum est quod magis alliciat et moveat ad ipsius Dei amorem , quam haec divina communicatio, ut eleganler disserit Augustinus,in Manuali, cap. 26, et 13

de Trinit., cap. 10vis rationis divi

et

cum

sed

unum aliquid vere compo- etll. solum per modum objecti et proxi* 11. Ex hisillo

explicata

manet

ai

principii dicitur per,

onjungi

seipsam intellectui quatenus ad visionem beatam per

Thomae, et

solutae objectiones quae fieri so-

eipsam concurrit, tum influendo, tum etiam arminando. Unde tota illa conjunctio et comaunicatio accidentalis est.lysterio ita se.aturaelr,,

At vero in hoc

Verbum communicat humanae

ut vere et substantialiter illi copuleet illam per seipsum perficiat , et cum

lent; videtur enim ex hac ratione sequi tum incarnationem necessario debuisse fieriaDeo tanquam sibi convenientem, tum etiam illi addere aliquam perfectionem ; neutrum tamen efficitur, ut ex dictis facile patet quia conveniens hoc loco non dicitur quod perfectionem afiert Deo, sedquod estconsentaneum,

la aliquid

unumdixit

ineffabili

modo componat.,

bonitati et perfectioni ejus.

Neque

oportet ut

ropter

quod

Augustinus

lib.

de Prae-

hoc modo conveniens

sit

necessarium; sed

36

QUST.

1.

ARTIC.

I.

potest esse liberum , ut ipsa mundi creatio hoc modo Deo conveniens est, quee tamen li-

Incarnationis Dominicee , libro de Sacramento, cap. 7, et hactenus de ratione

Ambrosioarticuli.

bere ab eo fit. 12. Unio hypostatica non deluit communkari Unde etiam expeditur alia objectio, multis. scilicet, quia pari modo concludi posset conveniens fuisse omnes tres personas incarnari; imo non solum incarnari, sed etiam Angelicse naturee, aut aliis etiam rebus hypostatice conjungi. Respondetur enim, rationeD. Thomse per se solum concludi unionem hypostaticam esse convenientem Deo ; quod vero hsee fiat in hac natura, vel in hac persona, vis hujus rationis non postulat, sed aliunde conve-

Thomee partim conantur probare hoc mysterium esse impossibile, partim non esse conveniens. Primum argumentum hujusmodi est : conveniens est Deum ita se nunc habere, sicut antea, etDiv.

Argumenta

14.

Primum argumentum:

Responsio.

nientia vel congruentia petenda est. Ubi recte

etiam distingui solet dupliciter esse posse

ve

sumrcam communicationem, scilicet intensiet extensive. Primus modus est per se con-

veniens, el quasi necessarius ad complementum operum Dei, ad quem satis est ut hsec

communicatiopersona.

fiat

alicui naturse in aliqua

Quod vero

hsec uniofiat

multis, et quasi extensive

communicetur major , quasi

accidentarium est; et si quidemDeushoc fecisset, non deesset illi conveniens ratio ; tamen per se ae simpliciter non oportuit sic fieri imo ad majorem mysterii eestimationem;

expediens fuit hoc opus esse unicum et singulare , sicut etiam gratia et gloria paucis

communicatur ad majorem ejusdem divinee gratiee commendationem. 13. Ratio D. Thomw expUcatur.^-Ex quibus tandem intelligitur qnod in principio articuli dixi, rationem hanc D. Thomse supponere, hanc personalem communicationem , quee summa dicitur, esse possibilem, nec Deo imperfectionem afferre. Hoc enim ex vi hujus rationis probari non potest, ut satis constat; nec vero ratio procedit nisi id supponatur. Exemplo res facile manifestatur : nam si quis vellet simili argumento concludere conveniens esse Deo producere creaturam, vel Angelum infmite perfectum, aut conferre Beatis infinitam seu comprehensivam visionem sui, quia heec esset maxima queedam communicatio suee bonitatis , respondendum necessario esset illam communicationem esse prorsus impossibilem, et ideo non posse maximam dici. Sic ergo preesenti rationi D. Thomae pos,

ab aeterno fuit; sed antea fuit sine carErgo conveniens fuit semper manere sine carne. Hoc argumentum non solum videtur probare hoc esse conveniens , sed etiam aliud non esse possibile, si sensus primae propositionis sit Deum debere semper manereimmutatum. Hoc enim significat,quod ita nunc sit, sicut antea fuit, et hoc modo vicletur intellexisse argumentum D. Thomas, et ideo respondet negando consequentiam, quia Deum incarnari non estmutari ; fit enim mysterium hoc per mutationem solius naturae createe, ut latius qusest. 2 dicetur. Alio vero sensu posset hoc argumento probari non fuisse conveniens Deum in tempore incarnari; sed si carnem sumere voluit, debuisse illam sumere ab seterno, quia non decet Deum hahere nunc aliquam naturam sibi unitam, quam ex omni teternitate non habuit ; quod si hoc modo sumatur argumentum, respondendum est negando majorem cujus rationem reddemus infra, artic. 5 et 6. Sensus L. 15. Secundum argumentum.sicut

ne.

,

argumentum fundatur in hoc principio. Ea, quae multum inter se distant, et proportionem non habent, non conjunguntur aple nec convenienter; imo extJPhom.

Secundum

hoc principio solent infideles colligere hoc mysterium esse impossibile. Sed ad hoc est jam obiter responsum explicando rationem D. Thomae , distantiam, scilicet, extremorum

non facere impossibilem eorum conjunctionem, si ex alio capite non oriatur repugnantia ; quod vero saltem reddat illam minuscongruentem, atque convenientem, videtur probari illo principio explicato exemplo quoD.

Thom. hic utitur. Quia licet impossibile non sit corpori humano adjungere cervicem equinam, esttamen incongruum etmonstro,

set quis respondere, nisi

ex

fide

supponat

sum. Multo ergo magis videri pctest incommoda, inepta et monstrosa compositio humaD33 naturae

hanc communicationem esse possibilem, imo decentem, ac congruentem sua? sapientiee, quod ex pavte humanitatis assumptee inferius pvohandum est, cum de nalura assumpta in pavliculari disseremus, et tractatur optime ab

Deo. Huic objectioni D. Thomas non respondet in forma, sed solum dicit hoc non fuisse conveniens ex parte naturrc huniance, sed ex parte divinae persona?. Scu

cum

primum

satisfaciamus

argumento

,

et deindc

;

OISrUTAT.

