![Page 1: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/1.jpg)
Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu na których
opiera się religia
Łukasz Budzicz
![Page 2: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/2.jpg)
![Page 3: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/3.jpg)
![Page 4: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/4.jpg)
![Page 5: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/7.jpg)
• 2008: Cognitive Science of Religion
• 2011: Evolutionary Approaches to the Study of Religion
![Page 8: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/8.jpg)
![Page 9: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/9.jpg)
Ważne (lub ciekawe) artykułyAtran, S., Norenzayan A. (2004). Religion's evolutionary landscape: Counterintuition,
commitment, compassion, communion. Behavioral and Brain Sciences, 27, 713-730.Rossano, M. (2006). The Religious Mind and the Evolution of Religion. Review of General
Psychology, 10(4), 346–364. Bloom, P. (2012). Religion, morality, evolution. Annual Review of Psychology, 63, 179-199. Schloss, J. P., Murray, M. J. (2011). Evolutionary accounts of belief in supernatural
punishment: a critical review. Religion, Brain & Behavior, 1, 46-99.Barrett, J. L., Lanman, J. A. (2008). The science of religious beliefs. Religion, 38(2), 109–124.
doi:10.1016/j.religion.2008.01.007Gervais, W. M., Willard, A. K., Norenzayan, A., Henrich, J. (2011). The Cultural Transmission
of Faith. Why innate intuitions are necessary, but insufficient, to explain religious belief. Religion, 41(3), 389–410. doi:10.1080/0048721X.2011.604510
Sosis, R., C. Alcorta. (2003). Signaling, Solidarity, and the Sacred: The Evolution of Religious Behavior. Evolutionary Anthropology, 12, 264–274.
Pyysiäinen, I., Hauser, M. (2010). The Origins of Religion: Evolved Adaptation or By-product? Trends in Cognitive Sciences, 14, 104–109.
Boyer, P. (2003). Religious Thought and Behaviour as By-products of Brain Function. Trends in Cognitive Sciences, 7, 119–124.
Boyer, P., P. Lienard. (2006). Why Ritualized Behavior? Precaution Systems and Action-parsing in Developmental, Pathological and Cultural Rituals. Behavioral and Brain Sciences, 29, 1–56.
Barrett, J.L. (2000). Exploring the Natural Foundations of Religious Belief. Trends in Cognitive Science, 4, 29–34.
![Page 10: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/10.jpg)
Cechy religii, które nie są uniwersalne
• Moralizowanie– Roes, F. L., & Raymond, M. (2003). Belief in moralizing gods. Evolution and Human
Behavior, 24(2), 126–135.
• Wyjaśnianie
• Kojenie lęku egzystencjalnego– Phelps, A. C., Maciejewski, P. K., Nilsson, M., Balboni, T. A., Wright, A. A., Paulk, M. E., …
Block, S. D. (2009). Religious coping and use of intensive life-prolonging care near death in patients with advanced cancer. JAMA: the journal of the American Medical Association, 301(11), 1140–1147.
![Page 11: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/11.jpg)
O co chodzi w religii?
• Zbiór twierdzeń, dotyczący nadprzyrodzonych intencjonalnych bytów, ich historii i wzajemnych powiązań
• O interakcje z tymi bytami, szczególnie takie interakcje, które są istotne z punktu widzenia dostosowania (szczególnie leczenie)
• Interakcje są realizowane szczególnie poprzez rytuały
![Page 12: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/12.jpg)
Mechanizmy poznawcze eksploatowane przez religie
• Przeczulony mechanizm wykrywania bytów intencjonalnych
• Myślenie teleologiczne
• Intuicyjny dualizm
![Page 13: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/13.jpg)
Mechanizm wykrywania bytów intencjonalnych
ang. (Hyperactive) Agency Detection Device
![Page 14: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/14.jpg)
![Page 15: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/15.jpg)
Mechanizm wykrywania działania bytów intencjonalnych
OK koszt niewielki
!!!!! (bycie zjedzonym) OK
RZECZYWISTOŚĆ
REPREZENTACJA
UMYSŁOWA
![Page 16: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/16.jpg)
Teoria zarządzania błędami (Error Management Theory)
• Przykłady:– looming effect– awersja do jedzenia– przecenianie zainteresowania seksualnego u osób płci
przeciwnej (mężczyźni) lub sceptycyzm co do poziomu zaangażowania emocjonalnego u osób płci przeciwnej (kobiety)
• Haselton, M. G., & Nettle, D. (2006). The Paranoid Optimist: An Integrative Evolutionary Model of Cognitive Biases. Personality and Social Psychology Review, 10(1), 47–66. doi:10.1207/s15327957pspr1001_3
![Page 17: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/17.jpg)
Mechanizm wykrywania działania bytów intencjonalnych
OKBycie uważanym za paranoika
!!!!!
