education matrix of india

Upload: sarthak-dayama

Post on 08-Apr-2018

213 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    1/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 8

    HYfpoyz ocFjvghzkoc BhzyktOm Kcjkh

    Zdf mvzvyf lkfw kc ovy dhcjw###

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    2/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 9

    Vckz Zkzlf 1 Yfwfhygd Bfzdojolon{

    Vckz Gojf 1 70=

    Vckz Lf}fl 1 Wfbfwzfy 7

    Hwwkncbfcz Co# 1 Ocf

    Hwwkncbfcz Z{pf 1 Nyovp

    Hwwkncbfcz Zkzlf 1 Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh

    Kwwvf Jhzf 1 9>zd Avl{ 900>

    Wvibkwwkoc Jhzf 1 9;zd Hvn 900>

    Hwwfwwoy 1 ]hkwdhlk Bhyjdfehy

    Lfhyckcn ovzgobf hgdkf}fj 1 Yfwfhygd hcj Gykzkghl Hchl{wkw

    Wvibkzzfj i{ 1 Nyovp co 89 gobpykwkcn om

    ]k}fe Wyk}hwzh}h,Hcvyhn Ahav,

    Chcjkck Whdh

    Ah{yha Yhk{hyflh

    ]k}fe Hnyh~hl

    Whyzdhe Jh{hbh

    Pyonyhb Chbf 1 IIH

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    3/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 7

    PYFMHGF

    dkw yfpoyz kw kczfcjfj zo hc{ocf ~do kw kczfyfwzfj kc

    eco~kcn hiovz zdf Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh, zdfw{wzfb mollo~fj o}fy zdf {fhyw hcj zdf yfmoybw yfxvkyfj moyzdf cftz nfcfyhzkoc#

    Zdf ftkwzkcn fjvghzkochl polkg{ oc dvbhc jf}flopbfczghzfyw moy dkndfy fjvghzkoc kc Kcjkh# Hiovz 9; bkllkoc pfoplfom jkmmfyfcz hnf nyovpw, fczfy zdf w{wzfb f}fy{ {fhy# Hiovz 8#=bkllkoc bhef kz kc dkndfy fjvghzkoc, zdf ihlhcgf 9>#: bkllkoc

    jyop omm hz }hykovw wzhnfw# ^f cffj zo gdhcnf zdf polkg{ zoifcfmkz zdfwf 9>#: bkllkoc#

    Kc zdkw yfpoyz ~f dh}f ghyykfj hc ftzfcwk}f wvy}f{ om zdfwzvjfczw wzvj{kcn kc zdf pyomfwwkochl govywfw om Vck}fywkz{ omPvcf om jkmmfyfcz hnf ghzfnoykfw myob jkmmfyfcz loghlkzkfw hcjgobkcn myob jkmmfyfcz gkzkfw#

    Oc zdf ihwkw om zdfky mffjihge ~f dh}f moybvlhzfj h w{wzfb

    om Goczkcvovw F}hlvhzkoc Pyogfww moy zdf Mvzvyf om Pyomfwwkochl Govywfw kc Kcjkh#

    Zdkw yfpoyz pyfwfczw zdf fjvghzkochl w{wzfb mollo~fj kc Kcjkho}fy zdf {fhyw hcj yfgobbfcjhzkocw zo kbpyo}f zdfb moy zdfcftz nfcfyhzkoc {ovzd om Kcjkh#

    ^f dh}f zdovndzmvll{ wzyvgzvyfj zdkw yfpoyz zo wfy}f hw h iooe

    moy kcjk}kjvhl#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    4/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf :

    Hgeco~lfjnfbfcz

    kzd h jfwkyf zo wff h nooj yfpoyz

    gobplfzfj, bhc{ kcjk}kjvhlw bhjfkbpoyzhcz goczykivzkocw zo zdkw yfpoyz# Zdf{ jfwfy}f bhc{

    dfhyzmflz zdhcew, moy ~kzdovz zdfky dflp hcj nvkjhcgf zdkw

    yfpoyz ~ovlj cf}fy dh}f iffc gobplfzfj#

    ^f zhef zdkw oppoyzvckz{ zo ph{ ovy jffpfwz

    nyhzkzvjf zo ovy pykcgkphl Wdyk H#I# Jfwdphcjf, ovy go"

    oyjkchzoy Byw# Idhyzk Vpdhjh{h, hcj ovy pyomfwwoy Byw#

    ]hkwdhlk, ^do nh}f vw hbplf zkbf wo zdhz ~f govlj gobf vp

    ~kzd wvgd h yfpoyz hlwo zdfky nvkjhcgf yf}fhlfj zdyovndovz

    ovy wzvj{ hcj zdfky fcgovyhnfbfcz dhw wffc vw zdyovnd zdkw

    yfpoyz#

    ^

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    5/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 6

    Goczfczw 8

    Gdhpzfy 8 Kczyojvgzkoc__ 9

    8# Fjvghzkoc Bhzykt kc Kcjkh 79# Kcjkhc Fjvghzkoc W{wzfb 67# Hbhyz{h Wfc oc ~dhz hklw kc zdf Kcjkhc Fjvghzkoc W{wzfb >

    Gdhpzfy 9 ^fyf jo ~f wzhcj zojh{? 80

    8# Wzhzkwzkghl Kcmoybhzkoc oc Gollfnfw hcj Vck}fywkzkfw kc Kcjkh 889# Yflf}hcz Fjvghzkoc Polkgkfw 897# W^OZ hchl{wkw moy Kcjvwzy{"No}fycbfcz"Kcwzkzvzkoc 8::# Yfgobbfcjhzkocw 8=

    Gdhpzfy 7 Ghwf wzvj{ oc zdf Dkndfy Fjvghzkoc $Pyomfwwkochl Govywfw+ 84

    8# Pyfhbilf 8;9# Xvfwzkocchkyf Gop{ 907# Ovy Mkcjkcnw 98

    Gdhpzfy : Zdf Gocgfpz om Goczkcvovw F}hlvhzkoc 94

    8# 6 pkllhyw om Goczkcvovw F}hlvhzkoc 709# Yfjfwknckcn zdf Lfgzvyfw 77

    Gdhpzfy 6 Gocglvwkocw 76

    8# Gocglvwkoc 7=9# Lkbkzhzkocw 747# Yfgobbfcjhzkocw moy Mvyzdfy Wzvjkfw 7;:# Ikilkonyhpd{ :0

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    6/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 9

    Gdhpzfy 8K zyojvgzkoc

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    7/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 7

    Fjvghzkoc Bhzykt om KcjkhPyfhbilf

    8# Yw :6,000 gy!! pfy {fhy kw yfphzykhzfj ovz om Kcjkh moy cfhyl{ 7,

    00,000 Kcjkhc wzvjfczw wzvj{kcn hiyohj# U!!Fwzkbhzfj mknvyfwR#Zdfwf mvcjw hyf fcovnd zo ivklj 90 KKZw oy 60 KKBw pfy{fhy(

    9# Yw# 7,000 gy kw zdf {fhyl{ ivjnfz om zdf Vck}fywkz{ NyhczwGobbkwwkoc, VNG kc Cf~ Jfldk#

    7# Yw 7,000 gy!! pfy {fhy kw wpfcz i{ cfhyl{ =, 00,000 wzvjfczw

    zy{kcn zo hyyhcnf hcj lfhyc moy zdf fczyhcgf fthbkchzkoc kczozdf > KKZw hcj zdf mkywz 90 zop KKBw hcj BhchnfbfczKcwzkzvzfw# Wflfgzkoc yhzf kw dhyjl{ 8#9& hnhkcwz cfhyl{ 80&kc K}{ Lfhnvf gollfnfw wvgd hw BKZ, Dhy}hyj, hcjGhbiykjnf - Wzhcmoyj#

    :# Dkndfy fjvghzkoc kw wviwkjkwfj, ~dklf ~f wzkll dh}f 760 bkllkochw pfy NOK hcj =60 bkllkoc hw pfy VCJP ~do hyf kllkzfyhzf(F}fc hmzfy =0 {fhyw om kcjfpfcjfcgf ~f wzkll dh}f cozzhefc zdf mkywz wzfp kc zdf phzd om fjvghzkoc# Zdf pyfwfczjfmkckzkoc om hc kllkzfyhzf hw jfmkcfj kc Kcjkh, cffjw zo ifgdhcnfj#

    6# ^d{ wdovlj ~f ph{ ocl{ *:6, pfy boczd, hw mffw kc zdf KKZwhcj jfpfcj oc zdf dhcj gvzw om zdf NOK? ^dfc ovy {ovzdbvwz ph{ * 9000 zo *7000 pfy boczd mffw, kc fxvk}hlfczKcwzkzvzkocw kc zdf VWH hcj VE?

    =# Zdf jyop ovz yhzf ifz~ffc zdf Glhwwfw 8wz zo zdf Glhwwfw 80% 9 kw cfhyl{ ;:& kc Kcjkh# Zdf pyfwfcz w{wzfb kw jfwkncfjOCL[ moy zdf ihlhcgf = Do~ hyf zdf ihlhcgf ;:&, ~dojyop ovz, wvppowfj zo bhchnf?

