7/25/2019 Dubravice

1/18

Sveuilite u Zadru

Odjel za arheologiju

Groblja i naselja ranog srednjeg vijeka

Ranosrednjovjekovno groblje u Dubravicama

Seminarski rad

Nastavnik: Doc dr sc !omislav "abijani# Student: $van %inji#

7/25/2019 Dubravice

2/18

Zadar& sijeanj& '()*Uvod

!ema seminarskog rada je ranosrednjovjekovno groblje u Dubravicama Groblje je

+rona,eno sasvim sluajno& uz novu -u+nu ku#u u Dubravicama Seminarski rad #e dati kratki

+regled istra-ivanja koja su se +rovodila od strane arheologa .ibenskog muzeja ZlatkaGunjae u razdoblju /(0tih i 1(0tih godina '( Stolje#a& tekratki uvodni +regled +rijanjih

istra-ivanja koja su se +rovodila na +odruju Dubravica vezana za starija razdoblja

+ra+ovijesti i antike 2regled istra-ivanja +rostora Dubravica kroz +rijanja razdoblja bi trebao

dati jasniju sliku doga,anja koja su zahvatila ire +odruje Dalmacije u razdoblju kasne antike

i dolazak novog slavenskog stanovnitva& odnosno kontinuiteta i diskontinuiteta naseljavanja

na irem skradinskom +odruju koje je uvjetovano izrazito +ovoljnim +olo-ajem u vidu

blizine vode i obradivih +ovrina 2rikaz istra-enog dijela groblja u seminarskom radu #esadr-avati analizu +ogrebnih obiaja inceneracije i inhumacije& te njihovo vremensko

razlikovanje Nadalje #e se na osnovi grobnih +riloga& dati vremenski ras+on u+orabe groblja i

+rema nalazima dati detaljna vremenska razdoblja +ojedinih uko+a 2rikazati #e se razliiti

naini 3ormiranja grobne arhitekture koji nam u radu ne daju smjernice za odre,ivanje

vremenskog razdoblja trajanja +ojedinih uko+a $stra-ivanja Z Gunjae na ovom

ranosrednjovjekovnom groblju dali su va-na saznanja vezana za razdoblje dolaska slavena i

razvoju +ogrebnih obiaja& ali je i otvorilo nova +itanja koja #e u budu#nosti dobiti odgovore

tek novim nalazima sa slinih nekro+ola na +odruju Dalmacije

7/25/2019 Dubravice

3/18

Prostor Dubravica kroz prolost

Selo Dubravice nalazi se * kilometara sjeveroistono od Skradina Selo je smjeteno

na izrazito +lodnom +odruju& gdje se izmjenjuju +lodne obradive +ovrine i bre-uljci koji se

+ru-aju u smjeru sjeveroza+ad jugoistok sve do rijeke 4rke& ovaj krajolik jenastao tektonskim

djelovanjima u davnoj +rolosti Ne+osredna blizina izvora vode i obradivih +ovrina +ru-a

izuzetno +ovoljan +olo-aj za naseljavanje od +ra+ovijesti do danas Ovo geogra3sko obilje-je

je +osebno izra-eno na +otezu zaselaka Dubravice& 2lastovo& 5ratikovci

4ako je ve# s+omenuto zbog izrazito +ovoljnog +olo-aja& ovo +odruje ima

kontinuitet naseljavanja od +ra+ovijesti do danas& a o tome nam svjedoe veliki broj nalaza

+rona,en nakon terenskog rekognosciranja i arheolokih iska+anja koja su +rovedena od

strane arheologaibenskog muzeja na +odruju Dubravica i ireg +rostora skradinskog zale,a

od /(0tih godina +rolog stolje#a do danas Na temelju rezultata rekognosciranja +otvr,eno je

+ostojanje nekoliko gradinskih utvr,enja oko Dubravica& keramiki nalazi iz +olja ve-u se za

mogu#u nekro+olu& a datiraju se u kraj bronanog doba i +rijelaz u -eljezno doba te se

+re+isuju liburnskom stanovnitvu koji su naseljavali +ojedine gradine do dolaska rimljana)

4roz antiku +rostor Dubravica je izrazito dobro naseljen o emu na govore brojni

arheoloki nalazi koji su +rona,eni na irem +rostoru +odruja zaselaka oko DubravicaNe+osredna blizina rimskih munici+ija kao to su Scardon iVarvariasu zasigurno igrali veliku

ulogu naseljavanja Za +rostor o+isan u ovom seminaru je od osobite va-nosti Scardona koja

+ostaje u+ravno sredite conventus iuridicus2za ire +odruje 6iburna i 7a+oda +a tako i

obuhva#a +rostor dananjih Dubravica Da se kroz rimsko doba ovdje dogodio val

naseljavanja +otvr,uju nam arheoloki ostaci antikih villae rusticaeu okolici Dubravica !u

su vjerojatno sauvani ostaci etiri takva gos+odarska kom+leksa na lokacijama 2odvornica&

