139ن 6

ستا، زم

ارم چه

ارة شم

وم،ة س

د ورط /

محيت

د اشر به

ش د ژوه

مه پصلنا

ف

312

Arezoo NejaeiAssistant professor, Environmental group, Tabriz branch, Islamic Azad university, Tabriz, Iran.

Samad BabaiyMS.C. Environmental group, Tabriz branch, Islamic Azad university, Tabriz, Iran.

Moradali Zareipour* PhD Candidate in Health Education and Health Promotion,Urmia Health Center, Urmia University of Medical Sciences, Urmia, Iran (Corresponding Author) E-mail: z.morad@yahoo.com

Received: 2018/01/01 Accepted: 2018/03/18

Journal of Research in Environmental Health

Volume 3, Issue 4, Winter 2018 312

Factors related to behavior disposal of Garbage in health staff based on health belief model

ABSTRACT

Introduction: One of the most important factors in maintenance and promo-tion of public health is sanitary disposal of waste. At present, the use of edu-cational models to determine the causes of non-acceptance of health-related behaviors is growing. This study aims to evaluate the factors associated with behavior of garbage disposal based on health belief model in Urmia city health center staff.Materials and Method: This descriptive-analytic study was took place on 300 employees in 2016 in Urmia city health center. Samples were collected using simple random sampling method. Also, data gathering was done in accordance with a questionnaire containing demographic questions and the health belief model structures. the validity and reliability of the used questionnaire was con-firmed by the researchers. Statistical data analysis was performed using soft-ware spss-16 through chi-square tests and logistic regression analysis.Results: According to the obtained results there was a significant relation among dependent variable (sanitary garbage disposal) and surveyed independent vari-ables including gender, marital status, employment category, socioeconomic status (P <0.05). Perceived intensity was recognized as the most effective factor for sanitary garbage disposal among all of the factors of health belief model. Perceived self-efficacy, perceived benefits, perceived susceptibility, awareness and perceived barriers occupied next ranks in this regard.Conclusion: It is suggested that the design and implementation of waste man-agement programs should be based on the health belief model with emphasis on perceived intensity as well as self-efficacy.Document Type: Research articleKeywords: Disposal of Garbage, behavior, health belief model (HBM)

Citation: Nejaei A, Babaiy S, zareipour M. Factors associated to behavior Dis-posal of Garbage in health staff based on health belief model. Iranian Journal of Research in Environmental Health.Winter 2018;3 (4) : 312-320.

س... اسا

ت برداش

ن بهكنا

كار در

بالهى ز

داشتع به

ر دفرفتا

ط با رتب

ل معوام

/ ران

مكا و ه

ائى نج

313 رفتار دفع بهداشتى زباله

عوامل مرتبط با رفتار دفع بهداشتى زباله در كاركنان بهداشت بر اساس مدل اعتقاد بهداشتى

چكيد ه

زمينه و هدف: يكى از موارد مهم در زمينه حفظ و ارتقاى سلامت جامعه، دفع بهداشتى زباله است. امروزه استفاده از مدل هاى آموزشى جهت تعيين علل عدم پذيرش رفتارهاى مرتبط با سلامت رو به فزونى است. مطالعه حاضر با هدف بررسى عوامل مرتبط با رفتار دفع بهداشتى زباله بر اساس مدل اعتقاد بهداشتى

در كاركنان مراكز بهداشت شهرستان اروميه انجام شد.مواد و روش ها: اين مطالعه توصيفى - تحليلى در سال 1395 بر روى 300 نفر از كاركنان مراكز بهداشت شهرستان اروميه صورت گرفت. گردآورى داده هابا استفاده از پرسشنامه اي مشتمل بر سؤالات فردى و سازه هاى مدل اعتقاد بهداشتى انجام شد. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار آمارى SPSS، ورژن

16 و آزمون هاى Linear Regression, Independent T, ANOVA انجام گرفت. يافته ها: بين رفتار دفع بهداشتى زباله با جنسيت، وضعيت تأهل، رسته شغلى و وضعيت اقتصادى ارتباط آمارى معنى دارى مشاهده شد (p<0/05). از بين سازه هاى مدل اعتقاد بهداشتى، شدت درك شده بيشتر رفتار دفع بهداشتى زباله را پيشگويى كرد. از عوامل پيشگويى كننده در مراحل بعدي به ترتيب مي توان خودكارآمدى درك شده، منافع درك شده، حساسيت درك شده، آگاهى و موانع درك شده را نام برد.

نتيجه گيري: بر اساس مدل اعتقاد بهداشتى، سازه هاى شدت درك شده و خود كار آمدى در رفتار دفع بهداشتى زباله بيشترين تاثير را داشت، پيشنهاد مى شود در طراحى و اجراى برنامه هاى مديريت دفع

بهداشتى زباله بر روى سازه هاى شدت درك شده و خودكارآمدى بيشتر تاكيد شود. نوع مقاله: مقاله پژوهشى

كليد واژه ها: دفع بهداشتى زباله، رفتار، مدل اعتقاد بهداشتى

استناد : نجائى الف، بابايى ص، زارعى پور م. عوامل مرتبط با رفتار دفع بهداشتى زباله در كاركنان 1396؛3 زمستان محيط. بهد اشت د ر پژوهش فصلنامه بهداشتى. اعتقاد مدل اساس بر بهداشت

. 320-312:(4)

آرزو نجائىاستاديار، گروه محيط زيست، واحد تبريز، دانشگاه آزاد

اسلامى، تبريز، ايران.صمد بابايى

تبريز، واحد زيست، محيط گروه ارشد،.. كارشناس دانشگاه آزاد اسلامى، تبريز، ايران.

