finansuri analizi · 2019-05-10 · i.wilaze - finansuri analizi -----2 udc (uak) 657 – 22 w_462...
TRANSCRIPT
izolda WilaZe
Izolda Chiladze
finansuri analizi (finansuri angariSgebis analizi)
FINANCIAL ANALYSIS (ANALYSIS OF FINANCIAL STATEMENTS)
saxelmZRvanelo
Taxbook
mesame gadamuSavebuli gamocema
3th
edition
vuZRvni Cems mecnier/xelmZRvanlis profesor farnaoz menTeSaSvilis dabadebidan 100 wlis iubiles
Tbilisi 2018
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
2
UDC (uak) 657 – 22
W_462
wignSi gadmocemulia sawarmos (firmis) finansuri angariSgebis
analizis meTodebi. agreTve ganxilulia sawarmos gadaxdisunarianobis,
moTxovnebisa da valdebulebebis, finansuri stabilurobis, finansuri
aqtiurobis, momgebianobis, investiciebis, finansuri riskebis
(leverijis) analizis meTodika.
wigni gankuTvnilia ekonomikis profilis bakalavriatisa da
magistraturisaTvis. agreTve igi did daxmarebas gauwevs praqtikos
buRaltrebs, auditorebs, finansur menejerebs da mecniermuSakebs.
avtori: izolda WilaZe – ekonomikis akademiuri doqtori
ivane javaxiSvilis saxelobis
Tbilisis saxelmwifo universitetis
asocirebuli profesori
redaqtori: nana sreseli – ekonomikis akademiuri doqtori
Tsu asocirebuli profesori
recenzenti: Tea munjiSvili – ekonomikis akademiuri doqtori
Tsu asocirebuli profesori
© izolda WilaZe, 2018
ISBN 978-9941-27-561-6
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
3
S i n a a r s i S e s a v a l i
Tavi 1. finansuri analizis sagani da meTodi
1.1. sawarmos finansebis arsi da daniSnuleba ................................................................. 9
1.2. sawarmos ekonomikuri da finansuri analizis sagani,
meTodi da tradiciuli analizuri xerxebi ........................................................... 16
1.3. ekonomikuri analizis maTematiuri xerxebi .............................................................. 38
1.4. sawarmoTa safinanso-ekonomikuri saqmianobis
Sefasebis maCvenebelTaA sistema ............................................................................................. 42
1.5. finansuri analizis mizani, Catarebis etapebi da
informaciuli baza............................................................................................................................... 51
testebi da amocanebi .......................................................................................................................... 61
finansuri angariSgebis analizi
Tavi 2. Ffinansuri angariSgebis mizani da analizis meTodebi
2.1. sawarmos wliuri finansuri angariSgebis mizani, momxmareblebi,
xarisxobrivi maxasiaTeblebi da elementebi......................................................... 66
2.2. finansuri angariSgebis komponentebi, misi analizis
mizani da amocanebi ........................................................................................................................... 74 2.3. finansuri angariSgebis analizis meTodebi ............................................................ 78 2.4. kavSiri finansuri angariSgebis komponentebs Soris ................................... 81
testebi da amocanebi ..................................................................................................................... 88
Tavi 3. buRaltruli balansis analizis meTodika 3.1. buRaltruli balansis analizuri mniSvneloba ................................................ 91 3.2. buRaltruli balansis vertikaluri analizi ..................................................... 98 3.3. buRaltruli balansis horizontaluri analizi ............................................ 105 3.4. buRaltruli balansis kerZo da kombinirebuli koeficientebis analizi ............................................................................................................... 110 testebi da amocanebi ....................................................................................................................... 111 Tavi 4. Mmogeba/zaralis angariSgebis analizis meTodika
4.1. mogeba/zaralis angariSgebis analizuri mniSvneloba ................................... 115 4.2. mogeba/zaralis angariSgebis vertikaluri analizi ....................................... 121 4.3. mogeba/zarlis angariSgebis horizontaluri analizi .................................. 124 4.4. mogeba/zaralis angariSgebis individualuri da
kombinirebuli koeficientebis analizi........................................................................ 127 testebi da amocanebi .......................................................................................................................... 129
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
4
Tavi 5. Ffuladi nakadebis angariSgebis analizi
5.1. fuladi nakadebis angariSgebis analizuri mniSvneloba ......................... 131 5.2. fuladi nakadebis angariSgebis vertikaluri analizi .............................. 136 5.3. fuladi nakadebis angariSgebis horizontaluri analizi ..................... 139 5.4. fuladi nakadebis angariSgebis avtonomiuri da kombinirebuli maCveneblebis analizi .......................................................................... 141 testebi da amocanebi ..................................................................................................................... 143 Tavi 6. sakuTari kapitalis angariSgebis analizi
6.1. sakuTari kapitalis angariSgebis analizuri mniSvneloba ................. 145 6.2. sakuTari kapitalis angariSgebis vertikaluri analizi ...................... 149 6.3. sakuTari kapitalis angariSgebis horizontaluri analizi ............. 151 6.4. sakuTari kapitalis angariSgebis individualuri da kombinirebuli koeficientebis analizi .................................................................. 152 testebi da amocanebi ..................................................................................................................... 153
Tematuri finansuri analizi
Tavi 7 . sawarmosFqonebrivi mdgomareobis analizi
7.1. sawarmos qonebrivi mdgomareobis analizis amocanebi, maCveneblebi da informaciuli baza ........................................................................... 156
7.2. sawarmos mimdinare aqtivebis struqturuli da dinamikuri analizi ....................................................................................................................................................... 158
7.3. grZelvadiani aqtivebis struqturuli da dinamikuri analizi .......... 161 7.4. sawarmos aqtivebis dafinansebis wyaroebis struqturuli
analizi ....................................................................................................................................................... 165 7.5. wminda mimdinare aqtivebis analizi .................................................................................. 170
testebi da amocanebi ................................................................................................................... 179 Tavi 8. sawarmos gadaxdisunarianobisa da finansuri
stabilurobis analizi
8.1. sawarmos gadaxdisunarianobis maCvenebelTa sistema da
analizis amocanebi ............................................................................................................................ 182 8.2. sawarmos gadaxdisunarianobis analizis meTodika ........................................ 186 8.3. sawarmos finansuri stabilurobis maCveneblebis sistema ..................... 191 8.4. sawarmos finansuri stabilurobis analizis meTodika ............................ 196 testebi da amocanebi ....................................................................................................................... 200
Tavi 9. DmoTxovnebisa da valdebulebebis analizi
9.1. moTxovnebis struqtura da analizis amocanebi ................................................ 203 9.2. debitoruli davalianebebis analizis meTodika .............................................. 207 9.3. valdebulebebis struqtura da analizis amocanebi ..................................... 214 9.4. kreditoruli davalianebebis analizi......................................................................... 218 9.5. aRebuli sesxebis analizi .......................................................................................................... 223 testebi da amocanebi ....................................................................................................................... 227
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
5
Tavi 10. sakuTari kapitalis mdgomareobis analizi
10.1. sakuTari kapitalis arsi da analizis amocanebi ........................................... 258 10.2. sakuTari kapitalis struqturisa da dinamikis analizi....................... 235 10,3, sakuTari kapitalis mdgomareobis maCveneblebi .............................................. 237 10.4. saaqcio kapitalis analizis meTodika ....................................................................... 240 10.5. sadividendo politika .................................................................................................................. 245 10.6. Semosavali erT aqciaze .............................................................................................................. 250 10.7. sesxebisa da sakuTari kapitalis hibridebi ......................................................... 253 testebi da amocanebi ....................................................................................................................... 255 Tavi 11. sawarmos saqmiani aqtiurobis analizi
11.1. sawarmos saqmiani aqtiurobis maCvenebelTa analizis mizani, amocanebi da informaciuli baza ...................................................................................... 258 11.2. avansirebuli Rirebulebis wrebrunvis modeli ............................................... 260 11.3. avansirebuli Rirebulebis brunvadobis maCveneblebis analizi ... 262 11.4. fuladi saxsrebis denadobisa da brunvadobis analizi ........................ 267 testebi da amocanebi ..................................................................................................................... 273 Tavi 12. Msawarmos mogebisa da momgebianobis analizi
12.1. sawarmos finansuri Sedegebis analizis amocanebi ...................................... 276
12.2. sawarmos mogebisa da momgebianobis maCvenebelTaAsistema .................. 277
12.3. sawarmos mogebis analizis meTodika ........................................................................... 282
12.4. sawarmos momgebianobis (rentabelobis) analizis meTodika .............. 286
testebi da amocanebi ....................................................................................................................... 291
Tavi 13. sawarmos leverijis analizi
13.1. sawarmos riskebis klasifikacia ........................................................................................ 293 13.2. saoperacio leverijis analizi .......................................................................................... 298 13.3. finansuri leverijis arsi da analizis meTodika ........................................ 302 testebi da amocanebi ....................................................................................................................... 306 Tavi 14. sawarmos mosalodneli gakotrebis mravalfaqtoriani
modelebi
14.1. alTmanis modeli ................................................................................................................................ 309 14.2. fulmeris modeli .............................................................................................................................. 312 14.3. springeiTis modeli ......................................................................................................................... 313 14.5. kreditoruli davalianebis dafarvis biveris koeficientebi .......... 314 testebi da amocanebi ..................................................................................................................... 316
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
6
Tavi 15. prognozuli finansuri angariSgebis momzadebis
meTodika
15.1. prognozuli mogeba/zaralis angariSgebis momzadeba ............................. 318 15.2. gegmuri buRaltruli balansis momzadeba ......................................................... 321 15.3. fuladi nakadebis angariSgebis prognozirebis meTodika .................. 323
testebi da amocanebi .................................................................................................................. 327
Tavi 16. investiciebis analizi (sawarmos Sefaseba safondo
birJebze)
16.1. investiciis saxeebi da analizis amocanebi ........................................................... 329 16.2. alternatiuli sainvesticio proeqtebis Sefasebis meTodebi .......... 331 16.3. investiciebis efeqtianobis Sefasebis fardobiTi maCveneblebi ..... 339 16.4. investiciebis efeqtianobis analizis meTodika ............................................... 342 testebi da amocanebi ..................................................................................................................... 345
Tavi 17. sawarmos finansuri mdgomareobis sawarmoTaSoriso
analizis meTodika
17.1. sawarmoTaSoriso analizis arsi da mizani ......................................................... 349 17.2. sawarmoTaA Sesadarisobis problema sawarmoTaSoriso analizis dros.................................................................................................................................... 351 17.3. finansuri mdgomareobis sawarmoTaSoriso analizis meTodika ........................................................................................................................................................ 354 17.4. momgebianobis sawarmoTaSoriso analizis meTodika................................. 358 testebi da amocanebi ................................................................................................................... 363
testebisa da amocanebis pasuxebi ................................................................................... 365
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
7
Contents
Part I. Analysis of Financial Statement
Charter 1. Subject and Methods of Financial analysis ------------------------------------------------------ 9
Charter 2. The Aim and Methods of Financial Statement Analysis--------------------------------------- 66
Charter 3. The Balance Sheet Analysis Methodology--------------------------------------------------------- 91
Charter 4. Methodology of the Profit&Loss Statement Analysis------------------------------------------- 115
Charter 5. Methodology of Cash Flow Reporting Analysis--------------------------------------------------- 131
Charter 6. Methodology of Analysis of the Statement of Changes in Equity for the Period----------145
Part II. Thematic Financial Analysis of the Enterprise
Charter 7. Analysis of The Asset Condition---------------------------------------------------------------------156
Charter 8. Analysis of Solvency and Financial Stability of the Enterprise---------------------------------182
Charter 9. Analyzing of the Requirements and Liabilities of the Enterprise----------------------------203
Charter 10. Analyzing of the Equity ----------------------------------------------------------------------------- 231
Charter 11. Analysing Business Activity------------------------------------------------------------------------- 258
Charter 12. Analysing Profitability of the Enterprise-------------------------------------------------------- 276
Charter 13. Analysis of Levarge Retios-------------------------------------------------------------------------- 293
Charter 14. Multi-factor models of the bankruptcy of the enterprise------------------------------------- 309
Charter 15. Methods of Preparing Planned Financial Statements----------------------------------------- 318
Charter 16. Analysis of Investment Dicisions------------------------------------------------------------------329
Charter 17. Comparative Analysis between the Enterprises-------------------------------------------------349
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
8
Sesavali finansuri analizi (aseve finansuri angariSgebis analizi) exeba ama Tu im
dargis biznesis sicocxlisunarianobis, gadaxdisunarianobis, stabilurobis, momgebianobisa da finansuri usafrTxoebis Sefasebis sakiTxebs.
finansuri analizi sawarmos ekonomikuri analizis anu biznesis analizis erT-erTi mimarTuleba iyo. meoce saukunis meore naxevridan igi dasavleTis qveynebSi damoukidebel dargad Camoyalibda. sawarmos ekonomikur analizs ki biznesis analizs an mmarvelobiT analizs uwodeben. xolo, sawarmos finansuri analizi arsebiTad sawarmos finansuri angariSgebis da sawarmos finansuri usafrTxoebis analizis meTodologias warmoadgens.
rogorc cnobilia, sawarmoTa finansuri angariSgebis momxmareblebi, garda mocemuli sawarmos finansuri menejmentisa, sawarmos gareT imyofebian. esenia, investorebi, kreditorebi, safinanso dawesebulebebi, samTavrobo struqturebi, sazogadoebis sxvadasxava warmomadgenlebi (mecnierebi, politikosebi, Jurnali-stebi da sxvebi).
sawarmos investorebi da kreditorebi garkveul risks ewevian imis gamo, droulad daibruneben Tu ara procentebs, dividendebs da gasesxebul Tanxebs. riskebis Semcirebis mizniT kompaniebi gamudmebiT swavloben erTmaneTis finansur angariSgebas maTi finansuri poziciebis Sefasebis mizniT, raTa miiRon swori gadawyvetilebebi, endon Tu ara erTmaneTs da daamyaron Tu ara saqmiani urTierTobebi erTmaneTTan. am miznebisaTvis, yvela iuridiuli piri valdebulia gamoaqveynos saerTo daniSnulebis finansuri angariSgeba misi gareT myofi momxmareblebisaTvis. am praqtikuli saWiroebis Sesabamisad Camoyalibda saerTo daniSnulebis finansuri angariSgebis analizis mimarTuleba.
sawarmoTa finansuri menejmenti sawarmos finansur stabilurobis da gadaxdisunarianobis mxolod SefasebiT ver dakmayofildeba. man unda gamoikvlios da SeimuSaos finansuri mdgomareobis Semdgomi gaumjobesebis RonisZiebebi, risTvisac saerTo daniSnulebis finansuri angariSgebis informacia ar kmara. amisaTvis saWiroa Siga mmaTvelobiTi informaciac, romlis misawvdomobis problema sawarmos xelmZRvanelobisaTvis ar arsebobs.
amrigad, dReisaTvis, finansuri analizis SigniT ori mimarTuleba gamoikveTa: pirveli, finansuri angariSgebis analizi, romelic moiTxovs im xerxebisa da meTodebis codnas, romelic daexmareba inormaciis gare momxmarebelebs, sworad Seafason ama Tu im sawarmos finansuri poziciebi da mosalodneli riskebi. meore mxriv, aucilebeli gaxda Tematuri finansuri analizis ufro Rrma analizuri xerxebis damuSaveba, romelic sWirdeba sawarmos finansur menejments yovelmxrivi analizi Caataros finansuri stabilurobisa da usafrTxoebis Semdgomi gamtkicebis, momgebianobis da investiciebis ukugebis amaRlebis detaluri RonisZiebebis SemuSavebis mizniT. am miznebisaTvis ki mxolod finansuri angariSgebis informacia sakmarisi araa, magram menejmentisaTvis informaciis misawvdomobis problema ar arsebobs.
zemoTqmulidan gamomdinare, winamdebare saxelmZRvaneloSi finansuri analizis struqtura isea agebuli, rom warmodgenilia rogorc finansuri angariSgebis, ise Tematuri finansuri analizis meTodika. Tumca maT Soris `Cinuri kedeli~ ar arsebobs. magram aseTi midgoma, Cveni azriT, ukeT Seesabameba gareT gamosaqveynebeli saerTo daniSnulebis finansuri angariSgebis analizis ZiriTadi momxmareblebisa da sawarmos SigniT, finansuri menejmentis analizur moTxovnebs.
teqstSi laris aRsaniSnavad gamoyenebulia simbolo `l~, litris aRsaniSnavad `lt~.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
9
Tavi 1. finansuri analizis
sagani da meTodi
sawarmos finansuri analizi mniSvnelovan rols
asrulebs sawarmoTa menejmentSi, biznesis
aqtivobis, finansuri stabilurobis da riskebis
adekvaturi marTvis mimaTulebiT. Tanamedrove
konkurentul da rTul safinanso urTierTobebis
garemoSi gadamwyveti gaxda sawarmoTa
gadaxdisunarianobis da finansuri usafrTxoebis
uzrunvelyoba.
finansuri riskebis Serbilebis mizniT, fundamenturi mniSvneloba aqvs
sawarmoTa menejmentis mier finansuri resursebisa da dafinansebis
wyaroebis optimaluri struqturis SenarCunebis RonisZiebebis
SemuSavebas da danergvas uwyvet reJimSi. swored am miznebis
ganxorcielebas emsaxureba finansuri analizi.
am TavSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi:
Esawarmos finansebis arsi da finansuri menejmentis garemo;
ekonomikuri analizisa da finansuri analizis saerTo da ganmasxvavebeli niSnebi;
sawarmoTa safinanso-ekonomikuri saqmianobis Sefasebis maCvenebelTaA sistema;
finansuri analizis mizani, Catarebis etapebi da informaciuli baza.
1.1. sawarmos finansebis arsi da
daniSnuleba
finansebi erTi mxriv, SeiZleba gaazrebul iqnes, rogorc finansuri
resursebis erToblioba da fuladi urTierTobebis erToblioba – meore
mxriv.
amasTan, Ffuladi urTierTobebi TavisTavad finansur resursebs ar
warmoadgenen. finansuri resursebi uzrunvelyofen fuladi urTierTobebis
ganxorcielebas sawarmoebs Soris, sawarmosa da saxelmwifo biujets
Soris, sawarmosa da bankebs Soris da a.S.
fuladi urTierTobebis meSveobiT xdeba sawamos finansuri resursebis
formireba (Seqmna) da gadanawileba. sawarmom finansuri resursebi
SeiZleba Seqmnas da SeiZinos: sakuTari saxsrebiT (saaqcio kapitali,
mogeba, wilobrivi Senatanebi da sxva), an biujeturi gadanawilebis wesiT
(biujeturi subsidiebi, sadazRvevo anazRaurebebi da sxva), an moziduli
saxsrebiT (sxvadasxva sesxebi da valdebulebebi). amrigad, yoveli
sameurneo subieqtis dafinanseba SeiZleba sami formiT ganxorcieldes,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
10
rogoricaa: TviTdafinanseba, dakrediteba da saxelmwifo dafinanseba
(grantebi).
mewarmeebi sakuTari interesebisa da miznebis Seabamisad gegmaven
TavianT saqmianobas da aformeben sxvadasxva xasiaTis xelSekrulebebs.
amasTan, mewarme Tavisufalia manam, sanam gadawyvetilebebs miiRebs. amis
Semdeg igi `sulac ar aris Tavisufali~. sawarmo valdebuli xdeba
Seasrulos mis mier miRebuli da dagegmili gadawyvetilebebi. winaaRmdeg
SemTxvevaSi mas Seeqmneba sirTuleebi partniorebis, investorebis,
saxelmwifos, sakuTari personalis da mTeli sazogadoebis winaSe, rac
TviT sawarmoze uaryofiT ukuqmedebas axdens. amdenad, mewarmem da
Sesabamisad sawarmos mmarTvelobam, sakuTari finansuri miznis – mogebis
misaRebad, aucilebelia gaakontrolos rogorc, finansuri resursebiT
sawarmos uzrunvelyofis xarisxi, ise finansuri valdebulebebis
Sesrulebis mdgomareoba.
finansuri resursebi aris sawarmos saqonlur-fuladi urTierTobebis
ganxorcielebis saSualebac da mizanic. Mmewarme mudam dainteresebulia
gaaCndes saWiro finansuri resursebi, raTa uzrunvelyofil iqnes
ZiriTadi da sabrunavi kapitalis wrebrunva da, piriqiT, kapitalis (anu
avansirebuli, dabandebuli Rirebulebis) Seuferxebeli wrebrunvis
Sedegad kvlav daibrunos finansuri resursebi, maTi xelaxali
investirebisaTvis.
sawarmos gamarTuli finansuri urTierTobebi da finansuri resursebis
adekvaturoba gansazRvravs misi finansuri stabilurobis xarisxs. xolo
sawarmoTa finansuri stabilurobisaTvis aucilebelia ara mxolod
finansuri resursebis marTva. aramed, aucilebelia agreTve finansuri
valdebulebebis da sakuTari kapitalis kompleqsuri (erToblivad da
urTierTkavSirSi) marTva, rac erTad finansur instrumentebs warmoadgenen.
buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebis gansazRvrebiT,
finansuri instrumenti aris nebismieri xelSekruleba, romelic warmoSobs
rogorc erTi sawarmos finansur aqtivs, aseve meore sawarmos finansur
valdebulebas an wilobriv instruments.
finansur instrumentebs miekuTvneba grZelvadiani da moklevadiani
investiciebis sxvadasxva formebi, romlebiTac vaWroba xorcieldeba
finansur bazarze. maT miekuTvneba: fuladi saSualebebi, fasiani qaRaldebi
(obligaciebi, aqciebi, sadepozito serTifikatebi, Tamasuqebi), ofcionebi,
forvarduli kontraqtebi, fiuCersebi, svopebi da spotebi.
gamoiyofa ZiriTadi (anu pirveladi) da warmoebuli finansuri
instrumentebi (ix. sqema 1.1.1).
pirveladi finansuri instrumentebia finansuri aqtivebi, finansuri
valdebulebebi da sakuTari kapitali.
finansur aqtivebs miekuTvneba finansuri resursebi, rogoricaa: fuladi
saxsrebi, fuladi Tanxebis ekvivalentebi, gacemuli sesxebi, nayidi fasiani
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
11
qaRaldebi, miRebuli Tamasuqebi, misaRebi procentebi, misaRebi dazRveva da
sxva moTxovnebi.
finansur valdebulebebs miekuTvneba aRebuli sesxebi, gamoSvebuli
obligaciebi, gacemuli Tamasuqebi, gadasaxdeli procentebi warmoebul finansur instrumentebs miekuTvneba:
ofcioni, romelic aris SeTanxmeba saqonlis an valutis yidva-gayidvis
Sesaxeb, winaswar SeTanxmebuli SeRavaTiani pirobebiT. amasTan, myidvels
ufleba aqvs Secvalos pirobebi.
forvarduli kontraqtebi aris savaluto an sxva saxis garigeba,
romelic unda Sesruldes SeTanxmebis dadebidan ori samuSao dRis Semdeg,
garigebis dros arsebuli fasiT.
fiuCersebi aris winaswari SeTanxmeba valutis an saqonlis gacvlis
Sesaxeb winaswar dadgenili fasiT. igi forvardis msgavsia, oRond sabirJo
kontraqtia. Mmis mopirdapire mxared yovelTvis birJa gamodis.
svop garigebebi ideba erovnuli valutis gacvlis Sesaxeb im pirobiT,
rom garkveuli drois Semdeg moxdeba Sebrunebuli operacia.
spotebi ar miekuTvneba vadian garigebebs. igi aris SeTanxmeba valutis
yidva-gayidvaze, romelic or samuSao dReSi unda Sesruldes.
sawarmos finansuri instrumentebis marTvis xarisxi gavlenas axdens
sawarmoTa finansur mdgomareobaze, finansur Sedegebsa da fuladi
nakadebis moculobaze. Tanamedrove pirobebSi gaZlierda finansuri
instrumentebidan warmoSobili riskebis marTvis aucilebloba.
finansuri instrumentebi, finansuri marTvis xerxebi da meTodebi,
organizaciuli qvesistemebi (sakadro, normatiuli, samarTlebrivi,
informaciuli da programuli uzrunvelyofa) erTad, finansur meqanizms
warmoadgens.
mTeli moZRvreba finansebis Sesaxeb dRes sam sayrdens efuZneba. Eesenia:
fulis Rirebulebis cvlileba droSi, riskis marTva da aqtivebis Sefaseba.
(ziv bogi, robert meptoni).
finansuri sistemisaTvis damaxasiaTebeli erT-erTi gansakuTrebuli
Tavisebureba is aris, rom arsebobs ara mxolod finansuri instrumentebis
bazrebi, aramed aseve bazari, sadac yidva-gayidvis obieqts Tavad riski
warmoadgens. swored warmoebuli finansuri instrumentebis anu
derivativebis bazari iZleva riskebis efeqturad marTvis SesaZlebelobas.
SesaZlebelia warmoebuli instrumentebis arasabirJo reJimSi yidva-
gayidvac, Tavad sityva `warmoebuli instrumenti~ garkveulwilad mianiSnebs
rom derivativis fasi da bazarze misi mimoqceva meoradia da warmoebulia
pirveladi instrumentebis moZraobisagan. yoveli warmoebuli produqti
(fasiani qaRaldi) Seqmnilia realuri produqtis safuZvelze.
warmoebuli fasiani qaRaldebis (derivativebis) klientebs or jgufad
yofen: hejerebad da treiderebad anu spekulantebad.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
12
finansuri iinstrumentebi
ZiriTadi anu pirveladi finansuri instrumentebi
warmoebuli
finansuri
instrumentebi
finansuri
aqtivebi
Ffinansuri
valdebulebebi
sakuTari
kapitali
fuladi saxsrebi
nayidi obliga –
ciebi
finansuri inves –
ticiebi privile-
girebul da Cveu-
lebriv aqciebSi
miRebuli Tamasu-
qebi
gacemuli sesxebi
moTxovna gacemu-
li saqonlidan
da momsaxur-dan
misaRebi %-ebi
gacemuli ijara
aRebuli sesxebi
gamoSvebuli
obligaciebi
gacemuli Tamasuqi
sadazRvevo val-
debulebebi
valdebuleba sa-
qonlis da momsa-
xurebis miRebidan
gadasaxdeli %-ebi
aRebuli ijara
sagadasaxado
valdebulebebi
gasacemi xelfasi
saaqcio kapitali
privilegirebul
da Cveulebriv
aqciebSi
saemisio kapitali
mogebidanSeqmni -
li rezervebi
gaunawilebeli
mogeba
Kkontraqtebi:
ofcionebi
forvardebi
fiuCersebi
svopebi
spotebi
sqema 1.1.1. sawarmos finansuri instrumentebis klasifikacia
hejerebisaTvis derivativebi saukeTeso saSualebaa sakuTari
biznesisaTvis moaxdinon riskebis minimizacia da efeqturi marTva. meore
mxriv, treiderebi sakuTar Tavze iReben maRal risks maRali mogebis
miRebis molodinSi. Tuki spekulantisaTvis warmoebuli qaRaldi garkveuli
fsonia, hejerisaTvis igi sadazRvevo polisis analogia. derivativSi
gadaxdili Tanxa ki sadazRvevo Senatani anu sadazRvevo premiaa.
derivativebi mzard popularobas ixveWen. maravali axali tipis
warmoebuli instrumenti iqmneba, romelTa riskebis marTva sul ufro
rTuldeba. miuxedavad Tanmdevi sakmaod maRali riskebisa maT SeZenaze uars
ar amboben. `TiTqmis ver SexvdebiT sainvesticio portfels, romelSic
derivativebi ar Sediodes, rogorc mogebis miRebis wyaro an dazRvevis
saSualeba~ [1. gv. 66].
2005 wlis TebervalSi Cikagos birJaze vaWrobis moculobam sarekordo
niSnuls miaRwia. sul daido 50.663.610 kontraqti (finansuri fiuCersebi da
ofcionebi), aqedan 42 mln mxolod erT dRes 28 Tebervals daido. Mმravalma
masStaburma gakotrebam daadastura, rom derivativebis (anu warmoebuli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
13
finansuri instrumentebis) sferoSi didi sifrTxilea saWiro investorebis
mxridan [1.Ggv 67].
magaliTad, forvarduli kontraqti Cveulebrivi ram aris savaWro
praqtikaSi. is saSualebas iZleva ganisazRvros da moixsnas arasasurveli
riskis elementebi. forvarduli kontraqtis dadeba saqonlis miwodebis
fass fiqsirebuls xdis. Tu miwodebis TariRisaTvis saqonlis fasi (spot
fasi - mimdinare fasi) gadaaWarbebs kontraqtSi miTiTebul fass, maSin
realurad mogebuli rCeba myidveli. Ggamyidveli ki wagebuli. SesaZlebelia
sapirispiro situaciac moxdes. magram, mTavari mainc is aris, rom
forvarduli kontraqtiT rogorc myidveli, aseve gamyidveli Tavs izRvevs
yovelgvari riskisagan. is uars ambobs maRal mogebaze da amiT Tavs izRvevs
wagebisagan. viwro mniSvnelobiT hejireba swored amas niSnavs.
sawarmos finansebi anu finansuri instrumentebi, rogorc ukve aRvniSneT,
imavdroulad aris sawarmos fuladi Semosavlebis da dagrovebis (igive
mogebis) formirebasa da gamoyenebasTan dakavSirebuli fuladi
urTierTobebis erToblioba. amdenad, finansebs ori funqcia akisria:
kvlavwarmoebis da kontrolis funqcia.
finansuri kontroli xelmZRvanelobas saSualebas aZlevs gamoavlinos
materialuri, SromiTi da fuladi resursebis dafinansebis rezervebi.
amasTan, gamonaxos warmoebis efeqtianobis amaRlebis gzebi da aRmofxvras
mosalodneli aramwarmoebluri danakargebi, Seamciros finansuri riskebi.
finansuri menejmentis mier damuSavebul finansur strategiaSi aisaxeba
Semdegi ZiriTadi finansuri principebi:
1. finansuri resursebis mkacri centralizacia, rac uzrunvelyofs
sawarmos finansuri resursebis swraf manevrirebas da am finansuri
resursebis koncentrirebas sawarmos ekonomikuri saqmianobis
ZiriTad mimarTulebebze;
2. finansuri dagegmva, romelic gansazRvravs fuladi Tanxebis
nakadebis Semosulobebsa da gasvlis mimarTulebebs;
3. msxvili finansuri resursebis formireba, romelic uzrunvelyofs
sawarmos muSaobis stabilurobas sabazro koniunqturis SesaZlo
meryeobis pirobebSi;
4. partniorTa winaSe finansuri valdebulebebis aucilebeli Sesruleba.
bizness mxolod maSin aqvs azri da mniSvneloba, Tu igi momgebiania.
Aamdenad, ori umniSvnelovanesi problema unda gadawydes: brZola
zaralianobis winaaRmdeg da momgebianobis amaRleba.
nebismieri saxis biznesis winaSe sami fundamenturi kiTxva dgeba:
I. dafinansebis ra wyaroebiT SeiZleba qonebis SeZena da rogori
unda iyos maTi struqtura;
II. ra raodenobis da rogori Semadgenlobis aqtivebia saWiro,
raTa miRweuli iqnes mizani;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
14
III. rogor iqnes uzrunvelyofili sawarmos gadaxdisunarianoba da
myari finansuri mdgomareoba.
sawarmos finansebi sam ZiriTad funqcias asrulebs:
1. sawarmoo potencialis uzrunvelyofa sawarmoSi;
2. mimdinare safinanso-ekonomikuri saqmianobis uzrunvelyofa;
3. sawarmos monawileobis uzrunvelyofa saxelmwifos socialuri
politikis ganxorcilebaSi.
sawarmos finansuri xasiaTis sakiTxebze pasuxismgebelia finansuri
menejeri (direqtori). misi mTavari movaleobaa akontrolos fuladi
nakadebi, organizacia gaukeTos saerTo safinanso analizs da dagegmos
saqmianoba, gaakontrolos sawarmos dafinansebis wyaroebi, finansuri
resursebis ganawileba da sainvesticio politika.
ekonomistTa nawili sawarmoTa finanur miznebs Semdegnairad ajgufebs:
maqsimizaciisa da dakmayofilebis koncefcia
sxvadasxva dainteresebul gareSe pirTa problema
maqsimizacia gulisxmobs swrafvas saukeTeso SesaZlo Sedegisaken.
dakmayofileba ki piriqiT, gulisxmobs erTaderTi misaRebi Sedegis povnas.
mmarTvelobas SeuZlia mudmivad iswrafvodes maqsimaluri rentabelobis
(momgebianobis) miRwevisaken im SemTxvevaSic ki, Tu es garkveul risks
moiTxovs. meore mxriv, mmarTvelobas SeuZlia gadawyvitos SeinarCunos
mogeba raime damakmayofilebel doneze, riskis Tavidan acilebis mizniT.
saerTod miRebulia, rom momgebiani organizaciis strategiuli mizania
moaxdinos organizaciis mepatroneTa (aqcionerTa) keTildReobis
grZelvadiani maqsimizacia. Tumca arsebobs sawarmos saqmianobiT
dainteresebuli sxva pirebic, romelTac agreTve gaaCniaT sxvadasva
grZelvadiani da moklevadiani miznebi. magaliTad, sawarmos mmarTvelobas
gaaCnia sakuTari miznebic, rac SeiZleba winaaRmdegobaSi modiodes
aqcionerTa da sxva gareSe pirTa interesebTan. amdenad arsebobs
interesTa komfliqti kompaniis sxvadasxva jgufebs Soris.
ase magaliTad, kompaniis mmarTvelebi xSirad droisa da saxsrebis did
nawils xarjaven imisaTvis, rom Tavidan aicilon maTi sawarmos STanTqma
sxva kompaniis mier. Tumca, aqcionerebi aseTi STanTqmisagan xSirad did
Semosavlebs iReben, maSin rodesac, mmarTvelebi samsaxurs hkargaven.
agreTve, aqcionerebi ufro advilad midian riskze, vidre mmarTvelebi,
radgan maTi kariera da moklevadiani premiebi mocemuli kompaniis
warmatebul saqmianobazea damokidebuli.
kompaniis xelmZRvaneloba iRwvis garkveuli jgufis, magaliTad,
aqcionerebis Semosavlebis maqsimizaciisaTvis da agreTve sxva jgufis,
magaliTad, mosamsaxureebis moTxovnaTa dakmayofilebisaTvis. kompaniis
miznebis ganxilva ukavSirdeba imas, Tu kerZod romeli jgufis
Semosavlebis maqsimizacias cdilobs mmarTveloba. kompaniis finansuri
mizania kapitalis investorTa keTildReobis maqsimizacia. Tumca am miznis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
15
misaRwevad aucilebelia rom muSakebisTvis garantirebuli iqnes
damakmayofilebeli anazRaureba mainc.
kompaniebs gaaCniaT arafinansuri miznebic, romelTa ganxorcileba
aucilebelia TviT finansuri miznebis misaRwevad. Aarafinansur miznebs
miekuTvneba: zrda, diversifikacia, sicocxlisunarianoba, samuSao Zalis
garkveuli donis miRweva, lideroba gamokvlevebisa da ganviTarebis
sferoSi, klientebis momsaxurebis umaRlesi donis miRweva, garemo
pirobebisadmi pativiscemiT mopyroba.
miuxedavad interesTa konfliqtisa, mesakuTreebic da mmarTvelebic
dainteresebulni arian kompaniis efeqtianobis amaRlebiT.
finansuri menejmentis amocanebia:
firma uvneblad gaataros konkurentul brZolaSi;
aicilos gabankroteba da finansuri warumatebloba;
firmis ekonomikuri potencialis zrda;
warmoebisa da realizaciis zrda;
mogebis maqsimizacia;
xarjebis minimizacia;
socialur programebSi firmis aqtiuri monawileoba.
AmTavari amocanebis miRwevis mizniT, sawarmoTa finansuri menejmentis
saqmianobis mTavari mimarTulebebia:
sawarmos aqtivebisa da maTi dafinansebis wyaroebis Sefaseba;
sawarmoSi miRweuli ekonomikuri potencialis SenarCuneba da misi
saqmianobis gafarToeba;
damatebiTi dafinansebis wyaroebis monaxva;
finansuri resursebis Semadgenlobisa da maTi efeqtianad gamoyenebis
kontrolis sistemis damuSaveba;
saWiro finansuri resursebis moculobis Sefaseba;
dakreditebis formebis SerCeva (moklevadiani da grZelvadiani);
naRdi fulis aucilebeli moculobis gansazRvra da drouli
Semodineba;
saprocento gadasaxadebis kontroli;
dafinansebis ama Tu im wyaros mixedviT riskebis Sefaseba;
finansuri resursebis optimaluri transformacia sxva saxis
resursebSi;
ZiriTad saSualebebSi finansuri resursebis avansirebis
mizanSewoniloba, struqtura da efeqtianoba;
sakuTari sabrunavi saxsrebis (samuSao kapitalis) optimalurobis
kontroli;
finansuri investiciebis efeqtianobis marTva
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
16
yvela am mimarTulebiT finansuri menejmentis muSaoba sabolood
emsaxureba im mizans, rom sawarmo iyos maRallikviduri, finansurad myari
da rentabeluri.
unda aRiniSnos, rom Tanamedrove epoqaSi, win wamoiwia qveynis
socialur programebSi kompaniebis monawileobis gaaqtiurebis amocanam.
amasTan, koncefciam `mogebis maqsimizaciis~ Sesaxeb, romelic bizness wina
saukuneebSi axasiaTebda, cvlileba ganicada.
tradiciuli neoklasikuri modeli iTvaliswinebs, rom firmam mis
mflobels maqsimaluri mogeba unda moutanos. Mmagram, yvela mewarmis
gamodevneba mogebis maqsimumisaTvis, iwvevs fasebis zrdis maRal tempebs
yvela saxis resursze da saqonelze. Sedegad, gayidvebSi miRebul mogebas
abaTilebs didi danaxarjebi Sesyidvebze, rac kompaniebis mogebis
`realur zrdas~ aRar warmoadgens. amitom, Tanamedrove ekonomikis
samyaroSi nacvlad `maqsimaluri mogebisa~, gamoiyeneba axali midgoma:
`normaluri mogeba~, rac arsebiTi xasiaTis transformaciaa.
faswarmoqmnis sistema ki Semdgom midgomas eyrdnoba: produqciis fasi
tolia mis TviTRirebulebas plus mewarmisaTvis sasurveli `raRac
wanamati~. Tanamedrove biznesis ganviTarebis mTavar Taviseburebad iqca
sxvadasxva dainteresebuli pirebis da sazogadoebis
urTierTsawinaaRmdego interesebis harmonizacia, konsesusi, rac saTanado
finansuri meqanizmis gamoyenebiT miiRweva.
amrigad, sawarmoTa finansuri instrumentebis efeqtiani marTvis
mizania sxvadasxva jgufis interesebi da miznebi daabalansos. finansuri
menejmenti finansuri resursebis maRalorganizebuli marTvisa da
kontrolis misaRwevad, aqtiurad iyenebs ekonomikuri analizis xerxebs.
1.2. sawarmos ekonomikuri da finansuri
analizis sagani, meTodi da
tradiciuli xerxebi
sawarmoTa ekonomikuri analizis sami mimarTuleba gamoiyofa: teqnikur-
ekonomikuri, safinanso-ekonomikuri da funqcionalur-RirebulebiTi.
teqnikur-ekonomikuri analizis mizania sawarmoSi gamoyenebuli teqnikis,
nedleulis gadamuSavebisa da produqciis damzadebis teqnologiebis
gamoyenebis efeqtianobis Seswavla. igi ikvlevs detalur faqtorebs,
romlebic gavlenas axdenen resursebis gamoyenebis xarisxze.
finansur-ekonomikuri analizis mizania Seiswavlos da Seafasos sawarmos
saqmianoba saboloo finansuri Sedegis – mogebis, momgebianobis da
finansuri stabilurobis TvalsazrisiT.
funqcionalur-RirebulebiTi analizis mizania Seafasos alternatiuli
proeqtebi gadawyetiebebis miRebisa da dagegmvis win.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
17
ekonomikuri analizis mocemuli samive mimarTuleba, maTi miznebis
mixedviT marTalia erTmaneTisagan gansxvavdebian, magram kvlevis
meTodologia da analizuri xerxebi saerTo aqvT. isini sawarmos
ekonomikuri analizis Semadgeneli nawilebia, Tumca SeiZleba
damoukidebladac iqnan ganxiluli. amdenad, finansuri analizi sawarmos
ekonomikuri analizis Semadgeneli nawilia, magram SeiZleba misi calke
ganxilva.
gamomdinare iqedan, rom Tanamedrove periodSi ganskuTrebuli
mniSvneloba SeiZina saerTo daniSnulebis finansuri angariSgebis analizma,
finansuri riskebisa da finansuri stabilurobis marTvis mimarTulebebma,
finansuri analizi damoukidebel dargad Camoyalibda.
Tanamedrove ekonomikuri literaturis ganxilvisa da sawarmoTa
usafrTxo ganviTarebis miznebisaTvis, finansuri analizi kvlevis or
mimarTulebas moicavs: sawarmos saerTo daniSnulebis finansuri
angariSgebis (anu gareT gamoqveynebuli angariSgebis) analizis meTodikas
da sawarmos Tematuri finansuri analizis meTodikas (finansuri
stabilurobis, finansuri Sedegebis, riskebis, investiciebis da a.S.). Siga
finansuri menejmentis poziciebidan gamomdinare (Steven Bregg, Subramanyam,
Gharles Gibson da sxvebi). winamdebare saxelmZRvaneloSi Cven finansuri
analizis aseT struqturas veyrdnobiT.
finansuri analizi Seiswavlis finansur informacias gadawyvetilebebis
miRebis mizniT. magram, gadawyvetilebebis mimRebi pirebi arian gareT myofi
subieqtebic da sawarmos SigniT – finansuri menejmenti. maT sxvadasxva
interesebi amoZravebT. gareT myofi pirebi GDgadawyvetilebas iReben ama Tu
im komapniasTan biznes-urTierTobebis damyarebis an gagrZelebis Sesaxeb.
sawarmos mmarTveloba ki ar jerdeba mxolod finansuri Sedegebis
Sefasebas. igi, rogorc wesi, ikvlevs kompaniis Semdgomi ganviTarebis gzebs,
rac mimarTulia finansuri resursebis optimaluri gadanawilebisaken.
SevniSnavT, rom zogierTi mecnier-ekonomisti finansuri analizis cnebis
qveS sawarmos mTel ekonomikur analizs iazrebs. zogierTi ki, mxolod
finansuri angariSgebis analizs uwodebs mas.
finansuri analizis sakiTxebis ganxilvaze gadasvlis win, marTebulia
jer TviT ekonomikuri analizis meTodi da xerxebi iqnas ganxiluli.
mecniereba saerTod aris azrovnebis mwyobri sistema, romelic
cdilobs mravalricxovan movlenebs Soris monaxos Sinagani kavSirebi da
kanonzomierebebi. misi mizania axsnas movlenebs Soris urTierTqmedebis
kanonebi. erTmaneTisagan gamoyos ama Tu im movlenis mizezi da Sedegi.A
movlenis an SemTxvevis mizezis gamokvleva Semecnebis mniSvnelovani
momentia. mecniereba swored mizez-Sedegobrivi kavSirebis dadgeniT iwyeba.
ekonomikur samyaroSi WeSmaritebis dasadgenad da swori
gadawyvetilebebis misaRebad aucilebelia gamokvleul iqnes ama Tu im
ekonomikuri xasiaTis an sxva nebismieri tipis movlenebis mizez-Sedegobrivi
kavSirebi. Mmizez-Sedegobrivi kavSirebi movlenebis arsebobis erT-erTi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
18
aucilebeli formaa. arcerTi movlena ar SeiZleba arsebobdes mizezis
gareSe. Mmizez-Sedegobrioba ara mxolod ekonomikuri movlenebis, aramed
mTeli obieqturi samyaros sayovelTao kanonia, romelic gamonakliss ar
uSvebs.
sawarmoTa ekonomikuri saqmianobis Sedegebs yovelTvis saTanado
mizezebi iwveven. analizis mTavari amocana swored arsebuli Sedegebis
mizezebis povnaa.
mizezi ewodeba im faqtors an garemoebas, romelic am Tu im movlenas
iwvevs. mizezi ganapirobebs Sesabamisi movlenis warmoqmnas, movlenis
mdgomareobis Secvlas an sulac, mis gaqrobas (likvidacias). mizezis
moqmedebis gamovlinebas Sedegi ewodeba. xSirad, mizezi aSkarad ar Cans,
swored amitom xdeba saWiro mecnieruli kvlevebi.
magaliTad, saxeze aris Sedegebi, vTqvaT,, firmis momgebianobis
garkveuli done~, magram mizezebi mkvlevarma unda ipovos.
sayovelTaobis anu kosmiuri TvalsazrisiT, yoveli arsebulis sawyisi
mizezi RmerTia. Mmagram, rogorc cnobilia, garda sayovelTao movlenebisa,
arseboben sazogadoebrivi movlenebi, romelTa arseboba uSualod adamianTa
qmedebebzea damokidebuli. aseTi tipis movlenebs miekuTvneba ekonomikuri
xasiaTis movlenebi. marTalia adamiani sulieri arsebaa da misi azrovneba
da qmedebebi garkveulwilad Semoqmeds ukavSirdeba da amdenad, ekonomikuri
xasiaTis movlenebic ar SeiZleba sruliad gancalkavebuli iyos
absoluturi gonisgan anu RmerTisgan. magram, gamomdinare iqedan, rom
ekonomistebma eknonomikuri analizi mxolod ricxviT maCveneblebze
dayrdnobiT SeiZleba awarmoon, amitom iseTi mizez-Sedegobrivi kavSirebis
kvleva xdeba, romlebic raodenobrivad da fulad RirebulebaSi SeiZleba
gaizomon. Tumca, raodenobrivi maCveneblebis kvlevis Sedegebi arapirdapir,
adamianTa qcevebs axasiaTeben da prognozireben kidec.
mizez-Sedegobrivi kavSiris umniSvnelovanesi mxarea misi aucilebeli
xasiaTi. Ees imas niSnavs, rom konkretuli mizezi, saTanado pirobebSi,
garduvalad iwvevs garkveul Sedegs. magaliTad, liToni gacxelebis
Sedegad farTovdeba, magram, gaTboba liTons ver gadaaqcevs xorblad.
xorbals Tu davTesavT, miviRebT xorblis TavTavs da ara siminds.
maSasadame, mizez-Sedegobrivi kavSiri garkveul pirobebSi arsebobs. mizezi
isaa, rac movlenas iwvevs. pirobebi ki iseT movlenebs Seadgenen, romlebic
saWiroa Sedegis misaRebad, xels uwyoben mis miRebas, magram TviTon ar
ZaluZT Sedegis miReba. magaliTad, ar kmara xorblis daTesva, mas Wirdeba
saTanado niadagi da klimati.Aar kmara maRali xarisxis nedleulis
Sesyidva, mas Wirdeba gadamuSavebis saTando pirobebi kargi produqtis
misaRebad. maSasadame, Sedegze, misi mizezis garda, gavlenas axdens
movlenis moxdenis pirobebic, romlebic aseve ganixileba rogorc
faqtorebi anu danarCeni mizezebi.
mizez-Sedegobriv kavSirs agreTve axasiaTebs mkacri Tanmimdevroba
droSi. movlena, romelic mizezad iqceva, aucileblad win uswrebs Sedegs.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
19
Sedegi ar SeiZleba warmoiqmnas mizezze da garemo pirobebze adre. Sedegi
yovelTvis mizezze cota mogvianebiT warmoiqmneba. amasTan, mizez-
Sedegobrivi kavSirebi aucileblad gulisxmobs maT Sinagan kavSirs anu
mizezi iseTi movlenaa, romelic ganapirobebs Sedegs da ara ubralod
droSi xdeba meore movlenaze adre. magaliTad, gazafxuli droSi win
uswrebs zafxuls, magram, gazafxuli ar aris zafxulis mizezi. wlis
droTa cvlilebis mizezia is, rom dedamiwa moZraobs mzis garSemo;
sawarmoSi jer nedleulis Sesyidva xdeba da Semdeg produqciis damzadeba,
magram, nedleulis droSi adre Sesyidva ar SeiZleba iyos xarisxiani
produqciis damzadebis mizezi.
amrigad, mizez-Sedegobrivi kavSirebis sworad Semecnebas arsebiTi
mniSvneloba aqvs yvela sferoSi da maT Soris sawarmoTa ekonomikur
saqmianobaSi, swori gadawyvetilebebis misaRebad.
mizez-Sedegobrivi kavSirebis swori Semecnebis kriteriums praqtika
warmoadgens. amasTan, mizezobriobis Seswavlas didi mniSvneloba aqvs
praqtikisaTvis, mecnieruli winaswar ganWvretisTvis, sinamdvilis
procesebze zemoqmedebisaTvis, raTaA isini adamianebisTvis sasurveli
mimarTulebiT Seicvalon.
mizezebi SeiZleba iyos Sinagani da gareganic. agreTve, romelime mizezi
mocemul movlenebSi, SeiZleba iyos Sedegi sxva mov;lenebis dros an
piriqiT. magaliTad, kargi klimaturi pirobebi sasoflo sameurno firmebis
kargi mosavlianobis mizezia. kargi mosavali ki Tavis mxriv fermerebis
keTidReobis mizezia da a.S.
amrigad, mizez-Sedegobrivi kavSirebi TavianTi xasiaTiT, formiT da
mniSvnelobiT Zalze mravalferovania, ramdenadac sinamdvilis sxvadasxva
sferoebSi moqmedeben da am sferoebisaTvis damaxasiaTebeli specifikuri
Taviseburebebi gaaCniaT.
Yyvela movlenas mravali mizezi udevs safuZvlad, magram yvela
erTnairad mniSvnelovani araa. amitom aucilebelia ZiriTadi da
araZiriTadi mizezebis gamijvna. magaliTad, firmis gadaxdisunarianobis
dacemis mizezi SeiZleba mravli mizeziT iyos gamowveuli. menjmentisaTvis
yvela mizezi mniSnelovania, magram pirvel rigSi mTavari mizezebi unda
moixsnas, meorexarisxovani mizezis moxsna viTarebas ver gaaumjobesebs.
magaliTad, myidvelebisgan fulis dagvianebiT gadaxdebi xels uwyobs
firmis mier Tavisi kreditoruli davalianebebis dafarvis dagvianebas,
magram, gamokvleuli unda iqnes, ratom gviandeba myidvelebisagn fulis
miReba? imitom, rom dabali xarisxis produqti an momsaxureba miewoda? Ees
pirveli rigis Sinagani mizezia. meore rigis mizezi SeiZleba iyos
marketingis ganyofilebis mier myidvelebis araswori SerCeva, bazris
araswori gamokvleva da a.S. magram romeli mizeziTac ar unda iyos
gamowveuli vadagadacilebuli debitoreuli davalianebebi,
gadaxdisunarianobis dacemis TvalsazrisiT yvela mniSvenlovania. Aamitom,
analitikosma ar unda CaTvalos, rom meorexarisxovani mizezebi SeiZleba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
20
yuradRebis gareSe datovos. zogjer, swored meorexarisxovani mizezi
SeiZleba gadamwyveti aRmoCndes firmis finanur-ekonomikuri SedegebisaTvis.
Aamitom, saWiro xdeba detaluri analizi.
mizez-Sdegobrivi kavSirebis kvlevis safuZvelze ekonomistebi
raodenobrivad (ricvebSi) zomaven raime Sedegis gamomwvev mizezebs anu
moqmed faqtorebs.
mizez-Sedegobrivi kavSirebis Seswavlis mizniT, mecnierebis yvela dargs
gaaCnia kvlevisa da azrovnebis saerTo meTodologia, rogoricaa: analizi
da sinTezi; induqcia da deduqcia.
analizi (berZnulad – gaxsna, daSla) sinamdvilis kvlevis meTodia. Aigi
niSnavs sakvlevi obieqtis an ekonomikuri maCveneblis azrobriv daSlas
Semadgenel nawilebad. igi saSualebas gvaZlevs CavwvdeT movlenis
struqturas, Semadgenlobas, sagnis calkeul momentTa Taviseburebas, maTi
urTierTdamokidebulebis xasiaTs. gvexmareba davinaxoT mTelis kavSiri
nawilebTan. Aamzadebs imis pirobebs, rom mivagnoT sakvlevi sagnis arsebas,
kanons. zogadi movlenis Seswvlidan gadavideT kerZo anu konkretuli
movlenebis Seswavlaze.
sinTezi ki analizuri azrovnebis Sebrunebuli procesia. igi saSualebas
iZleva nawilidan gadasvla moxdes mTelze. kerZo movlenebis Seswavlis
Sedegebi ganzogadebul iqnes da gakeTdes zogadi daskvnebi. Aanalizuri da
sinTezuri azovneba erTmaneTs avseben. igi saSualebas iZleva danaul iqnas
kavSirebi mTelsa da nawilebs Soris an nawilebsa da zogads Soris.
induqcia da deduqcia aseve warmoadgenen SemecnebiTi azrovnebis
meTodebs. induqcia niSnavs msjelobas kerZodan zogadisaken, faqtebidan
ganzogadebisaken. xolo deduqcia niSnavs msjelobas zogadidan kerZosaken,
zogadi debulebebidan kerZo daskvnebisaken. induqcia da deduqcia
erTmaneTis gareSe ar arseboben. yoveli mecnieruli deduqcia warmoadgens
sakvlevi obieqtis winaswari induqciuri Seswavlis Sedegs da am Sedegs
emyareba. ase rom, induqcia da deduqciac erTmaneTs avseben da mize-
Sedegobriv kavSirebs ikvleven.
sawarmos ekonomikuri analizi da aseve, finansuri analizi yovelTvis
iyenebs azrovnebis analizisa da sinTezis, induqciisa da deduqciis
meTodebs. am unarebis gareSe ekonomists ar SeuZlia Caataros faqtoruli
analizi, raTa gazomos ama Tu im faqtoris gavlena ekonomikur Sedegebze
da gaakeTos Sesabamisi daskvnebi.
rogorc makro ise mikroekonomikaSi mimdinare movlenebi erTmaneTisagan
izolirebulad arasodes arseboben. isini mudam erTmaneTTan kavSirSi
imyofebian, gamudmebiT icvlebian da erTmaneTze zemoqmedeben. amitom,
ekonomikuri analizi, logikuri azrovnebis ZaliT ekonomikur movlenebs
ganixilavs da ikvlevs urTierTkavSirsa, cvalebadobasa da
urTierTzemoqmedebaSi. aseTi midgomebis gareSe SeuZlebelia swori
daskvnebisa da gadawyvetilebebis miReba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
21
unda aRiniSnos, rom ekonomikuri analizi makro da mikro doneze anu dargebisa
da sawarmoebis doneze tardeba. mocemul saxelmZrvaneloSi mikroekonomikuri
analizi anu sawarmoTa ekonomikuri analizi ganixileba.
zogadad analizi kvleviTi azrovnebis erT-erT meTods warmoadgens. analizi
berZnuli warmoSobis sityvaa da daSla-danawevrebas niSnavs.Aanalizi, rogorc
kvlevis meTodi, mraval dargSi gamoiyeneba da sxvadasxva xasiaTisaa. magaliTad,
qimiuri analizi, istoriuli analizi, geologiuri analizi da a.S.
ekonomikuri xasiaTis movlenebis Sedegebis analizs ki ekonomikuri analizi
ewodeba. biznesis mesakuTreebs, mmarTvelebs, investorebs, ekonomikis sferoSi
dasaqmebul adamianebsa da mTlianad sazogadoebas ainteresebs arsebuli
resursebis gamoyenebis mdgomareoba, sawarmoTa gadaxdisunarianoba da
momgebianoba, ramdenad mdgradia calkeuli kompaniebisa da mTliand qveynis
ekonomikuri ganviTarebis tendenciebi da ase Semdeg.
sakvlevi ekonomikuri movlenebis zogadobis xarisxis Sesabamisad
dReisaTvis gamoiyofa makroekonomikuri da mikroekonomikuri analizi.
makroekonomikuri analizi Seiswavlis ekonomikis ganviTarebis
tendenciebs saxelmwifos da msoflios masStabiT.
mikroekonomikuri analizi Seiswavlis calkeuli sawarmoebis
(kompaniebis), sawarmoTaA gaerTianebebis da ekonomikis calkeuli dargis
(seqtoris) ekonomikuri ganviTarebis tendenciebs da faqtorebs.
amdenad, sawarmoTa ekonomikuri analizi da Sesabamisad, finansuri
analizi, mikroekonomikuri analizis sferos miekuTvneba. ekonomikuri
analizi Tavdapirvelad buRaltrul aRricxvasTan iyo gaerTianebuli da
mis safuZvelze warmoiSva.
istoriulad, ekonomikuri analizis fuZemdeblad miCneulia frangi Jak
savari (1622 – 1690 ww), romelic amave dros mmarTvelobiTi aRricxvis
mecnierebis winamorbedad iTvleba. daaxloebiT amave periods miekuTvnebian
italielebi: a. di pedro, romelic rekomendacias iZleoda, sabiujeto
asignebebi faqtiur danaxarjebTan SeedarebinaT da b. venturi, romelmac
aago da gaaanaliza sawarmos sameurneo saqmianobis maCvenebelTaA
dinamikuri mwkrivebi aTi wlis periodisaTvis. savaris idea XIX saukuneSi
gaaRrmava italielma buRalterma juzepe Cervonma (1827 – 1917 ww), romelmac
Seqmna mecniereba sinTezuri da analizuri buRaltruli angariSgebis
Sesaxeb. meoce saukuneSi ki buRaltruli balansisa da angariSgebis
analizis meTodika msoflioSi swrafad ganviTarda. saqarTveloSi
ekonomikuri analizis fuZemdeblad niko dgebuaZe SeiZleba CaiTvalos. man,
saqarTveloSi pirvelma gamosca saxelmZRvanelo sawarmos sameureno
saqmianobis ekonomikur analizSi.
Esawarmos ekonomikuri analizi, rogorc mecnierebis calke dargi, meoce
saukuneSi Camoyalibda. sabWoTa ekonomikaSi mas sawarmos sameureno
saqmianobis ekonomikuri analizi ewodeboda. Tanamedrove saerTaSoriso
praqtikaSi ki mas biznesis analizi ewodeba. ekonomikuri analizi ki
miCneulia makrekonomikur mimarTulebad. Aase magaliTad, avtorebis, R.
Preston McAfee; Tracy Lewis; Donald J. Dale – mier gamocemuliAwignSi: Introduction to
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
22
Economic Analysis – (Sesavali ekonomikur analizSi) gadmocemulia
sazogadoebaSi moTxovnisa da miwodebis, maTi elastiurobis,
sazogadoebrivi simdidris zrdis, faruli Rirebulebis, mogebis
maqsimizaciis, sawamoTa funqciis, ekonomiis masStabebis, samomxmareblo
Teoriis, auqcionerebis, monopoliebis da a.S. analizis sakiTxebi.
sawarmos ekonomikur analizs anu biznesis analizis kvlevis sagnis
ganmartebis Sesaxeb dRemde azrTa sxvadasxvaoba arsebobs. ekonomistebis
erTi nawilis SexedulebiT, sawarmoTa ekonomikuri analizis sagania
sawarmoTa sameurneo saqmianoba; meore nawilis azriT, es aris gegmebis
Sesrulebis Sefaseba; mesame nawili Tvlis, rom ekonomikuri analizis
kvlevis sagania informaciuli nakadi; meoTxe nawilis mixedviT, ekonomikuri
analizis sagania sawarmoSi momxdari ekonomikuri movlenebi, procesebi da
saboloo Sedegebi; xolo mexuTe jgufis Tanaxmad, yvela zemoTY
CamoTvlili erTad.
nebismieri saxis mecnierebis an mecnieruli disciplinis kvlevis sagani
aris is ZiriTadi qvakuTxedi, romelsac mocemuli mecniereba konkretulad
ikvlevs da rac mas danarCeni mecnieruli dargebisagan (dixciplinebisagan)
ganasxvavebs. ekonomikuri analizi gamoyenebiTi mecnierebebis jgufs
miekuTvneba (amieridan saxelmZRvaneloSi ekonomikuri analzis cnebis qveS
yvelgan igulisxmeba sawarmos ekonomikuri analizi) da rogorc
damoukidebel mecnierebas, mas unda hqondes sakuTari kvlevis sagani.
mivmarToT praqtikas: davuSvaT, ekonomistis mizania romelime sawarmos
ekonomikuri saqmianobis Sedegebis Sefaseba da perspeqtivebis gansazRvra.
amisaTvis man unda Caataros sawarmos sameurneo saqmianobis ekonomikuri
analizi, risTvisac Semdegi safexurebis gavlaa saWiro:
1. saanalizo sawarmos istoriul-geografiuli da ekologiuri garemos
Seswvla, Tumca ekonomikuri analizis sagans isini ar warmoadgenen;
2. dargobrivi da mmarTvelobiTi Taviseburebebis gacnoba (ekonomikuri
analizis sagans arc eseni warmoadgenen);
3. warmoebis teqnikuri da teqnologiuri Taviseburebebis Seswavla,
Tumca produqtebis damzadebis teqnologa rasakvirvelia, araa
ekonomikuri analizis sagani;
4. saWiro saaRricxvo da sxva informaciis mopoveba, Tumca arc
informaciis Seqmna araa analizis sagani;
5. informaciis analizuri damuSaveba maCveneblebis gadaxrebis
gamovlenis mizniT – Cveni azriT sawarmos ekonomikuri analizis
kvlevis sagnad swored `gadaxrebi~ unda CaiTvalos;
6. gadaxrebze moqmedi faqtorebis gavlenis gazomva da Sesabamisi
daskvnebis da winadadebebis SemuSaveba.
zemoT CamoTvlilTagn, pirveli xuTi safexuri aris mosamzadebeli
nabijebi ekonomikuri analizis Casatareblad. rogorc ki gamoiTvleba
`gadaxrebi~ sawarmos ekonomikuri saqmianobis Sedegebis amsaxveli ama Tu im
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
23
ekonomikuri maCveneblis mixedviT, swored aqedan iwyeba analizi. xdeba
gadaxris gamomwvevi faqtorebis gamovlena da raodenobrivi gazomva.
magaliTad, produqtis erTeulze dagegmili iyo 12 lari nedleulis
xarji, faqtiurad aRmoCnda 14 lari. gadaxraa 2 lari. ekonomikuri analizi
ikvlevs, ram gamoiwvia es gadaxra da ramdeniT.Aaseve, davuSvaT dagegmili
iyo 25% mogeba erT lar Semosavalze, faqtiurad aRmoCnda 28%.
ekonomikurma analizma unda upasuxos kiTvas: ra faqtorebma gamoiwvia es
gadaxra da ramdeni procentiT, da ase Semdeg.
amrigad, ar iqneba gamarTlebuli, Tu vityviT, rom ekonomikuri analizis
sagania sawarmos sameurneo saqmianoba saerTod, radgan am ukanasknels
mikroekonomikac, menejmentic da marketingic swavlobs.
zemoTqmulidan gamomdinare, SeiZleba davaskvnaT, rom ekonomikuri
analizis kvlevis sagania sawarmoTa ekonomikuri saqmianobis Sedegebis
amsaxvel maCvenebelTa cvlilebebi (anu gadaxrebi). vfiqrobT, es ganmarteba
SeiZleba makroekonomikur analizzec gavrceldes da zogadad SeiZleba
iTqvas, rom ekonomikuri analizis kvlevis sagania ekonomikuri
maCveneblebis cvlilebebi.
ismeba kiTxva, ra mizans emsaxureba am gadaxrebis kvleva? Tu menejeri
ityvis, rom momgebianoba aris 28%, es TavisTavad arafris mTqmeli araa. igi
firmis ganviTarebis vercerT kiTxvas ver upasuxebs. magram, rogorc ki mas
momgebianobis gegmur, an wina wlis, an sxva kompaniis, an saSualo
dargobriv maCvenebels daupirispireben,NnaTeli gaxdeba gadaxra anu
cvlileba, romelic imTaviTve mraval kiTxvas warmoSobs imis
gamosarkvevad, ram gamoiwvia es gadaxra. xomar SeiZleboda cvlilebebi
ukeTesi yofiliyo da ra gzebiT SeiZleba mogebis zrdis miRweva, raTaA
momavalSi iqnes gaTvaliswinebuli. amrigad, ekonomikuri analizis mizania sawarmos safinanso-ekonomikuri
Sedegebis anu efeqtianobis zrdis faruli SesaZleblobebis anu rezervebis
gamovlena. sawarmos efeqtianobis zrdis rezervebi farulia imitom, rom igi
aSkarad ar sCans da saTanado gamokvleva sWirdeba, rac ekonomikuri analizis
xerxebis gamoyenebiT miiRweva.
maSasadame, ekonomikuri maCveneblebis `gadaxrebis~ kvleva aris swored
is specifikuri da sakuTriv ekonomikuri analizis disciplinis
ganmasxvavebeli qvakuTxedi, romelic mas danarCeni ekonomikuri dargis
mecnierebebidan gamoyofs da ganasxvavebs.
sawarmoTa finansuri analizi biznesis saqmianobis Sedegebs
ganzogadebulad – fulad formaSi axasiaTebs.Dsawarmos gankargulebaSi
arsebul danadgarebsa, masalis maragsa da fulad Tanxebs Soris isaa
saerTo, rom yvela maTgani imavdroulad, maTSi dabandebul anu
avansirebul Rirebulebas anu `Cadebul fuls~ warmoadgens. amitom,
xelmZRvanelobis interesis sferos warmoadgens ara mxolod is, Tu rogori
gamosavlianobiT daixarja magaliTad, masala produqtis erTeulze, aramed
isic, ramdenad efeqtianadaa gamoyenebu;li masalis maragebSi dabandebuli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
24
fuladi saxsrebi. amasTan, saWiroa imisi kontrolic, saidan iyo
warmoSobili is fuladi saxsrebi: sakuTari wyaroebis Tu valdebulebebis
xarjze. kvlevis aseTi midgoma ki biznesis finansuri mxaris anu
Rirebulebis moZraobis analizs warmoadgens.
SeiZleba mokled iTqvas, rom finansuri analizis kvlevis sagania
sawarmos finansuri resursebis gamoyenebis da dafinansebis maCveneblebSi
momxdari cvlilebebi.
kvlevebSi finansuri analizi iyenebs igive meTodebsa da xerxebs, rasac
sawarmos ekonomikuri analizi. es ukanaskneli ki, garda saerTo
meTodologiuri midgomebisa, iyenebs kvlevis sakuTar meTods, romelic
warmoadgens im analizuri xerxebis erTobliobas, romelic saWiroa
analizis sagnis anu sawarmos safinanso-ekonomikur saqmianobaSi
warmoqmnili gadaxrebis gamosakvlevad. ekonomikurma analizma unda SeZlos
ekonomikur movlenebs Soris arsebuli kavSirebisa da urTierTzegavlenis
ricxvebSi gamosaxva.Aamdenad, ekonomikuri analizis xerxebis mizania
gazomos sawarmos saqmianobis ama Tu im mimarTulebis erTmaneTTan kavSiri
da maTi gavlena saboloo finansur Sedegebsa (mogeba/zaralze) da riskebze.
ekonomikuri analizis xerxebi SeiZleba sam jgufad daiyos:
1. analizis tradiciuli xerxebi: sabalanso xerxi, Sedareba da
ariTmetikuli gadaxrebi, eliminirebis xerxebi, martivi da rTuli
procentebi, diskontireba;
2. tradiciuli statistikuri meTodebi: dajgufeba, saSaualo sidideebi,
indeqsebi, dinamikuri mwkrivebi, grafikebi (Cveni azriT CamoTvlili
xerxebic analizuri xerxebia, romelTac statistika iyenebs);
3. maTematikuri meTodebi, romlebic ama Tu im ekonomikur maCveneblebs
Soris kavSirebis gamovlenis mizniT gamoiyeneba. Eesenia: korelaciuri,
dispersiuli da faqtoruli analizi; albaTobis meTodebi, rogoricaa,
TamaSTa Teoria, gadawyvetilebaTaA xe da a. S. wrfivi da arawrfivi
programireba da sxva.
sabalanso meTodi gamoiyeneba sawarmos ekonomikaSi arsebuli Sida
wonasworobis kanonzomierebebis aRricxva-angariSgebaSi sworad asaxvis
SemowmebisaTvis. sawarmos finansuri angariSgebis informaciis safuZvelze
Seiswavleba, daculia Tu ara Semdegi tolobebi:
aqtivi = valdebulebebi + sakuTari kapitali;
mogeba = Semosavlebi – xarjebi;
Semosavali = xarjebi + mogeba;
realizacia = mza produqciis sawyisi naSTi + produqcis gamoSveba _
_ mza produqciis saboloo naSTi;
moTxovnebi balansiT = moTxovnis sawyisi naSTi + realizaciis
moculoba (mogeba/zaralis angariSgebidan) _ myidvelebidan miRebuli
Tanxebi (fuladi nakadebis angariSgebidan) da a.S.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
25
Semowmebis Sedegad Tu aRmoCnda rom aucilebeli tolobebi finansur
angariSgebaSi darRveulia, unda gaswordes.
Sedareba warmoadgens erT-erT tradiciul analizur xerxs, romlis
gareSe analizuri kvleva SeuZlebelia. Sedareba, rogorc analizuri xerxi,
niSnavs maCveneblebis dapirispirebas maTi cvlilebebisa da SedarebiTi
daxasiaTebis mizniT. gadawyvetilebebis miRebis miznebisaTvis, Sedarebis
gareSe nebismieri ekonomikuri maCvenebeli aris utyvi da arafris mTqmeli.
davuSvaT, romelime firmis aqtivebis faqtiuri wliuri momgebianoba aris
15%. mxolod aseTi warmodgeniT igi mmarTvels veranairi gadawyvetilebis
miRebaSi ver exmareba. SeuZlebelia daaskvna, es faqti dadebiTi movlenaa
Tu uaryofiTi. firmis ekonomika win miiwevs Tu dabla ecema. magram,
rogorc ki momgebianobis am faqtiur maCvenebels dagegmil dones Seudarebs,
myisve win gadaiSleba firmis mTeli saqmianoba, rogorc cocxali organizmi
da gaCndeba uamravi kiTxva, romelic pasuxs moiTxovs. vTqvaT, aqtivebis
momgebianoba firmaSi dagegmili iyo 16%. maSasadame, momgebianoba
dagegmilTan SedarebiT erTi punqtiT daeca, rac imaze metyvelebs rom
aqtivebis gamoyenebis efeqtianoba Semcirda, vidre es gaTvaliswinebuli iyo.
bunebrvia, amis Sendeg daiwyeba misi gamomwvevi mizezebis Zieba. interesis
sferos warmoadgens, Tu ram gamoiwvia es gadaxra. aseve, Tu firmaSi
dagegmili iyo fondukugeba 5 lari yovel erT lar ZiriTad saSualebebze
da faqtiurad 5,8 lari aRmoCnda, maSin SeiZleba daskvna, rom ZiriTadi
saSualebebis gamoyenebis efeqtianoba gaizarda. analitikosma unda
gamoikvlios romelma faqtorebma gamoiwvia es warmateba da a.S.
maSasadame, ekonomikuri maCveneblebis Sedareba warmoadgens analizuri
kvlevis safuZvels kvleviTi azrovnebis mamoZravebel instruments, romlis
gareSe analzis Catareba SeuZlebelia. mxolod Sedarebis gziT
gamovlindeba gadaxrebi anu dadgindeba cvlilebebi, romelTa gamomwvevi
faqtorebis Seswavla saSualebas iZleva mmarTvelobam miiRos Sesabamisi
gadawyvetilebebi sawarmos saqmianobis ama Tu im mimarTulebiT. daadginos
damatebiTi resursebis mozidvis saWiroeba, gamonaxos finansuri da sxva
saxis resursebis ukeT gamoyenebis gzebi d a.S.
Sedarebis meTodis gamoyenebis dros aucilebeli moTxovnaa dacul iqnes
maCvenebelTa Sesadarisoba Sinaarsobrivi TvalsazrisiT da fasebis
mixedviT.
Sesadarisoba ekonomikuri SinaarsiT, niSnavs imas, rom gadaxrebi
gansazRvruli unda iqnes sxvadasxva periodis erTi da igive maCveneblebs
Soris. magaliTad, faqtiuri mogeba unda Seudardes gegmur mogebas an wina
wlis mogebas. faqtiuri Sromisnayofiereba – gegmur Sromis
mwarmoeblurobas da a.S. gaumarTlebelia gadaxra gamoTvlil iqnes
magaliTad, mimdinare aqtivebsa da mogebas Soris, an fondukugebasa da
Sromisnayofierebas Soris da a.S. aseT gadaxrebs `azri~ ara aqvT, radgan
aRebuli maCveneblebi Tvisobrivad (Snaarsobrivad) araSesadarisia.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
26
im maCvenebels, romlis mimarTac Sedareba xdeba, sabaziso maCvenebeli
ewodeba. nebismieri ekonomikuri maCveneblis Sedareba SeiZleba moxdes
gegmur an wina wlebis maCveneblebTan. amdenad, Sedarebis baza SeiZleba
iyos gegmuri maCvenebeli, wina wlebis faqtiuri maCveneblebi, saSualo
dargobrivi an warmatebuli sawarmos maCveneblebi.
ama Tu im maCveneblSi warmoSobili gadaxra SeiZleba iyos sasurveli an
arasasurveli.
sasurvelia iseTi gadaxra, romelic xels uwyobs potenciuri mogebis
zrdas. xolo,Aarasasurevelia gadaxra, romelic mosalodneli mogebis
Semcirebas iwvevs.
davuSvaT. realizaciidan miRebuli Semosavlebis Sesaxeb romelime
pirobiT sawarmoSi, analitikosma moipova informacia 2016 da 2017
wlisaTvis da Seadgina analizuri cxrili (ix. cxrili 1.2.1).
cxrili 1.2.1.
Ggadaxrebi SemosavlebSi
(aTas larebSi)
maCveneblebi
wina
2016
wels
2017 w. gadaxra
geg-
miT
faqti-
urad
wina
wlidan
geg –
midan
a 1 2 3 4 5
Semosavali realizaciidan 17 000 17 600 19 800 + 2800 + 2200
wliurad gamoSvebuli produqcia 18 000 18 200 19995 + 1995 + 1795
pirvel cxrilSi, mimdinare wlis Semosavlis maCvenebeli (19800 lari)
Sedarebulia wina wlis faqtiur da mimdinare wlis, gegmur maCveneblebTan.
pirvel gadaxraSi (sveti 4) sabaziso maCvenebelia 2016 wlis faqtobrivi
maCvenebeli da meore gadaxraSi (sveti 5) sabaziso maCvenebelia mimdinare
wlis (2017 w) gegmuri maCvenebeli. M
motanili cxrilis safuZvelze SeiZleba davaskvnaT, rom saanalizo
sawarmoSi, 2017 wels miRebuli iqna 2200 aT. lariT meti Semosavali
gegmasTan SedarebiT (19800-17600), xolo, 2016 welTan SedarebiT, miRebulia
1800 aT.lariT meti Semosavali (19800-17000). analogiurad iqneba
daxasiaTebuli gamoSvebuli mza produqciis maCveneblis cvlilebebi anu
gadaxrebi. maSasadame, arsebuli gadaxrebi sasurvelia anu dadebiT
movlenas warmoadgens.
maCvenebelTa Sedarebis Sedegad gadaxrebis gamovlenis Semdeg xdeba am
gadaxrebze moqmedi faqtorebis gavlenis gazomva anu faqtoruli analizi.
gadaxrebze moqmedi faqtorebis gazomvis mizniT gamoiyeneba eliminirebis
meTodi, romelsac ori saxesxvaoba gaaCnia: absoluturi sxvaobisa da
jaWvuri Casmis xerxebi.
faqtori, rogorc adre visaubreT, aris ama Tu im movlenis moxdenis
mizezi. amasTan TviT faqtorebi urTierTadakavSirebulni arian da
erTmaneTs ganapirobeben. amitom, analizis dros erT-erTi mTavari amocanaa
mizez-Sedegobrivi kavSirebis sworad gansazRvra. rogorc faqtorebi, ise
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
27
Sedegebi, ekonomikur analizSi gamoisaxebian niSnebiT anu ricxvebSi.
Nfaqtorebic, Tavis mxriv ekonomikur maCveneblebs warmoadgenen.
Mmizez-Sedegobrivi kavSirebis TvalsazrisiT, gamoiyofa Sedegobrivi
maCveneblebi, romelTa analizi xdeba da faqtor-maCveneblebi, romlebic
sakvlev maCvenebelze zegavlenas axdenen.
nebismieri finansur-ekonomikuri movlena mravali Sida da gare
faqtorebis zemoqmedebis Sedegia. Sida faqtorebi damokidebulia sawarmos
saqmianobaze, rogoricaa, marTvis xarisxi, muSaxelis kvalifikacia da
stimulebi, mwarmoeblurobis done, danaxarjebis gamoyenebis done da sxva.
gare faqtorebi ki sawarmosagan damoukideblad moqmedeben. rogoricaa,
sabanko saprocento ganakveTebi, saxelmwifos sagadasaxado politika,
partnior sawarmoebSi arsebuli mdgomareoba, Sesyiduli nedleulis
xarisxi, fasebi da sxva.
amasTan, ekonomikur maCveneblebs Soris arsebuli mizez-Sedegobrivi
kavSirebi SeiZleba iyos pirdapirproporciuli an ukuproporciuli.
Ppirvel SemTxvevaSi faqtor maCveneblis zrda Sedegobrivi maCveneblis
zrdas iwvevs. meore SemTxvevaSi, ki piriqiT, faqtoris zrda Sedegis
Semcirebas iwvevs.
faqtoruli analizisaTvis aucilebelia Sedegobrivi da faqtor-
maCveneblebis dakavSirebis modelis ageba. aseT models faqtorul sistemas
uwodeben.
faqtoruli sistemis modeli aris maTematikuri formula, romelic
saanalizo maCvenebelsa da faqtor-maCveneblebs Soris arsebul kavSirebs
gamoxatavs. kavSiris ori saxe arsebobs: funqciuri da stoxastikuri.
funqciuri kavSiri mkacrad determinirebuli, identificirebuli anu
gansazRvradi kavSiria, romelSic moqmedi faqtoris yovel mniSvnelobas
savsebiT gansazRvruli, araSemTxveviTi mniSvneloba Seesabameba. Aanu
sistema garkveulad gansazRvrul mdgomareobaSi gadadis. igi zogadi saxiT
Semdegnairad gadmoicema:
y = f ( x1 …x 2 … x 3 … x n ), sadac, y _ aris Sedegobrivi sakvlevi maCvenebeli; xn _ arisFfaqtor-maCveneblebi. funqciuri kavSiris erT-erTi magaliTia Semdegi modeli: pr = mr . dR . sT . Sn; sadac, pr – aris wlis ganmavlobaSi sawarmos mier gamoSvebuli produqciis
moculoba; mr – aris dasaqmebuli muSebis ricxvi; dR – aris erTi muSis namuSevari dReebi weliwadSi; sT – aris samuSao dRis xangrZlioba saaTebSi; Sn – aris saaTobrivi Sromisnayofiereba anu erT saaTSi gamoSvebuli produqciis moculoba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
28
Mmxolod mocemuli tipis, determinirebuli faqtoruli sistemis
modelis arsebobis SemTxvevaSi SeiZleba gamoyenebul iqnes absoluturi
sxvaobisa an jaWvuri Casmis xerxebi. amasTan, Tu mwkrivSi gayofis
ariTmetikuli moqmedebac iarsebebs, maSin mxolod jaWvuri Casmis xerxi
unda iqnas gamoyenebuli.
stoxastikuri kavSiri SemTxveviTi anu xdomilebiTi kavSiria. Aam
SemTxvevaSi SeuZlebelia determinirebuli faqtoruli sistemis modelis
ageba. aseTi kavSirebis analizisaTvis maTematikuri meTodebi gamoiyeneba,
romelic Semdeg sakiTxSi iqneba ganxiluli.
absoluturi sxvaobis xerxis arsi SemdegSi mdgomareobs: mocemuli
faqtoris gavlena udris, am faqtoris `gadaxra~ gamravlebuli, mwkrivSi,
mis win mdgomi faqtoris faqtiur da Semdgomi faqtoris sabaziso
mniSvnelobebze.
ganvixiloT magaliTi. zemoT mocemuli faqtoruli modelis mixedviT
saWiro pirobiTi informacia mocemulia cxrilSi 1.2.2). cxrili 1.2..2 saanalizo sawarmos produqciis gamoSvebis maCveneblebi
2017 wlis mdgomareobiT
Mm a C v e n e b l e b i
gegmiT
Ffaqti- urad
gadaxra
D a 1 2 3
Ddasaqmebuli muSebis ricxvi 200 205 + 5 erTi muSis mier namuSevari dReebi weliwadSi 260 254 _ 6 samuSao dRis xangrZlioba saaTebSi 7 8 + 1 saaTobrivi Sromisnayofiereba (larebSi) 50 48 _ 2
weliwadSi gamoSvebuli produqcia (aTas lar.) 18 200 19 995 +1795 Mmoqmedi faqtorebis gavlena: I. muSebis ricxvis cvlilebis gavlena _ _ + 455 II. namuSevari dReebis ricxvis gavlena _ _ _ 430,5 III. dRis xangrZliobis cvlilebis gavlena _ _ +2603,5 IV. saaTobrivi Sromisnayofierebis gavlena _ _ _ 833
faqtorTa gavlenis algebruli jami +1795
motanil faqtorul modelSi anu faqtorTa dakavSirebis mwkrivSi, rogorc xedavT, oTxi faqtoria. TiToeuli faqtoris cvlilebis gavlena absoluturi sxvaobis xerxiT Semdegnairad gamoiTvleba: 1. muSaTaA ricxvis cvlilebis gavlena = (+5) * 260 * 7 * 50 = +455 aT.lari 2. namuSevari dReebis cvlilebis gavlena = 205 * (_6) * 7 * 50 = _ 430,5 aT.lari 3. dRis xangrZliobis cvlilebis gavlena = 205 * 254 * (+1) * 50 = +2603,5 aT.lari 4. Sromisnayofierebis cvlilebis gavlena = 205 * 254 * 8 * (_2) = _ 833 aT.lari oTxive faqtoris cvlilebis gavlenis algebruli jami saanalizo maCveneblis saerTo gadaxris toli unda iyos. + 455 _ 430,5 + 2603,5 _ 833 = + 1795 aT.lari
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
29
Catarebuli gamoTvlebis Sedegad gakeTdeba Semdegi daskvna:
gaangariSebam aCvena, rom produqciis gamoSvebis gegmidan gadaxraze moqmedi
ganxiluli faqtorebidan, orma faqtorma dadebiTi, orma ki uaryofiTi
gavlena moaxdina. kerZod, gamomdinare iqedan, rom sawarmoSi dasaqmebuli
muSebis ricxvi faqtiurad 5 kaciT gaizarda (ix. cxrili #1.3.2), amiT
produqciis mosalodneli gamoSveba gaizarda 455 aTasi lariT; TiToeuli
muSis mier namuSevari dReebis ricxvi weliwadSi 6 dRiT Semcirda, ramac
produqciis mosalodneli gamoSveba 430,5 aTasi lariT Seamcira; samuSao
dRis erTi saaTiT zrdis Sedegad, damatebiT gamoSvebul iqna 2603,5 aTasi
laris produqcia, rac dadebiT Sefasebas imsaxurebs. xolo, imis gamo rom
faqtiuri Sromisnayofiereba gegmurTan SedarebiT yovel saaTSi ori lariT
daeca, produqciis mosalodneli gamoSveba 833 aTasi lariT Semcirda.
Semdgomi analiziT gamokvleul unda iqnes, ram gamoiwvia muSebis
mTeldRiuri mocdenebi da Sromisnayofierebis dacema.
Aamdenad, produqciis gamoSevbis gadidebis rezervia: 430,5 + 833 = 1263,5 aTasi lari.
Tuki, sawarmoSi mogebis norma (marJa) dagegemili iyo 20%, mocemul
SemTxvevaSi sawarmo dakargavda 252,7 aTas lar mogebas (1263,5 * 20%).
Amocemul situaciaSi, analitikosi daaxloebiT Semdeg rekomendaciebs
gaakeTebs:
a. menejmentma unda aRmofxvras muSebis mTeldRiuri gacdenebis
mizezebi;
b. menejmentma unda uzrunvelyos muSebis kvalifikaciis amaRleba da
Sromis ufro efeqtiani gamoyeneba.
jaWvuri Casmis xerxiT TiToeuli faqtoris gavlena Semdegnairad
gamoiTvleba: dasawyisSi, faqtoruli sistemis modelSi anu faqtorTa
dakavSirebis pirvel mwkrivSi, yvela faqtori aiReba gegmur (sabaziso)
doneze. Semdeg mw wkrivebSi, თiთoeuli gegmuri faqtori TandaTan
Seicvleba faqtiuri mniSvnelobebiT da yoveli momdevno gaangariSebis
Sedegs akldeba wina gaangariSebis Sedegi. miRebuli sxvaoba warmoadgens
mocemuli faqtoris gavlenas.
Eimave magaliTze gaangariSebebi miiRebs Semdeg saxes:
I gaangariSeba. pirvel mwkrivSi yvela faqtori gegmuria (anu sabaziso): 200 * 260 * 7 * 50 = 18 200 aT. lari II gaangariSeba. Aaxla faqtorTa mwkrivSi pirveli faqtori Seicvleba
misi faqtiuri mniSvnelobiT, danarCeni igive darCeba da miiReba: 205 * 260 * 7 * 50 = 18 655 aT. Llari Mmeore da pirvel gaangariSebis Sedegebs Soris sxvaoba gamowveuli
iqneba muSaTaA ricxvis cvlilebis gavleniT. maSasadame,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
30
muSaTa ricxvis cvlilebis gavlena = 18 655 _ 18 200 = + 455 aT. lari III gaangariSeba: axla unda Seicvalos meore faqtori, namuSevari dReebis
ricxvi: 205 * 254 * 7 * 50 = 18 224,5 aT.lari namuSevari dReebis cvlilebis gavlena = 18 224,5 – 18 655 = _ 430,5 aT.l IV gaangariSeba, axla maCvenebelTa mwkrivSi Seicvleba mesame faqtori: 205* 254 * 8 * 50 = 20 828 aT.l samuSao dRis xangrZliobis cvlilebis gavlena = 20 828 –18 224,5 = = +2603,5 aT.l V gaangariSeba. Seicvleba meoTxe faqtori da faqtorTaA mwkrivi
mTlianad faqtiuri gaxdeba. 205 * 254 * 8 * 48 = 19 995 aT.l Sromisnayofierebis cvlilebis gavlena = 19 995–20 828 = _ 833 aT. l mocemul SemTxvevaSic, yvela moqmedi faqtoris gavlenis algebruli
jami saanalizo maCveneblis saerTo gadaxris tolia. Tu erTmaneTs
SevudarebT absoluturi sxvaobisa da jaWvuri Casmis xexebiT miRebul
pasuxebs, isini erTmaneTs emTxveva. amasTan, absoluturi sxvaobis xerxi
ufro naklebad Sromatevadia. erTi gaangariSebiT miiReba mocemuli
faqtoris gavlena. jaWvuri Casmis xerxiT ki ori gamoTvla unda Catardes,
raTaA ama Tu im faqtoris gavlena gaizomos. amitom, absoluturi sxvaobis
xerxi ufro gamoiyeneba. oRond, im SemTxvevaSi, roca faqtorul modelSi
anu mwkrivSi aris gayofa an gayofac da gamravlebac, maSin saWiroa jaWvuri
Casmis xerxis gamoyeneba, radgan ambsoluturo sxvaobis xerxi swor
pasuxebs ar iZleva.
aqve SevniSnavT, rom ganxilul faqtorTa mwkrivSi motanili faqtorebi
moculobiTi maCveneblebia. SeiZleba zogjer isini fardobiT maCveneblebsac
wamroadgendnen.
drois raime intervalSi (periodSi) ama Tu im ekonomikuri xasiaTis
movlenebis moxdenis sixSiris, xarisxis da tendenciebis daxasiaTebisaTvis,
ekonomikuri analizi saSualo sidideebs da sxvadasxva indeqsebs iyenebs.
saSualo sidide centralur maCvenebels warmoadgens. igi niSnavs
monacemTa simravleSi erTi iseTi mniSvnelobis povnas, romelic
warmoadgens monacemTaA mTeli simravlis maxasiaTebels da am simravlis
erTgvar warmomadgenels. saSualo maCveneblebs Soris yvelaze
gavrcelebulia saSualo ariTmetikuli. Gganasxvaveben martiv saSualo
ariTmetikuls da Sewonil saSualos.
saSualo ariTmetikulis gamosaTvlelad, simravleSi arsebul wevrTa
jami iyofa simravlis wevrTaA ricxvze. igi aRiniSneba X ( x saSualo)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
31
sademonstracio magaliTi:
davuSvaT, xuTi Tvis ganmavlobaSi produqtis gayidvebi calebSi Seadgenda: maisi 34 600 ivnisi 35 700 ivlisi 37 000 agvisto 33 500 seqtemberi 37 900 -------------------------------------- ∑ jami 178 700 _
X (saSualo ariTmetikuli) = 178700 / 5 = 35 740 erTeuli
maSasadame, yovelTviurad, saSualod iyideboda 35740 erTeuli
produqti. marTalia, saSaulo sidide ar emTxveva simravlis romelime
konkretul wevrs, magram Seicavs da asaxvs yveli wevrisaTvis
damaxasiaTebel saerTo Tvisebas. amitom, saerTo tendenciebis SedarebiTi
daxasiaTebisTis igi warmatebiT gamoiyeneba.
saSaulo Sewonili ariTmetikulis gamoTvlisaTvis damatebiT gamoiyeneba
simravleSi xdomilobaTa wonebi (anu sixSire).
davuSavT, wlis ganmavlobaSi gayidvebis moculoba Tveebis mixedviT
Semdegnairad iyo ganawilebuli: gayidvebi sixSire namravli erTeulebSi (Tveebis ricxvi) 34 600 2 69 200 35 700 3 107 100 37 000 2 74 000 33 500 4 134 000 37 900 1 37 900 -------------- ------ ------------- ∑ 12 422 200
saSualo Sewonili = 422200 / 12 = 35 183 erTeuli. A aq `wonebi~ aris Tveebis ricxvi. ganvixiloT Semdegi magaliTi. saqonlis Sesyidvebis Sesaxeb arsebobs Semdegi informacia: TariRi raodenoba erTeulis fasi Rirebuleba (lari) (lari)
10.05.2016 450 10 4500 30.05.2016 500 12 6000 15.06.2016 400 11 4400 30.06.2016 550 14 7700
----------- --------- ----- ---------- jami 1900 43 22600 Mmocemul magaliTze, saqonlis erTeulis Sesyidvis saSualo fasi iqneba: martivi saSualo ariTmetikuliT = (10 + 12 + 11 + 14} : 4 = 10,75
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
32
saSualo Sewonili ariTmetikuliT = 22600 / 1900 = 11,89 lari saSualo SewonilSi `wonebi~ aris produqtis raodenoba. amdenad, analizis dros romelime erTi meTodi unda iqnes gamoyenebuli.
Uufro metad, saSualo Sewonili gamoiyeneba.
ekonomikuri analizi aseve iyenebs sxvadasxva indeqsebs.
indeqsi aCvenebs drois erTi gansazRvruli momentidan meore momentamde
cvladis (raime maCveneblis) cvlilebis dones. indeqsi miiReba Sesadarisi
maCveneblebis SefardebiT. indeqsi 100-ze gamravlebiT procentebSi
gadaiyvaneba. indeqsebi SeiZleba iyos gegmis Sesrulebis, dinamikis,
struqturis, fasebis da a.S.
magaliTad, 1.3.1 cxrilis informaciis Tanaxmad, 2017 wels realizaciidan
miRebuli Semosavlebis gegmis Sesrulebis indeqsi iqneba: 19800 / 17600 = 1,125 anu 112,5 % anu realizaciis gegma Sesrulebulia 112,5%-iT. Ee.i. mateba gegmasTan
SedarebiT Seadgens 12,5 procents. wina welTan SedarebiT ki matebam 16,5%-s
(19800 / 17000 * 100) Seadgina.
dinamikuri indeqsebi gamoiyeneba ramdenime wlian periodSi ama Tu im
ekonomikuri maCveneblis cvlilebebis tendenciis daxasiaTebisaTvis.
dinamikuri indeqsebi Tavis mxriv DSeiZleba iyos sabaziso an jaWvuri.
sabaziso indeqsebi gamoiTvleba erTi romelime wlis mimarT. jaWvuri
indeqsebi ki gamoiTvleba yoveli wina wlis mimarT.
sademonstracio magaliTi:
erT-erTi kompaniis produqciis gayidvebis Sesaxeb, arsebobs Semdegi
informacia (ix. cxrili 1.2.3). imis daxasiaTebisaTvis, Tu rogori tempebiT
icvleboda realizaciidan miRebuli Semosavlebis maCvenebeli 2010-2017
wlebSi, imave cxrilSi gamoTvlilia dinamikuri indeqsebi. cxrili 1..2..3
Semosavlebis dinamika (lari)
wlebi Semosavali realizaciidan Mmimdinare fasebiT
%-ad sabaziso 2010 welTan SedarebiT
%-ad wina wlebTan SedarebiT
a 1 2 3 2010 34 600 100 - 2011 35 700 103,2 103,2 2012 35 000 101,2 98,2 2013 36 900 106,6 105,4 2014 39 100 112,0 106,0 2015 40 000 115,6 102,3 2016 38 700 111,8 96,7 2017 40 500 117,1 104,6
1.2.3. cxrilis meore svetSi warmodgenilia sabaziso indeqsebi erTsa da
imave 2010 welTan SedarebiT:
2011 w. = 35700/34600 *100 = 103,2%; 2012 w. = 35000/34600 * 100 = 101,2% da a.S.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
33
Mmesame svetSi gamoTvlilia jaWvuri indeqsebi yovel wina welTan SedarebiT: 2011 w = 35700/34600 * 100 = 103,2%; 2012 w = 35000/35700 * 100 = 98,2% da a.S. Mamrigad, mesame cxrilis monacemebis safuZvelze SeiZleba davaskvnaT,
rom saanalizo sawarmoSi realizaciidan miRebuli Semosavlebi 2010-2017
wlebis periodSi, zrdis tendenciiT xasiaTdeboda. Tumca wina wlebTan
SedarebiT, yovel momaval wels gansxvavebuli suraTi iyo xolme.
magaliTad, 2012 wels, Semosavlebi sabaziso 2010 welTan SedarebiT 1,2%-iT
gaizarda, wina welTan SedarebiT ki 1,8%-iT Semcirda.
dinamikuri mwkrivis saSualo done yvelaze martivad Semdegnairad
gamoiTvleba:
y (saSualo done) = ∑ y / n; (1.2.1)
sadac:
Y∑ y - aris mwkrivis doneTa jami; N n – mwkrivis doneTa (wevrTa) ricxvi.
es koeficienti aCvenebs saanalizo maCveneblis zrdis saSulo temps
aRebul periodSi.
1.2.3. cxrilis me-2 svetis maCveneblebis safuZvelze, saanalizo sawarmos
Semosavlebis zrdis saSualo tempi 2010-2017 wlebis periodSi Seadgens:
(103,2 + 101,2 + 106,6 + 112 +115,6 + 111,8 + 117,1) ----------------------------------------------------------------------------------- = 867,5 / 8 = 109,6% 7 igive Sedegi miiReba Tuki cvlilebis doneTa jami gaiyofa wevrTa
ricxvis jamze.
(3,2 + 1,2 +6,6 + 12 + 15,6 + 11,8 + 17,1) / 7 = 67,5 / 7 = 9,6%
anu, saSualo mateba Svidi wlis ganmavlobaSi 9,6% iyo.
zrdis saSualo tempis gamosaTvlelad agreTve SeiZleba gamoyenebul
iqnes Semdegi formulebi:
_ (n -1)
K = yn / y0 ; (1.2.2)
sadac, y0 – mwkrivis pirveli wevri, yn - aris mwkrivis bolo wevri. am formuliT, zrdis saSualo tempi 101 %-ia da gansxvavdeba wina Sedegisagan. an, SeiZleba SeiZleba Semdegi yvelaze martivi formulis gamoyeneba:
KK = ( ∑ y – yn ) / ( ∑ y – y0 ), (1.2.3)
K = (867,5 – 117,1) / (867,5 – 103,2) = 750,4 / 764,3 = 1,023
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
34
sadac, y0 – mwkrivis pirveli wevri, yn - aris mwkrivis bolo wevri. am formuliT zrdis saSualo tempia 102 %. maSasadame, sxvadasxva Sedegi
miiReba. amitom analitikosma romelime erTi xerxi unda airCios.
rogorc cnobilia, ekonomikaSi adgili aqvs fasebis cvlilebas.
resursebis erTeulis fasi wlebis mixedviT gansxvavebulia, rac
RirebulebiTi maCveneblebis dinamikaSi anu mravalwlian intervalSi
realur cvlilebebs amaxinjebs.
ase magaliTad, davuSvaT, sawarmoSi wina wels gamoSvebul iqnaA1000 cali
produqti, romlis erTeulis gasayidi fasi iyo 12 lari. mimdinare wels
aseve gamoSvebul iqna 1000 cali produqti, romlis erTeulis fasi gaxda 15
lari. RirebulebiT formaSi iqmneba warmodgena, rom TiTqos produqciis
warmoeba 12000 laridan (1000 * 12) wina welTan SedarebiT, 15000 laramde
(1000 * 15) anu 25%-iT gaizarda mimdinare wels. sinamdvileSi ki warmoebis
realur zrdas adgili ar hqonia. inflaciam warmoebis realuri tempi
Secvala. magram, Tu mimdinare wlis 1000 cal produqts wina wlis fasSi (12
l) gadaiyvaneba 12000 lari miiReba da gamoCnda, rom warmoebis realur
cvlilebas adgili marTlac ar hqonia. amdenad, realuri tempebis
dasadgenad, saWiro xdeba maCvenebelTaA gadayvana Sesadar fasebSi. am
mizniT fasebis indeqsebi gamoiyeneba.
arsebobs fasebis indeqsebis Semdegi saxeebi:
1. martivi indeqsebi
2. Sewonili indeqsebi
3. lapeieris indeqsi
4. paaSes indeqsi.
martivi indeqsebi ori saxis SeiZleba iyos: RirebulebiTi da
raodenobrivi.
RirebulebiTi (anu fasis) indeqsi gviCvenebs drois ganmavlobaSi sagnis
erTeulis fasis cvlilebas. mas inflaciis koeficientsac uwodeben. igi
gamoiangariSeba ama Tu im saxis produqtis erTeulis mimdinare fasis
SefardebiT sabaziso wlis fasTan, Semdegi formuliT: P1
Ffasis martivi indeqsi = ------- * 100; sadac, (1.2.4) P0
P0 – aris sagnis erTeulis fasi sabaziso periodisaTvis (romelime wina wlis) P1 - aris sagnis erTeulis fasi mimdinare periodisaTvis. M raodenobrivi (anu moculobis) martivi indeqsi zomavs warmoebuli an
gayiduli produqciis moculobis cvlilebebs.
q1
Mmoculobis martivi indeqsi = --------- * 100; sadac, (1.2.5) q0
q1 - aris produqciis moculoba drois mocemuli momentisaTvis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
35
q0 – aris produqciis moculoba sabaziso periodisaTvis. sademonstracio magaliTi: vTqvaT erTi kilogrami wiwibura 2010 wels 2,5 lari Rirda. 2017 wels misi fasi
4 lari gaxda. Tu Sedarebis bazad 2010 wels aviRebT, maSin fasis indeqsi iqneba:
P1 4 fasis martivi indeqsi = ------- * 100 = -------- * 100 = 160%. P0 2,5
Ees niSnavs, rom erTi kilogrami wiwiburas fasi 2000 welTan SedarebiT 60%-iT
gaizarda. maSasadame, inflaciis koeficientia 1,6. aseve, Tu magaliTad, sawarmom 2010 wels _ 4600 cali da 2017 wels _ 4800 cali
mtversasruti gamouSva, maSin moculobis indeqsi iqneba: q1 4800 Mmoculobis martivi indeqsi = --------- = ------- = 1,043 anu 104,3%. q0 4600 Ees niSnavs, rom mocemul sawarmoSi warmoebis moculoba 2017 wels, wina
welTan SedarebiT 4,3%-iT gaizarda. Tu erTi mtversasrutis fasi 2016 wels 145 lari da 2017 wela 170 lari iyo,
maSin: 4800 * 170 816 000 RirebulebiT formaSi warmoebis zrda = --------------- * 100 = ------------ * 100 = 122,3% 4600 * 145 667 000 rogorc xedavT, warmoebam TiTqos 22,3%-iT moimata, maSin rodesac realuri
mateba 4,3%-ia. realuri suraTis misaRebad gamoiyeneba inflaciis koeficienti, romelic mocemul magaliTze aris 170/145 = 1,1724
2017 wlis produqcia 2016 wlis fasebSi Semdegnairad gadaiyvaneba: 816000/1,1724 = 696 008 lari. marTlac, warmoebis moculobis realuri cvlileba = 696 000 / 667 000 *
100 = 104,3%, rogorc es aCvena moculobis indeqsma. SeiZleba gamoyenebuli iqnes deflaciis koeficientic, romelic
inflaciis koeficientis Sebrunebuli maCvenebelia. Cvens magaliTze deflaciis koeficienti = 145/170 = 0,853, an 100 / 117,24 = 0,853 mimdinare wlis maCvenebeli rom gadayvanil inqas sabaziso wlis fasebSi,
amisaTvis: 816 000 * 0,853 = 696 000 lari amrigad, RirebulebiTi maCveneblebis dinamikuri analizis dros
aucilebelia fasebis cvlilebis gavlenis gamoricxva, raTa gamovlindes maCvenebelTa cvlilebis realuri tempebi.
sademonstracio magaliTi: mocemulia samrewvelo kompaniis xarjebis Sesaxeb Semdegi informacia:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
36
lari inflaciis indeqsi 2010 w 117 400 1,00 2011 w. 134 000 1,08 2012 w 145 700 1,05 2013 w 167 900 1,09 moTxovna: moaxdineT xarjebis Sesworeba sabaziso doneze (2010 w) da SeadgineT
dinamikuri mwkrivi Sesworebamde da Sesworebis Semdeg. cxrili 1.2.4
xarjebis dinamika
wlebi
Sesworebuli xarjebi
dinamika %-ad 2010 welTan Sed-iT Sesworebamde Sesworebis Semdeg
2010 117400 / 1,0 = 117 400 100 100 2011 134000 / 1,08 = 124 074 114,1 105,7 2012 145700 / 1,05 = 138 762 124,1 118,2 2013 147900 / 1,09 = 135 688 126,0 115,6
rogorc, meoTxe cxrilis maCveneblebidan Cans, Sesworebamde anu fasebis
gavlenis gamoqviTamde, danaxarjebis zrdis tempebi gacilebiT maRalia,
vidre Sesworebis Semdeg anu roca inflacia danaxarjebis maCveneblebidan
gamoricxulia. mas deflirebul xarjebsac uwodeben.
F fasisa da moculobis indeqsebis namravli iZleva fasebis saerTo
indeqss. cnobilia lapeieris da paaSes fasebis indeqsebi. maTSi mocemulia
yvela saxis produqtebis mixedviT gakeTebuli gamoTvlebis jami.
∑ (p1 * q0 ) Ffasis lapeieris indeqsi = -------------------; (1.2.6) ∑ (p0 * q0 )
igi Sewonili raodenobisaTvis iyenebs sabaziso wels. Aanu, sabaziso
wels gamoSvebuli produqti gadmoyvanilia mimdinare wlis fasebSi, da
Sefardebulia sabaziso wlis produqtTan sabaziso fasiT.
∑ (p1 * q1 ) fasis paaSes indeqsi = ----------------- (1.2.7) ∑ (p0 * q1 )
igi Sewonili raodenobisaTvis iyenebs mimdinare wels. Aanu Mmimdinare
wlis produqti mimdinare wlis fasebiT, Sefardebulia sabaziso wlis
fasSi gadayvanil mimdinare wlis produqciasTan.
lapeierisa da paaSes fasebis indeqsebi zogjer erTmaneTs emTxveva,
magram zogjer SeiZleba erTmaneTs ar daemTxves. Ees gamowveulia imiT, rom
fasebis zrdis dros momxmarebeli gadadis dabalfasiani saqonlis
moxmarebaze, rac momxmarebelze inflaciis gavlenas amcirebs. Mmagram,
miuxedavad amisa, lapeieris indeqsis gamoyenebisas, bazarze moTxovnis
modelis cvlileba mxedvelobaSi ar miiReba. Sedegad, lapeieris indeqsi
ixreba realuri inflaciuri maCveneblis gadametebisaken.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
37
meore mxriv, paaSes indeqsi Tavis TavSi moicavs wina wlebis monacemebis
gaangariSebas, es ki mizanSeuwonelia, radgan saWiro xdeba sxva indeqsebis
Semotana. imis gamo, rom paaSes indeqsi dafuZnebulia mimdinare moTxovnis
modelze, igi srulad ar afasebs inflaciis gavlenas momxmarebelze.
sademonstracio magaliTi. 2016 weli gamoiyeneT sabaziso wlad da daTvaleT lapeieris da paaSes
indeqsebi, Semdegi monacemebis mixedviT
Mmoxmarebuli saqoneli 2016 – 1017 ww.
saqonlis dasaxeleba
2015 2016
fasi ( p0 ) moculoba (q0) fasi ( p1) moculoba ( q1) puri 0,50 l/batoni 20 000 batoni 0,70 l/batoni 25 000 batoni rZe 1,00 l/qila 10 000 qila 1,20 l/qila 12 000 qila Saqari 1,50 l/kg 22 000 kg 1,80 l/kg 20 000 kg
kvercxi 50 l/yuTi 1 000 yuTi 60 l/yuTi 950 yuTi
l – asoTi aRniSnulia `lari~.
amoxsna: ∑ (p1 * q0 ) a). Ffasis lapeieris indeqsi = -------------------; ∑ (p0 * q0 ) gamoTvlebi fasebis lapeieris indeqsisaTvis cxrili 1
saqoneli
F fasi p0
moculoba qo
P 0 * q 0
fasi P1
P1 * q 0
puri 0,50 20 000 10 000 0,70 14 000 rZe 1,00 10 000 10 000 1,20 12 000 Saqari 1,50 22 000 33 000 1,80 39 600 kvercxi 50 1 000 50 000 600 60 000 jami 103 000 125 600
P0 * q 0 – aris wina wlis produqcia gamosaxuli wina wlis fasebSi; P1q 0 - aris wina wlis produqcia gamosaxuli dRevandel fasebSi.
Llapeieris indeqsi =125 600 / 103 000 * 100 = 121,94% ∑ (p1 * q1 ) b). fasis paaSes indeqsi = ----------------- ∑ (p0 * q1 )
gamoTvlebi fasebis paaSes indeqsisaTvis cxrili 2
saqoneli
fasi P0
moculoba q1
P0 * q1
fasi P1
P1 * q1
puri 0,50 25 000 12 500 0,70 17 500 rZe 1,00 12 000 12 000 1,20 14 400 Saqari 1,50 20 000 30 000 1,80 36 000 kvercxi 50 950 47 500 60 57 000 Jami 102 000 124 900 Ffasebis paaSes indeqsi = 124 900 / 102 000 * 100 =122,45 %.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
38
ekonomikur analizSi agreTve gamoiyeneba struqturis indeqsebi anu
struqturuli koeficientebi, romlebic gamoiyeneba mTelis Semadgenlobis
daxasiaTebisaTvis. struqturuli koeficientebis jami yovelTvis asis
tolia.
struqturuli koeficienti axasiaTebs Semadgeneli nawilis xvedriT
wils mTelis mimarT.
magaliTad, aqtivebis struqturis daxasiaTebisaTvis Sedgeba Sesabamisi
cxrili, romelsac Semdegi saxe eqneba:
cxrili 1.3..5
sawarmos aqtivebis struqtura 2015 – 2016 ww
aqtivebi
2016 2017 Lari
xvedrTi wi- li %-ad
lari
xvedriTi wi- li %-ad
grZelvadiani aqtivebi 567 900 62,18 589 000 62,68 moklevadiani aqtivebi 345 400 37,82 350 700 37,32 jami 913 300 100 939 700 100 rogorc mexuTe cxrilis gamoTvlebidan Cans, aqtivebSi maRali xvedriTi
wili uWiravs grZlevadian aqtivebs, romelic odnav gaizarda 2017 wels.
Semdeg analogiurad Seiswavleba grZelvadiani da mimdinare aqtivebis
struqtura.
1.3. analizSi gamoyenebuli maTematikuri
meTodebi
maTematikuri meTodebi ekonomikur analizSi gamoiyeneba maSin, rodesac
faqtor maCvenebelsa da Sedegobriv maCveneblebs Soris kavSirebi
determinirebuli xasiaTis dakavSirebis modelis saxiT ver ganisazRvreba,
roca, Yyvela faqtoris moqceva formulaSi SeuZlebelia da roca, adgili
aqvs stoxastikur kavSirebs.
stoxastikuri kavSirebi xdomilebiTi kavSirebia, roca erT faqtorul
sidides mravali Sedegobrivi mniSvneloba Seesabameba, anu, sistemas ewodeba
xdomilebiTi, Tuki mocemuli sawyisi pirobebis dros sistema SeiZleba
gadavides sxvadasxva mdgomareobaSi, romelTac sxvadasxva albaToba
gaaCniaT.
magaliTad, erTidaigive sawarmos aqciebis kursi birJaze wlis
ganmavlobaSi sxvadasxva mimarTulebiT SeiZleba Seicvalos, romlebic
sawarmos gansxvavebul finansur Sedegebs moutons.
Mekonomikur movlenebs Soris mizez-Sedegobrivi kavSirebis SeswavliT
gadaiWreba Semdegi amocanebi:
1. saanalizo maCveneblebs Soris kavSiris arsebobis an ararsebobis
faqtis dadgena;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
39
2. kavSirebis simWidrovis gazomva;
3. araSemTxeviTi kavSirebis dadgena;
4. Sedegobriv maCveneblebze faqtoruli movlenebis gavlenis
raodenobrivi Sefaseba.
stoxastikuri kavSirebis analizis mizniT gamoiyeneba Semdegi
maTematikuri meTodebi: korelaciuri analizi, variaciis da determinaciis
koeficientebi, albaTobis maTematikuri meTodebi.
korelacia or cvlads Soris kavSiris siZlieris sazomia. kerZod, ori
cvladis cvlilebebi dakavSirebulia Tu ara erTmaneTTan.
urTierTkavSiri cvladebs Soris SeiZleba iyos srulyofili an
nawilobrivi. dadebiTi an uaryofiTi. dadebiTia korelacia, roca cvladebs
Soris kavSiri pirdapirproporciulia. xolo, uaryofiTia korelacia, roca
cvladebs Soris kavSiri ukuproporciulia.
srulyofili dadebiTi korelacia niSnavs, rom erTi cvladis maRali
mniSvnelobebi meore cvladis maRal mniSvnelobebs iwvevs. an erTi cvladis
mcire mniSvnelobebi dakavSirebulia meore cvladis mcire mniSvnelobebTan.
Aanu kavSiri pirdapirproporciulia.
srulyofili uaryofiTi korelacia niSnavs, roca erTi cvladis maRal
mniSvnelobebs meore cvladis mcire mniSvnelobebi Seesabameba da piriqiT.
anu kavSiri ukuproporciulia.
or cvlads Soris kavSiris xarisxis dasadgenad korelaciis koeficienti
(r) gamoiyeneba. korelaciis koeficients SeuZlia mniSvnelobebi miiRos
mxolod +1-sa da – 1-s Soris. roca:
r = +1 gviCvenebs srulyofil dadebiT korelacias;
r = 0 gviCvenebs, rom korelacia anu kavSiri ar arsebobs;
r = -1 gviCvenebs srulyofil uaryofiT korelacias.
korelaciis koeficienti Semdegi formuliT gamoiTvleba: n * ∑xy - ∑x * ∑y r = ------------------------------------------------ sadac: (1.3.1.) [n*∑x2 – (∑x)2 ] [n*∑y2 – (∑y)2] X – aris damoukidebeli cvladi anu faqtori; y – aris damokidebuli cvladi anu Sedegi; n – aris wevrTa ricxvi aRebul simravleSi. Kkorelaciis koeficientis Semdeg gamoiTvleba determinaciis
koeficienti (D), romelic gviCvenebs: Sedegobrivi maCveneblis cvlilebis
ramdeni procentia gamowveuli faqtor-maCveneblis anu damoukidebeli
cvladis cvlilebiT.
D = r2 (1.3.2)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
40
sailustracioY magaliTi: cnobilia erT-erTi kompaniis gasuli xuTi Tvis informacia reklamis
danaxarjebsa da realizaciidan miRebuli Semosavlebis Sesaxeb: Tveebi reklamis xarjebi Semosavali realizaciidan aTasA larebSi aTas larebSi 1 20 407 2 24 413 3 37 420 4 23 400 5 41 490 moTxovna: gamovTvaloT korelaciisa da determinaciis koeficientebi da
gavakeToT Sesabamisi daskvnebi. Aamoxsna: Mmocemul magaliTSi damoukidebeli cvladi anu faqtori aris reklamis
xarjebi (x), radgan iTvleba, rom reklamaze rac meti xarji gaiweva, miT meti iqneba Semosavlebi gayidvebidan. xolo, Semosavali realizaciidan aris damokidebuli cvladi anu Sedegobrivi maCvenebeli (y).
Tveebi x x2 y y2 (x . y)
1 20 400 407 165649 8140 2 24 576 413 170569 9912 3 37 1369 420 176400 15540 4 23 529 400 160000 9200 5 41 1681 490 240100 20090 ------ ------ --------- --------- ------------- ------------- jami ∑ 145 4555 2130 912718 62882
n – aris wevrTaA ricxvi mwkrivSi anu Tveebis raodenoba – 5. 5 * 62882 – 145 * 2130 5560
r = ------------------------------------------------------------ = ------------- = 0.8135
[ ( 5 * 4555 – 1452 ) * (5 * 912718 – 2130
2 )]
1/2 6834,3
vinaidan korelaciis koeficienti dadebiTia, niSnavs rom reklamis
xarjebisa da Semosavlebis maCveneblebs Soris kavSiri
pirdapirproporciulia da sakmaod maRali, radgan igi axlosaa erTTan.
D = 0.81352 = 0,6618 anu 66,18%.
Ddeterminaciis koeficientis Tanaxmad, Semosavlebis cvlilebis 66.18%
gamowveulia reklamis xarjebis cvlilebis zegavleniT.
AaRebul periodSi, ama Tu im maCveneblis cvlilebis daxasiaTebisaTvis
gamoiyeneba agreTve variaciuli gaqanebis maCvenebeli, romelic maqsimalur
da minimalur mniSvnelobebs Soris sxvaobis tolia.
Gganxilul magaliTSi, Semosavlebis maCveneblis variaciuli gaqaneba
aris 83 aTasi fuladi erTeuli (490 – 407), romlis daaxloebiT 66%
gamowveuli yofila reklamis xarjebis cvlilebiT. danarCeni ki sxva
faqtorebis zemoqmedebis Sedegia.
iseT viTarebaSi, roca raime ekonomikuri operaciis mosalodneli Sedegi
gaurkvevelia, maTematikuri lodinis gamoTvlis xerxi gamoiyeneba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
41
maTematikuri lodini aris xangrZlivi periodis Semdeg mosalodneli
Sedegebis saSualo mniSvneloba. igi udris SesaZlo Sedegebis maT
albaTobebze namravlis jams:
maTematikuri lodini = ∑p*x sadac, (1.3.3) p – aris Sedegis xdomilobis albaToba, romelic warsuli monacemebis analiziT
ganisazRvreba. x – aris esa TuUis mosalodneli konkretuli Sedegi; ∑ - niSnavs `jams~. maTematikuri lodini gamoiyeneba gadawyvetilebis miRebis martiv situaciaSi,
raTa gadawydes, kompaniisaTvis romeli alternativaa yvelaze metad misaRebi. maTematikuri lodini ar gamoiyeneba erTjeradi Sedegis prognozirebisaTvis.
amasTan, igi ar iTvaliswinebs riskebs da fulis droiTi Rirebulebis cvlilebas.
ramdenime proeqtidan is proeqtia misaRebi, romlis maTamatikuri lodini
dadebiTia. Tu yvela proeqtis maTematikuri lodini dadebiTia, maSin unda SeirCes
yvelaze maRali maTematukuri lodinis mqone proeqti.
sailustracio magaliTi: kompaniis gasuli 10 Tvis yovelTviuri mogebis Sesaxeb arsebobs Semdegi
informacia: yovelTviuri mogeba Tveebis larebSi raodenoba 45000 3 50000 4 60000 2 70000 1 moTxovna: gamovTvaloT momavalSi misaRebi mosalodneli mogeba. amoxsna: motanil magaliTSi Sedegi aris YyovelTviuri mogeba. albaTobis koeficientebi
ki ganisazRvreba Tveebis jamis mimarT. gaangariSebebi miiRebs Semdeg saxes: yovelTviuri albaToba mogeba 45000 3/10 = 0,3 50000 4/10 = 0,4 60000 2/10 = 0,2 70000 1/10 = 0,1 MyuradReba miaqcieT, albaTobis koeficientebis jami erTis tolia.
maTematikuri lodini = 45000 * 0,3 + 50000 * 0,4 + 60000 * 0,2 + 70000 * 0,1 = 52500 l maSasadame, saSualod TveSi miRebul iqneba 52500 lari mogeba, Tumca
faqtobrivad, es mogeba arc erT TveSi ar iqneba. igi mosalodneli
saSualoa.
wina sakiTxSi ganxiluli iyo saSualo ariTmetikulis gamoTvlis
meTodika. Mmagram igi ar axasiaTebs simravlis wevrTaA gabnevis xarisxs. Aam
mizniT gamoiyeneba saSualo kvadratuli gadaxra, romelic aCvenebs
ramdenad SemWidrovebulia sivrce saSualo ariTmetikulTan. saSualo
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
42
kvadratuli gadaxra gviCvenebs sivrces saSualo ariTmetikulis marcxniv
da marjvniv, sadac moTavsebulia simravlis elementebis 70-80%. igi
gansakuTrebiT axasiaTebs stabilurobis xarisxs. saSualo kavdratuli
gadaxra rac metia nulze, miT metia dispersia anu gabnevis xarisxi
saSualodan. Sesabamisad arastabilurobac maRalia.
saSualo kvadratuli gadaxra aRiniSneba berZnuli asoTi 𝜎 - `sigma~-
da Semdegi formuliT gamoiTvleba:
𝜎 = an 𝜎 = √ ∑ x2 / n – x
2 (1.3.2)
xolo, sixSiruli ganawilebisaTvis, gamoiTvleba Semdegnairad:
𝜎 = [ ∑ f (x – x 2) / ∑ f ]1/2 (1.3.3) ან, 𝜎 = { [∑( f * x2) / ∑ f – [(∑ f * x) / ∑ f)]2 }1/2 (1.3.4)
simravlis wevrTa gabnevis xarisxi izomeba gadaxriT anu variaciis
koeficientiT, romelic Semdegnairad gamoiTvleba:
V (variaciis koeficienti) = ( 𝜎 * 100 %) / X საშ. (1.3.4)
saSualo kvadratuli gadaxra rac ufro axlosaa nulTan, simravlis
wevrebi, miT ufro axlosaa saSualo ariTmetikulTan da viTareba miT ufro
stabiluria.
variaciis koeficienti gviCvenebs daSorebas simravlis wevrebs Soris.
Aamitom, igi rac ufro axlosaa 100%-Tan, miT maRalia saanalizo
maCveneblis meryeoba da arastabilurobis xarisxi Sesaswavl periodSi.
SeiZleba iTqvas rom, variaciis koeficienti 10%-is zemoT, ukve
sayuradReboa.
1.4. sawarmos safinanso-ekonomikuri saqmianobis
Sefasebis maCvenebelTa sistema
finansuri analizi, iseve rogorc saerTod sawarmos ekonomikuri
analizi, sawarmos finansur mdgomareobas da mis finansur Sedegebs
Sesabamisi ekonomikuri maCveneblebis meSveobiT Seiswavlis.
ekonomikuri maCvenebeli aris ama Tu im ekonomikuri movlenis Sedegis
ricxviTi maxasiaTebeli, raodenobriv da Tvisobriv mxareTa
urTierTkavSirSi.
ekonomikur maCvenebelSi urTierTSerwymulia ariTmetikuli ricxvi da
garkveuli safinanso-ekonomikuri Sinaarsi. ekonomikuri maCvenebeli arasodes
araa wminda ariTmetikuli ricxvi. ase magaliTad, mimdinare wels sawarmom
gamouSva 240 tona produqti. Aimave wels miRebuli iqna 50 aTasi lari
mogeba da a.S. pirveli ricxvis _ 240-is ekonomikuri Sinaarsi aris
produqtis raodenoba, 50000-is ekonomikuri Sinaarsi aris – mogeba da a.S.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
43
maSasadame, ekonomikur ricxvebs, yovelTvis saTanado Sinaarsi gaaCniaT.
winaaRmdeg SemTxvevaSi igi `maCvenebeli~ ver iqneba. swored am Sinaarsis
gamo, ekonomikur maCveneblebs Tvisebebi (Sinaarsi) gaaCniaT, romelTa
SeswavliT SeiZleba metad saintereso tendenciebis gamovlena, momavlis
ganWvreta da gadawyvetilebebis miReba.
ekonomikuri maCvenebeli SeiZleba iyos raodenobrivi an RirebulebiTi.
raodenobrivi maCveneblebi ekonomikur movlenebs zomaven naturalur
erTeulebSi. magaliTad: calebSi, kilogramebSi, saaTebSi da a.S.
RirebulebiTi maCveneblebi ama Tu im ekonomikur movlenebs fulad-
RirebulebiT formaSi axasiaTeben. RirebulebiTi maCveneblebi saSualebas
iZleva ganzogadebuli saxiT Seswavlil iqnes, rogorc mTlianad sawarmos,
ise qveynis makroekonomikuri ganviTarebis tendenciebi.
rogorc raodenobrivi, ise RirebulebiTi ekonomikuri maCveneblebi Tavis
mxriv SeiZleba iyos absoluturi an fardobiTi saxis.
absoluturi maCveneblebi ekonomikur movlenebsa da maT Sedegebs
raodenobriobaSi anu moculobaSi axasiaTeben. magaliTad, wlis
ganmavlobaSi sawarmoSi daixarja 40 aTasi tona nedleuli, gamoSvebulia 80
aTasi laris mza produqcia, miRebulia 20 aTasi lari mogeba, ZiriTad
saSualebebSi avansirebulia 50 aTasi lari da a.S.
fardobiTi maCveneblebi asaxaven raime Tvisobriobis dones. igi miiReba
romelime absoluturi maCveneblebis SefardebiT. magaliTad, nedleulis
xarjvis done produqtis erTeulze (daxarjuli masalebis raodenoba
Sefardebuli gamoSvebuli produqciis raodenobasTan), fondukugeba
(gamoSvebuli produqciis moculoba Sefardebuli ZiriTadi saSualebebis
RirebulebasTan), mogebis norma (mogeba Sefardebuli SemosavalTan) da a.S.
ganzogadebis xarisxis mixedviT ganasxvaveben zogad anu sinTezur da
kerZo anu (detalur) analizur maCveneblebs.
zogadi ekonomikuri maCveneblebi mTeli sawarmos masStabiT axasiaTeben
sawarmos saqmianobis ama Tu im Sedegs. magaliTad, mogeba Sefardebuli
materialuri aqtivebis jamTan, aris momgebianobis saerTo anu zogadi
maCvenebeli. Mmagram SeiZleba gamoTvlil iqnes momgebianobis uamravi kerZo
maCvenebeli: mogeba Sefardebuli grZelvadian aqtivebTan, an ZiriTad
saSualebebTan, an danaxarjebTan da ase Semdeg. amrigad, kerZo maCveneblebi
detalizaciis nebismier doneze SeiZleba gamoiTvalos.
mecnier-ekonomistebi agreTve Tvlian rom SeiZleba arsebobdes sawarmos
efeqtianobis donis Sefasebis erTi uzogadesi anu ganmazogadebeli
maCvenebeli, romelSic sawarmos yvela saxis resursis gamoyenebis xarisxi
da saqmianobis yvela mxare erToblivad anu kompleqsurad aris asaxuli.
aseTi SeiZleba iyos mogebis fardoba aqtivebis jamTan.
Cveni azriT, agreTve kargi iqneba Tuki sawarmos finansuri
koeficientebis klasifikacia moxdeba finansur angariSgebaze
damokidebulebis mixedviT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
44
Afinansur angariSgebaze damokidebulebis mixedviT SeiZleba gamoiyos
individualuri da kombinirebuli maCveneblebi.
Afinansuri angariSgebis individualur maCvenebels vuwodebT im
maCveneblebs, romelTa gamoTvla finansuri angariSgebis mxolod romelime
erTi komponentis informaciis safuZvelze SesaZlebelia. magaliTad,
buRaltruli balansis individualuri anu sakuTari koeficientebia
struqturuli da dinamikuri koeficientebi, likvidurobis koeficientebi,
sakuTari sabrunavi saxsrebi, sakuTari kapitalisa da valdebulebebis
koncentraciis koeficientebi da a.S.
kombinirebul maCveneblebs vuwodebT iseT maCveneblebs, romelTa
gamosaTvlelad finansuri angariSgebis ramdenime komponentis informaciaa
saWiro. ase magaliTad: aqtivebis brunvadobis da momgebianobis
maCveneblebi, maT gamosaTvlelad saWiroa balansisa da mogeba/zaralis
angariSgebis informacia; procentis dafarvis koeficieti, romelic
mogeba/zaralisa da fuladi nakadebis angariSgebis informaciis safuZvelze
gamoiTvleba da a.S.
ekonomikuri maCveneblebi agreTve SeiZleba iyos gegmuri (anu
prognozuli) da faqtobrivi. Ggegmuri ekonomikuri maCveneblebi aris
sawarmos biznes-gegmiT winaswar gansazRvruli miznobrivi (samomavlo)
maCveneblebi. faqtobrivi maCveneblebi ki miiReba sawarmos faqtiuri
saqmianobis Sedegad, roca samoqmedo periodi (Tve an weli) ukve gasulia.
sawarmos safinanso-ekonomikur maCvenebelTa sistemas mecnier-
ekonomistebi eqvs ZiriTad tipad ajgufeben. esenia:
I. qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebi. – isini axasiaTeben
sawarmos qonebis struqturas, wminda aqtivebis da sakuTari sabrunavi
saxsrebis moculobas, ZiriTadi saSualebebis asakobriv mdgomareobas
da maTi dafinansebis mdgomareobas.
II. likvidurobis maCveneblebi – axasiaTeben sawarmos gadaxdisunarianobis dones. es maCveneblebi yvelaze fundamentaluri mniSvnelobisaa, vinaidan isini zomaven sawarmos unars, SeuZlia Tu ara mas darCes biznesSi;
III. finansuri stabilurobis maCveneblebi – isini axasiaTeben sawarmos
sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofas, sakuTari da nasesxebi
kapitalis Tanafardobis mdgomareobas da sawarmos finansuri
damoukideblobis xarisxs;
IV. saqmiani aqtivobis Sefasebis maCveneblebi – isini axasiaTeben aqvs Tu
ara sawarmos mogeba da rogoria avansirebuli Rirebulebis
brunvadobis siCqare;
V. momgebianobis Sefasebis maCveneblebi – isini axasiaTeben gamoyenebuli resursebis efeqtianobis dones. es maCveneblebi warmoadgenen sawarmos marTvis xarisxis mkacr indikatorebs, Tu ramdenad kargad iyenebs mmarTveloba kompaniis resursebs.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
45
VI. investiciebis Sefasebis maCveneblebi – isini axasiaTeben sawarmos
mdgomareobas fasiani qaRaldebis bazarze, Tu ramdenad sainteresoa igi
investorisaTvis.
ZiriTadi safinanso-ekonomikuri maCveneblebis sistema Semdegia:
I. qonebrivi mdgomareobis Sefasebis maCveneblebi
1. wminda aqtivebis Rirebuleba = aqtivebi – valdebulebebi
2. aqtivebis struqturis maCveneblebi anu TiToeuli saxis aqtivis procentuli wili
aqtivebis saerTo jamis mimarT.
3. wminda mimdinare aqtivi = (sakuTari kapitali + grZelvadiani valdebulebebi) – grZelvadiani aqtivebi
(an mimdinare aqtivebs – mimdinare valdebulebebi)
4. sakuTari sabrunavi saxsrebi = wminda mimdinare aqtivebi – mimdinare aqtivebSi dabandebuli grZelvadiani sesxi
4. sakuTari sabrunavi saxsrebis wili mimdinare aqtivebSi = sakuTari sabrunavi
saxsrebi Sefardebuli mimdinare aqtivebis jamTan. D dagrovili cveTi Tanxa
5. ZiriTadi saSualebebis cveTis koeficienti = --------------------------------------------------------------------
ZiriTadiAsaSualebebi pirvandeli RirebulebiT
6. ZiriTadi saSualebebis axlad SeZenili Zir. saS. pirvandeli RirebulebiT ganaxlebis koeficienti = -------------------------------------------------------------------------------------------
wlis bolos arsebuli Zir. saS. pirv. RirebulebiT II. likvidurobis maCveneblebi
fuladi saSualebebi
1. absoluturi likvidurobis koeficienti = -------------------------------------------------------- mimdinare valdebulebebi fuladi saSualebebi + moklevadiani moTxovnebi
2. swrafi likvidurobis koeficienti = --------------------------------------------------------------------------------- mimdinare valdebulebebi
mimdinare aqtivebi
3. saerTo likvidurobis koeficienti = ----------------------------------------------------- mimdinare valdebulebebi
4. sakuTari sabrunavi saxsrebis fuladi saSualebebi manevrirebis koeficienti = -------------------------------------------------------------- sakuTari sabrunavi saxsrebi fuli + fasiani qaRaldebi + debitorebi
5. fuladi usafrTxoebis intervali = ----------------------------------------------------------------------- saSualo dRiuri xarji
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
46
saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli – _ mogebis gadasaxadi
6. procentis dafarvis koeficienti = -------------------------------------------------------------- wliuri saprocento xarji
III. finansuri stabilurobis Sefasebis maCveneblebi
dafinansebis `normaluri~ wyaroebi
1. maragis dafarvis koeficienti = ------------------------------------------------------------------------ materialuri maragebi + winaswar gaweuli xarjebi
2. sakuTari da moziduli saxsrebis sakuTari kapitali Tanafardobis koeficienti = ---------------------------------------------------------- moziduli kapitali (valdebulebebi)
3. moziduli da sakuTari kapitalis valdebulebebi Tanafardobis koeficienti = -------------------------------------------- sakuTari kapitiali mTeli aqtivebis jami
4. finansuri damokidebulebis koeficienti = ------------------------------------------------ sakuTari kapitali sakuTari sabrunavi saxsrebi
5. sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti = ----------------------------------------------- sakuTari kapitali valdebulebebi
6. moziduli kapitalis koncentraciis koeficienti = ---------------------------------------- aqtivebi grZelvadiani valdebulebebi
7. grZelvadiani valdeb. koncentraciis koeficienti = ------------------------------------------- grZelvadiani aqtivebi
8. nasesxebi saxsrebis grZelvadiani grZelvadiani valdebulebebi mozidvis koeficienti = --------------------------------------------------------------------- grZelvad.valdeb. + sakuTari kapitali grZelvadiani valdebulebebi
9. moziduli kapitalis struqturis koeficienti = ----------------------------------------------- valdebulebebi sakuTari kapitali – privileg. sak. kap.
10. sakuTari kapitalis fardoba aqtivebTan = ----------------------------------------------------------- wminda aqtivebi mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde
11. procentis uzrunvelyofis koeficienti = ------------------------------------------------------------ saprocento Tanxa
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
47
IV. biznesis saqmiani aqtivobis Sefasebis maCveneblebi
a). absoluturi maCveneblebi
1. mogeba dagegvramde = Semosavals – xarjebi
2. wminda mogeba = mogeba dabegvramde – mogebis gadasaxadi
3. gaunawilebeli mogeba = wminda mogebas – gasacemi dividendebi – rezervebi
4. finansuri siWarbe = wminda mogeba + wliuri amortizacia
5. zRvruli mogeba = Semosavlebs – cvladi xarjebi
b) fardobiTi maCveneblebi mimdinare aqtivebi * 365 dRe
6. sabrunavi saxsrebis brunvis xangrZlioba dReebSi = ------------------------------------------- Semosavali realizaciidan Semosavali realizaciidan
7. sabrunavi saxsrebis brunvis ricxvi = ----------------------------------------------- mimdinare aqtivebi mimdinare aqtivebi
8. sabrunavi saxsrebis damagrebis koeficienti = ---------------------------------------- Semosavali realizaciidan realizaciis TviTRirebuleba
9. sawarmoo maragis brunvis ricxvi = ----------------------------------------------------- maragebis saSualo wliuri naSTi amonagebi realizaciidan
10. debitoruli davalianebebis brunvis ricxvi = --------------------------------------------------- saSualo debitoruli davalianebebi
Sesyidvebi
11. kreditoruli davalianebebis brunvis ricxvi = ------------------------------------------------ mowodebidan valdebulebebis saSualo wliuri naSTi
365 365 365
12. finansuri ciklis periodi = ------------------------------ + ------------------------------ + ----------------------------- maragebis brunvis debitoruli kreditoruli ricxvi davalianebebis davalianebebis brunvis ricxvi brunvis ricxvi
wliuri cveTis Tanxa 12. ZiriTadi kapitalis brunvadoba = ------------------------------------------------------------------
ZiriTadi saSualebebi pirvandeli RirebulebiT
gaunawilebeli mogeba 13. ekonomikuri zrdis stabilurobis koeficienti = ---------------------------------------
sakuTari kapitali
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
48
realizebuli produqciis TviTRirebuleba 14. mza produqciis brunvis ricxvi = ----------------------------------------------------------------------
mza produqciis saSualo wliuri naSTi V. momgebianobis maCveneblebi
mogeba realizaciidan * 100%
1. mogebis norma (marJa) = --------------------------------------------------- amonagebi realizaciidan mogeba realizaciidan * 100%
2. fasnamati = --------------------------------------------------------------------- realizaciis sruli TviTRirebuleba mogeba dabegvramde * 100%
3. produqciis rentabeloba (momgebianoba) = --------------------------------------------- amonagebi realizaciidan mogeba dabegvramde * 100%
4. avansirebuli kapitalis rentabeloba (momgebianoba) = ------------------------------------ (saerTo rentabeloba) aqtivebis jami mogeba dabegvris Semdeg * 100%
5. sakuTari kapitalis momgebianoba = ---------------------------------------------------- sakuTari kapitali sakuTari kapitali
6. sakuTari kapitalis gamosyidvis periodi = ----------------------------------------- mogeba dabegvris Semdeg
mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde (EBIT) * 100% 7. kapitalis ukugeba = ----------------------------------------------------------------------------------------
(ROCE) sakuTari kapitali + grZlevadiani valdebulebebi 8. mogeba 1 dasaqmebulze = mogeba dabegvramde / dasaqmebulTa ricxvi
VI. investiciebis Sefasebis maCveneblebi
wliuri mogeba 1. ukugeba investiciaze = -----------------------------------------------------------------------
( ROI ) gamoyenebuli kapitali (Zir.saS. + saw.maragebi)
wminda mogeba – privilegirebuli aqciebis dividendi
2. Semosavali erT aqciaze = ----------------------------------------------------------------------------------- Cveulebrivi aqciebis ricxvi erTi aqciis sabazro fasi
3. erTi aqciis fasis koefic. = ---------------------------------------------- Semosavali erT aqciaze Semosavali erT aqciaze * 100%
4. aqciis momgebianobis koeficienti = -------------------------------------------------- erTi aqciis sabazro fasi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
49
Cveulebriv aqciebze gamoyofili mogeba 5. dividendi erT aqciaze = -----------------------------------------------------------------------
Cveulebrivi aqciebis ricxvi wminda mogeba – dividendi privilegirebul aqciebze
6. dividendis uzrunvelyofa = ----------------------------------------------------------------------------- Cveulebrivi aqciebis dividendi Ddividendi erT aqciaze
7. Semosavali dividendidan = --------------------------------------------------- erTi aqciis sabazro fasi
8. aqciis konvertirebis erTi aqciis sabazro fasi (kotirebis) koeficienti = -----------------------------------------------------
erTi aqciis nominaluri Rirebuleba
aseTia sawarmos safinanso-ekonomikuri maCvenebelebis ZiriTadi nusxa.
CamoTvlil maCveneblebs SeiZleba kidev uamravi koeficienti daematos da
SeiZleba ramdenime aseuli koeficienti miviRoT detalizaciis sxvadasxva
xarisxiT.Ees analitikosis miznebzea damokidebuli. Mmotanili
koeficientebis analizis meTodika Sesabamis TavebSi iqneba ganxiluli.
zogierTi ekonomisti (sabremeniemi, sTiven breji da sxva) safinanso-
ekonomikur maCveneblebs xuT jgufad yofs:
1. likvidurobis koeficientebi – igi yvelaze fundamentaluri
mniSvnelobis koeficientebis jgufia, vinaidan isini zomaven komaniis unars
darCes biznesSi; maT miekuTvneba:
fuliT dafarvis koeficienti (Cash coverage ratio) – aCvenebs arsebuli
fulis sidides gadasaxdel procentze.
mimdinare koeficienti (Current ratio) – zomavs, mimidnare aqtivebi ramdenad
faravs mimdinare valdebulebebs.
swrafi likviduroba (Quick ratio) – fuladi Tanxebis fardoba mimdinare
aqtivebTan.
likvidurobis indeqsi (Liquidity index) – zomavs dros, romelic
aucilebelia aqtivebis fulad gadasaqcevad.