8ulii#a vinograda& 5o-i#a dragi i 2ris+o 9 sv Roko!emelji za takvo stajalite su velika

koliina arheolokog materijala +rona,ena nakon rekognosciranja na tim lokacijama& a radi se

o ostacima 3ragmenata krovnog crije+a tegula i imbreksa& ali i nalazi hi+okausta i tabula

) ; ;en,ui#& '(((& str '

'$ 2edii#& '(((& str '1

$ 2edii#& '(((& str

7/25/2019 Dubravice

4/18

=u+ljih cigli> koji su bili dio sustava +odnog grijanja?u takvim antikim zdanjima Na

relativno malom +rostoru Dubravica utvr,eno je +ostojanje velikog broja +oljo+rivrednih

zdanja iz rimskog doba te nam i to +otvr,uje naseljavanje Skradinskog agera kroz antiku

Naseljavanje je svakako uvjetovano velikom koliinom izvora vode& +lodne i obradive zemlje

koje su +ogodna za +oljo+rivredu ali i ne+osredna blizina munici+ija S cardona jednog od

va-nijih sredita +rovincije Dalmacije

?$ 2edii#& '(((& str (

7/25/2019 Dubravice

5/18

Dubravice ranosrednjovjekovno groblje

Na +odruju Dubravica se nalazi vie arheolokih lokaliteta iz razdoblja ranog

srednjeg vijeka o kojima su svjedoili mjetani& tu se radi uglavnom o sluajnim nalazima

grobova koji su uniteni dugogodinjom obradom zemlje Groblje koje je tema ovog seminara

otkriveno je sluajno )1/@god Naime& -u+nik 3ra !omislav 5rekalo je odredio da se uredi

okoli oko tek izgra,ene -u+ne crkve i ka+ele& a+rigodom zemljanih radova naiao je na +rve

nalaze i kosti@Nakon +regleda terena od strane arheologa muzeja grada .ibenika izvreno je

+okusno iska+anje Godine )1/* izvedeno je +rvo sustavno arheoloko iska+anje +od

vodstvo Zlatka Gunjaekoje se nastavlja od )1/

7/25/2019 Dubravice

6/18

Slika 1. Dubravice grobljena redove s grobovima s kamenom i drvenom arhitekturom =+rema ;2etrinec& '((1& str )(>

7/25/2019 Dubravice

7/18

Godine )1/&a bila je +rekrivena s

kamenim +oklo+cem slinim kao kod razbijene urne na,ene )1/

7/25/2019 Dubravice

8/18

koritena u razliitim razdobljima te svoje razmiljanje osniva na me,usobnom odnosu oba

groblja 2rema njemu ovdje se ne radi o groblju biritualnog karaktera& a +oetak s+aljivanja i

+olaganja ostataka u urne datira u rani srednji vijek On smatra da je +ostojalo samostalno

+aljevinsko groblje kroz koja je bila odsjeena uko+avanjem

grobne rake kosturnog groba ?)' Slinost je uoena i kod drugih uko+a u za+uni kosturnih

grobova koji su u ne+osrednoj blizini +aljevinskih uko+a 2rona,ena je velika koliina

ugljena& +e+ela& gara& ulomaka keramike i s+aljenih ljudskih kostiju !akvi nalazi su +rema

Gunjai nedvojbeni& tu se radi o ostacima starijih +aljevinskih uko+a koji su uniteni +rilikom

uko+a mla,ih kosturnih)

Bz o+isane +aljevinske uko+e istra-eno je @( kosturnih uko+a& a oni se me,usobnorazlikuju +o materijalu arhitekture groba i dubini uko+a 5rojno najve#u sku+inu ine grobovi

kamene arhitekture koji su duboku uko+ani u zdravicu& na dubini od 1( 9 ))@&

ovdje se +okojnik naje#e +ola-e na zdravicu =slika > Drugi oblik su grobovi ije su bone

strane zidane od vie redova manjeg neobra,enog kamena +ovezanog sa -u#kastom glinom& a

dno groba oblo-eno je kamenim +loama

)*

=slika ?> $znimka je grob ? koji je koji je zidanistom tehnikom no umjesto gline se koristi -buka =slika @>) cara 4onstantina %