Dl. SECT. I.

videbimna quornodo D. Thomas etveium respoudeat et ad argumentum accommodate. Respondetur ergo solam distantiam extremorum non solum non reddere impossibilem,

quatenusinfiniti

est supernatufalis

37 communicatio

in

cujusdam boni , et hoc modo dicitui hac solutione esse conveniens ex parte

Dei. 46. In tertio

eorum unionem

,

verum etiam neque minus

argumento tangit D. Thomag

congruentem , aut monstrosam, si aliunde aliquam inter se servent proportionem. Deus autem et humana natura, quantumvis re ipsa et perfectione distent, proportionem tamen inter se habent ad constituendum unam personam, quatenus natura apta est terminariper subsistentiam, ut inferius, quacst. 2, latius dicelor; et hoc videtur sufficere ad satisfaciendum argumento. D. Thomas, vero, ut radicem hujus proportionis explicaret, dixit hanc uuionem non esse convenientem humanitati secundum conditionem suae naturge, sed Deo, quod tamen difficile videtur. Tum quia si conveniens idem sit quod connaturale, aut naturee debitura , sic nec Verbo, nec humanitati est debita incarnatio si vero idera sit quod aptum, vel accommodatum, seu proportionatum, sic ipsi humanitati est valde conveniens, quia est magna perfectio ejus. Tum etiam quia in solutione ad primum di;

difficultatem infra, q. d5, late tractandam, cur potuerit Deo esse possibile et conveniens

assumere hominis naturam, non tamen culin summa respondet naturam esse bonam simpliciter, et a Deo creari, et ad ip-

pam. Et

1

sum tendere, et ideo posse illi aptissime con-, jungi; culpa vero est mala simpliciter, et neque est a Deo, neque propter Deum, et ideo non solum non est conveniens, verum nec possibile, ut Deo hypostatice, aut secundumhypostasim conjungatur.17. Quartum argumentum procedit ex falsa apprehensione cujusdam ethnici, quantum ex Augustino, epist. 2, colligi potest. Existima-; bat enim ille nos dicere ita Deum fuisse carni conjunctum, ut in illa fuerit definitus, et quasi

coarctatus, sicutet

anima definitur

in corpore,

consequenter omnem Dei curam, etprovidentiam ad solum illud corpusculum fuissetranslatam, et totius universi gubernationemdeseruisse.sia fieri

xerat D.fieri,

Thomas

incarnationera in tempore

conveniens non ex parte Dei, sed ex parte bumanitatis. Dicendum vero est, sensum D. Thom. esse , in humana natura non esse aliquam propiietatem naturalem, quae postulet hanc unionem, ut sibi convenientem. Ex parte autem Verbi esse aliquam proprietatem naturalem, scilicet bonitatera ejus , ratione cujus- illi convenit se se ita communicare ; unde humanitati potesl dici haec unio conveniens solum secundum capacitatem obedientialem quasi passivam; at vero respectu Verbi est conveniens secundum naturalem potestatem eflectivam et (ut ita dicam) terminativam. In Deo enim non est potentia obedientialis ; sed quidquid in eo est, naturale est. Nec vero inde fit hanc unionem vel incarnationem esse simpliciter necessafuisse

Quod quidem sine ulla controvernon posset, nec ullo modo convenili-

ret ; sed heec vana fuit infidelis hominis exis-

timatio; sic enim Deus unitus est carni,utcet singulari

modo

in ea existat, nullibi ta-

menres

esse desierit, nec fuerit impeditus, quinrepleat immensitate. Et similiterillo

omnes

quamvis inpropria

corpore assumpto et per illudratione operetur, illiusque

quadamillius

specialem curam gerat, tanquam verum sup-

positum

corporeae naturse,

propterea

eam providentiamsatis

reliquit,

non tamen qua

universali ac singulari sapientia sua cuncta

gubemat, ut per se

constat, et latius

persequitur Argustinus epist. 3.

DISPUTATIO

III

non libere factam, quia, licet sit accommodata divinoe bonitati et perfectioni, non tamen illa indiget ad suam consummatam perfectionem, vel beatitudinem, ut jam etiam dictum est. Neque etiam D. Thomas sibi repugnat in his duabus solutionibus possumus enim loqui de incarnatione sub generali ratione, quatenus mutatio quajdam est,riam, idest,*et

In tres sectiones distributa

DE EXISTENTIA INCARNATIONIS, EJUSQUE CONVENIENTIA.

De subjecta materia primum inquirimus antractaturi postea quid sit incarnatio, et quas habeat proprietates. Et quoniam exissit,

tentia incarnationis ex voluntate Dei pendet,

hoc modo solum potest convenire ex parte naturae, quaj est subjectum mutationis, et ita loquitur D. Thomas in solutione ad piimum; aho modo possumus loqui de incarnatione,

qucc optima ratione, et sapientissime et con-

venientissime omniaoperatur,ideoD. Thom.,in hac q. 4, hajc

omnia complexus est, illaque ad qua;stionem, an sit incarnatio, perti-

38

QtJ/EST;

fc

ARTIC.

I.

uere cerisuit, de quibus in hac et tribus sequentibus disputationibus disseremus.

SECTIO

!.

4n incarnationem esse possibilem possit rationeprobari.

lib. 22, cap. 4 ; Justin:, in Eipo^ Euseb. Emiss., homil. 1 de Symb.; Basil. optime, epistol. 168 ad Eunom.; de qua re in materia de fide ex professo disseritur ; et de hoc mysterio manifestius constabit, cum solvemus objectiones quae contra

21, cap. 2,sit. fidei;

illud fieri solent

ab infidelibus quiutalii;

illud

ut

\. Licet D.

