Download - Transport Rules 2054 1
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 1
;jf/L tyf oftfoft Joj:yf;jf/L tyf oftfoft Joj:yf;jf/L tyf oftfoft Joj:yf;jf/L tyf oftfoft Joj:yf lgodfjnL, @)%$lgodfjnL, @)%$lgodfjnL, @)%$lgodfjnL, @)%$
g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)%$.#.!@
;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg;+zf]wg
!= ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL,
@)^! @)^!.^.&
@= ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf -bf];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL,
@)^^ @)^^.%.!&
#= ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf -t];|f] ;+zf]wg_ lgodfjnL,
@)^^☺ @)^&.!.@&
;jf/L tyf oftfoft Joj:yf P]g, @)$( sf] bkmf !&( n] lbPsf] clwsf/ k|of]u
u/L g]kfn ;/sf/n] b]xfosf lgodx¿ agfPsf] 5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ! ! ! !
k|f/lDesk|f/lDesk|f/lDesk|f/lDes
!=!=!=!= ;+l;+l;+l;+lIfIfIfIfKt gfd / k|f/DeKt gfd / k|f/DeKt gfd / k|f/DeKt gfd / k|f/De M -!_ oL lgodx¿sf] gfd æ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf
lgodfjnL, @)%$Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] lgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=@=@=@= kl/efiffkl/efiffkl/efiffkl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf]{ cy{ gnfu]df o; lgodfjnLdf,–
-s_ æP]gÆ eGgfn] ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf P]g, @)$( ;Demg' k5{ .
-v_ æsfof{noÆ eGgfn] oftfoft Joj:yf sfof{no ;Demg' k5{ .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– @ @ @ @
;jf/L btf{ ;DaGwL Joj:yf;jf/L btf{ ;DaGwL Joj:yf;jf/L btf{ ;DaGwL Joj:yf;jf/L btf{ ;DaGwL Joj:yf
#=#=#=#= ;jf/Lsf] k|j]z btf{;jf/Lsf] k|j]z btf{;jf/Lsf] k|j]z btf{;jf/Lsf] k|j]z btf{ M -!_ ljb]zaf6 k}7f/L u/]sf] k|To]s ;jf/L g]kfndf k|j]z
u/]kl5 ;jf/L wgLn] k|j]z ug]{ :yfgdf /x]sf] k|x/L sfof{nodf P]gsf] bkmf !#
adf]lhd k|j]z btf{sf] nflu cg';"rL–! adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
☺ ldlt @)^&.$.! ut]af6 nfu" x'g] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 2
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf ;DalGwt k|x/L
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfnfO{ P]g tyf o; lgodfjnLdf
plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL To:tf] ;jf/Lsf] k|j]z btf{ u/L ;DalGwt
;jf/L wgLnfO{ cg';"rL–@ adf]lhdsf] 9fFrfdf ;jf/L k|j]z btf{sf] lg:;f lbg'kg]{5 .
$=$=$=$= ;jf/L btf{;jf/L btf{;jf/L btf{;jf/L btf{ M -!_ P]gsf] bkmf !$ adf]lhd btf{ u/fpg' kg]{ ;jf/L btf{ u/fpFbf
P]gsf] bkmf !% df plNnlvt sfuhftsf] cltl/Qm b]xfo adf]lhdsf] sfuhft tyf
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt ;jf/L btf{ u/fpg rfx]sf] sfof{nodf cg';"rL–
$ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 M–
-s_ ljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L k}7f/L u/]sf] eP pQm btf{
k|df0fkqsf] k|ltlnlk,
-v_ lgod # adf]lhdsf] k|j]z btf{ ;Ssn lg:;f,
-u_ ;jf/L wgL cfkm}F pkl:yt geO{ c¿ s;}nfO{ k7fPsf] eP
;f]sf] clVtof/gfdf .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf sfof{non] To:tf] b/vf:tsf]
;DaGwdf cfjZos hfFra'em u/L P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL sfof{nodf /flvPsf] cg';"rL–% adf]lhdsf] ;jf/L btf{
lstfadf ;jf/L btf{ u/L b/vf:tjfnfnfO{ btf{sf] k|df0fkq lbg'kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd btf{ ePsf] ;jf/Lsf] wgLnfO{ sfof{non]
cg';"rL–^ df pNn]v eP adf]lhd �cIf/ / cÍ ;lxtsf] gDa/ Kn]6 ;+s]t lbg]5 .
;jf/L wgLn] o:tf] gDa/ Kn]6, ;+s]t ;DalGwt ;jf/Ldf k|i6 ¿kdf b]Vg ;lsg]
u/L /fVg' kg]{5 .
�-$_ pklgod -#_ adf]lhdsf] gDa/ Kn]6 ODaf]:8 ul/Psf] x'g' kg]{5 .
:k:k:k:kiiii6Ls/0fM6Ls/0fM6Ls/0fM6Ls/0fM pklgod -$_ sf] k|of]hgsf] nflu …ODaf]:8Ú eGgfn] …wft'sf]
Kn]6df ljB'tLo tyf oflGqs dfWodåf/f cIf/ / cÍ p7\g] u/L n]lvg] sfd ;Demg'
k5{ .Ú
%=%=%=%= ;jf/Lsf] c:yfoL btf{;jf/Lsf] c:yfoL btf{;jf/Lsf] c:yfoL btf{;jf/Lsf] c:yfoL btf{ M P]gsf] bkmf !( df plNnlvt cj:yf k/L s'g} ;jf/Lsf]
c:yfoL btf{ ug'{ k/]df ;DalGwt ;jf/L wgLn] cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt
� t];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . � t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 3
;jf/L btf{ u/fpg rfx]sf] sfof{nodf cg';"rL–& adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t
lbg'kg]{5 .
^=^=^=^= ;jf/Lsf] ;;jf/Lsf] ;;jf/Lsf] ;;jf/Lsf] ;????jf btf{jf btf{jf btf{jf btf{ M -!_ Ps If]qdf btf{ ePsf] ;jf/L csf]{ If]qdf rnfpg' k/]df
;jf/Lsf] wgLn] ;fljsdf btf{ eO/x]sf] sfof{noaf6 ;?jf btf{sf] ;xdltkq k|fKt
u/L To:tf] ;xdlt k|fKt u/]sf] ldltn] k}+tL; lbgleq xfn btf{ u/fpg rfx]sf]
sfof{nodf P]gsf] bkmf @& adf]lhd cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt cg';"rL–*
adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] b/vf:tsf] ;DaGwdf
sfof{non] P]gsf] bkmf @# adf]lhd lgwf{l/t dfkb08sf] cwLgdf /xL cfjZos
hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd ;jf/Lsf] ;?jf btf{ ug{ pko'Qm b]v]df
P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL ;?jf btf{
ug{ ;Sg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd ;jf/Lsf] ;?jf btf{ u/]sf]df sfof{non] To;sf]
hfgsf/L ;fljsdf ;jf/L btf{ eO/x]sf] sfof{nonfO{ lbg'kg]{5 / To:tf] hfgsf/L
k|fKt x'g cfPdf ;DalGwt sfof{non] klg ;fljs btf{sf] nut s§f ug'{kg]{5 .
&=&=&=&= ljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L rnfpg] cg'dltkq ;DaGwdfljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L rnfpg] cg'dltkq ;DaGwdfljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L rnfpg] cg'dltkq ;DaGwdfljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L rnfpg] cg'dltkq ;DaGwdf M -!_ ljb]zdf btf{
ePsf] ;jf/L P]gsf] bkmf #) adf]lhd g]kfndf rnfpg] cg'dltkq lng rfxg]
JolQmn] cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt sfof{nodf cg';"rL–( adf]lhdsf]
9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non]
cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd cg'dltkq lbg pko'Qm b]v]df
P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL cg';"rL–!)
adf]lhdsf] 9fFrfdf cg'dltkq lbg ;Sg]5 .
*=*=*=*= btf{sf] k|df0fkbtf{sf] k|df0fkbtf{sf] k|df0fkbtf{sf] k|df0fkq gjLs/0fq gjLs/0fq gjLs/0fq gjLs/0f M -!_ P]gsf] bkmf #! adf]lhd btf{sf] k|df0fkq gjLs/0f
u/fpg rfx]df cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt s'g} sfof{nodf cg';"rL–!!
adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] ;jf/Lsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos k|fljlws hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd btf{sf]
k|df0fkq gjLs/0f ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL btf{sf] k|df0fkq gjLs/0f ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 4
-#_ pklgod -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg b]xfo adf]lhdsf
;jf/Lsf] btf{ k|df0fkqsf] gjLs/0f z'? btf{ ug]{ sfof{non] dfq gjLs/0f ug]{5 M–
-s_ s'6g}lts ;jf/Lsf] ¿kdf btf{ ePsf,
-v_ s'6g}lts ;'ljwf k|fKt JolQmx¿sf] gfddf btf{ ePsf,
-u_ c:yfoL btf{ ePsf .
-$_ Pp6f sfof{noaf6 lbOPsf] btf{sf] k|df0fkq csf]{ sfof{noaf6 gjLs/0f
ul/Psf]df To;/L gjLs/0f ug]{ sfof{non] oyf;So l56f] ;f] s'/fsf] hfgsf/L
To:tf] ;jf/L btf{ ug]{ sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 / To:tf] hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf
;jf/L btf{ ePsf] sfof{non] klg To:tf] ;jf/Lsf] btf{sf] k|df0fkq gjLs/0f ePsf]
Joxf]/f cg';"rL–% adf]lhdsf] ;jf/L btf{ lstfadf hgfpg' kg]{5 .
(=(=(=(= ;jf/Lsf] gfd;f/L;jf/Lsf] gfd;f/L;jf/Lsf] gfd;f/L;jf/Lsf] gfd;f/L M -!_ s'g} JolQmsf] gfddf btf{ ePsf] ;jf/L cGo s'g} JolQmsf]
gfddf gfd;f/L u/fpg rfx]df ;DalGwt ;jf/L wgLn] To:tf] ;jf/L btf{ ePsf]
sfof{nodf P]gsf] bkmf #& sf] pkbkmf -!_ df pNn]v eP adf]lhdsf sfuhft tyf
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt cg';"rL–!@ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t
lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] b/vf:tsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd ;jf/Lsf] gfd;f/L
ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf]
cwLgdf /xL ;jf/Lsf] gfd;f/L u/L lbg]5 .
!)=!)=!)=!)= ;jf/L wgLsf] d[To' ePsf] ;jf/Lsf] gfd;f/L;jf/L wgLsf] d[To' ePsf] ;jf/Lsf] gfd;f/L;jf/L wgLsf] d[To' ePsf] ;jf/Lsf] gfd;f/L;jf/L wgLsf] d[To' ePsf] ;jf/Lsf] gfd;f/L M -!_ btf{ ePsf] s'g} ;jf/Lsf]
wgLsf] d[To' eO{ To:tf] ;jf/L wgLsf] k|rlnt sfg"g adf]lhdsf] xsjfnfn] ;f]
;jf/L cfˆgf] gfddf gfd;f/L ug{ rfx]df P]gsf] bkmf #& sf] pkbkmf -@_ df pNn]v
eP adf]lhdsf sfuhft tyf cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt To:tf] ;jf/L btf{
ePsf] sfof{nodf cg';"rL–!# adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] b/vf:tsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd ;jf/Lsf] gfd;f/L
ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf]
cwLgdf /xL gfd;f/L u/L lbg]5 .
!!=!!=!!=!!= ;jf/L gfd;f/L gul/g;jf/L gfd;f/L gul/g;jf/L gfd;f/L gul/g;jf/L gfd;f/L gul/g] M lgod ( / !) df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g}
JolQmsf] gfddf btf{ /x]sf] ;jf/L b'3{6gf jf cGo s'g} sf/0faf6 IftLu|:t eO{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 5
To:tf] ;jf/Lsf] O{lGhg / r]l;; b'a} ljlu|O{ sfd gnfUg] cj:yfsf] /x]5 eg] To:tf]
;jf/L cGo s'g} JolQmsf] gfddf gfd;f/L ul/g] 5}g .
!@=!@=!@=!@= ;jf/L pks/0fsf] kl/jt{g;jf/L pks/0fsf] kl/jt{g;jf/L pks/0fsf] kl/jt{g;jf/L pks/0fsf] kl/jt{g M -!_ ;jf/L wgLn] P]gsf] bkmf #( adf]lhd ;jf/Lsf]
/Ë, l;6 ;+Vof, :j¿k, OlGhg jf r]l;; kl/jt{g u/fpg rfx]df To;/L kl/jt{g
ug{ :jLs[ltsf] nflu To:tf] ;jf/L btf{ ePsf] sfof{nodf cg';"rL–!$ adf]lhdsf]
9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] ;jf/Lsf] ;DaGwdf
sfof{non] ;DalGwt k|fljlwsaf6 cfjZos hfFra'em u/fO b/vf:tjfnfsf] dfu
adf]lhd ;jf/Lsf] /Ë, l;6 ;+Vof, :j¿k, OlGhg jf r]l;; kl/jt{g ug{ pko'tm
b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL
;jf/Lsf] /Ë, l;6 ;+Vof, :j¿k, OlGhg jf r]l;; kl/jt{g ug{ :jLs[lt lbg ;Sg]5 .
!#=!#=!#=!#= btf{sf] k|df0fkq vf/]hLbtf{sf] k|df0fkq vf/]hLbtf{sf] k|df0fkq vf/]hLbtf{sf] k|df0fkq vf/]hL M -!_ P]gsf] bkmf $! df plNnlvt sf/0f k/L s'g}
;jf/Lsf] wgLn] To:tf] ;jf/Lsf] btf{sf] k|df0fkq vf/]h u/fpg rfx]df To:tf] ;jf/L
btf{ ePsf] sfof{nodf cg';"rL–!% adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] ;jf/Lsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd btf{sf] k|df0fkq
vf/]h ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf]
cwLgdf /xL btf{sf] k|df0fkq vf/]h u/L ;f] sf] Joxf]/f btf{ lstfadf hgfO{ To:tf]
;jf/Lsf] nut s§f ug'{kg]{5 .
