A E S İ N . E İ K İ 1 9 8 5 T . C.

Atatürk Kültür, Di l ve T a r i h Yüksek K u r u m u A T A T Ü R K K Ü L T Ü R M E R K E Z İ

(Atatürk Culturc Center)

E R D E M

Ci l t , Eylül ı g 8 5 Sayı Volume September Number

E M E L E S I N

İkinci Bâyezid'in H . 904-906/1498-1500 Yıllarında Adalar Denizi'ne Seferleri (İnebahtı, M o t o n ,

K o r o n Avarina'nın Fethi)

The Aegean Expeditions of Bâyezîd I I ( H . 904-906/1498-1500) (The Conquest of Lepanto,

M o d o n , K o r o n and Navarino)

Ayrıbasım — Offprint

T Ü R K T A R İ H K U R U M U B A S I M E V İ

1 9 8 5

— A N K A R A

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

IKÎNCİ BÂYEZÎD'ÎN H . 904-906/1498-1500 Y I L L A R I N D A A D A L A R DENlZÎ'NE

SEFERİ

( iNEBAHTI /AYNABAHTI, M O T O N , K O R O N , AVARINA'NIN FETHÎ) *

E M E L E S İ N * *

Vakayinâmeler ve donanma târihlerinden başka, b u yazıda, i k i diğer esere atıf yapılacakdır. Bu i k i kaynaktan b i r i , Yavuz Selim devrinde ( H . 918-26/M. 1512-20) yazılmış olan, İkinci Bâyezîd'in hayât hikâyesi, Tarîh-i Sultân Bâyezîd1 d ir . Yazma, hüviyetleri açık­lanmayan, fakat tasvir ettikleri Kara-deniz ve Ak-deniz limanlarını i y i tanıdıkları anlaşılan, i k i ayrı sanatkâr tarafından resimlenmiş gö-zükmekdedir. Târîh-i Sultân Bâyezîd2'den ve başka k a y n a k l a r d a n 3

öğrenildiği üzere, İkinci Bâyezîd, Osmanlı topraklarına bir taarrûz olacağı endîşesini gütmekde i d i . Sınırlardaki kaleleri t a h k i m ettirmiş ve kıyılara yeni burçlar yaptırmıştı. Karadeniz ile Akdeniz'deki düşman üslerini tesirsiz kılmak gerekdiği kanâatine varmıştı. Fakat, düşman donanmaları ile ölçüşebilmek için, Türk donanmasını takviye gereki­yordu. B u vazife, devrin en tanınmış denizcisi, Kemâl Reîs'e ver i ldi .

Kemâl R e i s 4 münâsebeti i le, b ir tavzih yapmak, belki gerekmek­tedir. Yabancı müellifler, Kemâl Reis, Barbaros Hayreddîn Paşa,

* Bu yazı Dr. Emel Esin'in Merkezimizin temsilçişi o.larak.Birmingham Üni­versitesi tarafından düzenlenen "Manzikert to Lepanto, the Byzantine World and the Turks (1071-1571)" adlı sempozyumda (Mart 23-36, 1.985) verdiği tebliğin Türkçe metnidir.

** Dr. Emel Esin, Türk Sanat Tarihi ve Ortaçağ Orta Asya Tarihi Uzmanı. 1 Topkapı Kütüphânesi, yaima R. 1272 (Eserin devri, varak 63'te mukayyed

bulunmaktadır). 2 A . g. e., varak 6b. 3 Sa'du'd-Dîn, Tâcu't-Tavârîh (İstanbul, H . 1279), cilt 2, s. 40-43. Adalar denizi

Çeşme kıyılarında yeni kale hakkında bilgiyi Doç. Dr. T . Baykara'yai medyûnum : R. M. Meriç, "Bâyezîd Câmi'inin mimârı ve İkinci Bâyezîd devri mimârları", Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, cilt 2 (Ankara, 1957).