Thom. hanc quaestionem

prse-

impossibile oppugnarunt,Celsus, Julianus, et

termiserit propter rationem supra traditam. tamen, ut aliquid demus communi consuetudini, et ut aliqua, qua? desiderari possunt, ex-

Porphyrius, contra quos scri-

plicata

me

maneant, illam attingemus, brevissitamen, ne in ea incommoda, quse D.vitare studuit, incidamus.

pserunt antiqui Patres, Cyrillus, Methodius, Origenes, et alii ; de quibus videri potest Medina, lib. 1 de Recta in Deum fide; nunc enim eorum argumenta omittimus us-

Thom.

que ad

quaest.

2. Dico

primo

:

cum

fides doceat incarna-

intelligi

2 D. Thom., quoniam hic satis non possunt, et sufficit ea delibasse,litterae

tionem esse possibilem, non potest rationealiqua ostendi evidenter impossibilem esse.

quae in expositione

attigimus an vero;

posterior hujus conclusionis pars sola fide

Prior pars supponendaaliter

testimonia Scripturse repetamus;

ex fideinest.

ne eadem non enim probari potest hoc mysterium nuncest,

teneatur, vel possit ratione probari, ex se-

quenti conclusione constabit.3. Dico secundo : non potest humana vel Angelica cognitione naturali evidenter cognosci seu demonstrari incarnationem esse possi-

esse possibile, nisi probando

esse factum,

quod

sequenti dubio diligenter prsestanPosterior vero pars ex priori evi-

dumtidei,

denter sequitur.

Tum

quia mysteria

nostra?.

bilem. Est communis Tbeologorum, in 3, distinct. 1, ubi lateD.Thom., Durand. etScot.,qusest. 1;

quamvis suprarationem sint, non tamen

Marsil., quaest. 1, art. 2; et proba-

contra rationem, ut recte ostendit D. Thom., 1 Contra gent., cap. 7;nonpotest ergo ratio convincere aut falsa esse, aut impossibilia.

tur primo exrse et

modo loquendi sacrae ScriptuSanctorum. Paulus enim, ad Ephes. 3,

etiam quia, si incarnationem esse possibilem de fide est, ergo certum etiam et omnino verum ; ergo oppositum, scilicet, iliam esse impossibilem, est falsum; non potest ergo demonstrari, quippe id solum est demonstrabile quodverum, nam de ratione demonstrationis est ut ex veris procedat; ex veris autem falsum inferri nullo modo potest. Et confirmatur ac declaratur baec pars, quia milla est ratio quae demonstret esse impossibile creatam naturam propria privari subsistentia, et aliena terminari, aut quae probetdivinae personae, vel aliquam imperfectionem esse,naturam creatam terminare, seu hypostatice assumere. Si enimaliqua esset, maxime quia nos non assequimur hoc mysterium, nec quomodo possibilis sit ; at haecratio debilissima est, tum quia evidens est plurima etiam naturaliter esse possibilia, quae nos non assequimur ; tum etiam quia etiam est evidens, diviuam potentiam superare omnem nostram cognitionem et existitnationem, sicut ejus natura et sapientia infinite excedit nostram. De quo argumento legi possunt ex sacra Scriplura cap. 8 et 11 Ecclesiast., cap. 38 Job., cap. 57 Isai.; ex Patri;bus, August.,lib. 40 de Civit., cap. 29, lib.

Tum

hoc mysterium vocat, investigabiles divitias Christi, et Sacramentum absconditum a s&culis in Deo. Et similiter ad Coloss. 1, vocat mysterium alsconditum a scemlis et generaiionilus. Et 1 ad Corinth. 2, vocat sapientiam inmysterio, qua? absconditaest,

etc.

Proptersensura

quod multi censentChristum

Isai.,

cap.

45, vocasse

Deum

absconditum.

Quem

Hieronymus, dicens ita vocari Christum propter assumpti hominis sacraindicavit ibi

mentum. Et eumdemde Demonstrat., cap.cludit:

indicavit Eusebius, 5

4, et

optime Ambros., Dei sapientia, dum est, non humana

in 2 cap. posterioris ad Corinth., ubi ita con

repugnare

Abscondita

est ergo

non

m verbis,Et ad

sed in virtute

ratione possibilis, sed spiriius efficacia credibilis.

eumdem sensum accommodari

potest illud Isai. 53: Generationem ejus quis? si de humana generatione intelligatur cum Lebne Papa, epistol. 10 et 11, et Chrysostom., homil. de Sancto Joanne Baptista, quae habetur tom. 3, post homilias super Joan., ubi inter alia inquit omnem crea-

enarralit

turam hoc mysterium ignorare, nisi reveletur Et eumdem sensum bene persequitur Cyrillus, vel potius Chlitov., lib. 5 in Joan., cap. 2. Quin etiam Ambrosius, lib. de Fide ad Gratianum, eap. 5, cum prius de eeteroailli.

;

,

DTSMTTAT.

IIT.

Mihi quidem impossilile est gcnerationis scire secretum, mens deficit, vox silet, non mea tantum, sed et Angelogeneratione dixisset:

subdit inferius : Non sola admirabilis ex Patre generatio Christi, admiralilis etiam ejns generatio ex Virgine. Hinc Augustinus,

rum,

SECT. !. 39 Leo Papa, serm: 8 de Nativ., el D. Thom., 4 Contra gent., cap. 27 , et in superioribus ostensum cst nullo alio opere Deum magis seipsum communicare. Secunda ratio. Hoc mysterium secundum se est omnino supernatura-

le, et nullo

modo

continetur in principiis

epistol.

3 ad Volusian., de hoc mysterio loita

causis et effectibusnaturalibus, nec intellectus

quens,

concludit

:

Fateamur ergo Deum

creatus habere potest propriam

illius

speciem

aliquid posse, quod nos fateamur investigare

propter

eamdem

rationem. Ergo nullum est

non posse. Quse verba usurpavit Concilium Toletanum XI, addens Si ratione ostendi posset,non esset mirabilc;si exemplo,non esset:

medium, quo

demonssumi potest exnaturali conjunctione inter naturampossit naturalis ratio

trare illud esse possibile. Tertia ratio

\lare.