!$=!$=!$=!$= btf{sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlkbtf{sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlkbtf{sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlkbtf{sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk M -!_ P]gsf] bkmf $# df plNnlvt cj:yf k/L s'g}
;jf/Lsf] btf{sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk cfjZos k/]df ;DalGwt ;jf/L wgLn]
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt To:tf] ;jf/L btf{sf] k|df0fkq lbg] sfof{nodf
cg';"rL–!^ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] b/vf:tsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd btf{sf] k|df0fkqsf]
k|ltlnlk lbg cfjZos b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL btf{sf] k|df0fkqsf] k|ltlnlk lbg'kg]{5 / To;sf] ;"rgf
;DalGwt k|x/L sfof{nonfO{ lbg'kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 6
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– # # # #
;fj{hlgs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf ;fj{hlgs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf ;fj{hlgs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf ;fj{hlgs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf IfIfIfIfdtfdtfdtfdtf
!%=!%=!%=!%= ofqLjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf ofqLjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf ofqLjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf ofqLjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, :t/ tyf IfIfIfIfdtfdtfdtfdtf M ofqLjfxs ;jf/Lsf] :t/ tyf
Ifdtf b]xfo adf]lhdsf] x'g]5 M–
-s_ a; M rfns ;lxt @^ b]lv %^ hgf;Dd ofqL /fVg ;Sg] l;6 ;+Vof
ePsf],
-v_ ldlga; M rfns ;lxt !% b]lv @% hgf;Dd ofqL /fVg ;Sg] l;6 ;+Vof
ePsf],
-u_ hLk, Eofg, lksck / dfO{j|mf] a; M rfns ;lxt a9Ldf !$ hgf;Dd ofqL
/fVg ;Sg] l;6 ;+Vof ePsf],
-3_ sf/ / 6\ofS;L M rfns ;lxt a9Ldf % hgf;Dd ofqL /fVg ;Sg] l;6
;+Vof ePsf],
-ª_ 6]Dkf] M rfns ;lxt a9Ldf $ hgf;Dd ofq' /fVg ;Sg] l;6 ;+Vof ePsf]
ld6/ hl8t 6]Dkf] / ;f] afx]s ld6/ h8fg gePsf] a9Ldf !# l;6 ;+Vof
ePsf] cGo 6]Dkf],
-r_ df]6/ ;fO{sn, :s"6/ / ;g ;fO{g M rfns ;lxt a9Ldf @ hgf;Dd ofqL
/fVg ;Sg] l;6 ;+Vof ePsf] .
!^=!^=!^=!^= dfnjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, tyf dfnjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, tyf dfnjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, tyf dfnjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f, tyf IfIfIfIfdtfdtfdtfdtf M dfnjfxs ;jf/Lsf] juL{s/0f tyf
To;sf] Ifdtf b]xfo adf]lhdsf] x'g]5 M–
-s_ 6«s tyf 6}+s/ M cl3Nnf] tkm{ rfns ;lxtsf] tLg l;6 / k5fl8 tkm{ k|lt
PSzn !)=@ 6g ;Ddsf] ef/jxg ug{ ;Sg] / l:nk/ /fvL % hgf;Dd
nf]8/ a:g ;Sg],
-v_ ldlg 6«s M cufl8 tkm{ rfns ;lxtsf] tLg l;6 / k5fl8 tkm{ % 6g;Ddsf]
ef/jxg ug{ ;Sg] / l:nk/ /fvL $ hgf;Dd nf]8/ a:g ;Sg],
-u_ kfj/ l6n/ M rfns ;lxt a9Ldf Ps l;6 / Ps 6g ;Ddsf] ef/jxg ug{
;Sg] Ifdtf ePsf],
-3_ lksck M rfns ;lxt kfFr l;6 / Ps 6g;Ddsf] ef/jxg ug{ ;Sg] .
!&=!&=!&=!&= cGo ;jf/Lsf] juL{s/0f tyf cGo ;jf/Lsf] juL{s/0f tyf cGo ;jf/Lsf] juL{s/0f tyf cGo ;jf/Lsf] juL{s/0f tyf IfIfIfIfdtfdtfdtfdtf M lgod !% / !^ df plNnlvt ;jf/Lx¿
afx]s 8f]h/, nf]8/, 8Dkm/, qm]g, bdsn, /f]8/f]n/, :sfe]6/ h:tf cGo
;jf/Lx¿sf] juL{s/0f / ef/jxg Ifdtf To:tf] ;jf/L lgdf{tf sDkgLn] hf/L u/]sf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 7
Sof6nu, :k]lzlkms]zg jf dfkb08sf] cwLgdf /xL k|1fkgkqdf plNnlvt ljj/0f,
;jf/Lsf] :j¿k tyf cfs[ltnfO{ ;d]t ljrf/ u/L g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd x'g]5 .
!*=!*=!*=!*= ofqL jfxs ;jf/Lsf] :t/, ;~rfng cjlw tyf ultofqL jfxs ;jf/Lsf] :t/, ;~rfng cjlw tyf ultofqL jfxs ;jf/Lsf] :t/, ;~rfng cjlw tyf ultofqL jfxs ;jf/Lsf] :t/, ;~rfng cjlw tyf ult M -!_ P]gsf] bkmf ^ sf]
pkbkmf -$_ sf] k|of]hgsf] nflu b]xfo adf]lhdsf ofqLjfxs ;jf/Lsf] :t/ b]xfo
adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] 5 M–
-s_ l;w} -8fO{/]S6_ a; ;]jf M
-!_ rfns ;lxt a9Ldf $) l;6 ;+Vof,
-@_ l;6sf] nDafO{, rf}8fO{ / prfO{ !^ b]lv !( O{~r,
#) b]lv $% l8u|L ;Ddsf] kmf]lN8Ë l;6sf] lk7\o"Fsf]
prfO{ @@ b]lv @^ O{~r,
-#_ @÷@ k+lQmsf] l;6 Ps k+lQmaf6 csf]{ k+lQmsf]
aLrsf] af6f] sDtLdf !$ O{~r / l;6sf] k+lQmaf6
n]u Kn];sf] b"/L sDtLdf !# O{~r,
-$_ a;sf] leqL prfO{ ^^ O{~r / 5tsf] Sofl/o/
a;sf] s'n nDafO{sf] cfwf / prfO{ * O{~r,
-%_ a;sf] k|j]zåf/sf] klxnf] l;+9L hdLgsf] ;txb]lv
a9Ldf Ps km'6sf] prfO{,
▲-^_ a;df cfuf] lgefpg] oGqsf] Joj:yf,
▲-&_ a;sf] pko'Qm :yfgdf ;+s6sfnLg 9f]sfsf]
Joj:yf,
▲-*_ a;df cfjZos cf}iflw tyf pks/0f;lxtsf]
k|fylds pkrf/sf] Joj:yf,
▲-(_ a;df em\ofnsf] nssf] cj:yf b'?:t, /
▲-!)_ a;sf] ;s cAhe{/sf] cj:yf b'?:t .
-v_ b|'t -PS;k|];_ a; ;]jf M
-!_ rfns ;lxt a9Ldf %) l;6 ;+Vof,
▲ klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 8
-@_ l;6sf] nDafO{, rf}8fO{ / prfO{ sDtLdf j|mdzM !%=
!% / !% O{~r / l;6sf] lk7\o"Fsf] prfO{ sDtLdf
!* O{~r,
-#_ @÷# k+lQmsf] l;6 Ps k+lQmaf6 csf]{ k+lQmsf]
aLrsf] af6f] !$ O{~r / l;6sf] k+lQmaf6 n]u
Kn];sf] b"/L sDtLdf !! O{~r,
-$_ a;sf] leqL prfO{ sDtLdf ^^ O{~r,
-%_ a;sf] k|j]zåf/sf] klxnf] l;+9L hdLgsf] ;txb]lv
a9Ldf Ps km'6sf] prfO{,
▲-^_ a;df cfuf] lgefpg] oGqsf] Joj:yf,
▲-&_ a;df pko'Qm :yfgdf ;+s6sflng 9f]sfsf]
Joj:yf,
▲-*_ a;df cfjZos cf}iflw tyf pks/0f;lxtsf]
k|fylds pkrf/sf] Joj:yf,
▲-(_ a;df ‰ofnsf] nssf] cj:yf b'?:t, /
▲-!)_ a;sf] ;s cAhe{/sf] cj:yf b'?:t .
-u_ ;fwf/0f -nf]sn_ a; ;]jf M
-!_ rfns ;lxt a9Ldf %^ l;6 ;+Vof,
-@_ l;6sf] nDafO{, rf}8fO{ sDtLdf !% O{Gr / !% O{Gr
prfO{ !% O{Gr, lk7\o"Fsf] prfO{ sDtLdf !* O{~r,
-#_ l;6sf] Ps k+lQmaf6 csf]{ k+lQmsf] aLrsf] af6f]
sDtLdf !$ O{~r / l;6sf] k+lQmaf6 n]u Kn];sf]
b"/L !! O{~r,
-$_ a;sf] leqL prfO{ sDtLdf ^^ O{~r,
-%_ a;sf] k|j]zåf/sf] klxnf] l;+9L hdLgsf] ;txb]lv
a9Ldf Ps km'6sf] prfO{ .
-3_ ldlg a; M
-!_ rfns ;lxt a9Ldf @% l;6 ;+Vof,
▲ klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 9
-@_ l;6sf] nDafO{, rf}8fO{ / prfO{ sDtLdf !% O{Gr
lk7\o"Fsf] prfO{ sDtLdf @@ O{~r / k+lQm a9Ldf
@÷@,
-#_ l;6sf] Ps k+lQmaf6 csf]{ k+lQmsf] aLrsf] af6f]
sDtLdf !$ O{~r / l;6sf] k+lQmaf6 n]u Kn];sf]
b"/L !# O{~r,
-$_ ldgL a;sf] leqL prfO{ ^$ O{~r,
-%_ a;sf] k|j]zåf/sf] klxnf] l;+9L hdLgsf] ;txb]lv
a9Ldf Ps km'6sf] prfO{ .
▲-ª_ dfO{qmf] a; M–
-!_ rfns ;lxt !@ b]lv !$ l;6 ;+Vof,
-@_ l;6sf] nDafO{ sDtLdf !% OGr, rf}8fO{ sDtLdf !^
OGr, prfO{ sDtLdf !% OGr, lk7\o"Fsf] prfO{
sDtLdf @@ OGr / n]u Kn];sf] b"/L !! OGr eO{
;a} l;6x¿ cufl8 kms]{sf],
-#_ dfO{qmf] a;sf] leqL prfO{ sDtLdf !#$% Pd=Pd,
-$_ dfO{qmf] a;sf] k|j]zåf/sf] klxnf] l;9L hldgsf]
;txb]lv a9Ldf Ps km'6 prfO{, /
-%_ dfO{qmf] a;sf ‰ofnsf] nssf] cj:yf b'?:t .
-@_ l;w} -8fO{/]S6_ ;]jf cGtu{t ;~rfng x'g] a;nfO{ z'? ;~rfng ePsf]
ldltn] kfFr jif{;Ddsf] nflu ;~rfng ug{ lbO{g]5 / ;f] cjlw gf3]kl5 To:tf]
;jf/Lsf] ofl~qs tyf k|fljlws l:ylt nufot cGo cfjZos s'/fx¿sf] af/]df
k|To]s jif{ hfFra'em u/L yk tLg jif{;Ddsf] nflu ;~rfng ug]{ cg'dlt lbg
;lsg]5 .
-#_ b|'t -PS;k|];_ ;]jf cGtu{t ;~rfng x'g] a;nfO{ z'? ;~rfng ePsf]
ldltn] cf7 jif{;Ddsf] nflu ;~rfng ug{ lbO{g]5 / ;f] cjlw gf3]kl5 To:tf]
;jf/Lsf] ofl~qs tyf k|fljlws l:ylt nufot cGo cfjZos s'/fx¿sf] af/]df
k|To]s jif{ hfFra'em u/L yk rf/ jif{;Ddsf] nflu ;~rfng ug]{ cg'dlt lbg]
;lsg]5 .
▲ klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 10
-$_ b'|t -PS;k|];_ ;]jf cGtu{t ;~rfng x'g] ldlga;nfO{ z'? ;~rfng
ePsf] ldltn] cf7 jif{;Ddsf] nflu ;~rfng ug{ lbO{g]5 / ;f] cjlw gf3]kl5
To:tf] ;jf/Lsf] ofl~qs tyf k|fljlws l:ylt nufot cGo cfjZos s'/fx¿sf]
af/]df k|To]s jif{ hfFra'em u/L yk ;ft jif{;Ddsf] nflu ;~rfng ug]{ cg'dlt
lbg ;lsg]5 .
▲-$s_ nfdf] af6f] tyf dWod af6f]df b'|t -PS;k|];_ ;]jf cGtu{t
;~rfng x'g] dfOqmf] a;nfO{ z'? ;~rfng ePsf] ldltn] kfFr jif{;Ddsf] nflu
;~rfng ug{ lbOg]5 / ;f] cjlw gf3]kl5 To:tf] ;jf/Lsf] oflGqs tyf k|fljlws
l:ylt nufot cGo cfjZos s'/fx¿sf] af/]df k|To]s jif{ hfFra'em u/L yk tLg
jif{;Ddsf] nflu cg'dlt lbOg]5 .
▲-$v_ nfdf] af6f], dWod af6f] / 5f]6f] af6f]df ;~rfng x'g] ;fwf/0f
-nf]sn_ a; ;]jf, ldlga; / dfOqmf]a;df o; lgoddf plNnlvt cGo s'/fsf
cltl/Qm cfjZos cf}iflw tyf pks/0f ;lxtsf] k|fylds pkrf/ / cfuf] lgefpg]
oGq ;d]tsf] Joj:yf x'g' kg]{5 .
▲-$u_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg l;w}
-8fO/]S6_ a; ;]jf /fqL tyf lbjf ;]jfdf / b'|t -PS;k|];_ a; ;]jf, ;fwf/0f
-nf]sn_ a; ;]jf, ldlga;, dfOqmf]a; lbjf ;]jfdf dfq ;~rfng ug]{ cg'dlt
lbOg]5 . t/ dfO{qmf]a;sf] xsdf a9Ldf #)) lsnf]ld6/ ;Ddsf] b"/Lsf nflu dfq
af6f] Ohfht lbOg]5 .