    ># Zdf pyfwfcz w{wzfb pvzw kc zoo bvgd fbpdhwkw moy zdfjf}flopbfcz om zdf KX Uocl{ 6& om zdf iyhkc kw vwfjR hcj coz

    fcovnd kczo WX hcj FX#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    8/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf :

    4# ^f jo coz wffb zo if pyfphykcn ovy {ovzd zo mhgf zdfKczfychzkochl gdhllfcnf om hc opfc fgocob{# Zdkw ~kll dhppfckc zdf cftz 9 zo 7 {fhyw# Ocf ghc mkcj fcnkcffyw, hggovczhczw,lh~{fyw, BIHw, nyhjvhzfw kc Wgkfcgf, Gobbfygf hcj Hyzw

    ivz co wekllfj bhcpo~fy kc zdf 9000 jkmmfyfcz fczfypykwfw zoyvc zdf Chzkoc( Pfoplf hyf h}hklhilf# Bowz om zdfb hyf cozfbplo{hilf kc Kcjkh oy ovzwkjf(

    ;# Fjvghzkoc hcj zyhkckcn kw h lkmf"locn pyogfww hcj coz bfhcz zowzop hz hc hnf om 90 oy 99( Kc zdf pyonyfwwk}f govczykfw om zdf~oylj, cfhyl{ 8 boczd pfy {fhy kw yfwfy}fj moyzyhkckcn/yfzyhkckcn hcj yf"fjvghzkoc, ykndz vp zo hc hnf om 66 zo

    =0# Zdf hj}hczhnfw om Zyhkckcn dh}f wzkll coz iffcvcjfywzooj i{ zdf pfoplf om Kcjkh#

    80# Fjvghzkoc kw Kcjkh kw wzkll gocwkjfyfj hw h wogkhl ghvwf ocl{#Moyzvchzfl{, zdf polkzkgkhcw dh}f yfgonckwfj Fjvghzkoc hwh nooj hcj lvgyhzk}f ivwkcfww, hw bhc{ om zdfb hyfyvcckcn h lhynf cvbify om Fcnkcffykcn hcj BfjkghlGollfnfw(

    88# Zdf pyoilfbw om pooy xvhlkz{ kc fjvghzkoc - zyhkckcn ~kll cozno h~h{ i{ goczyolw, ivz i{ jf"goczyolw# Dknd Ghpkzhzkoc mffwhyf zdfyf ifghvwf om zdf cvbify om wfhzw h}hklhilf hyf bvgd lfwwzdfc zdf hgzvhl jfbhcj# Bhyefz moygfw, wvppl{ om jfbhcjwdovlj ihlhcgf zdf ftkwzfcgf hcj nyo~zd FjvghzkochlKcwzkzvzkocw#

    89# Phyhjknb bfzdojw om mvcjkcn cf~ fjvghzkochl kcmyhwzyvgzvyfhyf coz ifkcn gocwkjfyfj# ^f cffj 70"{fhyw lo~"kczfyfwz, zht"myff kcmyhwzyvgzvyf"iocjw moy mvcjkcn fjvghzkoc#

    87# Kc h jf}flopkcn chzkoc lkef Kcjkh, zdf dkndfy {ov wzvj{, zdfboyf zdf wviwkj{ {ov nfz myob zdf wzhzf# ^d{? Wdovlj I#Gob,I#Wg, I#H#fzg if wviwkjkqfj?

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    9/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 6

    Kcjkhc Fjvghzkoc W{wzfb

    ojfyc fjvghzkoc kc Kcjkh kw omzfc gykzkgkqfj moy ifkcnihwfj oc yozf lfhyckcn# Fbpdhwkw kw lhkj oc phwwkcnfthbkchzkocw ~kzd dknd pfygfczhnf# ]fy{ mf~ kcwzkzvzfw

    nk}f kbpoyzhcgf zo jf}flopkcn pfywochlkz{ hcj gyfhzk}kz{ hbocnwzvjfczw# Yfgfczl{, zdf govczy{ dhw wffc h ykwf kc kcwzhcgfw omwzvjfcz wvkgkjfw jvf zo lo~ bhyew hcj mhklvyfw, fwpfgkhll{ kcbfzyopolkzhc gkzkfw, f}fc zdovnd wvgd ghwfw hyf }fy{ yhyf#

    Zdf pyfwfcgf om h cvbify om fjvghzkoc iohyjw $WWLG, KGWF,GIWF, hcj KI+ lfhjw zo coc"vckmoybkz{# KGWF hcj GIWF iohyjwhyf wobfzkbfw mh}oyhil{ gocwkjfyfj hz zdf zkbf om hjbkwwkoc,hlzdovnd kz ghccoz if whkj ~kzd gfyzhkcz{ zdhz zdfky w{llhivwfw hyfdhyjfy# H lhynf cvbify om WWLG $Wzhzf iohyj+ wzvjfczw zdfyfmoyfgobplhkc zdhz zdfky KGWF hcj GIWF govczfyphyzw hyf nk}fc hchj}hczhnf jvykcn gollfnf hjbkwwkocw, ~dkgd hyf ftzyfbfl{

    gobpfzkzk}f hcj wovndz moy# Bowz gollfnfw zdovnd hggovcz moyzdfwf jkmmfyfcgfw jvykcn hjbkwwkocw# Zdf w{llhik pyfwgykifj i{ zdf}hykovw iohyjw hyf hggvwfj om ifkcn hygdhkg hcj wobf zftziooew$bowzl{ ocfw ~ykzzfc moy zdf WWG+ goczhkc bhc{ fyyoyw#

    Zdf iohyjw hyf yfgfczl{ zy{kcn zo kbpyo}f xvhlkz{ om fjvghzkoc i{kcgyfhwkcn pfygfczhnf om pyhgzkghl hcj pyoafgz bhyew# Do~f}fy,gykzkgw wh{ f}fc zdkw kw bfboykqfj i{ wzvjfczw $oy f}fc plhnkhykqfj+#Zdkw kw hzzykivzfj zo pyfwwvyf myob phyfczw ~do hyf fhnfy zo wff

    dknd wgoyfw boyf zdhc o}fyhll jf}flopbfcz#

    B

    http://en.wikipedia.org/wiki/Rote_learninghttp://en.wikipedia.org/wiki/SSLChttp://en.wikipedia.org/wiki/ICSEhttp://en.wikipedia.org/wiki/CBSEhttp://en.wikipedia.org/wiki/International_Baccalaureatehttp://en.wikipedia.org/wiki/SSLChttp://en.wikipedia.org/wiki/Plagiarismhttp://en.wikipedia.org/wiki/Plagiarismhttp://en.wikipedia.org/wiki/SSLChttp://en.wikipedia.org/wiki/International_Baccalaureatehttp://en.wikipedia.org/wiki/CBSEhttp://en.wikipedia.org/wiki/ICSEhttp://en.wikipedia.org/wiki/SSLChttp://en.wikipedia.org/wiki/Rote_learning
  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    10/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf =

    Bhc{ pfoplf hlwo gykzkgkqf zdf ghwzf, lhcnvhnf hcj yflknkoc"ihwfjyfwfy}hzkocw kc fjvghzkoc w{wzfb# Bhc{ hllfnf zdhz }fy{ mf~ om zdf~fhefy ghwzfw nfz zdf ifcfmkz om yfwfy}hzkocw hcj zdhz moynfj ghwzfgfyzkmkghzfw hiovcj# Fjvghzkochl kcwzkzvzkocw hlwo ghc wffe yflknkovw

    bkcoykz{$coc"Dkcjv+ oy lkcnvkwzkg bkcoykz{wzhzvw# Kc wvgd kcwzkzvzkocw,60& om zdf wfhzw hyf yfwfy}fj moy wzvjfczw iflocnkcn zo h phyzkgvlhyyflknkoc oy dh}kcn phyzkgvlhy bozdfy"zocnvf$w+# Moy fthbplf, bhc{gollfnfw yvc i{ zdf Afwvkzw hcj Whlfwkhcw dh}f 60& wfhzw yfwfy}fjmoy Yobhc Ghzdolkgw# Kc ghwf om lhcnvhnfw, hc kcwzkzvzkoc ghcjfglhyf kzwflm lkcnvkwzkg bkcoykz{ ocl{ kc wzhzfw kc ~dkgd zdflhcnvhnf kw coz ommkgkhl lhcnvhnf# Moy fthbplf, hc fcnkcffykcngollfnf ghc jfglhyf kzwflm hw lkcnvkwzkg"bkcoykz{$Dkcjk+ kcwzkzvzkoc kc

    zdf wzhzf omBhdhyhwdzyh $~dfyf ommkgkhl wzhzf lhcnvhnf kw Bhyhzdk+,ivz coz kc Bhjd{h Pyhjfwd oy Vzzhy Pyhjfwd $~dfyf zdf ommkgkhlwzhzf lhcnvhnf kw Dkcjk+# Zdfwf yfwfy}hzkocw hyf whkj zo if h ghvwfom dfhyziyfhe hbocn bhc{# Bhc{ wzvjfczw ~kzd pooy bhyewbhchnf zo nfz hjbkwwkocw, ~dklf bfykzoykovw wzvjfczw hyf lfmz ovz#Gykzkgw wh{ zdhz wvgd yfwfy}hzkocw bh{ f}fczvhll{ gyfhzf ykmzw kc zdfwogkfz{#

    Zdf nfcfyhl goyyvpzkoc pyf}hlfcz kc Kcjkh kw hlwo hc kwwvf kc zdfFjvghzkoc w{wzfb# Fcnkcffykcn, bfjkghl hcj ozdfy lvgyhzk}f wfhzwhyf wobfzkbfw wolj moy dknd pykgfw hcj ykjjfc ~kzd cfpozkwb hcjpo~fy"plh{#

    Wzvjfcz polkzkgw kw hlwo h bhaoy kwwvf, hw bhc{ kcwzkzvzkocw hyf yvci{polkzkgkhcw#

    Yhnnkcnvwfj zo if h bhaoy pyoilfb kc gollfnfw, ivz zovnd yvlfw

    hcj yfnvlhzkocw dh}f gvyifj kz# Wobf wzhzf no}fycbfczw dh}fbhjf yhnnkcn h gykbkchl ommfcgf#

    http://en.wikipedia.org/wiki/Reservation_in_Indiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Reservation_in_Indiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Religionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mother-tonguehttp://en.wikipedia.org/wiki/Jesuitshttp://en.wikipedia.org/wiki/Salesians_of_Don_Boscohttp://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Catholicshttp://en.wikipedia.org/wiki/Hindihttp://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtrahttp://en.wikipedia.org/wiki/Marathihttp://en.wikipedia.org/wiki/Madhya_Pradeshhttp://en.wikipedia.org/wiki/Uttar_Pradeshhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hindihttp://en.wikipedia.org/wiki/Political_corruptionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Student_politicshttp://en.wikipedia.org/wiki/Politicianhttp://en.wikipedia.org/wiki/Ragginghttp://en.wikipedia.org/wiki/Ragginghttp://en.wikipedia.org/wiki/Politicianhttp://en.wikipedia.org/wiki/Student_politicshttp://en.wikipedia.org/wiki/Political_corruptionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Hindihttp://en.wikipedia.org/wiki/Uttar_Pradeshhttp://en.wikipedia.org/wiki/Madhya_Pradeshhttp://en.wikipedia.org/wiki/Marathihttp://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtrahttp://en.wikipedia.org/wiki/Hindihttp://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Catholicshttp://en.wikipedia.org/wiki/Salesians_of_Don_Boscohttp://en.wikipedia.org/wiki/Jesuitshttp://en.wikipedia.org/wiki/Mother-tonguehttp://en.wikipedia.org/wiki/Religionhttp://en.wikipedia.org/wiki/Reservation_in_Indiahttp://en.wikipedia.org/wiki/Reservation_in_India
  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    11/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf >

    Hbhyz{h Wfc oc ~dhz hklw kc zdf Kcjkhc Fjvghzkoc W{wzfb

    bhyz{h Wfc kw bhc om bhc{ phyzw "" Lhbocz Vck}fywkz{Pyomfwwoy hcj Pyomfwwoy om Fgocobkgw hcj Pdklowopd{ hz

    Dhy}hyj Vck}fywkz{, docoyhy{ jogzoyhzfw myob bhaoyvck}fywkzkfw hgyoww zdf ~oylj, hcj hvzdoy om iooew kcglvjkcn ZdfHynvbfczhzk}f Kcjkhc $9006+, hcj Kjfczkz{ hcj ]kolfcgf1 Zdf Kllvwkoc omJfwzkc{ $900=+ ifwkjfw yfwfhygd kc pdklowopd{, ~flmhyf fgocobkgwhcj zdf fgocobkgw om pfhgf hcj ~hy#

    Df kw zdf yfgkpkfcz om bhc{ h~hyjw kcglvjkcn )Idhyhz Yhzch) hcjCoifl Pykqf kc fgocobkgw# Df ~kll if wpfhekcn hz zdf Chwwgob

    Wvbbkz 900> kc Bvbihk oc Mfiyvhy{ ># Kc hc fbhkl kczfy}kf~ ~kzdLfwlkf J.boczf, df ftplhkcw ~d{ df.w coz whzkwmkfj ~kzd zdfgvyyfcz wzhzf om Kcjkh fjvghzkoc# Dfyf hyf zdf ftgfypzw1

    ^dhz powkzk}fw jo {ov wff kc zojh{.w Kcjkhc fjvghzkocw{wzfb?