Ei

ad

eumdem modum

frequenter

creatam, et propriam subsistentiam. Inuuj,cet Angelushaec

li-

loquuntur Patres de hoc sacramento, ut Cyril. Alexandr., libr. de Incarnatione Unigeniti,

comprehendat

,.

et aliquo

modo

ex natura

rei distincta esse

cognoscat,

cap. 7, dicit, adunationem

Verbi

cum

carne omni humana cagnitione essesuperiorem. Gregorius homil, 7in Evangel. , mysterium;

Damasc, lib. 3, cap. \, notum omnium novorum. Quod prius dixerat apud Dionys. Hieroth., cap. 2, de Divin. nomin., part. 2: Verum quod est, inquit, novitatum omnium supereminens novitas in naturalibus nostris supra naturam erat. Et idem Dionysius, epistol. 4 ad Caium, mysterium hoc dicit per negationem potius explivocat investigabile,vocat

quam per affirmationes multa videri possunt in Cyril., libro dc Fide ad Theod. ; et Theodoret., in dialogo Inconfusus et Eusebius, lib. 6 de Demonstrat. Evnng., cap. 1, etlib. 7, cap. 1; et optime August., 10 de Civitat., cap. 19; Chrysost., homil. 10 in Joan., et 2 in Matth., et bomil. i in id, Inventa est in utero; Gregor., homil.7inEvang. Verum est hos Patres non semper expresse loqui de conclusionecandum aet

nobis,

similia

tamen cum se habeant tanquam res et intrinsecus modus necessario connexus cum ipsa ex natura sua , unde poterit evidenter tueri talem rem posse separari atalimodo, et sine illo conservari ? Seepe enim accidit rem non posse conservari sine aliquo hujusmodi modo, ut quantitatem sine figura, multoque difficilius cognitu est, hunc subsistendi modura per alienam subsistentiam et rem omnino distinctam posse aliquo modo suppleri. Nam in aliis exemplis, seu modis similibus id videtur fieri non posse , ut quantitatem affici et informari figura extrinseca, quae non sit modus intrinsecus ejus sed res om,

;

nino distincta, autsimili.

hominem

sedere sessione

pta natura

Nullum ergo est principium in assumquo evidenter constet hoc mys,

posita, sed intcrdum de

cognitione tantum

hiimana, interdum de cognitione perfecta et cnmprehensiva, interdum denique de incarnntione non ut possibili, sed utrsihilominussatis

jam

facta.

tamen in ipso loquendi modo signiGcant mysterium hoc ita esse exet admirabilc, ut

terium esse possibile. Quarta ratio sumitur ex persona Verbi, quse humano aut Angelico intellectu, et naturali lumine neque comprehenditur nec prout in se est , cognoscitur. Quomodo ergo demonstrabitur posse hanc personam sine sui mutatione et imperfectione cum natura creata in compositionem venire? Quse ratio procedit de quocumque intellectu creato vel creabili. Qui sicut per vires,

naturales non potest intueri personam divi-

celsum

a nullo creato intelpossibile esse

lectu investigari possit,

nedum

demonslrari.

Secundo principaliter arguitur rationiPrima sit, quia non potest intellectus creatus clare et perdemonstrationem cognoscere quidquid Deo possibile est, cum neque ipsius Dei omnipolcntiam comprehendat, ncc4.

bus.

nam, ita neque illud vinculum, et admirabilem unionem quse inter hanc personam et naturam creatam potest intercedere. Unde, licet naturam crcatam comprehendpre possit, non tamen omnia quce juxta capacitatem obedientialem Dcus potest in tali natura opcrari.Quin potius persuadere videntur hee rationcs,

non posse intellcctum creatum,

suis viribus

capncilntem obedienlialem creaturarum

om-

relictum, ctiam probabili assensu definite judicare incarnalionem esse possibilcmvel nullam detali;

nium; crgo nec poterit cvidenter cognoscere etinm nt possihile, id quod cstmaximum oni-

srd

mysterio cogitationem un,

nium operuintiae,

et rairaculorum divinse potencujusmodi est incarnatio, ut lestantur

quam habcbit, vel certe si fingamus eum in talem quaestionem incidere, et velle illam suo

40

QILEST.

!.

ARTIC.

I.

ingenio discutere, vel cohiberetassensum, et dubius penderet, vel potius in errorem inclinaret, quia plura

lud

desumptum ex conjunctione

spiritualis

animae

cum

materiali corpore,

,

et unius ar-

argumenta

inveniret, quae,

boris alteri insitae

et similitudine igniti

et

illum in talem assensum inducerentrius infra constabit,

ut cla-

candentislog. 2,

ferri, ut

videre est inTheodor., Diainfra,

cum

difficultates, qua3 in

de quibus similitudinibus plura

hoc mysterio sunt, discutiemus, nec mirum certe esset si ita erraret, cum de mysterio, quod omnino naturam superat, per solum naturale lumen judicare vellet.Objectio. Solutio. Sed contra. PoAngelus cognoscere naturaliter resurrectionem esse possibilem,vel accidens posse sine subjecto conservari ergo et hoc mysterium esse possibile. Deinde posset saltem probabiIiter hoc modo argumentari. Verisimile est posse Deum quicquid non demonstratur impossibile. Sed mysterium incarnationis non demonstratur impossibile (evidenter enim posset solvere argumenta omnia quae contra illud fiunt) ergo. Respondetur ad primum , antecedens imprimis esse valde dubium ; non5.

disput. 7, sect. 2, et disput. 8, sect. 1. Secundo ex aliis fidei mysteriis argumenta su-

muntur. Ut quia una divina natura est in tribus suppositis, possit etiam divina virtutefieri,

ut plures naturae in;

uno supposito con-

test

;