2. biznesis aqtiurobis koeficientebi (Activity ratios) – es koeficientebi
warmoadgenen menejmentis marTvis xarisxis Zlier indikatorebs. isini
aCveneben ramdenad kargad iyenebs menejmenti sawarmos resursebs. esenia:
kredotoru;li davalianebebisa da moTxovnebis brunvadobis
koeficientebi (Accounts payable turnover ratio and Account receivable turnver ratio).
ZiriTadi saSualebebis brunvadobis koeficienti (Fixed asset turnover ratio) –
zomavs Semosavlebis fardobas ZiriTad saSualebebTan;
saqonluri maragebis brunvadobis koeficienti (Inventory turnover ratio) –
maragebis moculoba, romelic aucilebelia saTanado realizacis
uzrunvelsayofad.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
50
gayidvebis fardoba sabrunav kapitalTan (Sales to working capital ratio) –
aCvenebs sabrunavi kapitalis moculoba, romelic aucilebelia mocmeuli
Smeosavlebis uzrinvelsayoafa.
sabrunavi kapitalis brunvadobis koeficienti (Working capital turnover ratio) –
zomavs kopmpaniis unars sabruanvi kapitalis garkveuli bazis safuZvelze
Semnas Semosavebi.
3. leverijis koeficientebi (Leverage ratios) – es koeficientebi axasiaTeben
sawarmo ra xarisxiT iyenebs sesxebs Tavis saqmianobaSi da am sesxebis
dafarvis unars. ესენია:
valdebulebebis fardoba sakuTar kapitalTan (Debt to equity ratio) – acVenebs,
Tu swarmos mmartveloba ra xarisxiT afinansebs Tavis operacibs
valdebulebebiT.
valebis dafarvis koeficienti (Debt service coverage ratio) – axasiaTebs
kompaniis SesaZleblobas, gadaixados misi sasesxo vadebulebebi.
mudmivi xarjebis dafarvis koeficienti (Fixed charge coverage) – aCvenebs
sawarmos uanars dafaros mudmvi xarjebi.
4. momgebianobis koeficientebi (Profitability ratios) – es koeficientebi
zomaven warmoeba ramdenad aris momgebiani. esenia:
waugeblobis wertili (Breakeven point) – aCvenebs Semosavlebis dones,
rodesa kompanias ara aqvs arc mogeba da arc zarali.
usafrTxoebis daiapazoni (Margin of safety) – aCvenebs ramdenad SeiZleba
daeces realizacia, sanam komapnia wonsworobis wertils miaRwevs.
wliuri mogebis fardoba aqtivebTan da a.S.
5. kapitalis Rirebulebis (Sefasebis) koeficientebi – isini gamoiyeneba
sawarmos sakuTari kapitalis SefasebisaTvis da analitikosebi
iyeneben imis SefasebisTvis, Tu rogori pozicia ukava kompanias
safondo birJaze. am maCveneblebs miekuTvneba Semosavli erT aqciaze,
dividendi erT aqciaze da sxva.
aSS saswavlo satreiningo programiT, sawarmos finansuri
maCveneblebis cameti jgufia gamoyofili. esenia:
1. aqtiurobis koeficientebi (Activity Ratios) – aq Setanilia brunvadobis
maCveneblebi;
2. likvidurobis koeficientebi (Licuidity Ratios)– aq Setanilia
likvidurobis koficientebi, fuladi Tavdacvis intervalis da fulis
moZraobis ciklis maCveneblebi;
3. gadaxdisunaianobis koeficientebi (Solvency Ratios) – valdebulebebis da
procentebis dafarvis koeficientebi;
4. momgebianobis koeficientebi (Profitabiliti Ratios) – aq mocemulia
momgebianobis sxvadasxva maCveneblebi;
5. firmis Tavisufali fuladi nakadebi (Free Cash flow to the Firm) – aq
Setanilia Tavisufali fulis nakadis moculobiTi maCveneblebi;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
51
6. Tavisufali fulis nakadis fardoba sakuTar kapitalTan (Free Cash flow
to Equity) – aq mocemulia fuladi nakadebis sxvadasxva fardobis
koeficientebi da diupontis formulebi;
7. variaciis koeficientebi(Coefficients of Variation)–aq mocemulia gayidvebis
da wminda mogebis maCveneblebis variaciis koeficientebis gamoTvla
standartuli gadaxris gamoyenebiT
8. materialuri maragebi (Inventories) – mocemulia saqonlis saboloo
naSTebis gamoTvlis formulebi `fifo~ meTodiT;
9. grZelvadiani aqtivebi (Long-Lived Assets) –aq mocemulia grZelvadiani
aqtivebis vadianobis da cveTis koeficientebi;
10. gadavadebuli gadasaxadebi (Deferred Taxes) – aq mocemulia mxolod erTi
moculobiTi maCvenebeli, rogoricaa mogebis gadasaxadis xarji;
11. debitoruli valebi (Debt liabilities) – erTi maCvenebelia mocemuli;
12. Sesrulebis koeficientebi (Performance Ratios) – aq Setanilia
saoperacio saqmianobidan miRebuli fulis fardobis koeficientebi
aqtivebTan, SemosavlebTan da sxva;
13. dafarvis koeficientebi (Coverage Ratios) –aq mocemulia saoperacio
saqmianobidan miRebuli fulis fardobis koeficientebi rogorc
mTlian valebTan, aseve saprocento gadasaxadebTan da gasacem
dividendebTan cal-calke.
mokled, SeiZleba davaskvnaT, rom maCvenebelTaA sistemis jgufebis
raodenobis gansxvavebis miuxedavd, yvela klasifikaciaSi ZiriTadad erTi
da igive maCveneblebia ganxiluli.
1.5. finansuri analizis informaciuli
baza da analizis Catarebis etapebi
sawarmos ekonomikuri analizi axdens Siga ekonomikur informaciis
analizs detalizaciis nebismier doneze, vidre finansuri analizi.
ekonomikuri analizi garda momgebianobisa da finansuri mdgomareobis
zogadi analizis sakiTxebisa, moicavs warmoebis danaxarjebis, calkeuli
saxis resursebis, teqnikis, teqnologiebis, Sromis da inteleqtualuri
resursebis gamoyenebis maCveneblebis analizs, rac mravalmxrivi Siga
informaciis damuSavebas moiTxovs. xolo, finansuri analizi Seiswavlis
sawarmos saqmianobis finansur uzrunvelyofas da fuladi resursebis
gamomuSavebis efeqts. ikvlevs misi gadaxdisunarianobis, finansuri
usafrTxoebis xarisxs. ixilavs sawarmos momgebianobis, investiciebis
alternatiuli proeqtebis Sefasebis, finansuri riskebis marTvis da
prognozirebis sakiTxebs.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
52
TviT termini `finansuri analizi~ aCvenebs mis mTavra mimarTulebas. igi
ikvlevs sawarmos finansebs, mis finansur poziciebs, aqtivebisa da
dafinasnebis wyaroebis Tanafardobis xarisxs. igi aris ekonomikuri
analizis dargi, romelic ikvlevs sawarmos finansur mdgomareobaze,
dagegmili da ganxorcielebuli RonisZiebebis momxdar gavlenebs, raTa
moxdes finansuri strategiis prognozireba.
sawarmos finansuri analizis mizania gamoikvlios da gamoavlinos
sawarmos finansuri mdgomareobis gaumjobesebis, finansuri stabilurobis
da momgebianobis amaRlebis faruli SesaZleblobebi anu rezervebi da
finansuri riskebis Serbilebis mimarTulebebi
rezervebi anu faruli SesaZleblobebi SeiZleba iyos Sida an gare
xasiaTis. Sida rezervebi damokidebulia TviT sawarmos muSaobisa da
marTvis xarisxze. gareSe rezervebi ki damokidebuli ar aris sawarmos
muSaobaze. isini SeiZleba warmoiSvas bazarze arsebuli pirobebis,
saxelmwifos ekonomikuri politikis, sagadasaxado politikis, sabanko
kreditebis saprocento ganakveTebis cvlilebebiT da sxva msgavsi
moqmedebebis Sedegad. finansuri analizis miznebs analitikosis interesebi udevs safuZvlad.
konkurenciis pirobebSi yoveli sawarmo, banki, investori da a.S.
dainteresebulia Tavisi momavali partnioris finansuri mdgomareoba
icodes, raTa Seamciros riskebis xarisxi. am SemTxvevaSi finansuri
analizis mizania arsebuli an potenciuri partnioris finansuri
stabilurobisa da Ggadaxdisunarianobis Sefaseba finansuri angariSgebis
safuZvleze.
xolo, Tu sawarmos finansur menejers surs xelmZRvanelobas miawodos
daskvnebi sawarmos finansuri mdgomareobis Sesaxeb, maSin finansuri
analizis mizania ara mxolod finansuri stabilurobis da momgebianobis
Sefaseba, aramed, gadaxrebze moqmedi faqtorebis gazomva Tanxobrivad da
Semdgomi gaumjobesebis RonisZiebebis SemuSaveba maTi danregvis mizniT.
amrigad, finansuri analizis miznebi SeiZleba orgvari aspeqtiT
Camoyalibdes:
I. informaciis gare momxmareblebis interesebidan gamomdinare – Seafasos
sawarmos gadaxdisunarianoba, finansuri usafrTxoeba da momgebianoba;
II. informaciis Sida momxmareblebis interesebidan gamomdinare – ara
mxolod Seafasos, aramed gamoavlinos sawarmos finansuri
mdgomareobis Semdgomi gaumjobesebis RonisZiebebi da ganaxorcielos
isini.
Tanamedrove sabazro urTierTobebis dros, ama Tu im sawarmos
Seuferxebeli da warmatebuli funqcionirebisaTvis, aucilebelia mewarmem
icodes ara mxolod sakuTari kompaniis, aramed misi partniorebis
(kontragentebis) finansuri mdgomareobis suraTi. zogadad, sawarmos
finansuri mdgomareobis analizi sawarmos sakuTari kapitalisa da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
53
valdebulebebis Tanafardobis SedegebTan dakavSirebuli finansuri
poziciebis kvlevaa.
finansur analizis amocanebia:
1. finansuri angariSgebis poziciebis Sefaseba;
2. uzrunvelyos dasabuTebuli mmarTvelobiTi gadawyvetilebebis miReba
firmis sainvesticio politikis dargSi;
3. sawarmos gadaxdisunarianobisa da momgebianobis perspeqtiuli
cvlil Sefaseba riskebis marTva;
4. sawarmos dafinansebis wyaroebis gamoyenebis efeqtianobis marTva.
zemoTqmulidan gamomdinare, finansuri analizis Tematuri miznebia:
sawarmos finansuri angariSgebis analizuri mimoxilva;
sawarmos dafinansebis wyaroebis struqturuli Seswavla;
sawarmos aqtivebis Semadgenlobis analizuri Seswavla;
sawarmos momgebianobis analizi;
sawarmos likvidurobisa da gadaxdisunarianobis Seswavla;
avansirebuli Rirebulebis brnvadobis daxasiaTeba;
fuladi nakadebis analizi;
finansuri riskebis Sefaseba;
finansuri investiciebis analizi
finansuri analizi SeiZleba iyos Sidasawarmoo an sawarmoTaSoriso.
Sidasawarmoo analizi mxolod erTi romelime mocemuli sawarmos
finansuri mdgomareobis analizs atarebs. sawarmoTaSoriso analizi ki
axdes msgavsi sawarmoebis maCveneblebis erTmaneTTan Sedarebas, rac
daintersebul pirebs exmareba airCion ufro misaRebi partniori an
gaiTvaliswinon arsebuli mowinave gamocdilebebi.
informaciis gare momxmareblebi finansur analizs ZiriTadad
gamoqveynebuli saerTo daniSnulebis finansuri angariSgebis informaciis
safuZvelze atarebs, raTa Seafasos mocemuli sawarmos gadaxdisunarianoba
da momgebianoba, raTa miiRos gadawyvetileba da ama Tu im sawarmosTan
partniorobis mizanSewonilobis Sesaxeb.
sawarmoTa finansuri menejmentis mizani ki mxolod sawarmos finansuri
poziciebis Sefaseba araa. man unda SeimuSaos arsebuli finansuri
mdgomarebis Semdgomi gaumjobesebisa da mosalodneli riskebisadmi
gamZleobis RonisZiebaTa sistema. am miznebis misaRwevad, mxolod
finansuri angariSgebis analizi sakmarisi araa. mas agreTve sxva
sainformacio wyaroebi Wirdeba.
zemoTqmulidan gamomdinare, saerTod finansuri analizis sainformacio
bazas warmoadgens saaRricxvo da arasaaRricxvo informacia; sawarmos
wliuri finansuri angariSgeba; Sida da gare auditoruli daskvnebi; biznes-
gegma; saSualo dargobrivi maCveneblebi; maRali reitingis mqone kompaniebis
finansuri maCveneblebi; direqtorTa sabWosa da saerTo krebis
gadawyvetilebebi; dakvirvebis masalebi da sxva.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
54
finansuri angariSgeba aris sawrmos finansuri mdgomareobisa da
finansuri Sedegebis struqturulad Camoyalibebuli suraTi.
finansur angariSgebaSi warmodgenilia sawarmos saqmianobis Sedegebis
amsaxveli da urTiereTdakavSirebuli absoluturi (moculobiTi)
ekonomikuri maCveneblebis sistema. Aam maCvenebelTa sistemis safuZvelze
SeiZleba asobiT koeficientis gamoTvla, romlebic mraval saintereso
kiTxvaze iZlevian pasuxs. magaliTad, sakuTari kapitalis fardoba aqtivebis
jamTan, pasuxobs kiTxvaze, aqtivebis ramdeni procentia dafinansebuli
sakuTari wyaroebiT da es maCvenebeli gaizarda Tu Semcirda wina wlebTan
SedarebiT. Mmogebis fardoba aqtivebis jamTan pasuxobs kTxvaze, ramdeni
procenti mogebaa miRebuli yovel erT lar aqtivze da umjobesdeba Tu ara
es maCvenebeli da a.S.
angariSgebis informaciis gare momxamreblebi sawarmos finansur
analizs gamoqveynebuli finansuri angariSgebis safuZvleze atareben, raTa
miiRon swori gadawyvetilebebi mocemul kompaniasTan momavali saqmiani
urTierTobebis mizanSewonilobasTan dakavSirebiT.Mmagram, informaciis
Sida momxmareblebi, rogoricaa direqtorTa sabWo da finansuri menejmenti,
finansuri analizis dros ar kmayofildeba wliuri finansuri angariSgebis
informaciiT da sawarmos finansuri mdgomareobis mxolod SefasebiT.
menejmenti dainteresebulia sawarmos momgebianobis amaRlebiT da
permanentuli finansuri stabilurobiT. Aamitom, igi ikvlevs im gzebs da
RonisZiebebs, romelTa Sedegad SesaZlebeli gaxdeba sawarmos ufro
efeqtiani muSaoba da momgebianobis donis zrda. Aamis miRwva `gadaxrebis~
analiziTaa SesaZlebeli. Ggegmuri donidanGgadaxrebis dasadgenad ki
sawarmos biznes-gegmis informaciac aris saWiro. biznes-gegma raTqmaunda
sajaro informacias ar warmoadgens da gareT ar qveyndeba. magram, sawarmos
menejmentisTvis igi advilad misawvdomia.
biznes gegma aris sawarmos oficialuri ganacxadi sawarmos ekonomikuri
miznebis da am miznebis miRwevis gzebis Sesaxeb. igi aris sawarmos momavlis
(3-5 wlis) werilobiTi aRweriloba. dokumenti, romelic aCvenebs Tu
gansazRvruli resursebiT ra unda akeTos sawarmom da rogor, raTa
gaizardos biznesisi qoneba da momgebianoba. ბiznes gegmaSi asaxulia
biznesis strategia da gegmis susti da Zlieri mxareebi.
biznes gegmis ganayofebia:
1. Sesavali (reziume) – aq mokled (1 gv) gadmocemulia gegmis mizani,
sawarmos aRwera, moziduli investiciebis moculoba, aRebuli
sesxebis moculoba, warmoebis efeqtianobis ZiriTadi gegmuri
maCveneblebi;
2. sawarmos aRwera – aq mocemulia sawarmos saqmianobis ZiriTadi
saxeebi da sawarmos profili; sawarmos mizani da samarTlebrivi
foma; ramdenad sando arian klientebi; gasaRebis regionebi; ZiriTadi
teqnikur-ekonomikuri mCvveneblebi wina periodisa da momavlisaTvis;
mokled axsnilia sawarmos gansxvaveba sxva sawarmoebisagan;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
55
3. marketinguli gegma – aq mocemuli produqciis (an momsaxurebis)
aRwera. kerZod, produqtebis fizikuri daxasiaTeba, samomxmareblo
Rirsebebi, moTxovnebi, romlebic gaTvaliswinebulia momxmareblis
interesebis mixedviT;
4. bazrisa da marketinguli strategiis analizi – gadmocemulia
rogoria bazris moTxovna kompaniis produqciaze da rogor SeuZlia
bazris moTxovnebis cvlilebebze reagireba. agreTve mocemulia
produqciis realizaciis prognozuli moculoba da marketinguli
strategia: faswarmoqmna, reklama, gayidvebis stimulireba;
5. sawarmoo gegma – aq igegmeba gamosaSvebi produqciisaTvis saWiro
nedleulisa da masalebis, teqnikuri aRWurvilobebis da SromiTi
resuresbis raodenoba da xarisxi. agreTve mocemulia produqciis
ganaxlebis gegma, produqciis damzadebis opertiuli kalendaruli
gegmebi, warmoebis teqnikuri aRWurvilobis da marTvis organzaciis
amaRlebis gegmebi, personalis socialuri ganviTarebis da garemos
dacvis RonisZiebebi.
6. samuSaoebis Sesrulebis grafiki – aq mocemulia warmoebis
uzrunvelyofis gegma, sadac gaangariSebulia calkeuli saxis masalis
gamoyenebis efeqtianoba (gamosavlianoba) da maTi moxmarebis
kalendaruli grafiki, warmoebis informaciuli da normatiuli
meTodikiT uzrunvelyofa;
7. marTva da organizacia – aq warmodgenilia sawarmos organizaciuli
sqema, romelic aCvenebs kompaniis ganyofilebebis urTierTkavSirebs
da pasuxismgeblobebs sawarmos SigniT. damuSavebulia biznes-gegmis
Sesrulebis programa da strategiuli miznebis SesrulebaSi
moulodenli SesaZlo cvlilebebis SemTxvevaSi reagirebis
RonisZiebebi;
8. finansuri gegma – igi unda Seesabamebodes biznes gegmis danarCen
ganayofebs, radgan masSi fulad formaSi ganzogadebulia biznes
gegmis yvela ganayofis maCveneblebi. kerZod, mocemulia mTliani
realizaciis moculobis prognozi, fasiani qaRaldebis marTvis
prognozi, sawarmos finansuri da operatiuli biujetebi, gegmuri
buRaltruli balansi, mogeba/zaralis angariSgeba da fuladi
nakadebis angariSgeba;
9. riskebis Sefaseba – gadmocemulia mosalodneli riskebis analizi da
riskebis Semcirebis saSualebebi. damuSavebulia riskebis minimizaciis
Sida dazRvevisa da gare dazRvevis mimarTulebebi.
biznes gegmis maCveneblebi gamoiyeneba sawarmos Siga analizSi,
faqtobrivi maCveneblebis gegmuridan gadaxrebis gamovlenisa da faqtoruli
analizis Catarebis miznebisaTvs.
sawarmos ekonomikuri saqmianobis gaumjobesebisa da efeqtianobis
amaRlebis rezervebis gamovlenis miznebis misaRwevad, saWiroa analizis
ramdenime ZiriTadi safexuris gavla. esenia:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
56
I. mosamzadebeli etapi
II. informaciis analizuri damuSaveba
III. analizis daskvnebi an interpretaciebi da rekomendaciebi
mosamzadebel etapze xdeba saanalizo sawarmos warmoebis
Taviseburebebis gacnoba, analizis gegmis Sedgena da analizisaTvis saWiro
informaciis mogroveba.
mosamzadebel etapze aucilebelia TviT finansuri angariSgebis
Semowmeba formalurad, ariTmetikulad da arsebiTad. Fformaluri
Semowmebis dros finansuri angariSgeba mowmdeba garegnulad. kerZod,
ramdenad sruladaa informacia mocemuli; Sevsebulia Tu ara yvela
rekviziti; aris Tu ara saWiro xelmowerebi. ariTmetikuli Semowmebis dros
mowmdeba sworad aris Tu ara gamoTvlili jamebi da sxva ariTmetikuli
moqmedebebi. arsebiTi Semowmebis dros mowmdeba daculia Tu ara logikuri
da Sinaarsobrivi kavSiri angariSgebaSi mocemul maCveneblebs Soris.
magaliTad, gaunawilebeli mogebis maCvenebeli mogeba/zaralis
angariSgebasa da buRaltrul balansSi erTmaneTs emTxveva Tu ara;
sakuTari kapitalis cvlilebis angariSgebaSi mocemuli naSTebi Seesabameba
Tu ara balanss; daricxuli da gadaxdili xarjebis maCveneblebi
Seesabameba Tu ara erTmaneTs mogeba/zaralis, fuladi nakadebis da
buRaltruli balansis monacemebis mixedviT da a.S. Tu Semowmebis Sedegad
aRmoCnda, rom arsebobs Seusabamoba angariSgebis maCveneblebs Soris, igi
aucileblad unda Seswordes.
mosamzadebel etapze agreTve Seiswavleba sawarmos saqmianobis
Taviseburebebi: ra saxis produqts amzadebs (an momsaxurebas) eweva,
rogoria teqnikuri da teqnologuri Taviseburebei, marTvis organizacia da
struqturuli erTeulebi da sxva.
meore etapia informaciis analizuri damuSaveba. - analizis gegmis
Sesabamisad moxdeba saanalizo sawarmos finansur angariSgebaze darTuli
axsna-ganmartebebis Seswavla, raTa Sefasdes ganvlil saangariSgebo wels
sawarmos saqmianobis pirobebi; mogrovili da Semowmebuli informaciis
dajgufeba, daxarisxeba, analizuri damuSaveba da gadaxrebis gamokvleva.
amasTan, analitikosma unda Seadginos sxvadasxva samuSao cxrilebi, sadac
Tavs uyris didZal informacias ekonomikuri maCvenebelbis cvlilebebis
tendenciebis gamosavlenad.Aam process: `yvelaferi moaTavse cxrilSi~,
saerTaSoriso praqtikaSi analizis oqros wess uwodeben.
finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebis moTxovnebiT,
sawarmoebma ZiriTadi fardobiTi ekonomikuri maCveneblebi, rogoricaa:
momgebianobis, likvidurobis, fondukugebis, Sromisnayofierebis, aqciebis
momgebianoba da sxva ZiriTadi maCveneblebi, finansuri angariSgebis axsna-
ganmartebebSi unda gadmoscen. Tu sawarmos saTanado maCveneblebi
angariSgebaze TandarTuli ara aqvs, maSin analitikosma Tavad unda
gamoiangariSos misTvis saintereso koeficientebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
57
finansuri angariSgebis analizis dros gaTvaliswinebul unda iqnes is
garemoeba, rom finansur angariSgebas Tan axlavs ramdenime SezRuduloba,
rogoricaa:
1. buRaltruli balansi da angariSgebis sxva formebi (komponentebi)
afiqsireben sawarmoSi ukve momxdar sfinanso-ekonomikuri operaciebis
Sedegebs, amitom, bunebiT istoriulia;
2. aqtivebi, valdebulebi, sakuTari kapitali, Semosavlebi da xarjebi
angariSgebaSi asaxulia mocemuli momentisaTvis (status-qvo) da pasuxobs
kiTxaze: gamoyenebuli saaRricxvi politikis Tanaxmad, ras warmoadgens
sawarmo mocemul momentSi. Mmagram, ar pasuxobs kiTxvaze, ris Sedegadaa
miRweuli mocemuli mdgomareoba. Aam kiTxvas, angariSgeba Rrma analizis
gareSe ver pasuxobs;
3. finansuri angariSgebis informaciaze dayrdnobiT marTalia mravali
fardobiTi ekonomikuri maCvenebeli SeiZleba gamoiTvalos, magram, Tu ar
moxdeba maTi, sxva saTanado maCveneblebTan Sedareba, isini usargebloni
xdebian. buRaltruli balansi, mogeba/zaralis angariSgeba da a.S. calke
izolirebulad aRebuli vercerTi ver daexmareba mewarmes an sxva
dainteresebul pirebs, swori arCevani an gadawyvetilebebi miiRon. amitom,
aucilebelia mocemuli sawarmos fardobiTi ekonomikuri maCveneblebi
biznes-gegmis, saSualo dargobriv an warmatebuli sawarmos maCveneblebs
Seudaron.
4. buRaltruli balansis informacia pirdapir ver pasuxobs kiTxvas
imis Sesaxeb, Tu ramdenad sakmarisia es saxsrebi sawarmosaTvis. amisaTvis
aucilebelia dabandebuli saxsrebis brunvadobis maCveneblebis gamoTvla
da gegmur maCveneblebTan Sedareba;
ase magaliTad: davuSvaT ori saxvadasxva sawarmos balansSi maragebis
muxliT naCvenebia erTi da igive ricxvi _ 20 mln lari. masalebis wliuri
brunva anu masalis wliuri xarji vTqvaT, pirvel sawarmoSi aris 60 mln da
meoreSi – 100 mln lari. maSin, pirvel sawarmoSi maragad gaaCniaT wliuri
moTxovnis mesamedi (60/20) da meore sawarmoSi ki mexuTedi (100/20).maSasadame,
pirvel sawarmoSi, masalebis maragSi avansirebuli fuli weliwadSi samjer
Semobrundeba, meoreSi ki xuTjer. e.i. aq brunvadoba maRalia da mas naklebi
maragi Wirdeba. Aase rom, pirvelma sawarmom unda izrunos maragSi
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis daCqarebaze. amrigad, fardobiTi
maCveneblebis Sedarebis gareSe am daskvnebis gakeTeba SeuZlebeli iqneboda.
5. buRaltruli balansi informacias iZleva periodis bolosaTvis,
xolo wlis ganmavlobaSi rogor icvleba misi muxlebi, balansi amas ver
asaxavs.
6. buRaltruli balansis erT-erTi arsebiTi xasiaTis SezRudulobaa
aqtivebis SeZenis fasebis gamoyenebis principi. inflaciis pirobebSi
sxvdasxva dros SeZenili masalebi da mowyobilobebi Rirebulebis mixedviT
araSesadarisni xdebian. maSasadame, isini sawarmos finansur Sedegebze
zemoqmedeben da sawarmos `realuri fasis~ gansazRvra Zneldeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
58
amasTan, balansi ver asaxavs im Rirebulebas, romelsac sawarmo
realurad flobs. Aamis mizezia Sefasebis gamoyenebuli saaRricxvo
meTodebi, inflacia, bazris koniunqtura, reputacia, avtoriteti da a.S.
amdenad, buRaltruli balansi iZleva sawarmos aqtivebis, valdebulebebisa
da sakuTari kapitalis saaRricxvo Sefasebas. xolo maTi mimdinare sabazro
Rirebuleba SesaZloa gansxvavebuli iyos.
amJamad mimdinareobs diskusia imis Sesaxeb, rom periodulad xomar
Sefasdes sawarmos `imiji~ da igi asaxul iqnes sawarmos balansis aqtivSi.
Aam mosazrebas ar veTanxmebiT, radgan es gazrdida qonebis gadasaxads.
amasTan, Sefaseba Zalian pirobiTi iqneba.
7. garda amisa, ekonomistebi Tvlian, rom balansis valutas (jams)
xelovnurad zrdis sakuTari kapitalis formirebis meTodika, romlis
mixedviT, damfuZneblebis mier jer kidev Semoutaneli saxsrebi aRiricxeba
aqtivSi, rogorc moTxovna da pasivSi, rogorc sakuTari kapitali. vinaidan
damfuZneblebs TavianTi wili sawarmoSi erTbaSad ar SemoaqvT, amitom
Semosatani Tanxebis srulad dafarvamde, balansis jami xelovnurad
gazrdilad gamoiyureba. aqedan gamomdinare, sakuTari kapitalis
rentabelobis analizis dros, marTebuli iqneba es sidide sakuTari
kapitalis moculobidan gamoiricxos.
8. sawarmos finansuri mdgomareobis doneze, perspeqtivebsa da
cvlilebebze gavlenas axdenen ara mxolod finansuri xasiaTis faqtorebi,
aramed mravali sxva faqtoric, romelTac RirebulebiTi gamosaxuleba ar
gaaCniaT. magaliTad, saerTo politikuri da ekonomikuri movlenebi, dargisa
da sawarmos organizaciul-struqturuli cvlilebebi, sakuTrebis formebis cvla, mesakuTreTa Secvla, dasaqmebuli kadrebis profesionalizmi da a.S.
yovelive amis gaTvaliswinebiT, finansuri analizi kompleqsuri xasiaTisaa,
romelic rogorc determinirebul (gansazRvrul) kriteriumebs, ise
araformalur Sefasebebs iyenebs.
9. aRricxvisa da analizisaTvis metad aqtualuria angariSgebis
garegnuli formebis (cxriluri warmodgenis) unifikaciis SesaZleblobis
da mizanSewonilobis sakiTxi. wliuri finansuri angariSgeba Seicavs
sawarmos saqmianobis amsaxvel agregirebul (dajgufebul-gaerTianebul)
maCveneblebs. aucilebelia raime optimaluri zomis dadgena. angariSgebaSi
gamoqveynebuli informacia arc Zalian mwiri da arc Zalian
mravalricxovani ar unda iyos. erTic da meorec xels uSlis imformaciis
momxmareblebs, sawrmos finansuri mdgomareobis Sesaxeb ZiriTadi azri
Camoayalibon.
finansuri analizis meore etapze agreTve xdeba safinanso-ekonomikuri
maCveneblebis cvlilebebis gamomwvevi faqtorebis gamokvleva-gazomva. es
gulisxmobs sawarmos finansuri mdgomareobis dadebiTi da uaryofiTi
mizezebis gamokvlevas da moqmedi faqtorebis gazomvas. analizi SeiZleba
Catardes detalizaciis nebismieri xarisxiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
59
analizisaTvis pirvel rigSi saWiroa finansur angariSgebaSi mocemuli
maCveneblebis bunebisa da maT Soris arsebuli kavSirebis codna fardobiTi
maCveneblebis gamosaTvlelad. Semdeg, analitikosi ayalibebs im maCenebelTa
sistemas, romelTa tendenciebis gamovlenis Sedegad SeiZleba sawarmos
finansuri mdgomareobis Sefaseba. am maCvenebelTa ZiriTadi sqema Semdeg
sakiTxSia gadmocemuli. analizis dros Seiswavleba rogorc absoluturi,
ise fardobiTi maCveneblebi. dgeba saWiro analizuri cxrilebi da tardeba
faqtoruli ekonomikuri analizi.
agreTve, daxasiaTeba unda mieces sawarmos finansuri saqmianobis
saerTo mimarTulebas; Ggamovlindeba sawarmosaTvis yvelaze mtkivneuli
momentebi, rogoricaa: zarali, vadagadacilebuli sesxebi, debitoruli da
kreditoreuli davalianebebi da gacemuli Tamasuqebi; Sefasdeba sawarmos
safinanso-ekonomikuri potenciali qonebrivi mdgomareobis daxasiaTebis
mizniT, risTvisac saWiroa balanis vertikaluri da horizintaluri
analizi; gaanalizdeba sawarmos gadaxdisunarianoba, finansuri
stabiluroba, momgebianoba, investiciebis efeqtianoba (mdgomareoba fasiani
qaRaldebis bazarze); sawarmos adgili dargSi.
finansuri analizis mesame, daskvniT etapze xdeba Catarebuli analizis
Sedegebis saboloo gadamowmeba, dazusteba da yovelive amis safuZvelze,
sawarmos finansuri mdgomareobis gaumjobesebisa da momgebianobis
amaRlebis winadadebebisa an rekomendaciebis SemuSaveba.
unda aRiniSnos, rom sxvadasxva mecnier-ekonomisti analizis etapebs
sxvasxvagvarad gamohyofs. magaliTad, bernStaini analizis Semdeg
safexurebs iZleva:
1. finansuri angariSgebis Sedareba;
2. trendebis seriebi – anu movlenebis Seswavla ramdenime wlian
periodSi;
3. finansuri angariSgebis struqturuli analizi;
4. koeficientebis (fardobiTi maCveneblebis) analizi;
5. specifikuri analizi kerZo Tematikis mixedviT.
amerikeli mecnierebi (t.p.katlini da a.r.makmani) finansuri angariSgebis
analizis Semdeg safexurebs gamoyofen:
1. aucilebeli finansuri angariSgebis gacnoba da Semdeg maTi analizi;
2. faqtiuri monacemebis dinamikuri da struqturuli Sefaseba;
3. koeficientebis analizi tendenciebis gamosavlenad da SedarebiTi,
sawarmoTaSoriso analizi;
4. naRdi fulis yovelTviuri moZraobis ganxilva;
5. firmis saqmianobis Sedegebis prognozireba, valdebulebebis dafarvis
Sefasebis mizniT.
qarTveli mecnier-ekonomisti fr. burduli ki analizis Semdeg etapebs
gamoyofs:
1. saanalizo obieqtis da miznis gacnoba;
2. imformaciis miReba;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
60
3. analizis Catarebis gegmis Sedgena;
4. analizuri informaciis arsebiTi Semowmeba da analizuri cxrilebis
Sedgena;
5. informaciis analizuri damuSaveba;
6. analizis Sedegebis gaformeba da angariSis Sedgena.
xolo, mSeneblobisa da rekonstruqciis saerTaSoriso bankis
klasifikaciiT, analizis eqvsi safexuria gamoyofili:
1. miznis konstantireba da gansja (State the objective and contest ) –
ganisazRvreba ra kiTxvebs unda upasuxos analizma, ra resursebi da
ra droa saWiro analizis Casatareblad;
2. monacemebis Tavmoyra (Gather data ) – kompaniis finansuri angariSgebis da
mis industriasa DdaA ekonomikasTan dakavSirebuli sxva monacemebis
mopoveba. SekiTxvebi kompaniis mmarTvelobasTan, momwodeblebTan da
SemkveTebTan (myidvelebTan). kompaniis saitebis gacnoba;
3. monacemebis gadamuSaveba (Process the data ) –finansuri angariSgebis
moyvana saTanado wesrigSi, Sida SeTanxmebulobis Semowmeba,
koeficientebis gamoTvla. eqsponatebis (TvalsaCinoebebis) momzadeba,
rogoricaa: grafikebi da naerTi balansebi;
4. monacemebis analizi da interpretacia (Analyse and interpret the data ) –
monacemebis gamoyeneba analizis pirvel safexurze dasmul kiTxvebze
pasuxis gasacemad. gadawydes, romel daskvnebs an rekomendaciebs
waradgens analitikosi;
5. daskvnebis an rekomendaciebis angariSi ( Report the conclusions or
rekomendations ) – angariSisa da Setyobinebis (ganacxadebis) momzadeba
Sesabamisi auditoriisaTvis (sazogadoebisaTvis an adamianTaA
jgufisTvis);
6. analizis Sedegebis gadamowmeba da srulyofa (Updatte the analysis ) –
analizis yvela safexuris ganmeoreba da aucileblobis SemTxvevaSi,
daskvnebis an rekomendaciebis Secvla.
Aamrigad, Tu Sedarebas movaxdenT, miuxedavad analizis Catarebis
safexurebis raodenobisa, yvela avtoris Tvalsazrisi arsebiT sakiTxebSi
erTmaneTs emTxveva. kerZod, analitikosi kargad unda icnobdes wliuri
finansuri angariSgebis komponentebs, maTi Sedgenis teqnikas, daniSnulebas
da maT Soris arsebul kavSirebs. Tavisuflad unda flobdes analizis
xerxebs trendebisa da faqtoruli analizis CatarebisaTvis da analizis
Sedegebis safuZvelze moaxdinos saqmianobis prognozireba, daskvnebis da
rekomendaciebis SemuSaveba.
miuxedavad imisa, rom finansuri angariSgeba swored imitom mzaddeba,
rom gaanalizdes, meoce saukunis dasawyisamde misi sistemuri analizis
meTodika ar arsebobda. meoce saukunis dasawyisSi warmoiSva aRricxvis
axali mimarTuleba – balansmcodneoba. romelic sami mimarTulebiT
ganviTarda: balansis ekonomikuri analizi (i.Seri, p.gerstneri, f.laitneri,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
61
h.konradi da sxv.); balansis iuridiuli analizi (r.baigeli, e.rameli,
k.porcigi) da balansis Sesaxeb codnis popularizacia (guberomi, broziu
somi, Senvadtomi da sxvebi). ruseTSi balansis analizis fuZemdeblad
iTvleba a.rosCaxovski (1910 w.), romelic imavdoulad pirvel rus
buRaltradaa miCneuli.
finansur analizs kavSiri aqvs mraval sxva mecnierul disciplinebTan,
rogoricaa: maTematika, makro da mikroekonomika; finansuri aRricxva,
statistika, menejmenti, marketingi.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. ra aris ekonomikuri analizis sagani;
2. ra ari finansuri analizis mizani;
3. ras moicavs sawarmos safinanso-ekonomikur maCvenebelTa sistema;
4. CamoTvaleT ekonomikuri analizis saxeebi;
5. CamoTvaleT finansuri analizis Catarebis etapebi
6. ra aris ekonomikuri movlenis faqtori;
7. CamoTvaleT eknomikuri analizis tradiciuli xerxebi;
8. ra mizniT gamoiyeneba jaWvuri Casmis xerxi;
9. ras axasiaTebs saSualo kvadratuli gadaxra;
10. ras axasiaTebs variaciis koeficienti 11. ra mizniT gamoiyeneba fasebis indeqsi
t e s t e b i
1. finansuri analizis mizania: a. finansuri koeficientebis analizi b. finansuri mdgomareobis gaumjobesebis rezervebis gamovlena g. finansuri koeficientebis dinamikuri mwkrivebi
2. ekonomikuri analizis sagania: a. sawarmos finansuri resursebis arseboba da gamoyeneba b. warmoebis efeqtianobis amaRlebis rezervebi
g. sawarmos finansuri resursebis gamoyenebisa da dafinansebis wyaroebis
maCveneblebSi momxdari cvlilebebi.
3. ekonomikuri maCvenebeli aris: a. raime ekonomikuri movlenis Sedegis ricxviTi maxasiaTebeli
raodenobriv da Tvisobriv mxareTaAurTierTkavSirSi b. sawarmos finansuri Sedegebis raodenobrivi koeficienti g. konkretuli movlenis xdomilebaTa sixSire, movlenebis saerTo
simravleSi 4. romeli Tvalsazrisia swori:
a. raodenobrivi maCvenebeli ama Tu im ekonomikur movlenas zomavs fulad-RirebulebiT erTeulebSi
b. raodenobrivi maCveneblebi ekonomikur movlenebs abstraqtulad axasiaTeben
g. RirebulebiTi maCveneblebi ekonomikur movlenebs zomaven fulad formaSi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
62
5. romeli Tvalsazrisia mcdari: a. absoluturi maCveneblebi axasiaTeben raime saxis resursis gamoyenebis
dones b. raodenobrivi maCveneblebi ekonomikur movlenebs zomaven naturalur
erTeulebSi g. fardobiTi maCveneblebi axasiaTeben raime saxis resursis gamoyenebis
dones 6. maCvenebeli: fuladi Tanxebi Sefardebuli ZiriTad saSualebebTans, aris:
a. sawarmos momgebianobis maCvenebeli b. sawarmos gadaxdisunarianobis maCvenebeli g. arc erTi pasuxi araa swori
7. aqtivis jamis fardoba sakuTar kapitalTan, axasiaTebs: a. kompaniis finansur damoukideblobas b. kompaniis aqtivebis gamoyenebis efeqtianobas g. kompaniis finansur damokidebulebas sxva kompaniebze
8. ekonomikuri anlizis meTodi aris: a. absoluturi sxvaobisa da jaWvuri Casmis xerxi b. im xerxebis erToblioba, romelic gamoiyeneba analizis sagnis
Seswavlis mizniT g. zogadi movlenebis Seswavlidan kerZo daskvnebis gamotana
9. jaWvuri Casmis xerxi gamoiyeneba: a. saanalizo maCveneblis gadaxraze moqmedi faqorebis gavlenis
gasazomad b. saanalizo maCveneblis gadaxris gamosaTvlelad g. saanalizo maCveneblis dinamikuri cvlilebebis gamosakvlevad
10. indeqsi aCvenebs: a. drois erTi momentidan meore momentamde ekonomikuri maCveneblis
cvlilebis xarisxs b. kavSirs mizezsa da Sedegs Soris g. saanalizo maCvenebelze moqmedi faqtoris gavlenas
11. struqturis koeficienti aCvenebs: a. saanalizo maCvenebelze moqmedi faqtoris gavlenas b. saanalizo maCveneblis cvlilebas periodSi g. nawilis xvedriT wils mTelis mimarT
12. erTi cali kompiuteris fasi wina wels 870 lari iyo. mimdinare wels 980 laramde gaizarda. ras udris inflaciis indeqsi:
a. 0,888 b. 1,126 g. 1,011
13. erTi cali moswavlis CanTa wina wels 18 lari Rirda. mimdinare wels ki 20 lari gaxda. ras udris deflaciis indesi:
a. 0,90 b. 1,11 g. 1,00 14. qvemoT CamonaTvalidan, romelia korelaciis koeficientis dasaSvebi
mniSvneloba: a. _ 1,05 b. + 1,3 g. 0
15. or cvlads Soris (x da y) kavSiris dasadgenaT gamoTvlili korelaciis koeficienti udris 0,54.
a. (y)-is cvlilebis 54% procenti gamowveulia (x) maCveneblis cvlilebiT b. (x)-is cvlilebis 54% gamowveulia (y)-is cvlilebiT
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
63
g. arcerTi pasuxi araa swori 16. qvemoT CamoTvlilTagan, korelaciis koeficienti aCvenebs or cvlads Soris
yvelaze Zlier urTierTkavSirs: a. + 0,7 b. _ 0,9
g. + 0,2 17. kompaniis SefasebiT, momdevno wlis realizaciidan amonagebi SeiZleba iyos:
98000 lari (albaToba 0,4), an 106000 (albaToba 0,5) an 150000 (albaToba 0,1). realizaciis ra moculoba unda gaiTvaliswinos kompaniam momavali wlis
prognozSi: a. 92 200 l b. 118 000 l g. 107 200 l
18. erT-erTi saanalizo maCveneblis mixedviT gamoTvlili saSualo kvadratuli gadaxraa 0,8547 lari. saSualo ariTmetikuli aris 1,09. ras udris variaciis koeficienti:
a. 128 % b. 78 % g. 58 %
19.Eekonomikuri maCveneblis sasurveli gadaxra iwvevs: a. Mmosalodneli mogebis zrdas b. Mmosalodneli mogebis Semcirebas g. sabalanso wonasworobis darRvevas
20. likvidurobis koeficientebi axasiaTeben sawarmos: a. Sromis mwarmoeblurobas b. gadaxdisunarianobas g. momgebianobas
amocana 1.1. motanilia informacia gamoSvebuli wliuri produqciisa da gamoyenebuli
Sromis Sesaxeb: maCveneblebi gegmiT faqtiuri gadaxra weliwadSi gamoSvebuli produqcia (lari) 840 000 947 700 +107 700 muSebis ricxvi 40 45 + 5 erTi muSis namuSevari dReebi weliwadSi 100 104 + 4 erTi dRis xangrZlioba saaTebSi 7 7,5 + 0,5 erT saaTSi gamoSvebuli produqcia (lari) 30 27 _ 3
moTxovna: gazomeT produqciis gamoSvebis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena jaWvuri
Casmisa da absoluturi gadaxris xerxebiT. gamoiyeneT Semdegi faqtoruli modeli: produqciis moculoba = muSebis ricxvi * 1 muSis namuSevar dR * dRis xangrZlioba sT * saaTobrivi Sromismwarmoebluroba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
64
amocana 1.2. mocemulia erT-erTi kompaniis ZiriTadi saSualebebis ukugebis maCveneblebi aTi
wlis periodSi:
wlebi 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
ZiriTadi saS. ukugeba 40 46 50 57 52 62 60 54 59 63
moTxovna: gamoTvaleT saSualo kvadratuli gadaxra, variaciis koeficienti da gaakeTeT Sesabamisi komentarebi.
(saSualo kvadratuli gadaxra) 𝜎 = √ ∑ x2 / n – x 2 ;
𝜎 * 100 % V (variaciis koeficienti) = ---------------- X amocana 1.3. Mmocemulia kompaniis yovelkvireuli gayidvebi 52 kviris ganmavlobaSi:
K 1. kvireuli gayidvebi aT.l 30 40 40 60 70 80 90 100 2. kvireebis ricxvi 4 0 10 15 9 7 5 2 moTxovna: gamoTvaleT saSualo kvadratuli gadaxra da variaciis
koeficienti. gamoiyeneT saS. kvadratuli gadaxris formula sixSiruli mwkrivebisaTvis:
𝜎 = ∑ f (x – x 2) / ∑ f ან, 𝜎 = { [∑( f * x2) / ∑ f – [(∑ f * x) / ∑ f)]2 }1/2
amocana 1.4. erT-erT sainvesticio proeqts aqvs Semdegi saxis ukugeba da albaTobebi: albaToba ukugeba (l) 0,20 48600 0,15 (12000) 0,30 34600 0,42 25400 moTxovna: gamoTvaleT investiciidan misaRebi mosalodneli ukugeba. amocana 1.5.
erT-erTi sawarmos ganvlili xuTi wlis informacia Semdegia:
wlebi wliuri Sromis- produqcia nayofiereba aTas. lL aTas. l 2008 25,4 0,1 2009 30,1 0,8 2010 28,0 0,6 2011 24,2 0,4
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
65
2012 30,3 0,8 moTxovna: daadgineT korelaciuri kavSiri mocemul maCveneblebs Soris da gansazRvreT determinaciis koeficienti. amocana 1.6. A AN34 modelis sabavSvo manqanis gamoSvebis da erTeulis fasebis informacia
Semdegia: cali erTeulis fasi gamoSveba mimdinare fasebiT 2014 234 46 10 764 2015 260 49 12 740 2026 260 54 14 040 2017 280 56 15 680 moTxovna: produqciis yovelwliuri moculoba gadaiyvaneT: a. sabaziso 2014 wlis fasSi da gamoTvaleT procentuli zrdis tempi b. mimdinare 2017 wlis fasSi da gamoTvaleT procentui zrdis tempi g. gaakeTeT komentari zrdis tempebis Sesaxe amocana 1.7. AN34 modelis erTi cali sabavSvo manqanis fasi wlebis mixedviT Seadgenda: calebSi fasi (l) 2014 234 46 2015 260 49 2016 260 54 2017 280 50 moTxovna: gamoTvaleT saTamaSo manqanis inflaciis da deflaciis
koeficientebi amocana 1.8. mocemulia produqciis moculoba mimdinare fasebiT, inflaciis da deflaciis
koeficientebi: lari inflaciis deflaciis koeficienti koeficienti 2014 10 764 1 1 2015 12 740 1,0652 0,9387 2016 14 040 1,1739 0,8518 2017 15 680 1,2173 0,8214 moTxovna: gadaiyvaneT produqciis maCveneblebi ucvlel sabaziso 2014 wlis
fasebSi orive koeficientis gamoyenebiT da gaakeTeT komentari.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
66
Tavi 2. finansuri angariSgebis mizani
da analizuri mniSvneloba
saxelmZRvaneloSi pirvel rigSi ganxilulia sawarmoTa finansuri angariSgebis analizis meTodika misi gare momxmareblebis amocanebidan gamomdinare. informaciis gare momxmareblebs analizis Catarebis ufro SezRuduli miznebi aqvT, vidre sawarmoTa finansur menejments. finansuri angariSgebis ZiriTadi
momxmareblebis miznebSi ar Sedis ama Tu im sawarmos finansuri stabilurobisa Tu momgebainobis amaRlebis rekomendaciebis SemuSaveba. isini mxolod afaseben sawarmos finansuri stabilurobis xarisx, misi gadaxdisunarianobis unars, mosalodnel riskebs, raTa miiRon gadawyvetileba, daiwyon (an gaagrZelon) Tu ara saqmiani urTierTobebi mocemul sawarmosTan.
sawarmoTa finansuri menejmentis mizani ki finansuri angariSgebis mxolod Sefaseba araa. isini ikvleven arsebuli Sedegebis mizezebs da amuSaveben sawarmos safinanso-ekonomikuri mdgomareobis Semdgomi gaumjobesebis RonisZiebebs, maTi danergvis mizniT.
am TavSi gadmocemulia Semdegi sakiTxebi:
sawarmos wliuri finansuri angariSgebis mizani, momxmareblebi, xarisxobrivi maxasiaTeblebi da elementebi;
finansuri angariSgebis komponentebi, analizis mizani da amocanebi;
finansuri angariSgebis analizis meTodebi;
kavSiri finansuri angariSgebis komponentebs Soris;
2.1. sawarmos wliuri finansuri angariSgebis
mizani, momxmareblebi, xarisxobrivi
maxasiaTeblebi da elementebi
finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebisa (fass) da
saqarTvelos mewarmeTa kanonis moTxovnebiT, yvela sawarmo (iuridiuli
piri) valdebulia hqondes mowesrigebuli buRalteria da gamoaqveynos
wliuri finansuri angariSgeba.
dRes, ekonomikuri saqmianobis samyaroSi moqmedi vercerTi subieqti
erTmaneTisagan izolirebulad ver imoqmedebs, radgan yvela ekonomikur
subieqts uamravi saxis safinanso-eknomikuri kavSirebi WirdebaT
erTmaneTTan. Ees kavSirebi Tanamedrove ekonomikaSi ukve imdenad mWidro
da mravalferovania, rom nebismieri tipis kompaniaSi momxdari pozitiuri
Tu negatiuri movlenebi jaWvuri reaqciiT mTel ekonomikur sistemas
gadaecema, ara marto qveynis SigniT, aramed saerTaSoriso masStabiTac ki.
Aamitom metad mniSvnelovani gaxda aRricxvis warmoebisa da angariSgebis
momzadebis erTiani meTodikis gamoyeneba mTel msoflioSi. swored am
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
67
mizniT Seiqmna buRalruli aRricxvis saerTaSoriso standartebis sabWo
(1974 w), romlis ZiriTadi movaleobaa aRricxvis meTodikis da finansuri
angariSgebis momzadebis wesebis harmonizacia saerTaSoriso masStabiT.
finansuri angariSgeba aris sawarmos finansuri mdgomareobis da mis mier
ganxorcielebuli sameurneo operaciebis Sedegebis struqturulad
Camoyalibebuli suraTi.
finansuri angariSgebis mizania sawarmos finansuri mdgomareobis,
saqmianobis Sedegebis da finansuri mdgomareobis cvlilebebis sesaxeb
informacia miawodos momxmarebelTa farTo fenebs, raTa daexmaros maT
ekonomikuri gadawyvetilebebis miRebaSi. angariSgebaSi agreTve Cans,
xelmZRvanelobis mier, masze mindobili resursebis marTvis unarebi da
Sedegebi.
2014 wlidan fass-is (finansuri angariSgebis saerTaSoriso
standartebis) konceptualur safuZvlebSi Setanili cvlilebebis Semdeg,
finansuri angariSgebis momxmareblebi dajgufebulia or kategoriad:
1. ZiriTadi momxmareblebi – investorebi, gamsesxeblebi da sxva
kreditorebi, romelTa sainformacio moTxovnilebebzea orientirebuli
saerTo daniSnulebis finansuri angariSgeba;
2. danarCeni momxmareblebi. esenia, sawarmos mmarTveloba da
sazogadoeba (ix. sqema 1).
saerTo daniSnulebis finansuri angariSgebis momxmareblebi
ZiriTadi momxmareblebi
danarCeni momxmareblebi
investorebi gamsasxeblebi sxva
kreditorebi mmarTveloba sazogadoeba
sqema 1. finansuri angariSgebis momxmareblebis klasifikacia gareT gamosaqveynebeli saerTo daniSnulebis finansuri angariSgeba
orientirebulia ZiriTadi momxmareblebis sainformacio moTxovnebze.
finansuri angariSgebis xarisxobrivi maxasiaTeblebi aseve dayofilia or jgufad:
1. ZiriTadi xarisxobrivi maxasiaTeblebi da 2. xarisxobrivi maxasiaTeblebi, romlebic amaRleben finansuri
angariSgebis sargeblianobas.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
68
sasargeblo finansuri informaciis xarisxobrivi maxasiaTeblebi adgens
informaciis iseT saxeebs, romelic savaraudod, yvelaze metad sasargebloa
arsebuli da potenciuri investorebisaTvis, gamsesxeblebisa da danarCeni
kreditorebisaTvis.
imisaTvis, rom finansuri informacia sasargeblo iyos, is unda iyos
Sesabamisi da samarTlianad warmoaCendes imas, risi asaxvisTvisac aris
gankuTvnili. finansuri informaciis sargeblianoba ufro maRldeba, Tu is
Sesadarisia, SesaZlebelia misi Semowmeba, droulia da aRqmadi [2.xm 4].
amrigad, Tu adre `finansuri angariSgebis struqturul safuZvlebSi~
oTxi tipis xarisxobrivi maxasiaTebeli iyo gamoyofili (Sesabamisoba,
Sesadarisoba, saimedooba da aRqmadoba), amJamad Setanili cvlilebebis
Sedegad - `konceptualur safuZvlebSi~ finansuri angariSgebis
xarisxobrivi maxasiaTeblebi Semdegnairadaa klasificirebuli:
I. ZiriTadi xarisxobrivi maxasiaTeblebi:
1. Sesabamisoba (Relevance)
2. samarTliani wardgena (Faithful Representation)
II. xarisxobrivi maxasiaTeblebi, romlebic amaRleben informaciis
sargeblianobas:
1. Sesadarisoba (comparability)
2. Semowmebadoba (verifiability)
3. drouloba (timeliness)
4. aRqmadoba (understandability)
amrigad, erT-erT ZiriTad xarisxobriv maxasiaTeblad `konceptualuri
safuZvlebi~ miiCnevs Sesabmisobas. SevniSnvT, rom `Sesabamisobis~ cnebis
Sinaarsi amjerad ar niSnavas imas, rac adre iyo. rom informacia unda
Seesabamebodes momxmareblis interesebs da maSasadame unda iyos arsebiTi.
adre arsebiToba ganixileboda rogorc informaciis Sesabamisobis aspeqti.
amjerad igi standartebze muSaobisas aRar ganixileba, vinaidan bass-is
sabWos ganmartebiT, informciis arseboba konkretuli sawarmos specipikuri
aspeqtia misi xasiaTidan da sidididan gamomdinare. amitom, saWos ar
SeuZlia arsebiTobisaTvis daadginos erTiani raodenobrivi zRvari an,
winaswar gansazRvros, ra SeiZleba iyos arsebiTi romelime
konkretulsituaciaSi [2. xm 11]. amitom, igi marTalia aris Sesabamisobis
aspeqti, magram sabWoO ar ganixilavs mas da amiT, ar mcirdeba finansuri
informaciis sargeblianoba.
axali TvalsazrisiT, informaciis Sesabamisoba niSnavas imas, rom igi
unda iyos sawarmoSi momxdari ekonomikuri movlenebis Sesabamisi.
Sesabamisi informacia gavlenas axdens gadawyvetilebebis miRebaze,
Tumca infromacias maSinac SeuZlia gavlena moaxdinos gadawyvetilebaze,
Tuki momxmarebeli gadawyvets, rom igi ar gamoiyenos. amitom, aRniSnulia,
rom Sesabamisia informacia, Tu mas gaaCnia saprognozo da an
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
69
damadasturebeli Tviseba, an orive erTad. mxolod am SemTxvevaSi SeuZlia
mas gavlena moaxdinos momxmareblis gadawyvetilebebze [2.xm 7].
finansur informacias gaaCnia saprognozo Tviseba (Rirebuleba), Tu
misi gamoyeneba SeiZleba amosaval bazad momavali Sedegebis
prognozirebisaTvis. amisTvis aucilebeli araa informacia warmodgenili
iyos prognozis saxiT.
Sesabamis informacias agreTve gaaCnia Sesadarisobis Tvisebac, Tu is
uzrunvelyofs mtkicebulebeb (dadasturebas) adre gakeTebul Sefasebebze
[2. xm 9]. informacias SeiZleba erTdroulad gaaCndes saprognozo da
damadasturebeli Tviseba. magaliTad, amonagebi SeiZleba gamoyenebul iqnes
momavali prognozisaTvis da aseve SeiZleba Sedarebul iqnes mimdinare
wlis prognozTan, romelic gamoTvlili iyo wina wels. am Sedarebis
Sedegebi momxmarebels exmareba im meTodebis gaumjobesebaSi, romelic
gamoyenebuli iyo wina wlebis prognozebis gamosaTvlelad. maSasadame,
aRaraa aucilebeli Sesadarisobis ZiriTad maxasiaTeblad gamoyofa [2. xxm
10].
meore ZiriTadi xarisxobrivi maxasiaTebelia – samarTliani wardgena,
ekonomikuri movlenis obieqturad gamosaxva, romelic moicavs im ZiriTad
maxasiaTeblebs, romlebic adre miCneuli iyo saimedoobis aspeqtebad
[2.ds3.24]. amitom man Caanacvla termini – saimedooba. amasTan, ~Sinaarsis
formaze aRmatebuloba~ da windaxeduloba (konservatizmi) `konceptuluri
safuZvlebidan~ amoRebulia, vianidan, samarTliani wardgena niSnavs, rom
finansuri informacia asaxavs ekonomikuri movlenis Sinaarss da ara marto
mis samarTlebriv formas. amasTan, windaxedulobis principiT an
konservatiuli midgomiT momzadebuli informacia ver iqneba neitraluri,
miTiTebulia `konceptualur safuZvlebSi~ [2. xm 16).
finansuri angariSgeba, sawarmoSi momxdari ekonomikuri movlenebis
Sesaxeb, warmodgenas gviqmnis sityvebisa da cifrebis meSveobiT. es
informacia sasargeblo rom iyos, igi samarTlianad unda warmoadgendes am
informacias. samarTliani wadgena ara samarTlebriv formebs, aramed
ekonomikur Sinaarss gulisxmobs.
informaciis samarTlian wardgenas sami maxasiaTebeli (aspeqti)
gaaCnia: unda iyos srulyofili, neitraluri da ar unda Seicavdes
Secdomebs [2. xm 12].
1. srulyofileba gulisxmobs yvela aucilebeli informaciis
miwodebas, rac naTel warmodgenas Seqmnis sawarmos ekonomikuri
movlenebis Sesaxeb;
2. neitraluri asaxva gulisxmobs informaciis wardgenas
miukerZoeblad, tendenciurobis gareSe. igi ar unda iyos raime
winaswar ganzraxuli TvalsazrisiT momzadebuli;
3. Secdomebis ararseboba ar niSnavs sizustes yvela aspeqtSi.
samarTliani wardgena ar niSnavs rom angariSgebaSi ar arsebobs
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
70
Secdomebi an araferi araa gamotovebuli. magaram, igi obieqturad
asaxavs sawarmos finansur mdgomareobas.
amrigad, sasargeblo informacia unda iyos rogorc Sesabamisi, aseve
samarTlianad warmodgenili anu obieqturi. momxmareblebs
gadawyvetilebebis miRebaSi ver daexmareba verc samarTlianad wardgenili
informacia, romelic Seusabamo iqneba ekonomikuri movlenebisadmi da verc
arasamarTlianad wardgenili informacia Tundac ekonomikuri movlenebis
Sesabamisi [4.xm 17]. amasTan, aRniSnulia, rom jerjerobiT sabWom ver
daadgina ra saSualebiT unda moxdes finansur angariSgebaSi warmodgenili
informaciis samarTlianobis Sefaseba.
informaciis xarisxobrivi maxasiaTeblebis gamoyeneba Semdegnairad unda
moxdes:
dadgindeba iseTi ekonomikuri movlenebi, romlebic potenciurad
SeiZleba sasargeblo iyos angariSgebis momxmareblebisaTvis;
ganisazRvreba am ekonomikuri movlenis Sesaxeb ra saxis
informacia iqneboda yvelaze Sesabamisi da SesaZlebeli iqneboda
misi samarTliani wardgena;
dadgindeba, arsebobs Tu ara es informacia da SesaZlebelia Tu
ara misi samarTlianad wardgena.
xarisxobrivi maxasiaTeblebis meore jgufs, romelic amaRlebs
informaciis sargeblianobas, rogorc ukve vaCveneT, miekuTvneba:
Sesadarisoba, Semowmebadoba, drouloba da aRqmadoba.
gadawyvetilebebis miReba, rogorc wesi, ramdenime alternatividan
arCevanis gakeTebasTanaa dakavSirebuli. am mizniT, ufro sasargebloa, Tu
sawarmos informaciis Sedareba SesaZlebelia sxva sawarmos analogiur
informaciasTan. potenciuri investorebisaTvis sasargebloa sxvadasxva
sawarmos maCveneblebis Sedareba, raTa gadawyvitos, romel sawarmoSi ufro
momgebiania investiciis Cadeba.
Sesadarisoba iseTi xarisxobrivi maxasiaTebelia, romelic
gansxvavebul (Tu sxvadasxva) elementebs Soris msgavsebisa da gansxvavebis
dadgenisa da gaazrebis saSualebas iZleva [xm 21].
SedarebisaTvis aucilebelia ori muxlis (obieqtis) arseboba.
sxvadasxva sawarmoebis informaciis Sesadarisoba miiRweva buRaltruli
aRricxvis saerTo meTodebis gamoyenebiT. Sesadarisobis xarisxi ecema,
roca buRaltruli aRricxvis alternatiuli meTodebia nebadarTuli.
amdenad, Sesadarisoba niSnavs sxvadasxva sawarmos mier an erTi
sawarmos mier sxvadasxva periodSi, erTi da imave muxlebis mimarT erTi da
imave meTodebis gamoyenebas [xm 22]. Sesadarisobis ganmartebebTan dakavSirebiT, Cveni azriT, garkveuli bundovani
Sinaarsis matarebelia muxli `xm 23~, sadac vkiTxulobT: `Sesadarisoba ar aris erTgarovneba. imisaTvis, rom informacia Sesadarisi iyos, msgavsi sagnebi erTnairad unda gamoiyurebodes. xolo, gansxvavebuli sagnebi – gansxvavebulad. finansuri informaciis Sesadarisoba ar amaRldeba, Tu gansxvavebuli sagnebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
71
warmodgenili iqneba msgavsad, an piriqiT, Tu msgavsi sagnebi warmodgenili iqneba, rogorc gansxvavebuli~. vfiqrobT, es muxli konceptualur safuZvlebSi saerTod Tu ar iarsebebs, Sesadarisobis cnebis axsnas araferi daakldeba.
`daskvnis safuZvlebSi [ds 3.33] mocemulia ganmartebebi imis Sesaxeb, Tu
ratom ar aris `Sesadarisoba~ Setanili informaciis xarisxobriv
maxasiaTeblebSi. aRniSnulia, rom erT-erTi yvelaze mniSvnelovani mizezi,
ris gamoc finansuri angariSgebisa da buRaltruli aRricxvis
saerTaSoriso standartebi aucilebelia, isaa, rom gaizardos wardgenili
finansuri informaciis Sesadarisoba. magram, erTi mxriv, Tu ar SeiZleba
Sedareba, Sesabamisi da samarTlianad wardgenili informacia, mainc
mniSvnelovani iqneba. meore mxriv, Sesadarisi informacia sasargeblo ar
aris, Tu igi ar aris Sesabamisi da amasTan, SeuZlia momxmarreblebis
SecdomaSi Seyvana, Tu igi samarTlianad araa wardgenili. amitom,
Sesadarisoba miiCneva iseT xarisxobriv maxasiaTeblad, romelic amaRlebs
finansuri informaciis sargeblianobas da ara ZiriTad xarisxobriv
maxasiaTeblad. informaciis Semowmebadoba exmareba momxmarebels daadginos, rom
informacia samarTlianadaa wardgenili. Semowmebadoba SeiZleba iyos
pirdapiri an arapiradpiri.
pidapiri Semowmebadoba niSnavs, roca monacemebis an sxva informaciis
Semowmeba SesaZlebelia uSualo dakvirvebis gziT. magaliTad, fuladi
Tanxebis daTvla.
arapirdapiri Semowmebadoba niSnavs modelis amosavali monacemebis,
formulebis da modelis sxva elementebis damoukideblad gamoangariSebas.
mag. materialuri maragebis sabalanso Rirebulebis Semowmeba.
momxmarebeli ufro Tavdajerebulad gamoiyenebs im informacias,
romlis Semowmeba SesaZlebelia e.i. momxmarebels SeuZlia endos iseT
informacias, rom masSi ar aris arsebiTi Secdomebi da mikerZoeba. amitom,
Semowmebadoba SeiZleba miCneuli yofiliyo samarTliani wardgenis
aspeqtad. magram, oponentebma aRniSnes, rom Semowmebadobis cnebis, rogorc
samarTliani wardgenis erT-erTi aspeqtis gaTvaliswineba, gamoiwvevs im
informaciis gamoTiSvas, romelic ar eqvemdebareba Semowmebas an
srulyofili Semowmeba SeuZlebelia (mag. mosalodneli fuladi nakadebi,
sasargeblo momsaxurebis vada da salikvidacio Rirebuleba). sabWo
daeTanxma am argumentebs da Semowmebadoba axleburad gansazRvra, rogorc
xarisxobrivi maxasiaTebli, romelic amaRlebs finansuri informaciis
sargeblianobas. metad sasurveli, magrama ara aucilebeli.
drouloba niSnavs, rom informacia mis momxmarebels miewodos im
dros, roca mis gadawyvetilebebze gavlenis moxdena SeuZlia. zogjer
SeiZleba informacia didi xnis Semdegac drouli iyos, Tu mizani
tendenciebis Seswavlaa.
ganxilvebis dros aRiniSna, rom drouloba ar aris Sesabamisobis
Tviseba imave mniSvnelobiT, rogorc saprognozo da damadasturebeli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
72
Rirebulebebi. drouli informacia sasargebloa mxolod im SemTxvevaSi,
Tu igi Sesabamisia da samarTlianad wardgenili. informacia SeiZleba
sasageblo iyos im SemTxvevaSic, rodesac igi droulad ar aris
wardgenili. gansakuTrebiT damadasturebeli miznebisTvis an tendenciebis
SeswavlisTvis [ds3.37-39].
aRqmadoba niSnavs, rom informacia iyos advilad gasagebi. es moiTxovs
klasificirebas, sisematizacias, naTlad da lakonurad informaciis
warmodgenas.
finansuri angariSgeba mzaddeba iseTi momxmareblebisaTvis, romelsac
gaaCniaT biznesisa da ekonomikuri saqmianobis Sesaxeb sakmarisi codna da
am infofrmaciis analizis unari. mxolod martivi infomaciis wardgena
angariSgebas arasrulyofils gaxdis, romelmac misi momxmarebli SeiZleba
SecdomaSi Seiyvanos [xm 31-32].
aseve, aRqmadoba Tuki finansuri angariSgebis ZiriTadi xarisxobrivi
maxasiaTebeli iqneboda, maSin angariSgebaSi wardgenili ver iqneboda
zogierTi rTuli, magram aucilebeli informacia. amis gareSe, finansuri
angariSgeba aRar iqneba Sesabamisi. aRqmadoba niSnavs, rom rTuli
ekonomikuri movlenebi maqsimalurad gasagebad iqnas warmodgenli. amitom,
konceptualur safuZvlebSi xazgasmulia, rom informaciis momxmareblebi
pasuxismgebelni arian hqondeT aucilebeli codna da guldasmiT
Seiswavlon wardgenili informacia. saWiroebis SemTxvevaSi ki
konsultantebi gamoiyenon, miTiTebulia daskvnis safuZvlebSi [ds3. 40-42].
rogorc ukve aRvniSneT, bass-is sabWom `konceptualur safuZvlebSi~
gamoyo finansuri angariSgebis ZiriTadi xarisxobrivi maxasiaTeblebi,
romlebic yvelaze mniSvnelovania (fundamenturi xasiaTisaa) da
xarisxobrivi maxasiaTeblebi, romlebic amaRleben informaciis
sargeblianobas da naklebad mniSvnelovania, magram metad saWiro. `daskvnis
safuZvlebSi gadmocemulia, rom zogierTis azriT, yvela xarisxobrivi
maxasiaTebeli erTmaneTis tolfasia da maTi gamijvna pirobiTia. magram,
bass-is sabWo ar daeTanxma am azrs da Tvlis, rom ori ZiriTadi
xarisxobrivi mxasiaTeblis – Sesabamisobisa da samarTliani wardgenis
gareSe finansuri informacia ver iqneba sasargeblo da verc imiT gaxdeba
sasargeblo, Tu iqneba mxolod ufro Sesadarisi, Semowmebadi, drouli an
aRqmadi. meore mxriv, finansuri informacia romelic Sesabamisia da
samarTlianad aris wardgenili, SeiZleba iyos sasargeblo, Tundac ar
gaaCndes arcereTi is xarisxobrivi maxasiaTebeli, romelic amaRlebs
finansuri informaciis sargeblianobas [ds 3.10].
konceptualuri safuZvlebis `daskvnis safuZvlebSi~agreTve aRniSnulia,
rom ganxilvis procesSi sabWos sTavazobdnen sxva maxasiaTeblebis
SemoRebasac, rogoricaa: gamWvirvaloba, maRali xarisxi, Sinagani
Tavsebadoba, utyuari da samarTliani, simartive, operatiuloba,
mizanSewoniloba, praqtikuloba da misaReboba. magram, sabWom daaskvna, rom
yvela es Rirebulebebi sityvebia, romlebic gaumjobesebulia
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
73
SesabamisobiT, samarTliani wardgeniT, SesadarisobiT, SemowmebadobiT,
droulobiT da aRqmadobiT. zogierTi ki sasargeblo finansur
iformaciasTan dakavSirebuli sargeblisa da danaxarjebis wonasworobis
nawilia [ds3. 44-46].
finansur angariSgebaSi warmodgenili, saangariSgebo periodSi
momxdari yvela sameurneo operaciisa da movlenis Sedegebi, maTi
ekonomikuri Sinaaris mixedviT dajgufebulia xuT naerT moculobiTi
xasiaTis maCveneblad. amgvar farTo dajgufebas uwodeben finansuri
angariSgebis elementebs. Eesenia: aqtivebi, valdebulebebi, sakuTari
kapitali, Semosavlebi da xarjebi. buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso
standartebi (bass) maT ase ganmartavs:
aqtivi aris resursi, romelsac sawarmo akontrolebs, warsulSi
momxdari sameurneo movlenebis Sedegia da romlis gamoyenebis Sedegad
sawarmo moelis raime ekonomikuri sargeblis miRebas.
aqtivebSi ganivTebuli momavali ekonomikuri sargebili aris aqtivebis
unari, pirdapir an arapirdapir xeli Seuwyos fuladi saxsrebisa da maTi
ekvivalentebis Semosvlas sawarmoSi. aqtivebSi ganivTebuli momavali anu
potenciuri ekonomikuri sargebeli sawarmoSi Semodis sxvadasxva gziT.
valdebuleba sawarmos mimdinare periodis movaleobaa, romelic
warsuli samerneo movlenebis Sedegad warmoiSva da romlis Sesruleba
gulisxmobs sawarmos ekonomikur sargebelSi ganivTebuli resursebis
gasvlas sawarmodan. sakuTari kapitali aris aqtivebis is nawili, romelic rCeba yvela
valdebulebis dafarvis Semdeg.
Semosavali aris sawarmos mier ekonomikuri sargeblis zrda
saangariSgebo periodSi, aqtivebis zrdis an valdebulebebis Semcirebis
gziT, rac gamoixateba sawarmos sakuTari kapitalis gadidebiT, romelic
dakavSirebuli araa mesakuTreTa damatebiT SenatanebTan.
xarjebi aris sawarmos ekonomikuri sargeblis Semcireba
saangariSgebo periodis ganmavlobaSi sawarmodan aqtivebis gasvlis an
valdebulebebis zrdis safuZvelze, rac gamoixateba sawarmos sakuTari
kapitalis SemcirebiT, romelic dakavSirebuli araa mesakuTreTaTvis
kapitalis ganawilebasTan.
SevniSnavT, rom am gansazRvrebaSi erTmaneTisagan gamijnuli araa xarjebi da zarali. xarji yovelTvis ar iwvevs sawarmos ekonomikuri sargeblis Semcirebas. magaliTad, masalis xarji amcirebs mis marags, magram, imave moculobiT izrdeba mza produqciis TviTRirebuleba, romelic marTala mosalodne mogebas Seamcirebs, magram esaa aucilebeli xarji, romlis gareSe mogeba saerTod ver miiReba. amitom, gaumarTleblad migvaCnia igi CaiTvalos `sawarmodan ekonomikurr sargeblis gasvlad~. aseTi Sefaseba exeba mxolod zarals.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
74
finansuri angariSgebis elementebis aRiareba niSnavs maT asaxvas
buRaltrul balansSi an mogeba/zaralis angariSgebaSi. maTi aRiareba xdeba
im SemTxvevaSi Tu mosalodnelia am muxlebiT gamowveuli momavali
ekonomikuri sargeblis sawarmoSi Semosvla an gasvla da gaaCnia
TviTRirebuleba an Rirebuleba, romlis saimedod Sefaseba SeiZleba.
Sefaseba aris fuladi Tanxebis an fuladi Rirebulebis gansazRvris
procesi, romlis mixedviTac xdeba finansuri angariSgebis mocemuli
elementis aRiareba buRaltrul balansSi da mogeba/zaralis angariSgebaSi.
2.2. finansuri angariSgebis komponentebi,
misi analizis mizani da amocanebi
finansuri angariSgeba safinanso-saaRricxvo procesis Semadgeneli
nawilia. 2009 wlidan finansuri angariSgebis saerTaSoriso
standartebSi Setanili cvlilebebis Sedegad, Secvlil iqna angariSgebis
zogierTi komponentis saxelwodeba.
Ffinansuri angariSgebis sruli paketi moicavs Semdeg
komponentebs:
1. finansuri mdgomareobis angariSgeba anu buRaltruli
balansi (a statement of financial position as at the end of the period;
2. periodis sruli Semosavlis angariSgeba anu mogeba/zaralis
angariSgeba (a statement of comprehensive income for the period);
3. periodis sakuTari kapitalis cvlilebebis angariSgeba (a
statement of changes in equity for the period);
4. periodis fuladi nakadebis angariSgeba (a statement of cash flows for
the period)
5. ganmartebiTi SeniSvnebi (notes, comprising a summary of significant
accounting policies and other explanatory information), sadac mokled
ganxilulia yvela mniSvnelovani saaRricxvo politika da sxva
ganmartebiTi informacia. masSi SeiZleba aisaxos finansuri
Sedegebis ganmsazRvreli mTavari faqtorebi da pirobebi, maTSi
momxdari cvlilebebi da sawarmos reagireba am cvlilebebze;
finansuri instrumentebis gamoyenebis Sedegad warmoSobili
riskebis buneba da done, romlebic sawarmoze gavlenas axdenda
saangariSgebo periodis ganmavlobaSi; aseve Seafasos, rogor
marTavs sawarmo am riskebs [bass 1, muxli 10].
buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standarti 1 - `finansuri
angariSgebs wardgena~ (bass 1) miuTiTebs, rom sawarmos SeuZlia
CamoTvlili saxelwodebebi ar gamoiyenos da gamoiyenos terminebi
:`buRaltruli balansi~ da `mogeba/zaralis angariSgeba~. sawarmom SeiZleba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
75
waradginos sxva angariSgebac erovnuli kanonmdeblobis moTxovniT,
magaliTad garemos dacvis Sesaxeb, socialuri pasuxismgeblobebis Sesaxeb
da sxva, romelic scildeba fass-is moqmedebis sferos.
polemika: rogorc aRvniSneT, buRaltrul balanss bass-is sabWom, meore saxeli: `finansuri mdgomareobis angariSgeba~ uwoda, rasac ver veTanxmebiT, vinaidan, jer erTi, sawarmos finansuri mdgomareobis srulyofili SeswavlisaTvis mxolod buRaltruli balansis informacia sakmarisi araa. am mizans finansuri angariSgebis mTeli informacia emsaxureba. meorec, Secvlil saxelwodebaSi ar Cans mTavari dedaazri, kerZod is, rom buRaltruli balansi eyrdnoba wonasworobas sawarmos resursebsa da misi dafinansebis wyaroebs Soris, rac sawarmoTa ekonomikaSi da saerTod, mikroekonomikaSi arsebuli Siga ekonomikuri wonasworobis gamoxatulebaa.
rac Seexeba `sruli Semosavlebis angariSgebas~, am saxelwodebaSi aRreulia cnebebi: `Semosavali~ da `mogeba~, rac ewinaaRmdegeba TviT fass-Si mocemuli Semosavlebis cnebis ganmartebas, romelic ar aris da arc SeiZleba iyos sxvaoba Semosavlebsa da xarjebs Soris.
zemoTqmulidan gamomdinare, buRaltruli balansisa da mogeba/zaralis angariSgebis saxelwodebebis Secvla gaumarTleblad migvaCnia.
buRaltruli balansi da mogeba/zaralis angariSgeba mzaddeba
koreqtirebuli sacdeli balansidan, romelic yvela buRaltruli
angariSis naSTebis CamonaTvals wamoadgens (Semosavlebisa da xarjebis
angariSebis CaTvliT). sacdeli balansis momzadebis Semdeg, rogorc wesi,
Semosavlebisa da xarjebis angariSebi ixureba. am saaRricxvo operaciebis
safuZvelze Sedgeba mogeba/zaralis angariSgeba.
mogeba/zaralis angariSgebaSi gamoTvlili gaunawilebeli mogebis Tanxa
ki gadaitaneba buRaltrul balansSi, kerZod, sakuTari kapitalis jgufSi.
aqve aRvniSnavT, rom 2017 wlidan saqarTveloSi amoqmedda mogebis
gadasaxdis axali modeli, romlis mixedviT, mogeba srulad ganawildeba
mesakuTreebsa da sawarmos Soris. anu, mesakuTreebze ganawilebuli mogebis
Semdeg darCenili mogeba mTlianad sawarmoSi unda iqnes investirebuli.
Sedegad, gaunawilebeli mogebis maCvenebeli aRar iarsebebs.
buRaltruli balansi aris sawarmos qonebis ormxrivi asaxva: erTi mxriv
maTi funqciuri daniSnulebis mixedviT da meore mxriv – dafinansebis
wyaroebis mixedviT, fulad formaSi, drois mocemuli momentisaTvis.
finansuri angariSgebis xuTi elementidan balansSi samia warmodgenili:
aqtivebi, valdebulebebi da sakuTari kapitali.
erTia saimedo finansuri angariSgebis wardgena misi momxmareblebisaTvis
sawarmos SigniT Tu sawarmos gareT, magram, swori gadawyvetilebebis
misaRebad es ar kmara. meore mxriv, aucilebelia am informaciis
momxmareblebma SeZlon finansuri angariSgebis analizis Catareba saTanado
doneze. srulyofili da gaazrebuli analizis gareSe, finansuri
angariSgeba rac ar unda Sesabamisi da samarTlianad wardgenili iyos,
misi momxmareblebi swor gadawyvetilebebs ver miiReben. Aamdenad, finansuri
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
76
angariSgebis analizis meTodikis Seswavla metad aqtualuria saerTod
ekonomistebisaTvis.
finansuri angariSgebis analizi aris sawarmos finansuri angariSgebis
komponentebis mimoxilvisa da Sefasebis procesi, romlis meSveobTac
SesaZlebelia sawarmos finansuri Zlierebis (sijansaRis) gaazreba da
Sesabamisad, ufro efeqturi gadawyvetilebebis miReba. finansur
angariSgebaSi warmodgenili finansuri informaciis analizis Sedegad misi
momxmareblebisaTvis igi ufro sasargeblo xdeba
finansuri angariSgebis analizi agreTve aris sawarmos warsuli,
mimdinare da momavali saqmianobis Sedegebis Sefasebis meTodi.
finansuri angariSgebis analizis mizania Sefasdes, ramdenad efeqtianad
marTavs xelmZRvaneloba sawarmos da ramdenad saimedoa igi
partniorebisaTvis, sawarmosTan saqmian urTierTobebSi myofi yvela
subieqtisaTvis. Mmisi mizania firmis finansur mdgomareobasa da finansur
poziciebSi cvlilebebis Sesaxeb saimedo daskvnebiT uzrunvelyos
ekonomikuri gadawvetilebebis mimRebi pirebi,
amdenad, finansuri informaciis analizi mniSvnelovania
gadawyvetilebebis miRebis dros. saerTo daniSnulebis finansuri
angariSgeba informacias iZleva angariSvaldebuli sawarmos finansuri
mdgomareobis Sesaxeb, anu informacias sawarmos ekonomikuri resursebisa
da mis mimarT arsebuli moTxovnilebebis Sesaxeb (sawarmo, romelic
valdebulia gamoaqveynos saerTo daniSnulebis finansuri angariSgeba,
angariSvaldebul sawarmos warmoadgens). garda amisa, igi Seicavs
informacias iseTi tipis operciebisa da movlenebis Sedegebis Sesaxeb,
romelic iwveven sawarmos ekonomikuri resursebisa da sawarmos mimarT
moTxovnebis cvlilebas. orive tipis informacia Seicavs sawarmosaTvis
resursebis miwodebis Sesaxeb gadawyvetilebebis misaRebad sasargeblo
amosaval monacemebs.
informacia sawarmos ekonomikuri resursebisa da mis mimarT arsebuli
moTxovnebis xasiaTisa da sididis Sesaxeb, momxmarebels exmareba sawarmos
finansuri mdgomareobis Zlieri da susti mxareebis dadgenaSi; misi
likvidobisa da gadaxdisunarianobis, dafinansebis damatebiT wyaroebze
moTxovnilebebis SefasebaSi. imis ganWvretaSi, rogor ganawildeba momavali
fuladi nakadebi maT Soris, romlebsac gaaCniaT moTxovnebi
angariSvaldebuli sawarmos mimarT.
sawarmos ekonomikuri resursebisa da mis mimarT arsebuli moTxovnebis
cvlilebebs iwvevs mocemuli sawarmos saqmianobis finansuri Sedegebi da
aseve sxva operaciebi, rogoricaa savalo an wilobrivi instrumentebis
gamoSveba. imisaTvis, rom sworad iqnes Sefasebuli sawarmos momavali
fuladi nakadebi, aucilebelia am ori tipis cvlilebis erTmaneTisagan
gamijvna.
informacia sawarmos finansuri Sedegebis Sesaxeb anu mogeba/zaralis
angariSgebis informacia momxmarebels exmareba imis garkvevaSi, rogori
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
77
ukugeba miiRo sawarmom mis gankargulebaSi arsebuli ekonomikuri
resursebidan; ramdenad kargad Seasrula mmarTvelobam masze dakisrebuli
valdebulebebi, racionalurad da efeqtianad gamoiyenos sawarmos
resursebi; Seafasos momavali fuladi nakadebis ganusazRvreloba da
momavali ekonomikuri ukugebis done.
informacia sawarmos finansuri Sedegebis Sesaxeb imazec miuTiTebs, ra
gavlena iqonia sawarmos ekonomikuri resursebis da mis mimarT arsebuli
moxovnebis gazrdaze an Semcirebaze iseTma movlenebma, rogoricaa sabazro
fasebi an saprocento ganakveTebis cvlileba.
informacia sawarmos finansuri Sedegebis Sesaxeb imazec miuTiTebs,
ramdenad gaizarda sawarmos gankargulebaSi myofi resursebi da
Sesabamisad, misi SesaZlebloba, uzrunvelyos sawarmos wminda fuladi
saxsrebis Semosvla Tavisi saqmianobidan da ara investorebisa da
kreditorebisagan mopovbeuli damatebiTi resursebiT.
informacia sawarmos Ffinansuri Sedegebis Sesaxeb SeiZleba imazec
miuTiTebdes, ra gavlena iqonia sawarmos ekonomikuri resursebis da mis
mimarT arsebuli moTxovnebis gazrdaze an Semcirebaze iseTma movlenebma,
rogoricaa sabazro fasebis an saprocento ganakveTebis cvlileba da aqedan
gamomdinare, ra gavlena moaxdines am molvlenebma mis SesaZlebobaze –
uzrunvelyos sawarmoSi wminda fuladi nakadebis Semosvla.
informacia angariSvaldebuli sawarmos fuladi nakadebis Sesaxeb
momxmarebels exmareba Seafasos sawarmos momavali SesaZlebloba wminda
fuladi saxsrebis Semosvlis Sesaxeb. igi iZleva informacias Tu rogor
xarjavs da moipovebs sawarmo fulad saxsrebs; rogoria misi nasesxebi
saxsrebisa da sxva davalianebebis dafarvis mdgomareoba; investorebze
gacemuli dividendis Tanxebis sidide; sxva gadaxdebi, romlebmac SeiZleba
gavlena moaxdinon sawarmos gadaxdisunarianobaze, fuladi nakadebis
angariSgeba momxmarebels exmareba warmodgena Seiqmnas sawarmos mier
ganxorcielebuli operaciebis masStabebze, Seafasos misi safinanso da
sinvesticio saqmianoba da sxva finansuri operaciebi.
angariSvaldebuli sawarmos ekonomikuri resursebisa da mis mimarT
arsebuli moTxovnebis cvlilebebi, misi saqmianobis finansuri Sedegebis
garda, SeiZleba gamoiwvios iseTma mizezebmac, rogoricaa sakuTari
kapitalis damatebiTi aqciebis gamoSveba. es informacia saSualebas iZleva
Sefasdes ra gavlenas iqoniebs es operaciebi sawarmos momaval finansur
Sedegebze.
finansur angariSgebaSi mocemulia saqmianobis saxeebis mixedviT
miRebuli wminda fuladi nakadebis, valdebulebebis, moTxovnebis,
Semosavlebis da xarjebis cvlilebebis Sesaxeb, rac analitikoss an
investors, saSualebas aZlevs ipovos ufro Rrma mizezebi finansuri
resursebis zrdis an Semcirebis Sesaxeb.
sawarmoSi, rogorc cnobilia, mravali dainteresebuli mxarea. esenia,
savaWro kreditorebi, debitorebi, invesotorebi, TanamSomlebi da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
78
mmarTveloba. yovel jgufs sawarmos finansuri Sedegebis da Sesabamisad,
wliuri finansuri angariSgebis mimarT sakuTari interesebi aqvT.
angariSgebis mizania dainteresebul mxareebs warudginos swori da
sasargeblo informacia, romlis safuZvelze mravali finansuri
koeficientis analizi SeiZleba.
Ayovelive zemoTqmulidan gamomdinare, finansuri angariSgebis analizis
amocanebia:
sawarmos gadaxdisunarianobis donis Sefaseba;
sawarmos finansuri stabilurobis xarisxis Sefaseba;
sawarmos ekonomikuri potencialis gansazRvra;
warmoebisa da realizaciis cvlilebis tempebis dadgena;
mogebisa da momgebianobis tendenciebis Seswavla;
reinvestirebuli mogebis efeqtis Sefaseba;
finansuri riskebis xarisxis gansazRvra;
.
2.3. finansuri angariSgebis analizis
meTodebi
finansuri angariSgebis analizi, misi sxvadasxva momxmareblebisaTvis
aris sawarmos finansuri mdgomareobis Seswavlis mZlavri iaraRi, miuxedvad
maTi gansxvavebuli miznebisa.
saerTaSoriso praqtikasa da TeoriaSi, meoce saukunis meore naxevridan,
mecnier-ekonomistebma saerTo statistikur-ekonomikuri analizis xerxebze
dayrdnobiT, calke gamoyves sawarmoTa finansuri angariSgebis analizis
Semdegi meTodebi:
1. vertikaluri analizi
2. horizontaluri analizi
3. koeficientebis analizi (SedarebiTi da faqtoruli analizi)
finansuri angariSgebis vertikaluri analizis meTodi gulisxmobs
mravali saxis fardobis (koeficientis) Seswavlas. finansuri angariSgebis
vertikalur analizSi procentuli zomis erTeulebi gamoiyeneba.
vertikaluri analizis mTavari upiratesobaa is, rom Sedareba SeiZleba
nebismieri zomis erTeulebSi moxdes.
vertikaluri analizis dros finansuri angariSgebis TiToeuli muxli
ganixileba procentuli an sxva fardobis saxiT. magaliTad, mogeba/zaralis
angariSgebaSi calkeuli muxlis procentuli fardoba mTlian
SemosavalTan. aseve, balansis romelime muxlis procentuli fardoba
aqtivebTan da a.S.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
79
vertikaluri analizi finansuri angariSgebis yovel muxls warmoadgens
procentulad angariSgebis mTavari (centraluri) maCveneblis mimarT.
magaliTad, buRaltruli balansis TiToeuli muxli SeiZleba procentulad
warmodgenil iqnas mTliani aqtivebis mimarT; mogeba/zaralis angariSgebaSi
calkeuli pozicia warmodgenil iqneba procentulad realizaiidan
miRebuli Semosavlis mimarT; fuladi nakadebis angariSgebaSi calkeuli
poziciis fuladi Tanxebi procentulad gamoixateba fuladi Tanxebis
mTliani jamis mimarT.
ucxour literaturaSi zogierTi avtori gamoyofs finansuri
angariSgebis proporciuli analizis meTods (Proportion analysis), sawarmos
finansuri angariSgebis elementebis cvlilebebs Soris urTierTkavSiris
gamosaxatavad. magaliTad, SeiZleba gamoiTvalos swrafi likvidurobis
koeficienti da dadgindes kompaniis unari, dafaros gadaudebeli
valdebulbebi an Tanafardoba sawarmos valdebulebebsa da sakuTar
kapitals Soris, raTa gairkves aRebuli aqvs Tu ara ufro meti
valdebulebebi. xSirad es koeficitebi moiTxovs mogeba/zaralisa da
buRaltruli balansis informacias erTdoulad.
kompaniis finansuri angariSgebis vertikaluri analizi saSualebas
iZleva nebismieri sawarmo aseve procentulad warmoadginos ekonomikis
Sesabamis dargSi. kompaniis finansuri mdgomareobis suraTi SeiZleba
wardgenil iqnas finansuri angariSgebis ama Tu im muxlis mixedviT. igi
agreTve saSualebas iZleva procentuli maCveneblebi erTmaneTTan
Sedarebul iqnes wlebs Soris an wlebis SigniT.
horizontaluri analizi aris sawarmos finansuri informaciis Sedareba
romelime erT saangariSgebo periodTan, cvlilebis tendenciebis
gamosavlenad.
tendenciebis analizi (trends) anu tendenciis wrfeebi aCveneben
mravalwlian periodSi kompaniis muSaobis Sedegebis mimarTulebebs. tipiuri
trenduli anu dinamikuri wrfeebia Semosavlebis, saerTo mogebis, wminda
mogebis, fuladi Tanxebis, moTxovnebisa da valdebulebebis dinamikuri
wrfeebi. trendebis analizi esaa finansuri angariSgebis muxlebis
procentuli cvlilebebis analizi garkveul periodSi.
maSasadame,Ahorizontaluri anu dinamikuri (trenduli) analizi aris
sawarmos Sedegebis mimoxilva mravalwlian periodSi, xolo, vertikaluri
analizi aris Sedegebis Seswavla erTi saangariSgebo periodis SigniT.
koeficientebis analizis meTodi niSnavs fardobiTi maCveneblebis
gamoTvlas saTanado parametrebis farglebSi da gansakuTrebiT
mniSvnelovania SedarebiTi analizisaTvis. es koeficientebi mxolod
finansuri angariSgebis informaciis safuZvelze gamoiTvleba, roca erTi
maCvenebeli iyofa meoreze.
magaliTad, iseTi koeficientebi rogoricaa: wminda mogebis fardoba
saaqcio kapitalTan (ROI), mogebis fardoba aqtivebTan (ROA),
valdebulebebis fardoba sakuTar kapitalTan (DE). aq sami koeficientia,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
80
romelTagan, pirveli ori gamoiTvleba buRaltruli balansisa da
mogeba/zaralis angariSgebis informciis safuZvelze, e.i. kombinirebuli
koeficientebia. mesame ki mxolod balansis informaciis safuZvelze
gaoiTvleba da maSasadame, balansis individualuri koeficientia.
finansuri angariSgebis informaciis safuZvelze samasamde sxvadasxva
koeficienti SeiZleba gamoiTvalos, romlebic mraval sxvadasxva
saintereso kiTxvaze iZlevian pasuxs. isini mflobelebs da menejerebs
saSualebas aZleven axsnan ra xdeba biznesSi da ratom, ris
saSualebasac finansuri angariSgebis mxolod moculobiTi maCveneblebi
ver iZleva.
koeficientebis analizi exmareba analitikoss gansjaSi, oRond ver
aZlevs gamocdilebas. magram, koeficientebis wakiTxva da maTi mudmivi
Tvalyuri nebismier menejers karg mmarTvelad xdis.
koeficientebis analizi finansur menejments exmareba kompaniis
saqmianobaSi dainaxos is sfero, romelsac gansakuTrebuli yuradReba
Wirdeba. adgili, sadac problemebi arsebobs.
praqtikulad nebismieri koeficientis SedarebiTi analizi SeiZleba
moxdes. magram, mcire biznesis mflobelebma da menejmentma ZiriTadi
koeficientebi unda SearCion, raTaA advilad ipovon, sadaa saWiro
gaumjobeseba. amasTan, koeficienti calke aRebuli, usargebloa da
SeiZleba menejmenti SecdomaSic Seiyvanos. magram, igi yovelTvis
sasargebloa, roca am koeficents sxva warmatebuli kompaniis an
saSualo dargobriv dones Seudarebs.
finansuri angariSgebis moculobiTi maCveneblebisa da koeficientebis
analizis dros agreTve gamoyenebul uda iqnas ekonomikuri analizis
tradiciuli da maTematikuri meTodebi, romlebic wina TavSi iyo
ganxiluli.
FmarTalia finansuri angariSgebis analizi Zlieri instrumentia misi
mravalferovani momxmareblebis xelSi, gaakeTon Sesabamisi Sefasebebi da
daskvnebi maTTvis saintereso sawarmos finansuri stabilurobisa da
mosalodneli riskebis Sesaxeb, magram, finansuri angariSgebis analizis
meTodikas Tan axlavs zogierTi SezRudvebi anu probelemuri mxareebi,
romlebic xels uSlian analizis Sedegebis srulyofil Sefasebasa da
interpretaciebs. esenia:
1. Sesadarisoba periodebs Soris – sawarmo amzadebs finansur
angariSgebas da inaxavs mas, xolo SeiZleba adgili eqnes saaRricxvo
cvlilebebs. maSasadame, informacia periodidan periodamde SeiZleba
Seicvalos;
2. Sesadarisoba sawarmoebs Soris – analitikosi xSirad erTmaneTs
udarebs sxvadasxva sawarmos finansur koeficientebs, raTa
Seiswavlos rogor Seesabamebian isini erTmaneTs. Yyovelma kompaniam
informacia SeiZleba daajgufos svadasxvagvarad. amitom, maTi
koeficientebis Sedegebi araSesadarisni aRmoCndnen. amis gamo
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
81
analitikosma SeiZleba sawarmos Sedegebis Sesaxeb araswori daskvnebi
gaakeTos mis konkurentebTan SedarebiT;
3. saoperacio (operatiul) informaciaze miuwvdomloba – finansuri
angariSgebis analizi mxolod finansur informacias mimoixilavs da
ara mis saoperacio informacias, amitom analitikoss ar SeuZlia
dainaxos saqmianobis momavali Sedegebis sakvanZo maCveneblebi,
rogoricaa, calkeuli saxis produqciis momgebianoba, SekveTebis
portfelis moculoba da Sedgeniloba, an cvlilebebi sagarantio
moTxovnebSi da a.S. oRondac, es ar exeba informaciis Siga
momxmareblebs (mmarTvelobas). maT finansuri informaciis
misawvdmobis problema ara aqvT.
amrigad, finansuri angariSgebis analizi mxolod saerTo suraTis
Sedegebs warmoadgens. finansuri angariSgebis koeficientebis umravlesoba
miuTiTebs sawarmos mxolod potenciur problemebze, romlebsac
informaciis gare momxmarebeli yuradRebas aqcevs. igi garedan uyurebs
mocemuli sawarmos finansur Sedegebs da gadawyvetilebas iRebs masTan
ekonomikuri urTierTobebis gagrZelebis an Sewyvetis Sesaxeb.
garkveuli SezRudulobis miuxedavad, finansuri angariSgebis
informaciis analizi sawarmos menejments, Siga informaciasTan erTad,
saSualebas aZlevs warsuli Sedegebis safuZvelze dagegmos momavali da
iwinaswarmetyvelos ganusazRvrelobebic ki.
2.4. kavSiri finansuri angariSgebis
komponentebs Soris
finansuri angariSgebis Semadgeneli nawilebi (komponentebi) erTmaneTTan
urTierTkavSirSia, radgan asaxaven erTi da imave ekonomikuri operaciebis
da movlenebis sxvadasxva aspeqtebs. es kavSirebi eyrdnoba ekonomikaSi
arsebul Sinagani wonasworobis kanonzomierebas, romelic aRricxvaSi
balansirebis principiTaa cnobili.
finansuri angariSgebis analizis dawyebamde, analitikosma
SeZlebisdagva- rad unda Seamowmos, informacia finansur angariSgebaSi
ramdenad sworadaa warmodgenili. angariSgebis Semowmebis xerxebia:
formaluri, ariTmetikuli da arsebiTi.
formaluri Semowmebis dros angariSgebis garegnuli mxare mowmdeba.
Sevsebulia Tu ara yvela aucilebeli rekviziti.
ariTmetikuli Semowmebis dros angariSgebaSi arsebuli jamebis,
namravlis da a.S. Sedegebi mowmdeba ariTmetikulad.
arsebiTi Semowmebis gziT analitikosi unda darwmundes ramdenad
zustadaa daculi balansirebis principi anu Sinagani kavSirebi finansuri
angariSgebis elementebs Soris.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
82
qvemoT motanilia finansuri angariSgebis komponentebis maCveneblebs
Soris arsebuli kavSirebis Semomwebis zogierTi magaliTi. kerZod:
gacemuli xelfasi = gasacemi xelfasi wlis dasawyisSi + SromiTi xarjebi
periodSi – valdebuleba xelfasze wlis bolos am tolobidan agreTve SeiZleba gamoTvlil iqnas wliuri SromiTi xarjebis
sidide, Tuki mogeba/zaralis angariSgeba momzadebuli araa danaxarjTa elementebis klasifikaciis safuZvelze.
gadaxdili procentebi = gadasaxdeli procentebi wlis bolos + saprocento
xarjebi – gadasaxdeli procentebi wlis dasawyisSi momwodeblebze gadaxdili fuli = valdebuleba momwodeblebTan wlis
dasawyisSi + Sesyidvebi – valdebuleba momwodeblebTan wlis bolos; Sesyidvebi = valdebuleba mowodebidan wlis bolos + momwodeblebze
gadaxdili fuli – valdebuleba momwodeblebTan wlis dasawyisSi; Aaqtivi wlis bolos = valdebulebebi wis bolob + saaqcio da saemisio
kapitali da gadafaasebis rezervi w.bolos + sawyisi gaunawilebeli mogeba da rezervebi (an reinvestirebuli mogeba) + wliuri Semosavlebi – wliuri xarjebi – daricxuli dividendi;
fulis naSTis cvlileba = valdebulebebis cvlileba _ arafuladi aqtivebis
zrda + sakuTari kapitalis zrda sakuTari kapitali wlis bolos = wminda mimdinare aqtivebi + grZelvadiani aqtivebi – grZelvadiani sesxebi; da a.S. SesaZlebelia sxva kavSirebic iqnas warmodgenili. finansuri angariSgebis Sinagani kavSirebis ilustraciis mizniT,
saxelmZRvaneloSi warmodgenilia pirobiTi saaqcio sazogadoebis
`kolxeTis~ finansuri angariSgeba. magaliTSi daSvebulia, rom saaqcio
sazogadoeba `kolxeTi~ samrewvelo tipis kompaniaa, romelic ara mxolod
TviT amzadebs mza produqcias da yidis, aramed sxvis saqonelsac yidulobs
gasayidad. mimdinare wels aseTi saqonlis Sesyidvebs da realizacias
adgili ar hqonia.
amasTan, saaRricxvo politikis Tanaxmad, materialuri maragebis
aRricxva xdeba uwyveti meTodiT.
buRaltrul balansSi, rogorc wesi, mocemulia sameurneo operaciebiT
gamowveuli cvlilebebis Semdeg darCenili aqtivebis, valdebulebebisa da
sakuTari kapitalis naSTebi wlis dasawyissa da wlis bolosaTvis (ix.
cxrili 2.4.1). mogeba/zaralis angariSgebaSi (ix. cxrili 2.4.2) Semosavlebi
da xarjebi mocemulia daricxvis principiT (anu rac unda gadaxdiliyo an
miRebuliyo mimdinare wels). xolo fulis realuri Semosvla da xarjva
warmodgenilia fuladi nakadebis angariSgebaSi (ix. cxrili 2.4.3).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
83
cxrili 2.4.1 buRaltruli balansi 2116 wlis 31.12. (pirobiTi samrewvelo kompania `kolxeTi~) (aTas l) a q t i v i
2017 w Pp a s i v i
2017 w 1/01
31 / 12 1/01 31/12
I. mimdinare aqtivebi
1. fuladi Tanxebi 2. masalebi 3. daumTavrebeli poduqcia 4. mza produqcia 5. saqoneli 6. moTxovna miwodebidan 7. misaRebi procentebi ------------------------------- jami
4100 1710 810 2000
270 1100 200 ------- 10190
4730 3100 430 2500 270 2100 250 ------- 13380
I. valdebulebebi a. grZelvdiani sesxebi b. mimdinare valdebu -
lebebi 1. moklevadiani sesxebi 2. valdebuleba mowodebidan 3. gasacemi xelfasi 4. gadasaxdeli procentebi 5. gasacemi dividendi 6. mogebis gadasaxadi ----------------------------- jami ------------------------------ sul valdebulebebi
5000 - 4040 2100 650 - - ------ 6790 ------ 11790-
7040 2560 4100 1600 570 1640 460 ------- 10930 ------ 17970
II. grZelvadiani aqtivebi
1. Senobebi 2. danadgarebi 3. nayidi obligacicebi 4. aramaterialuri aqtivebi -------------------------------- jami
7360 5260 2000 - ------ 14620
10220 9000 2000 1530 ------- 22750
II. sakuTari kapitali 1. saaqcio kapitali privi-
legirebul aqciebSi 2. saaqcio kapitali Cveule-
briv aqciebSi 3. saemisio kapitali 4. ukan gamosyiduli aqciebi 5. mogebidan Seqmnili
rezervebi 6. gadafasebis rezervi 7. gaunawilebeli mogeba
--------------------------- jami
3000 5820 2000 - 800 500 900 ------ 13020
3000 7720 2200 (820) 5920 140 - ------ 18160
s u l 24810 36130 s u l 24810 36130
aqve unda aRiniSnos is faqti, rom saqarTveloSi 2017 wlis ianvridan
ZalaSi Sevida mogebis gadasaxadis axali modeli, romlis gamoyenebis
SemTxvevaSi gaunawilebeli mogebis maCvenebeli aRar iarsebebs, vinaidan
wminda mogeba, romelic aris wliuri mogebisa da mogebis gadasaxadis
maCveneblebs Soris sxvaoba, mTlianad ganawildeba mesakuTreebsa da
kompanias Soris. xolo. adre arsebuli dagrovili mogeba, direqtorTa
sabWos gdawyvetilebiT, davuSvaT, wlis bolosaTvis. saaqcio kapitals
SeuerTda
2.4.2 cxrilSi, gaunawilebeli mogebis maCvenebeli aRaraa warmodgenili.
wminda mogeba mTlianad ganawilda mesakuTreebsa da sawarmos Soris.
pirvel rigSi marTebulia wliuri mogebidan reinvestirebuli mogeba
gamoiyos, radgan, am reformis ZiriTadi mizani sawarmoSi mogebis maRali
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
84
reinvestireba, warmoebis gafarToeba da dasaqmebis zrdaa. davuSvaT, wliuri
mogebidan 5120 lari reinvestirebis mizniT gamoiyo. e.i. mesakuTreebze
ganawilebuli mogeba 8000 l iqneba (13120 – 5120), romelic daibegra mogebis
gadasaxadiT (8000-is 15% = 1200).
cxrili 2.4.2 s s `kolxeTis~ mogeba/zaralis angariSgeba 2011 w. (danaxarjTaA elementebis mixedviT)
mMa C v e n e b e l e b i
Tanxa aT. lari
Semosavali realizaciidan daumTavrebeli da mza produqciis naSTebis zrda Mmasalis xarjebi SromiTi xarjebi cveTis xarjebi sxva saoperacio fuladi xarjebi ------------------------------------------------------------------ saoperacio mogeba saprocento xarjebi saprocento Semosavali --------------------------------------------------------------------- Mmogeba dabegvramde (wliuri mogeba) mogebis gadasaxadis xarji ------------------------------------------------------------- wminda mogeba daricxuli dividendi (8000 – 1200)) mogebidan Seqmnili rezervebi (reinvestirebuli mogeba) Semosavali erT aqcize (sabaziso (gazavebuli)
95 690 120 (44 870) (32 500) (2 240) (2 060) ------------- 14 140 (1220) 200 ------------ 13 120 (1 200) -------------- 11 920 (6 800) (5 120) _
saanalizo sawarmos fuladi nakadebis angariSgebaSi (ix. cxrili 2.4.3),
warmodgenilia fuladi nakadebi sxvadasxva saqmianobidan da Sesabamisad mas
sami ganayofi aqvs, rogoricaa:
I. wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan,
II. wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan
III. wminda fuladi nakadi safinanso saqmianobidan.
yoveli ganayofis bolos gamoiTvleba `wminda fuladi nakadi~, romelic
sawarmoSi Semosuli da gasuli fuladi Tanxebis sxvaobis tolia. aq
warmodgenilia pirdapiri meTodiT momzadebuli fuladi nakadebis
angariSgeba, romelic finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebiT
(fass) aRiarebulia rogorc sabaziso meTodi, radgan mas didi praqtikuli
da analizuri mniSvneloba aqvs.
gamomdinare iqedan, rom finansuri angariSgeba erTiani safinanso-
ekonomikuri operaciebis Sedegebzea Sedgenili, maT Soris arsebobs
Sinagani urTierTkavSirebi, rac ricxvebis meSveobT dasturdeba. finansuri
angariSgebis analizis dawyebis win, saWiroa analitikosma Seamowmos,
daculia Tu ara kavSirebi angariSgebis komponentebs Soris.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
85
cxrili 2.4.3 Ffuladi nakadebis angariSgeba
(pirdapiri meTodiT)
Mm a C v e n e b l e b i
Tanxa aT. lari
I. fuladi nakadebi saoperaco saqmianobidan
- myidvelebidan miRebuli fuli - momwodeblebze gadaxdili fuli - TanamSromlebze gacemuli xelfasi - sxva arasawarmoo saoperacio fuladi xarjebi
---------------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi Tanxebi
- gadaxdili procentebi - gadaxdili mogebis gadasaxadi - gacemuli dividendi
------------------------------------------------------------------------ wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan II. fuladi nakadebi sainvesticio saqmianobidan
- ZiriTadi saSualebebis SeZena - aramaterialuri aqtivebis SeZena - obligaciebis Sesyidva - zedmeti ZiriTadi saSualebebis gayidvidan miRebuli fuli - miRebuli procentebi - finansuri investiciebi
------------------------------------------------------------------------------ wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan
III. fuladi nakadebi safinanso saqmianobidan
- gamoSvebuli aqciebidan miRebuli fuli - sakuTari aqciebis ukan gamosyidva - aRebuli sesxebi
-------------------------------------------------------------------------------- wminda fuladi nakadi safinanso saqmianobidan saerTo wminda fuladi nakadi fuladi Tanxebis sawyisi naSTi fuladi Tanxebis saboloo naSTi
94 690 (46 200) (33 000) (2 060) ------------- 13 430 (1 300) (740) (5 160) -------------- 6 230 (6 600) (1 530) _ _ 150 _ --------------- (7 980) 1 200 (820) 2 000 ------------- 2 380 630 4 100 4 730
saanalizo sawarmos finansuri angariSgebis magaliTze davaxasiaToT
mis komponentebs Soris arsebuli kavSirebi. esenia:
1. wlis ganmavlobaSi myidvelebze gagzavnilia 95690 laris produqcia. wlis
bolos, 31 dekembris mdgomareobiT myidvilebidan miRebulia 94690 lari. maSin,
wliur finansur angariSgebaSi ricxvebi Semdegnairad ganlagdeba:
Semosavali realizaciidan 95690 lari aisaxeba – mogeba/zaralis angariSgebaSi;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
86
myidvelebidan miRebuli fuli 94690 lari aris – fuladi nakadebis angariSgebaSi
(sakaso principiT). xolo, naSTad darCenili moTxovna miwodebidan - 1000 lari –
naCvenebia buRaltrul balansSi (sabalanso wonasworobis dacva)
marTlac, Semosavali realizaciidan (mogeba/zaralis angariSgebidan) 95 690
moTxovna miwodebidan, sawyisi naSTi (balansidan) 1 100 moTxovna miwodebidan, saboloo naSTi (balansi) (2 100) ----------------------------------------------------- ----------- F myidvelebidan miRebuli fuli _ (fuladi nakadebidan) 94 690 (95 690+1100_2100)
2. daxarjuli masalebi (mogeba/zaralidan) 44 870 masalis sawyisi naSTi (balansiT) (1 710) masalis saboloo naSTi (balansiT) 3 100 ------------------------------------------------- --------- masalis Sesyidvebi (mogeba/zaralSi) 46 260 (44870 - 4100 + 4730)
3. valdebuleba mowodebidan: sawyisi naSTi (balansiT) - 4 040
valdebuleba mowodebidan; saboloo naSTi (balansiT) - (4 100) masalis Sesyidvebi - 46 260 (gaangariSebiT, vinaidan mocemul magaliTSi masalebis aRricxvis uwyveti meTodia miRebuli. Tu aRricxvis perioduli meTodi iqneboda gamoyenebuli, maSin masalis Sesyidvebi mocemuli iqneba mogeba/zaralis angariSgebaSi). ------------------------------------------------------------------------------------------------ momwodeblebze gadaxdili fuli (fuladi nakadebSi) 46 200 (4040 + 46260 – 4100)
4. valdebuleba xelfasiT, sawyisi naSTi (balansiT) 2 100
daricxuli xelfasi (mogeba /zaralis angariSgeba) 32 500 valdebuleba xelfasiT, saboloo naSTi (balansiT) (1 600) -------------------------------------------------------------------------- Ggacemuli xelfasi (fulad nakadebSi) 33 000
5. gadasaxdeli procenti, sawyisi naSTi (balansidan) 650
daricxuli saprocento xarji (mogeba/zaralis angariSgebidan) 1220 gadasaxdeli procenti wlis bolos (balansidan) (570) --------------------------------------------------------------------------------------------------- gadaxdili procentebi (fuladi nakadebis angariSgeba) 1300
6. misaRebi procentis sawyisi naSTi 200 daricxuli saprocento Semosavali 200 misaRebi procentis saboloo naSTi (250) ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ miRebuli saprocento Semosavali 150
7. valdebuleba mogebis gadasaxadze, sawyisi naSTi (balansiT) 0 daricxuli mogebis gadasaxadi (mogeba.zaralidan) 1 200 valdebuleba mogebis gadasaxadze, saboloo naSTi (blansidan) (460) ------------------------------------------------------------------------------------------------ Ggadaxdili mogebis gadasaxadi (fuladi nakadebis ang.) 740
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
87
8. gasacemi dividendis sawyisi naSTi (balansiT) 0
daricxuli dividendi (mogeba/zaralis angariSgebidan) 6800 gasacemi dividendis saboloo naSTi (balansiT) (1640) -------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ddividendze gacemuli fuli (fuladi nakadebis angariSgeba) 5 160
9. aqciebis gamoSvebidan miRebuli fuladi Tanxebi, (1200) naCvenebi fuladi nakadebis angariSgebaSi, unda daemTxves sakuTar kapitalis angariSgebaSi saaqcio da saemiso kapitalis cvlilebis maCveneblebs da igive unda daemTxves balansSi gadmocemul sakuTari kapitalis maCveneblebs.
10.Aaqtivi wlis bolos =
= vald. + saaqcio da saemis. kapit. + gadafasebis rezervi +sawyisi gaunaw. mogeba da rezervebi + wl.Semos. – wl.xarji _ dividendi
17 970 + 12240 (10720 +2200 -820 + 140) + 800 + 95890 _ 83 970 _ 6800 = 36 130 l (vinaidan mogebis dabegvris regulaciebi Seicvla, davuSvaT rom sawyisi gaunawlebeli mogeba, menejmentis gadawyvetilebiT, SeuerTda sawyis saaqcio kapitals da amitom 800+500 = 1300; 95690 +200 = 95890;)
11. Ffulis naSTis cvlileba = valdebulebebis cvlileba _ arafuladi
aqtivebis zrda + sakuTari kapitalis zrda (4730 – 4100) = 630 l 6 180 – 10 690 + 5140 = 630 l
12. saoparacio saqmianobidan miRebuli fuli agreTve udris:
a. amonagebi realizaciidan (m/z) 95 690
saoperacio xarjebi cveTis gamoklebiT (79430-120) (79 310)
---------------------------------------------------------------- mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde 16 380 materialuri maragebis naSTebis zrda (1510) miwodebidan moTxovnebis naSTis zrda (1000) mowodebidan valdebulebebis naSTebis zrda 60 gasacemi xelfasisi naSTebis zrda (500) ---------------------------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli 13 430
an, b. wminda mogeba 11 920 mogebis gadasaxads xarji 1 200 saprocento xarjebi 1 220 saprocento Semosavali (200) cveTis xarji 2 240 -------------------------------------------------------------------------------------- mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde 16 380 amis Semdeg 16380 lari Seswordeba imave naSTebis cvlilebiT, rogorc `a`
punqtSia mocemuli da miiReba saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli 13430 l. an,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
88
b. Semosavali realizaciidan ------------------------------------ 95 690 realizebuli produqciis TviTRirebuleba ------------- (73 600) komerciuli xarjebi ---------------------------------------------- (3 300) saerTo administraciuli xarjebi ------------------------ (4 650) cveTis xarji ---------------------------------------------------------- 2 240 ------------------------------------------------------------------------ mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde 16 380 Semdeg, imave naSTebis safuZvelze, mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde
(16380) daiyvaneba saoperacio saqmianobidan miRebuli fulis sidideze.
amrigad, finansuri analizis dawyebis win, aucilebelia analitikosma gadaamowmos finansuri angariSgebis komponentebs Soris arsebuli kavSirebi sworadaa Tu ara asaxuli angariSgebaSi. romelime toloba Tu ar dadasturda, imaze miuTiTebs rom, angariSgebaSi raRac uzustobebi da xarvezebia daSvebuli. kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. CamoTvaleT finansuri angariSgebis komponentebi; 2. CamoTvaleT finansuri angariSgebis ZiriTadi momxmareblebi; 3. CamoTvaleT finansuri angariSgebis ZiriTadi xarisxobrivi maxasiaTeblebi; 4. daaxasiaTeT finansuri angariSgebis analizis mizani; 5. daaxasiaTeT finansuri angariSgebis analizis meTodebi; 6. axseniT kavSiri finansuri angariSgebis komponentebs Soris.
t e s t e b i
1. finansuri angariSgebis komponentebia: a. balansi, fuladi nakadebi, sakuTari kapitali, sacdeli balansi b. sacdeli balansi, cvlilebebi sakuTar kapitalSi, mogeba /zarali,
fuladi nakadebi, axsna-ganmartebebi g. fuladi nakadebi, cvlilebebi sakuTar kapitalSi, buRaltruli
balansi, mogeba/zarali, axsna-ganmartebebi 2. finansuri angariSgebis elementebi:
a. aqtivebi, mogeba/zarali, Semosavlebi, xarjebi b. aqtivebi, Semosavlebi, valdebulebebi,sakuTari kapitali, xarjebi g. sakuTari kapitali, aqtivebi, maragebi, Semosavlebi, xarjebi
3. mogeba/zaralis angariSgebaSi SromiTi xarjebi Seadgens 14300 lars; buRaltruli balansiT valdebulebebi gasacemi xelfasiT wlis dasawyisSi Seadgenda 3500 lars, romelic wlis bolos 20%iT Semcirda.
ras udris gacemuli xelfasis sidide: a. 10800 l b. 15000 l g. 13600 l
4. mimdinare wels sawarmom myidvelebze 120000 laris produqcia gadaagzavna. realizebuli produqciis TviRirebuleba 97200 laria. wlis bolosaTvis myidvelebis mier gadaxdilia 105000 lari.
ras udris mogeba realizaciidan: a. 22 800 l b. 15 000 l g. 7 800 l
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
89
5. masalis sawyisi naSTi 12200 l. saboloo naSTi – 15000 l. mimdinare wels daixarja 149700 laris masala.
ramdeni laris masalaa Sesyiduli wlis ganmalobaSi: a. 146 900 l b. 152 500 l g. 161 900 l 6. sawarmom wlis ganmavlobaSi 240500 laris masala iyida. momwodeblebTan valdebulebebis sawyisi naSTi 12700 l da saboloo naSTi 14200 l.
ras udris momwodebleze gadaxdili fuli: a. 239 000 l b. 149 000 l g. 150 500 l 7. sawarmos mier wlis ganmavlobaSi gadaxdilia 67200 l mogebis gadasaxadi. valdebuleba mogebis gadasaxadze wlis daswyisSi 5200 l da wlis bolos 4100 l iyo.
ras udris wlis ganmavlobaSi daricxuli mogebis gadasaxadi: a. 71 700 l b. 68 300 l g. 66 100 l 8. mimdinare wels daricxuli mogebis gadasaxadi 36700 lars Seadgens. gadaxdili iqna 46000 l gadasaxadi da valdebuleba mogebis gadasaxdze wlis bolos darCaA 11700 l.
ramdeni lari iyo mogebis gadasaxdze valdebulebis sawyisi naSTi: a. 21 000 l b. 9 300 l g. 48 400 l 9. finansuri angariSgebis ZiriTadi xarisxobrivi maxasiaTbelebia: a. Sesabamisoba da Sesadarisoba b. Sesabamisoba da samarTliani wardgena g. Sesabamisoba da Semowmebadoba 10. finansuri angariSgebis xarisxobrivi maxasiaTeblebi, romlebic amaRleben informaciis sargeblianobas, aris:
a. Sesabamisoba, Sesadarisoba, Semowmebadoba da drouloba b. Sesadarisoba, Semowmebadoba, drouloba, aRqmadoba g. samarTliani wardgena, drouloba da aRqmadoba
a m o c a n e b i amocana 2.1. wlis bolos mdgomareobiT sawarmos buRalterma Seadgina sacdeli balansi,
romlis informacia Semdegia: naSTebi sacdeli balansidan 31.12.12
angariSebis dasaxeleba lari 1.Ffuladi Tanxebi 2. saqonlis sawyisi naSTi 3. saqonlis Sesyidvebi 4. saqonlis saboloo naSTi 5. Senobebi cveTis gamoqviTviT 6. danadgarebi cveTis gareSe 7. saerTo administraciuli xarjebi 8. saprocento xarjebi 9. Semosavali realizaciidan 10. valdebulebebi 11. sakuTari kapitali
15 600 6000 43000 4000 38 000 25 000 11 000 3 000 67 000 35 000 39 600
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
90
moTxovna: a. gamoTvaleT mogeba realizaciidan da mogeba dabegvramde; b. gamoTvaleT sawarmos aqtivis saerTo sidide; c. daasabuTeT sabalanso toloba.
amocana 2.2. erT-erTi sawarmos buRaltruli balansisa da mogebazaralis angariSgebis
inofrmaciiT cnobili gaxda Semdegi (larSi): Semosavali realizaciidan ----------------------------------- 57 800 realizebuli produqciis TviTRirebuleba ------ 35 900 komerciuli xarjebi --------------------------------------- 7 600 saerTo administraciuli xarjebi -------------------- 9 200 cveTis xarji ----------------------------------------------- 10 400 miwodebidan moTxovnebis naSTebis zrda –----------- 4 500 mowodebidan valdebulebebis naSTebis zrda ---------- 3 600 materialuri maragebis naSTebis Semcireba ------------ 1 500 moTxovna: gamoTvaleT, 1). mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde 2). saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli amocana 2.3. arsebobs Semdegi informacia (larSi): myidvelebidan miRebuli fuli ----- 234 900 momwodeblebze gadaxdili fuli ------ 178 000 TanamSromlebze gacemuli fuli ------ 35 600
gadaxdili mogebis gadasaxadi ----------------- 7 800 gadaxdili procentebi ---------------------------- 5 400 gadaxdili dividendi --------------------------- 16 000
moTxovna: gamoTvaleT. 1. saoperaco saqmianobidan miRebuli fuli 2. wminda fuladi nakadi saoperacio samianobidan 3. gaakeTeT komentari amocana 2.4. saanalizo kompaniis buRaltruli balansiT arsebobs Semdegi informacia:
sakuTari kapitalis Semadgenloba buRaltruli balansidan Semdegia (aTas larebSi):
wlis wlis gadaxra dasawyisSi bolos (+, -) saaqcio kapitali 18 400 20 000 +1 600 saemisio kapitali 6 000 6 400 + 400 rezervebi mogebidan 2 000 2 900 + 900 gadafasebis rezervi 2 400 1 100 -1 300 gaunawilebeli mogeba 800 700 - 100 jami 29 600 31 100 + 1 500 daricxuli dividendi 3000 lari. moTxovna: gamoTvaleT mogeba dabegvramde anu wliuri mogeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
91
Tavi 3. buRaltruli balansis analizi
buRaltruli balansi aris sawarmos finansuri
mdgomareobis Sefasebis mniSvnelovani dokumenti.
am TavSi ganxiluli iqneba:
buRaltruli balansis mniSvneloba analizSi;
buRaltruli balansis vertikaluri analizi;
buRaltruli balansis horizontaluri analizi;
buRatruli balansis koeficientebis analizi.
3.1. buRaltruli balansis analizuri
mniSvneloba
buRaltruli balansi, rogor ukve iTqva, finansuri angariSgebis erT-
erTi komponentia. masSi mocemulia informacia aqtivebis, valdebulebebisa
da sakuTari kapitalis Semadgenlobis Sesaxeb, periodis dasawyisisa da
bolosaTvis. rogorc adre aRvniSneT, buRaltrul balanss finansuri
angariSgebis saerTaSoriso standartebi agreTve `finansuri mdgomareobis
angariSgebas~ uwodebs.
sxvadasxva samarTlebrivi tipis sawarmoTa buRaltruli balansebi
erTmaneTisagan, ZiriTadad sakuTari kapitalis struqturiT gansxvavdebian.
cxrilSi 3.1.1 - mocemulia sxvadasxva samarTlebrivi tipis sawarmoTaA
sakuTari kapitalis struqtura Sedarebis mizniT.
cxrili 3.1.1. sakuTari kapitalis struqtura sxvadasxva iuridiuli formis sawarmoebSi
sakuTari kapitalis stuqtura saaqcio sazogadoebaSi
sakuTari kapitalis struqtura amxanagobaSi
sakuTari kapitalis struqtura individualur sawarmoSi da Sps-Si
sakuTari kapitali - saaqcio kapitaliprivile- girebul aqciebSi – 3000 -saaqcio kapitali Cveulebriv aqciebSi _ 6000 - saemisos kapitali _ 2000 - sarezervo kapitali – 1300 - gaunawilebeli mogeba - 1170 --------------------------------------- jami 13470
partniorTa kapitali ZiriT. Mmimdinare sul angariSi angariSi laSxi 10000 8000 18000 lebaniZe 8000 5000 13000 loria 7000 15000 22000
jami 25000 28000 53000
individualuri kapitali ( sawesdebo kapitali ) kapitali wlis dasawyisSi – 9800 wliuri wminda mogeba _ 3000 mflobelis mier kapitalis Cadeba (an amoReba) _ 1500 ------------------------------------ jami 14300
3.1.1. cxrilSi mocemuli Sedarebidan naTlad Cans, rom saaqcio
sazogadoebebSi Tavdapirvelad investirebul kapitals `saaqcio kapitali
ewodeba~; amxanagobebSi - `partniorTa kapitali~ da individualuri tipis
sawarmoebsa da SezRuduli pasuxismgeblobis tipis sawarmoebSi –
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
92
`individualuri~ an `sawesdebo kapitali~. saxelmwifo kontrols
daqvemdebarebul sawarmobSic sawyis kapitals sawesdebo kapitali ewodeba.
saaqcio sazogadoebebis saaqcio kapitali SeiZleba arsebobdes
gamoSvebuli Cveulebrivi an privilegirebuli aqciebis saxiT.
Cveulebrivi aqciebi iseTi aqciebia, romelzec winaswar ar aris
dadgenili dividendis ucvleli ganakveTi. Aamitom, maT mflobelebs aqvT
xmis ufleba da monawileoben kompaniis marTvaSi.
privilegirebul aqciebze dadgenilia dividendis ucvleli saprocento
ganakveTi. misi mflobelebi ar monawileoben kompaniis marTvaSi, radgan
maTi dividendi damokidebuli araa aqciebis gamomSvebi kompaniis mogebis
sidideze.
agreTve SeiZleba arsebobdes aqciebi gadavadebuli dividendebiT, rac
imas gulisxmobs, rom maTze dividendi gaicema privilegirebuli aqciebis
mflobelebis moTxovnebisa da Cveulebrivi aqciebis minimaluri
dividendebis dafarvis Semdeg.
saemiso kapitali aris sxvaoba gamoSvebuli aqciebis gayidvis fassa da
nominalur Rirebulebas Soris.
gacemuli Tamasuqebisa da gamoSvebuli obligaciebis mflobelebi ar
SeiZleba kompaniis mesakuTreebi iyos.
amxanagobis tipis sawarmoebSi sawyisi kapitali arsebobs partniorTa
kapitalis saxiT, romelic ori tipis angariSebs - ZiriTad da mimdinare
angariSebs moicavs. ZiriTadi angariSebi amxanagobaSi partnoirTa mier
Semotanil wils axasiaTebs. ZiriTadi angariSi ar gamoiyeneba biznesidan
partnioris mier Tanxebis amoRebis an mogebis ganawilebisas. igi gamoiyeneba
iseTi mniSvnelovani cvlilebebis dros, rogoricaa: amxanagobidan
partnioris gasvla an axlis miReba da aqtivebis gadafaseba. partniorTa
mimdinare angariSi partniorebsa da sawarmos Soris mudmivi operaciebis
aRsaricxavad gamoiyeneba, rogoricaa: mogebis ganawileba, kapitalze
daricxuli procentebi, partniorTa xelfasebi, amoRebuli kapitalis
yovelTviuri wili mogebidan (mas mogebis uaryofiT wilsac uwodeben,
radgan gasanawilebel mogebas amcirebs).
amxanagobis balansSi gaunawilebeli mogebis maCvenebli araa, radgan mas
rogorc wesi, partniorebi mTlianad inawileben. xelSekrulebiT
ganisazRvreba partniorebis Setanili wili, partniorebs Soris mogebis
ganawilebis Tanafardoba, procenti Setanil kapitalze, biznesidan fulis
amoRebis wesi. Aaseve, partniorebs SeiZleba daeniSnoT xelfasi sawarmos
xelmZRvanelobaSi maTi monawileobis Sesabamisad, romelic Cveulebriv
SromiT xarjebs ar warmoadgens. igi partniorebis kuTvnili mogebidan
gamoiqviTeba.
Mmogeba/zaralis angariSgebis Sedgenamde, jer Sedgeba `partniorTa
Soris mogebis ganawilebis uwyisi~. Ppartniorebze ganawilebuli Tanxebi
Semdeg mogeba/zaralis angariSgebaSi aisaxeba. TiToeuli partnioris
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
93
kapitalis ZiriTadi da mimdinare angariSebis naSTebi mTavari sabuRaltro
wignidan sacdel balansSi gadaitaneba, aqedan ki buRaltrul balansSi.
individualuri tipis sawarmoSi sawyis kapitals SeiZleba ewodos
individualuri kapitali an sawesdebo kapitali (aseve Sps – Si da
saxelmwifo kompaniebSi). individualuri kapitalis sawyis naSTs emateba
wliuri wminda mogeba da mflobelis mier fulis biznesSi Cadeba, xolo
akldeba mesakuTris mier fulis amoReba. Sedegad, miiReba sawesdebo
kapitalis sidide wlis bolosaTvis.
rac Seexeba mogebidan Seqmnil rezervebs, igi SeiZleba nebismieri tipis
sawarmoSi Seiqmnas, Tuki misi saWiroeba iarsebebs da mfobelebi amas
gadawyveten.
ganxiluli samarTlebrivi tipis sawarmoTagan, kidev ufro
gansxvavebulia aramomgebiani organizaciebis: klubebis, sazogadoebebis,
saqvelmoqmedo organizaciebis, fondebis da politikuri organizaciebis
buRaltruli balansis struqtura (ix. cxrili 3.1.2). cxrili 3.1..2 K klubebisa da sazogadoebebis buRaltruli balansis struqtura
Aa q t i v i
Tanxa lari
Pp a s i v i Tanxa lari
I. grZelvadiani aqtivebi
_ Senobebi _ pavilioni _ sxva danarCeni --------------------------- jami
II. mimdinare aqtivebi
_ kafe-baris saqonlis maragi _ winaswar gaweuli xarjebi _ fuladi Tanxebi _ specialuri fondis aqtivebi _ danarCeni ---------------------------- jami -------------------------- sul
5000 2000 _
7000 1200 300 800 500 _ ------- 2800 -------- 9800
I. sakuTari kapitali a). saerTo dagrovili fondi _ naSTi wlis daswyisSi Mminus: _ deficiti _ specialur fondSi gadatana Pplus: _ Semosavlebis metoba xarjebze ---------------------------------- jami b). specialuri fondebis dagro- vili fondidan gadmotana ---------------------------------------- jami II. valdebulebebi _ kreditorebi _ daricxvebi Dda a.S. ------------------------------------------- jami ------------------------------------------ sul
6000 (550) (500) _ ------- 4950 500 -------- 5450 3000 1350 _ --------- 4350 --------- 9800
klubebisa da sazogadoebebis sawyis kapitals saerTo fondi an
dagrovili fondi ewodeba. gansakuTrebuli miznebisaTvis SeiZleba
dafuZnebul iqnes specialuri fondebi, rogoricaa: samSeneblo fondi,
saprizo fondi, saarCevno fondi da a.S. es fondebi SeiZleba saerTo anu
dagrovili fondidan an naCuqari saxsrebidan Seiqmnas.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
94
Mmogebaze araorientirebuli organizaciebi mogeba/zaralis angariSgebis
nacvlad waradgenen Semosavlebisa da danaxarjebis angariSgebas, romelic
SeiZleba rogorc vertikaluri, ise horizontaluri formatiT Sedges (ix.
cxrili 2.1.3).
cxrili 3.1..3 sazogadoebebis Semosavlebisa da xarjebis angariSgeba
S e m o s a v l e b i d a n a x a r j e b i
- sawevro Senatanebi 8000 - Semowirulobebi 500 - bankis procentebi 200 - mogeba kafe-baridan 150 - da a.S.
----------------------------- ---------- jami 8850
- gacemuli xelfasebi 5100 - satelefono xarjebi 1800 - ijara 2000 - sxvadasxva xarjebi 500
------------------------- ---------- jami 9400 Semosavlebis deficiti (550)
aqtivebisa da sakuTari kapitalis yvelaze rTuli da sruli struqtura
saaqcio sazogadoebebs gaaCniaT. Aamitom, finansuri analizis meTodika
ZiriTadad samrewvelo tipis saaqcio sazogadoebebis finansuri
angariSgebis magaliTzea ganxiluli, rogorc ukve wina sakiTxebidan iciT.
bass-is moTxovnebis Sesabamisad, saaqcio sazogadoebebis buRaltruli
balansis struqtura Semdegi saxisaa (ix. cxrili 3.1.4).
buRaltrul balanss sawarmos finansuri mdgomareobis sarkes uwodeben.
masSi mocemulia sawarmos resursebisa da maTi dafinansebis wyaroebis
struqtura, mocemuli TariRisaTvis. Aanu balansis aqtivi asaxavs
sainvesticio gadawyvetilebebs, xolo, pasivi – gadawyvetilebebs
dafinansebis wyaroebis arCevis Sesaxeb. aqve aRvniSanvT, rom finansuri
angariSgebis da buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebi
buRaltruli balansis meore mxares `pasivs~ ar uwodebs. am termins ar
iyenebs. balansis meore mxars uwodebs – `valdebulbebi da sakuTari
kapitali~. Cveni azriT, vinaidan valdebulebebi da sakuTari kapitali
resursebis dafinansebis wyaroa, marTebulia maTi saerTo cnebiT moxsenieba,
rogroc - `pasivi~.
romeli tipis samarTlebrivi sawarmos balansic ar unda iyos,
yovelTvis igi eyrdnoba Semdeg tolobas, romelic sabalanso tolobiTaa
cnobili:
aqtivi = sakuTari kapitali + valdebulebebi
sabalanso tolobis safuZvelze sxva tolobebic SeiZleba Sedges. davasaxelebT ramdenime magaliTs:
mimdinare aqtivebi + grZelvadiani aqtivebi =
= sakuTari kapitali + mimdinare valdebulebebi + grZelvadiani valdebulebebi sakuTari kapitali = aqtivebi – valdebulebebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
95
cxrili 3.1.4 buRaltruli balansi 2017 wlis 31.17. (pirobiTi samrewvelo kompania `kolxeTi~) (aTas l) a q t i v i
2017 w Pp a s i v i
2017 w 1/01
31 / 12 1/01 1/12
I. mimdinare aqtivebi
- fuladi Tanxebi - masalebi - daumTavrebeli poduqcia - mza produqcia - saqoneli - moTxovna miwodebidan - misaRebi procentebi ------------------------------- jami
4100 1710 810 2000
270 1100 200 ------- 10190
4730 3100 430 2500 270 2100 250 ------- 13380
I. valdebulebebi a. grZelvdiani sesxebi
b. mimdinare valdebu - lebebi
- moklevadiani sesxebi - valdebuleba mowodebidan - gasacemi xelfasi - gadasaxdeli procentebi - gasacemi dividendi - mogebis gadasaxadi
----------------------------- jami ------------------------------ sul valdebulebebi
5000 - 4040 2100 650 - - ------ 6790 ------ 11790
7040 2560 4100 1600 570 1640 460 ------- 10930 ------ 17970
II. grZelvadiani aqtivebi
- miwa - Senobebi - danadgarebi - nayidi obligacicebi - aramaterialuri aqtivebi
-------------------------------- jami
1000 6360 5260 2000 - ------ 14620
1000 10220 9000 2000 1530 ------- 22750
II. sakuTari kapitali - saaqcio kapitali privi- legirebul aqciebSi - saaqcio kapitali Cveu-
lebriv aqciebSi - - saemisio kapitali
- ukan gamosyiduli aqciebi - mogebidan Seqmnili rezervebi
- gadafasebis rezervi - gaunawilebeli mogeba
--------------------------- jami
3000 5820 2000 - 800 500 900 ------ 13020
3000 7720 2200 (820) 5920 140 - ------ 18160
s u l 24810 36130 s u l 24810 36130
sakuTari kapitali wlis bolos = = wminda mimdinare aqtivi + grZelevadiani aqtivebi _ grZelvadiani sesxebi 18160 = (13380 – 10930) + 22750 - 7040 amasTan, buRltrul balansSi informacia mocemulia wlis dasawyisisa
da wlis bolosaTvis, rac iZleva imis SesaZleblobas, rom Seswavlil iqnes
sawarmos gadaxdisunarianobis da likvidurobis cvlileba wlis
ganmavlobaSi. buRaltruli balansi saSualebas iZleva dadgenil iqnes,
ramdenad SeuZlia sawarmos dafaros Tavisi valdebulebebi, ramdenad
aqtiuria biznesi, ramdenad aris igi damokidebli sxvaze (kreditorebze), ra
resursebi gaaCnia mocemul momentSi da rogoria maTi dafinansebis
wyaroebis struqtura. agreTve, SeiZleba Sefasdes, sawarmoSi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
96
SenarCunebulia Tu ara kapitali, rasac kapitalis finansuri SenarCunebis
koncefcia ewodeba.
kapitalis finansuri SenarCunebis koncefciis Tanaxmad, sawarmos mier
mogebis aRiareba xdeba mxolod im SemTxvevaSi, rodesac wminda aqtivebis
fuladi Rirebuleba saangariSgebo periodis bolos aRemateba wminda
aqtivebis fulad Rirebulebas saangariSgebo periodis dasawyisisaTvis,
romelic rCeba mocemul periodSi kapitalis yovelnairi gadanawilebisa da
mesakuTreTa mier ganxorcielebuli yovelgvari damatebiTi Senatanebis
gamoqviTvis Semdeg. finansuri kapitalis SenarCuneba izomeba nominalur
fulad erTeulebSi an mudmivi msyidvelobiTi unarianobiT.