4o+ronima =

7/25/2019 Dubravice

9/18

dobro nabijenim slojem -u#kaste gline =slika *> Bz o+isane grobove +rona,eni su i grobovi s

kamenom arhitekturom koji su bili na manjoj dubini =slika & takvih grobova je bilo sve

sku+a )) Bnutar grobova su +rona,eni kosturi bez +riloga na osnovi ega nije izvedena

datacija)/$du#a manja sku+ina istra-enih grobova se izdvaja +o materijalu koji je koriten za

arhitekturu groba& radi se o duboko uko+anim grobovima s drvenom arhitekturom&)1

konstrukcija je u cijelosti izvedena od drveta& takvih grobova je bilo sveuku+no etiri od kojih

se u izdvaja grob '(=slika /> Najznaajniji element su drveni stu+ovi na uglovima groba

koji su zabijeni u zdravicu i slu-ili su za uvr#ivanje drvene o+late koja je izvedena od

debljih +ritesanih dasaka

)/Z Gunjaa& )11@& str )*)

)1Z Gunjaa& )11@& str )*)

'(; 2etrine& '((1& str )(/

7/25/2019 Dubravice

10/18

S obzirom da u ovim grobovima nisu +rona,eni ostaci avala ili metalnih ko+i +omo#u kojih

su se +ojedini drveni elementi s+ajali& Z Gunjaa smatra da su drvene o+late me,usobno bile

Slika 4. Zidani grob od kamena +ovezan saglinom =Z Gunjaa& )11@& str ''/>

Slika 5.Grob ? sa kamenom arhitekturomizvedenom +omo#u -buke =+rema Z Gunjai&)11@& str '/'>

Slika 6. 2oklo+nica +rekrivena slojem gline =+rema ZGunaja& )11@& str '/>

Slika . Raka oblo-ena sa ne+ravilnim kamenim+loama =+rema Z Gunjaa& )11@& str '/)>

7/25/2019 Dubravice

11/18

zaglavljene u tehnici lastavijeg re+a')2oklo+nica ovih grobova je tako,er izvedena debelim

+ritesanim daskama to se +otvrdilo kroz istra-ivanje kada se iznad kostura nailo na sloj

istrunulog drveta 2okojnici u grobovima s drvenom arhitekturom su +olagani izravno na

zdravicu jer se tokom i#enja groba nije nailo na slian sloj istrunulog drveta Ovakav ti+grobova je karakteristian za horizontu +oka+anja s +oganskim obilje-jima Bz

Dubravicedrvene o+late s kojima je oblo-enaraka groba utvr,ene su u nekoliko sluajeva na

lokalitetu Gorica u Stranama''Ovakav nain oblaganja grobnih raki vezuje se za +ogrebne

obiaje Cvara iz razdoblja kraja * i +oetka 1 stolje#a '

Grobni +rilozi su slini i ne razlikuju se me,u inhumacijiskim grobovima s kamenom i

drvenom arhitekturom ;e,u brojnim nalazima se istiu keramike +osude& tri okova drvenih

vedrica za vodu& tri -eljezna kresiva& -eljezni vrh strelice& dva kremena& +ravilno rezanikomad mramora& keramiki +rljen& ostaci ko-ne torbice& bronana +ojasna ko+a& jedan zlatni

i dva bronana novi#a Bz u+orabne +redmete u grobovima je +rona,en i nakit& etiri

srebrene i dvije +ozla#ene naunice -minjskog ti+a& srebreni +rsten& dvije ogrlice Najvie ima

')Z Gunjaa& )11@& str )*)

''; 2etrinec& '((1& str )(/

'Z Gunjaa& )11@& str )*?

Slika !.Grob sa drvenom arhitekturom =+remaZ Gunjaa& )11@& str '/?>

Slika ".2litko uko+an grob sa kamenomarhitekturom =+rema Z Gunjaa& )11@& st'/>

7/25/2019 Dubravice

12/18

keramikih +osuda& odnosno lonaca koji su +rilo-eni unutar grobova u +redjelu glave ili

sto+ala +okojnika& ali su tokom istra-ivanja i +rona,eni izvan grobova i to na +oklo+nicama

Sveuku+no je +rona,eno '< keramikih lonaca od kojih je manji broj bio ukraen =slika ))>

urezanim motivima& dokje ostatak bio neukraen=slika 1>& a iznimku +redstavlja jedan lonac s

urezanim znakom =slika )(>'?Najbrojniji nalazi na groblju u Dubravicama uz keramike

+osude su -eljezni no-evi od kojih je +rona,eno uku+no )/ komada Aeljezni no-evi su

naje#i +rilog u horizontu s +oganskim znaajkama +oka+anja 7avljaju se u grobovima oba

s+ola& veliine od /9)@ cm standardnog ti+a ravnoga hr+tai +rema vrhu blago +ovijenog

sjeiva s trnom za nasad drvene drke =slika )'>'@ Dva no-a se izdvajaju +rema veliini i

obliku te Z Gunjaa navodi da je tu rije o bojnim no-evima'* 2rema ; 2etrinec bojni

no-evi +ri+adaju vojnoj o+remi +jeadije ili konjanitva& iako je veliki broj ovih no-eva u