;

enim

facile

Deum

invenietur naturali medio posse per influxum causae efficientis supplere

jungantur sic enim fere argumentatur Bernardus, serm. 3 in Vigil. Nativ. Dom., et insinuant Daraasc, lib. 4de Fide, c. 1 ; August., lib. 3 de Trinit. , c. 47. Sic etiam quia fecit Deus ut accidens per se existat, cum natura sua non nisi in subjecto esse possit, e contrario possit etiam facere ut natura substantialis in alieno supposito existat, quamvis suae naturae relicta per se deberet subsistere. Quae rationes, supposita fide incarnationis, probabiles sunt ; per se tamen sumptae non sufficerent, sicut de exemplo accidentis jam dictum est. De exemplo autem Trinitatis diciposset, licet

dependentiam accidentis a subjecto, quae ad genus causae materialis revocatur. Deinde nec recte illud concluditur; multo enim altius est hoc mysterium , in quo Deus non solum separat res omnino distinctas, sed etiam mo-

absolute et simpliciter majusesseperfectioni,

tamen magis consentaet propter hanc causam respondere posset aliquis mysterium incarnationis magis Deo repugnare; nihilomimysteriumsit,

neum

divinae

dum

non per solam

prorsus intrinsecum, et illum supplet efficientiam, sed per intrinse-

nus tamen, posita fide, conjecturae illaa satis congruentes sunt. Tertio, illa etiam probabilis est, cum tota humana sapientia persuadere non potuerit hoc mysterium esse impos-

cam et mirabilem unionem. Unde (quod caput est) mysterium hoc Deum in se attingit, et ex hac parte minus cognosci potest quam reliqua Dei opera.6.

sibile

,

credibile fieri

illud

esse possibile.

Quia,

cum Deus sit omnipotens, quamdiu non

Ad secundum

respondetur, non posse

argumenta, ut convincantur falsum assumere aut male inferre. Quia hoc deberet fieri per principia contraria, quibus constaret mysterium esse possibile ; haec autem nulla sunt; solum igitur solvi possunt (utaiunt) neita solvi

probatur aliquid in se repugnare ex ipsamet Dei omnipotentia , verisimile fit ab ipso Deo fieri posse. Quarto, argumentatur Durandus,quia sustentare aliud, perfectionis est,

si

ra-

gative,bari

negando scilicet principia quae pronon poterunt. Quod satis est ut non con-

tionem et imperfectionem potentiae passivae removeas; hoc autem fit in hoc mysterio, sifstentat enim Verbum naturam humanam absque illa imperfectione potenliae passiva),alticri

cludant, nec demonstrationes sint.test inferri

Ex

hujus-

modi vero argumentor-jm solutione non poincarnationem esse possibilem, sed solum vel id non demonstrari, vel saltem

sublata fide

quodam terminandi modo , quae ratio parum valeret. Negaret enimfidem ad-

Hnlosophus esse posse talem sustentandi

ignorari.

Ex quo non

fit

in re ipsa

non repu-

modum; ad declarandam tamen mitti commode potest.

gnare, quia non quidquid impossibile est, evidenter est impossibile.7.

8. Dices, si, fide supposita, potest intellectus sua naturali vi mysterium hoc probabili-

Exempla, quibusmysterium.

tionis

verisimile

fit:

incarnasupposita

Dico tertio

fide

,

potest natui alis ratio, ejusdem lidei lu,

mine adjulastant Sancti

conjecturis et exemplis uti, ut

verisimile faciat hoc mysterium.

Hoc

prae-

bus rationibus confirmare ac suadere, ergo etiam absque ulla cognitione fidei posset saltem probabilibus rationibus hoc mvsterium invenire, et possibile esse judicare. Respondetur negando consequentiam, primo, quiaintellectuslumine fidei illustratus, et pro vo-

primo

variis exemplis, ut est il-

,

DISPUTAT.lunlatis

III.

SECT.

II.

41

afTectu

adjufus, plura potest, ctiam

tur, coutra

quos

infra, q. 2,

agendnm

esl

;

suis viribus, investigare et invenire

ad hanc

veritatem confirmandam,

quam

posset his

subsidiis destitutus. Secundo, quia haec ea-

dem exemplanon

ac conjecturas, quibus nunc in-

tellectus fide illustratus utitur,

per se sola

tum etiam quia omnia, quibussupra probavimus Christum esse Deum et hominem, hoc satis convincunt; et hoc idem argumentum esse debet contra Judaeos. Non enim potest esse factum ut idem Christus sit homo etDeus, quin aliqua unio factasit

ad vincendam difiicultatem et lumen naturale habet quam repngnantiam, et ideo, seclusa fide, mysterium hoc circa non sutlicerent ad ferendum judicium etiam possibile prbabile, quod tale mysterium sit at vero postquam illa difficultas per fidem superata est, conferunt illa omnia ad probabiliter confirmandam creditam veritatem.sufficerent, ;

inter

huma-

nametdivinam naturam; hanc vero unioncmincarnationem appellamus. Contra alios vero infidelesmultominus probari potest incarnationem esse factam quam possibilem, quia hoc, praeter totam difficultatem mysterii, addit liberam Dei voluntatem, quae non potest nisi per revelationem cognosci, cum ex nulloprincipio aut effectu possit evidenter coiligi.

9.

Dices ulterius

:

si,

posita fide, potest in-

tellectus probabiliter

suadere hoc mysterium

Non ergo possuntci;

hi infideles ratione convinet

possibile, ergo, posita visione Dei clara,

sed suadendi sunt,

hoc evidenter demonstrari. Respondetur, videndo clare Deum, posse in ipso eadem claritate videri hoc mysterium, prout in se factum aut possibile, quod fit eodem actupoterit

credendum trahendi,fideimysteria.2.

sicut

ad hoc mysterium ad reliqua nostrae

Sed quaeret fortasse

aliquis an,

postquam

seu eadem formali visione,qua videtur Deus; tamen illa visio solum concomitanter se habeat, aut tanquam principium extrinsesi

cura,

non potest ex

illa

aut per illam inferri

aliud cognitionis genus,

quo mysterium hoc

evidenter cognoscatur. Quia nullum est medium quo ratio divinoe personae, et illius supernaturalis modi,quo natura humana in illa

persona esse potest, evidenter cognoscatur. Et ita nullum etiam est medium quo possitinferri evidenterbile.

factum est incarnationis mysterium, potuerit ex aliquo effectu, verbi gratia, ex miraculis Christi evideuter cognosciillum hominem esse Deum, atque adeo mysterium incarnationis in iJlo esse perfectum. Hoc enim affirmare videntur Athan., lib. de bumanitate Verbi; etCyril., 8Contra Julian. etD. Thom. infra, q. 43 et 44. Et augeri solet haec difficultas , quia saltem Angelus, videns humanam naturam Christi privatam creata subsistentia, po;

terat evidenter intelligere

assumptam

esse

ad

mysterium hoc esse possiLoquor autem de evidentia ipsius rei,

increatam.3. Illud

quae intrinseca dici solet,

nam alia extrinseca,

quomodo mysterium hoclis

quae dici solet in testificante, ad preesentem

etiam in hac parte dubium est potuerit a nonnulGentilibus cognosci et praedici, antequaraesset, siIlli

quaestionem non refert.SECTIO

factumII.