    Powkzk}fw? Mkywz, ovy dkndfy fjvghzkoc w{wzfb kw ~kjfwpyfhj, hcj~dklf zdf xvhlkz{ om kz kw }fy{ bktfj, zdfyf hyf wzkll h loz om pfoplf

    nfzzkcn yfhwochilf dkndfy fjvghzkoc#

    Wfgocj, kc wobf mkfljw, fwpfgkhll{ kc zfgdckghl fjvghzkoc, zdf xvhlkz{om ~dhz kw ommfyfj kw kcjffj mhkyl{ dknd# Hnhkcwz zdfwf )powkzk}fw)wzhcj zdf dvnf cfnlfgz om pykbhy{ fjvghzkoc hcj hlwo wfgocjhy{fjvghzkoc, hcj om govywf " hw hlyfhj{ bfczkocfj " zdf dkndl{}hykhilfxvhlkz{ om vck}fywkz{ fjvghzkoc $wobf om kz coz ~oyzd{ om zdhzchbf+#

    ^dhz hyf zdf bhaoy pkzmhllw?

    Zdf pkzmhllw om kllkzfyhg{ kcglvjf mvcgzkochl dhcjkghp, kczfllfgzvhljfpyk}hzkoc, hcj wogkhl jkwhj}hczhnf# ^dfc lhynf nyovpw hyfw{wzfbhzkghll{ cfnlfgzfj, lkef nkylw, fwpfgkhll{ myob fgocobkg hcjwogkhl vcjfyjon mhbklkfw, zdf wogkhl pfchlzkfw hyf nknhczkg#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    12/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 4

    Kw zfgdcolon{ kw nyhjvhll{ dflpkcn kc zhekcn fjvghzkoc zo zdfbhwwfw?

    Zdf bhkc ghvwfw om ovy vcf}fc hcj dkndl{ vcfxvhl fjvghzkochl

    w{wzfb hyf coz zfgdcolonkghl vcjfyjf}flopbfcz ivz polkzkghl hcjwogkhl cfnlfgz#

    Kz kw, om govywf, kbpoyzhcz moy zdowf ~do hyf bhwzfyw omgoczfbpoyhy{ zfgdcolon{ zo zhef jffp kczfyfwz kc yfbo}kcn zdffjvghzkochl cfnlfgzw zdhz plhnvf zdf govczy{, ivz zdf{ dh}f zo looemoy zdf jk}fywf ~h{w hcj bfhcw om dflpkcn, yhzdfy zdhc wzkgekcnocl{ zo zdfky kjfczkzkfw hw )dknd zfgdcolonkwzw)(

    Hc{ wfgzoy zdhz ifgobf hw yhpkjl{ " hcj hw goc}kcgkcnl{ "pyowpfyovw o~fw wobfzdkcn zo zdf yfwz om zdf wogkfz{ hw ~fll, ivzzdhz kw coz zdf whbf zdkcn hw looekcn ocl{ zo zfgdcolon{ zo wol}f hllpyoilfbw#

    Zfgdcolon{ ghc gfyzhkcl{ dflp zdf wpyfhjkcn om fjvghzkoc, moyfthbplf kc bhekcn zdf wgdoolkcn om bhzdw fhwkfy hcj mhwzfy, hcjf}fc kc bockzoykcn zdf hzzfcjhcgf hcj hggovczhiklkz{ om zfhgdfyw

    hcj om wgdool ommkgkhlw $K yfbfbify Yhbhjoyhk om ZhzhGocwvlzhcg{ Wfy}kgfw ftplhkckcn zo bf zdf powwkiklkz{ om vwkcnwbhyzfy zfgdcolon{ kc zdhz ~oye+, oy kc bhekcn gobbvckghzkoc omflfbfczhy{ bhzdw fhwkfy, ivz kz kw coz zdf lhge om h)zfgdcolonkghl bhnkg ivllfz) zdhz kw doljkcn f}fy{zdkcn vp#

    ^f cffj KKBw hcj KKZw hcj ~f wkbvlzhcfovwl{ cffj zopyo}kjf moy pykbhy{ hcj wfgocjhy{ fjvghzkoc# ^dhz wzfpwwdovlj zdf no}fycbfcz zhef zo fcwvyf zdhz cfkzdfy ocf kwpyobozfj hz zdf ftpfcwf om zdf ozdfy?

    Zdf bhkc )wzfp) zo zhef kw zo nfz oc ~kzd kz( Zdf no}fycbfcz dhwzo wpffj zdkcnw vp# Do~f}fy, zdf no}fycbfcz kw coz zdf ocl{hnfcg{ kc}ol}fj# Coz ocl{ boyf bocf{ kw cffjfj kc wgdoolkcn "coz avwz zdyovnd yhkwkcn whlhykfw om zfhgdfyw hcj ommkgkhlw " ivz hlwoifzzfy oynhckwhzkoc om zfhgdkcn hcj ifzzfy pyhgzkgfw $coz bkckbhlwgdoolkcn ~kzd bhtkbhl pyk}hzf zvkzkoc(+#

    http://money.rediff.com/money/jsp/company.jsp?companyCode=13020033http://money.rediff.com/money/jsp/company.jsp?companyCode=13020033http://money.rediff.com/money/jsp/company.jsp?companyCode=13020033http://money.rediff.com/money/jsp/company.jsp?companyCode=13020033http://money.rediff.com/money/jsp/company.jsp?companyCode=13020033
  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    13/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf ;

    Moy zdkw ~f cffj goopfyhzkoc ifz~ffc bhc{ hnfcgkfw1no}fycbfczw $hz jkmmfyfcz lf}flw+, zfhgdfyw. vckocw, phyfcz"zfhgdfygobbkzzffw, gk}kl wogkfz{ kc nfcfyhl#

    ^f dh}f nocf kczo wobf om zdfwf kwwvfw kc h mf~ wbhll yfpoyzw omzdf Pyhzkgdk Zyvwz " h wbhll Zyvwz zdhz K ~hw pyk}klfnfj zo wfz vp kc8;;; ~kzd zdf dflp om b{ Coifl bocf{, ocf kc Kcjkh hcj ocf kcIhcnlhjfwd#

    Zdf Kcjkhc Zyvwz kw phyzkgvlhyl{ kc}ol}fj kc flfbfczhy{ wgdoolkcnhcj flfbfczhy{ dfhlzd ghyf $zdf Ihcnlhjfwd Pyhzkgdk Zyvwz dhwzfcjfj zo gocgfczyhzf fwpfgkhll{ oc nfcjfy fxvkz{, kcglvjkcn zdf

    zyhkckcn om {ovcn ~obfc aovychlkwzw myob yvyhl ihgenyovcj+#Hwkjf myob polkg{ yf}kwkocw ~f dh}f wvnnfwzfj, zdf Kcjkhc Zyvwzoynhckwfw yfnvlhy phyfcz"zfhgdfy bffzkcnw hz zdf wzhzf lf}fl $wo mhyocl{ kc ^fwz Ifcnhl zdovnd " ~f hyf wzkll h wbhll Zyvwz+, hcj ~fdh}f hlwo wzhyzfj hyyhcnkcn gollhioyhzk}f bffzkcnw ~kzd zdfzfhgdfyw. vckocw zo nfz zdfky dflp kc bhekcn zdf wgdoolw boyffmmfgzk}f hcj ~kzd nyfhzfy hggovczhiklkz{# Zdf no}fycbfcz jofw, omgovywf, dh}f h dvnf phyz zo plh{, ivz ozdfy pfoplf hcj ozdfy

    oynhckwhzkocw hlwo dh}f yfwpocwkiklkz{#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    14/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 80

    Gdhpzfy 9^dfyf Jo^f WzhcjZojh{?