4 Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 33-34. 1. Parmaksızoğlu, "Kemâl Reîs", islâm Ansiklope­disi (istanbul, 1955).

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

79° E M E L ESİN

T u r g u t Reis g ib i "gönüllü g â z î l e r " 5 safından gelen denizcileri, korsan diye adlandırmaktadırlar. H a l b u k i , karada olduğu g ib i , denizde de, "gönüllü gâzîler", müstakil olmakla beraber, yarı-dînî bir teşkilât i d i . "Gâzîyân-i R û m " , yani Anadolu Gâzîleri'nin ve Türk A l p geleneğinin,6 İslâmdan ö n c e 7 de mevcûd bulunan iz lerini takib etmekde idiler. A lp lar gibi , " k u r " (kemer) ve kılıç kuşanıp, " L i l -lâh-gazâ niyet ine" savaşmağa yemîn ederlerdi. Yeniçeriler gibi , ocakları ve "yoldaş"ları o lurdu. Gazâ için değil, kazanç için kor­sanlık ise, Osmanlı kanûnlarında, ağır b i r suç sayılıp, korsanlar asılabilmekde i d i . 8

Kemâl Reîs'in 904/1498'de vazifesi tamamlanınca, inşâ et­tiği gemilerden, kükelerin, Venedik mavunalarından büyük olduğu, Kât ib Çelebi'nin Tukfatu'l-kibâr fî esfâriT-bihâr adlı donanma tâ­r i h i n i n bir yazmasındaki resimde bel ir ir (resim i ) . 9 Donanma hazır olunca, aynı yıl, Adalar Denizine sefer e d i l d i . 1 0

Başka b i r kaynak, sefere katılan, Sinoplu "gönüllü g â z î " Safâî'-n i n Târîh-i Feth-i Aynabahtı ve Moton adlı, kısmen mevzûn, destan üslûbunda eser idir . 1 1 Bu uzun ve hâtıra defteri g ibi , günü-gününe tutulmuş vakâyînâmenin bölümleri, sıra ile, akşamları İkinci Bâyezîd'e okunmak üzere hazırlanmışdı. Safâî, Pâdişâh'ın ordu i le, karadan çıkışını şöyle anlatır:

5 Kâtib Çelebi, Topkapı Kütüphanesi, yazma R. n g 2 , varak 20. Yine bkz., Topkapı Kütüphânesi, yazma R. 1291, Gazavât-i Hayru'd-Din Paşa, varak 23, 94. Târîh-i Sultan Bâyezîd, varak 2y.

6 Gâziyân-i R û m : 'Âşık Paşazade, Târih (İstanbul, H . 1332), s. 205. Gönüllü gâzîler: bkz., yuk. not 5 ve M. Şükrî, Asfâr-i Bahriye-i Osmaniye, (istanbul, H . 1306), s. 246-49, 254-5y, 304-308, 314-16, 3 2 1 . Yine bkz., 1. H . Uzunçarşılı Osmanlı Dev­letinin Bahriye teşkilâtı (Ankara, 1948), s. 389-93.

7 İslâmdan önce ve ilk Islâmî devirde alplar: E . Esin, "Türklerin Orta Asya'dan getirdiği, üniversalist devlet mefhûmu", Papers of the First International Social and Economic History of Turkey (Ankara, 1980). Anadolu Alpları: F . Köprülü,

Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, (istanbul, 1918), s. 275 ve not. 2.

8 İ. H . Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, cilt 2 (Ankara, 1949), s. 208-11. 9 Kâtib Çelebi, varak 16.

1 0 Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 9 1 .