مرادعلى زارعى پور* دانشجوى دكتراى تخصصى، گروه آموزش بهداشت ارتقاء سلامت، مركز بهداشت شهرستان اروميه، دانشگاه علوم پزشكى اروميه، اروميه، ايران. (نويسنده مسئول) Email: zareipour_m@umsu.ac.ir

تاريخ د ريافت: 1396/10/11تاريخ پذيرش: 1396/12/27

139ن 6

ستا، زم

ارم چه

ارة شم

وم،ة س

د ورط /

محيت

د اشر به

ش د ژوه

مه پصلنا

ف

314

مقدمهيكى از محورهاى مهم توسعه پايدار، حفظ محيط زيست است(1). بشر در تمام مراحل زندگى گام هاى بلندى جهت پيشرفت و ارتقاء سطح زندگى خود برداشته است و اگرچه پيشرفت هاى چشمگيرى تهديد ايجاد باعث جهاتى از ولى است، داشته حوزه ها اكثر در جمله، آن از كه است شده زيست محيط براى جدى خطرات و توليد زباله هاى شهرى و روستايى مى باشد، به عبارت ديگر ارتباط غير قابل انكارى بين انسان و محيط وجود دارد (2)؛ به طورى كه يكى از موارد مهم در زمينه حفظ و ارتقاى سلامت افراد و جامعه، دفع صحيح زباله و مواد زائد است كه متأسفانه به دليل روش هاى نامطلوب جمع آورى زباله، محيط زندگى و به تبع آن سلامت افراد آمار اساس بر .(1) دارد قرار خطر و آلودگى معرض در دائماً وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكى، 2/5 ميليون نفر خانواده روستايى و 220 هزار نفر خانواده شهرى در كشور ايران، هنوز هم بهداشتى دفع اهميت .(3) مى كنند رها محيط در را خود زباله زباله ها زمانى بر همگان روشن خواهد شد كه خطرات ناشى از آنها به خوبى شناخته شوند. زباله ها نه فقط باعث توليد بيمارى، تعفن و زشتى مناظر مى گردند، بلكه مى توانند با آلوده كردن خاك، آب و هوا، خسارات فراوانى به بار آورند. همچنين شيوع بيمارى هاى موذى حيوانات ديگر و موش مگس، انتشار طريق از خطرناك به توجه ضرورت كه است مسئله اى محيط در آلودگى اشاعه و مى شود احساس خوبى به صحيح برنامه ريزى يك طريق از آن كه است مشكلى جامد، مواد نامناسب دفع و جمع آورى .(4)بيمارى هاى و صدمات بروز و عفونى بيمارى هاى پيدايش در كار دستور اساس بر .(5) دارد به سزايى نقش ناقلين از منتقله 21 كنفرانس ريو در سال 1992، اگر اقدامات لازم در زمينه مواد ميليارد 5/3 از جمعيت تغيير به توجه با نگيرد، صورت زائد سال 2025 در نفر ميليارد از 8/5 بيش به سال 1992 در نفر زائد مواد توليد ميزان زباله، سرانه افزايش گرفتن نظر در با و رسيد خواهد خود فعلى ميزان برابر 5 تا 4 به حجمى نظر از (6). در كشور ما نيز افزايش روزافزون جمعيت و گسترش مداوم

شهرها از يك سو و ازدياد و توسعه فعاليت هاى صنعتى، تجارى و خدماتى از سوى ديگر، منجر به توليد مقادير زيادى مواد زائد در شهرها شده كه در بيشتر مواقع مديريت آن با توجه به كمبودِ از كه است داشته پى در عديد ه اى مشكلات بودجه، و امكانات رفتار بنابراين است. زيست محيط آلودگى مشكلات، اين جمله دفع بهداشتى زباله در اين زمينه نقش مهمى دارد و با توجه به اينكه براي تغيير رفتار ممكن است موانع و مشكلات زيادي وجود داشته باشد و مدل هاى آموزشي عهده دار تعيين و تشخيص اين عوامل و انطباق آنها با ساختارهاي فرهنگي و اجتماعي موجود هستند، بنابراين يكي از مهم ترين اقدامات در برنامه ريزي، انتخاب مدل يا تئوري بر پايه شرايط، شناخت مشكل و همسويي كارايي و هدف مدل يا تئوري با هدف برنامه آموزش است. محققان از مدل ها براى تغيير رفتار كمك گرفته اند كه يكى از مدل هاى مؤثر در آموزش دهه اوايل در مدل اين مى باشد. بهداشتى اعتقاد مدل بهداشت، 1950 توسط گروهى از روان شناسان اجتماعى جهت پژوهش هاي با مرتبط رفتارهاي تداوم و تغيير توصيف براي سلامت رفتاري