Awminda aqtivebi mTliani Rirebuleba aqtivebisa da valadebulebebis
sxvaobis tolia anu igivea rac sakuTari kapitali.
Cvens magaliTze, saanalizo sawarmos balansis Tanaxmad, wminda aqtivebi
wlis bolos 5140 aTasi lariT (18160_13020) gaizarda (cxrili 2.1.5). Tu
moxdeba wminda aqtivebis Tanxis koreqtireba saaqcio kapitalis, saemisio
kapitalis da gadafasebis rezervebis cvlilebebiT, daricxuli
dividendisa da mogebis gadasaxadis TanxiT, miiReba wliuri mogeba
dabegvramde _ 13120 aT.lari (ix. cxrili 3.1..5). cxrili 3.1..5
ss `kolxeTis~ sakuTari kapitalis cvlileba
sakuTari kapitalis muxlebi wlis dasawyi-
sSi
wlis
bolos
Ggadaxra
(+; _ )
1. saaqcio kapitali
2. saemisio kapitali
3. ukan gamosyiduli aqciebi
4. mogebidan Seqmnili rezervi
5. gadafasebis rezervi
6. gaunawilebeli mogeba
-------------------------------------------
jami
8 820
2 000
-
800
500
900
------------
13 020
-
10 720
2 200
(820)
5 920
140
-
--------------
18 160
+ 1900
+ 200
(820)
+ 5120
- 360
- 900
------------
+ 5140
-
Mmogeba dabegvramde (anu wliuri mogeba) arapirdapiri gziT gamoiTvleba
Semdegnairad:
sakuTari kapitalis saerTo zrda 5140 saaqcio kapitalis zrda (1900) saemisio kapitalis zrda (200) ukan gamosyiduli aqciebis zrda 820 gadafasebis rezervis Semcireba 360 daricxuli dividendi 6800 mogebis gadasaxadi 1200 gaunawilebeli mogeba wlis dasawyisSi 900 -------------------------------- --------------- mogeba dabegvramde 13 120
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
97
sakuTari kapitalis saerTo gadaxris koreqtirebis dros, sakuTari
kapitalis mxolod im muxlebis cvlilebebi gaiTvaliswineba, romlebic
mogebis muxlebs ar warmoadgenen. oRond, mocemul SemTxvevaSi rogorc
xedavT, gaangariSebaSi monawileobs gaunawilebeli mogebis sawyisi naSTis
maCvenebeli, magram es gamonaklisia, vinaidan mimdinare wels moxda mogebis
dabegvris wesebis Secvla da adre arsebuli gaunawilebeli mogeba am wlis
finansur Sedegebze gavlenas veRar axdens. momavali wlidan es maCvenebeli
aRar iarsebebs. igi SeuerTdeba saaqcio kapitals an mesakuTreebi pirdapir
amoiReben kompaniidan, Tanac ise, rom ar daibegreba.
buRaltruli balansis (anu finansuri mdgomareobis angariSgebis)
informacia mravalmxriv mniSvnelovania sawarmos finansuri analizis
miznebisaTvis. kerZod:
1. balansis informaciiT gamovlindeba aqtivebis, valdebulebebis da
sakuTari kapitalis Semadgeneli muxlebis cvlilebis sasurveli da
arasasurveli tendenciebi ganvlili mravalwliani periodis ganmavlobaSi;
2. buRaltruli balansi aCvenebs sawarmos finansur pozicias. Ppasuxs
iZleva kiTxvaze: sawarmo finansurad damoukidebelia Tu sxvebzea
(kreditorebzea) damokidebuli.
3. balansis informacia saSualebas iZleva saTanado daskvnebi gakeTdes
imis Sesaxeb, SeuZlia Tu ara kompanias droulad dafros mimdinare
valdebulebebi. D
4. Seiswavleba sawamos finansuri stabilurobis absoluturi
maCveneblebi da maTi tendenciebi;
5. gamovlindeba debitoruli da kreditoruli davalianebebis
cvlilebis kavSiri fuladi nakadebis cvlilebebTan;
6. gaaCnia Tu ara sakuTari sabrunavi kapitali da faravs Tu ara
materialur maragebs.
7. Sefasdes kapitalis finansuri SenarCunebis mdgomareoba;
8. analitikoss exmareba Seiswavlos da gamoikvlios sawarmos saqmiani
aqtiurobis xarisxi;
9. SesaZlebelia kapitalis finansuri leverijis zogierTi maCveneblis
Seswavla;
10. SesaZlebelia daskvnebis gakeTeba, ramdenad zrunavs sawarmos
xelmZRvaneloba biznesis ganviTarebasa da personalis stimulirebaze.
CamoTvlili miznebis misaRwevad Seiswavleba buRaltruli balansis
absoluturi da fardobiTi maCveneblebi, romlebic, rogorc adre
aRvniSneT, finansur angariSgebaze damokidebulebis mixedviT SeiZleba
kerZo (anu sakuTari) an kombinirebuli xasiaTis iyos.
I. balansis maCveneblebi iseTi maCveneblebia, romelTa gamosaTvlelad
sakmarisia mxolod balanis informacia. maT agreTve SeiZleba balansis
kerZoO (individualuri an avtonomiurad) maCveneblebi vuwodoT.
esenia: balansis vertikaluri da horizontaluri maCveneblebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
98
a. balansis vertikaluri maCveneblebia: struqturuli koeficientebi,
likvidurobis koeficientebi, finansuri stabilurobis
koeficientebi, likvidurobis koeficientebi; sakuTari sabrunavi
kapitaliT (saxsrebiT) uzrunvelyofis koeficientebi.
b. balansis horizontaluri maCveneblebia: dinamikuri koeficientebi,
sakuTari sabrunavi kapitalis da finansuri stabilurobis
moculobiTi maCveneblebi.
II. kombinirebuli maCveneblebi iseTi maCveneblebia, romelTa gamoTvla
mxolod balansis informaciis safuZvelze SeuZlebelia. Eesenia:
aqtivebis momgebianoba, maragebis brunvadoba, moTxovnebis
inkasaciis da kreditoruli davalianebebis dafarvis ricxvi da
nebismieri sxva koeficienti, romlis gamoTvla angariSgebis
sxvadasxva komponentis informacias saWiroebs.
buRaltruli balansis zogadi analiziT SeiZleba davaskvnaT aris Tu
ara sawarmo gadaxdisunariani, gaaCnia Tu ara sakuTari sabrunavi saxsrebi
da finansuri stabilurobis rogori pozicia ukavia mas.
dadebiTi finansuri poziciis mqone balansi unda akmayofilebdes Semdeg
eqvs ZiriTad pirobas:
I. balansis jami wlis bolosaTvis unda izrdebodes wlis dasawyisTan
SedarebiT. xolo, misi zrdis tempi unda aRematebodes inflaciis
zrdis temps, magram ar unda uswrebdes realizaciis zrdis temps;
II. mimdinare aqtivebis zrdis tempi win unda uswrebdes ZiriTadi
saSualebebisa da moklevadiani valdebulebebis zrdis temps;
III. sakuTari kapitalisa da grZelvadiani valdebulebebis jami da zrdis
tempi unda aRematebodes grZelvadiani aqtivebis moculobas da zrdis
temps;
IV. sakuTari kaptalis wili aqtivebSi ar unda iyos 50%-ze dabali;
V. savaWro debitoruli da kreditoruli davalianebebis moculoba,
tempi da wili daaxloebiT erTnairi unda iyos;
VI. balansSi ar unda arsebobdes daufaravi zarali.
3.2. buRaltruli balansis vertikaluri
analizi
buRaltruli balansis vertikaluri analizis meSveobiT Seiswavleba
sawarmos qonebisa da misi dafinansebis wyaroebis struqtura, romelic
xvedriTi wilis maCveneblebiT xasiaTdeba. rogorc iciT, struqtura niSnavs
nawilis xvedriT wils mTelSi.
buRaltruli balansis muxlebi ucvleli araa. isini wina periodebTan
SedarebiT SeiZleba Seicvalon. am cvlilebebis (gadaxrebis) Seswavla ukve
iZleva STabeWdilebas imis Sesaxeb, Tu rogori iqneba sawarmos finansuri
Sedegebi, misi gadaxdisunarianoba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
99
balansis vertikaluri analizi SeiZleba Semdegi TanmimdevrobiT
Catardes:
I. agregirebuli anu dajgufebuli muxlebis mixedviT, rogoricaa aqtivis
(mimdinare da grZelvadiani muxlebi) da dafinansebis wyaroebis
ZiriTadi jgufebis (valdebulbebi da sakuTari kapitalis)
Tanafardobis dadgena;
II. vertikaluri struqturis ganxilva – balansis yvela muxlis
procentuli wilis daxasiaTeba balansis mTliani jamis mimarT;
III. mimdinare aqtivebis struqturis Seswavla;
IV. grZelvadiani aqtivebis struqturis Seswavla;
V. valdebulebebis struqturis Seswavla;
VI. sakuTari kapitalis struqturis Seswavla;
VII. analizis im mimarTulebebis gansazRvra, sadac saWiroa ufro
detaluri analizis Catareba.
Bsawarmos aqtivebis dafinansebis wyaroebSi sasurvelia sakuTari
kapitalis xvedriTi wili valdebulebebis wils aRematebodes, rac
finansuri stabilurobis erT-erTi mniSvnelovani mimarTulebaa. cxrili 3.2.1.
saanalizo sawarmos aqtivebisa da dafinansebis wyaroebis
zogadi struqtura (%-ad)
m a C v e n e b l e b i wina
wels
mimdinare
wels
1. mimdinare aqtivebi (10190 * 100 /24810)
2. grZelvadiani aqtivebi (14620 * 100 / 24810)
---------------------------------------------------
jami
1. sakuTari kapitali (13020 * 100 / 24810)
2. valdebulebebi (11790 * 100 / 24810)
---------------------------------------------------------
Jami
41.1
58,9
--------------------
100
52,5
47,5
-----------------
100
37,0
63,0
-------------
100
50,3
49,7
------------
100
(cxrili 3.2.1. momzadehulia buRaltruli balansis informaciis safuZvelze.
ix. cxrili 3.1.4.)
rogorc 3.2.1. cxrilidan Cans, saanalizo sawarmos aqtivebis 50%-ze meti
dafinansebulia sakuTari kapitaliT, rac dadebiT movlenas warmoadgens,
Tumca 2017 wels sakuTari kapitalis wili 50,3%-mde Semcirda, rac ukve
kritikuli zRvaria da amdenad, menejmentisaTvis sayuradReboa.
buRaltruli balansis pasivis anu dafinansebis wyaroebis struqturuli
koeficientebi imavdoulad finansuri stabilurobis maCveneblebs
warmoadgenen.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
100
TvalsaCinoebisaTvis, warmodgenil unda iqnes struqturuli diagrama
(ix. diagrama 3.2.1.). masze naTlad Cans mimdinare da grZelvadiani aqtiievbsi
wili mTel aqtivebSi.
Semdeg moxdeba mimdinare da grZelvadiani aqtivebis struqturis
Seswavla da am mizniT, struqturuli cxrilebi Sedgeba, romlisTvisac
gamoiyeneba igive balansis informacia (cxrili 3..2.2). Sedgeba struqturuli
diagramac. Tu aRmoCnda rom izrdeba moTxovnebis xvedriTi wili, es imaze
miuTiTebs, rom sawarmo droulad ver iRebs Tanxebs myidvelebisagan, rac
gamoiwvevs fuladi aqtivebis Semcirebas. materialuri maragebis xvedriTi
wilis zrda mianiSnebs rom maTi xarjvis da realizaciis procesebi
Senelda an sawarmoo programa gaizarda da momavali wlisaTvis meti
maragebi gaxda saWiro. analitikosma unda gaarkvios ra iyo amis mizezi.
diagrama 3.2.1.
saanalizo sawarmos aqtivebis struqtura 2017 wels
3.2.2. cxrili aCvenebs saanalizo sawarmos buRaltruli balansis mTlian
(vertikalur) struqturas, rac imas niSnavs, rom aqtivis TiToeuli muxlis
wili Seiswavleba mTliani aqtivebis mimarT. kerZod, 2017 wlis bolosTvis,
fuladi Tanxebi mTeli aqtivebis 13,1%-s Seadgenda. moTxovna miwodebadan
mTeli aqtivis 5,81%-ia. mokled, aqtivebSi yvelaze maRali wili uWiravs
Senobebisa da danadgarebis muxlebs. es mosalodnelic iyo, radgan
saanalizo sawarmo samrewvelo tipis kompaniaa da bunebrivia grZelvadiani
aqtivebi mTavar rols asruleben.
aseve, dafinansebis wyaroebis TiToeuli muxlis wili mTliani jamis
mimarT aCvenebs, rom Zalian maRali iyo grZelvadaini sesxebis wili wina
wels da odnav daiwia (1 perocentuli punqtiT) mimdinare wels. saaqcio
kpitalis wili wina wels 35,56% iyo, mimdinare wels ki 28,67%-mde daeca,
rac sayuradReboa menejmentisaTvis. Tumca es SesaZloa imis mizezic iyos,
rom mogebidan Seqmnili rezervebis wili mimdinare wels Zalian gaizarda.
kerZod, igi 3,22%-dan gaizarda 16,39%.mde. Tumca moculobiT saaqcio
kapitali mimdinare wels gacilebiT metia, vidre wina wels iyo. amdenad,
aseTi suraTi SeiZleba struqturuli Sefasebis SezRudulobis mizezic
iyos, radgan, erTi muxlis procentuli wilis cvlileba iwvvs sxva muxlis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
101
cvlilebas, Tundac, moculobiT igi saerTodac ar Seicvalos. magaliTad,
saaqcio kapitali privilegirebul aqciebSi ar Secvlila, magram
procentuli wilis maCveneblebi sxadasxvaa. aseT SezRudulobas, rogorc
adre iTqva, dinamikuri analizi avsebs.
cxrili 3.2.2 ss `kolxeTis~ buRaltruli balansis vertikaluri
struqtutura %-ad 2017 წელს
maCveneblebi
wlis dasawyisSi wlis bolos xv/w-ის gadaxra
aT. l xv/w % aT. l xv/w %
aqtivebi - fuladi Tanxebi - masalebi - daumTavrebeli produqcia - mza produqcia - saqoneli - moTxovna miwodebidan - misaRebi procentebi - miwa - Senobebi - danadgarebi - nayidi obligaciebi - aramaterialuri aqtivebi ------------------------------------------- sul aqtivebi
4100 1710 810 2000 270 1100 200 1000 6360 5260 2000 - --------- 24810
16,5 6,89 3,3 8,1 1,1 4,4 0,8 4,0 25,6 21,2 6,1 ---------- 100
4730 3100 430 2500 270 2100 250 1000 9220 9000 2000 1530 --------- 36130
13,09 8,58 1,19 6,92 0,75 5,81 0,69 2,77 25,52 24,91 5,54 4,23 ------- 100
-3,41 +1,69 -2,11 -1,18 -0,35 +1,41 -0,11 -1,23 -0,08 +3,71 -0,56 +4,23 -------- -
Ddafinansebis wyaroebi I. valdebulebebi
- grZelvadiani sesxebi - moklevadiani sesxebi - valdebuleba mowodebidan - gasacemi xelfasi - gadasaxdeli procenti - gadasaxdeli mogebis gadasaxadi - gasacemi dividendi - saaqcio kapitali privilegire- B ul aqciebSi - saaqcio kapitali Cveulebriv aqciebSi - saemisio kapitali - ukan gamosyiduli aqciebi - rezervi mogebidan - gadafasebis rezervi - gaunawilebeli mogeba --------------------------------------------- sul dafinanseba
5000 - 4040 2100 650 - - 3000 5820 2000 - 800 500 900 --------- 24810
20,15 - 16,28 8,46 2,62 -
12,09 23,47 8,06 - 3,22 2,02 3,63 ---------- 100
7040 2560 4100 1600 570 460 1640 3000 7720 2200 (820) 5920 140 - --------- 36130
19,49 7,09 11,35 4,43 1,58 1,27 14,54 8,30 21,37 6,09 (2,27) 16,39 0,38 - --------- 100
-0,66 +7,09 -4,93 -4,06 -1,04 +1,27 +14,54 -3,79 -3,1 -1,97 +2,27 +13,17 -0,64 - 3,63 -------- -
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
102
buRaltruli balansis saerTo struqturuli suraTis daxasiaTebis
Semdeg xdeba calkeuli elementebis: mimdinare da grZelvadiani aqtivebis,
valdebulebebis da sakuTari kapitalis truqturis gamokvleva.
cxrili 3.2.3.
ss `kolxeTis~ mimdinare aqtivebis struqtura
mimdinare aqtivebi
wlis dasawyisSi wlis bolos
aTas l xv.wili
% - ad
aTas l xv. wili
%-ad
1. fuladi Tanxebi
2. masalebi
3. daumTavrebeli produqcia
4. mza produqcia
5. saqoneli
6. moTxovna miwodebidan
7. misaRebi procentebi
8. winaswar gaweuli xarjebi
----------------------------------------
Jami
4100
1710
810
2000
270
1100
200
-
--------------
10190
40,24
16,78
7,95
19,63
2,65
10,79
1,96
-
----------
100
4730
3100
430
2500
270
2100
250
-
------------
13380
35,35
23,17
3,21
18,68
2,02
15,70
1,87
-
------------
100
cxrilSi 3.2.3. xvedriTi wilis koeficientebi, rogorc iciT,
gamoiTvleba TiToeuli Semadgeneli elementis fardobiT mimdinare aqtvebis
jamTan da gamravebuli asze. ase magaliTad:
4100 * 100 / 10190 = 40,24; 1710 * 100 / 10190 = 16,78 da a.S.
cxrili 3.2.2.-is safuZvelze SegiZliaT moamzadoT 2.2.1. struqturuli
diagramis msgavsi diagramebi.
imave 3.2.2 cxrilidan Cans, rom mimdinare aqtivebis SemadgenlobaSi
mniSvnelovnad Semcirda fuladi Tanxebis, mza produqciisa da moTxovnebis
naSTebis wili, rac Semdeg Seswavlas moiTxovs, raTa gairkves, ra aris maTi
gamomwvevi mizezebi. kerZod, xomar Seferxda an fulis Semodineba sawarmoSi
an mza produqciis warmoebis procesi da ratom. cxrili 3.2.4
saanalizo sawarmos mimdinare aqtivebis struqtura
%-ad 2013-1017 wlebSi
Mmimdinare aqtivebis muxlebi 2013 2014 2015 2016 2017
1. fuladi Tanxebi 26,7 28,4 36,5 40,24 35,35
2. masalebi 12,4 13,6 15,0 16,78 23,17
3. daumTavrebeli produqcia 5,6 3,2 5.0 7,95 3,21
4. mza produqcia 20,3 15,6 20,7 19,63 18,68
5. saqoneli 3,0 4,1 3,2 2,65 2,02
6. moTxovna miwodebidan 8,9 9,0 9,0 10,79 15,70
7. misaRebi procetebi 2,0 2,0 3,0 1,96 1,87
jami 100 100 100 100 100
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
103
3.2.2. cxrilis analogiurad momzaddeba grZelvadiani aqtivebis,
valdebulebebis da sakuTari kapitalis struqturuli cxrilebi da
daigramebi. gakeTdeba Sesabamisi daskvnebi.
struqturuli cxrili agreTve sainteresoa momzaddes ramdenime wliani
(minimum xuTwliani) peridosaTvis Semdegi saxiT (ix. cxrili 3.2.4).
cxrili 3.2.4-is monacemebis mixedviT, aRebuli xuTi wlis ganmavlobaSi
mimdinare aqtivebis jgufSi izrdeboda fuladi Tanxebis, masalebis da
moTxovnebis muxlebis xvedriT wili. xolo masalebis wili meryeobiT
xasiaTdeboda. mza poduqciis xvedriTi wili ki Semcirebulia. rac SeiZleba
gamowveuli iyos waრmoebis moculobis SemcirebiT an realizaciis tempebis
zrdiT.
sakuTari kapitalis jgufSi sasurvelia izrdebodes mogebidan Seqmnili
rezervebis wili, rac imaze mianiSnebs, rom sawarmos xelmZRvaneloba
warmoebisa da personalis ganviTarebaze zrunavs.
balansis struqturis mTliani suraTi SeiZleba Semdegnairad iqnes
warmodgenili (ix. cxrili 3.2.5). masSi warmodgenilia balansis elementebis
struqtura 2017 wlis dasawyisia da bolosaTvis.
amrigad, buRaltruli balansis vertikaluri analizi pasuxs iZleva
kiTxvebze: finansurad ramdenad damoukidebelia sawarmo da ra
mimarTulebiTaa dabandebuli finansuri saxsrebi; Bbalansis romeli
muxlebi icvleba da ra moculobiT; savaWro moTxovnebisa da
kreditoruli davalianebebis cvlilebis tempebi rogor TanafardobaSia
maragebis cvlilebis tempebTan; sawarmos gaaCnia Tu ara sakuTari sabrunavi
saxsrebi; pasivebSi ra wili uWiravs valdebulebebs biujetTan,
TanamSromlebTan da bankebTan
saerTod, buRaltruli balansis struqturuli analizis dros
uaryofiT movlenad iTvleba fuladi Tanxebis wilis Semcireba, maragebisa
da moTxovnebis wilis zrda, valdebulebebis zrda da sakuTari kapitalis
wilis Semcireba.Ees yvelaferi imaze metyvelebs, rom avansirebuli
Rirebulebis brunvadoba neldeba, izrdeba kreditorebze sawarmos
damokidebulebis xarisxi da finansuri mdgomareoba iZabeba.
rogorc ukve aRvniSneT, struqturuli analizis SezRudulobas
warmoadgens is garemoba, rom aqtivis an pasivis erTi romelime muxli
SesaZloa Tanxobrivad ucvleli iyos, magram xvedriTi wilis koeficienti,
sxva muxlebis cvlilebis zegavleniT SeiZleba Seicvalos. marTlac,
ganxilul magaliTze, saqonlis naSTebi wlis dasawyissa da wlis bolos
270 aTasi lari iyo, magram xvedriTi wilis koeficiemtebi gansxvavebulia.
aseve, nayidi obligaciebis moculoba wlis dasawyissa da bolos 2000 aT.
lari iyo, magram misi xvedriTi wili 15,14 %-idan 9,07 %-mde daeca (cxrili
2.2.3). aseve, ar Secvlila gadafasebis rezervis moculoba, magram mis wili
sakuTar kapitalSi 3,84 %-dan, wlis bolosaTvis 2,75%-mde daeca.
yoveliveEes gamowveulia danarCeni muxlebis cvlilebebis zegavleniT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
104
cxrili 3.2.5
ss `kolxeTis~ buRaltruli balansis
elementebis struqtutura %-ad 2017 წელს
maCveneblebi
wlis dasawyisSi wlis bolos xv/w-ის gadaxra
aT. l xv/w % aT. l xv/w %
aqtivebi I. mimdinare aqtivebi
- fuladi Tanxebi - masalebi - daumTavrebeli produqcia - mza produqcia - saqoneli - moTxovna miwodebidan - misaRebi procentebi - winaswar gaweuli xarjebi -------------------------------------- jami II. grZelvadiani aqtivebi
- miwa - Senobebi - danadgarebi - nayidi obligaciebi - aramaterialuri aqtivebi ------------------------------------------- jami ---------------------------------------------- sul aqtivebi
4100 1710 810 2000 270 1100 200 - ---------- 10190 - 7360 5260 2000 - --------- 14620 ---------- 24810
38,4 16.0 7,58 18,72 2,5 10,3 1,9 - ------- 100 - 50,34 35,98 13,68 - -------- 100 --------- -
4730 3100 430 2500 270 2100 250 - ---------- 13380 - 10220 9000 2000 1530 --------- 22750 --------- 36130
35,35 23,17 3,21 18,68 2.02 15,70 1,87 - ------ 100 - 44,92 39,56 8,79 6,73 --------- 100 --------- -
_3,05 +7,17 _4,37 -0,04 -0,03 +5,40 -0,03
_5,42 +3,58 -4,89 +6,73 --------- - -------- -
Ddafinansebis wyaroebi II. valdebulebebi
- grZelvadiani sesxebi - moklevadiani sesxebi - valdebuleba mowodebidan - gasacemi xelfasi - gadasaxdeli procenti - gadasaxdeli mogebis gadasaxadi - gasacemi dividendi ---------------------------------------------- mimdinare valdebulebebi ------------------------------------------------ sul valdebulebebi
III. sakuTari kapitali - saaqcio kapitali privilegire- B ul aqciebSi - saaqcio kapitali Cveulebriv aqciebSi - saemisio kapitali - ukan gamosyiduli aqciebi - rezervi mogebidan - gadafasebis rezervi - gaunawilebeli mogeba --------------------------------------------- jami ---------------------------------------------- sul dafinanseba
5000 - 4040 2100 650 - - ----------- 6790 ---------- 11790 3000 5820 2000 - 800 500 900 --------- 13020 ---------- 24810
42,41 - 34,27 17,81 5,51 - - ---------
--------- 100 23,04 44,71 15,36 - 6,14 3,84 6,91 ---------- 100
7040 2560 4100 1600 570 460 1640 --------- 10930 --------- 17970 3000 7720 2200 (820) 5920 140 - --------- 18160 --------- 36130
39,18 14,25 22,82 8,90 3,17 2,56 9,12 --------- --------- 100 16,52 42,51 12,11 (4,51) 32,60 0.77 - --------- 100
_3,23 +14,25 _11,45 _8,91 _2,34 +2,56 +9,12 --------- - -------- - -6,52 -2,2 -3,25 (4,51) 26,46 -3,07 -6,91
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
105
sawarmos buRaltruli balansi iTvleba absoluturad likvidurad,
anu ar arsebobs valdebulebebis dafarvis raime safrTxe, roca daculia
Semdegi pirobebi:
fuli da misi ekvivalentebi ≥ vadadamdgari valdebulebebi;
Ffulis, misi ekviv. da debit dav. jami ≥ moklevadiani valdebulebebi
@@@
materialuri maragebi ≥ valdebuleba mowodebidan
grZelvadiani aqtivebi ≥ prmenentuli kapitali (grZelvad. vald. da sakuT.
kap. jami)
struqturuli analizis am SezRudulobas avsebs dinamikuri analizi,
romelsac buRaltruli balansis horizontalur analizs uwodeben.
3.3.BbuRaltruli balansis horizontaluri
analizi
buRaltruli balansis horizontaluri analizis dros Seiswavleba misi
muxlebis cvlilebis tendenciebi ramdenime wliani periodisaTvis.
horizontaluri analizis dros gamoiTvleba da Seiswavleba aqtivebis,
valdebulebebis da sakuTari kapitalis dinamikuri koeficientebi
procentulad, sabaziso welTan SedarebiT; wminda mimdinare aqtivebis (anu
wminda sabrunavi kapitalis) da sakuTari sabrunavi saxsrebis dinamika;
finansuris stabilurobis moculobiTi maCveneblebis dinamika.
dinamikis maCveneblebi axasiaTeben, Tu ramdeni procentiT Seicvala esa
Tu is maCvenebeli wina sabaziso welTan SedarebiT.
balansis horizontaluri analizis dros saWiroa Semdegi safexurebis
gavla:
I. dinamikuri cxrilebis Sedgena mimdinare wlis dasawyisTan SedarebiT
da Semdeg ramdenimewliani periodisaTvis (ix. cxrili 2.3.1.da 2.3.2);
II. dinamikis mxolod procentuli cxrilis Sedgena TvalsaCinoebisa da
prezentaciisaTvis (ix. cxrili 2.3.3).
III. wminda mimdinare aqtivebis (sakuTari sabrunavi saxsrebis) dinamikis
cxrilis momzadeba;
IV. daskvnebi da interpretaciebi yoveli cxrilis momzadebis Semdeg.
V. mimdinare aqtivebis da ZiriTadi saSualebebis mdgomareobis
gamokvleva;
VI. unda gairkves arsebobs Tu ara vadagadacilebuli valdebulebebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
106
cxrili 3.3.1 ss `kolxeTis~ balansis mTavari elementebis cvlileba 2017 wlis dasawyisTan SedarebiT
Bbalansis elementebi wlis dasawyisSi
wlis bolos
cvlileba aT. l. %-ad
- mimdinare aqtivebi - grZelvadiani aqtivebi
sul aqtivebi - sakuTari kapitali - valdebulebebi
10 190 14 620 24 810 13 020 11 790
13 380 22 750 36 130 18 160 17 970
+ 1170 + 7910 + 11320 + 5140 + 6180
+ 10,9 + 55,9 + 45,6 + 39,4 + 52,4
pirvel rigSi ganixileba balansis mTavari ganayofebis procentuli
cvlileba wlis dasawyisTan Sedarebi (ix. cxrili 3.3.1). cxrilis
maCveneblebidan Cans, Semdegi dadebiTi tendenciebi: aqtivebis moculoba
wlis dasawyisTan SedarebiT 45,6%-iT gazrdilia. sakuTari kapitalis zrdis
tempi CamorCeba valdebulebebis zrdis temps, da mimdinare aqtivebis zrdis
tempi CamorCeba ZiriTadi saSualebebis zrdis temps,
rac arasasurveli movlenebia.
cxrilSi 3.3.2. warmodgenilia aqtivebis, valdebulebebisa da sakuTari
kapitalis ricxviTi mniSvnelobebi da gamoTvlilia dinamikis procentuli
maCveneblebi. dinamikuri koeficientebi gamoTvlilia erTi sabaziso 2013
wlis mimarT, rac iZleva balansis muxlebis cvlilebebis tendenciis
Sefasebis saSualebas saanalizo periodis ganmavlobaSi (ix. cxrili 3.3.2). am
cxrilis safuZvelze Sedgeba balansis elementebis dinamikis grafiki.
% +30 +20 +10
3 2 4 1
2014 2015 2016 2017
Ddiagrama 3..3..1 balansis ZiriTadi elementebis dinamika 1 – mimdinare aqtivebi 2 – grZelvadiani aqtivebi 3 – sakuTari kapitali 4 – valdebulebebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
107
cxrili 3.3.2
ss `kolxeTis~ buRaltruli balansis muxlebis dinamikis samuSao cxrili %-ad 2013 welTan SedarebiT maCveneblebi
sabaziso 2013 w. aT.l
2014 2015 2016 2017 aT.l
%-ad 2013 welTan
aT.l
%-ad 2013 welTan
aT.l
%-ad 2013 welTan
aT.l
%-ad 2013 welTan
I. mimdinare aqtivebi -fuladi Tanxebi -masalebi -daumTavrebeli produqcia -mza produqcia -saqoneli -moTxovna miwodebidan -misaRebi procentebi -------------------------------------- jami II. grZelvadiani aqtivebi
-miwa -Senobebi -danadgarebi -obligaciebi -aramaterialuri aqtivebi ---------------------------------------- jami ---------------------------------------- sul aqtivebi I. valdebulebebi: -grZelvadiani sesxebi -moklevadiani sesxebi -valdebuleba mowodebidan -gasacemi xelfasi -gadasaxdeli procenti -mogebis gadasaxadi -gasacemi dividendi --------------------------------------- jami II. sakuTari kapitali -saaqcio kapitali -saemisio kapitali -ukan gamosyiduli aqciebi -rezervebi mogebidan -gadafasebis rezervi -gaunawilebeli mogeba -------------------------------------- jami -------------------------------------- sul dafinanseba
4200 1400 780 1800 580 1000 180 -------- 9940 1000 5000 4760 2000 - --------- 12760 --------- 22700 4200 - 3760 1900 1800 200 900 -------- 12760
5730 1500 - 1100 580 1030 -------- 9940 --------- 22700
3900 1460 800 1700 500 1100 190 ------ 9650 1000 5200 4580 2000 - ------- 12780 ------ 22430 4000 - 3500 1860 640 - - ------ 10000 8190 1600 - 1200 580 860 ------ 12430 -------- 22430
93 104 103 94 86 110 105 ------ 97 100 104 96 100 - -------- 100 -------- 99 95 - 93 98 36 - - -------- 78 143 107 - 109 100 83 -------- 125 ---------- 99
4350 1500 820 1800 440 1350 150 ---- 10410 1000 5150 4900 2000 - ---- 13050 ----- 23460 4300 - 3820 1900 700 - - ----- 10720 8500 1150 - 800 790 1500 ---- 12740 ------- 23460
104 107 105 100 76 135 83 ---- 105 100 103 103 100 - ---- 102 ---- 103 102 - 102 100 39 - - ---- 84 148 77 - 73 136 146 ---- 128 ------- 103
4100 1710 810 2000 270 1100 200 ------ 10190 1000 6360 5260 2000 - ------ 14620 ------ 24810 5000 - 4040 2100 650 - - ------ 11790 8820 2000 - 800 500 900 ------ 13020 ------- 24810
98 122 104 111 47 110 111 ----- 103 100 127 111 100 - ------ 115 ------ 109 119 - 107 111 36 - - ------ 92 154 133 - 73 86 87 ----- 131 -------- 109
4730 3100 430 2500 270 2100 250 ------ 13 380 1000 9220 9000 2000 1530 ------ 22750 ------- 36130 7040 2560 4100 1600 570 460 1640 ------- 17970 10720 2200 (820) 5920 140 - ------ 18160 ------- 36130
113 221 51 139 47 210 139 ------ 135 135 100 184 189 100 - ------- 178 -------- 159 168 - 109 84 32 230 182 ------ 141 187 147 - 538 24 - -------- 183 -------- 159
D2.3.1. diagramidan naTlad Cans, rom mimdinare aqtivebis zrdis tempi
mniSvnelovnad win uswrebda grZelvadiani aqtivebis tempebs. es ukanskneli
piriqiT, yovelwliurad mcirdeboda, 2017 wels ki erTbaSad Zalian maRali
tempiT gaizarda da gauswro mimdinare aqtivebis zrdis temps. es mianiSnebs
ZiriTadi saSaulebebis ganaxlebis araorganizebul dagegmvaze. sakuTari
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
108
kapitalisa da valdebulebebis zrdis tempebi maRalia, vidre mimdinare
aqtivebis tempebi, rac resursebis gamoyenebis dabal efeqtianobasa da
biznesis Senelebul aqtivobaze miuTiTebs. cxrili 3.3.3 ss `kolxeTis~ buRaltruli balansis muxlebis dinamika %-ad 2013 welTan
maCveneblebi
sabaziso 2013
2016
2017
2014
2015
I. mimdinare aqtivebi - fuladi Tanxebi - masalebi - daumTavrebeli produqcia - mza produqcia - saqoneli - moTxovna miwodebidan - misaRebi procentebi -------------------------------------- jami II. grZelvadiani aqtivebi
- miwa - Senobebi - danadgarebi - obligaciebi - aramaterialuri aqtivebi ---------------------------------------- jami ---------------------------------------- sul aqtivebi I. valdebulebebi: - grZelvadiani sesxebi - moklevadiani sesxebi - valdebuleba mowodebidan - gasacemi xelfasi - gadasaxdeli procenti - mogebis gadasaxadi - gasacemi dividendi --------------------------------------- jami II. sakuTari kapitali - saaqcio kapitali - saemisio kapitali - ukan gamosyiduli aqciebi - rezervebi mogebidan - gadafasebis rezervi - gaunawilebeli mogeba -------------------------------------- jami ------------------------------------- sul dafinanseba
100 100 100 100 100 100 100 ------------ 100 100 100 100 100 100 ------------ 100 ------------- 100 100 100 100 100 100 100 100 ------------- 100 100 100 100 100 100 100 --------- 100 ------------- 100
93 104 103 94 67 110 105 -------- 97 - 103 96 100 - -------- 100 -------- 99 95 - 93 98 36 - - -------- 78 143 107 - 109 100 83 -------- 125 --------- 99
104 107 105 100 67 135 83 ------ 105 - 103 103 100 - ---- 102 ---- 103 102 - 102 100 39 - - ---- 84 148 77 - 73 136 146 ---- 128 ---------- 103
98 122 104 111 90 110 111 ------- 107 - 123 111 100 - ------ 111 ------ 109 119 - 107 111 36 - - ------ 92 154 133 - 73 86 87 ----- 131 --------- 109
113 221 51 139 90 210 139 -------- 119 - 148 189 100 - ------- 173 -------- 149 168 - 109 84 32 230 182 ------ 123 187 147 - 436 24 161 -------- 183 ----------- 159
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
109
cxrili 3.3.2. – samuSao cxrilia. amitom, masSi mocemulia Tanxobrivi
da procentuli maCveneblebi erTad. sabaziso wlad aRebulia 2013 weli da,
rogorc uve iciT, yvela momdevno wlis maCvenebeli 2013 wlis
maCveneblebTan aris Sefardebuli. 100-is zemoT procentuli maCvenebeli _
matebas, 100-ze qvemoT ki Semcirebas niSnavs. magaliTad, 2013 welTan
SedarebiT, 2014 wels fuladi Tanxebis zrdis tempi Semcirda 7%-iT, 2015
wels matebam Seadgina 4% da a.S. 2017 wels ki fuladi Tanxebi 13%-iT
gaizarda. amdenad, aRebuli xuTi wlis ganmavlobaSi fuladi Tanxebis
naSTebis tempebi meryeobiT xasiaTdeba, rac uaryofiT movlenas warmoadgens
da sawarmos gadaxdisunarianobis cvalebadobaze miuTiTebs. menejmentma
unda gaarkvios misi gamomwvevi mizezebi da aRmofxvras igi.
analogiurad gamoiTvleba dinamikis maCveneblebi balansis yvela
elementis mixedviT. Semdeg, ufro TvalsaCinoebisa da prezentaciisaTvis
mosaxerexebelia axali cxrilis Sedgena (ix. cxrili 3.3.3), romelSic
mxolod procentuli maCveneblebi gadaitaneba. es cxrili TvalsaCinodD
aCvenebs balansis muxlebis dinamikur cvlilebebs, vidre wina 3.3.2. cxrili,
radgan masSi mxolod dinamikuri saprocento maCveneblebia warmodgenili.
amitom, analizuri cxrilis momzadebis Semdeg aucilebelia momzaddes
aseTi saxis cxrili da daskvnebis gakeTeba ufro martivdeba.
ase magaliTad: fuladi nakadebisa da daumTavrebeli produqciis
naSTebi Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba, rac imaze miuTiTebs, rom
sawarmos Seferxeba aqvs sawarmoo ciklSi. moTxovnebis naSTebi Zalian
maRali tempebiTaa gazrdili, rac imaze miuTiTebs rom sawarmo droze ver
ibrunebs Tanxebs myidvelebidan.
3.3.3. cxrilis informaciis safuZvelze aigeba dinamikuri grafikebi
tendenciebis SedarebiTi daxasiaTebis miznebisaTvis.
balansis horizontaluri analizis dros agreTve Seiswavleba wminda
mimdinare aqtivebis dinamikac, romelic aris sxvaoba mimdinare aqtivebsa
da mimdinare valdebulebebs Soris. magram, igi yovelTvis SeiZleba ar
warmoadgendes sakuTar sabrunav saxsrebs. amas mimdinare aqtivebis marTvis
strategia gansazRvravs. kerZod, Tanamedrove midgomebiT, SesaZlebelia
mimdinare aqtivebi ara mxolod moklevadiani sesxiT, arameg, grZelvadiani
sesxebiTac dafinansdes. dawvrilebiT wminda mimdinare aqtivebis analizis
sakiTxebi ganxilul iqneba meSvide TavSi, amitom aq metad aRar SevexebiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
110
3.4. buRaltruli balansis individualuri
da kombinirebuli koeficientebis
analizi
finansuri angariSgebis analizis mesame mimarTuleba, vertikaluri da
horizontaluri analizis Semdeg, aris koeficientebis analizi. magram,
rogorc adre ukve visaubreT, aris iseTi koeficientebi, romlebic erTi
romlime saxis angariSgebis informaciis safuZvelze gaiangariSeba da
iseTebic, romelTa gamosaTvlelad angariSgebis erTi romelime
komponentis informacia ar kmara.
zemoTqmulidan gamomdinare, finansur angariSgebaze damokidebulebis
mixedviT Cven marTebulad migvaCnia gamoiyos angariSgebis kerZo (anu
individualuri) da kombinirebuli koeficientebi.
ucxour literaturaSi mecnierebi ar iyeneben termins ~finansuri angariSgebis kerZo
koeficientebi~, magram Cven vTvliT rom SeiZleba am cnebis gamoyeneba. magaliTad,
mecnier-ekonomisti kaplani, iyenebs Semdeg gansazRvrebebs: balansis anu sabalanso
(balansuri) koeficientebi, mogeba/zaralis angariSgebis koeficientebi, fuladi
nakadebis angariSgebis koeficientebi da ixilav yvela koeficients, romelic gamoiTvleba angariSgebis romelime erTi komponentis Tu ramdenime komponentis
informaciis safuZvelze.
Cveni azriT, Tu koeficientis gamoTvlas romelime ori an sami saxis angariSgebis komponentis informacia Wirdeba, mas marTebulia kombinirebuli koeficientebi vuwodoT.
buRaltruli balansis individudaluri maCveneblebi iseTi
absoluturi da fardobiTi maCveneblebia, romelTa gamoTvla mxolod
buRaltruli balansis informaciis safuZvelzea SesaZlebeli. esenia:
I. balansis struqturuli da dinamikuri koeficientebi, romelTa
analizis meTodika ganxilulia wina sakiTxebSi;
II. likvidurobis koeficientebi. maT miekuTvneba absoluturi, swrafi
da saerTo likvidurobis keoficientebi da aCveneben, ramdenad
SeuZlia sawarmos arsebuli da misaRebi fuliT dafaros mimdinare
valdebulebebi. likvidurobis koeficientebi gamoiTvleba mimdinare
aqtivebis Semadgeneli jgufebis SefardebiT mimdinare
valdebulebebTan. am koeficientebis analizis sakiTxebs axla ar
SevexebiT, radgan igi Tematur anlizSi iqneba ganxiluli.
III. finansuri stabilurobis absoluturi maCveneblebi – axasiaTeben
ramdenad faravs sakuTari sabrunavi saSualebebi da dafinansebis
`normaluri~ wyaroebi materialur maragebs;
IV. finansuri stabilurobis fardobiTi maCveneblebia valdebulebebisa
da sakuTari kapitalis koncentraciis koeficientebi da sxva.
V. wminda mimdinare aqtivebi da sakuTari sabrunavi saSualebebi. es
ukanskneli axasiaTebs sakuTari kapitalis im nawils, romelic
dabandebulia mimdinare aqtivebSi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
111
VI. Lfinansuri leverijis zogierTi koeficienti, rogoricaa aqtivebis
fardoba sakuTar kapitalTan. agreTve, valdebulbebis fardoba
sakuTar kaitalTan. Tu es koeficentebi erTze metia, maSasadame
finansuri riskebi arsebobs.
buRaltruli balansis kombinirebuli maCveneblebia:
I. aqtivebis momgebianobis maCveneblebi, romelTa gamoangariSebas
Wirdeba balansisa da mogeba/zaralis angariSgebis informacia;
II. sakuTari kapitalis ukugebis maCveneblebi, romelTa gaangariSebas
Wirdeba balansisa, sakuTari kapitalis da mogeba/zaralis
angariSgebis informacia;
III. sabrunavi saSualebebis brunvadobis maCveneblebi – maT gamoTvlas
Wirdeba balnasisa da mogeba/zaralis angariSgebis informacia.
zemoT CamoTvlili kerZo da kombinirebuli maCveneblebis analizis
dros Seiswavleba am maCveneblebis dinamika, gamovlindeba gadaxrebi,
Cataradeba maTi faqtoruli da korelaciuri analizi, rac Semdeg TavebSi,
Tematur analizSi iqneba ganxiluli.
amdenad, buRaltruli balansis informaciis analizi pasuxobs
kiTxvebze: aqvs Tu ar sawarmos sakmarisi sakuTari kapitali, mocemul
momentSi SeuZlia TuU ara dafaros moklevadiani valdebulebebi, rogoria
materialuri maragebis dafinansebis strategia da finansuri
stabilurobis xarisxi. SenarCunebulia Tu ara kapitali da izrdeba Tu
ara biznesi.
zogadad, buRaltruli balansi maSinaa pozitiuri, Tuki mimdinare
ativebis zrdis tempi win uswrebs grZlvadiani aqtivebis zrdis tems,
skauTari kapitalis zrdis tempi win uswrebs valdebulebebs zrdis temps
da balansSi araa zarali.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. daasaxeleT sabalanso tolobis magaliTebi;
2. axseniT buRaltruli balansis vertikaluri analizis arsi;
3. daasaxeleT buRaltruli balanis kerZo da kombinirebuli
maCveneblebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
112
t e s t e b i
1. buRaltrul balansSi mimdinare wlis ganmavlobaSi valdebulebebi gaizarda 34 mln lariT, aqtivebi gaizarda 20 mln lariT.
rogor Seicvleboda sakuTari kapitali: a. Semcirdeba 14 mln lariT b. gaizrdeba 20 mln lariT g. Semcirdeba 34 mln lariT
2. grZelvadiani aqtivebi gaizarda 12 mln lariT, valdebulebebi gaizarda 7 mln lariT, sakuTari kapitali Semcirda 3 mln lariT. rogor Seicvleboda mimdinare aqtivebi:
a. Semcirdeboda 10 mln lariT b. gaizrdeboda 3 mln lariT g. Semcirdeboda 8 mln lariT
3. buRaltrululi balansis koeficientebia: a. mimdinare da absoluturi likvidurobis b. mimdinare likvidurobis da aqtivebis momgebianobis g. fulis brunvis ricxvi 4. romeli tolobaa swori: a. sakuTari kapitali = aqtivebi + valdebulbebi b. sakuTari kapitali wlis bolos = wmind mimdianre aqtivi +grZelvadiani aqtivi – grZelvadiani sesxebi g. sakuTari kapitali wlis bolos = wmind mimdianre aqtivi +grZelvadiani aqtivi – grZelvadiani sesxebi 5. Semosavali realizaciidan 380000 laria. moTxovnebi miwodebidan wlis bolos
34800 lari da myidvelebidan miRebuli Ffuladi Tanxebi 380900 laria. moTxovnebis sawyisi naSTi udris (l): a. 34 600 b. 37 800 g. 35 700
6. miwodebidan moTxovnebis naSTebis zrda fulad Tanxebs: a. amcirebs
b. zrdis g. ar cvlis
7. masalis mowodebidan warmoqmnili valdebulebebis naSTebis zrda, fulad Tanxebs:
a. amcirebs b. zrdis g. ar cvlis
8. balansSi moTxovna miwodebidan wlis bolos gaizarda 4500 lariT, wliuri Semosavali realizaciidan aris 7500 lari.
ras udris myidvelebidan miRebuli fuli: a. 3000 l b. 12000 l g. 7500 l
9. mimdinare wels daricxulia sesxze gadasaxdeli procenti 5000 lari. wlis bolomde gadaxdili iqna 3400 lari.
ras niSnavs sxvaobis Tanxa da sad aisaxeba igi: a. moTxovna 1600 lari, aisaxeba buRaltrul balansSi b. valdebuleba 1600 lari, aisaxeba mogeba/zaralis angariSgebaSi
g. valdebuleba 1600 lari, aisaxeba buRaltrul balansSi 10. sawarmos wminda mimdinare aqtivi aris:
a. mimdinare aqtivebisa da valdebulebebis jami
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
113
b. sxvaoba mimdinare aqtivebsa da fulad Tanxebs Soris g. sxvaoba mimdinare aqtivebsa da mimdinare valdebulebebs Soris
a m o c a n e b i
amocana 3.1. saanalizo sawarmos buRaltruli balansi
(larebSi)
B
balansis muxlebi
wlis
dasawyisSi
wlis
bolos
aqtivebi I. mimdinare aqtivebi 1. fulis naSTi 2. materialuri maragebi 3. moTxovna miwodebidan --------------------------------- jami II. grZelvadiani aqtivebi 1. Senobebi 2. mowyobilobebi 3. nayidi obligaciebi -------------------------------- jami --------------------------------- sul aqtivi
10900 17800 16300 ------------ 45000 50000 23800 10000 ------------ 83800 ----------- 128800
12700 19000 15000 ---------- 46700 51000 25400 11000 --------- 87400 --------- 134100
Ddafinansebis wyaroebi 1. grZlvadiani sesxebi II. moklevadiani valdebulebebi 1. moklevadaini sesxebi 2.. valdebuleba mowodebidan 3. valdebuleba gasacemi xelfasiT 4. valdebuleba biujetTan --------------------------------------------- Mmimd. valdeb. jami ---------------------------------------------- sul valdebulebebi II. sakuTari kapitali 1. saaqcio kapitali 2. saemisio kapitali 3. mogebidan Seqmnili rezervebi -------------------------------------- jami --------------------------------------- sul pasivebi
20000 10000 9600 7900 5400 ---------- 32900 ----------- 52900 52000 7000 16900 ----------- 75900 ------------ 128800
21000 12000 10000 6000 3000 ---------- 31000 -------- 52000 49000 8000 25100 ---------- 82100 --------- 134100
amasTan, mTliani wliuri Semosavali 195200, mTliani wliuri xarji 177000
laria. imave wlis ganmavlobaSi gasacemi dividendi ki 10000 laria.
moTxovna: SeamowmeT Semdegi tolobebi:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
114
1. sakuTari kapitali wlis bolos = wminda mimdinare aqtivebi + grZelvadiani
aqtivebi – grZelvadiani sesxebi;
2. Ffulis naSTis cvlileba = valdebulebebis cvlileba _ arafuladi
aqtivebis zrda + sakuTari kapitalis zrda
3. Aaqtivi wlis bolos =
= vald. w.bolos + saaqcio da saemis. kap. wis bolos + gadafasbis rezervi
wlis bolos + sawyisi gaunawileb. mogeba da rezervebi + wl.Semos. – wl. xarjebi
_ daricxuli dividendi
amocana 3.2.
buRaltruli balansis struqtura
moTxovna: moamzadeT pirvel amocanaSi motanili balansis vertikaluri
struqturis cxrili.
amocana 3.3.
erT-erTi sawarmos oTxi wlis buRaltruli balansi Semdeg informacias
moicavs:
balansis informacia (lari)
maCveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017
I. grZelvadaini aqtivebi
-miwa
-Senobebi
-danadgarebi
-satransporto saSualebebi
-aveji da inventari
---------------------------------
jami
10300
24000
36700
15900
6000
---------
92900
10300
24000
38000
15900
6000
-------
94200
11800
26700
38000
16300
6000
-------
98800
11800
26700
39500
16300
8900
------
103200
13200
29500
39500
16300
8900
-------
107400
moTxovana: warmoadgineT mimdinare aqtivebis muxlebis dinamika %-ad 2013
welTan SedarebiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
115
Tavi 4. mogeba/zaralis angariSgebis
analizi
mogeba/zaralis angariSgebis informacia aCvenebs
biznesis finansur aqtiurobas periodis ganmavlobaSi.
masSi mocemulia sawarmos saqmianobis finansuri
Sedegi da SesaZlebelia Seswavlil iqnes biznesis
finansur-ekonomikuri efeqtianoba.
am TavSi ganxiluli iqneba Semdegi sakiTxebi:
mogeba/zaralis angariSgebis wardgena da analizuri mniSvneloba;
mogeba/zaralis angariSgebis vertikaluri da horizontaluri analizi;
mogeba/zaralis angariSgebis koeficientebis analizi
4.1.Mmogeba/zaralis angariSgebis wardgena da
analizuri mniSvneloba
mogeba/zaralis angariSgeba upirvelesi dokumentia, romelic kompaniam
safondo birJaze unda waradginos vinaidan, masSi garda mogebis
maCveneblebisa, warmodgenilia maCvenebeli - Semosvali erT aqciaze,
romelic sainteresoa potenciuri investorebisaTvis. polemika:Ffinansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebSi 2009 wlis
cvlilebiT, mogeba/zaralis angariSgebas `sruli Semosavlebis angariSgeba~ ewodeba, Tumca sawarmoebs SeuZliaT saxelwodeba kvlav `mogeba/zaralis angariSgeba~ gamoiyenon, rac ufro marTebulad mimaCnia, vinaidan,Mmogeba ganisazRvreba ori elementiT: Semosavlebi da xarjebi. Semosavlebi ki ar ganisazRvreba SemosavlebiT da xarjebiT.
amdenad, `sruli Semosavlebis anagariSgebis~ saxelwodebis SemoRebiT, erTamenTSi aRreulia cnebebi: `Semosavali~ da `mogeba~. SesaZloa es inglisuridan Targmanis mizezic iyos, radgan inglisurSi Semosavali aris – Reveniu. xolo – Income _ zogjer Semosavalsac niSnavs da mogebasac. magaliTad, bass 12 - mogebis gadasaxdi, inglisurad iwereba rogorc - Income Tax. imave me-12 standartSi saaRricxvo mogeba inglisurad aris - Accounting Profit. agreTve gamoiyeneba Semdegnairi gamoTqmebic: gains and losses (mogeba da zarali), profit or losses (mogeba an zarali). termini `profit~ bass 1-Si Semdeg winadadebaSicaa gamoyenebuli:
`An entity shall present all items of income and expense recognised in a period: (a) in a single statement of comprehensive income, or (b) in two statements: a statement displaying components of profit or loss (separate statement of
comprehensive income) and a second statement beginning with profit or loss and displaying components of other comprehensive income (statement of comprehensive income~ (IAS 1 – item 81).
yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, ekonomikuri TvalsazrisiT marTebulia gamoyenebul iqnas `mogeba/zaralis` angariSgebis saxelwodeba miuxedavd imisa, igi erTi angariSgebis Tu ori angariSgebis saxiT inqeba wardgenili.
Mmogeba/zaralis angariSgeba SeiZleba ori meTodiT momzaddes. Ppirveli, roca danaxarjebi dajgufebulia ekonomikuri elementebis mixedviT da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
116
meore, roca danaxarjebi klasificirebulia funqciuri daniSnulebis mixedviT. GganvixiloT, TiToeuli cal-calke.
cxrili 4.1.1 ss `kolxeTis~ mogeba/zaralis angariSgeba 2017 wels (danaxarjTaA elementebis mixedviT) (aT.l)
mMa C v e n e b e l e b i
Tanxa aT. lari
Semosavali realizaciidan daumTavrebeli da mza produqciis naSTebis zrda Mmasalis xarjebi SromiTi xarjebi cveTis xarjebi sxva saoperacio fuladi xarjebi ------------------------------------------------------------------ saoperacio mogeba saprocento xarjebi saprocento Semosavali --------------------------------------------------------------------- Mmogeba dabegvramde (wliuri mogeba) mogebis gadasaxadis xarji ------------------------------------------------------------- wminda mogeba daricxuli dividendi rezervebi Semosavali erT aqciaze (sabaziso da gazavebuli)
95 690 120 (44 870) (32 500) (2 240) (2 060) ------------- 14 140 (1 220) 200 ----------- 13 120 (1 200) -------------- 11 920 (6 800) (5 120) _
rogorc xedavT, cxrilSi 4.1.1. – motanili saoperacio xarjebi
warmodgenilia erTgvarovani saxis xarjebis elementebis saxiT. magaliTad,
sawarmoSi sul ramdeni laris masala daixarja, miuxedvad misi
miznobriobisa; sul ramdeni laris SromiTi xarjia gaweuli kompaniaSi,
miuxedavad imisa, ra mizniT ixarjeboda igi da a.S. AdanaxarjTa elementebis
mixedviT mogeba/zaralis angariSgebis wardgena evaleba materialuri
warmoebis (mrewvelobis, soflis meurneobis da mSeneblobis) seqtoris
sawarmoebs. SegaxsenebT, rom analizSi gamoyenebuli pirobiTi saaqcio
sazogadoeba `kolxeTi~, garda sakuTari warmoebis produqciis
realizaciisa, axdens nayidi saqonlis realizacias da naerT angariSgebaSi
misi Sedegebic aisaxeba.
Tuki, materialuri warmoebis sferos sawarmoebi mogeba/zaralis
angariSgebas waradgenen danaxarjTa fuqnciuri daniSnulebis mixedviT,
aucilebelia danaxarjTa elementebi, finansuri angariSgebis werilobiT
ganmartebebSi gadmoscen.
rogorc adre aRvniSneT, saqarTveloSi mogebis gadasaxadis axali
regulaciebis safuZvelze, sawarmoebSi aRar iarsebebs gaunawilebeli
mogebis naSTi, radgan mogeba mTlianad ganawildeba saxelmwifo bijets,
sawarmoTa meskuTreebsa da sawarmoebs Soris.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
117
cxrili 4.1.2 mogeba/zaralis angariSgeba (danaxarjTa funqciuri daniSnulebis mixedviT)
Mm a C v e n e b l e b i Tanxa
aT. lari Semosavali realizaciidan realizebuli produqciis TviTRirebuleba --------------------------------------------------------------------- Mmogeba realizaciidan Mkomerciuli xarjebi saerTo-administraciuli xarjebi ----------------------------------------------------------------------- saoperacio mogeba saprocento xarjebi saprocento Semosavlebi ----------------------------------------------------------------------- Mmogeba dabegvramde mogebis gadasaxadis xarji ---------------------------------------------------------------------- wminda mogeba daricxuli dividendi rezervebi ------------------------------------------------------------------------ Semosavali erT aqciaze: sabaziso da gazavebuli
95 690 (73 600) --------------- 22 090 (3 300) (4 650) --------------- 14 140 (1 220) 200 -------------- 13 120 (1 200) ------------- 11 920 (6 800) (5 120) ------------- _
cxrilSi 4.1.2. – mogeba/zaralis angariSgeba warmodgenilia danaxarjTa
funqciuri daniSnulebis klasifikaciis safuZvelze. aq danaxarjebi
klasificirebulia sawarmoo da arasawarmoo danaxarjebad. sawarmoo
danaxarjebi: pirdapiri masalis, pirdapiri Sromis da sawarmoo zednadebi
xarjebis jami warmodgenilia realizebuli produqciis TviTRirebulebis
saxiT. xolo marketingis da saerTo administraciuli xarjebi saoperacio,
magramM arasawarmoo xarjebia.
mogeba/zaralis angariSgebaSi asaxulia kapitalis fizikuri
SenarCunebis koncefcia. am koncefciis Tanxamad sawarmos mier mogebis
aRiareba xdeba mxolod im SemTxvevaSi, rodesac saangariSgebo periodis
bolos sawarmos fizikuri mwarmoebluroba (an mimdinare simZlavre)
aRemateba sawarmos mwarmoeblurobas (an resursebs an saxsrebs), romelic
saWiroa mimdinare simZlavis misaRwevad. kapitalis fizikuri SenarCunebis
koncefciiT, mogeba Semosavlebsa da xarjebs Soris sxvaobis tolia.
rogorc wina sakiTxSi aRvniSneT, buRaltrul balansSi asaxulia
kapitalis finansuri SenarCunebis konceficia da rogorc xedavT, orive
koncefciis safuZvelze gamoTvlili mogebis maCvenebeli erTi da igivea
(13120 l)..
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
118
2009 wlidan, finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebSi
Setanili cvlilebebis Semdeg, mogeba/zaralis angariSgebidan amoRebulia
`saoperacio mogebis~ maCvenebeli. Mmagram, sawarmos xelmZRvanelobas Sida
marTvisaTvis misi analizi roca daWirdeba, informacia SeuZlia
Tavisuflad moipovos.
finansuri angariSgebis standartebiT, rogorc ukve AaRvniSneT,
mogeba/zaralis angariSgebas meore saxelwodeba: `sruli Semosavlebis
angariSgeba~ ewoda. igi SeiZleba wardgenil iqnas erTi angariSgebis an
ori angariSgebis saxiT [ix. bass 1 – finansuri angariSgebis wardgena]
erTi angariSgebis saxiT wardgenili `sruli Semosavlebis angariSgebis~
formati Semdegnairia (ix. cxrili 4.1.3). rogorc cxrilidan Cans, pirveli
nawili moicavs Cveulebrivi sameurneo operaciebidan miRebul mogeba-
zarals. meore nawilSi ki danarCeni operaciebidan miRebuli
mogeba/zaralia warmodgenili, rac ar warmoadgens sawarmos Cvulebrivi
saqmianobis nawils.
sawarmo sruli Semosavlebis angariSgebas ori angariSgebis saxiT Tu
waradgens, maSin, erTi aris `mogebisa da zaralis~ angariSgeba da meorea
`sxva sruli Semosavlebis angariSgeba~. Sinaarsi erTi da igivea orove
tipis formatis dros.
amrigad, pirvel nawilSi warmodgenilia Cveulebrivi saqmianobid
amiRebuli Semosavlebi da xarjebi, romelTa Soris sxvaobis Sedegad
miRebulia `saangariSgebo wlis mogeba~, romelic realurad wminda mogebaa.
aqac terminologiuri gaugebrobaa.
meore nawilSi mocemulia danarCeni operaciebidan miRebuli mogeba an
zarali da gamoTvlilia maT Soris sxvaoba - `saangariSgebo wlis sxva
sruli Semosavali mogebis gadasaxadis gamoklebiT~.
`mTliani sruli Semosavali aris periodis manZilze sameurneo
operaciebiTA da sxva movlenebiT ganpirobebuli sakuTari kapitalis
cvlileba, im cvlilebebis garda, romlebic gamowveulia mesakuTreebTan,
rogorc aqcionerebTan Sesrulebuli operacieiT~ [bass 1, muxli 7].
mTliani sruli Semosavali moicavs `mogebisa an zaralis~ da `sxva
sruli Semosavali~ muxlebis yvela komponents.
unda aRiniSnos, rom buRaltruli aRricxvis pirevl standartSi
miTiTebulia: `marTalia am standartSi gamoiyeneba `sxva sruli
Semosavali~, `mogeba an zarali~ da `mTliani sruli Semosavali~, magram
sawarmos jamuri muxlebis aRsaniSnavad SeuZlia sxva terminebis gamoyeneba,
Tu maTi Sinaarsi naTeli iqneba. magaliTad, sawarmos `mogebisa an
zaralis~ aRsaniSnavad SeuZlia termini `wminda Semosavali~ gamoiyenos~
[bass 1, muxli 8].
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
119
cxrili 4.1.3. 2917 wlis sruli Semosavlebis angariSgeba (wardgena erT angariSgebaSi)
m a C v e n e b l e b i Tanxa (aT.l)
A I. mogeba/zarali
amonagebi
realizebuli produqciis TviTRirebuleba
------------------------------------------------------------------
saerTo mogeba (mogeba realizaciidan)
danarCeni Semosavali
komerciuli danaxarjebi
administraciuli xarjebi
sxva xarjebi
finansuri danaxarjebi
mekavSire sawarmoebis mogebis wili
-----------------------------------------------------------------------------
Mmogeba dabegvramde
mogebis gadasaxadis xarji
-------------------------------------------------------------------------
wliuri mogeba gangrZobiTi saqmianobidan (wminda mogeba)
saangariSgebo wlis zarali Sewyvetili samianobidan
-----------------------------------------------------------------------------
saangariSgebo wlis mogeba
95 690
(73 600)
--------
22 090
200
(3 300)
(4 650)
-
(1 220)
-
---------
13 120
(1 200)
---------
11 920
_
-----------
11 920
II. sxva sruli Semosavali
- ucxouri qvedanayofis angariSgebis warsadgen valutaSi
gadaangariSebis Sedegad warmoqmnili sakurso sxvaobebi
- gasayidad arsebuli finansuri aqtivebi
- fuladi nakadebis hejireba
- qonebis gadafasebidan miRebuli Semosuloba
- aqtuaruli Semosuloba (zarali) dadgenil gadasaxdeliani
sapensio programebidan
- mekavSire sawarmoebis sxva sruli Semosavlebis wili
- sxva sruli Semosavlebis komponentebTan dakavSirebuli mogebis
gadasaxadi
--------------------------------------------------------------
saangariSgebo wlis sxva sruli Semosavali mogebis gadasaxadis
gamoklebiT
-----------------------------------------------------------
sul saangariSgebo wlis sruli Semosavali
-------------------------------------------------------
mogeba misakuTvnebeli:
saTao sawarmos mesakuTreebze
aramakontrolebel wilebze
sul sruli Semosavali misakuTvnebeli:
saTao sawarmos mesakuTreebze
aramakontolebel wilebze
Semosavli erT aqciaze (fulad erTeulebSi):
sabaziso da gazavebuli
_
_
_
_
_
_
_
--------------
--------------
11 920
---------------
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
120
rogorc 4.1.3. cxrilidan Cans, sxva sruli Semosavlebis muxlebSi
Sedis aqtuaruli Semosuloba (zarali) dadgenil gadasaxdeliani sapensio
programebidan, romelsac iwvevs kadrebis denadobis, pensiaze naadrevad
gasvlis, sikvdilianobis, xelfasis, samedicino momsaxurebis,
diskontirebis
ganakveTis cvlilebebi. Ham ganayofSi Sedis agreTve fuladi nakadebis
hejirebis xarjebi, romelic aris mosalodneli riskebisagan Tavdacvis
xarji. mogeba/zaralis angariSgebaSi kompaniebma agreTve unda aCvenon erT
aqciaze sabaziso da gazavebuli Semosavlis maCveneblebi.. Aam maCveneblebis
gamoTvlis meTodika meore nawilis meaTe TavSi iqneba ganxiluli.
Mmogeba/zaralis angariSgebis maCveneblebis analizis Sedegad
investorebi igeben ramdenad kargad da gamarTulad muSaobs sawarmo,
gamoimuSavebs Tu ara igi fuls. rogorc wesi, sawarmom meti fuli unda
miiRos, vidre xarjavs. amaze naTlad miuTiTebs iseTi viTareba, roca
mogeba/zaralis angariSgebaSi Semosavlebi aRemateba xarjebs. mogeba/zaralis angariSgeba maSin iTvleba pozitiurad, roca masSi ar aris
zarali da Semosavebis zrdis temepebi win uswreba danaxarjbis zrdis tempebs.
Mmogeba/zaralis angariSgebaSi arsebobs Semdegi tolobebi:
Mmogeba realizaciidan = = Semosavali realizaciidan – realizebuli produqciis TviTRirebuleba; wminda mogeba = Semosvali _ real. T/R + danarCeni Semosavlebi – marketingis xarji – administer. xarji – danarCeni xarjebi – mogebis gadasaxadi an, wminda mogeba = Semosavlebi – saoperacio xarjebi –arasaoperacio xarjebi –
mogebis gadasaxadi (95 690 + 200) _ (81 670 – 120) – 1 220 – 1 200 = 11 920 l
Mmogeba/zaralis angariSgebis analizis meSveobiT SesaZlebeli xdeba
Sefasdes:
1. ramdenad momgebianad iyenebs sawarmo resursebs;
2. rogoria danaxarjebis struqturuli cvlilebebi;
3. rogoria xarjebis ukugeba;
4. mogebis maCveneblebis zrdis tempebi;
5. rogoria momgebianobis sxvadasxva maCveneblebis tendenciebi;
6. tardeba realizaciidan miRebuli mogebis faqtoruli analizi;
7. Seiswavleba finansuri leverijis zogierTi koeificenti
8. SemuSavebul iqneba mogebis zrdis RonisZiebebi.
Mamdenad, mogeba/zaralis angariSgebis informaciis analizis mniSvneloba
masSi gamoixateba, rom mis safuZvelze SeiZleba Seswavlil iqnes:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
121
I. mogeba/zaralis angariSgebis moculobiTi maCveneblebi, rogoricaa:
mogeba realizaciidan, saoperacio mogeba, mogeba dabegvramde, wminda
mogeba, gauanwilebli mogeba, maTi dinamika da wili xarjebis mimarT;
II. mocemul periodSi ramdeni Semosavali hqonda sawarmos, ramdeni
daxaraja da rogoria sxvaoba maT Soris;
III. Semosavlebis, xarjebis da mogebis maCveneblebis struqturisa da
dinamikis koeficientebi;
IV. momgebianobis sxvadasxva maCveneblebis dinamikuri da faqtoruli
analizi
V. Ffinansuri leverijis zogierTi koeficientis gamokvleva.
amrigad, mogeba/zaralis angariSgebis meSveobiT, mis momxmarebels
SeuZlia miiRos mniSvnelovani informacia sawarmos finansuri Sedegebis
Sesafaseblad. arsebobs Tu ara mniSvnelovani cvlilebebi Semosavlebs,
xarjebsa da mogebaSi. Semosavlebis zrda ukve pirveli niSania sawarmos
Zlierebis Sesaxeb. mogebis zrda miuTiTebs sawarmos efeqtianobis da
momgebianobis zrdaze da imis Sesaxebac, umklavdeba Tu ara sawarmo
konkurentul brZolas.
mogeba/zaralis angariSgebaSi sasurvelia Semosavlebis zrdis tempi win
uswrebdes xarjebis zrdis temps; saoperacio mogebis zrdis tempi win
uswrebdes realizaciidan miRebuli mogebis zrdis temps, wliuri mogebis
zrdis tempi unda uswrebdes saoperacio mogebis zrdis temps da wminda
mogebis zrdis tempi toli an meti unda iyos wliuri mogebis zrdis
tempze.
Mmogeba/zaralis angariSgebis analizis safexurebia:
1. Semosavlebisa da xarjebis vertikaluri analizi
2. Semosavlebisa da xarjebis horizontaluri analizi
3. mogebis maCveneblebis dinamikuri analizi
4. mogebis maCveneblebis gadaxrebis analizi
5. mogeba/zaralis angariSgebis kerZo da kombinirebuli koeficientebis
dinamikuri da faqtoruli analizi
6. sawarmos mogebisa da momgebianobis Sefaseba da daskvnebis gakeTeba.
4.2.Mmogeba/zaralis angariSgebis vertikaluri
analizi
Mmogeba/zaralis angariSgebis analizi, rogorc TqvenTvis ukve
cnobilia, misi vertikaluri da horizontaluri analiziT iwyeba.
vertikaluri analizis dros gamokvleul unda iqnas:
1. mogeba/zaralis angariSgebis saerTo struqturuli suraTi
2. sawarmos xarjebis struqturis mimoxilva
3. Semosavlebis struqturis mimoxilva
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
122
mogeba/zaralis angariSgebis struqturuli suraTi misi momzadebis
meTodis Sesabamisad momzaddeba. mogeba/zaralis angariSgebis
vertikalauri anlizis dros, gamoiTvleba misi yvela muxlis procentuli
wili realizaciidan miRebuli Semosavlis mimarT. ixileT cxrili 4.2.1,
romelic momzadebulia saanalizo sawarmos magaliTze. cxrili 4.2.1 mogeba/zaralis angariSgebis saerTo struqtura 2017 wels
maCveneblebi aTas larebSi xv/w %-ad Semosavali realizaciidan realizebuli produqciis TviTRirebuleba ------------------------------------------- Mmogeba realizaciidan Mkomerciuli xarjebi saerTo-administraciuli xarjebi ----------------------------------------- saoperacio mogeba saprocento xarjebi saprocento Semosavlebi ------------------------------------------- mogeba dabegvramde mogebis gadasaxadis xarji --------------------------------------------- wminda mogeba daricxuli dividendi reinvestirebuli mogeba
95 690 (73 600) --------------------- 22 090 (3 300) (4 650) ------------------- 14 140 (1 220) 200 ------------------ 13 120 (1 200) ------------------ 11 920 (6 800) (5 120)
100 (76,9) -------------- 23,1 (3,4) (4,9) --------------- 14,8 (1,3) 0,2 ________ 13,7 (1,3) ---------------- 12,5 (7,1) (5,4)
procentuli maCveneblebi Semdegnairad gamoiTvleba:
73600 / 95690 * 100% = 76,9% da a.S. 11920 / 95690 * 100% = 12,5% da a.S.
amrigad, gamoTvlebi aCveneben, rom realizaciidan miRebuli
Semosavlebis mimarT realizebuli produqciis TviTRirebuleba 76,9%-s
Seadgens; komerciuli xarjebi 3,4%-s, saerTo administraciuli xarjebi
4,9%-s, mogeba realizaciidan 23,1%-s, da ase Semdeg, mogebis gadasaxadi
1,3%-s da wminda mogeba 12,5%-s Seadgens. es maCveneblebi wina wlebis igive
maCvenbelebs unda SeudaroT da saintereso daskvnebis saSualebas iZleva.
xolo finansur menejments SeuZlia ufro Rrma analizi Caataros da
gamoikvlios magaliTad, calkeuli saxis produqciidan miRebul
SemosavalSi ra wili uWiravs mogebis gadasaxads da a.S.
roca mogeba/zaralis angariSgeba mzaddeba danaxarjTa elementebis
mixedviT, maSin Seiswavleba danaxarjTa calkeuli, erTgvarovani xarjis
xvedriTi wili da xarjebis struqturuli cxrili Semdeg saxes miiRebs
(ix. cxrili 4.2.2.).
cxrili 4.2.2 momzadebulia 4.1.1. cxrilis informaciis safuZvelze.
cxrilidan Cans, rom saanalizo sawarmoSi, orive wels, danaxarjebSi
yvelaze dabali xvedriTi wili saprocento xarjebisa da mogbs gadasaxadis
xarjis muxlebs ukaviaT. yvelaze maRali xvedriTi wili ki materialur da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
123
SromiT xarjebs uWiravs. maSasadame, Semdgomi analizi ZiriTadad am
mimarTulebiT unda gaZlierdes.
cxrili 4.2.2. mogeba/zaralis angariSgebis danaxarjebis struqtura elementebis mixedviT danaxarjTa elementebi
wina wels mimdinare wels AaT. lL xv.w. % aT. l xv.w. %
1. materialuri danaxarjebi 2. daumTavrebeli da mza produq-
ciis naSTebis zrda 3. SromiTi danaxarjebi 4. cveTa da amortizacia 5. fuladi saoperacio xarjebi 6. saprocento xarjebi 7. mogebis gadasaxadis xarji
------------------------------- sul xarjebi
38 000 _ 24 900 2 000 1 900 1 000 1 300 ---------- 69 100
55,0 _ 36,0 2,9 2,7 1,5 1,9 ---------- 100
44 870 (120) 32 500 2 240 2 060 1 220 1 200 --------- 83 970
53,4 (0,1) 38,7 2,7 2,5 1,5 1,4 ----------- 100
roca sawarmo mogeba/zaralis angariSgebas waradgens danaxarjTa
funqciuri daniSnulebis mixedviT, maSin, danaxarjebis struqtura
Sesabamisi midgomiT iqneba Sedgenili (ix. cxrili 4.2.3). cxrili 4.2.3. mogeba/zaralis angariSgebis danaxarjebis struqtura funqciuri daniSnulebis mixedviT Semosavlebi
2016 wels 2017 wels AaT. lL xv.w. % aT. l xv.w.%
1. raelizebuli produqciis TviTRirebuleba
2. komerciuli xarjebi 3. saerTo administraciuli xarjebi 4. saprocento xarjebi (sesxebze) 5. mogebis gadasaxadis xarji
------------------------------- sul xarjebi
65 400 300 1 100 1 000 1 300 ----------- 69 100
94,6 0,4 1,6 1,5 1,9 ---------- 100
73 600 3 300 4 650 1 220 1 200 ----------- 83 970
87,7 3,9 5,5 1,5 1,4 ------- 100
cxrili 4.2.3 momzadebulia 4.1.2 cxrilis informaciis safuZvelze.
xarjebis struqturis Sedarebisas aRmoCnda, rom gansakuTrebiT
gazrdilia sxva arasaoperacio xarjebis wili, wina welTan SedarebiT.
amitom menejmentma unda gadaamowmos, risgan Sedgeba es xarjebi.
msgavsad danaxarjebis struqturisa, momzaddeba Semosavlebis struqturuli cxrili (ix. cxrili 4.2.3). am UcxrilSi warmodgenili relizaciidan miRebuli Semosavlis maCvenebeli ra Tqma unda daemTxveva 3.1.2. cxrilSi mocemul igive maCveneblebs.
SemosavlebSi yvelaze mTavari realizaciidan miRebuli Semosavlebia da bunebrivia, mas maRali wili uWiravs: wina wels - 95,7% da mimdinare wels – 99,8% iyo. Aamitom, Semdgomi analizis mTavari obieqti is iqneba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
124
Tumca, finansurma menjmentma yuradRebis gareSe ar unda datovos saprocento da sxva Semosavlebis maCveneblebi. ufro sruli suraTi gamoCndeba, Tuki danaxarjebis struqtura minimum ganvlili xuTwliani periodisTvis Seiswavleba.
cxrili 4.2.3 Semosavlebis struqtura Semosavlebi
wina wels mimdinare wels AaT. lL xv.w. % aT. l xv.w. %
1. Semosavali realizaciidan 2. saprocento Semosavlebi 3. sxva Semosavlebi -------------------------------
sul Semosavlebi
77 800 1 400 - ------------ 79 200
98,2 1,8 - ---------- 100
95 690 200 _ ----------- 95 890
99,8 0,2 - ----------- 100
struqturuli cxrilebis safuZvelze momzaddeba Sesabamisi
diagramebi.
rac Seexeba `danarCeni sruli Semosavlebis~ muxlebs, maTi struqtura
calke Seiswavleba ganxiluli struqturuli analizis meTodikis
Sesabamisad.…am nawilSi gansakuTrebiT sayuradReboa kursTa Soris
sxvaobiT gamowveuli Sedegebi da riskebisagan dacvis politikis analizi,
romelsac garkveulwilad fuladi nakadebis hejirebis xarjebi asaxaven.
4.3. mogeba/zaralis angariSgebis horizontaluri
analizi
Mmogeba/zaralis angariSgebis struqturis mimoxilvis Semdeg tardeba
horizontaluri analizi, romelsac miekuTvneba mogeba/zaralis
angariSgebis elmentebis dinamikisa da gadaxrebis mimoxilva, maTi
cvlilebebis tendenciebis gamokvleva ganvlili ramdenimewliani
periodisaTvis.
davuSvaT saanalizo sawarmoSi arsebobda ganvlili xuTi wlis
mogeba/zaralis angariSgebis Semdegi informacia (ix. cxrili 4.3.1).
saanalizo sawarmos mogeba/zaralis angariSgebis dinamikuri analizi
aCvenebs, rom 2013-2017 wlebis periodSi mniSvnelovnadaa gazrdili
realizaciidan miRebuli Semosavlebis da realizaciidan miRebuli
mogebis zrdis tempebi. magram, dabalia saoperacio mogebis zrdis tempi,
rac gamowveuli komerciuli da saerTo administraciuli xarjebis zrdis
Zalian maRali tempiT. informaciis gare momxmareblebis
gadawyvetilebebze aman SesaZloa negatiuri zegavlena moaxdinos.
sawarmos finansuma menejmentma ki unda Caataros Semdgomi Siga analizi
misi mizezebis gamovlenisa da viTarebis stabilurobis miRwevis mizniT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
125
cxrili 4.3.1 mogeba/zaralis angariSgebis 2013-2017 wlebis dinamikis samuSao cxrili
M mogeba/zaralis elementebi
2013 aTas lar- ebSi
2014 2015 2016 2017 aTasi l
%-ad 2013 w-Tan.
aTasi l
%-ad 2013 w-Tan
aTTas l
%-ad 2013 w-Tan
aTasi l
%-ad 2013 w-Tan
Semosavali raelizaciidan realizebuli Pprod. T/R -------------------------------- mogeba realizaciidan komerciuli xarjebi saerTo administer.xarji --------------------------------- saoperacio mogeba sa-% xarjebi sa-% Semosavali -------------------------------- mogeba dabegvramde mogebis gadasaxadi -------------------------------- wminda mogeba wliuri Ddividendi rezervi ganviTarebaze riskis rezervi ---------------------------- gaunawilebeli mogeba
79000 (64000) -------- 15000 (905) (1200) --------- 12895 (1200) 1800 -------- 13495 (1620) -------- 11875 (5900) (2300) (2000) -------- 1675
73000 (62000) --------- 11000 (500) (1000) --------- 9500 (900) 1600 -------- 10200 (1200) -------- 9000 (4800) (1700) (1300) -------- 1200
92,4 96,9 ------- 73,3 55,2 63,3 ------- 73,7 75,0 88,9 -------- 75,6 74,1 ------- 75,8 81,4 73,9 65,0 -------- 71,6
76000 (64500) --------- 11500 (500) (1000) -------- 10000 (800) 1600 --------- 10800 (1250) --------- 9550 (5000) (1800) (1500) -------- 1250
96,2 100,8 -------- 76,7 55,2 83,3 -------- 77,5 66,7 88,9 -------- 80,0 77,2 -------- 80,4 84,7 78,3 75,0 -------- 74,6
77800 (65400) ---------- 12400 (300) (1100) ---------- 11000 (1000) 1400 --------- 11400 (1300) --------- 10100 (7000) (1000) (1200) --------- 900
98,5 102,2 ------- 82,7 33,1 91,7 -------- 85,3 83,3 77,8 -------- 84,5 117.3 -------- 85,1 118,6 43,5 60,0 -------- 53,7
95690 (73600) -------- 22090 (3300) (4650) -------- 14140 (1220) 200 -------- 13120 (1200) -------- 11920 (6800) (3120) (2000) -------- 0
121,1 99,4 -------- 147,3 364,6 387,5 --------- 109,7 101,7 11,1 --------- 97,2 74,1 -------- 100,4 115,3 135,7 100 -------- 0
dinamikis samuSao cxrilSi (4.3.1) mocemulia rogorc absoluturi, aseve
procentuli maCveneblebi. mis safuZvelze warmodgenil unda iqnes dinamika
mxolod procenetebSi (ix. cxrili 4.3.2).
cxrili 4.3.2 ufro TvalsaCinod warmoadgens dinamikuri tendenciebis
suraTs. am cxrilis safuZvelze agebuli Semosavlebisa da mogebis
maCveneblebis dinamikuri grafikebi, kidev ufro naTlad aCvenebs maT
arastabilurobas (ix. grafiki 4.3.1).
+40
+30
+20
+10
1
_10
_20
_30
2914 2015 2916 2017
grafiki 4.3.1. amonagebis da mogebis maCveneblebis dinamika
1. amonagebi realizaciidan; 2. wliuri mogeba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
126
cxrili 4.3.2 mogeba/zaralis angariSgebis muxlebis dinamika %-ad 2013 welTan SedarebiT
M mogeba/zaralis elementebi
2013
2014
2015
2016
2017
Semosavali raelizaciidan realizebuli Pprod. TviTRireb. -------------------------------- mogeba realizaciidan komerciuli xarjebi saerTo administer.xarji --------------------------------- saoperacio mogeba sa-% xarjebi sa-% Semosavali -------------------------------- mogeba dabegvramde mogebis gadasaxadi -------------------------------- wminda mogeba wliuri Ddividendi rezervi ganviTarebaze riskis rezervi ---------------------------- gaunawilebeli mogeba
100 100 ------ 100 100 100 ------- 100 100 100 ------- 100 100 -------- 100 100 100 100 ------- 100
92,4 96,9 ------- 73,3 55,2 63,3 ------- 73,7 75,0 88,9 -------- 75,6 74,1 ------- 75,8 81,4 73,9 65,0 -------- 71,6
96,2 100,8 -------- 76,7 55,2 83,3 -------- 77,5 66,7 88,9 -------- 80,0 77,2 -------- 80,4 84,7 78,3 75,0 -------- 74,6
98,5 102,2 ------- 82,7 33,1 91,7 -------- 85,3 83,3 77,8 -------- 84,5 117.3 -------- 85,1 118,6 43,5 60,0 -------- 53,7
121,1 99,4 -------- 147,3 364,6 387,5 --------- 109,7 101,7 11,1 --------- 97,2 74,1 -------- 100,4 115,3 135,7 100 -------- 0
Semdeg Seiswavleba mogebis maCveneblebis da misi elementebis
gadaxrebi wina welTanA da mimdinare wlis gegmasTan SedarebiT, radgan
sawarmos menejmentisTvis gare momxmareblebisagan gansxvavebiT,
xelmisawvdomia gegmuri informacia, rac ufro siRrmiseuli analizis
SesaZleblobas iZleva.
Semdeg xdeba realizaciidan miRebul mogebaze moqmedi faqtorebis:
realizaciis moculobis, fasebis da TviTRirebulebis cvlilebis gavlenis
gazomva. misi meTodika gadmocemulia `mogebisa da momgebianobis analizis~
TemaSi.
Semdeg SeiZleba calke iqnes warmodgenili mxolod mogebis
maCveneblebis dinamikuri cxrili, risTvisac informacia aiReba 4.3.2
cxrilidan. Sedgeba Semdegi saxis cxrili (ix. cxrili 4.3.4).
4.3.4 cxrilSi ufro naTlad Cans mxolod mogebis maCveneblebis
cvlilebis tendenciebi saanalizo periodis ganmavlobaSi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
127
cxrili 4.3..3 mogeba/zaralis angariSgebis muxlebis gadaxrebi
Mm a C v e n e b l e b i
wina wels aT.l
mimdinare wels aT.l
gadaxra aT.l
%-ad
Semosavali raelizaciidan realizebuli poduqciis TviTRirebuleba -------------------------------- mogeba realizaciidan komerciuli xarjebi saerTo administer.xarji --------------------------------- saoperacio mogeba sa-% xarjebi sa-% Semosavali -------------------------------- mogeba dabegvramde mogebis gadasaxadi -------------------------------- wminda mogeba wliuri Ddividendi rezervi ganviTarebaze riskis rezervi ------------------------------ gaunawilebeli mogeba
77800 (65400) ---------- 12400 (300) (1100) ---------- 11000 (1000) 1400 --------- 11400 (1300) --------- 10100 (7000) (1000) (1200) --------- 900
95690 (63600) -------- 22090 (3300) (4650) -------- 14140 (1220) 200 -------- 13120 (1200) -------- 11920 (6800) (3120) (2000) -------- 0
+17890 _1800 ----------- +9690 +3000 +3550 ----------- +3140 +220 _1200 ------------ +1720 _100 ------------ +1820 _200 +2120 +800 ----------- - 900
+22,99 _2,77 --------- +78,1 +1000 +322,7 -------- +28,5 +22,0 _85,7 -------- +15,1 _7,7 -------- +18,0 _2,9 +212,0 +66,7 --------- _100
mogeba/zaralis angariSgebis informaciis safuZvelze agreTve
Seiswavleba sawarmos momgebianobis sxvadasxva maCveneblebi
cxrili 4.3.4 mogebis maCveneblebis dinamika %-ad sabaziso 2013 welTan SedarebiT maCveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017
1. mogeba realizaciidan 2. saoperacio mogeba 3. wliuri mogeba 4. wminda mogeba 5. gaunawilebeli mogeba
100 100 100 100 100
73,3 73,7 75,6 75,8 71,6
76,7 77,5 80,0 80,4 74,6
82,7 85,3 84,5 85,1 53,7
147,3 109,7 97,2 100,4 0
. mogebisa da momgebianobis maCveneblebis korelaciuri da faqtoruli
analizis meTodika gadmocemulia meTormete TavSi.
4.4. mogeba/zaralis angariSgebis individualuri
da kombinirebuli koeficientebis analizi
mogeba/zaralis angariSgebis informaciis safuZvelze SeiZleba
Seswavlil iqnes misi sakuTari anu kerZo da kombinirebuli fardobiTi
maCveneblebi.
I. mogeba/zaralis angariSgebis kerZo anu individuauri koeficientebia:
1. struqturuli da dinamikuri koeficientebi,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
128
2. fasnamati, marJa, xarjebis momgebianoba,
3. mogebis xarjtevadoba,
4. finansuri leverijis Semdegi koeficientebi: saoperacio mogebis
fardoba wliur mogebasTan, wminda mogebis procentuli cvlilebis
fardoba saoperacio mogebis procentul cvlilebasTna, sesxis
saprocento xarjis fardoba wliur mogebasTan, saoperacio mogebis
procentuli fardoba realizaciis procentul cvlilebasTan.
II. mogeba/zaralis angariSgebis kombinirebuli koeficientebi iseTi
maCveneblebia romelTa gamosaTvlelad saWiroa mogeba/zaralisa da
angariSgebis sxvadasxva komponentebis informacia. esenia:
1. momgebianobis sxvadasxva koeficientebi. rogoricaa, aqtivebis
ekonomikuri da finansuri momgebianoba, sakuTari kapitalis
ukugeba, ZiriTadi saSualebebis momgebianoba da sxva.
2. fasnamatis da mogebis marJis koeficientebi
analizi iwyeba am koeficientebis dinamikis SeswavliT. Semdeg Catardeba
maTi faqtoruli da korealaciuri analizi, Sesabamisi daskvnebis gakeTeba
da saWiro winadadebebis SemuSaveba. es sakiTxcebi meTormete TavSi iqneba
ganxiluli.
Pmogeba/zaralis angariSgebaSi pirvel rigSi sainteresoa marJisa da
fasnamatis koeficientebis dinamikuri analizi. marJa, rogorc wesi,
sxvadasxva doneze SeiZleba iqnas gamoTvlili, rogoricaa, mogebis
sxvadasxva maCveneblis fardoba realizaciidan miRebul SemosavalTan da
gamravlebuli 100%-ze. xolo, fasnamati aris mogebis fardoba
TviTRirebulebasTan da gamravlebuli 100-ze. am gamoTvlebisaTvis saWiroa
4.3.1. cxrilis informacia. cxrili 4.4.1. marJa da fasnamati saanalizo periodSi koeficientebi
2013 2014 2015 2016 2017
1. marJa (%):
a. mogeba realizaciidan, Sefardebuli amonagebTan
b. saoperacio mogebis fardoba amonagebTan
2. fasnamati (%): a. mogeba realizaciidan Sefar-
debuli r/pr TviRirebulebasTan b. saoperacio mogebis fardoba r/pr
srul TviTRirebulebasTan
18,99 16,33 23,44 19,51
15,07 13,01 17,74 14,96
15,13 13,16 17,83 15,15
15,94 14,14 18,96 16,47
23,08 14,78 34,73 19,76
marJis koeficientebi gamoTvlilia Semdegnairad: 2013 weli:
a. 15000/79000 * 10% = 18,98 %
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
129
b. 12895/79000 + 100% = 16,32 % Ffasnamatis koeficientebis gaangariSebis meTodika:
a. 15000/64000 * 100% = 23,44 % (am maCvnebels mogebis normasac uwodeben)
b. 12895/66105 * 100% = 19,51 % rogorc 3.3.5 cxrilidan Cans, aRebul periodSi 2017 wlamde marJisa da
fasnamatis koeficientebi Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba, rac imaze
miuTiTebs, rom saanalizo sawarmos produqciis fasebi mcirdeboda.
bolo wels ki odnav zrda SeiniSneba.
rogor ukve aRvniSneT, mogeba/zaralis angariSgebis safuZvelze aseve
Seiswavleba momgebianobis da finansuri leverijis sxvadasxva
koeficientebi, romelTa analizis meTodika mecamete TavSia ganxiluli.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. daaxasiaTeT, mogebis romeli maCveneblebia warmodgenili mogeba/zaralis
angariSgebaSi; 2. daaxasiaTeT marJa da fasnamati; 3. daasaxeleT mogeba/zaralis angariSgebis kerZo da kombinirebuli
koeficientebi; 4. ras niSnavs wminda mogeba.
t e s t e b i 1. mogeba/zaralis angariSgebaSi warmodegniia: a. Semosavlebi da saaqcio kapitali b. danaxarjebi da saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli g. Semosavlebi da xarjebi 2. wliuri mogeba aris sxvaoba: a. Semosavlebsa da xarjebs Soris b. Semosavlebsa da fulad xarjebs Soris g. danaxarjebsa da mogebis gadasaxads Soris 3. realizaciidan miRebuli mogeba aris sxvaoba: a. realizaciidan miRebul Semosavalsa da pirdapir xarjebs Soris b. realizaciidan miRebul Semosavalsa da realizebuli produqciis TviTRirebulebas Soris g. realizaciidan miRebul Semosavalsa da saprocento xarjebs Soris 4. saoperacio mogeba aris sxvaoba: a. relizaciidan miRebul mogebasa da arasawarmoo xarjebs Soris b. realizaciidan miRebul mogebasa da sawarmoo xarjebs Soris g. Semosavlebsa da xarjebs Soris 5. wminda mogeba aris sxvaoba: a. wliur mogebasa da mogebis gadasaxads Soris b. wliur mogebasa da saoperacio mogebas Soris g. arcerTi pasuxi araa swori 6. rogor gamoiTvleba mogebis norma: a. mogeba realizaciidn Sefardebuli realizaciidan miRebul SemosavalTan b. saoperaco mogeba Sefardebuli sawarmoo xarjebTan g. TviTRirebuleba Sefardebuli wminda mogebasTan
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
130
7. rogor gamoiTvleba danaxarjebis ukugeba: a. mogeba Sefardebuli aqtivebis jamTan b. mogeba Sefardebuli valdebulebebTan g. mogeba Sefardebuli danaxarjebTan 8. danaxarjTa elementebia: a. ZiriTadi xarjebi da saerTo administraciuli xarjebi b. masalis, Sromis, cveTis da sxva fuladi xarjebi 9. masalis, sawarmoo zedandebi da komerciuli xarjebi 9. mogeba/zaralis angariSgeba SeiZleba momzaddes ori meTodiT. esenia: a. danaxarjTaA elementebis an cvladi xarjebis meTodiT b. danaxarjTa funqciuri muxlebiT an arasaoperacio xarjebis mixedviT g. danaxarjTa elementebis an danaxarjTa funqciuri daniSnulebis mixedviT 10. sawarmos wliuri Semosavali realizaciidan 107000 laria. realizebuli
produqciis TviTRirebuleba 70000, komerciuli xarjebi 9000, saerTo administraciuli xarjebi 11800 da sapocento xarjebi 5700 laria.
ras udris saoperacio mogeba: a. 37000 l b. 16200 l g. 10500 l
amocanebi amocana 4.1. erT-erT sawarmos gaaCnia Semdegi maCveneblebi: Semosavali realizaciidan 670 000 l saprocento Semosavali 8000 saprocento xarjebi 12000 realizebuli prodquciis TviTRirebuleba 495000 masalis xarji 219300 SromiTi xarji 160000 cveTis xrji 54800 danarCeni fuladi xarjebi 123900 komerciuli xarjebi 25000 administraciuli xarjebi 36700 daumTavrebeli da mza produqciis naSTebis zrda 1300 moTxovna: SeadgineT mogeba/zaralis angariSgeba danaxarjTA funqciuli muxlebis mixedviT
amocana 4.2. pirvel amocanaSi motanili informaciis safuZvelze, moamzadeT mogeb/zaralis
angariSgeba danaxrjTaA elementebis mixedviT. amocana 4.3. meore amocanis amoxsnis Sedegad momzadebuli mogeba/zaralis angariSgebis
safuZvelze SeadgineT vertikaluri analizis cxrili da gaakeTeT Sesabamisi komentarebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
131
Tavi 5. fuladi nakadebis angariSgebis
analizi
fuladi nakadebis analizi mniSvnelovania sawarmos fuladi usafrTxoebis SefasebisaTvis. am TavSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi:
fuladi nakadebis angariSgebis roli analizSi;
fuladi nakadebis angariSgebis vertikalri da horizontaluri analizis meTodika;
fuladi nakadebis angariSgebis koeficientebis analizi.
5.1. fuladi nakadebis angariSgebis analizuri
mniSvneloba
fuladi nakadebis angariSgeba asaxavs sawarmos fuladi Tanxebisa da
misi ekvivalentebis miRebis wyaros da gamoyenebas mTeli wlis
periodisaTvis. igi mzaddeba sakaso principiT anu asaxavs uSualod fuladi
Tanxebis moZraobas.
fulad saSualebebs (saxsrebs) miekuTvneba naRdi fuli da fulis
sabanko angariSebze arsebuli fuladi Tanxebi, rogorc erovnul ise
ucxour valutaSi. fulad Tanxebs yvelaze maRallikvidur anu
absoluturad likvidur aqtivebs uwodeben, vinaidan maTi gamoyeneba
gacvlis saSualebad, nebismier momentSi SeiZleba.
fuladi Tanxebis ekvivalentebia maRallikviduri finansuri investiciebi
(fasiani qaRaldebi), romelTaA dafarvis vada sam Tvemdea ise, rom vada
dafiqsirebuli araa, romlebic daubrkoleblad SeiZleba gadaicvalon naRd
fulze da romelTa Rirebulebis Secvlis riski umniSvneloa. Tu fasian
qaRalds dafarvis vada aweria, igi fulis ekvivalentad ar CaiTvleba.
fulad eqvivalentad SeiZleba agreTve CaiTvalos overdraftis ufleba.
gamoyenebuli overdrafti ki fuladi Tanxebidan gamoiqviTeba.
buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebiT, sawarmom fuladi
nakadebi angariSgebaSi unda asaxos saqmianobis sferoebis mixedviT. Aam
moTxovnis Sesabamisad, fuladi nakadebis angariSgeba sami ganayofisagan
Sedgeba da yoveli ganayofis Semded gamoTvlilia `wminda fuladi nakadi~,
romelic udris sxvaobas Semosul da gasul fulad Tanxebs Soris.
fuladi nakadebis angariSgebis ganayofebia:
I. fuladi nakadebi saoperacio saqmianobidan – aq mocemulia sawarmos
ZiriTad saqmianobasTan dakavSirebuli fuladi nakadebi. rogoricaa,
myidvelebidan miRebuli Tanxebi, momwodeblebze, sawarmos personalze
da partniorebze gacemuli Tanxebi, samewarmeo an savaWro mizniT
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
132
dadebul kontraqtebTan dakavSirebiT miRebuli da gacemuli fuladi
Tanxebi.
saoperacio saqmianoba aris sawarmos mTavari saqmianoba, romelic misi
biznesisaTvis aris damaxasiaTebeli, ZiriTadad maszea koncentrirebuli
danaxarjebi da moaqvs mTavari Semosavlebi. Aarasaoperacio xarjebi da
Semosavlebi ki saoperacio saqmianobis Seuferxeblad ganxorcielebas
emsaxureba.
amave ganayofSi mocemulia gadaxdili procentebi, mogebis gadasaxadi
da dividendi, radgan iTvleba, rom sawarmos normaluri finansuri
mdgomareobis dros, es xarjebi saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi
TanxebiT unda ifarebodes.
garda amisa, is fuladi xarjebi, romelic arasawarmoo mizniT
daixarja, rogoricaa: reklamis, komunikaciis, sakancelario, qiris,
dazRvevis, sabanko momsaxurebis, sakonsultacio, sagarantio momsaxurebis,
saeWvo moTxovnebTan dakavSirebuli xarjebi, mivlinebis da sxva msgavsi
fuladi xarjebi aqve mieTiTeba, rogorc `gaweuli arasawarmoo fuladi
xarjebi~.
saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi nakadebi iTvleba sawarmos
saqmianobis Sefasebis mTavar indikatorad, radgan, aqedan Cans, sawarmos
ZiriTadi saqmianobidan Semovida Tu ara sakmarisi fuladi saxsrebi
sesxebisa da sxva valdebulebebis dasafaravad, sawarmos simZlavreebis
asaTviseblad, dividendebis gasacemad da axali investiciebis
gansaxorcieleblad, garedan moziduli fuladi saxsrebis gareSe.
II. fuladi nakadebi sainvesticio saqmianobidan – am ganayofSi naCvenebia
grZelvadiani aqtivebis SeZenasa da realizaciasTan dakavSirebuli
gacemuli da miRebuli fuladi Tanxebi. igi gviCvenebs Tu ra fuladi
danaxarjebi iqna gaweuli im resursebisTvis, romlebmac unda Seqmnan
samomavlo Semosavlebi da fuladi nakadebi.
sainvesticio saqmianobasTan dakavSirebul fuladi nakadebis
magaliTebia: ZiriTadi saSualebebis, aramaterialuri da sxva grZlevadiani
aqtivebis SeZenaze gadaxdili fuladi Tanxebi; samecniero-kvleviT
samuSaoebze gaweuli kapitalizebuli danaxarjebi da sakuTari warmoebis
ZiriTadi saSualebebi; wili sxva sawarmoebis sakuTari kapitalSi an
sasesxo insrumentebis SesaZenad gadaxdili fuladi saxsrebi, Tu isini ar
iTvleba fulad ekvivalentebad an araa SeZenili samewarmeo mizniT; sxva
pirebze avansad an sesxad gacemuli fuladi saxsrebi (garda sakredito-
safinanso dawesebulebebisa) da maT dasafarad miRebuli fuladi saxsrebi;
fiuCersuli, forvarduli, saopcio da svop kontraqtebiT gadaxdili an
miRebuli fuladi saxsrebi garda im SemTxvevebisa, roca kontraqtebi
Seexeba samewarmeo, savaWro an safinanso saqmianobas.
III. safinanso saqmianoba iseTi sferoa, romelic iwvevs raodenobriv da
struqturul cvlilebebs sawarmos sakuTar kapitalsa da nasesxeb
saSualebebSi. am xasiaTis fuladi nakadebis calke gamoyofa
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
133
sasargebloa im mizniT, rom Sefasdes kapitalis momwodeblebis
mosalodneli pretenziebi samomavlo fuladi saxsrebis mimarT.
cxrili 5.1.1. Ffuladi nakadebis angariSgeba
(pirdapiri meTodiT)
Mm a C v e n e b l e b i
Tanxa aT. lari
IV. fuladi nakadebi saoperaco saqmianobidan
myidvelebidan miRebuli fuli momwodeblebze gadaxdili fuli TanamSromlebze gacemuli xelfasi sxva rasawarmoo saoperacio xarjebi ---------------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi Tanxebi gadaxdili procentebi gadaxdili mogebis gadasaxadi gadaxdili dividendi ------------------------------------------------------------------------
wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan V. fuladi nakadebi sainvesticio saqmianobidan
ZiriTadi saSualebebis SeZena aramaterialuri aqtivebis SeZena obligaciebis Sesyidva zedmeti ZiriTadi saSualebebis gayidvidan miRebuli fuli miRebuli procentebi ------------------------------------------------------------------------------ wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan
VI. fuladi nakadebi safinanso saqmianobidan gamoSvebuli aqciebidan miRebuli fuli sakuTari aqciebis ukan gamosyidva aRebuli sesxebi -------------------------------------------------------------------------------- wminda fuladi nakadi safinanso saqmianobidan saerTo wminda fuladi nakadi fuladi Tanxebis sawyisi naSTi fuladi Tanxebis saboloo naSTi
94 690 (46 200) (33 000) (2 060) ------------- 13 430 (1 300) (740) (5 160) -------------- 6 230 (6 600) (1 530) _ _ 150 --------------- (7 980) 1 200 (820) 2 000 ------------- 2 380 630 4 100 4 730
safinanso saqmianobasTan dakavSirebuli fuladi nakadebis magaliTebia:
aqciebisa da sakuTari kapitalis sxva instrumentebis gamoSvebis Sedegad
miRebuli fuladi saxsrebi; mesakuTreebisaTvis aqciebis SeZenis an
gamosyidvis mizniT gadaxdili fuladi saxsrebi; savalo fasiani
qaRaldebis, sesxebis, Tamasuqebis, obligaciebis, giraoebis da sxva
moklevadiani da grZelvadiani sesxebis Sedegad miRebuli fuladi saxsrebi;
sesxebis dafarva; moijarisgan finansuri ijaris valdebulebebis
dasafaravad miRebuli fuladi saxsrebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
134
fuladi nakadebis angariSgeba SeiZleba momzaddes pirdapiri an
arapirdapiri meTodiT. aRricxvis standartebiT sabaziso meTodia –
pirdapiri meTodi, radgan mas ZiriTadi analizuri mniSvneloba aqvs. cxrili 5.1.2 Ffuladi nakadebis angariSgeba (arapirdapiri meTodiT)
Mm a C v e n e b l e bi
Tanxa aTas. Llar.
I. fuladi nakadebi saoperacio saqmianobidan
wminda mogeba mogebis gadasaxadi ---------------------------------------------------------------------------------- mogeba dabegvramde cveTis xarji saprocento xarji saprocento Semosavali winaswar gaweuli xarjebis zrda (emateba) ----------------------------------------------------------------------------------------- Mmogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde Mmaragebis naSTebis zrda miwodebidan moTxovnis naSTis zrda mowodebidan valdebulebebis naSTis zrda xelfasiT valdebulebis naSTis Semcireba ---------------------------------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli gadaxdili procenti gadaxdili mogebis gadasaxadi gadaxdili dividendi ----------------------------------------------------------------------------------------- wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan
11 920 1 200 -------------- 13 120 2 240 1 220 (200) _ -------------- 16 380 (1 510) (1000) 60 (500) ------------ 13 430 (1 300) (740) (5 160) ----------------- 6 230
fuladi nakadebis angariSgeba pirdapiri meTodiT, mzaddeba mTavari
wignis fuladi Tanxebis aRmricxveli angariSebidan (ix. cxrili 5.1.1.).
rogorc ukve aRvniSneT, fuladi nakadebis angariSgeba SeiZleba
momzaddes arapirdapiri meTodiT, romelic praqtikaSi ar gamoiyeneba,
vinaidan arasrulyofilia analizisaTvis. igi SeiZleba gamoyenebul iqnes
mxolod im SemTxvevaSi, Tu raRac obieqturi mizezebis gamo kompaniis
mTavar buRalters an auditors ar gaaCnia sruli buRaltruli Canawerebi
(mTavari sabuRaltro wignSi arasruli Canawerebi).
arapirdapiri meTodis gamoyenebis dros (ix. cxrili 5.1.2.) icvleba
mxolod fuladi nakadebis pirveli ganayofis Sevsebis wesi. danarCeni ori
ganayofi igivea, rac pirdapiri meTodis dros.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
135
arapirdapiri meTodiT saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi
saxsrebis gamoiTvlisaTvis A aiReba dasabegri an wminda mogebis
maCvenebeli, romelic Seswordeba xarjebiT da SemosavlebiT. kerZod, jer
emateba arafuladi xarjebi, rogoricaa, cveTis xarji, gadavadebuli
gadasaxadebi, kursTaA Soris sxvaobiT gamowveuli mogeba an zarali,
zedmeti ZiriTadi saSualebebis realizaciidan miRebuli mogeba (akldeba)
an zarali (emateba). Semdeg,saprocento xarjebi emateba da saprocento
Semosavlebi akldeba. winaswar gaweuli xarjebis zrda emateba. Sedegad,
miiReba mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde.
Semdeg xdeba miRebuli maCveneblis koreqtireba debitoruli
davalienebebis, momwodebelTa winaSe davalianebebisa da saxelfaso
davalianebebis naSTebis cvlilebebiT, am koreqtirebis Sedegad
gamoiTvleba saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi Tanxebi (ix.
cxrili 5.1.2).
Aarapirdapiri meTodiT fuladi nakadebis angariSgebis momzadeba
SesaZlebelia imitom, rom arsebobs Sesabamisi kavSirebi finansuri
angariSgebis komponentebs Soris, romelic pirvel TavSi ukve ganxiluli
iyo.
fuladi saxsrebis moZraobis angariSgebas Tan unda axldes fuladi
Tanxebisa da maTi ekvivalentebis gaSifrva, danarTis saxiT. am danarTs Semdegi saxe aqvs:
fuladi saxsrebi da maTi ekvivalentebi wlis wlis dasawyisSi bolos naRdi fuli 485 540 fuli sabanko angariSebeze 3015 1370 fuli savaluto angariSebze 600 300 moklevadiani investiciebi _ _ ( 3 Tvemde) sxva fuladi dokumentebi _ _ fuladi nakadebis angariSgebis analizi saSualebas iZleva Seswavlil
iqnes:
1. ramdenad faravs sawarmo ZiriTad valdebulebebs skuTari aqtiurobiT
gamomuSavebuli fuliT;
2. Wirdeba Tu ara damatebiTi saxsrebis mozidva da romeli gzebiTaa es
SesaZlebeli;
3. gaaCnia Tu ara fulis deficiti da romeli mimarTulebiT;
4. rogoria fulis brunvis siCqare;
5. ramdenad ifareba debitoruli da kreditoruli davalianebebi.
Ffuladi nakadebis angariSgebis analizis safexurebia:
I. vertikaluri analizi
II. horizontaluri analizi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
136
III. fuladi nakdebis angariSgebis koeficientebis dinamikuri, faqtoruli
da korelaciuri analizi.
sawarmos ar unda hqondes fulis deficiti gansakuTrebiT saoperacio
da safinanso saqmianobidan, rac imaze mianiSnebs, rom sawarmos fulis
problema ar gaaCnia.
5.2. fuladi nakadebis angariSgebis vertikaluri
D analizi
finansuri angariSgebis vertikalur analizSi, rogorc ukve iciT,
procentuli zomis erTeulebi gamoiyeneba. fuladi nakadebis angariSgebis
vertikaluri analizi iwyeba wminda fuladi nakadebis saerTo struqturis
daxasiaTebiT. oRond, fuladi nakadebis angariSgebis analizis dawyebis
win unda Semowmdes Semdegi toloba: wminda fuladi nakadi = valdebulebebis zrda _ arafuladi mimdinare
aqtivebis zrda _ grZelvadiani aqtivebis zrda + sakuTari kapitalis zrda.
motanil magalTze saerTo wminda fuladi nakadi saanalizo sawarmos
fuladi nakadebis angarSgebis informaciiT (ix. cxrili 4.2.1) aris 630 lari,
romelis motanili maCvnebelebis clilebebis toli unda iyos. valdebulebebis zrda - 6180 l arafuladi mimdinare aqtivebis zrda - 2560 l. grZelvadiani aqtivebis zrda - 8130l sakuTari kapitalis zrda – 5140 l marTlac, 6180 _ 2560 _ 6180 + 5140 = 630 l fuladi nakadebis vertikaluri analizis dros jer moxdeba fuladi
nakadebis angariSgebis saerTo suraTis mimoxilva (ix. cxili 4.2.1).
analizSi gamoiyeneba pirdapiri meTodiT momzadebuli angariSgeba, radgan
mas gaaCnia analizuri Rirebuleba da amitom, finansuri angariSgebis
saerTaSoriso standartebiT miRebulia sabaziso meTodad.
saerTo mimoxilvis dros, mowmdeba romelime ganayofis mixedviT xomar
arsebobs deficiti anu gasuli fulis moculoba xomar aRemateba
Semosuli fulis moculobas. finansurad gansakuTrebiT saSiSia
deficitis arseboba saoperacio saqmianobis segmentis (mimarTulebis)
mixedviT, radgan aq warmodgenilia sawarmos ZiriTadi saqmianobidan
miRebuli da gasuli fuladi Tanxebi, romlebic xarjebis dafarvis
yvelaze usafrTxo wyaros warmoadgens. igi aCvenebs sawarmos finansuri
aqtiurobis xarisxs.
fuladi nakadebis angariSgebis informaciis analizi asabuTebs,
buRaltrul balansSi warmodgenili fuladi Tanxebis naSTebis zrda
realurad ramdenad pozitiuria. igi pasuxobs kiTxvaze, arsebuli fuladi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
137
aqtivebi sakuTari saqmianobis Sedegadaa gamomuSavebuli, Tu aRebuli
sesxebis meSveobiT arsebobs.
SeiZleba aRmoCndes, rom fuladi Tanxebi balansSi sakmarisi
raodenobiTaa da wlis bolosaTvis gazdilia kidec, magram, fuladi
nakadebis angariSgebaSi, saoperacio samqianobis mimarTulebiT, deficiti
arsebobdes.
zemoTqmulida gamomdinare, metad mniSvnelovania wminda fuladi
nakadebis xarisxis analizi saqmianobis sferoebis mixedviT.
rogorc fuladi nakadebis angariSgebis saerTo suraTi aCvenebs
(ix.cxrili 5.2.2), saanalizo sawarmoSi mimdinare wels fulis deficiti
arsebobs mxolod sainvesticio saqmianobis mimarTulebis mixedviT. unda
aRiniSnos, rom sanvesticio saqmianobis sferoSi SeiZleba fulis
deficiti arsebobdes, magram es negatiur movlenas ar warmoadgendes,
Tuki ZiriTadi saSualebebis ganaxleba xdeba. oRond es mxolod aRebuli
sesxebis xarjze ar unda xdebodes.
maSasadame, saanalizo sawarmoSi saoperacio saqmianobis mixedviT ki
fulis preficiti (siWarbe) arsebos. es imaze miuTiTebs rom biznesma
fuladi saxsrebi sakuTari Cvveulebrivi saqmianobidan gamoimuSava. aseve,
wminda fuladi nakadi dadebiTi ricxvia safinanso saqmianobis sferoSic. cxrili 5.2.1. wminda fuladi nakadi saqmianobis saxeebis mixedviT fuladi nakadebi
wminda fuladi nakadi wina wels mimdinare wels
1. wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan
2. wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan
3. wminda fuladi nakadi safinanso saqmianobidan ----------------------------------- wminda fuladi nakadi sul
2300 (1200) 1900 ---------------- 3000
6230 (7980) 2380 ---------- 630
rogroc 5.2.2. cxrilis maCveneblebidan sCans, wina welTan SedarebiT
wminda fuladi nakadi Semcirda, magram es ZiriTadi saSualebebis
ganaxlebis Sedegia. amis Semdeg gamokvleul iqneba Semosuli da gasuli
fuladi Tanxebis struqtura (ix. cxrili 5.2.2).
rogorc wesi, saanalizo sawarmoSi, mimdinare da wina wels Semosul
fulad aqtivebSi yvelaze maRali xvedriTi wili uWiravs myidvelebidan
Semosul fulad Tanxebs, rac dadebiTi movlenaa. Tumca, mimdinare wels
misi wili da saerTo moculoba, wina welTan SedarebiT Semcirebulia.
Aamitom, menejmentma pirvel rigSi unda gamoarkvios, ra iyo amis mizezi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
138
cxrili 5.2.2 saanalizo sawarmoSi Semosuli fuladi nakadebis
saerTo struqtura
m a C v e n e b l e b i
wina wels mimdinare wels
aT.l xv/w % aT.l xv/w % F I. fulis Semodineba - myidvelebidan miRebuli fuli - miRebuli procentebi - aqciebis gamoSvebidan miRebuli fuli - aRebuli sesxebi - zedmeti ZiriTadi saSualebebis gayidva ----------------------------------- Semosuli fuli sul
98900 120 - 1700 - ---------- 100720
98,2 0,1 1,7 - --------- 100
94 690 150 1 200 2 000 - --------- 98 040
96,6 0,2 1,2 2,0 - --------- 100
Semdeg cal-calke Seiswavleba sawarmodan gasuli da Semosuli fuladi
nakadebis struqtura (ix. cxrili 5.2.3). cxrili 5.2.4
saanalizo sawarmodan gasuli fuladi nakadebis saerTo struqtura
m a C v e n e b l e b i
wina wels mimdinare wels
aT.l xv/w % aT.l xv/w % I. fulis gadineba
momwodeblebze gadaxdili fuli F - gacemuli xelfasebi - gadaxdili procentebi - gadaxdili mogebis gadasaxadi - gacemuli dividendi - ZiriTadi saSulebebis SeZena - aramaterialuri aqtivebis SeZena - ukan gamosyiduli aqciebi - sxva saoperacio xarjebi
-------------------------------- jami
52 650 34 600 1 400 2 000 4 500 1 230 - - - 1 340 ---------- 97 720
53,9 35,4 1,4 2,0 4,6 1,3 - - - 1,4 -------- 100
46 200 33 000 1 300 740 5 160 6 600 1 530 - 820 2 060 ---------- 97 410
47,4 33,9 1,3 0,8 5,3 6,8 1,6 - 0,8 2,1 ------- 100
amrigad, rogorc mimdinare, ise wina wels yvelaze maRali xvedriTi wili
uWiravs momwodeblebze da xelfasebze gadaxdili fulis moculobas.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
139
5.3. fuladi nakadebis angariSgebis
horizontaluri analizi
finansuri angariSgebis horizontaluri analizi, rogorc ukve iciT,
wamoadgens finansuri angariSgebis muxlebis cvlilebebis gamokvlevis
xerxs, minimum ori wlis periodisaTvis. kvlevis periodi rac ufro
xangrZlivi iqneba, miT ufro realuri tendenciebis aRmoCenaa SesaZlebeli.
kvlevis dros sainteresoa rogorc Semosavlebisa da aqtivebis zrdis,
aseve xarjebisa da valdebulebebis cvlilebebis Seswavla. cvlilebebi
gamoixateba procentebSi wina periodebTan SedarebiT.
pirvel rigSi calkeuli ganayofebis wminda fuladi nakadebis dinamikis
mimoxilva moxdeba (ix. cxrili 5.3.1). rogorc gamoTvlebidan Cans, wminda
fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan 2017 wels 96%-mde daeca. wminda
fuladi nakadi safinanso saqmianobidan 2016 wlade zrdis tendenicii T
xasiaTdeboda, 2018 wels ki 97%mde daeca. aseve, saanalizo xuTwlian
periodSi mudmivad izrdeboda fulis deficiti sainvesticio saqmianobidan,
rac imaze miuTiTebs, rom saanalizo kompaniaSi SemuSavebuli araa
grZelvadiani aqtivebis ganaxlebis optimaluri gegma. cxrili 5.3.1. saanalizo sawarmos saerTo wminda fuladi nakadebis dinamika %-ad 2013 welTan SedarebiT maCvveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017 I. wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan II. wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan III. wminda fuladi nakadi safinanso saqmianobidan
100 100 100
102 (103) 103
100 (98) 104
98 (98) 106
96 (230) 97
rogorc wina sakiTxebSi iqna ganxiluli, fuladi nakadebis
angariSgebis mTliani dinmikis SeswavlisaTvis, momzaddeba samuSao cxrili
3.3.1–is msgavsad, saidanac Semdeg TvalsaCinoebisaTvis mxolod procentuli
cxrili Sedgeba (ix. cxrili 5.3.2).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
140
cxrili 5.3.2 fuladi nakadebis angariSgebis muxlebis dinamika procentulad 2013 welTan SedarebiT
maCveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017
I. fuladi nakadebi saoperacio saqmianobidan
- myidvelebidan miRebuli fuli - momwodeblebze gadaxdili fuli - TanamSromlebze gacemuli xelfasi - sxva saoperacio fuladi xarjebi
----------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuladi Tanxebi
- gadaxdili procentebi - gadaxdili mogebis gadasaxadi
- gacemuli dividendi - -------------------------------------------
wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan
II. fuladi nakadebi sainvesticio saqmianobidan
- ZiriTadi saSualebebis SeZena - aramaterialuri aqtivebis SeZena - obligaciebis Sesyidva - zedmeti ZiriTadi saSualebebis gayidvidan
miRebuli fuli - miRebuli procentebi
---------------------------------- wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan
III. fuladi nakadebi safinanso
saqmianobidan
- gamoSvebuli aqciebidan miRebuli fuli - sakuTari aqciebis ukan gamosyidva - aRebuli sesxebi
-------------------------------------------------- wminda fuladi nakadi safinanso saqm-dan
saerTo wminda fuladi nakadi fuladi Tanxebis sawyisi naSTi fuladi Tanxebis saboloo naSTi
100 100 100 100 ------- 100 100 100 100 ----- 100 100 100 100 100 100 ----- 100 100 100 100 ----- 100 100 100 100
101 102 101 0 ----- 100 102 102 100 ----- 102 104 - 100 120 102 ---- (103) 103 - 102 ---- 103 103 101 102
98 97 100 0 ----- 98 100 101 98 ---- 100 97 - 103 - 103 ---- (98) - - 104 ----- 104 98 102 98
97 97 100 0 ---- 98 99 100 102 ---- 98 - - - 102 96 ---- (98) - - 106 ---- 106 101 103 100
95 94 100 102 ----- 96 100 98 103 ---- 96 -102 -100 - - 97 ----- (230) 106 - 87 ----- 97 98 97 98
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
141
5.3.1 da 5.3.2 cxrilebis safuZvelze momzaddeba dinamikis grafikebi,
romelzec samive tipis fuladi nakadebis mrudi iqneba agebuli, rac metad
TvalsaCino iqneba SedarebiTi daxasiaTebisaTvis.
5.4. fuladi nakadebis angariSgebis
individualuri da kombinirebuli
koeficientebis analizi
fuladi nakadebis anagariSgebis informacia Rirebulia rogorc misi
gare momxmareblebisaTvis - aqcionerebisa da kreditorebisaTvis, aseve TviT
sawarmos menejmentisaTvis. oRond am ukansknels, rogorc ukve iTqva, ara
aqvs informaciis misawvdmobis problema da amdenad, Tavisuflad SeuZlia
siRrmiseuli analizi Caataros.
sawarmos xelmZRvaneloba gamudmebiT akontrolebs mis
gadaxdisunarianobas, raTa saWiroebis SemTvxvevaSi miiRos operatiuli
RonisZiebebi, SeimuSaos fuladi saxsrebis moZiebis da gamoyenebis efeqtiani
politika.
analizSi, rogorc wesi, farTod gamoiyeneba koeficientebis analizis
meTodi. es koeficientebi or jgufad SeiZleba daiyos: fuladi nakadebis
angariSgebis koeficientebi da kombinirebuli koeficientebi.
I. fuladi nakadebis angariSgebis kerZo koeficientebia mxolod misi
informaciis safuZvelze gamoTvladi koeficientebi. esenia struqturuli
da dinamikuri koeficientebi da fulis Semdegi koeficientebi:
fulis sarTo efeqtianobis koeficienti = = fulis Semodineba periodSi) / fulis gadineba periodSi (5.4.1) es koeficieti erTze naklebi ar unda iyos.
procentis dafarvis done = = saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli gadasaxadebis gadaxdamde / gadaxdili procenti (5.4.2) dividendis dafarvis done = saoperacio saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadi / igive wminda fuladi nakadi dividendis gadaxdamde (5.4.3) wminda investiciebis dafarvis xarisxi = wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan / wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan (5.4.4.) igi axasiaTebs, sainvestico saqmianobidan miRebuli wminda fuladi
nakadi ra xarisxiT ifareba saoperacio saqmianobidan miRebuli fuliT. fulis efeqtianobis saerTo koeficienti = = saerTo wminda fuladi nakadi / fulis gadineba weliwadSi (5.4.5)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
142
saerTo gadaxdisunarianoba =
= (fulis sawyisi naSTi + fulis Semodineba) / fulis gadineba sul (5.4.6)
II. fuladi nakadebis angariSgebis kombinirebuli koeficientebia iseTi
koeficientebi, romelTa gaangariSebas angariSgebis ori an meti komponentis
informacia Wirdeba. saoperacio saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis efeqtianoba = = wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan / Semosavali saoperacio saqmianobidan (5.4.7) sainvesticio samianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis efeqtianoba = = sainvest. saqmianobidan miReb. wminda fuladi nakadi / Semosavali sainvesticio saqmianobidan (5.4.8) safinanso saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis efeqtianoba = = safin. saqm-dan miRebuli wm. fuladi nakadi / Semosavali safinanso saqmianobidan (5.4.9) Pprocentis dafarvis koeficienti = = (saop.saqm. mireb. fuli – wl.mog.gadsaxadi) / wl. saprocento xarji (5.4.10) reinvestirebis koeficienti =(saerTo wminda fuladi nakadi – daricxuli dividendi) / grZelvadiani aqtivebis zrda (5.4.11) dadebiTi wminda fuladi nakadis rentabeloba = = wminda mogeba / saerTo wminda fuladi nakadi (5.4.12) fuladi usafrTxoebis intervali = = saerTo wminda fuladi nakadi / dRiuri xarjebi (5.4.13) fulis brunvis koeficientebi da sxva, romelTa analizi tardeba
Tematuri finansuri analizis dros. fulis koeficientebis dinamikuri,
korelaciuri da fqtoruli analizis meTodika ganxilulia meTerTmete
TavSi. kiTxvebi TviTSemowmebisTvis: 1. ra informacias moicavs fuladi nakadebis angariSgeba 2. ramdeni ganayofi aqvs fuladi nakadebis angariSgebas 3. ras niSnavs fuladi nakadebis momzadeba pirdapiri meTodiT 4. ras niSnavs fuladi nakadebis momzadeba arapirdapiri meTodiT 5. romeli koeficientebis gamoTvla SeiZleba fuladi nakadebis angariSgebis informaciis safuZvelze
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
143
t e s t e b i 1. romeli saxis saqmianobas miekuTvneba myidvelebidan miRebuli fuladi nakadi a. sainvesticio samiqnobas b. saoperacio saqmianobas g. safinanso saqmianobas 2. romeli saxis saqmianobas miekuTvneba gadaxdili saprocento xarji: a. saoperacio saqmianobas b. sainvesticio saqmianobas g. safinanso saqmianobas 3. wlis dasawyisSi valdebuleba gadasaxdel procentze iyo 6700 l, wlis bolos
ki 12500 lari. wlis ganmavlobaSi daricxuli gadasaxdeli procenti 56800 lars Seadgenda.
ras udris gadaxdili saprocento xarji (l): a. 56 800 b. 51 000 g. 62 600 4. wlis ganmavlobaSi kompaniaSi myidvelebidan miRebulia 56000 l da miRebulia saprocento Tanxa 12900 lari. momwodeblebze gadaxdilia 23000 lari. ras udris miRebuli saerTo fuladi nakadi: a. 56 800 b. 68 900 g. 62 600 5, wlis ganmavlobaSi kompaniaSi myidvelebidan miRebulia 56000 da proceneteboda 12900 lari. momwodeblebze gadaxdilia 23000 lari. ras udris saerTo wminda fuladi nakadi: a. 45 900 b. 68 900 g. 62 600 6. saoperacio saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis efeqtianoba aris: a. mogebisa da wminda fuladi nakadis fardoba b. wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan Sefardebuli saoperacio saqmianobidan miRebul SemosavalTan g. wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan Sefardebuli sainvesticio saqmianobidan miRebul SemosavalTan 7. fuladi usafrTxoebis intervali aris: a. saerTo wminda fuladi nakadi Sefardebuli dRiur xarjebTan b. wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan Sefardebuli dRiur xarjebTan g. wliuri Semosavali Sefardebuli wminda fuladi nakadis moculobasTan 8. fulis efeqtianobis saerTo koeficienti aris: a. saerTo wminda fuladi nakadis fardoba mogebasTan b. fulis gadinebis fardoba Semosul fulTan g. saerTo wminda fuladi nakadis fardoba fulis mTlian gadinebasTan 9. safinanso saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis efeqtianoba aris: a. safinanso saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis fardoba safinanso saqmianobidan miRebul SemosavalTan b. safinanso saqmianobidan miRebuli wminda fuladi nakadis fardoba sainvesticio saqmianobidan miRebul SemosavalTan g. arcerTi pasuxi araa swori 10. reinvestirebis koeficienti aris: a. (saerTo wminda fuladi nakadi – daricxuli dividendi) Sefardebuli grZelvadiani aqtivebis zrdasTan
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
144
b. daricxuli dividendis fardoba grZelvadiani aqtivebis zrdasTan g. mimdinare aqtivebis zrdis fardoba grZelvadiani aqtivebis zrdasaTan
a m o c a n e b i amocana 5.1.
erT-erT sawarmoSi wina da mimdinare welს adgilი hqonda fulis Semodიnebas Semdegi opercaiebidan (ix. cxrili):
saanalizo sawarmoSi Sesuli fuladi nakadebi
m a C v e n e b l e b i
wina wels mimdinare wels
aT.l xv/w % aT.l xv/w % F I. fulis Semodineba - myidvelebidan miRebuli fuli - miRebuli procentebi - aqciebis gamoSvebidan miRebuli fuli - aRebuli sesxebi - zedmeti ZiriTadi saSualebebis gayidva ----------------------------------- Sesuli fuli sul
35 000
800
3 000
2 100
-
----------
40 900
32 000
700
5 000
4 000
900
---------
42 600
moTxovna: gamoiangariSeT saerTo fuladi nakadebis struqturuli koeficientebi orive wels da gaakeTeTeT Sesabamisi daskvnebi.
amocana 5.2.. kompaniis finansuri angariSgebidan cnobilia Semdegi informacia (aT.larebSi): mogeba dabegvramde 9150 cveTis xarji 410 dazRvevis xarji 60 saproceno xarji 1700 saprocento Semosavali 1400 mogeba kursTaASoris sxvaobidan 50 materialuri maragebis naSTebis zrda 90 debitoruli davalianebebis naSTebis zrda 100 kreditoruli davalianebebis naSTebis zrda 80 moTxovna: gamoTvaleT sawarmoSi saoperacio saqmianobidan Sesuli fuladi Tanxebi
arapirdapiri meTodiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
145
Tavi 6. sakuTari kapitalis
cvlilebebis angariSgebis
analizis meTodika
sakuTari kapitali warmoadgens sawamoTa
resursebis dafinansebis sakuTar wyaros. mis
moculobasa da efeqtian gamoyenebaze
mniSvnelovnadaa damokidebuli sawarmos finansuri
stabilurobis xarisi da finansuri usafrTxoeba.
am TavSi Seiswavleba Semdegi sakiTxebi:
sakuTari kapitalis cvlilebebis angariSgebis analizuri
mniSvneloba;
sakuTari kapitalis cvlilebis angariSgebis vertikaluri da
horizontaluri analizi;
sakuTari kapitalis cvlilebebis angariSgebis koeificientebis
analizi.
6.1. sakuTari kapitalis cvlilebis
angariSgebis analizuri mniSvneloba
angariSgebaSi `sakuTari kapitalis cvlilebebis Sesaxeb~, mocemulia
informacia saaqcio kapitalis, saemisio kapitalis da rezervebis Sesaxeb
saangariSgebo wlis wminda mogebis gamoyenebisa da zaralis Sesaxeb.
mocemulia yvela is cvlileba, romelic Seexeba sakuTari kapitalis
romelime elements. masSi agreTve mocemulia saaRricxvo politikaSi
momxdari cvlilebebis Sedegebi da arsebiTi Secdomebis koreqtireba.
aRricxvis standartebi, rogorc cnobilia ganmartavs, rom sakuTari
kapitali aris aqtivebis is nawili, romelic rCeba valdebulebebis
dafarvis Semdeg. imavdroulad, sakuTari kapitali igive wminda aqtivebia.
sakuTari kapitalis struqtura saaqcio sazogadoebebSi moicavs:
saaqcio da saemisio kapitals, mogebidan Seqmnil rezervebs, gadafasebis
rezervs da gaunawilebel mogebas.
sawarmos balansiT, sakuTar kapitalSi momxdari cvlileba wlis
dasawyisTan SedarebiT, aCvenebs sawarmos wminda aqtivebis zrdas an
Semcirebas saangariSo periodSi. xolo, sawarmos sakuTari kapitalis
jamuri cvlileba, garda aqcionerebTan ganxorcilebuli operaciebisa
(rogoricaa, wilis Senatanebi, sakuTari kapitalis instrumentebis
xelaxali Sesyidva da dividendebis ganawileba), aCvenebs saangariSgebo
periodSi sawarmos saqmianobidan miRebul mTlian mogebas an zarals.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
146
sakuTari kapitalis angariSgeba svetebiani cxrilis saxiT dgeba (ix:
cxrili 6.1.1.)
cxrili 6.1.1. s. s. `kolxeTis~ sakuTari kapitalis
cvlilebebis angariSgeba 2017 w. (aT .lari) Sinaarsi
saaqcio kapita- li
saemisio Kkapita- li
rezer- vebi mo- gebidan
gadafa- sebis rezervi
Ggaunaw. (wminda) mogeba
umcir- sobis wili
sul
- naSTi wlis dasawyisSi - Secdomebis gasworeba - cvlilebebi saaRricxvo po- litikaSi
8820 _
2000 _
800 _
500 _
900 _ _
_ _ _
13020 _ _
Sesworebuli sawyisi naSTi -qonebis gadafasebis nameti -investiciebis Camofaseba -fuladi nakadebis hejireba -ucxouri qvedanayofis gadaa- ngariSebiT sakurso sxvaoba ------------------------------------- jami -aqciebis gamoSveba -aqciebis ukan gamosyidva -mimdin. wlis wminda mogeba -daricxuli dividendi -rezervebi mogebidan - gadafasebis rezervi -gaunaw. mogebis sawyisi naSTi
8820 ------- 8820 1000 (820) - 900
2000 -------- 2000 200
- - - -
800 (_) ------ 800 - 5 120 -
500 _ (_) (_) -------- 500
- (360) -
900 -------- 900 - 11920 (6800) (5120) (900)
_ (_) ------ _ - _ _ _
13020 _ (_) (_) (_) ----- 13 020 1200 (820) 11 920 (6 800) (360) - 0
naSTi wlis bolos
9 900 2 200 5 920 140 0 _ 18 160
sakuTari kapitalis cvlilebebis angariSgeba aCvenebs aqciebis
gamoSvebis gziT miRebuli investiciebis sidides da biznesis
ganviTarebisaTvis sakuTari mogebidan gamoyofil dafinansebas. sakuTari
kapitalis elementebi or nawilad SeiZleba dajgufdes. rogoricaa,
investirebuli kapitali (saaqcio da saemisio kapitali) da
reinvestirebuli (mogebidan Seqmnili rezervebi).
saaqcio kapitalis angariSgebaSi wardgenili naSTebi, unda emTxveodes
buRaltrul balansSi mocemuli sakuTari kapitalis elementebis naSTebs
wlis dasawyisisa da bolosaTvis.
saaqcio kapitali aris investirebuli kapitali, romelic sawarmoSi
misma mflobelebma, aqcionerebma daabandes. saaqcio kapitalis aRiareba
xdeba gamoSvebuli aqciebis nominaluri RirebulebiT, romlis
proporciulad gaicema dividendi sawarmos wminda mogebidan. saaqcio
kapitali SeiZleba arsebobdes gamoSvebuli Cveulebrivi aqciebis an
privilegirebuli aqciebis saxiT.
privilegirebul aqciebs aqvs winaswar gamocxadebuli dividendis
ucvleli saprocento ganakveTi. amitom, maT ara aqvT xmis ufleba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
147
kompaniis marTvaSi. Cveuleriv aqciebze ar arsebobs garantirebuli
dividendis ufleba. misi dividendi damokidebulia aqciis gamomSvebi
kompaniis mogebaze. amitom, Cveulebrivi aqciis mfloblebi monawiloben
kompniis marTvaSi da aqvT xmis ufleba.
Aaqciebi SeiZleba gamoSvebul iqnes ofcioniT (SeRavaTiani fasiT) an
ufasod (bonusis saxiT), gaunawilebeli mogebis xarjze.
saemisio kapitali rezervis erT-erT saxed SeiZleba CaiTvalos,
romelic gayiduli aqciebis gayidvis fasis nametia maT nominalur
Rirebulebaze. rogorc wesi, saemisio kapitalis dividendebze gacema ar
xdeba. igi gamoiyeneba sakuTari aqciebis ukan gamosyidvis dros
warmoSobili zaralis dasafaravad.
gadafasebis rezervi warmoiSoba grZelvadiani aqtivebis gadafasebis
dros maTi Rirebulebis gazrdisas. misi sidide ganisazRvreba aqtivis
axal da wina sabalanso Rirebulebas Soris sxvaobiT.
gaunawilebeli mogeba aris wminda mogebis nawili, romelic rCeba misi
gamoyenebis Semdeg. igi yovelwliurad grovdeba da SeiZleba axali
aqciebis gamoSvebis an warmoebis gafarToebisaTvis iqnes gamoyenebuli. mas
xSirad Semosavlebis rezervs, xolo saemisio kapitals da gadafasebis
rezervs – kapitalis rezervs uwodeben.
sawarmos aqcionerTa krebis gadawyvetilebiT, wminda mogebis
(sxvaobawliur mogebidan mogebis gadasaxadi) nawili gamoiyofa
dividendebis gasacemad. Seiqmneba specialuri rezervebi riskisaTvis,
warmoebis gafarToebisaTvis, muSakTa premirebisaTvis da sxva. Tu kidev
darCeba naSTi, igi warmoadgens gaunawilebel mogebas. Tumca, finansurma
menejmentma SeiZleba gansazRvros gaunawilebili mogebis aucilebeli
minimumi, romelic unda gadados kompaniam mosalodneli inflaciuri
movlenebisagan TavdacvisaTvis. Aam mizniT, wminda mogebidan gamoiTvleba
mosalodneli inflaciis procentuli Tanxa. davuSvaT, cnobilia
inflaciis prognozuli zrda 7,06%-iT. maSin, wminda mogebidan minimum 760
lari (10760*7,06%%) datovebuli unda iqnes gaunawilebeli mogebis saxiT.
saqarTveloSi mogebis gadasaxadis axali wesiT wminda mogeba mTlianad
unda ganawildes aqcionerebsa da kompanias Soris. Tumca kanoniT
akrZaluli araa menejmentma zogjer gaunawilebeli mogebac datovos.
saxelmZRvaneloSi warmodgenil saanalizo sawarmoSi, menejmnetma
davuSvaT sawyisi gaunawilebeli mogeba saaqcio kapitals SeuerTa.
cxrilSi 5.1.1. mocemulia sakuTari kapitalis cvlilebis angariSgebis
nimuSi.
sakuTari kapitalis cvlilebis angariSgebaSi mocemulia Semdegi
komponentebi:
sawyisi naSTebi, romlebic emTxveva buRaltrul balansSi wardgenil
naSTebs. igi Sesworebuli araa wina periodSi momxdari Secdomebis an
saaRricxvo politikis cvlielebebiT. romlebic gamovlinda Semdgom
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
148
periodSi. es cvlilebebi mocemulia mxolod sakuTari kapitalis
cvlilebis angariSgebaSi da asaxvas hpovebs mimdinare wlis kapitalSi..
ramdenadac, saaRricxvo politikis cvlilebiT gamowveuli Sedegebis
asaxvis retrospeqtuli midgomiT es cvlilebebi unda aisaxos periodis
dasawyisSi ise, rom igi TiTqos yovelTvis gamoiyeneboda.
daSvebuli Secdomebis koreqtirebis efeqti Camoiwereba im
maCveneblidan, romelzec is iwvevs cvlilebas.