1 1 Safâ'î, Topkapı Kütüphânesi, yazma R. 1271, varak i 4 b - ı g b , 27b, 34-39, 4°-45-

İKİNCİ BÂYEZİD'IN A D A L A R DENİZİ'NE SEFERİ 7 9 '

Bezedi tag ü bâg ü râgı, Rûmeli leşkeriyle, sancağı. Anatol çerisin cem' oluben, K û h ü sahrâya yürüdi toluben. T a b i ü sûrnâ ü gûş-i zenc ü nefîr, Toldı âvâzıyla çarh-ı kebîr. Meymene, meysere ve kalb ve cenâh,

A l t u n üsküflü, ak börklü gulâm, Yüridi bile leşkeriyle tamâm.

K i m i at lu, k i m i piyâdeydi.

Kandı sahrâya Şâh'ın otağı. (Safâî, varak 14/b)

Azeb'ler (Bahriyeliler) ile "Gönüllü gâzîler" ise, Beşiktaş'tan gemiye binmişlerdi. Osmanlı bahriyeleri, A z e b ' l e r , 1 2 Anadolu 'nun kıyı vilâyetlerinden Türkler i d i ve kızıl börk giyerlerdi. Azeb (bekâr) adı, hizmet boyunca, evlenmediklerine işâret i d i . Donanmanın hare­ketini, Safâî, şöyle anlatır:

T î z , gemiler Beşiktaş'a çıksın! Gelibolı'ya, irtesi gitsin! Ü ç mavıyna, yiğirmi ola küke. Her b i r i n i n sütûnu ire göke. Bile alsın yiğirmibin azeb!

Bahrin üzre uça, niteki ukâb! Kal î ta peydâ ola, ay beğler! Birbir inden ola olar yeğler. A t gemisi otuz ola k i tamâm T o l u esbâb-ı harb ola hep tâm. O n kayığı bile tonatsınlar!

H e m bile elli ağır bâr alsın îç i anıng kamu taâm olsun.

1 2 Bkz., Şükrî, indeks, Azeb, Uzunçarşılı, Bahriye, s. 406.

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

792 E M E L ESİN

Bile koşdum, otuz kayık tolmış, Hep gönüllü, gazâ için gelmiş, Ikibinbeşyüz ola yoldaş, Ola sekbân-başı anlara baş.

H e m Cezâyir (Adalar denizi) içinde geçtiler. (Safâî, varak 19/b ve 27)

Donanmanın en büyük i k i kükesi, meşhûr gâzîler olan Kemâl Reîs ile Barak Reîs'in emrine verilmişti. Amcası Kemâl Reîs'i gâzîlikte p i r i b i l i p , P i r i lakabını alan, Akdeniz ' in ünlü haritacısı, Hacı Mehmed oğlu Muhyî 'd-Dîn d e 1 3 sefere katılmıştı. P i r i , hem varılan sâhillerin haritalarını çiziyor, hem de, orada eskiden mevcûd Frenk istihkâmları ile, A n a d o l u ve R u m e l i Türk askerinin, sefer sırasında inşâ ettikleri kalelerin adlarını ve resimlerini haritalara ilâve ediyordu (resim 2 ve 3). Pîrî 'nin işâretleri sâyesinde, i k i ayrı üslûbda kale mimârîsi, b irb ir inden ayırt edilebilir. Frenk (Venedik) kaleleri, basık ve mazgallı i d i . Osmanlı kaleleri ise, daha yüksek ve ince nisbette ve çatılı olmaktaydı. P i r i , Osmanlı kalelerinin bazı­sının üstüne çiçeğe benzer şekiller de ilâve etmiş (resim 2, M o t o n haritası).