سلامت به كار گرفته شد (7، 8). نگرش فرد و دانش از تابعي را رفتار بهداشتى، مدل اعتقاد مى داند و با توجه به اجزايي كه دارد، بر اين اساس تدوين شده و مى شود سلامتي تهديد يك از افراد ادراك موجب كه است رفتارهاي آن ها را به سمت سلامتي سوق مى دهد. اين مدل داراى درك شده، منافع درك شدت شده، درك حساسيت شش سازه خودكارآمدى و عمل براي راهنماهايي شده، درك موانع شده، مى باشد كه يكي از كاربردهاي اساسي اين الگو، پيشگيرى اوليه در مورد يك بيماري يا يك آسيب است (9، 10). بر اساس اين مدل، افراد زمانى زباله ها را جمع آورى مى كنند كه معتقد باشند و است خطرناك و جدى زباله جمع آورى عدم از ناشى عواقب آن انجام براى انگيزه اى عمل، انجام مزاياى درك با علاوه به داشته باشد. از طرفى ساير اطرافيان نيز وى را به رفتار جمع آورى بر بهداشتى اعتقاد الگوي سازه هاي تأثير نمايند. تشويق زباله رفتار، طى مطالعات صورت گرفته در ايران مورد پشتيبانى قرار

س... اسا

ت برداش

ن بهكنا

كار در

بالهى ز

داشتع به

ر دفرفتا

ط با رتب

ل معوام

/ ران

مكا و ه

ائى نج

315

و Mazloomy Mahmoodabad مطالعه در است. گرفته همكاران (2014) با عنوان بررسى سازه هاى مدل اعتقاد بهداشتى شهر در زباله جمع آورى خصوص در مردم رفتارهاى مورد در رابطه شده درك منافع و شدت حساسيت، و سن بين كرمان، مثبت و معنادارى وجود داشت. همچنين بين تحصيلات، آگاهى و نداشت وجود معنى دارى ارتباط افراد شده درك حساسيت و براى متغير هاى شدت و منافع و موانع درك شده، سطح معنادارى كمتر از 0/05 به دست آمد؛ به عبارتى ديگر با افزايش سن، فرد به اين باور مى رسد كه بايد هزينه جمع آورى زباله را بپردازد (6).

لذا با توجه به اينكه كاركنان بهداشت در خط مقدم ارائه خدمات بهداشتى قرار دارند، ابتدا بايد رفتارهاى خطرساز را در خويشتن تعديل نموده و سپس در جهت ترويج ارجحيت پيشگيري بر درمان تحت جمعيت و خويش قبال در تنها نه گروه اين نمايند. اقدام پوشش خود مسئول هستند، بلكه عملاً با عدم رعايت موارد ياد شده، تبليغات و آموزش ها از جامعه مثبت تأثيرپذيري كاهش موجب مختلف در زمينه اشاعه رفتارهاي بهداشتي مي گردند. لذا با توجه به اهميت دفع بهداشتى زباله در حفظ و ارتقاء سلامت و پيشگيري از بيماري ها و نقش كاركنان بهداشت به عنوان الگو، مطالعه حاضر با هدف بررسى عوامل مرتبط با رفتار دفع بهداشتى زباله بر اساس مدل اعتقاد بهداشتى در كاركنان مراكز بهداشت شهرستان اروميه طراحي و اجرا شد تا از نتايج آن براي ارائه راهكارهايي مناسب،

جهت اشاعه رفتار دفع بهداشتى زباله در جامعه استفاده شود.

روش كاراين مطالعه توصيفى- تحليلى بر روى 300 نفر از كاركنان مراكز بهداشت شهرستان اروميه انجام شد. حجم نمونه بر اساس كمترين اين گرديد. محاسبه (r=0/15) سازه ها بين همبستگى مقدار مقدار همبستگى بر اساس مطالعه پايلوت با حجم نمونه 30 نفر ،r=0/15 و β=0/2 ،α=0/05 تعيين گرديد و با در نظر گرفتناينكه 50 به توجه با كه شد برآورد نفر تقريباً 300 نمونه حجم مركز بهداشتى درمانى در شهرستان اروميه وجود دارد، از هر مركز

شدند، مطالعه وارد ساده تصادفى به طور نفر 6 درمانى بهداشتى سپس پرسشنامه توسط خودِ فرد زير نظر پرسشگر تكميل گرديد. طراحى بخش در 2 پژوهش اين در استفاده مورد پرسشنامه شد. بخش اول مربوط به مشخصات فردى و در قالب 13 سؤال به صورت مقياس 5 گزينه اى ليكرت بود كه به هر پاسخ نمره 1 تا 5 تعلق مى گرفت. بخش دوم نيز مرتبط با سازه هاى الگوى اعتقاد سؤال)، 7) شده درك حساسيت شامل كه شد طراحى بهداشتى موانع سؤال)، شده (6 درك منافع سؤال)، شده (6 درك شدت درك شده (5 سؤال)، راهنماى عمل خارجى (5 سؤال) و راهنماى عمل داخلى (3 سؤال) و به صورت مقياس 5 گزينه اى ليكرت بود كه به هر پاسخ نمره 1 تا 5 تعلق مى گرفت و محدوده امتيازدهى به صورت كاملاً مخالفم «1 امتياز» تا كاملاً موافقم «5 امتياز» بود 4 ليكرت مقياس نوع از سؤال) 8) شده درك خودكارآمدى و تايى بود؛ بدين صورت كه به هر پاسخ نمره 1 تا 4 تعلق مى گرفت. سؤالات رفتار دفع بهداشتى زباله شامل 6 سؤال و به صورت ليكرت