Sesworebuli sawyisi naSTis Semdeg warmodgenilia mimdinare wels
aqtivebis gadafasebis, fuladi nakadebis hejirebis da ucxouri
qvedanayofis gadaangariSebis kursTa Soris sxvaobebis Sedegebi.
mesame segmentSi warmodgenilia TviT saaqciokapitalsa da mogebaSi
momxdari cvlilebebi.
amdenad, sawarmom sakuTari kapitalis angariSgebaSi iseTi informacia
unda gaaSuqos, rom finansuri angariSgebis momxmarebelma SeZlos
kapitalis marTvasTan dakavSirebuli sawarmos miznebis, politikisa da
procedurebis Sefaseba.
finansuri angariSgebis ganmartebiT SeniSvnebSi ki sawarmom unda
gaaSuqos rogor aris Sesrulebuli sawarmos miznebi kapitalis marTvis
Sesaxe; Seasrula Tu ara man saangariSgebo periodis ganmvalobaSi
kapitalis Sesaxeb gare savaldebuo moTxovnebi da Tu ar Sesarula es
valdebulebi maSin, unda aCvenos am darRvevis Sedegebi.
maSasadame, sakuTari kapitalis angariSgeba iZleva informacias
investirebuli da reinvestirebuli kapitalis analizisaTvis. mis
safuZvelze SeiZleba daskvnis gakeTeba imis Sesaxeb, wlis bolos
mdgomareobiT, sawarmom finansurad SeinarCuna Tu ara kapitali da
ramdenad efeqturia rezervebis Seqmnis politika.
sakuTari kapitalis angariSgebis analizis safexurebia:
I. sakuTari kapitalis struqturuli analizi;
II. sakuTari kapitalis dinamikuri analizi;
III. sakuTari kapitalis gadaxrebis analizi;
IV. sakuTari kapitalis ukugebis maCveneblebis analizi;
V. erT aqciaze Semosavlebis maCveneblebis analizi;
VI. dividendis uzrunvelyofis analizi;
mogebis reinvestirebis tendenciebis analizi;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
149
6.2. sakuTari kapitalis angariSgebis
vertikaluri analizi
sakuTari kapitalis vertikaluri analizi misi procentuli Semadgenlobis
Seswavlas niSnavs. igi aris sxvaoba romelic rCeba valdebulebebis
dafarvis Semdeg:
sakuTari kapitali = mTliani aqtivebi – mTliani valdebulebebi es formula, romelic moicavs mTlian aqtvebsa da vadlebulebebs,
gamosayeneblad martivia da saaRricxvo tolobis safuZvels warmoadgens.
es toloba momentaluri, dauyovneblivi sainvesticio gadawyvetilebebis
miRebis saukeTeso saSualebaa. igi aris saaqcio kapitalis Sesaxeb
gadawyvetilebis miRebis yvelaze swarfi saSualeba. agreTve SeiZleba
aseTi tolbis wardgena:
sakuTari kapitali = saaqcio kapitali + saemisio kapitali + gaunawilebeli (an reinvestirebui) mogeba – ukan gamosyiduli aqciebi
am formuliT SeiZleba ganisazRvros gaunawilebeli mogebis sidide
anu reinvestirebuli mogebis sidide, romelic mniSvnelovania kompaniis
ganviTarebisaTvis. mas investorebis gantolebas uwodeben, romliTac jer
gaiTvaliswineba kompaniis saaqcio kapitali da Semdeg gairkveva biznesSi
reinvestirebuli mogeba.
gaunawilebeli mogebac komapniis mogebaa. kompaniis direqtorTa sabWoO
wyvets, rogor iqnas igi gamoyenebuli. kerZod, kompaniaSi daabandon da
dividendebis saxiT gaices.
sakuTari kapitalis struqturaSi mniSvnelovania saaqcio kapitalis
maCvenebeli. aqcionerTa kapitali aris Tanxa, romelic aCvenebs Tu
rogoraa kompania dafinansebuli Cveulebrivi da privilegirebuli
aqciebiT. dafinansebis pirveli wyaro aris aqcionerebis mier
Tavdapirvelad Setanili fuli. meore wyaro ki aris TviT komapniis mier
gamomuSavebuli fuli, romelic sawarmom daagrova.
sakuTari kapitalis vertikaluri analizis dros Seiswavleba misi
struqtura (ix. cxrili 6.2.1.). masSi mocemulia sakuTari kapitalis
TiToeuli muxlis xvedriTi wilis maCveneblebi, mTliani sakuTari
kapitalis mimarT.
pirobiTad, saanalizo sawarmos sakuTari kapitalis Semadgenloba Tu
iseTi iqneboda, rogorc es 6.2.1. cxrilSia, maSin, SeiZleba gakeTdes
daskvna, rom wina welTan SedarebiT, mimdinare wels Semcirebulia
saaqcio kapitalis wili, Tumca absolutur sidideSi gazrdilia. aseve
gaizarda mogebidan Seqmnili rezervebisa da gaunawilebli mogebis wili,
rac dadebiT movlenad unda CaiTvalos.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
150
cxrili 6.2.1 sakuTari kapitalis struqtura
sakuTari kapitalis muxlebi wina wels mimdinare wels aT.l xv/w % aT.l xv.w %
saaqcio kapitali
saemisio kapitali
sakuTari aqciebis ukan gamosyidva
mogebidan Seqmnili rezervebi
gadafasebis rezervi
gaunawilebeli mogeba ------------------------ jami
8 820 2 000 - 800 500 900 --------- 13 020
67,7 15,4 - 6,2 3,8 6,9 --------- 100
10 720 2 200 (820) 5 920 140 - --------- 18 160
57,0 12,1 (4,5) 32,6 2,8 - ---------- 100
A 6.2.1. cxrilSi mocemulia calkeuli muxlis procentuli wili sakuTari
kapitalis mTliani jamis mimarT. vertikaluri anlizis dros ki agreTve
xdeba erTi centraluri maCveneblis SerCeva da danarCeni elementebi
procentuli wili mis mimarT ganisazRvreba.
6.2.2 cxrilSi warmodgenilia sakuTari kapitalis elementebis
procentuli wili saaqcio kapitalis mimarT. ase magaliTad, saemisio
kapitali Seadgens saaqcio kapitalis 22,7%-s, rac miuTiTebs ramdeni
procentiT meti gadaixada aqcionerma SeZenil aqciebSi; mogebidan Seqmnili
rezervebi saaqcio kapitalis mimarT 9,1%-ia, rac imaze miuTiTebs, rom
momaval wels investoris kapitalis namati 9,1%-iT afarToebs warmoebas
momaval wels; Tuki wlis dasawisSi arsebobs gaunawilebeli mogeba, es imis
garantias iZleva, rom mimdinare wels kompania maRal mogebas Tuki ver
miiRebs, aqcioners garantirebuli aqvs misi investirebuli kapitalis
minimum 10,2% dividendis miReba. cxrili 6.2.2 saaqcio kapitalis struqturuli xarisxi
sakuTari kapitalis muxlebi wina wels mimdinare wels aT.l xv/w % aT.l xv.w %
saaqcio kapitali
saemisio kapitali
sakuTari aqciebis ukan gamosyidva
mogebidan Seqmnili rezervebi
gadafasebis rezervi
gaunawilebeli mogeba
------------------------
jami
8 820 2 000 - 800 500 900 --------- 13 020
- 22,7 - 9,1 5,7 10,2 --------- -
10 720 2 200 (820) 5 920 140 - --------- 18 160
- 20,5 (7,6) 55,2 1,3 - ---------- -
amis Semdeg Seiswavleba sakuTari kapitalis muxlebSi warmoSobili
gadaxrebi wina welTan SedarebiT. gadaxrebis analizi aCvenebs, rom (ix.
cxrili 6.2.3) sakuTari kapitalis yvela muxli gazrdilia, rac miuTiTebs,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
151
rom sawarmos menejmenti aqtiurad cdilobs resursebis dafinansebis
skuTari wyaroebis wili izrdebodes.
cxrili 5.3.3. muxlobrivi gadaxrebi sakuTar kapitalSi
sakuTari kapitalis muxlebi
wina wels aT.l
Mmimdinare wels aT.l
gadaxra (+, _)
saaqcio kapitali
saemisio kapitali
sakuTari aqciebis ukan gamosyidva
mogebidan Seqmnili rezervebi
gadafasebis rezervi
gaunawilebeli mogeba ----------------------- jami
8 820 2 000 - 800 500 900 --------- 13 020
10 720 2 200 (820) 5 920 140 - --------- 18 160
+ 1900 + 200 (820) +5 120 -360 (900) _--------- +5 140
maSasadame, rogorc 6.2.3 cxrilidan Cans, yvelaze didi cvlileba moxda
mogebidan Semnil rezervebSi, rac imaze miuTiTebs, rom kompaniis menejments
warmoebis gafarToeba aqvs degegmili, rac metad dadebiT movlenas warmoadgens
rogorc investorebisaTvis (momavalSi meti mogeba ganawildeba dividendebze),
aseve kompaniis personalisTvis (SesaZlebeli gaxdeba Sromis stimulirebis
RonisZiebebis gatareba), saxelmwifo biujetisaTvis (gaizrdeba mosalodneli
Semosavlebi mogebisa da saSemosavlo gadasaxadebidan) da sazogadoebrivi
socialuri miznebisaTvis (gaizrdeba dasaqmeba).
6.3. sakuTari kapitalis angariSgebis
horizontaluri analizi
sakuTari kapitalis angariSgebis horizontaluri analizis dros
Seiswavleba masSi Semavali elementebis cvlilebis tendenciebi ganvlil,
minimum xuTwliani periodisaTvis. am miznisaTvis, ganvlili erTi weli
aiReba sabaziso wlad da yvela danarCeni wlis maCveneblebis Sedareba
moxdeba masTan.
statistikidan iciT, rom dinamikuri mwkrivi SinaarsiT SeiZleba iyos
jaWvuri an sabaziso. jaWvuri indeqsebis mwkrivSi yoveli momdevno wlis
maCveneblis cvlileba gamoiTvleba misi wina wlis maCvenebelTan
SedarebiT. magram, angariSgebis horizontaluri analizi aris trenduli
analizi raTa gamovlindes ama Tu im maCveneblis cvlilebis tendeciebi
erTidaigie sabaziso wlis mimarT. maSasadame, gamoiyeneba sabaziso
indeqsebi
jer momzaddeba samuSao cxrili, romelSic Tavmoyrilia Tanxobrivi
monacmebi da maT safuZvelze gamoTvlili indeqsebi (ix. cxrili 6.3.1).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
152
cxrili 6..3.1. sakuTari kapitalis angariSgebis dinamikis samuSao cxrili
sakuTari kapitalis muxlebi
2013 2014 2015 2016 2017 aT. l aT. l % aT. l % aT. l % aT.l %
-saaqcio kapitali
-saemisio kapitali
-ukan gamosyiduli aqciebi
-rezervebi mogebidan
-gadafasebis rezervi
-gaunawilebeli mogeba
--------------------------------------
jami
5730
1500
-
1100
580
1030
--------
9940
8190
1600
-
1200
580
860
------
12430
143
107
-
109
100
83
--------
125
8500
1150
-
800
790
1500
----
12740
148
77
-
73
136
146
----
128
8820
2000
-
800
500
900
------
13020
154
133
-
73
86
87
-----
131
10720
2200
(820)
5920
140
-
------
18160
187
147
-
538
24
-
--------
183
samuSao cxrilis 6.3.1-idan Sedgeba mxolod procentuli cxrili,
romelic TvalsaCinod warmoaCens mxolod tendenciebs (ix. cxrili 6.3.2).
cxrili 6.3.2. sakuTari kapitalis angariSgebis dinamikur tendenciebi %-ad 2013 welTan SedarebiT sakuTari kapitalis muxlebi 2013 2014 2015 2016 2017 saaqcio kapitali 100 143 148 154 187
saemisio kapitali 100 107 77 133 147
ukan gamosyiduli aqciebi 100 - - - -
rezervebi mogebidan 100 109 73 73 538
gadafasebis rezervi 100 100 136 86 24
Ggaunawilebei mogeba 100 83 146 87 -
jami 100 125 128 131 183
rogorc xedavT zrdis yvelaze maRali tempi axasiaTebs mogebidan
Seqmnil rezervebs da saaqcio kapitals. es imas niSnavs, rom mimidanre
wels gazrdilia wminda mogeba da biznesis aqtivoba.
Aamdenad, ramdenimewliani periodisaTvis dinamikuri cxrilis momzadeba
da sakuTari kapitalis muxlobrivi cvlilebebis tendenciebis gamovlena
saintereso daskvnebis saSualebas iZleva. aseve, sainteresoa sakuTari
kapitalisa da valdebulebebis tempebis SedarebiTi daxasiaTeba.
sakuTari kapitalis angariSgebdan aseve kargad Cans, sawarmoSi adgili
aqvs Tu ara kapitalis finansuri SenarCunebas da matebas.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
153
6.4. sakuTari kapitalis angariSgebis
koeficientebis analizi
sakuTari kapitalis angariSgebis mixedviTac arsebobs misi kerZo da
kombinirebuli koeficientebi.
sakuTari kapitalis angariSgebis kerZoO koeficientebia:
1. struqturuli da dinamikuri koeficientebi, romelic ukve ganxilul
iqna.
II. kombinirebuli koeficientebi, rogoricaa:
sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti =
= sakuTari kapitali / aqtivebis jami (6.4.1)
es koeficienti 0,0.5-ze dabali ar unda iyos.
sakuTari kapitalis leveriji =
= (valdebulebebi / sakuTari kapitali) (6.4.2)
es koeficienti erTis zemoT ukve finansuri riskis arsebobaze
miuTiTebs.
saaqcio kapitalis ukugeba =
= wminda mogeba / saaqcio kapitali (6.4.3)
igi aCvenebs ramdeni procenti mogeba miiReba yovel erT lar saaqcio
kapitalze.
sabaziso Semosavali 1 aqciaze = (wminda mogeba -–privivilegirebuli aqciebis dividendi = ------------------------------------------------------------------------------------------------; (6.4.4) Cvulebrivi aqciebis saSualo Sewonili raodenoba
Catardeba maTi dinamikuri, korelaciuri da faqtoruli analizi. am
da sxva maCveneblebis analizi sakuTari kapitalis analizis TemaSi iqneba
gadmocemuli.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. ra funqcias asrulebs sakuTari kapitali 2. axseniT kapitalis SenarCunebis koncefciis arsi 3. ra informacias moicavs sakuTari kapitalis angariSgeeba 4. daaxasiaTeT maCveneblebi: sabaziso da gazavebuli Semosavali erT aqciaze
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
154
t e s t e b i 1. romel aqciebs ewodeba privilegirebuli aqciebi: a. aqciebs, romlebic bazarze Tavisuflad mimoiqceva b. aqciebs, romlebzec gamocxadebulia dividendis ucvleli saprocento ganakveTi g. aqciebs, romlebic bazarze ar iyideba 2. ras ewodeba Cveulebrivi aqcia: a. romelsac ara aqvs winaswar gamocxadebuli dividendis ucvleli saprocento ganakveTi b. romlis mflobels ara aqvs xmis ufleba g. romlis Tavisuflad gayidva dauSvebelia 3, ras aCvenebs saaqcio kapitali a. aqcionerebis wils sawarmos aqtivebSi b. daricxuli dividendebis moculobas g. grZelvadiani aqtivebis moculobas
4. saaqcio kapitali buRaltrul balansSi aRiarebulia: a. gamoSvebuli aqciebis nominaluri RirebulebiT b. nayidi aqciebis nominaluri RirebulebiT g. gamoSvebuli aqciebis sabazro fasiT
5. sakuTari kapitalis cvlilebebis angariSgeba aris: a. finansuri angariSgebis elementi b. finansuri angariSgebis komponenti g. arcerTi pasuxi araa swori 6. sawarmos mogebis cvlileba:
a. cvlis sawarmos fulad Tanxebs b. cvlis sawarmos sakuTar kapitals g. cvlis ZiriTad saSualebebs
7. sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti aris: a. valdebulebebis fardoba sakuTar kapitalTan b. sakuTari kapitalis fardoba valdebulebeTan g. sakuTari kapitalis fardoba aqtivebis jamTan 8. saaqcio kapitalis ukugeba aris: a. wminda mogebis fardoba sakuTar sabrunav saxsrebTan b. wminda mogebis fardoba saaqcio kapitalTan g. saaqcio kapitalis fardoba sakuTar kapitalTan 9. 1 cali 100 l nominaluri Rirebulebis obligacia SeiZleba gadaicvalos oci
laris nominaluri Rirebulebis 5 Cveulebriv aqciaze. sul gamoSvebulia 15000 cali obligacia.
ras udris gazavebis efeqtis mqone Cveulebrivi aqciebis ricxvi: a. 75 000 erT
b. 15 000 erT g. 90 000 erT
10. koeficienti: valdebulebebi Sefardebuli sakuTar kapitalTan, Tu gaizrdeba, gamoiwvevs sawarmos finansuri riskebis: a. zrdas
b. Semcirebas g. aranair zegavlenas ar moaxdens
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
155
a m o c a n e b i amocana 6.1. erT-erTi kompaniis sakuTari kapitalis Sesaxeb mocemulia Semdegi informacia (aT. l):
saaqcio kapitali 2340 saemisio kapitali 900 ukan gamosyiduli aqciebi (23) rezervebi mogebidan 780 gadafasebis rezervi 200 gaunawilebeli mogeba 50
moTxovna: moamzadeT sakuTari kapitalis struqturuli cxrili amocana 6.2. sawarmos sakuTari kapitalis Sesaxeb arsebobs oTxi wlis informacia (aT.l): 2014 2015 2016 2017
saaqcio kapitali 2340 3450 4300 5700 saemisio kapitali 900 1200 1300 1300 rezervebi mogebidan 780 920 1100 1500 gadafasebis rezervi 200 200 320 390 gaunawilebeli mogeba 50 80 - - moTxovna: SeadgineT sakuTari kapitalis angariSgebis dinamikis samuSao cxrili
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
156
Tavi 7. sawarmos qonebrivi
mdgomareobis analizi
yoveli sawarmo sakuTari safinanso-ekonomikuri miznebis misaRwevad saTanado saxis resursebs flobs, romelTa marTvis doneze didadaa damokidebulia sawarmos saboloo safinanso-ekonomikuri Sedegebi. arsebuli resursebis efeqtiani marTvis miznebisaTvis mimdinareobs
sawarmos gankargulebaSi arsebuli qonebis yovelmxrivi analizi. mocemul TavSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi:
sawarmos qonebrivi mdgomareobis maCveneblebi;
sawarmos aqtivebis dafinansebis mimarTulebebi;
mimdinare aqtivebis struqturuli da dinamikuri analizi;
wminda mimdinare aqtivebis analizi.
7.1. sawarmos qonebrivi mdgomareobis
analizis amocanebi, maCveneblebi
da informaciuli baza sawarmos qonebrivi mdgomareobis analizis dros Seiswavleba sawarmos
gankargul;ebaSi myofi materialuri, fuladi da aramaterialuri
resursebis moculobis, struqturis da dinamikis maCveneblebi. amasTan,
sawarmos resursebi anu aqtivebi ganixileba erTi mxriv funqcionaluri
saxeebis mixedviT da dafinanesebis wyaroebis mixedviT - meore mxriv.
sawarmos qonebrivi mdgomareobis analizis amocanebia:
sawarmos qonebis anu aqtivebis struqturis Seswavla;
mimdinare aqtivebis struqturisa da dinamikis Seswavla.
grZelvadiani aqtivebis struqturis, dinamikis da mdgomareobis
Seswavla.
aqtivebis dafinansebis wyaroebis struqturuli Seswavla.
analizis mizania gamonaxos aqtivebisa da maTi dafinansebis wyaroebis
optimaluri struqturis miRwevis gzebi.
analizis informaciul wyaros warmoadgens buRaltruli balansis
mimdinare da wina wlebis faqtobrivi da gegmuri informacia (Sida
analizisaTvis, romelsac finansuri menejmenti atarebs). finansur
menejments SesaZloa daWirdes sxva ufro detaluri informaciac.
magaliTad, informacia moZvelebuli aqtivebis da danakargebis Sesaxeb.
sawarmos qonebrivi mdgomareoba Seiswavleba maTi struqturuli da
dinamikuri keoficientebis, mdgomareobis da gamoyenebis maCveneblebis
meSveobiT.
es maCveneblebia:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
157
A aqtivebis moculobis cvlileba anu gadaxrebi wina welTan an gegmasTan
SedarebiT, romelic buRaltruli balansis monacemebis safuZvelze
ganisazRvreba. aRricxvis saerTaSoriso standartebis moTxovnis
Sesabamisad, balansSi, aqtivebis SemadgenlobaSi ZiriTadi saSualebebi
narCeni RirebulebiTaa mocemuli (anu cveTisa da gaufasurebis zaralis
Tanxebis gamoricxviT). xolo, moTxovnebi (anu debitoruli davalianebebi)
Semcirebulia saeWvo moTxovnebis TanxiT. aqtivebis sabalanso Rirebuleba
cxadia, xSirad ar emTxveva maT mimdinare sabazro Rirebulebas. Aamitom,
periodulad xdeba grZelvadiani aqtivebis gadafaseba. Sesabamisad, aqtivebis
realuri zrdis da efeqtianobis gansazRvrisTvis, analizis dros
mizanSewonilia, gadafasebis Sedegebis gavlena aqtivebis moculobidan
gamoiricxos. aqtivebis moculobis zrda sawarmos ekonomikuri potencialis
zrdas niSnavs.
mimdinare aqtivebis xvedriTi wili aqtivebSi – gaiangariSeba mimdinare
aqtivebis SefardebiT aqtivebis mTlian jamTan, gamravlebuli 100%-ze. igi
aCvenebs ra wili uWiravs mimdinar aqtivebs mTel aqtivebSi. Mmimdinare
aqtivebi iseTi qonebaa, romelic balansis Sedgenis dRidan Tormeti Tvis
ganmavlobaSi navaraudevia gadaiqces gacvlis saSualebad anu gadaiqceva
fulad saxsrebad. amis gamo, mimdinare aqtivebs mobilur aqtivebs an
sabrunav saSualebebs an sabrunav kapitalsac uwodeben.
grZelvadiani aqtivebis xvedriTi wili mTlian aqtvebSi – gamoiTvleba
aseve buRaltruli balansis informaciis safuZvelze, grZelvadiani
aqtivebis moculobis SefardebiT aqtivebis saerTo jamTan, gamravlebuli
100%-ze. grZelvadiani aqtivebi aramobilur anu nela mbrunav aqtivebs
warmoadgenen. isini balansis Sedenis TariRidan erT welze meti xnis vadiT
gamoiyeneba sawarmoSi.
grZelvadian aqtivebs miekuTvneba ZiriTadi saSualebebi, aramaterialuri
aqtivebi, grZelvadiani nayidi fasiani qaRaldebi da grZlvadiani
moTxovnebi.
ZiriTadi saSualebebi sawarmos teqnikuri bazis dgomareobis
ganmsazRvrelia. igi Tavis mxriv aqtiur da pasiur nawilad iyofa.
Aanalizis dros interess iwvevs aqtiuri ZiriTadi saSualebebis (muSa
manqana-mowyobilobebis) xvedriTi wili mTel ZiriTad saSualebebSi,
romelic gaiangariSeba manqana-danadgarebis sabalanso Rirebulebis
SefardebiT ZiriTadi saSualebebis mTlian moculobasTan.
aseve, Seiswavleba ZiriTadi saSualebebis cveTis koeficienti, romelic
gaiangariSeba dagrovili cveTis Tanxis SefardebiT ZiriTadi saSualebebis
pirvandel RirebulebasTan. igi aCvenebs ZiriTadi saSualebebis
Rirebulebis ra nawilia gadatanili Seqmnili prodqciis
TviTRirebulebaSi. igi agreTve ZiriTadi saSualebebis asakobriv
mdgomareobasac axasiaTebs. cveTis koeficienti rac ufro axlosaa erTTan,
ZiriTadi saSualebebi miT ufro Zvelia. cveTis koeficienti SeiZleba
procentuladac gamoisaxos.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
158
ZiriTadi saSualebebis vargisianobis koeficienti aris ZiriTadi
saSualebebis sabalanso Rirebulebis fardoba mis pirvandel Rirebuleba-
sTan. igi axasiaTebs ramdeni procenti darCa ZiriTadi saSualebebis
Rirebulebis amowurvamde anu eqsploataciidan gasvlamde.
ZiriTadi saSualebebis ganaxlebis koeficienti – gaiangariSeba wlis
ganmavlobaSi SeZenili axali ZiriTadi saSualebebis Rirebulebis
SefardebiT wlis bolos arsebuli ZiriTadi sasualebebis RirebulebasTan.
igi axasiaTebs ZiriTadi saSualebebis ganaxlebis dones mocemul periodSi.
wminda aqtivebis Rirebuleba – warmoadgens sxvaobas aqtivebis sabalanso
Rirebulebasa da valdebulebebis moculobas Soris. igi axasiaTebs qonebis
im nawils, romelic mewarmes sakuTari saxsrebiT aqvs SeZenili. rac ufro
maRalia wminda aqtivebis wili sabalanso Rirebulebis mimarT, miT ufro
dabalia biznesis finansuri riskebi.
mimdinare anu sabrunavi saSualebebis gamoyenebis mdgomareobis
daxasaTebisaTvis gamoiyeneba Semdegi maCveneblebi:
sakuTari sabrunavi saxsrebi, romelic mimdinare aqtivebsa da mimdinare
valdebulebebisa da mimdinare aqtivebSi dabandebuli grZelvadiani
valdebulebebis jams Soris sxvaobiT ganisazRvreba.
sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofa – aCvenebs, materialuri
maragebi ifareba Tu ara sakuTari sabrunavi saxsrebiT. ganisazRvreba
sakuTar sabrunav saxsrebsa da moklevadiani materialuri aqtivebis naSTebs
Soris sxvaobiT an xvedriTi wilis koeficientiT.
sawarmoo maragebis wili mimdinare aqtivebSi da ase Semdeg.
A amdenad, aqtivis struqturuli koeficientebi mTlianad balansis
informaciis safuZvelze gamoiTvleba..
qonebrivi mdgomareobis analizis dros Seiswavleba agreTve ama Tu im
saxis aqtivis cvlilebis tempebi dinamikaSi anu maTi cvlilebebi ramdenime
wlian periodSi.
dinamikuri analizi, rogorc wesi, pasuxobs kiTxvaze, mocemuli
maCvenebeli aRebul sakvlev periodSi izrdeboda, mcirdeboda, stabilurad
icvleboda Tu meryeobda. amasTan adgens, mocemuli maCveneblis dinamikuri
cvlilebebi rogor gavlenas axdenda saboloo finansur Sedegebze
(mogeba/zaralze).
7.2. mimdinare aqtivebis struqturuli
da dinamikuri analizi
sawarmos aqtivebis struqturuli analizis mizania dadgindes, wlis
ganmavlobaSi, mimdinare aqtivebis SemadgnelobaSi rogori strqturuli
Zvrebi moxda. kerZod, wlis dasawyisTan SedarebiT, wlis bolos
mniSvnelovnad romeli saxis mimdinare aqtivi gaizarda an Semcirda. amasTan,
aucileblad gaTvaliswinebul unda iqnas sawarmos dargobrivi da
teqnologiuri Taviseburebebi. Tu magaliTad saanalizo sawarmo Rvinisa da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
159
koniakis kompaniaa, maSin mza produqciis maragebis wilis zrda Cvulebriv
movlenad iTvleba, radgan es produqtebi rac ufro daZvelebulia, miT
ufro Zvirfasi. magram, igive ver gavrceldeba xilis wvenebis, sakvebi
produqtebis mwarmoebel, tansacmlis, fexsacmlis da sxva msgavs sawarmoTa
mimdinare aqtivebze.
saWiroa Semdegi safexurebis gavla:
1. mimdinare aqtivebis samuSao struqturuli cxrilis momzadeba
ramdenime wlisaTvis (ix. cxrili 7.2.1.);
2. struqturuli cxrilis warmodgena mxolod procentulad (ix.
cxrili 7.2.2.) da misi interpretaciebi;
3. TvalsaCinoebisaTvis diagraebis momzadeba;
3. gadaxrebis dadgena wlis dasawyisTan SedarebiT da
interpretaciebi.
cxrili 7.2.1 mimdinare aqtivebis struqturis samuSao cxrili
Mmimdinare aqtivebi 2013 2014 2015 2016 2017
aT.l xv.w.% aT.l xv.w.% aT.l xv.w% aT.l xv.w.% aT.l xv.w.% fuladi Tanxebi masalebi daumTavrebeli produqcia mza produqcia saqoneli moTxovna miwodebidan misaRebi procentebi -------------------------- jami
4200 1400 780 1800 580 1000 180 ------ 9940
42,25 14,08 7,85 18,11 5,84 10,06 1,81 ----- 100
3900 1460 800 1700 500 1100 190 ------ 9650
40,41 15,13 8,29 17,62 5,18 11,40 1,97 ----- 100
4350 1500 820 1800 440 1350 150 ---- 10410
41,79 14,41 7,88 17,29 4,23 12,96 1,44 ----- 100
4100 1710 810 2000 270 1100 200 ---------- 10190
40,24 16.78 7,95 19,63 2,65 10,79 1,96 ------ 100
4730 3100 430 2500 270 2100 250 ------ 13 380
35,35 23,17 3,21 18,68 2.02 15,70 1,87 ------ 100
samuSao cxrilSi 7.2.1. – rogorc xedavT, Setanilia Tanxobrivi
maCveneblebi da yovel wels gamoTvlilia xvedriTi wilis koeficientebi
procentulad jamis mimarT. magaliTad, 2017 wels, 4730/13380 * 100% = 35,35%;
3100/13380 * 100% = 23,17% da a.S. samuSao cxrilis safuZvelze Sedgeba
mimdinare aqtivebis struqturuli cxrili mxolod procentebSi (ix. cxrili
7.2.2.).
rogorc struqturuli cxrilidan Cans, mimdinare aqtivebSi yvelaze
maRali wili, mTeli periodis ganmavlobaSi, fulad Tanxebs eWira. Tumca,
igi yovelwliurad mcirdeboda da 2017 wels misi wili mimdinare aqtvebSi
6,9 procentuli punqtiT daeca (35,35-42,25). imave periodSi gazrdilia
masalebis da moTxovnebis wili. rogorc wesi, moTxovnebis zrda iwvevs
fuladi Tanxebis Semcirebas. masalebis naSTebis zrda SesaZloa warmoebis
Seferxebis Sedegi iyos. amitom, menejmenti kvlevas am mimarTulebiT
gaaZlierebs, raTa ipovos misi gamomwvevi mizezebi.
struqturuli analizis cxrilSi yuradReba unda mieqces im muxlebis
Semdgom detalur analizs, romlis xvedriTi wilic yvelaze metad
Seicvala (gadaixara) wlis dasawyisTan SedarebiT. 7.2.2. cxrilis
maCveneblebidan Cans, rom mimdinare aqtivebis SemadgenlobaSi yvelaze
metad Semcirda fuladi Tanxebis xvedriTi wili (19,75 punqtiT). xolo
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
160
yvelaze metad gaizarda masalebisa da moTxovnebis xvedriTi wili. Ees
sayuradRebo movlenaa da analitikosma (finansurma menejerma) am
mimarTulebiT detalurad unda gamoikvlios maTi gamomwvevi mizezebi da
daadginos, ramdenad warmoadgens igi safrTxes firmis
gadaxdixunarianobisaTvis. cxrili 7.2.2. saanalizo sawarmos mimdinare aqtivebis struqtura procentebSi M mimdinare aqtivebi 2013 2014 2015 2016 2017 - fuladi Tanxebi -masalebi -daumTavrebeli produqcia -mza produqcia -saqoneli -moTxovna miwodebidan -misaRebi procentebi -------------------------- jami
42,25 14,08 7,85 18,11 5,84 10,06 1,81 ----- 100
40,41 15,13 8,29 17,62 5,18 11,40 1,97 ----- 100
41,79 14,41 7,88 17,29 4,23 12,96 1,44 ----- 100
40,24 16.78 7,95 19,63 2,65 10,79 1,96 ------ 100
35,35 23,17 3,21 18,68 2.02 15,70 1,87 ------ 100
Semdeg Seiswavleba mimdinare aqtivebis gadaxrebi mimdinare wlis
bolos, wlis dasawyisTan SedarebiT (ix. cxrili 7.2.3.). rogorc imave
cxrilidan Cans, saanalizo sawarmo `kolxeTSi~ wlis bolosaTvis, wlis
dasawyisTan SedarebiT, mimdinare aqtivebi 1000 aT. lariT (13380-10190)
gaizarda.
Semdeg detalurad ganixileba da Sefasdeba mimdinare aqtivebis calkeuli muxlebis gadaxrebi. magaliTad, mimdinare aqtivebSi arsebuli calkeuli gadaxrebi SeiZleba Semdegnairad iqnas naCvenebi (ix. cxrili 7.2.3. romlis maCveneblebi aRebulia 7.2.1. cxrilidan).
cxrili 7.2.3 saanalizo sawarmos mimdinareEaqtivebis gadaxrebi 2017 wlis bolos, wlis dasawyisTan SedarebiT (aTas larebSi)
Mmimdinare aqtivebi wlis dasawyisSi
wlis bolos
Ggadaxra (+, _)
fuladi Tanxebi masalebi daumTavrebeli warmoeba mza produqcia saqoneli moTxovna miwodebidan misaRebi procentebi
--------------------- jami
4 100 1 710 810 2 000 270 1 100 200 -------- 10 190
4 730 3 100 430 2 500 270 2 100 250 ---------- 13 380
+ 630 +1 390 _ 380 + 500 _ +1 000 + 50 ---------- +3 190
gadaxrebis analizi aCvenebs, rom saanalizo sawarmoSi, mimdinare
aqtivebSi wlis bolos, wlis dasawyisTan SedarebiT, yvelaze metad
gaizarda masalis maragis muxli, rac SeiZleba obieqturi mizezebiT iyos
gamowveuli, magaliTad, sawarmoo programis gazrdiT an fasebis zrdiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
161
SeiZleba arasasurveli faqtiTac iyos gamowveuli, rogoricaa, warmoebis
procesis Seferxeba an masalis moZveleba. uaryofiT movlenad SeiZleba
CaiTvalos moTxovnebis naSTebis zrda sul 1000 aT.lariT. maSin, rodesac
fuladi Tanxebi mxolod 630 aTasi lariT gaizarda.
rac Seexeba mimdinare aqtivebis dinamikas (ix. cxrili 7.2.4.), saanalizo
periodis ganmavlobaSi igi zrdis tendenciiT xasiaTdeboda. gansakuTrebiT
maRali tempiT, orjer da metad gaizarda masalebis da moTxovnebis
naSTebi, rac arasasurveli movlenaa. amitom, menejmentma am mimarTulebebiT
ufro detaluri analizi unda Caataros. cxrili 7.2.4.
saanalizo sawarmos mimdinare aqtivebis dinamika
%-ad 2013 welTan SedarebiT
Mmimdinare aqtivebi 2013 2014 2015 2016 2017
fuladi Tanxebi masalebi daumTavrebeli warmoeba mza produqcia saqoneli moTxovna miwodebidan misaRebi procentebi
--------------------- jami
100 100 100 100 100 100 100 ----- 100
93 104 103 94 67 110 105 -------- 97
104 107 105 100 67 135 83 ------ 105
98 122 104 111 90 110 111 ------- 107
113 221 51 139 90 210 139 -------- 135
SevniSnavT, rom dinamikuri cxrilebis pirvel svetSi sabaziso
wlis done aris 100%. masze maRali procentuli maCvenebeli matebas,
dabali ki Semcirebas niSnavs. amis TvalsaCinoebisaTvis 2013 wels yvela
maCvenebeli 100 %-iTaa naCvenebi. dinamikur cxrilebSi amieridan sabaziso
weli naCvenebi aRar iqneba, radgan amis aucilebloba ar arsebobs.
saerTod, uaryofiT movlenad iTvleba fuladi Tanxebis wilis
Semcireba, maragebisa da moTxovnebis wilis zrda, valdebulebebis
winmswrebi tempiT zrda mimdinare aqtivebTan SedarebiT.Ees yvelaferi
imaze metyvelebs, rom avansirebuli Rirebulebis brunvadoba neldeba,
izrdeba kreditorebze sawarmos damokidebulebis xarisxi da finansuri
mdgomareoba mZimdeba.
7.3. grZelvadiani aqtivebis struqturuli
da dinamikuri analizi
finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebis gansazRvrebiT
grZelvadian aqtivebs miekuTvneba erT welze meti vadis qoneba. kerZod:
ZiriTadi saSualebebi, investiciebi, grZelvadiani fasiani qaRaldebi,
aramaterialuri aqtivebi, grZelvadiani moTxovnebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
162
pirvel rigSi grZelvadiani aqtivebis struqtura Seiswavleba (ix.
cxrili 7.3.1), romelic saerTo warmodgenas qmnis sawarmos sainvesticio
da finansuri politikis Sesaxeb. Tuki sawarmos grZelvadian aqtivebSi
maRali xvedriTi wili miwas da Senoba-danadgarebs uWiravs, imaze
mianiSnebs, rom biznesi farTovdeba.
cxrili 7.3.1. grZelvadiani aqtivebis struqturis samuSao cxrili
grZelvadiani aqtivebi 2013 2014 2015 2016 2017
aT.l xv.w.% aT.l xv.w.% aT.l xv.w% aT.l xv.w.% aT.l xv.w.% -miwa -Senobebi -danadgarebi -obligaciebi -aramaterialuri aqtivebi -------------------------- jami
1000 5000 4760 2000 - ----- 12760
7,84 39,18 37,30 15,68 - ---- 100
1000 5200 4580 2000 - ----- 12780
7,82 40,69 35,84 15,65 - ----- 100
1000 5150 4900 2000 - ----- 13050
7,66 39,46 37,55 15,33 - ---- 100
1000 6360 5260 2000 - ------ 14620
7.0 43,0 36,0 14,0 - ----- 100
1000 9220 9000 2000 1530 ---- 22750
4,40 40,53 39,56 8,79 6,72 ---- 100
grZelvadian aqtivebSi Tuki maRali xvedriTi wili nayid obligaciebs
ukavia, es imas niSnavs, rom kompanias Tavisufali fuladi aqtivi Seeqmna,
romelic damatebiTi fulis miRebis mizniT daabanda. aseve, maRali
investiciebi niSnavs, rom wili gaaCnia sxvis sakuTar kapitalSi, romelsac
aseve damatebiTi Semosavlebi moaqvs dividendis saxiT da maSasadame,
biznesi aqtiuria.
samuSao cxrilis safuZvelze Sedgeba struqturuli cxrili 7.3.2.,
romelic mxolod procentul maCveneblebs asaxavs da amdenad, Zalian
TvalsaCinoa. analitikosebi aseTi cxrilis safuZvelze struqturul
diagramebsac ageben. rogorc cxrilidan Cans, saanalizo sawarmos
grZelvadian aqtivebSi yvelaze maRalia Senobebisa da danadgarebis
procentuli wili, rac imaze miuTiTebs, rom menejmenti warmoebas
afarToebda. cxrili 7,3,2,
saanalizo sawarmos grZelvadiani aqtivebis
struqtura %-ad
gZelvadiani aqtivebi 2013 2014 2015 2016 2017
- miwa - Senobebi - danadgarebi - obligaciebi - aramaterialuri aqtivebi -------------------------- jami
7,84 39,18 37,30 15,68 - ---- 100
7,82 40,69 35,84 15,65 - ----- 100
7,66 39,46 37,55 15,33 - ---- 100
7,0 43,0 36,0 14,0 - ----- 100
4,40 40,53 39,56 8,79 6,72 ---- 100
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
163
saanalizo sawarmos agreTve Sesyiduli aqvs obligaciebi, saidanac
saprocento Semosavals iRebs. amrigad, menejmenti Semosavlebis
diversifikaciis politikas axorcielebs, riTac saerTo Semosavlianobis
stabilurobas uwyobs xels.
cxrili 7.3.3.
saanalizo sawarmos grZelvadiani aqtivebis
dinamika %-ad 2013 welTan SedarebiT
grZelvadiani aqtivebi 2014 2915 2016 2017
- miwa - Senobebi - danadgarebi - obligaciebi - aramaterialuri aqtivebi -------------------------- jami
100 103 96 100 - -------- 100
100 103 103 100 - -------- 102
100 127 111 100 - ------ 115
100 184 189 100 - ------- 178
grZelvadiani aqtivebis dinamikuri analizi (ix. cxrili 7.3.3.) aCvenebs
grZelvaidani aqtivebi aRebul periodSi zrdis tendenciiT xasiaTdeboda.
dinamikuri analizis dros mowmdeba mimdinare aqtivebis zrdis tempi
aRemateba Tu ara grZelvadiani aqtivebis zrdis temps. saanalizo
sawarmoSi piriqiT, grZelvadiani aqtievbis zrdis tempi mniSvnelovnad
aRemateba mimidanre aqtivbis zrdis temps, rac arasasurveli movlenaa.
finansuri menejmenti ganskuTrebul yuradRebas aqcevs ZiriTadi
saSualebebis mdgomareobis xarisxs. am mizniT, struqturisa da dinamikis
ganxilvis Semdeg, Seiswavleba ZiriTadi saSualebebis mdgomareobis
maCveneblebi, rogoricaa cveTis, vargisianobis, ganaxlebis da brunvadobis
koeficientebi. GSeZenili axali ZiriTadi saSualebebi
K ganaxlebis = --------------------------------------------------------------------------- (7.3.1.) ZiriTadi saSualebebis pirvandeli Rirebuleba
igi aCvenebs, ZiriTadi saSualebebis ganaxlebis dones anu axali ZiriTadi saSualebebis wils mTel ZiriTad saSualebebSi.
D dagrovili cveTa K cveTis = ---------------------------------------------------------------------- (7.3.2) ZiriT. saS. Ppirvandeli RirebulebiT igi aCvenebs ZiriTadi saSualebebis Rirebulebis ra nawilia gadasuli
Seqmnili produqciis TviTRirebulebaSi. EagreTve, es koeficienti rac
ufro maRalia, miT metad daZvelebulia ZiriTadi saSualebebi.
ZirT. saS. sabalanso RirebulebiT K vargisianobis = -------------------------------------------------------------------- (7.3.3.) ZiriT. saS. Ppirvandeli RirebulebiT
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
164
vargisianobis koeficienti rac ufro maRalia, niSnavs, rom ZiriTadi
saSualebebis ganaxlebis donec maRalia. cveTisa da vargisianobis
koeficientebis cvlilebebs urTierTSebrunebuli tendencia axasiaTebT.
maTi jami yovelTvis erTis toli unda iyos.Gganaxlebis koeficienti roca
izrdeba, izrdeba vargisianobis koficienti da mcirdeba cveTis
koeficienti. Tu dinamikaSi, ganaxlebis koeficienti ecema da vargisianobis
koeficienti izrdeba, es imaze metyvelebs, rom cveTis xarjebi
xelovnuradaa Semcirebuli.
wliuri cvTis xarji
K ZiriTadi saSualebebis brunvadobis = ------------------------------------------------- (7.3.4.)
Zir. saS. pirvandeli Rirebuleba
es koeficienti pasuxobs kiTxvaze: ZiriTadi saSualebebis pirvandeli
Rirebulebis (TviTRirebulebis) ramdeni procenti Semobrundeba weliwadSi
anu gadadis xarjebSi da ukan brundeba fulis saxiT. magaliTad, sanalizo
sawarmos 2017 wlis mogeba/zaralis angariSgebiT, cveTis xarji 2240 aT.
lars Seadgens. xolo pirvandeli Rirebuleba finansur angariSgebaSi ar
Cans. amitom, SeiZLeba Semdegi damokidebulebis gamoyeneba:
ZiriTadi saSualebebis pirvandel Rirbulebas minus pirvandeli
Rirebulebisa da vargisianobis koeficientis namravli, udris maT
sabalanso Rirebulebas.
ZiriTadi saSualebebis pirvandeli Rirebuleba radgan vargisianobis
koeficientebi mocemulia, maSin, pirvandeli Rirebuleba aRvniSnoT x-iT.
SeiZleba Sedges Semdegi toloba:
x – 0,708x = 11000 aT.l.
aqedan, ZiriTadi saSualebebis pirvandeli Rirebuleba 2017 wlis
blosaTvis aris 37672 aT.l. amis Semdeg gamoiTvleba ZiriTadi saSualebebis
brunvadoba: 2240/37672 = 0,0595 anu 5,95%. maSasadame, ZiriTadi saSualebebis
Rirebulebis 5,95% Semobrundeba weliwadSi anu gadaiqceva fulad
saSualebad.
ZiriTadi saSualebebis mdgomareobis maCveneblebi warmodgenilia 7.3.4.
cxrilSi, imave saanalizo sawarmos magaliTze.
cxrili 7.3.4. ZiriTadi saSualebebis mdgomareobis koeficientebi maCveneblebi
2013 2014 2015 2016 2017
ganaxlebis koeficienti
cvTis koeficienti
vargisianobis koeficienti
Zir.saS, brunvadoba
0,105
0,161
0,839
0,124
0,222
0,778
0
0,275
0,725
0,080
0,307
0,693
0,245
0,292
0,708
0,0595
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
165
gamoTvlebi aCveneben, rom saanalizo sawarmoSi, ZiriTadi
saSualebebis ganaxlebis koeficienti didi meryeobiT xasiaTdeboda. 2015
wels igi nulis toli iyo. xolo cveTis koeficienti gansakuTrebiT
maRalia 2016 wels, roca mosalodneli iyo, rom cveTis Tanxa
mniSvnelovnad ar unda gazrdiliyo, radgan ganaxlebis done Zalian
dabali iyo. SeiZleba vivaraudoT, rom cveTis Tanxa xelovnurad aris
gazrdili. menejmentma unda gadaamowmos cveTis daricxvis arebuli
saaRricxvo politika.
mocemuli koeficientebis meryeobis xarisxis SedarebisaTvis SeiZleba
maTi variaciis koeficientebis gamoTvla. misi gamoTvlis formula
pirvel TavSia mocemuli. variaciis koeficieti rac ufro axlosaa 100-
Tan, miT maRalia maCveneblis meryeobis xarisxi. cxrili 7.3.5
ZiriTadi saSualebebis mdgomareobis K koeficientebis dinamika (%-ad 2007 welTan SedarebiT)
maCveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017
ganaxlebis koeficienti
cveTis koeficienti
vargisianobis koeficienti
100
100
100
13
138
93
0
171
86
76
191
83
233
181
84
7.3.5. cxrilSi motanili maCveneblebis gamoTvla wliuri finansuri
angariSgebis informaciiT cxadia SeuZlebelia, magram, rogorc adre
aRvniSneT, finansuri menejmentisaTvis am informaciis mopoveba advilia.
rogorc imave cxrilidan Cans, 2017 wels ZiriTadi saSualebebis
ganaxlebis koeficienti orjer gaizarda, vargisianobis koeficientis
tempi ki Semcirebulia. menejmentma detalurad unda gamoikvlios ra aris
amis mizezi. SesaZloa ZiriTadi saSualebebis SefasebaSi raRac xarvezebi
arsebobs. unda gadamowmdes, rogor tardeba ZiriTadi saSualebebis
gadafaseba da testireba gafasurebaze.
7.4. sawarmos aqtivebis dafinansebis
wyaroebis struqturuli analizi
sawarmoTaAqonebrivi daxasiaTebisaTvis, garda maTi struqturisa da
dinamikis Seswavlisa, agreTve aucilebelia maTi dafinansebis wyaroebis
struqturis optimalurobis dadgena. Tuki aRmoCndeba, rom sawarmos
aqtivebis 50%-ze meti valdebulebebiTaa dafinansebuli, aseTi sawarmoebi
finansur sandoobas kargaven (garda komerciuli bankebisa, radgan isini
TavianTi saqmianobis Taviseburebebidan gamomdinare, ZiriTadad sxvisi
fuliT muSaoben). ase rom, kompanias SeiZleba didi qoneba gaaCndes, magram
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
166
Tuki am qonebis naxevarze meti valdebulebebis xarjzea SeZenili, es
niSnavs, rom is qoneba realurad misi araa da gakotrebis maRali riskebi
arsebobs.
sawarmos qonebis dafinansebis wyaroebi, rogorc wesi, buRaltruli
balansis pasivSia warmodgenili. cnobili sabalanso toloba, rom aqtivi
udris sakuTari kapitalisa da valdebulebebis jams, SeiZleba Semdegi
saxiTac iqnes warmodgenili: ga + (ma _ mv) _ gv = sk + r + gm; sadac, (7.4.1.) ga – aris grZelvadiani aqtivebi; ma – aris moklevadiani aqtivebi; mv – aris moklevadiani valdebulebebi; gv – aris grZlevadiani valdebulebebi; sk – saaqcio kapitali; r – rezervebi, saemisio kapitalis CaTvliT; gm – gaunawilebeli mogeba.
A anu, grZelvadiani aqtivebisa da sakuTari sabrunavi saxsrebis jams,
gamoklebuli grZelvadiani valdebulebebi, miiReba sakuTari kapitalis
moculoba.
marTlac, saanalizo sawarmos buRaltruli balansis informaciis
mixedviT 2017 wlis bolos miiReba:
22750 + (13380 _ 10930) _ 7040 = 18160
maSasadame, sakuTari sabrunavi saxsrebis zrda sakuTar capitals, sxva
Tanabar pirobebSi zrdis, xolo valdebulebebis zrda – amcirebs.
dReisaTvis sawarmos qonebis dafinansebis wyaroebi moicavs rogorc
tradiciul, ixe axal instrumentebs.
Ddafinansebis tradiciul wyaroebs miekuTvneba; wilobrivi fasiani
qaRaldebi (aqciebi da obligaciebi), sabanko sesxebi, sagadasaxado
sainvesticio krediti (igi gulisxmobs gadasaxadebis gadavadebas. sawarmos,
romelic aseTi kreditiT sargeblobs, SeuZlia qonebis gadasaxadi 10%-iT
Seamciros. oRond, zogierT saxelmwifoSi sagadasaxado kreditis sididem
kalendaruli wlis mogebis gadasaxadis 50%-s ar unda gadaaWarbos. aseTi
kreditis misaRebad sawarmom sagadasaxado inspeqciasTan specialuri
xelSekruleba unda gaaformos). dafinansebis tradiciul wyaroebs agreTve
miekuTvneba saemisio kapitali da gaunawilebeli mogeba.
rac Seexeba moklevadian valdebulebebs (sabanko sesxis garda), isini
pirdapiri mniSvnelobiT dafinansebis instrumentebs ar warmoadgenen,
magram, qmnian sawarmos moklevadian mozidul saxsrebs, romlebic
uzrunvelyofen saqonlis moZraobas mimwodeblebsa da myidvelebs Soris.
sawarmos grZelvadiani dafinanseba SeiZleba moxdes grZelvadiani
dafinansebis axali instrumentebiT, rogoricaa: ofcioni, lizingi,
frenCaizingi, giravnobis operaciebi, saprocento svopebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
167
ofcioni warmoadgens SeTanxmebas or investors Soris, romelTaganac
erTi gamoiwers da yidis ofcions, xolo meore yidulobs mas da iZens
uflebas ofcionis periodis ganmavlobaSi fiqsirebuli fasiT iyidos an
gayidos dasaxelebuli aqtivi.
msoflioSi cnobilia sami saxis ofcioni: kompaniis aqciis SeRavaTiT
Sesyidvis ufleba, varanti, gamyidvelisa da myidvelis ofcionebi.
SeRavaTebiT aqciebis Sesyidvis ufleba warmoadgens specifikur finansur
instruments, romlis aucileblobas iwvevs aqcionerebis survili, Tavidan
aicilon Semosavlebis wilis SemcirebiT gamowveuli danakargebi, axali
aqcionerebis gamoCeniT an aqciebis damatebiTi emisiiT. ofcionis fasian
qaRaldze miTiTebulia aqciebis raodenoba, romelTa SeZena fiqsirebuli
SeRavaTiani fasiT anu xelmoweris fasiT unda moxdes. aseTi ofcionis vada
erT wlamdea. SeRavaTiani aqciebi bazarze Tavisuflad mimoiqceva. Ffasi
erT aqciaze ganisazRvreba sabazro fasze dabla.
varanti sityva-sityviT, raime garantirebul movlenas niSnavs. Ffinansur
menejmentSi varanti warmoadgens fasian qaRalds, romelic uflebas iZleva,
misma mflobelma, gansazRvrul periodSi fiqsirebuli fasiT iyidos an
gayidos aqciebi. varantis vada SeiZleba ramdenime wliTac ganisazRvros.
varantebi Cveulebriv kompaniis saobligacio sesxTan erTad gamoicema.
aucileblobis SemTxvevaSi, SeiZleba varantis dabruneba da sakuTari
fulis miReba.
myidvelisa da gamyidvelis ofcionebi aseve warmoadgens kontraqtis
saxesxvaobas, romelic finansuri instrumentis fiqsirebuli fasiT yidva-
gayidvis uflebas iZleva, drois garkveul periodSi. amasTan, saWiroa
aRiniSnos, rom myidvelisa da gamyidvelis ofcionebs uSualo kavSiri
sawarmos finansur menejerTan ara aqvs, radgan aseTi kontraqtebidan
Semosavlebs sabrokero kompaniebi iReben, romlebic fasiani qaRaldebis
operaciebiT arian dakavebulni. myidvelebica da gamyidvelebic cdiloben
aqciebis kursis cvlilebis Sedegad mogeba miiRon. ofcionis myidvelebi –
aqciis fasis daweviT, ofcionebis gamyidvelebi ki _ fasis aweviT arian
dainteresebulni.
girao warmoadgens valdebulebebis uzrunvelyofis xerxs, romlis
drosac kreditori, anu giraos mimRebi uflebas iZens, valis amoRebis mier
valdebulebebis Seusruleblobis SemTxvevaSi, sanacvlod dagiravebuli
qoneba daitovos.
Tanamedrove pirobebSi, komerciuli bankebi grZelvadiani sesxebis gacemis
dros, giraos moiTxoven. SeTanxmeba giravnobis Sesaxeb dgeba kanoniT
dadgenili werilobiTi formiT da mtkicdeba notariusiT. Ggiravnobis
nivTebs SeiZleba warmoadgendes aveji, fasiani qaRaldebi an sxva qoneba.
xolo girao, romelic uSualod dakavSirebulia SenobebTan da miwasTan,
ipoTekas warmoadgens.
lizingi warmoadgens moZravi da uZravi qonebis grZelvadian ijaras. igi
aris sawarmos saqmianobis dafinansebis arapirdapiri forma, rodesac
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
168
sawarmos ar SeuZlia ZiriTadi saSualebebi uSualo SesyidviT SeiZinos.
Aarsebobs lizingis sami saxe: pirdapiri, dabrunebadi da Sereuli.
pirdapiri lizingi– ijaris obieqtis moijaris sakuTrebaSi gadasvlas
iTvaliswinebs.
dabrunebadi lizingis dros, sawarmo Tavis aqtivs miyidis salizingo
firmas da dauyovnebliv ukan ibrunebs grZelvadiani ijariT. salizingo
kontraqtis damTavrebis dros qonebaze sakuTrebis ufleba kvlav moijare
(ijaris amReb) sawarmoze gadadis.
Sereuli lizingi iTvaliswinebs lizingis obieqtis SeZenis xarjebSi
moijarisa da salizingo firmis wilobriv monawileobas. ijaris es saxe
gansakuTrebiT ZviradRirebuli qonebis SeZenis dros gamoiyeneba.
mowyobilobebis lizingis dros, salizingo operaciebis subieqtebs
warmoadgenen: mowyobilobebis mimwodebeli (mwarmoebeli firma), lizingis
gamcemi (salizingo firma) da lizingis mimRebi (moijare).
frenCaizingi warmoadgens kompaniis mier fizikur an iuridiul pirebze
gacemul nebarTvas, raTa mocemuli firmis markiT an misi teqnologiiT
awarmoos an gayidos saqoneli. xelSekrulebiT SeTanxmeba xdeba nebarTvis
periodis, teritoriis da anazRaurebis formis Sesaxeb. frenCaizingi
arsebiTad ar warmoadgens sawarmos pirdapir dafinansebas, magram igi
uzrunvelyofs arapirdapir dafinansebas warmoebis teqnologiebis
damuSavebaze danaxarjebis Semcirebisa da bazris dapyrobis mizniT.
frenCaizingis operacia xelsayrelia nebarTvis gamcemi pirisaTvis, radgan
xdeba am kompaniis reklama da agreTve miiReba gadasaxadi am nebarTvis
gamoyenebisaTvis.
svopi warmoadgens SeTanxmebas or subieqts Soris aqtivebis an
valdebulebebis gacvlis Sesaxeb maTi struqturis gaumjobesebis, xarjebisa
da riskis Semcirebis mizniT. yvelaze metad gavrcelebulia saprocento da
savaluto svopebi. saprocento svopi warmoadgens SeTanxmebas or kompanias
Soris arsebuli davalianebebis an gacemuli sesxis wliuri saprocento
ganakveTis Sesaxeb. savaluto svopi warmoadgens SeTanxmebas sxvadasxva
qveynis kompaniebs Soris nacionaluri valutis gacvlaze, Tu garkveuli
drois Semdeg moxdeba Sebrunebuli operacia.
sawarmos aqtivebis da maTi dafinansebis wyaroebis saerTo struqtura
buRaltruli balansis informaciis safuZvelze, naCvenebia 7.4.1. cxrilSi,
2017 wlis daswyisisa da bolosaTvis.
rogorc 7.4.1 cxrilis gaangariSebebidan Cans, aqtivebis
SemadgenlobaSi, mimdinare aqtivebis xvedriTi wili Semcirda,
grZelvadiani aqtivebis wili ki gazrdilia.Ees SeiZleba dadebiT movlenad
CaiTvalos, radgan, marTalia fuladi Tanxebi Semcirda wlis bolosaTvis,
magram rogroc Cans fuladi Tanxebi grZelvadiani aqtivebis SeZenaze
daixarja, romelsac momavalSi moaqvs fuladi nakadebi. imave cxrilis
informaciiT, valdebulebebis wili aqtivebis dafinansebaSi wlis bolos
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
169
gaizarda, sakuTari kapitalis wili ki 52%-dan 50,3%-mde daeca, rac
menejmentisaTvis sayuradRebo faqtia.
cxrili 7.4.1 saanalizo sawarmos aqtivebis da maTi dafinansebis wyaroebis zogadi struqtura
maCeneblebi
wlis dasawyisSi wlis bolos aT. l xv/w-is % aT.l xv/w-is %
Mmimdinare aqtivebi grZelvadiani aqtivebi ------------------ sul aqtivebi valdebulebebi sakuTari kapitali -------------------- sul dafinansebis wyaroebi
10 190 14 620 ------------- 24 810 11790 13020 ----------- 24 810
43 57 --------- 100 48 52 ---------- 100
13 380 22 750 ---------- 36 130 17 970 18 160 --------- 36 130
37 63 --------- 100 49,7 50,3 --------- 100
valdebulebebisa da sakuTari kapitalis xvedriTi wilis koeficientebs, saerTaSoriso praqtikaSi maTi konentraciis koeficientebs uwodeben.
sakuTari kapitali K sakuTari kapitalis koncentraciis = ---------------------------------; (7.4.2.) aqtivebis jami es koeficienti 0,5-ze meti unda iyos. valdebulebebi K moziduli kapitalis koncentraciis = --------------------------------; (7.4.3.) aqtivebis jami es koeficieneti 0,5–ze naklebi unda iyos.
valdebulebebi K kapitalis ZiriTadi struqturis = ----------------------------------; (7.4.4.) sakuTari kapitali
kapitalis ZiriTadi struqturis koeficienti aCvenebs sakuTari
kapitalis yoveli erTi lari ramdeni laris valdebulebebiTaa
datvirTuli. Aam koeficientis zrda finansur riskebs zrdis da
kreditorebze sawarmos finansuri damokidebulebis xarisxs aZlierebs.
misi minimaluri done erTia da erTze meti ar unda iyos (garda
komerciuli bankebisa).
rogorc 7.4.2. cxrilis monacemebi aCvenebs, oTxive elementi zrdis
tendenciiT xasiaTdeboda. amasTan, mimdinare aqtivebis zrdis tempi 2017
wels odnav CamorCeba mimdinare valdebulebebis zrdis temps, rac
dadebiTad ver Sefasdeba. grZelvadiani valdebulebebis zrdis tempi
CamorCeba grZelvadiani aqtivebis zrdis temps, rac dadebiT movlenas
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
170
warmoadgens, radgan, iTvleba rom danarCeni sakuTari kapitaliTaa
dafinansebuli.
cxrili 7.4.2. Aaqtivebisa da dafinansebis wyaroebis D dinamika %-ad 2013 welTan SedarebiT
maCveneblebi
sabaziso 2013 w
2014 w %-ad 2013 w-Tan
2015 w %-ad 2013 w-Tan
2016 w %-ad 2013w-Tan
2017 w %-ad 2013w-Tan
-mimdinare aqtivebi -grZelvadiani aqtivebi sul aqtivebi -grZelvadiani valdebulebebi -mimdinare valdebulebebi sul valdebulebebi -sakuTari kapitali
100 100 100 100 100 100 100
97 100 99 95 70 78 125
105 102 103 102 75 84 128
103 111 109 119 79 92 131
135 173 149 168 136 141 183
TvalsaCinoebisaTvis agreTve efeqturia dinamikuri grafikebis momzadeba.
anlizis dros yuradReba unda mieqces, xom ar aris mogeba xelovnurad
gazrdili amortizaciis Semcirebis gziT, raTa sawarmom investorebi
miizidos.
7.5. wminda mimdinare aqtivebis
analizi wminda mimdinare aqtivi aris sxvaoba mimdinare aqtivebsa da mimdinare
valdebulebebs Soris.
ekonomikur literaturaSi mimdinare aqtivebiTan dakavSirebiT mravali
termini gamoiyeneba. amitom, gaugebrobebis Tavidan acilebis mizniT,
aRvniSnavT, rom cnebebi – mimdinare aqtivebi, moklevadiani aqtivi,
saoperacio aqtivebi, sabrunavi kapitali (saSualebebi), samuSao kapitali,
mobiluri an likviduri aqtivebi - sinonimebia.
sabrunavi kapitalis marTvis farglebSi pasuxi unda gaeces Semdeg or
kiTxvas:
ramdeni unda daabandos sawarmom mimdinare aqtivebSi;
rogor unda moxdes samuSao kapitalSi dabandebebis dafinanseba.
mimdinare aqtivebSi dabandebebis marTva SesaZlebelia ganxilul iqnas
erT-erTi gziT, Semdegi oridan:
mimdinare aqtivebis an valdebulebebis individulauri doniT, an
jamur kapitalze moTxovnis TvalsazrisiT.
mimdinare aqtivebisa da valdebulebebis individulauri elementebi
(maragi, debitorebi, fuli, kreditorebi) ganxiluli iqneba SemdegSi.
Aamjerad ki ganvixiloT jamuri dabandebebi samuSao kapitalSi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
171
Mjamur kapitalSi mTliani dabandebebis Sesaxeb gadawyvetilebebis
miReba aris Semdegis kompromisi _ likviduroba Tu momgebianoba, an
fuladi nakadebi Tu mogeba. gadwyvetilebebis miRebis dros sawarmoebma
mimdinare aqtivebSi dafinansebis danaxarjebs unda daupirispiron miRebuli
sargebeli. sabrunav kapitalSi dabandebebis gareSe ar iqneba arc maragi,
arc debitoruli davalianeba. Sedegad iqneba mcire moculobis gayidvebi da
mogeba.
sawarmos xelmZRvaneloba gamudmebiT unda ganixilavdes momgebianobasa
da likvidurobas Soris kompromisis sakiTxs. mniSvnelovani savaWro zrda
Cveulebriv iwvevs:
momgebianobis zrdas, da
dafinansebis gazrdis saWiroebas ZiriTad saSualebebsa da
samuSao (sabrunav) kapitalSi;
kreditiT gayidvebis zrda da gazrdili momgebianoba zRudavs naRd
fuls. gadaWarbebulma savaWro brunvam SeiZleba gamoiwvios kompaniis
uunaroba– dafaros kreditoruli davalianebebi. xSirad kompaniebi
warumateblobas ganicdian ara imitom, rom sakmarisi mogeba ar gaaCniaT,
aramed imitom, rom maTi valdebulebebis (xelfasebis, momwodeblebis,
gadasaxadebis, procentebis da sxva) gastumrebisaTvis saWiro fuladi
Tanxebi aWarbebs maT xelT arsebul Tanxebs.
magaliTad, ZiriTadi saSualebebis SeZena naRd fulze iwvevs naRdi
fulis mTlianad gasvlas sawarmodan, roca ZiriTadi saSualebebis SeZena
moxda. mogebaze ki igi ramdenime wlis ganmavlobaSi aisaxeba maTi
momsaxurebis vadis periodSi, cveTis daricxvis saxiT. Aaseve, produqciis
kreditiT gayidvis dros mogeba mTlianad aRiarebuli iqneba gayidvebis
dros, Tumca naRdi fuli garkveuli periodis Semdeg miiReba.
amrigad, samuSao kapitalis marTvis mniSvnelovani mimarTulebaa, rogor
dafinansdes mimdinare aqtivebi. ibadeba kiTxva: gamoyenebuli iqnas
moklevadiani sesxebi Tu grZelvadiani kreditebi.
tradiciulad iTvleboda, rom mimdinare aqtivebi dafinansdes
moklevadiani, ZiriTadi saSualebebi ki grZelvadiani wyaroebiT (nasesxebi
da sakuTari kapitali). aseTi midgomis dros sxvaoba mimdinare aqtivebsa da
mimdinare valdebulebebs Soris mTlianad sakuTar sabrunav saxsrebs
warmoadgenda.
Tanamedrove biznesSi mimdinare aqtivebic SeiZleba dafinansdes
grZelvdiani sesxebiT. gansakuTrebiT, mimdinare aqtivebis mudmivi nawili
(materialuri maragebi). Tuki materialuri maragis garkveuli sidide
mudmivad unda arsebobdes, maSin SeiZleba grZelvadiani sesxis gamoyenebac.
Tumca SeiZleba piriqiTac moxdes. ZiriTadi saSualebebis dasafinanseblad
gamoyenebuli iqnas moklevadiani sesxebi. yvelaferi damokidebulia
sawarmos finansuri menejmentis gadawyvetilebebze da sesxebis riskis
xarisxze (romeli ufro iafia).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
172
roca mimdinare aqtivebi grZelvadiani vadebulebebiTacaa dafinansebuli,
mas Warb kapitalizacias uwodeben.
moklevadiani dafinanseba moicavs savaWro kreditebs, romelic
Cveulebriv iTvleba yvelaze `iaf~ dafinasebad maSin, rodesac sesxebze
procentebi gaicema. xolo sakuTari kapitaliT dafinanseba Zviri ujdeba
mesakuTres, vinaidan dividendi ufro maRalia da ar gamoiqviTeba dasabegri
mogebidan, vidre sesxis saprocento ganakveTebi. amasTan, moklevadiani sesxi
ufro iafia, vidre grZelvadiani, radgan am ukanasknelis SemTxvevaSi banki
ufro met risks eweva. Tumca zogjer sawinaaRmdego tendenciebic SeiniSneba.
moklevadiani krediti ufro Zviria, vidre grZelvadiani. es maSin xdeba,
roca bazarze grZlevadian perspeqtivaSi saprocento ganakveTebis dacemas
moelian.
moklevadiani dafinanseba ufro moqnilia grZelvadianTan SedarebiT.
magaliTad, Tu saxsrebi miRebulia overdraftis xarjze da gamoiyeneba
sabrunavi saSualebebis (mimdinare aqtivebis) cvladi nawilis
dafinansebisaTvis, maSin isini SeiZleba dabrundes rodesac maTze aRar
aris saWiroeba. amiT gakeTdes ekonomia gadasaxdel procentze. amasTan, Tu
saxsrebi nasesxebi iqneboda grZelvadiani periodisaTvis, maSin valis adre
dafarva an SeuZlebeli iqneboda, anda dakavSirebuli iqneboda jarimis
dakisrebasTan. Aamrigad, moklevadiani kreditis moqnilobam SeiZleba
dawios misi saerTo Rirebuleba.
marTalia, moklevadiani dakrediteba `iaf~ dafinasebad iTvleba, magram
SeiZleba warmoiSvas Semdegi problemebi: moklevadiani dakrediteba
SeiZleba saWiroebdes mudmivad ganaxlebad molaparakebebs vadebis swrafi
amowurvis an kompaniis finansuri mdgomarebis gamo xelSekrulebis
ganaxlebisaTvis. Tu kompanias mudmivad uwevs dafinansebaze Tavisi
xelSekrulebis ganaxleba, maSin igi imyofeba moklevadiani saprocento
ganakveTebis mudmivi ryevebis gavlenis qveS.
moklevadiani (aseve saSualovadiani - sam wlamde) dafinansebis yvelaze
gavrcelebuli wyaroebia:
sabanko overdraftebi da sesxebi;
kerZo sesxebi;
savaWro da sagasavlo kreditebi;
lizingi da kreditis dafarva procentTan erTad;
debitorebTan dakavSirebuli saxsrebis sxvadasxva saxeoba –
faqtoringi da angariS-faqturebis diskontireba.
faqtoringi gulisxmobs kompaniis valis (debitoruli davalianebis)
amoRebaze pasuxismgeblobis gadacemas sxva specializebul dawesebulebaze
(bankebze).
angariS-faqturis diskontireba aris misaRebi valis mesame pirze
miyidva diskontiT, naRdi fulis dauyovnebliv miRebis sanacvlod. igi aris
savaWro debitoruli davalianebebis garantiis qveS saxsrebis SeZenis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
173
sistema. Ffaqtoruli kompaniebis momaxurebisagan gansxvavebiT, aseTi
momsaxurebis warmomdgeni kompaniebi mxolod saxsrebis mowodebas
axorcieleben. isini ar sTavzoben momsaxurebas gayidvebis registris
warmoebis Sesaxeb an uimedo valebisagan dacvas. anu saxsrebi gaicema
gamoyenebis uflebiT kompania-klientze. kerZod, angariS-faqturebis
aRricxvis organizacia dauyovnebliv ixdis avansad Sesyiduli angariS-
faqturis Rirebulebis 75%-s, akontrolebs am angariS-faqturebis damfaravi
fuladi Tanxebis miRebas da darCenil 25%-s gadascems miRebisas. gadasaxadi
aRniSnul momsaxurebaze TveSi ar unda aRematebodes 1%-s.
dafinansebis wyaroebis gadawyvetilebebze idealuri rekomendaciebi ar
arsebobs. bevri ram damokidebulia risksa da ukugebas Soris kompromisze,
romelic yovelma kompaniam individualurad unda gansazRvros.
gadawyvetilebis miRebisas, Tu rogori TanafardobiT unda moxdes
mimdinare aqtivebis dafinanseba moklevadiani da grZelvadiani sesxebiT,
xelmZRvanelobam unda ganixilos kompromisi moklevadiani dafinansebis
siiafiTa da moqnilobiT miRebul sargebelsa da saprocento ganakveTebTan
dakavSirebul riskebs Soris.
samuSao kapitalis adekvaturobis (sakmarisobis) gansazRvra SesaZlebelia
arsebuli wyaroebisa da moTxovnebis detaluri (dawvrilebiTi) analizis
meSveobiT.
mbrZanebluri ekonomikis pirobebSi, sawarmoTa mimdinare aqtivebis
dafinanseba grZelvadiani valdebulbebiT dauSvebeli iyo. dadebiTi
sxvaoba mimdinare aqtivebsa da mimdinare valdebulebebs Soris mxolod
sakuTari kapitaliT finansdeboda. aqedan gamomdinare, mimdinare aqtivebis
namets mimdinare valdebulebze, erTmniSvnelovnad, sakuTari sabrunavi
saSualebebi ewodeboda. igi meore mxriv, axasiaTebs sakuTari kapitalis im
nawils, romelic mimdinare aqtivebSi aris avansirebuli.
Tanamedrove biznesis samyaroSi, rogroc ukve aRvniSneT, ganviTarda
aratradiciuli midgoma, roca mimdinare aqtivebis dafinanseba agreTve
grZelvadiani valdebulebebiT xdeba. efeqti masSi mdgomareobs, rom
grZlevadiani sesxi ufro iafia. aseTi strategiis pirobebSi,
gaumarTleblia, sxvaobas mimdinare aqtivebsa da mimdinare valdebulebebs
Soris, erTmniSvnelovnad ewodos sakuTari sabrunavi saSualebebi.
finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebi iyenebs termins -
mimdinare aqtivebi. „sawarmom aqtivi mimdinare aqtivad unda miiCnios maSin,
Tu navaraudevia aqtivis realizacia, an gamiznulia gasayidad an
moxmarebisaTvis Cveulebrivi sawarmoo ciklis ganmavlobaSi; ZiriTadad
gamoiyeneba savaWro daniSnulebiT; navaraudevia misi realizeba
saangariSgebo periodis Semdeg Tormeti Tvis ganmavlobaSi; fuladi
saxsrebi da misi ekvivalentebi, garda im SemTxvevisa, rodesac misi
gacvla an valdebulebis dasafarad gamoyeneba SezRudulia saangariSgebo
periodis Semdeg sul mcire Tormeti TviT mainc. yvela sxva aqtivi unda
miekuTvnos grZelvadian aqtivebs“ [1.1.66].
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
174
maSasadame, termini mimdinare aqtivi aris resursi, romelic
aucilebelia sawarmos normaluri funqcionirebisaTvis da
gaTvaliswinebulia, rom erTi wlis ganmavlobaSi gadaiqceva gacvlis
saSualebad. anu dabrundeba fuladi resursis saxiT. .
mimdinare aqtivebSi avansirebul Rirebulebas, brunvis siCqaris gamo,
rogorc cnobilia, sabrunavi saSualebebi anu sabrunavi kapitali
ewodeba. aq igulisxmeba maTi Rirebulebis moZraoba. amitom, roca
brunvadobis sakiTxi Seiswavleba, gmoyenebul unda iqnas terminebi
sabrunavi saSualebebi an sabrunavi kapitali.
maSasadame, mimdinare aqtivebi da sabrunavi aqtivebi sinonimebia.
sabrunavi saSualebebi da sabrunavi kapitali - sinonimebia. xolo,
mimdinare aqtivi da sabrunavi kapitali - „erTi medlis ori mxarea“. isini
erTmaneTis gareSe ar arseboben. erTi fizikuri mdgomareobis, meore masSi
dabandebuli Rirebulebis gamoxatulebaa.
mimdinare aqtivebis marTvis mniSvnelovani mimarTulebaa misi
dafinansebis wyaroebis optimizacia. Tanamedrove ekonomikur
urTierTobebSi, radgan mimdinare aqtivebi grZelvadiani
valdebulebebiTac finansdeba, gaumarTlebelia sxvaobas mimdinare
aqtivebsa da mimdinare valadebulebebs Soris sakuTari sabrunavi
kapitali (an sakuTari sabrunavi saSualebebi) ewodos. amitom, viziarebT
im ekonomistebis azrs, romlebic sxvaobas mimdinare aqtivebsa da
mimdinare valdebulebebs Soris wminda mimdinare aqtivs uwodebs. [4. gv:
549].
praqtikaSi, mimdinare aqtivebi SesaZloa mimdinare valdebulebebze
meti, naklebi an toli aRmoCndes. wminda mimdinare aqtivi arsebobs
mxolod maSin, roca mimdinare aqtivebi mimdinare valdebulebebze metia.
amis Semdeg saWiro xdeba gairkves, wminda mimdinare aqtivi sakuTari
kapitaliT Tu grZelvadiani sesxebiTaa dafinansebuli. Tu oriveTi
erTad. es damokidebulia mimdinare aqtivebis dafinansebis strategiaze,
romelic arCeuli aqvs sawarmos menejements.
ekonomikur literaturaSi zogierTi ucxoeli avtori wminda mimdinare aqtivebs
samuSao kapitals uwodebs. magram, realurad mTeli mimdinare aqtivebi samuSao anu sabrunavi kapitalia. amitom, sxvaobas mimdinare aqtivebsa da mimidnare
valdebulebs Soris sauSao kapitali rom ewodos, ver veTanxmebiT. ufro marTebulia termini `wminda mimdinare aqtivi~-is gamoyeneba.
rogorc ukve aRiniSna, wminda mimdinare aqtivis dafinansebis wyaro
moklevadiani valdebulebebis garda SeiZleba iyos permanentuli kapitali
anu sakuTari kapitali da grZelvadiani valdebulebebi. sawarmos
buRaltruli balansis informaciis safuZvelze, rogorc gamoTvlebi
adastureben, misi gamoTvla SesaZlebelia aRaraa.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
175
ase magaliTad, sabalanso tolobs safuZvelze (ix. cxrili 7.5.1.) wminda
mimdinare aqtivi 100 aT. laria (800-700). vinaidan, permanentuli kapitali
(900+200) aRemateba grZelvadian aqtivebs da es ukanaskneli naklebia
permanentul kapitalze, SeiZleba vivaraudoT, rom wminda mimdinare aqtivi
mTlianad sakuTari kapitaliTaa dafinansebuli? SesaZloa grZelvadaini
valdebulbebi mTland ar iyos grZelvadian aqtivebSi dabandebuli. nawili
iqneb mimdinare aqtivebSicaa gamoyenebuli.
cxrili 7.5.1.
martivi sabalanso toloba (larebSi)
aqtivi pasivi
1. mimdinarea aqtivebi 800
2. grZelvadiani aqtivebi 1000
---------------------
jami 1800
1. mimidanre valdebulebebi 700
2. grZelvadaini valdebulbebi 200
3. sakuTari kapitali 900
-------------------------------
jami 1800
anda, Tuki grZelvadiani aqtivebi sakuTar kapitalze da mTlian
permanentul kapitalzec naklebia, maSin, SeiZleba Tu ara CavTvaloT, rom
wminda mimdinare aqtivi dafinansebulia sakuTari kapitaliTa da
grZelvadiani valdebulebebiT erTdroulad. SeiZleba igi mxolod
sakuTari kapitaliT iyos dafinansebuli da a.S.
amrigad, buRaltruli balansis informaciiT aRaraa SesaZlebeli
ganisazRvros sakuTari sabrunavi saSaulebebis sidide. amitom, sawarmoebma
finansuri angariSgebis werilobiT ganmartebebSi unda waradginon
informacia gamoyenebulia Tu ara grZelvadiani sesxebi mimdinare aqtivebSi
da ra raodenobT.
maSasadame, Tanamedrove midgomebis gaTvaliswinebiT, sakuTari
sabrunavi saSualebebi (saxsrebi) Semdegnairad gamoiTvleba:
sakuTari sabrunavi saSualebebi =
= mimdinare ativebi – mimdinare valdebulebebi – mimidinare aqtivebSi
dabandebuli grZelvadiani valdebulebebi. (7.5.1.)
an:
sakuTari sabrunavi saSauebebi = wminda mimdinare aqtivebi – mimdinare
aqtivebSi dabandebuli grZelvadaini valdebulebebi (7.5.2.)
aqtivebis dafinansebis marTvis procesSi finansuri menejmenti
eyrnoba Semdeg tolobas:
peramanentuli kapitali = sak. kap. + greZelvad. valdebulebebi (7.5.3)
wm. mimd. aqtivi = mimd. aqtivi - mimd. valdebulebebi (7.5.4.)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
176
dafinansebis politikis ganxorcilebis dros, finansuri menejmenti
agreTve iyenebs mimdinare aqtivebis dayofas mis mudmiv (sawarmoo
maragebi) da cvalebad (fuladi Tanxebi, moTxovnebi da danarCeni)
nawilebad. Aam niSniT:
mimdinare aqtivi = mudmivi nawili + cvalebadi nawili (7.5.5.)
finansur menejmentSi mimdinare aqtivebis dafinansebis strategiis
ramdenime modeli arsebobs: idealuri, agresiuli, konservatoruli da
kompromisuli.
idealuri modelis dros mimdinare aqtivi mimdinare
valdebulebebis tolia. e.i. wminda mimdinare aqtivi nulis tolia.
realobaSi aseTi SemTxveva TiTqmis ar gvxvdeba. garda amisa,
likvidurobis poziciidan igi ufro riskiania, radganac arasasurveli
SemTxvevis dros (magaliTad yvela valdebulebis aucilebeli gadaxda
erTdroulad) sawarmo SeiZleba iZulebuli gaxdes gayidos ZiriTadi
saSualebebis nawili mimdinare valdebulbebis dasafaravad. am strategiis
arsi masSi mdgomareobs rom permanentuli kapitali dgindeba
grZelvadiani aqtivebis doneze. sabalanso toloba miiRes Semdeg saxes:
grZelvadiani aqtivebi = permanentuli kapitali - (idealuri modeli)
marTlac: 1000 = 100 + 900
imave 7.5.2. cxrilSi buRaltruli balansis pasivSi mocemulia
informacia dafinansebis oTxive tipis modelisaTvis. cxrili 7.5.2.
sawarmos pirobiTi balansis ZiriTadi struqtura
(aT. l)
aqtivi
Tanxa
pasivi
idealuri
modeli
I
Agresi-
uli
Modeli
II
konserva
toruli
modeli
III
kompro-
misuli
modeli
IV
1.mimdinare aqtivi
m.S. saw/maragi
800
350
1.mimdinare
valdebuleba
800
450
0
225
2. grZelvadiani
aqtivi
1000
2.
grZelvadiani
valdebuleba
100
400
840
575
3.sakuTari
kapitali
900
950
960
1 000
jami 1 800 jami 1 800 1 800 1 800 1 800
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
177
sawarmoebisaTvis ufro realuria Semdegi sami modelidan erT-erTi,
romelTa safuZvelia wanamZRvari, rom likvidurobis uzrunvelsayofad,
mimdinare aqtivebis minimum mudmivi nawili da grZelvadiani aqtivebi unda
ifarebodes permanentuli kapitaliT. maSasadame: grZvad. aqtivi + saw.maragebi = sak.kapit. + grZelvad. vald.- (agresiuli
modeli)
anu, 1000 + 350 = 950 + 400
agresiuli modeli aRniSnavs, rom permanentuli kapitaliT unda
dafinansdes grZelvadiani aqtivebi da mimdinare aqtivebis mudmivi nawili
anu sawarmoo maragebi, rac aucilebelia sawarmos Seuferxebeli
sameurneo saqmianobisaTvis. am SemTxvevaSi:
wminda mimd. aqtivi = sawarmoo maragebi; (800 – 450 = 350)
mimdinare aqtivebis cvalebadi nawili mTlianad ifareba moklevadiani
kreditoruli davalianebebiT. likvidurobis poziciidan, es strategiac
Zalian riskiania, radgan praqtikulad SeuZlebelia mimdinare aqtivebis
mxolod minimumis sazRvrebis gansazRvra.
konservatoruli modeli varaudobs, rom mimdinare aqtivebis cvalebadi
nawili aseve ifareba permanentuli kapitaliT. am SemTvevaSi sawarmos ar
gaaCania moklevadiani kreditoruli davalianebebi da likvidurobis
dakargvis riskic ar arsebobs.
wminda mimd. aqtivi = mimdnare aqtivebs; (800 – 0 = 800)
es modeli xelovnur xasiaTs atarebs. es strategia varaudobs, rom
permanentuli kapitali Semdeg tolobas abalansebs:
grZelvadiani aqtivebi + saw.maragebi + mimd.aqt.cvalebadi nawili =
= permanentuli kapitali; (konservatoruli modeli)
MmarTlac, (1000 + 350 + 450) = (960 + 840)
kompromisuli modeli ufro realuria. am dros, grZelvadiani aqtivebi,
sawarmoo maragebi da mimdinare aqtivebis cvalebadi nawilis TiTqmis
naxevari ifareba permanentuli kapitaliT. wminda mimdinare aqtivi udris
sawarmoo maragebisa da cvalebadi nawilis naxevris jams.
wm.mimd.aqtivi = saw.maragi + 0,5 cvalebadi nawili
anu, (800 – 225) = (350 + 450/2)
calkeul momentebSi sawarmos SesaZloa aRmoaCndes Warbi mimdinare
aqtivi, rac uaryofiTad zemoqmedebs mogebaze, magram es ganixileba
rogorc likvidurobis danakargis riskis saWiro doneze SeCerebis
„gadasaxadi“. strategia iTvaliswinebs grZelvadiani pasivebis
(permanentuli kapitalis) SenarCunebas Semdegi sabalanso tolobis
(modelis) bazaze:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
178
permanentuli kapitali =
grZelvadiani aqtiv + saw.maragi + 0,5 * mimd.aqt.cvalebadi nawili =
= permanentuli kapitali; (kompromisuli modeli)
Anu, (1000 + 350 + 450/2) = (1000 + 575)
gamomdinare iqedan, rom wminda mimdinare aqtivi aris sxvaoba
mimdinare aqtivebsa da mimdinare valdebulebebs Soris. amitom, nebismieri
komponentis cvlileba pirdapir an arapirdapir gavlenas axdens mis
sidideze. rogorc wesi, wminda mimdinare aqtivis zrda ganixileba
rogorc dadebiTi tendencia, oRond, SeiZleba arsebobdes gamonaklisic.
magaliTad, misi swrafi zrda vadagadacilebuli debitorebis xarjze, ar
daakmayofilebda finansur menejments.
amrigad, wminda mimdinare aqtivebi yovelTvis ar daemTxveva sakuTari sabrunavi saSualebebis sidides. garda im SemTxvevisa, roca sawarmoSi grZelvadiani valdebulebebi araa gamoyenebuli mimdinare aqtivebis dasafinansebad. ix. formula (7.5.1).
sakuTari sabrunavi saSualebebi aCvenebs ramdeni laris mimdinare aqtivia dafinansebuli sakuTari kapitaliT. rogorc wesi, mTliani sakuTari wyaroebis sidide sakuTari kapitalis moculobis tolia. sakuTari kapitalis dabandeba bunebrivia xdeba rogorc mimdinare, ise grZelvadian aqtivebSi.
saerTod, sasurvelia, rom sakuTari sabrunavi saxsrebi materialur
maragebs faravdes. Aam mizniT gamoiTvleba sakuTari sabrunavi saxsrebis
wili mimdinare aqtivebSi. buRaltruli balansis informaciis safuZvelze
Sedgeba sakuTari sabrunavi saxsrebis (anu saSualebebis) dinamikis cxrili
(ix. cxrili 7.5.3). magaliTSi daSvebulia, rom saanalizo sawarmos
`kolxeTis~ menejmentma 2016 wlidan, mimdinare aqtivebis dasafinanseblad
grZelvadiani sesxebic gamoiyena. cxrili 7.5.3. sakuTari sabrunavi saSualebebis (wminda mimdinare aqtivebis) dinamika D
maCveneblebi
sabaziso 2013 w aT.lar
2014 2015 2016 2017 aTasi lari
%-ad 2007 w
aTasi lari
%-ad 2007 w
aTasi lari
%-ad 2007 w
aTasi lari
%-ad 2007 w
M -mimdinare aqtivebi -mimdinare valdebulebebi -mimidanre aqtivebSi da- Bbandebul grZelvadiani sesxi ------------------------------------ sakuTari sabr.saxsrebi materialuri maragebi sakuTari sabr. saxsrebis wili mater. maragebSi (%)
9940 (8560) - --------- 1380 4280 32
9650 (6000) - ------- 3650 4160 88
97 70 - ----- 264 97 -
10410 (6420) - -------- 3990 4320 92
105 75 - ------ 289 101 -
10190 (6790) (60) -------- 3340 4790 70
107 79 - ------ 242 112 -
13380 (10930) (180) ------ 2270 6300 36
135 128 - ------ 164 147 -
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
179
rogorc 7.5.3. cxrilis monacemebidan Cans, sawarmos sakuTari sabrunavi
saxsrebi yovelwliurad hqonda magram, dinamikaSi Semcirebis tendenciiT
xasiaTdeboda. Sedegad, Semcirda materialur maragebSi sakuTari wyaroebis
wili. kerZod, Tu 2013 wels materialuri maragebis 92% sakuTari sabrunavi
saxsrebiT iyo dafinansebuli, 2016 wels igi 70%-mde da 2017 wels 36%-mde
daeca. maSasadame, menejmentma unda gamoikvlios misi gamomwvevi mizezebi da
aRmofxvras igi.
amrigad, sakuTari sabrunavi saxsrebi Semdegnairadac gamoiTvleba:
sss = sak.kapit. + grZelvad. valdeb. – grZelvad. aqtivebi
sakuTari sabrunavi saxsrebis Semcirebis mizezebi SeiZleba iyos:
1. fuladi saxsrebis aradaniSnulebisamebr (araoptimalurad) gamoyeneba;
2. fuladi saxsrebis brunvis Seferxeba;
3. Seferxebebi debitoruli davalianebebis amoRebaSi;
4. masalis moulodneli gaZvireba bazarze;
5. mza produqciis maragebis zrda;
6. Seferxebebi mza produqciis realizaciaSi araefeqturi marketingis
gamo.
damatebiTi moTxovna sakuTar sabrunav saSualebebze ki Semdegi wesiT
gamoiTvleba: damatebiTi moTxovna sss –ze =
= maragebisa da debit. dav.-is namati _ kredit. dav.-is namati (7.5.6.)
agreTve Seswavleba sabrunavi kapitalis anu mimdinare aqtivebis uzrunvelyofiskoeficienti.
Kსაბრ.კაპიტ. უზრუნველყოფის = (sakuT.kapitali – Zir. saS.) / mimdinare aqtivebi es koeficienti Tu uaryofiTi aRmoCnda, miuTiTebs rom sakuTari
kapitali mimdinare aqtivebSi dabandebuli araa.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. CamoTvaleT sawarmos dafinansebis wyaroebi; 2. axseniT buRaltruli balansis vertikaluri analizis arsi; 3. axseniT buRaltruli balansis horizontaluri analizis arsi; 4. daaxasiaTeT ZiriTadi saSualebebis cveTisa da vargisianobis koeficientebi; 5. daaxasiaTeT wminda mimdinare aqtivebi da sakuTari sabrunavi saSualebebi; 6. axseniT finansuri leverijis arsi; 7. axseniT operaciuli leverijis arsi.
t e s t e b i
1. ras axasiaTebs struqturis koeficineti: a. maCveneblis gadaxras wina welTan SedarebiT b. nawilis xvedriT wils mTelSi g. sxvaobas aqtivebsa da valdebulbebs Soris
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
180
2. kompaniis balansiT, wlis dasawyisSi mimdinare aqtivebi 24500 lari da wlis bolos 28900 lari iyo. ramdeni procentia mimdinare aqtivebis mateba wlis bolos:
a. 118 % b. 100 % g. 18 %
3. kompaniis balansiT, ZiriTadi saSualebebi wlis dasawyisSi 76900 lars da wlis bolos – 86000 lars Seadgenda. ras udris ZiriTadi saSualebebis zrdis tempi:
a. 112 % b. 89 % g. 12%
4. kompaniis balansiT, sakuTari kapitali wlis dasawyisSi 67800 lari iyo da wlis bolos igi 10%-iT gaizarda. ras udris sakuTari kapitali wlis bolos:
a. 80 000 l b. 74 580 l g. 61 020 l
5. sawarmos buRaltruli balansiT, mimdinare aqtivebia 34500 lari, grZelvadiani aqtivebi – 54000 lari, sakuTari kapitali 47000 lari. ras udris sakuTari kapitalis wili aqtivebSi:
a. 53 % b. 40 % g. 45 %
6. sawarmos mimdinare aqtivia 34900 lari, grZlevadiani aqtivi – 45700 lari, mimdinare vadebulebebi – 29500 lari. grZelvadiani sesxi gamoyenebuli araa mimdianre aqtivebSi. ras udris sakuTari sabrunavi saxsrebi:
a. 16 200 l b. 5 400 l g. 6 700 l
7. ZiriTadi saSualebebis pirvandeli Rirebuleba 79000, sabalanso Rirebuleba 47800 da wliuri cveTis xarji 3450 lars Seadgens. ras udris ZiriTadi saSualebebis cveTis koeficienti:
a. 27,2 % b. 44,4 % g. 39,5 %
8. sawarmos mimdinare aqtivia 34900 lari, grZelvadiani sesxebi – 45700 lari, m.S. 3000 l gamoyenebulia materialuri maragebis dasafinanseblad. mimdinare valdebulebebi aris 27800 l. ras udris sakuTari sabrunavi saxsrebi (l): a. 7 100 b. 4 100
g. 3 000 9. sawarmos mimdinare aqtivia 34900 lari, grZelvadiani sesxi – 45700 lari,
m.S. 3000l gamoyenebulia materialuri maragebis dasafinanseblad. mimdinar valdebulebebi aris 27800 l. ras udris wminda mimdinare aqtivi: a. 7 100 b. 4 100 g. 3 000
10. kompaniis ZiriTadi saSualebebis pirvandeli Rirebuleba 79000, sabalanso Rirebuleba 47800 da wliuri cveTis xarji 3450 lars Seadgens. ras udris ZiriTadi saSualebebis vargisianobis koeficienti (%):
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
181
a. 61 b. 40
g. 45
amocana 7.1. mocemulia amonaridi kompaniis buRaltruli balansidan: I weli II w III w IV w Mmimdinare aqtivebi
fuladi Tanxebi 1500 1800 3400 2900
saqoneli 2100 1900 2200 2400
moTxovna miwodebidan 700 900 1200 1700 mimdinare valdebulebebi
moklevadiani sesxebi 1400 1200 1600 1500
valdebuleba mowodebidan 3100 2400 2800 3200
gasacemi xelfasi 400 320 440 500
gadasaxdeli procenti 500 400 200 300 moTxovna: 1. moamzadeT mimdinare aqtivebis struqturis da mimdinare
valdebulebebis dinamikuri cxrilebi da gaakeTeT saTanado komentarebi;
2.gamoTvaleT sakuTari sabrunavi saxsrebi oTxive wels gaakeTeT Sesabamisi daskvna.
amocana 7.2.
arsebobs Semdegi informacia: I w II w ZiriTadi saSualebebi pirvandeli RirebulebiT 20000 23500 dagrovili cveTa 8600 10000 moTxovna:
1. gamoTvaleT ZiriTadi saSualebebis cveTisa da vargisianobis koeficientebi; 2. gansazRvreT gadaxrebi wina welTan SedarebiT da gaakeTeT Sesabamisi
komentari.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
182
Tavi 8.sawarmos gadaxdisunarianobis
da finansuri stabilurobis
analizi sawarmos finansuri mdgomareoba gulisxmobs misi
gadaxdisunarianobisa da momgebianobis unars. sawarmos
finansuri stabiluroba mis myar finansur mdgomareobas
niSnavs. Tuki sawarmo gamudmebiT (minimum, bolo xuTi
wlis ganmavlobaSi) Seuferxeblad faravs davalianebebs
da aris momgebiani, misi finansuri mdgomareoba
stabiluria da masTan urTierToba yvela sferoSi usafrTxoa.
sawarmoTa gadaxdisunarianobiT dainteresebulia ara mxolod maTi
mmarTveloba, aramed, maTTan urTierTobaSi myofi yvela iuridiuli Tu
fizikuri piri. ekonomikaSi erTmaneTisagan damoukideblad (izolirebulad)
vercerTi subieqti ver arsebobs. erT sawarmoSi warmoqmnili
arastabiluroba jaWvuri reaqciis msgavsad, mTel ekonomikaze vrceldeba.
amitom, sawarmoTa finansuri stabiluroba mTeli sazogadoebis
interesebSic Sedis. sawarmos finansuri stabilurobis mniSvnelovani
mimarTuleba ki misi myari gadaxdisunarianobaa.
Mmocemul TavSi ganxilulia Semdegi sakiTxebi:
sawarmoTa gadaxdisunarianobis analizi;
sawarmoTa finansuri stabilurobis maCvenebelTa sistema;
finansuri stabilurobis analizis meTodika.
8.1. sawarmos gadaxdisunarianobis
maCvenebelTa sistema da
analizis amocanebi
sawarmos gadaxdisunarianobas misi likvidurobis xarisxi axasiaTebs.
termini `likviduri~ laTinuridan _ Txevads, moZravs niSnavs. ekonomikaSi
man gadataniTi mniSvneloba SeiZina da sawarmoSi yvelaze swrafad moZravi
saSualebebis – fuladi Tanxebis arsebobas gulisxmobs.
likviduria iseTi qoneba, romelic erTi wlis ganmavlobaSi
SesaZlebelia gadaiqces gacvlis saSualebad. Aamdenad, fuladi Tanxa
absoluturad likvidur aqtivs warmoadgens. radgan, misi gamoyeneba
gacvlis saSualebad, nebismier momentSi SeiZleba.
likvidur aqtivebs miekuTvneba mimdinare aqtivebi: fuladi Tanxebi da
maTi ekvivalentebi, materialuri maragebi, moklevadiani moTxovnebi da
fasiani qaRaldebi.
likvidur aqtivebs sabrunavi saSualebebic anu swrafad mbrunavi
saSualebebi ewodeba, radgan maTSi avansirebuli Rirebuleba weliwadSi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
183
ramdenjerme Semobrundeba. magaliTad, wlis dasawyisSi 14000 larad
SeZenili masalis maragi mza produqciis TviTRirebulebaSi ramdenime
dReSi gadava, masala gadaiqceva mza produqtad da misi gayidvis Sedegad
dabrunebuli fuliT kvlav moxdeba masalis axali partiis Sesyidva da ase
Semdeg, procesi uwyvetad meordeba wlis ganmavlobaSi. maSasadame,
fizikurad erTi da igive masala ki ar moZraobs weliwadSi ramdenjerme,
aramed maTSi avansirebuli Rirebuleba anu masalis maragSi gadaxdili
fuladi Rirebuleba. amitom, roca saubaria imaze, rom mimdinare aqtivebi
swrafad brunvadi aqtivebia, aq igulisxmeba ara fizikurad erTi da igive
nimuSis aqtivis brunva, aramed maTi Rirebulebis moZraoba. Mmza produqtSi
ganivTebul masalas TiTqos tovebs misi Rirebuleba da mza prodquciis
gayidvis Semdeg ukan brundeba fulis saxiT, romelic axal maragebSi
dabanddeba da a.S.
fizikuri anu materialuri saxiT warmoebaSi masalis axal-axali nakadi
Sedis, romelic mza produqtad gardaqmnis momentidan masalis saxiT
arsebobas wyvets. magram, rogorc Rirebulebis moZraoba anu masalebSi
avansirebuli Rirebulebis moZraoba, igi moZraobas agrZelebs da uwyvet
process waroadgens. es kanonzomiereba gamomdinareobs iqedan, rom zogadad,
yoveli saxis resurss (saqonels) gaaCnia saxmari Rirebuleba da sacvleli
Rirebuleba. saxmari Rirebuleba aris saqonlis unari, daakamyofilos esa
Tu is mTxovnileba, sacvleli Rirebuleba ki aris saqonlis Tviseba, sxva
saxis saqonelze gaicvalos. SeiZleba davaskvnaT: termini: mimdinare aqtivi –
gulisxmobs maT fizikur saxes, saxmar Rirebulebas. sabrunavi saSualebebi
(an sabrunavi saxsrebi) ki gulisxmobs mimdinare aqtivebSi avansirebul
Rirebulebas.
zemoTqmulidan gamomdinare, rac ufro Cqara moxdeba avansirebuli
Rirebulebis brunva, miT ufro droulad SeZlebs sawarmo dafaros Tavisi
valdebulebebi da maRla aswios misi gadaxdisunarianobis done da
maSasadame, likviduroba.
gadaxdisunarianoba niSnavs sawarmos unars, droulad dafaros
valdebulebebi. radgan, vadagadacilebuli davalianebebi didi raodenobiT
jarimebis gadaxdas iwvevs, sawarmos menejmenti dainteresebulia gamudmebiT
akontrolos gadaxdisunarianobis donis cvlilebebi. sawarmos
gadaxdisunarianobis xarisxi agreTve aintersebT mesakuTreebs,
kreditorebs, partniorebs, samTavrobo struqturebs da mTel sazogadoebas.
sawarmos likviduroba niSnavs saWiro fuladi Tanxebis arsebobas
valdebulebebis doulad dasafaravad. Mamdenad, sawarmos likviduroba da
gadaxdisunarianoba erTmaneTTan arsiT dakavSirebuli cnebebia.
sawamos gadaxdisunarianoba sxvadasxva maCveneblebiT xasiaTdeba.
rogoricaa: gadaxdisunarianobis balansi, likvidurobis koeficientebi da
maragebis dafarvis maCveneblebi.
sawarmos gadaxdisunarianobisa da likvidurobis analizis safexurebia:
gadaxdisunarianobis balansis Sedgena;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
184
likvidurobis koeficientebis dinamikis (trendebis) Seswavla;
sawarmos finansuri stabilurobis maCveneblebis dinamikuri analizi
daskvnebis gakeTeba da saWiro RonisZiebebis SemuSaveba.
Ggadaxdisunarianobis balansi gviCvenebs mimdinare aqtivebisa da
mimdinare valdebulebebis struqturas da axasiaTebs, mimdinare
aqtivebi faravas Tu ara mimdinare valdebulebebs. rogorc wesi,
mimdinare aqtivebi mimdinare valdebulbebze meti unda iyos.
winaaRmdeg SemTxvevaSi adgili eqneba sabrunavi saSualebebis
deficits. Ggadaxdisunarianobis balansi dgeba buRaltruli balansis
safuZvelze (ix. cxrili 8.1.1.). cxrili 8.1.1.
ss `kolxeTis~ gadaxdisunarianobis balansi 2017 wlis bolos
mimdinare aqtivebi
aTasi lari
xv/w %
mimdinare valdebulebebi
aTasi lari
xv.w % %
fuladi Tanxebi masalebi daumTavr. produqti mza produqti saqoneli moTxovna miwodebidan misaRebi procentebi ------------------------
jami
4730 3100 430 2500 270 2100 250 ------- 13 380
18,65 23,17 3,21 18,68 2,02 15,70 1,87 -------- 100
moklevadiani sesxebi valdeb. mowodebidan gasacemi xelfasi gadasaxdeli procenti mogebis gadasaxadi gasacemi dividendi -----------------------
Jami
2560 4100 1600 570 460 1640 ------- 10 930
23,42 37,50 14,64 5,22 4,22 15,0 -------- 100
100 saaqcio sazogadoebis `kolxeTis~ gadaxdisunarianobis balansidan Cans,
rom mimdinare aqtivebi aRemateba mimdinare valdebulebebs 2450 aT.lariT
(13380 – 10930), rac dadebiT movlenad iTvleba. dadebiT momentad SeiZleba
CaiTvalos isic, rom pirveli rigis gadasaxadebis: xelfasis, mogebis
gadasaxadisa da gadasaxdeli procentebis jami – 2630 laria, mocemul
momentSi arsebuli Tavisufali fuladi Tanxebze (4730l) naklebia da amiT
maTi dafarvis problema ar arsebobs.
amis Semdeg Seiswavleba likvidurobis koeficientebi, romlebic
aCveneben, ramdenad SeuZlia dafaros sawarmom Tavisi valdebulebebi. Ees
koficientebia:
absoluturi likvidurobis koeficienti = = fuladi Tanxebi / mimdinare valdebulebebi (8.1.1.)
igi aCvenebs, sawarmoSi mocemul monetSi arsebuli fuladi TanxebiT,
mimdinare valdebulbebis ra nawilis dafarvaa SesaZlebeli. igi valebis
dafarvis yvelaze utyuari maCvenebelia. idealur SemTxvevaSi, es
koeficienti 0,2 –ze anu 20%-ze naklebi ar unda iyos.
swrafi likvidurobis koeficienti = = (fuladi Tanxebi + moklevadiani moTxovnebi) / mimdinare valdebulebebi (8.1.2.)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
185
igi axasiaTebs sawarmoSi arsebuli da misaRebi fuladi Tanxebi, mimdinare
valdebulebebis ra nawils faravs. es koeficienti erTsa da ors Soris unda meryeobdes. minimaluri fardobaa 1:1.
mimdinare aqtivebi saerTo likvidurobis koeficienti = ---------------------------------------------- (8.1.3.)
mimdinare valdebulebebi mas mokled sabrunavi kapitalis (sabrunavi saSualebebis) koeficientsac
uwodeben. igi gviCvenebs mimdinare aqtivebi ramdenjer aRemateba mimdinare
valdebulebebs. anu, arsebuli da mTliand misaRebi fuladi TanxebiT
SesaZlebelia TuU ara mimdinare valdebulebebis dafarva. SeiZleba asec
ganimartos: mimdinare aqtivebSi avansirebuli Rirebulebis ra raodenoba
modis yovel erTi laris valdebulebebze. saerTaSoriso praqtikis
gamocdilebis mixedviT, es koeficienti orze naklebi da samze meti ar unda
iyos. misi Zalian maRali done sasurveli araa, radgan ukuSedegs iZleva
Tuki mimdinare aqtivebi Zalian maRali tempiT izrdeba. es imaze
mtyvellebs, rom produqciis warmoebisa da realizaciis procesebi
Seferxda, avansirebuli Rirebulebis brunva ecema da finansuri
mdgomareoba uaresdeba.
likvidurobis koeficientebTan erTad Seiswavleba sakuTari sabrunavi
saxsrebis (sss) manevrirebisa da fuladi usafrTxoebis maCveneblebi:
sss manevrirebis koeficienti = = fuladi saSualebebi / sakuTari sabrunavi saxsrebi (8.1.4)
igi gviCvenebs, sakuTar sabrunav saxsrebSi ra wili uWiravs yvelaze
likvidur saSualebebs. igi nulidan erTamde meryeobs. Aam maCveneblis zrda
dadebiT movlenas warmoadgens. misi sidide sawarmoSi Tavisufali fuladi
Tanxebis saWiroebazea damokidebuli.
fuladi usafrTxoebis (Tavdacvis) diapazoni = = (fuli + fasiani qaRaldebi + debitorebi) / saSaulo dRiuri xarjebi (8.1.5.)
esec sayuradRebo maCvenebelia. igi axasiTebs, ramdeni dRis xarjia
dafaruli fuladi aqtivebiT anu ramdeni dRis fuladi aqtivis maragi
arsebobs. saSualo dRiuri xarji gamoiTvleba mogeba/zaralis
angariSgebaSi mocemuli xarjebis gayofiT weliwadis dReTa ricxvze.
analizis dros agreTve Seiswavlian Sedeg maCveneblebs: fuladi Tanxebi
mimdinare gadaxdisunraianobis koeficienti = -------------------------------------------; (8.1.6) mimd. vald. _ mimd. moTxovnebi
wminda mogeba + amortizacia perspeqtiuli likviduroba = ---------------------------------------------------- ; (8.1.7) Semosavali realizaciidan
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
186
fuladi Tanxebi + debit. dav. kritikuli likviduruba = ------------------------------------------------------------------------; (8.1.8) vadadamdgari vald. + moklevad. valdeb.
(8.1.8) koeficienti 0,7-0,8 DdiapazonSi unda moZraobdes. amrigad, likviduroba da gadaxdisunarianoba arsebiTad erTi da igive
Sinaarsis matarebelia daGgadaxdisunarianobis done likvidurobis
koeficientebiT izomeba.
sawarmos likvidurobisa da gadaxdisunarianobis analizis amocanebia:
gadaxdisunarianobis balansis daxasiaTeba;
likvidurobis donis gmokvleva;
saWiro fuladi Tanxebis arsebobis gamokvleva;
gadaxdisunarianobis donis amaRlebis winadadebebis SemuSaveba.
8.2. sawarmos gadaxdisunarianobis analizis
meTodika
rogorc wina sakiTxSi iqna ganxiluli, sawarmos gadaxdisunarianoba
likvidurobis koeficientebiT izomeba. maTi analizis mizania Seswavlil
iqnes am koeficientebis dinamikuri cvlilebis tempebi; daxasiaTdes maTi
meryeobis xarisxi aRebul sakvlev periodSi; gamoiTvalos gadaxrebi wina
wlis maCveneblebidan; dadgindes maTi cvlilebis mizezebi da SemuSavebul
iqnes likvidurobis anu gadaxdisunarianobis amaRlebis winadadebebi.
aqedan gamomdinare, gadaxdisunarianobis analizis safexurebi SeiZleba
Semdegnairad Camoyalibdes (romelime konkretul SemTxvevaSi, analizis
moculobidan gamomdinare, analizis safexurebis ricxvi SeiZleba
Seicvalos):
saWiro informaciis mogroveba;
likvidurobis koeficientebis gamoTvla TiToeuli sakvlevi
wlisaTvis;
likvidurobis koeficientebis dinamikis cxrilebis Sedgena da
komentarebi;
meryeobis xarisxis dasadgenad, variaciis koeficientebis gamoTvla;
likvidurobaze moqmedi faqtorebis gavlenis (korelaciis) gazomva;
wina wlidan an gegmuri maCveneblebidan gadaxrebis gamovlena da
analizi;
daskvnebi da winadadebebi gadaxdisunarianobis amaRlebisaTvis.
pirvel rigSi Sedgeba likvidurobis maCveneblebis dinamikis cxrili
(ix. cxrili 8.1.1). rogorc am cxrilidan Cans, rom dadgenil normebs
mxolod absoluturi likvidurobis koeficienti akmayofilebs. samive
koeficienti 2016 wlamde izrdeboda. 2017 wels ki adgili aqvs seriozul
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
187
vardnas. maSasadame, isedac arasakmarisi gadaxdisunarianoba, kidev ufro
dabla daeca.
cxrili 8.2.1. ss `kolxeTis~ likvidurobis koeficientebi dinamika 2013 welTan SedarebiT
maCveneblebi
2013 Koefi- cienti
2014 2015 2016 2017
koefi- cienti
%-ad 2013 welTan
koef. %-ad 2013w
koef. %-ad 2007w
koef. %-ad 2007w
1. absoluturi likvi- duroba 2. swrafi likviduroba 3. saerTo likviduroba 4. fuladi usafrTxoeba (dReebSi)
0,491 0,661 1,161 35
38,3
0,65 0,915 1,608 38,9
132 138 139 111
102
0,678 0,949 1,621 39,0
139 144 140 112
102
0,604 0,795 1,501 27,98
123 120 74 80
0,433 0,648 1,224 31,0
88 97 105 89
absoluturi likvidurobis koeficienti aucilebel minimalur
zRvarze (0,2) marTalia yovelwliurad maRali iyo, magram, saerTo
likvidurobis koeficienti orze dabali iyo. es mosalodnelic iyo, radgan
mimdinare aqtivebis naSTebi zrda ufro dabali tempiT xasiaTdeboda, vidre
mimdinare valdebulebebis tempebi. Sedegad, finansuri mdgomareoba
TandaTan damZimda.
dinamikaSi saerTo likvidurobis koeficientis saSualo zrdis tempi
14,5%-s Seadgenda [(39+40_26 +5)/4].
imis daxasiaTebisaTvis, ramdenad meryevi iyo es maCveneblebi aRebul
xuTwlian periodSi, Seiswavleba variaciis koeficientebi. magaliTisaTvis,
analizis meTodika gadmocemulia saerTo likvidurobis koeficientis
magaliTze. variaciis koeficientis gamoTvlis formula ganxilulia pirvel
TavSi.
saerTo likvidurobis koeficienti aRvniSnoT –X-iT da warmovadginoT
mwkrivi Semdegi saxiT: wlebi X X2
2013 1,161 1,348 2014 1,608 2,586 20015 1,621 2,628 2016 1,501 2,253 2017 1,224 1,498
--------------- ---------- ---------- ∑ 7,115 10,313
X (saSualo) = 7,115/5 = 1,423 saSualo kvadratulki gadaxra = (10,313/5 – 1,4232 )1/2 = 0,194 igi axlosaa
nulTan, maSasadame, saerTo likvidurobis koeficienti didi meryeobiT ar
xasiaTdeboda.
V (variaciis koeficienti) = (0,194 * 100) / 1,423 = 13,63%.
maSasadame, saerTo likvidurobis koeficienti, aRebuli xuTi wlis ganmavlobaSi, saSualodan 13,63%-iT ixreboda saSualo ariTmetikulidan.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
188
sawarmos likvidurobaze gavlenas axdens mravali faqtori, rogoricaa:
fuladi Tanxebis, moTxovnebis, materialuri maragebis, mimdinare
davalianebebis, avansirebuli Rirebulebis brunvadobis anu saqmiani
aqtivobis maCveneblebi da sxv.
aRebul saanalizo periodis ganmavlobaSi, saerTo likvidurobis
cvlilebaze, erT-erTi faqtoris – fuladi aqtivebis cvlilebis tempebis
gavlenis SefasebsaTvis korelaciisa da determinacis koeficientebi
gamoiyeneba.
magaliTSi, x-iT aRniSnulia fuladi muxlebi (fuladi Tanxebi+moTxovnebi), y–iT ki – saerTo likvidurobis koeficienti.
wlebi x y x y x2 y2
2013 5,66 1,161 6,5713 32,0356 1,348 2014 5,4 1,608 8,6832 29,16 2,586 2015 6,09 1,621 9,872 37,0881 2,628 2016 5,40 1,501 8,1054 29,16 2,474 2017 7,08 1,224 8,6659 50,1264 1,423
----------- ---------- --------- ---------- ----------- -------- ∑ 29,63 7,115 41,898 163,7783 10,459
Kkorelaciis koeficientis formulaSi (ix. pirveli Tavi) Sesabamisi
mniSvnelobebis Casmisa da gamoTvlebis Sedegad miiReba:
r = 0,422, rac imas niSnavs rom kavSiri aRebul maCveneblebs Soris sakmaod
maRalia (korelaciis koeficienti rac ufro axlosaa erTTan, kavSiri miT ufro
Zlieria).
rogorc cnobilia, korelaciis koeficientis kvadrati, aris determinaciis
koeficienti (D), romelic faqtor-maCveneblis gavlenas procentebSi axasiaTebs.
D = 0,4222 = 0,178 anu 17,8 %.
Aanu, saanalizo xuTwlian periodSi, saerTo likvidurobis koficientis
cvlilebis 17,8% gamowveuli iyo fuladi aqtivebis cvlilebebiT. danarCeni ki
sxva faqtorebis gavlenis Sedegia.
analogiurad gamoiTvleba likvidaciis danarCeni koeficientebis
variaciis koeficientebi, romelic erTi cxrilis saxiT SeiZleba
warmoadginoT.
dinamikuri analizis Semdeg, unda gamovlindes mimdinare wlis
likvidurobis koeficientebis gadaxrebi gegmuri an wina wlis
maCvenebelebidan da SesaZleblobis Sesabamisad, gaizomos gadaxraze
moqmedi faqtorebi.
magaliTisaTvis, kvlav erT-erTi maCveneblis, saerTo likvidurobis
koeficientis ganvixiloT. rogorc cnobilia, saerTo likvidurobis
koeficienti mimdinare aqtivebisa da mimdinare valdebulebebis fardobiT
gamoiTvleba. Aamitom, mis gadaxraze am ukanasknelTa cvlilebebi axdenen
gavlenas.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
189
rogorc, analizis xerxebis Seswavlis dros iyo ganxiluli, roca
saanalizo maCvenebelsa da masze moqmed faqtor-maCveneblebs Soris kavSiri
gansazRvrulia (determinirebulia), gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlenis
gasazomad jaWvuri Casmis an absoluturi sxvaobis xerxi gamoiyeneba.
jaWvuri Casmis xerxi gamoyenebul unda iqna maSin, rodesac faqtorTa
dakavSirebis mwkrivSi gayofis moqmedebac arsebobs. gavzomoT saerTo
likvidurobis, wina wlis donidan gadaxraze, moqmedi faqtorebis gavlena.
detalizaciis mizniT, mimdinare aqtivebi fulad aqtivebad da materialur
maragebad davyoT. SeiZleba maTi ufro dateluri dayofac.
fuladi aqtivebi + mater. maragebi saerTo likvidurobis koeficienti = ---------------------------------------------------------- (8.3.1)
mimdinare valdebulebebi
cxrilSi 8.2.2. warmodgenilia analizisaTvis saWiro informacia: saerTo likvidurobis da masze moqedi faqtorebis maCveneblebi, rac (8.3.1.) formulaSia mocemuli. saerTo likvidurobis koeficienti wina welTan SedarebiT 0,2765 punqtiT Semcirda. gavzomoT am gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena.
cxrili 8.2.2. saerTo likvidurobis koeficientis gadaxra
maCveneblebi 2016
2017
gadaxra
saerTo likvidurobis koeficienti fuladi aqtivebi (aT.lar) materialuri maragebi mimdinare valdebulebebi
1.5007 5400 4790 6790
1,2242 7080 6300 10930
-0,2765 +1680 + 1510 + 4140
rogorc wesi, jaWvuri Casmis xerxis dros, dakavSirebis formulaSi
Tavdapirvelad, yvela ricxvi aiReba sabaziso doneze (wina wlis an gegmuri)
da Semdeg, yoveli faqtor-maCvenebeli TandaTan icvleba sabaziso
maCveneblebis mimdinare (faqtobrivi) mniSvnelobebiT.
gaangariSebebi 8.2.2. cxrilis monacemebis safuZvelze Catardeba.
daakvirdiT, qvemoT motanil gaangariSebebSi, TandaTan rogor icvleba
sabaziso wlis monacemebi, mimdinare wlis mniSvnelobebiT.
I gaangariSeba: (5400 + 4790) / 6790 = 1,5007 II gaangariSeba: (7080 + 4790) / 6790 = 1,7482 III gaangariSeba: (7080 + 6300) / 6790 = 1,9705 IV gaangariseba: (7080 + 6300) / 10930 = 1,2242
8.2.2. cxrilSi rogorc xedavT, saerTo likvidurobis gadaxra aris minus
0,2765, e.i. likviduroba wina welTan SedarebiT 0,2765 punqtiT Semcirda. am
gadaxraze moqmedi sami faqtoris cvlilebis gavlena jaWvuri Casmis xerxiT
gamoiTvleba ukve gaangariSebuli mwkrivebis Sedegebis safuZvelze.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
190
Aamdenad, fuladi Tanxebis cvlilebis gavlena = 1,7482 – 1,5007 = + 0,2475
materialuri maragebis cvlilebis gavlena = 1,9705 – 1,7482 = + 0,2223 valdebulebebis cvlilebis gavlena = 1,193 – 1,745 = - 0,7463
samive faqtoris gavlenis algebruli jami, saanalizo maCveneblis saerTo gadaxris tolia: 0,2475 + 0,2223 – 0,7463 = - 0.2765
analizis Sedegad gakeTdeba Semdegi daskvna: imis gamo, rom fuladi
aqtivebi wina welTan SedarebiT 1680 aTasi lariT gaizarda, saerTo
likviduroba 0.2475 punqtiT gaizarda; materialuri maragebis 1510 aTasi
lariT zrdam, gamoiwvia saerTo likvidurobis zrda 0,2223 pumqtiT,
valdebulebebis 3140 aTasi lariT zrdam ki, likviduroba 0,7463 punqtiT
Seamcira, rac uaryofiT movlenad iTvleba.
analizis Sedegad SemuSavebuli iqneba rekomendacia, rom sawarmos
menejmentma uzrunvelyos fuladi aqtivebis zrdis da mimdinare
valdebulebebis Semcirebis RonisZiebebis ganxorcieleba. kerZod, daCqardes
debitoruli da kreditoruli davalianebebis ganaRdebis procesi.
8.2.1. cxrilSi, garda likvidurobis koeficientebisa, agreTve mocemulia
fuladi usafrTxoebis diapazonis maCvenebeli, romelic metad sainteresoa
sawarmos finansuri marTvisaTvis.
Ffuladi usafrTxoebis diapazonis maCvenebeli axasiaTebs, ramdeni dRis
xarji ifareba fuladi aqtiviT anu arsebuli da potenciuri fuliT.
Aanalizis dros, aseve metad sainteresoa misi dinamikis da variaciis
Seswavla. masze gavlenas axdens dRiuri xarjebisa da fuladi aqtivebis
cvlilebebi. SeiZleba gamoiTvalos dRiuri xarjebisa da fuladi
usafrTxoebis maCveneblebs Soris korelacia ramdenimewliani
periosdisaTvis, an fuladi usafrTxoebisa da moTxovnebis maCveneblebs
Soris da a.S. wina magaliTis msgavsad. oRond, unda gvxsovdes, rom maT
Soris kavSiri ukuproporciulia. anu, dRiuri xarjebis zrda, fuladi
usafrTxoebis diapazons amcirebs da piriqiT. Aamitom, maTi kavSiris
variaciis koeficienti uaryofiTi ricxvi iqneba.
usafrTxoebis diapazonis wina wlidan gadaxraze moqmedi faqtorebis
gavlenis gasazomad ki, jaWvuri Casmis xerxi gamoiyeneba.
2016 2017 gadaxra finansuri usafrTxoebis diapazoni (dR) 27,98 31,22 + 3,24
fuladi aqtivebi (aT.l) 5400 7080 +1680 dRiuri xarjebi (aT.l) 193 226,8 +33,8
rogorc gadaxrebidan Cans, fuladi usafrTxoebis diapazoni 2017 wels, wina welTan SedarebiT 3,24 dRiT gaizarda, rac pozitiuria. masze moqmedi faqtorebis gasazomad isev jaWvuri Casmis xerxis gamoyenebaa
saWiro, radgan faqtorTa mwkrivSi gayofis moqmedebaa. I mwkrivi: 5400 / 193 = 27,98 II mwkrivi: 7080 / 193 = 36,68
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
191
fuladi aqtivebis cvlilebis gavlena = 36,68 – 27,98 = + 7,7 dRe III mwkrivi: 7080 / 226,8 = 31,22 dRiuri xarjebis cvlilebis gavlena = 31,22 – 36,68 = - 5,46 dRe amrigad, fuladi aqtivebis 1680 aT. lariT zrdam, finansuri
usafrTxoebis diapazoni 7,7 dRiT gazarda. dRiuri xarjebis 33,8 lariT
matebam ki fuladi usafrTxoebis diapazoni 5,46 dRiT Seamcira, rac
uaryofiTi movlenaa. amrigad, saWiroa danaxarjebi ufro efeqtianad
iqnes gamoyenebeuli raTa fulis brunva daCqardes.
8.3. sawarmos finansuri stabilurobis
maCvenebelTa sistema
stabiluroba aris unari, wina aRudge droebiT problemebs,
rogoricaa gayidvebis Sekveca, kapitalis ukmarisoba, sayrdeni TanamSromlis an klientis dakargva. fnansuri stabiluroba. nebismieri kompania SeiZleba aRmoCndes siZneleebis winaSe, Tumac isini iSviaTad aRiareben amas. magram, finansuri angariSebis analizi yvela daintresebul subieqts exmareba, nebismeri kompaniis finansuri usafrTxoeba Seafasos.
kompania iqneba Tu ara didxans biznesSi, mocemuli kompaniisa da masTan urTierTobebSi moyofi kompaniebsis stabilurobazea damokidebuli. Tuki romelime sawarmo apirebs iyidos raime saqoneli garantiiT, is amas ar ganaxorcielebs gakotrebis piras myof kompaniasTan.
saerTod, mcire sawarmoebi ufro xSirad gadian biznesidan vidre didi kompaniebi. aseve, finansuri stabiluroba ufro metad mniSvnelovania mcire sawarmoebisaTvis, vidre msxvili kompaniebisaTvis. mcire kompaniebs samwuxarod aqvT `gaqrobis~ SiSi, roca isini finansur problemebSi vardebian. did kompaniebs ki aseTi SiSi ar aqvT, radgan moxdeba maTi resruqturizacia an sxva kompaniaze gaiyideba. xolo misi valdebulebi Sesruldeba myidveli kompaniis mier.
samwuxarod, kompaniebis finansuri stabilurobis donis erTi maCvenebliT gansazRvra rTulia da gansakuTrebiT mcire sawarmoebisaTvis.
finansuri stabiluroba sawarmos finansuri mdgomareobis erT-erTi
mniSvnelovani maxasiaTebelia da gulisxmobs sawarmos myar finansur
damoukideblobas. igi dakavSirebulia sawarmos saerTo finansur
struqturasTan, romelic Semdegnairad gamoixateba: `sakuTari kapitali –
nasesxebi saxsrebi~.
Tu nasesxebi kapitalis wili sakuTari kapitalis wils aRemateba, axlo
momavalSi sawarmo SeiZleba gakotrdes, radgan sawarmo valdebulebebis
dafarvas ver SeZlebs, yvela kreditorma valdebulebebis dafarva
erTdroulad rom moiTxovos.
amrigad, sawarmoTa finansuri stabilurobis doneze gavlenas axdens:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
192
1. sawarmos uzrunvelyofa saoperacio saqmianobis normaluri
ganxorcielebisaTvis aucilebeli finansuri resursebiT;
2. finansuri resursebis miznobrivi da efeqtiani dabandeba sawarmos
qonebSi da maTi racionalurri gamoyeneba;
3. saimedo partnioruli urTierTobebis damkvidreba myidvelebTan,
momwodeblebTan, sakredito dawesebulebebTan da saxelmwifosTan;
4. sawarmos reputacia dargSi da sazogadoebaSi.
Ffinansuri stabiluroba mewarmes perspeqtivis TvalsazrisiT
ainteresebs, raTa biznesis momavali warmatebuli iyos. finansuri
stabilurobis daxasiaTebisaTvis absoluturi da fardobiTi maCveneblebi
gamoiyeneba.
Ffinansuri stabilurobis fardobiTi maCveneblebia:
sakuTari da moziduli saxsrebis sakuTari kapitali Tanafardobis koeficienti = -------------------------------------- (8.3.1.)
Mmoziduli kapitali igi finansuri stabilurobis zogadi daxasiaTebisaTvis gmoiyeneba da
sawarmos zogad finansur struqturas axasiaTebs. misi zrda dadebiT
movlenas warmoadgens. winaaRmdeg SemTxvevaSi, sawarmos finansuri
mdgomareoba arasaimedo xdeba. Mmisi minimaluri sazRvari erTis tolia.
sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti =
= sakuTari kapitali / aqtivebis jami (8.3.2.)
igi axasiaTebs sakuTari kapitalis wils aqtivebSi. sasurvelia es
koeficienti 0,5-s aRematebodes. esEmaCvenebeli aCvenebs, Tu qonebis ra
nawilia koncentrirebuli anu SeZenili sakuTari kapitalis xarjze.
dasavleTis qveynebis gamocdilebiT, am maCveneblis optimaluri sidide 60%-
ia, xolo iaponiis mraval kompaniaSi 20%. maTi ekonomistebis azriT, amis
mizezia is, rom iaponiaSi saxsrebs ZiriTadad bankebidan izidaven, aSS-Si ki
mosaxleobidan. magram, saerTod miRebulia, rom sakuTari kapitalis wili
valdebulebebis wils aRematebodes. radgan am SemTxvevaSi ufro didia imis
albaToba, rom valebi sakuTari saxsrebiT daifaros. igi grZelvadiani
gadaxdisunarianobis maCvenebelia. grZelvadiani valdebulebebi kapitalizaciis koeficienti = -------------------------------------------------------------; (8.3.3)
(grZelvad. valdeb. + sak. kpitali) sakuTari kapitalis fardoba (sakuTari kapitali – privileg.saaqcio kapitali) permanentul kapitalTan = ----------------------------------------------------------------------------------------; (8.3.4.)
(aqtivebi – mimdinare valdebulebebi) (an, sakuTar kapitals + grZlevadiani valdebulebebi)
es maCvenebelic biznesis riskis xarisxis Sesafaseblad gamoiyeneba. is
sawarmo, romelsac ufro meti nasesxebi saxsrebi aqvs, vidre sakuTari
kapitali, ufro met risks eweva, vidre is, romelsac ufro naklebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
193
nasesxebi kapitali aqvs an sulac ara aqvs igi, radgan nasesxeb kapitalze
procenti unda gadaixados maSinac ki, Tu mogeba ara aqvs.
sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofa = sak.kapit. +grZlevad.valdeb. _ grZlevad.aqtivebi = ------------------------------------------------------------------------------- (8.3.5.) mimdinare aqtivebi
(8.3.4.) formulis mricxveli igivea rac, sakuTari sabrunavi saxsrebi
(sss), Tuki mimdinare aqtivebSi grZelvadiani sexebi dabandebui araa,
romelic wina TavSi iqna ganxiuli wminda mimdinare aqtivebTan
dakavSirebiT. amitom, formula (8.3.5.) unda Seicvalos (8.3.6.) formuliT.
sss = mimdinare aqtivebs - mimdinare valdebulebebi (8.3.6.) sss = mimdinare aqtivebs - mimdinare valdebulebebi – mimd. aqtivebSi dabandebuli grZelvadiani sesxebi (8.3.7.)
sakuTari kapitalis koncentraciis koeficientis Sebrunebul maCvenebels
sawarmos finansuri damokidebulebis koeficients uwodeben.
aqtivis jami
finansuri damokidebulebis koeficienti = ---------------------------------- (8.3.8.) sakuTari kapitali.
igi sakuTari kapitalis koncentraciis koficientis Sebrunebuli maCvenebelia da aCvenebs, aqtivi ramdenjer aRemateba sakuTar kapitals. misi idelauri donea erTi.Aam maCveneblis zrda niSnavs, rom sawarmo sul ufro metad damokidebuli xdeba sxvebze, kreditorebze da finansur stabilurobas safrTxe eqmneba. Tu es koeficienti erTamde daeca, niSnavs, rom mesakuTreebi sawarmos mTlianad akontroleben. Aamdenad, es maCvenebeli imavdroulad finansuri leverijis maCvenebelia, radgan misi zrda riskis zrdas moaswavebs.
valdebulebebi moziduli kapitalis koncentraciis koeficienti = --------------------------- (8.3.9.)
A aqtivebi
igi aCvenebs, yoveli erTi lari aqtivis valdebulebebiT datvirTvis xarisxs.Aam koeficientisa da sakuTari kapitalis koncentraciis koeficientis jami erTis tolia.
sss sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti = ------------------------------ (8.3.10)
sakuTari kapitali
igi axasiaTebs mimdinare saqmianobis dafinansebisaTvis gamoyenebuli
sakuTari kapitalis wils. anu, sakuTari kapitalis im wils, romelic
dabandebulia sabrunav saSualebebSi, danarCeni ki kapitalizebulia anu
grZelvadian aqtivebSia dabandebuli. Aam koeficientis normaluri sidide
dargis Taviseburebebzea damokidebuli.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
194
grZelvadiani valdebulebebi grZelvadiani dabandebis struqturis koeficienti = ------------------------------------------- (8.3.11.)
grZelvadiani aqtivebi
es koeficienti axasiaTebs, grZelvadiani aqtivebis ra nawilia
dafinansebuli kreditorebis mier da ra ekuTvnis sawarmos mesakuTreebs,
roca grZelvadiani valdebulebebi mxolod grZelvadiani aqtivebis
dasafinanseblad aris gamoiyenebuli. Tuki, sawarmos sesxebis marTvis
strategiiT grZelvadiani sesxebi mimdinare aqtivebSic gamoiyeneba, maSin
(8.3.10) formulis gamosaTvlelad menejmentma aucilebelad grZelvadiani
sesxebis miznobriobis analizuri informacia unda gamoiyenos. Sesabamisad,
imave (8.3.10.) formulis mricxvelSi grZelvadiani valdebulebebi
Semcirdeba mimdinare aqtivebSi dabadebuli grZelvadiani sesxebis
moculobiT. grZlev. valdebulebebi Pmoziduli kapitalis struqturis koeficienti = ------------------------------------------ (8.3.12)
valdebulebebi
igi axasaiTebs gZelvadiani valdebulebebis xvedriT wils valdebulebebSi. Mmisi normaluri done dargis Taviseburebebzea damokidebuli.
mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde
procentis uzrunvelyofis koeficienti = ------------------------------------------------ (8.3.13) saprocento Tanxa
es koeficienti procentis uzrunvelyofis xarisxs axasiaTebs. igi rac
ufro maRali iqneba erTze, sawarmos miT ufro ar eqneba problemebi
procentis gadaxdasTan dakavSirebiT. igi finansuri riskis xarisxsac
axasiaTebs. am maCveneblis Semcireba finansuri riskis zrdas moaswavebs.
igi aseve mWidro kavSirSia finansuri leverijis maCvenebelTan.
agreTve Seiswavleba maragebis dafarvis koeficientebi, rogoricaa
maragebis dafarvis saerTo koeficienti da sakuTari sabrunavi saxsrebiT
maragebis uzrunvelyofis koeficienti. Ddafinansebis `normaluri~ wyaroebi
maragebis dafarvis koeficienti = --------------------------------------------------------- (8.3.14) materialuri maragebi
maragebis dafarvis normaluri wyaroebia: sakuTari sabrunavi saxsrebi,
moklevadiani sesxebi, valdebuleba mowodebidan da miRebuli avansebi.
maragebis dafarvis `normalur~ wyarod ar iTvleba davalianeba
biujetisadmi, gasacemi xelfasi da dividendebi. Tu maragis dafarvis
koficienti erTze naklebi aRmoCnda, igi finansuri mdgomareobis
garTulebaze mianiSnebs.
materialuri maragebis sakuTari sabrunavi saxsrebi uzrunvelyofa sakuTari saxsrebiT = ---------------------------------------------- (8.3.15)
materialuri maragebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
195
igi aCvenebs materialuri maragebis ra nawili ifareba sakuTari
sabrunavi saxsrebiT.
zemoT CamoTvlili maCveneblebidan, sakuTari da nasesxebi saxsrebis
Tanafardobis, sakuTari kapitalis koncentraciisa da procentis
uzrunvelyofis koeficientebs, sawarmos finansuri stabilurobis mTavar
fardobiT maCveneblebs uwodeben.
Cveni azriT, sakuTari da nasesxebi saxsrebis (anu sakuTari kapitalisa da
valdebulebebis) fardobis koeficienti aq ganxilul danarCen koeficientebTan SedarebiT, fundamentaluri mniSvnelobisaa. vfiqrobT, es fardoba gansazRvravs danarCeni koeficientebis dones. Tumca es momavali kvlevis sakiTxia. vimedovneb, magistrantebi amas yuradRebas miaqceven.
garda fardobiTi maCveneblebisa, sawarmos finansur stabiluroba
absoluturi maCveneblebiTac xasiaTdeba. Ggamoyofen sawarmos finansuri
stabilurobis oTx tips:
I. absoluturi finansuri stabiluroba, romelic gamoixateba Semdegi
utolobiT: materialuri maragebi < sakuTari sabrunavi saxsrebi
eseigi, materialuri maragebi mTlianad sakuTari sabrunavi saxsrebiT
ifareba. igi idealuri situaciaa. normalurad funqcionirebad sawarmoSi
sakuTari sabrunavi saxsrebis wili materialur maragebSi 50%-ze naklebi
ar unda iyos.
II. normaluri finansuri stabiluroba, roca adgili aqvs Semdeg utolobas:
sakuTari sabr. saxsrebi < materialuri maragebi < maragis formirebis `normaluri~wyaroebi
III. arastabiluri (aramyari) finansuri mdgomareoba, roca:
materialuri maragebi > maragebis dafinansebis `normaluri~ wyaroebi
IV. kritikuli finansuri mdgomareoba, roca, mesame tipis utolobasTan erTad, sawarmos gaaCnia gadauxdeli valdebulebebi da sesxebi da vadagadacilebili debitoruli davalianebebi.
amrigad, sawarmos finansuri stablurobis analizis dros menejments
SeuZlia yvela zemoT CamoTvlili maCvenebeli Seiswavlos da Sesabamisi
RonisZiebebi dagegmos finansuri stabilurobis Semdgomi gamtkicebis
mizniT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
196
8.4.Ffinansuri stabilurobis analizis meTodika
sawarmos finansuri stabilurobis analizis Casatareblad Semdegi
proceduriebia saWiro:
1. analizis miznebis gansazRvra da Tematuri gegmis Sedgena;
2. saWiro informaciis mopoveba;
3. analizuri cxrilebis Sedgena da SerCeuli maCveneblebis gamoTvla;
4. saanalizo maCveneblebis dinamikuri analizi da tendenciebis
gamovlena;
5. finansuri stabilurobis tipis dadgena;
5. saanalizo maCveneblebis gadaxrebis Sefaseba;
6. mTavari koeficientebis faqtoruli da korelaciuri analizi;
7. daskvnebis da interpretaciebis gakeTeba;
8. sawarmos finansuri stabilurobis Sedgomi gamtkicebis
RonisZiebebis SemuSaveba da maTi danergvis pirobebis gansazRvra.
wina sakiTxSi ganxilulia finansuri stabilurobis ZiriTadi
koeficientebi da saxeebi. SeiZleba sxva koeficientebis gamoTvlac
detalizaciis nebismieri xarisxiT. analizis dros yvela maCvenebeli
SeiZleba SeviswavloT. Aamjerad ki, magaliTisaTvis, ramdenime
koeficienti ganvixiloT.