-%_ P]gsf] bkmf ^ sf] pkbkmf -$_ sf] k|of]hgsf nflu b]xfo adf]lhdsf
;jf/Lsf] ult b]xfo adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf]5 M–
-s_ sf/, hLk, Eofg / lksck a9Ldf *) ls=ld= k|lt306f,
-v_ 6]Dkf], :s"6/, kfj/ l6n/ tyf 6«ofS6/ a9Ldf $) ls=ld=
k|lt 306f,
-u_ df]6/ ;fOsn a9Ldf %) ls=ld= k|lt 306f,
-3_ a;, ldgLa;, 6«s, ldgL 6«s kxf8L af6f]df a9Ldf %) ls=ld=
k|lt 306f / ;dtn af6f]df a9Ldf &) ls=ld= k|lt 306f .
t/ afSnf] a:tL ePsf] O{nfsfdf k|lt306f $) ls=ld= eGbf a9L
ultdf s'g} klg ;jf/L rnfpg x'Fb}g .
▲ klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 11
-^_ ljefun] pklgod -%_ adf]lhdsf ;jf/L afx]s cGo ;jf/Lsf] ult
lgwf{/0f ug{ / ult lgwf{/0f ul/Psf] ;jf/Lsf] xsdf ef}uf]lns cj:yf / ;8ssf]
l:ylt ;d]t larf/ u/L ;jf/Lsf] ultdf ]̊/abn ug{ ;Sg]5 .
-&_ pklgod -%_ / -^_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg P]gsf] bkmf !!%
adf]lhd s'g} :yfgdf ;jf/Lsf] ult ;DaGwL ;"rgf jf ;+s]t pNn]v ul/Psf] /x]5
eg] To:tf] :yfgdf ;f]xL ;"rgf jf ;+s]tdf pNn]v eP adf]lhd ;jf/L rnfpg'
kg]{5 .
-*_ ofqL jfxs ;jf/L rnfpg] rfnsn] af6f] O{hfhtkq lbg] sfof{non]
lgwf{/0f u/]sf] ;do zf/0fL cg';f/sf] ;dodf ;jf/L 5'6fpg' / uGtJo :yfgdf
k'¥ofpg' kg]{5 .
-(_ sfa" aflx/sf] cj:yf k/]sf]df jfx]s pklgod -*_ adf]lhdsf] ;do
eGbf l9nf] x'g] u/L jf ofq'nfO{ c;'ljwf x'g] u/L jf cnkq kfg]{ u/L ;jf/L uGtJo
:yfgdf k'¥ofpg' x'Fb}g .
!(=!(=!(=!(= ko{6s ;jf/Lko{6s ;jf/Lko{6s ;jf/Lko{6s ;jf/L M -!_ b]xfo adf]lhdsf] ;jf/LnfO{ P]gsf] bkmf & adf]lhd ko{6s
;jf/Lsf] ¿kdf btf{ ul/g]5 M–
-s_ k|rlnt sfg"g adf]lhd ko{6g Joj;fo ug{ kfpg]
cg'dltkq k|fKt ko{6g Joj;foLsf] gfddf btf{ ePsf],
-v_ s'g} ljlQo ;+:yfåf/f k|bfg ul/Psf] C0faf6 vl/b ePsf]
;jf/L ;DalGwt ljQLo ;+:yfsf] gfddf btf{ ePsf]
ePtfklg To:tf] ;jf/L k|rlnt sfg"g adf]lhd ko{6g
Joj;fo ug{ kfpg] cg'dltkq k|fKt ko{6g Joj;foLn]
ko{6g Joj;fosf] nflu k|of]u u/]sf] eP .
-@_ ko{6s ;jf/Ln] cGo ;fj{hlgs ;jf/L ;/x ofqL tyf dfn;fdfg
cf];f/ k;f/ ug{ kfpg] 5}g .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– $ $ $ $
rfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yfrfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yfrfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yfrfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yf
@)=@)=@)=@)= rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:trfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:trfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:trfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:t M -!_ P]gsf] bkmf $* adf]lhd rfns
cg'dltkq lng rfxg] JolQmn] cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt s'g} sfof{nodf
cg';"rL–!& adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 12
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t lb+bf b/vf:t ;fy b/vf:tjfnfsf]
lg/f]uLtfsf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/åf/f dfGotf k|fKt lrlsT;sn] cg';"rL–!*
adf]lhdsf] 9fFrfdf k|dfl0ft u/]sf] lg/f]uLtfsf] k|df0fkq ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t lbg] JolQmx¿dWo] P]gsf] bkmf $(
adf]lhd rfns cg'dltkqsf] nflu lnOPsf] k/LIf0fdf ;kmn ePsf JolQmx¿nfO{
dfq rfns cg'dltkq lbO{g]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd rfns cg'dltkq lb+bf lghL ;jf/L / ;fj{hlgs
;jf/Lsf] nflu rfns cg'dltkq 5'§f5'§} ¿kdf lbg ;lsg]5 .
-%_ o; lgodfjnLdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg of] lgodfjnL
k|f/De ePkl5 �;f7L jif{ pd]/ k"/f ePsf s'g} JolQmnfO{ 7"nf] / demf}nf
;fj{hlgs ;jf/L rnfpg cg'dltkq lbOg] 5}g .
-^_ ;fgf] ;jf/L rnfPsf] b'O{ jif{ k"/f geP;Dd ▲6\ofS6/ afx]ssf
demf}nf / 7"nf] ;jf/L rnfpg rfns cg'dltkq lbOg] 5}g .
�@)s=@)s=@)s=@)s= ljB'tLo kl/ro kqsf] ¿kdf lbg' kg]]{ljB'tLo kl/ro kqsf] ¿kdf lbg' kg]]{ljB'tLo kl/ro kqsf] ¿kdf lbg' kg]]{ljB'tLo kl/ro kqsf] ¿kdf lbg' kg]]{ M lgod @) adf]lhd lbOg] rfns cg'dlt
kq ljB'tLo kl/rokq -On]S6«f]lgs :df6{ sf8{_ sf] ¿kdf lbg' kg]{5 .
@!=@!=@!=@!= rfns cg'dltkq btf{ lstfarfns cg'dltkq btf{ lstfarfns cg'dltkq btf{ lstfarfns cg'dltkq btf{ lstfa M lgod @) adf]lhd lbOPsf] rfns cg'dltkqsf]
nut cBfjlws ¿kdf /fVg sfof{non] cg';"rL–!( adf]lhdsf] 9fFrfdf rfns
cg'dltkq btf{ lstfa tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
@@=@@=@@=@@= rfns cg'dltkqdf rfns cg'dltkqdf rfns cg'dltkqdf rfns cg'dltkqdf c¿c¿c¿c¿ ;jf/L ;dfj]z ug]{ ;jf/L ;dfj]z ug]{ ;jf/L ;dfj]z ug]{ ;jf/L ;dfj]z ug]{ M -!_ lgod @) adf]lhd lbOPsf]
rfns cg'dltkqdf plNnlvt ;jf/Lsf cltl/Qm cGo s'g} ;jf/L ;dfj]z u/fpg
rfx]df rfnsn] P]gsf] bkmf %% adf]lhd ;dfj]z u/fpg rfx]sf] ;jf/Lsf] lsl;d
v'nfO{ cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt To:tf] cg'dltkq lbg] sfof{nodf
�cg';"rL–!& adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non]
P]gsf] bkmf %% adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfO{ b/vf:tjfnfnfO{ klxn] lbPsf]
cg'dltkqdf plNnlvt ;jf/Lsf] cltl/Qm lghn] ;dfj]z u/fpg rfx]sf] ;jf/L
;dfj]z u/L gofF rfns cg'dltkq lbg]5 .
� klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . ▲ klxnf] ;+zf]wgåf/f yk . � t];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 13
@#=@#=@#=@#= rfns cg'dltkqsf] gjLs/0frfns cg'dltkqsf] gjLs/0frfns cg'dltkqsf] gjLs/0frfns cg'dltkqsf] gjLs/0f M -!_ rfnsn] P]gsf] bkmf %^ adf]lhd rfns
cg'dltkqsf] gjLs/0fsf] nflu cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt To:tf]
cg'dltkq lbg] sfof{nodf cg';"rL–@! adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd rfns cg'dltkqsf] gjLs/0fsf] nflu b/vf:t
lb+bf cg';"rL–!* adf]lhdsf] 9fFrfsf] lg/f]uLtfsf] k|df0fkq ;d]t ;+nUg ug'{ kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd rfns cg'dltkqsf] gjLs/0fsf] nflu b/vf:t
kg{ cfPdf sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L To:tf] rfns cg'dltkq gjLs/0f
ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf]
cwLgdf /xL rfns cg'dltkq gjLs/0f u/L ;f] sf] Joxf]/f �cg';"rL–!(
adf]lhdsf] rfns cg'dltkq btf{ lstfa tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
-$_ Pp6f sfof{noaf6 lbOPsf] rfns cg'dltkq pklgod -#_ adf]lhd
csf]{ sfof{noaf6 gjLs/0f ul/Psf]df gjLs/0f ug]{ sfof{non] oyf;So l56f] ;f]
s'/fsf] hfgsf/L To:tf] rfns cg'dltkq lbg] sfof{nonfO{ lbg'kg]{5 / To:tf]
hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf rfns cg'dltkq lbg] sfof{non] klg To:tf] rfns
cg'dltkq gjLs/0f ePsf] Joxf]/f cg';"rL–@# adf]lhdsf] btf{ lstfadf hgfpg'
kg]{5 .
@$=@$=@$=@$= rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlkrfns cg'dltkqsf] k|ltlnlkrfns cg'dltkqsf] k|ltlnlkrfns cg'dltkqsf] k|ltlnlk M -!_ P]gsf] bkmf ^@ adf]lhdsf] cj:yf k/L rfns
cg'dltkqsf] k|ltlnlk cfjZos k/]df ;DalGwt rfnsn] To:tf] rfns cg'dltkq
lbg] sfof{nodf cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt cg';"rL–@$ adf]lhdsf] 9fFrfdf
b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] b/vf:tsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd rfns cg'dltkqsf]
k|ltlnlk lbg cfjZos b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlk lbO{ cg';"rL–!(
adf]lhdsf] rfns cg'dltkq btf{ lstfadf ;f] Joxf]/f hgfpg' kg]{5 .
@%=@%=@%=@%= rfnssf] d[To'sf] ;"rgf lbg'kg]{rfnssf] d[To'sf] ;"rgf lbg'kg]{rfnssf] d[To'sf] ;"rgf lbg'kg]{rfnssf] d[To'sf] ;"rgf lbg'kg]{ M -!_ P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd rfns
cg'dltkq k|fKt JolQmsf] d[To' ePdf d[To' ePsf] ldltn] k}+tL; lbgleq To:tf]
d[tssf] glhssf] gft]bf/n] lghsf] d[To'sf] ;DaGwdf k|rlnt sfg"g adf]lhdsf]
d[To' btf{ k|df0fkq lnO{ To:sf] k|ltlnlk To:tf] rfns cg'dltkq lbg] sfof{nodf
a'emfpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 14
-@_ pklgod -!_ adf]lhd d[To'sf] af/]df hfgsf/L lb+bf d[tssf] rfns
cg'dltkq pknAw ePdf ;f] ;d]t a'emfOlbg' kg]{5 / To:tf] hfgsf/L k|fKt x'g
cfPdf ;DalGwt sfof{non] klg cg';"rL–!( adf]lhdsf] rfns cg'dltkq btf{
lstfaaf6 lghsf] nut s§f ul/lbg' kg]{5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– % % % %
kl/rfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yfkl/rfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yfkl/rfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yfkl/rfns cg'dltkq ;DaGwL Joj:yf
@^=@^=@^=@^= kl/rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:tkl/rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:tkl/rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:tkl/rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:t M -!_ P]gsf] bkmf ^^ adf]lhd kl/rfns
cg'dltkq lng rfxg] JolQmn] kl/rfns cg'dltkqsf] nflu cg';"rL–# adf]lhdsf]
b:t'/ ;lxt s'g} sfof{nodf cg';"rL–@% adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t lb+bf b/vf:t ;fy b/vf:tjfnfsf]
lg/f]lutfsf] ;DaGwdf g]kfn ;/sf/åf/f dfGotf k|fKt lrlsT;sn] cg';"rL–@^
adf]lhdsf] 9fFrfdf k|dfl0ft ul/lbPsf] lg/f]lutfsf] k|df0fkq ;d]t ;+nUg ug'{
kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd kl/rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:t kg{ cfPdf
sfof{non] P]gsf] bkmf ^& adf]lhdsf] sfo{ljlw ckgfO kl/rfns cg'dltkq lbg'
kg]{5 .
@&=@&=@&=@&= kl/rfns cg'dltkq btf{ lstfakl/rfns cg'dltkq btf{ lstfakl/rfns cg'dltkq btf{ lstfakl/rfns cg'dltkq btf{ lstfa M lgod @^ adf]lhd lbOPsf] kl/rfns
cg'dltkqsf] nut cBfjlws ¿kdf /fVg kl/rfns cg'dltkq hf/L ug]{
sfof{non] cg';"rL–@& adf]lhdsf] 9fFrfdf kl/rfns cg'dltkq btf{ lstfa tof/
u/L /fVg' kg]{5 .
@*=@*=@*=@*= kl/rfns cg'dltkqsf] gjLs/0fkl/rfns cg'dltkqsf] gjLs/0fkl/rfns cg'dltkqsf] gjLs/0fkl/rfns cg'dltkqsf] gjLs/0f M -!_ kl/rfnsn] P]gsf] bkmf ^* adf]lhd
cg'dltkqsf] gjLs/0fsf] nflu cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt s'g} sfof{nodf
cg';"rL–@* adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t lb+bf cg';"rL–@^ adf]lhdsf] 9fFrfdf
b/vf:tjfnfsf] lg/f]uLtfsf] k|df0fkq ;d]t ;+nUg ug'{kg]{5 .
-#_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non]
cfjZos hfFra'em u/L kl/rfns cg'dltkq gjLs/0f ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf
o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL kl/rfns cg'dltkq
gjLs/0f u/L ;f]sf] Joxf]/f cg';"rL–@( adf]lhdsf] kl/rfns cg'dltkq gjLs/0f
lstfadf hgfpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 15
-$_ Pp6f sfof{noaf6 lbPsf] kl/rfns cg'dltkq pklgod -#_ adf]lhd
csf]{ sfof{noaf6 gjLs/0f ul/Psf]df gjLs/0f ug]{ sfof{non] oyf;So l56f] ;f]
s'/fsf] hfgsf/L To:tf] kl/rfns cg'dltkq lbg] sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 / To:tf]
hfgsf/L k|fKt x'g cfPdf kl/rfns cg'dltkq hf/L ug]{ sfof{non] klg To:tf]
kl/rfns cg'dltkq gjLs/0f ePsf] Joxf]/f cg';"rL–#) adf]lhdsf] btf{ lstfadf
hgfpg' kg]{5 .