3 گزينه اى بود كه به هر پاسخ نمره 1 تا 3 تعلق مى گرفت.گرفته انجام عادى جمعيت در مربوطه پرسشنامه اينكه با بود(6)، اما براي روايى و پايايى پرسشنامه به ترتيب از روش هاي تعيين براي شد. استفاده كرونباخ آلفاي آزمون و محتوا اعتبار بهداشت آموزش متخصصان از نفر 10 به پرسشنامه روايى، نظرات اساس بر و شد ارسال محيط بهداشت متخصصين و متخصصين، اصلاحات لازم در پرسشنامه اعمال گرديد كه روايى پرسشنامه بالاتر از 80٪ بود. براي اندازه گيري پايايى پرسشنامه، با و شد تكميل بهداشت كاركنان از نفر 30 توسط پرسشنامه استفاده از آزمون آلفاي كرونباخ، ضريب پايايى سؤالات آگاهى شده 0/77، درك شدت شده 0/75، درك حساسيت ،0/71درك منافع عمل 0/82، براي راهنما شده 0/81، درك موانع شده 0/83، خودكارآمدي 0/74 و رفتار 0/79 محاسبه گرديد. معيارهاى ورود به مطالعه شامل: افراد شاغل رسمى، پيمانى و در حال حاضر شاغل بودن در مراكز بهداشت و تمايل به شركت در مطالعه (تكميل رضايت نامه كتبى) و معيارهاى خروج از مطالعه

139ن 6

ستا، زم

ارم چه

ارة شم

وم،ة س

د ورط /

محيت

د اشر به

ش د ژوه

مه پصلنا

ف

316

شامل: عدم برخوردارى از سلامت روان و محدويت هاى جسمى و يا بيمارى خاص و مصرف داروهاى ضد افسردگى بود. اختيارى بودن شركت كنندگان در مطالعه و محرمانه ماندن اطلاعات، از

ملاحظات اخلاقى پژوهش بود.اطلاعات از طريق پرسشنامه جمع آورى و با استفاده از نرم افزار Linear Regression, آزمون هاى و ورژن 16 ،SPSS آمارى Independent T, ANOVA مورد تجزيه و تحليل قرار گرفتند.

يافته ها 39/24 اروميه شهرستان بهداشت مركز كاركنان سني ميانگين سال بود. از نظر جنسيت 64/7 درصد زن و 35/3 درصد مرد و از نظر تحصيلات، مدرك ليسانس بيشترين درصد فراواني (51 اقتصادى وضعيت داراي كاركنان درصد داشت. 40/7 را درصد) متوسط و حدود 37/7 درصد كاركنان در محدوده گروه سني 40-

30 سال بودند. همچنين 72/8 درصد كاركنان متأهل بودند.ارتباط متغيرهاى فردى با رفتار دفع بهداشتى زباله با استفاده از Independent T, ANOVA بررسى شد (جدول 1). بر اساس نتايج، رفتار دفع بهداشتى زباله با جنسيت، وضعيت تأهل و رسته بهداشتى دفع رفتار نمره داشت. معنادارى آمارى ارتباط شغلى زباله در كاركنان زن به طور معنى دارى بالاتر از كاركنان مرد بود. همچنين نمره رفتار دفع بهداشتى زباله افراد متأهل بالاتر از افراد مجرد بود. از طرفى افرادى كه در رسته شغلى خدماتى قرار داشتند، از نظر نمره رفتار دفع بهداشتى زباله در سطح پايين ترى قرار داشتند.

جدول 1. اطلاعات دموگرافيك فردى و ارتباط آن رفتار دفع بهداشتى زباله در جمعيت مورد مطالعه

سطح درصدتعدادمتغيرمعنى دارى

سن7625/3كمتر از 30 سال

0/08 4011337/7-30 سال11137بيشتر از 40 سال

جنسيت10635/3مرد

*0/0119464/7زن

وضعيت تأهل21872/8متأهل

*0/0018227/2مجرد

سطح تحصيلات

4013/3ديپلم و كمتر

0/133812/7فوق ديپلم15351ليسانس

6923فوق ليسانس و بالاتر

رسته شغلى19565بهداشتى و درمانى

*0/03 7826ادارى و مالى279خدماتى

وضعيت اقتصادى9230/7ضعيف

0/02 12240/7متوسط8727/7خوب

* p<0/05 معناداراعتقاد مدل خارجي عمل راهنماي سازه هاي به توجه با بهداشتي، بيشترين اطلاعات دريافتي كاركنان بهداشتي در مورد دفع بهداشتي زباله از طريق راديو و تلويزيون (41/7 درصد) و كمترين اطلاعات دريافتي در مورد دفع بهداشتي زباله از طريق به توجه با بود. درصد) 30/2) پزشك و بهداشت كارشناس بيشترين بهداشتي، اعتقاد مدل داخلي عمل راهنماي سازه هاي و درصد) 72) مسئوليت احساس به مربوط دريافتي اطلاعات كمترين اطلاعات دريافتي مربوط به ترس از وجود عواقب ناشي

از عدم دفع بهداشت زباله (20/5 درصد) بود.