Safâî'nin anlattığı en dehşet verici savaşlardan b i r i , Avarına kıyılarına ve Partana (Borodano) adasına yakın mevkide cereyân etti (resim 2'de haritada yeri görülür). Barak Reîs'in şehâdetine sahne olan b u mevki , Târîh-i Sultân Bâyezîd'in b ir resminde de, arkada Avarına, önde Partana adası olarak, gösterilmiş (res. 8 ) . 1 4 Türkler, b u adaya Barak Reîs'in adını verecekti. Beklenmedik bir anda, Frenk müttefik donanması hücûma geçmişti. Türkler, acele, harb safını almış, gemilerin üstünde, ayakta, elde "harbe" (kargı), ölüm gelir ise, A l l a h adı ile cân ermeğe, " A l l a h , A l l a h deyüp, hep mühey-y â " , zikr etmekte idi ler (Safâ'î varak 30). Düşman gemileri o kadar yaklaşmıştı k i , Frenklerin kadeh tokuşturdukları görülüyordu. Barak Reîs, kükesini öne geçirerek, Frenk toplarının i l k ateşine kendini hedef ett i . Barak Reîs'in kükesini i k i düşman mavunası sardı ve neft odu (ateşi) atıp, yelkenleri tutuşturdular. Küke, alevler

1 3 F . Ezgü, "Pîrî Reîs", İslâm Ansiklopedisi (istanbul, 1964). 1 4 Pîrî Reîs, Kitâb-ı Bahriye, Topkapı Kütüphanesi, yazma R. 1633, varak

153. (Partana). Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 95.

İKİNCİ BÂYEZİD'İN A D A L A R DENtZİ'NE SEFERİ 793

içinde yanıp, mürettebât denize atlarken, Barak Reîs'in kömür olmuş cesedi, direğe dayalı ayakta duruyordu. Târîh-i Sultân Bâye­zîd'in b ir resmi, muhtemelen, Patana adası önünde, Barak Reîs'in kükesine, i k i Frenk mavunasının saldırışını göstermekdedir (resim 4) .

Savaş, bütün gün ve gece sürdü. Gâlib Türk donanması, ancak ertesi sabah, 23 M u h a r r e m 905/30 Ağustos 1499 günü, şafak saâtinde, Inebahtı körfezine girebildi . Şehir teslim olunca, al renkte Osmanlı bayrağı, göndere çekilerek, halka âmân v e r i l d i . 1 5 Inebahtı resminin (resim 5) sağında, b i r tepede görülen, güneş remzli bayrak, i k i n c i Bâyezîd'in o r d u kurduğu yere işâret etmektedir. Türkler, şehrin surlarını tâmir edip, burçlar ilâve e t t i l e r . 1 6 Türk burçları, Pîrî Reîs haritasındaki yerlerinde (resim 3) olduğu gibi , resmin üst kısmın­da, i k i uçta, ince-uzun nisbetleri ve çatıları i le, Venedik yapısı şehir duvarlarından tefrik edilebilmekdedir (resim 5) . Türk burçlarının binâ edildiği mevki, körfezin en dar geçidi i d i (resim 3). Şehrin b u yönünde, ortada bir de minâre olduğuna göre, Türk mahalleleri burada i d i .

Pîrî Reîs, b u sırada, Aydın-oğlu Bahâuddîn U m u r beyin (ölü­mü: 749/1348) b ir asır kadar önce, ordu kurduğu Keşişlik adasını da tesbît etti (resim 3 ) . 1 7

Ertesi yıl, Târîh-i Sultân Bâyezîd'in şâirâne t a b i r i i le, "Lâleler ve şakayikler, câ-becâ baş kaldırıp", 906/1499-1500 yılı bahârını haber verince, İkinci Bâyezîd, donanmayı, M o t o n , K o r o n ve Avarına fethine y o l l a d ı . 1 8 Ü ç tarafı deniz olup, dördüncü yönünde uçurum bulunan M o t o n (resim 2 ve 6 ) , 1 9 üstelik yüksek dıvarlar ile de müs­tahkem i d i . M o t o n , bir ay kadar, topa t u t u l d u . "Yürüyiş" , 14 M u ­harrem 906/ 10 Ağustos 1500'de başlayıp, Türkler dıvarlara tır­manınca, Frenkler şehri ateşe v e r d i l e r . 2 0 Alevler içinde, Pâdişâhın hilâl alemli tuğu ve güneş alâmetli bayrağı, b ir burca, bir Yeniçeri tarafından yükseltildi. Bu burç, Târîh-i Sultân Bâyezîd'in M o t o n resminde (resim 6 ) , sahîfe kenârında, ayrıca gösterilmiş (fotoğrafta gözükmemekdedir). 2 1