invesligari.

non poterat ratione naturali enim fidecarebant, et sola ra-

tione naturali ducebantur.fuerit praecognitum,

Quod vero ab

illis

An incarnationem factam

esse, possit contra infi-

satis constat

ex praediclib.

deles convinci.4. Haec quaestio ex;e=t, et

tionibus Sibyllarum, quas refert Lactant.,

superioribus expedita ideo brevissime dicenda sunt duo :

4 Divin. inst., c. 15 et 18; Clemens Alexan., 1. 6 Strom. ; Cyril., lib. 8 Contra Jul. et August., lib. 18 de Civit., c. 23, et lib. 13 Con;

est

primum.incarnationem factam jam esse. Hoc unum ex potissimis fundamentis nostrae

traFaust.,

c.

25, et oratione contra Judaeos,

iidei.

Secundum

est,

contra

haereticos

hoc

evidenter probari ex toto discursu Novi Testamenti. Nunc sufficit illud Joan. 1 : Verbum caro factum est ; et ad Philip. 2 Non rapinam:

paganos, et Arianos, cap. 26. 4. Ad primam partem respondetur nulla opcra vel effcctus Christi Dominiper se sumpta, et quatenus sub naturalem cognitionera cadere possunt, fuisse evidentia signa divinitatis

arlitratus est esse se agualem Deo

;

sed semet-

ipsum exinanivit formam

servi accipiens.

Nec

oportet plura contra haereticos dicere. Tum quianullus fere eorum simpliciter negat hoc

hypostatice unitae iili humanitati, si separentur abillotestimonio, quoipsemetChrislus asserebat se esse Deum, in cujus confirma-

mysterium esse factum,

licet

multi

ita

illud

fuit

tionemtalia miracula faciebat; quia nullum opus, nullum miraculum, a Christo facfieri

explicent, ut reipea toliant,

quamvis fatean-

tum, quod non potuerit

a Deo per crea-

42turam personalifer a sedistinctam.illa

QVJBST.

f

ARTIC.

I.

Utiamenillius

miracula fiebant in confirmationem,

veritatis

qua Christus

asserebat

se

esse

Deum,tia

erant sufficientia, et de se evidensigna divinitatis Christi ; sed illa non eratsic

evidentia rei in se, sed in testificante ; pendebat enim ex assertione et testimonio ipsius-

7; August. de Praepar., c. 10; August. Eugub., fere toto lib. 1 de Peren. Philosoph., praesertim c. vigesimo quinto , et ult.; Med., lib. 2 de Recta in Deum fide, cap. nono.relig., c.

Lactant., lib. 1

de Falsa,

supra, et Eusebius

lib. 11

met5.

Christi.

SECTIO

III-.

Quid dcemo% naturaliter de incamatione Ad confirmationem illius difiicultatis, quoniam ea ad materiam de Angeliscognoverit.

An1.

incarnatio fuerit per se conveniaa.

Duplex

ratio

contenientiw.

Duobus

spectat, et 4 p., q. 57,late tractatur, breviter

hoc loco dicendum est dsemonem, quamvis non videret in Christi humanilate subsistentiam creatam, non propterea vidisse, aut evidenter collegisse illam humanitatem per increatam subsistere ; potuit enim dubitare anilla

modis, ut notat Clemens Alexand., libro primo Psedag., cap. tertio, potest aliquod divinum opus esse conveniens uno modo per se, tanquam propter se Deo amabile alio modo propter aliquem cui est necessarium vel utile tale opus : de hoc posteriori modo dicemu?:

;

natura

humana omni

esset privata sub-

cum

D.

Thoma,

articulo cequenti

;

prior vero

an esset alicui supposito creato conjuncta. Quis enim scit an evidenter cognoscat Angelus naturali cognitione hsec duosistentia, vel

modus

hic explicandus est. Ratio

autem convel relatione

venientiae in

quadam habitudine

consistit, vel sine illa explicari

non

potest

implicare contradictionemre potuit

?

Vel certe dubita-

etideo necesse est comparare hoc mysterium,et

an subsistentia illius humanilatis, qusecumque illa esset, sibi occultaretur a Deopropter specialem aliquam rationem providentise suae? Denique fortasse improbabiie

adad

Deumalias

ipsum, et ad

humanam naturamse consideratam,

non lapsam, sed secundumet

creaturas seu totum universum,

ut explicemus,

quomodo

respectu

singulo-

non

est, potuisse in

hoc dsemonem decipi,

rum

subsistere,

existimando Christi humanitatem non aliter quam aliorum hominum naturas,

quia quamdiu non videtur clare et in se conjunctio talis naturse cum aliena persona, fortasse

non;

naturse

aliter apparet existens quam aliae quia carentia propriae subsistentise

hoc mysterium per se conveniens. 2. Incarnationis mysterium per se conveniens Dico primo, opus incarnationi9 fuit Deo. per se conveniens ipsi Deo, id est, maxime consentaneum divinse bonitati et perfectioni, quamvis illi nnllam commoditatem vel perfuerit

fectionem attulerit. Hsec conclusioplicata est circa litteram D.

satis ex-

intrinsece pendet ex

natura est in alienosupposito, unde fortasse videri non po6.

modo quo

test, nisi

modus ille De Sibyllarum

prius videatur.vaticiniis.

Ad alteramillas

partem respondetur, multo certius esseprsedictiones Sibyllarum, etalise similes,si

quse fuerunt

non

potuisse ex sola naturali co-

gnitione oriri, quia

non solum erant de re omnino supernaturali, sed etiam de re futura, ex libera Dei voluntate pendente. Quare di-

cendum

est, vel ipsas legisse

propheticos

li-

bros, eisque fidem aliquam adhibuisse (ut insimili dixit

Augustinus,

lib.