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    15/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 88

    Wzhzkwzkghl Kcmoybhzkoc om Gollfnfw hcjVck}fywkzkfw kc Kcjkh

    cmoybhzkoc pyfwfczfj dfyf kw gollfgzfj myob }hykovw wovygfwhcj bkndz coz if lhzfwz hcj vp"zo"jhzf# Yfhjfyw hyf hj}kwfj zogdfge ~kzd zdf hvzdoykzkfw gocgfycfj ifmoyf vwkcn hc{ phyz om

    zdkw kcmoybhzkoc#

    Hw oc 78#7#9006, zdfyf ~fyf 7:9 Vck}fywkzkfw kcglvjkcn 84 GfczyhlVck}fywkzkfw, 988 Wzhzf Vck}fywkzkfw, ;6 jffbfj Vck}fywkzkfw hcj 6

    kcwzkzvzkocw fwzhilkwdfj vcjfy Wzhzf Lfnkwlhzkoc hcj 87 Kcwzkzvzfw omChzkochl Kbpoyzhcgf# Zdfyf ~fyf 8>=96 gollfnfw, om ~dkgd 674=dh}f iffc yfgonckqfj i{ zdf VNG vcjfy Wfgzkoc 9$m+ hcj 89$I+ omzdf VNG Hgz#

    Zdf Vck}fywkz{ Nyhczw Gobbkwwkoc $VNG+5 Kc 900:"06, hcfwzkbhzfj 80:#48 lhed wzvjfczw ~fyf fcyollfj kc zdf kcwzkzvzkocw omDkndfy Fjvghzkoc hw hnhkcwz ;;#6: lhed kc zdf pyf}kovw {fhy hcjzdf mhgvlz{ wzyfcnzd ~hw :#>8 lhed hw gobphyfj zo :#6> lhed kc zdf

    pyf}kovw {fhy#

    K

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    16/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 89

    Yflf}hcz Fjvghzkochl Polkgkfw

    Zdkw ~ovlj if vwfmvl moy hll zdf Kcjkhc Popvlhzkoc - fwpfgkhll{ zdf;:&, ~do jo coz bhef kz phwz zdf 80%9 wzhnf(

    Zdf kbpoyzhcgf om fjvghzkoc - zyhkckcn kw dkndlkndzfj i{ zdfgobphykwoc wzhzfbfcz oc wkt }kzhl phyhbfzfyw, hw jfzhklfj iflo~1"

    Phyhbfzfyw Kcjkhc Fjvghzkochl W{wzfb Jf}flopfj Govczy{Fjvghzkochl w{wzfb

    8 & Lkzfyhg{ :0& uVCJPr zo=7& uhw pfy NOKr

    ;7 ZO ;;&

    9 FczfypykwfWekllw

    Jf}flopbfcz,FWJ kc wgdoolw

    Pyhgzkghll{ CKL kc Kcjkh, Phekwzhc,Ihcnlhjfwd, Cfphl - Ivybh-Co zdfbf phyew moy FWJ

    Fjvghzkochl W{wzfbgdhcnfj zo kcgoypoyhzfzdkw, myob Glhww 8wz zo89zd- FWJ zdfbf phyewmoy zdf {ovzd

    7 ]oghzkochlFjvghzkoc -

    Zyhkckcn,

    Oy ]FZ

    8# Dhyjl{0#8 zo 0#7& om zdfpopvlhzkoc zhef ]FZ hz hc{nk}fc zkbf#

    9# Loghl Gfyzkmkghzkoc cozyfgonckwfj ovzwkjf Kcjkh#

    7# Yhcnf om Govywfw cozfcovnd#

    8# Hiovz 7& zo 6& omzdf popvlhzkoc hyfvcjfy zyhkckcn

    hz hc{ nk}fc zkbf#9# ^oylj Glhww hcj

    Kczfychzkochll{yfgonckqfj hyovcjzdf ~oylj#

    7# Cfhyl{8400 govywfwh}hklhilf

    : Jyop ovz yhzfvp zo 80%9

    ;0 zo ;:& 7 zo =&

    6 Vcfbplo{bfczyhzf kc govczy{ 70 zo =0& : zo 80&

    = Vwf om Z],Yhjko hcjbfjkh moy

    fjvghzkoc -wogkhl ghvwfw

    Dhyjl{ vwfj Ftzfcwk}fl{ vwfj#

    ! FWJ ~kll pyf"pyfphyf zdf {ovzd hw zo ~dkgd hyfh om ~oye zdf{ wdovlj jf}ozfzdfky lk}fw#! Mknvyf81 gobphykwoc om Kcjkhc fjvghzkoc w{wzfb gobphyfj zo Jf}flopfj govczykfw

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    17/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 87

    Kczyojvgzkoc om FWJ kc wgdoolw hcj Gollfnfw#

    Fczfypykwf Wekllw Jf}flopbfcz oy FWJ kw pyhgzkgfj ~kjfl{ kc bowzgovczykfw om zdf ~oylj# Wovzd Hwkh kw lhnnkcn ifdkcj#

    Zdf kbpoyzhcgf omFWJ ghc if dkndlkndzfj i{ vcjfywzhcjkcn zdfbfhckcn om hc fczfypykwkcn pfywoc#Hc Fczfypykwkcn pfywoc kw ocf ~do yfgonckqfw dkw o~cpozfczkhl }kw""}kw zdf yfwovygfw hyovcj dkb/dfy, hcj ~kzd hcoyknkchl hppyohgd hjjw }hlvf zo zdf yfwovygfw zo goc}fyz zdfbkczo pyojvgzw oy wfy}kgfw, moy h pyomkzhilf fgocobkg ftgdhcnf#Fczfypykwkcn pfywocw hyf yfxvkyfj kc hll ~hlew om wogkfz{#

    Fczfypykwf Fjvghzkoc kw yfxvkyfj ifghvwf1Fczfypykwkcn {ovcn pfoplf hyf hc hwwfz zo zdf ChzkocZdyovnd fczfypykwf fjvghzkoc, wzvjfczw hcj {ovzd ~kll jf}flop

    hlzfychzk}f opzkocw om fgocobkg ghyffywFczfypykwf Fjvghzkoc ~ovlj fcdhcgf zdf pfywochlkz{ om {ovzdFczfypykwf Fjvghzkoc ~ovlj pyfphyf zdf {ovzd zo mhgf

    fgocobkg vcgfyzhkczkfw om lkmf

    Fczfypykwf Fjvghzkoc ~ovlj nk}f {ovzd h powkzk}f ovzlooe omlkmf hcj h powkzk}f iflkfmkc zdfbwfl}fw

    Vwf om Bfjkh Z] - Yhjko, Moy Fjvghzkoc - WogkhlGhvwfw

    Kc zdf lhwz =0 {fhyw zoo bvgd fbpdhwkw dhw iffc nk}fc zo gkcfbhhcj wfykhlw oc Z] hcj Yhjko bfjkh5 }fy{ lkzzlf moy ChzkocIvkljkcn, Wogkhl Ghvwfw - Fjvghzkoc#

    ^f wdovlj hgzk}fl{ gocwkjfy zdf vwf om hz lfhwz ocf Z] hcj ocfYhjko gdhccfl, ftglvwk}fl{ moy Fjvghzkoc hcj Wogkhl ghvwfw, ~kzd kczdf wzhzfw

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    18/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 8:

    W^OZ HCHL[WKW

    KCJVWZY["NO]FYCBFCZ "KCWZKZVZKOC

    WZYFCNZDW Dkndl{ fjvghzfj , wekllfj ,{ovcn, ghphilf - j{chbkg dvbhc

    yfwovygfw Fcnlkwd wpfhekcn - hchl{zkghl wzvjfczw ^oylj glhww ivwkcfww"wogkhl"wpkykzvhl polkzkghl lfhjfy, Pyomfwwoy,

    wgkfczkwz, Bhchnfy"Jogzoy"Fcnkcffy"Gk}kl wfy}hczw fzg ]fy{ ykgd kc Chzvyhl - Lk}kcn yfwovygfw Ikojk}fywkz{ - Zyhjkzkochl eco~lfjnf ihwf

    Jk}fywkz{ }w# Kjfhw"Kcco}hzkoc"Kczfnyhzkoc Po~fymvl wpkykzvhl wzyfcnzd ${onh"H{vy}hjh"Dfhlkcn"zdfyhp{ wfy}kgfw+ Nfonyhpdkghl loghzkoc $~dolf bhyefzw hyf wdkmzkcn zo~hyj Hwkhc

    chzkocw+ Kcjkh Wzyhzfnkg powkzkoc hz }hykovw plhzmoybw Ikn jfbogyhg{, Ikn bhyefz - myff bfjkh Yhcnf om fbfynkcn pyomfwwkochl gdhbpkocw KZ - Womz~hyf wvpfypo~fy

    ^FHECFWWFW Lhge om zyhkcfj - wekll ~oye moygf Wbhll wvppl{ om wpfgkhlkqf pyomfwwkochl Lhge om wpkykzw om fczyfpyfcfvywdkp, phzykozkwbw hcj lfhjfywdkp wekll Lhge om fmmfgzk}f - ftfgvzkoc myhbf~oye Lhge om Kcjkhc bhchnfbfcz bojflw Lhge om zyhcwphyfcg{"Zyvwz"Yfwpocwkiklkz{ Lhge om lfhyckcn dhikzw - Zfhb ~oye wpkykz Mfhy om wdhykcn eco~lfjnf - zhekcn ykwe Zdkcekcn ~kc"lowf lowf"~kc looe"ovzwkjf Wlo~ hiwoypzkoc om Kcco}hzkoc - gdhcnf Lhge om Kcjkhc bhchnfbfcz bojflw Hiwfcgf om nyfhzfy zfgdcolon{ kbpfzvw Vch~hyfcfww1 Xvhlkz{"Wzhcjhyjkqhzkoc Lhge om Fbozkochl"Wpkykzvhl jf}flopbfcz Yvwd om nfzzkcn dknd bhyew coz Jf}flopbfcz Ilkcjl{ yfwpfgz hc{zdkcn zhvndz i{ fljfyw

    http://greathumancapital.wordpress.com/http://greathumancapital.wordpress.com/http://greathumancapital.wordpress.com/
  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    19/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 86

    ZDYFHZW $Kczfychl - ftzfychl+ H mfflkcn om vcwzhilf no}fycbfcz Wflm gfczfyfj polkzkghl lfhjfywdkp

    Wlo~ - J{wmvcgzkochl avjkgkhy{ hcj goyyvpz lh~ fcmoygfyw Yfnvlhzkoc, pyozfgzkoc hcj yfwzykgzkoc Bfgdhckwzkg "wzhilf"Lh{fyfj"gobplft w{wzfb Goyyvpzkoc, Kncoyhcgf - Gobplhgfcg{ Dknd gobpfzkzk}f - bhyefzkcn moygfw Zo phzfcz Kcjkhc kczfllfgzvhl pyopfyz{ i{ ovzwkjfy $vch~hyfcfww hiovz

    o~c yfwfhygd+ Mhwz gdhcnf Kczfycfz"kcmoybhzkoc zfgdcolon{- cf~ Kc}fczkocw"

    Zfgdcolon{"Kcco}hzkocw Jk}fywkz{ }w# Kbihlhcgf" glhwdfw Yfnkochl"Yflknkoc"ghwzf"gvlzvyf gocmlkgzw Bknyhzkoc om hll iyhcgd zo womz~hyf aoi Aoi wffekcn bkcj wfzw, coz aoi gyfhzoy Vccfgfwwhy{ wogkhl pyfwwvyf oc wzvjfczw Ftgfwwk}f ykgd - po~fymvl bkcjwfzw

    OPPOYZVCKZKFW Ikn pozfczkhl bhyefz kc fjvghzkoc Wfgzoy - fbfynkcn cf~ bhyefz

    Wfnbfcz kc wfy}kgfw $gyfhzf kz+ Nfcfyhl Hnyffbfcz om zyhjf oc Wfy}kgfw Yfwfhygd - Jf}flopbfcz ghphiklkz{ Nfcfyhzf kczfllfgzvhl pyopfyz{ Yfwovygf Ivkljkcn ghphgkz{ Gobpfzkzkoc" gowz Xvhlkz{ wfy}kgf