1 5 Bkz., yuk. not 14 ve Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, cilt 2, s. 212. 1 6 Pîrî, varak 156-578. Târîh-i Sultân Bâyezîd, varak 22. Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 95. 1 7 Pîrî, varak 156. Târîh-i Sultân Bâyezîd, varak 23. Sa*du'd-dîn, cilt 2, s. 98 . 1 8 Târîh-i Sultân Bâyezîd, varak 20. 1 9 Pîrî, varak 152b. 20 A. g. e., varak 5 1 , 52b. Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 101. 2 1 Bkz., yuk. not 20.

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

794 E M E L ESİN

Şehir alındıktan sonra, yangında harâb olan bölümü yeniden imâr edildi. M o t o n resminde de (resim 6), Türklerin, tahkîmâtı tak­viye için inşa ettikleri metinlerde bi ld ir i len ve P i r i haritasında gö­rülen (resim 2) Osmanlı üslûbunda burçlar tanınabilmektedir. Ö n plânda, bir L a t i n kilisesi durmaktadır.

K o r o n (resim 2 ve 7) ile Avarına (resim 2 ve 8) , mukavemet göster­mediler ve şehrin Frenk muhâfızları, âileleri ile bir l ikte , serbestçe, gemilere b in ip , "Frengistân"a dönebildiler.2 2 Bu sırada, M i d i l l i ' y e saldıran bir Fransız-Venedik donanması da çekilmeğe mecbûr edildi .

Safâî, destanını i k i n c i Bâyezîd'e okumakta iken, tarihçiler de, Ebced hesâbı ile şu târihi düşürdüler: " Ç û n d i d i m târihini, Feth-i Bilâd-i F r e n k . " 2 3

Târîh-i Sultân Bâyezîd'in son bölümünde, şu ifâde edilmekdedir. Adalar denizinden gelen tehlikeleri bertaraf ettikten sonra, i k i n c i Bâyezîd, kendi mizâcına daha uygun bir hayât tarzına g ird i . Günlerini ibâdete ve i lme tahsis e t t i :

"Kûşe-i ferâgatta huzûru ihtiyâr idüb oturdı. . . . Ulemâ ve fuzalâ . . . huzûr ve refâhiyetinde olub dururdı" (Varak 27b). i k i n c i Bâyezîd'in dostları, âlim ve fâzıl kimselerin ona ithâf ettikleri nice değerli yazmalar kütüphânelerimizde bulunmaktadır. İkinci Bâyezîd, Vel î unvânı ile tarihte yerini alacaktı (ölümü H . 918/ 1 5 « ) -

2 2 Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 101-104. Târîh-i Sultân Bâyezîd, varak 25-260. Pîrî,

varak 151, 153b. 2 3 Sa'du'd-Dîn, cilt 2, s. 104. Res. /İU.-1

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

Res. /111.-3

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

Res. /111.-7

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

Res. /111. -8

T H E A E G E A N E X P E D I T I O N S O F B A Y E Z I D I I (H. 903-906/1498-1500)

( T H E C O N Q U E S T O F L E P A N T O , MODON, K O R O N , AND NAVARINO)