29,vel,

de

Platonicis, qui

de Verbi

10 de Trinit., cap. seterni gene-

, hanc hanc bene confirmat, et declarat ratione sua. Solum possumus hic addere verba ejusdem D. Thomse, opusc. 60, quod est de humanitate Christi Congruebat, inquit, hoc opus Deo, quem decebat sapientiam suam ostendere, potentiam et bonitatem. Quid autem potentius quam conjungere extrema summe distantial magna enim potentia fuit in, conjunclione disparium elenmitorum, major in conjunciione illorum ad spiritum increatum. Quid vero sapientius, quam quod ad complementum toiius universi fieret conjunctio pr

Thom.

enim

ipse intendit, et

:

et ultimi,

7wc est, Verbi Dei, quod estet

omnium

ratione nonnulla in suis scriptis indicarunt)

principium,

humana? natura, qna? in operi-

quod verisimiliushis

est, fieri potuit ut gra-

lus sex dierum fuit ultima omnium creatv.ra-

tia prophetise

hominibus vel mulieribus fuerit communicata , ut de Sibyllis indicat Clemens Alexand., lib. 1 Stromatum,etapertius docuit D. Thom. 2. 2, q. 2, art. 7, ad 3. Et de his, aliisque philosophorum dictis, videri potest Cleinens, lib. 5 Const. Apost., c. 8;

rum? Quid benigniustor

et meHusqunm quod crearerum communicare sevoluit rebus creatis ?

Qua benignitas magna fuit in conjunctione sui cum omnibusrebus per pra?sentiam; major, quiacornmunicavit sc bonis p>r gratiam; maxima, quia se communicavit Christo homini. tt per

:

DISPUTAT.eonsequeni generihts singulorwm, in unitate perscnce. Hcec D. Thomas. Et idem discursusfieri potcst discurrendo per omnia fere Dei attributa. De quo legi possunt Damasc, lib. 1 de Fidc, cap. 4 et 27; Leo, serm. i de Nativ.;

TTI.

SECT.

III.

43

minumlis;

factus est, et habitu inventus ut

homo,

hominibus maxime amabide qua ratione videri potest Augustinus supra, et lib. de Catechizandis rudibus, cap. A; et Bernard., serm. 20 in Cantic; nam, liet ideo factus est

Athan.,

lib.;

homil. in Joan.

de Corp. Christi; Chrysost., Augustinus, Bernardus, An-

sclmus, locis3.

citatis.

cet quoe ibi dicit potissiraum propter redemptionem ab eo dicta sint, optime tamen ad ipsum mysterium incarnationis secundum se

Incarnatio humance natura tatde eonveDico secundo quanquam incarnatio niens.

:

sit

natura?, fuitcst,

supra debitum et conditionem humanre tamen illi valde convenicns, id

possunt applicari. 5. Tertia ratio sumitur ex Paulo; \ ad Corint. 1, ubi de Christo inquit : Factus est no~lis sapientia,justitiaet sanctificatio.tria

Nam hsec

magnum bonum et perfectionera

illi

affe-

rens. Conclusio fcre per se nota est; dccla-

ratur tamcn primo, quia per hoc mystcrium factum est ut vcrus homo sit verus Deusj nnde fit consequcns, ut quidam homo sit supeiior omnibus Angelis, et sit capax multarum perfectionum. quarum nulla pura creatura potest essecapax, utinfiniti meriti, perfectae justitiae coram Deo, et aliarum sirai-

bona per se fuerunt humanae naturae convenientissima. Imprimis enim fuit valde utile homini doceri ab ipso Unigenito : Qui lux vera est, qua? illuminat omnem hominem, Joan. 1 et ideo, Joan. 18, de se dicitChristus Ego in hoc natus sum, et ad hoc veni in;:

lium.

Unde Augnstinus, de

Praedest. Sanct.,

cap. 25, dicit, ita esse hoc mysterio subleva-

tur,

tam Tiumanam naturam, ut quo altius attollanon kabeat; et quamvis haec dignitas ilnaturae,

lius individuae

quae

specialiter as-

sumptain

est,

singularis esse vidcatur,

tameu

totam naturam redundat. Propter quod fortasse dixit Paulus, 2 Corint. 2, preedesti-

Deum hoc mystcrium ad gloriam nosSecundo, inquit Auguslinusin Manuali, cap. 26: Ut familiarius diligeretur ab homine Deus, in similitudinem hominis Deus apparuit. Fuit itaque convcnicns homini beneficium hoc, ut ad majorem Dei amorem, majusque charitatis vinculum excitaretur. Unde Chrisnassetrara.tus,

munditm, ut testimonium perhibeam veritati, id est, ut veram beatitudinem, et optiraam viara ad illam comparandam homines doceam. De qua ratione elegantissime Augustinus, 11 de Civit., cap. 2. Deinde fuit homini convenientissiraura, ut habere posset jus perfectee justitiee ad gratiam et gloriam comparandam. Quocirca, quod Paulus, ad Rom. 5, dicit, positum esse Christum in ostensionem justitiae divinae, non solum verum est de justitia vindicativa, quae solum habet locum supposito peccato; sed etiam de distributiva, et suo modo de commutativa, quae in distributione pr3?miorum, et remuneratione meritorum per se relucent. Denique magna hominum dignitas et utilitas est, ut aliquis

homo

sit

fons to-

tius sanctitatis et gratiae, ut

terram. Est enim

Ignem veni mittere in amor et ostensio amoris causa efficacissime movens ad amandum ; in hoc autem opere maxime ostenditDeusamorem suum erga homines, juxta illud Joan. 3 Sic Deus dilezit mundum, ut Filium suum unigenitum daret. Nam, teste Dionysio, c. 4, de Uivinis nominibus, amor cst unitivus; sicut ergo per hoc mysterium Deus maxime unitur homini, ita maximam dilectionem suam erga illum ostendit. Unde Clemens Alexand.,lib. 1Luc. 12, inquit:

etiam per hoc mysterium effcctum est, juxta illud Joan. 8 : Ego veni ut vitam habeant, et abundantius haleant ; et ad Ephes. 1 : Benedixit nos Deus

omni benedictione spirUuali in c&lestibus inChristo.6. Quartaratio

sumiturexAugustino,

tract.