جدول 2. درصد فراوانى پاسخ افراد به سوال(سؤال مطرح شده در قسمت راهنماى عمل خارجى و داخلى)

كم و خيلى متغيرزياد و متوسطكم

خيلى زياد 30/2٪ 32/8٪ 37٪ كارشناس بهداشت و پزشك 31/2٪37/5٪31/3٪خانواده و آشنايان 34/2٪35٪30/8٪كتاب و مجله

41/7٪39 ٪19/3 ٪راهنماى عمل خارجى راديو وتلويزيون 21٪35/5 ٪43/5 ٪موارد ديگر

ترس از وجود عواقب ناشى از عدم جمع 51/3٪28/2 ٪20/5٪آورى زباله

72٪22/5 ٪5/5٪راهنماى عمل داخلى احساس مسئوليت 54/2٪34/8 ٪11 ٪توجه به هموطن

س... اسا

ت برداش

ن بهكنا

كار در

بالهى ز

داشتع به

ر دفرفتا

ط با رتب

ل معوام

/ ران

مكا و ه

ائى نج

317

با توجه به آزمون رگرسيون جهت پيشگويي رفتار جمع آوري زباله بهداشتي كاركنان، به ترتيب بيشترين سازه پيشگويي كننده، شدت درك شده (B=0/382)، دومين سازه خودكارآمدى درك ،(B=0/190) شده درك منافع سازه سومين ،(B=0/22) شدهچهارمين سازه حساسيت درك شده (B=0/173)، پنجمين سازه سازه كننده، پيشگويي سازه كمترين و (B=0/055) آگاهي موانع درك شده (B= -0/231) بود و تمام سازه هاي مدل اعتقاد نظر از زباله بهداشتي جمع آوري رفتار پيشگويي در بهداشتي

.(p<0/05) آماري معنادار بود

نماى شماتيك از سازه مورد بررسى و ارتباط آن با پيامدهاى اندازه گيرى شده

بحثارتباط زباله بهداشتى دفع رفتار و سن بين حاضر مطالعه در يافته هاى موضوع اين به رابطه در نداشت. وجود معنى دارى كه چنان مى كنند، ارائه نقيضى و ضد نتايج مختلف مطالعات

همكاران و Wei و (2014) Shaheen و Nassar مطالعه با مرتبط را سن حاضر، مطالعه يافته هاى با هم راستا (2012)رفتارهاى بهداشتى نمى دانند (11، 12)، در صورتى كه خلاف اين يافته ها را مى توان در نتايج مطالعه Beser و همكاران (2007) و

Al-Kandari و Vidal (2007) مشاهده كرد (13، 14).

در مطالعه حاضر نمره رفتار دفع بهداشتى زباله در زنان بالاتر در داشتند. مردان با معنى دارى اختلاف آمارى لحاظ از و بود رفتارهاى در (2002) Pouya و Ghaffari Nejad مطالعه و Shaheen مطالعه در و (15) معلمان سلامت دهنده ارتقاء همكاران (2015) و Tomás و همكاران (2015) در رفتارهاى بهداشتى دانشجويان و نوجوانان (16، 17) نتايجى همسو با مطالعه همكاران و Mahmoodi مطالعه در اما كردند، گزارش حاضر Hui (2016) در پرستاران و كاركنان بهداشتى و ادارى (18) و(2002) كه بر روي دانشجويان پرستاري در هنگ گنگ انجام

گرفت (19)، بين دو جنس اختلاف معناداري مشاهده نشد.دفع رفتار نمرة ميانگين حاضر مطالعه در ديگر سوى از افراد از بيشتر معنى دارى به طور متأهل افراد در زباله بهداشتى سر بر بيشترى مانع مجرد، افراد كه مى دهد نشان و بود متأهل راه بكارگيرى رفتارهاى بهداشت دارند كه با برنامه ريزى مناسب آنها زندگى سبك بهبود و اصلاح موانع، رفع به نسبت مى توان كه (2010) همكاران و Lim مطالعة با نتايج اين نمود. اقدام نشان دادند وجود همسر، احتمال پيروى از رفتارهاى ارتقاء دهندة

سلامت را افزايش مى دهد (20)، همخوانى داشت.در مطالعه حاضر ميانگين نمره كلي رفتار دفع بهداشتى زباله در

جدول 3. يافته هاي مدل رگرسيوني خطى در پيشگويي رفتار دفع بهداشتى زباله كاركنان مركز بهداشت شهرستان اروميه

خطاي استاندارد ضريب ضريب رگرسيون Bمتغيرسطح معني داريمقدار betatرگرسيون

0/0550/0450/0761/2120/033آگاهي0/1730/0820/1382/1150/035 حساسيت درك شده0/3820/0970/3223/9610/000شدت درك شده0/1900/0940/1482/0200/044منافع درك شده0/2183/9030/000-0/2310/059-موانع درك شده

0/220/0880/1882/240/025خودكارآمدى درك شده

رفتار دفع بهداشتى زباله

آگاهى 0/05

حساسيت درك شده 0/17

موانع درك شده 0/23-

خودكارآمدى درك شده 0/22

شدت درك شده 0/38

منافع درك شده 0/19

139ن 6

ستا، زم

ارم چه

ارة شم

وم،ة س

د ورط /

محيت

د اشر به

ش د ژوه

مه پصلنا

ف

318

كاركنان داراى مدرك پايين كمتر از كاركنان با مدرك بالا بود، اما Mohammad Alizadeh از نظر آمارى معنادار نبود. در مطالعهCharandabi و همكاران (2014) در مطالعه رفتارهاى بهداشتى

نوجوانان، با افزايش سطح تحصيلات، ميانگين نمره به دست آمده براي رفتارهاى سلامتى افزايش نيافت (21). برخلاف نتايج مطالعه حاضر، Chang (2011) بيان كرد كه با افزايش ميزان تحصيلات،

احتمال انجام رفتارهاي سلامت در افراد بيش تر خواهد بود (22).در مطالعه حاضر بيشترين نمره رفتار دفع بهداشتى زباله مربوط به رسته شغلى بهداشت و سپس ادارى مالى و خدمات بود. در مطالعه Zhang و همكاران (2011) و Yu و همكاران (2013)، مجموعه