Aanalizis saerTo meTodikis Tanaxmad, pirvel rigSi, mopovebuli
informaciis safuZvelze gamoTvlil unda iqnes saanalizo maCveneblebi.
sawarmos finansuri stabilurobis mTeli rigi maCveneblebi buRaltruli
balansisa da mogeba/zaralis angariSgebis informaciis safuZvelze
gamoiTvleba (sss sidide gamoTvlilia cxrilSi 7.5.3). cxrili 8.4.1.
ss `kolxeTis~finansuri stabilurobis koeficientebi
maCveneblebi
2013 2014 2015 2016 2017
1. sakuTari da moziduli saxsrebis
fardoba
2. sakuTari kapitalis koncentracia
3. moziduli kapitalis koncentracia
4. finansuri damokidebulebis koeficienti
5. sak. sabr. saxsrebiT uzrunvelyofa
6. sak.kapitalis manevrirebis koeficienti
7. mater. maragebis dafarvis koeficienti
8. %-is uzrunvelyofis koeficienti
0,779
0,44
0,56
2,28
0,139
0,139
0,322
12
1,243
0,55
0,45
1,80
0,378
0,294
0,859
13,5
1,188
0,54
0.46
1,84
0,383
0,313
0,924
15
1,104
0,51
0,49
1,906
0,328
0,257
0,697
14
1,011
0,503
0,497
1,99
0,170
0,125
0,360
11,59
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
197
saanalizo pirobiTi sawarmos magaliTze gamoTvlili stabilurobis
zogierTi koeficienti 8.4.1. cxrilSia warmodgenili. mocemul cxriliSi
aRebuli rva koeficientidan, sakvlevi xuTi wlis ganmavlobaSi mxolod
`sakuTari da moziduli kapitalis fardobis~ da Sesabamisad, `sakuTari
kapitalis koncentraciis~ koeficientebi gaumjobesda. Epirveli
koeficienti erTze maRla avida. rac imas niSnavs, rom sakuTari kapitali
aWarbebs moziduli kapitlis sidides. sakuTari kapitalis wili 44%-idan,
50%-mde gaizarda 2017 wels, rac dadebiT movlenad iTvleba (garda
bankebisa, maTi saqmianobis Taviseburebebidan gamomdinare, bankebis
kapitalSi sakuTari kapitalis 10-15% wili, Cveulebriv movlenad iTvleba),
Tumca arastabilurobiT xasiaTdeboda.
8.4.1. cxrilis safuZvelze Sedgeba dinamikis cxrili (sailustraciod
mxolod ramdenime maCvenebelia aRebuli), romelSic mocemulia
stabilurobis koeficientebis procentuli zrdis tempebi (ix. cxrili
8.4.2.). rogorc cxrilida Cans, 2013 welTan SedarebiT saanalizo
maCveneblebi izrdeboda, magram wina welTan SedarebiT Semcirebulia.
cxrilSi ufro TvalsaCinoa, rom zdris tempebi 100-ze maRalia pirveli
ori maCveneblis mixedviT. Mmaterialuri maragebisa da procentis
uzrunvelyofis koeficientebi ki 2017 wels Zalian daeca. tempebi 100-ze
dabalia. Aaqedan gamomdinare, ufro detaluri analizi unda gagrZeldes
materialuri maragebis zrdis mizezebis gamokvlevisaken, romelic wina
welTan SedarebiT 1,3-er gaizarda. xolo sakuTari sabrunavi saxsrebi
imave 2013 welTan SedarebiT 2-jer Semcirda (ix. cxrili 8.4.2.) da maTi
xvedriTi wili materialur maragebSi 81%-idan, 36%-mde daeca 2014 welTan
SedarebiT.
amrigad, analizma aCvena, rom, marTalia 2013 welTan SedarebiT
mdgomareoba gaumjobesebulia, magram 2014 welTan SedrebiT viTareba
TandaTan uaresdeba da saanalizo sawarmo finansuri riskebis zRvarze
imyofeba. cxrili 8.4.2.
finansuri stabilurobis zogierTi
maCveneblis dinamika %-ad 2013 welTanSedarebiT
maCvenebelebi
2013 2014 2015 2016 2017
1. sakuTari da moziduli saxsrebis
fardoba
2. sakuTali kapitalis koncentracia
3. . materialuri maragebis dafarvis
koeficienti
4. %-is uzrunvelyofis koeficienti
100
100
100
100
160
125
267
113
153
123
287
125
142
116
216
117
130
114
112
96
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
198
dinamikis Seswavlis Semdeg, stabilurobis koeficientebis variacia
anu meryeobis xarisxi gamoikvleva, risTvisac, rogorc iciT, variaciis
koeficientebi unda gamoiTvalos (ix. cxrili 8.4.3.).
analizis dros aseve sainteresoa saanalizo maCveneblebis meryeobis
xrisxis Sefseba, risTvisac variaciis koeficenti gamoiyeneba. igi
gamoiTvleba rogorc saSualo kvadratuli gadaxris procentuli
fardoba saSualo ariTmetikulTan (ix. gv. 42). cxrili 8.4.3.
variaciis koeficientebi
maCveneblebi
variaciis
done %
1. sak. da moziduli saxsrebis Tanafardoba
2. sakuTari kapitalis koncentracia
3. mater. maragebis dafarvis koeficienti
4. %-is uzrunvelyofis koeficienti
15
8,4
42,3
11,2
rogorc 8.4.3. cxrilidan Cans (magaliTisTvis mxolod ramdenime
maCvenebelia aRebuli. praqtikaSi ki yvela koeficientis variacia
gamoiTvleba kompiuteruli teqnikis meSveobiT), yvelaze maRali meryeobis
xarisxi materialuri maragebis dafarvis koeficents gaaCnia (42,3%), rac
mosalodneli iyo. es kidev erTxel miuTiTebs imaze, rom materialuri
maragebis zrdis mizezebi iqnes gamokvleuli. igi SesaZloa gamowveuli iyos
warmoebisa da realizaciis procesebis Seferxebis mizeziT.
gamomdinare iqedan, rom sakuTari kapitalisa da valdebulebebis
fardoba aris kapitalis organuli struqturis koeficienti, igi sawarmos
finansuri stabilurobis mTavari maCvenebelia da sawarmos finansuri
stabilurobis analizis dros, saintereso iqneba am maCveneblis wina wlis
faqtobrivi an mimdinare wlis gegmuri donidan gadaxris faqtoruli
analizis Catareba Semdegi mravalfaqtoriani modelis safuZvelze:
sakuT. kapitali sak.kap. Semosavali mogeba aqtivi ------------------------------ = ------------ * ------------------ * ---------- * -------------- (8.4.1) valdebulebebi Semosav. mogeba aqtivi valdeb. sak.kapitali/Semosavli – niSnavs, yoveli erTi laris SemosavalSi ra wili
uWiravs sakuTar saxsrebs; Semosavali/mogeba – axasiaTebs Tu ramdeni laris Semosavali daWirda
yoveli erTi laris mogebis miRebas; mogeba/aqtivi – aCvenebs, ramdeni procenti mogeba miiReba yovel erT lar
aqtivze; aqtivi/valdebulebebi – aCvenebs ramdeni laris resursi arsebobs, yovel erT
lar mozidul kapitalze.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
199
vinaidan, faqtorTa dakavSirebis mwkrivSi mxolod gamravlebis
moqmedebebia, faqtorTa gavlenis gazomvis mizniT absoluturi sxvaobis
xerxi gamoiyeneba.
wina sakiTxSi ganxiluli iyo, rom moculobiT maCveneblebSi, sawarmos
finansuri stabilurobis oTxi done ganisazRvreba: absoluturi
finansuri stabiluroba, normaluri, arastabiluri da kritikuli.
Sesabamisi gamoTvlebi SeiZleba saanalizo sawarmos magliTzec iqnas
naCvenebi. gamoTvlebisTvis sakmarisia buRaltruli balansis informacia.
safuZvelze erTmaneTs SevudaroT materialuri maragebi, sakuTari
sabrunavi saxsrebi da maragebis dafarvis `normaluri~ wyaroebi.
2016 w 2017 w materialuri maragebi (aT.l) 4790 6300
sakuTari sabrunavi saxsrebi (sss) 3340 2270 dafarvis `normaluri~ wyaroebi 4040 6300
Mmotanili informaciis safuZvelze Sedgeba Semdegi utolobebi: 2016 weli:
sss < mater. maragebi > `normaluri~ wyaroebi 3340 < 4790 > 4040
2017 weli:
sss < mater. maragebi > `normaluri~ wyaroebi 2270 < 6300 = 6300
rogorc xedavT, TiTqos 2017 wels odnav ukeTesi mdgomareoba iyo,
vidre 2016 wels, magram aRmoCnda, rom orive wels arastabiluri
finansuri mdgomaroba arsebobda.
amrigad, saanalizo sawarmos menejmentma unda ganaxorcielos
matarialuri maragebis da valdebulebebis koncentraciis koeficientis
zrdis tendenciebis gamomwvevi mizezebis gamokvleva da ganaxorcielos
maTi Semcirebis sagangebo RonisZiebebi.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. axseniT, ras axasiaTeben likvidurobis koeficientebi; 2. CamoTvaleT, sawarmos finansuri stabilurobis koeficientebi; 3. axseniT, sawarmos finansuri stabilurobis oTxi tipi; 4. axseniT, sakuTari sabrunavi saxsrebiT maragebis dafarvis
koeficientis arsi; 5. ras axasiaTebs procentis uzrunvelyofis koeficienti;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
200
t e s t e b i 1. Aabsoluturi likvidurobis koeficienti aris:
a. fuladi Tanxebis fardoba mimdinare aqtivebTan b. fuladi Tanxebis fardoba mimdinare valdebulebebTan g. mimdinare aqtivebis fardoba mimdinare valdebulebebTan
2. saerTo likvidurobis koeficienti aris: a. mogebis fardoba sakuTar kapitalTan b. mimdinare valdebulebebis fardoba mimdinare aqtivebTan g. mimdinare aqtivebis fardoba mimdinare valdebulebebTan
3. sasaqonlo materialuri maragebis dafarvis `normalur~ wyaroebs miekuTvneba: a. sakuTari sabrunavi saxsrebi, moklevadiani sesxebi, valdebuleba
mowodebidan, miRebuli avansebi b. sakuTari sabrunavi saxsrebi, grZelvadiani sesxebi, miRebuli avansebi g. valdebuleba mowodebidan, gasacemi xelfasebi, sakuTari sabrunavi
saxsrebi, miRebuli avansebi 4. buRaltruli balansiT, mimdinare aqtivebia – 21000, grZelvadiani aqtivebi -
55000, moklevadiani valdebulebebi – 8400 da grZelvadiani valdebulebebi – 15700 laria. ras udris saerTo likvidurobis koeficienti:
a. 2,5 b. 3,5 g. 3,0
5. buRaltruli balansiT arsebobs Semdegi informacia: valdebuleba mowodebidan – 4000, valdebuleba mogebis gadasaxadze – 1200, gasacemi xelfasi – 2400, moklevadiani sesxi – 5300, grZelvadiani sesxi – 7000, sasaqonlo-materialuri maragebi – 5700 da sakuTari sabrunavi saxsrebi – 3000 laria. ras udris maragebis dafarvis koeficienti:
a. 0,53 b. 3,07 g. 2,15
6. sakuTari sabrunavis saxsrebi aris: a. sxvaoba mimdinare aqtivebsa da grZlevadian valdebulebebs Soris b. sxvaoba mimdinare aqtivebsa da mimdinare valdebulebebs Soris g. sxvaoba mimdinare valdebulebebsa da mimdinare aqtivebs Soris
7. sakuTari sabrunavi saxsrebis manevrirebis koeficienti aris: a. fuladi Tanxebis fardoba sakuTar sabrunav saxsrebTan b. fuladi Tanxebis fardoba mimdinare aqtivebTan g. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba mimdinare aqtivebTan
8. sakuTari kapitalis koncentraciis koeficenti aris: a. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba aqtivis jamTan b. sakuTari kapitalis fardoba aqtivis jamTan c. aqtivis jamis fardoba sakuTar kapitalTan
9. moziduli kapitalis koncentaciis koeficienti aris: a. valdebulebebis fardoba aqtivis jamTan b. valdebulebebis fardoba sakuTar sabrunav saxsrebTan g. valdebulebebis fardoba sakuTar kapitalTan
10. sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis koeficienti aris: a. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba fulad TanxebTan b. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba mimdinare aqtivebTan c. valdebulebebis fardoba sakuTar sabrunav saxsrebTan
11. sawarmos finansuri damokidebulebis koeficienti aris:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
201
a. mogebis fardoba sakuTar kapitalTan b. sakuTari kapitalis fardoba aqtivis jamTan g. aqtivis jamis fardoba sakuTar kapitalTan
12. sakuTari kapitalis koncentraciis koeficientis zrda sawarmosaTvis: a. dadebiTi movlenaa b. araxelsayreli movlenaa g. gardauvali movlenaa
13. sakuTari kapitalis manevrirebis koficienti aris: a. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba sakuTar kapitalTan b. sakuTari kapitalis farodba mimdinare valdebulebebTan g. sakuTari kapitalis fardoba sakuTar sabrunav saxsrebTan
14. sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti aCvenebs: a. ramdenjer aRemateba sakuTari kapitali sakuTar sabrunav saxsrebs b. sakuTari kapitalis im wils, romelic dabandebulia mimdinare
aqtivebSi g. sakuTari kapitalis im wils, romelic dabandebulia grZelvadian
aqtivebSi 15. grZelvadiani dabandebebis struqturis koeficienti aris:
a. grZelvadiani valdebulebebis fardoba mTlian valdebulebebTan b. grZelvadiani aqtivebis fardoba aqtivebis jamTan g. grZlevadiani valdebulebebis fardoba grZelvadian aqtivebTan
16. grZelvadiani dabandebebis struqturis koeficienti aCvenebs: a. grZlevadiani aqtievbis xvedriT wils aqtivebSi b. grZlevadiani aqtivebis ra nawilia dafinansebuli mflobelebis
mier g. grZelvadiani aqtivebis ra nawilia dafinansebuli kreditorebis
mier 17. procentis uzrunvelyofis koeficienti aris:
a. procentis fardoba saerTo mogebasTan b. mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde Sefardebuli saprocento
xarjebTan g. mogeba procentisa da gadasaxadis gadaxdamde Sefardebuli wminda
mogebasTan 18. ganvlili xuTi wlis ganmavlobaSi, sawarmos saerTo likvidurobis
koeficienti saSualod Seadgenda 2,345; saSaulo kvadratulma gadaxram Seadgina 0,452. ras udris variaciis koeficienti:
a. 42,86 b. 15,18 g. 19,3
19. sawarmoSi arsebobs absoluturi finansuri stabiluroba, roca: a. mimdinare aqtivi > grZelvadiani aqtivebi b. sakuTari sabrunavis saxsrebi < materialuri maragebi g. materialuri maragebi< sakuTari sabrunavi saxsrebi
20. oTxwlian periodSi, sawarmos damokidebulebis koeficienti Seadgenda: 2008 w - 1,50 2009 w - 1,54 2010 w - 1,59 2011 w - 1,71 Mmocemuli situacia firmisaTvis warmoadgens:
a. dadebiT movlenas b. uaryofiT movlenas g. ar cvlis finasur riskebs
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
202
savarjiSo 8.1. informacia buRaltruli balansidan: wlis dasawyisSi wlis bolos mimdinare aqtivebi 45 000 46 200 mimdinare valdebulebebi 31 400 33 100 m.S. valdebuleba mowodebidan 10 000 15 000 moklevadiani sesxebi 5 400 6 900 materialuri maragebi 18 700 20 300 moTxovna:
1. gamoTvaleT sss da materialuri maragebis uzrunvelyofa sss-iT; 2. gamoTvaleT gadaxrebi da gaakeTeT komentarebi; 3. aCveneT, finansuri stabilurobis romeli tipi arsebobs wlis daswyisSi da
wlis bolos
savarjiSoO 8.2 mocemulia kompaniis finansuri stabilurobis ori koeficienti: wlebi Tanafardoba sakuTar %-is uzrunvelyofis da mozidul kapitals Soris koeficienti
2005 2,0 5.0 2006 1,9 5,9 2007 2,2 6,4 2008 2,3 7,8 2009 2,0 9,0 2010 2,5 10,0 2011 2,7 11,5 moTxovna:
1. gamoTvaleT variaciis koeficientebi 2. gamoTvaleT korelaciis koeficienti da gaakeTeT Sesabamisi komentarebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
203
Tavi 9. moTxovnebisa da
valdebulebebis analizi moTxovnebisa da valdebulebebis drouli dafarvis
uzrunvelyofa, mniSvnelovan gavlenas axdens sawarmos
gadaxdisunarianobaze da saerTod, finansur
stabilurobaze. amitom, maTi maRali xarisxiT marTva,
kontroli da analizi erT-erTi arsebiTi xasiaTis
mimarTulebaa sawarmos finansur menejmentSi.
mocemul TavSi warmodgenilia:
moTxovnebisa da valdebulebebis arsi da mniSvneloba sawarmos
finansuri stabilurobis sferoSi;
savaWro debitoruli da kreditoruli davalianebebis analizis
meTodika;
moklevadiani da grZelvadiani sesxebis analizis xerxebi;
gamoSvebuli obligaciebiT warmoSobili valdebulebebis analizi;
9.1 moTxovnebis struqtura da analizis
amocanebi
sawarmoSi moTxovnebi warmoiSoba unaRdo angariSsworebis dros, roca
erTi sawarmo meore sawarmos gadascems (miyidis an asesxebs) raime saxis
aqtivs, romelsac imavdroulad ar axlavs ekvivalenturi naRdi fuladi
Tanxis moZraoba. amdenad, sawarmos moTxovnebi aris misi ufleba,
moTxovos sxva sawarmos misTvis kuTvnili Tanxa. maT meorenairad
debitorul davalianebebs uwodeben.
moTxovnebi sawarmoSi SeiZleba warmoiqmnas saqonlis (produqciis)
kreditiT anu Semdgomi ganaRdebis pirobiT gayidvvebis dros; avansad
gacemuli Tanxebis dros, raTaA momavalSi miRebuli iqnes raime saxis
momsaxureba; gacemuli sesxebis dros; agreTve arsebobs moTxovnebi
TanamSromlebis mimarT, partniorebis mimarT, damfuZneblebis mimarT
kapitalis Sevsebaze da a.S.
moTxovnebi miekuTvneba arawarmoebul finansur aqtivebs (bass 39, muxli
9), romelic kotirebuli ar aris aqtiur bazarze. igi aris fuladi aqtivi.
fuladi aqtivi aris flobili fuli da fiqsirebuli an gansazRvradi
fuladi Tanxis saxiT misaRebi aqtivebi. amdenad, moTxovna aris
gansazRvradi fuladi Tanxis saxiT misaRebi aqtivi.
aqtiuri bazari aris bazari, sadac arsebobs yvela Semdegi piroba:
bazarze arsebuli saqoneli erTgvarovania; rogorc wesi, yovelTvis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
204
arseboben dainteresebuli myidveebi da gamyidvelebi; fasebi cnobilia
sazogadoebisaTvis.
finansur instrumentebs miekuTvneba finansuri aqtivebi, finansuri
valdebulebebi da wilobrivi instrumentebi.
gamoiyofa grZelvadiani da moklevadiani moTxovnebi. grZlevadiani
moTxovnebi erT welze meti xnis vadaSi daubrundeba sawarmos fulis
saxiT. moklevadiani moTxovnebi ki navaraudevia, rom erTi wlis
ganmavlobaSi daifareba debitorebis mier.
arsebobs Semdgi saxis moTxovnebi (rogorc moklevadiani, ise
grZelvadiani):
Cveulebrivi moTxovnebi;
saTamasuqo moTxovnebi;
saijaro moTxovnebi;
daricxuli moTxovnebi;
sxva moTxovnebi.
analizis dros Seiswavleba moTxovnebis struqtura moklevadiani da
grZelvadiani jgufebis mixedviT cal-calke.
moTxovnebis analizis dros saWiroa Semdegi safexurebis gavla:
moklevadiani da grZelvadiani moTxovnebis struqturuli cxrilebis
momzadeba;
moTxovnebis dinamikis gamokvleva;
dinamikaSi, moklevadiani moTxovnebis zrdis tempebis Sedareba
fuladi Tanxebis, gayidvebis, moklevadiani valdebulebebis da sxva
saintereso maCveneblebis cvlilebis tempebTan;
savaWro debitoruli davalianebebis dinamikis cxrilis momzadeba;
debitoruli davalianebebis dafarvis periodis dinamikis Seswavla;
uimedo debitoruli davalianebebis dinamikis analizi;
vadagadacilebuli debitoruli davalianebebis gamokvleva;
saTanado daskvnebis gakeTeba da saWiro rekomendaciebis SemuSaveba.
struqturisa da dinamikis cxrilebis momzadebis wesi TqvenTvis ukve
cnobilia. ganvixiloT Semdegi pirobiTi magaliTi (ix. cxrili 9.1.1.).
davuSvaT, sawarmos gaaCnia, rogorc moklevadiani, ise grZelvadiani
moTxovnebi.
struqturuli analiziT irkveva, rom moklevadian anu mimdinare
aqtivebSi yvelaze maRali xvedriTi wili uWiravs miwodebidan warmoqmnil
moTxovnebs, romlis wili wina wels 51 % iyo, mimdinare wels ki 44,3 %-mde
Semcirda. aseTi movlena CaiTvleba dadebiT movlenad im SemTxvevaSi, Tuki
Semosavlebi gayidvebidan gaizrdeboda. winaaRmdeg SemTxvevaSi es niSnavs,
rom produqciis (saqonlis) miwodeba Semcirda an imitom, rom moTxovnebis
jamSi gazrdilia gacemuli avansebis wili 19%-dan, 22,6^-mde. amdenad,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
205
moTxovnebis TiToeuli muxlis struqtura unda daxasiaTdes. Semdeg ki maTi
dinamikis ganxilva unda moxdes.
9.1.1. cxrilSi warmodgenilia, Tu rogori SeiZleba iyos moTxovnebis
struqtura finansurma menejmentma agreTve detalurad unda gaanalizos
calkeuli saxis moTxovnebi maTi vadianobis mixedviT. xom ar arsebobs
raime safrTxis Semcveli perspeqtiva. finansuri stabilurobisaTvis erT-
erTi aucilebeli winapirobaa moTxovnebis drouli amoReba. cxrili 9.1.1.
sawarmos moTxovnebis struqtura moTxovnebi 2016 2017
lari xv/w % lari xv/w % I. moklevadiani moTxovnebi
- moTxovna miwodebidan - saeWvo moTxovnebi - moTxovna personalis mimarT - gacemuli avansebi - gacemuli sesxebi - miRebuli Tamasuqebi - daricxuli moTxovnebi - danarCeni moklevadiani moTxovnebi ------------------------------------------- jami
12900 (1700) 1100 4800 2300 4500 1400 ---------- 25 300
51.0 (6,7) 4,3 19.0 9,1 17,8 5,5 ---------- 100
13500 (2500) 3700 6900 4200 3700 1000 -------- 30 500
44,3 (8,2) 12,1 22,6 13,8 12,1 3,3 -------- 100
II. grZelvadiani moTxovnebi - saTamasuqo moTxovnebi - moTxovna finansuri ijariT - moTxovna sawesdebo kapitalis Sevsebaze - danarCeni grZelvadiani moTxovnebi
--------------------------------------- jami sul moTxovnebi maT Soris: - mimdinare moTxovnebi - grZelvadiani moTxovnebi
11 000 23 000 9 000 5 700 --------- 48 700 74 000 25 300 48 700
22,6 47,2 18,5 11,7 -------- 100 100 34,2 65,8
14 600 21 000 9 000 7 200 --------- 51 800 82 300 30 500 51 800
28,2 40,5 17,4 13,9 ------- 100 100 37,1 52,9
moTxovnebis SemadgenlobaSi ukeTesia maRali wili moklevadian
moTxovnebs ekavos. mocemul magaliTze, grZelvadiani moTxovnebis wili
mniSvnelovnad aRemateba mimdinare moTxovnebis wils, rac dabla wevs
sawarmos gadaxdisunarianobas.
struqturuli ganxilvis Semdeg Cveulebriv saanalizo maCveneblebis
dinamika Seiswavleba. dinamikuri analizis dros garda moTxovnebis
dinamikisa, mizanSewonilia moxdes Sedareba moTxovnebisa da sxva
romelime maCveneblebis dinamikur tendenciebs Soris. magaliTad,
mimdinare moTxovnebis dinamika Sedarebul iqnes fuladi Tanxebis,
realizaciidan Semosavlebis, sakuTari kapitalis, valdebulebebisa da
sxva maCveneblebis dinamikas. Sedgeba Sesabamisi cxrili, sadac monacemebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
206
gadmoitaneba buRaltruli balansidan da mogeba/zaralis angariSgebidan
(ix. cxrili 9.1.2.).
rogorc 9.1.2. cxrilidan sCans, mimdinare moTxovnebis naSTebi ganvlili
xuTi wlis ganmavlobaSi zrdis tendenciiT xasiaTdeboda. moTxovnebis
zrda fulad Tanxebze uaryofiT gavlenas axdens. marTlac, fuladi Tanxebi
Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba, garda 2017 wlisa. amis erT-erTi mizezi
aris is, rom rogorc 9.1.1. cxrilidan Cans, moTxovnebis SemadgenlobaSi
maRalia gacemuli avansebis xvedriTi wili (22,6%), rac Tavisufali fuladi
Tanxebis wilis Semcirebas gamoiwvevda. agreTve, SeiZleba arsebobdes
vadagadacilebuli debitoruli davalianebebi. cxrili 9.1.2. mimdinare moTxovnebis dinamikuri tendenciebis Sedareba sxva maCveneblebTan
maCveneblebi
2013 aT.l
2014 2015 2016 2017 aT.l % 2013
w-Tan aT.l % 2013
w-Tan aT.l % 2013
w-Tan aT.l %2017
w-Tan
moklevadiani moTxovnebi
fuladi Tanxebis naSTi
Semosavali realiz.-dan
mogeba realizaciidan
mimdinare valdebulebebi
1180
4200
79000
15000
8560
1290
3900
73000
11000
6000
109
93
92
73
70
1500
4350
76000
11500
6420
127
104
96
77
75
1300
4100
77800
12400
6790
110
98
98
83
79
2350
4730
95690
22090
10930
199
113
121
147
128
rogorc 9.1.2. cxrilidan Cans, 2017 wels moTxovnebi orjeraa gazdili
2013 welTan SedarebiT. amasTan, Semosavlebisa da mogebis maCveneblebi
zrdis tendenciiT xasiaTdeboda. maSasadame, saanalizo sawarmo momgebiania,
vinaidan Semosavlebi da xarjebi daricxvis principiT aRiardeba, magram
misi gadaxdisunarianoba dabalia. mas ar gaaCnia sakmarisi fuladi Tanxebi,
rac finansur mdgomareobas auaresebs. mocemuli magaliTi naTlad
adasturebs im WeSmaritebas, rom ar kmara sawarmo iyos mxolod momgebiani.
aucilebelia mas valdebulebebis drouli dafarva SeeZlos. winaaRmdeg
SemTxvevaSi sawarmos finansuri poziciebi saimedo ver iqneba.
Semdeg safexurze analitikosebma unda gamoikvlion savaWro
debitoruli davalianebebis arsebobis, cvlilebebis da mdgomareobis
tendenciebi rac Semdeg sakiTxSi iqneba ganxiluli.
amrigad, moTxovnebis analizis amocanebia:
moTxovnebis struqturuli cvlilebebis mizezebis gamokvleva;
moTxovnebis dinamikuri cvlilebebis mizezebis gamokvleva;
savaWro debitoruli davalianebebis mdgomareobis Seswavla;
vadagadacilebuli da uimedo debitoruli davalianebebis mizezebis
gamokvleva;
moTxovnebis drouli amoRebis (dabrunebis) rekomendaciebis SemuSaveba
da ganxorcieleba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
207
9.2. debitoruli davalianebebis
analizis meTodika savaWro debitoruli davalianebebi, rogorc ukve aRvniSneT, warmoiSoba
saqonlis, produqciis an momsaxurebis kreditiT gacemis dros. Kkompaniebis
umravlesobas Zalian xSirad uxdebaT TavianTi produqtis gayidva ara naRd
fulze aramed, Semdgomi gadaxdis pirobiT. amiT myidvelebs aZleven
garkveul dros, fulis gadasaxdelad. Sedegad, kompaniebi astimulireben
myidvelebs da inarCuneben mimoqcevis process. Semdeg, sawarmoebi elodebian
myidvelebisagan Tanxebis miRebas. xelSekrulebaSi aucileblad aris
miTiTebuli ganaRdebis vadebi, fasdaklebis SeTavazebis pirobebi,
mosalodneli jarimebi gadaxdis dagvianebisaTvis.
sawarmos mmarTveloba gamudmebiT adevnebs Tvals myidvelebisagan
fuladi Tanxebis miRebis droulobas. Mmyidvelebis mier davalianebebis
dagvianebebiT ganaRdebebi pirdapir axdens gavlenas sawarmos
gadaxdisunarianobaze. rac ufro dagviandeba myidvelebidan fulis amoReba
(anu inkasacia), Tavis mxriv, miT ufro dagvianebiT SeZlebs sawarmo
sakuTari valdebulebebis dafarvas. aqedan gamomdinare, kompaniebi udides
yuradRebas uTmoben savaWro debitoruli davalianebebis marTvas,
risTvisac aucilebelia maTi analizuri ganxilvebi.
debitoruli davalianebebis analizis amocanebia:
myidvelebis gadaxdisunarianobis Sefaseba da sworad SerCeva;
debitoruli davalianebebis dafarvis mdgomareobis gamokvleva;
saeWvo da uimedo davalianebebiT gamowveuli riskebis Sefaseba.
Adebitoruli davalianebebis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba;
debitoruli davalianebebis struqturisa da dinamikis analizi da
daskvnebis gakeTeba;
debitoruli davalianebebis vadianobis ganxilva;
uimedo davalianebebis arsebobis mizezebis gamokvleva;
debitoruli davalianebebis inkasaciis (dafarvis) periodulobis
maCveneblebis analizi da interpretaciebi;
debitoruli davalianebebis inkasaciis daCqarebis da riskebis
Semcirebis RonisZiebebis SemuSaveba da ganxorcielebaze
monitoringi.
debitoruli davalianebebis mdgomareobis Sefasebis maCveneblebia:
debitoruli davalianebebis xvedriTi wili mimdinare aqtivebSi;
debitoruli davalianebebis struqturuli da dinamikuri maCveneblebi;
saeWvo da uimedo valebis xvedriTi wili debitoruli davalianebebis
mimarT; debitoruli davalianebebis dafarvis (inkasaciis) periodi dReebSi
da dafarvis ricxvi weliwadSi; debitoruli davalianebebis leverijis
(riskis xarisxis) koeficientebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
208
Ddebitoruli davalianebebis cvlilebaze moqmedi faqtorebia:
• kreditiT gayidvebis moculoba;
• debitoruli davalienebebis dafarvis (ukan amoRebis) xarisxi;
• myidvelebis gadaxdisunarianoba;
• menejmentis unari, sworad SearCion myidvelebi;
• sawarmos produqciis moTxovna bazarze;
• miwodebuli produqciis samomxmareblo Tvisebebi.
• efeqturi kontroli debitoruli davalianebebis amoRebaze.
Ddebitoruli davalianebebis dinamikis SeswavlisaTvis, rogorc ukve
viciT, saWiroa erTi romelime wina weli aRebuli iqnes bazad da danarCeni
momdevno wlebis maCveneblebi vuprocentoT sabaziso wlis monacemebs.
magaliTad, saanalizo sawarmos `kolxeTis~ buRaltruli balansebis
informaciis safuZvelze moxdeba Semdegi gamoTvlebi:
cxrili 9.2.1. wlebi debitoruli %-ad
dav. naSTi 2013 welTan
2013 1000 100 2014 1100 110
2015 1350 135
2016 1100 110
2017 2100 210
rogorc gaangariSebebidan Cans, 2017 wels orjer gaizarda debitoruli
davalianebebis naSTi, risi mizezebic aucileblad unda iqnes gamokvleuli
sawarmos xelmZRvanelebis mier.
saSualo zrdis tempi aris 133% [(100+110+135+110+210) : 5]
debitoruli davalianebebis dinamikis Semdeg Seiswavleba maTi
dafarvis vadianobis mdgomareoba. davuSvaT arsebobs Semdegi informacia
(ix. cxrili 9.2.2). rogorc cxrilidan Cans, debitoruli davalianebebis
7,4% aris vadagadacilebuli, romelic jer uimedo araa, magram sawarmom
dauyovnebliv unda ganaxorcielos kontrRonisZiebebi mis aRmosafxvrelad.
cxrili 9.2.2 debitoruli davalianebebis struqtur vadianobis mixedviT 2017 wels
maCveneblebi
aT.larSi xv/w %-ad
Ddebitoruli davalianebebi sul maT Soris:
vadadaumdgari vadadamdgari vadagadacilebuli
13 500 5300 7200 1000
100 39,3 53,3 7,4
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
209
Ddetalurad unda iqnes gamokvleuli, konkretulad romeli firmis
valdebuleba araa droulad dafaruli. TiToeuli vadagadacilebuli
debitoris mimarT unda gatardes saTanado RonisZiebebi. uimedo davalianebebis Tavidan acilebis mizniT, sawarmoebma unda
ganaxorcielon swori savaWro-sakredito politika, romelic moicavs
myidvelis gadaxdisunarianobis dadgenas Semdegi gzebiT:
1. informaciis mopoveba firmis saqmiani mdgomareobis Sesaxeb;
2. sabanko rekomendaciebi; informaciebis miReba sakredito
asociaciebidan, savaWro agentebidan, konkurentebidan;
3. myidveli kompaniis finansuri angariSgebis analizi;
4. kreditunarianobis Sefaseba qulebis meTodiT;
5. saqonlisa da angariS-faqturebis drouli miwodeba.
informaciebi myidveli sawarmos saqmiani mdgomareobis Sesaxeb:
savaraudo klients sTxoven, daasaxelos romelime ori arsebuli
momwodeblis vinaoba, romelic daadasturebs mis gadaxdisunarianobas.
amasTan, gasaTvaliswinebelia is SemTxvevac, rom firmam SeiZleba is
momwodebeli daasaxelos, romelsac droulad uxdis;
sabanko rekomendaciebi: saqonlis mimwodebeli sawarmo moipovebs
uflebas, mimarTos klientis banks, misi gadaxdisunairanobis ganxilvis
mizniT, radgan, bankebi zogjer Tavs arideben gascen informacia TavianTi
klientis Sesaxeb;
sakredito asociaciebi da sakredito informaciis saagentoebi: es
organizaciebi, garkveuli Tanxis safasurad, damoukideblad afaseben
firmis gadaxdisunarianobas da SeiZleba maTgan mokle monacemebis miReba
regularulad;
Setyobinebebi savaWro agentebisagan: savaWro agentebi xSirad
mimwodebeli sawarmoebis erTaderTi warmomadgenlebi arian. isini
uSualod xvdebian potenciuri klientis warmomadgenlebs da amdenad, maTi
finansuri mdgomareobis Sesaxeb garkveuli warmodgena gaaCniaT;
informacia konkurentebisagan: rig dargebSi mWidro kavSirebis
arsebobis gamo, konkurenti mimwodeblebi xSirad erTmaneTs ucvlian
sakredito informacias savaraudo klientebis Sesaxeb;
finansuri angariSgebis analizi: klientebis gadaxdisunarianobis
dasadgenad aucilebelia misi ukanaskneli wlebis (minimum sami weli)
finansuri angariSgebis analizi;
kreditunarianobis Sefaseba qulebis mixedviT: Sefaseba SeiZleba
moxdes magaliTad, alTmanis kredtirunarianobis formulis safuZvelze,
roca zemoT CamoTvlili kontrolisa da Sefasebis gzebi did danaxarjebs
moiTxovs.
angariS-faqturebis dauyovnebliv gamowera da saqonlis drouli
gagzavna, agreTve gavlenas axdens miwodebis ganaRdebis periodze. Aamitom,
aucilebelia minimumamde iqnes dayvanili dro saqonlis gagzavnasa da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
210
angariS-faqturebis gamoweras Soris, magaliTad, sakancelario da
administarciuli procedurebis gamartivebiT.
debitoruli davalianebebis moculobaSi saeWvo valebis wilis zrda
maRali riskebis maCvenebelia.
debitoruli davalianebebis inkasaciis (dafarvis) xarisxis
daxasiaTebisaTvis gamoiyeneba maCveneblebi: debitoruli davalianebebis
inkasaciis periodi da dafarvis ricxvi weliwadSi. am maCveneblebs
debitoruli davalianebebis brunvadobis maCveneblebsac uwodeben.
debitoruli davalianebebis inkasaciis (dafarvis) periodi izomeba
dReebSi da gamoiTvleba Semdegi formuliT: debit. dav. saS. wl. naSTi * 365 debit.dav.inkasaciis periodi = --------------------------------------------------- (9.2.1.) kreditiT gayidvebi weliwadSi debitoruli davalianebebis inkasaciis periodi aCvenebs ramdeni dRe
daWirda debitorebs misi dafarvisaTvis, davalianebebis warmoSobis
dRidan.
formulis mniSvnelSi mocemulia debitoruli davalianebebis saSulo
wliuri naSTi, romelic udris wlis dasawyisisa da wlis bolos
arsebuli naSTebis jamis naxevars.
igi SeiZleba gamoTvlili iqnes sxva gziTac, kerZod, debitoruli
davalianebebis saSualo naSTis gayofiT saSualo dRiur gayidvebze. Ddebitoruli davalianebebis wliuri kreditiT gayidvebi dafarvis ricxvi weliwadSi = ------------------------------------------------ ; an, (9.2.2.) debit. dav. saS. naSTi 365 dRe dafarvis ricxvi weliwadSi = -------------------------------------- (9.2.3.) inkasaciis periodi dR
saerTod, rac ufro dabali iqneba inkasaciis periodi, miT ufro
naklebi dro Wirdeba myidvelebs debitoruli davalianebebis
dafarvisaTvis da maSasadame, miT ukeTesia sawamosaTvis. Ddebitorebis
inkasaciis periodi meore mxriv axasiaTebs gayidvebis kontrolis
efeqturobas.
sailustracio magaliTi: davuSvaT, mocemulia, rom erT-erTi sawarmos kreditiT gayidvebi weliwadSi 45000 l Seadgenda da Ddebitoruli davalianebebi saS. wl. naSTi Seadgenda 4800 lars. Ddebitoruli davalianebebis inkasaciis periodi = (4800 * 365)/45000 = 39 dRe; an, 4800 / (45000/365) = 4800 / 123,29 = 39 dRe
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
211
Ddebitoruli davalianebebis Ddafarvis ricxvi weliwadSi = 45000 / 4800 = 9,4 –jer; an, 365 / 39 = 9,4 – jer maSasadame, gamoTvlebi aCveneben, rom debitoruli davalianebebis
dafarvisaTvis myidvelebs saSualod 39 dRe WirdebaT. Aanu weliwadSi
dafarva xdeba 9,4-jer. Ees koeficientebi Sedarebuli unda iqnes arsebul
saSualo dargobriv maCveneblebTan da gakeTdes Seasabamisi daskvnebi.
A Semdeg etapze moxdeba debitoruli davalianebebis inkasaciis periodis
maCveneblebis dinamikuri analizi, raTa gamovlindes, rogori tendenciiT
xasiaTdeboda igi ganvlili wlebis ganmavlobaSi. maTi meryeobis xarisxis
Sesafaseblad ki variaciis koeficienti Seiswavleba (meTodika ix. Tavi
1.2.).Ddinamikuri analizis safuZvelze gakeTdeba Sesabamisi daskvnebi da
rekomendaciebi.
vadagadacilebuli davalianebebis arseboba auaresebs inkasaciis
maCveneblebs da sawarmos gadaxdisunarianobis dones. amitom, aucilebelia
valebis kontrolis procedurebis gatareba, rogoricaa: valis dabrunebis
weriliT (faqsiT) Sexseneba; satelefoni zaris gamoyeneba, saqonlis
miwodebis Sewyveta, mimarTva valebis dabrunebis specializebul
saagentoebs (Tuki aseTi arsebobs) da sasamarTlosTvis mimarTva (es
ukanaskneli saboloo da ukidures RonisZiebas warmoadgens).
mimwodebel sawarmos xSirad uxdeba vada gauxangrZlivos myidvelebs
(debitorebs), raTa ar dakargos klientebi. magram, meore mxriv, warmoebis
procesi rom ar Seferxdes, sawarmos SeuZlia gamoiyenos debitoruli
davalianebebis dafinasebis RonisZiebebi, rogoricaa: faqtoringi da
angariS-faqturebis aRricxva (diskontireba).
faqtoringi gulisxmobs kompaniis debitoruli davalianebebis amoRebaze
pasuxismgeblobis gadacemas mesame, specialuri organizaciisaTvis anu
faqtoruli kompaniisaTvis.
faqtoruli kompaniebi (ZiriTadad komerciuli bankebi) gamodian,
rogorc Suamavali sawarmoebi, romlebic axdenen klientis gayidvebis
registris warmoebas, uimedo valebisagan 100%-iani dacvis uzrunvelyofas,
winaswar dafinansebas, romlis garantia aris amosaRebi debitoruli
davalianebebis naSTi. momsaxurebisaTvis iReben sargebels gayidvebis
moculobidan,SeTanxmebuli saprocento ganakveTiT. faqtori-sawarmo
winaswar, avansad gascems debitoruli davalianebis sabalanso Rirebulebis
75-90%-s, danarCens ki, debitorebisagan valis amoRebis Semdeg.
angariS-faqturis aRricxva (diskontireba) aris misaRebi valis mesame
pirze miyidva diskontiT, naRdi fulis dauyovnebliv miRebis sanacvlod. es
aris savaWro debitoruli davalianebebis garantiis qveS saxsrebis SeZenis
sistema. Mmagram, faqtoruli kompaniebisagan gansxvavebiT, isini mxolod
saxsrebis miwodebas axorcieleben. isini ar sTavazoben momsaxurebas
gayidvebis registris warmoebis Sesaxeb an uimedo valebisagan dacvas. Aanu
kompania, angariS-faqturebis aRricxvis Semdeg ixdis avansad Sesyiduli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
212
angariS-faqturis 75%-s. akontrolebs angariS-faqturebis dafarvas da
bolos, darCenil 25%-s gadascems mas. MmomsaxurebisaTvis gadasaxads
axdevinebs yovelTviurad 1-2%-s (SeTanxmebiT).
debitoruli davalianebebis faqtoruli analizisaTvis gamoiyeneba
jaWvuri Casmis xerxi da korelaciuri analizis meTodi.
wlis dasawyisTan (an wina welTan) SedarebiT, wlis bolos arsebuli
debitoruli davalianebis naSTis gadaxaze moqmedi faqtorebis gazomis
mizniT gamoiyeneba Semdegi dakavSireba: kreditiT gayidvebi debit. dav. naSTi = kreditiT gayidvebi : ------------------------------------- (9.2.4.) debit. dav. saS. naSTi
motanili formula axasiaTebs, rom kreditiT gayidvebis zrda
debitoruli davalianebebis mosalodnel naSTebs zrdis, xolo
debitoruli davalianebebis inkasaciis (amoRebis, ganaRdebis) ricxvis
zrda, debitoruli davalienebebis naSTs amcirebs.
sailustracio magaliTi: davuSvaT arsebobs Semdegi informacia: wina weli mimdinare weli gadaxra kreditiT gayidvebi (Semosavali) 45600 53040 +7440 debitoruli davalianebis naSTi 4800 5200 +400 debit. davalianebis inkasaciis ricxvi 9,5 10,2 +0,7 moTxovna: jaWvuri Casmis xerxiT gazomeT debitoruli davalianebebis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena. pasuxi: I mwkrivi: romelSic yvela maCvenebeli sabaziso donezea: 45600 : 9,5 = 4800 lari II mwkrivi: romelSic Seicvleba pirveli maCvenebeli: 53040 : 9,5 = 5583 lari kreditiT gayidvebis cvlilebis gavlena = 5583 – 4800 = +783 l III mwkrivi: romelSic Seicvleba meore maCvenebeli da yvela maCvenebeli
mimdinare wlis iqneba: 53040 : 10,2 =5200 lari debitoruli davalianebebis inkasaciis ricxvis cvlilebis gavlena: 5200 – 5583 = _ 383 l maSasadame, vinaidan kreditiT gayidvebi 7440 lariT gaizarda, debitoruli davalianebebis mosalodneli naSTi gaizarda 783 lariT; O0,7-jer debitoruli davalianebebis dafarvis ricxvis zrdam ki debitoruli davalianebebis mosalodneli naSTebi 383 lariT Seamcira, ras dadebiTi movlenaa. dinamikaSi anu ganvlil ramdenime wlian periodSi, Tuki gaizrdeba debitoruli
davalianebebis amoRebis (inkasaciis) periodi, miT ufro Seneldeba fulis
Semosvla sawarmoSi da gaizrdeba debitoruli davalianebebis naSTebi, ramac
SeiZleba vadagadacilebul debitorul davalinebebTan migviyvanos. am
maCveneblebs Soris kavSiri dinamikaSi SeiZleba gaizomos korelaciisa da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
213
determinaciis koeficientebis meSveobiT. Ddebitoruli davalianebebis inkasaciis
periodis zrda gamoiwvevs debitoruli davalianebebis naSTebis zrdas. e.i. maT
Soris kavSiri pirdapirproporciulia. xolo, debitoruli davalianebebis
inkasaciis ricxvis zrda iwvevs maTi naSTebis Semcirebas anu maT Soris kavSiri
ukuproporciulia.
sailustracio magaliTi: davuSvat, ert-erT sawarmos gaaCnia Semdegi informacia debitoruli davalianebebis naSTebisa da dafarvis ricxvis Sesaxeb: wlebi debit. davalianebis debit. dav. dafarvis naSTi aT.l. ricxvi jerebSi 2007 1,0 93 2008 1,1 82 2009 1,35 68 2010 1,1 85 2011 2,1 47 moTxovna:
1. davaxasiaToT maTi dinamika; 2. davadginoT kavSiri motanil maCveneblebs Soris korelaciis koeficentis daxmarebiT;
3. SevafasoT debitorebis dafarvis ricxvis cvlilebis gavlena debitoruli davalianebebis naSTebis cvlilebaze aRebul periodSi, determinaciis koeficientis meSveobiT.
Ppasuxi: Ppirvel rigSi unda dadgindes, romelia damoukidebeli da damokidebuli
cvladi. ismeba kiTxva: debitoruli davalianebebis dafarvis ricxvi axdens gavlenas debitoruli davlianebebis naSTze Tu piriqiT: debitorebis naSTebis cvlileba axdenen gavlenas maTi dafarvis ricxvze?
debitoruli davalianebebis naSTebi miT naklebi iqneba, rac ufro swrafad daifareba igi. rac ufro xangrZlivi dro daWirdeba myidvelebs valis dasafaravad, miT meti iqneba debitoruli davalianebebis saSualo naSTebi. amdenad, damoukidebeli cvladi aris dafarvis ricxvi (x) da damokidebuli cvladia debitoruli davalenebebis naSTebi (y).
wlebi x y xy x
2 y
2
2013 93 1,0 93 8649 1
2012 82 1,1 90,2 8724 1,21
2014 68 1,35 91,8 4624 1,8225
2015 85 1,1 93,5 7225 1,21
2016 47 2,1 98,7 2209 4,41
--------- -------- ---------- ----------- ------------ -----------
∑ 375 6,65 467,2 31431 9,6525
dinamikaSi motanili maCveneblebis meryeobis xarisxis daxasiaTebisaTvis,
rogorc iciT, saSualo kvadratuli gadaxra da variaciis koeficientebi
gamoiyeneba.
pirvel rigSi ganisazRvreba saSualo ariTmetikulis sidide:
X saS. = 375 / 5 = 75
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
214
maSasadame, debitorebi maT davalianebebs weliwadSi saSualod 75-jer
ixdidnen.
saSualo kvadratuli gadaxra = (31431/5 _ 752)1/2= 25,71 (ix. Tavi1.2);
variaciis kofeicienti (V) = (25,71 * 100) / 75 = 21,56 %.
variaciis koeficienti gviCvenebs simaravlis wevrTa gabnevis xarisxs da rac
ufro axlosaa 100%-Tan, miT maRalia maCveneblis meryeobis xarisxi. Cvens
magaliTze, rogorc vxedavT, 21,56% sakmaod maRalia. maSasadame, debitorebis
dafarvis perioduloba sakmaod meryeobda, rac sayuradReboa.
Aaxla gamovTvaloT korelaciis koeficienti, romlis formula aseve mocemulia
pirvel TavSi.
Sesabamisi gamoTvlebis Sedegad miiReba:
r = - 0,97 anu -97%,
rac imas niSnavs rom saanalizo maCveneblebs Soris kavSiri aris Zalian maRali
da ukuproporciuli. marTlac, rac ufro gaizrdeba debitoruli davalianebebis
dafarvis ricxvi (sixSire) weliwadSi, miT ufro Semcirdeba debitoruli
davalianebebis mosalodneli naSTebi da piriqiT.
ADdeterminaciis koeficienti aris::
D = (-0,97)2 = 0,94 anu 94%
Aamrigad, aRebuli xuTi wlis ganmavlobaSi debitoruli davalianebebis
naSTebis cvlilebis 94% gamowveuli iyo maTi dafarvis ricxvis cvlilebiT.
danarCeni 6% ki sxva faqtorebze modioda.
debitoruli davalianebebis riskis xarisxis daxasiaTebisaTvis
SeiZleba mravalgvari koeficienti gamoiTvalos. rogoricaa: saeWvo
valebis fardoba debitorebis sididesTan, debitorebis naSTebis
fardoba fulad TanxebTan; debitorebis naSTebis fardoba SemosavlebTan
(anu, debitoruli davalianebebis dafarvis dayovnebis koeficienti). Aam
maCveneblebis zrda niSnavs fuladi nakadebis Semcirebas da sawarnos
gadaxdisunarianobis dacemas. Aamdenad, maTi dinamikis da mizezebis
Seswavla aseve aucileblobas warmoadgens.
9.3 valdebulebebis struqtura da
analizis amocanebi
valdebulebebi sawarmoTa dafinansebis mozidul wyaroebs warmoadgenen.
sakuTari kapitalisagan gansxvavebiT, valdebulebebi warmoiSoba raime
saxis aqtivis miRebisas, roca imavdroulad ar aris gacemuli Sesabamisi
fuladi aqtivi. rogoricaa unaRdo angariSsworebiT (anu Semdgomi
ganaRdebis pirobiT) ganxorcielebuli Sesyidvebi (savaWro krediti),
sesxebis aReba, savalo fasiani qaRaldebis gamoSveba, finansuri lizingis
aReba, gasacemi sargeblis daricxva da a.S.
valdebulebebi aris sawarmos movaleoba sxva subieqtebis mimarT,
gadauxadon garkveuli Tanxa, romelic warsuli sameurneo operaciebis
Sedegia da romelTa Sesruleba iwvevs sawarmos aqtivebis Semcirebas.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
215
valdebulebebi SeiZleba iyos moklevadian (erT wlamde vadis) da
grZelvadiani (erT welze meti vadis).
buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso standartebi (bass) ganasxvavebs
faqtiur, SefasebiT da pirobiT valdebulebebs.
F faqtiuri valdebulebebi warmoqmneba xelSekrulebebis, kontraqtebis an
kanonmdeblobis safuZvelze da maTi zustad gaangariSeba SeiZleba.
Ffaqtiur davalianebebs miekuTvneba: mowodebidan warmoqmnili
valdebulebebi anu savaWro kreditoruli davalianebebi, gacemuli
Tamasuqebi, miRebuli avansebi, gadasaxdeli dividendebi, daricxuli
xelfasi, gadasaxdeli dRg da aqcizi, aRebuli sesxebi, grZelvadiani
valdebulebebis mimdinare nawili.
SefasebiTi (mosalodneli) valdebulebebi iseTi valdebulebebia,
romlis zusti Tanxis gamoTvla, gansazRvruli drois dadgomamde
(finansuri angariSgebis Sedgenamde), SeuZlebelia. maT miekuTvneba
sagarantio valdebulebebi, mogebisa da qonebis gadasaxadi, Svebulebis
anazRaureba da sxva.
pirobiTi vadlebulebebi is valdebulebebia, romlebic araa
aRiarebuli. igi aris SesaZlo movaleoba, romelic warsuli movlenebis
Sedegad SeiZleba momavalSi warmoSvas an ar warmoiSvas. misi zusti Tanxis
gamoTvla SeuZlebelia. pirobiTi valdebulebebis safuZveli xSir
SemTxvevaSi aris sasamarTlo sarCeli, romelic SeiZleba aRiZras sawarmos
winaaRmdeg ama Tu im SeTanxmebis Sesrulebis an Seusruleblobis Semdeg.
moTxovnebis msgavsad, gamoiyofa Semdegi saxis valdebulebebi:
Cveulebrivi valdebulebebi (mowodebidan, miRebuli avansebi,
gasacemi xelfasi, valdebuleba partniorebis da TanamSromlebis
winaSe da sxva);
aRebuli sesxebi;
saTamasuqo valdebulebebi;
gamoSvebuli obligaciebi;
daricxuli valdebulebebi;
sagadasaxado valdebulebebi;
gadavadebuli sagadasaxado valdebulebebi.
valdebulebebis analizis amocanebia:
valdebulebebis dasabuTebulobis dadgena;
valdebulebebis xandazmulobis gamokvleva;
valdebulebebis dafarvis maCveneblebis Seswavla;
procentiani valdebulebebis analizi;
valdebulebebis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba da samuSao cxrilebis Sedgena;
struqturuli da dinamikuri cxrilebis Sedgena da komentarebis
gakeTeba;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
216
valdebulebebis vadianobis Seswavla;
valdebulebebis dafarvis periodis maCveneblebis dinamikuri da
faqtoruli analizi;
kreditunarianobis alTmanis da sxva indeqsebis gamoTvla da
interpretaciebi;
valdebulebebis droulad dafarvis gaumjobesebis RonisZiebebis
SemuSaveba da ganxorcielebis monitoringi.
9.3.1. cxrilSi mocemulia valdebulebebis struqturuli mdgomareobis
nimuSi. saerTo meTodikis Sesabamisad, valdebulebebis analizi maTi struqturisa
da dinamikis SeswavliT iwyeba. informacia aiReba buRaltruli balansidan. igi ar
exeba ss `kolxeTs~.
cxrili 9.3.1. valdebulebebis struqtura
maCveneblebi
2016 w 2017 w Tanxa xv/w % Tanxa xv/w % %-ad wina
welTan valdebulebebi sul maT Soris:
- grZelvadiani - moklevadiani
73600 39500 34100
100 53,7 46,3
86100 45000 41100
100 52,3 47,7
117 114 121
I. grZelvadiani valdebulebebi - aRebuli sesxebi - gamoSvebuli obligaciebi - finansuri lizingi ---------------------------------- jami
21500 10000 8000 ------------- 39500
54,4 25,3 20,3 ---------- 100
23000 15000 7000 ----------- 45000
51,1 33,3 15,6 ---------- 100
107 150 88 ------------------- 114
II. moklevadiani valdebulebebi aRebuli sesxebi valdebuleba mowodebidan gasacemi xelfasi miRebuli avansi valdebuleba mekavSireebisadmi sagadasaxado valdebulebebi danarCeni valdebulebebi ------------------------------------- jami
9000 7800 4200 5100 3700 1900 2400 ------------ 34100
26,4 22,9 12,3 15,0 10,8 5,6 7,0 ---------- 100
11000 9200 4000 6300 4400 2400 3800 ----------- 41000
26,8 22,4 9,7 15,3 10,7 5,8 9,3 ----------- 100
122 118 95 123 119 126 158 ---------------- 121
9.3.1. cxrilSi jer naCvenebia valdebulebebis saerTo struqtura da
Semdeg, grZelvadiani da moklevadiani valdebulebebis struqtura cal-
calke. rogorc xedavT, orive wels grZelvadiani valdebulebebis xvedriTi
wili aRemateboda moklevadiani valdebulebebis wils. xolo, wina welTan
SedarebiT moklevadiani valdebulebebi metad gaizarda (121%), vidre
grZelvadiani.
grZelvadiani valdebulebebis SemadgenlobaSi gamoSvebuli obligaciebiT
warmoqmnili vadebulebebis wili 33,3%-mde gaizarda, xolo wina welTan
SedarebiT matebam 50% Seadgina.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
217
Mmoklevadiani valdebulebebis SemadgenlobaSi mniSvnelovani
struqruruli cvlilebebi ar SeimCneva, magram wina welTan SedarebiT
maRali zrdis tempebiT xasiaTdeba aRebuli sesxebis (122%), sagasadaxo
valdebulebebis (126%) da danarCeni valdebulebebis (158%) tempebi.
Ffinansurma mmarTvelobam aucileblad detalurad unda gamoikvlion maTi
warmomSobi mizezebi. Kkonkretuli saaRricxvo informaciis SeswavliT,
gamokvleuli unda iqnes kerZod ra saxis gadasaxadebia gadasaxadeli da ra
Sedis danarCeni vadlebulebebis jgufSi, raTaA Tavidan iqnes acilebuli
mosalodneli jarimebi.
struqturuli Seswavlis Semdeg gamokvleuli iqneba wina periodSi
(minimum xuTi wlis ganmavlobaSi) rogori tendenciebiT xasiaTdeboda
valdebulebebis dinamika. amasTan, gamomdinare iqedan, rom biznesis yvela
sferoSi movlenebi ise unda warimarTos, rom sawarmom mogeba miiRos da
hqondes sakmarisi fuli, sainteresoa valdebulebebis, aqtivebis, sakuTari
kapitalis da Semosavlebis, mogebis maCveneblebis cvlilebis tendenciebis
urTirTSedareba (ix. cxrili 9.3.2.), romelic Sedgenilia 3.3.2. da 4.3.1.
cxrilebidan.
cxrili 9.3.2. ss `kolxeTis~ valdebulebebis dinamikis sxva maCveneblebTan Sedareba
maCveneblebi sabaziso 2013
2014 2015 2016 2017
1. valdebulebebi sul 2. grZelvadiani valdebulebebi 3. moklevadiani valdebulebebi 4. sakuTari kapitali 5. sul aqtivebi 6. Semosavali realizaciidan 7. Mwliuri mogeba
100 100 100 100 100 100 100
78 95 70 125 99 92 75,6
84 102 75 128 103 96 80
92 119 79 131 109 98 84,5
123 168 116 183 159 121 97,2
9.3.2. cxrilis monacemebi aCvenebs, rom 2013 welTan SedarebiT, 2017 wels
valdebulebebi mniSvnelovnad gaizarda, Tumca wina wlebSi moklevadiani
valdebulebebis tempi mcirdeboda. Aanalitikosma unda daadginos, ratom
moxda grZelvdiani valdebulebebis maRali tempebiT mateba 2017 wels. ra
aucilebloba arsebobda amisaTvis, maSin rodesac sakuTari kapitalis
moculoba yovelwliurad izrdeboda. agreTve, aucilebelia gamokvleul
iqnes konkretulad ra mizniT gamoiyeneboda valdebulebebi. imave cxrilis
mixedviT, Tu SevadarebT moklevadiani valdebulebebisa da Semosavlebis
tempebs, davinaxavT, rom grZelvadianma valdebulebebma 2015 wlidan daiwyo
mateba da gadaaWarba 2013 wlis dones. Semosavlebma mateba 2017 wlidan
daiwyo. rogorc Cans, moklevadiani valdebulebebi dabandebul iqna
mimdinare aqtivebSi.Aaseve, imave 2017 welsMmogebis zrdis tempi Senelda,
radgan valdebulebebis zrda saprocento xarjebis zrdas gamoiwvevda. es
ukanaskneli ki mogebas Seamcirebda.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
218
Semdeg cal-calke Seiswavleba sesxebi, valdebuleba mowodebidan, sagadasaxado valdebulebebi, obligaciebis gamoSvebis efeqtianoba da yvela sxva danarCeni valdebulebebi. aseve, Seswavlili unda iqnes Semdegi maCveneblebi:
finansuri leverijis erT-erTi koeficienti _ valdebulebebis fardoba
sakuTar kapitalTan, raTa Sefasdes, rogor icvleboda (meryeobda)
riskebi ganvlil periodSi. es koeficienti erTs ar unda aRematebodes.
Seiswavleba misi variaciis koeficienti. valdebulebebis saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli
dafarvis koeficienti = ------------------------------------------------------------------ (9.3.1.) mTlian valdebulebebi igi gviCvenebs, saoperacio saqmianobidan Semosuli fuli ramdenjer aRemateba mTlian valldebulebebs.
gadaxdisunarianobis biveris koeficienti = = (wminda mogeba+ amortizacia) / grZelvadiani da moklevadiani (9.3..2) valdebuleebi. intervali: 0,17-0,4 Tu igi 0.17-ze dabali aRmoCnda, mianiSnebs, rom arsebobs
gadaxdisunarianobis dakargvis maRali riski. intervalis SigniT saSualo
riskia. 0,4-is zemoTki riskis dabali done.
moziduli kapitalis valdebulebebi koncentraciis koeficienti = ---------------------------------- (9.3.2.) aqtivebi es koeficienti 0,5-zenaklebi unda iyos da dinamikaSi unda mcirdebodes.
grZelvadiani sesebi sesxebis grZelvadiani = -------------------------------------------------------------------; (9.3.3) mozidvis koeficienti grZelv.sesxebi + sakuTari kapitali
grZelvadiani valdebulebebi
grZelvadiani dabandebebis = ---------------------------------------------------- ; (9.3.4) struqturiskoeficienti grZelvadiani aqtivebi
igi aCvenebs, grZelvadiani aqtivebis ra nawilia dafinansebuli kreditorebis mier Dda a.S. yvela koeficients samwuxarod, aq ver CamovTvliT. analitikoss SeuZlia nebismieri gonivruli koeficienti gamoTvalos da gamoikvlios.
9.4. savaWro kreditoruli davalianebebis
analizis meTodika momwodeblebidan saqonlis Sesyidvis dros, roca imavdroulad fulis
gadaxda ar xdeba, xSirad gamoiyeneba termini savaWro krediti. Aanu
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
219
momwodebeli Tanaxmaa saqonlis (momsaxurebis) anazRaureba mogvianebiT
miiRos.
savaWro kreditoruli davalianebis (mokled, kreditoruli
davalianebebis) dafarvis vada icvleba ekonomikis dargebis Taviseburebebis
mixedviT. zogadad, minimaluri vadaa Svidi dRe da maqsimum erTi Tve. Tumca
arsebobs meti vadac, roca masalis mza produqtad gardaqmnis periodi erT
Tves aRemateba. magaliTad, soflis meurneobaSi.
savaWrto kreditoruli davalianebebis analizis amocanebia:
savaWro kreditis pirobebis optimalurobis Sefaseba;
sawarmos kreditunarianobis Sefaseba;
kreditoruli davalianebebis ganaRdebis mdgomareobis Sefaseba;
kreditoruli davalainebebis ganaRdebis stabilurobis
RonisZiebebis SemuSaveba;
savaWro kreditoruli davalianebebis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba da dajgufeba. analizuri cxrilebis
Sedgena;
kreditoruli davalianebebis stuqturisa da dinamikis Seswavla;
kreditoruli davalianebebis vadianobis analizi;
kreditoruli davalianebebis gadaxrebis analizi;
kreditoruli davalianebebis ganaRdebis (gadaxdis) mdgomareobis
analizi;
kreditoruli davalianebebis droulad dafarvis RonisZiebebis
SemuSaveba da ganxorcielebis monitoringi.
savaWro kreditoruli davalainebebis arsebobisa da mdgomareobis
maCveneblebia:
savaWro kreditoruli davalianebebis xvedriTi wili
valdebulebebis mimarT;
savaWro kreditoruli davalinebebis fardoba aqtivebTan da
sakuTar kapitalTan cal-calke;
momwodeblebisadmi davalianebebis dafarvis periodisa da dafarvis
ricxvis maCveneblebi;
momwodeblebisadmi davalianebebis dafarvis dayovnebis koeficienti
da sxva. analitikoss SeuZlia fardobis nebismieri koeficienti
gamoikvlios, rogorc adre aRvniSneT.
kreditoruli davalianebebis naSTebis cvlilebaze moqmedi faqtorebia:
kreditiT Sesyidvebis moculoba da vadebi;
sawarmos gadaxdisunarianoba (likviduroba);
valdebulebebis dafarvis siCqare;
debitoruli davalianebebis amoRebis drouloba;
kreditoruli davalianebebis marTvis xarisxi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
220
valdebuleba mowodebidan SeiZleba ganxiluli iqnes, rogorc
dakreditebis ufaso wyaro. Tumca, davalianebis dafarvis vadis
gadaWarbebis SemTxvevaSi warmoiSoba xarjebi: xelidan gaSvebuli
diskontis, momwodebelTa keTilganwyobis dakargvis, momavali
gayidvebisaTvis araxelsayreli pirobebis warmoSobis saxiT.
Mmomwodebels SeuZlia myidvels SesTavazos diskonti (fasdakleba),
magram roca sawarmos finansebi ar yofnis, maSin igi sakredito periods
maqsimalurad gamoiyenebs. amasTan, arasworia, fulis gadaxdis dayovneba
nebadarTul droze meti xniT, radgan perspeqtivaSi es gavlenas moaxdens
momwodebeli organizaciis survilze, miawodos saqoneli.
amdenad, momwodebelTa winaSe arsebuli davalianebebis drouli
dafarvis mdgomareoba sawarmos xelmZRvanelobis interesis sferos
warmoadgens. davuSvaT arsebobs Semdegi informacia (ix. cxrili 9.4.1).
SevniSanvT, rom mocemul cxrilSi warmodgenili informacia kreditoruli
davalianebebis vadianobis Sesaxeb sawarmom finansuri angariSgebis
werilobiT ganmartebebSi unda gamoaqvynos. sawarmos menejments ki am
informaciis mopovebis problema ara aqvs.
rogorc 9.4.1. cxrilad Cans, mowodebidan warmoqmnili davalianebebis 11%
vadagadacilebulia, rac sawarmos gadaxdisunarianobis dabal doneze
mianiSnebs. aucilebelia misi gamomwvevi mizezebis dadgena da aRmofxvra,
radgan permanentulad vadagadacilebuli kreditoruli davlainebebi
gamoiwvevs momwodeblebis dakargvas, sawarmos saqmianobis Sekvecas,
TanamSromelTa samsaxuridan daTxovnas da bolos, gakotrebas.
cxrili 9.4.1. savaWro kreditoruli davalianebebis struqtura
vadianobis mixedviT 2017 wels maCveneblebi
aT. lari xv/w %-ad
valdebuleba mowodebidan sul maT Soris:
- vadadaumdgari - vadadamdagari - vadagadacilebuli
4100 2700 9900 1500
100 19 70 11
Aanalizis dros Seiswavleba kreditoruli davalinebebis dafarvis
maCveneblebi, rogoricaa: dafarvis (gadaxdis) periodi, dafarvis (gadaxdis)
ricxvi weliwadSi da dayovnebis koeficienti.
kreditoruli davalianebebis dafarvis periodi aCvenebs, saSualod
ramdeni dRe Wirdeba sawarmos momwodebelTa davalianebebis dasafaravad
weliwadSi. igi gamoiTvleba Semdegi ori xerxiT :
a). kreditoruli davalianebebis mowod-dan davalianebebis saS. naSTi * 365
dafarvis periodi = ------------------------------------------------------------------------ (9.4.1) kreditiT Sesyidvebi savaWro kred. dav. saS. naSTi b). kred. dav. dafarvis periodi = ------------------------------------------------- (9.4.2.)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
221
dRiuri Sesyidvebi
dRiuri Sesyidva gamoiTvleba wliuri Sesyidvebis fardobiT 365 dReze.
kreditoruli davalianebebis dafarvis ricxvi aCvenebs, weliwadSi sawarmo
ramdenjer ixdis momwodebelTa davalianebebs. es maCvenebelic SeiZleba
ori xerxiT gamoiTvalos: kreditiT Sesyidvebi wliurad a). kredit. Ddav. dafarvis ricxvi = -------------------------------------------------- (9.4.3) momw. dav. saS. naSTi
am koeficientis Sebrunebuli maCvenebeli aris sawarmos kreditoruli
davalianebebis dayovnebis koeficienti. 365 b). kredit. dav. dafarvis ricxvi = ------------------------------------------- (9.4.4.) vald. Ddafarvis periodi
mTliani valdebulebebis dafarvis periodi marTebulia gamoTvlil
iqnes realizaciidan miRebuli Semosavlebis safuZvelze.
sailustracio magaliTi.
pirobiTi sawarmo ss `kolxeTSi~, 2017 wels momwodebelTa davalianeba _
4100 aTas lars da kreditiT Sesyidvebi – 48650 aTas lars Seadgenda.
valdebulebebis dafarvis maCveneblebi Semdegnairad gamoiTvleba: dRiuri Sesyidva = 48650 / 365 = 133,3 aT.l kredit. davalianebebis dafarvis periodi = (4100 * 365 ) / 48650 = 30,8 dRe, an, 4100 / 133,3 = 30,8 dRe kreditoruli davalainebebis dafarvis ricxvi = 48650 / 4100 = 11,9-jer; an, 365 / 30,8 = 11,9-jer. maSasadame, Catarebuli gamoTvlebis Tanaxmad, saaqcio sazogadoeba `kolxeTs~
saSualod 30,8 dRe Wirdeba momwodebelTa davalianebis dasafaravad, am
davalianebis warmoSobis dRidan, anu weliwadSi TiTqmis 12-jer ixdis
momwodebelTa davalianebas.
rac ufro gaizrdeba kreditoruli davalianebebis dafarvis periodi, miT
ufro gaizrdeba mowodebidan warmoSobili valdebulebebis naSTebi, rac
uaryofiT movlenas warmoadgens. xolo,Ddafarvis ricxvis zrda Seamcirebs
kreditoruli davalianebebis naSTebs, rac dadebiT movlenas warmoadgens.
TviT kreditiT Sesyidvebis zrda ki zrdis kreditoruli davalianebebis
mosalodnel naSTebs.Ees kavSiri Semdegi formუlis saxiT gamoisaxeba: kred.Sesyidvebi kredit. dav. naSTi = kreditiT Sesyidvebi : --------------------------- (9.4.5.) kred.dav.naSTi
wina wlidan kreditoruli davalianebebis naSTebis gadaxraze moqmedi faqtorebis determinirebuli analizisaTvis, rogorc ukve iciT, jaWvuri Casmis xerxi unda gamoiyenoT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
222
sailustracio magaliTi: davuSvaT arsebobs Semdegi informacia:
2016 w. 2017 w. gadaxra
kreditiT Sesyidevbi (aT. l) 55000 48 650 +2600
kredit. davalianebis saS. naSTi (aT.l) 4400 4070 _ 330
kred. davalianebis dafarvis ricxvi 12,5 11,95 _ 0,55
(55000 / 6400)
moTxovna: gavzomoT kreditoruli davalianebebis gadaxraze moqmedi ori mocemuli
faqtoris gavlena 9.4.5) modelis safuZvelze.
Pamoxsna:
I mwkrivi: 55000 : 12,5 = 4400 aT.l
II mwkrivi: 48650 : 12,5 = 3892 aT.l
kreditiT Sesyidvebis cvlilebis gavlena = 3892 – 4400 = _ 508 aT.l
III mwkrivi: 48650 : 11,95 = 4070 aT.l
kreditoruli davalianebebis dafarvis ricxvis cvlilebis gavlena =
= 4070 _ 3892 = + 178 aT.l
daskvna: rogorc gaangariSebam aCvena, mimdinare wels kreditoruli
davalianebebis naSTi Semcirda 330 aT. lariT, maT Soris, kreditiT
Sesyidvebis Semcirebam igi 508 aT. lariT, dafarvis ricxvis Semcirebam ki 178
aT. lariT gazarda. Mmeore faqtoris gavlena arasasurvelia, amitom unda
gatardes momwodebelTa davalianebebis dafarvis daCqarebis RonisZiebebi.
AdinamikaSi am maCveneblebis cvlilebis tempebs Soris kavSiris
gasazomad, Cveulebriv gamoiyeneba korelaciisa da determinaciis
koeficientebi.Aaseve, sainteresoa debitoruli da kreditoruli
davalianebebis dafarvis ricxvis maCveneblebs Soris kavSiris Seswavla
dinamikaSi, korelaciisa da determinaciis koeficientebis gamoyenebiT.
amasTan, unda gaxsovdeT, rom debitoruli davalianebebis dafarvis
ricxvis cvlileba moaxdens gavlenas kreditoruli davalianebebis
dafarvis ricxvis cvlilebaze da ara piriqiT. Eam SemTxvevaSi,
debitoruli davalianebebis dafarvis ricxvi damoukidebeli cvladi da
kreditoruli davalianebebis dafarvis ricxvis maCvenebeli ki
damokidebuli cvladia.
Amimdinare valdebulebebi gavlenas axdens wmina mimdinare aqtivebis
sididideze. adre aRvniSneT, rom sxvaoba mimdinare aqtivebsa da mimdinare
valdebulebebs Soris aris wminda mimdinare aqtivebi, romlis dafinanseba
SeiZleba moxdes sakuTari kapitaliT an grZelvadiani valdebulebebiT, an
oriveTi erTdroulad. Tu aRmoCnda, rom sakuTari kapitali grZelvadian
valdebulebebze naklebia, maSin, SeiZleba vivaraudoT rom wminda
mimdinare aqtivi grZelvadiani valdebulebebiTaa dafinansebuli. Tumca
amis zustad dadgena mainc SeuZlebeli iqneba, Tu sawarmoebma fanansuri
angariSgebis werilobiT ganmartebebSi ar waradgines informacia
mimdinare aqtivebSi dabandebuli grZelvadiani valdebulebebis Sesaxeb.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
223
9.5. aRebuli sesxebis analizi
sawarmoebs, sakuTari produqciis gayidvebidan kuTvnili Tanxebis
miRebamde, warmoSobili moklevadiani valdebulebebis dasafinanseblad
WirdebaT moklevadiani sesxebi. agreTve, sawarmos sesxi SeiZleba daWirdes
warmoebis ganviTarebis mizniT materialuri maragebis SesaZenad.
sesxebi sawarmosaTvis, rogorc wesi damatebiT xarjebs moiTxovs
saprocento xarjebis saxiT. adre ganxilul iqna, rom valdebulebebis
wilis zrda aqtivebSi, iwvevs finansuri riskis zrdas. sesxis procenti
sawarmom mainc unda gadaixados, miiRebs Tu ara mogebas. magram, sawarmoebi
mainc xSirad mimarTaven sakredito dawesebulebebidan sesxebis aRebis
praqtikas.
realurad, sesxebs aqvT naklebi danaxarjebi sakuTar kapitalze
gadasaxadebTan (dividendebTan) SedarebiT. amis mizezebi isaa, rom
gamsesxeblebi ufor nakleb ukugebas Eelian da saprocento gadasaxadi,
rogorc wesi, sagadasaxado SeRavaTiT sargeblobs.
sesxebi agreTve ufro moqnilia radgan zogadad, SeiZleba misi aReba,
dafarva da xelaxla aReba – nebismieri raodenobiT da nebismier dros.
sasesxo kontraqtebis umetesoba, garkveuli sazRvrebis dacvisas, dgindeba
msesxeblis SemoTavazebis mixedviT.
sesxi, rogorc wesi, damtkicebulia msesxebelsa da gamsesxebels Soris
dadebuli garkveuli kontraqtiT, romelSic Camoyalibebulia orive mxaris
uflebebi da valdebulebebi. maSin roca, saaqcio kapitali (kerZod,
Cveulebtriv aqciebSi), gulisxmobs biznesidan damatebiTi sargeblis
miRebas, direqtorebisa da auditorebis arCevis CaTvliT.
agreTve, sesxis aRebis mizezi SeiZleba iyos sxva upiratesobebic,
romelic sesxebs praqtikul ekonomikaSi gaaCniaT. kerZod: bankis sesxze
gasawevi SeTanxmebuli xarjebi mniSvnelovnad dabalia, vidre axal sakuTar
kapitalze gasawevi mcocavi xarjebi; bevr mcire firmas ar SeuZlia
sakuTari kapitalis dafinansebis gazrda da maTTvis firmis zrdis
erTaderT alternativad, sesxis aReba rCeba; firmebma SeiZleba sesxi aiRon
sazRvargareT, raTa moaxdinon ucxouri valutis kursTan dakavSirebuli
riskis hejireba (hejireba niSnavs biznes procesebis iseT organizebas da
iseTi RonisZiebebis gatarebas, riTac kompania SeZlebs maqsimalurad
aaridos Tavi riskebs) an daicvan Tavi politikuri riskisagan.
amdenad, Tavisi arsiT sesxi gulisxmobs valis gadaxdis valdebulebas,
maSin, rodesac sakuTari kapitalis dafarva Cveulebriv ar xdeba da ar
arsebobs misi dafarvis valdebuleba. Tu bizness ar SeuZlia valis
dafarva, maSin igi xdeba gadamxdeluunaro da sagangebo RonisZiebebis
miRebis gareSe, kotrdeba.
miuxedavad imisa, rom sesxs gaaCnia upiratesobebi siiafisa da
moqnilobis saxiT, igi agreTve iwvevs damatebiT risks, romelsac sul
mcire, sawyis etapze gavlena aqvs aqcionerebze. damatebiTi riski gamoiwvevs
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
224
aqcionerebis mier ufro maRali ukugebis moTxovnas, rac Seamcirebs sesxis
siiafis efeqts.
amrigad, aRebuli sesxebis analizis meTodika aucilebelia finansuri
direqtorebisa da menejerebisaTvis, raTa efqtianad marTon sesxebi da
masTan dakavSirebuli riskebi. sawarmoTa mier aRebuli sesxebi SeiZleba
iyos moklevadiani an grZelvadiani. maTi analizi cal-calke unda Catardes.
sesxebis analizis amocanebia:
sesxebis dafarvis droulobis Sefaseba;
vadagadacilebuli sesxebis Sefaseba;
sesxebis gamoyenebis miznobrivi xarjvis Seswavla;
sesxebis optimalurobis dadgena;
sesxebis efeqtis dadgena;
procentis riskis Sefaseba;
sesxebis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba, dajgufeba da analizuri cxrilebis
momzadeba;
sesxebis struqturuli da dinamikuri analizi;
sesxebis dafarvisa da gamoyenebis koeficientebis dinamikis
Seswavla;
procentis dafarvis mdgomareobis Seswavla;
sesxebis Seuferxebeli dafarvis RonisZiebebis SemuSaveba da
monitoringi maT ganxorcielebaze.
sawarmoSi sesxebis arsebobisa da gamoyenebis maCveneblebia:
sesxebis xvedriTi wili aqtivebSi da dinamika;
sesxebis fardoba sakuTar kapitalTan;
procentis dafarvis koeficienti;
procentis uzrunvelyofis koeficienti;
procentis leveriji;
sasesxo davalianebebis moculobis cvlilebaze da sesxebis riskebze
moqmedi faqtorebia:
sawarmos moTxovnebis cvlileba sesxebze;
sesxebis dafarvis drouloba da vadebi;
sawarmos gadaxdisunarinobis done (likvidurobis xarisxi);
sawarmos momgebianoba;
sabanko-sakredito politikis cvlileba;
procentis riskebis done;
sesxebis marTvis efeqtianobis done.
analizis dasawyisSi, rogorc ukve aRvniSneT,Sedgeba sesxebis
struqturisa da dinamikis cxrilebi. Mmonacemebi aiReba buRaltruli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
225
balansidan (ix. cxrili 9.5.1.). informacia vadagadacilebuli sesxebis
Sesaxeb finansuri angariSgebis ganmartebebSi unda iyos gamoqveynebuli.
cxrili 9.5.1. saanalizo sawarmos sesxebis struqtura
maCveneblebi
2016 w 2017 w AaT. l xv/w % aT. l xv/w %
- grZelvadiani sesxebi - moklevadiani sesxebi
--------------------------------------- jami maT Soris: vadagadacilebuli
5000 - ---------- 5000 800
100 - ----------- 100 13,3
7040 2200 --------- 9240 1400
76 24 ----------- 100 15
rogorc 9.5.1. cxrilidan Cans, ganxiluli ori wlis gnamavlobaSi
pirobiTi sawarmos sesxebis struqtura arastabiluria. wina wels mxolod
grZelvadiani sesxebs iyenebda. mimdinare wels ki moklevadiani sesxebic
arsebobs. amasTan, gazrdilia grZelvadiani valdebulebebis moculobac.
gazrdilia vadagadacilebuli sesxebis sididec. finansurma mnejmentma
aucileblad unda gaarkvios amis mizezebi.
Semdeg Sedgeba dinamikuri cxrili, sadac sainteresoa sesxebis
cvlilebis tempebi Sedarebul iqnes Semosavlebis cvlilebis tempebTan,
raTa Sefasdes sesxebis gamoyenebis efeqtianoba. savaraudoa, rom Tuki
sesxebis zrdas, realizaciidan miRebuli Semosavlebis zrda ar axlavs
Tan, sesxebis gamoyenebis efeqti SesaZloa nulamde daeces.
DsawarmoSi gamoyenebuli sesxebis efeqtianobis daxasiaTebisaTvis,
Seiswavleba sxvadasxva maCveneblebi. esenia:
grZelvadiani valdebulebebi moziduli kapitalis struqturis koficienti = ------------------------------------------------- (9.5.1) sul nasesxebi kapitali
es koeficienti exmareba menejments daadginos moklevadian da
grZelvadian sesxebs Soris iseTi optimaluri Tanafardoba, romelic
yvelaze nakleb saprocento xarjebs moitans.
sesxi, rogorc wesi moiTxovs, rom ZiriTadi Tanxis garda moxdes
procentis gadaxda, misi arsebobis mTeli drois ganmavlobaSi. procentma
SeiZleba moixmaros miRebuli mogebis mniSvnelovani nawili. SeiZleba
sruladac ki Seamciros mogeba da sawarmo azaralos.
sesxi atarebs mis gadauxdelobasTan dakavSirebul risks, romelic
sesxis Tanxis zrdasTan erTad izrdeba. rodesac msesxeblisaTvis an
gamsesxeblisaTvis miuRebeli xdeba valis dafarvis riski, amboben, rom
biznesi sesxis miRebis SesaZleblobis zRvarzea.
arsebobs finansuri wertili, romlis Semdegac arc erTi gamsesxebeli
aRar gascems sesxs. es praqtikulad warmoadgens sawarmos sesxtevadobis
zRvars, romelsac gare organizaciebi gansazRvraven.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
226
Pprocentis riskis gasazomad gamoiyeneba procentis leverijis
maCvenebeli. wminda wliuri saprocento xarji Pprocentis leveriji = ----------------------------------------------------------- (9.5.2.) saoperacio mogeba
am SemTxvevaSi procentis xarjis qveS igulisxmeba wminda saprocento
xarji, romelic miiReba saprocento xarjebidan saprocento Semosavlebis
gamoklebiT. es koeficienti Tu erTze metia, igi miuRebeli xdeba rogorc
msesxeblis, ise gamsesxeblis mier. informacia aiReba mogeba/zaralis
angariSgebidan.
pirobiTi sawarmo `kolxeTis~ magaliTze, procentis leveriji 2017 wels
Seadgens:
procentis leveriji = (1220 – 200) / 14140 = 0,07;
rogorc xedavT, igi Zalian dabalia rac dadebiT movlenas warmoadgens.
procentis leveriji dinamikaSi unda mcirdebodes da erTze naklebi unda
iyos. saoperacio saqmianobidan wliuri procentis miRebuli fuli _ mogebis gadasaxadi dafarvis koeficienti = ------------------------------------------------------------------------------ (9.5.3.) wliuri saprocento xarji
igi axasiaTebs, sawarmos aqvs Tu ara sakmarisi fuli sesxis dasafaravad
ise, rom ar gamoiwvios finansuri daZabuloba. monacemebi aiReba fuladi
nakadebis da mogeba zaralis angariSgebidan. es koeficienti erTze meti
unda iyos.
Cvens mier aRebuli pirobiTi saaqcio sazogadoebis `kolxeTis~
magaliTze, procentis dafarvis koeficientia aris: (13430 – 1200)/1220 = 10,02.
es imas niSanvas, rom saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli, mogebis
gadasaxadis gamoqviTviT, 10-jer aRemateba wliur saoperacio xarjebs.
maSasadame, procentis dafarvis riski ar arsebobs. saoperacio mogeba procentis uzrunvelyofis koeficienti = ---------------------------------------------- (9.5.4.) wliuri saprocento xarji sesxiT Semosavlebis datvirTvis koeficienti = = sesxebis fardoba realizaciidan miRebul SemosavalTan (9.5.5.) igi axasiaTebs, ramdeni lari sesxi iyo dabandebuli yoveli erTi laris realizaciis misaRwevad. sesxebi / saoperacio xarjebTan (9.5.6.) aCvenebs, ramdeni lari sesxi iyo saWiro erTi laris danaxarjebis gasawevad. saprocento xarji / saoperacio mogebasTan (9.5.7.)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
227
igi axasiaTebs, saoperacio mogebis yoveli erTi laris datvirTvas saprocento xarjebiT. es koeficienti erTze naklebi unda iyos da dinamikaSi sasurvelia mcirdebodes. aqtivebis momgebianobis procentuli cvlileba sesxis efeqtianoba = ------------------------------------------------------------------------------ (9.5.8.) sexebis procentuli cvlileba 9.5.8. maCvenebeli axasiaTebs, aqtivebis momgebianobis procentuli
cvlileba aRemateba Tu ara sesxebis procentul cvlilebas. igi erTze meti
unda iyos da dinamikaSi sasurvelia izrdebodes.
NCamoTvlili maCveneblebi imavdroulad sawarmos finansur riskebsac
axasiaTeben. analizis dros gamokvleul unda iqnes am koeficientebis
cvlilebis tendenciebi dinamikaSi, variaciis koeficientis gamoyenebiT.
analizis Sedegebze dayrdnobiT sawarmos mmarTvelobas SeuZlia
gadawyvitos damatebiTi sesxebis mozidvis an sesxebis aRebis SezRudvis
politika. kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. rodis warmoiSoba sawarmos debitoruli da kreditoruli davalianebebi; 2. CamoTvaleT debitoruli davalianebebis analizisaTvis saWiro maCveneblebi; 3. CamoTvaleT savaWro kreditoruli davalianebebis analizisaTvis saWiro
maCveneblebi; 4. daaxasiaTeT sesxebis riskebi da maTi koeficientebi; 5. daaxasiaTeT procentis riskis koeficienti.
t e s t e b i
1. debitoruli davalianebebis dafarvis periodi aCvenebs: a. ramdenjer ifareba moTxovnebi debitorebis mier, weliwadSi b. ramdeni procentia moTxovnebis xvedriTi wili aqtivebSi g. ramdeni dRe Wirdeba debitorebs valis dasafaravad, misi warmoSobis momentidan
2. debitoruli davalianebebis dafarvis ricxvi aris: a. debitoruli davalianebebis naSTebis fardoba kreditiT gayidvebTan b. kreditiT gayidvebis fardoba debitoruli davalianebebis naSTebTan g. kreditiT Sesyidvebis fardoba debitoruli davalianebebis naSTebTan
3. kreditoruli davalianebebis gadaxdis (dafarvis) ricxvi aCvenebs: a. ramdeni dRe Wirdeba sawarmos momwodebelTa davalianebebis dasafaravad, maTi warmoSobis momentidan
b. weliwadSi ramdenjer faravs sawarmo momwodebelTa davalianebas g. ramdeni dRe Wirdeba myidvels maTi valis dasafaravad
4. sawarmoSi, debitoruli davalianebebis saSualo wliuri naSTi 14200 lari iyo. grZelvadiani moTxovnebis naSTi – 16000 l. realizaciidan miRebuli Semosavalia 50000 l. ras udris debitorebis dafarvis periodi:
a. 100 dRe b. 104 dRe g. 107 dRe
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
228
5. sawarmoSi, debitoruli davalianebebis saSualo wliuri naSTi _ 9500 lars, kreditoruli davalianebebis naSTi – 16000 lars, kreditiT Sesyidvebi 45000 lars, kreditiT gayidvebi – 57000 lars Seadgens. ras udris debitoruli davalianebebis dafarvis ricxvi weliwadSi:
a. 6 b. 5 g. 10
6. sawarmoSi, valdebulebebi mowodebidan 7500 l, grZlevadiani valdebulebebi 21400 l, kreditiT Sesyidvebi – 42500 l da kreditiT gayidvebi 34700 laria. ras udris savaWro kreditoruli davalainebebis dafarvis periodi:
a. 64,4 dRe b. 184 dRe g. 79 dRe
7. firmis balansiT, grZelvadiani aqtivebia – 54000, mimdinare aqtivebi – 30000, grZelvadiani valdebulebebi – 35000 da moklevadiani valdebulebebi – 16700 lari. sawarmos politikiT, grZelvadiani aqtivebi mxolod grZelvadiani sesxebiT finansdeba. grZelvadiani aqtivebis ra nawilia dafinansebuli kreditorebis mier:
a. 60% b. 55 % g. 65 %
8. firmis balansiT, mimdinare aqtivebia – 14000,grZelvadiani aqtivebi – 30000, sakuTari kapitali 35000 da valdebulebebi – 9000 lari. ras udris moziduli kapitalis koncentraciis koeficienti:
a. 20 % b. 25 % g. 30 %
9. moziduli kapitalis koncentraciis koeficientis zrda aris: a. dadebiTi movlena b. uaryofiTi movlena g. gardauvali movlena
10. grZelvadiani dabandebis struqturis koeficienti aCvenebs: a. grZelvadiani aqtivis ra nawilia dafinasebuli kreditorebis mier b. grZelvadiani aqtivis ra nawilia dafinansebuli mflobelebis mier g. grZelvadiani aqtivebis xvedriT wils aqtivebSi.
11. valdebulebebis dafarvis koeficienti aris: a. Semosavlebis fardoba mTlian valdebulebebTan b. valdebulebebis fardoba saoperacio saqmianobidan Semosul fulad
TanxasTan g. saoperacio saqmianobidan Semosuli fuladi Tanxis fardoba
valdebulebebTan 12. procentis uzrunvelyofis koeficienti aris:
a. mogebis fardoba saprocento xarjebTan b. saoperacio mogebis fardoba saprocento xarjebTan g. wminda mogebis fardoba saprocento xarjebTan
13. procentis leverijis koeficientis zrda: a. zrdis sawarmos finansur riskebs b. amcirebs sawarmos finansur riskebs g. ar cvlis sawarmos finansur riskebs
14. sesxebis fardoba realizaciidan miRebul SemosavlebTan, aCvenebs: a. ramdeni laris Semosavali miiReba yovel erTi lar sesxze b. ramdeni lari sesxi iyo dabandebuli yoveli erTi laris Semosavlis
misaRebad g. ramdeni lari ixarjeboda yovel erT lar sesxze
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
229
15. sawarmos, Tavisi kreditoruli davalianebebis dasafarad weliwadSi saSualod 36 dRe sWirdeba, kreditoruli davalainebebis saSualo wliuri naSTia 5400 lari da gaangariSebebSi iyenebs 365 dRian weliwads.
ras udris kreditoruli davalianebebis dafarvis ricxvi weliwadSi: a. 15 b. 10 g. 51
a m o c a n e b i amocana 9.1. sawarmos finansuri angariSgebis mixedviT arsebobs Semdegi informacia: wina weli mimdinare weli gadaxra Semosavali realizaciidan 34600 38900 + 4300 maT Soris, kreditiT gayidvebi 28800 29400 + 600 savaWro debitoruli dvalianebebis saSualo wliuri naSTi 3200 4200 +1000 moTxovna:
1. gamoTvaleT debitoruli davalianebebis inkasaciis maCveneblebi dReebSi da jerebSi;
2. gazomeT debitoruli davalianebebis naSTebis gadaxraze moqmedi faqtorebi Semdegi formulis safuZvelze: debit. dav. naSTi = kreditiT gayidvebi : dafarvis ricxvi
3. gaakeTeT Sesabamisi komentarebi.
amocana 9.2. sawarmos finansuri angariSgebis mixedviT arsebobs Semdegi informacia:
wina weli mimd. weli gadaxra mat. maragebis kreditiT Sesyidvebi (l) 14580 16450 +1870 savaWro kreditoruli davalianebebis saSualo wliuri naSTi 5400 4700 - 700 moTxovna:
1. gamoTvaleT kreditoruli davalianebebis gadaxdis maCveneblebi dReebSi da jerebSi;
2. gazomeT kreditoruli davalianebebis naSTebis gadaxraze moqmedi faqtorebi Semdegi formulis safuZvelze:
Kkredit. dav. naSTi = kreditiT Sesyidvebi : dafarvis ricxvi 3. gaakeTeT Sesabamisi komentarebi.
amocana 9.3. erT-erTi kompania vaWrobs xelovnebis nimuSebiT da xaliCebiT. samuSao kapitalis marTvis miznebisaTvis, moagroves Semdegi informacia: sasaqonlo maragebis brunvis saSualo wliuri periodi 3,5 Tve debitoruli davalianebebis inkasaciis periodi 2,5 Tve kreditoruli davalianebebis gadaxdis periodi 2 Tve moTxovna:gaiangariSeT samuSao kapitalis dafinansebis saWiroeba TveebSi. amocana 9.4. kompaniis gayidvebis registris Tanxmad, wliuri gayidvebi Seadgens 480000 lars. faqtoruli kompania awarmoebs sawarmos gayidvebis registrs da iRebs sargebels
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
230
gayidvebis 1,8%-s. amasTan,gayidvebis moculoba weliwadSi 14000 lariT Semcirdeba. faqtoruli kompaniis gamoyenebis SemTxvevaSi ekonomia administraciul xarjebSi 13000 lari iqneba. amJamad uimedo valebi brunvis 2%-s Seadgens. moTxovna: misaRebia Tu ara kompaniisaTvis, faqtoringuli kompaniis momsaxurebis miReba. amocana 9.5. kompania erTi_erTi dasaxelebis produqts yidis erT myidvelze, romelic davalianebas saSualod 30 dReSi faravs. uimedo debitoruli davalianeba, wina gamocdilebdan 4%-s Seadgens. mocemuli saxis produqtis ereulze arsebobs Semdegi informacia (l): gasayidi fasi 32 pirdapiri masalis xarji 10 pirdapiri SromiTi xarji 8 arapirdapiri cvladi xarji 4 arapirdapiri mudmivi xarji 2
------------------------------------------- sul xarjebi 24 -------------------------------------------- mogeba 8 kompania gegmavs mocemul klientTan gayidvebi 150 aTasi lariT gazardos.
nasesxeb kapitalze wliuri sargebeli 10%-ia.
moTxovna: SeafaseT gayidvebis gazrdis mosalodneli efeqti.
amocana 9.6. kompaniis debitoruli davalianebebis analizis Sedegad dadgenilia, rom yvela
debitori oTxi maxasiaTeblis mixedviT, Semdegnairad jgufdeba:
kategoria debitoruli davalianebebis uimedo debitorebis dafarvis periodi dR % A 15 1 B 20 3 C 30 5 D 40 9
mocemuli saxis produqciisaTvis, sawarmoSi arsebobs Semdegi normativebi: gasayidi fasi 5 l masalis xarji 2 l SromiTi xarji 1,5 l arapirdapiri cvladi xarji 0,5 l arapirdapiri nudmivi xarji 0,8 l mogeba 0,20 l kompanias SeuZlia realizacia wliurad 500000 lariT gazardos C da D
kategoriebis myidvelebis mimarT – 40:60 TanafardobiT. Nnasesxeb kapitalze
wliuri saprocento ganakveTia 12%, martivi procentis meTodiT.
moTxovna: SeafaseT gayidvebis gazrdis efeqti.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
231
Tavi 10. sakuTari kapitalis
mdgomareobis analizi sawarmos dafinansebis erT erTi mniSvnelovani wyaro aris sakuTari kapitali. sakuTari kapitalis formireba xdeba mesakuTreebis (an aqcionerebis) mier sawarmoSi ganxorcielebuli Tavdapirveli investirebis dros da Semdeg, mogebis reinvestirebis Sedegad. rogorc cnobilia, sakuTari kapitalis
struqturis Taviseburebebs ganapirobebs ama Tu im sawarmos iuridiul-samarTlebrivi forma. winamdebare saxelmZRvaneloSi ganxilulia saaqcio sazogadoebis tipis sakuTari kapitalis analizis sakiTxebi, radgan yvelaze srulad moicavs sakuTar kapitalTan dakavSirebul problemebs. Mmocemul TavSi ganxilulia:
sakuTari kapitalis formirebis gzebi. misi struqtura;
sakuTari kapitalis gamoyenebis maCvenebelTa sistema;
saaqcio kapitalis analizi;
sawarmos sadividendo politika;
sabaziso da gazavebuli Semosavali erT aqciaze;
sesxebisa da sakuTari kapitalis hibridebi;
10.1. sawarmos sakuTari kapitalis arsi da
analizis amocanebi sawarmos sakuTari kapitali aris aqtivebis is nawili, romelic rCeba
valdebulebebis dafarvis Semdeg. buRaltruli aRricxvis saerTaSoriso
standartebi mas wilobriv instruments uwodebs. wilobrivi instrumenti
aris nebismieri xelSekruleba, romelic adasturebs sawarmos aqtivebSi
yvela misi valdebulebis gamoqviTvis Semdeg darCenili wilis sakuTrebis
uflebas (bass 32, muxli 11).
sakuTari kapitali ori nawilisagan Sedgeba: avansirebuli
(investirebuli) da reinvestirebuli kapitalisagan.
A avansirebuli kapitali axasiaTebs kompaniaSi mesakuTreTa mier
Tavdapirvelad Cadebuli anu dabandebuli saxsrebis sidides. rogoricaa
saaqcio kapitali da saemisio kapitali. xolo reinvestirebuli kapitali
aris kompaniis funqcionirebis finansuri Sedegis anu dabandebuli
kapitalis gamomuSavebuli sargeblis kvlav avansireba biznesSi.
reinvestirebul kapitals miekuTvneba mogebis xarjze Seqmnili rezervebi,
gaunawilebeli mogeba da gadafasebis rezervi.
rogorc cnobilia, balansSi sakuTari kapitalis struqtura
Semdegnairadaa warmodgenili: saaqcio kapitali, saemisio kapitali, mogebis
xarjze Seqmnili rezervebi, gadafasebis rezervi da gaunawilebeli mogeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
232
aseTi klasifikacia sasargebloa wilobrivi instrumentebis marTvisa da
ekonomikuri gadawyvetilebebis misaRebad. aqve SevniSnavT, rom mogebis
gadasaxadis axali regulaciebiT saqarTveloSi, gaunawilebeli mogebis
maCvenebeli aRar iarsebebs, radgan mogeba mesakuTreebze gacemuli
dividendis gacemis Semdeg, mTlianad sawarmoSi iqneba reinvestirebuli.
buRaltrul balansSi asaxuli sakuTari kapitalis sidide
damokidebulia aqtivebisa da valdebulebebis Sefasebaze. rogorc wesi,
sakuTari kapitalis jamuri sidide SeiZleba mxolod SemTxveviT daemTxves
kompaniis mier gamoSvebuli aqciebis sabazro Rirebulebis mTlian Tanxas
an im Tanxas, romelic SeiZleba miRebul iqnas kompaniis wminda aqtivebis
gayidvis Sedegad.
sakuTari kapitalis formirebis (Seqmnis) gzebia:
axali aqciebis gamoSveba aqciebis ganTavsebiT, sajaro SeTavazebiT an
uflebiTi emisiiT;
Sida akumulirebuli (dagrovili) kapitali – saemisio kapitali,
rezervebi da gaunawilebebli mogeba (Tuki arsebobs).
sakuTari kapitalis warmoqmnis gzebs Soris arCevanis gakeTebisas
gaTvaliswinebul unda iqnes iseTi faqtorebi, rogoricaa finansebis
xelmisawvdomoba, finansebis odenoba, danaxarjebi aqciebis gamoSvebis
procudrebTan dakavSirebiT, gamoSvebuli aqciebis Sefaseba, kontroli,
gadasaxadebi da sadividendo politika.
kanonmdeblobiT, aqciebis gamoSvebis ufleba mxolod saaqcio
sazogadoebebs gaaCniaT.
saaqcio kapitali axasiaTebs aqcionerebis wils saaqcio sazogadoebaSi.
saaqcio kapitali organizaciaSi warmoiqmneba aqciebis gamoSvebis gziT.
Aaqcia aris fasiani qaRaldi, romelsac misi mflobelisaTvis moaqvs
Semosavali dividendis saxiT. SeiZleba gamoSvebul iqnes privilegirebuli
an Cveulebrivi aqciebi.
privilegirebuli aqciis mflobels ara aqvs xmis ufleba kompaniaSi,
magram aqvs dividendis ucvleli saprocenti ganakveTi. Cveulebrivi aqciis
mflobelebi monawileoben kompaniis saqmianobaSi da aqvT xmis ufleba,
radgan ara aqvT dividendis winaswar dadgenili ganakveTi.
aqcia SeiZleba iyos dabrunebadi an daubrunebadi.
dabrunebadi aqcia aris iseTi finansuri instrumenti, romelic
mflobels uflebas aniWebs emitents (gamomSvebs) ukan daubrunos
instrumenti fulad saxsrebze an sxva finansur aqtivze gacvlis gziT. Aan
avtomaturad ubrundeba emitents ama Tu im gaurkveveli movlenis
moxdenisas momavalSi, an instrumentis mflobelis sikvdilis an pensiaSi
gasvlis dros. aqciis dabrunebis pirobebi ganisazRvreba kompaniis mier
aqciebis gamoSvebis dros.
aqciebis ukan gamosyidvis pirobebi gaTvaliswinebulia xelSekrulebaSi,
romelic cxaddeba aqciebis gamoSvebis dros.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
233
finansuri valdebuleba maSin klasificirdeba wilobriv instrumentad,
Tu mis mflobels uflebas aniWebs, kompaniis likvidaciis SemTxvevaSi
miiRos misi wminda aqtivebis proporciuli wili. am SemTxvevaSi
proporciuli wili ganisazRvreba kompaniis wminda aqtivebis dayofiT toli
sididis erTeulebad da am Tanxis gamravlebiT aqcioneris kuTvnili
aqciebis erTeulebis raodenobaze.
finansuri instrumentebi moicavs rogorc pirvelad finansur
instruments magaliTad debitorul da kreditorul davalianebebs da
wilobriv fasian qaRaldebs, aseve, warmoebul finansur instrumentebs,
rogoricaa finansuri ofcioni, fiuCersebi da forvardebi, saprocento
ganakveTiani svopebi da savaluto svopebi (ix. sqema 1.1.1. gv. 11).
Oofcioni aris garkveuli SeRavaTiT, sabazroze dabal fasSi
gamoSvebuli aqciebi TanamSromlebisaTvis. Oofcionis gamyidveli Tavis
Tavze winaswar iRebs valdebulebas, uari Tqvas potenciur momaval
ekonomikur sargebelze an ganicados momavali potenciuri zarali aqciebis
realuri Rirebulebis cvlilebebTan dakavSirebiT. Aamrigad, ofcioni aris
ofcionis mflobelis ufleba _ aqtivebi gacvalos potenciurad
xelsayreli pirobebiT da gamyidvelis valdebuleba – aqtivebi gacvalos
potenciurad araxelsyreli pirobebiT. gamoiyofa fuT-ofcioni –
saxelSekrulebo ufleba da qol-ofcioni _ saxelSekrulebo valdebuleba.
warmoebuli finansuri instrumentis magaliTia agreTve forvarduli
kontraqti eqvsTviani dafarvis vadiT, romlis mixedviT myidveli
valdebulebas iRebs vTqvaT, gasces 2000 laris fuladi saxsrebi 2000
nominaluri Rirebulebis fiqsirebul ganakveTiani saxelmwifo obligaciis
sanacvlod, xolo gamyidveli valdebulebas iRebs gasces 2000 laris
nominaluri Rirebulebis mqone obligaciebi 2000 laris fuladi saxsrebis
sanacvlod eqvsi Tvis ganmavlobaSi. Aamdenad, orive mxares aqvs
saxelSekrulebo ufleba da valdebuleba. Tu obligaciis sabazro fasebi
Seicvleba, Sesabamisad aisaxeba myidvelisa da gamyidvelis operaciebSi.
amrigad, es saxelSekrulebo uflebebi da valdebulebebi warmoqmnis
finansur valdebulebebsa da finansur aqtivebs ofcionebis msgavsad.
GmniSvnelovani gansxvaveba forvardul kontraqtsa da ofcionis kontraqts
Soris is aris, rom forvarduli kontraqtis dros orive mxares
valdebulebis Sesruleba evaleba SeTanxmebul droSi. maSin, rodesac
ofcionis kontraqtis dros Sedegs mxolod da mxolod maSin eqneba
adgili, rodesac ofcionis mflobeli gadawyvets mis ganxorcielebas.
saemisio kapitali aris sxvaoba gamoSvebuli aqciebis gayidvis fassa da
nominalur Rirebulebas Soris. davuSvaT, gamoSvebulia 20000 laris
nominaluri Rirebulebis aqciebi, romelic 23000 larad gaiyida. maSasadame,
3000 lari warmoadgens saemisio kapitals.
gamoSvebuli aqciebi, garda fulisa, SeiZleba gaicvalos sxva romelime
saxis aqtivze: Senobebze, manqanebze da sxva. Aarafulad aqtivebze aqciebis
gayidvis SemTxvevaSi aqciebis Sefaseba xdeba an maTi sabazro fasiT an
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
234
misaRebi aqtivis realuri RirebulebiT. arCevanis gakeTeba imis mixedviT
moxdeba, romeli midgoma ufro saimedo Sefasebas iZleva mocemul momentSi.
sawarmoebma SeiZleba moaxdinon privilegirebuli aqciebis konvertireba
winaswar arsebuli xelSekrulebis pirobebis Tanaxamad, Cveululebriv
aqciebze. misi mizania privilegirebuli aqciebis brunvidan amoReba.
Aaqciebis konvertireba xdeba nominaluri RirebulebiT. privilegirebuli
da Cveulebrivi aqciebis nominalur Rirebulebas Soris sxvaoba aisaxeba
saemisio kapitalis an mogeba/zaralis angariSze.
A aqciebi SeiZleba gamoSvebul iqnes ufasod anu bonusuri wesiT. aseT
RonisZiebas kompaniebi maSin mimarTaven, rodesac aqciis sabazro fasi
seriozulad gaizarda da iqmneba saSiSroeba, rom aqciebi ver gaiyideba.
arsebul aqcionerebze ufaso aqciebis gamoSvebiT, gaizrdeba ra brunvaSi
arsebuli aqciebis ricxvi, erTi aqciis sabazro fasi daecema. aseT dros
aqciebis gamoSveba xdeba saemisio kapitalis xarjze.
aqciebis sabazro fasis daweva agreTve SeiZleba gamoSvebuli aqciebis
danawevrebiT. Aam meTodis dros xdeba aqciebis ricxvis zrda TiToeuli
aqciis nominaluri Rirebulebis Semcirebis proporciulad. Sedegad
izrdeba brunvaSi myofi aqciebis ricxvi, xolo saaqcio kapitalis saerTo
jamuri sidide ar icvleba. davuSvaT, kompanias gamoSvebuli aqvs 2000 cali,
TiToeuli 10 lari nominaluri Rirebulebis Cveulebrivi aqcia, sul 20000
laris Rirebulebis. xelmZRvanelobam gadawyvita brunvaSi arsebuli
aqciebis ricxvis gazrda. maSin, erTi aqciis nominaluri Rirebuleba orjer
Semcirdeba. Aam SemTxvevaSi, brunvaSi iqneba 4000 cali aqcia, TiTo 5
laris nominaluri RirebulebiT. xolo, kapitalis saerTo sidide kvlav
20000 lari iqneba.
zogjer adgili aqvs sesxisa da sakuTari kapitalis erTgvar hibrids
(narevi), romelic aris dafinansebis erTgvari Sereuli saxe. mas miekuTvneba
konvertirebadi savalo valdebulebebi da varantebi.
konvertirebadi savalo valdebuleba aris sesxis saxeoba, romelic
mflobels (sesxis gamcems) aZlevs uflebas moaxdinos sesxis sxva fasian
qaRaldebSi, rogorc wesi, Cveulebriv aqciebSi konvertacia winaswar
gansazRvruli fasiT da gansazRvrul dros.
varanti aris ufleba kompaniis gansazRvruli raodenobis Cveulebrivi
aqciis Sesyidvaze gansazRvrul fasad, Cveulebriv, drois garkveul
periodSi.
periodulad, kompaniis xelmZRvanelobam SeiZleba miiRos
gadawyvetileba sakuTari aqciebis ukan gamosyidvis Sesaxeb. Ees SeiZleba
Tavdapirvalad gamocxadebuli pirobebis safuZvelze moxdes.
dabrunebadia iseTi finansuri instrumenti, romelic mflobels uflebas
aniWebs emitents ukan daubrunos instrumenti fulad saxsrebze an sxva
finansur aqtivze gacvlis gziT, an avtomaturad ubrundeba emitents ama Tu
im gaurkveveli movlenis moxdenisas momavalSi, an instrumentis mflobelis
sikvdilis an pensiaSi gasvlis dros (bass 32, muxli 10).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
235
sakuTari kapitalis analizis amocanebia:
sakuTari kapitalis optimaluri struqturis gansazRvra;
sakuTari kapitalisa da sawarmos riskebis kavSirebis dadgena;
dividendebis ganakveTebis da gacemis Sefaseba;
aqciebis Semosavlianobis analizi.
sakuTari kapitalis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba da dajgufeba;
sakuTari kapitalis leverijis (riskis) maCveneblebis analizi;
gamoSvebuli aqciebis efeqtianobis maCvenebelTaA analizi;
dividendebis analizi.
sakuTari kapitalis moculobaze moqmedi faqtorebia:
sawarmos masStabebi da moTxovna finansur aqtivebze;
finansuri riskebi;
mogebidan Seqmnili rezervebis da dagrovili mogebis cvlilebis
tempebi.
sakuTari kapitalis gamoyenebis, mdgomareobis da efeqtianobis ZiriTadi
maCveneblebia:
sakuTari kapitalis struqturisa da dinamikis koeficientebi;
sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti;
sakuTari kapitalis leveriji – finansuri damokidebulebis
koeficienti; valdebulebebi/sakuTari kapitali;
sakuTari kapitalis rentabelobis koeficienti;
ekonomikuri zrdis koeficienti.
amrigad, sakuTari kapitalis analizs sawarmos finansuri menejmenti
regularulad unda atarebdes, raTa efeqturad marTos igi da daicvas
erTi mxriv, mesakuTreebis uflebebi da meore mxriv, sawarmosa da misi
TanamSromlebis interesebi.
10.2. sakuTari kapitalis struqturuli
da dinamikuri analizi analizis upirveles interess warmoadgens sakuTari kapitalis
struqturuli Semadgenloba. rogorc iciT, sakuTari kapitalis struqturas
sawarmos iuridiul samarTlebrivi forma gansazRvravs. mocemul
saxelmZRvaneloSi ganxilulia saaqcio sazogadoebis sakuTari kapitalis
struqturas, radgan maT, kapitalis yvelaze srulyofili struqtura
gaaCniaT.
sakuTari kapitalis struqturis Seswavlis mizniT Sedgeba Sesabamisi
cxrili (ix. cxrili 10.2.1). informacia aiReba buRaltruli balansidan.
saanalizo sawarmos sakuTari kapitalis struqturis cxrilidan Cans, rom
yvelaze maRali xvedriTi wili uWiravs saaqcio kapitals. Tu erTmaneTs
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
236
SevudarebT ganvlili wlebis monacemebs, davinaxavT, rom bolo 2017 wels
saaqcio kapitalis wili Semcirda, xolo gaizarda mogebidan Seqmnili
rezervebis wili, mogebis reinvestirebis gamo. Semdgomi analiziT
gamokleuli unda iqnes, mogebidan konkretulad ra saxis rezervebia
Seqmnili da ramdenad efeqtianad gamoiyeneba igi. cxrili 10.2.1. sakuTari kapitalis struqtura procentulad
sakuTari kapitali 2013 2014 2015 2016 2017 - saaqcio kapitali - saemisio kapitali - ukan gamosyiduli aqciebi - rezervebi mogebidan - gadafasebis rezervi - gaunawilebeli mogeba
------------------------------- sul
57,64 15,09 - 11,07 5,84 10,36 --------- 100
65,89 12,87 - 9,65 4,67 6,92 --------- 100
66,72 9,03 - 6,28 7,20 11,77 -------- 100
67,75 15,36 - 6,14 3,84 6,91 ------- 100
57,05 12,11 (4,51) 32,60 2,75 - --------- 100
sakuTari kapitalis dinamikis SeswavlisaTvis saWiro informacia aseve
aiReba buRaltruli balansidan. Cvens magaliTze procentuli maCveneblebi
SeiZleba 2.3.2. cxrilidan iqnas gadmotanili. cxrili 10.2.2. sakuTari kapitalis dinamika procentulad 2013 welTan
sakuTari kapitali 2013 2014 2015 2016 2017 - saaqcio kapitali - saemisio kapitali - ukan gamosyiduli aqciebi - rezervebi mogebidan - gadafasebis rezervi - gaunawilebeli mogeba
--------------------------- sul sakuTari kapitali
100 100 100 100 100 100 -------- 100
143 107 - 109 100 83 -------- 125
148 77 - 73 136 146 ------- 128
154 133 - 73 86 87 -------- 131
181 147 - 538 86 - --------- 183
10.2.2. cxrilis monacemebidan Cans, rom dinamikuri maCveneblebi wlebis ganmavlobaSi meryeobiT xasiaTdeboda saemisio kapitalis, mogebidan Seqmnili rezervebis da gaunawilebeli mogebis mixedviT. rogorc iciT, 2017 wlidan gaunawilebeli mogebis maCvenebeli aRar arsebobs. mTlianad aris reinvestirebuli. mTlianobaSi ki, sakuTari kapitali stabilurad izrdeboda. TvalsaCinoebisaTvis saWiroa dinamikis grafikebis Sedgena. diagramaze SeiZleba erTad aigos sakuTari kapitalisa da wminda mogebis maCveneblebis grafikebi maTi tendenciebis urTierT SedarebisaTvis. sakuTari kapitalis cvlilebaze gavlenas axdens aqciebis gamoSveba, aqciebis ukan gamosyidva, saemiso kapitalis cvlileba da wminda mogebis cvlileba. erT-erTi mniSvnelovani faqtori, romelic aseve gavlenas axdens sakuTari kapitalis moculobaze, aris gadafasebis rezervi, romelic
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
237
grZelvadiani aqtivebis gadafasebis dros warmoiqmneba. Aaq gansakuTrebiT mniSvnelovania, specialistebis mier ramdenad saimedod aris Sefasebuli grZelvadiani aqtivebi, rac metad problematuria. sakuTari kapitali SeiZleba dabandebuli iyos grZelvadian aqtivebSi an mimdinare aqtivebSi. rogori efeqtiT gamoiyeneba igi, mniSvnelovnad damokidebulia TviT mimdinare da grZelvadiani aqtivebis gamoyenebis efeqtianobaze. amdenad, sakuTari kapitalis gamoyenebis analizi metad mniSvnelovania.
10.3. sakuTari kapitalis mdgomareobis
maCveneblebi
sakuTari kapitali, rogorc wesi, sawarmos aqtivebis dafinansebis
yvelaze saimedo wyaroa. misi dabandeba xdeba grZlevadian da moklevadian
aqtivebSi. maSasadame mas gaaCnia sabrunavi kapitalis nawili da ZiriTadi
saSualebebis dafinansebis nawili. es maCveneblebi buRaltruli balansis
informaciis safuZvelze gamoiTvleboda.
sakuTari kapitalis im nawils, romelic mimdinare aqtivebSia
dafinansebuli, sabrunavi nawili ewodeba. danarCeni ki aris ZiriTad
saSualebebSi dabandebuli sakuTari kapitalis nawili.
mimdinare aqtivebSi dabandebuli sakuTari kapitalis nawils sakuTari
sabrunavi saSaulebebi (saxsrebi) ewodeba. magram, mis gamosaTvlelad,
rogorc meSvide TavSi ukve ganxilul iqna, mxolod buRaltruli balansis
informacia sakmarisi aRaraa. es gamowveulia imiT, rom mimdinare aqtivebis
dafinansebis Tanamedrove midgomebiT, igi SeiZleba grZelvadiani sesxebiTac
dafinansdes.
amitom, tradiciuli gamoTvlis xerxiT: sakuTari sabrunavi saxsrebi = mimdinare aqtivebi - mimdinare valdebulebebi, sworia im SemTxvevaSi, Tuki grZelvadiani sesxi dabandebuli araa mimdinare aqtivebSi. amitom, Tanamedrove midgomebis pirobebSi, sakuTari sabrunavi saxsrebi = = mimdinare aqtivebi _ mimdinare vald. – mimdinare aqtivebSi dabandebuli grZelvadiani sesxebi (10.3.1.) Tu mimdinare aqtivebi mimdinare valdebulebebze metia, maSin,
Tanamderove pirobebSi igi dafinansebulia an sakuTari kapitaliT an
grZelvadiani sesxiT an oriveTi erTdroulad. amis identificireba ki
buRaltruli balanis informaciiT ukve SeuZlebelia. amitom informacia
sakuTari kapitalisa da grZelvadani sesxebis gamoyenebis miznobriobis
Sesaxeeb, sawarmom finansuri angariSgebis werilobiT ganmartebebSi unda
waradginos.
sawarmos finansuri menejmentisaTvis ki problemas ar warmoadgens
saWiro informaciis mopoveba. man es aucileblad unda icodes da
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
238
yovelwliurad moaxdinos ramdenad optimaluria mimdinare da grelvadian
aqtivebSi sakuTari kapitalisa da grZelvadiani sesxebis dafinansebis
arsebuli politika.
sakuTari kapitalis mdgomareobis koeficientebi sawarmos finansuri
stabilurobis maxasiaTeblebia. isini, finansuri riskebis
arseboba/ararsebobis Sesaxeb mianiSneben.
AsakuTari kapitalis gamoyenebis saerTo maCveneblebia: sakuTari kapitali sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti = ---------------------------- (10.3.2.) aqtivebi igi aCvenebs aqtivebis ra nawilia dafinansebuli sakuTari kapitalis xarjze.
sasurvelia, es koeficienti 0,5-ze naklebi ar unda iyos (garda bankebisa).
winaaRmdeg SemTxvevaSi biznesis finansuri riski izrdeba. sakuTari sabrunavi saxsrebi sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti = --------------------------------------------- (10.3.3.) sakuTari kapitali
igi aCvenebs sakuTari kapitalis ra nawilia avansirebuli moklevadian
aqtivebSi. Tu es koeficienti nuls gautolda, iwyeba sakuTari sabrunavi
saxsrebis deficiti, rac finansuri mdgomareobis daZabulobaze mianiSnebs. aqtivebi finansuri damokidebulebis koeficienti = ------------------------------ (10.3.4.) sakuTari kapitali es maCvenebeli sakuTari kapitalis koncentraciis Sebrunebuli
maCvenebelia da aCvenebs, aqtivebi ramdenjer aRemateba sakuTar kapitals.
am maCveneblis zrda valdebulebebis zrdas niSnavs. Tu es koeficinti
erTis tolia, niSnavs rom mesakuTreebi sawarmos mTlianad afinanseben da
akontroleben. Ees maCvenebeli imavdroulad finansuri riskis maCveneblia
da misi zrda finansuri riskis zrdas niSnavs.
wminda mogeba saaqcio kapitalis ukugeba (ROE) = -------------------------------- * 100 (10.3.4) saaqcio kapitali
es koficienti ufro mimzidvelia aqcionerebisaTvis. igi aCvenebs ramdeni
procenti mogeba rCeba sawamoSi, mesakuTreebis mier masze mindobili
kapitalidan.
saaqcio kapitalis rentabelobis Sebrunebul maCvnebels saaqcio
kapitalis gamosyidvis periods uwodeben. saaqcio kapitali saaqcio kapitalis gamosyidvis periodi = -------------------------------- ; (10.3.5.) wminda mogeba
igi aCvenebs ramdeni weli daWirdeba sawarmos, srulad dafaros
investorebis kapitali anu valdebuleba investorebis mimarT. mocemul
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
239
koeficientebze gavlenas axdens sakuTari kapitalis koncentraciis
koeficienti da finansuri momgebianoba. es kavSiri faqtoruli modelis
saxiT SeiZleba gamoisaxos: saaqcio kapitali/aqtivebi saaqcio kapitalis gamosyidvis periodis = ---------------------------------------------; (10.3.6) faqtoruli modeli wminda mogeba/aqtivebi mogebidan Seqmnili rezervebi + gaunawilebeli mogeba ekonomikuri zrda = --------------------------------------------------------------------------------------- (10.3.7) saaqcio da saemiso kapitalis jami wlis bolos
ekonomikuri zrdis koeficienti aCvenebs ramdeni laris mogebis
reinvestireba moxda sawarmoSi saaqcio kapitalis yovel erT larze. igi
axasiaTebs aqcionerebis politikas, ramdenad afarToeben bizness, rasac
dadebiTi socialur-ekonomikuri Sedegebi moaqvs, rogorc mikro, ise makro
doneze.
Cveni azriT, sainteresoa agreTve ekonomikuri zrdis donis gamoTvla
resursebis yovel erT larze, rogorc mogebidan Seqmnili rezervebis
fardoba aqtivebTan.
aqcionerebisaTvis mniSvnelovania agreTve saaqcio kapitalis fasis
maCvenebeli, romelzec dividendebis sidide axdens gavlenas.
Cveulebrivi aqciebis mTliani dividendi saaqcio kapitalis fasi = ----------------------------------------------------------------------- ; (10.3.8) (WACC) Cveulebrivi saaqcio kapitali
E es koeficienti aCvenebs, aqcionerisaTvis ramdeni lari Semosavali
moaqvs saaqcio kapitalSi avansirebuli Rirebulebis yoveli erT lars.
agreTve Seiswavleba kapitalis saSualo Sewonili Rirebuleba
(WACC – Weighted avarege cost capital), romelic Semdegi formuliT gamoiTvleba:
WACC = re * (E/V) + rd * (D/V) * (1-t), sadac, (10.3.9)
re - aris saaqcio kapitalis moTxovnili ganakveTi
E - Cveulebrivi saaqcio kapitalis sidide
D - nasesxebi kapitalis sidide
V - sakuTari da nasesxebi kapitalis sidide
rd - nasesxebi kapitalis mozidvis saprocento ganakveTi
t - mogebis gadasaxadis ganakveTi
kapitalis saSualo Sewonili Rirebuleba rac ufr maRali iqneba
nulidan da stabiluri, potenciuri investori, kompaniis aqciebis
SesyidviT miT metad dainteresdeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
240
saanalizo sawarmos magaliTze, Tuki re = 20%, rd = 12% da t =15%, maSin,
miiReba Semdegi Sedegi:
WACC = 0,2 * 10360 /(10360+9600) + 0,12 * 9600 / (10360+9600) * (1- 0,15) = 0,1529
maSasadame, ganxilul saanalizo sawarmoSi saaqcio kapitalis saSualo
fasi ari 15,29%.
Aanalizis dros CamoTvlili koeficientebis dinamika da variaciis
koeficientebi Seiswavleba analitikosebis mier. amasTan, maCveneblebs
Soris kavSirebis dasadgenad, rogorc ukve iciT, korelaciis da
determinaciis koeficientebi gamoiyeneba, oRond sworad unda SeirCes
damokidebuli da damoukidebeli cvladebi. ase magaliTad: sakuTari
kapitalis rentabeloba gavlenas axdens sakuTari kapitalis gamosyidvis
periodze da ara piriqiT; sakuTari kapitalis manevrirebis koeficientze
gavlenas axdens debitoruli da kreditoruli davalianebebis brunvadoba
(dafarvis ricxvi); finansuri damokidebulebis koeficienti gavlenas
axdens sakuTari kapitalis rentabelobaze; sakuTari kapitalis
rentabeloba ki gavlenas axdens ekonomikuri zrdis maCvenebelze da a.S.
amdenad, yovel konkretul viTarebaSi unda moxdes damokidebuli da
damoukidebeli cvladebis identificireba.
10.4. saaqcio kapitalis analizis
meTodika
saaqcio kapitali, rogorc wesi, aqciebis gamoSveba-gayidvis gziT
warmoiqmneba. aqciebis gamoSvebis dros, kompaniam SeiZleba gamoacxados
piroba, rom garkveuli drois Semdeg sakuTar aqciebs ukan Seisyidis
nominaluri RirebulebiT an sabazro fasiT an ufleba misces aqcionerebs,
Tavisuflad gayidon aqciebi bazarze.
bass 32 – `finansuri instrumentebi: wardgena” - miuTiTebs, rom Tu
kompania xelaxla Seisyidis wilobriv insrumentebs, isini (gamosyiduli
aqciebi) gamoakldeba sakuTar kapitals. sakuTari wilobrivi instrumentebis
Sesyidvis, gayidvis, gamoSvebis an gauqmebis Sedegad warmoSobili araviTari
Semosuloba an danakargi ar aRiardeba mogebad an zaralad. aseTi
gamosyiduli aqciebis SeZenis sanacvlod gadaxdili an miRebuli
anazRaureba unda aRiardes pirdapir sakuTar kapitalSi [bass 32, muxli 33].
Aamdenad, aqciebis ukan gamosyidva gavlenas axdens saemisio kapitalze, an
saemiso kapitalis ukmarisobis SemTxvevaSi, gaunawilebebl mogebaze.
aqciebis gamoSvebis mizniT, kompania cdilobs miaRwios registracias
safondo birJaze, vinaidan, registrirebuli organizaciebi xSirad
aRiqmebian, rogorc finansurad Zlier da maRali kreditunarianobis mqone
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
241
organizaciebad. isini, umeteswilad warmoadgenen swrafad mzard firmebs
da Cveulebriv eyrdnobian gaunawilebel mogebas da moklevadian sesxebs.
investorebi amjobineben investiciebi Cadon safondo birJebze
registrirebul kompaniebSi, vidre araregistrirebul kompaniebSi.
registrirebuli aqciebis mqone kompaniebis mflobelebi ramdenime
wliani warmatebuli muSaobis Semdeg xdebian mniSvnelovani paketis
mflobelebi da SeuZliaT TavianTi qoneba axali miznebisaTvis gamoiyenon;
aamaRlon aqciebis realizebadoba; daTanxmden, kompaniis xelmZRvanelobas
ofcioniT aqciebis gayidvaze; xeli Seuwyon kompaniis gafarToebas
(`STanTqmis~ meSveobiT iyidon sxva sawarmoebi); aamaRlon kompaniis
prestiJi.
birJaze kotireba kompanias aniWebs finansuri respeqtabelurobis (finansuri mimzidvelobis) saxes, romelic SeiZleba xels uwyobdes axali
xelSekrulebebis dadebas. agreTve SeuZlia miiRos ufaso reklama, rodesac
mas finansuri presa warmoadgens da ganixilavs mis Sedegebs.
registrirebuli kompaniebis maCveneblebi udardeba saSualo dargobriv
maCveneblebs, rogoricaa: ukugeba (grZlevadian) gamoyenebul kapitalze
(ROCE); ukugeba saaqcio kapitalze (ROE); saoperacio mogebis marJa;
mimdinare da swrafi likvidurobis koeficientebi; leveriji (mTliani
valdebulebebi/sakuTari kapitali); procentis dafarvis koeficineti;
dividendis uzrunvelyofis koeficienti.
gamoSvebuli aqciebis saxeebis Sesabamisad, saaqcio kapitali arsebobs
an privilegirebuli aqciebis an Cveulebrivi aqciebis saxiT. maSasadame
saaqcio kapitalis struqturas gansazRvravs Tanafardoba privilegirebul
da Cveulebriv saaqcio kapitals Soris.
kompaniisaTvis, privilegirebuli aqciebis gamoSveba ufro maRali riskiT
xasiTdeba vidre Cveulebrivi aqciebis gamoSveba.
zogjer, privilegirebul saaqcio kapitals valdebulebebs adareben,
vinaidan kompania valdebulia nebismier SemTxvevaSi, mogebis sididis
miuxedavad, gasces dividendi gamoSvebul privilegirebul aqciebze. es ra
Tqma unda ar niSnavs imas, privilegirebuli saaqcio kapitali gaigivebuli
iqnes valdebulebebTan, radgan, valdebulebebi rogorc aseTi, kompaniaSi
wilis flobis uflebas ar iZleva.
rogorc adre iyo ganxiluli, finansebis mozidva SeiZleba moxdes
aqciebis sajaro SeTavazebiT, aqciaTa uflebiTi emisiiT an aqciebis
bonusuri emisiiT. arCevanis gakeTeba damokidebulia finansuri resursebis
xelmisawvdomobaze da Sida akumulirebuli fondebis odenobaze.
Aaqciebis sajaro gamoSvebisas gacilebiT maRalia kompaniis mmarTvelobis
da administraciis xarjebi, vidre uflebiTi emisiis dros.
aqciebis gamoSvebis dros erT-erTi umTavresi problemaa aqciis fasis
sworad daweseba. Tu fasi maRalia, maSin aqciebis gamoSveba mTlianad
aTvisebuli ar iqneba da misi nawili darCeba gamomSvebTan. piriqiT, Tu fasi
dabalia, maSin sargebels Zveli aqcionerebis nacvlad, miiReben axlebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
242
TiTqmis gardauvalia, rom gamoSvebis fasi naklebi iqneba sabazro fasze,
gamoSvebis fasis mimzidvelobis gamo.
aqciebis uflebiTi emisiis dros fasis problema aRar arsebobs, radgan
aqciis fasi sabazroze dabalia da es normaluri movlenaa. Sida
akumulirebuli fondebi da uflebiTi emisia ar iwvevs aqcionerebis
Secvlas, radgan maT arsebuli aqcionerebi iReben. sajaro SeTavazebis
dros ki warmoiSoba axali aqcionerebi. romeli mimarTulebaa ufro
misaRebi, damokidebulia finansebis mozidvis miznebze. Tu arsebul
aqcionerebs aqvT kontrolis SenarCunebis survili, maSin umjobesia
aqciebis uflebiTi emisia. Tu sasurvelia kontrolis diversifikacia, maSin
umjobesia aqciebis sajaro SeTavazeba.
aqciebis uflebiTi emisiiT SeiZleba kompaniam moizidos grZlevadiani
finansebi, romelic gamoyenebuli iqneba samrewvelo saSualebebis Sesyidva-
gafarToebisaTvis an sazRvargareT investirebisaTvis. xolo investorebs
SeuZliaT aqciebi iafad Seisyidon da daitovon, an maRal fasSi gayidon igi
Tavisufal bazarze.
aqciebis bonusuri emisiis ganxorcielebam, romelic Sida akumulirebuli
fondebis safuZvelze xdeba, SeiZleba sadividendo politikis Secvla
gamoiwvios, ramac SeiZleba uaryofiTi gavlena moaxdinos aqciis fasze.
Tumca arsebobs Teoriuli argumenti, rom es ase ar moxdeba.
Uusasyidlod aqciebis gamoSveba xSirad gamarTlebulia im safuZvelze,
rom arsebobs aqciebis raodenobis gazrdis saWiroeba aqciis fasis
Sesamcireblad. xSirad daoben imasTan dakavSirebiT, rom bazars `ar
moswons~ Zalian Zviri aqciebi. aqciebis raodenobis gazrdiT ki
SesaZlebelia aqciis fasis daweva. amiT aqciebi ufro likviduri xdeba anu
gayidvisunairanoba izrdeba da praqtikuli gamocdilebebi adastureben, rom
investorebi aqciebis usasyidlo gamoSvebis Sedegad damatebiT mogebas
iReben.
Aanalizis dros sainteresoa privilegirebuli da Cveulebrivi saaqcio
kapitalis Tanafardobis maCveneblis cvlilebis tendenciis Seswavla
ganvlili ramdenime wliani periodisaTvis, raTa gamokvleul iqnes,
ramdenad efeqturi iyo saaqcio kapitalis struqtura. rogorc wesi,
privilegirebuli aqciebis mflobelebma dividendi garantirebulad unda
miiRon.
buRaltrul balansSi gamoyofilad unda iyos warmodgenili
privilegirebuli da Cveulebrivi saaqcio kapitali. Cvens magaliTze,
saaqcio sazogadoeba `kolxeTis~ saaqcio kapitalis struqtura naCvenebia
10.4.1. cxrilis saxiT. am cxrilis monacemebis Tanaxmad, absolutur
moculobaSi privilegirebuli saaqcio kapitalis sidide aRebuli xuTi
wlis ganmavlobaSi ar Secvlila, magram mTliani saaqcio kapitalis
SemadgenlobaSi, misi xvedriTi wili yovelwliurad mcirdeboda da 52,4%-
dan (2013 wels), 29%-mde daeca 2017 wels. es gamowveli iyo Cveulebrivi
saaqcio kapitalis zrdiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
243
cxrili 10.4.1.
saanalizi sawarmos saaqcio kapitalis struqtura
wlebi
saaqcio kaitali maT Soris
aT. lari
xv.w
%-ad
privileg.
aqciebSi
xv.w
%-ad
Cveulebriv
aciebSi
xv.w
%-ad
2013
2014
2015
2016
2017
5730
8190
8500
8820
10720
3000
3000
3000
3000
3000
52,4
36,6
35,3
34,0
29
2730
5190
5500
5820
7720
47,6
63,4
64,7
66,0
71
P privilegirebul aqciebze, xelSekrulebis Tanaxmad, davuSvaT gaicema
wliurad 10% dividendi. igi investorisaTvis aris naklebad riskiani,
radgan procenti gadaxdili unda iqnes imis miuxedavad, ramdenia kompaniis
mogeba. amasTan, mis mflobelebs gaaCniaT upiratesoba procentis
gadaxdisas da kompaniis likvidaciis SemTxvevaSi (pirvel rigSi maTi
valdebulebebi ifareba). amitom Tanxmdebian privilegirebuli aqciis
mflobelebi, dividendis dabal saprocento ganakveTs.