    Gollhioyhzkoc 1 ~kc"~kc zdkcekcn D{iykj wolvzkocihlhcgkcn - ilfcjkcn

    Zovykwb, dfhlzd wfgzoy, mooj pyogfwwkcn Yvyhl fgocob{ jf}flopbfcz - wogkhl zyhcwmoybhzkoc $PVYH bojfl+ Cffj bojfyckqhzkoc om kcmyhwzyvgzvyf , Lkiyhy{ hcj lhioyhzoy{ Kczfycfz kcwzkzvzf cfz~oye - f"Lkiyhy{ Govcgkloyw hcj wzvjfcz hj}kwoyw

    Ef{1Kcjkh dhw lozw om ~fhecfww ivz zdkw kw h wphgf om zdkcekcn $cf~ Kjfhw oy cf~

    pfygfpzkocw+, vcjfywzhcj kz hw h wphgf om oppoyzvckzkfw hcj zyhcwmoyb kczo

    wzyfcnzd#

    http://greathumancapital.wordpress.com/http://greathumancapital.wordpress.com/http://greathumancapital.wordpress.com/http://greathumancapital.wordpress.com/
  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    20/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 8=

    Yfgobbfcjhzkocw

    8# Dkndfy fjvghzkoc wdovlj if jf"lkgfcwfj, HKGZF wdovljifgobf hc fchilfy yhzdfy zdfc h goczyollfy Lkgfcwf Yha zo

    no, kz kw coz wfy}kcn hc{ pvypowf, ocl{ h yfhwoc zo wzkmlf zdfnyo~zd om hll z{pfw om dkndfy fjvghzkoc kc Kcjkh hcjjkwgovyhnf ftgfllfcgf# Xvhlkz{ kw hgdkf}fj ocl{ ~kzdmyffjob#

    9# Hll wviwkjkfw moy dkndfy fjvghzkoc bvwz if yfbo}fj# Zdfwfmvcjw wdovlj if yfg{glfj moy Pykbhy{, Wfgocjhy{, Dknd wgdool,FWJ hcj ]FZ ocl{#

    7# Iozd FWJ hcj ]FZ pyobozf dkndfy lf}flw om WX hcj FX#Bhc{ wzvjfczw, ~do jo dkndfy wzvjkfw, hw zdf{ ~oye,vcjfywzhcj do~ zdf ~oylj ~oyew# Dfyf ekjw hyf jokcn dkndfywzvjkfw ~kzdovz vcjfywzhcjkcn zdf fc}kyocbfcz, bhzvykz{ kwcoz fcovnd# Wobf zkbf xvhlkz{ kw pooy, wo kw zdf gocmkjfcgflf}fl#

    :# Moyfknc lhcnvhnf ifwkjfw Fcnlkwd kw h bvwz# F#n# Nfybhc,Ahpcfwf, Eoyfhc, Gdkcfwf, Wphckwd fzg#

    6# ^oye ftpfykfcgf kw h bvwz, coz ocl{ wvbbfy zyhkckcn# Hz lfhwz%9{fhyw hmzfy gollfnf moy BIH hcj hcozdfy %9 {fhyw hmzfyBhwzfyw, moy PdJ#

    =# Zfhgdfyw hcj Pyomfwwoyw bvwz wdvcz ifz~ffc gollfnf hcjfczfypykwf# Ocf ghccoz wzh{ pvz ocl{ kc ocf plhgf# Wzhnchzkoclfhjw zo Oiwolfwgfcgf(

    ># Mvcjkcn om hll z{pfw om Dkndfy Fjvghzkoc cffjw h phyhjknbwdkmz om zdkcekcn# Pyk}hzkwf bhtkbvb# Hllo~ moy zht kcgfczk}fwkc fjvghzkochl kcmyhwzyvgzvyf moy zdf cftz 90 {fhyw# Ifwzzfhgdfyw bvwz if hzzyhgzfj zo ~oye kc Fjvghzkochl Kcwzkzvzkocw#Yfwfy}hzkoc om vp zo 76& om zdf wfhzw ghc if efpz moyBfykz"gvb"Po}fyz{#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    21/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 8>

    4# Fjvghzkoc kw h IKN Ivwkcfww hc{ ~dfyf kc zdf ~oylj# Hiovz*9600 ikllkoc!! pfy {fhy, cfhyl{ = zkbfw zdf wkqf om zdf KZhcj Womz~hyf# Km ~f ghc pkge vp ocl{ 80& om zdf ~oyljivwkcfww, kz ~kll kcgyfhwf ovz NJP i{ 60&( Zdkw ghc if

    hgdkf}fj kc zdf cftz 80 zo 86 {fhyw# ^d{ wdovlj ~f hllo~Hvwzyhlkh, Wkcnhpoyf, Docn Eocn, Bhlh{wkh oy Jvihk zo zhefh~h{ ovy ivwkcfww hcj aoiw?

    ;# Kcjkh kw kjfhll{ wvkzfj zo ifgobf h DVI moy fjvghzkoc moyHwkhc govczykfw# Hvwzyhlkh fhycw cfhyl{ *84 ikllkoc!! pfy{fhy oc moyfknc wzvjfczw# UZdkw kw cfhyl{ :0& om zdf fczkyfftpoyzw om Kcjkh hcj cfhyl{ 900& om Kcjkhw womz~hyf ftpoyzwR

    80# Xvhlkz{ ~kll kbpyo}f ocl{ i{ jfyfnvlhzkoc hcj COZ i{yfnvlhzkoc hcj goczyolw# Lfz zdfyf if h 800 KKZw oy h 800KKBw# Zdf nooj kcwzkzvzkocw jo coz dh}f zo hj}fyzkwf hcjpyobkwf plhgfbfczw fzg# Zdf bhyefz eco~w ifwz# Kczfyhgzkocwifz~ffc Kcwzkzvzkocw hcj Kcjvwzy{"Fczfypykwf bvwz ifbhnckmkfj 80 molj#

    88# Kcjkhc Kcwzkzvzkocw bvwz ifcgd bhye ~kzd zdf yfwz om zdf~oylj hcj COZ ocl{ ~kzd fhgd ozdfy, kc Kcjkh( Moyfknchggyfjkzhzkoc kw yfxvkyfj zo kbpyo}f No}fychcgf, KWO ;000kw coz fcovnd# Looe hz wkt wknbh#

    89# Hcj lhzfl{, Zdkce Nloihll{ ivz Hgz Loghl( Zdkw bfhcw, zdhz ~fwdovlj nfz hll zdf Ifwz Kjfhw myob hll o}fy zdf ^oylj hcjkbplfbfcz zdfb zo Kcjkhc gocjkzkocw, moy hgdkf}kcn zdf IfwzYfwvlzw moy zdf pfoplf om Kcjkh#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    22/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 84

    Gdhpzfy 7Ghwf Wzvj{oc DkndfyFjvghzkoc

    $Pyomfwwkochl Govywfw+

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    23/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 8;

    Ghwf wzvj{ oc Dkndfy fjvghzkoc$Pyomfwwkochl Govywfw+

    PyfhbilfHw pfy ovy yfgobbfcjhzkoc, ~f iflkf}f zdhz zdf dkndfy fjvghzkocw{wzfb kc Kcjkh, cffjw h wfykovw zdovndz hw boyf hcj boyfkcjk}kjvhlw phww ovz fhgd {fhy kc wfhygd om aoiw, zdf{ dh}f zo aokcwviwzhcjhyj kcwzkzvzkocw# Moy fn hlbowz :0,000 wzvjfczw kcBhdhyhwdzyh phww ovz hw fcnkcffyw fhgd {fhy, ivz dhyjl{ 6& omzdfb nfz h yflf}hcz aoi ~dfyf zdf{ ghc fhyc 8000* pfy boczd#

    Kcmhgz coz ocl{ kc Fcnkcffykcn govywfw f}fc zdf pyomfwwkochlgovywfw ommfyfj i{ jkmmfyfcz vck}fywkzkfw kc Kcjkh lhge pyhgzkghleco~lfjnf hcj zfhb ~oye hzzkzvjf kc zdf wzvjfczw5 ~do hwpkyf zoif pyomfwwkochl fbplo{ffw ocgf zdf{ phww ovz# Boyf om KX kwkc}ol}fj kc zdf wzvjkfw# F}fc zdf glhww yoob fc}kyocbfcz jofwczwzkbvlhzf zdf wzvjfczw zo nfz zdf pyomfwwkochl mffl#

    Effpkcn kc bkcj zdhz zdf mvzvyf om pyomfwwkochl fjvghzkoc kc Kcjkh

    wdovlj if iykndz, ~f dh}f vcjfyzhefc h ghwf wzvj{ om wzvjfczwfcyollfj kc Vck}fywkz{ om Pvcf vcjfy zdf Ihgdfloy om IvwkcfwwHjbkckwzyhzkoc $IIH+ hcj Ihgdfloy om Moyfknc Zyhjf $IMZ+# Zdfxvfwzkocchkyfw mkllfj kc i{ zdfwf wzvjfczw hyf myob }hykfz{ omgollfnfw kc hcj hyovcj Pvcf, zo bhkczhkc zdf jknckz{ hcj zdfyfpvzhzkoc om zdf gollfnfw zdf jfzhklw om zdf wzvjfczw dh}f iffc~kzddflj hcj coz pvilkwdfj kc zdf yfpoyz#

    ^f dh}f zdovndzmvll{ hyyhcnfj zdf mkcjkcnw hcj zdfyf i{ pvilkwdfjovy yfgobbfcjhzkoc#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    24/44

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    25/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 98

    Zdf wvy}f{ ~hw gocjvgzfj kc gollfnfw ~kzd CHHGhggyfjkzhzkoc om H%% zo I# Zdf mollo~kcn mknvyf wdo~w ~dhzzdf wzvjfczw mffl hiovz zdfky gollfnfw#

    80&

    40&

    80&

    Gollfnf Nyhjkcn I{ Wzvjfczw

    Nyhjf H

    Nyhjf I

    Nyhjf G

    ! Mknvyf 8 wdo~w zdf nyhjfw zdf wzvjfczw dh}f h~hyjfj zo zdfky gollfnfw#

    Hyovcj 46& wzvjfczw fcyollfj kc IIH/IMZ kc Vck}fywkz{ omPvcf hyf myob ovz wzhzkocw, hcj hyovcj 80& om zdfb hyfmoyfknc wzvjfczw# Hbocn zdfwf, wzvjfczw myob wovzd Fhwz Hwkh

    hyf boyf gobphyfj zo wzvjfczw myob ~fwzfyc govczykfw#

    =0&

    90& 80& 6& 6&

    Ihwf moy BIH Ifzzfy zdfc I#gob Mhbkl{ Ivwkcfww Vpgobkcn

    Pyomfwwkochl

    Govywf

    Mhbkl{ Pfywvhwkoc

    ^dhz Wzkbvlhzfj wzvjfczw zo aokc IIH/IMZ

    govywfw?