E M E L E S İ N *

The detailed sources, distinct from the O t t o m a n chronicles and naval histories, to which references w i l l be made, are mainly the fol lowing: A biography of Bâyezîd I I , Târîkh-i Sultan Bâyezîd,1

to be shortly mentioned as the Târîkh is an anonymous manuscript, written i n the reign of Selim I ( H . 918-26/1512-20). The work is illustrated w i t h paintings, o f equally unknown artists, apparently familiar w i t h the related topography. The Târîkh, 2 as well as other documents3 narrate that Bâyezîd I I ordered the construction of fortifications, on the sea-shores and the frontier regions, and planned expeditions, along the Black Sea and Aegean sea, then called i n Turkish Jezâ'ir (the Islands). I n the latter area, the Sultan wanted to dis­mantle the strongholds of M o r a (Morea) from where attacks and landings on O t t o m a n soil were started. However, the O t t o m a n fleet had to be first strengthened. New ships were bui l t by the renowned sailor ghâzî (combatant for the faith) K e m a l R e ' î s . 4 I t should be noted, i n brackets, that the translation of the term ghâzî, as pirate, is erroneous. The O t t o m a n ghâzîs, on land and sea, were semi-religious fraternities of warriors, who, i n the words of the oath taken at the

* Dr. Emel Esin is historian of art, especially of Turkish medieval Central Asian Art.

1 Ms R. 1272 of the Topkapu Palace Museum Library, fol. 63 (the biog­raphy was written under Selim I ) .

2 Ibid., fol. 6 verso. 3 Sa'du'd-Dîn, Tâju't-tavârîkh (Istanbul, H . 1279), vol. 2, pp., 40-43. R. M .

Meriç, "Bâyezîd Câmi'i mimârı ve İkinci Bâyezîd devri mimârları", Ankara üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Yıllık Araştırmalar Dergisi, vol. 2 (Ankara, 1957).

4 Sa'du'd-Dîn, vol. 2, pp. 33-34. L Parmaksızoğlu, "Kemal Reís", İslâm An­siklopedisi (istanbul, 1955).

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

796 E M E L ESİN

sword-girding ceremony, fought for God {Lillâh, ghazâ niyetine).5 The sailor ghâzîs were a variety o f the Gâhziyân-i Rûm, the " R o m a n (Anatolian) ghâzîs, 6 i n continuity o f the pre-Islamic Turkish associa­tions of free warriors {alp).7 Piracy, for the sake of gain, was consi­dered a crime, sometimes expiated on the gal lows. 8

K e m a l Re'is achieved, i n 904/1498, the task o f ship-building, reportedly, to the degree o f surpassing the Venetian navy, as de­picted on a book-painting of Kât ib Çelebi's history o f the O t t o m a n navy, entitled Tukfatu'l-kibârft asfâr'il-hihâr ( i l l . i ) . 9 The Jezâ'ir-sea expedition started at once, w i t h Aynabakht i (Lepanto) as its first g o a l . 1 0

The second consulted source is the account o f the expedition, by Safâî o f S i n o p , 1 1 a ghâzî, who took part i n i t . This voluminous, almost diarized record, part ly versified i n epic tradi t ion, was to be recited, i n successive chapters, to the Sultan. Safâî described the Sultan's departure, w i t h the land-army and the embarkation of the azabs and ghâzîs, f rom Beshiktash, on the Bosphorus. The azabs,12 distin­guished by a peculiar red börk (hat) , were recruited among the Ana­tolian Turks, f rom the coastal provinces and remained celibate, d u r i n g their period of service (hence their name). The two largest ships, of the variety called kiike i n Turkish, were commanded by the two senior ghâzîs, Kemâl Re'îs and Barak Re'îs. The cartographer o f the Mediterranean, Muhyî 'ud-Dîn, son of Hâjî Mehmed, who

8 Kâtib Çelebi, Tuhfatu'l-kibâr fi asfâri'l-bihâr, ms R. 1192 of the Topkapu Library, fol. 20. Ms Ghazavât-i Khayru'd-Din Paşa, ms R. 1291 of Topkapu, fols. 23, 94. Târikh, fol. 27.