Cveulebriv aqciebze gasacemi dividendis sidide ki yovelwliurad
sxvadasxva iqneba, radgan igi, rogorc wesi, aqciebis gamomSvebi kompaniis
mogebis sidideze da sadividendo politikazea damokidebuli.
pirvel rigSi sakuTari kapitalis mdgomareobis im maCveneblebis dinamika
Seiswavleba, romlebic wina sakiTxSi iqna ganxiluli (ix. cxrili10.4.2). cxrili 10.4..2.
sakuTari kapitalis mdgomareobis maCveneblebi
maCveneblebi 2013 1014 2015 2016 2017
1. sak. kapit. koncentraciis koeficienti 0,439 0.554 0,543 0525 0,503
2. finansuri damokidebulebis koefic.-ti 2,284 1,805 1,841 1,906 1,989
3. ekonomikuri zrda 0,372 0,252 0,271 0,193 0,571
4. gamoyenebuli kapitalis ukugeba 0,89 0,77 0,78 0,78 0,561
6. saaqcio kpitalis ukugeba 1,7 1,19 1,18 1,145 1,112
7. saaqcio kapitalis gamosyidvis
P periodi wlebSi
0,59
0,84
0,84
0.827
0,869
rogorc 10.4.2 cxrilidan Cans, sakuTari kapitalis koncentraciis
koeficienti 2013 welTan SedarebiT gaumjobesebulia, magram wina welTan
SedarebiT Semcirebulia. aseve Zalian maRalia finansuri damokidebulebis
koeficienti, rac imas niSnavs, rom sawarmo kreditorebze mniSvnelovnadaa
damokidebuli, radgan valdebulbebi wili aqtivebis dafinansebaSi 50%-ia.
saaqio kapitalis ukugeba zrdis tendenciiT xasiaTdeba. Tumca, 2017 wels
igi wina welTan SedarebiT Semcirda..
faqtoruli analizisaTvis saaqcio kapitalis ukugebis maCvenebeli
diuponTis xuT faqtoriani modelis saxiT aris warmodegnili (DuPont – iyo
msxvili kompania, romlis menejmentma pirvelad gamoiyena es modeli).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
244
wminda mogeba wliuri mogeba mogeba %-mde wl. Semosav. aqtivebi ROE = ----------------------- * ----------------------------- * ----------------------- * --------------------- * ------------------------; M wliuri mogeba mogeba %-mde wl. Semosavali aqtivebi saaqcio kapitali
mogeba %-mde - aris mogeba procentis xarjis gamoqviTvamde anu
saoperacio mogeba. xolo, aqtivebi da saaqcio kapitali aiReba saSualo
naSTis saxiT buRaltruli balansidan.
mocemuli tolobis mixedviT SeiZleba saaqcio kapitalis gadaxraze
moqmedi xuTi faqtoris cvlilebis gavlenis gazomva, rogoricaa:
pirveli faqtori: wminda mogebis wili dasabegri mogebis mimarT. rac ufro
maRali iqneba es maCvenebeli, miT meti iqneba saaqcio kapitalis finansuri
rentabeloba, rac gansakuTrebiT mesakuTreebs da personalsac aintersebT; meore faqtori - dasabegri mogebis wili procentis gamoqviTamde arsebuli mogebis mimarT. Ees koeficienti rac ufro gaizrdeba wina periodTan SedarebiT, niSnavs rom saprocento xarjebi mcirdeba da momgebinoba izrdeba; mesame faqtoria saoperacio mogebis norma; meoTxe faqtori arsebiTad aCvenebs aqtivebSi avansirebuli Rirebulebis brunvis ricxvs. Aanu, mTeli avansirebuli Rirebuleba weliwadSi ramdenjer gadaiqceva Tavisufal fulad saSaulebad. Aavansirebuli Rirebulebis brunvadoba rac ufro daCqardeba, miT uqro aqtiuria biznesi da uzrunvellyofs met momgebianobas. gamoTvlebSi aqtivebi da saaqcio kapitali aiReba wlis bloods mdgomareobiT. mexuTe faqtor-maCvenebelia saaqcio kapitalis datvirTvis koeficientia anu aqcionerebis mier dabandebul yovel erT lars, ramdeni laria avansirebuli mTlian resursebSi. es modeli SeiZleba informaciis gare momxmareblebmac gamoiyenon
sawarmoebis SedarebiTi daxasiaTebisaTvis, radgan maCveneblebi mTlianad
finansuri angariSgebidan aiReba.
cxrili 10.4.3. saaqcio kapitalis ukugebis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlenis Sedegebi
maCveneblebi wina wels
mimdinare wels
gadaxra (+, _)
_ saaqcio kapitalis ukugeba 1,145 1,112 -0,033 Ggadaxraze moqmedi faqtorebi: I. wminda mogebis fardoba wliur mogebasTan II. wliuri mogebis fardoba saoperacio mogebasTan III. saoperacio mogebis marJa IV. aqtivebis Semosavlianoba V. finansuri damokidebulebis koeficienti Ggadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena:
pirveli faqtori gavlena
meore faqtoris gavlena
mesame faqtoris gavlena
meoTxe faqtoris gavlena
mexuTe faqtoris gavlena
0,886 1,0364 0,1414 3,1358 2,8129 -
-
-
-
-
0,9085 0,9279 0,1478 2,6485 3,3703 -
-
-
-
-
+0,0225 _0,1085 +0,0064 _0,4873 +0,5574 +0,0291
_0,1229
+0.0477
_0,1708
+0,1839
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
245
faqtorTa gavlenis gazomvis meTodika absloluturi sxavobis xerxiT Semdegia (ganxilulia pirvel TavSi):
pirveli faqtoris gavlena = (+0,0225) * 1,0364 * 0,1414 * 3,1358 * 2,8129 = +0,0291 meore faqtoris gavlena = 0,9085 * (_0,1085) * 0,1414 * 3,1358 * 2,8129 = _0,1229 mesame faqtoris gavlena = 0,9085 * 0,9279 * (_0,0064) * 3,1358 * 2,8129 = +0,0477 meoTxe faqtoris gavlena = 0,9085 * 0,9279 * 0,1478 * (-0,4873) * 2,8129 = _0,1708 mexuTe faqtoris gavlena = 0,9085 * 0,9279 * 0,1478 * 2,6485 * (+0,5574) = +0,1839 ------------ jami - 0.033 amrigad, rogorc gaangariSebebi aCvenebs, saaqcio kapitalis ukugebis
gadaxraze orma faqtorma moaxdina uaryofiTi gavlena, danarCenma ki
dadebiTi. kerZod, wminda mogebis fardobam wliur mogebasTan saaqcio
kapitalis ukugeba gazarda 0,0291 punqtiT; aqtivebis Semosavlianobis
Semcirebam ki 0,1708 punqtiT Seamcira igi da a.S. mTlianobaSi, ki saaqcio
kapitalis ukugeba, wina welTan SedarebiT, 0,033 punqtiT Semcirda. mcire da saSualo biznesSi rTulia sakuTari kapitalis mozidva
Semosavlianobasa da wilis gadaxdasTan dakavSirebuli riskebis gamo.
saerTod, msxvili kapitalis mqone pirebis mier iqmneba mcire biznesis
dafinansebis mniSvnelovani wyaro. Mmagram, bolo periodSi mcire da
saSualo sawarmoebi aseT wyaroebs mowyvetili aRmoCndenen ori mizezis
gamo:
mzardi gasavlebi da safondo birJebze kotirebis miRebis siZneleebi;
investorebi amjobineben investireba ganaxorcielon msxvil
kompaniebSi, radgan aq investiciebi gacilebiT advilad
realizebadia, gaaCnia naklebi riski da administraciuli
danaxarjebi.
am problemis mogvareba SesaZlebelia samTavrobo gadawyvetilebebiT,
raTaA investireba mcire da saSualo biznesSi waxalisebul iqnes mcire
biznesis bazris ganviTarebiT da sagadasaxado SeRavaTebiT, magaliTad,
dabali korporaciuli gadasaxadebi mcire kompaniebisaTvis da dRg-s
gadamxdelad registraciisaTvis dawesebuli minimumis gazrda; sesxebze
dabali saprocento ganakveTebis arseboba da saxelmwifo grantebis
efeqturi politikis gamoyeneba.
10.5 sadividendo politika wliuri mogebidan, mogebis gadasaxadis gamoqviTvis Semdeg darCenili
wminda mogebidan, kompaniis saerTo krebis gadawyvetilebiT, xdeba
dividendebis gacema aqcionerebze. dividendebis gacemis politika arsebiT
gavlenas axdens aqciis fasze. dividendis cnebis qveS igulisxmeba sawarmos
Semosavlis gacema mis mflobelebze da garkveuli xasiaTiT imaze
mianiSnebs, rom sawarmo, romlis aqciebSic fulia dabandebuli, warmatebiT
muSaobs.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
246
saangariSgebo periodis wminda mogebis ganawilebis gamartivebuli sqema,
rogorc ukve iciT Semdegia: mogebis nawili dividendebze gaicema, nawili ki
sawarmos aqtivebSi reinvestirdeba. Mmogebis reinvestirebuli nawili,
rogoricaa sxvadasxva saxis rezervebi (anu Sida akumulirebuli fondebi),
sawarmos saqmianobis dafinansebis Sida wyaros warmoadgens. amdenad,
dividendebis gacemis pilitika sawarmos mier garedan moziduli
dafinansebis sididesac gansazRvravs.
reinvestirebuli mogeba sawarmos dafinansebis yvelaze misaRebi da
SedarebiT iafi formaa. amitom igi yvelaze popularulia. magaliTad,
londonis birJaze registrirebuli mSeneblobis, mrewvelobis, vaWrobisa da
transportis kompaniebis axali sainvesticio proeqtebis 90% mogebiTaa
reinvestirebuli.
reinvestirebuli mogeba xels uwyobs Tavidan iqnes acilebuli aqciebis
gamoSvebasTan dakavSirebuli xarjebi. meore arsebiTi upiratesoba imaSi
mdgomareobs, rom imavdroulad sawarmos saqmianobaze kontrolic
xorcieldeba, vinaidan aqcionerebis riski ar icvleba.
Teoriulad, dividendebis gacemis politikis arCeva ori sakiTxis
gadawyvetas moiTxovs: dividendebis sidide gavlenas axdens Tu ara
aqcionerebis erTobliv simdidreze da Tu axdens gavlenas, maSin rogori
unda iyos maTi optimaluri sidide.
D dividendebis gacemis politikis TeoriaSi ori sxvadasxva midgoma
arsebobs: pirveli midgomis mixedviT, romelsac `dividendebis daricxvis
naSTobrivi principis Teorias~ uwodeben, dividendebis sidide aqcionerebis
erToblivi simdidris cvlilebaze gavlenas ar axdens. amitom am midgomiT,
dividendebis politikis optimaluri strategia masSi mdgomareobs, rom
dividendebi daricxuli iqnas imis Semdeg, rac ganxiluli iqneba mogebis
efeqtiani reinvestirebis yvela SesaZleblobebi.
Tu mizanSewonili aRmoCnda, rom mTeli mogeba gamoyenebul iqnas
reinvestirebisaTvis, dividendi aRar gaicema da piriqiT, Tuki mogebis
reinvestirebis efeqturi programa ar arsebobs, mTeli mogeba dividendebze
ganawildeba.
am Teoriis mimdevrebma, franko modelianma da merton milerma
`klienturis efeqtis~ idea wamoswies. romlis Tanaxmadac, aqcionerebi
upiratesobas sadividendo politikis stabilurobas aniWeben, vidre
eqstraordinaluri mogebis miRebas. Ggarda amisa, modeliani da mileri
Tvlian, rom yvela misaRebi proeqtiT, mogebidan refinansirebis Semdeg,
Cveulebrivi aqciebis diskontirebis fass plus naSTobrivi principiT
miRebuli dividendebi, Tanxobrivad, mogebis ganawilebamde arsebuli
aqciebis fasis ekvivalenturia. sxva sityvebiT, gacemuli dividendebis
Tanxa daaxloebiT im xarjebis tolia, romelic am SemTxvevaSi aucilebelia
damatebiTi wyaroebis moZiebisaTvis.
amasTan, modeliani da mileri, zogadad aRiareben dividendebis gacemis
politikis gavlenas saaqcio kapitalis fasze, magram, amas xsnian ara
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
247
sakuTriv dividendebis sididis gavleniT, aramed informaciuli efeqtiT,
rom informacia dividendebisa da maTi zrdis Sesaxeb, axdens aqcionerebis
provocirebas aqciebis fasis awevaze. maT zogierT oponents miaCnia, rom
aseTi TvalsazrisiT, dividendebis gacemis politika saerTod saWiro araa.
Mmodelianisa da mileris Teoriis oponentebi (mowinaaRmdegeebi) Tvlian,
rom dividendebis gacemis politika gavlenas axdens aqcionerebis erTobliv
simdidreze, romlis ZiriTadi ideologia m.gordoni. misi mTavari
argumentia is, rom investorebi amodian ra riskis minimizaciis
principebidan, yovelTvis mimdinare dividendebis miRebas aniWeben
upiratesobas, vidre momavalSi misaRebi dividendis an saaqcio kapitalis
SesaZlo zrdas. amasTan, mimdinare dividendebis gacema, am sawarmoSi
investirebis mizanSewonilobis Sesaxeb, investorTa gaurkvevlobis dones
amcirebs. miT ufro, maT investirebul kapitalze Semosavlebis dabali
donec akmayofilebT, rasac saaqcio kapitalis fasis zrdamde mivyavarT
(saaqcio kapitalis fasi, rogorc ukve ganvixileT, aris fardoba
Cveulebrivi aqciebis dividendebsa da saaqcio kapitals Soris).
meore midgoma ufro gavrcelebulia. amasTan aRiarebulia is faqtic, rom
dividendebis gacemis politikaze mravali faqtori axdens gavlenas. maT
Soris, Znelad formulirebadic, rogoricaa, fsiqologiuri faqtorebi.
Aamitom yovelma sawarmom sakuTari subieqturi politika unda SeimuSaos,
uwinares uovlisa, misi Taviseburebebidan gamomdinare.
Ddividendis gacemis optimaluri politikis SerCevisaTvis ori ZiriTadi
amocana gamoiyofa:
aqcionerebis erToblivi qonebis maqsimizacia;
sawarmos saqmianobis sakmarisi dafinanseba.
es amocanebi umTavresia sadividendo politikis yvela elementis
ganxilvis dros, rogoricaa: dividendis wyaroebi, maTi gacemis wesi, saxeebi
da sxva.
dividendebis gacemis politikaze gavlenas axdens Semdegi ZiriTadi
faqtorebi:
samarTlebrivi xasiaTis faqtorebi;
saxelSekrulebo SeTanxmebis pirobebi;
sawarmos likvidurobis done;
warmoebis gafarToebasTan dakavSirebuli moTxovnebi;
aqcionerTa intersebi;
sareklamo safinanso xasiaTis faqtorebi.
Ddividendebis gacemis politikis safuZvelia finansuri marTvis
sayovelTaod cnobili principi: aqcionerebis erToblivi Semosavlis
maqsimizacia. misi sidide mimdinare periodSi Seicavs miRebuli dividendebis
Tanxas da aqciis sakurso Rirebulebis zrdas. amitom, dividendebis
optimaluri sididis gansazRvris dros direqtorebma da aqcionerebma
agreTve unda Seafason dividendis sidide rogor gavlenas axdens sawarmos
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
248
fasze mTlianad. es ukanaskneli damokidebulia saerTo finansur
mdgomareobaze, gacemuli dividendebis sidideze, maTi zrdis tempebze da a.S
Aaqciebis prognozuli fasi e.w. gordonis formuliT, Semdegnairad gamoiTvleba:
c * (1 + q) pv = --------------------; (10.5.1) r - q sadac, pv - aris aqciis fasi; c - gasacemi dividendi; r - Semosavlebis miRebis normis koeficienti, igive, investiciebis
rentabelobis Sida norma (IRR); q - mogebis prognozuli zrdis tempi. mocemuli formulis SezRuduloba (naklovaneba) mdgomarobs masSi, rom
mogebis prognozuli zrdis tempi unda iyos r –ze naklebi. Tu r=q, aqciis
fasi usasrulod didi gamodis da formula azrs kargavs. amitom,
SemuSavebulia ufro rTuli formulebi, romelic aq ar mogeTxovebaT.
ganvixiloT dividendebis gacemis politikis SemuSavebisaTvis mocemuli
formulis gamoyenebis magaliTi.
davuSvaT, pirobiTi sawarmos wliuri gegmuri wminda mogeba 20 aTasi
laria. rentabelobis Sida normaa 17%. Aarsebobs materialur-teqnikuri
bazis ganaxlebis ori varianti: pirveli moiTxovs mogebis 55%-is, meore,
25%-is reinvestirebas. pirvel SemTxvevaSi mogebis prognozuli wliuri
zrda 10%-ia, meore SemTxvevaSi – 6%.
saWiroa gairkves, dividendebis gacemis romeli politikaa ufro
xelsayreli?
pirvel rigSi gamoiTvleba gasacemi dividendis wliuri sidide.
I variantiT: 20000 * (1 – 0,55) = 9000 l II variantiT: 20000 * (1 – 0,25) = 15000 l Aaqciebis prognozuli fasi: I variantisaTvis: 9000 * (1 + 0,1) pv = ---------------------- = 141429 l 0,17 – 0,1 II variantisaTvis: 15000 * (1 + 0,06) pv = --------------------------------- = 144545 l (0,17 – 0,06) amrigad, aqcionerebis mTliani wliuri Semosavlebi pirvel SemTxvevaSi 150429
laria (9000+ 141429); meore SemTxvevaSi – 159545 lari (144545 + 15000). ase, rom meore
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
249
varianti aqcionerebs ufro met Semosavals moutans da investorebisaTvis ufro
xelsayrelia.
dividendebis dinamikis prognozirebis sami varianti arsebobs:
1. roca dividendebi ar icvleba e.i. mxolod privilegirebuli
aqciebia gamoSvebuli;
2. dividendebi mudmivi tempebiT izrdebian;
3. dividendebi cvalebadi tempebiT izrdebian;
aqciis sabazro fasi dgindeba bazarze da damokidebulia aqciis kursze.
investori rom dainteresdes aqciebis SesyidviT, aqciis dividendis done
ar unda iyos sabanko sesxis sargeblis procentze dabali. Aamitom aqciis
kursi ganisazRvreba formuliT: D dividendis procenti
Aaqciis kursi = ---------------------------------------------------------; (10.5..2) saSualo saprocento ganakveTi bankTaSoris birJaze
am formulis safuZvelze gamoiTvleba aqciebis sabazro sakurso Rirebuleba,
romelic sainteresoa aqcionerebisaTvis. es koeficienti erTze meti unda iyos.
aqciebis sabazro Rirebuleba = aqciis kursi * Cveulebrivi saaqcio kapitali (10.5.3)
nominaluri RirebulebiT aqciebis kursze mravali faqtori, maT Soris, SemTxveviTi faqtorebic axdenen
gavlenas. aqciebis gamomSvebi kompania aqciebis sakurso fasis regulirebas
nawilobriv axdens damatebiTi aqciebis gamoSvebiT, gamoSvebuli aqciebis ukan
SesyidviT, uflebiTi gamoSvebiT, bonusuri emisiiT an aqciebis danawevrebiT,
romelTa arsi wina sakiTxSi ukve iqna ganxiluli.
gasacemi dividendis aRiareba xdeba maSin, rogorc ki ZalaSi Seva aqcioneris
ufleba dividendis miRebis Sesaxeb. Dgasacemi dividendis procentis
gamosaTvlelad, Cveulebrivi aqciebisaTvis wminda mogebidan gamoyofili Tanxa
iyofa aqciebis ricxvze. Semdeg, miRebuli Tanxis procentuli fardobiT erTi
aqciis nominalur RirebulebasTan, miiReba gasacemi dividendis saprocento
ganakveTi, romlis gamocxadeba xdeba Semdeg, kompaniis mier.
Danalizis dros Seiswavleba agreTve dividendis uzrunvelyofis koeficienti
dinamikaSi. igi Semdegnairad gamoiTvleba: dividendis uzrunvelyofis wminda mogeba _ privileg. Aaqciebis dividendi koeficienti = -------------------------------------------------------------------------------- ; (10.5.4) Cveulebrivi aqciebis dividendi
dividendis uzrunvelyofis koeficienti gviCvenebs ramdenadaa
garantirebuli dividendebis gacema kompaniis mier. igi Seiswavleba
dinamikaSi, raTa gamovlindes dividendebis gacemis unaris ra tendenciiT
xasiaTdeba sawarmo da ramdenad mimzidvelia igi investorebisaTvis.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
250
aqcionerebisaTvis metad mniSvnelovania saaqcio kapitalis mosalodneli
ukugebis (R) gansazRvra, romelic ganvlili wlebis dividendis zrdis
meTodiT, Semdegnairad gamoiTvleba:
R = (D1/MV + g) * 100, sadac: (10.5.5) D1 – aris momdevno wlis dividendi, roca gamoTvla keTdeba; g – dividendis zrdis ganakveTi periodSi; MV – aqciis sabazro fasi.
10.6. Semosavali erT aqciaze erT aqciaze Semosavlis maCveneblis mniSvneloba gaZlierda buRaltruli
aRricxvis 33-e saerTaSoriso standartis - `Semosavali erT aqciaze~ -
gamoyenebiT. satandarti moiTxovs, rom kompaniebma mogeba/zaralis
angariSgebaSi unda gamoaqveynos erTi aqciis Semosavlis maCvenebeli.
Semosavali erT aqciaze (EPS –Earnings per Share) warmoadgens kompaniis
saqmianobis Sefasebis farTod gavrcelebul xerxs, gansakuTrebiT
grZlevadian WrilSi. Semosavali erT aqciaze aseve mniSvnelovania
aqcionerebisaTvis. igi gaiangariSeba wminda mogebidan privilegirebuli
aqciebis wilis gamoqviTvis Semdeg darCenili mogebis SefardebiT,
Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonil raodenobasTan. privilegirebuli sruli wminda mogeba – aqciebis dividendi Semosavali 1 aqciaze (EPS) = ------------------------------------------------------------------------------------- (10.6.1.) Cv. aqciebis saSualo Sewonili raodenoba
Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonili raodenoba udris periodis
dasawyisSi momoqcevaSi arsebuli Cveulebrivi aqciebis raodenobas,
romelic koreqtirebulia gamosyiduli an periodis ganmavlobaSi
gamoSvebuli Cveulebrivi aqciebis raodenobiT, gamravlebuli drois
faqtoris koeficientze. sademonstracio magaliTi: gamoSvebuli gamosyiduli aqciebi aqciebi aqciebi mimoqcevaSi 1 ianvari 2010 w. naSTi 3 000 (800) 2 200 1 marti, 2010 w. aqciebis gamoSveba 1 500 3 700 31 agvisto, 2010 w. gamosyidva - (900) 2 800 1 noemberi, 2010 w. gamoSveba 2 300 - 5 100 31 dekemberi 2010 w. naSTi 6 800 (1 700) 5 100
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
251
Ddrois faqtoriT Sewonili koeficienti ganisazRvreba aqciebis
mimoqcevaSi yofnis dReTa raodenobis gayofiT saangariSgebo periodis
dReTa saerTo raodenobaze. koeficienti SeiZleba Tveebis raodenobas
daeyrdnos, roca aqciebis gamoSvebisa da ukan gamosyidvis TariRebi zust
Tveebs emTxveva. Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonili raodenoba = = 2200 * 12/12 + 1500 * 10/12 _ 900 * 4/12 + 2300 * 2/12 = 4133 cali aqcia Tuki wminda mogebisa da privilegirebuli aqciebis dividendebis Tanxebs Soris sxvaoba iqneboda 30 000 lari, maSin: sabaziso Semosavali 1 aqciaze = 30 000 / 4133 = 7,26 l
gazavebuli Semosavali erT aqciaze, iTvaliswinebs fasiani qaRaldebis:
aqciebisa da obligaciebis konvertirebas Cveulebriv aqciebSi, Tuki aseTi
moxdeba. maT gazavebis efeqtis mqone fasiani qaRaldebi ewodeba da aseTi
Cveulebrivi aqciebis raodenoba calke gamoiTvleba (ix. bass 33), romelic
gamoSvbuli Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonil raodenobas daemateba.
xolo mosaodneli mogeba arsebul mogebas daemateba.
davuSvaT, motanil magaliTze, konvertaciis moxdenis SemTxvevaSi saWiro gaxdeba 2000 cali Cveulebrivi aqciis mgamoSveba. xolo, konvertaciis SemTxvevaSi mogeba gaizrdeba 4000 lariT, maSin, gazavebuli Semosavali erT aqciaze iqneba: (30 000 + 4000) / (4133 + 2000) cali aqcia = 5,54 l.
maSasadame, Tuki kompanias daWirdeba obligaciebis konvertacia Cveulebriv aqciebSi, maSin erT Cveulebriv aqciaze Semosavlis mosalodneli sidide iqneba 5,54 lari, rac sainteresoa arsebuli da potenciuri aqcionerebisaTvis.
erT aqciaze gazavebuli Semosavlis gamosaTvlelad Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonili ricxvi unda Seswordes gazavebis efeqtiani, yvela potenciuri Cveulebrivi aqciis raodenobiT. xolo, Cveulebriv aqciebze gaTvaliswinebul mogebas unda daematos gazavebis efeqtis mqone potenciuri Cveulebrivi aqciis dividendi, daricxuli procenti da konvertaciiT miRebuli Sedegi. sademonstracio magaliTi: davuSvaT, saTao sawarmos Cveulebrivi aqciebis mflobelTa mogeba 14960
laria. mimoqcevaSi myofi Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonili raodenobaa 2600
erTeuli. sawarmos gaaCnia 800 cali konvertirebadi obligacia, romelTagan
TiToeuli gaicvleba 2 Cveulebriv aqciaze. konvertirebadi obligaciis mimdinare
wlis saprocento xarji Seadgens 2300 lars da misi kuTvnili gadasaxadia 250
lari.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
252
moTxovna: gamTvaleT sabaziso da gazavebuli Semosavali 1 aqciaze. 1 aqciaze Semosavlis gaangariSeba saTao sawarmos Cveulebrivi aqciebis mflobelTa mogeba 14 960 l mimoqcevaSi myofi Cveulebrivi aqciebis saSualo Sewonili raodenoba 2 600 cali sabaziso Semosavali erT aqciaze (14960/2600) 5,75 l konvertirebadi obligaciebi 800 cali konvertirebadi obligaciebis mimdinare wlis sa-% xarji 2300 l am sa-% xarjTan dakavSirebuli mimdinare da gadavade- buli gadasaxadi 250 l saTao sawarmos Cv. aqciis mflobelTa Sesworebuli mogeba 17 010 l (14 960 +2300 - 250) obligaciebis konvertaciis Sedegad mosalodneli Cv. aqciebis (anu gazavebis efeqtis mqone Cv. aqciebis ricxvi) 1600 erT. (800 * 2) gazavebuli Semosavlis gamosaTvlelad gamosayenebeli aqciebis saerTo raodenoba 4200 erT. (2600+1600) gazavebuli Semosavali 1 aqciaze (17010/4200) 4,05 lari
amrigad, gazavebuli Semosavali aCvenebs, ra wili ukavia TiToeul
Cveulebriv aqcias sawarmos saqmianobis SedegebSi, roca gaTvaliswinebulia
yvela gazavebuli (konvetirebadi) potenciuri Cveulebrivi aqcia, Tu
davuSvebT, rom konvertirebadi aqciebis konvertacia ganxorcielda [bass
33].
potenciuri Cveulebrivi aqciebi aris iseTi finansuri instrumenti an
xelSekruleba (varanti, ofcioni da maTi ekvivalentebi), romelmac
SesaZloa mis mflobels Cveulebrivi aqciis flobis ufleba misces.
potenciuri Cveulebrivi aqciebi maSin CaiTvleba gazavebis efeqtis mqone
aqciebad, Tu maTi Cveulebriv aqciebad konvertacia Seamcirebda erT
aqciaze mogebas an gazrdida erT aqciaze zarals, romelic miRebulia
sawarmos Cveulebrivi uwyveti saqmianobidan (bass 33, muxli 41).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
253
10.7. sesxebisa da sakuTari kapitalis
hibridebi sakuTari kapitaliT dafinansebis nacvlad xSirad gamoiyeneba
grZelvadiani savalo valdebulebebi (sasesxo kapitali), Cveulebriv
obligaciis saxiT.
Oobligacia (savalo valdebuleba) aris kompaniis mier sesxis werilobiTi
dadastureba, romelic Cveulebriv Seicavs procentisa da ZiriTadi Tanxis
gadaxdis pirobebs.
obligaciebiT (savalo valdebulebebiT) vaWroba xdeba safondo birJaze
iseve, rogorc Cveulebrivi aqciebiT da SeiZleba iyos uzurunvelyofili an
arauzrunvelyofili. Usavalo valdebuleba uzrunvelyofili SeiZleba iyos
romelime saxis aqtiviT. agreTve SeiZleba iyos gamosyidvadi an
aragamosyidvadi.
aragamosyidvadi valdebulebis (obligaciis) gamosyidva dagagemili araa
garkveuli TariRisaTvis. samagierod masze procentis gadaxda xdeba
usasrulod. privilegirebuli aqciebi xSirad aragamosyidvadia. Tuki sesxi
gamosyidvadia, maSin, gamoSvebuli obligacia, garkveuli drois Semdeg,
ZiriTadi TanxiT gamoisyideba. obligaciis procents obligaciis kuponur
ganakveTsac uwodeben.
investorisaTvis savalo valdebuleba naklebad riskiania, radgan
procents iRebs imis miuxedavad, aqvs Tu ara mogeba kompanias. obligaciis
gamomSvebi kompaniisaTvis ki grZlevadiani fiqsirebul ganakveTiani
valdebuleba SeiZleba mZime tvirTi aRmoCndes. dafarvis fiqsirebuli
vadebi gadaxdis gansakuTrebul pirobebs moiTxovs. Aamdenad riskebi
obligaciis gamomSvebi kompaniisaTvis maRalia, vidre myidvelisaTvis.
Aswored am riskebis Semcirebis mizniT, SesaZlebelia savalo
valdebulebebis konvertacia (gadacvla) Cveulebriv aqciebSi, rac
warmoadgns sesxisa da sakuTari kapitalis erTgvar hibrids (narevs).
konvertaciis ufleba gamoicema an konvertaciis koeficientis an
konvertaciis fasis saxiT.
konvertaciis koeficienti aris Cveulebnrivi aqciis raodenoba, romelic
yoveli 100 laris sesxis (obligaciis) konvertaciis Sedegad miiReba.
konvertaciis fasi aris obligaciis gamomSvebi sawarmos ufleba,
moaxdinos sesxis konvertacia Cveulebriv aqciebSi X larad.
magaliTad, nominaluri RirebulebiT erTi 100 lariani obligacia Tu
icvleba 25 cal Cveulebriv aqciaze – 25 aris konvertaciis koeficienti.
xolo, obligacia Seileba gadaicvalos 4 larian Cveulebriv aqciebze –
4 lari aris ekvivalenturi konvertaciis fasi.
zogjer, konvertaciis fasi izrdeba konvertirebadobis dros da es xdeba
adreuli konvertaciis stimulirebisaTvis. meore variantia naxevrad
konvertirebadi obligaciebis gamoSveba, rodesac mxolod nawilis, 50%-is
konvertaciaa SesaZlebeli. konvertaciis ufleba Cveulebriv regulirebas
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
254
axdens kapitalizaciis, anu uflebebis gamoSvebis dros da a.S.
SesaZlebelia agreTve konvertirebadi privilegirebuli aqciebis gamoSveba.
savalo valdebuleba agreTve SeiZleba arsebobdes varantis saxiT.
varanti aris ufleba kompaniis gansazRvruli raodenobis Cveulebrivi
aqciis Sesyidvaze gansazRvrul fasad, Cveulebriv, drois garkveul
periodSi.
varantiT savalo valdebulebasa da konvertirebad valdebulebebs Soris
gansxvaveba mdgomareobs masSi, rom varantiT savalo valdebuleba TviTon
ar aris konvertirebuli aqciebSi, aramed misi mflobeli ixdis naRd fuls
aqciebis SesaZenad da inarCunebs savalo valdebulebas. Ees niSnavs, rom
savalo valdebuleba iarsebebs manam, sanam ar moxdeba misi ganaRdeba.
varants gaaCnia Rirebuleba, rodesac aqciis sabazro Rirebuleba
aRemateba varantSi miTiTebul Rirebulebas. isini Cveulebriv, savalo
valdebulebebis `dasatkbobad~ gamoicema da sawarmos saSualebas aZlevs
sesxze daawesos Cveulebrivze dabali saprocento ganakveTi. sawarmos
xarjs warmoadgens savalo valdebulebis mflobelze micemuli ufleba –
konvertaciis dRes SeiZinos aqciebi, savaraudod, Semcirebul fasad.
varanti Cveulebrivi ofcionia, romelic dakavSirebuli ar aris raime
finansur instrumentTan. maSin rodesac, konvertirebadi savalo
valdebuleba warmoadgens ofcionis savalo valdebulebasTan kombinacias.
ofcionis savalo valdebulebasTan kombinaciis upiratesobebia:
dauyovneblivi dafinanseba dabali danaxarjebiT – konvertaciaze
ofcionis wyalobiT iqmneba kreditebis miRebis SesaZlebloba dabali
saprocento ganakveTebiT;
mimzidvelia aqciaze fasis dacemis SemTxvevaSi – konvertirebadi
obligaciebi warmoadgens `samarago~ meTods aqciebis gamosaSvebad;
TviTlikvidirebadoba – aqciebSi kreditebis konvertaciiT, valis
dafarvis problema qreba;
varantis Sesruleba iwvevs fuladi Tanxebis zrdas – roca ofcioni
gulisxmobs kompaniaze damatebiTi fuladi saxsrebis gadaxdas. Tu
aqciis fasi daecema, maSin varantis Sesrulebas azri aRar eqneba.
konvertirebadi fasiani qaRaldebis Rirebuleba ganisazRvreba rogorc
udidesi oridan: misi rogorc savalo valdebulebis Rirebuleba da misi
Rirebuleba konvertaciisas.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. CamoTvaleT sakuTari kapitalis gamoyenebis maCveneblebi; 2. axseniT sawarmos finansuri damokidebulebis koeficientis arsi; 3. rogor gamoiTvleba gazavebuli Semosavali erT aqciaze; 4. axseniT sadividendo politikis arsi; 5. axseniT sesxebisa da sakuTari kapitalis hibridis arsi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
255
t e s t e b i 1. firmis balansiT, aqtivebis jami 85000; valdebulebebi – 40000 da sakuTari
sabrunavi saxsrebi – 20000 laria. sakuTari kapitalis ramdeni procentia dabandebuli mimdinare aqtivebSi:
a. 44,4 % b. 24,2 % g. 50,7 %
2. sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti aCvenebs: a. sakuTari kapitalis momgebianobas b. sakuTari kapitalis im wils, romelic dabandebulia grZlevadian
aqtivebSi g. sakuTari kapitalis im wils, romelic dabandebulia sabrunav
saSaulebebSi (mimdinare aqtivebSi) 3. sakuTari kapitalis manevrirebis koeficienti aris:
a. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba mimdinare aqtivebTan b. sakuTari sabrunavi saxsrebis fardoba sakuTar kapitalTan g. fuladi aqtivebis fardoba sakuTar sabrunav saxsrebTan
4. sawarmos sakuTari kapitali - 55000, grZelvadiani valdebulebebi – 14000, grZelvadiani aqtivebi - 38000 da mimdinare aqtivebi – 35000 laria. ras udris sawarmos finansuri damokidebulebis koeficienti:
a. 1,33 b. 1,06 g. 1,48
5. sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti aris: a. sakuTari kapitalis fardoba valdebulebebTan b. sakuTari kapitalis fardoba aqtivebis jamTan g. valdebulebebis fardoba sakuTar kapitalTan
6. gamoyenebuli kapitalis ukugeba gamoiTvleba, rogorc: a. mogeba procentis gadaxdamde, Sefardebuli sakuTar kapitalTan b. mogeba procentis gadaxdamde, Sefardebuli sakuTari kapitalisa da
grZelvadiani valdebulebebis jamTan g. mogeba procentis gadaxdamde, Sefardebuli sakuTari kapitalisa da
moklevadiani valdebulebebis jamTan 7. saaqcio kapitalis ukugeba gamoiTvleba, rogorc:
a. wminda mogeba Sefardebuli saaqcio kapitalTan b. mogeba dabegvramde Sefardebuli saaqcio kapitalTan c. gaunawilebebli mogeba Sefardebuli saaqcio kapitalTan
8. ekonomikuri zrdis maCvenebeli gamoiTvleba, rogorc: a. gaunawilebeli mogeba Sefardebuli grZelvadian aqtivebTan b. mogebidan Seqmnili rezervebisa da gaunawilebebli mogebis jamis
fardoba saaqcio kapitalTan g. saaqcio kapitali Sefardebuli wminda mogebasTan
9. ganvlili xuTi wlis maCveneblebis safuZvelze gamoiTvlili korelaciis koeficineti sakuTari kapitalis manevrirebis koeficientisa da debitoruli davalianebebis dafarvis ricxvis maCveneblebs Soris, romelic aRmoCnda 0,65. ras udris determinaciis koeficienti:
a. 0,806 b. 0,765 g. 0,422
10. saanalizo periodSi, sakuTari kapitalis rentabelobisa da ekonomikuri zrdis maCveneblebs Soris korelaciis dasadgenad Catarebuli saTanado gamoTvlebis Sedegad aRmoCnda, rom determinaciis koeficineti aris 45%.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
256
romeli Tvalsazrisia swori: a. sakuTari kapitalis rentabelobis cvlilebis 45% gamowveuli iyo
ekonomikuri zrdis maCveneblis cvlilebiT b. ekonomikuri zrdis koeficientis cvlilebis 45% gamowveuli iyo
sakuTari kapitalis rentabelobis cvlilebiT g. dasaxelebul maCveneblebs Soris korelacia ar arsebobs
a m o c a n e b i
amocana 10.1. 7.1.
erT-erTi kompaniis finansuri angariSgebis informaciis safuZvelze gamoTvlili leverijis (valdebulebebi/sakuTari kapitali) da finansuri damokidebulebis koeficientebi, Semdegia:
wlebi leveriji finansuri damokidebulebis (valdebulebebi/sakuT.kapitali) koeficienti (aqtivebi / sakuTari kapitali) 2007 1,28 2,28 2008 0,80 1,80 2009 0,84 1,84 2010 0,91 1,91 2011 0,87 1,87 moTxovna:
1. gamoTvaleT korelaciis da determinaciis koeficientebi; 2. gaakeTeT Sesabamisi komentarebi.
amocana 10.2.
qvemoT motanili monacemebis safuZvelze gamoTvaleT korelaciisa da determinaciis koeficientebi sakuTari kapitalis rentabelobasa (wminda mogeba/sakuTari kapitali) da misi gamosyidvis periodis (sakuTari kapitali/wminda mogeba) maCveneblebs Soris: wlebi sakuTari kapitalis sakuTari kapitalis gamosyidvis periodi rentabeloba 2007 1,02 0,98 2008 1,27 0,79 2009 1,27 0,79 2010 1,22 0,82 2011 1,67 0,59
amocana 10.3. qvemoT motanilia erT-erTi kompaniis informacia wliuri finansuri angariSgebidan,
romlis safuZvelzec gamoTvaleT saWiro koeficientebi da absoluturi sxvaobis xerxiT
gazomeT saaqcio kapitalis ukugebaze (ROE) moqmedi faqtorebi diuponis formulis
mixedviT:
wminda mogeba
(ROE) = --------------------------- =
saaqcio kapitali
wm. mogeba wl. mogeba mogeba %-mde wl. Semosavali aqtivebi = ------------------ * ------------------------ * ----------------------- * _________--------- * ------------------------; mogeba mogeba %-mde wl.Semosavali aqtivebi saaqcio kapit.
wina wels (l) mimdinare wels (l)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
257
wminda mogeba 10 660 10 760 mogeba dabegvramde 13 000 13 120 mogeba %-is gadaxdamde 14 000 14 340 wliuri Semosavali 94 000 98 000 aqtivebis jami 24 810 33 890 saaqcio kapitali 8 820 9 000 amocana 10.4. erT-erT kompanias gamoSvebuli aqvs 150 aT. l nominaluri Rirebulebis
Cveulebrivi aqciebi, TiTo 10 l nominaluri RirebulebiT. sul gamosvebulia 15000 cali Cveulebrivi aqcia.
menejments surs damatebiT gamouSvas uflebiTi Cveulebrivi aqciebi, erTi cali yoveli 6 calisaTvis. erTeulis gasayidi fasia 8 lari. mimdinare sabazro fasia 12 lari.
moTxovna: gamoTvaleT erTi aqciis Teoriuli Rirebuleba. amocana 10.5.
kompania `atlass~ amJamad gamoSvebuli aqvs 2 mln laris Cveulebrivi aqcia,
TiTo 10 laris nominaluri RirebulebiT.
kompania cdilobs erT-erTi sawarmoo programis dafinansebisaTvis moizidos
saxsrebi damatebiT uflebiTi aqciebis (ofcionis) gamoSvebiT da mmarTvelobas
winadadeba Semoaqvs, gamouSvan aqciebi erTi xuTisaTvis, erTeulisaTvis 8 lari.
mis erT-erT aqcioners, kaki jafariZes aqvs 20000 cali Cveulebrivi aqcia da
sWirdeba rCeva, miiRos Tu ara SemoTavazebuli winadadeba.
agreTve cnobilia:
1 aqciis mimdinare sabazro fasia 15 l;
gamoSvebuli aqciebis ricxvi 200 aTasi cali
mimdinare Semosavali 1,6 mln l
gadaxdili dividendi (lari erT aqciaze):
2013 - 2,0
2014 - 2,5
2015 - 2,0
2016 - 3,0
2017 - 3,4
moTxovna:
1. daaxasiaTeT gansxvaveba aqciebis ofcionsa da bonusur (ufaso) gamoSvebas
Soris;
2. gamoiTvaleT jafariZis aqciebis Teoriuli Rirebuleba, Tu is miiRebs
SeTavazebul uflebas;
3. gamoTvaleT jafariZis aqciebis Teoriuli Rirebuleba, Tu is gadawyvets mis
gayidvas;
4. gamoTvaleT saaqcio kapitalis mosalodneli ukugeba (R) dividendis zrdis (g)
formulis gamoyenebiT.
R = (D1 / NV + g) * 100; g = (an / a1)1/ (n-1)
- 1
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
258
Tavi 11. sawarmos saqmiani aqtiurobis
analizi sawarmos resursebSi avansirebuli Rirebulebis Seuferxebeli moZraoba misi finansuri stabilurobis erT-erT mniSvnelovan mimarTulebas warmoadgens. mocemul TavSi Seiswavleba Semdegi sakiTxebi:P
sawarmos saqmiani aqtiurobis maCvenebelTa sistema da analizis amocanebi;
avansirebuli Rirebulebis wrebrunvis modeli;
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis analizi;
fuladi saxsrebis denadobis analizis meTodika.
11.1. sawarmos saqmiani aqtiurobis
analizis mizani, amocanebi
sawarmos saqmiani aqtiurobis cnebis qveS igulisxmeba sawarmoSi
arsebul resursebSi winaswar gaRebuli, anu avansirebuli, anu winaswar
dabandebuli saxsrebis gamoyenebis tempi, siCqare.
biznesi, mflobelis da mmarTvelebis mier dasaxuli ekonomikuri
miznebis misaRwevad, moiTxovs saTanado saxis resursebis ara mxolod
SeZenas, aramed, garkveuli moculobiT, maT mudmivad arsebobas. kerZod,
kompaniis Seuferxebeli muSaobisaTvis aucilebeblia momaragebis,
warmoebisa da realizaciis procesebis uwyvetad ganxorcieleba. Aamitom,
masalis sawyobSi yovelTvis imyofeba masalis maragi, warmoeba rom ar
Seferxdes; mza produqciis sawyobSi yovelTvis imyofeba raRac raodenobis
produqti, miwodebis procesi rom ar Seferxdes; angariSebze yovelTvis
unda iyos saWiro fuladi Tanxebi, raTa saangariSsworebo urTierTobebi
efeqturad xorcieldebodes da a.S. magram, meore mxriv, finansuri
menejmenti akontrolebs, dasaSveb droze metad xom ar imyobeba produqti
sawyobSi, fuladi Tanxebi angariSebze uZravad xom araa didi xniT, mza
produqcia ramdenxans rCeba ararealizebuli da sxva.
sawarmos saqmiani aqtiurobis analizi SeiZleba warimimarTos Semdegi mimarTulebebiT:
I. resursebis gamoyenebis efeqtianoba, aqtivebis da kapitalis brunvadoba;
II. mogebis, Semosavlebis da avansirebuli kapitalis tempebis Tanafardoba
resursebis gamoyenebis fizikuri gamosavlianobis mdgomareobas,
teqnikur-ekonomikuri (mmarTvelobiTi) analizi Seiswavlis. maTSi
dabandebuli saxsrebis gamoyenebis aqtivobis sakiTxebi ki finansuri
analizis sferos warmoadgens. ase magaliTad, erTi mxarea, nedleuli ra
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
259
raodenobiT ixarjeba produqtis erTeulze da meore, ra drois Semdeg
brundeba ukan nedleulis maragSi gadaxdili fuli. pirveli mxare
mmarTvelobiTi analizis, meore ki finansuri analizis sferoa.
gamomdinare iqedan, rom sawyobSi yovelTvis arsebobs nedleulis maragi,
masSi dabandebuli fuladi saxsrebic raRaca droiT uZravad imyofeba.
Mmewarmes ainteresebs ukan male daibrunos neldeulSi gadaxdili fuli.
amdenad, saWiro xdeba Sefasdes ra dro Wirdeba resursebSi ganivTebuli
fuladi Tanxebis ukan dabrunebas. rac ufro naklebi dro daWirdeba
materialuri resursebis kvlav fulad resursad gadaqcevas, miT ufro
aqtiuria biznesi.
Tavdapirvelad, romelime saxis biznesis dasawyebad, xdeba fuladi
Tanxebis dabandeba grZlevadian da moklevadian aqtivebSi. sawarmoTa
finansur mdgomareobaze arsebiT gavlenas axdens sawarmos saqmiani
aqtiurobis xarisxi. rogorc wesi, resursebis momaragebaze gaweuli
fuladi Tanxebi, garkveuli drois Semdeg kvlav fulad gadaiqceva, rac
avansirebuli Rirebulebis wrebrunvis models qmnis. resursebSi
avansirebuli Rirebulebis kvlav fulad gadaqcevis periodi rac ufro
axlos iqneba dasaSveb normirebul drosTan, miT ufro myari da
stabiluria sawarmos finansuri mdgomareoba. miT ufro droulad SeZlebs
dafaros Tavis davalianebebi sawarmom da SeiZinos axali resursebi,
gaafarToos biznesi da aamaRlos momgebianoba.
sawarmos saqmiani aqtiurobis analizis mizania gamoikvlios dabandebuli
saxsrebis brunvadobis daCqarebis gzebi, sawarmos finansuri stabilurobis
gasamyareblad.
sawarmos saqmiani aqtiurobis analizis amocanebia;
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis Seswavla;
fuladi nakadebis stabilurobis dadgena;
finansuri angariSgebis prognozirebisaTvis informaciis momzadeba;
brunvadobis daCqarebaze moqmedi faqtorebis gamovlena.
saqmiani aqtiurobis Aanalizis safexurebia:
saTanado informaciis mogroveba da dajgufeba;
analizuri cxrilebis momzadeba;
brunvadobis maCveneblebis dinamikis Seswavla;
sabrunavi saSualebebis analizi;
ZiriTad saSualebebSi avansirebuli Rirebulebis wrebrunvis
Sefaseba;
brunvadobis daCqarebis RonisZiebebis SemuSaveba da
ganxorcileba.
sawarmos saqmiani aqtiurobis ZiriTadi maCveneblebia sabrunavi
kapitalis anu mimdinare aqtivebis brunvadobis maCveneblebi. esenia:
1. avansirebuli Rirebulebis brunvadobis saerTo maCveneblebi;
2. avansirebuli Rirebulebis brunvadobis kerZo maCveneblebi;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
260
3. fulis brunvis maCveneblebi.
saqmiani aqtiuroba xasiTdeba dadebiTad, Tu daculia Semdegi pirobebi: sawarmos ekonomikuri potenicali (saqmianobis moculoba) izrdeba; realizaciidan miRebuli Semosavlis moculoba ufro metad izrdeba vidre avansirebuli kapitali anu sawarmos resursebi ufro efeqturad gamoiyeneba; mogeba izrdeba ufro maRali tempiT, xarjebis Semcirebis tempTan SedarebiT. am pirobebs `sawarmos ekonomikis oqros wess uwodeben~.
analizis informaciuli bazaa buRaltruli balansi, mogeba/zaralis angariSgeba gegmuri informacia Siga analizisaTvis.
11.2. avansirebuli Rirebulebis
wrebrunvis modeli
fuli sabazro ekonomikis erT-erTi mniSvnelovani kategoriaa, miuxedavad
imisa, rom Tanamedrove samyaroSi fulis sxvadasxva saxeobebi gaCnda,
Mmecnierebi fuls adamianis gonebis erT-erT udides gamogonebas uwodeben.
avansirebuli Rirebuleba, rogorc cnobilia, aris grZlevadian da
mimdianre aqtivebSi dabandebuli fuli, raTa sargebeli moitanos
momavalSi. mimdinare aqtivebSi dabandebul fuls anu avansirebul
Rirebulebas SeiZleba vuwodoT sabrunavi saSualebebi an sabrunavi
saxsrebi.
aRricxvis saerTaSoriso standartebiT, fulad Tanxebs miekuTvneba
naRdi fuli, fuli sabanko angariSebze, moTxovnamde depozitebi da fulis
ekvivalentebi.
fuli asrulebs mimoqcevis, Rirebulebis sazomis da dagrovebis
funqciebs. mewarme dainteresebulia yovel momentSi gaaCndes Tavisufali
fuladi Tanxebi, raTa droulad gamoiyenos igi gadasaxadebis dasafaravad
an investirebisaTvis. fulze moTxovna damokidebulia kompaniis warmoebisa
da realizaciis masStabebze. mewarme rac met resursebs SeiZens, bunebrivia
miT meti fuli unda daabandos warmoebaSi. magram, Tu daCqardeba biznesSi
dabandebuli fulis brunva, maSin mewarmes naklebi sididis Tavisufali
fuladi Tanxebi daWirdeba.
mimdinare aqtivebSi avansirebuli Rirebuleba, rogorc wesi, ufro
swrafad brunavs, vidre geZelvadian aqtivebSi avansirebuli Rirebuleba.
Mmimdinare aqtivebSi avansirebuli Rirebuleba weliwadSi ramdenjerme
Semobrundeba, grZelvadian aqtivebSi avansirebuli Rirebuleba ki ramdenime
weliwadSi erTxel. amitom pirvels sabrunav an mobilur saSualebebs,
meores ki ZiriTad an aramobilur saSualebebs uwodeben.
erTmaneTisagan ganasxvaveben saoperacio da finansur ciklebs. saoperacio ciklis xangrZlioba dReebSi = = mater. maragebis brunvi periodi + moTxovnebis dafaravis periodi (11.2.1) finansuri cikli dReebSi =
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
261
=saoperacio ciklis xangrZlioba _ kredit. daval. dafarvis periodi (11.2.2) finansuri cikli sawarmos ZiriTad saqmianobasTanaa dakavSirebuli. igi warmoadgens naRdi fulis miRebis process. am ciklis Sedegad sawarmom unda miiRos sakmarisi fuladi saSualebebi sabrunavi saxsrebis Sesavsebad, warmoebis zrdis uzrunvelsayofad da ZiriTadi saSualebebis SeZenasTan dakavSirebuli valdebulebebis dasafaravad. sxva nebismieri moTxovna naRd fulze, imyofeba sawarmos ZiriTadi saqmianobis sazRvrebs gareT da aseTi moTxovna xelmZRvanelobam mas Semdeg unda ganixilos, rac uzrunvelyofili iqneba saoperacio da sainvesticio dafinansebis moTxovnebi. avansirebuli Rirebulebis wrebrunva (moZraoba) SeiZleba Semdegi diagramis saxiT iqnas warmodgenili (ix. diagram 11.2.1): moTxovnebi naRdi fuladi savaWro valdebulebebi gayidvebi Sesyidvebi
nedleulis maragi da sasaqonlo maragebi ZiriTadi saSualebebi dasawyobeba warmoeba daumTavrebeli produqcia diagrama 11.2.1. avansirebuli Rirebulebis wrebrunva
11.2.1. diagramaze mocemulia fuladi Tanxebis moZraoba, dawyebuli
moklevadiani da grZelvadiani aqtivebis SeZeniT. Semdeg modis warmoeba,
sarealizacio maragebis dasawyobeba da gayidvebi, romlis Semdeg kvlav
brundeba Tavdapirvelad avansirebuli fuladi Tanxebi, romelic gazrdili
iqmneba mogebis TanxiT. rac ufro xanmokle iqneba am wrebrunvis periodi,
miT ufro naklebi investicia gaxdeba saWiro biznesSi da piriqiT. amasTan,
Tu investicia (avansirebuli Rirebuleba) Zalian Semcirda, es ukve negatiur
Sedegs gamoiwvevs, radgan klientebi upiratesobas iseT momwodeblebs
aniWeben, visac saqonlis mowodeba xangrZlivi savaWro kreditiT SeuZlia.
amitom, mimwodebel kompanias sawyobSi meti raodenobis mza produqciis
maragi daWirdeba, romelzec moTxovnaa, raTa gasaRebis SesaZleblobebi da
bazari ar dakargos. amdenad, Zalian mcire maragebis arsebobac
araefeqturia.
Tavdapirvelad avansirebli Rirebulebis zrda wrebrunvis bolos,
miiReba sawarmo ekoenomikuri zrdis SemTxvevaSi. ekonomikuri zrdis
uzrunvelyofisaTvis, warmoebisa da realizaciis zrdis tempebi win unda
uswrebdes avansirebuli Rirebulebis zrdis tempebs. sawarmoTa menejmenti
ise unda marTavdes bizness, rom Rirebulebis cvlilebis mocemuli tempebi
mudam daculi iyos.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
262
11.3. avansirebuli Rirebulebis brunvadobis
maCveneblebis analizi
avansirebuli Rirebulebis brunvis siCqare gansazRvravs sawarmos
saqmianobis aqtiurobis xarisxs. avansirebuli Rirebulebis brunvadobis
daCqareba sawarmos finansur mdgomareobas aumjobesebs. zrdis misi
gadaxdisunarianobis dones.
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis daCqarebis Sedegad miiRweva
Tavisufali fuladi saxsrebis gamoTavisufleba. xolo, brunvadobis
Senelebis Sedegad warmoiSoba brunvaSi damatebiTi saxsrebis mozidvis
aucilebloba, rac Zabavs sawarmos gadaxdisunarianobas. Aamitom,
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis daCqarebis uzrunvelyofa
warmoadgens sawarmos finansuri mdgomareobis gaumjoebesebis erT-erT
mniSvnelovan mimarTulebas.
ekonomikuri saqmianobis dawyebisa da Seuferxebeli ganxorcilebis
mizniT, mewarme fulad saxsrebs grZelvadian da mimdinare aqtivebSi
abandebs. grZelvadian aqtivebSi dabandebul saxsrebs mewarme, ramdenime
wlis ganmavlobaSi ibrunebs ukan. rac imas niSnavs, rom masSi dabandebuli
saxsrebi Semobrundeba ramdenime weliwadSi erTxel. Mmimdinare aqtivebSi
danandebuli saxsrebi ki wlis ganmavlobaSi ramdenjerme dabrundeba ukan
da kvlav avansirdeba axal maragebSi. maSasadame, mimdinare aqtivebSi
avansirebuli Rirebuleba weliwadSi ramdenjerme Semobrundeba. aqedan
gamomdinare, grZelvadian aqtivebSi avansirebul Rirebulebas – ZiriTad
kapitals an grZelvadian saSualebebs, xolo mimdinare aqtivebSi
avansirebul Rirebulebas – sabrunav kapitals an sabrunav saSualebebs
uwodeben. Mmocemul SemTxvevaSi, Cven am ukanasknels SeviswavliT.
mimdinare aqtivebSi avansirebuli Rirebulebis anu sabrunavi kapitalis
(sabrunavi saSualebebis) brunvadobis xarisxi maTi brunvadobis
maCveneblebiT Seiswavleba. brunvadobis sami tipis maCvenebeli arsebobs:
brunvis ricxvi – igi axasiaTebs, avansirebuli Rirebuleba
ramdenjer Semobrundeba weliwadSi;
brunvis periodi dReebSi – igi zomavs, ramdeni dRe Wirdeba
avansirebuli Rirebulebis erT Semobrunebas;
damagrebis (anu dayovnebis) koeficientebi – igi axasiaTebs, Tu
ramdeni laris avansirebuli Rirebuleba unda iyos mudmivad
dabandebuli, raTa uzrunvelyofil iqnes erTi lari Semosavlis
miReba.
ganzogadebis xarisxis mixedviT, gamoiyofa brunvadobis saerTo
maCveneblebi da brunvadiobis kerZo maCveneblebi.
Asabrunavi kapitalis brunvadobis zogadi maCveneblebia: wliuri Semosavali realizaciidan Bbrunvis ricxvi jerebSi = -------------------------------------------------------------------------- (11.3.1) Mmimdinare aqtivebis saSualo wliuri naSTi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
263
an, 365 dRe / erTi brunvis periodi dReebSi;
es koeficienti aCvenebs, mimdinare aqtivebSi avansirebuli Rirebuleba ramdenjer Semobrundeba weliwadSi.
mimdinare aqtivebis saSualo wliuri naSTi * 365 brunvis periodi dReebSi = --------------------------------------------------------------------------------------; (11.3.2) wliuri Semosavali realizaciidan an, 365 dRe / brunvis ricxvi;
es koeficienti aCvenebs ramdeni dRe Wirdeba avansirebuli Rirebulebis erT Semobrunebas.
mimdinare aqtivebis saSualo wliuri naSTi damagrebis koeficienti = -----------------------------------------------------------------------------; (11.3.3) wliuri Semosavali realizaciidan
es koeficienti aCvenebs, mimdinare aqtivebSi mudam ramdeni lari iyo dabandebuli yoeli erTi laris realizaciis uzrunvelsayofad.
motanil formulebSi, mimdinare aqtivebidan unda gamoiricxos fuladi
Tanxebi, radgan fuls brunva ukve damTavrebuli aqvs da Tuki isic
gamoTvlebSi gaTvaliswinebuli iqneba, brunvadobis maCvenebeli xelovnurad
Semcirdeba. amasTan, naSTebi yvelgan aiReba saSualo wliuri sididiT,
romelic sawyisi da sabolo naSTebis naxevris tolia.
avansirebuli Rirebulebis (sabrunavi kapitalis) brunvadobis kerZo
maCveneblebi mimdinare aqtivebis Semadgeneli muxlebisaTvis cal-calke
gamoiTvleba. esenia: nedleulisa da masalis masalebis saSualo wliuri naSTi * 365 brunvis periodi = ------------------------------------------------------------------ ; (11.3.4) materialuri danaxarjebi
igi aCvenebs, masalis maragSi dabandebuli Rirebuleba, ramden dReSi
gadava danaxarjebSi. materialur danaxarjebs gayofiT masalis saSualo
naSTze, miiReba masalebis maragSi avansirebuli Rirebulebis brunvis
ricxvi.
D daumTavrebeli warmobis daumT. warmoebis saS. wl. naSTi * 365
brunvis periodi = -------------------------------------------------------------- ; (11.3.5) mza produqciis TviTRirebuleba
igi aCvenebs, ramdeni dRe Wirdeba daumTavrebel produqts, mza
produqtad gardaqmnisaTvis. mza produqciis TviTRirebulebis gayofiTT
daumTavrebeli produqciis saSualo wliur naSTze, miiReba misi brunvis
ricxvi anu wlis ganmavlobaSi ramdenjer gadadis daumTavrebli produqcia
mza produqciis maragSi. mza produqciis saSualo naSTi * 365
mza produqciis brunvis periodi = --------------------------------------------------------------------; (11.3.6) realizebuli produqciis TviTRirebuleba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
264
igi aCvenebs, mza produqtis maragSi avansirebuli Rirebuleba ramden
dReSi gadaiqceva fulad. Mmza produqciis mixedviTac SeiZleba
gamoiTvalos brunvis ricxi, romelic relizebuli produqciis
TviTRirebulebisa da mza produqciis saSualo naSTebis fardobas
warmoadgens. igi aCvenebs, wlis ganmavlobaSi ramdenjer gadaiqceva mza
produqtis maragSi avansirebuli Rirebuleba fuladi saxiT.
maSasadame, erTmaneTisagan gansxvavdeba, weliwadSi sul gamoSvebuli
produqcia da mza produqciis maragi (anu sawyobSi arsebuli naSTebi),
romelic buRaltruli balansidan aiReba. danaxarjebis, TviTRirebulebis
da Semosavlebis maCveneblebi ki mogeba/zaralis angariSgebidan aiReba. debitoruli davalianebebis debit. dav. saS. naSTi * 365 brunvis anu inkasaciis periodi = ------------------------------------------------; (11.3.7) Semosavali realizaciidan
es maCvenebeli adrec iqna ganxiluli da aCvenebs, ramdeni dRe Wirdeba
sawarmos debitorebisagan kuTvnili Tanxebis amosaRebad, maTi
davalianebebis warmoSobis momentidan. am maCveneblis mixedviTac
gamoiTvleba debitoruli davalienebebis inkasaciis (dafarvis) ricxvi:
Semosavali (kreditiT gayidvebi) Sefardebuli debitoruli davalianebebis
saSualo naSTTan.
kerZo maCveneblebis Seswavla saSualebas iZleva gamovlindes
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis cvlilebaze moqmedi faqtorebi.
Bbrunvadobis kerZo maCveneblebi gavlenas axdenen brunvadobis zogad
maCveneblebze. wina sakiTxSi mocemulia soperacio ciklis xangrZliobis
formula. amJamad ganxiluli brunvadobis kerZo maCveneblebis jami,
saoperacio ciklis periodis maCvenebels warmoadgens.
sabrunavi kapitalis brunvadobis detaluri analizisaTvis metad
mosaxerxebelia damagrebis (dayovnebis) koeficientis gamokvleva.
Ddamagrebis koeficienti gaSlili saxiT Semdegnairad SeiZleba
gamoixatos: masalis + daumT. prod. + mza prod. + debit. dav. naSTi naSTi naSTi naSTi damagrebis koeficienti = -----------------------------------------------------------------------------------; (11.3.8) wliuri Semosavali realizaciidan
damagrebis koeficienti aCvenebs, ramdeni laris mimdinare aqtivi iyo
mudmivad brunvaSi, erTi lari realizaciis uzrunvelsayofad. 11.3.8
koeficientis zrda uaryofiT movlenas warmoadgens, radgan izrdeba
brunvaSi `gayinuli~, uZravad myofi saxsrebis sidide, rac biznesis
aqtiurobas da sawarmos kreditunarianobas asustebs. Aam koeficientis
analizi saSualebas iZleva gaizomos avansirebuli Rirebulebis
brunvadobaze moqmedi faqtorebis gavlena detalizaciis nebismieri
xarisxiT. es ki saSualebas iZleva, rac SeiZleba detaluri RonisZiebebi
SemuSavdes menejmentis mier avansirebuli Rirebulebis brunvadobis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
265
daCqarebis mizniT da sawarmos finansuri mdgomareobis Semdgomi
gaumjobesebisaTvis.
Aamrigad, avansirebuli Rirebulebis brunvadobis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba, dajgufeba da samuSao cxrilebis
Seqmna;
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis maCveneblebis dinamikis
analizi;
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis gadaxraze moqmedi
faqtorebis gazomva;
wina welTan an gegmasTan SedarebiT, brunvidan gamoTavisuflebuli
(an damatebiT moziduli) saxsrebis dadgena;
saWiro informacia aiReba buRaltruli balansidan da mogeba/zaralis
angariSgebidan. saanalizo sawarmos `kolxeTis~ finasuri angariSgebis
monacemebis safuZvelze momzaddeba Semdegi samuSao cxrili (ix. cxrili
11.3.1).
cxrili 11.3.1
saanalizo sawarmos sabrunavi kapitalis brunvadobis maCveneblebis sabaziso informacia
maCveneblebi
2013 2014 2015 2016 2017
M 1. mimdinare aqtivebis saSualo naSTi (aT. lari. fuladi Tanxebis gareSe)
2. Semosavali realizaciidan (aT.lari) 3. sabrunavi kapitalis brunvis ricxvi (2 : 1)
4. erTi brunvis xangrZlioba dReebSi (365 : 3)
5. sabrunavi kapitalis dayovnebis koe- Fficienti (1:2)
4800 93000 19,4 18,8 0,0516
5745 92000 16,0 22,8 0,0624
5905 90600 15.3 23,9 0,0652
6075 91100 15,0 24,3 0.0667
7370 95690 13,0 28,1 0,077
rogorc 11.3.1 cxrilidan Cans, saanalizo periodSi sabrunavi kapitalis
brunvis ricxvi yovelwliurad mcirdeboda. xolo, erTi brunvis
xangrZlioba zrdis tendenciiT xasiaTdeboda. TvalsaCinoebisaTvis aigeba
dinamikis grafikebi.
realizaciis fardoba aqtivebis jamTan ki axasiaTebs sawarmos
sameurneo saqmianobaSi arsebuli fulis anu mTeli avansirebuli
Rirebulebis brunvis ricxvs weliwadSi.
avansirebuli Rirebulebis brunvadobaze moqmedi faqtorebia:
debitoruli da kreditoruli davalianebebis dafarvis
koeficientebi;
warmoebisa da realizaciis procesebis organizaciuli marTva;
masalisa da mza produqciis xarisxianoba;
mza produqciis sabazro poziciebi;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
266
determinirebuli analizisaTvis, SeiZleba gamoyenebul iqnes sabrunavi
kapitalis damagrebis koeficientis zemoT motanili toloba. xolo,
korelaciuri analizi gamoiyenebul iqneba dinamikaSi, brunvadobis
maCvenebelze moqmedi faqtoris cvlilebis gamosakvlevad.
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis daCqareba iwvevs brunvidan
Tavisufali saxsrebis gamoTavisuflebas, rac sawrmos saSualebas aZlevs,
axali proeqtebi daafinansos. Mmagram, Tuki brunvadoba Senelda, maSin
saWiro xdeba damatebiTi fuladi saxsrebis mozidva, rac finansur
mdgomareobas auaresebs.
sabrunavi kapitalis brunvadobis daCqarebis (an Senelebis) Sedegad
gamoTavisuflebuli (an damatebiT moziduli) saxsrebis sidide gamoiTvleba
brunvadobis xangrZliobis gadaxris gamravlebiT DdRiur xarjze.
saanalizo sawarmoSi wliuri saoperacio xarjebi 2017 wels 82890 aTasi
lari, dRiuri xarji ki 227,1 aT.lars Seadgenda. sabrunavi kapitalis
brunvis xangrZlioba mimdinare wels iyo 28,1 dRe, wina wels ki 24,3 dRe.
Sesabamisad, brunvadobis Senelebis Sedegad brunvaSi damatebiT
dabandebuli saxsrebi iqneba:
(28,1 – 24,3) * 223,4 aT.l = 849 aT. l
maSasadame, sawarmos finansuri mdgomaroba yovelwliurad uaresdeboda.
avansirebuli Rirebulebis brunvadobis daCqareba ki aris sawarmos myari
finansuri mdgomareobis erT_erTi mniSvnelovani mimarTuleba da mocemul
SemTxvevaSi menejmentma avansirebuli Rirebulebis daCqarebis RonisZiebebi
unda gaataros.
bolos. erTmaneTs unda Seudardes realizaciidan miRebuli
Semosavlebis, saoperacio mogebis da mTliani aqtivebis cvlilebis tempebi.
saqmiani aqtiuroba xasiTdeba dadebiTad, Tu daculia Semdegi piroba:
wliuri (an saoperacio) mogebis tempi > realizaciis tempi > sul avansirebuli kapitalis tempi (balansis jami) > 100 %
aseTi damokidebulebis arseboba niSnavs, rom kompaniis ekonomikuri potenciali (saqmianobis moculoba) izrdeba, resursebi efeqtianad gamoiyeneba da mogeba ufro maRali tempiT izrdeba xarjebis Semcirebis tempTan SedarebiT. am ukanasknels `sawarmos ekonomikis oqros wess uwodeben~
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
267
11.4. fuladi saxsrebis denadobis
analizis meTodika
fuladi saxsrebis denadobis analizis mizania sawarmos
gankargulebaSi arsebuli fuladi Tanxebis Semodinebis gzebis da maTi
gamoyenebis mimarTulebebis Sefaseba. saWiroa im faqtorebis dadgena,
romlebic fulis Tavisufal Semodineba-gadinebas xels uwyobda an
aferxebda. Aanalizi tardeba sawarmos `fuladi nakadebis angariSgebis~
informaciis safuZvelze, romelic pirdapiri meTodiTaa Sedgenili, vinaidan
am meTodiT momzadebul angariSgebaSi mocemulia sawarmoSi Semosuli da
gasuli fulis konkretuli gzebi.
fuladi nakadebis analizis amocanebia:
damatebiTi informacia moipovos sawarmos mimdinare likvidurobis
SefasebisaTvis;
finansuri ciklis xangrZliobis gamokvleva;
fuladi Tanxebis denadobis Sefaseba saqmianobis sferoebis mixedviT;
msgavsi sawarmoebis fuladi saxsrebis moZraobis maCvenebelTa
SedarebiTi daxasiaTeba;
naRdi fulis siWarbis an deficitis Sefaseba;
daadginos, sad SeiZleba dabandebis Semcireba da romeli
mimarTulebiT SeiZleba fulis dabandebis gazrda;
momavali periodis fuladi saxsrebis moZraobis prognozireba.
fuladi nakadebis marTva finansuri menejmentis mniSvnelovani
mimarTulebaa. j.keinsis azriT, fuladi aqtivebis mniSvneloba sami ZiriTadi
mizeziTaa ganpirobebuli:
1. rutinuloba – fuladi saSualebebi gamoiyeneba ra mimdinare
operaciebis SesrulebisaTvis, Semosul da gasul fulad nakadebs
Soris ki yovelTvis arsebobs droiTi wyvetebi, amitom, sawarmo
iZulebulia angariSze yovelTvis hqondes naRdi fuli;
2. sifrTxile – vinaidan sawarmos saqmianoba winaswar mkacrad
gansazRvrul xasiaTs ar atarebs, amitom fuli gauTvaliswinebeli
gadasaxadebisTvisac saWiroa;
3. spekulireba – fuladi saSualebebi spekulaciuri TvalsazrisiTac
saWiroa, radgan mudmivad arsebobs albaToba imisa, rom moulodnelad
xelsayreli investirebis SesaZlebloba warmoiSvas. amasTan, raime
sainvesticio proeqtSi monawileobasTan dakavSirebiT yovelTvis
adgili aqvs fulad danakargebs. amitom, nebismierma sawarmom ori
urTierTgamomricxavi movlena yovelTvis unda gaiTvaliswinos:
mimdinare gadaxdisunarianobis SenarCuneba da damatebiTi mogebis
miRebis SesaZlebloba Tavisufali fuladi saxsrebis investirebidan.
amrigad, sawarmos finansuri marTvis erT-erTi ZiriTadi amocanaa fuladi
saxsrebis mimdinare saSualo naSTebis optimizacia.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
268
fuladi saxsrebis denadobis analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba;
informaciis damuSaveba da analizuri cxrilebis Sedgena;
saoperacio da safinanso ciklis maCveneblebis dinamikis Seswavla;
fuladi nakadebis da fuli brunvis analizi
saWiro fulis mozidvis gzebis SemuSaveba.
analizis dros saWiroa yuradReba mieqces im garemoebas, rom sawarmo
wliuri angariSgebis informaciiT momgebiani iyos, magram imavdroulad,
SeiZleba siZneleebi gaaCndes sabrunav saxsrebSi, ramac warmoSvas
konfliqtebi partniorebTan da gakotrebac ki gamoiwvios.
davuSvaT, sawarmo masalebs yidulobs yovel mexuTe dRes. sawarmoo
cikli erT dReSi mTavrdeba da fulis angariSze realizaciidan amonagebi
yoveldRiurad Semodis. produqciis erTeulis TviTRirebuleba 20 laria,
romlis 40% masalis xarjia, sarealizacio fasi – 22 lari. maSin,
saqmianobis Sedegebis dinamikas Semdegi saxe eqneba (ix. cxrili 11.4.1.): cxrili 11.4.1. mogebisa da fuladi Tanxebis dinamika
dReebi
mza produ- qcia (calebSi)
TviTRirebu- Leba (larebSi)
amonagebi realizaci- idan (l)
Ddagrovili Mmogeba (l)
fuli sabanko anga- riSebze (l)
naSTi 1 2 3 4 5
- 20 21 20 25 20
- 400 420 400 500 400
- 440 462 440 550 440
- 40 82 122 172 212
500 100 200 390 50 50
rogorc 11.4.1. cxrilidan Cans, sawarmos, miuxedavad imisa rom mogeba gaaCnia, meoTxe da mexuTe dRes ar hqonda sakmarisi filadi saxsrebi masalebis SesyidvisaTvis, radgan angariSze fuladi Tanxebis SemodinebaSi Seferxebebia.
fuladi Tanxebis wrebrunvis modelis safuZvelze Seiswavleba, ramdeni dRe Wirdeba aqtivebSi dabandebul fulad saxsrebs, kvlav fulis saxiT rom dabrundes ukan. Aam mizniT ganisazRvreba finansuri ciklis xangrZlioba, romelic saoperacio ciklsa da kreditoruli davalianebebis dafarvis periods Soris sxvaobis tolia.
Sedgeba analizuri cxrili, romelSic aisaxeba yvela saWiro informacia da gamoiTvleba Sesabamisi brunvadobis maCveneblebi (ix. cxrili 11.4.2)
rogorc 11.4.2. cxrilis maCveneblebidan Cans, 2017 wels, sawarmoo maragebSi avansirebuli Rirebulebis erTi Semobrunebis periodi 20,7 – dan, 33,3 dRemde gaizarda, 2013 welTan SedarebiT. aseve gazrdilia moTxovnebis inkasaciis (amoRebis) da valdebulebebis dafarvis xangrZlivobac, rac uaryofiT movlenas warmoadgens. gansakuTrebiT gaurasebulia valdebulebebis dafarvis mdgomareoba, maSin rodesac sawarmos debitorebisagan fuladi Tanxebi saSualod yovel erT kviraSi Sesdioida.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
269
cxrili 11.4.2
saoperacio da finansuri ciklis maCveneblebi ss `kolxeTSi~
maCveneblebi
2013 w 2016 2017 maCvenebe- li
zrdis %
maCvene- beli
zrdis %
1. materialuri maragebis saS. naSTi (aT.l) 2. Semosavali realizaciidan (aT.l) 3. realizebuli produqciis TviTRi-
rebuleba (aT.l) 4. mimdinare moTxovnebis saS.naS (aT.l) 5. mimdinare valdeb. saS. naSTi (aT,l) 6. sawarmoo maragebis brunvis periodi
(dReebSi) (1:3) * 365) 7. moTxovnebis amoRebis periodi
(dReebSi) (4 : 2) * 365 8. valdebulebebis dafarvis periodi
(dReebSi) (5 : 3) * 365 9. saoparacio ciklis dro dReebSi (6+7) 10. finansuri ciklis dro dReebSi (9-8)
4280 79000 64000 1000 8500 20,7 5,6 48,5 26,3 -22,2
4675 77800 65400 1400 6605 23,4 5,4 35,9 28,8 -7,1
109 101 97 140 78 113 96 74 110 33
5545 95690 73600 1825 8860 21,15 7 43,9 28,2 -15,7
157 103 98 183 104 161 178 91 153 35
finansurma menejmentma, gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcios
saoperacio ciklis Semcirebas da aRmofxvras arasasurveli viTareba
avansirebuli Rirebulebis brunavadobis mimarTulebiT.
rogorc imave gaangariSebidan Cans, moTxovnebis dafarvidan fulis
miRebis periodi mniSvnelobnad CamorCeba kreditoruli davalianebebis
dafarvis periods. magaliTad, 2017 wels sawarmo myidvelebidan
saSualodyovel 7 dReSi iRebda, Tavad ki, kreditorul davalianebebs
saSualod yovel 56 dReSi faravda.
Afuladi nakadebis angariSgebis informaciis safuZvelze Seiswavleba
saqmianobis calkeuli sferodan, wlis ganmavlobaSi fuladi Tanxebis
Semodinebis mdgomareoba. saanalizo kompaniis `kolxeTis~ 2017 wlis
fuladi nakadebis angariSgebis informaciaze dayrdnobiT movamzadebulia
analizuri cxrili 11.4.3. rogorc cxrilidan Cans, saanalizo sawarmoSi
mimdinare wlis wminda fuladi nakadi anu Tavisufali fuli 630 aT. laria.
imave 11.4.3. cxrilis monacemebis Tanaxmad, saanalizo sawarmoSi mxolod sainvesticio saqmianobis mimarTulebiT arsebobda fulis deficiti, rac ar SeiZleba erTmniSvnelovnad uaryofiT movlenad CaiTvalos, radgan grZelvadiani aqtivebis ganaxleba moxda. mTavaria is, rom sawarmoSi wlis ganmavlobaSi sul Sesuli da gasul fulad nakadebs Soris sxvaoba dadebiTia (ix.cxrili 11.4.4).
rogorc 11.4.4. cxrilidan Cans, saanalizo sawarmoSi 2017 wels adgili
hqonda fulis deficits, sainvesticio saqmianobidan.Ees deficiti, rogorc
Cans aqciebis damatebiTi gamoSvebis gziT da aRebuli sesxebiT daifara.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
270
cxrili 11.4.3 saanalizo sawarmos wminda fuladi nakadebi
maCveneblebi
Tanxa aT.l
wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan
- fulis siWarbe - fulis deficiti wminda fuladi nakadi sainvesticio saqmianobidan:
- fulis siWarbe - fulis deficiti wminda fuladi nakadi safinanso saqmianobidan
- fulis siWarbe - fulis deficit ------------------------------------------------ mimdinare wlis wminda fuladi nakadi sul
6230 - (7980) 2380 - ----------------- 630
imave fuladi nakadebis angariSgebis analiziT irkveva, rom kompaniam 1,2
mln _ obligaciebis gamoSvebiT da 2 mln lari – sesxebis aRebiT moizida
(ix. cxrili 11.1.4.). am cxrilis maCveneblebidan naTlad Cans, rom saanalizo
sawarmom 2017 wlis ganmavlobaSi sul 98,04 mln lari Ffuladi saxsrebi
miiRo. maT Soris daaxloebiT 97% myidvelebisagan, xolo 2% sesxebs aRebis
gziT. 11.4.4 ss `kolxeTis~ fuladi nakadebis struqtura 2017 wels maCveneblebi
Tanxa aTas larebSi
xvedriTi wili %-ad
- myidvelebidan miRebuli fuli - miRebuli saprocento Semosavali - obligaciebis gamoSvebidan miRebuli fuli - aRebuli sesxebi
------------------------------------------------------------- sul fulis Semodineba
momwodeblebze gadaxdili fuli TanamSrmebze gacemuli xelfasebi sxva arasawarmoo fuladi xarjebi gadaxdili procentebi gadaxdili mogebis gadasaxadi gadaxdili dividend ZiriTadi saSualebebis SeZena Aramaterialuri aqtiveebis Sesyidva sakuTari aqciebis gamosyidva ----------------------------------------------- sul gasuli fuli Tavisufali wminda fuli mimdinare wels
94690 150 1200 2000 ------------- 98040 46 200 33 000 2 060 1 300 740
5 160 6 600 1 530 820 ------------ 97410 630
96,6 0,2 1,2 2,0 -------- 100 47,4 33,9 2.1 1,3 0,8 5,3 6,8 1,6 0,8 -------- 100 -
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
271
rac Seexeba brunvidan gasul fulad Tanxebs, imave wels sul
gadinebul iqna 97,41 mln lari, maT Soris 47,4% momwodeblebzea gadaxdili,
33,9% TanamSromlebze da 6,8% ZiriTadi saSualebebis SeZenaze daixarja.
mimdinare wels gamomuSavebulma Tavisufalma fulma 630 aT, lari Seadgina,
rac sul Semodinebuli fulis mxolo 0,64%-ia (630/98040), rac Zalian mcirea.
magram, aseTi dabali done didi moculobis ZiriTadi saSulebebis Sesyidvam
ganapiroba.
Semdeg sainteresoa Seswavlil iqnas wminda fuladi nakadebis dinamika
ramdenimewliani periodisTvis. rac saSualebas iZleva Sefasdes sawarmos
finansuri tradiciebi da gakeTdes Sesabamisi prognozi. es meore mxriv
biznes-gegmis SedgenisaTvis mniSvnelovania.
Aanalizis dros Seiswavleba agreTve fuladi tolobis Semdegi maCveneblebi: sawarmos Tavisufali fuladi nakadi = mogeba realizaciidan + arafuladi
xarji + [saprocento xarji * (1 _ gadasaxadis norma)] _ ZiriTadi kapitali _ sakuTari sabrunavi kapitali;
an, Tavisufali fuladi nakadi = fuli saoparacio saqmianobidan + [saprocento
xarji * (1 _ gadasaxadis norma)] _ ZiriTad saSualebebSi avansirebuli Rirebuleba.
Aan, Tavisufali fuladi nakadi = fuli saoperacio saqmianobidan _ ZiriTadi
saSualebebi + wminda sesxebi A analizis dros finansuri menejmenti agreTve Seiswavlis fulis brunvis
koeficintebs, rogoricaa: F fuladi Tanxebis saS. naSTi fuladi Tanxebis damagrebis koeficienti= --------------------------------------------------; (14.4.1.) Semosavali realizaciidan
igi aCvenebs Tavisufali fuladi Tanxebis naSTis ra raodenoba iyo saWiro yoveli erTi laris Semosavlis misaRebaf. am koeficientis Sebrunebuli maCvenebeli axasiaTebs fulis brunvis ricxvs weliwadSi.
wliuri Semosavali realizaciidan fulis brunvis ricxvi = --------------------------------------------------------------------; (14.4.2) fulis saSualo naSTi
magaliTad, mocemuli formulis mixedviT, saanalizo sawarmoSi
avansirebuli fuladi Tanxebi 2016 wels 18-jer (77800 / 4225) da 2017 wels
21,7-jer (95690/4415) Semobrunda. maSasadame, mdgomareoba odnav
gaumjobesebulia.
am koeficientebis dinamikaSi Seswavla Zalian sainteresoa sawarmos
finansuri mmarTvelobisaTvis. Ddinamikuri analizis dros, rogorc ukve
iciT, gamoiTvleba variaciis koeficienti, raTa Sefasdes, ramdenad meryevi
iyo maTi cvlilebis tendenciebi ganvlili wlebis ganmavlobaSi da
gakeTdes Sesabamisi daskvnebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
272
wminda fuladi nakadiT uzrunvelyofa= wliuri wminda fuladi nakadi ------------------------------------------------------------------------------ ; (14.4.3) gadaxdili sesxebi + mater. maragebis + dividendebi da %-ebi zrda
agreTve Seiswvaleb fulis sxva koeficientebi, romlebic mexuTe TavSia gadmocemuli da aq aRar vimeorebT. sawarmoebs yovelTvis gaaCniaT moTxovna fuladi Tanxebis minimalur
naSTebze, raTa Seqmnan mimdinare maragebi, daafinanson sxvadasxva
prognozuli proeqtebi, droulad dafaron mimdinare valdebulebebi da
sxva gauTvaliswinebeli xarjebi. magram, saWiroa Tavisufali fuladi
Tanxebis optimaluri moculobis dadgena, raTa zedmeti fuli
konvertirebul iqnes (gaicvalos) fasian qaRaldebSi (vTqvaT, obligaciebSi),
damatebiTi Semosavlebis misaRebad.
dasavleTis qveynebSi, Tavisufali fuladi Tanxebis naSTebis optimaluri
moculobis dasadgenad, baumolis da mileris formulebi gamoiyeneba.
Bbaumolis formuliT, sawarmosaTvis saWiro fulis naSTebis optimaluri
moculoba Semdegi formuliT gaiangariSeb:
2 * v * c Q = ------------- ; sadac, r
v - Aaris wliuri moTxovna fulad Tanxebze anu wliuri fuladi xarjebi; c-Ffasian qaRaldebSi fuladi saxsrebis konvertaciis xarjebi (anu erTeulis realizaciaze gasawevi xarji)
r - aris moklevadiani finansuri investiciis (davuSvaT, obligaciis an privilegirebuli aqciis) saprocento ganakveTi; 1/2½- kvadratuli fesvis niSania Q - aCvenebs angariSsworebis angariSze fuladi Tanxis arsebobis maqsimalur
SesaZlo sidides. xolo, saSualo minimaluri done misi naxevris tolia. sawarmos wliuri moTxovna fulad Tanxebze, martivad gamoiTvleba Semdegi
formuliT: ∑P = ∑ ( pi + ck); sadac,
piA- aris fuladi Tanxebis i - angariSebis sakredito brunva sagegmo periodSi; ck -Aaris fuladi saxsrebis angariSebis sakredito naSTebi periodis dasawyisSi, Tu aseTs adgili hqonda;
Mmileris modeliT fuladi Tanxebis naSTebis sazRvrebi gamoiTvleba Semdegi
formuliT: S = 3 * [(3Pt * v)/(4* Px)]1/3 ; sadac, SA- aris fulis naSTis optimaluri sidide;
Pt -Aaris fasian qaRaldebSi fulis transformaciis (gadacvlis) xarjebi; Px - aris sabanko angariSze fulis Senaxvis xarjebi;
v - aris fulis sabanko angariSze fulis naSTis variaciis koeficienti.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
273
1/3 – aris kuburi xarisxis fesvis niSani mileris modelis gamoyenebis dros, eqspertizis gziT, winaswar ganisazRvreba
angariSze fulis minimaluri naSTis sidide da Semdeg, fulis naSTis maqsimaluri
sazRvari, romelic minimaluri naSTisa da fulis optimaluri sididis jamis
tolia.
gamocdebze baumolis formulis codna mogeTxovebaT. sademonstarcio magaliTi: davuSvaT, sawarmos wlis ganmavlobaSi, sxvadasxva xarjebis dasafaravad 5 mln lari sWirdeba. saxelmwifo fasian qaRaldebze an safondo birJaze obligaciis wliuri saprocento ganakveTia 12%. xolo, TiToeuli maTganis realizaciasTan dakavSirebuli xarjebi 3 lars Seadgens. maSin, baumolis modeliT: Q = [(2 * 5 * 3) / 0,12]1/2 = (250)1/2 = 15,81 mln l. saSaulo minimaluri naSTi = 15,81 / 2 = 7,9 mln l. maSasadame, mocemul SemTxvevaSi, sawarmos bankis angariSebze fulis naSTebis minimaluri moculobaa 7,9 da maqsimaluri – 15,81 mln lari.
kiTxvebi TviSemowmebisaTvis: 1. ra aris sawarmos saqmiani aqtiurobis analizis mizani; 2. CamoTvaleT sabrunavi kapitalis brunvadobis saerTo maCveneblebi; 3. CamoTvaleT sabrunavi kapitalis brunvadobis kerZo maCveneblebi; 4. daaxasiaTeT saoperacio da safinanso ciklebi; 5. rogor gamoiTvleba sabrunavi kapitalis brunvis ricxvi; 6. ras axasiaTebs koeficienti: materialuri danaxarjebi Sefardebuli masalis
maragis saSualo naSTTan; 7. axseniT koeficientis buneba: Semosavali realizaciidan Sefardebuli
fuladi Tanxebis saSualo wliur naSTTan.
t e s t e b i
1. sabrunavi kapitalis brunvis ricxvi aris: a. materialuri maragebis fardoba danaxarjebTan b. realizaciis fardoba mimdinare aqtivebTan g. mimdinare aqtivebis fardoba realizaciasTan
2. masalis maragSi avansirebuli Rirebulebis brunvis ricxvi aris a. materialuri danaxarjebis fardoba masalis saSaulo wliur naSTTan b. materialuri danaxarjebis fardoba mza produqciis TviTRirebulebasTan g. masalis saSualo wliuri naSTis fardoba materialur danaxarjebTan
3. mza produqciis maragSi avansirebuli Rirebulebis brunvis xangrZlioba aris: a. fardoba warmoebis danaxarjebsa da mza produqciis saSualo wliur
naSTs Soris b. fardoba Semosavalsa da mza produqciis saSualo wliur naSTs Soris g. fardoba weliwadis dReebis ricxvsa da mza produqciis brunvis ricxvs
Soris 4. kompaniis wliuri Semosavali realizaciidan aris 67480 lari; saSualo
wliuri naSTebi Seadgens: fuladi Tnxebis – 3450; materialuri maragebis – 5700 da moTxovnebis – 3940 lars. ras udris sabrunavi kapitalis brunvis ricxvi:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
274
a. 10 b. 5 g. 7
5. kompaniis wliuri Semosavali realizaciidan aris 67480 lari; saSualo wliuri naSTebi Seadgens: fuladi Tnxebis – 3374; materialuri maragebis – 5700 da moTxovnebis – 3940 lars. ras udris fulis brunvis ricxvi:
a. 10 b. 20 g. 7
6. kompaniis wliuri Semosavali realizaciidan aris 67480 lari; saSualo wliuri
naSTebi Seadgens: fuladi Tnxebis – 3374; materialuri maragebis – 5700 da moTxovnebis – 3940 lars. ras udris moTxovnebis inkasaciis periodi:
a. 20 dRe b. 21,3 dRe g. 31 dRe
7. sabrunavi kapitalis brunvis xangrZlioba gviCvenebs: a. ramdeni dRe sWirdeba avansirebuli Rirebulebis erT Semobrunebas b. avansirebuli Rirebuleba weliwadSi ramdenjer Semobrundeba g. avansirebuli Rirebulebis ukugebas
8. sawarmoSi gamoSvebuli produqciis TviTRirebuleba aris 45800 lari, maT Soris masalis danaxarjebia 25000 lari. mza produqciis saSualo wliuri naSTi – 4700 da masalis saSualo wliuri naSTi – 3500 laria.
ramdeni dRe sWirdeba masalis maragSi avansirebuli Rirebulebis erT Semobrunebas:
a. 29 dRe b. 37 dRe g. 51,1 dRe
9. sawarmoSi gamoSvebuli produqciis TviTRirebuleba aris 45800 lari, Semosavali realizaciidan – 53000 lari. masalis danaxarjebia 25000 lari. saSualo wliuri naSTebia: mza produqciis – 4700, masalis – 3500, moTxovnebis – 3500; fuladi Tanxebis – 3200 lari. ras udris saoperacio ciklis periodi:
a. 88,6 dRe b. 134,7 dRe g. 112,7 dRe
10. wina wels sabrunavi kapitalis erT Semobrunebas _ 34 dRe, xolo mimdinare wels – 30 dRe dasWirda. wliuri saoperacio xarjebi Seadgenda 529250 lars. ras udris brunvadobis daCqarebis Sedegad gamoTavisuflebuli fuladi saxsrebis sidide:
a. 5800 lari b. 7560 lari g. 9642 lari
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
275
a m o c a n e b i amocana 11.1. qvemoT motanili informaciis safuZvelze gamoTvaleT sabrunavi kapitalis brunvis ricxvi weliwadSi da erTi brunvis xangrZlioba dReebSi: wlis dasawyisSi wlis bolos mimdinare aqtivebi (lari) 56890 57900 fuladi Tanxebi 7900 5300 Semosavali realizaciidan - 507950
amocana 11.2.
erT-erTi sawarmos Sesaxeb arsebobs Semdegi informacia (larebSi): masalebis saSaulo wliuri naSTi _ 9800 daumTavrebeli produqciis saSualo wliuri naSTi _ 5100 mza produqciis saSaulo wliuri naSTi _ 12700 debitoruli davalianebebis saS. wliuri naSTi _ 12500 fuladi Tanxebis saSualo wliuri naSTi _ 7400 kreditoruli davalianebebis saSualo wliuri naSTi _ 14000 marterialuri danaxarjebi weliwadSi _ 156000 mza produqciis TviTRirebuleba _ 180000 realizebuli produqciis TviTRirebuleba _ 175000 Semosavali realizaciidan (mTlianad jreditiTaa gayiduli) _ 195000 kreditiT Sesyiduli materialuri maragebi _ 168000 moTxovna:
1. gamoTvaleT saoperacio ciklis xangrZlioba; 2. gamoTvaleT safinanso ciklis xangrZlioba.
amocana 11.3. mocemulia (larebSi): wina wels mimdinare wels mimdinare aqtivebi 15480 14950 fuladi Tanxebi 4800 3100 saoperacio xarjebi 80000 83860 Semosavali realizaciidan 94000 98000 moTxovna:gamoTvaleT sabrunavi kapitalis brunvis daCqarebis (an Senelebis) Sedgad gamoTavisuflebuli (an brunvaSi damatebiT moziduli) saxsrebis raodenoba.
amocana 11.4. kompanias, sxavadasxva xarjebis dasafarad weliwadSi 7,4 mln lari sWirdeba. saxelmwifo obligaciebis wliuri saprocento ganakveTia 15%. yoveli erTi cali obligaciis realizaciasTan dakavSirebuli xarjia 1,7 lari. moTxovna: gamoTvaleT kompaniisaTvis saWiro fulis optimaluri moculoba
baumolis formuliT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
276
Tavi 12. sawarmos mogebisa da
momgebianobis analizi mogeba sawarmos funqcionirebis efeqtianobis finansur
Sedegs warmoadgens. Tavis mxriv, finansuri Sedegi
SeiZleba iyos dadebiTic da uaryofiTic. mewarme
biznesis saqmianobas sabolood, mogebis miRebis
TvalsazrisiT afasebs, radgan, mewarmisaTvis bizness
imdenad aqvs azri, ramdenadac mas mogeba moaqvs.
M mocemul TavSi SeiswavliT iseT sakiTxebs, rogoricaa:
sawarmos finansuri Sedegebis analizis mizani da amocanebi;
mogebisa da momgebianobis maCvenebelTa sistema;
mogebisa da momgebinobis analizis meTodika;
12.1. finansuri Sedegebis analizis
amocanebi Mmewarme (an sawarmo) mogebas iyenebs kapitalis gasadideblad, piradi
simdidris gasazrdelad, warmoebis gafarToebisaTvis, sagadasaxado
valdebulebebis Sesasruleblad, dasaqmebuli personalis waxalisebisa da
dajildoebisaTvis, sxvadasxva socialuri programebis dafinansebisa da
qvelmoqmedebisaTvis.
Aamdenad, esa Tu is sawarmo iRebdes mogebas da iyos momgebiani, es ara
mxolod sawarmos mesakuTreTa, aramed, dasaqmebuli personalis,
saxelmwifosa da mTeli sazogadoebis interesebSic Sedis. mogebis miRebis
mizniT mewarme cdilobs racionalurad da rac SeiZleba maRali
SedegianobiT gamoiyenos mis xelT arsebuli materialuri da SromiTi
resursebi. amiT igi sazogadoebriv amocanasac asrulebs, radgan resursebi
zogadad amowurvadia da saWiroa yvelaze optimaluri gadawyvetilebebi, ra
awamoo da rogor awarmoo.
sawarmos xelmZRvanelebi pasuxismgeblebi arian maTze mindobili
resursebis efeqtian marTvaze. warmoeba unda faravdes xarjebs da
damatebiT iRebdes mogebas. warmoebis efeqtianoba ar uaryofs xarjebis
gawevas. piriqiT, xarjis gaweva aucileblia imasaTvis rom momavalSi
miRebul iqnes ekonomikuri warmatebebi. amdenad, warmoebis efeqtianobis
miRweva gulisxmobs ara imas, rom adgili ar hqondes danaxarjebs, aramed
imas, rom Semosavlebi aRematebodes xarjebs.
M mogeba warmoadgens sawarmos muSaobis ekonomikur efets. igi aris
sawarmos saboloo dadebiTi finansuri Sedegi. masSi asaxulia sawarmos
saqmianobis yvela mxaris funqcionirebis xarisxi. Aamitom, mogeba sawarmos
ekonomikuri egeqtianobis kompleqsuri, naerTi, zogadi maCvenebelia,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
277
romelzec pirdapir an arapirdapir gavlenas axdens sawarmos ekonomikur
saqmianobaSi Tu moralur qcevebSi momxdari yvela qmedeba.
mogeba warmoadgens warmoebis gafarToebis, materialuri stimulirebis
da dagrovebis saSualebas. maSasadame, mogebis miRebis uzrunvelyofa da
misi gadidebis gonivruli gzebis Zieba sawarmos finansuri menejmentis
umniSvnelovanesi amocanaa. am miznis misaRwevad Sesabamisi analizuri
midgomebi gamoiyeneba.
mogebisa da momgebianobis analizis mizania sawarmos momgebianobis
donis Sefaseba da misi Semdgomi amaRlebis rezervebis gamovlena.
finansuri Sedegebis analizis amocanebia:
mogebis prognozirebis srulyofa;
danaxarjebis Semcirebis gzebis dadgena;
Semosavlebis zrdis gzebis gamovlena;
mogebisa da momgebianobis cvlilebaze moqmedi faqtorebis gamovlena;
momgebianobis Sedgomi amaRlebis RonisZiebebis SemuSaveba.
analizis informaciul wyaros warmoadgens sawarmos finansuri
angariSgeba da biznes-gegmis maCveneblebi. agreTve, sawarmoTa momgebianobis
saSualo dargobrivi maCveneblebi.
12.2. mogebisa da momgebianobis maCvenebelTa sistema
sawarmos finansuri Sedegebis maCveneblebi or jgufad: absolutur da
SefardebiT maCveneblebad iyofa.
I. absoluturi maCveneblebi sawarmos saboloo finansuri Sedegis
saerTo moculobas gamoxataven, rogoricaa: mogeba an zarali.Mmogeba aris
sxvaoba Semosavlebsa da xarjebs Soris. mogeba aris ekonomikuri
efeqtianobis absoluturi maCvenebeli. mogebis miReba niSnavs, rom
resursebis gamoyenebis Sedegad miRebulia damatebiTi Semosavali. magram
interesis sferos warmoadgens im mizezebis gamovlena, ram gamoiwvia
mogebis zrda, radgan, SesaZloa mogebas adgili hqondes mxolod fasebis
zrdis Sedegad, rac realur ekonomikur zrdad ar SeiZleba CaiTvalos.
sawarmoSi mogebis maCvenebeli sxvadasxva doneze ganisazRvreba.
Sesabamisad gamoiyofa mogebis Semdegi maCveneblebi:
mogeba realizaciidan;
saoperacio mogeba;
mogeba dabegvramde (wliuri mogeba);
wminda mogeba;
ganawilebuli da reinvestirebuli mogeba (ic. sqema 12.2.1.)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
278
MSemosavali realizaciidan
_
_
realizebuli produq- ciis TviTRirebuleba
Mmogeba realizaciidan komerciuli da adminis- traciuli xarjebi
saoperacio mogeba
_
arasaoperacio Semosa- vlebi da xarjebi
wliuri mogeba
_ M mogebis gadasaxadis xarji
wminda mogebaA
_ Gganawilebuli da investirebuli mogeba
sqema 12.2.1. sawarmos mogebis formirebis safexurebi
sqemaze 12.2.1. warmodgenilia Tu rogor warmoiSoba sawarmos mogeba sxvadasxa
doneze. kerZod:
mogeba realizaciidan aris sxvaoba produqciis realizaciidan miRebul
Semosavalsa da realizebuli produqciis TviTRirebulebas Soris.
agreTve cnobila zRvruli mogebis maCvenebeli, romelic aris sxvaoba
Semosavlebsa da cvlad xarjebs Soris. magram, es maCvenebeli gamoiyeneba sawarmos
SigniT, menejmentis mier gadawyvetilebebis misaRebad dagegmvis dros da ar
warmoadgens finansuri analizis sferos gare angariSgebis momxmareblebisaTvis.
realizaciidan miRebuli mogebis maCvenebelze gavlenas axdenen Semosavlisa
da TviTRirebulebis cvlileba. Semdeg ki TviT Semosavlebsa da
TviTRirebulebaze moqmedi faqtorebi. rogoricaa: realizebuli produqciis
raodenoba, fasi, danaxarjebi produqciis erTeulze da calkeuli saxis
danaxarjebis gamoyenebis xarisxi.
saoperacio mogeba aris sawarmos ZiriTadi saqmianobidan miRebuli mogeba. igi
udris realizaciidan miRebul mogebas gamoklebuli arasawarmoo danaxarjebi,
rogoricaa: marketingis da saerTo-administraciuli xarjebi. Aanu, saoperacio
Semosavlebs minus saoperacio xarjebi.
saoperacio mogebis gadaxraze gavlenas axdens realizaciidan miRebul
mogebaze moqmedi faqtorebi da agreTve, marketingisa da administraciuli
xarjebis efeqtianad gamoyenebis xarisxi. arasawarmoo (marketingisa da
administraciuli) xarjebis, produqciis TviTRirebulebasTan fardobis
koeficientis zrda, ar unda aRematebodes SemosavlebTan saoperacio mogebis
fardobis koeficientis zrdas.
mogeba dabegvramde (igive wliuri mogeba) udris saoperacio mogebas minus
saprocento xarjebi da plus saprocento Semosavlebi. rasakvirvelia, am
maCveneblebis cvlileba damatebiT gavlenas axdens wliuri mogebis cvlilebaze.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
279
wmidna mogeba aris sxvaoba dasabegr mogebasa da mogebis gadasaxads
Soris. maSasadame, masze gavlenas axdens mogebis gadasaxadis norma da
yvela is faqtori, rac zemoT iqna CamoTvlili.
gaunawilebeli mogeba aris wminda mogebidan gacemuli dividendebisa da
Seqmnili rezervebis gamoqviTvis Semdeg darCenili mogeba. rogroc adre
ukve aRvniSneT, mogebis gadasaxadis sakanondeblo moTxovnebi saqarTveloSi
Seicvala da wminda mogeba mTlianad unda iqnes gamoyenebuli didvidendebsa
da reinvestirebaze.
gamomdinare iqedan, rom mogeba aris warmoebis ekonomikuri efeqtianobis
absoluturi maCvenebeli, igi wina wlebTan Sedarebis dros, efeqtianobis
realur zrdas ver axasiaTebs. amitom, gamoiyeneba ekonomikuri efeqtianobis
Sefasebis fardobiTi maCvenebeli – momgebianoba anu rentabeloba. igi
axasiaTebs momgebianobis dones procentulad da xarisxobrivi maCvenebelia.
Mmogebisa da momgebianobis SedarebiTi daxasiaTebis dros, aucilebelia
imis Semecneba, maTgan romelia faqtori (mizezi) da romelia Sedegi. anu,
mogeba axdens momgebianobaze gavlenas, Tu piriqiT, momgebianoba axdens
gavlenas mogebis sidideze. am kiTxvaze pasuxis gacema SeiZleba
raodenobriobasa da Tvisobriobas Soris arsebuli kavSirebis analizis
safuZvelze. saerTod, Tvisobrioba gansazRvravs raodenobriobas. es
kanonzomiereba kargad Cans mogebisa da momgebianobis maCveneblebis
Sedarebis dros. M
mogeba absoluturi maCvenebelia, romlis sidide damokidebulia
muSaobis xarisxze anu momgebianobaze. Pperiodis ganmavlobaSi rac ufro
maRali efeqtianobiT imuSavebs sawarmo, miT met mogebas miiRebs igi.
Mmiuxedavad imisa, rom momgebianoba periodis bolos gamoiTvleba, mogebis
SefardebiT aqtivebis jamTan, ar niSnavs, rom mogebis sidide axdens
gavlenas momgebianobaze.
mTeli periodis ganmavlobaSi sawarmo rogori efeqtianobiTac muSaobda,
finansuri Sedegic Sesabamisi iqneba. efeqtianad muSaoba niSnavs imuSao
drois da resursebis dasaSvebi minimaluri danakargebiT, saqmis maRali
kompetenciis farglebSi. esaa calkeuli pirovnebisa da mTeli dasaqmebuli
personalis gunduri Zalisxmeba, raTa miRebul iqnas rac SeiZleba maRali
pozotiuri finansuri Sedegi, rac yvela sawarmos saboloo ekonomikur
mizans warmoadgens.
amdenad, mTeli wlis ganmavlobaSi, yoveldRiurad sawarmo (misi
personali) gamudmebiT raRac efeqtianobiT muSaobs. Mmagram, misi done
mxolod wlis bolos xdeba gazomvadi. marTalia jer mogeba gamoiTvleba
da Semdeg momgebianoba, magram, momgebianobis done uxilavad gansazRvravs
efeqtianobas anu saqmianobis finansur xarisxianobas mTeli wlis
ganmavlobaSi. igi imTaviTve arsebobs, magram cnobili xdeba periodis
bolos. mas Semdeg, rac mogebis maCvenebeli gamoiTvleba, SesaZlebeli xdeba
ganisazRvros, rogori efeqtianobiT anu TvisobriobiT muSaobda personali.
rac ufro maRali iqneboda es efeqtianoba, miT meti iqneba mogebis mTliani
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
280
moculoba periodis bolos da piriqiT. amrigad, momgebianoba aris faqtori
da mogeba Sedegi.
momgebianobis maCvenebelTa sistema sam jgufad SeiZleba daiyos:
I. ekonomikuri momgebianobis maCveneblebi;
II. finansuri momgebianobis maCveneblebi;
III. produqciis rentabelobis maCveneblebi.
I. ekonomikuri momgebianobis maCveneblebi SeiZleba sxvadasxva bazis
safuZvelze iqnes gamoTvlili. rogoricaa, aqtivebis jami, saoperacio
xarjebi, gamoyenebuli kapitali da a.S. momgebianobas rentabelobasac
maCvenebelsac uwodeben. mogeba dabegvramde * 100 aqtivebis momgebianoba = ------------------------------------------- (12.2.1) aqtivebis jami
igi aCvenebs ramdeni procenti mogeba miiReba yovel erT lar aqtivze.
igi momgebianobis yvelaze zogadi maCvenebelia da mTeli avansirebuli
Rirebulebis gamoyenebis efeqtianobas axasiaTebs. misi alternatiuli
maCvenebelia gamoyenebuli (permanentuli) kapitalis ukugeba (ROCE). gamoyenebuli kapitalis ukugeba (ROCE) = mogeba % da gadasaxadis gadaxdamde = ------------------------------------------------------------- (12.2.2.) sakuTari kapitali + grZlevadiani vald.
igi aCvenebs gamoyenebuli kapitalis saerTo ukugebas manam, sanam
gadaixdeba procentebi aRebul sesxebze da mogebis gadasaxadi. dinamikaSi
am maCveneblis zrda kapitalis gamoyenebis efeqtianobis zrdas niSnavs.
igi sakuTari saxsrebiTa da grZelvadiani valdebulebebiT SeZenili
resursebis momgebianobis dones axasiaTebs. xolo, sxvaoba pirvel da meore
maCvenebels Soris, moklevadiani resursebis gamoyenebis momgebianobas
axasiaTebs. procentisa da mogebis gadasaxadis gadaxdamde arsebuli
mogebis maCvenebeli SeiZleba daemTxves saoperacio mogebis maCvenebels,
Tuki sawarmos saprocento Semosavlebi da xarjebi ar eqneba.
saoperacio mogeba * 100 warmoebis momgebianoba = ---------------------------------------------------------------------; (12.2.3.) materialuri maragebi + ZiriTadi saSualebebi
momgebianobis es maCvenebeli axasiaTebs im aqtivebis efeqtianobas,
romlebic warmoadgenen produqciis warmoebis saSualebebs anu, romelTa
meSveobiTac iqmneba produqti.igi axasiaTebs mocemul sawarmoSi (biznesSi)
gamoyenebuli, sakuTriv warmoebis saSualebebis momgebianobas, radgan
saoperacio mogeba mTlianad mocemuli sawarmos warmoebis saSualebebis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
281
gamoyenebis xarisxzea damokidebuli. dasabegr mogebaze, rogorc iciT,
gavlenas axdens saprocento xarjebi da saproceno Semosavlebi, romelTa
sidide mocemuli kompaniis muSaobis efeqtianobaze araa damokidebuli.
amasTan, rodesac mTeli aqtivebis momgebianobas viTvliT, aqtivebSi Sedis
nayidi aqciebi da obligaciebi, saidanac miRebuli sargeblis done
mocemuli kompaniis muSaobis xarisxze aseve, damokidebuli araa.
agreTve SeiZleba Seswavlili iqnes damatebuli Rirebulebisa da
dabandebuli kapitalis fardobis koeficienti (RE).
RE = damatebuli Rirebuleba / dabandebul kapitali (12.2.4.)
D damatebuli Rirebuleba aris SromiTi xarjebisa da saoperacio mogebis
jami.
SeiZleba agreTve Seswavlil iqnes saoperacio xarjebis momgebianoba: saoperacio mogeba * 100 saoperacio xarjebis momgebianoba = ------------------------------------------- (12.2..5) saoperacio xarjebi motanil formulaSi SeiZleba saoperacio xarjebi daiyos sawarmoo da
arasawarmoo xarjebad da maTi efeqtianoba dinamikaSi cal-calke iqnes
gamokvleuli.
II. finansuri rentabelobis maCveneblebi gamoiTvleba wminda mogebis
maCveneblis mixedviT aseve sxavdasxva bazis safuZvelze. rogoricaa:
wminda mogeba * 100 aqtivebis finansuri rentabeloba = ------------------------------------ (12.2..6.) aqtivebi igi aCvenebs Tu, aqtivebSi avansirebuli Rirebulebis yovel erT larze,
sawarmos mflobelTa sakuTrebaSi ramdeni procenti mogeba rCeba.
wminda mogeba * 100 saaqcio kapitalis rentabeloba = ----------------------------------- (12.2.7) saaqcio kapitali
igi aCvenebs aqcionerTa potenciur Semosavals da metad sainteresaoa
aqcionerebisaTvis. es maCveneblebi ukve ganxilul iqna sakuTari kapitalis
analizis TavSi.
wminda aqtivebis momgebianoba ( RONA) =
wminda mogeba / (grZelvadiani aqtivebi + wminda mimdinare aqtivi) (12.2.8)
RONA – wminda aqtivebis momgebianobaa (Return on net Assets) aCvenebs, ramdenad
kargad SeuZlia sawarmos gamoiyenos misi aqtivebis baza mogebis Sesaqmnelad. rac
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
282
ufro maRalia es maCvenebeli, menejmentis marTvis miT ufro maRal xarisxze
mianiSnebs.
PIII. produqciis rentabelobis maCveneblebia: M mogeba realizaciidan * 100 marJa = ----------------------------------------------- ; (12.2.9) Semosavali realizaciidan
marJa aCvenebs ramdeni procenti mogeba miiReba yovle erT lar
Semosavalze da asaxavs sawarmos mdgomareobas saqonlis birJaze. marJaA
SeiZleba gamoiTvalos saoperacio mogebis SefardebiT realiziidan
miRebul SemosavalTan. saoperacio mogeba * 100 Ffasnamati = ------------------------------------------------- ; (12.2.10) realizebuli produciis sruli TviTRirebuleba F fasnamati aCvenebs ramdeni procenti mogeba miiReba yovel erT lar
danaxarjebze. fasnamats ZiriTadi saqmianobis (warmoebis) rentabelobasac
uwodeben. igi yovelTvis aRemateba marJas. produqciis rentabelobis
maCveneblebs agreTve iyeneben mogeba/zaralis angariSgebis Sesadgenad,
arasruli saaRricxvo Canawerebis dros. sawarmos Sida marTvaSi agreTve
calkeuli saxis produqciis momgebianobis analizic tardeba.
NINS = wminda mogeba / mogeba realizaciidan (12.2.11)
es koeficienti axasiaTebs imas, Tu realizaciidan miRebuli mogebis
ramdeni procenti rCeba sawarmos mesakuTreebs
saerTod, wminda momgebianoba axasiaTebs sawarmos mmarTvelobis muSaobis
efeqtianobis xarisxs. misi optimaluri done damokidebulia konkretuli
sawarmos saqmianobis tipze.
12.3. sawarmos mogebis analizis
meTodika
mogebis analizis mTavari mizania mogebis gadidebis rezervebis gamovlena.
Aam miznis misaRwevad saWiroa mogebis analizis Semdegi safexurebis
gavla:
saWiro informaciis mogroveba da analizuri cxrilebis Sedgena;
mogebis maCveneblebis dinamikis Seswavla;
mogebaze Semosavlebisa da xarjebis cvlilebis gavlenis analizi;
realizaciidan miRebuli mogebis faqtoruli analizi;
mogebis gamoyenebis analizi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
283
P mogeb/zaralis angariSgebis informacis safuZvelze Sedgeba mogebis
maCveneblebis dinamikis cxrili (ix. cxrili 12.3.1) da moxdeba mogebis
maCveneblebis dinamikis urTierTSedarebiTi daxasiaTeba.
cxrili 12.3.1. ss `kolxeTis~ mogebis maCveneblebis dinamika
mogebis maCveneblebi
2013 aT. l
2014 2015 2016 2017 aT. l %-ad aT. l %-ad aT. l %-ad aT. l %-ad
1. mogeba realizaciidan
2. saoperacio mogeba
3. mogeba dabegvramde
4. wminda mogeba
5. gaunawilebeli mogeba
15000
12895
13495
11875
1675
11000
9500
10200
9000
1200
73,3
73,7
75,6
75,8
83
11500
10000
10800
9550
1250
76,7
77,5
80,0
80,4
146
12400
11000
11400
10100
900
82,7
85,3
84,5
85,1
87
22090
14140
13120
11920
-
147,3
109,7
97,2
100,4
-
U rogorc wesi, realizaciidan miRebuli mogebis zrdis tempi ar unda
aRematebodes saoperacio mogebis zrdis temps. winaaRmdeg SemTxvevaSi,
adgili eqneba arasawarmoo (marketingisa da administraciuli) xarjebis
gamoyenebis araefeqtianobas da menejmentma unda ganaxorcielos saTanado
RonisZiebebi mmarTvelobiT danaxarjebSi ekonomiis miRwevis mizniT.
roca dasabegri mogebis zrdis tempi aRemateba realizaciidan miRebuli
mogebis zrdis tempebs, es niSnavs, rom sawarmoSi gaizarda sxva
saqmianobidan miRebuli Semosavlebi da miRweulia ekonomia periodis
xarjebSi.
wminda mogebis zrdis tempi Tu aRemateba gaunawilebeli mogebis zrdis
tempebs, es niSnavs, rom wminda modebis didi nawili dividendebis gasacemad
da rezervebis Sesaqmnelad iqna gamoyenebuli.
gaunawilebeli mogebis zrdis maRali tempebi imaze mianiSnebs, rom
sawarmoSi arsebobs dividendebis gacemis, warmoebis gafarToebis,
muSaxelis damatebiTi dasaqmebisa da arsebuli muSaxelis materialuri
waxalisebis zrdis rezervebi.
analizis Semdeg safexurze xdeba wminda mogebis elementebis:
Semosavlebisa da xarjebis struqturuli Seswavla. Semosavlebis zrda
imave TanxiT zrdis mosalodnel mogebas. xolo, xarjebis zrda, imave
TanxiT amcirebs mas.
12.3.2. cxrilSi gamoTvlili gadaxrebis analizi aCvenebs, rom 2016
welTan SedarebiT, 2017 wels mogebis yvela maCvenebeli gazrdilia.
gazrdilia Semosavlebic da xarjebic. kerZod, realizaciidan miRebuli
Semosavali 4590 aT. lariT, mTliani Semosavlebi 4720 aT. lariT, mTliani
xarjebi ki 4600 aT. lariT gaizarda.
12.3.2. cxrilis maCveneblebidan Cans, rom saanalizo sawarmoSi, wina
welTan SedarebiT, gazrdilia rogorc Semosavlebi, aseve xarjebic.
adre ganxilul iqna, rom biznesi aqtiuri da efeqtiani rom iyos,
dacul unda iqnes piroba, romelsac `ekonomikis zrdis oqros wess
uwodeben~. kerZod:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
284
wliuri (an saoperacio) mogebis tempi > realizaciis tempi > sul avansirebuli
kapitalis tempi (balansis jami) > 100 cxrili 12.3.2. cvlilebebi ss `kolxeTis~ Semosavlebsa da xarjebSi 2017 wlis mdgomareobiT
Semosavlebi da xarjebi
2016 2017 aTas lar. aTas. lar. Ggadaxra
wina wlidan
Semosavlebi: amonagebi realizaciidan gagzavnili saqonlis ukan dabruneba gacemuli fasdaTmoba ------------------------------------------------------ Semosavali realizaciidan daumTavrebeli da mza produqciis naSTebis zrda -------------------------------------------------------- saoperacio Semosavlebi saprocento Semosavlebi gauTvaliswinebeli Semosavlebi ------------------------------------------------------ sul Semosavlebi xarjebi: materialuri danaxarjebi SromiTi danaxarjebi cveTa da amortizacia fuladi saoperacio xarjebi --------------------------------------------------------- saoperacio xarjebi
saprocento xarjebi gansakuTrebuli xarjebi --------------------------------------------- sul xarjebi mogeba dabegvramde
mogebis gadasaxadis xarji (15%) ---------------------------------------------- wminda mogeba
77 800 - - ------------ 77 800 190 ----------- 77 990 - - ------------ 77 990 30 500 31 300 2 000 1 900 ------------ 65 700 890 - ------------ 66 590 11 400 (1 300) ------------- 10 100
95 690 - - ------------ 95 690 120 ----------- 95 810 200 - ------------ 96 010 44 870 32 500 2 240 2 060 ------------ 81 670 1 220 - ----------- 82 890 13 120 (1 200) ---------- 11 920
+17890 ------------- +17890
-70 -------------- +17820 +200 - -------------- +18020 +11270 -4460 + 240 + 160 -------------- +16130 +330 - --------------- +16300 +1720 _100 -------------- +1820
saanalizo sawarmos maCveneblebi CavsvaT mocemul utolobaSi da miiReba: 101 < 102 < 146 > 100 rogorc xedavT, aucilebeli proporciebi darRveulia. saanalizo
sawarmoSi adgili ara aqvs realur ekonomikur zrdas da stabilurobas..
sawarmos menejmenti aseve Seiswavlis realizaciidan miRebuli mogebis
faqtorul analizis Sedegebs. kerZod, calkeuli saxis produqciis
realizaciidan miRebuli mogebis gadaxris gamomwvevi mizezebis
gamosavlenad, gaizomeba:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
285
a. fasis cvlilebis gavlena, romelic udris: erTi cali produqtis fasis
gadaxra gegmidan, gamravlebuli realizebuli produqciis faqtiur
raodenobaze.
b. produqciis raodenobis cvlilebis gavlena udris: gadaxra
raelizebuli prdouqciis raodenobaSi, gamravlebuli gegmur fasze.
g. danaxarjebis cvlilebis gavlena ki gegmuri sididan maTi gadaxris
tolia.
informaciis gare momxmareblebis mier SeiZleba gaizomos mTlani
produqciis realizaciidan miRebul mogebaze moqmedi Semdegi faqtorebis
gavlena: realizebuli produqciis fasebis cvlilebis gavlena, produqciis
moculobis cvlilebis da mTliani TviTRirebulebis cvlilebis gavlena.
sailustracio magaliTi: 2016 2017 gadaxra
Semosavali realizaciidan (aT.l) 77 800 95 690 +17890
realizebuli produqciis TviTRirebuleba (65 400) (73 600) +8200 ---------------------------------------------------------- -------------- ------------- -------------
mogeba realizaciidan (aT.l) 12 400 22 090 +9690 rogorc gaangariSebebidan Cans, produqciis relizaciidan miRebuli mogeba wina welTan SedarebiT 9690 aTasi lariT gaizarda. es gadaxra gamowveulia Semdegi ZiriTadi faqtorebis gavleniT:
realizebuli produqciis moculobis cvlileba;
produqciis fasebis cvlileba;
realizebuli prdoduqciis TviTRirebulebis cvlilebis gavlena. realizaciis moculoba wina welTan SedarebiT gazrdilia 123%-iT
(95690/77800*100), romelic moicavs realizebuli produciis raodenobis cvlilebisa
da produqciis fasebis cvlilebis gavlenas. Tuki davuSvebT, rom fasebis saSualo
indeqsi 2017 wels, wina wlis mimarT Seadgens 1,05, maSin 95690-is 5%, fasebis zrdis
gavlena iqneba. amrigad:
F fasebis cvlilebis gavlena = 95690 * 0,05 = +4784,5 aT. l realizebuli produqciis raodenobis cvlilebis gavlena = = 17890 – 4784,5 = +13105,5 aT.l realizebuli produqciis TviTRirebulebis cvlilebis gavlena = _ 8200 aT.l --------------------------------- realizaciidan miRebuli mogebis saerTo gadaxra + 9690 aT.l
rogorc gaangariSebebma aCvena, fasebis cvlilebis gavlenis Sedegad
mogebis mosalodneli sidide 4784,5 aT. lariT gaizarda. es imaze mianiSnebs,
rom sawarmos mier gamoSvebuli produqti maRalxarisxiani iyo.
realizaciis moculobis cvlilebis zegavleniT mogeba 13105,5 aT.lariT
gaizarda, realizebuli produqiis TviTRirebulebis zrdam ki mogeba 8200
aTasi lariT Seamcira. amitom, ufro detaluri analizi Wirdeba
danaxarebis zrdis mizezebis dadgenas. kerZod, TviTRirebulebis zrda
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
286
SeiZleba gamowveuli iyos gamoyenebuli resursebis fasebis zrdiT da erT
lar Semosavalze danaxarjebis donis amaRlebiT. am ukanasknelze ki
calkeuli saxis resursis gamoyenebis efeqtianoba axdens gavlenas. ase, rom
menejmentma ufro detaluri analizi unda Caataros, radgan mogebis zrdis
ZiriTadi rezervebi swored calkeuli saxis resursebis gamoyenebis
eqfeqtianobaze modis.
Dwliuri mogebis cvlilebaze gavlenas axdens is faqtorebi, rac
realizaciidan miRebuli mogebis maCvenebelze zemoqmedeben da agreTve,
arasaoperacio xarjebisa da Semosavlebis cvlilebebi.
Gwminda mogebis sidideze gavlenas axdens mogebis gadasaxadis normis
cvlileba. sawarmos menejmenti aseve unda axdendes wminda mogebis
gamoyenebis analizs. rogorc cnobilia, kompaniis saerTo krebis
gadawyvetilebebiT xdeba wminda mogebidan dividendebis gacema da
sxvadasxva saxis rezervebis Seqmna mogebis reinvestirebis mizniT. davuSvaT
saanalizo sawarmoSi adgili aqvs Semdeg informacias (ix. cxrili 12.3.3.) cxrili 12.3.3. saanalizo sawarmos wminda mogebis gamoyenebis maCveneblebi
wminda mogebis gamoyeneba 2013 2016 2017 aT.l xv/w % aT.l xv/w % aT.l xv/w %
wminda mogeba gamoyeneba:
dividendebze warmoebis gafarToebis rezervi muSakTa stimulirebis rezervi riskis rezervi gaunawilebeli mogeba
11875 6975 2400 700 1000 800
100 58,7 20,2 5,9 8,4 6,8
10100 8400 500 300 - 900
100 83,1 5,0 3,0 8,9
11920 6800 3000 1120 1000 -
100 57,0 25,2 9,4 8,4 -
12.3.3. cxrilis monacemebis safuZvelze Seiswavleba ramdenad efeqtianad
da samarTlianad aris kompaniis mogeba ganawilebuli da gamoyenebuli. Tu
biznesi maRali riskiT xasiaTdeba, unda arsebobdes riskis rezervi.
agreTve, aucilebelia muSakTa stimulirebis rezervis Seqmna.
12.4. sawarmos momgebianobis analizis
meTodika
sawarmos momgebianoba (anu rentabeloba), rogorc cnobilia fardobiTi
maCvenebelia da procentulad gamoixateba. igi aris xarisxobrivi maCvenebli
da axasiaTebs mogebis procentul sidides saqmianobis romelime maCveneblis
mimarT. Grogorc ukve wina sakiTxSia ganxiluli, mogebis fardoba SeiZleba
moxdes aqtivebis jamis, warmoebis danaxarjebis, Semosavlebi, warmoebis
saSualebebis, gamoyenebuli kapitali da sxvaTa mimarT.
Mmomgebianobis analizis safexurebia:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
287
saWiro informaciis Tavmoyra da analizuri cxrilebis Sedgena;
momgebianobis maCveneblebis dinamikis Seswavla;
momgebianobis SerCeuli maCveneblebis faqtoruli analizi;
momgebianobis amaRlebis RonisZiebebis SemuSaveba.
Mmomgebianobaze (rentabelobaze) moqmedi faqtorebia:
Semosavlebis momgebianoba;
realizebuli produqciis xarisxi da gasayidi fasebi;
materialuri danaxarjebis gamoyenebis efeqtianoba;
SromiTi danaxarjebis gamoyenebis efeqtianoba;
avansirebuli Rirebulebis brunvadoba;
mmarTvelobiTi da finansuri xarjebis efeqtianoba;
sawarmos mmarTvis moqniloba da efeqtianoba.
analizisaTvis saWiro informaciis mogrovebis Semdeg momgebianobis
maCveneblebis dinamika Seiswavleba. 12.4.1. cxrilSi saanalizo sawarmos
momgebianobis ramdenime ZiriTadi maCvenebelia gamoTvlili. igi samuSao
cxrilia. masSi mocemuli is moculobiTi maCveneblebic, romelTa
safuZvelzec rentabelobis sxvadasaxva maCvenebelia gamoTvlili.
aRebul sakvlev periodSi momgebianobis yvela maCvenebeli dinamikaSi
gauaresebulia, radgan maTi tempebi Semcirebis tendenciis xasiaTdeba. ase
magaliTad, aqtivebis momgebianoba 2013 wlis 52,%-dan 2017 wels 94,4%-mde
daeca. saaqcio kapitalis ukugeba 134,4%-dan 2017 wels 74,4%-mde daeca da
a.S. es imaze mianiSnebs, rom aqtivebis da saaqcio kapitalis zrdis tempebi,
mogebis zrdis tempebs win uswrebda anu bolo wlebSi resursebi naklebi
efeqtianobiT gamoiyeneboda. cxrili 12.4.1.
momgebianobis maCveneblebis samuSao cxrili 2013 – 2017 wlebis mixedviT
maCveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017 1. aqtivebi 2. grZelvadiani valdebulebebi 3. saaqcio kapitali 4. wliuri mogeba 5. saoperacio mogeba 6. wminda mogeba 7. sakuTari kapitali 8. permanentuli kapitali [2+7] momgebianobis maCveneblebi: aqtivebis momgebianoba (ROA) [4:1]
gamoyen. kapitalis ukugeba (ROCE) [5:8]
saaqcio kapitalis ukugeba (ROE) [6:3]
aqtivebis finansuri rentabeloba [6:1]
22700 4200 5730 13495 12895 11875 9940 14140 0,594 0,912 2,072 0,523
22430 4000 8190 10200 9500 9000 12430 16430 0,455 0,578 1,099 0,401
23460 4300 8500 10800 10000 9550 12740 17040 0,460 0,587 1,124 0,407
24810 5000 8820 11400 11000 10100 13020 18020 0,459 0,610 0,145 0,407
36130 7040 10720 13120 14140 11920 18160 25200 0,363 0,561 1,112 0,330
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
288
Ddinamikuri cxrilis momzadebis Semdeg dinamikis grafikebis ageba
Zalian sasargebloa, radgan grafikze ufro TvalsaCinod Cans maCvenebelTa
cvlilebis tendenciebi (ix. diagrama 12.4.1.).
diagramze naTlad sCans, saaqcio kapitalis zrdis tempebi ramdenad
maRalia wminda mogebis zrdis tempebTan SedarebiT, ris gamoc saaqcio
kapitalis ukugebis mrudi dabla ixreba. rogorc wesi, 100%-is zemoT
matebaa, qvemoT ki Semcireba. mogebis Semcirebas resursebis araefeqtiani
gamoyeneba iwvevs. marTlac, Cvens magaliTze, aqtivebis saerTo momgebianoba
yovelwliurad mcirdeboda (ix. cxrili 12.4.1.). aseve, erT diagramaze
SeiZleba aigos cxrilSi mocemuli momgebianobis oTxive naCveneblis mrudi.
1 0,5 0,4
3 1 2
20 13 2014 22015 2016 2017
diagrama 12.4.1. saanalizo sawarmos momgebianobis maCveneblebis grafikebi
1 – aqtivebis momgebanoba (ROA); 2 – gamoyenebuli kapitalis ukugeba (ROCE);
3. saaqcio kapitalis ukugeba (ROA).
maSasadame, diagramaze aSkarad Cans, rom saanalizo sawarmoSi momgebianobis samive mTavari maCvenebeli sakvlev periodSi Semcirebis tendenciiT xasiaTdeba. am SemTxvevaSi aucilebelia kontroli gaZlierdes resursebis ufro ukeT gamoyenebis mimarTulebiT.
Ddinamikuri analizis Semdeg saWiroa momgebianobis maCveneblebze
moqmedi faqtorebis gavlenis gamoTvla. rogorc iciT, determinirebuli
faqtoruli analizis CatarebisaTvis saanalizo maCvenebeli davSlil unda
iqnas masze moqmed faqtorebad da maTi kavSiri warmodgenil iqnes
formulis anu mwkrivis saxiT. amasTan, radgan momgebianobis anu
rentabelobis maCveneblebi fardobiTi maCvneblebia, maTze moqmedi
faqtorebic fardobiTi maCveneblebi unda iyos. Aase magaliTad, aqtivebis saerTo momgebianoba, romelic wliuri mogebis aqtivebTan fardobiT gamoiTvleba, SeiZleba warmodgenil iqnes masze moqmedi faqtor-maCveneblebis Semdegi mwkrivis saxiT:
Mwliuri mogeba wliuri mogeba Semosavlebi ZiriT. saSualebebi ---------------------------- = -------------------------------- * --------------------------------- * ----------------------------------; (12.4.1) Aaqtivebi Semosavlebi ZiriTadi saSualeb. aqtivebi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
289
dakavSirebis mocemul modelSi (formulaSi) sami faqtor-maCvenebelia warmodgenili, romlebic fardobiT maCveneblebs warmoadgenen. pirveli faqtori: mogebis fardoba SemosavlebTan – igi mogebis normaa (marJa) da axasiaTebs ramdeni procenti mogeba moaqvs yovel erT lar Semosavals. igi rac ufr axlosaa erTTan, miT maRalia Semosavlebis marJa da sxva Tanabar pirobebSi, aqtivebis momgebianoba izrdeba. meore faqtori: aris fondukugeba, romelic aCvenebs ramdeni laris Semosavalia miRebuli yovel erT lar ZiriTad saSualebebze. rac ufro maRali iqneba fondukugeba, sxva Tanabar pirobebSi, aqtivebis momgebianobis mosalodndeli donec gaizrdeba. mesame faqtori: es aris ZiriTadi saSaulebebis wili aqtivebSi. misi zrda niSnavs warmoebis teqnikuri donis zrdas da Sesabamisad izrdeba aqtivebis efeqtianobac. saaqcio kapitalis ukugebis maCveneblis faqtoruli analizi ganxilulia meaTe TavSi.
determinirebuli faqtoruli analizisaTvis, SeiZleba aseve faqtor- maCvenebelebis dakavSirebis mwkrivis saxiT iqnes warmodgenili aqtivebis finansuri rentabelobis maCvenebeli (wminda mogeba/aqtivebi). ase magaliTad:
wm.mogeba wm. Mmogeba mogeba %-mde wliuri mogeba. Semosavali ---------------- = -------------------------- * ------------------------- * --------------------------- * ------------------------; (12.4.2) Aaqtivebi mogeba %-mde wliuri mogeba Semosavali aqtivebi aq oTxi faqtoria warmodgenili: mogebis struqturis ori maCvenebeli, mogebis norma da avansirebuli Rirebulebis brunvis ricxvi. analizisaTvis Cveulebriv, absoluturi saxvaobis xerxi gamoiyeneba. aqtivebis saerTo momgebianobaze gavlenas axdens aqtivebis struqtura, dafinansebis wyaroebis struqtura, realizebuli produqciis xarisxianoba da fasebi, materialuri da SromiTi resursebis gamoyenebis xarisxi. determinirebuli analizisaTvis SeiZleba gaanalizdes danaxarjebi mogebis erT larze, ris Sedegadac gamovlenili iqneba romeli saxis resursis gamoyeneba zrdida an amcirebda mogebas wina welTan an gegmur maCveneblebTan SedarebiT. Aam koeficients SeiZleba mogebis xarjtevadoba vuwodoT. wliuri xarjebi M mogebis xarjtevadoba = ----------------------------------- = mogeba dabegvramde materialuri SromiTi cveTis xarjebi + xarjebi + xarji = ----------------------------------------------------------------------- (12.4.3) (mogeba dabegvramde (anuwliuri mogeba) es koeficienti aCvenebs, saSualod, ramdeni laris xarji iyo gaweuli yoveli erTi lari wliuri mogebis misaRebad. am maCveneblis analizuri Rirseba imaSic mdgomareobs, rom wiladis mricxveli SeiZleba danawevrebul iqnes xarjebis nebismieri detalizaciiT da gakeTdes daskvnebi, konkretulad romeli saxis danaxarjebis ukeT gamoyenebaa saWiro mogebis Semdgomi zrdisTvis. Aanu Zalian martivad SeiZleba mogebis amaRlebis konkretuli RonisZiebebis SemuSaveba Sida analizSi. faqtorTa gavlenis gasazomad gamoiyeneba absoluturi sxvaobis xerxi. momgebianobis cvlilebaze agreTve gavlenas axdens Sromisnayofierebis cvlileba. rac ufro mwarmoebluria gamoyenebuli Sroma, sxva Tanabar pirobebSi,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
290
momgebianobac gaizrdeba. magram misi gavlenis gazomva determinirebuli faqtoruli analiziT mouxerxebelia. faqtorTa dakavSirebis formulis saxiT mas ver warmovadgenT. Sromisnayofiereba sawamos masStabiT, gamoiTvleba wliuri produqciis SefardebiT dasaqmebulTa saSualo siobriv ricxvTan, romelic aCvenebs, wlis ganmavlobaSi ramdeni laris produqciaa gamoSvebuli yovel erT dasaqmebulze. SromiTi da sxva, calkeuli saxis resursebis gamoyenebis efeqtianoba SeiZleba mogebis xarjtevadobis formulis analiziT iqnes Seswavlili, gamovlenili gadaxrebis Sesabamisad. xolo, dinamikaSi, Sromisnayofirebis cvlilebis kavSiri momgebianobis cvlilebasTan, korelaciuri analiziT SeiZleba iqnes gamokvleuli (ix. cxrili 12.4.2). amasTan, Sromisnayofiereba SesaZlebelia gamoiTvalos realizaciidan miRebuli Semosavlebis fardobiT 365 dResTan. cxrili 12.4.2. korelacia Sromisnayofierbasa da aqtivebis momgebianobas Soris
wlebi
x Sromisna- yofiereba
y aqtivebis momgebianoba
X2
Y2
x * y
2012 2013 2014 2015 2016 2917 -------------------- jami ∑
216 217 200 208 213 262 ---------------- 1316
0.50 0,594 0,455 0,46 0,459 0,363 ----------------- 2,831
46656 46829 40000 43347 45454 68749 ------------ 107,05
0,25 0,3528 0,2070 0,2116 0,2107 0,1318 ----------- 1,3639
108 128,5 91 95,8 97,9 95,2 ------------ 616,4
korelaciis koeficientis formulis safuZvelze miiReba: r = 0,479 rogroc aRmoCnda, korelaciis koeficienti erTidan sakmaod daSorebulia. maSasadame, saanalizo maCveneblebs: Sromisnayofierebasa da aqtivebis momgebainobis maCveneblebs Soris saSualo donis korelacia arsebobs. D determinaciis koeficienti iqneba: D = 0,4792 = 0,402 anu 22,9%. amrigad, mocemul SemTxvevaSi aqtivebis momgebianobis cvlilebis mxolod 22,9% - Sromisnayofierebis cvlilebiT iyo gamowveuli. danarCeni ki sxva faqtorebze modioda. agreTve gamoiTvleba momgebianobis variaciis koeficienti. am mizniT, jer misi saSualo kvadratuli gadaxra gamoiTvleba. saSualo kvadratuli gadaxra = [1,3639/6 – (2,831/6)2 ]1/2 = (0,2273 – (0,4718)2)1/2 = 0,0686 variaciis koeficienti (v) = 0,0686 *100 /0,4718 = 14,5 % variaciis koeficienti rac ufro axlosaa 100-Tan, miT maRalia saanalizo maCveneblis meryeobis xarisxi. amdenad, saanalizo sawarmoSi, aqtivebis momgebianoba, aRebul eqvswlian periodSi maRali meryeobiT ar xasiaTdeboda. kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. ra gansxvavebaa mogebisa da momgebianobis maCveneblebs Soris; 2. CamoTvaleT mogebis sxvadasxva maCveneblebi; 3. ra mimarTulebebiT SeiZleba gamoiTvalos ekonomikuri momgebianobis
maCveneblebi; 4. ras niSnavs finansuri momgebianoba;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
291
5. ra aris momgebianobis analizis mizani; 6. CamoTvaleT momgebinobaze moqmedi faqtorebi; 7. daaxasiaTeT aqtivebis finansuri rentabelobis faqtorTa dakavSirebis
mwkrivi.
t e s t e b i 1. sawarmos ekonomikuri zrdis koeficienti aris:
a. mogebidan Seqmnili rezervebisa da gaunawlebeli mogebis jamis fardoba sakuTar kapitalTan
b. wminda mogebisa da sakuTari kapitalis fardoba g. saaqci kapitalisa da wminda mogebis fardoaba
2. aqtivebis saerTo momgebianoba aCvenebs: a. ramdeni procenti mogeba miiReba yovel erT lar danaxarjebze b. ramdeni procenti mogeba miiReba yovel erT lar aqtivze g. arcerTi pasuxi araa swori
3. aqtivebis finansuri rentabeloba aCvenebs: a. ramdeni procenti mogeba miiReba erT lar aqtivze b. ramdeni procenti gaunawilebeli mogeba dagrovda erT lar aqtivze g. ramdeni procenti wminda mogeba miiReba erT lar aqtivze
4. sakuTari kapitalis gamosyidvis periodi aCvenebs: a. sawarmo ramden wels iqneba momgebiani b. investorebi ramden welSi ainazRaureben dabandebul kapitals g. aqcionerebi ramdeni wlis ganmavlobaSi miiRenen dividends
5. sawarmos finansuri angariSgebiT, mimdinare ativebi 45000, grZelvadiani aqtivebi – 75000, mogeba dabegvramde – 16500 da wminda migeba 13200 laria. Aaqtivebis saerTo momgebianoba iqneba: a. 12 % b. 13,75 % Gg. 15,45 %
6. dinamikaSi, sawarmos realizaciidan miRebuli mogebis zrdis tempi win uswrebs wliuri mogebis zrdis temps, rodesac:
a. sawarmos periodis xarjebis zrdis tempi win uswrebs TviTRirebulebis zrdis temps
b. TviTRirebulebis zrdis tempi aRemateba periodis xarjebis zrdis temps
g. periodis xarjebis zrdis tempebi aRemateba wminda mgebis zrdas 7. wminda mogebis zrdis tempi Tu aRemateba wliuri mogebis zrdis temps, es
niSnvas, rom: a. mogebidan gadasaxadis sidide Semcirda b. wminda mogeba mTlianad iqna datovebuli sawarmoSi g. wminda mogebis didi nawili gacemulia dividendebze da rezervebis
Sesaqmnelad 8. Tu wina welTan SedarebiT, sawarmos mogebis zrdis tempi CamorCeba
aqtivebis zrdis temps, maSin aqtivebis momgebianoba: a. gaizrdeba b. Semcirdeba g. ar Seicvleba
9. sawarmoSi aqtivebis momgebianobis saSualo kavadratuli gadaxra ganvlil eqvsi wlis ganmavlobaSi iyo 0,0134, saSualo ariTmetikuli ki 0,18. ras udris variaciis koefcenti:
a. 9,3 % b. 7,4 % c. 4,7 %
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
292
10. Dsawarmos wliuri mogeba wina wels _ 45700 da mimdinare wels – 52400 lars Seadgens. Mmogebis zrdis da matebis tempebi wina welTan SedarebiT aris:
a. 114,7 % da 14,7 % b. 14,7 % da 114,7 % g. 87,2 % da 12,8 %
a m o c a n e b i amocana 12.1. erT-erTi sawarmoo kompaniis wliuri angariSgeba mogeba/zaralis Sesaxeb
moicavs Semdeg informacias: wina weli mimdinare weli gadaxra (lari) (lari) Semosavali realizaciidan 25 000 27 400 + 2400 realizebuli produqciis TviTRirebuleba (18 750) (20 200) + 1450 ---------------------------------- ---------------- ------------------ -------------- mogeba realizaciidan 6 250 7 200 + 950 komerciuli xarjebi (2 900) (900) _ 2000 administraciuli xarjebi (2 600) (5 000) + 2400 -------------------------------------- ------------- --------------- -------------- mogeba 750 1 300 + 550 moTxovna: gamoTvaleT mogebis norma, fasnamati %-ad, mogebis Semosavlianoba da xarjtevadoba.
amocana 12.2. erT-erTi kompaniis angariSgebis safuZvelze, mocemulia
Sromismwarmoeblurobisa da aqtivebis saerTo momgebianobis maCveneblebi ganvlili periodisaTvis:
wlebi aqtivebis Sromis momgebianoba mwarmoebluroba (aT, lari) 2007 0,1205 3,7 2008 0,1273 3,7 2009 0,1303 3,5 2010 0,1277 3,3 2011 0,1234 2,9 2012 0,1164 2,7 moTxovna: 1. gamoTvaleT korelaciisa da determinaciis koeficientebi.