نمرات رفتارهاى سلامتى كاركنان بخش سلامتى نسبت به ساير زير گروها بيشتر بود (23، 24)، همچنين در مطالعه Mahmoodi و همكاران (2016) نمرات رفتارهاى ارتقاء دهنده سلامت كاركنان بهداشتى بيشتر از پرستاران و پرستاران بيشتر از كاركنان ادارى بود كه شايد يكى از دلايل آن، ناشى از آشنايى كاركنان بخش سلامت حين در فعاليت ها اين پيرامون كه آموزشى و سلامت ارتقاء با تحصيل داشته اند و يا اينكه خودِ آنها آموزش دهنده اين فعاليت ها به

مردم هستند، باشد (18).دانشجويان در (2010) Pérez-Fortis و Diez مطالعه تايواني (22) نوجوانان در (2011) Chang و مكزيكي (25) رفتارهاي انجام احتمال درآمد، ميزان افزايش با كه داد نشان مطالعه با كه بود خواهد بيش تر افراد در سلامت دهنده ارتقاء دفع رفتار نمره ميانگين درآمد، ميزان رفتن بالاتر با كه حاضر كه توضيحي داشت. همخوانى شد، بيشتر نيز زباله بهداشتى مي توان براي اين يافته بيان كرد، اين است كه با توجه به اهميت وضعيت اقتصادي در زندگي امروزي، با بالا رفتن ميزان درآمد، معيشت وضعيت بهبود و زندگي تسهيلات كردن فراهم امكان حدودي تا موضوع همين و بود خواهد بيش تر زمينه ها تمام در بهبود نهايت در و روزمره نگراني هاي و تنش ها كاهش باعث ارتباط رسانه هاى مطالعه اين در مي شود. افراد سلامتى رفتار راهنما بهترين درصد)، 41/7) تلويزيون راديو همچون جمعى

براى عمل در زمينة رفتارهاى دفع بهداشتى زباله ذكر شده بود. در مطالعة Mazloomy Mahmoodabad و همكاران (2014) Dusti و Moshki و (6) زباله بهداشتى دفع رفتار مورد در بيمارى هاى از پيشگيرى رفتارهاى مورد در (2015) Irani

مواردى بيشترين تلويزيون و راديو نيز (26) عروقى - قلبى با كه بودند شده ذكر اطلاعات كسب منابع عنوان به كه بودند پژوهش حاضر همخوانى داشت؛ ولى با نتايج مطالعه Austin و همكاران Abdolkarimy ،(27) (2002) و همكاران (2016) به پزشك كه (29) (2007) همكاران و Patricia و (28)عنوان مهم ترين راهنما گزارش شده بود و همچنين با نتايج مطالعه مهم ترين دوستان كه ،(30) (2011) همكاران و Zareipour

دهندة نشان مسأله اين نداشت. هم خوانى بود، شده ذكر راهنما اين است كه راديو و تلويزيون در ميان اين افراد از مقبوليت عام برخوردار هستند، لذا ادامه و تقويت برنامه هاى تلويزيونى مناسب و فيلم هاى آموزشى مى تواند در اطلاع رسانى به اين قشر از جامعه بسيار مؤثر باشد. البته كاربرد ساير منابع كسب اطلاعات مانند دفع رفتارهاى ارتقاى جهت مداخله اى برنامه هاى در پزشك

بهداشتى زباله مورد توجه قرار گيرند.احساس مسئوليت، بهترين راهنماى عمل داخلى بود كه افراد را از درون، به رفتار دفع بهداشتى زباله تحريك مى نمود، ضمن اينكه توجه به هموطن نيز بيشتر از حد متوسط گزارش شده بود، لذا با توجه به وجود حس مسئوليت بالا در افراد و مهم دانستن مسئله، مى توان با مشاركت و دخالت افراد در زمينه برنامه ريزى و اجرا، اقدامات مفيدى را در اين زمينه انجام داد و به نظر مى رسد جامعه مورد نظر پذيراى هرگونه مداخله در خصوص رفتارهاى بهداشتى مسئوليت حس به توجه با زباله، بهداشتى جمع آورى جمله از رفتار جهت پيشگويي به آزمون رگرسيون توجه با مى باشد. بالا جمع آوري زباله بهداشتي بر اساس سازه هاى مدل اعتقاد بهداشتى، (B=0/382) شده درك شدت كننده، پيشگويي سازه بيشترين به دست آمد، اين بدان معنى است كه با افزايش شدت درك شده، رفتار دفع بهداشتى زباله نيز افزايش مى يابد. اين يافته ها با نتايج

س... اسا

ت برداش

ن بهكنا

كار در

بالهى ز

داشتع به

ر دفرفتا

ط با رتب

ل معوام

/ ران

مكا و ه

ائى نج

319

مطالعات Daniel و Messer (2000) (31) كه شدت درك شده رفتار كنترل قند خون را پيشگويى مى كرد و Charron و همكاران (2001) (32) كه تهديد درك شده، بيشترين پيشگويى كننده در رفتار بود، همخوانى داشت. در اين مطالعه، شدت درك انتشار شيوع عفونى، بيمارى هاى به ابتلاء مانند عوارضى شده مناظردر زشتى و تعفن موذى، حيوانات ديگر و موش مگس، عدم دفع رفتار بهداشتى زباله نقش بيشترى داشت؛ بديهى است كه توجه به شدت درك شده نسبت به عواقب عدم دفع بهداشتى دفع رفتارهاي افزايش جهت آموزشى مداخله اي برنامه در زباله