@(=@(=@(=@(= kl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlkkl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlkkl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlkkl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlk M -!_ kl/rfnsn] kl/rfns cg'dltkqsf]
k|ltlnlk cfjZos k/]df cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt To:tf] kl/rfns
cg'dltkq lbg] sfof{nodf cg';"rL–#! adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf To:tf] b/vf:tsf] ;DaGwdf
sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd kl/rfns
cg'dltkqsf] k|ltlnlk lbg cfjZos b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt
cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL kl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlk lbO{ cg';"rL–@&
adf]lhdsf] kl/rfns cg'dltkq btf{ lstfadf ;f] Joxf]/f hgfpg' kg]{5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ^ ^ ^ ^
oftfoft Joj:yfkgoftfoft Joj:yfkgoftfoft Joj:yfkgoftfoft Joj:yfkg
#)=#)=#)=#)= af6f] Ohfhtkqsf] nflu b/vf:t lbgaf6f] Ohfhtkqsf] nflu b/vf:t lbgaf6f] Ohfhtkqsf] nflu b/vf:t lbgaf6f] Ohfhtkqsf] nflu b/vf:t lbg] M -!_ P]gsf] bkmf &^ adf]lhd af6f]
Ohfhtkq lng rfxg] ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] af6f] Ohfhtkqsf nflu
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt ;DalGwt sfof{nodf cg';"rL–#@ adf]lhdsf]
9fFrfdf b/vf:t lbg'kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd af6f] O{hfhtkqsf] nflu b/vf:t lb+bf ;DalGwt
;jf/L wgL jf Joj:yfksn] rfns tyf kl/rfnsx¿nfO{ cg';"rL–^@ adf]lhd
lbPsf] lgo'lQmkqsf] k|ltlnlk ;d]t ;+nUg ug'{kg]{5 .
-#_ Pp6f af6f] Ohfhtkq k|of]u ul//x]sf] ;jf/Lsf] wgL jf Joj:yfksn]
;f] af6f]df ;jf/L grnfO{ csf]{ af6f]df ;jf/L rnfpg] ePdf To;/L ;jf/L rnfpg]
af6f] Ohfhtkq lngsf] nflu ;fljssf] af6f] Ohfhtkq lbg] sfof{non] lbPsf]
;xdltkq ;d]t ;+nUg ug'{kg]{5 .
#!=#!=#!=#!= af6f] kl/jt{gaf6f] kl/jt{gaf6f] kl/jt{gaf6f] kl/jt{g M -!_ P]gsf] bkmf && adf]lhd lbOPsf] af6f] Ohfhtkqdf plNnlvt
af6f] afx]s cGo af6f] k|of]u ug{ rfx]df ;DalGwt ;jf/L wgL jf Joj:yfksn]
P]gsf] bkmf &( adf]lhd cGo af6f] k|of]u ug{sf] nflu cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 16
;lxt To:tf] af6f] Ohfhtkq lbg] sfof{nodf cg';"rL–## adf]lhdsf] 9fFrfdf
b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] b/vf:t k/]df sfof{non] P]gsf] bkmf &(
adf]lhd gofF af6f] Ohfhtkq lbg' kg]{5 .
#@=#@=#@=#@= k6s] af6f] Ohfhtkqk6s] af6f] Ohfhtkqk6s] af6f] Ohfhtkqk6s] af6f] Ohfhtkq M -!_ P]gsf] bkmf *! adf]lhd k6s] af6f] Ohfhtkq lng
rfxg] ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt ;DalGwt
sfof{nodf cg';"rL–#$ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t k/]df sfof{non] hfFrj'em u/L P]gsf]
bkmf *! adf]lhdsf] cjlwsf nflu cg';"rL–#% adf]lhdsf] 9fFrfdf k6s] af6f]
Ohfhtkq lbg' kg]{5 .
##=##=##=##= dWod / nfdf] af6f]df oftfodWod / nfdf] af6f]df oftfodWod / nfdf] af6f]df oftfodWod / nfdf] af6f]df oftfofffft ;]jf k|bfg ug]{ ;fj{hlgs ;jf/Lsf] :t/t ;]jf k|bfg ug]{ ;fj{hlgs ;jf/Lsf] :t/t ;]jf k|bfg ug]{ ;fj{hlgs ;jf/Lsf] :t/t ;]jf k|bfg ug]{ ;fj{hlgs ;jf/Lsf] :t/ M
P]gsf] bkmf *@ adf]lhd dWod / nfdf] af6f]df oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{
;fj{hlgs ;jf/Lsf] :t/ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
tf]lslbP adf]lhd x'g]5 .
#$=#$=#$=#$= af6f] Ohfhtkqsf] gjLs/0faf6f] Ohfhtkqsf] gjLs/0faf6f] Ohfhtkqsf] gjLs/0faf6f] Ohfhtkqsf] gjLs/0f M -!_ P]gsf] bkmf *# adf]lhd af6f] Ohfhtkqsf]
gjLs/0fsf] nflu cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt To:tf] af6f] Ohfhtkq lbg]
sfof{nodf cg';"rL–#^ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non]
cfjZos hfFra'em u/L af6f] Ohfhtkq gjLs/0f ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o;
lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL af6f] Ohfhtkq gljs/0f
u/L lbg' kg]{5 .
#%=#%=#%=#%= af6f] Ohfhtkq :ylutaf6f] Ohfhtkq :ylutaf6f] Ohfhtkq :ylutaf6f] Ohfhtkq :ylut M -!_ P]gsf] bkmf &&, &(, *) / *# adf]lhd lbOPsf]
af6f] Ohfhtkqdf plNnlvt cjlw ;dfKt x'g' cufj} af6f] Ohfhtkq k|fKt
;jf/Lsf] wgL jf Joj:yfksn] ;jf/L rNg g;Sg] sf/0f b]vfO{ af6f] Ohfhtkq
:ylut ug{sf] nflu P]gsf] bkmf *^ adf]lhd To:tf] af6f] Ohfhtkq lbg]
sfof{nodf cg';"rL–#& adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non]
cfjZos hfFra'em u/L P]gsf] bkmf *^ adf]lhd af6f] Ohfhtkq :ylut u/L
lbg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 17
-#_ pklgod -@_ df n]lvPb]lv afx]s s'g} ;jf/Lsf] ;DaGwdf P]g tyf o;
lgodfjnL adf]lhd ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] sfof{noaf6 dfu eP adf]lhdsf
sfuhftx¿ k]z ug'{ kg]{5 . To;/L dfu ePsf sfuhft k]z ug{ g;s]df jf k]z
u/]tf klg To:tf] sfuhft z+sf:kb b]lvPdf To:tf] ;jf/Lsf] ;DaGwdf P]g tyf
o; lgodfjnL adf]lhd lbOPsf] af6f] Ohfhtkq :ylut ug{ ;Sg]5 .
#^=#^=#^=#^= af6f]af6f]af6f]af6f] Ohfhtkqsf] gfd;f/L Ohfhtkqsf] gfd;f/L Ohfhtkqsf] gfd;f/L Ohfhtkqsf] gfd;f/L M P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd af6f] Ohfhtkq
k|fKt u/]sf] s'g} ;jf/Lsf] wgL jf Joj:yfksn] ;jf/L laqmL jf cGo s'g} Joxf]/faf6
;f] ;jf/Lsf] gfd;f/L u/fPdf To:tf] af6f] Ohfhtkq k|fKt ;jf/Lsf] gofF wgL jf
Joj:yfksn] pQm af6f] Ohfhtkq k|of]u ug{ rfx]df af6f] Ohfhtkqsf] gfd;f/Lsf]
nflu lgj]bg lbPdf ;DalGwt sfof{non] To:tf] af6f] Ohfhtkq gfd;f/L ul/lbg'
kg]{5 .
#&=#&=#&=#&= af6f] Ohfhtkq btf{ lstfaaf6f] Ohfhtkq btf{ lstfaaf6f] Ohfhtkq btf{ lstfaaf6f] Ohfhtkq btf{ lstfa M P]g tyf o; lgodfjnL adf]lhd lbOPsf] af6f]
Ohfhtkq af6f] kl/jt{g ul/Psf] Ohfhtkq, k6s] af6f] Ohfhtkq, af6f] Ohfht
gjLs/0f, af6f] Ohfhtkq :ylut tyf af6f] Ohfhtkq gfd;f/Lsf] nut cg';"rL–
#* adf]lhdsf] af6f] Ohfht btf{ lstfadf cBfjlws ¿kdf /fVg' kg]{5 .
#*=#*=#*=#*= af6f] Ohfhtkqsf] af6f] Ohfhtkqsf] af6f] Ohfhtkqsf] af6f] Ohfhtkqsf] k|ltlnlk lbg]k|ltlnlk lbg]k|ltlnlk lbg]k|ltlnlk lbg] M -!_ P]gsf] bkmf ** adf]lhdsf] sf/0f k/L
af6f] Ohfhtkqsf] k|ltlnlk cfjZos k/]df ;DalGwt ;jf/L wgL jf Joj:yfksn]
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt ;DalGwt sfof{nodf cg';"rL–#( adf]lhdsf]
9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non]
P]gsf] bkmf ** adf]lhd cfjZos hfFra'em u/L b/vf:tjfnfnfO{ af6f]
Ohfhtkqsf] k|ltlnlk lbO{ To:sf] ;"rgf ;DalGwt k|x/L sfof{nonfO{ lbg' kg]{5 .
#(=#(=#(=#(= hhhhfFfFfFfFrkf; k|df0fkqsf] nflu b/vf:trkf; k|df0fkqsf] nflu b/vf:trkf; k|df0fkqsf] nflu b/vf:trkf; k|df0fkqsf] nflu b/vf:t M -!_ P]gsf] bkmf () adf]lhd ;jf/L
hfFrkf; k|df0fkq lng rfxg] Joj:yfks jf ;jf/L wgLn] ;jf/L ;~rfng ug'{
cuf8L P]gsf] bkmf () adf]lhd hfFrkf;sf] nflu cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/
;lxt ;DalGwt sfof{nodf cg';"rL–$) adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf sfof{non] ;DalGwt
k|fljlws dfkm{t cg';"rL–$! adf]lhdsf] 9fFrfsf] hfFrkf; ljj/0f kmf/fd adf]lhd
;DalGwt ;jf/Lsf] cfjZos hfFra'em ug{ nufO hfFrkf; ljj/0f kmf/fd
adf]lhdsf] Joxf]/f 7Ls b]lvg cfPdf P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 18
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL cg';"rL–$@ adf]lhdsf] 9fFrfdf hfFrkf; k|df0fkq
lbg'kg]{5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd lbOPsf] hfFrkf; k|df0fkqsf] Dofb axfn /x]s}
cj:yfdf s'g} ;jf/L clwsf/ k|fKt clwsf/L, oftfot lg/LIfs jf ;DalGwt 6«flkms
k|x/Ln] hfFr ubf{ 7Ls cj:yfdf /x]sf] gb]lvPdf pQm ;jf/Lsf] cfjZos dd{t
;+ef/sf] nflu kGw| lbgsf] Dofb lbg ;Sg]5 / ;f] Dofb leq ;jf/Lsf] dd{t ;+ef/
ug{ gEofPdf yk kGw| lbgsf] Dofb lbg ;Sg]5 / ;f] Dofb leq dd{t ;+ef/ u/fpg'
;DalGwt ;jf/Lsf] wgL / Joj:yfkssf] st{Jo x'g]5 .
-$_ pklgod -#_ adf]lhd lbOPsf] Dofb leq cfjZos dd{t ;+ef/ gu/L
To:tf] ;jf/L rnfpg x'Fb}g .
$)=$)=$)=$)= k'gM hk'gM hk'gM hk'gM hfFfFfFfFrkf; ug'{kg]{rkf; ug'{kg]{rkf; ug'{kg]{rkf; ug'{kg]{ M -!_ P]gsf] bkmf (! adf]lhd lbOPsf] hfFrkf; k|df0fkqdf
plNnlvt cjlw ;dfKt ePkl5 k'gM hfFrkf;sf] nflu ;jf/L wgL jf Joj:yfksn]
P]gsf] bkmf (@ adf]lhd To:tf] hfFrkf; k|df0fkq lbg] sfof{nodf cg';"rL–$#
adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd k'gM hfFrkf;sf] nflu b/vf:t kg{ cfPdf
sfof{non] lgod #( sf] pklgod -@_ adf]lhd cfjZos hfFra'em ug{ nufO P]g
tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL k'gM hfFrkf;
k|df0fkq lbg' kg]{5 .
$!=$!=$!=$!= hhhhfFfFfFfFrkf; k|df0frkf; k|df0frkf; k|df0frkf; k|df0fkqkqkqkq :ylut :ylut :ylut :ylut M -!_ P]gsf] bkmf (! / (@ adf]lhd lbOPsf] hfFrkf;
k|df0fkqdf plNnlvt cjlw ;dfKt x'g' cufj} ;DalGwt ;jf/Lsf] wgL jf
Joj:yfksn] ;jf/L rNg g;Sg] sf/0f b]vfO{ hfFrkf; k|df0fkq :ylut ug{sf] nflu
;DalGwt sfof{nodf cg';"rL–$$ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd hfFrkf; k|df0fkq :ylut ug{sf] nflu b/vf:t
kg{ cfPdf sfof{non] cfjZos hfFra'em u/L hfFrkf; k|df0fkq :ylut ug{
pko'Qm b]v]df :ylut ul/lbg]5 .
$@=$@=$@=$@= hhhhfFfFfFfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlkrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlkrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlkrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlk M -!_ hfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlk cfjZos k/]df
;DalGwt ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] hfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlksf] nflu
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt ;DalGwt sfof{nodf cg';"rL–$% adf]lhdsf]
9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 19
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf sfof{non] cfjZos
hfFra'em u/L b/vf:tjfnfsf] dfu adf]lhd hfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlk lbg
cfjZos b]v]df hfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlk lbg]5 .