• Ghâziyân-i Rûm, 'Âshıq Pashazâde, Târikh (istanbul, H . 1332), p. 205. Sailor ghâzis: see note 5 supra and M. Şukrî, Asfâr-i Bahriyye-i 'Othmâniyye (istanbul, H . 1306), pp. 246-49, 254-57, 3°4-3°8, 314-16, 3 2 1 . I . H . Uzunçarşılı, Osmanlı Devle­tinin Bahriye Teşkilâtı (Ankara, 1948), pp. 389-93.

7 The pre-Islamic and early Islamic period: E . Esin, "Türklerin Orta Asya'dan getirdiği üniversalist devlet mefhûmu", Papers of the First International Social and Economic History of Turkey (Ankara, 1980). The later period: F . Köprülü, Türk Ede-biyâtında Ilk Mutasavvıflar (Istanbul, 1918), p. 275 and note 2.

8 I . H . Uzunçarşılı, Osmanlı Târihi, vol. 2 (Ankara, 1949), 208-11 . 9 Kât ib Çelebi, fol. 16.

1 0 Sa'du'd-Dîn, vol. 2, p. 9 1 . 1 1 Safâî, Târikh-i Feth-i Aynabakhti ve Moton, ms R. 1271 of Topkapu, fols.

i 4 v - , i 9 v , 2 7 v - 3 4 - 3 9 , 40-45. 1 2 Şukrî, index, 'azab. Uzunçarşılı, Bahriye, p. 406.

T H E A E G E A N E X P E D I T O N S O F B A Y E Z I D I I 797

had assumed the surname P i r î , 1 3 i n sign of his attachment to his uncle and pir (patron-saint) Kemâl Re'îs, accompanied the latter. Pîrî drew maps and made sketches of the fortifications of Venetian origin and of those b u i l t by O t t o m a n Turks, d u r i n g and after the expeditions. One may thus identify both varieties o f architecture, i n the paintings of the Târîkh. The Venetian forts are lower and crenelated, while the taller Turk ish ones are further distinguished by pinnacles (ills. 2, 3) and sometimes, ornate flourishes ( i l l . 2, M o ­ton).

The dramatic episodes of Safâî's epic include a battle, o f the sho­res of A v a n n a (Navarino), near the island o f Partana (Bordano) ( i l l . 2). The location is shown, on a paint ing o f the Târîkh ( i l l . 8) on which the rocky island is on the foreground. As the belligerent navies drew close to each other, the Turks stood on board, lance i n hand and psalmodized " A l l a h ! A l l a h ! " , i n readiness to meet death, while uttering God's name. They were so near to the Frankish ships that they could see the Franks, c l inking cups, w i t h each other. Barak Re'îs moved his ship forward, to encounter the f irst shock o f the adversary's guns. The küke, attacked by two galleys, blazed i n flames. While the sailors dived overboard, Barak's calcinated body stood erect, sti l l supported by a mast. A paint ing o f the Târîkh seems to depict the scene of the event beside the rocky island, named there­after, "Barak Re'îs Adası" ( i l l . 4 ) . 1 4

The sea-battle went on throughout the day and night and the Turkish fleet could penetrate into the gul f of Aynabaktı/Inebakhti, only on the dawn o f the next day, the 23rd of M u h a r r e m 905/1499. The city surrendered and a general pardon was proclaimed. A red Otto­man f lag was then hoisted. The banner, w i t h solar emblem, seen on a peak, on the paint ing o f Aynabakhti , indicates the Sultan's camp,

5) • 1 5 The city and the circumvallat ion were renovated by the Turks. T h r o u g h 1 6 comparisons w i t h their locations and appearance, on Pîrî's map ( i l l . 3,) the Turkish forts may be identif ied on both ends of the city-wall , at the paintings background ( i l l . 5). The T u r k -

1 3 Ezgü, "Pîrî Re'îs", İslâm Ansiklopedisi (istanbul, 1964). 1 4 Pîrî Reîs, Kitâb-ı Bahriyye, ms R. 1633 of Topkapu, fol. 153 (Partana).