'?Z Gunjaa& '(((& str ?*

'@; 2etrinec& '((1& str )

7/25/2019 Dubravice

13/18

3unkciji oru,a& nalazimo ih u mukim grobovima& gotovi svi +ri+adaju istom ti+u ravnog

hrbata i +ovijenog sjeiva te su du-i od '( cm'

Slika $.Neukraeni keramiki lonci =+rema Z Gunjaa& str '/?>

7/25/2019 Dubravice

14/18

Za datiranje grobova najva-niji nalazi su naunice Z Gunjaa s+ominje srebrenu naunicu

zvjezdolikog ti+a =slika )> +rona,enu zajedno sa S kariicom u grobu )@'/& analogiju nalazi u

slinom +aru bizantskih zvjezdolikih naunica koje su +rona,ene u Golubi#u kod 4nina&

+rema kojima +oetak inhumacije u Dubravicama stavlja najkasnije u +oetak / stolje#a'1& uz

+ronalazak naunica Aminjskog ti+a od +ozla#enog srebra& odnosno naunica s nasu+rotno

+ostavljenim srcolikim ukrasima(on smatra da je +oka+anje ovdje trajalo sve do u 1 stolje#e

Srcoliki ukrasinaunica Aminjskog ti+aizvedeni su od -ice i +odijeljeni -icom +o sredini& navrhovima imaju jedno ili vie ka+ljiastih zrna =slika )?>)Ovaj +ar naunica +rona,en je u

grobu )) na sjevernom +odruju groblja Z Gunjaa +rema nalazima ovaj grob +re+isuje u

jedini starohrvatski grob na groblju Dubravice'&stavlja ga u razdoblje 1 9 )( st& naunice su

+rona,ene uz glavu s lijeve i desne strane +okojnice $zra,ene su runo to se mo-e

+re+oznati +o ne+ravilnom obliku izrade& od nekvalitetnog srebra sa ouvanom +ozlatom

$ako su se do nedavno ove naunice vezale za $stru =5uzet i Aminj> sve je e#a +ojavu na

grobljima u Dalmaciji ranog srednjeg vijeka Bz

nalaz u Dubravicama +rona,eni su jo na grobljima u 4ai#u& 5iljanima Donjim& .ematoriji u

Gornjem Danilu& Ostrovici kod 5ribira& svCsela u Ninu B grobu )) +rona,ena su i tri

+rstena te ogrlica izra,ena od +robuenog rimskog kasnoantikog novca& ruba staklene +osude

i +loice od bronanog lima =slika )@>?

'/A 4rnevi#& )11/& str '(

7/25/2019 Dubravice

15/18

Gunjaa se svom lanku@ oslanja na radove 5 ;arui# koji se najvie bavio -minjskim

naunicama* On se sla-e sa stavom ;arui#a da se te naunice ti+oloki +ove-u u sku+inu

mediteransko0bizantskih naunica koje se na osnovi +rona,enog 3ranakog novca 6otara $

=/?( 9 //@> datiraju u +osljednju etvrtinu 1 st te bi na osnovu toga nalazi iz $stre dali vrsti

oslonac za datiranje naunica ovog ti+a u Dubravicama 5 ;arui# je ustvrdio da je ovdje

rije o naunicamakoje su nastale +o bizantskom uzoru&nastalom u tradiciji izrade

novo+ridolog stanovnitva na ove +rostore te da se u $stri +ojavljuju nakon avarsko 9

3ranakog rata

Slika 1".Zlatnisoliduscara 4onstantina % 4o+ronima =+rema ; 2etrinec&'((1& str )1

Slika 16.Brna koja je unitena izradom groba ?=+rema Z Gunja& )11@& str '/(>

7/25/2019 Dubravice

16/18

Zanimljivost +redstavlja i grob

7/25/2019 Dubravice

17/18

Daljnju u+orabu groblja kroz cijelo / st dokazuje nalazom zlatnika 4onstantina %

4o+ronima i sina 6ava =

7/25/2019 Dubravice

18/18

'iteratura

Gunjaa Z& )11@& Groblje u Dubravicama kod Skradina i druga groblja /01 stolje#a u

Dalmaciji&Etnogeneza Hrvata& Zagreb

4rnevi# A& )11/& Srednjovijekovna arheoloka nalazita na ibenskom +odruju&Podrujeibenske upanije od pretpovijesti do srednjega vijeka, Izdanja H!"a #$, Zagreb

2etrinec ;& '((1& %roblja od $& do ##& stolje'a na podruju ranosrednjovjekovne Hrvatske

drave, S+lit

Gunjaa Z& 2edii# $& ;e,ui# ;&(upa !ubravice u prostoru i vre)enu* zbornik radova u

prigodi +& obljetnice osnutka (upe !ubravice& S+lit& '(((