بهداشتى زباله، نويدبخش نتايج ارزشمندي خواهد بود. اعتقاد مدل سازه هاي از شده درك موانع حاضر مطالعه در را زباله بهداشتى دفع رفتار كننده پيش بينى كمترين بهداشتى، دفع رفتار انجام ميزان شده، درك موانع كاهش با يعنى داشتند؛ و Nagelkerk مطالعه نتايج مى يابد. افزايش زباله بهداشتى (2003) همكاران و Krichbaum ،(33) (2006) همكاران

(34) و Mohebi و همكاران (2013) (35) با يافته هاي مطالعه حاضر در اين بخش همخوانى داشت. با توجه به نقش موانع درك مطالعه، مورد افراد در مراقبتى خود رفتارهاي پيشگويى در شده امكان حد تا زيست محيط امر دست اندركاران مى شود پيشنهاد موانع و مشكلات دفع بهداشتى زباله را برطرف نموده و يا آنها را به حداقل رسانند تا اينكه در نهايت با كنترل مطلوب، شاهد كنترل بروز عواقب ناشى از عدم دفع بهداشتى زباله و ارتقاء كيفى زندگى

مردم باشيم. متأسفانه يكى از مهم ترين محدوديت هاي اين مطالعه، نبودِ مطالعه اي مشابه بود كه امكان مقايسه يافته هاي اين مطالعه با مطالعات مشابه را محدود مى نمود. از طرف ديگر به دليل ماهيت مقطعي اين مطالعه، ارتباطات نشان داده شده بين سازه هاى مدل با رفتار دفع بهداشتى زباله و مشخصات فردي - اجتماعي الزاماً نشان دهنده رابطه عليتي نمي باشد. پيشنهاد مي شود پژوهش هاي كيفي و كمّي در زمينه تعيين موانع و تسهيل كننده هاي رفتار دفع بهداشتى كاركنان انجام گيرد كه نتايج اين گونه تحقيقات مي تواند براي ارائه

راهكارهاي مؤثر در اين زمينه كمك كننده باشد.نتيجه گيرى: با توجه به نتايج به دست آمده، بايد اطلاعات كاركنان را نسبت به فوايد دفع بهداشتى زباله با استفاده از راديو و تلويزيون به عنوان مهم ترين راهنماى عمل خارجى افزايش داد و با توجه به ارائه زباله، بهداشتى دفع رفتار در بهداشتى اعتقاد مدل سازه هاى كاهش و شده درك شدت افزايش بر تأكيد با لازم آموزش هاى مى توان زباله، بهداشتى دفع رفتارهاى انجام در شده درك موانع

شاهد بهبود عملكرد كاركنان در خصوص اين رفتارها بود. تشكر و قدردانى

آموزش رشته در ارشد كارشناسي پايان نامه از منتج مقاله اين محيط زيست دانشگاه آزاد اسلامي تبريز، با كد 10250509942006 مي باشد، بدين وسيله از همكارى و زحمات كاركنان مركز بهداشت شهرستان اروميه و مسئولين مراكز بهداشتى كه ما را در اجراى اين

تحقيق يارى رساندند، تشكر و قدردانى مى شود.

Reference:1. Hosinee S aM, ahmadi F. The effect of adolescents'

participation in the collection and disposal of household waste. Iran Journal of Nursing 2008;21(55):9-17.

2. Gerber DE, McGuire SL. Teaching students about nursing and the environment: Part 1--Nursing role and basic curricula. Journal of community health nursing. 1999;16(2):69-79.

3. Shadpour K. Primary health care networks in the Islamic Republic of Iran. 2000.

4. Newell M, Modeste N, Marshak HH, Wilson C. Health beliefs and the prevention of hypertension in a black population living in London. Ethnicity & disease. 2009;19(1):35.

5. aliyri I aM, mirzayee H. The effect of economic capital and satisfaction of the utilities on the participation of citizens in the separation and collection of household waste.. Sociological studies 2010;2(7):57-74.

6. Mazloomy Mahmoodabad S, Movahed E, Agh Atabay R, Alizadeh S. The Survey health belief model constructs on the behavior of the waste collection in the city of Kerman. First National Conference on Natural Environment. 2014; Availab:https://www.civilica.com/Paper-NECONF01-NECONF01_009.html

7. Hochbaum GM. Public participation in medical screening programs: A socio-psychological study: US Department of Health, Education, and Welfare, Public Health Service, Bureau of State Services, Division of Special Health Services, Tuberculosis Program; 1958.

139ن 6

ستا، زم

ارم چه

ارة شم

وم،ة س

د ورط /

محيت

د اشر به

ش د ژوه

مه پصلنا

ف

3208. Rosenstock I. Why people use health services. The

Millbank Memorial Fund Quarterly, 44, 94-127. 1966.9. Movahed E, Shojaeizadeh D, Zareipour M, Arefi Z,

Shaahmadi F, Ameri M. The Effect of Health Belief Model-Based Training (HBM) on Self-Medication among the Male High School Students. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2014;2(1):65-72.