Zignorowanie realnego
zagrożenia
OK
RZECZYWISTOŚĆ
REPREZENTACJA
UMYSŁOWA
![Page 18: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/18.jpg)
Mechanizm wykrywania działania bytów intencjonalnych
• Morewedge, C. K. (2009). Negativity bias in attribution of external agency. Journal of Experimental Psychology: General, 138(4), 535.
• Negatywne zdarzenia były częściej uznawane za przejaw działalności innych ludzi
![Page 19: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/20.jpg)
Myślenie teleologiczne
![Page 21: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/21.jpg)
Pytanie: dlaczego istnieje młotek?
![Page 22: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/22.jpg)
Pytanie: dlaczego istnieją chmury?
![Page 23: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/23.jpg)
Myślenie teleologiczne u dorosłych
• Kelemen, D., & Rosset, E. (2009). The human function compunction: Teleological explanation in adults. Cognition, 111(1), 138-143.
• Twierdzenia teleologiczne np.– Słońce emituje światło, żeby rośliny mogły wzrastać– Mchy porastają skały, żeby zatrzymać erozje gleb– Ziemia ma warstwę ozonową, żeby zatrzymać promieniowanie
UV
• Twierdzenia kontrolne np.– Zebry mają paski, bo jedzą węgiel– Chleb rośnie, bo zawiera drożdże
![Page 24: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/24.jpg)
Myślenie teleologiczne u dorosłych
• Kelemen, D., & Rosset, E. (2009). The human function compunction: Teleological explanation in adults. Cognition, 111(1), 138-143.
• Wyniki• Twierdzenia kontrolne:
– Brak ograniczeń czasowych: 91 % poprawnych
– Średnia ilość czasu: 93 % poprawnych
– Mało czasu: 94 % poprawnych
• Twierdzenia teleologiczne:– Brak ograniczeń czasowych: 29 % odpowiedzi „tak” (35 %)
– Średnia ilość czasu: 36 % odpowiedzi „tak” (41 %)
– Mało czasu: 47 % odpowiedzi „tak” (51 %)
![Page 25: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/25.jpg)
Myślenie teleologiczne u dzieci• Kelemen, D., & DiYanni, C. (2005). Intuitions about origins: Purpose and intelligent
design in children’s reasoning about nature. Journal of Cognition and Development, 6(1), 3–31.
• Dlaczego pojawiły się pierwsze rzeki?– Pierwsze rzeki pojawiły się, ponieważ wielkie bloki śniegu stopniały i
stworzyły wiele wody.
– Pierwsze rzeki pojawiły się, żeby ryby i krokodyle miały, gdzie żyć.
• Dlaczego pojawiły się pierwsze ptaki?– Pierwsze ptaki pojawiły się, ponieważ zwierzęta żyjące na lądzie
rozwinęły skrzydła i zaczęły latać.
– Pierwsze ptaki pojawiły się, żeby zjadały robaki i owady, żeby nie było ich zbyt wiele
![Page 26: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/26.jpg)
Myślenie teleologiczne u dzieci
• Kelemen, D., & DiYanni, C. (2005). Intuitions about origins: Purpose and intelligent design in children’s reasoning about nature. Journal of Cognition and Development, 6(1), 3–31.
![Page 27: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/27.jpg)
Myślenie teleologiczne u dzieci
• Kelemen, D., & DiYanni, C. (2005). Intuitions about origins: Purpose and intelligent design in children’s reasoning about nature. Journal of Cognition and Development, 6(1), 3–31.