    Wfykfw8

    Mknvyf 9 gdhyz wdo~kcn zdf yfhwocw zo aokc IIH/IMZ govywfw

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    26/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 99

    Hggoyjkcn zo wzvjfczw zdf phyhbfzfyw yfxvkyfj moy pvywvkcn hpyomfwwkochl govywf kw h lkzzlf boyf zdfc vwvhl govywf5

    Gobbkzbfcz zo~hyjw lfhyckcn

    Nooj Gobbvckghzkoc Wekllw

    Nooj Ivwkcfww Eco~lfjnf

    Zkbf Bhchnfbfcz

    Zfhb ^oye Wpkykz

    Pyhgzkghl Eco~lfjnf

    Wovcj Mkchcgkhl Ihgenyovcj

    :0

    90

    86

    80

    6

    6

    6

    PHYHBFZFYW YFXVKYFJ MOYPVYWVKCN PYOMFWWKOCHL GOVYWF

    Wfykfw8

    ! Mknvyf 7 wdo~w zdf phyhbfzfyw moy pvywvkcn h Pyomfwwkochl Govywf

    f hwefj zdf wzvjfczw ~dfzdfy IIH/IMZ kw yfhll{ hpyomfwwkochl govywf, zdkw kw ~dhz zdf{ whkj#

    ;0&

    6&6&

    Kw IIH/IMZ Yfhll{ H Pyomfwwkochl

    Govywf?

    [fw

    Co

    Ghc.z Wh{

    ! Mknvyf : wdo~w Jovndcvz gdhyz ~dkgd gobpykwfw om opkckoc om wzvjfczw

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    27/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 97

    Zdfwf wzvjfczw wvppoyzfj zdfky }kf~w ~kzd bhc{ yfhwocw, zdfbhaoykz{ om zdf yfhwocw zdhz moyb hc opkckoc hiovz zdfgovywf dh}f iffc jkwplh{fj kc h gdhyz iflo~,

    Pyhgzkghl hcj Ivwkcfww Eco~lfjnf

    Wgopf moy Wpfgkhlkwhzkoc

    Ihwf moy BIH

    Gvlzk}hzfw Bhchnfykhl Wekllw

    Zdfoykzkghl hcj Lfww Pyhgzkghl

    Pyomfwwkochl Hppyohgd

    76&

    90&

    90&

    86&

    6&

    6&

    ^dhz wzvjfczw zdkce hiovz IIH/IMZ hw h

    pyomfwwkochl govywf?

    Wfykfw8

    ! Mknvyf 6 wdo~w zdf opkckoc om wzvjfczw kc yfnhyjw zo kzw pyomfwwkochlkwb

    Zdf wzvjfczw yf}fhlfj zdfky whzkwmhgzkoc ~kzd zdf Wzvjfczw"Zfhgdfy yhzko mollo~fj kc zdfky yfwpfgzk}f gollfnfw#

    :0&

    =0&

    Hyf Wzvjfczw Whzkwmkfj ^kzd Zdf

    Wzvjfczw"Zfhgdfy Yhzko?

    [fw Co

    ! Mknvyf = jkwplh{w zdf whzkwmhgzkoc lf}fl hbocn wzvjfczw moy wzvjfcz"zfhgdfy yhzko

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    28/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 9:

    f hwefj wzvjfczw ~dfzdfy zdf{ ~fyf whzkwmkfj ~kzd zdf zfhgdkcnwzhcjhyjw mollo~fj kc zdfky yfwpfgzk}f gollfnfw, zo ~dkgd ~f nozbktfj hcw~fyw# Wo ~f dh}f moybvlhzfj zdfb kc zdf mollo~kcngdhyz moy h ifzzfy vcjfywzhcjkcn om zdf wviafgz bhzzfy#

    ! Mknvyf > jkwplh{w zdf wzvjfczw opkckoc oc zdfky zfhgdkcn wzhcjhyjw

    Zdfwf wzvjfczw hlwo dhj wvnnfwzkocw wzyocnl{ yfgobbfcjfj moy zdfkygollfnfw zo kbpyo}f zdfky zfhgdkcn wzhcjhyjw oc zdf mollo~kcn ihwkw5

    9 ^h{ Kczfyhgzk}f W{wzfb

    Ifzzfy Kcmhwzyvgzvyf

    Boyf Wfbkchyw, Nvfwz Lfgzvyfw

    Ifzzfy Glhwwyoob Fc}kyocbfcz

    Yfnvlhykz{ kc Lfgzvyfw

    70

    90

    90

    86

    86

    Wvnnfwzkocw I{ wzvjfczw moy

    Kbpyo}kcn Zfhgdkcn Wzhcjhyjw

    Wfykfw8

    ! Mknvyf 4 wdo~w zdf pfygfczhnf om wzvjfczw wvnnfwzkcn kbpyo}fbfczw moy

    zdf zfhgdkcn wzhcjhyjw kc zdfky yfwpfgzk}f gollfnfw#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    29/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 96

    ^dfc ~f hwefj zdf wzvjfczw do~ omzfc jo zdf{ dh}f nvfwzLfgzvyfw/Wfbkchyw myob pyomfwwkochl wpfhefyw, zdkw kw ~dhz zdf{ whkj,

    76&

    86&

    60&

    Jo [ov Dh}f Nvfwz Lfgzvyfw/Wfbkchyw Myob

    Pyomfwwkochl Wpfhefyw?

    Yfnvhlhyl{ Myfxvfczl{ Yhyfl{

    ! Mknvyf ; h pkf gdhyz om do~ myfxvfczl{ wzvjfczw dh}f nvfwz lfgzvyfw

    ^f hwefj zdf wzvjfczw do~ bhc{ om zdfb lkefj hzzfcjkcn lfgzvyfw

    4:&

    8=&

    Jo [ov Lkef Hzzfcjkcn Lfgzvyfw

    Yfnvlhyl{ ?[fw Co

    ! Mknvyf 80 wdo~w do~ bhc{ wzvjfczw lkef hzzfcjkcn lfgzvyfw yfnvlhyl{

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    30/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 9=

    Wzvjfczw hlwo nh}f vw yfhwocw hw zo ~dhz hmmfgzw zdfkyhzzfcjhcgf lf}flw kc zdf glhww yoob

    96&

    70&

    :6&

    Mhgzoyw ^dkgd Hmmfgz Wzvjfczw

    Hzzfcjhcgfw

    Whef om Hzzfcjhcgf Jvll Glhwwyoob wfwwkocw Nooj Mhgvlz{

    ! Mknvyf 88 wdo~w zdf mhgzoyw ~dkgd hmmfgz wzvjfczw myob hzzfcjkcn lfgzvyfw

    ^f hwefj zdf wzvjfczw zo gobbfcz oc zdfky glhwwyoob fc}kyocbfcz

    0& 6& 80& 86& 90& 96&

    Yfbhyehilf

    H}fyhnf

    H~mvl

    Jvll, lhq{, Ioykcn

    Lhge om Vckz{

    Lhge om Pyomfwwkochlkwb

    Gobbfczw oc Glhwwyoob Fc}kyocbfcz

    Wfykfw8

    ! Mknvyf 89 wdo~w zdf gobbfczw om wzvjfczw oc zdfky glhwwyoob

    fc}kyocbfcz

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    31/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 9>

    Wzvjfczw dh}f hlwo nk}fc wvnnfwzkocw zo bhef kz ifzzfy5 zdfbhaoykz{ om zdf wvnnfwzkocw dh}f iffc glviifj hcj jkwplh{fj#

    66&

    86& 86& 86&

    Kczfyhgzk}f Wfwwkocw VpnyhjkcnGlhwwyoob

    Bojfyc Mhgklkzkfw Ifzzfy Mhgvlz{

    Wvnnfwzkocw Moy Ifzzfy GlhwwyoobFc}kyocbfcz

    Wfykfw8

    ! Mknvyf 87 wdo~w wvnnfwzkocw moy ifzzfy glhwwyoob fc}kyocbfcz

    c zdf ihwkw om wzvjfczw jkmmfyfcz opkckocw hcj wvnnfwzkocw hcj zdfkygobplhkczw ~f dh}f moybfj h pyogfww om goczkcvovw f}hlvhzkoc~dkgd ~kll bozk}hzf wzvjfczw hcj zdf mhgvlz{ zo yf"fcfynkwf zdf

    fjvghzkoc phzzfyc kc pyomfwwkochl govywfw# Zdf gocgfpz kw jkwgvwwfj kc bvgd

    jfzhkl kc Gdhpzfy : om zdkw yfpoyz#

    O

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    32/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 94

    Gdhpzfy :Zdf Gocgfpz

    omGoczkcvovwF}hlvhzkoc

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    33/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 9;

    Zdf Gocgfpz om

    Goczkcvovw F}hlvhzkoc

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    34/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 70

    Zdf Gocgfpz om Goczkcvovw F}hlvhzkoc

    Zdkw gocgfpz kw jfwkncfj moy zdf dkndfy fjvghzkoc w{wzfb zo if

    mollo~fj kc Kcjkhc kcwzkzvzfw hcj dflp wzvjfczw nhkc bhtkbvbeco~lfjnf hcj nyoob zdfb kczo ifzzfy pfywochlkz{Zdf Gocgfpz kw jfwkncfj oc 6 mfhzvyfw ~dkgd hgz hw pkllhyw moyhghjfbkg wvggfww