$#=$#=$#=$#= hhhhfFfFfFfFrkf; lstfarkf; lstfarkf; lstfarkf; lstfa M P]gsf] bkmf (! / (@ tyf lgod #(, $) / $! adf]lhd
hfFrkf; k|df0fkq lbOPsf], k'gM hfFrkf; ul/Psf] / hfFrkf; :ylut ul/Psf]
Joxf]/f cBfjlws ¿kdf /fVg sfof{non] cg';"rL–$^ adf]lhdsf] 9fFrfdf hfFrkf;
lstfa tof/ u/L /fVg' kg]{5 .
$$=$$=$$=$$= oftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t ugoftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t ugoftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t ugoftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t ug]{ M -!_ P]gsf] bkmf (# adf]lhd oftfoft
;]jfsf] gfd kl~hs[t u/L oftfoft ;]jf ;~rfng ug{ rfxg] ;jf/L wgL jf
Joj:yfksn] b]xfo adf]lhdsf] sfuhft tyf cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt
ljefu ;dIf cg';"rL–$& adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 M–
-s_ k|f]kfO{6/, ;fem]bf/ jf k|yd ;~rfnsx¿sf] gful/stfsf]
k|df0fkq,
-v_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] oftfot ;]jf cGt{ut /x]sf ;jf/Lsf]
btf{sf] k|df0fkq,
-u_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] oftfoft ;]jf o; cl3 cGo s'g}
gfdaf6 ;~rfng ePsf] eP To;sf] btf{ k|df0fkq, cfos/
btf{ k|df0fkq / s/ ˚5\of}{6 k|df0fkq,
-3_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] oftfoft ;]jfsf] k|aGwkq /
lgodfjnL,
-ª_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] oftfoft ;]jf cGt{ut sfd ug]{
rfns, kl/rfnsnfO{ lbOPsf] cg';"rL–^@ adf]lhdsf]
lgo'lQmsf] k|ltlnlk / cGo sd{rf/Lx¿sf] ljj/0f .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf ljefun]
cfjZos hfFra'em ubf{ To:tf] oftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t u/L oftfoft ;]jf
;~rfng ug{ lbg pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL cg';"rL–$* adf]lhdsf] 9fFrfdf oftfoft ;]jf kl~hs[t
lstfadf kl~hs[t u/L oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq lbg]5 .
$%=$%=$%=$%= oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] gjLs/0foftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] gjLs/0foftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] gjLs/0foftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] gjLs/0f M -!_ oftfoft ;]jf
;~rfng ug{] cg'dltkqdf plNnlvt cjlw ;dfKt ePkl5 To:tf] cg'dltkq
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 20
gjLs/0fsf] nflu ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt
ljefu ;dIf cg';"rL–$( adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] gjLs/0fsf] nflu kg{ cfPsf] b/vf:tsf]
;DaGwdf ljefun] cfjZos hfFra'em u/L oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq
gjLs/0f ug{ pko'Qm b]v]df P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq gjLs/0f u/L
lbg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd oftfoft ;]jf ;~rfng ug{ cg'dltkq gjLs/0f
ul/Psf] Joxf]/f cg';"rL–$* adf]lhdsf] oftfoft ;]jf kl~hs[t lstfadf ;d]t
hgfpg' kg]{5 .
$^=$^=$^=$^= oftfoft ;]jf ;~rfng cg'oftfoft ;]jf ;~rfng cg'oftfoft ;]jf ;~rfng cg'oftfoft ;]jf ;~rfng cg'dltkq :ylut ug]{dltkq :ylut ug]{dltkq :ylut ug]{dltkq :ylut ug]{ M -!_ oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{
cg'dltkq k|fKt ;jf/Lsf] wgL jf Joj:yfksn] oftfoft ;]jf ;~rfng ug{ g;Sg]
ePdf ;f] sf] sf/0f ;lxt oftfoft ;]jf :ylut ug]{ :jLs[ltsf] nflu cg';"rL–%)
adf]lhdsf] 9fFrfdf ljefu ;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf ljefun]
cfjZos hfFra'em u/L oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq :ylut ug{ pko'Qm
b]v]df cg';"rL–%! adf]lhdsf] 9fFrfdf oftfoft ;]jf ;~rfng :ylut ug]{ cg'dlt
lbg]5 .
-#_ pklgod -@_ adf]lhd oftfoft ;]jf :ylut ug{ cg'dltkq lbOPsf]
Joxf]/f cg';"rL–$* adf]lhdsf] oftfoft ;]jf kl~hs[t lstfadf ;d]t hgfpg'
kg]{5 .
-$_ pklgod -@_ adf]lhd :ylut ePsf] oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{
cg'dltkqdf plNnlvt cjlw leq ;DalGwt ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] :ylut
ePsf] oftfoft ;]jf k'gM ;~rfng ug]{ cg'dltsf] nflu lgod $% df plNnlvt
sfuhftx¿ ;+nUg u/L ljefudf cg';"rL–%@ adf]lhdsf] 9fFrfdf b/vf:t lbg
;Sg]5 .
-%_ pklgod -$_ adf]lhd oftfoft ;]jf k'gM ;~rfng ug{sf] nflu kg{
cfPsf] b/vf:tsf] ;DaGwdf ljefun] cfjZos hfFra'em u/L To:tf] oftfoft ;]jf
k'gM ;~rfng ug{ pko'Qm b]lvPdf P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo
Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL cg';"rL–$* adf]lhdsf] oftfoft ;]jf kl~hs[t
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 21
lstfadf ;f]xL Joxf]/f hgfO{ cg';"rL–%# adf]lhdsf] 9fFrfdf oftfoft ;]jf k'gM
;~rfng cg'dltkq lbg]5 .
$&=$&=$&=$&= oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dloftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dloftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dloftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] gfd;f/Ltkqsf] gfd;f/Ltkqsf] gfd;f/Ltkqsf] gfd;f/L M oftfoft ;]jf ;~rfng
ug]{ cg'dltkq k|fKt u/]sf] s'g} ;jf/Lsf] wgL jf Joj:yfksn] cfˆgf] ;jf/L c¿
s;}nfO{ laqmL u/L jf cGo s'g} Joxf]/faf6 gfd;f/L ul/ lbPdf ;jf/Lsf] gofF wgL
jf Joj:yfksn] ;fljssf] ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] k|of]u u/L cfPsf] oftfoft
;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq cfˆgf] gfddf gfd;f/L ug{sf] nflu lgod $% sf]
pklgod -!_ adf]lhdsf] sfuhft ;+nUg u/L cg';"rL–%$ adf]lhdsf] 9fFrfdf
ljefu ;dIf b/vf:t lbPdf ljefun] To:tf] cg'dltkqsf] gfd;f/L ul/lbg]5 .
$*=$*=$*=$*= ofqL l6s6 laqmL ug]{ JolQmn] nufpg]ofqL l6s6 laqmL ug]{ JolQmn] nufpg]ofqL l6s6 laqmL ug]{ JolQmn] nufpg]ofqL l6s6 laqmL ug]{ JolQmn] nufpg] kl/rokq kl/rokq kl/rokq kl/rokq M ;fj{hlgs ;jf/L ;~rfng
ug]{ kl~hs[t oftfoft ;]jfsf] ofqL l6s6 laqmL ug]{ JolQmn] nufpg] kl/rokqsf]
9fFrf cg';"rL–%% adf]lhd x'g]5 .
$(=$(=$(=$(= ofqL l6s6sf] 9ofqL l6s6sf] 9ofqL l6s6sf] 9ofqL l6s6sf] 9fFfFfFfFrfrfrfrf M ;fj{hlgs ;jf/L ;~rfng ug]{ kl~hs[t oftfoft ;]jfsf]
ofqL l6s6sf] 9fFrf cg';"rL–%^ adf]lhd x'g]5 .
%)=%)=%)=%)= dfn;fdfg 9'jfgLsf] landfn;fdfg 9'jfgLsf] landfn;fdfg 9'jfgLsf] landfn;fdfg 9'jfgLsf] lan M dfnafxs ;jf/L ;~rfng ug]{ kl~hs[t oftfoft
;]jfsf] sd{rf/Ln] dfnj:t'sf] cf];f/ k;f/ u/] afkt ;DalGwt dfnwgLaf6 ef8f
a'lemlnO{ cg';"rL–%& adf]lhdsf] 9fFrfdf lan lbg' kg]{5 .
%!=%!=%!=%!= ofqL ;"rLofqL ;"rLofqL ;"rLofqL ;"rL M -!_ nfdf] / dWod b"/Ldf ;~rfng ul/g] kl~hs[t oftfoft ;]jfsf]
Joj:yfks jf ;jf/L wgLn] P]gsf] bkmf !)) adf]lhd tof/ ug'{ kg]{ ofqL ;"rLsf]
9fFrf cg';"rL–%* adf]lhd x'g]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] 9fFrfdf tof/ ul/g] ofqL ;"rLdf ;jf/L
k|:yfg ubf{ ;jf/Ldf /x]sf ofqLsf] cltl/Qm aLrdf ;jf/Ldf r9\g] gofF ofqLsf]
gfd ;d]t ;dfj]z u/L To:tf] ofqL ;"rLsf] Ps k|lt aLr af6f]df /x]sf k|x/L
sfof{no tyf r]s kf]i6nfO{ ;d]t lbg' kg]{5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– & & & &
aLdf ;DaGwL Joj:yfaLdf ;DaGwL Joj:yfaLdf ;DaGwL Joj:yfaLdf ;DaGwL Joj:yf
����%@=%@=%@=%@= oftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] aLdfoftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] aLdfoftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] aLdfoftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] aLdf M -!_ oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{
;jf/L wgL jf Joj:yfksn] P]gsf] bkmf !$( adf]lhd b'3{6gf aLdf u/fpFbf ;f]
oftfoft ;]jfdf ;+nUg ;jf/L rfns, kl/rfns, r]s/, x]Nk/, ;'/IffsdL{ jf cGo � bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 22
sd{rf/Lsf] ;jf/L b'3{6gfsf] sf/0faf6 x'g] d[To', cËeË tyf pkrf/ jfkt o;
lgoddf pNn]v eP adf]lhdsf] /sdsf] aLdf u/fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf d[To'sf] nflu kfFrnfv ?k}ofFsf]
aLdf u/fpg' kg]{5 .
-#_ oftfoft ;]jfdf ;+nUg s'g} ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ pklgod -!_ df
plNnlvt s'g} JolQmsf] d[To' ePdf To:tf] ;jf/L ;fwgsf] wgL jf Joj:yfksn]
k|To]s d[tssf] k/Dk/f cg';f/sf] sfh lsl/of vr{ jfkt lghsf] xsjfnfnfO{
tTsfn kRrL; xhf/ ?k}ofF pkAw u/fpg' kg]{5 / ;f] /sd To:tf] wgL jf
Joj:yfksn] pklgod -@_ adf]lhdsf] aLdf /sdaf6 ;f]wegf{ lng ;Sg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf cËeË jfkt b]xfo adf]lhdsf]
aLdf u/fpg' kg]{5 M–
-s_ :yfoL k"0f{ czQmtf kfFr nfv ?k}ofF
-v_ b'j} cfFvfsf] b[i6L u'd]df kfFr nfv ?k}ofF
-u_ b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf]
uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf ;f] eGbf
dflysf] efu a]sDdf ePdf
kfFr nfv ?k}ofF
-3_ Pp6f xftsf] gf8L, Pp6f v'§fsf]
uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf ;f]eGbf
dfly / Pp6f cfFvfsf] b[i6L
k"0f{¿kn] u'd]df
kfFr nfv ?k}ofF
-ª_ Pp6f cfFvfsf] b[i6L k"0f{¿kn]
u'd]df
b'O{ nfv krf; xhf/
?k}ofF
-r_ Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f
v'§fsf] uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf
;f]eGbf dflysf] efu a]sDdf
ePdf
b'O{ nfv krf; xhf/
?k}ofF
-5_ cGo s'g} cËeË ePdf dfGotf k|fKt
lrlsT;sn] lgwf{/0f
u/]sf] Iflt cg';f/sf]
dgfl;j aLdf /sd
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 23
-%_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf 3fprf]6sf] pkrf/ vr{, la/fdL
s'?jf vr{ / ljljw vr{ afkt b]xfo adf]lhdsf] aLdf u/fpg' kg]{5M–
-s_ Ps nfv ?k}ofF;Ddsf] jf:tljs pkrf/ vr{,
-v_ c:ktfn egf{ ePsf] cjlwsf] nflu k|lt lbgsf] kfFr ;o
?k}ofFsf b/n] a9Ldf tL; lbg;Ddsf] nflu s'?jf vr{ /
ljljw vr{ .
����%#=%#=%#=%#= ofqL aLdfofqL aLdfofqL aLdfofqL aLdf M -!_ oftfofq ;]jf ;~rfng ug]{ ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] P]gsf]
bkmf !%) adf]lhd ofqLsf] b'3{6gf aLdf u/fpFbf ofq'jfxs ;jf/L ;fwgsf] xsdf
;f] ;jf/L ;fwgsf] ;L6 ;+Vof a/fa/ / dfnjfxs ;jf/L ;fwgsf] xsdf ;f] ;jf/L
;fwgsf] ANo" a'sdf pNn]v eP adf]lhdsf] ;L6 ;+Vof a/fa/sf] ;+Vofdf ofqLsf]
d[To', cËeË tyf pkrf/ vr{ jfkt aLdf u/fpg' kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf ;jf/L b'3{6gfaf6 x'g] d[To'sf] nflu
kfFr jif{eGbf a9L pd]/ ePsf k|To]s ofqLsf] nflu Psnfv ?k}ofF, Ps jif{b]lv kfFr
jif{;Ddsf] k|To]s ofqLsf] nflu krf; xhf/ ?k}ofF / Ps jif{eGbf sd pd]/sf]
ofqLsf] nflu kRrL; xhf/ ?k}ofFsf] aLdf u/fpg' kg]{5 .