2. gaakeTeT Sesabamisi komentarebi. amocana 12.3.
arsebobs aqtivebis momgebianobis maCvenebelze moqmed faqtorTa kavSiris Semdegi mwkrivi da gamoTvaleT faqtorTa gavlena: mogeba /aqtivebi = mogeba/amonagebi * amonagebi / ZiriT. saS. * ZiriT. saS. /aqtivebi maCveneblebi wina wels mimdinare wels gadaxra aqtivebis momgebianoba 0,146 0,164 + 0,018 faqtorebi: mogebis norma 0,191 0,20 + 0,009 fondukugeba 1,689 1,54 _ 0,149 ZiriT.saS.xv. wili 0,452 0,531 + 0,079
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
293
Tavi 13. sawarmos leverijis
koeficientebis analizi
kompaniis leverijis koeficientebi Seiswavlis
im daZabulobis xarisxs, romelsac sawarmoSi
warmoSobs aRebuli sesxebis gamoyeneba
finansuri operaciebis dasafinanseblad. amdenad
leveriji valebis simZimes niSnavs. amitom, es
maCveneblebi bankirebisa da investorebis mier
ganixileba.
leverijis koeficientebis umravlesoba erTmaneTTan adarebs sawarmos
aqtivebs da sakuTar kapitals an valdebulebebs. leverijis maRal dones
SeuZlia gazardos kompaniis daucveloba riskisagan da biznesi dabla
dasces, magram, amasTan erTad, maRal risks agreTve potenciurad maRali
finansuri Sedegi moaqvs.
am TavSi ganxilulia:
biznesis riskebis arsi da klasifikacia;
saoperacio leveriji da misi analizi;
finansuri leveriji da misi analizi.
13.1. sawarmos riskebis klasifikacia
biznesis marTvis mTavari mizania sawarmos momgebianobis da finansuri
stabilurobis uzrunvelyofa. magram, sawarmoebs muSaoba mudam
gaurkvevlobis pirobebSi uxdebaT radgan, yovelTvis arsebobs raRac
albaToba imisa, rom miznebi SeiZleba miRweuli ver iqnes. qarTveli
mecnier-ekonomistis giorgi papavas ganmartebiT, `riski aris uaRresad
mimzidveli miznis miRwevis SesaZlo xifaTi~.
miznobrivi Sedegebis miRwevas mudam Tan axlavs Sesrulebis raRac
xifaTi anu riski, romelic winaswar gaTvaliswinebis gareSe did
danakargebs iwvevs. amitom, riskebis Semcirebis da misgan mosalodneli
damatebiTi xarjebis Tavidan acilebis gzebis Ziebas Zalian didi
praqtikuli Rirebuleba gaaCnia.
ekonomikur literaturaSi riskebis Sesaxeb codnis ganviTarebis
process oTx etapad yofen: pirvelyofili, uZvelesi dro, industriuli
etapi da sistematizaciis etapi [caava].
pirvelyofil etaps uwodeben adamianis warmoSobis periodidan Zv.w. IX-
VII aTaswleulamde periods, roca adamiani sakuTari sicocxlis
gadasarCenad ZiriTadad bunebriv stiqiebs ebrZoda. adamianis ZiriTadi
saqme nadiroba, TevzWera da nayofis Segroveba iyo.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
294
uZvelesi dro – Zv.w. IX-VII aTaswleulidan ax.w. XVIII saukunis pirvel
naxevramde. am periodSi mwarmoeblur ekonomikaze gadasvla gaxda riskis
marTvis sferoSi adamianis mier codnis formirebisa da dagrovebis
aTvlis wertili.
industrializaciis etapi – XVIII saukunis meore naxevridan XX
saukunis Sua periodi. am periodSi riskis kategoria ufro gansazRvradi
gaxda. damuSavebul iqna riskebis mecnieruli Teoriebis ZiriTadi cnebebi.
Camoyalibda riskebis klasifikaciis koncefciebi da misi marTvis
meTodebi. Seiqmna riskebis analizisa da marTvis konkretuli meTodebi.
sistematizaciis etapi – XX saukunis meore naxevridan Remde. am etapis
Taviseburebebia: omebi, lokaluri konfliqtebi, teqnogenuri avariebi;
msoflio ekonomikuri krizisebi; axali safrTxeebi: birTvuli energia,
saerTaSoriso terorizmi, globalizacia, stiqiuri ubedurebebi.
sabazro urTierTobebis TeoriaSi riskis cneba pirvelad frangma
ekonomistma r.kantilonma Semoitana. igi riskebis Teoriis fuZemdeblad
iTvleba. sawarmos mogebas da danakargebs igi afasebda rogorc
ganusazRvrelobisa da riskis Sedegs. Semdeg, sawarmoTaA riskebis
problemas did yuradRebas uTmoben klasikuri da neoklasikuri
mimarTulebis mimdevrebi.
klasikuri skolis warmomadgenlebi j.mili, f.naiti, n. seniori
gamoyofen samewarmeo mogebis Semdeg elementebs: procenti dabandebul
kapitalze da riskis gadasaxadi, rogorc SesaZlo riskis anazRaureba,
romelsac kapitalisti samewarmeo saqmianobis ganxorcielebisas Tavis
Tavze iRebs [5. gv. 25].
klasikuri skola riskis ekonomikur kategorias, pirvel rigSi, arCeuli
gadawyvetilebis realizaciis Sedegad danakargebis miRebis
SesaZleblobas ukavSirebs. amasTan dakavSirebiT, mewarme aTviTcnobierebs
ra risks, igi Semosavlis struqturaSi mis Tavisebur kompesacias
moiTxovs. rac imas niSnavs, rom ramdenadac metia riski, imdenad meti unda
iyos mogebis norma.
mecxramete saukuneSi germanuli skolis warmomadgenelma fon tiunenma
mogebis sididis da samewarmeo risks Soris pirdapiri kavSiri gamoavlina.
sabazro urTierTobebis TeoriebSi man pirvelma, gamouyenebeli
alternatiuli SesaZleblobebis riskis cneba Semoitana, rasac mogebis
miuReblobamde mivyavarT. mecnieris TvalsazrisiT, erTaderTi
mamoZravebeli Zala, rac mewarmes riskze wasvlisken ubiZgebs, mogebis
miReba warmoadgens, romelic riskis gadidebis proporciulad unda
izrdebodes.
germanuli klasikuri skolis meore warmomadgenelma g.fon mangoldma
tiunenis idea ganaviTara da pirvelma dasva sakiTxi riskis xarisxis
Sesaxeb. misi TvalsazrisiT, riskis xasiaTi aseve warmoebis xasiaTzea
damokidebuli. magaliTad, SekveTiT damzadebuli produqciis an
momsaxurebis gawevaze riski minimaluria an saerTodac ar arsebobs.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
295
bazarze ki riski maRalia. kerZod, sabazro konkurenciis,
ganusazRvrelobis xSirad cvalebadi situaciebis arsebobis pirobebSi,
riskebi mniSvnelovnad izrdeba. garda amisa, rac meti droa warmoebis
dawyebis momentidan mza prouqciis saboloo realizaciamde, imdenad meti
unda iyos kompesacia anu mogebis norma.
amerikelma ekonomistma f.naitma yvelaze ufro siRrmiseulad
ganaviTara riskis faqtoris idea, rogorc samewarmeo mogebis wyaro.
Semosavali romelsac mewarme Rebulobs, ara marto materialuri, SromiTi
da fuladi resursebis danaxarjebis safuZvelze formirdeba, aramed
TviT ideis nayofierebisaganac. anu, Semosavalze agreTve gavlenas axdens
mewarmis SesaZlebloba dasZlios ganusazRvrelobis mdgomareoba riskis
minimaluri danakargebiT.
Semosavali ganisazRvreba rogorc riskze gadasaxadic. magram, naitis
azriT, riski mogebis an danakargebis saxiT erTmniSvnelovan gansazRvras
da aRricxvas ar eqvemdebareba.
klasikuri skolis warmomadgenlebis mier riskis, rogorc danakargebis
gansazRvra, riskebis neoklasikuri Teoriis warmoSobis sababi gaxda.
gamokvlevebi mikrodoneze iqna gadatanili. Sesabamisad, riskis Seswavlisa
da analizis obieqti sawarmo da misi saqmianoba gaxda.
a.marSali da a.pogu sawarmos mogebas ganixilavdnen, rogorc cvalebad
sidides, romelic sawarmos funqcionirebis pirobebis cvalebadobiT aris
ganpirobebuli. amitom, sawarmos xelmZRvaneloba Tavis saqmianobaSi ori
ZiriTadi kriteriumiT unda xelmZRvanelobdes:
a. mogebis mosalodneli sididiT da
b. mosalodneli donisagan mogebis SesaZlo cvalebadobisa gadaxrebis
sididiT.
neoklasikur TeoriaSi arsebiTi damateba ingliselma ekonomistma
j.keinsma Seitana. realurad, man pirvelma Camoayaliba samewarmeo riskebis
dawvrilebiTi klasifikacia bazarze firmis funqcionirebis gare da Siga
garemosaTvis damaxasiaTebeli faqtorebis gaTvaliswinebiT. j. keinsma
riskis sami ZiriTadi saxeoba gamohyo:
1. mewarmis an msesxeblis riski, romelic mosalodneli Semosavlis
miRebis SesaZleblobaSi misi daujereblobis Sedegad warmoiqmneba.
aRniSnuli riski warmoiSoba maSin, rodesac mewarme mxolod sakuTar
fuls iyenebs.
2. kreditoris riski, romelic sakredito operaciebis
ganxorcielebisas warmoiSoba. aRniSnuli riski dakavSirebulia
kreditoris eWvTan, romelic msesxeblis mosalodnel gakotrebas an
valdebulebebis Sesrulebisagan Tavis acilebis sxva SemTxvevebs
ukavSirdeba.
3. inflaciis Sedegad, fuladi erTulis faseulobis SesaZlo
Semcirebis riski. aqedan gamomdinare, keinsi Tvlida, rom fuladi sesxi
naklebad saimedoa, vidre realuri qoneba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
296
amdenad, aucilebelia safrTxeebis moaxloebis drouli ganWvreta da
sapasuxo RonisZiebebis gatarebis operatiuloba, raTa riskebze wasvlis
Sedegebi dadebiTi iyos. sawarmos xelmZRvanelobas unda hqondes
mosalodneli safrTxeebis swori xedvis unari.
sarisko situaciebis ZiriTadi damaxasiaTebeli momentebia:
movlenebis SemTxveviTi xasiTi;
alternatiuli gadawyvetilebebis miReba;
cnobilia an SeiZleba ganisazRvros Sedegebis albaTobebi an
mosalodneli Sedegebi;
danakargebis warmoSobis albaToba;
damatebiTi mogebis albaToba;
biznesis riski aris saSiSroeba imisa, rom mewarme naxavs zarals
damatebiTi xarjebis saxiT an miiRebs imaze nakleb Semosavals, vidre
es dagegmili hqonda. riskebidan miRebuli danaxarjebi sabolood
finansuri xasiaTis danakargebSi gamosaxeba, rogoricaa mosalodneli
mogebis Semcireba. amasTan, riski yovelTvis danakargebis miRebis
albaTobasTan araa dakavSirebuli. SeiZleba riskebis Sedegad mogebis
zrdas eqnes adgili. amrigad, riskebi rogorc danakargebis, ise maRali
mogebis miRebis albaTobasTanaa dakavSirebuli.
gamyofen riskis Semdegi saxeebs: politikuri riskebi, dargobrivi
riskebi, finansuri riskebi, teqnikuri riskebi, inovaciuri riskebi.
samewarmeo, komerciuli. Cemi azriT SeiZleba gamoiyos mmarTvelobiTi
riski, rac dakavSirebulia mmarTvelebis unarTan, Seafason riskebi.
miuxedavad riskebis mravalferovnebisa, sawarmoTa riskebi
ZiriTadad or tipad SeiZleba dajgufdes:
I. sawarmos Siga riskebi - samewarmeo, komerciuli, finansuri,
teqnikuri, sainovacio, mmarTvelobiTi riskebi da sxva;
II. gare riskebi - dargobrivi riskebi, saxelmwifoebrivi riskebi
(fiskaluri da politikuri), savaluto riski, procentis riski,
saerTaSoriso riskebi, bunebrivi kataklizmebisagan mosalodneli
riskebi.
mocemul SemTxvevaSi, Seswvlis obieqqtia sawarmos Siga riskebi.
samewarmeo anu saoperacio riski dakavSirebuli produqciis,
saqonlis da momsaxurebis warmoebasTna da nebismieri samewarmeo
saqminobasTan. misi mizezebia: produqciisa da momsaxuirebis dagegmili
moculobis Semcireba Sromis mwarmoebljrobis daqveiTebis, SromiTi
da materialuri danakargebis gamo; wundebuli produqciis zrda,
materialuri danaxarjebis zrda, fasebis zrda Sesyidvebze,
danadgarebis fizikuri da moraluri cveTa.
komerciuli riskebi warmoiSoba sawarmos produqciisa da
momsaxurebis realizaciis procesSi. misi wrmoSobis mizezebia: bazarze
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
297
moTxovnilebebis cvlilebebi, momxmareblis msyidvelobunarianobis
cvlieba, konkurentis mier saqonlis bazridan gamodevna, fasebis
dacema, danakargebi saqonlis gadazidvebis da Senaxvis dros.
finansuri riskebi warmoSoba mosalodnelia finansuri garigebebis
dadebis Sedegad; saprocento ganakveTebis cvlilebis Sedegad. aseve,
savaluto kursis cvliebebis da fasiani qaRaldebis yidva-gayidvis
dros.
sakredito riski - valdebulebebis drouli dafarvis riski,
investiciebze dividendebis gacemis riski, saprocento xarjebis
dafarvis riski.
teqnikuri riski dakavSirebulia axali teqnikisa da teqnologiebis
danergvis damatebiT danaxarjebTan, agreTve axali teqnikis
Seuferxebeli gamoyenebis gamarTvasTan, teqnologiebis usafrTxoebis
uzrunvelyofasTan.
sainovaciuri riski aris danakargebis albaToba, romelic
warmoiqmneba axali saxeobis produqciisa da momsaxurebis warmoebaSi
CaSvebisas damatebiTi saxsrebis gaRebisas, romelmac SesaZloa bazarze
ver hpovis saTanado aRiareba. axali saxis produqciis moTxovnebis
araswori Sefaseba, Zveli danadgarebis gamoyenebis Seusabamobis riski.
procentis riski aris saprocento ganakveTebSi araxelsayreli
cvlilebis riski.
dargobrivi riski warmoiSoba dargis ekonomikuri cvlilebebis da
mdgomareobis stabilizaciis cvlilebebis Sedegad. dargSi momuSave
firmebis stabilurobis done da a.S.
politikuri riski aris danakargebis warmoSobis an mogebis
Semcirebis albaToba, romelic SesaZloa warmoiSvas saxelmwifo
politikis cvlilebebis Sedegad, sagadasado politika, saxelmwifos
kursi da prioritetebi. aseTi riskebi mosalodnelia iseT qveynebSi
sadac araa srullyofili kanonmdebloba, mewarmeobis tradiciebi da
kultura.
saerTaSoriso riskebs miekuTvneba saerTaSoriso bazarze saqonlis
fasebis da moTxovnebis cvlilebebi, saerTaSoriso finansuri riskebi da
a.S.
bunebrivi katastrofebisagan mosalodneli riskebi warmoadgens
fundamentur riskebs, romelic erTdoulad zians ayenebs did
teritorias da mosaxleobis did raodenobas.
riskebis analizi moicavs sam urTierTdakavSirebul komponents:
riskebis Sefasebas, riskebis komunikacias da riskebis marTvas.
riskebis Sefaseba moicavs oTx safexurs:
1. safrTxis identificireba
2. safrTxis aRwera
3. safrTxis gamovlenis Sefaseba
4. riskis daxasiaTeba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
298
yvela safexuri unda efuZnebodes samecniero- analitikur monacemebs
da Sedegebs.
riskis komunikacia - aris riskis analizis procesSi safrTxis, riskis
Sefasebis Sedegebisa da riskis marTvis procesSi miRebuli
gadawyvetilebebis Sesaxeb miukerZoebeli informaciisa da sakiTxebis
drouli da Seuferxebeli gacvla riskebis Semfaseblebs, riskis marTvis
pasuxismgebel pirebs da biznesoperatorebs Soris.
riskis marTva - aris procesi, romlis drosac riskebis Sefasebis
Sedegebis gaTvaliswinebiT miiReba saTanado gadawyvetilebebi
alternativebidan SerCevis gziT da miRebuli gadawyvetilebebis
ganxorcieleba, raTa Tavidan iqnas acilebuli safrTxeebidan
mosalodneli uaryofiTi Sedegebi
sawarmoebi xSirad iyeneben sesxebis da aqciebis gamoSvebis politikas
biznesis saqmianobis dafinansebis wyarod. Sesabamisad, warmoiqmneba
saprocento xarjebis dafarvisa da aqcionerebze dividendebis gacemis
riskebi. riskis es saxeobebi sawarmos finansur riskebs miekuTvneba.
Tanamedrove ekonomikur Teoriasa da prqatikaSi, sawarmos Siga
riskebis gazomvis mizniT leverijis (Leverage) koeficientebi gamoiyeneba.
13.2. saoperacio leverijis analizi
leveriji, rogorc riskis maxasiTebeli, zogadad biznesis
danaxarjebisa da dafinansebis struqturis cvlilebebisagan
mosalodneli safrTxeebis simZimes niSnavs. ganasxvaveben saoperacio da
finansur leverijs.
saoperacio leveriji dakavSirebulia mudmivi saoperacio xarjebis
arebobasTan da axasiaTebs wamoebasa da realizaciis procesebSi arsebul
riskebs. saoperacio riski Seicavs mudmivi xarjebis, kerZod, warmoebis
marTvisa da momsaxurebis xarjebis araefeqtianad gamoyenebis SesaZlo
risks, rac mosalodneli mogebis SemcirebaSi aisaxeba. saoperacio
riski aris igive samewarmeo anu sameurneo riski.
Cven veyrdnobiT da viziarebT koncefcias, rom riskis koeficienti
roca erTze maRalia, maSasadame, riski arsebobs. erTamde riski ar
arsebobs. aseT midgomas wesrigi Seaqvs riskebis koeficientebis
gaazrebasa da praqtikul gamoyenebaSi. magram, leverijis yvela
koeficienti am moTxovnas ar akmayofilebs.
ekonomikur literaturaSi saoperacio leverijis (DOL) ramdenime
maCvenebelia cnobili. [6. gv: 458-462]. esenia:
mudmivi xarjebi (FC) saoperacio leverijis done (sl1) DOL1 = -----------------------------------------; (13.2.1) cvalebadi xarjebi (VC) koeficienti 13.2.1. - roca erTis tolia, riski ar arsebobs. erTis
zemoT ukve riskis maniSnebelia. Tumca, SesaZloa arsebobdes situacia,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
299
roca igi erTze maRalia, magram mudmivi xarjebi ukve dfarulia. am
koeficients danaxarjebis organuli Sedgeniloba SeiZleba vuwodoT. misi
zrda biznesriskis zrdas iwvevs.
mudmivi xarjebi (FC)
sl2 (DOL2 )= --------------------------------- (13.2.2)
saoperacio xarjebi (OC)
mecnier-ekonomistebi 13.2.2. koeficientsac leverijis koeficients
uwodeben, magram igi arasodes ar iqneba erTis toli, vinaidan
warmoebis procesSi, yovelTvis arsebobs cvalebadi xarjebi. amitom,
mudmivi xarjebi verasodes gadaaWarbebs saoperacio xarjebs.
Sesabamisad, koeficienti (sl2) verasodes ver iqneba erTze maRali.
maSasadame, SeuZlebelia dadgenil iqnas, mis romel doneze arsebobs
riski. es koeficienti axasiaTebs mudmivi xarjebis xvedriTi wils
saoperacio xarjebSi, romelic sasurvelia, dinamikaSi ar izrdebodes.
igi gavlenas moaxdens saoperacio riskze. amdenad, me-2 koeficinetic
unda CaiTvalos, rom saoperacio riskze moqmedi faqtoria.
mudmivi xarjebi (FC)
sl3 (DOL3) = -----------------------------------; (13.2.3) Semosavali (Income of Sale)
es koeficienti realurad aris mudmivi xarjebis gamoyenebis
efeqtianobis erT-erTi maCvenebeli. igi aCvenebs, ramdeni TeTri mudmivi
xarjia gaweuli yoveli erTi laris Semosavalze. igi rac ufro
naklebi iqneba erTze, miT ufro dadebiT movlenas warmoadgens. ase,
rom riskis gamzom maCveneblad verc igi CaiTvleba, Tumca riskebze
gavlenas moaxdens.
mudmivi xarjebi (FC)
sl4 (DOL) = ----------------------------------; (13.2.4)
saoperacio mogeba (EBIT)
saoperacio mogebas, ucxour ekonomikur literturaSi, agreTve
uwodeben - mogebas procentisa da mogebis gadasaxadis gadaxdamde (EBIT).
es koeficinti axasiaTebs ramdeni TeTri mudmivi xarjia gaweuli
yoveli erTi laris saoperacio mogebis misaRebad. igi rac ufro
dabali iqneba erTze, niSnavs rom miT ufro efeqtianad gamoiyeneba
mudmivi xarjebi da maSasadame, miT ufro mcire iqneba saoperacio
(samewarmeo) riski. vinaidan saoperacio mogeba Semosavlebsa da
saoperacio xarjebs Soris sxvaobaa, xolo, es ukanaskneli, mudmivi da
cvalebadi xarjebisagan Sedgeba da aseve, saoperacio mogeba saoperacio
anu ZiriTadi saqmianobis yvlaze zogadi finansuri Sedegia,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
300
koeficienti (sl4) adre ganxilul maCveneblebs Soris, yvelaze
kompleqsuri xasiaTis maCvenebelia.
saoperacio mogebis (EBIT) procentuli cvlileba
sl5 (DOL3) = ------------------------------------------------------------------------; (13.2.5)
amonagebis (S) procentuli cvlileba
mecnier-ekonomistebi weren, rom kompaniis saoperacio mogebis
mgrZnobelobis xarisxis sazoms gayidvebis cvlilebis mimarT, ewodeba
operaciuli leverijis done (7. gv.458).
kvlevebi adastureben, rom mudmivi saoperacio xarjebis arsebobis
gamo realizaciidan miRebuli Semosavlebis (gayidvebis) procentuli
cvlileba iwvevs proporciulze ufro met cvlilebas saoperacio
mogebaSi. magram, vfiqrobT, am maCvenebelsac (13.2.5) ver vuwodebT
leverijis anu riskis koeficients. igi axasiaTebs korelacias
Semosavlebsa da saoperacio mogebis procentul cvlilebebs Soris,
romlis analizi metad sainteresoa dagegmvis stadiaze,
gadawyvetilebebis misaRebad, Tu ra moculobis Semosavlebia saWiro
sasurveli saoperacio mogebis misaRebad.
ganxiluli koeficientebidan, saoperacio riskis yvelaze zogad
maCveneblad, mxolod mudmivi xarjebisa da saoperacio mogebis fardoba
- unda CaiTvalos. danarCeni maCvneblebi saoperacio riskebze moqmedi
faqtorebia. Cveni Tvalsazrisis damtkicebis mizniT Catarebul iqna
Sesabamisi gaangariSebebi (ix. cxrili 13.2.1). davuSvaT, sam pirobiT
sawarmos gaaCnia Semdegi maCveneblebi:
cxrili 13.2.1
saoperacio leverijis koeficientebi
maCveneblebi
N1
sawarmo
N2
sawarmo
N3
sawarmo
Semosavali realizaciidan
Saoperacio xarjebi:
cvalebadi xarjebi
mudmivi xarjebi
-------------------------
jami
saoperacio mogeba saoperacio leverijis koeficientebi:
1. FC/VC
2. FC/OC
3. FC/ S
4. FC/EBIT
15 000
6 000
6 000
---------
12 000
3 000
1,0
0,5
0,4
2,0
15 000
8 000
4 000
-------
12 000
3 000
0,5
0,33
0,27
1,33
15 000
4 000
8 000
---------
12 000
3 000
2,0
0,67
0,53
2,67
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
301
SegaxsenebT, rom cvalebadia xarji, romelic damzadebuli produqciis
raodenobis proporciulad icvleba. anu, ramdenjerac gaizrdeba
produqciis gamoSveba, imdenjerve Seicvleba es xarjebi da piriqiT:
ramdenjerac Semcirdeba produqciis gamoSvea, cvalebadi xarjebi
imdenjer Semcirdeba. xolo, mudmivia xarjebi, romlebic produqciis
raodenobis proporciulad ar icvleba. zogjer ki saerTod ar reagireben
masze.
amrigad, pirveli cxrilSi samive sawarmos Semosavlebi, saoperacio
xarjebis saerTo moculoba da saoperacio mogebis maCveneblebi
erTnairia, maSasadame, maTi procentuli cvlileba saerTod ar arsebobs,
magram, saoperacio leverijis koeficientebi gansxvavebulia. pirveli
koeficientis mixedviT, saoperacio riski mxolod mesame sawarmoSi
arsebobs, meore koeficienti mesame sawarmoSi yvelaze maRalia, magram
erTze dabalia da SeuZlebelia dadgindes, rodis aris misi done saSiSi.
mesame koeficienti aseve, yovelTvis erTze naklebi iqneba, magram
SeuZleblia axsna imisa, romelia misi minimaluri done. meoTxe
koeficienti, samive sawarmoSi erTze maRalia.
leverijis oTxive koeficientebis gansxvaveba gamowveulia
danaxarjebis gansxvavebuli struqturiT. xolo, im moTxovnas, rom
riskis koeficienti riskis arsebobis SemTxvevaSi riskis zogad
maCveneblad mudmivi xarjebisa da saoperacio mogebis fardobis
koeficienti (FC/EBIT) SeiZleba CaiTvalos, romelSic asaxulia mudmivi
da cvalebadi xarjebis struqturul cvlilebebTan dakavSirebuli
riskebi, warmoebis usafrTxoebis diapazonis SerCevis riski da aseve,
saoperacio mogebis damokidebuleba zRvrul mogebasTan. es koeficienti
erTze dabali an erTis toli unda iyos. erTis zemoT ki saoperacio
riskis maCvenebelia [5.gv. 139].
zemoT motanili yvela gaangariSebiT is WeSmaritebac dasturdeba,
rom riskebis miuxedavad mogebis miRebis SesaZlebloba yovelTvis
arsebobs. amitomac midian mewarmeebi riskze. amasTan, menejmenti unda
cdilobdes maRali korelacia ar iyos saoperacio mogebasa da
Semosavlebs Soris, radgan Semosavlebis mcire cvlilebamac ki SeiZleba
didi saoperacio danakargi gamoiwvios.
saoperacio leverijis analizs cxadia informaciis gare
momxmareblebi ver Caatareben. amisTvis gamoqveynebuli finansuri
angariSgebis informacia sakmarisi araa. magram, sawarmoebis menejments,
rogorc cnobilia informaciis mopovebis problema ara aqvs saaoperacio
leverijis analizi rom Caataros da aucilebelic aris.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
302
13.3. finansuri leverijis arsi da analizis meTodika
finansuri leveriji ikvlevs kompaniis sesxebsa da saaqcio kapitals
Soris Tanafardobis kavSirs finansur SedegebTan. sawarmos aqtivebisa da
pasivebis struqturis optimizacia mogebis gadidebis mizniT, cnobilia,
rogorc finansuri leverijis koncefcia.
pirdapiri mniSvnelobiT leveriji iseT Zalas niSnavs, romlis meSveobiT
SesaZlebelia sakmaod mZime da gansxvavebuli sagnebis Sereva. ekonomikaSi
leveriji warmoadgens iseT faqtors (Zalas), romlis mcire cvlilebam
SesaZloa Sedegobrivi maCveneblebis mniSvnelovani cvlileba gamoiwvios.
finansuri leveriji martivad, sesxebis simZimes niSnavs.
finansuri leverijis done izrdeba maSin, roca izrdeba nebismieri
nasesxebi saxsrebis wili. aseT dros izrdeba sakuTari kapitalis
(rentabelobis) variaciuli gaqaneba (meryeoba) da finansuri riski.
leverijis koeficientis zrda, saoperaci leverijis msgavsad, erTis
zemoT, riskis zrdas niSnavs.
finansuri leverijis koeficientebia:
kapitalis leveriji – aqtivebis, sakuTari kapitalisa da jamuri
leveriji;
procentis leveriji.
leverijis yvela koeficienti erTsa da imave sidides zomavs, magram
SedarebisaTvis arsebiTia rom mudmivad moxdes erTxel SerCeuli
koeficientis gamoyeneba.
pirveli jgufis leverijis koeficientebia: (fl1) finansuri leveriji = aqtivebi / sakuTari kapitali (13.3.1) saanalizo sawarmos magaliTze: fl1 = 36130 / 18160 = 1,99 anu 199%; saanalizo sawarmoSi marTlac, sakuTari kapitalis wili dabalia (50%).
rac ufro meti iqneba aqtivebi sakuTar kapitalze, miT ufro maRali iqneba
nasesxebi kapitalis wili da maSasadame finansuri riskic izrdeba.
es koeficienti SeiZleba or faqtor-maCveneblad daiSalos: aqtivebi mogeba %-is gadaxdamde mogeba % da gadas.gadaxdamde ----------------------------- = ------------------------------------------- : -----------------------------------------------------; (13.3.1) sakuTari kapitali sakuTari kapitali aqtivebi
pirveli faqtoria sakuTari kapitalis ukugeba, romlis zrda finansur
riskebs zrdis, radgan sakuTari kapitalis moculoba mcirdeba. mogeba % da gadasaxadis gadaxdamde A finansuri leveriji = ------------------------------------------------------------------ (13.3.2) (fl2) mogeba dabegvramde
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
303
saanalizo sawarmos magaliTze: fl2 = (14140 + 200) / 13120 = 1,09 anu 109%; es koeficienti aCvenebs ramdenjer aRemateba saoperacio mogeba dasabegri
mogebis maCvenebels. koeficientis maqsimaluri sazRvari erTis tolia. rac
meti iqneba moziduli grZelvadiani sesxebi, miT metia gadasaxdeli
procentis sidide, miT meti iqneba saoperacio mogeba wliur mogebaze da miT
meti iqneba leverijis donec. amdenad, moziduli saxsrebis wilis amaRleba
leverijs maRla swevs. A(fl3) finansuri leveriji (kapitalis leveriji) = (13.3.3) = (sakuTari kapitali+ grZelv.sesxiebi) / (sakuTari kapitali _ priv.saaqcio kapit.) Cvens magaliTze: fl3 = (18160+7040) / (18160 – 3000) = 1,66 anu 168 %; (fl4) jamuri finansuri leveriji = P sakuTari kapitali_sak.sabr.saxsr.+ grZelv. sesxebi F = --------------------------------------------------------------------------------- ; (13.3.4) jamuri permanentuli kapitali (sakuTari kapitali + grZelvadiani sesxebi) wminda mogebis cvlilebis tempi %-ad A (fl5) finansuri leverijis done = -------------------------------------------------------------------; (13.3.5) saoperaci mogebis cvlilebis tempi %-ad (saproc. xarji + priv. aqciebis dividend) P(fl6) procentis saerTo leveriji = -----------------------------------------------------------------------: (13.3.6) (mogeba dabgvramde + saprocento xarji)
vinaidan, privilegirebuli aqciis mflobelebs dividendi garantirebuli
aqvT, amitom igi kompaniisaTvis, pasuxismgeblobebis TvalsazrisiT,
valdebulebebis tolfasi xdeba. procentis leveriji sanam erTs ar
gadaaWarbebs, procentis dafarvis riski ar iarsebebs.
maSasadame, mecnier ekonomistebi, yvela dasaxelebul koeficients
finansuri leverijis koeficientebs uwodeben. Cveni azriT, maT Soris riskis
zogadi maCvenebelic unda arsebobdes.
rogorc ukve aRvniSneT, menejmentma analizSi yvela koeficienti SeiZleba
gamoiyenos an romelime maTgani mudmivad airCios. arsebiTia is, rom
leverijis arsebobas pirdapiri efeqti gaaCnia aqcionerebis ukugebis
cvalebadobaze anu riskze.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
304
sademonstracio magaliTi: Mmocemulia ori kompaniis informacia, romelTacAkapitalis sxvadasxva struqtura
da mogebis erTi da igive maCveneblebi aqvT. cxrili 13.3.1. I sawarmo II sawarmo Ddafinansebis wyaroebi: 10%-iani grZlevadiani valdebulebebi 10 000 0 Cveulebrivi saaqcio kapitali da rezervebi 40 000 50 000 -------------------------------------------- ---------------- ------------- jami 50 000 50 000 Ppirvel wels mogeba %-is gamoklebamde iyo 7000 l mogebis gamoyeneba: saprocento xarji 1 000 0 Cv. Aaqciebze dividendi 6 000 7 000 ------------ ----------- 7 000 7 000 Mmeore wels mogeba davuSvaT gaormagda: 14000 l mogebis ganawileba: saprocento xarji 1 000 0 Cv. aqciebis dividendze 13 000 14 000 ------------ ------------ 14 000 14 000 Cveulebrivi aqciis mflobelTa Semosavlis zrda (13000/6000) 2,2-jer 2-jer Lleveriji 14000/13000 = 1,08 14000/14000 = 1 motanil magaliTze, Semosavlebi ufro metad gaizarda maRali leverijis
mqone kompaniaSi. meore kompaniaSi efeqti kidev ufro gauaresdeboda, Tu
mogeba Semcirdeboda. Aamitom, maRali leverijis mqone kompaniebis
Cveulebrivi aqciebis SeZena ufro mimzidvelia, vidre iseTi kompaniebisagan,
sadac leveriji dabalia.
Frogorc naxeT, finansuri leverijis kategoria dakavSirebulia finansur
riskTan, romelic arsebobs grZelvadian sesxebze procentis gadaxdisaTvis
saWiro saxsrebis SesaZlo ukmarisobis gamo. Ffinansuri leverijis zrda
mocemuli sawarmos finansuri riskis zrdas moaswavebs. Ees vlindeba masSi,
rom or erTgvarovan sawarmos, romelTac warmoebis erTnairi moculoba
gaaCniaT, warmoebis Tanabari zrdis SemTvevaSi mogeba ganxvavebuli eqnebaT,
kapitalis gansxvavebuli struqturi gamo.
sawarmoSi, romelic mTlianad sakuTari saxsrebiTaa dafinansebuli,
finansuri leveriji erTis tolia. aseT SemTxvevaSi amboben rom finansuri
riski ar arsebobs. xolo wminda mogebis cvlileba mTlianad realizaciis
moculobis cvlilebiT anu sawarmoo pirobebiT ganisazRvreba.
motanili saanalizo sawarmos magaliTze warmodgenilia finansuri riskis
SedarebiTi analizi kapitalis sxvadasxva struqturis dros (ix. cxrili
13.3.3). buRaltruli balansis safuZvelze gamoiTvleba mTliani grZelevadiani
anu permanentuli kapitali.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
305
cxrili 13.3.2. sakuTari kapitali 18 160 sakuTari sabrunavi saxsrebi (2270) ------------------------------ ------------- grZelvadiani sakuTari kapitali 15 890 grZelvadiani sesxi 7 040 -------------------------------------------- ------------- sul grZelvadiani wyaroebi 22 930
ganvixilavT, kapitalis sxvadasxva sruqturas. cxrili 13.3.3. kapitalis sxvadasxva struqtura da saprocento xarjebi
maCveneblebi sesxebis wili grZelvadian wyaroebSi 0 % 26,3 % 50 %
sakuTari wyaroebi grZelvadiani sesxebi ------------------------------------------------------- sul dafinansebis wyaroebi saprocento ganakveTi wliuri saprocento xarji
22 040 0 ----------------- 22 040 - -
18 160 5 800 ---------------- 22 040 15 870
11 020 11 020 --------------- 22 040 15 1653
rogorc xedavT, saprocento xarjebis sidideze, garda saprocento
ganakveTisa, gavlnas axdens dafinansebis wyaroebis struqturac.
Sesabamisad, Seicvleba mogebac da sakuTari kapitalis rentabeloba.
vaCvenoT igi magaliTze. ganvixiloT ori alternativa: pirveli, arsebuli
viTarebis mixedviT da meore, davuSvaT kompania `kolxeTis~ menejments (ix.
cxrili 13.3.4) surs mogebis 10%-iT gazrda. cxrili 13.3.4. sawarmos dafinansebis grZelvadiani wyaroebis struqturis cvlilebis kavSiri sakuTari kapitalis rentabelobasTan
maCveneblebi 0 % 26,3 % 50 % I II I II I II
mogeba % da gadasaxadis gadaxdamde
saprocento xarji (15%) -------------------------------------- mogeba dabegvramde
mogebis gadasaxadi (18%) ------------------------------------------ wminda mogeba
sakuT.kapitalis rentabeloba
finansuri leveriji
sakuTari kapitalis rentabe- lobis variaciuli gaqaneba
14 340 0 --------- 14 340 (2581) --------- 11 759 53,3% 1,0 5,7 (58,7- 53,3)
15 774 0 ---------- 15 774 (2839) ----------- 12 935 58,7% 1,0
14 340 (870) ---------- 13 470 (2425) ---------- 11 045 60,8% 1,065 6,5
15 774 (870) ---------- 14 904 (2683) ----------- 12 221 67,3% 1,058
14 340 (1653) ---------- 12 687 (2284) --------- 10 403 94,4% 1,13 10,6
15 774 (1653) -------- 14 121 (2542) -------- 11 579 105% 1,117
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
306
amrigad, rogorc gaangariSebebidan Cans, rac ufro maRalia moziduli kapitalis xvedriTi wili dafinansebis wyaroebSi, sakuTari kapitalis rentabeloba miT ufro dabalia, misi variaciuli gaqaneba or alternativas Soris gaizarda da riskic izrdeba. maSasadame, maRali operaciuli leverijis mqone kompanias eqneba ufro
maRali cvlileba mogebaSi, vidre gayidvebSi. Aarsebobs kavSiri finansur da operaciul leverijs Soris. Tuki kompaniis
gayidvebi icvleba, aqcionerTa ukugebis saukeTeso cvalebadoba ganisazRvreba operaciuli leverijis donis mixedviT, romelic gansazRvravs `%-mde mogebis~ (EBIT) cvlilebas, romelic `gaZlierebulia~ finansuri leverijis donis mixedviT. Kkombinirebuli leverijis maCvenebeli ki Semdegnairad gamoiTvleba: wminda mogebis procentuli cvlileba Kkombinirebuli leveriji = ----------------------------------------------------------------------------------- realizaciis %-uli cvlileba
amrigad, Tu sawarmos gaaCnia maRali operaciuli leveriji, maSin, Tuki
gayidvebis done Zalian stabiluri araa, igi amjobinebs finansuri leverijis
Tavidan acilebas da piriqiT.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. ras niSnavs saoperacio leveriji;
2. ras niSnavs finansuri leveriji; 3. CamoTvaleT saoaperacio leverijis koeficientebi;
4. CamoTvaleT kapitalis leverijis koeficientebi;
5. CamoTvaleT mogebis leverijis koeficientebi.
t e s t e b i 1. biznesis riski aris:
a. molodini imisa, rom sawarmo miiRebs ufro maRal mogebas
dagegmilTan SedarebiT
b. saSiSroeba imisa, rom sawarmo naxavs zarals damatebiTi xarjebis
saxiT an miiRebs nakleb Semosavals, dagegmilTan SedarebiT
g. ramdenime altarnatividan arCevanis gakeTeba
2. saoperacio leveriji aris:
a. mudmivi da cvalebadi xarjebis TanafardobasTan dakavSirebuli riski
b. mimdinare da grZelvadiani aqtivebis Tanafardobis riski
g. sesxebTn dakavSirebuli riski
3. sawarmos mimdinare TveSi mudmivi xarjebi 45000, cvalebadi xarjebi 42500 da
Semosavali realizaciidan 67900 lars Seadgens.
ras udris saoperacio leveriji:
a. 1,06
b. 0,94
g. 1,21
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
307
4. sawarmos aqtivebi 115500, sakuTari kapitali 54000 da valdebulebebi 61500
laria. ras udris finansuri leveriji:
a. 1,88
b. 2,14
g. 1,00
5. finansuri leveriji safrTxis Semcvelia, roca finansuri leverijis
koeficienti:
a. erTze naklebia
b. erTze metia
g. erTis tolia
amocanebi
amocana 13.1.
mocemulia sami sawarmos informacia, romelTac aqtivebis dafinansebis
wyaroebis mTliani sidide erTaniri aqvT
mCveneblebi
sesxebsi wili dafinansebaSi
0 27% 50%
sakuTari kapitali
aRebuli sesxebi
--------------------------
sul dafinanseba
Semosavali realizaciidan
realiz. produqciis TviTRirebuleba
saprocento xarjebi (15%)
80000
-
------------
80000
95000
85000
-
58500
21600
-----------
80000
95000
85000
3240
40000
40000
------------
80000
95000
85000
6000
moTxovna: samive sawarmos mixedviT gamoTvaleT dafinansebis wyaroebis
struqtura, moamzadeT mogeba/zaralis angariSgeba, gamoTvaleT sakuTari
kapitalis ukugebis (wminda mogeba /sakuTari kapitali) da finansuri leveriji
(saoperacio mogeba/wminda mogeba) maCveneblebi samive sawarmoSi. gaakeTeT
Sesabamisi komentarebi.
amocana 13.2.
erT-erTi kompaniis finansuri angariSgebis mimdinanre da wina wlis
informaciis safuZvelze gamoTvlil finansuri leverijis koeficents da masze
moqmedi faqtorebs aqvT Sedegi mniSvnelobebi:
wina weli mimdinare weli
aqtivebi / sakuTari kapitali - 1,833 1,875
aqtivebi / Semosavali - 2,037 1,7647
Semosavali / mogeba - 4,1538 4,25
sakuTari kapitali / mogeba - 4,6154 4,0
moTxovna: gazomeT finansuri leverijis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena
jaWvuri Casmis xerxiT qvemoT mtanili faqtoruli modelis safuZvelze da
gaakeTeT Sesbamisi daskvnebi.
aqtivi/sak.kap = (aqtivi/Semos.) * (Semos. / mogeba) : (sak.kap. / mogeba)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
308
amocana 13.3.
arsebobs Semdegi informacia: I w II w mogeba dabegvramde 7200 9400 saprocento xarjebi 2400 3800 moTxovna:
1. gamoTvaleT finansuri leverijis koeficienti; 2. gazomeT gadaxraze moqmedi faqtorebi Semdegi mwkrivis safuZvelze
mogeba %-mde mogeba %-mde sa-% xarjebi -------------------------------- = ---------------------------- * ---------------------------------- mogeba dabegvramde sa-% xarjebi mogeba dabegvramde
(mogeba %-mde niSnavs mogebas, saprocento xarjebis dafarvamde) amocana 13.4. kompanias gaaCnia Semdegi informacia: gayidvebi 70000 danaxarjebi: mudmivi 15000 cvladi 25000 mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde (saoperacio mogeba) 30000 laria.
amasTan, aRebulia gZelvadiani sesxi 20000 lari wliurad 20%-iani ganakveTiT da
gamoSvebulia obligaciebi 10000 laris, wliurad 10%-iani ganakveTiT.
moTxovna: gamoTvaleT operaciuli, finansuri da kombinirebuli leverijis koeficientebi Semdegi formulebiT: operaciuli leveriji = %-mde mogebis cvlileba / realizaciis %-uli cvlileba; finansuri leveriji = wminda mogebis %-uli cvlileba / %-mde mogebis procentuli cvlileba; kombinirebuli leveriji = wminda mogebis %-uli cvlileba / realizaciis %-uli cvlileba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
309
Tavi 14. sawarmos mosalodneli
gakotrebis mravalfaqtoriani
modelebis analizi
komkurentul garemoSi finansuri stabilurobis
SenarCunebisaTvis sawarmoTa menejmentma unda
SeZlos winaswar ganWvritos, mis sawarmos
finansuri safrTxe xom ar emuqreba momavali sami
wlis ganmavlobaSi mainc. mecnier-ekonomistebi
didixania muSaoben iseTi faqtoruli modelis
Seqmnaze, romelic daexmareba sawarmoebs ramdenime wliT adre gamoicnon
mosalodneli finansur safrTxe da prevenciuli RonisZiebebi gaataron.
mocemul TavSi ganxiluli iqneba Semdegi sakiTxebi:
alTmanis marvalfaqtoriani modeli;
fulmeris modeli;
springeiTis faqtoruli modeli da biveris modeli.
14.1. alTmanis mravalfaqtoriani modelis
analizi
dasavleTis cnobilma ekonomistma, profesorma eduard alTmanma
Seiswavla im samrewvelo kompaniebis finansuri mdgomareoba, romlebic 1946-
1965 wlebSi gakotrdnen. Catarebuli gamokvlevebis safuZvelze man aago
kreditunarianobis indeqsis modeli (Z), romelsac Semdegi saxe aqvs:
Z = 3,3 k1 + 1,0 k2+ 0,6 k3 + 1,4 k4 + 1,2 k5 (14.1.1.)
sadac:
k1 = mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde / mTeli aqtivebi k2 = amonagebi realizaciidan / mTeli aqtivebi k3 = sakuTari kapitali / moziduli kapitali k4 = dagrovili gaunawilebeli mogeba / mTeli aqtivebi k 5 = sakaTari sabrunavi saxsrebi (sss) / mTeli aqtivebi
alTmanis kreditunarianobis indeqsis minimaluri done aris 2,675. Tuki
indeqsi masze dabali aRmoCnda, sawarmos 2-3 weliwadSi gakotreba elodeba
saTanado RonisZiebebis gatarebis gareSe. roca z>2,675, maSin sawarmos
uaxloes momavalSi finansuri safrTxe ar emuqreba.
Cvens mier aRebuli pirobiTi sawarmos `kolxeTis~ magaliTze
ganxiluli kreditunarianobis indeqsi 5,117 aRmoCnda, rac imaze miuTiTebs,
rom miuxedavad bolo ori wlis arastabiluri finansuri mdgomarobisa da
saerTo likvidurobis koficientis permanentulad dabali donisa, mas
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
310
uaxloes sam weliwadSi gakotrebis safrTxe ar emuqreba. Tumca
aucilebelia finansuri arastabilurobis Tavidan acilebis RonisZiebebis
gatareba.
Z= 3,3 * 14340/36130 + 95690/36130 + 0,6 * 18160/17970 + 1,4 * 0/36130 + 1,2 * 2270/36130=
= 3,3 * 0,3969 + 2,6485 + 0,6 * 1,0106 + 1,4 * 0 + 1,2 * 0,0628 =
= 1,3098 + 2,6485 + 0,6064 + 0,0754 = 4,6401
am modelis xarvezad SeiZleba CaiTvalos is, rom gaunawilebeli mogeba
yovelTvis ar arsebobs. amitom ukeTesia mogebidan Seqmnili rezervbis
maCvenebeli iqnas gamoyenebuli gaunawilebl mogebasTan erTad. miT ufro,
mogebis gadasaxadis axali modelis mixedviT, saqarTveloSi gaunawilebeli
mogeba aRar iarsebebs.
am xarvezs asworebs alTmanis modificirebuli formula, romelsac
Semdegi saxe aqvs:
Z = 0,717 k1 + 0,847 k2 + 3,107 k3 + 0,42 k4 + 0,995 k5 ; sadac,
K1 – aris wminda sabrunavi kapitali (igive sss) fardoba aqtivebTan;
K K2 – aris sarezervo kapitalisa [(mogebidan Seqmnili rezervebis da
gaunawilebeli mogebis (zaralis) jamis] fardoba aqtivebTan;
K3 - saoperacio mogebis (zaralis) fardoba aqtivebTan;
K4 - sakuTari kapitalis fardoba valdebulebebTan (gadafasebis rezervis
gareSe);
K5 - amonagebis fardoba aqtivebTan.
roca, Z < 1,23 gakotrebis didi albaToba arsebobs;
1,23 < Z < 2,9 gaurkvevlobis area;
Z > 2,9 arsebobs gakotrebis mcire albaToba.
prognozis saimedoobis xarisxi Seadgens: 1 wlamde - 88%, 2 wlamde -
66%, or welze zemoT – 29%.
gamocdaze modificirebuli formula mocemuli iqneba. Tqven
mogeTxovebaT maCveneblebis zepirad codna.
Z = 0,717 * 2270/36130 + 0,847 * 5920/36130 + 3,107 * 14140/36130 + 0,42 * 17660/17970 +
+ 0,995 * 95690/36130 =
= 0,717 * 0,0628 + 0,847 * 0,1639 + 3,107 * 0,3914 + 0,42 * 0,9827 + 0,995 *2,6484 = = 0,045 + 0,1388 + 1,2161 + 0,4127 + 2,6352 = 4,4478
amrigad, rogorc gamoTvlebi aCveneben, Sedegebi orive modelis
mixedviT erTmaneTTan Zalian axlosaa da TiTqmis orjer metia zRvrul
doneze (2,9). amdenad, ganxilul saanalizo sawarmos gakotrebis Zalian
dabali albaToba aqvs.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
311
sawarmos SesaZlo gakotrebis mizezebia:
mudmivi arsebiTi danakargebi ZiriTadi sameurneo saqmianobis
procesSi;
vadagadacilebuli kreditoruli davalianebebi;
vadagadacilebuli debitoruli davalianebebis Zalian maRali
xvdriTi wili;
moklevadiani sesxebis gadaWarbebuli gamoyeneba grZelvadiani
aqtivebis dafinansebisaTvis;
likvidurobis saerTo koeficientis mudmivi dabali done;
sakuTari sabrunavi saxsrebis permanentuli ukmarisoba;
nasesxebi saxsrebis wilis gamudmebuli zrda dafinansebis
wyaroebSi;
reinvestirebis araswori politika
investorebis, kreditorebis da aqcionerebis winaSe
valdebulebebis gamudmebuli Seusrulebloba;
sawarmoo maragebis naSTebis gaumarTlebeli zrda da Cawolili
saqonlis arseboba;
sabanko dawesebulebebTan daZabuli urTierTobebis arseboba;
araxelsayreli pirobebiT dafinansebis axali wyaroebis
mozidva;
ZiriTad saqmianobaSi didi raodenobiT vadagadacilebuli da
teqnikurad CamorCenili mowyobilobebis gamoyeneba;
gZelvadiani kontraqtebis potenciuri danakargebi;
SekveTebis porTfelSi arasusurveli cvlilebebi.
Ggarda amisa, arseboben iseTi faqtorebi, romlebic uSualod ar
iwveven sawarmoTa mimdinare finansuri mdgomareobis gamwvavebas, magram
isini mianiSneben, rom garkveul pirobebSi mdgomareoba SeiZleba gauaresdes.
esenia:
marTvis aparatis mTavari, wamyvani TanamSromlebis dakargva;
warmoebis procesis iZulebiTi Sewyveta da araritmuloba;
dasaqmebuli personalis arasakmarisi daintereseba sawarmos
finansuri SedegebiT;
sawarmos saqmianobis arasakmarisi diversifikacia anu sawarmos
finansuri Sedegebis zomaze metad damokidebuleba erT konkretul
proeqtze;
axali proeqtebis momgebianobis gadaWarbebuli Sefaseba;
sawarmos monawileoba sasamarTlo garCevebSi, gauTvaliswinebeli
SedegebiT;
mTavari kontragentebis (partniorebis) dakargva;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
312
sawarmos ganuwyveteli teqnikuri da teqnologiuri ganaxlebis
aucileblobis araswori Sefaseba;
araefeqturi grZelvadiani xelSekrulebebi.
yvela CamoTvlili faqtori Seswavlil da ganxilul unda iqnes
sawarmoTa finansuri menejmentisa da direqtorTa sabWos (agreTve
mflobelTa) mier da ganxorcieldes adekvaturi RonisZiebebi. Sedegad,
garantirebuli iqneba sawarmoTa finansuri usafrTxoeba da sabolood,
makroekonomikuri stabiluroba.
14.2. fulmeris mravalfaqtoriani
modeli
fulmeris mier 1984 wels agebul iqna sawarmos gakotrebis
prognozirebis cxra faqtoriani modeli mcire sawarmoebisatvis (maT Soris
restornebisaTvis).
H = 5,528(V1) + 0,212(V2) + 0,073(V3) + 1,270(V4) - 0,120(V5) + 2,335(V6) + 0,575(V7) +
+ 1,083(V8) + 0,894(V9) – 6,075 (14.2.1)
Tu H < 0, sawarmo gakotrebulia .
V1 = gaunawilebeli mogeba/mTliani aqtivebis saS. naSTi – (4060/30470) V2 = Semosavali realizaciidan / mTliani aqtivebis saS. naSTi – (95690/30470) V 3= saoperacio mogeba /saaqcio kapitalis saS. naSTi – (14140/9590) V4 = saoperacio saqm-dan miRebuli fuli / valdeb. saS. naSTi - (13430/14880) V 5= mTliani vald. saS. naSTi / sakuTari kapitalis saS. naSTi – (14880/15590) V6 = mimdinare valdebulebis saS. naSTi / aqtivebis saS. naSTi – (8860/30470)
V7 = grZelvadiani aqtivebis saS. naSTi / aqtivebis saS. naSTi – (18685/30470)
V8 = sss / mTliani valdeb. saS. naSTi – ( 2805/14880) V9 = saoperacio mogeba/saprocento xarjebi – (14140/1220)
CamoTvlili koeficientebis gamosaTvlelad saWiroa finansuri angariSgebis
informacia. fulmeris modelis mixedviT, sawarmo unda Sefasdes
gakotrebulad, Tu (H) koeficienti nulze naklebia da ar unda Sefasdes
gakotrebulad, Tu es koeficienti nuls udris. es modeli savaraudo
modelia. jami zustad 100%-is toli ar iqneba. miuxedavad amisa, modeli
SeiZleba sawarmos xelmZRvanelobis mier gamoyenebul iqnas imis gasagebad,
rogori maragi iqneba ufro metad an ufro naklebad saSiSi. am
koeficientis gamoTvla, misi avtoris azriT, wina sami wlis informaciis
safuZvelze ufro saimedoa.
cxrilSi 14.2.1. mocemuli sanalizo sawarmos maCvenebelbis safuZvelze
gamoTvlilia saWiro koeficientebi.
H = 5,528 * 0,1332 + 0,212 * 3,1405 + 0,073 * 1,4745 + 1,270 * 0,9026 + 0,120 * 0,9545
+ 2,335 * 0,2908 + 0,575 * 0,6132 + 1,083 * 0,1885 + 0,894 * 11,5902 – 6,075 =
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
313
= 0,73633 + 0,66579 + 0,10764 + 1,1463 + 0,11454 + 0,67902 + 0,35259 + 0,20415 +
+ 11,59016 – 6,075 = 9,5215
cxrili 14.2.1.
maCvenebelebi fulmeris mravalfaqtoriani modelisaTvis
maCveneblebi Tanxa aT,l
1. mTliani aqtivebis saSualo naSTi
2. saaqcio kaptalis saSualo naSTi
3. sakuTari kapitalis saSualo naSTi
4. valdebulebebis saSualo naSTi
5. mimdinare valdebulebebis saSualo naSTi
6. grZelvadiani aqtivebis saSualo naSTi
7. sakuTari sabrunavi saSualebebi (sss)
8. Semosavali realizaciidan
9. saoperacio mogeba
10. saprocento xarjebi
11. gaunawilebeli mogebis (rezervebis) saSualo naSTi
12. saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli
30470
9590
15590
14880
8860
18685
2805
95690
14140
1220
4060
13430
maSasadame, rogorc gamoTvlebma aCvena, H metia nulze, rac imaze
miuTiTebs, rom saanalizo sawarmo finansurad usafrTxoa. H koeficientis
maRali done ZiriTadad gamowveulia imiT, rom sawarmoSi saprocento
xarjebi dabalia. igi saoperacio mogebis mxolod 8,6%-s Seadgens.
14.3. springeiTis modeli
springeiTis modeli naklebi maCveneblebis gamoyenebiT axdens sawarmos
gakotrebis prognozirebas. modelis mixedviT kritkuli zRvaria 0,862. Tu
koeficenti masze dabali aRmoCnda, gakotrebis albaToba maRalia da
kompania saSiSia. Tu igi aris 0,9 qvmoT moZraobs, menejmentma saWiroa
seriozuli yuradReba miaqcios kompaniis finansur mdgomareobas.
springeiTis modeli alTamnis modelis gagrZelebas warmoagens, magram
igi ufo xSirad gamoiyeneba. es modeli 1978 wels Seiqmna Ggordon l.v
springeiTis mier. misi koeficientebis gamosaTvlelad saWiroa buRaltruli
balansis, mogeba/zaralis angariSgebis da fuladi nakadebis informacia.
springeiTis modeli = 1,03 Y1 + 3,07 Y2 + 0,66 Y3 + 0,4 Y4 (14.3.1)
Y1 = sss / aqtivebis saS. naSTi Y2 = mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde (EBIT) / aqtivebis saS. naSTi Y3 = wliuri mogeba / mimdinare valdeb. saS. naSTi Y4 = Semosavali realizaciidan /aqtivebis saS. naSTi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
314
es koeficienti usafrTxod iTvleba 0,9-s zemoT. saanalizos sawarmos magaliTze Semdegi maCveneblebi miiReba: V1 = 2805 / 30470 = 0,09206 V2 = 14140 / 30470 = 0,46406 V3 = 13120 / 8860 = 1,48081 V4 = 95690 / 30470 = 3,14047 K springeiTis = 1,03 * 0,09206 + 3,07 * 0,46406 + 0,66 * 1,48081 + 0,4 * 3,14047 = = 0,09482 + 1,42466 + 0,97733 + 1,25619 = 3,753
amdenad, springeiTis indeqsi normaze maRalia, rac dadebiT movlenas warmoadgens.
14.4. kreditoruli davalianebebis dafarvis
biveris koeficientebi
biveris mravali koeficentia cnobili. eseni: kritikuli likvidurobis,
kereditoruli davalianebebis dafarvis, likvidurobis dakargvis
koeificienti da sxva.
fuladi Tanxebi + debitor. davalianeba
kritikuli likvidurobis koeficienti = ------------------------------------------------------------; (14.4.1) mimd. valdeb. + grZelvadiani sesxebi
es koeficienti 0.7 da 0,8 Soris unda meryeobdes.
agreTve igi gadaxdisunarianobis donis gamosaTvlelad Semdeg formulas
iyenebs: fuladi Tanxebi
KKK mimdinare gadaxdisunarianoba = -------------------------------------------------; (14.4.2)
kredit. dav. – debit, dav.
am koeicientis normaluri done 2-is tolia.
nasesxebi kapitalis dafarvis wminda mogeba – daricxuli amortizacia
biveris koeficienti = ------------------------------------------------------------------------------; (14.4.3) nasesxebi kapitali
es koeficienti 0,4 – 0,45 dabali ar unda iyos.
cnobilia agreTve kreditoruli davalianebebis dafarvis biveris
Sesworebuli koeficienti:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
315
biveris Sesworebuli koeficienti =
myidvelebidan miRebuli fuli – mogebis gadasaxadi = --------------------------------------------------------------------------------------------- ; (14.4.4) mimdinare valdebulebebi
es koeficienti erTze meti unda iyos.
cnobilia agreTve mimdinare likvidurobis gauaresebis koeficienti
K likvidurobis dakargvis = (K1f + 3/T * (K1f - K1h ) / K1 norm.; sadac, (14.4.5)
KK1f - aris periodis (wlis) bolos mimdinare likvidurobis koeficientis
faqtiuri mniSvneloba
K1h - aris mimdinare likvidurobis koeficienti periodis dasawyisSi
K1norm. - aris mimdinare likvidurobis normaluri koeficienti. igi aris 2-is
toli
3 – aris sami Tvis raodenoba
T - aris saangariSgebo periodis (wlis) xangrZlioba TveebSi
es koeficienti aCvenebs momavali sami Tvis ganmavlobaSi sawarmos
mimdinare likvidurobis (gadaxdisuanrianobis} gauaresebis albaTobas. igi
erTze naklebi ar unda iyos.
saanalizo sawarmos magaliTze mimdinare gadaxdisuanrianoba 2017 wlis
bolos mdgomareobiT Seadgens:
mimdinare gadaxdisunarianoba = 4730 : (4100 – 2100) = 2,37
es koeficenti 2-ze maRali ar unda iyos. es niSnavs rom sawarmo fulad
Tanxebs naklebi aqtiurobiT iyenebs.
kreditoruli davalianebis dafarvis
biveris koeficienti = (11920 – 2240) / 9600 =1,01
kritikuli likvidurobis koeficienti = (4730 + 2100) : (10970 + 7040) =
= 6830 : 18010 = 0,38
K likvidurobis dakargvis koeficienti = (13380/10930 + 3/12 * (1,224 – 1,503) / 2 =
= (1,224 – 0,07)/2 = 0,577
maSasadame, am modelis mixedviT, Tu saanalizo sawarmos menejmentma sagangebo
RonisZiebebi ar gaatara, sam TveSi mosalodnelia likvidurobis anu
gadaxdisunarianobis dakargva.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
316
t e s t e b i 1. kreditunarianobis alTmanis modificirebul mravalfaqtorian modelSi
wamrodegenil faqtor maCveneblebs Soris aris koeficienti:
a. moziduli kapitalis fardoba sakuTar kapitalTan
b. sakuTari kapitalis fardoba mozidul kapitalTan
g. Semosavlebis fardoba ZiriTad saSualebebTan
2. springeiTis mravalfaqtorian maCveneblebs Soris aris koeficienti:
a. mimdinare valdebulebebi Sefardebuli grZelvadian valdebulebebTan
b. wliuri mogeba Sefardebuli Mmimdinare valdebulebebis saSualo naSTTan
g. wliuri mogeba Sefardebuli grZelvadiani valdebulebebis saSualo
naSTTan
3. mimdinare gadaxdisunarianobis biveris koeficienti aris:
a. fuladi Tanxebis fardoba mimdinare valdebulebebTan
b. fuladi Tanxebis fardoba debitorul davalianebebTan
g. fuladi Tanxebis fardoba kreditoruli davalianebebsa da debitoruli
davalienebs Soris sxvaobaze
4. sakuTari sabrunavi saxsrebi (sss) udris:
a. sxvaoba mimdinare aqtivebsa da mimdinare valdebulebebs Soris
b. mimdinare aqtivebs minus mimdinare valdebulebebi da minus materialur
maragebSi dabandebuli grZelvadiani sesxi
g. sxvaoba mimdinare aqtivebsa da grZelvadian aqtivebs Soris
5. koeficienti: wliuri mogeba Sefardebuli moklevadian valadebulebebze,
aCvenebs:
a. ramdeni laris mogebis miRebaa uzrunvelyofili yovel erT lar moklevadian
valdebulebebebze
b. ramdeni lari Semosavali daWirda yoveli erTi laris mogebis miRebas
g. arcerTi pasuxi araa swori
6. mimdinare valdebulebis saS. naSTi / aqtivebis saS. naSTi – aCvenebs:
a. aqtivebis ra nawilia dafinansebuli moklevadiani valdebulebebiT
b. aqtivebis ra nawilia dafinansebuli sakuTari kapitaliT
g. Semosavlebis ra nawilia dafinansebuli mimdinare valdebulebebiT
7. koeficienti: Semosavali realizaciidan /aqtivebis saS. naSTi, aRniSnavs:
a. aqtievbis ra nawilia dafinansebuli SemosavlebiT
b. aqtivebSi avansirebuli Rirebulebis brunvis ricxvs
g. aqtivebis ra nawili dafinansebuli sakuTari kapitaliT
8. koeficienti: saoperacio mogeba/saprocento xarjebi, aCvenebs:
a. zarals saoperacio saqmianobidan
b. saoperacio mogeba ramdenad faravs saprocento xarjebs
g. ramdeni procenti mogeba miiReba erT lar aqtivze
9. kompaniis wliuri Semosavali sul 45 mln lars, moTxovnebisUsaSualo wliuri
naSTi 9 mlm l da mTeli aqtivebis saSualo wliuri naSTi 18 mln lars
Seadgenda.
ras udris mTel aqtivebSi avansirebuli Rirebulebis brunvis ricxvi:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
317
a. 5 – jer
b. 7,5 – jer
g. 2,5 – jer
10. koeficienti: dagrovili gaunawilebeli mogeba / mTeli aqtivebi, aCvenebs:
a. aqtivebis momgebianobas
b. mogebis zrdis temps
g. sawarmo ramden lars agrovebs yovel erT lar aqtivze
a m o c a n e b i amocana 14.1. erT-erTi kompaniis Sesaxeb, arsebobs Semdegi informacia (lari): aqtivebis jami 116 640 sakuTari kapitali 80 000 valdebulebebi 38 330 sss (sak.sabr.saxsrebi) 29470 mogebidan Seqmnili rezervebi 8 810 Semosavali realizaciidan 85 300 mogeba %-mde 10 930 moTxovna: gamoTvaleT sawarmos kreditunarianobis indeqsi alTmanis modificirebuli formuliT.
Z = 0,717 k1 + 0,847 k2 + 3,107 k3 + 0,42 k4 + 0,995 k5 ; amocana 14.2. kompanias GgaaCnia Sedgi informacia (aT.l): mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde - 2350 wliuri mogeba 1260 sakuTari sabrunavi saxsrebi 500 aqtivebis saSualo naSTi 42000 mimdinare valdebulebebis saSualo naSTi 12300 Semosavali realizaciidan 40700 moTxovna: gamoTvaleT springeiTis mravalfaqtoriani indeqsi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
318
Tavi 15. prognozuli finansuri
angariSgebis momzadebis meTodika
biznesSi warmatebis misaRwevad aucilebelia
dagegmva, romlic biznes-gegmis SedgeniT
iwyeba.
biznes-gegma momavali saqmianobis dokumnetia,
romelic sawarmos menejments saSualebas
aZlevs gaerkves Tavisi saqmianobis zrdis
perspeqtivaSi, ganWvritos is SesaZlo cvlilebebi da problemebi,
romlebic momavalSi SesaZloa warmoiSvas da Seafasos mosalodneli
progresi da riskebi.
am TavSi SeZlebT SeiswavloT Semdegi sakiTxebi:
gegmuri mogeba/zaralis angariSgebis momzadebis meTodika;
gegmuri buRaltruli balnis momzadeba;
gegmuri fuladi nakadebis angariSgebis momzadebis meTodika.
15.1. gegmuri mogeba//-zaralis angariSgebis
momzadeba
mecnier ekonomistebi da praqtikosebi erTxmad aRiareben, rom nebismieri
saqmianoba gegmis gareSe emsgavseba ukompaso gems, romelic ganwirulia
daRupvisaTvis. biznes-gegmis armqone sawarmo verasodes ver miaRwevs
resursebis efeqtian gamoyenebas, es resursebi Tvalsa da xels Soris
gauqreba da didi albaTobiT, gakotrdeba.
aqciebis gamoSvebiT da xelsayreli sesxiT miRebuli fuli jer kidev ar
niSnavs imas, rom warmateba garantirebulia. kreditis aRebamde Zalian adre
unda ganisazRvros am sesxis daniSnuleba. misi gonivruli xarjva da
mosalodneli Sedegebi, rac biznes-gegmaSi hpovebs asaxvas. menjmentma
pirvel rigSi unda gansazRvros mizani, ris gakeTebas apirebs igi. Semdeg
rac SeiZleba sworad unda dagegmos erTi mxriv, ra raodenobis resuresebi
Wirdeba miznis miRwevas da rogori SemadgenlobiT. meore mxriv, asve unda
ganisazRvros ra wyaroebiT unda moxdes resursebis SeZena da rogori
Tanafardoba unda iyos sakuTar da mozidul kapitals Soris, raTa
Searbilos finansuri riskebi. yovelive es biznes-gegmaSi unda iqnes
asaxuli.
biznes-gegma exmareba mewarmeebsa da finansistebs, Seiswavlon bazris
momavali moTxovna maT produqtebze da sworad dagegmon danaxarjebi, raTa
saboloo jamSi gansazRvron TavianTi momgebianoba. aRmoaCinon yvela
SesaZlo winaaRmdegoba (`wyalqeSa qvebi~), rac ki SeiZleba gadaeRobos
saqmianobas. gansazRvron maCveneblebi, romelTa mixedviTac SeiZleba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
319
yovelTvis icodnen biznesis mdgomareoba aRmavlobisken midis Tu
dacemisken. sworad Sedgenili biznes-gegma pasuxs iZleva kiTxvebze:
saerTod Rirs Tu ara fuli dabandebul iqnes mocemul saqmeSi (proeqtSi)
da srulad anazRaurdeba Tu ara SromiTi, materialuri da finansuri
danaxarjebi. sawarmoTa biznes-gegmis niSvnelovani nawilia finansuri gegma, romelic
Seicavs mogebis da mogebianobis maCveneblebs da gegmur finansur angariSgebas. pirvel rigSi Sedgeba mogeba/zarlis gegmuri angariSgeba. am mizniT gamoiyeneba warmoebis ekonomikuri zrdis maCvenebeli. sawarmoebs, romlebic xangrZlivad muSaoben da ukve warmoebis
masStabebisa da zrdis tempebis Sesaxeb Camoyalibebuli tradicia aqvT,
momgebianobis maCvenebelTa da masze moqmed faqtorTa Sesaxeb sruli
monacemebi gaaCniaT. Tuki samomavlod mniSvnelovnad ar Seicvleba aqtivebis
dafinansebis wyaroebis da mogebis gamoyenebis mimarTulebebis struqtura,
maSin warmoebis zrdis tempi (q) SeiZleba gamoiTvalos, saerTaSoriso
praqtikaSi kargad cnobili formuliT:
r * p * Ro * FD q = ----------------------------; sadac, 1 _ r * p * Ro * FD r - aris gaunawilebeli (an reinvestirebuli) mogebis fardoba wminda mogebasTan; p - aris wminda mogebis fardoba amonagebTan, romelsac SeiZleba wminda mogebis
marJa ewodos; R - aris aqtivebis ukugeba anu amonagebis fardoba aqtivebis jamTan; FD - aris finansuri damokidebulebis koeficienti anu aqtivebis fardoba sakuTar
kapitalTan. Tuki sawarmos xelmZRvaneloba ganizraxavs, ufro maRali tempiT
gazardos firmis potenciali, maT es erTi an ramdenime faqtoris meSveobiT
SeuZliaT, rogoricaa: dividendis gacemis politikis Secvla (dividendze
gasacemi wminda mogebis wilis Semcireba), finansuri politikis SecvliT
(moziduli kapitalis wilis amaRleba avansirebul kapitalSi), aqtivebis
brunvis daCqareba (kapitalukugebis gazrda warmoebis intesifikaciis gziT
anu Sromismwarmoeblurobis zrdiT), produqciis rentabelobis gazrda
warmoebisa da mimoqcevis xarjebis SemcirebiT.
ganvixiloT prognozirebis meTodika pirobiTi saanalizo sawarmos
magaliTze. 2017 wels saaqcio sazogadoeba `kolxeTis~ finansuri
angariSgebis maCveneblebi davuSvaT Semdegnairad gamoiyureba:
cxrili 15.1.1.
mogeba/zaralis angariSgeba 2017 wels (aT.l) Aamonagebi realizaciidan 95 690 Dsaoperacio danaxarjebi (81 550) (Semosavlebis 85,2%) arasaoperacio xarjebi (1220)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
320
(saoperacio xarjebis 1,496%) arasaoperacio Semosavali 200 ------------------------------------------------------------------------ mogeba dabegvramde 13 120 mogebis gadasaxadis xarji (15%) (1 200) ---------------------------------------------------------------------- wminda mogeba 11 920 dividendi (55%) (6800) rezervebi (37%) (5120) aseve, aiReba buRaltruli balansis ZiriTadi maCveneblebi (aTasi lari): cxrili 15.1.2. buRaltruli balansi (aT.l) aqtivi pasivi I. mimdinare aqtivebi I. valdebulebebi mimdinare aqtivebi _ 13380 bankis sesxebi _ 9600 valdebuleba mowodebidan _ 4100 II. grZelvadiani aqtivebi danarCeni valdebulebebi _ 4270 ZiriTadi saSualebebi _19220 ------------------------------------ nayidi obligaciebi _ 2000 jami 17 970 aramaterialuri aqtivebi – 1530 II. sakuTari kapitali ------------------------------------------ saaqcio kapitali _ 10360 jami 22 750 saemisio kapitali _ 2200 ----------------------------------------- gadafasebis rezervi _ 500 sul 36130 mogebidan Seqmnili rezervebi _ 5920 ukan gamosyiduli aqciebi _ (820) ----------------------------------------------- jami 18 160 --------------------------------------------- sul 36130
ganvixiloT prognozis ori SesaZlo varianti:
I. finansuri maCveneblebis arsebuli struqtura momaval wels, davuSvaT
ar Seicvleba. am SemTxvevaSi yvela koeficienti aiReba saangariSgebo
monacemebis mixedviT. r = 15920 / 11920 = 0,4966 p = 11920 / 95690 = 0,1246 R = 95690 / 36130 = 2,6485 FD = 36130 / 18160 = 1,9895
maSin, warmoebis zrdis tempi iqneba: 0,4966 * 0,1246 * 2,6485 * 1,9895 q = ------------------------------------------------------------ = 0.326 / 0,674 = 0,484 anu 48,4% 1 _ (0,4966 * 0,1246 * 2,6485 * 1,9895)
maSasadame, momaval wels arsebuli potencialis pirobebSi, sawarmos
SeuZlia warmoeba da realizacia 48%-iT gazardos ise, rom damatebiTi
saxsrebis mozidva ar daWirdeba.
II. axla ganvixiloT iseTi SemTxveva, roca mewarmes warmoebis 30%-iT
gazrda surs. xolo, dividendebis gacemis politikas Secvlis da wliuri
mogebis 80%-s aqcionerebze gaanawilebs. 20% - rezervebisTvisaa saWiro.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
321
Semosavlebs sxva saqmianobidan ar elodebian. aseTi viTarebisaTvis,
mogeba/zaralis prognozuli angariSgeba Semdegnairad ganisazRvreba:
mogeba/zaralis prognozuli angariSgeba (aTasi lari) amonagebi realizaciidan (95690 *1,3) 124397 saoperacio danaxarjebi (124397 * 85,2%) (105986) arasaoperacio xarjebi (124397 * 1,496%) (1861) ------------------------------------------------------------------------------------------------- wliuri mogeba (mogeba dabegvramde) 16550 Mmogebis gadasaxadi (15%) (1811) -------------------------------------------------------------------------------------------------- wminda mogeba 14739 gasacemi dividendi (16550-is 80% - 1811) (11429) rezervebi mogebidan (20%) (3310) maSasadame, mogeba/zaralis angariSgebiT ganawilebuli mogeba SeiZleba Semdegnairad gamoiTvalos: daricxul dividends plius mogebis gadasaxadi (11429 + 1811 = 13240). an 16550 – 3310 = 13240 l
15.2. gegmuri buRaltruli balansis
momzadeba
A mogeba/zaralis angariSgebis dagegmvis Semdeg SeiZleba prognozuli
balansis Sedgenac, risTvisac Semdegi safexurebis gavlaa saWiro:
ganisazRvreba aqtivebis saerTo sidide warmoebis zrdis
Sesabamisad;
wina wels arsebuli struqturis Sesabamisad gamoiTvleba
mimdinare da grZelvadiani aqtivebis prognozuli moculoba.
grZelvadiani aqtvebidan calke gamoiyofa nayidi fasiani aqtivebi,
rac imave doneze darCeba, Tuki damatebiTi Sesyidvebi araa
ganzraxuli. Aaseve calke ganixileba aramaterialuri aqtivebis
mosalodneli sidide, Tuki maTi Sesyidva mosalodnelia.
gaangariSebebi moxdeba mxolod ZiriTadi saSualebebis mimarT.
kreditoruli davalianebebis zrda igegmeba aqtivebis zrdis
proporciulad;
gaunawilebeli mogebis sidide (Tuki dasaSvebia) gamoiTvleba wina
wlis buRaltruli balansisa da prognozuli mogeba/zaralis
anagriSgebis safuZvelze;
damatebiTi saxsrebis sidide gamoiTvleba rogorc sxvaoba
aqtivisa da pasivis jamebs Soris. an SeiZleba koreqtirebul iqnas
aqtivebis zrdis proporciulad.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
322
gamoTvlebi dagegmvisaTvis: wlis bolos arsebuli faqtobrivi aqtivebis jamidan gamoiqviTeba
obligaciebi da aramatarialuri aqtivebi (ix. cxrili 15.1.2).
36130 – 2000 – 1530 = 32600 aT.l. aqedan,
mimd. aqtivebis wili = 13380 / 32600 = 41,04%
ZiriT. saS. wili = 19220 / 32600 = 58,96%
aqtivebis gegmuri zrda = 32600 * 1,3 = 42380 aT.l
prognozuli buRaltruli balansi aqtivi pasivi mimdinare aqtivebi 17393 bankis sesxebi 9600 (42380 * 0,4104) valdebuleba mowodebidan 5330 ZiriTadi saSualebebi 24987 (4100 * 1,3) (42380 * 0,5896) danarCeni valdebulebebi 4270 aramaterialuri aqtivebi 1530 saaqcio kapitali (10360-820) 9540 obligaciebi 2000 saemisio kapitali 2200 ------------------------------------------ gadafasebis rezervi 500 sul aqtivebi 45910 rezervebi mogebidan 5920 ---------------------------------------------- jami 37360
P pasivis jami aRmoCnda 3730 aTasi lari, rac aqtivis jamze naklebia.
maSasadame, damatebiT saWiroa 8550 aT. l (45910_37360) saxsrebis mozidva,
raTa warmoeba 30%%-iT gaizardos. Ees saxsrebi SeiZleba mozidul iqnas
sesxebis an sakuTari aqciebis gamoSvebis gziT. xelmZRvaneloba ra
gadawyvetilebasac miiRebs, prognozuli balansis pasivSic Sesabamisi muxli
gaizrdeba.
III. davuSvaT, sawarmo Tavis materialur-teqnikur bazas 70%-iT iyenebda.
maSin, arsebuli ZiriTadi saSualebebi sakmarisia 118577 aTasi lari
realizaciis moculobisaTvis (83000/0,7), rac realizaciis amosaval
moculobas 43%-iT aRemateba (118577/83000 * 100). Aamdenad, warmoebis 15%-iani
zrdisaTvis, ZiriTad saSualebebSi saxsrebis damatebiTi dabandebebi saWiro
ar iqneba.
IV. Tuki sawarmo Tavis resursebs 90%-iT gamoiyenebda maSin, ZiriTadi
saSualebebi 92222 aTasi laris (83000/0,9) realizacias uzrunvelyofen, rac
realizaciis amosaval moculobas 11%-iT aRemateba da saWiro gaxdeba
damatebiTi saxsrebis mozidva ZiriTadi saSualebebis SesaZenad. kerZod,
fondukugeba iqneba 92222/18510 = 4,98 lari. Ffondukugeba aCvenebs ramdeni
lari Semosavali miiReba erT lar ZiriTad saSualebebze. Ofondukugebis
mocemuli donis SemTxvevaSi ki 95450 laris realizaciis uzrunvelyofas
19167 laris (954500/4,98) ZiriTadi saSualebebi dasWirdeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
323
15.3. fuladi nakadebis prognozirebis
meTodika
sawarmos finansuri mmarTvelobis erT-erTi mTvari amocanaa fuladi Tanxebis
Semodinebisa da gadinebis SesaZlo nakadebis gansazRvra. maCveneblebis
umravlesobis winaswar gansazRvra SeuZlebelia. amitom prognozireba xdeba wina
ramdenimewliani (5-10w) periodis analizis safuZvelze.
Ffuladi nakadebis prognozireba yvelaze realuria sam wlamde periodisaTvis.
wlis SigniT ki gegmebi dayofilia kvartlebad da Tveebad. Pprognozirebis
meTodikis procedurebi Semdegi TanmimdevrobiT xorcieldeba:
fulis Semosulobebis prognozireba;
fulis gadinebis prognozireba;
wminda fuladi nakadebis (metobis an deficitis) gansazRvra wlisa da
Tveebis mixedviT;
moklevadian dafinansebaze moTxovnis saWiroebis gansazRvra periodebis
mixedviT;
pirvel etapze, jer ganisazRvreba realizaciidan fulis mosalodneli
Semodinebis moculoba. rogorc wesi, produqciis realizacia, sawarmoSi fulis
Semosvlis ZiriTadi wyaroa. realizacia, rogorc cnobilia, naRdi an unaRdo
angariSsworebiT SeiZleba ganxorcieldes. unaRdo angariSsworebis dros,
mewarmeebi akvirdebian maT myidvelebs, saSualod ra dro sWirdeba maT angariSis
ganaRdebisaTvis. am dakvirvebebis safuZvelze ganisazRvreba, ra raodenobis
fuladi Semosavali SeiZleba iqnas miRebuli mimdinare periodSi da ramdeni –
momavalSi. Ffuladi Semosulobebi SeiZleba gamoiTvalos Semdegi sabalanso
tolobiT:
debitoruli dav. prognozuli sawyisi naSTi + periodis Semosavali realiz. =
= Semosuli fuli periodSi + debitoruli davalianebis saboloo naSTi
prognoziT.
Aam tolobidan gamoiTvleba misaRebi fulis sidide.
Ddaigegmeba ra debitoruli davalianebebis saboloo naSTi.
Ddebitoruli davalianebebis gegmuri sidide = debit. dav. wina wlis bolos +
+ gegmuri realizacia _ realizaciidan misaRebi gegmuri Tnaxa periodSi.
realizaciidan misaRebi fuladi nakadebis gegmuri maCvenebeli gamoiTvleba
sawarmoSi arsebuli gamocdilebis safuZvelze, Tu rogori TanmimdevrobiT ixdian
klientebi davalianebebs.
Tu mosalodnelia fulis Semosvla sxva operaciebidan, maTi sidide pirdapiri
gaangariSebebiT ganisazRvreba.
meore etapze xdeba fulis gasavlebis mimarTulebis dadgena da Sesabamisi
moculobebis gamoTvla. Ppirvelis msgavsad, moxdeba kreditoruli davalianebebis
periodizacia. saqarTvelos sagasaxado kodeqsiT, kreditoruli davalianebis
dafarvis maqsimaluri vadaa 90 dRe. Mmis zemoT arsebuli davalianeba
vadagadacilebulad iTvleba. amasTan, mewarme cdilobs pirvel rigSi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
324
ZviradRirebuli davalianebebi dafaros, radgan maTi dagvianebisas didi jarimebis
gadaxda mouwevs.
Kkreditoruli davalianebis gegmuri sidide priodis bolos = kredit.dav.wina
wlis bolos + Sesyidvebis gegmuri moculoba _ Sesyidvebis mosalodneli
ganaRdeba
Aaseve, pirdapiri gamoTvlebiT ganisazRvreba xelfasebis, mudmivi da cvladi
xarjebis, kapitaluri dabandebebis, mogebis gadasaxadis, gasacemi dividendis,
procentebis da a.S. dafarvisaTvis saWiro fuladi Tanxebi.
mesame etapi, fuladi nakadebis prognozirebis pirveli ori etapis, logikur
gagrZelebas warmoadgens. kerZod, fuladi nakadebis mosalodnel Semosulobebs,
daupirispireben mosalodnel gasavlebs da miiReba wminda fuladi nakadi (metoba
an deficiti).
meoTxe etapze, wina gamoTvlebis safuZvelze gaiangariSeba fulze moTxovna
moklevadiani dafinansebisaTvis, romlis safuZvleze moklevadiani sabanko sesxebis
saWiroeba, wlis SigniT, periodebis mixedviT gamoiTvleba.
gaangariSebebis dros, moulodneli saWiroebebisaTvis agreTve aucilebelia
fulis minimaluri raodenobis arseboba fulis sabanko angariSebze.
sailustracio magaliTi; davuSvaT, wina wlebis analizis Sedegad gamovlinda, rom sawarmo wliurad, saSualod gayidvebis 80%-s unaRdod da 20%-s naRd angariSze yidis. rogorc wesi, sawarmo Tavis klientebs sTavazobs SeRavaTs 30 dRiani ganaRdebisaTvis. statistika aCvenebs, rom myidvelebis mier, davalianebis 70% droulad nazRaurdeba, danarCeni 30% ki Semdeg TveSi. Ggegmuri realizaciis periodizacia pirvel kvartalSi Seadgens: ianvarSi - 30 mln l TebervalSi - 38 mln l martSi - 43 mln l amasTan, prognoziT, danarCeni saqmianobidan miRebuli fuladi Tanxebi iqneba: ianvarSi – 3; TebrvalSi – 2,5 da martSi – 3,1 mln lari. gasuli wlis noemberSi realizaciis faqtiuri moculoba 29 mln lari iyo, m.S. kreditiT realizacia – 23,3; dekemberSi – 28; m.S. kreditiT 22,4 mln l. debitoruli davalianeba wina wlis bolos 10 mln lars Seadgenda. moTxovna: SevadginoT pirveli kvartlis fuladi saxsrebis biujeti. amoxsna: saWiroa Semdegi safexurebis gavla:
fuladi saSualebebis Semosulobebisa da debitoruli davalianebebis naSTebis cxrilis momzadeba;
fuladi saSualebebis gasvlis da kreditouli davalianebebis naSTebis cxrilis momzadeba;
fuladi saxsrebis prognozuli biujetis Sedgena;
saWiro moklevadiani dafinansebis gaangariSeba.
Ffulis Semodinebis gaangariSeba Semdegnairad xdeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
325
gamoTvlebi ianvrisaTvis: 1. naRdi fuli realizaciidan = 30 aTasi laris 20% = 6 mln lari 2. dekemberSi kreditiT gayiduli produqciis 70% Semova ianvarSi = 22,4-is 70%=
= 15,68 3. ianvarSi aseve Semova winas – wina Tvidan, noembris kreditiT gayidvebis 30%
= = 23,3-is 30% = 7 mln l 4. debitoruli davalianebebis saboloo naSTi = (10+30) _ 28,68 = 11,32 mln l
cxrili 15.3.1
fuladi saSualebebis Semosulobebi da debitoruli davalianebebis dinamika (mln larebSi)
maCveneblebi
ianvari Tebervali marti
debitoruli davalianeba periodis dasawyisSi amonagebi realizaciidan gegmiT m.S. realizacia kreditiT (80%)
fulis Semodineba: naRdi fuliT, mimdinare Tvis realizaciidan wina Tvis kreditiT realizaciidan (70%) kreditiT realizaciis 30% winas – wina Tvidan ----------------------------------------------------------------- sul fulis Semosvla debitoruli davalianebis saboloo naSTi
10,0 30,0 24,0 6,0 15,68 7,0 -------------- 28,68 11,32
11,32 38,0 30,4 7,6 16,8 6,72 -------------- 31,12 18,2
18,2 43,0 34,4 8,6 21,28 7,2 -------------- 37,08 24,12
gamoTvlebi TebervlisaTvis: 1. naRdi fuliT realizacia = 38-is 20% = 8,6 mln l 2. ianvarSi kreditiT gayiduli produqciis 70% Semova TebervalSi = 24-is 70% =
= 16,8 3. TebervalSi aseve Semova winas-wina Tvis, dekembris kreditiT gayidvebis 30% =
= 22,4-is 30% = 6,72 mln lari 4. debitoruli davalianebebis saboloo naSTi = (11,32 + 38) _ 31,12 = 18,2
gamoTvlebi martisaTvis:
1. naRdi fuliT realizacia = 43-is 20% = 8,6 mln l 2. TebervalSi kreditiT gayidvebis 70% Semova martSi = 30,4-is 70% = 21,28 mln
l 3. winas-wina Tvis, ianvris kreditiT gayidvebis 30% = 24-is 30% = 7,2 mln l 4. debitoruli davalianebebis saboloo naSTi = (18,2+43) _ 37,08 = 24,12 mln l.
pirveli cxrilis Semdeg, momzaddeba fuladi saxsrebis gadinebis da
kreditoruli davalianebebis dinamikis cxrili. romelSic, realizaciis
moculobis nacvlad gamoyenebuli iqneba Sesyidvebis maCveneblebi.
Ffulis Semosulobebisa da gadinebis dinamikis cxrilebis safuZvelze
momzaddeba fuladi saxsrebis moZraobis prognozuli biujeti, romelic
(15.3.2) cxrilSia mocemuli (magaliTSi fulis gasvlis maCveneblebs mza
saxiT movitanT. xolo praqtikaSi fulis moZraobis prognozi ufro
detalizebulia). msagavsi gamoTvlebis Sesabamisad daigegmeba fulis
moZraoba oTxive kvartlisTvis.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
326
cxrili 15.3.2 fuladi saxsrebis moZraobis prognozi (mln lari)
maCveneblebi
ianvari Tebervali marti
I. fuladi Tanxebis Semodineba
- produqciis realizaciidan - danarCeni saqmianobiadan (ganisaz- Rvreba pirdapiri gamoTvlebiT) --------------------------------------------------- Ffulis Semosuloba sul
II. fulis gadineba - kreditoruli davalianebebis dasafarad - xelfasebis gasacemad - sxva gadaxdebi
---------------------------------------------------------- Ffulis gadineba sul fuladi Tanxebis metoba (deficiti)
28,68 3,0 ------------------ 31,68 25,0 8,5 3,0 ------------- 36,5 (4,82)
31,12 2,5 -------------------- 33,68 24,0 9,2 3,5 ------------------- 36,7 (3,02)
37,08 3,1 ----------------- 40,18 25,0 10,0 4,0 ----------------- 39,0 1,18
15.3.2 cxrilidan sCans, rom sawarmos fulis deficitis dasafaravad
ianvarsa da TebervalSi fuladi saxsrebis damatebiTi mozidva daWirdeba.
amisaTvis, Sedgeba saWiro sesxebis gaangariSebis cxrili (ix. cxrili 15.3.3).
fulis deficiti niSnavs fulis ukmarisobas anu valdebulebebis droulad
dafarvis uunarobas. cxrili 15.3.3 saWiro moklevadiani sesxebis gaangariSeba (mln lari)
maCveneblebi
ianvari Tebervali marti
1. fuladi saxsrebis savaraudo sawyisi naSTi 2. fuladi saxsrebis mosalodneli wminda nakadi
------------------------------------------------------------------- 3. fuladi saxsrebis saboloo savaraudo naSTi (1 + 2)
4. Tavisufali fuladi Tanxebis naSTis dadgenili minimumi sabanko angariSebze
5. moTxovna moklevadian sesxebze (4 _ 3)
1,5 (4,82) ------------- (3,32) 3,0 6,32
4,0 (3,02) -------------- 0,98 3,0 2,02
3,5 1,18 ------------- 4,68 3,0 _
15.3.3 cxrilis gaangariSebebis Tanaxmad, saanalizo sawarmos ianvarsa da
TebervalSi fuladi Tanxebis saWiro savaraudo saboloo naSTebi naklebia
fulis minimalur moTxovnaze. Sesabamisad, am TveebSi warmoiSva
moklevadiani sesxebis saWiroeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
327
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. daaxasiaTeT gegmuri mogeba/zaralis angariSgebis momzadebis procedurebi 2. daaxasiaTeT gegmuri buRaltruli balansis Sedgenis procedurebi 3. daaxasiaTeT gegmuri fuladi nakadebis angariSgebis momzadebis procedurebi
t e s t e b i
1. ras niSnavs fulis deficiti: a. sawarmos momgebianobis dacemas b. produqciis warmoebis teqnologiebis gaumarTaobas g. valdebulebebis drouli dafarvis uunarobas 2. sawarmoSi fulis Sedineba xdeba: a. kreditoruli davalianebebis dafarvis dros b. debitoruli davalianebebis dafarvis dros g. mogebis gadasaxadis dafarvis dros 3. debitoruli davalianebebis sawyisi naSTia 22400 l, wliuri Semosavali realizaciidan gegmiT 81400 l da misaRebi Tanxebis moculoba 84800 laria. ras udris debitoruli davalianebebis saboloo gegemuri naSTi (l):
a. 17 800 b. 19 000 g. 21 300 4. sawarmoSi gegmiT, debitoruli davalianebebis sawyisi naSTi 16100 l, saboloo naSTi – 14000 laria. realizacia periodSi 105000 laria dagegmili. ras udris debitorebidan fulis gegmuri Sedineba periodSi (l):
a. 176 800 b. 193 000 g. 107 100 5. sawarmos gegmiT, kreditoruli davalianebebis sawyisi naSTi 21800, saboloo naSTi 23100 da kreditiT Sesyidvebi 240000 laria. ras udris Gkreditorebze fulis gegmuri gadineba: a. 238 700 b. 240 000 g. 241 300
a m o c a n e b i amocana 15.1. erT-erTi sawarmos Sesyidvebisa da kreditoruli davalianebebis analizis Sedegad gamovlinda, rom sawarmoSi Sesyidvebis 10% naRdi da 90% unaRdo angariSsworebiT xorcieldeba. gamocdilebis mixedviT, sawarmo kreditiT Sesyidvebis 80%-s erT TveSi anaRdebs, danarCen 20%-s ki momdevno TveSi. momavali wlis pirveli kvartlis sami Tvis prognozuli maCveneblebia (mln l): Sesyidvebi m.S.kr xelfasi danarCeni ianvari 22 19,8 8,5 3,0 Tebervali 20 18 9,2 3,5 marti 21 18,9 1,0 4,0
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
328
amasTan, wina wlis noemberSi Sesyidulia 20 mln l masalebi, m.S. kreditiT 18
mln l; dekemeberSi Sesyiduli iyo 21 mln m.S. kreditiT 20 mln l. xolo,
kreditoruli davalianebebis naSTi wina wlis bolos 7 mln.l darCa.
moTxovna: gamoTvaleT fuladi saxsrebis gegmuri gadineba da kreditoruli davalenebebis
naSTi momavali wlis pirveli kvartlisaTvis.
amocana 15.2.
wina wlebis analizis Sedegad gamovlinda, rom sawarmo saSualod wliuri
gayidvebis 70%-s unaRdodD da 30%-s naRdi angariSsworebiT yidis. gamocdilebis
safuZvelze cnoblia, rom myidvelebi davalianebis 60%-s erT TveSi da 40%-s meore
TveSi faraven.
pirveli kvartlis gegmuri realizaciis periodizacia Semdegia (mln l):
Sesyidvebi m.S. kredtiT
ianvari 15 10,5
Tebervali 20 14
marti 28 19,6
gasuli wlis noemberSi faqtiuri realizacia iyo 18 mln l, m.S. kreditT – 12,6;
dekemberSi 20 mln l, m. S. kreditiT – 14 mln l. debitruli avalianebebis
saboloo naSTi wina wlis bolos 9 mln l iyo.
moTxovna: SeadgineT pirvel kvartalSi myidvelebidan misaRebi fulis biujeti
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
329
Tavi 16. investiciebis analizi
(sawarmos Sefaseba safondo
birJaze) sainvesticio saqmianoba sawarmoTa ekonomikuri
saqmianobis erT-erT mniSvnelovan sferos warmoadgens. isini investiciebs sxvadasxva mizniT axorcieleben. zogierTi sawarmo investiciebs damatebiTi fuladi saxsrebis mopovebis mizniT, zogierTi ki komerciuli urTierTobebis gaZlierebisa da upiratesobis mosapoveblad eweva.
mocemul TavSi SeiswavliT iseT sakiTxebs, rogoricaa: finansuri investiciebis arsi da saxeebi;
sainvesticio proeqtebis Sefasebis meTodika;
investiciebis efeqtianobis Sefasebis maCvenebelTa sistema;
investiciebis analizis meTodika.
16.1. finansuri investiciebis arsi, saxeebi
da analizis amocanebi finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebiT, investicia ar
niSnavs sawarmos mier sakuTari materialuri da sxva saxis resursebis
SeZenaze dabandebul saxsrebs.
investicia aris aqtivi, romelsac sawarmo flobs sakuTari simdidris
gasazrdelad Sesabamisi Semosavlis – procentebis, roialtebis,
dividendebisa da saijaro qiris miRebis gziT. sainvesticio qonebis
SesaZenad sawarmo bunebrivia garkveul fulad Tanxebs gaiRebs. amdenad,
investicia aris Tanxa, romelic Cadebulia anu dabandebulia sxvadasxva
fasian qaRaldebSi, gacemulia sesxis saxiT an gacemulia ijariT.
zemoTqmulidan gamomdinare, investicia SeiZleba arsebobdes fasiani
qaRaldebis – nayidi aqciebis da obligaciebis, sadepozito serTifikatebis
an sainvesticio qonebis saxiT, rogoricaa ijariT gacemuli miwa, Senobebi
da sxva, romelTac mewarme Tavad ar iyenebs. agreTve, sakuTar kapitalSi
Setanili wilis saxiT da komerciuli sesxis saxiT, rogoricaa Tamasuqebi,
varantebi da fiuCersuli kontraqtebi.
aqciebi, rogorc ukve viciT,SeiZleba iyos privilegirebuli an
Cveulebrivi. privilegirebul aqciebze dadgenilia dividendis ucvleli
sapocento ganakeTi da naklebad riskiania. Cveulebriv aqciebze ki
dividendis saprocento ganakveTi winaswar dadgenili araa da misi sidide
damokidebulia aqciis gamomSvebi kompaniis mogebis sidideze.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
330
obligacia aseve fasiani qaRaldia, romelic misi gamomSvebis anu
emitentis valdebulebas gamoxatavs da obligaciis mflobels uflebas
aniWebs, miiRos fiqsirebuli Semosavali procentis saxiT. obligaciebidan
miRebuli Semosavali saerTod ufro dabalia, vidre aqciidan, magram
obligacia ufro saimedoa. Semosavlebis miRebis wesis mixedviT cnobilia
sami tipis obligacia:
uvado obligacia, romelzec mxolod saprocento Tanxis gadaxda
xdeba da ZiriTad Tanxas ar abruneben;
obligacia, romelzec investors anu mis mflobels, sesxis
procents obligaciis ganaRdebis momentamde ar uxdian;
obligacia, romelic mis mflobels uflebas aniWebs, periodulad
miiRos fiqsirebuli saprocento Semosavali da vadis gasvlis
Semdeg ki ZiriTadi Tanxa. msoflioSi, am tipis obligaciebi
yvelaze metad gavrcelebulia.
sadepozito serTifikati aris werilobiTi mowmoba, bankSi fulis
deponirebis anu Senaxvis Sesaxeb.
Tamasuqi aris werilobiTi sasesxo valdebuleba, romelsac gamowers
movale (debitori) da romliTac mevales (kreditors) eniWeba ufleba,
TamasuqSi aRniSnuli Tanxa gansazRvruli vadisTvis moiTxovos. Tamasuqi
SeiZleba iyos martivi, gadapirebuli (anu trata), komerciuli, sabanko, da
saxazino (anu saxelmwifo).
martivia Tamasuqi, romelic gamowerilia debitoris anu gadamxdelis anu
movalis mier, kreditoris saxelze da mis winaSe savalo valdebulebas
aRiarebs. martivi Tamasuqis dros urTierTobaSi ori subieqti monawileobs.
gadasayvani Tamasuqi (anu trata) iseTi Tamasuqia, romelsac gamowers
kreditori (mevale) da romliTac debitors avaldebulebs fuli
gadauxados mesame pirs, romelmac Tamasuqi kreditorisagan iyida.
komerciuli Tamasuqi imiT gansxvavdeba Cveulebrivi Tamasuqisagan, rom am
dros saqoneli moZraobs myidvelsa da gamyidvels Soris da damatebiT
saprocento Semosavals iRebs Tamasuqis mimRebi. sabanko Tamasuqi ki
bankidan TamasuqiT gacemul sesxebs Seexeba.
saxazino Tamasuqi moklevadiani samTavrobo fasiani qaRaldia, romelsac
mTavroba sakuTari xarjebis dasafaravad uSvebs.
varanti warmoadgens xelSekrulebas saqonlis an sxva faseulobis
miRebis mizniT.
fiuCersuli kontraqti warmoadgens SeTanxmebas fasiani qaRaldebis an
sxva faseulobis yidva-gayidvis Sesaxeb garkveuli drois Semdeg, winaswar
SeTanxmebuli fasiT.
fasiani qaRaldebis yidva-gayidva xdeba fasiani qaRaldebis bazarze anu
safondo birJaze. fasiani qaRaldebis fasi maTze moTxovnisa da miwodebis
Sesabamisad yalibdeba da xSirad maTi nominaluri Rirebulebisagan
gansxvavdeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
331
SeZenili fasiani qaRaldebis anu investiciebis Rirebuleba SeZenis
sabazro fasiT ganisazRvreba, romelsac emateba SeZenasTan dakavSirebuli
xarjebi, rogoricaa: brokeris anazRaureba, baJi, sakomisio gadasaxdelebi
da sabanko momsaxurebis xarjebi.
sawarmoSi investirebuli kapitali gaiangariSeba buRaltruli balansis
informaciis safuZvelze, rogorc sakuTari kapitalisa da grZelvadiani
valdebulebebis jami, rac investorebisaTvis sainvesticio aqtivs
warmoadgens. investiciebis efeqti damokidebulia sainvesticio
instrumentebis sworad SerCevaze. analizis amocanebi ganisazRvreba imis
Sesabamisad, Tu romeli mxare akeTebs analizs: investori Tu sawarmos
xelmZRvaneloba, romelSic investorebi investicias deben. sawarmo axdens
sakuTari kapitalisa da valdebulebebis analizs, ramdenad efeqtianad
gamoiyena man es wyaroebi. investorisTvis ki igi sainvesticio aqtivia,
saidanac Semosavlis miRebas elodeba. aqedan gamomdinare, investiciebis
analizis amocanebia:
daadginos, investorisaTvis romeli finansuri instrumenti ufro
mizanSewonilia: aqciebis SeZena, obligaciebi, Tamasuqebi Tu sxva;
Seswavlili iqnes sainvesticio porTvelis saerTo Semosavali da
riski;
sainvesticio porTvelis optimaluri struqturis gansazRvra;
prioritetis gansazRvra: dividendebis regularuli miRebis Tu
aqtivis Rirebulebis zrdis kursi iqnas aRebuli;
riskis donis gansazRvra;
mosalodneli mogebidan gadaxris gansazRvra;
minimaluri mogebis sididis gansazRvra;
aqciis faqtiuri Semosavlebis Seswavla;
erTi Cveulebrivi aqciis Semosavlianobis tendenciis gamokvleva;
investiciebis rentabelobis Seswavla;
dafinansebis kompaniis arCeva.
16.2. alternatiuli sainvesticio proeqtebis Sefasebis meTodebi erTia, roca sawarmo Tavad wyvets sad ganaxorcielos investicia da
meorea, roca surs, sxvisgan miiRos saxsrebi. sainvesticio proeqtebis
Sefaseba exeba im viTarebas, rodesac sawarmo apirebs Tavisi saxsrebi
sxvagan daabandos.
investiciebis Sesaxeb gadawyetilebis miRebaze gavlenas axdens Semdegi
faqtorebi:
investiciis saxe;
sainvesticio proeqtis Rirebuleba;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
332
proeqtis alternatiuli variantebis arseboba;
investiciebisaTvis saWiro Tavisufali fuladi resursebis
SezRuduloba;
sainvesticio riski.
kompaniebs SeuZliaT fuli daabandon nayid fasian qaRaldebSi. Tuki
isini upiratesobas riskis Tavidan acilebas mianiWeben, maSin fuli
SeiZleba daabandon saxelmwifo fasian qaRaldebSi, romelic maT stabilur
Semosavals moutans. Aan airCion fulis dabandeba riskian fasian
qaRaldebSi, rogoricaa, Cveulebrivi aqciebi. aseT SemTxvevaSi, investori
kompaniis Semosavali wlidan wlamde meryeobs aqciebis gamomSvebi kompaniis
finansuri Sedegebisa da miznebis mixedviT.
kapitalis dambandeblebs (investorebs) urCevniaT Tavi aaridon riskebs,
Tu es SesaZlebelia da daabandon fuli riskian fasian qaRaldebSi maSin,
rodesac Tvlian, rom ufro didi riskisaTvis, ufro maRal Semosavals
miiReben.
davuSvaT saxelmwifos mier gamoSvebulia gansakuTrebiT saimedo
obligaciebi, rac wliurad iZleva 10% Semosavals. maSin, vTqvaT, SeiZleba
gadawydes, rom fuli dabandebuli iqnes 15% Semosavlis momtan riskian
Cveulebrimv aqciebSi. Mmagram, zogierT wels miRebuli iqneba ufro meti,
zogierT wels ufro naklebi. saerTod, rac ufro maRalia riski, miT ufro
maRalia mosalodneli Semosavali da mogeba.
fasian qaRaldebSi ganxorcielebuli investiciis mogebis norma
warmoadgens investiciis alternatiul Rirebulebas. Aanu, Tu fuli
dabandebulia erT sainvesticio proeqtSi, igi aRar SeiZleba dabandebuli
iqnes sxva proeqtSi mogebis misaRebad. amitom, kompaniam fuli im
SemTxvevaSi unda daabandos, Tu miRebuli iqneba alternatiul
Rirebulebaze ufro maRali mogeba. investiciis alternatiul Rirebulebas
agreTve ewodeba: mogebis minimaluri aucilebeli norma, kapitalis
Rirebuleba, saaRricxvo ganakveTi an procentis ganakveTi an diskontis
ganakveTi.
sainvesticio gadawyvetilebebis misaRebad saWiroa investiciebze gasacemi
da misaRebi fuladi Tanxebis moculobaTa Sefaseba da Sedareba. amasTan,
radgan es fuladi Tanxebi sxvadasxva periodebs asaxaven, fuladi erTeulis
msyidvelobiTi unaris sxvadasxvaobis gamo, warmoiSoba maTi Sesadarisobis
problema. Aamitom saWiro xdeba fulis droiTi Rirebulebis
gaTvaliswineba.
fuls ori saxis droiTi Rirebuleba gaaCnia: axlandeli anu
diskontirebuli da momavali Rirebuleba. fulis Rirebuleba rTuli
procentis xerxiT gamoiTvleba.
fulis fasi aris saSualo sabanko saprocento ganakeTi. davuSvaT, bankSi
SevitaneT 1000 lari, wliurad 10%-iani ganakveTiT. ra raodenobis fuli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
333
gveqneba, vTqvaT, sami wlis Semdeg, martivi Tu rTuli prontis xerxiT,
gansxvavebul sidides miviRebT.
Mmartivi procentiT, sarocento Tanxa yovelwliurad Tanabari iqneba.
kerZod, 1000 laris 10% anu 100 lari. Sesabamisad, sami wlis Semdeg gveqneba
1300 lari. rTuli procentis xerxiT ki saprocento Tanxa yovelwliurad
emateba Tavdapirvelad Setanil fuls da procentis Tanxa gazrdili
Tanxidan gamoiTvleba anu xdebs procentis kapitalizacia.
rTuli procentis xerxiT fulis momavali Rirebuleba iqneba:
erTi wlis Semdeg - 1000 + 1000-is 10% = 1100 lari;
ori wlis Semdeg - 1100 + 1100-is 10% = 1210 lari;
sami wlis Semdeg - 1210 + 1210-is 10% = 1331 lari.
aseT SemTxvevaSi amboben, rom 1000 laris momavali Rirebuleba sami wlis
Semdeg iqneba 1331 lari. xolo, sami wlis Semdeg misaRebi 1331 laris
axlandeli anu mimdinare anu diskontirebuli Rirebuleba aris 1000 lari.
diskonti = 331 lars.
aSkaraa, rom fulis droTi Rirebuleba Seicvleba saprocento
ganakveTebis mixedviT. imave magaliTze Tu ganakveTi 15% iqneba, fulis
Rirebuleba Seicvleba. imisaTvis, rom gamoviangariSoT fulis droiTi
Rirebuleba, nebismieri saprocento ganakveTisa da nebismieri droisaTvis,
gamoiyeneba Semdegi formulebi:
FVn = p * (1 + r)n : sadac, (16.2.1) FVn- aris fulis momavali Rirebuleba – n – wlis Semdeg; P - A aris Tavdapirvelad avansirebuli fuli; rA- aris saprocento ganakveTis koeficienti; nA- aris welTa ricxvi. (1 + r)n - arisGgadayvanis koeficienti, romelic sxvadasxva saprocento
ganakveTze sxvadasxvaa. motanili formulidan gamoiyvaneba fulis axlandeli (anu diskontirebuli)
Rirebulebis formula: 1 pv = F * (--------------) (16.2,2) (1 + r)n
pvA- aris n wlis Semdg misaRebi fulis axlandel anu diskontirebuli Rirebuleba.
drois Tanabar periodSi Tanabari sididiT moZrav fuls, anuiteti
ewodeba. anuitetis momavali da diskontirebuli Rirebulebac Sesabamisi
formulebiT gamoiTvleba. Aanuitetis momavali Rirebulebis koeficienti gamoiTvleba Semdegi formuliT: (1 + r) - 1 FVA = --------------; (16.2.3) r
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
334
amJamad, Sedgenilia fulis droiTi Rirebulebis koeficientebis cxrili,
romelSic momxmarebelma SeiZleba ipovos gadayvanis koeficientebi
sxvadasxva saprocento ganakveTisa da periodisaTvis.
zemoT ganxiluli magaliTis monacemebis 16.2.1. frmulaSi Casmis Semdeg
miiReba:
FV3 = 1000 * (1 + 0,10)3 = 1000 * 1,331 = 1331 lari. maSasadame, 1000 laris momavali Rirebuleba sami wlis Semdeg 10%
ganakeTisaTvis aris 1331 lari. davuSvaT, mewarme investiciidan, eqvsi wlis ganmavlobaSi miiRebs 30000
lars, yovelwliurad Tanabrad 5000 laris SemosvliT. Aam SemTxvevaSi
gamoiyeneba anuitetis cxrilebi da Tu diskontirebisaTvis 15% gamoiyeneba,
maSin, 15%-is svetisa da 6 wlis striqonis gadakveTaSi ipoviT gadayvanis
koeficients _ 3,784-s. miiReba: 5000 * 3,784 = 18900 lari. maSasadame, eqvi wlis
ganmavlobaSi, Tanabar nakadad Semosuli 30000 laris axlandeli
Rirebuleba 18900 laria.
zogadad, diskontirebis koeficienti aCvenebs yovelwliurad ramdeni
procentis dabruneba SeuZlia investors mis mier investirebul kapitalze.
sainvesticio kapitali = = aqtivebi _ uprocento mimdinare valdebulebebi (16.2.4)
davuSvaT, kompaniam gaasesxa 2 mln lari erTi wliT da unda daibrunos
2,3 mln lari. am SemTxvevaSi, procentuli ganakveTia – 15% (0,3/2 * 100);
xolo, diskontis procentuli sididea 13,04 % (0,3/2,3 *100) da diskontis
Tanxaa 0,3 mln l (2,3 – 0,3).
sainvestico proeqtebis Sefasebis ramdenime xerxi arsebobs:
wminda diskontirebuli Rirebuleba;
investiciebis ukugebis Sida norma;
investiciebis rentabelobis indeqsi (anu ukugebis saaRricxvo
koeficienti);
investiciebis gamosyidvis periodi.
wminda diskontirebuli Rirebuleba (wdR) miiReba, sainvestico
proeqtidan misaRebi Tanxebis diskontirebul Rirebulebasa da gasacemi
Tanxebis diskontirebul Rirebulebas Soris sxvaobiT.
ramdenime proeqtidan is proeqtia misaRebi, romlis wminda
diskontirebuli Rirebuleba metia. Tu wminda diskontirebuli Rirebuleba
uaryofiTia, maSin proeqti zaraliania. Tu nulis tolia, arc mogebas
iZleva da arc zarals.
sailustracio magaliTi: kompania dgas arCevanis winaSe, SeiZinos Tu ara xuTwliani aqciebi, romlis SesaZenad 20500 lari unda gadaixados. aqciebi dividendis saxiT
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
335
yovelwliurad 2400 lars moitans. vadis gasvlis Semdeg ki aqciebis gamomSvebi ukan Seisyidis aqciebs nominluri RirebulebiT 20000 larad. sawarmos diskontirebisaTvis dadgenili aqvs 12%. diskontirebis meTodis gamoyenebiT, unda gamoiTvalos proeqtis wminda diskontirebuli Rirebuleba (ix. cxrili 16.2.1). cxrili 16.2.1. alternatiuli proeqtebis wminda diskontirebuli Rirebuleba (wdR) aT. larebSi
wlebi Ffulis nakadebi
Ddayvanis Kkoeficienti 12%-is dros
Ddiskontire- Buli Rirebu- leba
dayvanis koeficienti 15%-is dros
Ddiskontire- Buli Rirebuleba
0-invest. ireba 1 2 3 4 5 Bbolos wdR
(20500) 2400 2400 2400 2400 2400 20000
1 3,605 0,567
(20 500) 2400*3,605=8652 20000*0,567=11340 8652+11340-20500= = (508)
1 3,352 0,497
(20 500) 2400*3,352=8045 20000*0,497=9940 8045+9940-20500= = (2515)
gamoTvlebisaTvis, anuitetis diskontirebis cxrilSi, 12%-is svetisa da
xuTi wlis striqonis gadakveTaSi ipoviT koeficients, romelic aris –
3,605. bolo meeqvse wels, pirobis Tanaxmad, Semova aqciis nominaluri
Rirebuleba 20000 lari, romlis dayvanis koeficients monaxavT erTjeradad
moZravi fulis diskontirebis cxrilSi, romelic aris 0,567.
gaangariSebebis Sedegad irkveva, rom xuTi wlis ganmavlobaSi
Tanabrad moZravi fulis 2400 aT. laris axlandeli Rirebuleba 12%-iani
ganakveTis dros 8652 aT. lari (2400*3,605), xolo xuTi wlis bolos
misaRebi 20000 aT. laris axlandeli Rirebuleba 11340 aT. laria
(20000*0,567). xolo, diskontirebis 15%-ian ganakveTis dros Tanabrad
misaRebi Tanxebis diskontirebuli Rirbulebaa 8045 aT. lari, xuTi wlis
bolos misaRebi 20000 aT. laris diskontirebuli Rirebuleba ki 9940 aT.
laria. mTliani Sedegebis mixdeviT irkveva, rom orive saprocento
ganakveTisaTvis proeqtis fuladi nakadebis wminda diskontirebuli
Rirebuleba uaryofiTi ricxvia, maSasadame proeqti orive
SemTxvevaSiUmiuRebelia.
sainvesticio proeqtis SefasebisaTvis agreve SeiZleba gamoyenebul
iqnes investiciebis rentabelobis indeqsi.
RI = M / p sadac, (17.2.5) M -Aaris investiciidan misaRebi Semosavlebis diskontirebuli Rirebuleba; P - Aaris investiciis amosavali (sawyisi) moculoba.
Tu investiciis rentabelobis indeqsi erTze metia, proeqti misaRebia. Tu
erTze naklebia, proeqti miuRebelia. Tu erTis toli aRmoCnda, arc mogeba
miiReba da arc zarali. motanil magaliTze, investiciis rentabelobis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
336
indeqsi 0,875-is tolia (8652+113400)/20500 da esec adasturebs rom proeqti
miuRebelia.
sainvesticio proeqtebis Sefasebis diskontirebis kidev erTi meTodia
investiciis rentabelobis Sida norma (IRR). diskontirebis koeficientis im
mniSvnelobas, roca investiciis wminda diskontirebuli Rirebuleba nulis
tolia, investiciis rentabelobis Sida normas uwodeben. igi aCvenebs
xarjebis dasaSveb maqsimalur dones, romelic SeiZleba mocemul
proeqtze daixarjos. magaliTad, Tu sawarmo proeqts mTlianad bankis
sesxiT daafinansebs, maSin, ukugebis Sida norma warmoadgens sabanko
kreditis saprocento ganakveTis maqsimalur zRvars, romlis gadaWarbeba
proeqts zaralianad gadaaqcevs.
investiciis ukugeba anu investiciis rentabelobis Sida norma SeiZleba
Semdegi formuliT gamoiTvalos:
N IRR = A + -------------- * ( B – A); sadac, (17.2.6)
(NA – NB) A -Aaris diskontirebis dabali saprocento ganakveTi; B - aris diskontirebis maRali saprocento ganakveTi; NAA - aris wminda diskontirebuli Rirebuleba A procentis dros;
ANB - aris wminda diskontirebuli Rirebuleba B procentis dros;
maSasadame, saWiroa wminda diskontirebuli Rirebulebis gamoTvla
romelime ori saprocento ganakveTisaTvis. zemoT motanilia wminda
diskontirebuli Rirebulebis gaangariSeba 12% da 15%-iani gankveTebis
dros ix. cxrili 16.2.1). investiciis Sida norma Semdegnairad gamoiTvleba:
IRR = 12+(-508 / [(- 508 – (- 2515)] * (15-12) = 11,24%.
rogorc aRmoCnda, investiciis ukugebis Sida norma sawarmoSi dadgenil
diskontirebis saprocento ganakveTze dabali aRmoCnda, maSin rodesac,
diskontirebis saprocento ganakveTi investiciis ukugebis Sida normas ar
unda aRematebodes.amdenad, proeqti miuRebelia.
sawarmoebi Tavis saqmianobaSi miRebuli dabandebuli saxsrebisaTvis
(miRebuli investiciebisaTvis) ixdian dividendebs, procentebs da ase
Semdeg. maSasadame, ekonomikuri potencialis SenarCunebisaTvis garkveul
xarjebs ewevian. maCvenebels, romelic axasiaTebs am xarjebis fardobis
dones, uwodeben avansirebuli Rirebulebis anu kapitalis `fass~ (CC) da
gamoiangariSeba, rogorc saSaulo Sewonili sidide: mTliani wliuri xarjebi CC = -------------------------------------------------- * 100 (17.2.7) Bbalansis aqtivis jami miRebuli procenti mewarmis mier aiReba diskontirebis saprocento
ganakveTad. momsaxurebis sferos sawarmoebSi igi gamoiTvleba saoperacio
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
337
xarjebis mixedviT. Tu investiciebis Sida ganakveTi metia kapitalis fasze,
proeqti misaRebia.
wminda diskontirebul Rirebulebas (NPV), investiciis rentabelobis
Sida normas (IRR), rentabelobis indeqssa (RI) da kapitalis fass (CC) Soris
Semdegi urTierTkavSiri arsebobs: Tu NPV >0, maSin, IRR > CC da RI>1; proeqti misaRebia; Tu NPV <0, maSin, IRR < CC da RI < 1; proeqti miuRebelia; Tu NPV = 0, maSin, IRR = CC da RI = 1; proeqti miuRebelia, arc mogebas iZleva da arc zarals. sainvesticio proeqtebis Sefasebis saaRricxvo meTods miekuTvneba
investiciis gamosyidvis vadis gansazRvrisa da investiciis efeqtianobis
koeficientis gamoTvlis xerxebi.
investiciis gamosyidvis vadis (igv) gamoTvlis xerxi farTodaa
gavrcelebuli, Tumca igi fuladi nakadebis droiTi Rirebulebis
cvlilebebs ar iTvaliswinebs. igi Semdegnairad gamoiTvleba: sainvesticio xarjebi igv = --------------------------------------------- ; (17.2.8) saSaulo wliuri mogeba amdenad, investiciis gamosyidvis vadis gamoTvla advilia, magram misi
nakli isaa, rom proeqtma SeiZleba Tavi or weliwadSi gamoisyidos,
gamoTvlebis Sedegad ki sxva maCvenebeli iqnes miRebuli. amasTan, ar
iTvaliswinebs fulis Rirebulebis cvlilebas droSi. amitom Aar axdens
gansxvavebas im proeqtebs Soris, romelTac erTnairi saerTo Semosavali
aqvT, magram wlebis mixedviT sxvadasxvagvaradaa ganawilebuli.
davuSvaT, investicia 20000 lari jdeba da sami wlis ganmavlobaSi moaqvs
Semdegi Semosavali: 10000; 10000; 7000 e.i. saSualo Semosavali 9000 laria da
gamosyidvis vada iqneba 20000/9000 = 2,2 weli. maSin, roca, proeqti Tavs or
welSi inazRaurebs.
Tu Semosavali Semdegnairad iqneba ganawilebuli: 10000; 10000; 10000.
maSin, gamosyidvis vada ori welia (20000/10000).
ukugebis periodi SeiZleba iyos dabandebuli kapitalis ukugebisaTvis
aucilebeli drois dasabuTebuli maCvenebeli, Tu naRdi fulis yvela
nakadi jer diskontirebuli iqneba da Semdeg, es diskontirebuli
Rirebuleba gamoyenebuli iqneba ukugebis periodis gaangariSebisaTvis. aseT
midgomas uwodeben ukugebis periodis koreqtirebul meTods.
ukugebis periodis meTodis Teoriuli SezRudvebis arsebobis miuxedavad,
igi praqtikaSi ufro xSirad gamoiyeneba. Ees gamowveulia imiT, rom es
meTodi gansakuTrebiT sasargebloa proeqtebis ranJirebisaTvis im
SemTxvevaSi, rodesac kompania ganicdis likvidurobasTan dakavSirebul
siZneleebs da amitom, saWiroebs investiciebis swraf ukugebas. ukugebis
periodis gaangariSebis meTodi agreTve SeiZleba gamoyenebul iqnas aramyar
bazarze sarisko investiciebis ganxorciulebis dros, rodesac saWiroa
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
338
produqciis swrafi Seqmna da modernizeba, an rodesac Zalze Znelia naRdi
fulis momavali nakadebis prognozireba.
ukugebis periodis gaangariSebis meTodi varaudobs, rom riski drosTan
dakavSirebuli faqtoria: rac ufro metia drois periodi, miT ufro
maRalia danakargebis albaToba. naRdi fulis ufro adrindel nakadebze
yuradRebis gamaxvilebisas ukugebis periodis gaangariSebis meTodi ufro
saimedo monacemebis gamoyenebis saSualebas iZleva, romlis drosac
mmarTvelebi ufro darwmunebulebi arian. Aamis gamarTleba SeiZleba im
faqtiT, rom naRdi fulis nakadebs gaaCniaT droSi korelaciisaken
tendencia. Aamrigad, Tu pirvel wlebSi naRdi fulis nakadebi mosalodnel
doneze ufro dabalia, ufro gvian wlebSic aseTi mdgomareoba
SenarCunebuli iqneba.
ukugebis periodis gaangariSebis meTodi aseve xSirad gamoiyeneba wminda
mimdinare Rirebulebis meTodTan an investiciebis ukugebis Sida ganakveTis
meTodTan erToblivad, proeqtebis analizisaTvis.
ukugebis periodis gaangariSebis kidev erTi mimzidveli mxarea is, rom
igi gasagebia yvela donis mmarTvelisaTvis da uzrunvelyofs mniSvnelovan
jamobriv maCvenebels – ramdenad swrafad iqneba anazRaurebuli sawyisi
danaxarjebiA
investiciis efeqtianobis (rentabelobis) koeficienti gaianfariSeba
procentulad, saSualo wliuri mogebis SefardebiT, investiciis
Rirebulebis saSualo sididesTan. Ees ukanaskneli gamoiTvleba investiciis
sawyisi Tanxis Suaze gayofiT. Tu proeqti salikvidacio (narCen)
Rirebulebas iTvaliswinebs, maSin gaangariSebisas, investiciis saSualo
Rirebulebas miemateba narCeni Rirebulebis naxevari periodis bolos.
saSualo wliuri mogebis misaRebad, investiciis Tanxis zemoT misaRebi
wminda fuladi nakadi iyofa wlebis ricxvze.Ees meTodic, misi simartivis
gamo, farTodaa gavrcelebuli.
sademonstracio magaliTi: davuSvaT, proeqts Wirdeba 50000 laris Tavdapirveli investicia. proeqtis vada
xuTi welia. momavalSi misaRebi fuladi nakadebi yovelwliurad iqneba: 15000; 20000;
25000; 10000 da 10000 lari. wminda fuladi nakadi udris misaRebi Tanxebis jamisa
da sawyisi investiciis Tanxas Soris sxvaobas: 80000_50000=30000; maSasadame,
saSualo wliuri mogeba iqneba 30000/5=6000 lari. investiciis saSualo Rirebuleba
iqneba 50000/2 = 25000.
ukugebis saaRricxvo koeficienti = 6000/25000*100% = 24%.
praqtika aCvenebs, rom zemoT gaxiluli sxvadasxva meTodi, sainvestico
proeqtis SerCevisaTvis, sawinaaRmdego daskvnebs iZleva. yvelaze realuri
daskvna wminda dikontirebuli Rirebulebis meTodis gamoyenebiT miiReba.
igi aCvenebs misaRebi proeqtis dros, kapitalis zrdis mosalodnel
Sefasebas da srulad pasuxobs mmarTveli personalis ZiriTad mizans:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
339
amaRldes sawarmos ekonomikuri potenciali. Tumca, aranakleb sasargebloa
ukugebis periodis gaangariSebis meTodis gamoyeneba wminda diskontirebuli
Rirebulebis meTodTan erTad, roca naRdi fulis nakadebi winaswar
diskontirdeba da mxolod amis Semdeg gamoiTvleba ukugebis periodi.
16.3. investiciebis efeqtianobis Sefasebis
fardobiTi maCveneblebi
investorebs, maT mier dabandebuli kapitalidan bunebrivia, mogebis
miReba ainteresebT. Aamitom, investorebi Seiswavlian rogori mdgomareoba
ukavia kompaniebs safondo birJebze. ramdenad momgebiania maTi aqciebi da
rogoria riskebi. analizisaTvis marto finansuri angariSgebis informaciis
analizi ar kmara. saWiroa damatebiTi informacia, romelsac investorebi
sawarmoebisagan da safondo birJebisagan moiTxoven.
investorebi Seiswavlian investiciebis efeqtianobis sxvadasxva fardobiT
maCveneblebs, rogoricaa: Semosavali erT aqciaze, dividendi erT aqciaze,
erTi aqciis fasi, aqciis rentabeloba, Semosavali dividendidan, aqciis
kotirebis koeficienti. ganvixiloT TiToeuli maTgani.
Semosavali erT aqciaze = wminda mogeba _ privilegirebuli aqciebis dividendi = --------------------------------------------------------------------------------------------------- ; (16.3.1) Cveulebrivi aqciebis ricxvi
rogorc xedavT, Semosavali erT aqciaze gamoiTvleba mxolod
Cveulebrivi aqciebis mixedviT, radgan, rogorc wina TavebSi ukve gaecaniT,
privilegirebuli aqciebis Semosavali ucvlelia da winaswaraa dadgenili.
mocemuli koeficienti aCvenebs erTi Cveulebrivi aqciidan mosalodneli
Semosavlis maqsimums. Aanu maqsimum ra moculobis dividendi SeiZleba iqnes
miRebuli yoveli erTi Cveulebrivi aqciidan. igi gavlenas axdens aqciis
sabazro fasze. aRricxvis saerTaSoriso standartebiT am maCvenebels
ewodeba sabaziso Semosavali erT aqciaze. xolo, Cveulebrivi aqciebis
raodenoba aiReba saSualo Sewonili raodenobiT, vinaidan drois
sxvadasxva momentSi mimoqcevaSi aqciebis sxvadasxva raodenoba imyofeba.
Aaqciebis saSualo Sewonili raodenobis gamoTvlis meTodika ukve
ganxiluli iyo meaTe TavSi da aq aRar gavimeorebT.
rogorc cnobilia, kompaniis saerTo krebam SeiZleba wminda mogeba
mTlianad dividendebis saxiT ar gasces, radgan sxvadasxva saxis rezervebis
Seqmnac aucilebelia. amitom, saWiroa erT aqciaze gacemuli dividendis
maCveneblis gamoTvlac. dividendi Cveulebriv aqciebSi Ddividendi erTi aqciaze = --------------------------------------------------------- ; (16.3.2) Cveulebrivi aqciebis ricxvi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
340
investorebisaTvis es maCvenebeli metad mniSvnelovania, radgan igi maT
uCvenebs ramdeni laris dividendi moaqvs yovel erT aqcias. Ees maCvenebeli
sawarmoTaSoriso analizis drosac Seiswavleba, raTa gamovlindes, romel
kompaniaSia investireba ufro xelsayreli. erTi aqciis sabazro fasi erTi aqciis fasis koeficienti = --------------------------------------------------- ; (16.3.3) Semosavali erT aqciaze
igi yvelaze mniSvnelovani maCvenebelia. es maCvenebeli aqciebze
moTxovnis indikators warmoadgens, radgan aCvenebs, investori mocemul
momentSi, ramdenjer mets ixdis erTi aqciidan misaRebi mogebisaTvis. Tu
aqciis fasi maRalia, es niSnavs rom investorebi maRali mogebis swrafad
miRebas cdiloben. sawarmoebSi, romelTac ekonomikuri zrdis myari tempebi
gaaCniaT (igi, rogorc adre ganvixileT, mogebidan Seqmnili rezervebisa da
gaunawilebeli mogebis jamisa da sakuTari kapitalis fardobaa), aqciis
fasic maRalia. es maCveneblebi potenciuri investorebis mier sxvadasxva
sawarmoebis mixedviT Seiswavleba da SedarebiTi analizis safuZvelze,
Sesabamis gadawyvetilebebs iReben.
aqciis fasis koeficienti agreTve axasiaTebs, Tu ramdeni weli
dasWirdeba investors, investirebuli Tanxis amosaRebad. am maCvenebels
paradoqsic axasiaTebs. Tu magaliTad, erTi aqciis sabazro fasi ori
laria, xolo Semosavali erT aqciaze 20 TeTri, maSin am ukanasknelis
ucvlelobis SemTxvevaSi, investiciis amosaRebad saWiro iqneba 10 weli
(200/20). e.i. rac ufro didia aqciis fasis koeficienti, miT metia ukugebis
periodi. rac mcirea aqciis Rirebulebis koeficienti, investicia miT ufro
momgebiania. paradoqsi swored isaa, rom rac ufro maRalia aqciis fasi, miT
ufro sasurvelia aqciis gamomSvebi sawarmosaTvis, radgan investicia
grZelvadiania.
aqciis Rirebulebis anu fasis koeficienti efuZneba erTi aqciis
Semosavlis mimdinare mniSvnelobas. xolo, safondo birJa aqciaze fass
awesebs erTi aqciis Semosavlis dasaSvebi mniSvnelobiT. Tu birJis
TvalsazrisiT, sawarmos gaaCnia ekonomikuri zrdis mniSvnelovani
perspeqtivebi, aqciis sabazro fasi gaizrdeba.
amasTan, safondo birJaze aqciis fasi is fasia, romliTac aqcia
gamyidvelidan – myidvelze gaicvala. Aaqciis fasi izrdeba Tu myidveli
metia vidre gamyidveli. aqciaze moTxovna izrdeba, Tu mosalodnelia aqciis
gamomSvebi sawarmos mogebisa da Sesabamisad, dividendis zrda.
im sawarmoebisaTvis, romlebic safondo birJaze kotirebuli ar arian,
aqciis fasi ganisazRvreba imis mixedviT, Tu ra Rirs sawarmo. gamoTvlis
meTodi Semdegia: wliuri mogeba mravldeba mocemuli sawarmos msgavs an
imave birJaze kotirebuli sawarmos aqciis fasis koeficientze.
investorebi agreTve Seiswavlian aqciis rentabelobis (momgebianobis)
maCvenebels:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
341
Semosavali erT aqciaze erTi aqciis rentabeloba = -------------------------------------------------- * 100% (16.3.4) erTi aqciis sabazro fasi
am maCveneblis sidide dabalia im kompaniebSi, sadac warmoebis
gafarToebis mizniT mogebis didi nawilis kapitalizacia xdeba. aqciis
rentabeloba investors uCvenebs, aqciaSi dabandebuli yoveli erTi lari
ramden procent mogebas ubrunebs. igi aqciis fasis Sebrunebuli
maCvenebelia. aqciis momgebianobis koeficienti xSirad ar gamoiyeneba,
radgan investors ainteresebs dividendis miRebis xarisxi, romelic
dividendis SemosavlainobiT xasiaTdeba. saerTod, wminda mogeba mxolod
investiciis Sedegi araa. igi dasaqmebuli personalis kvalifikaciisa da
mmarTvelobiTi unarebis gamoyenebis efeqtianobis Sedegicaa.
dividendi erT aqciaze Semosavali dividendidan(1) = ----------------------------------------------- (16.3.5) erTi aqciis sabazro fasi
es Tanafardoba axasiaTebs erT aqciaze miRebuli dividendis procentul
Sefardebas aqciis sabazro fasTan. anu miRebuli dividendi sabazro fasis
ramden procents Seadgens. am maCveneblis sawarmoTaSoriso analizic
saintereso daskvnebis saSualebas iZleva. es maCvenebeli SeiZleba
meorenairadac gamoiTvalos: dividendi 1 aqciaze Semosavali dividendidan(2) = ------------------------------------------ * 100%; Semosavali 1 aqciaze igi gviCvenebs, gacemuli dividendi ramden procents Seadgens Semosavlis
mimarT. am maCveneblis sidide sawarmos sadividendo politikazea
damokidebuli. kerZod, mogebis ra nawilia gamoyofili dividendisaTvis da
ra nawili reinvestirebisaTvis. wminda mogeba –privilegirebuli aqciebis dividendi
dividendis uzrunvelyofa = ------------------------------------------------------------------------------------------- Cveulebrivi aqciebis dividendebi igi aCvenebs Cveulebrivi aqciebis dividendze gasacemi wminda mogeba ramdenjer
aRemateba gacemul dividends. igi erTze meti unda iyos da Cveulebrivi aqciebis
`usafrTxoebis~ maCvenebelia. erTi aqciis sabazro fasi aqciis kotirebis koeficienti = ------------------------------------------------------ aqciis nominaluri Rirebuleba
es koeficienti Tu erTze metia, niSnavs, rom momavali aqcionerebi mzad
arian aqciaSi mis nominalur Rirebulebaze maRali fasi gadaixadon.
aseTia is gavrcelebuli maCveneblebi, romlebic fasiani qaRaldebis
bazarze sawarmos mdgomareobis Sefasebisa da analizisaTvis gamoiyeneba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
342
16.4. investiciebis efeqtianobis
analizis meTodika
investiciebis efeqtianobis Sefasebis maCveneblebs, safondo birJaze
sawarmos Sefasebis maCveneblebsac uwodeben. analizis mizania Sefasdes,
ramdenad sasurvelia sawarmo investorebisaTvis, investirebul kapitalze
ukugebis TvalsazrisiT.
investiciebis efeqtianobis analizi moiTxovs Semdegi safexurebis
gavlas:
saWiro informaciis mogroveba investiciebTan dakavSirebiT;
investiciebis efeqtianobis maCveneblebis dinamika da maTi Sedareba
sxvadasxva sawarmoebs Soris;
sawarmos SigniT, xelmZRvanelobis mier ukeTesi sainvesticio garemos
Seqmnis mizniT, investiciebis efeqtianobis amaRlebis gzebis
gamovlena.
maSasadame, imis mixedviT, vin atarebs analizs: investori Tu
investiciebis mimRebi, nawilobriv gansxvavebulia analizis mizani da
moculoba. ase magaliTad, investori mxolod investiciebis efeqtianobis
Sefasebas axdens da dinamikaSi Seiswavlis arsebul tendenciebs, raTa
miiRos gadawyvetileba, Cados Tu ara fuli ama Tu im kompaniaSi da
investiciebis efeqtianobis amaRlebis rezervebis gamovlenis problemebi ar
ainteresebs. maSin rodesac, investiciebis mimRebi kompaniis
xelnmZRvaneloba ver dajerdeba mxolod arsebuli tendenciebis Sefasebas.
Mmas ufro metad investiciebis efeqtianobis amaRlebis gzebis povna
ainteresebs, raTa sawarmo mimzidveli gaxados investorebisaTvis. Tumca,
investiciebis Cadebis Semdeg, investoric interesdeba sawarmos
momgebianobis da investiciebis efeqtianobis amaRlebis rezervebis
gamovlenis sakiTxebiT.
sawarmos finansuri angariSgebidan da Sesyiduli aqciebis Sesaxeb Sida
saaRricxvo informaciaze dayrdnobiT, sawarmos xelmZRvaneloba erTi mxriv
Tavad atarebs analizs da meore mxriv, informacias awvdis arsebul da
momaval (potenciur) investorebs.