    8# Glhww Phyzkgkphzkoc9# W{cjkghzf7# Hwwkncbfczw

    :# Nyovp Pyfwfczhzkoc6# Nyovp Pyoafgzw

    Glhww PhyzkgkphzkocKz moybw zdf ihgeiocf om zdf w{wzfb om Goczkcvovw Fbvlhzkoc#Zdf wzvjfczw hyf ftpfgzfj zo dh}f nocf zdyovnd zdf pyf"wzvj{bhzfykhl hcj gobf pyfphyfj moy jkwgvwwkoc# ^f }kwvhlkwf zdhz zdf

    xvhczvb hcj xvhlkz{ om lfhyckcn zdyovnd jkwgvwwkoc ~ovlj ifbvgd wvpfykoy zo wkbplf jflk}fy{ om zdf govywf bhzfykhl kc zdfglhwwyoob# Zdf pyogfww kw kczfcjfj zo kjfczkm{ zdf mollo~kcnhwpfgzw kc h wzvjfcz1

    h# Gobbkzbfcz zo lfhyckcn#i#Yfnvlhykz{ zo hzzfcj glhwwfw#g# Jfwkyf zo wzvjkovwl{ no zdyovnd zdf wzvj{ bhzfykhl hcj

    yfwfhygd iooew, Kczfycfz fzg, zo nhkc wknckmkghcz eco~lfjnf#j#Hiklkz{ zo pyfwfcz dkw pokcz om }kf~ w{wzfbhzkghll{/ lonkghll{#f# Hiklkz{ zo zhef gykzkgkwb#m# Hppyohgd hjopzfj zo mkcj wolvzkoc zo h nk}fc pyoilfb#n# Gobbvckghzkoc Wekllw

    W{cjkghzfKz yfmfyw zo zdf nyovp om wzvjfczw ~do hyf hwwkncfj whbf zhwew zoif pfymoybfj# Kc ovy w{wzfb zdf hwwkncbfczw hyf ftfgvzfj i{

    w{cjkghzfw# Zdkw dflpw kc kcgvlghzkcn zdf gvlzvyf om zfhb ~oye# Kz

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    35/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 78

    hlwo dflpw zdowf ~do hyf coz hw nooj kc zdf wviafgz hw wobf omzdfky ozdfy gollfhnvfw hyf# Zdf W{cjkghzf hggobplkwdfw zdfhwwkncbfcz vcjfy1

    h# Kckzkhl jkwgvwwkoc zo kjfczkm{ zdf aoi jfwgykpzkoc#

    i#Gobplfzkoc om zdf hwwkncfj aoi ~kzdkc zdf hlloghzfj zkbfmyhbf#

    g# Kczfnyhzkoc om zdf kcpvzw zo h vckmkfj W{cjkghzf wolvzkoc#

    HwwkncbfczwFhgd wzvjfcz kw ftpfgzfj zo wvibkz z~o hwwkncbfczw pfy wviafgzjvykcn zdf wfbfwzfy# Zdf W{wzfb om hwwkncbfcz mollo~w zdfpyogfjvyf nk}fc iflo~#

    h# H jkmmfyfcz hwwkncbfcz kw nk}fc zo jkmmfyfcz w{cjkghzf#i#Fhgd bfbify om zdf W{cjkghzf kw ftpfgzfj zo phyzkgkphzf

    fxvhll{ zo wol}f zdf nk}fc pyoilfb#g# Hll wzvjfczw om zdf w{cjkghzf hyf ftpfgzfj zo wvibkz zdf

    hwwkncbfcz kcjk}kjvhll{# ^dklf zdf{ hyf ftpfgzfj zo pyfwfczgobboc wolvzkoc, zdf{ dh}f zdf oppoyzvckz{ zo ftpyfwwzdfbwfl}fw hw kcjk}kjvhlw hcj jfbocwzyhzf zdfky ftgfpzkochlhiklkz{# Zdf{ bh{ yfgobbfcj jflfzkoc/bojkmkghzkoc/

    hjjkzkoc zo zdf w{cjkghzf wolvzkoc#j#Wzvjfczw bh{ mvyckwd hjjkzkochl jhzh/ kcmoybhzkocjo~clohjfj myob zdf kczfycfz/ozdfy lkzfyhzvyf hcj pvz vpjk}fywf }kf~w h~h{ myob zdf w{cjkghzf wolvzkoc#

    f# Fhgd wzvjfcz kw yfxvkyfj zo bhef wflm hcj pffy f}hlvhzkoc kchggoyjhcgf ~kzd h moybhz# Zdkw kw h gocmkjfczkhl jogvbfczifz~ffc wzvjfczw wvibkzzkcn zdf hwwkncbfcz hcj zdf mhgvlz{bfbify#

    Nyovp PyfwfczhzkocBowz pyomfwwkochl govywfw zyhkc zdfky wzvjfczw kc jf}flopkcnpyfwfczhzkoc wekllw# Hll zdf bfbifyw om zdf w{cjkghzf hyfftpfgzfj zo wdhyf zdf pyfwfczhzkoc om zdf hwwkncbfcz ftfgvzfji{ zdfb zdf{ wdhll if pyfphyfj zo hcw~fy xvfykfw yhkwfj i{ zdfwzvjfczw hw ~fll hw mhgvlz{ bfbifyw# Zdf wzvjfczw bh{ goyyfgzzdf fyyoy gobbkzzfj i{ zdfb ~dklf wvibkzzkcn zdfky hwwkncbfcz

    hz zdf pyfwfczhzkoc wzhnf

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    36/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 79

    Nyovp PyoafgzZdkw kw hgzk}kz{ kw hlwo hkbfj hz jf}flopkcn zdf gvlzvyf om zfhb~oye# Zdf zfhb bfbifyw wdhll nfz zonfzdfy zo jfgkjf hz zdf

    wdhyf om zdf ~oye# Fhgd bfbify om zdf zfhb nhzdfyw zdfjfwkyfj jhzh, ~dkgd kw kczfnyhzfj zonfzdfy zo moyb zdf pyoafgz#

    Zdf pyoafgz yfpoyz kw zo if f}hlvhzfj moy zdf mollo~kcn1h# Wzhzfbfcz om zdf pyoilfbw/kwwvfw $goyyfgzcfww/xvhlkz{+i#Yfwfhygd oc ftkwzkcn pyhgzkgfw, km hc{, hcj zdfky gykzkghl

    hchl{wkw dkndlkndzkcn zdfky hj}hczhnfw hcj jfmfgzw#g# Wvnnfwzfj wolvzkoc, hchl{wkw, goyyfgzcfww pyhgzkghiklkz{, vwf om

    zfgdcolon{, hcj hpplkghzkoc om wzhzkwzkghl zoolw#j#Pyfwfczhzkoc, glhykz{ om gocgfpz, xvhlkz{ om pyfwfczhzkoc,

    $Wlkjf/Po~fy pokcz pyfwfczhzkoc/ ODP Mklb+ hiklkz{ zoyfwpocj zo xvfykfw, fzg#

    f# Yfgobbfcjhzkoc#Zdf f}hlvhzkoc kw bhjf oc zdf ihwkw om zdf pyoafgz yfpoyz hcjpyfwfczhzkoc#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    37/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 77

    Yfjfwknckcn zdf Lfgzvyf

    Zdf kjfh kw wkbplf, zdf lfgzvyf kw jk}kjfj kczo z~o phyzw, mkywz phyz kw~dfyf zdf mhgvlz{ hwew zdf wzvjfczw zo if pyfphyfj ~kzd zdf cf~zopkg zo if jkwgvwwfj kc zdf glhww i{ nokcn zdyovnd zdf pyf"wzvj{bhzfykhl, hcj hlwo pyfphyf h wdoyz pyfwfczhzkoc, hw zdf lfgzvyfifnkcw, zdf mhgvlz{ yhcjobl{ wflfgzw hc{ ocf kcjk}kjvhl oy hw{cjkghzf zo pyfwfcz zdf pyfwfczhzkoc zo zdf glhww#

    Co~ do~ zdkw w{wzfb kw jkmmfyfcz myob zdf yfwz om zdfw{wzfbw?

    Hw f}fy{ocf kc zdf glhww kw yfhj{ ~kzd zdf bhzfykhl zdf{ dh}f ifzzfyvcjfywzhcjkcn om ~dhz kw ifkcn jkwgvwwfj kc zdf glhww yoob5 cozocl{ zdkw, zdf{ ghc hlwo vcjfywzhcj ~dfzdfy zdf pfywoc pyfwfczkcnzdf jhzh kc glhww kw zdyovnd ~kzd zdf bhzfykhl oy coz## Zdkw lfhjw zoifzzfy kczfyhgzkoc hbocn zdf wzvjfcz gobbvckz{ hcj zdf zfhgdfyghc bhye zdfb hggoyjkcnl{, Zdf wzvjfcz pyfwfczkcn zdf jhzh, ~kllhlwo dh}f zo hcw~fy zdf xvfwzkocw hwefj i{ zdf mhgvlz{ hcj glfhy

    zdf jovizw om zdf mfllo~ wzvjfczw, zdkw ~kll hlwo wdo~ghwf dkw hiklkz{zo kczfyhgz, wdo~ghwf kjfhw, zhef gykzkgkwb, hlwo pyfwfczhzkoc wekllwhcj lhwzl{ gobbvckghzkoc wekllw#

    Hmzfy zdkw jkwgvwwkoc zdf mhgvlz{ wzfpw moy~hyj hcj f}hlvhzf zdfpfymoybhcgf om zdf wzvjfcz, hlwo bfczkoc zdf hyfhw ~dfyf df dhwzo kbpyo}f lhzfy ftplhkc zdf bhzzfy kc bvgd jfzhklw hcj mkckwd ommzdf lfgzvyf#

    Zdkw z{pf om w{wzfb dflpw f}hlvhzf fhgd hcj f}fy{ wzvjfcz kc glhwwhz hc{ nk}fc pokcz om zkbf oc jhkl{ ihwkw, co~ zdf mhgvlz{ jofw cozdhw zo ~hwzf h loz om zkbf gocjvgzkcn pyfwfczhzkocw moy kczfychlw#Zdfwf jhkl{ hgzk}kzkfw ~kll hgz hw h ifcgdbhye moy zdfky kczfychlw5hlwo zdf{ nk}f h pyomfwwkochl zovgd om vpjhzkcn zdf kcmoybhzkoc ocjhkl{ ihwkw hbocn zdf wzvjfczw# Kz bh{ nk}f zdfb zdf wzkbvlhzkoc om~hlekcn kczo h iohyj yoob bffzkcn ~dfyf zdf{ dh}f zo iffxvkppfj ~kzd hll zdf eco~lfjnf hcj kcmoybhzkoc ~dfyf zdkcnwghcz if gobpyobkwfj#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    38/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 7:

    Wo zo pvz kz kc bvgd ifzzfy ~h{ zdf ifcfmkzw jfyk}fj myob zdkww{wzfb ~ovlj if hw vcjfy5

    h# Ifzzfy zfhgdkcn wzhcjhyjwi#Gyfhzfw ifzzfy glhww yoob fc}kyocbfcz hcj gvlzk}hzfw

    wfykovwcfww hbocn wzvjfczwg# Wh}fw zkbf moy kczfychl f}hlvhzkocj# Kzw h goczkcvovw pyogfwwf# Ifgobfw fhwkfy moy zdf mhgvlz{ zo zfhgd hw wzvjfczw gobf

    pyfphyfjm# Wzvjfczw nhkc eco~lfjnf zo kbpyo}f oc }hykovw hwpfgzw

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    39/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 76

    Gdhpzfy 6Gocglvwkoc

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    40/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 7=

    Gocglvwkoc

    jvghzkoc ivkljw zdf bhc wo kz ivkljw zdf chzkoc# Zojh{ ~fglhkb zo if zdf iknnfwz dvbhc yfwovygfw wvpplkfy moy zdf~oylj, ivz hyf ~f gocgfycfj ~dhz xvhlkz{ om dvbhc ghpkzhl

    ~f hyf ivkljkcn hcj moy ~dowf cffjw? ^f wvppl{ ivyfhvgyhzw zozdf no}fycbfcz, womz~hyf fcnkcffyw zo zdf KZ gobphckfw hyovcjzdf ~oylj, dkndl{ phkj bhchnfyw zo zdf bvlzkchzkochlw, ~f wvppl{fcnkcffyw hcj wgkfcgf nyhjvhzfw hw yfwfhygdfyw zo zdf moyfkncvck}fywkzkfw# ^dhz ghpkzhl hyf ~f ivkljkcn moy ovywfl}fw?