-#_ oftfoft ;]jfdf ;+nUg s'g} ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ ofqLsf] d[To'
ePdf To:tf] ;jf/L ;fwgsf] wgL jf Joj:yfksn] k|To]s d[tssf] k/Dkf/
cg';f/sf] sfh lsl/of vr{ jfkt lghsf] xsjfnfnfO{ tTsfn kRrL; xhf/ ?k}ofF
pknAw u/fpg' kg]{5 / ;f] /sd To:tf] wgL jf Joj:yfksn] pklgod -@_
adf]lhdsf] aLdf /sdaf6 ;f]wegf{ lng ;Sg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf cËeË jfkt b]xfo adf]lhdsf]
aLdf u/fpg' kg]{5 M–
-s_ :yfoL k"0f{ czQmtf pklgod -@_ df d[To'
jfkt plNnvt aLdf
/sdsf] ztk|ltzt
-v_ b'j} cfFvfsf] b[i6L u'd]df pklgod -@_ df d[To'
jfkt plNnvt aLdf
/sdsf] ztk|ltzt
� bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 24
-u_ b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf]
uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf ;f]
eGbf dflysf] efu a]sDdf
ePdf
pklgod -@_ df d[To'
jfkt plNnvt aLdf
/sdsf] ztk|ltzt
-3_ Pp6f xftsf] gf8L, Pp6f
v'§fsf] uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf
;f]eGbf dfly / Pp6f cfFvfsf]
b[i6L k"0f{¿kn] u'd]df
pklgod -@_ df d[To'
jfkt plNnvt aLdf
/sdsf] ztk|ltzt
-ª_ Pp6f cfFvfsf] b[i6L k"0f{¿kn]
u'd]df
pklgod -@_ df d[To'
jfkt plNnvt aLdf
/sdsf] krf; k|ltzt
-r_ Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f
v'§fsf] uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf
;f]eGbf dflysf] efu a]sDdf
ePdf
pklgod -@_ df d[To'
jfkt plNnvt aLdf
/sdsf] krf; k|ltzt
-5_ cGo s'g} cËeË ePdf dfGotf k|fKt lrlsT;sn]
lgwf{/0f u/]sf] Iflt
cg';f/sf] dgfl;j aLdf
/sd
-%_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf 3fprf]6sf] pkrf/ vr{, la/fdL
s'?jf vr{ / ljljw vr{ afkt b]xfo adf]lhdsf] aLdf u/fpg' kg]{5M–
-s_ Ps nfv ?k}ofF;Ddsf] jf:tljs pkrf/ vr{,
-v_ c:ktfn egf{ ePsf] cjlwsf] nflu k|lt lbgsf] kfFr ;o
?k}ofFsf b/n] a9Ldf tL; lbg;Ddsf] nflu s'?jf vr{ /
ljljw vr{ .
-^_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg ;jf/L ;fwgdf
/x]sf] ;L6 ;+VofeGbf a9L ;+Vofdf ofqL ;jf/ u/fpg] s'g} ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{
;L6 lagf ofqf ug]{ ofqLsf] d[To' jf cËeË ePdf jf To:tf ofqL 3fOt] ePdf
To:tf] ;jf/L ;fwgsf] wgL jf Joj:yfksn] o; lgoddf plNnvt aLdf /sd
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 25
a/fa/sf] /sd d[tssf] xsjfnf jf cËeË ePsf] JolQm jf 3fOt]nfO{ Ifltk"lt{
jfkt lbg' kg]{5 .
%$=%$=%$=%$= ofqL u'06fsf] aLdfofqL u'06fsf] aLdfofqL u'06fsf] aLdfofqL u'06fsf] aLdf M ofqL u'06fsf] aLdf /sd g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf
;"rgf k|sfzg u/L tf]s] adf]lhd x'g]5 .
����%%=%%=%%=%%= t];|f] t];|f] t];|f] t];|f] kIfkIfkIfkIfsf] aLdfsf] aLdfsf] aLdfsf] aLdf M -!_ ;jf/L b'3{6gfaf6 x'g] t];|f] kIfsf] d[To', cËeË, 3fprf]6
jf ;DklQsf] gf]S;fgL jfkt Ifltk"lt{ lbg] k|of]hgsf] nfu ;jf/L wgL jf
Joj:yfksn] d[To', cËeË, 3fprf]6sf] nflu Go"gtd krf; nfv ?k}ofF / ;DklQ
xfgL gf]S;fgLsf] nflu Go"gtd krf; nfv ?k}ofF /sdsf] aLdf ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf k|To]s t];|f] kIfsf] d[To'sf] nflu ;f]
pklgoddf plNnlvt /sdsf] cwLgdf /xL kfFr nfv ?k}ofF pknAw x'g] u/L aLdf
u/fpg' kg]{5 .
-#_ s'g} ;jf/L ;fwg b'3{6gf eO{ t];|f] kIfsf] d[To' ePdf To:tf] ;jf/L
;fwgsf] wgL jf Joj:yfksn] k|To]s d[tssf] k/Dk/f cg';f/sf] sfh lsl/of vr{
jfkt lghsf] xsjfnfO{ tTsfn kRrL; xhf/ ?k}ofF pknAw u/fpg' kg]{5 / ;f]
/sd To:tf] wgL jf Joj:yfksn] pklgod -@_ adf]lhdsf] aLdf /sdaf6 ;f]wegf{
lng ;Sg]5 .
-$_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf cËeË jfkt b]xfo adf]lhdsf]
aLdf u/fpg' kg]{5 M–
-s_ :yfoL k"0f{ czQmtf pklgod -!_ df plNnvt
/sdsf] cwLgdf /xL kfFr
nfv ?k}ofF
-v_ b'j} cfFvfsf] b[i6L u'd]df pklgod -!_ df plNnvt
/sdsf] cwLgdf /xL kfFr
nfv ?k}ofF
-u_ b'j} xftsf] gf8L jf b'j} v'§fsf]
uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf ;f]
eGbf dflysf] efu a]sDdf
ePdf
pklgod -!_ df plNnvt
/sdsf] cwLgdf /xL kfFr
nfv ?k}ofF
-3_ Pp6f xftsf] gf8L, Pp6f pklgod -!_ df plNnvt
� bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 26
v'§fsf] uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf
;f]eGbf dfly / Pp6f cfFvfsf]
b[i6L k"0f{¿kn] u'd]df
/sdsf] cwLgdf /xL kfFr
nfv ?k}ofF
-ª_ Pp6f cfFvfsf] b[i6L k"0f{¿kn]
u'd]df
pklgod -!_ df plNnvt
/sdsf] cwLgdf /xL b'O{
nfv ?k}ofF
-r_ Pp6f xftsf] gf8L jf Pp6f
v'§fsf] uf]nL ufF7f]sf] hf]gL{ jf
;f]eGbf dflysf] efu a]sDdf
ePdf
pklgod -!_ df plNnvt
/sdsf] cwLgdf /xL b'O{
nfv ?k}ofF
-5_ cGo s'g} cËeË ePdf dfGotf k|fKt lrlsT;sn]
lgwf{/0f u/]sf] Iflt
cg';f/sf] dgfl;j aLdf
/sd
-%_ pklgod -!_ adf]lhd aLdf u/fpFbf 3fprf]6sf] pkrf/ vr{, la/fdL
s'?jf vr{ / ljljw vr{ afkt b]xfo adf]lhdsf] aLdf u/fpg' kg]{5M–
-s_ Ps nfv ?k}ofF;Ddsf] jf:tljs pkrf/ vr{,
-v_ c:ktfn egf{ ePsf] cjlwsf] nflu k|lt lbgsf] kfFr ;o
?k}ofFsf b/n] a9Ldf tL; lbg;Ddsf] nflu s'?jf vr{ /
ljljw vr{ .
����%%s=%%s=%%s=%%s= aLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]vaLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]vaLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]vaLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]v M ;jf/L ;fwgsf] wgL jf Joj:yfksn] o; kl/R5]b
adf]lhd u/fPsf] aLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]v ;DalGwt ;jf/L ;fwgdf clgjfo{
¿kdf /fVg nufpg' kg]{5 .
����%%v=%%v=%%v=%%v= aLdfaLdfaLdfaLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]vsf] bflvnfsf] k|df0fkq / aLdfn]vsf] bflvnfsf] k|df0fkq / aLdfn]vsf] bflvnfsf] k|df0fkq / aLdfn]vsf] bflvnf M s'g} ;jf/L b'3{6gf ePdf b'3{6gf x'g]
ljlQs} To:tf] ;jf/L ;fwgsf] wgL jf Jo:yfksn] b'3{6gf:yn /x]sf] lhNnfsf] k|d'v
lhNnf clwsf/L ;dIf aLdfsf] k|df0fkq / aLdfn]v a'emfpg' kg]{5 .
����%%u=%%u=%%u=%%u= aLdf /sd pknAw u/fpg] clwsf/L / cjlwaLdf /sd pknAw u/fpg] clwsf/L / cjlwaLdf /sd pknAw u/fpg] clwsf/L / cjlwaLdf /sd pknAw u/fpg] clwsf/L / cjlw M lgod %%v= adf]lhd aLdfsf]
k|df0fkq / aLdfn]v k|fKt ePkl5 k|d'v lhNnf clwsf/Ln] o; kl/R5]b adf]lhdsf]
� bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 27
aLdfsf] /sd b'3{6gfaf6 d[To' ePsf] cj:yfdf b'3{6gf ePsf] PSsfO; lbgleq
d[tssf] xsjfnfnfO{ / cGo cj:yfdf tLg dlxgfleq ;DalGwt JolQmnfO{
;DalGwt ;jf/L wgL jf Joj:yfkssf] /f]xj/df ladsaf6 pknAw u/fOlbg' kg]{5 .
����%%3=%%3=%%3=%%3= aLdf ;DaGwdf ;jf/L wgL jf Joj:yfkssf] bfloTjaLdf ;DaGwdf ;jf/L wgL jf Joj:yfkssf] bfloTjaLdf ;DaGwdf ;jf/L wgL jf Joj:yfkssf] bfloTjaLdf ;DaGwdf ;jf/L wgL jf Joj:yfkssf] bfloTj M -!_ oftfoft ;]jf ;~rfng
ug]{ s'g} ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] o; lgod adf]lhd aLdf u/fPsf]df To:tf]
aLdfdf plNnlvt /sdsf] bfloTjeGbf a9L /sdsf] bfloTj lghn] jxg ug'{kg]{
5}g .
-@_ o; lgoddf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg To:tf] ;jf/L
;fwgsf] wgL jf Joj:yfksn] o; lgoddf plNnlvt aLdf /sdeGbf a9L ladfÍ
/sd sfod u/L aLdf ug{ of] lgodn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
����%%ª=%%ª=%%ª=%%ª= oftfoft ;++:yoftfoft ;++:yoftfoft ;++:yoftfoft ;++:yf dfkm{t aLdf u/fpg ;lsg] f dfkm{t aLdf u/fpg ;lsg] f dfkm{t aLdf u/fpg ;lsg] f dfkm{t aLdf u/fpg ;lsg] M oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ ;jf/L
wgL jf Joj:yfksn] o; kl/R5]b adf]lhdsf] aLdf ubf{ oftfoft Joj;fo;Fu
;DalGwt ;+:yf dfkm{t aLdf u/fpg ;Sg]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– * * * *
k|lzIf0fk|lzIf0fk|lzIf0fk|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf tyf js{;k ;~rfng s]Gb|, sf/vfgf tyf js{;k ;~rfng s]Gb|, sf/vfgf tyf js{;k ;~rfng s]Gb|, sf/vfgf tyf js{;k ;~rfng
%^=%^=%^=%^= k|lk|lk|lk|lzIf0fzIf0fzIf0fzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug{ cg'dlt lng' kg]{ s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug{ cg'dlt lng' kg]{ s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug{ cg'dlt lng' kg]{ s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug{ cg'dlt lng' kg]{ M -!_ ;jf/L
rfns k|lzIf0f s]Gb|, a; 6«ssf] a8L lgdf{0f ug]{ sf/vfgf jf c6f]df]jfO{n js{;k
;~rfng ug{ rfxg] JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] To:tf] Joj;fo ;~rfng ug]{
cg'dlt lng rfx]df P]gsf] bkmf ! %( adf]lhd b]xfo adf]lhdsf] sfuhft tyf
cg';"rL–# adf]lhdsf] b:t'/ ;lxt ljefu ;dIf cg';"rL–%( adf]lhdsf] 9fFrfdf
b/vf:t lbg' kg]{5 M–
-s_ k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug{ rfxg]
k|f]kfO{6/, ;fem]bf/ jf k|yd ;~rfnsx¿sf] gful/stfsf]
k|df0fkq,
-v_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k
o; cl3 cGo s'g} gfdaf6 ;~rfng ePsf] eP To;sf]
btf{ k|df0fkq, cfos/ btf{ k|df0fkq / s/ km5\of}{6
k|df0fkq,
� bf];|f] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 28
-u_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;ksf]
k|aGwkq / lgodfjnL,
-3_ ;~rfng ug{ vf]h]sf] k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k
cGtu{t sfd ug]{ sd{rf/L, kl/rfns tyf cGo
sfdbf/x¿sf] ljj/0f .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd b/vf:t kg{ cfPdf ljefun] cfjZos hfFra'em
ubf{ To:tf] k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug{ lbg pko'Qm b]v]df P]g
tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt cGo Joj:yfx¿sf] cwLgdf /xL cg';"rL–^)
adf]lhdsf] btf{ lstfadf btf{ u/L cg';"rL–^! adf]lhdsf] 9fFrfdf k|lzIf0f s]Gb|,
sf/vfgf jf js{;k ;~rfng ug]{ cg'dltkq lbg]5 .