80 in Joan.et

:

Unius, inquit, natura? sunt vitis

palmites

;

cum

ergo esset Deus, cujus naiu-

vcc

non sumus, factus est homo, ut in illo esset vitis humana nutura, cujus nos palmites esse

possemus.

Quod

alio

fuisse conveniens

modo dicunt Theologi, Deum fieri hominem, ut in

3: Ilomo, inquit, a Deo diligiQui enim ficri potest ut non diligatur propterguem Unigenitus a sinu Patris dimittitur? Propter quod dicit ad Patrem Christus, Joan. dccimo septimo : Dilexisti eos sicut et me diPaed.ig., cap.tur.lexisti.4. Deinde similitudo est causa amoris. In hoc autem mysterioDeus in similitudinem ho-

genere

gratiae

geneum;una

et

haberent homines caputhomohabet fundamentum in Paul.,

Colos. 1, et ad Ephcs. 4. Et addi potest,

cum

Ecclesia ex hominibus et Angelis consti-

tuatur, oportuisse ut

unum et idem sit caput Angelorum et hominum, 1 adCoriuth. 12. Voluit autem Deus hujusmodi caput potius hominem esse quam Angelum, vel utgratiaDei

44clarius cognosceretur; curaraini

QILEST.

I.

ARTIC.

I.

subduntur, constat id

enim Angeli honon perfectioni

ex viro sine femina, ex femina et viro , et absque viro et femina, per productionem exnihilo.

humanae naturae, sed gratiae, illi donatae, esse tribuendum ; vel quia, cum homines, qui natura sua sunt inferiores Angelis, ad eamdemgloriam et beatitudinem ordinentur, decuit ut inaequalitas per gratiae excellentiam et personalem dignitatem unius hominis, quasiilla

10. Ultimo ex

hoc mysterio ad omnes crea-

turas queedam peculiaris dignitas redundavit, quia in natura hominis omnes res creatae

compensaretur, vel etiam superaretur. 7. Ultima ratio sumitur ex Cypr., lib. de Cardinalibus Christi operibus, cap. de Nativit. Christi, ubi dicit, Christum factum esse hominem, ut homo haberet in Deo, unde fieri posset plene beatus, in anima, videndo divinitatem; in corpore, videndo humanitatem, ut tota hominis conversio esset ad Christura. Quae ratio fundamentum habere potest in verbo illo Joan. 17: Ecec est autem vita wter* na, utagnoscant tesolum verum Deum, etquem misistiJesum Christum. Et eamdem rationem habet Augustinus, lib. de Spiritu et anima, cap. 4 (si illius est opus), et optime in Manuali, cap. 25 : Deus, inquit, propter homines factus est homo, ut uterque sensus hominis in,1

quodaramodo continentur, et ideo assumendo illam naturam, omnes creaturas quodammodo Deus sibi specialiter copulavit, ut eleganter explicavit Damasc, orat. de Transfigur. Domini, sub finem dicens : Benigna Patrisvoluntas in unigenito Filio universi orbis sa-

lutem operata

nemsit,

est, et rerum omnium connexionam, cum parvus mundus homo ut qui essentia? omnis, tum in aspectum

effecit;

tum oculorum aciem fugientis, nodum ac vinculum in seipso ferat, atque hoc et illud sit, re vera henigna omnium rerum Domini et Creatoris, ac gubernatoris voluntas hoc tulit, %t in, unigenito et consubsiantiali Filio suo, di-,cadentis, vinitatis ac humanitatis ac per

eamut

conditasit

rum omnium rerum connexio fieret,

Deus omnia in omnibus. Atque mysterium hoc multi

existimant indicatum esse a Paulo,

cum

dicit;

ipso beatificaretur, ut reficeretur oculus cordis in ejus divinitate, et oculus corporis in ejus

huin>

manitate, ut sive egrediens, sive ingrediensipsottb

pascua inveniret

humana natura

conditct

ad Ephes. l,omnia esse in Christo instauraLa. Nam verbum gra>cum recapitulare significat; ut ibi Hieronymus notavit dicuntur autem omnia esse recapitulata in Christo, ut sentit;

ipso.8.

Incarnatio Chnsti complcmentum perfec* Dico tertio, etiam ad pertionis universi. fectionem et quasi complementum universi

etiam Irenaeus, lib. 3, cap. 18, quia cum omnia in natura humana quasi in summa contineantur, assumpta. hac natura a Verbo, cae-.terae resilli

omnes,

veluti in

summam redactae

,

convenientissimum Incarnationis mysterium. Declaratur primo requiritenimcomfuit:

pleta

universi perfectio, ut constetet

rerum ordinibus,

simillimum; simili

omnibus hoc modo sit Deo quam ratione probavitD.Thom.,quassimili;

1 part., q. 50, artic. 1, inter res creatas

dam

esse spirituales et intellectuales

terque ostendi potest fuisse conveniens dariin rebus creatister totius

ordinem

gratiae et gloriae prae-

naturae ordinem.

Eodem

ergo

mo-

do concludimus unionem hypostaticam fuisse convenientem rerum universitati , ut esset

omni ex parte9.

perfecta.

Confirmatur, quia cum in omnibus substantiis creatis una natura integra sit in una persona, et in divina substantia una naturasit in

censentur conjunctae. Hacetiam ratione in Scriptura nomine universitatis iuterdum ho-' mo significatur, ut notavit Gregorius, 6 Moralium, cap. 7 et 8; Damascenus, lib. 2, cap. 12; ergo eadem ratione possunt dici omnia instaurata per hoc mysterium propter novam dignitatem etexcellentiam omnibus coUatam. Et propterea fortasse omnes creaturae invitantur ab Isai., cap. 45, ad hoc mysterium perficiendum : Rorate, cosli , desuper, etc. Et Joan. 3, amori totius muudi idem mysterium tribuitur.Etad eamdem rationem accomraodari potest nomen quo solent Patres Graeci hoc mysterium appellare ; vocant enim illud oeco-

mmiam,

non longe a

ut videre est in Nazianz., orat. 42, principio ; et Justino, in exposi-

pluribus personis, ut

omnes

differentise

tione fidei; est