16.4.1 cxrilSi motanilia pirobiTi sawarmos informacia mis mier nayidi
aqciebis nominaluri Rirebulebisa da gacemuli dividendebis Sesaxeb. Mmis
safuZvelze imave cxrilSi gamoiangariSeba investiciebis efeqtianobis
fardobiTi koeficientebi. amasTan, cxrilSi miTiTebulia striqonis
nomrebi, romelTa fardobiTac gamoTvlilia esa Tu is koeficienti. Semdeg
Sedgeba dinamikuri cxrili minimum, bolo xuTi wlis periodisaTvis, sadac
mxolod procentuli maCveneblebi iqneba mocemuli.
davuSvaT, arsebobs Semdegi informacia (ix. cxrili 16.4.1).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
343
cxrili 16.4.1. investiciebis efeqtianobis maCveneblebi (SevniSnavT, rom am cxrilSi motanili informacia ar exeba saanalizo sawarmo `kolxeTs~)
maCveneblebi 20013 2014 2015 2016 2017 2018 1. mogeba dabegvramde (larSi) 2. wminda mogeba (larSi) 3. privilegirebuli aqciebi no-
minaluri RirebulebiT (10%) 4. erTi Cveulebrivi aqciis no-
minaluri Rirebuleba (l) 5. privilegirebuli aqciebis
ricxvi calebSi 6. Cvulebrivi aqciebis ricxvi 7. 1 Cv. aqciis sabazro fasi (l) 8. priv. aqciebis dividendi (l) 9. Cv. aqciebis dividendi (l)
fardobiTi koeficientebi:
10. Semosavali 1 aqciaze (2-8)/6 11. aqciis fasis koeficienti (7/10) 12. aqciis rentabeloba (10/7) 13. dividendi 1 aqciaze (l) (9/6) 14. Semosavali dividendidan
(13/7) 15. dividendis uzrunvelyofa
(2-8)/9)
10 800 9 180 7 000 20 140 2 000 22 700 6 000 4,34 5,07 0,197 3,0 0,136 1,41
11 000 9 350 7 000 20 N 140 2 000 21 700 6 000 4,33 4,85 0,206 3,0 0,143 1,44
12 400 10 540 7 000 20 140 2 000 23 700 7 500 4,92 4,67 0,214 3,75 0,163 1,31
13 500 11 475 9 000 20 180 2 000 19 900 8 000 5,29 4,35 0,278 4,0 0,211 1,32
14 900 12 665 9 000 20 180 2 000 20 900 8 000 5,88 3,40 0,294 4,0 0,200 1,47
16 000 11 920 9 000 20 180 2 000 22 900 9 000 6.35 3,46 0,289 4,5 0,205 ,41
rogorc ukve iciT, gansakuTrebiT sainteresoa dinamikis grafikebis
momzadeba, romelzec arsebuli tendenciebi yvelaze TvalsaCinod Cans.
fardobiTi maCveneblebi, rogorc ukve iciT, gamoiTvleba mxolod
Cveulebrivi aqciebis mixedviT, radgan swored maTi efeqtianoba icvleba
sawarmos momgebianobis gavleniT. amasTan, gaxsovdeT, rom procentuli
tempebi ar gamoiTvleba procentebSi gamosaxuli koeficientebis mixedviT
(rogoricaa aqciis rentabeloba da Semosavali dividendidan), radgan,
procentuli maCveneblis procentuli cvlilebis gamoTvla mizanSewonili
araa. amitom, isini SeiZleba koeficientebSi iqnes daTvlili da Semdeg
gamoiTvleba cvlilebis tempebi.
rogorc 16.4.2 cxrilida Cans, saanalizo sawarmoSi investiciebis
efeqtianobis maCveneblebs Soris mcirdeboda aqciis fasis koeficienti da
dividendis uzrunvelyofis koeficienti. Semosavali dividendidan da
dividendi erT aqciaze, gacilebiT maRali tepebiTaa gazrdili, vidre
dividendis uzrunvelyofa. maSasadame, riskebi maRali iyo. zrdis
tendenciiT xasiaTdeboda aqciis momgebianobis maCvenebelic, rac dadebiT
movlenas warmoadgens.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
344
cxrili 16.4.2.
sawarmos investiciebis Sefasebis maCveneblebis dinamika %-ad 2007 welTan maCveneblebi 2013 2014 2015 2016 2017 2018
1. Semosavali erT aqciaze 2. aqciis fasis koeficienti 3. aqciis rentabeloba 4. dividendi erT aqciaze 5. Semosavali dividendidan 6. dividendis uzrunvelyofa
100 100 100 100 100 100
99,77 95,66 104,57 100,0 105,15 102,13
113,36 92,11 108,63 125,0 119,85 92,91
121,89 83,80 141,12 133,3 155,88 93,62
135,48 67,06 149,24 133,3 147,06 104,26
146,31 68,24 146,7 150,0 150,74 100,0
aqciis rentabelobis determinirebuli analizisaTvis jaWvuri Casmis
xerxia gamoyenebuli. 2018 wels, aqciis rentabeloba wina welTan SedarebiT
Semcirda 0,005 punqtiT (ix. cxrili 16.4.1). masze ori faqtori axdens
gavlenas: Semosavali erT aqciaze da aqciis sabazro fasi.
Aaqciis rentabeloba wina wels: 5,88 / 20 = 0,294 gadaangariSebuli rentabeloba 6,35 / 20 = 0,317 aqciis rentabeloba mimdinare wels: 6,35 / 22 = 0,289 I faqtori: erT aqciaze Semosavlis cvlilebis gavlena = 0,317 – 0,294 = +0,023 II faqtoris cvlilebis gavlena = 0,289 – 0,317 = - 0,028 saerTo gadaxraa -0,005 faqtoruli analizisaTvis SeiZleba agreTve faqtorTa mwkriviT warmovadginoT
erTi aqciis Semosavlisa da dividendis maCveneblebi. wminda mogeba – priv. aqciis dividendi wminda mogeba Semosavali 1 aqciaze = ------------------------------------------------------------------ * --------------------------- * wminda mogeba mogeba dabegvramde mogeba dabegvramde * ----------------------------------------- ; Cv. Aaqciebis ricxvi
M mocemul mwkrivSi sami faqtoria warmodgenili da SeiZleba absoluturi
sxvaobis xerxis gamoyeneba. Cv. aqciebis dividendi mogeba dabegvramde mogeba %-mde dividendi 1 aqciaze = ---------------------------------------- * -------------------------------------- * -------------------------- * mogeba dagebvramde mogeba %-mde wminda mogeba wminda mogeba * -------------------------------------------- ; Cv. aqciebis ricxvi
M mocemul mwkrivSi oTxi faqtoria warmodgenili, romlebic gavlenas
axdenen erTi aqciis dividendis maCvenebelze. gamoTvlebi Catardeba
absoluturi sxvaobis xerxiT.
investorebi, fasiani qaRaldebis Sesyidvis dros riskebis donesac
akontroleben, radgan aqciis gamomSvebi kompaniis gakotrebis albaToba
xSirad arsebobs. riskis done variaciis koeficientiT xasiaTdeba. rac
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
345
ufro maRali iqneba investiciebis efeqtianobis zemoT mocemuli
maCveneblebis variaciis koeficientebi, riskic miT ufro maRali iqneba.
amrigad, fasiani qaRaldebis SeZena nebismieri sawarmos finansuri
saqmianobis erT-erT mniSvnerlovan mimarTulebas warmoadgens. Ffasiani
qaRaldebi sami ZiriTadi miznis misaRwevad gamoiyeneba: sawarmos
aucilebeli likvidurobis uzrunvelsayofad; xelsayreli sainvesticio
proeqtebis gansaxorcilebelad da Semosavlebis gasazrdelad.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis:
1. ra aris sainvesticio saqmianoba; 2. rogor gamoiTvleba investiciis gamosyidvis periodi; 3. axseniT investiciis wminda diskontirebuli Rirebuleba; 4. daaxasiaTeT investiciis ukugebis Sida norma; 5. rogor gamoiTvleba dividendi erT aqciaze da ras axasiaTebs igi; 6. ras gviCvenebs aqciis fasis koeficienti; 7. ras gviCvenebs aqciis rentabeloba da ra faqtorebi axdenen masze gavlenas.
t e s t e b i
1. investiciebis rentabelobis indeqsi aris: a. investiciidan misaRebi Semosavlebis fardoba mosalodnel mogebasTan b. misaRebi fuladi nakadebis diskontirebuli Rirebulebis fardoba
sawyis investiciasTan g. sawyisi investiciis fardoba misaRebi fuladi nakadebis diskontirebul
RirebulebasTan 2. sainvesticio proeqti misaRebia, Tu:
a. investiciis rentabelobis indeqsi erTis tolia b. investiciis rentabelobis indeqsi erTze metia g. investiciis rentabelobis indeqsi erTze naklebia
3. investiciis rentabelobis Sida norma aris: a. diskontirebis koeficientis fardoba mogebis normasTan b. diskontirebis saprocento ganakveTi, romlis drosac
prodeqtis wminda Rirebuleba nulze metia g. diskontirebis saprocento ganakveTi, romlis drosac proeqtis
wminda Rirebuleba nulis tolia 4. investiciis gamosyidvis vada aris:
a. investiciis xarjebis fardoba saSaulo wliur mogebasTan b. mogebis fardoba sainvesticio xarjebTan g. investiciis xarjebis fardoba gamosyidvis vadaze
5. erT-erT sainvesticio proeqtTan dakavSirebiT mosalodnelia Semdgi fuladi nakadebi: wlebi fuladi nakadebi
0 (40 000) 1 20 000 2 20 000 3 20 000
ras udris proeqtis wminda diskontirebuli Rirebuleba, Tu anuitetis diskontirebis koeficientia 2,4868.
a. 16 085
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
346
b. 9 736 g. 10 540
6. sawarmos wliuri wminda mogebaa 15000 lari, privilegirebuli aqciebis dividendia 4000 lari, warmoebis ganviTarebis rezervi – 3500 lari da Cveulebrivi aqciebis ricxvia – 400 cali. Semosavali erT Cveulebriv aqciaze iqneba (larSi):
a. 37,5 b. 28,75 g. 27,5
7. arsebobs Semdegi informacia: erTi aqciis sabazro fasia - 25, Semosavali erT aqciaze 20 da dividnedi erT aqciaze – 8 lari.
aqciis fasis koeficienti iqneba: a. 1,25 b. 3,57 g. 2,86
8. erTi aqciis sabazro fasi – 25 lari, Semosavali erT aqciaze - 20 lari da dividendi erT aqciaze 8 laria. erTi aqciis rentabeloba iqneba:
a. 60 % b. 80 % c. 53 %
9. sawarmos wliuri wminda mogeba 15200 laria. Ddividendi privilegirebul aqciebze - 7500 lari da Cveulebriv aqciebze – 6000 laria. Ddividendis uzrunvelyofis koeficienti aris:
a. 2,0 b. 1,03 g. 1,28
10. wina wels erTi aqciis fasi - 30 lars da Semosavali erT aqciaze – 28 lars Seadgenda. mimdinare wels ki erTi aqciis fasi 32 lari da Semosavali erT aqciaze 29 lari gaxda. ramdeni procentiT Seicvala erTi aqciis fasis koeficienti:
a. gaizarda 2,9 %-iT b. Semcirda 2,9 %-iT g. ar Secvlila
a m o c a n e b i amocana 16.1. erT-erTi sainvesticio proeqtis Sesaxeb arsebobs Semdegi informacia: wlebi fuladi dislontirebis nakadebi koeficienti
(lari) 10 % 0 (70 000) 1 1 20 000 0,9091 2 15 000 0,8264 3 30 000 0,7513 4 25 000 0,6830 5 25 000 0,6209
moTxovna:gamoTvaleT sainvesticio proeqtis wminda diskontirebuli Rirebuleba (wdR).
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
347
amocana 16.2. ori sainvesticio proeqtidan mosalodneli fuladi nakadebis Sesaxeb arsebobs
Semdegi informacia: wlebi I proeqti II proeqti diskontirebis koeficienti 10%-ze sawyisi investicia (70 000) (70 000) 1 1 20 000 30 000 0,9091 2 23 000 20 000 0,8264 3 30 000 35 000 0,7513 4 30 000 25 000 0,6830 5 (15 000) (25 000) 0,6209 moTxovna: SeafaseT sasinvesticio proeqtebi wminda diskontirebuli RirebulebiTY da
gaakeTeT komentari, romel proeqts mianiWebdiT upiratesobas. amocana 16.3.
kompanias surs ori sainvesticio proeqtidan erT-erTi SearCios da
proeqtebis SefasebisaTvis iyenebs ukugebis periodis gamoTvlis meTods. orive proeqtis vada xuTi welia. Ffuladi nakadebi naCvenebia amortizaciis Tanxis gaTvaliswinebis gareSe da gamoiyeneba cveTis daricxvis wrfivi meTodi.
arsebobs Semdegi informacia: wlebi I Pproeqti II proeqti sainvestico danaxarji (55 000) (55 000) fuladi nakadebi: I w 10 000 15 000 II w 15 000 15 000 III w 9 000 10 000 IV w 5 000 5 000 V w (10 000) (16 000) moTxovna:gamoTvaleT orive proeqtis ukugebis periodi wlebSi.
amocana 16.4. sami sainvesticio proeqtis Sesaxeb arsebobs Semdegi informacia: wlebi I proeqti II proeqti III proeqti diskontirebis koeficientebi 10%-ze sawyisi investicia (80 000) (70 000) (90 000) 1 mogeba (an zarali): I w 20 000 10 000 30 000 0,9091 II w 20 000 30 000 30 000 0,8264 III w 20 000 30 000 20 000 0,7513 IV w 20 000 30 000 20 000 0,6830 V w (10 000) (15 000) (10 000) 0,6209 VI w 15 000 10 000 15 000 0,5645
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
348
moTxovna: 1. gamoTvaleT ukugebis periodi samive proeqtisaTvis; 2. gamoTvaleT samive proeqtis wminda diskontirebuli Rirebuleba; 3. gaakeTeT Sesabamisi komentarebi
amocana 16.5. erT-erT proeqts Wirdeba 120000 laris Tavdapirveli investicia. proeqtis vada
xuTi welia. momavalSi misaRebi fuladi nakadebi yovelwliurad iqneba: 35000; 40000;
25000; 40000 da 30000 lari.
moTxovna: gamoTvaleT wminda fuladi nakadi, saSualo wliuri mogeba,
investiciis saSualo Rirebuleba da ukugebis saaRricxvo koeficienti (anu
investiciis rentabeloba)
amocana 16.6. erT-erTi sawarmos Sesaxeb arsebobs Semdgei informacia:
wina weli mimdinare weli gadaxra wliuri mogeba 64000 68000 + 4000 wminda mogeba 56000 58900 priv.aqciebi dividend 20000 20000 Cv. aqciebis ricxvi 4500 5000 Semosavali 1 aqciaze (l) 36000/4500=8,0 38900/5000=7,78 -0,22
moTxovna: gazomeT erT cal aqciaze Semosavlis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena Semdegi faqtoruli modelis safuZvelze: Semosavali 1 aqciaze = (wminda mogeba – priv. aqciis dividendi) wminda mogeba mogeba dabegvramde = --------------------------------------------------------------- * --------------------------- * ---------------------------;
wminda mogeba mogeba dabegvramde Cv. aqciebis ricxvi
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
349
Tavi 17. finansuri mdgomareobis
sawarmoTaSoriso
(SedarebiTi) analizis meTodika
(SedarebiTi analizi – benchmarking analysisi)
sawarmoTaSoriso analizi warmoadegens
sawarmoTa sameurneo saqmianobis ekonomikuri
analizis gagrZelebas, damasrulebel safexurs,
rogorc kompaniebis, ise saministroebis da departamentebis doneze. igi
gamoiyeneba maSin, rodesac romelime investors surs am Tu im
gadawyvetilebis miReba axali proeqtebis ganxorcielebisaTvis,
alternativebidan arCevanis gakeTebisaTvis, saqmiani urTierTobebis
dasawyebad sawarmos SerCevisaTvis da a.S.
am TavSi ganxilulia sawarmoTaSoriso analizis arsi da
Taviseburebebi.
17.1. sawarmoTaSoriso (SedarebiTi)
analizis arsi da mizani
Sedareba saerTod yovelgvari azrovnebisa da Semecnebis safuZvels
warmoadgens. igi mecnierebis yvela dargSi gamoiyeneba: fizikaSi, qimiaSi,
geografiaSi, astronomiul mecnierebebSi, maTematikaSi, kibernetikaSi,
enaTmecnierebaSi, istoriul mecnierebebSi da a.S. `Cven mTel samyaros
SevimecnebT Sedarebis meSveobiT, wers k.d. uSinski. igi aris Semecnebis
sarkmeli, romlis gareSe SeuZlebelia adamianis mTeli SemecnebiTi
cxovreba da moRvaweoba~.
i.m. seCenovi wers, `iq, sadac qreba Sedarebis sazRvrebi, iq aris, realuri
samyaros Semecnebis Sesaxeb, mecnierebis zRvari~. `Sedareba gamoyenebuli
unda iqnas gaazrebulad, misi samarTlianobis gansazRvruli pirobebisa da
sazRvrebis mkacrad dacviT yovel konkretul SemTxvevaSi~ - wers m.m.
mislenikovi.
Sedareba aseve gamoiyeneba ekonomikur Teoriasa da praqtikaSi. maT Soris
sawarmoTaSoriso ekonomikur analizSi, raTa moxdes sxvadasxva sawarmoTa
saqmianobis Sedegebis SedarebiTi Sefasebebi da daxasiaTeba
urTierTmimarTebaSi. sxadasxva sawarmoTa SedarebiTi daxasiaTeba mravali
subieqtis interesebSi Sedis. magaliTad, bankebs ainteresebT romeli
sawarmoa ufro gadaxdisunariani, romelic droulad dafaravs
valdebulebebs; investorebs aintersebT, romel sawarmoSi
ganxorcilebuli investiciebi moitans ufro maRal mogebas (dividends); ama
Tu im dargis specialistebs ainteresebT romel kompaniaSi SeiZleba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
350
hqondeT ufro stabiluri Semosavali da samuSao adgili; sawarmos
xelmZRvaneloba dainteresebulia ar CamorCes maRali imijis mqone
kompaniebs, risTvisac unda moaxdinon sakuTari kompaniebis saqmianobis
Sedegebis Sedareba maRalefeqtiani kompaniebis SedegebTan, raTa sakuTar
kompaniaSic danergon da ganaxorcielon warmatebebis momtani RonisZiebebi
da a.S.
Sidasawarmoo ekonomikuri analizis mizania gamoikvlios sawarmos xelT
arsebuli resursebis ukeT gamoyenebis gzebi da mogebis gadidebis
RonisZiebebi. sawarmoTaSoriso analizi Tavis mxriv iyenebs Sidasawarmoo
analizis Sedegebs, raTaA uzrunvelyos rezervebis srulad gamovlena.
Sidasawarmoo analizi gegmuri maCveneblebidan gamovlenili gadaxrebis
analizs eyrdnoba da maSasadame, gegmasac da faqtobriv Sedegebsac
mocemuli kompaniis mmarTvelobis `daRi~ akravs. sawarmoTaSoriso
analizis dros ki Sedarebis bazas sxva sawarmos (ufro xSirad,
warmatebuli sawarmos) faqtiuri Sedegebi warmoadgenen, rac saSualebas
iZleva mocemuli sawarmos finansuri mdgomareoba amave sawarmos
xelmZRvanelobam garedan, ucxo TvaliT dainaxos.
maSasadame, sawarmoTaSoriso da Sidasawarmoo ekonomikuri analizi
uzrunvelyofs sawarmos (kompaniis) kompleqsur (srulad) Seswavlas da
ufro srulyofili gdawyvetilebebis miRebas.
amasTan erTad, sawarmoTaSoriso analizi damoukidebladac SeiZleba
Catardes, rac investorebis, sakredito dawesebulebebis da sazogadoebis
sxva wevrebis interesebSi Sedis. amdenad, sawarmoTaSoriso analizis
mizania sawarmoebis safinanso-ekonomikuri Sedegebis SedarebiTi
daxasiaTeba. Aaqedan gamomdinare, sawarmoTaSoriso analizis amocanebia:
sawarmos adgilis gansazRvra dargis, ekonomikis seqtoris an
regionis masStabiT;
sawarmos saqmianobaSi Zlieri da susti mxareebis gamovlena,
warmatebul sawarmoebTan SedarebiT;
problemebis wris gansazRvra, konkretuli sawarmos
saqmianobaSi arsebuli naklovanebebis likvidaciisaTvis, raTa
amaRldes warmoebis efeqtianoba.
mowinave gamocdilebebis Seswavla da danergva;
socialur programebSi aqtiuri da gonivruli monawileobis
uzrunvelyofa.
arsebuli amowurvadi resursebis gonivruli gamoyeneba saerTo
sazogadoebrivi interesebis Sesabamisad;
ekologiuri garemos saimedod dacvis saerTo erovnuli
programis SemuSaveba da dacva.
sawarmoTaSoriso analizis amocanebis gadaWris mizniT, unda moxdes
sawarmoebis ekonomikuri saqmianobis Sedegebis amsaxveli maCveneblebis
Sedareba, raTa gamovlindes gadaxrebi maT Soris. gadaxrebis gazomvis
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
351
dros ki, bunebrivia warmoiSoba maTi maCveneblebis Sesadarisobis
dacvis aucilebloba.
sawarmoTaSoriso analizis safexurebia:
saWiro informaciis mogroveba;
im maCvenebelTa wris dadgena, romelTa Sedareba mizanSewonilia;
Sesadari maCveneblebis dinamikis (tendenciebis) Seswavla;
gadaxrebis gamovlena da maTi faqtoruli analizi;
winadadebebis SemuSaveba warmoebis efeqtianobis amaRlebis
uzrunvelsayofad.
17.2. sawarmoTa Sesadarisobis problema
sawarmoTaSoriso analizis dros
AsawarmoTaSoriso analizis dawyebamde ucilebelia dadgindes, mainc
romel sawarmoebs Soris SeiZleba Sedareba: maT Soris, romlebic
erTgvarovan produqcias uSveben, Tu maT Soris, romlebic
sxvadasxvagvarovan produqcias amzadeben. magaliTad, ramdenad marTebulia
sasoflo-sameurneo da mSeneblobis kompaniebis an, mSeneblobisa da
savaWro kompaniebis da a.S. urTierTSedareba, raTa gadaxrebi maTi
saqianobis Sedegebis amsaxvel maCveneblebs Soris, obieqturi anu maTi
saqmianobis efeqtianobaze iyos damokidebuli.
ori ZiriTadi mimarTulebis piroba (aucilebloba) arsebobs:
I. sawarmoTa Sesadarisoba;
II. sawarmoTa ekonomikuri maCveneblebis Sesadarisoba.
sawarmoTa SedarebiTi daxasiaTebisaTvis, mkvlevars ainteresebs, ipovos
sakuTari kompaniis warumateblobis mizezebi, mowinave kompaniebTan
SedarebiT. Aam miznis miRweva miT ufro metadaa SesaZlebeli, rac ufro
Sesadarisni arian TviT saanalizo sawarmoebi.
sawarmoTaSoriso analizis CatarebisaTvis uwinares yovlisa saWiroa
arsebobdes sxvadasxva sawarmoTa muSaobis Sedegebis Sedarebis
SesaZlebloba.
sawarmoTa ekonomikuri maCveneblebis Sesadarisoba TviT sawarmoebis
Sesadarisobazea damokidebuli. rac ufro gansxvavdeba sawarmoebi
erTmaneTisagan warmoebuli produqciis saxeebisa da Sesrulebuli
samuSaoebis mixedviT, miT naklebia Sesadarisi maCeneblebis raodenoba
SedarebisaTvis.
sawarmoTa Sesadarisobis xarisxi maT mier gamoSvebuli produqciis
saxeobebiT da teqnologiiT ganisazRvreba, radgan igi gavlenas axdens
yvela ekonomikur maCvenebelze. Sesadarisobis xarisxis mixedviT, mecnier-
ekonomistebi, sawarmoebs sam jgufad yofen (ix.cxrili 17.2.1):
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
352
cxrili 17.2.1. sawarmoebis dajgufeba Sesadarisobis mixedviT
sawarmoTa jgufebi sawarmoTa qvejgufebi I. erTgvarovani produqciis
mwarmoeblebi a. daaxloebulni warmoebis tipiT da
zomiT; b. gansxvavebuli warmoebis tipiT da
axlos myofi moculobiT; g. axlos myofi warmoebis tipiT da
gansxvavebuli moculobiT; d. gansxavvebuli warmoebis tipiT da
moculobiT. II. msgavsi produqciis gamomSvebi igive qvejgufebi III.gansxvavebuli produqciis gamomSvebi igive qvejgufebi amdenad, Sesadarisobis TvalsazrisiT, SeiZleba gamoiyos sami saxis
sawarmoebi: erTgvarovani, msgavsi da sxvadsxvagvari. im sawarmoebis
mixedviT, romlebic pirvel or tips miekuTvnebian, SeiZleba Catardes
kompleqsuri SedarebiTi analizi, romelic maTi muSaobis yvela mxares
moicavs. Mmesame jgufis sawarmoebs Soris SesaZlebelia Catardes zogadi
xasiaTis fardobiTi maCveneblebis Sedareba. fardobiTi maCveneblebis
gamoyeneba afarToebs Sedarebis SesaZleblobas, radgan, fardobiT
maCveneblebze gavlenas ar axdenen ama Tu im kompaniis warmoebis tipi, zoma
da masStabebi. Tumca warmoebis tipma SeiZleba fardobiT maCveneblebzec
moaxdinon gavlena.
imis Sesabamisad, Tu romel jgufs miekuTvnebian sawarmoebi, unda
ganisazRvros im maCveenebelTa wre, romelTa mixedviT SedarebiTi analizis
Catareba dasaSvebia.
erTgvarovani sawarmoebi Sesadarisi arian da maTi saqmianobis Sedegebis
amsaxveli maCveneblebis dapirispireba SesaZlebelia Aanu maT Soris
gadaxris gamoTvla mizanSewonilia.
sxvadasxvagvar sawarmoTa muSaobis maCvenebelTa Sedarebis
SesaZleblobis Sesaxeb azrTaA sxvadasxvaoba arsebobs. ase magaliTad: k.m.
rakovi amtkicebs, rom produqciis TviTRirebulebis sawarmoTaSoriso
analizi SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu sawarmoebi uSveben
erTidaigive produqcias erTnairi standartebiTa da teqnologiebiT. Mm.
rubinovi wers, rom sameurneo procesebis dapirispireba SesaZlebelia,
Tuki isini xorcieldeba warmoebis organizaciis erTsa da imave pirobebSi.
Ee.a. ivanovi Tvlis, rom aqtivebis gamoyenebis Sedareba SesaZlebelia
mxolod im sawarmoebs Soris, romlebic erTgvarovani arian rogorc
gamoSvebuli produqciis mixedviT, ise teqnologiuri procesebis mixedviT.
a.p. vorobeiCikovi da m.z. kaufmani ar eTanxmebian ivanovs, radgan
sawarmoTaSoriso analizi ar SeiZleba SemosazRvruli iyos mxolod
gansxvavebis faqtebis dadasturebiT. Aanalizis procesSi aucilebelia
gansxvavebebis dadgena da im mizezebis gansazRvra, romlebic gavlenas
axdenen am gansxvavebaze.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
353
mecnierTa nawili Tvlis, rom Sedareba SesaZlebelia ara marto im
sawarmoebs Soris, romlebic erTgvarovan produqcias uSveben, aramed im
sawarmoebs Sorisac, romlebic gansxvavebul produqcias uSveben.
Tu im sawarmoTa Sedarebis dros, romlebic erTnair da erTgvarovan
produqcias uSveben, gansxvaveba aixsneba Sesadar sawarmoTa mxolod
muSaobis xarisxianobiT, im sawarmoTa Sedareba, romlebic gansxvavebuli
arian produqciiT, organizaciiT, teqnikiTa da teqnologiiT, kadrebis
uzrunvelyofiT da sxva, iZleva SesaZleblobebs dadgindes gansxvaveba
saqmianobis SedegebSi. Rrmad ganixilos, rogor moaxdines gavlena
calkeulma gansxvavebam am Sedegebze.
Cven viziarebT azrs imis Sesaxeb, rom Tu sawarmoebi erTgvarovan
produqcias uSveben, axlos arian warmoebis sididisa da tipis mixedviT,
maSin Sedareba SeiZleba Catardes maTi saqmianobis Sedegebis yvela
kompleqsuri maCveneblebis mixedviT, sameurneo procesebisa da operaciebis
didi umravlesobis mixedviT.
sxvadasxvagvarovan sawarmoebs Soris SeiZleba efeqtianobis zogadi
maCveneblebis da finansuri mdgomareobis zogierTi maCveneblis Sedareba.
resursebis ukeT gamoyenebis mizniT, SeiZleba Sedarebul iqnes
danakargebis done, Mmocdenebis raodenoba, Eekologiuri garemos dacvis
xarisxi Dda a.S.
amrigad, sawarmoTaSoriso analizis dros arsebobs sawarmoTa
Sesadarisobisa da maCvenebelTa dapirispirebadobis xarisxis dadgenis
problema.
sawarmoTaSoriso analizis Catarebis etapebi SeiZleba Semdegnairad
Camoyalibdes:
1. samuSao gegmis Sedgena, romelSic aisaxeba analizis mizani, sakvlev
sawarmoTa wre, sawarmoTa Sesadarisobis xarisxis gansazRvra,
analizis konkretuli RonisZiebebis gansazRvra, monacemTa Sedarebis
programa;
2. amosavali monacemebis Sekreba da damuSaveba, pirveladi masalebis
Seswavla, Sesadarisi maCveneblebis SerCeva da dapirispireba,
gadaxrebis gamomwvevi faqtorebis gamokvleva, gardauvali
gansxvavebebis gamoyofa, analiziT miRebuli Sedegebis Sefaseba;
3. analizis Sedegebis ganzogadeba da mogebis gadidebis rezervebis
gamovlena, calkeuli RonisZiebebis ganxorcielebis efeqtianobis
gaangariSeba;
sawarmoTaSoriso analizis dros gansakuTrebiT mniSvnelovania ama Tu
im maCveneblebs Soris arsebuli gansxvavebis bunebisa da xasiaTis
gansazRvra. gansxvavebis mizezebi unda daiyos obieqtur e.i. sawarmoze
damoukidebel da subieqtur anu sawarmoze damokidebul faqtorebad.
sawarmos menejmentma unda gansazRvros im ekonomiis an gadaxarjvis
sidide, romelic miRebulia misgan damokidebuli da damoukidebeli
faqtorebiT.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
354
17.3. sawarmos finansuri mdgomareobis
sawarmoTaSoriso analizis
meTodika sawarmoTa finansuri mdgomareobis sawarmoTaSoriso analizi SeiZleba
daWirdes sakredito sawesebulebebs, investorebs, kvleviT institutebs,
sazogadoebis nebismier warmomadgenels, biznesSi moqmed nebismier subieqts,
romelTac uxdebaT arCevanis gakeTeba kreditis gacemis, investiciebis
dabandebis, aqciebis Sesyidvis, momwodeblebisa da myidvelebis SerCevis da
sxvaTa dros.
dasadgenia, finansuri mdgomareobis sawarmoTaSoriso analizi
SesaZlebelia Tu ara Catardes nebismieri dargis sawarmoebs Soris. SeiZleba
sawarmoebi araerTgvarovan produqcias uSvebndnen, magram
gadaxdisunarianobis maCveneblebi fardobiTi maCveneblebia da maTi Sedareba
da gansxvavebebis dadgena sworad dagvexmareba warmatebuli sawarmoebis
gamovlenaSi. Tumca, dasadgenia, produqciis Sromatevadoba, masalatevadoba
da fondtevadoba gavlenas axdenen Tu ara gadaxdisunarianobis
maCveneblebze. isic gasaTvaliswinebelia, rom zogierTi saxis produqti
ufro swrafad iyideba. magaliTad, puri ufro swrafad iyideba, vidre bewvis
qurqi. Ppirvel SemTxvevaSi, fulis brunva ufro swrafia, vidre meore tipis
maRaziaSi.
sawarmoTa finansuri mdgomareobis Sedareba SesaZlebelia maTi finansuri
angariSgebis informaciis safuZvelze, romelic, rogorc wesi sajaro
informacias warmoadgens.
sawarmoTaSoriso analizi vfiqrobT, gansakuTrebiT Sedegiani iqneba
sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis da leverijis maCveneblebis
mixedviT. agreTve kreditunarianobis indeqsis mixedviT, romelic
SemuSavebulia alTmanis mier da ramdenime maCvenebels moicavs.
Mmiuxedavad imisa, sawarmoebi arian Tu ara Sesadarisi, finansuri
mdgomareobis maCveneblebi, rogoricaa likvidurobis koeficientebi,
finansuri stabilurobis da saqmiano aqtivobis fardobiTi maCvenebelebi
SeiZleba erTmaneTs davupirispiroT (ix. cxrili 17.3.1). cxrilSi motanilia
ori pirobiTi sawarmos finansuri mdgomareobis maCveneblebi da gadaxrebi
maT Soris. igulisxmeba rom es sawarmoebi uSveben erTgvarovan produqcias.
davuSvaT, orive limonaTis qarxanaa.Ggadaxrebis analizis dros saWiroa
gamokvleuli iqnes, mocemuli gadaxra sawarmos mizeziT iqneba gamowveuli Tu
misgan damoukidebeli mizezebiT.
rogorc 17.3.1. cxrilidan Cans, pirveli sawarmos mxolod ori maCvenebelia
naklebi meoresTan SedarebiT. esenia, materialuri maragebis dafarvis
koeficienti da sakuTari da moziduli kapitalis Tanafardoba. danarCeni
maCvemebelbi pirvel sawarmoSi ufro maRalia vidre meoreSi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
355
cxrili 17.3.1. F sawarmoebis finansuri mdgomareobis koeficientebis Sedareba
maCveneblebi
#1 sawarmo
#2 sawarmo
gadaxra (+; _ ) (N 1 - N2)
1. absoluturi likvidurobis koeficienti 0,45 0,30 + 0,15 2. saerTo likvidurobis koeficenti 2,10 1,05 + 1,05
3.
materialuri maragebis dafarvis koeficienti
0,82 1,01 - 0,19
4. sakuTari sabrunavi saxsrebi uzrunvelyofa 0,9 0,8 + 0,1 5. sakuTari da moziduli kapitalis
Tanafardobis koeficienti 1,2 1,4 - 0,2
6. finansuri damokidebulebis koeficienti 1,8 1,7 + 0,1 7. procentis uzrunvelyofis koeficienti 6,0 5,4 + 0,6 8. avansirebuli Rirebulebis brunvadoba
jerebSi (Semosavali/mimd. aqtviv.saS.naSTi) 9
11
+2
Aabsoluturi likvidurobis koeficienti rogor wesi, gamoiTvleba wlis
bolos arsebuli fuladi Tanxebis SefardebiT mimdinare valdebulebebTan.
Tavis mxriv, fuladi Tanxebis sidide fulis brunvis siCqarezea damokidebuli,
razec gavlenas axdens produqciis realizaciis xangrZlivoba. magaliTad,
limonaTi ufro swrafad iyideba, vidre Rvino, fexsacmeli an msubuqi manqanebi.
amitom, SeiZLeba vuifiqroT, rom sxvadasxvagvari produqciis mwarmoebeli
firmebis absoluturi likvidurobis koeficientebis dapirispirebiT miRebuli
gadaxris raRac nawili warmoebuli produqciis TavseburebebiT iqneba
gamowveuli da amdenad, ver davaskvniT, relurad, romeli sawarmos
maCvenebelia ukeTesi. magram, ama Tu im sawarmos fulis naSTebic da mimdinare
valdebulbebic sakuTari saqmianobis Sesabamisad WirdebaT, amitom maTi
Tanafardoba gadaxdisunarianobas axasiaTebs da SesaZlebelia
araerTgvarovani sawarmoebis likvidurobis keoficientebis Sedareba. nebismier
sawarmos mocemul momentSi arsebuli fuliT misi mimdinare valdebulebebis
minimum 20%-is dafarva unda SeeZlos.
AsaerTo likvidurobis koeficienti gamoiTvleba mimdinare aqtivebis
SefardebiT mimdinare valdebulebebTan. Mmimdinare aqtivebs miekuTvneba
nedleulis, daumTavrebeli produqciis, mza produqciisa da saqonlis
maragebi. maTi sidide warmoebis masStabze da tipzea damokidebuli.
samSeneblo firmebsa da samrewvelo kompaniebs gansvavebuli saxis masalebi
gaaCniaT da sxvadasxva sididis maragebi WirdebaT. Mmimdinare valdebulebebi
ki yvela tipis sawarmoSi erT wlamde vadis davalianebebia.
MmarTaliaMmaterialuri maragebis saWiroebis gansxvavebuloba sxvadsxva
dargisa da zomis sawarmoebis mixedviT gansxvavdeba, rac maragebis
moculobiT maCveneblebs araSesadariss xdis, magram fardobiTi likvidurobis
koeficientebi fardobiTi maCveneblebia da maTi sawarmoTaSriso analizi ara
mxolod msgavs da erTgvarovan aramed gansxavebuli tipis sawarmoebs
Sorisac aris gamarTlebuli.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
356
materialri maragebis dafarvis koeficienti Semdegnairad gamoiTvleba:
dafarvis `normaluri~ wyaroebi maragebis dafarvis koeficienti = -------------------------------------------------------------; (17.3.1.) materialuri maragebi es maCvenebelic, vfiqrobT, sxvadasxvgavrovan sawarmoebs Sorisac
SeiZleba SevadaroT. dafarvis normalur wyaroebs miekuTvneba sakuTari
sabrunavi saxsrebi, moklevadiani sesxebi, valdebulebebi mowodebidan da
miRebuli moklevadiani avansebi. Yyvela es CamoTvlili maCvenebli
damokidebulia sawarmos muSaobis aqtivobaze. Aama Tu im sawarmos
mmarTvelobis moqniloba da resursebis efeqtianad gamoyenebis xarisxi
gansazRvravs maragebis dafarvis kloeficientis rogorc mricxvelis, ise
mniSvnelis maCvenebelTa moculobas. marTalia, cal-calke aRebuli es
maCveneblebi _ dafarvis `normaluri~ wyaroebi da matrialuri maragebi
damokidebulia kompaniis masStabze, magram maTi Sefardeba am kompaniis
muSaobis xarisxs gansazRvravs maragebis dafarvis mimarTulebiT. amitom,
vfiqrobT, rom sakvlevi sawarmoebis mixedviT, am koeficientebs Soris
arsebuli gadaxra, pirdapir pasuxobs arCevanis gakeTebis moTxovnas.
Uupiratesoba eniWeba im kompanias, sadac es koeficienti ufro maRalia
(Sesadar kompaniebs Soris bunebrivia ar moiazreba komerciuli bankebi,
radgan isini saqmianobis sxva sferos miekuTvnebian).
sakuTari sabrunavi saxsrebiT uzrunvelyofis koeficinti gamoiTvleba
sakuTari sabrunavi saxsrebis SefardebiT materialur maragebTan. Aam
koeficientis gansazRvraSi gamoyenebuli orive maCvenebeli da maTi
fardoba, mocemuli sawarmos saqmianobis aqtivobasa da efeqtianobazea
damokidebuli. marTalia, materialuri maragebis moculobas sawarmos zoma
da masStabebi gansazRvravs, magram sakuTari sabrunavi saxsrebiT
uzrunvelyofac Sesabamisi unda hqondes. Aamitom, am koeficintebs Soris
arsebuli gadaxra sawarmoTa upiratesobaze an nakleb upiratesobaze
metyvelebs. Mmisi Sedareba samive tipis sawarmoebs Soris mizanSewonilia.
finansuri damokidebulebis koeficienti aris fardoba sawarmos
aqtivebsa da sakuTar kapitals Soris. Eam koeficientebis dapirispireba
marTebulia rogorc erTgvarovan, ise araerTgvarovan sawarmoebs Soris,
garda bankebisa, radgan bankebis aqtivebSi sakuTari kapitalis 10 -15% - iani
wili, normalur movlenad iTvleba. finansuri damokidebulebis koficienti
rac ufro maRalia, miT ufro uaryofiTY movlenas warmoadgens. maSasadame,
sawarmo miT ufro damokidebulia sxvebze.
procentis uzrunvelyofis koeficienti Semdegnairad gamoiTvleba:
procentis uzrunvelyofis mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde
koeficienti = ------------------------------------------------------------------------------; (17.3.2) saprocento xarji
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
357
am koeficientis analizi saintersoa bankebisaTvis, miscen Tu ara sesxi
romelime kompanias.Ees koeficienti vfiqrobT nebismieri tipis sawarmoebis
SedarebisaTvis SeiZleba iqnes gamoyenebuli.
rac Seexeba avansirebuli Rirebulebis brunvadobis maCveneblebs, isini
mxolod erTgavrovan sawarmoebs Soris SedarebisaTvis SeiZleba iqnes
gamoyenebuli, radgan rogorc adre aRvniSneT, sxvadasxva dargis
sawarmoebis prodqts brunvadobis bunebrivi Taviseburebebi gaaCnia.
magaliTad, limonaTi da avtomobili, avtomobili da Senoba, puri da
fexsacmeli da a.S.
rac Sexeba investiciebis maCveneblebs, romlebic investorebs
ainteresebT, SeiZleba samive tipis sawarmoebs Soris Caataros
potenciurma investorma.
SedarebiTi analizis dros investorebisaTvis mniSvnelovania moaxdinon
erT aqciaze dividendis maCveneblebis variaciis koeficientebis Sedareba
im sawarmoebs Soris, sadac investiciebis Cadebas apireben. am mizniT
momzaddeba Sesabamisi cxrili (ix. cxrili 17.3.2).
cxrili 17.3.2 erT aqciaze dividendis maCveneblis variacia
wlebi
I sawarmo II sawarmo III sawarmo X X2 X X2 X X2
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 -------- jami saS. ariTm.
0,90 0,95 0,82 0,90 0,98 0,99 1,00 1,20 --------- 7,74 0,9675
0,81 0,9025 0,6724 0,81 0,9604 0,9801 1,00 1,44 --------- 7,5754
0,81 0,95 0,82 0,98 0,83 0,75 1,30 0,99 --------- 7,43 0,9287
0,6561 0,9025 0,6724 0,9604 0,6889 0,5625 1,69 0,9801 -------- 7,1129
1,15 1,30 1,40 1,20 1,00 0,90 0,95 1,10 -------- 9,00 1,125
1,3225 1,69 1,96 1,44 1,00 0,81 0,9025 0,21 -------- 10,335
variaciis koeficientis gamosaTvlelad, rogorc ukve iciT, jer
saSualo kavadratuli gadaxra da Semdeg variaciis koeficienti unda
gamoiTvalos (ix. gv. 43). gaangariSebebis Sedegad miiReba: I sawarmoSi: V = 10,79 % II sawarmoSi: V = 17,56 % III sawarmoSi: V = 14,42 % maSasadame, sami alternatividan, investiciis yvelaze maRali riski
meore sawarmoSi arsebobs, radan variaciis koeficienti yvelaze maRalia
da maSasadame, erTi aqciis dividendis maCvenebeli maRali meryeobiT
xasiaTdeba. yvelaze saimedod, pirveli sawarmo gamoiyureba. Tumca, riski
mesame sawarmoSi pirvelze ufro maRalia, magram dividendis saSualo
done aq yvelaze maRalia. ase rom, investoris alRoc mniSvnlovania.
SesaZloa man mesame sawarmo airCios. riskebis SefasebisaTvis agreTve
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
358
SeiZleba gamoyenebuli iqnes finansuri leverijis koeficientebis
SedarebiTi daxasiaTeba.
amrigad, erTgvarovan sawarmoebs Soris SeiZleba rogorc moculobiTi
ise nebismieri fardobiTi maCvenebelebis dapirispireba anu gadaxrebis
gamoTvla da maTi analizi.
msgavs da gansxvavebul sawarmoebs Soris mxolod fardobiTi
maCveneblebis daprispireba da maTi gadaxrebis analizia gamarTlebuli.
esenia: likvidurobis, finansuri stabilurobis, finansuri leverijis,
sakuTari kapitalis ukugebis da investiciebis Sefasebis maCveneblebi. es
yovelive investorebs da menejerebs, gadawyvetilebebis miRebaSi
mniSvnelovnad exmareba.
maSasadame, sawarmoTaSoriso analizis meTodika SeiZleba gamoiyenos
nebismierma dainteresebulma pirma. amasTan mniSvneloba aqvs informaciis
momxmareblis mizans. sawarmos finansuri menejmenti dainteresebulia
rogorc SedarebiTi SefasebebiT, aseve warmatebul sawarmoebSi arsebuli
gamocdilebebis danergviT. amitom misTvis ufro realuri Sedegis momtania
Sedareba erTgvarovan sawarmoebs Soris. xolo, investorisTvis romelsac
mxolod ufro momgebiani biznesi ainteresebs, arsebiTi araa gansxvavebebis
mizezebis povna. Mmas surs maRali mogeba. Aamitom, gadawvetilebis miRebis
dros, mas SeuZlia sruliad sxvadasxvagvari kompaniebis maCveneblebi
Seudaros da airCios ufro maRali mogebis momtani dargi. Tumca,
investiciebis Cadebis Semdeg, ukve igi dainteresdeba msgavs sawarmoebTan
SedarebiTi daxasiaTebiT da winsvlis konkretuli RonisZiebebis gatarebiT.
17.4. momgebianobis sawarmoTaSoriso
analizis meTodika
mogebisa da momgebianobis sawarmoTaSoriso analizis Catareba
marTebulia msgavs da erTgvarovan sawarmoebs Soris. misi mizania ipovos
mogebis moculobis gadidebisa da momgebianobis donis amaRlebis rezervebi,
maRali finansuri imijis mqone sawarmoebTan Sedarebis gziT.
M momgebianobis amaRlebis rezervebis gamovlenis mizniT,
sawarmoTaSoriso analizi gacilebiT ukeTesia Catardes erTgvarovan
sawarmoebs Soris, romlebic erTgvarovan produqcias uSveben.
rogorc cnobilia, mogebis moculobis zrdis ZiriTad gzas produqciis
erTeulis TviTRirebulebis Semcireba, misi xarisxianobis amaRleba da fasis
zrda, teqnologiebis gamoyenebis xarisxi warmoadgens. momgebianobis
maCvenebelze agreTve gavlenas axdens avansirebuli Rirebulebis brunvadoba.
Mmogebisa da momgebianobis sawarmoTaSoriso analizma unda gadawyvitos
Semdegi amocanebi:
gansazRvros faqtorebi, romlebic gavlenas axdenen erTgvarovan
sawarmoebs Soris momgebianobis gansxvavebaze;
daadginos gzebi mowinave sawarmos momgebianobis donis misaRwevad.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
359
davuSvaT or erTgvarovan sawarmos, vTqvaT, Cais foTlis gadamuSavebis
qarxnebs, gaaCniaT Semdgi maCveneblebi(ix: cxrili 17.4.1):
cxrili 17.4.1. erTgvarovan sawarmoTa Semosavlebi da xarjebi (Tanxa larebSi) maCveneblebi I sawarmo II sawarmo Ggadaxra
(I – II) Semosavali realizaciidan (l) realizebuli produqciis TviTRirebuleba (l) ---------------------------------------------------- Mmogeba realizaciidan marketingis xarjebi administraciuli xarjebi ----------------------------------- saoperacio mogeba saprocento xarjebi ----------------------------------------------------- mogeba dabegvramde
mogebis gadasaxadi wminda mogeba aqtivebi valdebulebebi sakuTari kapitali
125 900 (89 500) ---------------- 36 400 (8 700) (10 500) ---------------- 17 200 4 500 --------------- 12 700 (1900) 10 800 230 000 100 000 130 000
98 700 (68 000) -------------- 30 700 (7 600) (8 300) -------------- 14 800 2 100 --------------- 12 700 (1900) 10 800 177 400 70 000 107 400
+ 27200 + 21500 --------------- + 5700 + 1100 + 2200 ------------ + 2 400 -------------- 0 0 0 + 52 600 + 30 000 + 22 600
rogorc 17.4.1. cxrilidan Cans, absoluturi maCveneblebis SedarebiT
miRebuli gadaxrebi mxolod imaze metyveleben, ramdenad ufro didi
moculobis saqmianobas axorcielebs erTi sawarmo meoresTan SedarebiT.
mogebis maCvenebeli ki orives erTnairi aqvT. magram, es ar iZleva pasuxs
imaze, resursebs romeli sawarmo iyenebs ufro maRali efeqtianobiT da
finansurad romeli ufro usafrTxoa. am kiTxvebze pasuxi gasacemad
aucilebelia fardobiTi maCveneblebis SedarebTi analizi. 17.4.2. cxrilSi
warmodgenilia momgebianobis ramdenime ZiriTadi maCvenebeli. cxrili 17.4.2. momgebianobis maCveneblebis Sedareba
maCveneblebi I sawarmo II sawarmo gadaxra
1. produqciis rentabeloba % -ad 2. mogebis norma %-ad 3. fasnamati %-ad 3. saoperacio mogebis marJa %-ad 4. saoperacio mogebis fasnamati (%-ad) 5. marketingis xarjebis fardoba mogebasTan(%) 6. administrac. xarjebis fardoba mogebasTan(% 7. aqtivebis momgebianoba %-ad 8. sakuTari kapitalis ukugeba (%)
40,67 28,91 33,5 13,7 15,8 68,5 82,7 5,52 8,31
45,14 31,10 36,6 15,0 17,7 59,8 65,4 7,18 10,06
-4,47 - 2,19 -3,1 -1,3 -1,9 +8,7 +17,3 -1,66 -1,75
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
360
cxrilSi 17.4.2. motanili ori erTgvarovani sawarmos efeqtianobis
maCveneblebs SorisGgadaxra gamoTvlilia pirveli sawarmodan, meore
sawarmos maCveneblebis gamoklebiT da niSnebi Sesabamisadaa dasmuli.
produqciis rentabeloba gamoTvlilia realizaciidan miRebuli mogebis
SefardebiT realizebuli produqciis TviTRirebulebasTan (36400/89500*100%).
rogorc imave cxrilidan Cans, meore sawarmoSi 4,47 proccentuli punqtiT
meti mogebaa miiRebuli produqciis yovel erTi laris danaxarjebze, vidre
pirvel sawarmoSi.
mogebis norma gamoiTvleba realizaciidan miRebuli mogebis fardobiT
realizaciidan miRebul SemosavalTan. aRmoCnda, rom yoveli erTi lari
Semosavlidan pirvelma sawarmom miiRo 28,91% mogeba, meorem ki 31,1%. Aaseve,
marketingisa da marTvis xarjebi ufro naklebi efeqtianobiTaa
gamoyenebuli pirvel sawarmoSi, vidre meoreSi.
fasnamati gamoTvlilia realizaciidan miRebuli mogebis fardobiT
mTel saoperacio xarjebTan [36400 / (89500+8700+10500) *100]
saoperacio mogebis marJa gamoTvlilia saoperacio mogebis SefardebiT
realizaciidan miRebul SemosavalTan (17200/125900).
saoperacio mogebis fasnamati gamoTvlilia saoperacio mogebis
SefardebiT mTlian saoperacio xarjebTan [17200/(89500+8700+10500)*100% =
15,8%].
amrigad, miuxedavad imisa, rom ganxilul saanalizo sawarmoebidan
pirvel sawarmos, absolutur sidideSi gacilebiT meti Semosavlebi hqonda,
vidre meores da dasabegri mogebis maCveneblebi orive sawarmoSi
erTidaigivea, fardobiTi maCveneblebis Sedareba Sebrunebul suraTs
aCvenebs. Mmeore sawarmoSi momgebianobis maCveneblebi gacilebiT maRalia,
vidre pirvelSi.
maSasadame, investorebisaTvis mimzidveli meore sawarmo iqneba. Tumca,
jer saWiroa moxdes momgebianobis maCveneblebis dinamikis Seswavla da
variaciis koeficientebis Sedareba ganvlili xuTi wlis periodisaTvis. Tu
aRmoCnda, rom meore sawarmoSi variaciis koeficienti ufro naklebia, vidre
pirvelSi, maSin meore sawarmo kidev ufrio saimedo gaxdeba.Mmagram, Tu
aRmoCndeba, rom momgebianobis maCveneblebis meryeobis xarisxi meore
sawarmoSi ufro maRalia, maSin unda gadaixedos misi finansuri
mdgomareobis stabiluroba. amasTan, saWiro gaxdeba damatebiTi informacia
sawarmoebis saqmianobis Sesaxeb. rogoricaa, ZiriTadi saSualebebis
ganaxlebis done da muSakTa denadobis done.
mocemul SemTxvevaSi, pirveli sawarmos xelmZRvanelobam unda
gamoikvlios arsebuli gadaxrebi, romelic maTi sawarmosaTvis, yvela
aRebuli maCveneblis mixedviT, arasasurvelia. SesaZleblobis farglebSi
unda gamoikvlion, ratom jdeba maTi produqti ufro Zviri. kerZod, maT
pirvel sawarmoSi yovel erT lar danaxarjze 40,67% mogeba miiReba,
meoreSi ki 4,45 procentuli punqtiT meti.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
361
erTgvarovani sawarmoebis momgebianobis maCveneblebs Soris arsebuli
gadaxris faqtoruli analizic SeiZleba Catardes absoluturi sxvaobis
an jaWvuri Casmis xerxebis gamoyenebiT. magaliTad, aqtivebis momgebianobis
maCvenebeli, rogorc adre ukve SeiswavleT, SeiZleba warmodegnil iqnes
masze moqmedi sami faqtoris dakavSirebis mwkriviT: mogeba/aqtivebi=
= mogeba/Semosavali * Semosavali/sakuT.kapitali * sak.kapit./aqtivebi
motanil mwkrivSi mocemulia Semdegi faqtorebi: mogebis norma, sakuTari
kapitalis aqtivobis da sawarmos finansuri damoukideblobis koeficienti.
faqtoruli analizi saSualebas miscems pirveli sawarmos
xelmZRvanelobas, gansazRros konkretulad romeli mimarTulebiT unda
SeimuSaon momgebianobis amaRlebis RonisZiebebi.Aamrigad, pirveli sawarmos
analitikosebi (finansuri menejerebi) moaxdenen meore sawarmos
maCveneblebTan Sedarebas (ix. cxrili 17.4.3) da gadaxraze moqmedi
faqtorebis gavlena Cveulebriv, absoluturi sxvaobis xerxiT gamoiTvleba.
Mmogebis normis cvlilebis gavlena: (-0,0278) * 0,919 * 0,6054 = - 0,0155 sakuTari kapitalis aqtivobis cvlilebis gavlena: 0,1009 * (+0,0495) * 0,6054 = + 0,003 finansuri damoukideblobis koeficientis gadaxris gavlena: 0,1009 * 0,9685 * (-0,0402) = - 0,0039 cxrili 17.4.3. Mmomgebianobis faqtoruli analizi maCveneblebi II sawarmo
(sabaziso) I sawarmo Ggadaxra
I sawarmodan gavlena
Aaqtivebis momgebianoba Mmoqmedi faqtorebi: I. mogebis norma II.sakuTari kapitalis aqtivoba III. finasuri damoukideblobis
koeficienti
0,0716 0,1287 0,919 0,6054
0,0552 0,1009 0,9685 0,5652
-0,0164 -0,0278 +0,0495 -0,0402
0,0164 -0,0155 +0,003 -0,0039
AmaSasadame, gaangariSebebma aCvena:
pirvel sawarmoSi yovel erT lar aqtivze 1,64 TeTriT naklebi mogebaa
miRebuli, vidre meoreSi. (SegaxsenebT, rom momgebianoba SeiZleba
davaxasiaToT, rogorc procentulad, aseve RirebulebiT formaSi). am
gadaxraze moqmedi sami Seswavlili faqtoridan, oris gavlena
arasasurvelia. kerZod, mogebis norma 0,0485 punqtiTaa naklebi pirvel
sawarmoSi, ris gamoc meore sawarmosTan SedarebiT Semcirebulia
momgebianoba 0,0155 punqtiT (gaangariSebis Sedegebi warmodgenilia 17.4.3
cxrilSi). finansuri damoukideblobis koeficienti aseve dabalia pirvel
sawarmoSi, rac imaze miuTuTebs, rom aq valdebulebebis wili ufro
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
362
maRalia, romlis zegavleniTac aqtivebis momgebianoba 0,0039 punqtiT anu
RirebulebiT formaSi, mogeba - 3,9 TeTriT dabalia. rac Seexeba sakuTari
kapitalis aqtivobas, igi piriqiT, pirvel sawarmoSi ufro maRalia, vidre
meoreSi. ris Sedegadac momgebianoba pirvel sawarmoSi gaizarda 0,003
punqtiT.
analizis Sedegad SeiZleba davaskvnaT: pirveli sawarmos
xelmZRvanelobam unda gamoarkvios ratomaa mogebis norma maTTan dabali,
vidre meore sawarmoSi (SesaZloa es produqciis dabali xarisxiT iyos
gamowveuli) da unda SeZlos kapitalis struqturis pozitiuri cvlileba,
raTa gaizardos sakuTari kapitalis wili.
Tuki, pirveli sawarmos xelmZRvaneloba miaRwevs imas, rom mogebis norma
meore sawarmos doneze aiyvanos, maSin misi mogeba 1951 lariT gaizrdeba
(0,0155*125900). xolo, finansuri damoukideblobis koeficientis amaRlebiT
miaRwevs mogebis gadidebas 897 lariT. sul, mogebis zrdis rezervi pirvel
sawarmoSi, meoresTan SedarebiT aris 4462 lari. sakuTari kapitalis
aqtivoba ki meore sawarmom unda cados pirvelis donemde aswios, risi
gavleniTac miaRwevs mogebis gadidebas 419 lariT (0,0039*107400). amdenad,
sawarmoTaSoriso analizi mogebis zrdis damatebiTi rezervebis gamovlenis
saSualebas iZleva.
aseve, sawarmoTaSoriso analizis dros did efeqts iZleva calkeuli
saxis produqciis rentebelobis Sedareba. sawarmoTaSoriso analizi
gansakuTrebiT efeqturad SeiZleba gamoyenebul iqnes erTi korporaciis
SigniT, romelSic mravali erTgvarovani sawarmoa gaerTianebuli, radgan am
SemTxvevaSi, mmarTvelobas informaciis mopovebis SesaZlebloba meti aqvs
da dainteresebulia mowinave sawarmos gamocdilebebi yvela mis sawarmoSi
gaavrcelos.
sxvadasxvagvarovan sawarmoebs Soris Sesadarisi maCveneblebis raodenoba
minimaluria, radgan, isini fondtevadobiT, SromatevadobiT da
rentabelobiT bunebrivad gansxavavdebian erTmaneTisagan. magaliTad,
manqanTmSenebeli qarxnis, puris qarxnis, Rvinis qarxnis, fexsacmlis
fabrikis da Cais fabrikebis momgebianobis maCveneblebs Soris gadaxrebi
ver upasuxebs kiTxvas: romeli ufro ukeTesi efeqtianobiT muSaobs. aseT
sawarmoebs Soris SedarebiTi daxasiaTebisaTvis, SeiZleba warmatebiT iqnes
gamoyenebuli Semdegi maCvenebelebis Sedareba: finansuri leveriji (aqtivebi
/ sakuTar kaptalTan) riskebis SedarebisaTvis, muSakTa denadoba, saSualo
xelfasi, ekologiuri garemos dacvis da socialur programebSi
monawileobis koeficientebi. marTvis xarisxis done – mmarTvelobiTi
xarjebis wili SemosavlebSi, muSakTa stimulirebis koeficienti, imiji da
sxva msgavsi.
muSakTaAstimulirebis koeficienti = stimulirebis rezervi / wminda mogeba.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
363
socialuri pasuxismgeblobis koeficienti =
= socialur RonisZiebebze gaweuli xarjebi / wminda mogeba
momgebianobis zrdasTan erTad, muSakTaA stimulireba unda izrdebodes.
Aam maCveneblis variaciis koeficienti ganvlili ramdenime wlis
periodisaTvis, upasuxebs kiTxvaze, Tu ramdenad gaazrebuli aqvT
mesakuTreebsa da mmarTvelebs dasaqmebulTa stimulirebis aucilebloba.
maSasadame, ramdenad humanuri da progresulia `biznesis cnobiereba~.
kiTxvebi TviTSemowmebisaTvis: 1. ra aris sawarmoTaSoriso analizis mizani; 2. romeli sawarmoebi iTvleba erTgvarovan sawarmoebad; 3. CamoTvaleT sawarmoTaSoriso analizis Catarebis etapebi. 4. ras niSnavs ekonomikuri maCveneblebis Sesadarisoba
t e s t e b i 1. erT-erT sawarmoSi Semosavali realizaciidan 34 mln da meore sawarmoSi 56 mln laria. aqtivvebis momgebianoba pirvelSi 22% da meoreSi 17%-ia. romeli sawarmo muSaobs ufro efeqtianad? a. pirveli b. meore g. arcerTi pasuxi araa swori 2. ori erTgvarovani samrewvelo sawarmos Sesaxeb cnobilia, rom maTi aqtivebi 89700 da 134600 laria. wminda mogeba Sesabamisad 5800 da 7900 laria. xolo sakuTari kapitali pirvel sawarmoSi 65000 l da meoreSi 57000 l. meore sawarmos sakuTari kapitalis koncentraciis koeficienti aris: a. 72 5% b. 63,5% g. 42,3% 3. romeli tipis sawarmoebs Soris SeiZleba Catardes momgebianobis maCveneblis gadaxris faqtoruli analizi: a. msgavs sawarmoebs Soris b. erTgvarovan sawarmoebs Soris g. gansxvavebuli dargis sawarmoebs Soris 4. romeli tipis sawarmoebs Soris SeiZleba Catardes saprocento xarjebis uzrunvelyofis koeficientis gadaxris sawarmoTaSoriso analizi: a. erTgvarovan sawarmoebs Soris b. msgavs sawarmoebs Soris g. nebismieri dargis sawarmoebs Soris 5. sawarmos saaqcio kapitali Seadgens 456 aTas lars, meore sawarmoSi 789 aT. laria. wminda mogeba aris pirvelSi 55 aT. l da meoreSi 71 aT, l. romel sawarmoSia xelsayreli investiciebis dabandeba: a. romelSic aqtivebis momgebianoba ufro maRalia b. romelSic saaqcio kapitalis ukugeba ufro maRalia g. sadaca saaqcio kapitalis xvedriTi wili aqtivebSi, ufro maRalia
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
364
a m o c a n e b i amocana 17.1. ori erTgavrovan sawarmos Sesaxeb arsebobs Semdegi informacia:
maCveneblebi I sawarmo
II sawarmo
gadaxra ( I – II )
finansuri leveriji (aqtivebi/sakuT. kapi talTan) masze moqmedi faqtorebi: I. aqtivebis damagrebis koeficienti II. Semosavali erT lar mogebaze III. avansirebuli sakuTari kapitali erT lar mogebaze
1,833 2,037 4.1538 4,6154
1,875 1,7647 4,25 4,0
_0,042 + 0,2723 _ 0,0962 + 0,6154
moTxovna: 1. gazomeT finansuri leverijis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena
jaWvuri Casmis xerxiT, faqtorTaA dakavSirebis Semdegi modelis safuZvelze:
finansuri leveriji = aqtivebs damagrebis koeficienti * Semosvali 1 l mogebaze : avansirebuli sakuT. kapitali 1 l mogebaze
2. axseniT, ra unda gaiTvaliswinos pirveli sawarmos menejmentma meore sawarmosTan SedarebiT.
amocana 17.2. cnobilia sami sxvadsxva sawarmos sainvesticio proeqtis mosalodneli fuladi nakadebi: I sawarmo II sawarmo III sawarmo diskontirebis koeficientebi sawyisi investicia (90000) (80000) (77000) I w 30 000 20 000 25 000 0,9091 II w 34 000 40 000 30 000 0,8264 III w 28 000 30 000 25 000 0,7513 IV w 20 000 30 000 15 000 0,6830 V w (9 000) (15 000) (10 000) 0,6209 moTxovna: romel proeqtSi moaxdendiT investirebas da ratom?
amocana 17.3. erT-erTma Rvinis kompaniis menejmentma safondo birJidan moipova saWiro informacia kompaniis Sesaxeb da atarebs SedarebiT analizs. es informacia Semdegia: I sawarmo II sawarmo wminda mogeba (l) 65000 94000 privileg. aqciebis dvidendi (l) 27000 30000 Cveulebr. aqciebis saS. Sew. ricxvi (cali) 2100 3200 1 cv. aqciis sabazro fasi (l) 25 28 moTxovna: gamoTvaleT Semosavali da dividendi erT aqciaze orive sawarmoSi;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
365
2. gazomeT pirveli sawarmos erTi aqciis fasis koefcinetis, meore sawarmos igive koeficintidan gadaxraze moqmedi faqtorebi Semdegi modelis safuZvelze: erTi aqciis fasis koeficienti = aqciis sabazro fasi / Semosavali erT aqciaze = wminda mogeba – privilege. aqciis dividendi = 1 aqciis sabazro fasi : -------------------------------------------------------------------------------- Cv. aqciebis saS. Sew. ricxvi
testebis pasuxebi Tavi 1. 1 - b 2 - g 3 - a 4 - g 5 - g 6 - g 7 - g 8 - b 9 - a 10 - a . 11 - g 12 - b 13 - a 14 - g 15 - a 16 - b 17 -g 18 -b 19 - a 20 - b Tavi 2
1 - g 2 - b 3 - b 4 - a 5 - b 6 - a 7 - g 8 - a 9 - b 10 - b
.Tavi 3
1 - a 2 - g 3 - a 4 - b 5 - g 6 - a 7 - b 8 - a 9 - g 10 - g
Tavi 4
1 - g 2 - a 3 - b 4 - a 5 - a 6 - a 7 - g 8 - b 9 - g 10 - b
Tavi 5
1 – b B
2 - g 3 - b 4 - b 5 - a 6 - b 7 - a 8 - g 9 - a 10 - a
Tavi 6
1 - b 2 - a 3 - a 4 - a 5 -b 6 - b 7 - g 8 - b 9 - a 10 - a
Tavi 7 1 - b 2 - g 3 - a A
4 - b 5 - a 6 - b 7 - g 8 - b 9 - a 10 - a
Tavi 8 1 - b 2 - g 3 - a B
4 - a 5 - a 6 - b 7 - a 8 - b 9 - a 10 - b
11- g 12- a 13- a 14- b 15- g 16 _g 17 _b 18 _g 19 _g 20 _b Tavi 9 1 - g 2 - b 3 - b 4 - b 5 - a 6 - a 7 - g 8 - a 9 - b 10 - a 11 - g 12 - b 13 - a 14 - b 15 - b _ _ _ _ _ Tavi 10
1 - a 2 -g A 3 - b 4 - a 5 - b 6 - b 7 - a 8 - b 9 - g 10 - b
Tavi 11
1 - b 2 - a 3 - g 4 - g 5 - b 6 - b 7 - a 8 - g 9 - g 10 - a
Tavi 12
1 - a 2 - b 3 - g 4 - b 5 - b 6 - a 7 - a 8 - b 9 -b 10 – a
Tavi 13
1 -b 2 - a 3 - a 4 - b 5 – b
Tavi 14
1 - b 2 -b 3 - g 4 - b 5 - a 6 - a 7 - b 8 - b 9 - g 10 – g
Tavi 15
1 - g 2 - b 3 - b 4 - g 5 – a
Tavi 16
1 - b 2 - b 3 - g 4 - a 5 - b 6 - g 7 - a 8 - b 9 - g 10 – a
Tavi 17
1 - a 2 - g 3 - b 4 - g 5 - b
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
366
amocanebis amoxsna
Tavi 1. Efinansuri analizis sagani da meTodi amoxsna 1.1. gamoTvla jaWvuri Casmis xersiT: I mwkrivi = 40 * 100 * 7 * 30 = 840 000 l II mwkrivi = 45 * 100 * 7 * 30 = 945 000 l muSaTa ricxvis cvlilebis gavlena = 945000 – 840000 = + 105 000 l III mwkrivi = 45 * 104 * 7 * 30 = 982 800 l namuSevari dReebis cvlilebis gavlena = 982800 – 945000 = + 37 800 l IV mwkrivi = 45 * 104 * 7,5 * 30 = 1 053 000 l dRis xangrZliobis cvlilebis gavlena = 1053000 _ 982800 = + 70 200 l V mwkrivi = 45 * 104 * 7,5 * 27 = 947 700 l Sromisnayofierebis cvlilebis gavlena = 947700 – 1053000 = _ 105300 l ------------------------ + 107700 Ddaskvna: rogorc gaangariSebam aCvena, saanalizo sawarmoSi gamoSvebuli produqciis moculobaze, gamokvleuli faqtorebidan, dadebiTi gavlena moaxdina samma faqtorma. xolo Sromisnayofierbis Semcirebam saaTSi 3 lariT, produqciis mosalodneli gamoSveba Seamcira 105300 lariT, rac produqciis zrdis rezervs warmoadgens. rekomendacia: sawarmos xelmZRvabelobam unda ganaxorcielos Sromisnayofierebis amaRlebis RonisZiebebi. gaangariSeba absoluturi sxvaobis xerxiT: muSaTa ricxvis cvlilebis gavlena = (+5) * 100 * 7 * 30 = + 105000 namuSevari dReebis cvlilebis gavlena = 45 * (+4) * 7 * 30 = + 37800 dRis xangrZliobis cvlilebis gavlena = 45 * 104 * (+0.5) * 30 = + 70200 Sromisnayofierebis cvlilebis gavlena = 45 * 104 * 7,5 * (_ 3) = _ 105300 -------------------- +107700 amoxsan 1.2. Ppasuxi: X y x2
1 40 1600 2 46 2116 3 50 2500 4 57 3249 5 52 2704 6 62 3844 7 60 3600 8 54 2916 9 59 3481 10 63 3969 ------- ----------- ------------ jami∑ 543 29979
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
367
saSualo ariTmetikuli = 543/10 = 54.3 saS.kv.gadaxra = (29979/10 – 54,32)1/2 = (2997,9 – 2948,49)1/2 = 7,03 variaciis koeficienti = (7.03 * 100%) / 54,3 = 12,95%. maSasadame, ZiriTadi saSualebebis ukugebis maCvenebeli aTwlian periodSi, saSaulodan daaxloebiT 13%-iT meryeobda. rac imas niSnavs, rom igi odnav arastabilurobiT xasiaTdeboda. amoxsan 1.3. pasuxi: x f (sixSire) f * x x2 f * x2 30 4 120 900 3600 40 0 0 1600 0 50 10 500 2500 25000 60 15 900 3600 54000 70 9 630 4900 44100 80 7 560 6400 44800 90 5 450 8100 40500 100 2 200 10000 20000 -------- ------- ---------- ----------- ------------- jami ∑ 520 52 3360 38000 232000 roca mocemulia sixSireebi, maSin saSualo kvadratuli gadaxra gamoiTvleba Semdegnairad: saSualo Sewonili ariTmetikuli = 3360/52 = 64,62 lari saS.kvadr.gadaxra = (232000/52 – (3360/52)2 )1/2 = (4461,54 – 4175,74)1/2 = 16,91 lari variaciis koeficienti = (16,91 * 100%) / 64,62 = 26,2 % , rac imas miuTiTebs, rom yovelkvireuli gayidvebi sakmaod arastabiluri iyo. rogorc wesi, gayidvebis arastabiluroba mogebis danakargebs iwvevs. amoxsna 1.4. gaurkvevlobis pirobebSi, mosalodneli ukugebis gamosaTvlelad maTematikuri lodinis formula gamoiyeneba. maTematikuri lodini = 48600 * 0,20 – 12000 * 0,15 + 34600 * 0,30 + 25400 * 0,42 = = 9720 – 1800 + 10380 + 10668 = 28968 lari
amoxsna 1.5. pirvel rigSi gamovyoT damoukidebeli da damokidebuli cvladebi, mocemul maCveneblebs Soris. vinaidan,Pproduqciis moculobis cvlilebaze gavlenas axdens Sromisnayofireba, amitom igi aris damoukidebeli cvladi (x). xolo, produqciis moculoba – damokidebuli cvladia (y). vawarmooT Sesabamisi gaangariSebebi. wlebi x y x2 y2 x * y 2008 0,1 25,4 0,01 645,16 2,54 2009 0,8 30,1 0,64 906,01 24,08 2010 0,6 28,0 0,36 784,0 16,8 2011 0,4 24,2 0,16 585,64 9,68 2012 0,8 30,3 0,64 918,09 24,24 --------- ------- -------- -------- ----------- ---------- ∑ 2,7 138,0 1,81 3838,9 77,34
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
368
5 * 77,34 _ 2,7 * 138 r = ---------------------------------------------------------------- = 0,8663 {(5 * 1,81 - 2,72 ) * (5 * 3838,9 – 1382 )}1/2
D D= 0,86632 = 0,7505 anu 75,05% Aamrigad, korelaciis koeficinti axlosaa erTTan, rac imas niSnavs, rom kavSiri Sromisnayofierebasa da produqciis maCvenebels Soris sakmaod maRalia. determinaciis koeficientis Tanaxmad ki, ganvlili xuTi wlis ganmavlobaSi produqciis gamoSvebis cvlilebis 75,05% Sromisnayofierebis cvlilebiT iyo gamowveuli.
amoxsna 1.6. 2014 wlis fasiT zrdis tempis 2017 wlis fasiT zrdis tempis % % 2014 234 * 46 = 10764 100 234 * 56 = 13 104 100 2015 260 * 46 = 11 960 111 260 * 56 = 14 560 111 2016 260 * 46 = 11 960 111 260 * 56 = 14 560 111 2017 280 * 46 = 12 880 120 280 * 56 = 15 680 120 komentari: rogorc gaangariSebebidan Cans, produqciis moculoba gadayvanil
iqneba sabaziso 2014 wlis Tu mimdinare 2017 wlis fasebSi, zrdis tempebi erTnairi ineba da orive midgoma warmoebis realur zrdas asaxavs.
amoxsna 1.7.
wlebi cali % erTeulis inflaciis deflaciis fasi (l) koeficienti koeficienti 2014 234 46 46/46 = 1.0 46/46 = 1 2015 260 49 49/46 = 1.0652 46/49 = 0.9387 2026 260 54 54/46 = 1.1739 46/54 = 0.8518 2017 280 56 56/46 = 1.2173 46/56 = 0.8214 amoxsna. 1.8. lari inflaciis produqcia deflaciis produqcia koeficienti 2014 w fasiT koeficienti 2014 w. fasiT 2014 10 764 1 10764 / 1 = 10 764 1 10764 * 1 = 10764 2015 12 740 1,0652 12740 / 1,0652 = 11 960 0,9387 12740 * 0,9387 = 11960 2016 14 040 1,1739 14040 / 1,1739 = 11 960 0,8518 14040 * 0,8518 = 11960 2017 15 680 1,2173 15680 / 1,2173 = 12 880 0,8214 15680 * 0,8214 = 12880 komentari: amrigad, inflaciisa da deflaciis koeficientebis gamoyeneba erTi da igive Sedegebs iZleva.
Tavi 2. Ffinansuri angariSgebis mizani da analizis
meTodebi amoxsna 2.1. a. Semosavali realizaciidan 67 000 realizebuli saqonlis TviTRirebuleba (45 000) (6000+43000_4000)
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
369
---------------------------------------------------- -------------- Mmogeba realizaciidan 22 000 saerTo-administraciuli xarjebi (11 000) saprocento xarjebi (3 000) ---------------------------------------------------- -------------- Mmogeba dabegvramde 8000 b. aqtivis jami = 15600 + 4000 + 38000 + 25000 = 82 600 l g. sabalanso toloba: 82600 = 35000 + 39600 + 8000 82600 = 82600
amoxsna 2.2. 1. Semosavali realizaciidan 57 800 realizebuli produqciis TviTRirebuleba (35 900) komerciuli xarjebi ------------------------------------- (7 600) saerTo administraciuli xarjebi --------------- (9 200) cveTis xarji -------------------------------------------------- 10 400 ------------------------------------------------------------------------------------- mogeba sabrunav saSualebebSi cvilebamde 15 500 2. mogeba sabrunav saSualebebSi cvlilebamde -------- 15 500 materialuri maragebis naSTebis Semcireba ---------- 1 500 moTxovnebis naSTebis zrda -------------------------------------- (4 500) valdebulebebis naSTebis zrda --------------------------- 3 600 ------------------------------------------------------------------------------------------------ saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli 16 100 amoxsna 2.3. 1. myidvelebidan miRebuli fuli ----------------- 130 000 momwodeblebze gadaxdili fuli -------------- (56 000) gacemuli xelfasebi ---------------------------------- (36 700) ----------------------------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli 37 300 gadaxdili mogebis gadasaxada -------- (7 800) gadaxdili procentebi ----------------------- (5 400) gadaxdili dividendi ------------------------ (16 000) ----------------------------------------------------------------------------- wminda fuladi nakadi saoperacio saqmianobidan 8 100
amoxsna 2.4 sakuTari kapitalissaerTo zrda 1500 saaqcio kapitalis zrda (1600) saemisio kapitalis zrda (400) gadafasebis rezervis Semcireba 1300 daricxuli dividendi 3000 ------------------------------------------- mogeba dabegvramde 3800 aT.l
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
370
Tavi 3. buRaltruli balansis analizis meTodika
amoxsna 3.1. 1. sakuTari kapitali wlis bolos = wminda mimdinare aqtivebi + grZelvadiani aqtivebi – grZelvadiani sesxebi; 75900 = (45000 – 32900) + 83800 – 20000 = 12100 + 83800 – 20000 821000 = (46700 – 31000) + 87400 – 21000 = 15700 + 87400 – 21000 2. Ffulis naSTis cvlileba = valdebulebebis cvlileba _ arafuladi
aqtivebis zrda + sakuTari kapitalis zrda (12700 -10900) = 1800 = - 900 +3500 + 6200 = - 900 – 3500 + 6200 = + 1800 l 3. Aaqtivi wlis bolos =
= vald. + saaqcio da saemis. kap wlis bolos + sawyisi gaunaw. mogeba da rezervebi + wl.Semos. – wl.xarji - divideni 134100 = 52000 + 57000 + 16900 + 195200 – 177000 – 10000 amoxsna 3.2.
buRlatruli balansis saerTo struqtura procenulad
A a q t i v i wlis
dasawy.
wlis
bolos Pp a s i v i wlis
dasawy.
wlis
bolos
1. fulis naSTi
2. materialuri maragebi
3. moTxovna miwodebidan 4. Senobebi 5. mowyobilobebi
6. nayidi obligaciebi
--------------- jami
8,5
13,8
12,7
38,8
18,5
7,8
-------
100
9,5
14,2
11,2
38,0
18,9
8,2
------
100
1. grZelvad. sesxebi
2. moklevad. sesxebi
3.valdebuleba
mowodebidan
4.valdeb. xelfasiT
5.valdeb. biujetTan
1. saaqcio kapitali
2. saemisio kapitali
3.mogebidanSeqmnili
rezervebi
------------------------
jami
15,5
7,8
7,5
6,1
4,2
40,4
5,4
13,1
--------
100
15,7
8,9
7,5
4,5
2,2
36,5
6,0
18,7
------
100
amoxsna 3.3.
buRaltruli balansis dinamika procentulad 2013 welTanYSedarebiT
maCveneblebi 2014 2015 2016 2017
.1. grZelvadaini aqtivebi
-miwa
-Senobebi
-danadgarebi
-satransporto saSualebebi
-aveji da inventari
---------------------------------
jami
100
100
104
100
100
101
115
111
104
103
100
106
115
111
108
103
100
111
128
123
108
103
147
116
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
371
Tavi 4. mogeba /-zaralis angariSgebis analizi
amoxsna 4.1. mogeba/zaralis angariSgeba danaxarjTa funqciuri elementebis mxedviT Semosavali realizaciidan 670 000 realizebuli produqciis TviTRirebuleba (495 000) ---------------------------------------------------------------------------- mogeba realizaciidan 175000 komerciuli xarjebi (25000) saerTo administraciuli xarjebi (36700) ------------------------------------------------------------------------- saoperaco mogeba 113300 saprocento xarjebi (12000) saprocento Semosacavli 8000 _------------------------------------------------------------------------ wliuri mogeba (anu mogeba dabegvramde) 109300 mogebis gadasaxadi (11895)) -------------------------------------------------------------------------- wminda mogeba 97405 daricxuli dividendi 67405 reinvestirebuli mogeba 30000
amoxsna 4.2. mogeba/zaralis angariSgeba (danaxarjTaAekonomikuri elmentebis mixedviT) Semosavali realizaciidan 670000 daumTavrebeli da mza produqciis naSTebis zrda 1300 masalis xarji (219300) SromiTi xarji (160000) cvTis xarji (54800) sxva fuladi xarjebi (123900) ---------------------------------------------------------------------------------------- saoperacio mogeba 113 300 saprocento xarjebi (12000) saprocento Semosavali 8000 ----------------------------------------------------------------------------- wliuri mogeba 109300 mogebis gadasaxadi (11895) ---------------------------------------------------------------------------------- wminda mogeba 97405 daricxuli dividendi 67405 reinvestirebuli mogeba 30000
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
372
amoxsna 4.3. m/z angariSgebis vertikaluri struqtura Semosavali realizaciidan 100 daumTavrebeli da mza produqciis naSTebis zrda 0,001 masalis xarji 32,7 SromiTi xarji 23,9 cvTis xarji 8,2 sxva fuladi xarjebi 18,5 ---------------------------------------------------------------------------------------- saoperacio mogeba 16,9 saprocento xarjebi 1,8 saprocento Semosavali 1,2 ----------------------------------------------------------------------------- wliuri mogeba 17,8 mogebis gadasaxadi 1,8 ---------------------------------------------------------------------------------- wminda mogeba 14,5 daricxuli dividendi 10,1 reinvestirebuli mogeba 4,5
Tavi 5. fuladi nakadebis angariSgebis analizi amoxsna 5.1.
saanalizo sawarmoSi Sesuli fuladi nakadebis struqtura
m a C v e n e b l e b i
wina wels mimdinare wels
aT.l xv/w % aT.l xv/w % F I. fulis Sedineba - myidvelebidan miRebuli fuli - miRebuli procentebi - aqciebis gamoSvebidan miRebuli fuli - aRebuli sesxebi - zedmeti ZiriTadi saSualebebis gayidva ----------------------------------- Semosuli fuli sul
35 000
800
3 000
2 100
-
----------
40 900
85,6
2,0
7,3
5,1
-
------
100
32 000
700
5 000
4 000
900
---------
42 600
75,1
1,7
11,7
9,4
2,1
------
100
amoxsna 5.2. mogeba dabegvramde 9150
cveTis xarji 410 dazRvevis xarji 60 saproceno xarji 1700 saprocento Semosavali (1400) mogeba kursTaASoris sxvaobidan (50) materialuri maragebis naSTebis zrda (90) debitoruli davalianebebis naSTebis zrda (100) kreditoruli davalianebebis naSTebis zrda 80
---------------------------------------------------------- saoperacio saqmianobidan miRebuli fuli 9760 aT.l
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
373
Tavi 6. sakuTari kapitalis cvlilebis
angariSgebis analizi amoxsna 6.1. aT. l xv/w %-ad saaqcio kapitali 2340 55,1 saemisio kapitali 900 21,2 ukan gamosyiduli aqciebi (23) (0,6) rezervebi mogebidan 780 18,4 gadafasebis rezervi 200 4,7 gaunawilebeli mogeba 50 1,2 -------------------------- ---------- ---------
jami 4247 100
amoxsna 6.2. sakuTari kapitalis angariSgebis dinamikis samuSao cxrili 2014 welTan SedarebiT
sakuTari kapitalis muxlebi
2014 aT.l
2015 2016 2017 aT.l % aT.l % aT.l %
saaqcio kapitali saemisio kapitali rezervebi mogebidan gadafasebis rezervi gaunawilebeli mogeba ------------------------------ jami
2340 900 780 200 40 ------ 4260
3450 1200 920 200 80 ------ 5850
147 133 118 100 200 ------- 137
4300 1300 1100 320 - -------- 7020
184 144 141 180 - ------ 165
5700 1300 1500 390 - ------ 8890
244 144 192 195 - ------ 209
Tavi 7. sawarmos qonebrivi mdgomareobis analizi amoxsna 7.1.
mimdinare aqtivebis struqtura%-ad 1. I w. xv/w % II w xv/w % III w xv/w % IV w Mmimdinare aqtivebi
fuladi Tanxebi 1500 34,9 1800 39,1 3400 50,0 2900 41,4 saqoneli 2100 48,8 1900 41.3 2200 32,4 2400 34,3 moTxovna miwodebidan 700 16,3 900 19,6 1200 17,6 1700 24,3
------------------------------- -------- ----- -------- ------- ------ -------- ------- ------- jami 4300 100 4600 100 6800 100 7000 100 mimdinare valdebulebebis dinamika %-ad 2014 welTan moklevadiani sesxebi 100 86 114 107 valdebuleba mowodebidan 100 77 90 103 gasacemi xelfasi 100 80 110 125 gadasaxdeli procenti 100 80 40 60
amrigad, valdebulebebi dabali temebiT izrdeboda., rac dadebiTi movlenaa, magram. xelfasiT valdebuleba bolo ori wlis manZilze mniSvnelovnad gazrdilia, racas yuradReba unda mieqces sawarmos menejmentis mxridan.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
374
2. I w II w III w IV w sakuTari sabrunavi saxsrebi _1100 280 1760 1500 daskvana: rogorc gaangariSebebma aCvena, pirvel wels sawarmos gaaCnda sakuTari sabrunavi saxsrebis deficiti. Mmomdevno wlebSi mdgomareoba gaumjobesda. amoxsna 7.2. jer gamovTvaloT sabalanso anu naSTobrivi Rirebuleba: I wels = 20000 _ 8600 =11400 II wels = 23500 _ 10000 = 13500 Kkoeficientebis gaangariSeba: I w II w gadaxra cveTis koeficienti _ 8600 / 20000 = 0,43 10000 / 23500 = 0,426 -0.004 vargisianobis koeficienti _ 11400 / 20000 = 0,57 13500 / 23500 = 0,574 +0,004 daskvna: mimdinare wels cveTis koeficienti Semcirda wina welTan SedarebiT, rac imaze metyvelebs, rom ZiriTadi saSualebebis ganaxleba moxda da Sesabamisad, vargisianobis koeficienti gaizarda. rogorc wesi, cveTisa da vargisianobis koeficientebis jami yovelTvis erTis tolia.
Tavi 8. sawarmos gadaxdisunarianobisa da finansuri stabilurobis analizi amoxsna 8.1. wlis dasawyisSi wlis bolos gadaxra sss = 45000 – 31400 = 13 600 46200 – 33100 = 13100 - 500 materialuri maragebis dafarvis koeficienti 0,727 0,645 - 0,082 maragebis dafarvis koeficienti sakuTari sabrunavi saxsrebiT wlis bolos gauaresda. Ffinansuri stabilurobis utoloba:
wlis daswyisSi: sss (13600) < mater, maragi (18700) < `normaluri~ wyaroebi
(15400+13600)
wlis bolos: 13100 (sss) < mater. maragi (20300) < 21900 + 13100 (`normaluri~ wyaroebi) maSasadame, wlis dasawyisSi და wlis bolos normaluri finansur mdgomareoba arsebobs.
amoxsna 8.2.O vinaidan, Tanafardoba sakuTar da mozidul kapitals Soris gavlenas axdens saprocento xarjis sididesa da mis uzrunvelyofaze, amitom pirveli
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
375
koeficienti aRvniSnoT x –iT da meore - y- iT. Semdeg gamovTvaloT saWiro mwkrivebi: wlebi x y x * y x2 y2 2005 2,0 5.0 10,0 4 25,0 2006 1,9 5,9 11,21 3,61 34,81 2007 2,2 6,4 14,08 4,84 40,96 2008 2,3 7,8 17,94 5,29 60,84 2009 2,0 9,0 18,0 4 81,0 2010 2,5 10,0 25,0 6,25 100,0 2011 2,7 11,5 31,05 7,29 132,25 --------- --------- -------- ------------ --------- ----------- ∑ 15,6 55,6 127,28 35,28 474,86 saSualo ariTmetikuli 2,229 7,943 rogorc motanili maCveneblebis dakvirvebidan sCans, aRebuli Svidi wlis ganmavlobaSi sakuTari kapitalis fardoba izrdeboda mozidul kapitalTan SedarebiT da Sesabamisad izrdeboda procentis uzrunvelyofis donec. Tu rogori iyo mocemuli maCveneblebis meryeobis xarisxi dinamikaSi, variaciis koeficientis meSveobiT davaxasiaToT.
1. sakuTari da moziduli kapitalis Tanafardobis koeficientisaTvis, saSualo kvadratuli gadaxra = (35,28 / 7 _ 2,2292)1/2 = 0,268 variaciis koeficienti (V) = (0,268 * 100) / 2,229 = 12,02 %
2. procentis uzrunvelyofis koeficientisaTvis, saSaualo kvadratuli gadaxra = (474,86 / 7 _ 7,9432 )1/2 = 2,178 V = (2.178 * 100) / 7,943 = 27,42 %
3. axla gamovTvaloT korelaciis koficienti. saTanado formulaSi mniSvnelobebis Casmisa da gamoTvlis Semdeg miviRebT:
r = 0,815 vinaidan variaciis koeficenti axlosaa erTTan, maSasadame kavSiri
saanalizo maCveneblebs Soris Zalian maRalia.
Ddeterminaciis koeficineti (D) = 0,8152 = 0,664 anu 66,4 %
maSasadame, sakvlev Svidwlian periodSi, procentis uzrunvelyofis
koeficientis cvlilebis 66,4% gamowveuli iyo kapitalis anu dafinansebis
wyaroebis struqturuli cvlilebiT.
Tavi 9. moTxovnebisa da valdebulebebis analizi amoxsna 9.1. 1. wina weli mimdinare weli gadaxra
debitoruli davalianebebis:
a. dafarvis periodi 40,6 52,1 + 11,5 (3200 * 365) / 28800
b. dafarvis ricxvi 9 7 - 2 (365/40,6) gamoTvlebidan Cans, rom debitoruli davalianebebis dafarvis periodi 11,5 dRiT gaizarda anu dafarvis ricxvi weliwadSi orjer Semcirda, rac uaryofiT movlenas warmoadgens. mimdinare wels debitorebisagan valebis dafarvis procesi Senelda wina welTan SedarebiT. yovelive amis Sedegad,
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
376
debitorul davalianebebis naSTi wina welTan SedarebiT 1000 lariT gaizarda. gavzomoT debitoruli davalainebebis naSTebis gadaxraze moqmedi faqtorebi: I gaangariSeba: 28800 : 9 = 3200 II gaangariSeba: 29400 : 9 = 3267 kreditiT gayidvebis cvlilebis gavlena = 3267 – 3200 = + 67 l III gaangariSeba: 29400 : 7 = 4200 Ddebitoruli davalianebebis dafarvis ricxvis cvlilebis gavlena = = 4200 – 3267 = + 933 l Oorive faqtoris gavlenis algebruli jami saerTo gadaxris tolia: + 67 + 933 = + 1000 amoxsna 9.2. 1. wina weli mimdinare weli gadaxra kreditoruli davalianebebis:
a. dafarvis periodi 135 104 _ 31 (5400 * 365) / 14580
b. dafarvis ricxvi 2,7 3,5 + 0,8 (365 / 135) gamoTvlebidan Cans, rom Tuki wina wels, sawarmo kreditoruli davalianebebis dafarvas, misi warmoSobis dRidan, saSualod 135 dRes andomebda. mimdinare wels 104 dRe Wirdeboda. rogorc Cans misi gadaxdisunarianoba gaumjobesda, ris Sedegadac savaWro valdebulebebi naSTi imave wina welTan SedarebiT 700 lariT Semcirda. 2. gavzomoT kreditoruli davalianebebis naSTebis gadaxraze (-700) moqmedi ori faqtoris gavlena: I gaangariSeba: 14580 : 2,7 = 5400 II gaangariSeba: 16450 : 2,7 = 6093 kreditiT Sesyidvebis cvlilebis gavlena = 6093 – 5400 = + 693 l III gaangariSeba: 16450 : 3,5 = 4700 Kkreditoruli davalianebebis gadaxdis ricxvis cvlilebis gavlena = = 4700 – 6093 = - 1393 l maSasadame, kreditiT Sesyidvebis zrdam, kreditoruli davalianebebis mosalodneli naSTi gazarda 693 lariT, rac obieqtur mizezad iTvleba. xolo, valdebulebebis gadaxdis ricxvis 0,8 – jer zrdam valdebulebebis naSTebi 1393 lariT Seamcira, rac dadebiT movlenas warmoadgens. amoxsna 9.3. samuSao kapitalis dafinansebis periodi = 3,5 + 2,5 _ 2 = 4 Tve maSasadame, samuSao kapitals Wirdeba oTxi TviT dafinanseba, romelic SeiZleba sakuTari kapitalis xarjze moxdes. amoxsna 9.4. danaxarji faqtoruli kompaniis gamoyenebaze:
gadasaxdeli sargebeli [(480000 -14000] * 1,8% = 8388 l danakargi gayidvebis Semcirebidan = 13720 (14000 – 280( uimedo vali 2%) ---------------------------------------------------------------------------------- jamuri danaxarji faqtoruli komp. gamoyenebidan 22108
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
377
sargebeli faqtoruli kompaniis gamoyenebidan: ekonomia administraciul xarjebSi 13000 uimedo davalianebebis Semcireba 9320 (80000*12/2 – 14000) *2% --------------------------------------------------------------------------------------- sul sargebeli 22320 rogorc gaangariSebebma aCvena, faqtoruli kompaniis momsaxurebis gamoyeneba gamarTlebulia. amoxsna 9.5. saWiroa Semdegi gamoTvlebi: 1. damatebiTi gayidvebidan mosalodneli zRvruli mogebis gamoTvla c/s = 10/32 = 0,3125 damatebiTi zRvruli mogeba = 150 000 * 0,3125 = 46875 l 2. damatebiTi debitoruli davalianebis naSTi = 150000 * 30/365 = 12329 l 3. uimedo debitoruli davalanebebis zrda = 150000 * 4% = 6000 l 4. debitoruli davalianebis naSTis dafinansebis xarji 12329 * 10% = 1233 l 5. gayidvebis gazrdis mosalodneli efeqti (m/z): damatebiTi zRvruli mogeba 46875 damatebiTi xarjebi: uimedo debit. xarji (6000) debit. dav. naSTis dafinanseba (1233) ------------------------------------------ zRvruli mogeba (zarali) 39642 amoxsna 9.6. C kategoria D kategoria 1. zRvruli mogebis gamoTvla damatebiTi gayidvebidan: damatebiTi gayidvebi 500000-is 40% = 200000 da 500000-is 60% = 300000 zRvruli mogeba damatebiTi gayidvidan 200 000 * 1/5 = 40 000 da 300 000 * 1/5 = 60000 2. damatebiTi debito- ruli dav-is naSTebi 200 000 * 30 dRe/365 = 16438 da 300 000 * 40/365 = 32877 3. uimedo valebi 200 000-is 5% = 10 000 da 300 000-is 9% = 27 000 4. debitorebis dafinansebis xarjebi = 16438-is 12% = 1973 32877-is 12% = 3945 5. mosalodneli finansuri Sedegi: damatebiTi zRvruli mogeba 40 000 60 000 damatebiTi danaxarjebi: uimedo valebi (10000) (27000) debitorebis dafinansebis xarjebi (1973) (3945) ------------------------------------ --------------- ------------------- Sedegi: mogeba (an zarali) 28027 29055
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
378
Tavi 10. sakuTari kapitalis analizi amoxsna 10.1. M mocemuli maCveneblebidan, leverijis koeficienti gavlenas axdens sawarmos damokidebulebis xarisxze. maSasadame, pirveli damoukidebeli cvladia (x) da meore damokidebuli cvladi (y). gavixsenoT korelaciis koeficientis formula da gavakeToT Sesabamisi gamoTvlebi: wlebi x y x * y x2 y2
2007 1,28 2,28 2,9184 1,6384 5,1984 2008 0,80 1,80 1,4400 0,6400 3,2400 2009 0,84 1,84 1,5456 0,7056 3,3856 2010 0,91 1,91 1,7381 0,8281 3,6481 2011 0,87 1,87 1,6269 0,7569 3,4969 ------ ------ ------- ---------- ----------- ----------- ∑ 4,7 9,7 9,269 4,569 18,969 rogorc vxedavT, dinamikaSi leverijis koeficienti Semcirebis tendenciis xasiaTdeboda, ris Sedegadac finansuri damokidebulebis koeficientsac Semcirebis tendecia gaaCnia, rac dadebiT movlenad iTvleba. maT Soris kavSiris xarisxis gasazomad, gamovTvaloT korelaciis koeficienti, romlis formula mocemulia saxelmZRvanelos meore TavSi (gamocdaze korelaciis koeficientis formula mocemuli geqnebaT). 5 * 9,269 - 4,7 * 9,7 0,755 r = --------------------------------------------------------------------- = ------------ = 1 [(5 * 4,569 – 22,09) * (5 * 18,969 – 94,09)]1/2 0,755 roca korelaciis koficienti erTis tolia, niSnavs, rom maCveneblebs Soris arsebobs sruli dadebiTi korelacia anu leverijis anu valdebulebebis sakuTar kapitalTan fardobis koeficientis zrda niSnavs finansuri riskebis zrdas da sawarmos sxvaze damokidebulebis xarisxic izrdeba. Ddeterminaciis koeficenti(D) = 12 = 1 anu 100%. maSasadame, aRebuli periodis ganmavlobaSi, sawarmos finansuri damokidebulebis koeficientis cvlilebis 100% gamowveuli iyo leverijis koeficientis (mocemul SemTxvevaSi, valdebulebebiT sakuTari kapitalis datvirTvis koeficientis) cvlilebiT. amoxsna 10.2. . M mocemul SemTxvevaSi damoukidebli cvladia sakuTari kapitalis rentabeloba, romelic gavlenas axdens sakuTari kapitalis gamosyidvis periodze. Catardeba Sesabamis gaangariSebebi: wlebi x y x2 y2 x * y 2007 0,98 1,02 0,9604 1,0404 0,9996 2008 0,79 1,27 0,6241 1,6129 1,0033 2009 0,79 1,27 0 ,6241 1,6129 1,0033 2010 0,82 1,22 0,6724 1,4884 1,0004 2011 0,59 1,67 0,3481 2,7889 0,9853 -------- --------- -------- ---------- ---------- ---------- ∑ 3,97 6,45 3,2291 8,5435 4,9919
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
379
Sesabamisi mniSvnelobebis korelaciis koeficientis formulaSi Casmis Semdeg miiReba: 4 * 4,9919 – 3,87 * 6,45 _ 0,647 r = --------------------------------------------------------------------------- = --------------- = _ 0,988 [(5 * 3,2291 – 15,7609) * (5 * 8,5435 – 41,6)]1/2 0,655 rogorc gaangariSebam aCvena, korelaciis koeficineti Zalian axlosaa
erTTan da Tan uaryofiTi niSani aqvs. Ees niSnavs, rom saanazo maCveneblebs
Soris maRali da uaryofiTi korelacia arsebobs. marTlac, sakuTari
kapitalis rentabelobis zrda amcirebs kapitalis gamosyidvis periods
(xangrZliobas).
Ddeterminaciis koeficienti = (- 0,988)2 = 0,976 anu 97,6%;
amrigad, sakvlev periodSi – 2007-2011 wlebis ganmavlobaSi sakuTari
kapitalis gamosyidvis periodis maCveneblis cvlilebis 97,6% gamowveuli iyo
sakuTari kapitalis momgebianobis cvlilebiT.
amoxsna 10.3. jer gamoiTvleba saaqcio kapitalis faqtoruli dakavSirebis mwkrivSi Setanili koeficientebi. wina wels mimdinare wels gadaxra
ROE 1,208 1,195 - 0,013 Mmoqmedi faqtorebi: I. wm. mogeba/mogeba dabegramde 0,82 0,82 0 II. mogeba dabegvramde/mogeba %-mde 0,9286 0,9149 - 0,0137 III. mogeba %-mde/wliuri Semosavali 0,1489 0,1463 - 0,0026 IV. wliuri Semosavali/aqtivebi 3,7888 2,8917 - 0,8971 V. aqtivebi/saaqcio kapitali 2,8129 3,7656 + 0,9527 axla faqtorebis gavlenis gazomva moxdeba absoluturi sxvaobis xerxiT, radgan mwkrivSi mxolod gamravlebis moqmedebebia da aucilebeli araa jaWvuri Casmis xerxis gamoyeneba. pirveli faqtoris gavlena = 0 * 0,9286 * 0,1489 * 3,7888 * 2,8129 = 0
meore faqtoris gavlena = 0,82 * (- 0,0137) * 0,1489 * 3,7888 * 2,8129 = - 0,018
mesame faqtoris gavlena = 0,82 * 0,9149 * (- 0,0026) * 3,7888 * 2,8129 = - 0,020
meoTxe faqtoris gavlena = 0,82 * 0,9149 * 0,1463 * (- 0,8971) * 2,8129 = - 0,277
mexuTe faqtoris gavlena = 0,82 * 0,9149 * 0,1463 * 2,8917 * (+0,9527) = + 0,302
--------------------------------------------- ------------------
Yyvela faqtoris gavlenis jami - 0,013
Ddaskvna: rogorc gaangariSebebma aCvena, saanalizo kompaniaSi sakuTari kapitalis
ukugeba wina welTan SedarebiT, Semcirda 0,013 punqtiT. diuponTis formuliT
gavzomeT xuTi faqtor-maCveneblis cvlilebis gavlena sakuTari kapitalis
ukugebaze. pirveli faqtori ar Secvlila da gavlena nulis tolia. samma
faqtorma uaryofiTi gavlena moaxdina. xolo, mexuTe faqtor-maCvenebeli:
aqtivebis fardoba saaqcio kapitalTan _ gaizarda wina welTan SedarebiT
0,9527 punqtiT anu mimdinare wels saaqcio kapitalSi avansirebul yovel erT
lars moqmedebaSi mohyavda 0,9527 lariT meti aqtivi (resursi), vidre wina
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
380
wels, ris Sedegadac saaqcio kapitalis mosalodneli ukugeba gaizarda 0,302
punqtiT.
xuTive faqtoris gavlenis algebruli jami, saaqcio kapitalis ukugebis
saerTo gadaxras (-0.013) unda udrides.
amoxsna 10.4. (15000 * 12) + (15000 : 6) * 8 1 aqciis Teoriuli Rirebuleba = ------------------------------------------------ = 15000 + (15000 : 6) 180000 + 20000 = ----------------------------- = 11,43 l
17500 cali amoxssna 10.5.
1. rogorc cnobilia, aqciebis gamoSvebis mizniT, kompania cdilobs
miaRwios registracias safondo birJaze, vinaidan, registrirebuli
organizaciebi xSirad aRiqmebian, rogorc finansurad Zlier da maRali
kredtirunarianobis mqone organizaciebad. isini, umeteswilad warmoadgenen
swrafad mzard firmebs. isini, Cveulebriv eyrdnobian gaunawilebel mogebas
da moklevadian sesxebs. investorebi amjobineben investiciebi Cadon
registrirebul kompaniebSi, vidre araregistrirebul kompaniebSi.
registrirebuli aqciebis mqone kompniebis mflobelebi ramdenime wliani
warmatebuli muSaobis Semdeg xdebian mniSvnelovani paketis mflobelebi da
SeuZliaT TavianTi qoneba axali miznebisaTvis gamoiyenon; aamaRlon aqciebis
realizebadoba; daTanxmden, kompaniis xelmZRvanelobaze ofcioniT aqciebis
gayidvas; xeli Seuwyon kompaniis gafarToebas `STanTqmis~ meSveobiT (iyidon
sxva sawarmoebi); aamaRlon kompaniis prestiJi.
birJaze kotireba kompanias aniWebs finansuri respeqtabelurobis saxes,
romelic SeiZleba xels uwyobdes axali xelSekrulebebis dadebas. agreTve
SeuZlia miiRos ufaso reklama, rodesac mas finansuri presa warmoadgens da
ganixilavs mis Sedegebs.
aqciebis gamoSveba ofcioniT xdeba sabazroze dabal fasad, kompaniis
TanamSromlebisaTvis an arsebuli aqcionerebisaTvis. bonusuri emisia ki
niSnavs ufasod aqciebis gacemas gaunawilebebli mogebis xarjze.
II. gamovTvaloT aqciebis Teoriuli Rirebuleba, Tu jafariZe miiRebs
kuTvnil uflebas: A erTi aqciis Teoriuli Rirebuleba = [gamoSvebuli aqciebis sabazro uflebiTi uflebiTi ricxvi * Rirebuleba] + [ aqciis ricxvi * aqciis fasi ] = ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- -------------- = aqciebis jamuri raodenoba uflebiTi aqciebis gamoSvebis Semdeg (200000 * 15 l) + ( 200000/5 * 8 l) 3 mln l + 0.32 mln l = ---------------------------------------------------------- = ----------------------------------------- = 13,83 l (200000 + 40000) 240000
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
381
gamoTvla SeiZleba meorenairadac: 5 aqciis mimdinare sabazro fasi ( 5 * 15 ) 75 l ofcioniT gamoSvebuli 1 axali aqciis fasi 8 l -------------------------------------------------------- ------------- 6 aqciis Teoriuli Rirebuleba 83 erTi aqciis Teoriuli Rirebuleba ofcionis gamoSvebis Semdeg = 83/6 = 13,83 lari. III. gamovTvaloT ofcionis Rirebuleba erT aqciaze, Tu aqcioneri mas gayidis: uflebebis Teoriuli Rirebuleba erT aqciaze = = Teoriul fass uflebis gamoSvebis Semdeg – aqciebis datovebis Rirebuleba uflebebis Rirebuleba erT aqciaze = 13,83 – 8 = 5,83 l maSasadame, Tu jafariZe gayidis Tavis yvela uflebas anu ofcioniT nayid yvela aqcias, maSin igi unda moelodes 20000/5 * 5,83 = 23320 laris miRebas. gaangariSeba alternatiuli xerxiT (l): erTi aqciis mimdinare fasi 15 erTi aqciis Teoriuli fasi ofcionis gamoSvebis Semdeg (13,83) ------------------------------------------------------------------------------------ ------------- erTi aqciisaTvis uflebebis Teoriuli Rirebuleba 1,17 yvela im axali aqciis Teoriuli Rirebuleba, romlis Sesyidvac SesaZlebelia = = 5 * 1,17 = 5,85 ( TiTqmis 5,83. gansxvaveba damrgvalebis mizeziTaa). IV. gamovTvaloT saaqcio kapitalis mosalodneli ukugeba kompaniis investorebisaTvis dividendis zrdis formulis gamoyenebiT.
saaqcio kapitalze mosalodneli ukugeba (R) = (D1/MV + g) * 100; sadac:
D1 - aris simravlis momdevno wlis dividendi; g - dividendis zrdis saSualo ganakveTi; g = [(an / a1)
1/(n-1) – 1]
MV - aqciis sabazro fasi; M mocemulobis mixedviT, dividendis saSualo zrdis ganakveTi aRebul 2013 –
2017 wlebis periodSi, iqneba dividendis zrdis sando maCvenebeli
momavlisaTvis. 2013 – 2017 wlebs Soris periodSi (xuTs minus erTi),
dividendebi erT aqciaze gaizarda koeficientiT:
3,4/2 = 1,7–jer. (simravlis bolo da pirveli wevris fardoba)
amdenad, saSualo wliuri zrdis ganakveTi am periodis ganmavlobaSi aris
meoTxe xarisxis fesvi 1,7-dan, minus erTi.
g = (3,4 / 2)1/4 – 1 = 1,142 – 1 = 0,142 anu 14,2% g= [3,4 / 2 ] – 1 = 0,142
D1 = 3,4 * 1,142 = 3,88 l R = (3,88 / 15 + 0,142) * 100 = 40,1 % - ukugeba
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
382
Tavi 11. sawarmos saqmiani aqtiurobis analizi
amoxsna 11.1. gamovTvaloT saSualo naSTi. amasTan, gaangariSebidan gamoiqviTeba fuladi Tanxebi. (56890 – 7900) + (57900 – 5300) sabrunavi kapitalis saSualo wliuri naSTi = ------------------------------------------------ = 50795 2 sabrunavi kapitalis brunvis ricxvi = 507950 / 50795 = 10 – jer sabrunavi kapitalis brunvis periodi (xangrZlioba) = 653 dRe / 10 = 65,3 dRe amoxsna 11..2.
1. jer unda gamovTvaloT saoperacio ciklis gamosaTvlelad saWiro maCveneblebi:
masalis maragSi avansirebuli Rirebulebis brunvis periodi _ 23 dRe (9800 * 365) / 156000 daumTavrebeli produqtis maragSi avansirebuli Rirebulebis brunvis periodi (5100 * 365) / 180000 _ 10,3 dRe mza prduqciis maragSi avansirebuli Rirebulebis brunvis periodi (12700 * 365) / 175000 _ 26,5 dRe debitoruli davalkanebebis inkasaciis periodi _ 23,4 dRe (12500 * 365) / 195000 ---------------------------------------------------------- ---------------- saoperacio cikli 83,2 dRe 2. safinanso cikli = 83,2 _ (14000 * 365) / 168000 = 83,2 – 30,4 = 52,8 dRe amoxsna 11.3. . wina weli mimdinare weli brunvadoba dReebSi (15480-4800)*365/94000 = 41,5 (14950-3100)*365/98000 = 44,1 dRiuri xarji 80000/365 = 219 l 83860/365 = 230 l rogorc gaangariSebebma aCvena, sabrunavi kapitalis brunvis xangrZlioba mimdinare wels gaizarda, rac imas niSnavs rom brunvadoba Senelda da saWiro iqneboda brunvaSi saxsrebis damatebiT mozidva, romelic tolia: damatebiT moziduli saxsrebi = (44,1 - 41,5) * 230 = 2,6 dRe * 230 = 598 lari. amoxsna 11..4. Q = [(2 * 7,4 * 1,7) / 0,15]1/2 = 12,95 mln l saSaualo minimaluri naSTi iqneba 12,95/2 = 6,475 mln l maSadame, kompanias fulis sabanko angariSebze unda hqondes, minimum – 6,475 da maqsimum – 12,95 mln laris fuladi Tanxebi.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
383
Tavi 12. mogebisa da momgebianobis analizi amoxsna 12.1. mogebis norma: wina wels = 750/25000 = 3%; mimdinare wels = 1300/27400 = 4,7%. fasnamati: wina wels = 750/24250 = 3%; mimdinare wels = 1300/26100 = 5%. mogebis xarjtevadoba: wina wels = 24250/750 = 32,33 lari mimdinare wels = 26100/1300 = 20,08 lari M mogebis Semosavlianoba: wina wels = 25000/750 = 33,33 lari mimdinare wels = 27400/1300 = 21,08 lari sxvaoba mogebis Semosavlianobasa da xarjtevadobas Soris yovelTvis erTis tolia: 33,33 – 32,33 = 1 21,08 – 20,08 = 1 maSasadame, mogeb/zaralis angariSgebis Sedarebisas irkveva, rom gazrdilia Semosavlebic da xarjebic, magram maTi Sedareba swor pasux ar iZleva xarjebis efeqtianobis Sesaxeb, radgan produqciis sxvadasxva raodenobazea gaweuli. Aamitom, fardobiTi maCveneblebi Seiswavleba. gaangariSeba aCvenebs, rom yoveli erTi lari mogebis misaRebad wina wels gaweuli iyo 32,33 lari xarji, mimdinare wels ki 20,08 lari. aSkaraa, rom xarjebi gacilebiT maRali efeqtianobiT gamouyenebiaT mimdinare wels, vidre wina wels. mogebis xarjtevadobis maCvenebli SeiZleba calkeuli saxis xarjebis
mixedviTac SeiZelba iqnaს Seswavlili. kerZod: wina weli mimdinare weli gadaxra sawarmoo danaxarji 1 l mogebaze 25,0 15,54 - 9,46 komerciuli xarji 1 l mogebaze 3,87 0,69 - 3,18 administraciuli xarji 1 l mogebaze 3,47 3,84 + 0,37 rogorc gaangariSebebma aCvena, administraciul xarjebSi adgili aqvs
xarjtevadobis zrdas. erTi lari mogebis miRebis uzrunvelsayofad, 37
TeTriT meti administraciuli xarjia gaweuli mimdinare wels, vidre wina
wels. amdenad, mmarTvelobiTi xarjebis efeqtianoba dacemulia da
xelmZRvanelobam aucileblad unda gamoikvlios misi mizezebi.
amoxsna 12.2. pirvel rigSi unda davadginoT, mocemuli ori cvladidan romelia faqtori
da romelia Sedegi. kerZod, momgebianoba axdens gavlenas Sromis
mwarmoeblurobaze Tu piriqiT, Sromis mwarmoebluroba axdens gavlenas
aqtivebis momgebianobaze.
gamomdinare iqedan, rom jer Sroma ixarjeba raRac mwarmoeblurobiT, Sroma
resursebs iyenebs garkveuli efeqtianobiT, romelic sabolood momgebianobis
maCvenebelzec aisaxeba, anu gavlenas moaxdens momgebianobaze. amdenad,
damoukidebli cvladia Sromis mwarmoebluroba (x) da damokidebuli cvladia
momgebianoba (y).
gaangariSebebi miiRebs Semdeg saxes: wlebi x y x2 y2 x*y
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
384
2007 3,7 0,1205 13,69 0,01452 0,44585 2008 3,7 0,1273 13,69 0,01621 0,47101 2009 3,5 0,1303 12,25 0,01698 0,45605 2010 3,3 0,1277 10,89 0,01631 0,42141 2011 2,9 0,1234 8,41 0,01523 0,35786 2012 2,7 0,1164 7,29 0,01355 0,31428 --------- -------- ----------- ----------- ------------ ----------- ∑ 19,8 0,7456 66,22 0,09280 2,46646 Kkorelaciis koeficientis formulaSi Sesabamisi mniSvnelobebis Casmis Semdeg,
miiReba:
korelaciis koeficienti: r = 0,5205
Ddeterminaciis koeficienti: D = 0,52052 = 0,2709 anu 27,09 %
amrigad, kavSiriOSromis mwarmoeblurobasa da aqtivebis momgebianobas Soris
pirdapir proporciulia da saSualod maRali. xolo, aRebul eqvswlian
periodSi, aqtivebis momgebianobis cvlilebis 27,09 % gamowveuli iyo Sromis
mwarmoeblurobis cvlilebiT.
amoxsna 12.3. aqtivebis momgebianobis saerTo gadaxraa +0.018. masze moqmedi faqtorebis gavlenaa: M 1. mogebis normis cvlilebis gavlena tolia: (+ 0,009) * 1,689 * 0,452 = + 0,007 F2. fondukugebis cvlilebis gavlena tolia: 0,2 * (- 0,149) * 0,452 = _ 0,013 3. ZiriTadi saSualebebis xvedriTi wilis cvlilebis gavlena udris: 0,2 * 1,54 * (+ 0,079) = + 0,024 maSasadame, orma faqtorma dadebiTi gavlena moaxdina, erTma faqtorma ki uaryofiTi.
Tavi 13. sawarmos leverijis analizi amoxsna 13.1
maCveneblebi valdebulbebis %-uli wili 0 27% 50%
sakuTari kapitali aRebuli sesxebi ----------------------------------------------- sul kapitali
80000 - ------------- 80000
58400 21600 ------------- 80000
40000 40000 ------------- 80000
Semosavali realizaciidan saoperacio xarjebi -------------------------------- saoperacio mogeba saprocento xarjebi -------------------------------- wliuri mogeba
95000 (85000) ------------- 10000 - ------------ 10000
95000 (85000) ------------ 10000 (3240) ----------- 6760
95000 (85000) ------------- 10000 (6000) -----------4000
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
385
mogebis gadasaxadi (15%) ------------------------------------ wminda mogeba
(1500) ------------ 8500
(1014) ----------- 5746
(600) ------------ 3400
rentabeloba (wl.mogeba/xarjebi)% sakuTari kapitalis ukugeba (%-ad) finansuri leveriji (saoper. mogeba/wliuri mogeba)
11,8% 10,6 1
7,7 9,9 1,74
4,4 8,5 2,5
mocemul SemTxvevaSi, rac ufro maRalia valdebulebebis wili dafinansebis wyaroebSi, miT maRalia riskis done da miT ufro dabalia kapitalis ukugebac da xarjebis momgebianoba. amoxsna 13. 2. finansuri leverijis saerTo gadaxraa +0,042. e.i. riskebi gazrdilia. gavzomoT masze moqmedi faqtorebis gavlena: I mwkrivi: 2,037 * 4,1538 : 4,6154 = 1,833 II mwkrivi: 1,7647 * 4,1538 : 4,6154 = 1,588 III mwkrivi: 1,7647 4 * 4,25 : 4,6154 = 1,625 IV mwkrivi: 1,7647 * 4,25 : 4 = 1,875 I faqtoris gavlena = 1,588 – 1,833 = - 0,245 II faqtoris gavlena = 1,625 – 1,588 = + 0,037 IV faqtoris gavlena = 1,875 – 1,625 = + 0,25 ------------------------- + 0,042 amoxsna 13.3. I w II w gadaxra mogeba dabegvramde 7200 9400 saprocento xarjebi 2400 3800 -------------------------- --------- ------------ Mmogeba %-mde 9600 13200 Ffinansuri leveriji 9600/7200 = 1.333 13200/9400 = 1,404 + 0,071 I faqtori - 9600/2400 = 4 13200/3800 = 3,4737 - 0.5263 II faqtori - 2400/7200 = 0,3333 3800/9400 = 0,4042 + 0,0709 rogorc xedavT, finansuri leveriji wina welTan SedarebiT gaizarda rac riskebis zrdas niSnavs da arasasurveli movlenaa. gavzomoT gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlena absoluturi sxvaobis xerxiT: I faqtoris gavlena = (-0,5263) * 0,3333 = - 0,175 II faqtoris gavlena = 3,4737 * (+0709) = +0,246 -------------- +0,071 rogorc gaangariSebam gviCvena, pirveli faqtoris Semcirebam riskebi Seamcira. xolo, meore faqtoris cvlilebis Sedegad riskebi gaizarda.
amoxsna 13.4. operaciuli leveriji = %-mde mogebis cvlileba / gayidvebis %-uli cvlileba; finansuri leveriji = wminda mogebis %-uli cvlileba / saoperacio mogebis procentuli cvlileba;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
386
kombinirebuli leveriji = wminda mogebis %-uli cvlileba / gayidvebis %-uli cvlileba 10%-iani zrdis SemTxvevaSi sawyisi 10-% zrda gadaxra gayidvebi 70000 77000 +7000 danaxarjebi: mudmivi (15000) (15000) - cvladi (25000) (27500) +2500 --------------- ------------ --------- --------- sul xarjebi (40000) (42500) +2500 Mmogeba %-is gadaxdamde 30000 34500 +4500 sa-% xarjebi (5000) (5000) - ------------------------------------- ------------ ------------ ------------- mogeba dabegvramde 25000 29500 +4500 mogebis gadasaxadis xarji (4500) (5310) (+810) -------------------------------------- -------------- ------------- ----------- wminda mogeba 20500 24190 +3690 koficientebi: 4500/30000 * 100 15 operaciuli leveriji = ---------------------------------------- = --------- = 1,5 7000/70000 * 100 10 3690/20500 * 100 18 Ffinansuri leveriji = ---------------------------------------- = -------- = 1,2 4500/30000 * 100 15 3690/20500 * 100 18 kombinirebuli leveriji = ------------------------------- = ----------- = 1,8 7000/70000 * 100 10 K an, A kombinirebuli leveriji = operaciuli leveriji * finansuri leveriji = = 1,5 * 1,2 = 1,8
Tavi 14. sawarmos mosalodneli gakotrebis
maravalfaqtoriani modelebis
analizi
amoxsna 14.1.
Z = 0,717 k1 + 0,847 k2 + 3,107 k3 + 0,42 k4 + 0,995 k5 ; sadac,
K1 – aris wminda sabrunavi kapitali (igive sss) fardoba aqtivebTan;
K K2 – aris sarezervo kapitalisa [(mogebidan Seqmnili rezervebis da
gaunawilebeli mogebis (zaralis) jamis] fardoba aqtivebTan;
K3 - saoperacio mogebis (zaralis) fardoba aqtivebTan;
K4 - sakuTari kapitalis fardoba valdebulebebTan (gadafasebis rezervis
gareSe);
K5 - amonagebis fardoba aqtivebTan.
Z = 3,3 * 10930/116640 + 1 * 85300/116640 + 0,6 * 80000/38330 + 1,4 * 8810/116640 + + 1,2 * 29470/116640 = 0,3092 + 0,7313 + 1,2522 + 1,1057 + 0,3032 = 3,702
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
387
rogorc cnobilia, roca alTmanis koeficenti 2,675-ze metia, sawarmos 2-3 wlis ganmavlobaSi gakotrebis safrTxe ar emuqreba. amoxsna 14.2. Y1 = sss / aqtivebis saS. naSTi = 500 / 42000 = 0,012 Y2 = mogeba %-isa da gadasaxadis gadaxdamde (EBIT) / aqtivebis saS. naSTi = = 2350 / 42000 = 0,056 Y3 = wliuri mogeba / mimdinare valdeb. saS. naSTi = 1260 / 12300 = 0,102 Y4 = Semosavali realizaciidan /aqtivebis saS. naSTi = 40700 / 42000 = 0,969
springeiTis indeqsi = 1,03 * 0.012 + 3,07 * 0,056 + 0,66 * 0,102 + 0,4 * 0,969 = = 0,012 + 0,172 + 0,067 + 0,388 = 0,639 es koeficienti, avtoris azriT, 0,9-is zemoT unda iyos. mocemul magaliTze igi
dasaSveb zRvarze dabalia. maSasadame, menejmentma dauyovnebliv Sesabamisi
zomebi unda miiRos.
Tavi 15. prognozuli finansuri angariSgebis
momzadebis meTodika
amoxsna 15.1. gamoTvlebi ianvrisaTvis: 1. naRdi fuliT gadaxda 22-is 10% = 2,2 mln l 2. dekemberSi kreditiT Sesyidvebis 80% = 20-is 80% = 16 mln l 3. noemberSi Sesyidvebis 20% = 18-is 20% = 3,6 mln l ------------ fulis gadineba sul 21,8 4. kreditoruli davalianebis saboloo naSTi = (7+22) – 21,8 = 7,2 mln l gamoTvlebi TebervlisaTvis: 1. naRdi fuliT gadaxda 20-is 10% = 2 mln l 2. ianvarSi kreditiT Sesyidvebis 80%= 19,8-is 80% = 15,84 3. dekemberSi kreditiT Seyidvebis 20% = 20-is 80% = 4 mln l -------------------------------------------------------- fulis gadineba sul 21,84 4. kreditoruli davalianebis saboloo naSTi = (7,2 +20) – 21,84 = 5,36 gamoTvlebi martisaTvis: 1. naRdi fuliT gadaxda 21-is 10% = 2,1 mln l 2. TebervalSi kreditiT Sesyidvebis 80% = 18-is 80% = 14,4 mln l 3. ianvarSi kreditiT Sesyidevbis 20% = 19,8-is 20% = 3,96 mln l ------------------------------------------------------------------------ fulis gadineba sul 20,46 4. kreditoruli davalianebebis saboloo naSTi (5,36 + 21) – 20,46 = 5,9 Catarebuli gamoTvlebis safuZvelze Sedgeba fulis gadinebis biujeti;
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
388
fuladi saSualebebis gegmuri gadinebisa da kreditoruli davalianebebis prognozi momavali wlis I kvartlisTvis
maCveneblebi ianvari Tebervali marti -Kkreditoruli dav-is sawyisi naSTi -Ggegmuri Sesyidvebi sul m.S. kreditiT Sesyidvebi (90%) fuladi Tanxebis gadineba: - naRdi fuli mimd. Tvis Sesyidvebze (10%) - wina Tvis kreditiT Sesyidvaze (80%) - winas wina Tvis kreditiT Sesyidvaze (20%) ---------------------------------------------- Ffulis gadineba sul Kkredit. davalanebis saboloo naSTi
7,0 22,0 19,8 2,2 (22-is 10%) 16,0 3,6 (18-is 20%) -------------- 21,8 7,2 (7+22)-21,8
7,2 20,0 18,0 2,0 (20-is 10%) 15,84 4,0 (20-is 20%) ---------------- 21,84 5,36
5,36 21,0 18,9 2,1 (21-is 10%) 14,4 3,96 (19,8-is 20%) --------------- 20,46 5,9
amoxsna 15.2.
gamoTvlebi ianvrisaTvis
1. gayidvebidan naRdi fulis Semosvla= 15-is 30% = 4,5 mln l
2. dekemberSi kreditiT gayidvebis 60% = 14-is 60% = 8,4 mln l
3. noemberSi kreditiT gayidvebis 40%-is miReba = 12,6-is 40% = 5,04 mln l
------------------------------------------------------------------------------------
fulis Semodineba sul 17,94
4. debitoruli davalianebebis saboloo naSTi (9 + 15) – 17,94 = 6,06
gamoTvlebi TebervlisaTvis:
1. gayidvebi naRd fulze = 20-s 30% = 6 mln l
2. ianvarSi kreditiT gayidvebis 60%-is miReba = 10,5-is 60% = 6,3
3. dekemberSi kreditiT gayidvebis 40%-is miReba = 14-is 40% = 5,6
----------------------------------------------------------------------------
fulis gasvla sul 17,9
4. debitoruli davalianebebis saboloo naSTi = (6,06 + 20) – 17,9 = 8,16 mln l
gamoTvlebi martisaTvis:
1. naRdi fulis Semosvla, martSi gayidvebis 30% = 28-is 30% = 8,4 mln l
2. TebervalSi kreditiT gayidvebis 60% = 14-is 60% = 8,4 mln l
3. ianvarSi kreditiT gayidvebis 40% = 10,5-is 40% = 4,2 mln l
------------------------------------------------------------
fulis Semodineba sul 21 mln l
4. debitoruli davalainebebis saboloo naSTi (8,16+ 28) – 21 = 15,16 mln l
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
389
Tavi 16. investiciebis analizi amocana 16.1. wlebi diskontirebuli Rirebulba (l) 0 (70 000) 1 18 182 2 12 396 3 22 539 4 17 075 5 15 523 ---------- ----------------- wdR 15 715 (wminda diskontirebuli Rirebulaba) amoxsna 16.2. D diskontirebuli Rirebuleba wlebi I proeqti II proeqti sawyisi investicia (70 000) (70 000) 1 18 182 27 273 2 19 007 16 528 3 22 539 26 296 4 20 490 17 075 5 (9 314) (15 523) -------- ----------------- -------------- wdR 904 1 649 komentari: misaRebia meore proeqti, radgan misi diskontirebuli Rirebuleba aRemateba pirveli proeqtis diskontirebul Rirebulebas. . amoxsna 16.3. vinaidan amortizaciis Tanxebi gaTvaliswinebuli araa, amitom amortizaciis toli Tanxa yovelwliur fulad nakadebs miemateba, romelic 55000 laris mexuTedis tolia. Sesabamisad fuladi nakadebi miiRebs Semdeg saxes: wlebi I proeqti II proeqti 0 (55 000) (55 000) I 21 000 26 000 II 26 000 26 000 III 20 000 21 000 IV 16 000 16 000 V 1000 (5000) gamovTvaloT ukugebis periodi orive proeqtisaTvis: roca fuladi nakadi arTanabaria, maSin yoveli wlis misaRebi fuladi
nakadi Seudardeba sawyis investicias. pirvel proeqtSi misaRebi fuladi
nakadebis 55000 larTan Sedarebis Semdeg aRmoCndeba, rom pirveli ori wlis
Tanxebi srulad aris saWiro sawyisi investiciis dasafarad, magram sakmarisi
araa. amito mesame wlidan aiReba darCenili wili da miiReba:
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
390
55000 – (21000+26000) I proeqtis ukugebis periodi = 2 w + --------------------------------- = 2w + 0,4 w = 2,4 w 20000 55000 _ (26000+26000) II proeqtis ukugebis periodi = 2 w + ------------------------------------ = 2w + 0,14 w = 2,14w 21000 maSasadame, meore proeqti ufro male gamoisyidis (ainazRaurebs) Tavis Tavs.
amoxsna 16.4 I proeqtis ukugebis periodi = 4 w (radgan, 20+20+20+20 = 80 aT.)L II proeqtis ukugebis periodi = 3 w (10 + 30 + 30 = 70 aT.l) (20000 – 10000)
III proeqtis ukugebis periodi = 3 w + ------------------------------- = 3,5 w 20000 2. wminda diskontirebuli Rirebulebis gamosaTvlead, movaxdinoT fuladi nakadebis diskontireba, risTvisac isini Sesabamis diskontirebis koeficientebze unda gadavamravloT da Sesabamisad miviRebT: Ddiskontirebuli Rirebuleba I proeqti II proeqti III proeqti sawyisi investicia (80 000) (70 000) (90 000) mogeba (zarali): I w 18 182 9 991 27 273 II w 16 528 24 792 24 792 III w 15 026 22 539 15 026 IV w 13 660 20 490 13 660 V w (6 209) (9 314) (6 209) VI w 8 468 5 645 8 468 --------- ------------- --------------- --------------- wdR (14 345) 4 143 (9249) komentari: miuxedavad imisa, rom mesame proeqtis gamosyidvis periodi yvelaze moklea, wminda diskontirebuli Rirebuleba uaryofiTia. pirveli proeqtic zaraliania. amitom, misaRebia meore proeqti.
amoxsna 16.5
wminda fuladi nakadi = 170000 (sul misaRebi fuli) – 120000 = 50000 l
saSaualo wliuri mogeba = 50000/5w = 10000 l
investiciis saSualo Rirebuleba = 120000/2 = 60000 l
ukugebis saaRricxvo koeficienti (anu investiciis rentabelobis indeqsi) =
= 10000 / 60000 * 100% = 17%
amoxsna 16.6 maCveneblebi wina weli mimdinare weli gadaxra Semosavali 1 aqciaze: 8,0 7,78 - 0,22
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
391
I faqtori 0,6429 0,6604 + 0,0175 II faqtori 0,875 0,866 - 0,009
III faqtori 14,222 13,6 - 0,622 I faqtoris gavlena = (+0,0175) * 0,875 * 14,222 = +0,218 II faqtoris gavlena = 0,6604 * (-0,009) * 14,222 = -0,085 III faqtoris gavlena = 0,6604 * 0,866 * (-0,622) = -0,356
komentari: wina welTan SedarebiT saanalizo maCvenebelze uaryofiTi
gavlena moaxdina meore da mesame faqtorma. kerZod, wminda mogebis wili wliuri
mogebis mimarT da aseve, wliuri mogebis sidide erT Cveulebriv aqciaze
Semcirebulia.
Tavi 17. finansuri mdgomareobis sawarmoTaSoriso analizi
amoxsna 17.1. 1. finansuri leverijis gadaxraze moqmedi faqtorebis gavlenis gazomva:
I mwkrivi: 2.037 * 4,1538 : 4,6154 = 1,833
II mwkrivi: 1,7647 * 4,1538 : 4,6154 = 1,588
III mwkrivi: 1,7647 * 4,25 : 4,6154 = 1,625
IV mwkrivi: 1,7647 * 4,25 : 4,0 = 1,875
pirveli faqtoris gavlena = 1,588 _ 1,833 = _ 0,245
meore faqtoris gavlena = 1,625 _ 1,588 = + 0,037
mesame faqtoris gavlena = 1,875 _ 1,625 = +0,25
kontroli: _0, 245 + 0,037 + 0,25 =
2. komentari: vinaidan, pirvel sawarmoSi yoveli erTi laris mogebis misaRebad mudmivad
uZravad imyofeboda 27%-uli punqtiT meti aqtivebi, vidre meore sawarmoSi da
amasTan, yoveli erTi laris mogebis misaRebad 61 procentuli punqtiT meti
sakuTari kapitali iyo avansirebuli, pirveli sawarmos menejmntma unda imuSaos
am mimarTulebebiT viTarebis gaumjoebesebis mizniT.
amoxsna 17.2. wminda diskontirebuli Rirebulebis gamoTvla: I sawarmo II sawarmo III sawarmo sawyisi investicia (90 000) (80 000) (77 000) I w 27 273 18 182 22 728 II w 28 098 33 056 24 792 III w 21 036 22 539 18 783 IV w 1 12 418 20 490 10 245 V w (5588) (9314) (6209) wdR (6763) 4953 (6661) komentari: amrigad, investicia momgebiani iqneba meore sawarmoSi.
amoxsna 17.3.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
392
maCveneblebi I sawarmo II sawarmo gadaxra 1. Semosavali erT aqciaze (l) 2. dividendi erT Cv. aqciaze (l) 3. erTi aqciis sabazro fasi 3. erTi aqciis fasis koeficienti Q Mmasze moqmedi faqtorebi: I faqtori: 1 aqciis sabazro fasi (l) II faqtori: Semosavali 1 aqciaze (l)
18,10 10,95 25 1,381 25 18,10
20,0 9,06 28 1,4 28 20
-1,9 +1,21 +3 -0,019 -3 -1,9
Sedarebis baza aris meore sawarmo. pirvel sawarmoSi erTi aqciis sabazro fasic da Semosavali erT aqciaze dabalia. xolo, dividendi erT aqciaze piriqiT, pirvel sawarmoSia ufro maRali. fasis koeficientze moqmedi faqtorebis gavlenis gasazomad jaWvuri Casmis xerxi gamoiyeneba. I mwkrivi: 28 : 20 = 1,4 II mwkrivi: 25 : 20 = 1,25 III mwkrivi: 25 : 18,1 = 1,381 sabazro fasis cvlilebis gavlena= 1,25 – 1,4 = - 0,15 1 aqciaze Semosavlis cvlilebis gavlena = 1,381 – 1,25 = + 0,131 --------------------
-0.019 komentari: aqciis sabazro fasi 3 lariT dabalia pirvel sawarmoSi, amis
mizeziT amave sawarmos aqciis fasis koeificienti Semcirda 0,15 punqtiT.
vinaidan, Semosavli erT aqciaze 1,9 lariT naklebia, pirveli sawarmos aqciis
fasis koeficienti 0,131 punqtiT gaizarda.
analizi aCvenebs, rom Semosavli erT aqciaze meore sawarmoSi ufro
maRalia, mgram, dividendi erT aqciaze ufro dabalia, vidre pirvelSi. es
gamowveulia imiT, rom meore sawarmo axdens wminda mogebs reinvesitirebas da
gegmavs warmoebis gafarToebas. amrigad, potenciuri investorisaTvis, SeiZleba
iTqvas, rom meore kompania ufro usafrTxoa. amitom mas maRali imijic aqvs da
misi aqciebi ufro Zviria.
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
393
literatura
1. tomaraZe l., warmoebuli finansuri instrumentebi, Tb. 2015
2. Cengi fl. li, finerti d.i. – korporaciebis finansebi, Targmani ignl-dan, 2000
3. caava, riskologia, Tb., 2013
5. WilaZe i. finansuri angariSgebis konceptualuri safuZvlebi, st. Jurnali
`buRaltruli aRricxva~, N4, gv: Tb. baf, 2016N
5. WilaZe i., sawarmos saoperacio leverijis analizis srulyofa, statia, Jurnali
`ekonomika da biznesi~, 2015 N3, gv; 127-141
6. jiqia m., finansuri analizi, Tb. 2018
7. jeims s. van horni, jon m. vahoviCi umcr., korporaciuli finansebi. me12 gamocema.
Targamni ingl-dan. Tb., 2008
8. bass 32 – Semosavali erT aqciaze, Targm. inglis-dan, Tb. baf, 2014
9. finansuri angariSgebis saerTaSoriso standartebis konceptualuri safuZvlebi,
fass 2014 wlis I ianvris mdgomareobiT, nawili pirveli, Targm. ingl-dan, baf
2015, gv: 19-70
10. fass 7 – finansuri instrumentebi: ganmartebiTi SeniSvnebi, fass, nawili
pirveli, Targmani ingl-dan, gv. 731-797
11. fass 9 – finansuri instrumentebi, fass, nawili meore, Targm. ingl-dan, gv: 7-379
12. F 7 – finansuri angariSgeba, ACCA, Targm. ingl-dan, Tb., baf, 2014
13. F 9 – finansuri marTva, ACCA, Targm. ingl-dan, baf. Tb,. 2014
14. R. Preston McAfee; Tracy Lewis; Donald J. Dale, Introduction to Economic Analysis, 2009.
15. Steven M. Bragg, Business Ratios and Formulas, 2002.
16. Alberto Bisin, Introduction to economic analysis. 2011
17. Akbar Rahimipoor, A comparative study of bankruptcy prediction models of Fulmer and Toffler
in firms accepted in Tehran Stock Exchange - Journal of Novel Applied Sciences, 2013
18. S.B.Costales, Geza Szurovy – The guide to understanding Fianancial statements. 1993
19. Thanas R. Robinson, Paul Munter, Julian Grant – Financial statement analyzis. 2004
20. Jay Taparia – Undeerstanding financial statements. 2004
21. Steven M. Bragg – Fiancial analyzis. 2007 10.
22. Bonita k, Kramer, Christie Wilson Johnson – Analyzis of statements. 2009
23. David E.Vance,Financil Analysis and Decision Making. 2003.
24. Eugene F. Brigham, Michael C. Erhardt – Financial Managemnt, 2014
25. Subramanyam K.R., Iohn J. Wild, Fiancial Statement Analysis. 2009
26. Gharles H. Gibson, Fiancial Reporting and Analysis, 2008
27. Lawtece Revsine, Daniel W. colins, W. Brue Jonson, Financial Statement Analysis, 2008
28. А.Д. Шеремет Е.Д. Негашев, Методика Финансового Анализа деятельности
коммерческих организаций, 2008
i.WilaZe - finansuri analizi
--------------------------------------------------------------------------------------------
394
izolda giorgis asuli WilaZe ekonomikis akademiuri doqtori, profesori