%&=%&=%&=%&= ;]jfsf] juL{s/0f;]jfsf] juL{s/0f;]jfsf] juL{s/0f;]jfsf] juL{s/0f M -!_ lgod %^ adf]lhd btf{ ePsf] k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf
js{;k ;~rfng ug]{ kmd{, sDkgL jf ;+:yfnfO{ k"FhL, k|ljlw, u'0f:t/ hgzlQm tyf
cGo s'/fsf] cfwf/df ljefun] juL{s/0f ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhd juL{s[t kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] kfngf ug'{ kg]{ zt{
tyf sfod ug'{ kg]{ u'0f:t/ sfod u/] gu/]sf] ;DaGwdf ljefun] cfjZostf cg';f/
;do ;dodf lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– ( ( ( (
oftfoft ;]jfsf] sd{rf/Loftfoft ;]jfsf] sd{rf/Loftfoft ;]jfsf] sd{rf/Loftfoft ;]jfsf] sd{rf/Lx¿x¿x¿x¿sf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwfsf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwfsf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwfsf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwf
%*=%*=%*=%*= rfns tyf kl/rfnssf] sfd / st{Jorfns tyf kl/rfnssf] sfd / st{Jorfns tyf kl/rfnssf] sfd / st{Jorfns tyf kl/rfnssf] sfd / st{Jo M oftfoft ;]jfdf sfd ug]{ rfns tyf
kl/rfnssf] sfd / st{Jo b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ rfnssf] sfd / st{Jo M
-!_ cfˆgf] lhDdfdf /x]sf] ;jf/L lxkmfht ;fy rnfpg],
-@_ ;jf/L ;~rfng ;DaGwdf ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] lbPsf]
cfb]z tyf lgb]{zg O{dfGbf/Lk"js kfng ug]{,
-#_ cfkm"n] rnfPsf] ;jf/Lsf] wgL jf Joj:yfkssf] :jLs[lt ljgf
To:tf] ;jf/L c¿ s;}nfO{ rnfpg glbg],
-$_ ;jf/L rnfpFbfsf] cj:yfdf rfnsn] ug{ gx'g] egL lgif]w u/]sf
sfo{x¿ gug]{,
-%_ cfkm" ;]jf/t /x]sf] ;jf/Lsf kl/rfnsx¿nfO{ ;jf/L rnfpFbfsf]
qmddf cfjZostf cg';f/sf] sfd st{Josf] kfng ug{ nufpg],
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 29
-^_ ;jf/L rnfpFbf x'g ;Sg] ;Defljt b'3{6gf, ;jf/Lsf] oflGqs l:ylt,
;8ssf] cj:yf 6«flkms ;+s]t cflb gePsf] sf/0faf6 ;jf/L
cfjfudgdf sl7gfO{ pTkGg eP To; ;DaGwdf ;DalGwt ;jf/L
wgL jf Joj:yfks, ljefu jf sfof{nodf ;f] sf] hfgsf/L lbg] .
-v_ kl/rfnssf] sfd / st{Jo M
-!_ ofqLx¿;Fu lzi6 Jojxf/ ug]{,
-@_ ofqLx¿sf] ;/;fdfgsf] ;'/Iffsf] nflu plrt k|aGw ug]{ / s'g}
ofqLn] ;/;fdfg tyf dfn j:t' ;jf/Ldf 5f]l8 uPdf To:tf]
;/;fdfg tyf dfn j:t'sf] wgL km]nf k/]df lghnfO{ / km]nf
gk/]df glhssf] k|x/L jf cfkm" sfo{/t oftfoft ;]jfsf] lhDd]jf/
JolQmsf] lhDdfdf lbg],
-#_ dlxnf, a[4, afns tyf cGo czQm JolQmx¿nfO{ ofqf cjlwdf
;Dej eP;Ddsf] ;'ljwfsf] aGbf]j:t ug]{,
-$_ k|rlnt sfg"g tyf ;'/Iffsf] b[li6sf]0fn] lgif]lwt j:t' ;jf/Ldf
/fv]sf] yfxf x'g cfPdf k|x/LnfO{ ;"rgf lbg],
-%_ ;jf/L lgdf{tf sDkgLn] lgwf{/0f u/]sf] ;jf/Lsf] jhgsf] xbsf]
;Ldf gf£g] u/L ;jf/Ldf dfn j:t' tyf ;/;fdfgx¿ /fVg glbg],
-^_ ;jf/Lsf] kfls{Ë :yndf ofqL cf]/fNg] / r9fpg] sfo{df cfjZos
;xof]u ug]{,
-&_ ;jf/L rnfpFbfsf] cj:yfdf x'g ;Sg] ;Defljt b'3{6gf k|lt ofqL
tyf rfnsnfO{ ;dod} ;r]t u/fpg] / ;jf/Lsf] oflGqs l:ylt
7Ls gePdf ;f] sf] hfgsf/L Joj:yfks / ;DalGwt sfof{nonfO{
lbg],
-*_ ;8ssf] cj:yf tyf 6«flkms ;+s]t gePsf] sf/0faf6 ;jf/L
cfjfudgdf sl7gfO{ eP ;f] sf] hfgsf/L ljefunfO{ lbg] .
-(_ ;jf/L rnfpFbfsf] cj:yfdf rfnsnfO{ cfjZos ;xof]u k'¥ofpg],
-!)_ cfkm" kl/rfns /x]sf] ;jf/Lsf] ;'/Iff / lxkmfht ug]{ tyf gf]S;fgL
x'g glbg],
-!!_ cfkm" ;]jf/t /x]sf] ;jf/L wgL jf Joj:yfksn] lbPsf] ;jf/L
;~rfng ;DaGwL cfb]zsf] kfngf ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 30
%(=%(=%(=%(= oftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Loftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Loftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Loftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/Lx¿x¿x¿x¿sf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwfsf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwfsf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwfsf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwf M
P]gsf] bkmf (# tyf lgod $$ adf]lhd k~hLs[t ePsf oftfoft ;]jfdf sfd ug]{
sd{rf/Lx¿sf] kfl/>lds, ;]jfsf zt{ / ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf >d P]g, @)$* /
>d lgodfjnL, @)%) adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b kl/R5]b –––– !) !) !) !)
ljljwljljwljljwljljw
^)=^)=^)=^)= 6«fl6«fl6«fl6«flkmkmkmkms ;+s]ts ;+s]ts ;+s]ts ;+s]t M ;jf/L rnfpFbf ;jf/L rfnsn] P]gsf] bkmf !@) adf]lhd kfng ug'{
kg]{ 6«flkms ;+s]tx¿ cg';"rL–^# df pNn]v eP adf]lhd x'g]5 .
����^!=^!=^!=^!= ;jf/L ;jf/L ;jf/L ;jf/L ;fwg ;fwg ;fwg ;fwg llllkmkmkmkmtf{ ug'{ kg]{tf{ ug'{ kg]{tf{ ug'{ kg]{tf{ ug'{ kg]{ M -!_ b'3{6gfsf] hfFra'emsf] lgldQ P]gsf] bkmf !#$
adf]lhd ;DalGwt k|x/Ln] cfkm" ;dIf bflvn u/fPsf] ;jf/L ;fwg rf}aL;
306fleq ;DalGwt ;jf/L wgL jf Joj:yfksnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{5 .
-@_ pklgd -!_ adf]lhd ;jf/L ;fwg lkmtf{ gu/]df To;/L lkmtf{ gu/]sf]
k|ltlbgsf] nflu tLg xhf/ ?k}ofFsf b/n] k|d'v lhNnf clwsf/Ln] ;DalGwt k|x/L
sfof{noaf6 ;jf/L wgL jf Joj:yfksnfO{ e/fOlbg' kg]{5 .
^@=^@=^@=^@= lgb]{lzsf agfpg lgb]{lzsf agfpg lgb]{lzsf agfpg lgb]{lzsf agfpg ;Sg;Sg;Sg;Sg] M -!_ P]g tyf o; lgodfjnLdf plNnlvt Joj:yfsf]
ljk/Lt gx'g] u/L ljefun] ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf ;~rfngsf] ;Gbe{df
cfjZostf cg';f/ lgb]{lzsfx¿ agfO{ nfu" ug{ ;Sg]5 .
-@_ pklgod -!_ adf]lhdsf] lgb]{lzsfsf] kfngf ug'{ u/fpg' ;DalGwt
;a}sf] st{Jo x'g]5 .
^#=^#=^#=^#= cg';"rLdf x]/cg';"rLdf x]/cg';"rLdf x]/cg';"rLdf x]/kmkmkmkm]/ tyf yk36 ug{ ;Sg]]/ tyf yk36 ug{ ;Sg]]/ tyf yk36 ug{ ;Sg]]/ tyf yk36 ug{ ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf
k|sfzg u/L cg';"rLdf cfjZostf cg';f/ yk36 tyf x]/km]/ ug{ ;Sg]5 .
^$=^$=^$=^$= vf/]hL / arfpvf/]hL / arfpvf/]hL / arfpvf/]hL / arfp M -!_ ;jf/L lgodfjnL, @)#) tyf /fli6«o oftfoft Joj:yf
lgodfjnL, @)@& vf/]h ul/Psf 5g\ / tL lgodfjnLx¿ adf]lhd eP u/]sf ;a}
sfd sf/afxLx¿ o;} lgodfjnL adf]lhd eP u/]sf dflgg]5g\ .1
� bf];|f] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt . b|i6Jo M ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf -klxnf] ;+zf]wg_ lgodfjnL, @)^! åf/f d"n lgodfjnLsf] cg';"rLsf] 7fpF 7fpF /x]sf ælgdf{0f tyf
oftfoft dGqfnoÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f æ>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfnoÆ eGg] zAbx¿ /fvL ¿kfGt/ ul/Psf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 31
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––! ! ! !
-lgod # sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k|j]z btf{sf] nflu lbOg] b/vf:t >L ================== ====================== != b/vf:tjfnfsf] gfd / 7]ufgf -JolQm, kmd{, sDkgL_ –
@= lktf jf kltsf] gfd –
#= ;jf/Lsf] lsl;d –
$= ;jf/L agfpg] sDkgLsf] gfd –
%= ;jf/L df]8]n –
^= l;ln08/ ;+Vof –
&= xif{ kfj/ jf l;=l;= –
*= Rofl;; gDa/ –
(= O{l~hg gDa/ –
!)= ;jf/L /ª –
!!= l;6 jhg Ifdtf –
!@= k]6«f]n, l8h]n, UofF; jf ljB'taf6 rNg] –
!#= /]l8of] eP gePsf] –
!$= vl/b ug]{ JolQm, kmd{ jf sDkgLsf] ljj/0f –
!%= k|j]z ug]{ eG;f/ sfof{no –
!^= lemsfpg] O{hfht kfPsf] lg:;f –
!&= ;jf/L vl/b ePsf] lg:;f / cGo sfuhftx¿sf] ljj/0f –
dfly pNn]lvt ul/P adf]lhdsf] ;jf/Lsf] k|j]z btf{ u/L lg:;f k|bfg ul/lbg'x'g
cg'/f]w ub{5' .
b/vf:tjfnfsf]
;xL
gfd y/ –
pd]/ –
7]ufgf –
ldlt –
Olt ;+jt\ @)====== ;fn =========== dlxgf ===== ut] ===== /f]h sf lbg z'ed\=============
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 32
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@ @ @ @
-lgod # sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/L k|j]z btf{sf] lg:;f
g]kfn ;/sf/
u[x dGqfno
=====================================k|x/L sfof{no
========================.
k|j]z btf{ lg:;f g+======================= ldlt M==========================
lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/L ldlt=====================df g]kfn k|j]z u/L o; sfof{nodf
k|j]z btf{ u/fPsf] Joxf]/f k|dfl0ft ul/G5 .
;jf/Lsf] ljj/0f
!= ;jf/L btf{ g+= –
@= ;jf/Lsf] lsl;d –
#= ;jf/L cfoft ug]{ -JolQm, ˚d{, sDkgL_ sf] gfd y/ –
$= 7]ufgf –
%= ;jf/Lsf] O{l~hg gDa/ –
^= ;jf/Lsf] r]l;; gDa/ –
&= ;jf/L agfpg] sDkgLsf] gfd –
*= df]8]n g+= -lgdf{0f ePsf] ;fn_ –
(= ;jf/Lsf] /ª –
!)= ;jf/L cfoft ug]{ O{hfht kqsf] lg:;f g+=
!!= cGo –
af]wfy{M– lg:;f lbg] clwsf/Lsf]
>L oftfoft Joj:yf sfof{no, ;xL –
======================================== . gfd y/ –
bhf{ –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 33
�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––####
b:t'/ tflnsf
-s_ lgod $ sf] pklgod -!_ / lgod ^ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu ;jf/L btf{
/ ;?jf btf{ b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f ;jf/Lsf] lsl;d b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L lghL ())÷–
@= demf}nf ;jf/L lghL ^))÷–
#= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
lghL $%)÷–
-v_ df]6/ ;fOsn, :s'6/ lghL !%)÷–
$= 7"nf ;jf/L ;fj{hlgs !%))÷–
%= demf}nf ;jf/L ;fj{hlgs !)))÷–
^= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
;fj{hlgs &%)÷–
-v_ df]6/ ;fO{sn, :s'6/ ;fj{hlgs @%)÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M ko{6s ;jf/L / ;+:yfgsf ;jf/Lx¿sf] b:t'/ ;fj{hlgs ;jf/L ;/x nfUg]5 .
-v_ lgod % sf] k|of]hgsf] nflu ;jf/Lsf] c:yfoL btf{ b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f ;jf/Lsf] lsl;d b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L lghL $%)÷–
@= demf}nf ;jf/L lghL #))÷–
� ldlt @)^).$.! sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgf adf]lhd x]/km]/ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 34
#= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
lghL @#)÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ lghL &)÷–
$= 7"nf ;jf/L ;fj{hlgs &%)÷–
%= demf}nf ;jf/L ;fj{hlgs %))÷–
^= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
;fj{hlgs #*)÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ ;fj{hlgs !#)÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f Mko{6s ;jf/L / ;+:yfgsf] ;jf/Lx¿sf] b:t'/ ;fj{hlgs ;jf/L ;/x nfUg]5 .
-u_ lgod & sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu ljb]zdf btf{ ePsf ;jf/L rnfpg]
cg'dltkq b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L / demf}nf ;jf/L %))÷–
@= ;fgf ;jf/L @))÷–
-3_ lgod * sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu btf{ k|df0f kq gjLs/0f b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f ;jf/Lsf] lsl;d b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L lghL @#)÷–
@= demf}nf ;jf/L lghL !%)÷–
#= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
lghL !))÷–
$= -v_ df]6/;fOsn, :s'6/ lghL $)÷–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 35
$= 7"nf ;jf/L ;fj{hlgs #*)÷–
%= demf}nf ;jf/L ;fj{hlgs @%)÷–
^= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
;fj{hlgs !*)÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ ;fj{hlgs &)÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M ko{6s ;jf/L / ;+:yfgsf] ;jf/Lx¿sf] b:t'/ ;fj{hlgs ;jf/L ;/x
nfUg]5 .