Sa'du'd-Dîn, vol. 2, p. gs . 1 5 See note 14 sup. and Uzunçarşılı, Osmanlı Târihi, vol. 2, p. 212. 1 8 Pîrî, fols. 156-157V. Târikh, fol. 22v. Sa'du'd-Dîn, vol. 2, p. g5-

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı

798 E M E L ESİN

ish forts were on opposite shores at the narrowest part of the gul f ( i l l . 3). The centrally situated minaret, i n the same area, indicates the Turkish quarters, w i t h i n the town.

O n this occasion, P i r i could locate, w i t h the help of elderly natives, the island of Keshishlik, occupied over a century ago, by the Turkish prince Aydin-oglu Baha'ud-Din U m u r Beg (died H . 749/ 1348). ( i l l . 3 ) . 1 7

When, i n the poetical terms of the Tdrikh, the tulips and anemo­nes announced the spring of H . 906/1499-1500, Bayezid I I sent the navy to M o t o n ( M o d o n ) , K o r o n and Avanna ( N a v a r i n o ) . 1 8 The staunchly defended M o t o n was di f f icult o f access, surrounded on three sides by the sea and separated from the coast, w i t h a precipice ( i l l . 6 ) . 1 9 After a month's siege and shelling, when the Turks cl imbed the walls, the Franks set the city on f ire . I n sequel to the surrender, on M u h a r r a m 14th 906/1500, the city had to be entirely renovated. 2 0

The tower, on which a Janissary had first raised the crescented ta i l -standard and the banner w i t h solar emblem of the Sultan, is indicated on the margin (not shown on i l l . 6) of the paint ing of M o t o n ( i l l . 6) . 2 1

Here again, through the indications on Piri's map ( i l l . 2 ) , the ta l l O t t o m a n forts, extended further than the city-walls, to protect the adjoining coast, may easily be distinquished from the lower Venetian walls ( i l l . 6) . The L a t i n cathedral of M o t o n is seen on the foreground.

K o r o n ( i l l . 7) and Avanna ( i l l . 8) showed no resistance and the Frankish warriors, together w i t h their families, could sail back to "Frankistan" (the land of F r a n k s ) . 2 2 A surprise attack of a Franco-Venetian fleet, to M i d i l l i (Myti lene) had yet to be repelled.

Whi le Safai recited to Bayezid I I the memorable episodes of the expedition, the historians composed a chronogram, giving the date, i n Abjad letters: Feth-i Bildd-i Frenk (The Expansion to the Frankish c i t i e s ) . 2 3 Tdrikh concludes that after the dismissal o f dan-

l* Piri, fol. 1 5 6 . Tdrikh, fol. 2 3 . Sa'du'd-Din,, vol. 2 , p. 9 8 . 1 8 Tdrikh, fol. 2 0 . 1 8 Piri, fol. 1 5 2 V . 20 Ibid., fols, 5 1 , 5 2 V . Sa'du'd-Din, vol. 2 , p. 1 0 1 . 2 1 Ibid. 2 2 Sa'du'd-Din, vol. 2 , pp. 1 0 1 - 1 0 1 - 1 0 4 . Tdrikh, fols. 2 5 - 2 6 V . Piri, fols. 1 5 1 ,

153V. 2 8 Sa'du'd-Din, vol. 2 , p. 1 0 4 .

T H E A E G E A N E X P E D I T O N S O F B A Y E Z I D I I 799

,ers for the security of the Empire, Bayezid I I dedicated his life to scholarship and religious devotion, hence his name Bayezid V e i l ,

Biyezid the Saintly). He died i n H . 9 , 8 / , 5 i . . The Turkish libraries keep many precious manuscripts, dedicated to Bayezid I I , by the ''scholars and sages, whose presence was welcomed at his court

(Tdrikh, fol . 27V.) .

Tek-Esin Vakfı

Tek-Esin Vakfı