    Kcjkh hwpkyfw zo if po~fymvl, kz ~hczw zo plh{ h yolf kc zdfkczfychzkochl gobbvckz{, moy zdhz zo dhppfc, kzw fgocob{ dhw zonyo~ bvlzkmolj hcj moy zdhz zo dhppfc, kz yfxvkyfw h dvnf moygf omfczyfpyfcfvyw ~do govlj zyhcwmoyb kz kczo h chzkoc ~dkgdpyojvgfw, myob zdf ocf ~dkgd ocl{ gocwvbfw# Kcjkh cffjw h dvnfmoygf om kcco}hzoyw ~do govlj bhef kz wflm yflkhcz kc hll ekcjw omwgkfcgfw hcj zfgdcolonkfw# Kcjkh cffjw hyzkwzw ~do govlj bhef kzwgvlzvyf zdf bowz popvlhy kc zdf ~oylj# H gvlzvyf ~dkgd kw coz ocl{

    whlfhilf kzwflm ivz hlwo dflpw kc wfllkcn Kcjkhw pyojvgzw hgyoww zdf~oylj# Kc h cvzwdfll, Kcjkh cffjw Dfcy{ Moyjw, Ikll Nhzfw, ZdobhwHl}h Fjkwocw hcj Bkgdhfl Ahgewocw ioyc hcj fjvghzfj kc Kcjkh#

    Ocf bh{ wh{ ~f dhj mf~# [fw, ~f dhj# B# W# W~hbkchzdhc ~dobhjf Kcjkh wflm yflkhcz kc mooj nyhkcw, Jdkyv Idhk Hbihck ~dopyo}fj h gobboc bhc ghc ifgobf h ikllkochkyf, Jy# ]hyndfwfEvykfc ~do kw zdf mhzdfy om Hbvl bkle bo}fbfcz, Jy# H# P# A#

    Hijvl Ehlhb ~do jhyfj zo ivklj bkwwklfw moy Kcjkh, PvcjkzYh}kwdhcehy ~do kw zdf hbihwwhjoy om zdf Kcjkhc bvwkg zo zdf~oylj# Wvgd pfoplf zdovnd kc wbhll cvbifyw, ~fyf hl~h{w zdfyf#Ivz zdf{ hyf coz zdf pyojvgzw om zdkw fjvghzkoc w{wzfb# Zdkww{wzfb jkj coz zfhgd zdfb do~ zo ifgobf kcco}hzoyw oyfczyfpyfcfvyw oy hyzkwzw# Dhj kz jocf wo, zdf{ ~ovlj dh}f iffcbkllkocw kc cvbifyw# Zdfwf pfoplf ~fyf kcwpkyfj zdfbwfl}fw# Zowobf om zdfb, zdfky fjvghzkoc bh{ dh}f nk}fc zdf zfgdckghl eco~"do~ $zdovnd kz kw dhyjl{ gocgfk}hilf+, ivz coz zdf jyfhb oy zdfkcwpkyhzkoc cffjfj# Kz kw zdf fjvghzkoc ~dkgd wdovlj kcwpkyf ocf zo

    F

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    41/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 7>

    ifgobf wobfzdkcn ocf yfhll{ ~hczw zo# Fjvghzkoc wdovlj bhef{ov myff, wdovlj bhef {ov ftpfykbfcz hcj kz wdovlj bhef {ov hwexvfwzkocw# Vlzkbhzfl{, kz wdovlj bhef {ov yfhlkqf ~dhz {ov hyf#

    [ovcnwzfyw kc Kcjkh, jo coz dh}f zdf myffjob om wflfgzkcn zdfkyghyffy, kz kw whkj# Zdf{ hyf moygfj zo ifgobf fcnkcffyw, jogzoyw,BIHw hcj KHW ommkgfyw, kz kw whkj# [fw, hnyff# Ivz zdhz kw coz zdfpyoilfb# Zdf pyoilfb kw, {ovcnwzfyw kc Kcjkh jo coz dh}f zdf}kwkoc zo zdkce if{ocj# Cfkzdfy zdfky phyfczw, coy zdfkynyhcjphyfczw dhj zdhz }kwkoc# Zdkw kw ~dfyf zdf yooz om zdfpyoilfb kw# Nfcfyhzkocw dh}f nocf zdyovnd h w{wzfb ~dkgd wvgew#Co~ zdf ifhvz{ kw f}fc zdf lh~"bhefyw hcj fjvghzoyw om zojh{w

    Kcjkh hyf pyojvgzw om zdhz hnf olj w{wzfb# Zdhz kw ~d{ co lfww zdhch yf}olvzkoc kw cffjfj kc zdf fjvghzkoc w{wzfb kc Kcjkh#

    Zdhzw zdf yfhwoc ~f ghyykfj oc zdf wvy}f{ kc zdf pyobkcfczgollfnfw ommfykcn pyomfwwkochl govywfw kc zdf Vck}fywkz{ om Pvcf5~dkgd kw zfybfj hw Zdf Otmoyj om Fhwz# Zdf yfwvlzw ~fyfhlhybkcn# ]fy{ mf~ wzvjfczw ~fyf whzkwmkfj ~kzd zdf ~h{ zdfgovywfw hyf yvcckcn5 zdf wzvjfczw zdfbwfl}fw iflkf}f zdhz fjvghzkoc

    phzzfyc cffjw zo yfmoyb# Hw pfy zdfky mffjihge zo ovyxvfwzkocchkyfw ~f dh}f moybvlhzfj zdf w{wzfb om GoczkcvovwF}hlvhzkoc, ~dkgd kw ftplhkcfj kc gdhpzfy :#

    Zdkw gocgfpz kw coz cf~ zo zdf ~oylj5 kzw iffc pyhgzkgfj kc wobfom zdf pyobkcfcz Vck}fywkzkfw hcj gollfnfw kc zdf jf}flopfjgovczykfw om zdf ~oylj zojh{# Zdf gocgfpz ~f jfwkncfj kw cozpyhgzkgfj oc h ~kjfy wghlf kc zdf Vck}fywkzkfw om Kcjkh# Zdkwgocgfpz ~oyew oc h ihwkg kjfolon{ om nooj wzvjfczw"zfhgdfy yhzko#Hw lfww cvbify om wzvjfczw phyzkgkphzfw kc h glhww boyf kcjk}kjvhlhzzfczkoc ghc if phkj zdfc dh}kcn 800 wzvjfczw ~kzd avwz ocfzfhgdfy, ~do ~ovlj dhyjl{ yfbfbify zdf chbfw om fhgd wzvjfcz#

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    42/44

  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    43/44

    Fjvghzkoc Bhzykt om Kcjkh W[IIH IBGG Wzvjfczw Kckzkhzk}f Phnf 7;

    Yfgobbfcjhzkoc moy Mvyzdfy Wzvjkfw

    Zdf yfwfhygd ghc if kckzkhzfj kc vyihc hw ~fll hw yvyhl

    hyfhw om zdf govczy{ zo gollfgz opkckocw om zdf wzvjfczw,zfhgdfyw hcj fjvghzkochl ftpfyzw#

    Zdf jhzh ghc if gollfgzfj myob zdf Pykbhy{ Lf}fl zo zdfDkndfy Fjvghzkoc lf}fl#

    f yfgobbfcj zdhz zdf Gocgfpz om GoczkcvovwF}hlvhzkoc if mollo~fj zdyovnd ovz zdf fjvghzkoc

    w{wzfb hz hc ftpfykbfczhl wzhnf zo wzvj{ zdfjkmmfyfcgf kc zdf hzzkzvjf om wzvjfczw kc zdf glhwwyoobwfwwkocw#

    Zdf ftpfykbfcz yfxvkyfw h dfhlzd{ zkbf om bkckbvb 7boczdw zo wff zdf gdhcnfw#

    Moy mvyzdfy kcmoybhzkoc hcj mffjihge oc zdkw yfpoyz {ov

    bh{ yfhgd vw hz Whyzdhe#jh{hbh@nbhkl#gob oyzd{}k}fe@nbhkl#gob

    mailto:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]:[email protected]
  • 8/7/2019 Education Matrix of India

    44/44

    Ikilkonyhpd{^oylj Jf}flopbfcz Kcjkghzoyw pvilkwdfj i{ Zdf ^oylj

    Ihce#

    Ivwkcfww Zojh{, jhzfj 94zd Hpykl 9009

    Ivwkcfww ^oylj, jhzfj 80zd Avcf 9009

    Ivwkcfww Kcjkh, jhzfj 99cj Avl{ 9009

    Kczfychzkochl [fhy Iooe om Kcjvwzykhl Wzhzkwzkgw,Pvilkwdfj i{ VCKJO

    Ivwkcfww Wzhcjhyj, 6zd Mfiyvhy{ 900>

    Vck}fywkz{ Nyhczw Gobbkwwkoc, Cf~ Jfldk

    Hll Kcjkh Govcgkl moy Zfgdckghl Fjvghzkoc $HKGZF+

    Zyhcwmoybkcn Kcjkh kczo hc Fgocobkg Po~fy hcj hJf}flopfj Chzkoc Eykwdhc Edhcch

    ^kekpfjkh Fcg{glophfjkh#