![Page 28: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/28.jpg)
Myślenie teleologiczne u dzieci
• Evans, E. (2001). Cognitive and contextual factors in the emergence of diverse belief systems: Creation versus evolution. Cognitive
Psychology, 42(3), 217-266.
• Skąd wzięły się zwierzęta:
• 5-7 letnie dzieci: kreacjonizm lub spotaniczne pojawienie się
• 8-10 letnie dzieci: kreacjonizm
• Starsze dzieci i dorośli: w zależności od światopoglądu grupy społecznej
![Page 29: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/29.jpg)
![Page 30: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/30.jpg)
![Page 31: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/31.jpg)
![Page 32: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/32.jpg)
Sens adaptacyjny?
• Silna tendencja do myślenia o artefaktach w kategoriach celowości
• Myślenie o pochodzeniu i ogólnej celowości istnienia zwierząt lub naturalnych obiektów nieożywionych nie ma istotnego adaptacyjnego znaczenia
• Myślenie o pochodzeniu w/w zostało „zaadoptowane” przez moduł myślenia o artefaktach
![Page 33: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/33.jpg)
Argument o zegarmistrzu
![Page 34: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/34.jpg)
Intuicyjny dualizm
![Page 35: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/35.jpg)
Dualizm
• „duchy przodków wędrują po świecie”
• „dusze po śmierci przenoszą się z jednego ciała do drugiego”
• „dusze po śmierci przenoszą się do innego świata”
• szeroko rozpowszechniony koncept kulturowy ducha
za: Boyer, P. (2001). Religion explained. The evolutionary origins of religious thought. New York: Basics Books.
![Page 36: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/36.jpg)
Kuhlmeier, V., Bloom, P., Wynn, K. (2004). Do 5-
month-old infants see humans as
material objects? Cognition, 94,
95–103.
![Page 37: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/37.jpg)
Kuhlmeier, V., Bloom, P., Wynn, K. (2004). Do 5-
month-old infants see humans as
material objects? Cognition, 94, 95–
103.
![Page 38: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/38.jpg)
Bering, J.M., Bjorklund, D.F. (2004). The natural emergence of afterlife reasoning as a developmental regularity. Developmental Psychology, 40, 217–233.
![Page 39: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/39.jpg)
Bering, J.M., Bjorklund, D.F. (2004). The natural emergence of afterlife reasoning as a developmental regularity. Developmental Psychology, 40, 217–233.
![Page 40: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/40.jpg)
Bering, J. M. (2002). Intuitive conceptions of dead agents’ minds: The natural foundations of afterlife beliefs as phenomenological boundary.
Journal of Cognition and Culture, 2, 263–308.
![Page 41: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/41.jpg)
Bering, J. M. (2002). Intuitive conceptions of dead agents’ minds: The natural foundations of afterlife beliefs as phenomenological boundary.
Journal of Cognition and Culture, 2, 263–308.
![Page 42: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/42.jpg)
Sens adaptacyjny
• Teoria umysłu jest modułem operującym niezależnie od czysto fizycznej percepcji zachowania.
• Teoria symulacji mentalnych zakłada, że najtrudniej jest wyobrażać sobie brak tych procesów, które towarzyszą nam zawsze, a najłatwiej tych, których czasami nie doświadczamy.
![Page 43: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/43.jpg)
Inne moduły ludzkiego umysłu eksploatowane przez religię
![Page 44: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/44.jpg)
Nadmierne naśladowanie• Horner, V., Whiten, A. (2005).
Causal knowledge and imitation/emulation switching in chimpanzees (Pan troglodytes) and children (Homo sapiens). Animal Cognition, 8, 164–181.
• Whiten, A., McGuigan, N., Marshall-Pescini, S., & Hopper, L. M. (2009). Emulation, imitation, over-imitation and the scope of culture for child and chimpanzee. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 364(1528), 2417–2428.
![Page 45: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/45.jpg)
Lepsza transmisja treści społecznych
• Mesoudi, A., Whiten, A. Dunbar, R. (2006) A bias for social information in human cultural transmission. British Journal of Psychology 97(3), 405-423
![Page 46: Wyewoluowane moduły ludzkiego umysłu, na których opiera się religia](https://reader033.vdocuments.us/reader033/viewer/2022052619/55637e3cd8b42a20358b4c7e/html5/thumbnails/46.jpg)