10. Zareipour MA, Baghaei R, Mahdi-Akhgar M, SarvinAbbasi, Mousaghelichighojogh, MahinAlinejad. The effect of education based on Health Belief Model in Self-control blood pressure in patients with hypertension health centers in Urmia. International journal of advanced biotechnology and research. 2017;8(3):2108-15.

11. Nassar OS, Shaheen AM. Health-promoting behaviours of university nursing students in Jordan. Health. 2014;6(19):2756.

12 Wei C-N, Harada K, Ueda K, Fukumoto K, Minamoto K, Ueda A. Assessment of health-promoting lifestyle profile in Japanese university students. Environmental health and preventive medicine. 2012;17(3):222-7.

13. Beser A, Bahar Z, BÜYÜKKAYA D. Health promoting behaviors and factors related to lifestyle among Turkish workers and occupational health nurses' responsibilities in their health promoting activities. Industrial health. 2007; 45(1): 151-9.

14. Al-Kandari F, Vidal VL. Correlation of the health-promoting lifestyle, enrollment level, and academic performance of College of Nursing students in Kuwait. Nursing & health sciences. 2007;9(2):112-9.

15. Ghaffari Nejad A, Pouya F. Self promoting behaviors among teachers in Kerman. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 2002;11(43):1-9.

16. Shaheen AM, Nassar OS, Amre HM, Hamdan-Mansour AM. Factors affecting health-promoting behaviors of university students in Jordan. Health. 2015;7(1):11-19.

17. Tomás CC, Queirós PJP, Ferreira TdJR. Health-promoting behaviors: psychometric properties of an assessment tool. Texto & Contexto-Enfermagem. 2015;24(1):22-9.

18. Mahmoodi H, Hasanpoor E, Zareipour M, Housaenpour H, Sharifi -Saqqezi P, Babazadeh T. Compare the Health Promoting Behaviors among Nurses, Health and Administrative Staff. Iran Journal of Nursing. 2016;29(99):56-65.

19. Hui W-HC. The health-promoting lifestyles of undergraduate nurses in Hong Kong. Journal of professional nursing. 2002;18(2):101-11.

20. Lim YM, Sung MH, Joo KS. Factors affecting health-promoting behaviors of community-dwelling Korean older women. Journal of gerontological nursing. 2010;36(10):42-50.

21. Mohammad-Alizadeh-Charandabi S, Mirghafourvand M, Tavananezhad N, Karkhaneh M. Health promoting lifestyles and self-efficacy in adolescent boys. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2014;23(109):152-62.

22. Chang LC. Health literacy, self-reported status and health promoting behaviours for adolescents in Taiwan. Journal

of Clinical Nursing. 2011;20(1-2):190-6.23. Zhang S-c, Wei C-n, Fukumoto K, Harada K, Ueda K,

Minamoto K, et al. A comparative study of health-promoting lifestyles in agricultural and non-agricultural workers in Japan. Environmental health and preventive medicine. 2011;16(2):80-9.

24. Yu K, Bi J, Huang Y, Li F, Cheng J, Wang T, et al. Relationship between health-promoting lifestyle and sub-health status in the employees of an enterprise. Nan fang yi ke da xue xue bao= Journal of Southern Medical University. 2013;33(8):1203-6.

25. Díez SMU, Pérez-Fortis A. Socio-demographic predictors of health behaviors in Mexican college students. Health promotion international. 2010;25(1); 85- 93.

26. Moshki M, Dusti Irani A. Associated Factors for Preventive Behaviors of Cardiovascular Diseases in Employees of Khuzestan Province Health Center Utilizing the Health Belief Model. journal of health. 2015;6(4):367-77.

27. Austin LT, Ahmad F, McNally M-J, Stewart DE. Breast and cervical cancer screening in Hispanic women: a literature review using the health belief model. Women's Health Issues. 2002;12(3):122-8.

28. Abdolkarimy M, Zareipour M, Rezaie Moradali M, Mahmoodi H, Movahed E, M. A. Prediction of delivery type based on the theory of planned behaviors. nursing of the vulnerable journal. 2016;3(7):47-58.

29. Patricia J, Neafsey R, Olga J, Surheil L. Self medication practice in spanish speaking older adults. Hispanic Health Care International. 2007;5(4):169-78.

30. Zareipour M, Sadeghi R, Sadeghi Tabatabaei S, Seyedi S. Effective factors on smoking based on basnef model in male students in tehran medical sciences university in 2009. Journal of Urmia Nursing And Midwifery Faculty. 2011;9(1):23-29.

31. Daniel M, Messer LC. Perceptions of disease severity and barriers to self-care predict glycemic control in Aboriginal persons with type 2 diabetes mellitus. Chronic Diseases and Injuries in Canada. 2000;23(4):130-39.

32. Charron-Prochownik D, Sereika SM, Becker D, Jacober S, Mansfield J, White NH, et al. Reproductive health beliefs and behaviors in teens with diabetes: application of the Expanded Health Belief Model. Pediatric Diabetes. 2001;2(1):30-9.

33. Nagelkerk J, Reick K, Meengs L. Perceived barriers and effective strategies to diabetes self-management. Journal of advanced nursing. 2006;54(2):151-8.

34. Krichbaum K, Aarestad V, Buethe M. Exploring the connection between self-efficacy and effective diabetes self-f management. The Diabetes Educator. 2003;29(4):653-62.

35. Mohebi S, Azadbakht L, Feizi A, Sharifirad G, Kargar M. Structural role of perceived benefits and barriers to self-care in patients with diabetes. Journal of education and health promotion. 2013;2(1):37.