-ª_ lgod ( sf] pklgod -!_ / lgod !) sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu ;jf/Lsf]
gfd;f/L / wgLsf] d[To' ePsf] ;jf/Lsf] gfd;f/L b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f ;jf/Lsf]
lsl;d
b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L lghL $%)÷–
@= demf}nf ;jf/L lghL #))÷–
#= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
lghL @#)÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ lghL &)÷–
$= 7"nf ;jf/L ;fj{hlgs &%)÷–
%= demf}nf ;jf/L ;fj{hlgs %))÷–
^= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
;fj{hlgs #*)÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ ;fj{hlgs !#)÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M ko{6s ;jf/L / ;+:yfgsf] ;jf/Lx¿sf] b:t'/ ;fj{hlgs ;jf/L ;/x
nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 36
-r_ lgod !$ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu btf{ k|df0fkqsf] k|ltlnlk b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f ;jf/Lsf] lsl;d b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L lghL !))÷–
@= demf}nf ;jf/L lghL !))÷–
#= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
lghL !))÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ lghL !))÷–
$= 7"nf ;jf/L ;fj{hlgs !))÷–
%= demf}nf ;jf/L ;fj{hlgs !))÷–
^= ;fgf ;jf/L M
-s_ sf/, lhk, Eofg, lksck, 6]Dkf], kfj/
l6n/
;fj{hlgs !))÷–
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/ ;fj{hlgs !))÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f Mko{6s ;jf/L / ;+:yfgsf] ;jf/Lx¿sf] b:t'/ ;fj{hlgs ;jf/L ;/x nfUg]5 .
-5_ lgod @) sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu rfns cg'dltkq b/vf:t b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L @))÷–
@= demf}nf ;jf/L @))÷–
#= ;fgf ;jf/L @))÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M Pp6} b/vf:taf6 PseGbf a9L lsl;dsf ;jf/L rnfpg Ohfhtsf]
nflu b/vf:t lbg rfx]sf] xsdf hlt lsl;dsf] ;jf/L rnfpg] Ohfhtsf] nflu
b/vf:t lbPsf] xf] ;f] sf] 5'§f5'§} b:t'/ nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 37
-h_ lgod @@ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu rfns cg'dltkqdf c¿ ;jf/L
;dfj]z ug]{ b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L %))÷–
@= demf}nf ;jf/L @%)÷–
#= ;fgf ;jf/L
-s_ df]6/ ;fOsn, :s'6/ afx]ssf ;fgf
;jf/L
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/
!))÷–
!))÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M Pp6} rfns cg'dltkqdf Ps eGbf a9L lsl;dsf ;jf/L rnfpg]
Ohfht kfPsf xsdf ;a}eGbf a9L b:t'/ nfUg] ;jf/Lsf] b:t'/ dfq nfUg]5 .
-em_ lgod @# sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu rfns cg'dltkqsf] gjLs/0f b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L @)))÷–
@= demf}nf ;jf/L !%))÷–
#= ;fgf ;jf/L
-s_ df]6/;fOsn, :s'6/ afx]ssf ;fgf
;jf/L
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/
!)))÷–
&))÷–
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M -!_ Pp6} rfns cg'dltkqdf PseGbf a9L lsl;dsf ;jf/L
rnfpg] Ohfht kfPsf xsdf ;a}eGbf a9L b:t'/ nfUg]
;jf/Lsf] b:t'/ dfq nfUg]5 .
-@_ gjLs/0f kfFr jif{sf] nflu sfod /xg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 38
-`_ lgod @$ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu rfns cg'dltkq k|ltlnlk b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L !))÷–
@= demf}nf ;jf/L !))÷–
#= ;fgf ;jf/L
-s_ df]6/;fOsn, :s'6/ afx]ssf ;fgf
;jf/L
-v_ df]6/;fOsn, :s'6/
!))÷–
!))÷–
-6_ lgod @^ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu kl/rfns cg'dltkq b/vf:t b:t'/
?= %)÷–
-7_ lgod @* sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu kl/rfns cg'dltkq gjLs/0f b:t'/
?= !%)÷–
-8_ lgod @( sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu kl/rfns cg'dltkq k|ltlnlk b:t'/
?= %).–
-9_ lgod #) sf] pklgod -!_ tyf lgod #!, #@ / lgod #$ sf] k|of]hgsf] nflu af6f]
Ohfhtkq, af6f] kl/jt{g, k6s] af6f] Ohfhtkq / af6f] Ohhftkqsf] gjLs/0f b:t'/
-!_ af6f] Ohfhtkq b:t'/ -gjLs/0f ;d]t, rf}dfl;s_
qm=;+= b"/L -ls=ld=_ 7"nf / demf}nf a;
ldlga; cflb
-?=_
7"nf / demf}nf 6«s,
ldlg6«s cflb
-?=_
!= ! b]lv %) ls=ld= ;Dd #&)÷– $@)÷–
@= %! b]lv !)) ls=ld= ;Dd $!)÷– $&)÷–
#= !)! b]lv !%) ls=ld= ;Dd %$)÷– ^@)÷–
$= !%! b]lv @)) ls=ld= ;Dd ^@)÷– ^()÷–
%= @)! b]lv @%) ls=ld= ;Dd ^&)÷– *!)÷–
^= @%! b]lv #)) ls=ld= ;Dd &*)÷– *&)÷–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 39
&= #)! b]lv #%) ls=ld= ;Dd *^)÷– (()÷–
*= #%! b]lv $)) ls=ld= ;Dd ($)÷– !)^)÷–
(= $)! b]lv $%) ls=ld= ;Dd !)@)÷– !!%)÷–
!)= $%! b]lv %)) ls=ld= ;Dd !!))÷– !@%)÷–
!!= %)! b]lv %%) ls=ld= ;Dd !#()÷– !#$)÷–
!@= %%! b]lv ^)) ls=ld= ;Dd !$&)÷– !$$)÷–
!#= ^)! b]lv ^%) ls=ld= ;Dd !%%)÷– !%#)÷–
!$= ^%! b]lv &)) ls=ld= ;Dd !^#)÷– !^@)÷–
!%= &)! ls=ld= eGbf dfyL !**)÷– !&%)÷–
▲-!s_ kfFr l;6eGbf a9L rf}w l;6;Dd Ifdtf ePsf] ;fj{hlgs ;jf/Lsf] nflu
af6f] Ohfht b:t'/ -gjLs/0f ;d]t_ M
qm=;+= b"/L rf}dfl;s /sd
!= ! b]lv %) ls=ld= ;Dd ?= @&).–
@= %! b]lv !)) ls=ld= ;Dd ?= #!).–
#= !)! b]lv !%) ls=ld= ;Dd ?= $)).–
$= !%! b]lv @)) ls=ld= ;Dd ?= $^).–
%= @)! b]lv @%) ls=ld= ;Dd ?= $&%.–
^= @%! b]lv #)) ls=ld= ;Dd ?= %%).–
-@_ tf]lsPsf] lglZrt af6f] -?6_ jf If]qleq ;~rfngfy{ nfUg] af6f] Ohfhtkq
b:t'/ -rf}dfl;s_
-s_ !$ ;L6 jf ;f] eGbf d'lgsf -ld6/jfnf afx]s_ xn'sf ;fj{hlgs ;jf/L /
Ps 6g;Dd Ifdtf ePsf 6\ofS6/, kfj/l6n/ ?= @%).–
-v_ ld6/ ePsf] 6\ofS;L ?= @%).–
-u_ ld6/ ePsf] 6]Dkf] ?= @)).–
-#_ k6s] af6f] Ohfht b:t'/ k|lt %) ls=ld= sf] nflu ?= $).–
-$_ sf7df8f}+ pkTosfel/sf af6f] -?6_ x¿df ;~rfng ug]{ 7"nf tyf demf}nf
;fj{hlgs ;jf/Lx¿sf] af6f] Ohfht b:t'/ ?= !*&%.– -rf}dfl;s_
▲ klxnf] ;+zf]wgåf/f yk .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 40
-%_ g]kfndf sfod ePsf af6f]x¿df ;~rfng ug]{ 7"nf tyf demf}nf ko{6s
;jf/Lx¿, ;+:yfgsf ;jf/Lx¿ / ef8fsf 6«sx¿sf] /fi6«JofkL af6f] Ohfht
(National Permit) b:t'/ ?= (,$)).– -rf}dfl;s_
-^_ tf]lsPsf] af6f] -?6_ df clwsf/ k|fKt clwsf/Lsf] ;fj{hlgs ;jf/Lx¿nfO{
k|lt:kwf{ u/fO af6f] Ohfhtkq k|bfg u/]sf]df dfly pNn]lvt b:t'/df g36g]
u/L b:t'/ lgwf{/0f ug{ ;lsg]5 .
-0f_ lgod #* sf] k|of]hgsf nflu af6f] Ohfhtkq k|ltlnlk b:t'/ ?= %).–
-t_ lgod #( sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu hfFrkf; k|df0fkqsf] b/vf:t b:t'/
qm=;+= ;jf/Lsf] juL{s/0f b:t'/ -?k}ofFdf_
!= 7"nf ;jf/L !))÷–
@= demf}nf ;jf/L %)÷–
#= ;fgf ;jf/L %)÷–
-y_ lgod $$ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu ;]jfsf] gfd k~hLs[t b:t'/
-b_ lgod $% sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{
cg'dltkqsf] gjLs/0f b:t'/
qm=;+= kF"hL b:t'/ -?k}ofFdf_
!= ?= kGw| nfveGbf sdsf] nflu &%)÷–
@= ?= kGw| nfveGbf a9L ?= krf; nfveGbf
sdsf] nflu
@@%)÷–
#= ?= krf; nfveGbf a9L hlt;'s} ePklg #&%)÷–
qm=;+= kF"hL b:t'/ -?k}ofFdf_
!= ?= kGw| nfveGbf sdsf] nflu &%)÷–
@= ?= kGw| nfveGbf a9L ?= krf; nfveGbf
sdsf] nflu
@@%)÷–
#= ?= krf; nfveGbf a9L hlt;'s} eP klg #&%)÷–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 41
-w_ lgod %^ sf] pklgod -!_ sf] k|of]hgsf] nflu k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf, js{;k
;~rfng cg'dltkq b:t'/
qm=;+=
kF"hL b:t'/ -?k}ofFdf_
!= ?= b'O{ nfveGbf sdsf] nflu *))÷–
@= ?= b'O{ nfveGbf a9L kfFr nfveGbf
sdsf] nflu
!@))÷–
#= ?= kfFr nfveGbf a9L !) nfv eGbf
sdsf] nflu
@)))÷–
$= ?= bz nfvb]lv dfly hlt;'s} ePtfklg #)))÷–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 42
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$$$
-lgod $ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/L btf{ ug{ lbOg] b/vf:t
>Ldfg sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no ,
==============================c~rn
================================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf vl/b ePsf]–k|fKt ePsf]–lemsfPsf] lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/L
z'? btf{ u/fpgsf nflu nfUg] b:t'/ / rflxg] cGo lg:;f k|df0fx¿ o;} ;fy /fvL k]z
u/]sf] 5'÷5f}+ . pQm ;jf/L hfFr u/L d]/f] / xfd|f] gfddf btf{ u/L btf{ k|df0fkq kfpg
b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ .
!= ;jf/L lemsfpg] -JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yf_ sf] gfd y/ –
@= 7]ufgf M– -s_ :yfoL –
-v_ c:yfoL –
#= lktf jf kltsf] gfdy/ -JolQm ePdf_ –
$= ;jf/Ldf ePsf] btf{ g+ -;fljssf]_ –
%= ;jf/Lsf] lsl;d –
^= ;jf/L agfpg] sDkgLsf] gfd –
&= ;jf/Lsf] df]8]n g+= -lgdf{0f ePsf] ;fn_ –
*= l;ln08/ ;+Vof –
(= xif{ kfj/ l;=l;= –
!)= ;jf/Lsf] O{l~hg g+= –
!!= ;jf/Lsf] r]l;; g+= –
!@= ;jf/Lsf] /ª M– -s_ al8sf] /ª –
-v_ l;;fsf] /ª –
!#= k|of]u ug]{ OGwgsf] lsl;d –
!$= ;jf/Ldf ePsf] On]S6«f]lgs ;+rf/sf] pks/0f -/]l8of], Sof;]6, 6]lnkmf]g cflb_
!%= ;jf/Lsf] jhg Ifdtf M–-s_ s'n jhg –
l6s6
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 43
-v_ ef/jxg Ifdtf –
-u_ l;6 ;+Vof –
!^= k|of]u –
!&= rnfpg] If]q –
!*= eG;f/ lt/]sf] lg:;f M– -s_ eG;f/ sfof{nosf] gfd –
-v_ k|1fkg kq g+= –
-u_ /l;b g+= –
-3_ ldlt M –
!(= k|j]z btf{ k|df0f kqsf] lg:;f M– -s_ k|j]z kq lbg] k|x/L sfof{nosf] gfd –
-v_ k|j]z kq lbPsf] ldlt –
-u_ k|j]z kq g+=
@)= lemsfpg] Ohfht kfPsf] lg:;f M– -s_ lg:;f lbg] sfof{no –
-v_ lg:;f k|df0fkq g+= –
-u_ ldlt –
@!= cGo k|df0fsf] ljj/0f –
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
;jf/L lg/LIf0fsf] Joxf]/f
k|bfg ul/Psf] btf{ g+=
btf{ ldlt –
dfly pNn]lvt ;Dk"0f{ ljj/0fx¿sf ;fy} k|fljlws k|ltj]bgaf6 ;jf/L btf{ ug{ pko'Qm
b]lvPsf]n] lg0f{ofy{ k]z ug]{ .
lg/LIf0f ug]{ k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL btf{ ug]{ clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 44
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%%%%
-lgod $ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/L btf{ lstfa
oftfoft Joj:yf sfof{no
============================c~rn
=================================.
;jf/L btf{ g+= –
;jf/Lsf] lsl;d –
;jf/Lsf] btf{ ldlt –
;jf/L btf{ nut -ljj/0f_
;jf/L wgLsf] kmf]6f]
! @ # $ % ^ & * ( !)
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 45
;jf/Lsf] gfd;f/L ;jf/Lsf] btf{ k|=k=sf]
gjLs/0f
;jf/Lsf] lj:t[t ljj/0f ;jf/L btf{ u/fpg]
lg:;fx¿sf] ljj/0f
;jf/L
wgLsf] gfd
y/ / 7]ufgf
;jf/L
wgLsf]
b:tvt laj|mL ug]{sf]
;xL
vl/b ug]{sf]
;xL
gjLs/0f
ldlt
Dofb k'Ug] ldlt
b:t'/ a'emfPsf]
/l;b g+= / ldlt
r9fpg] jf
kmfF6jfnfsf]
b:tvt
;jf/L btf{ gfd ;f/L
jf gjLs/0f k|dfl0ft
ug]{ clws[tsf]
b:tvt
s}lkmot
!=;jf/Lsf] btf{ g+= – != eG;f/ lt/]sf] lg:;f –
@= ;jf/L btf{ ldlt –
-s_ eG;f/ sfof{nosf]
gfd –
#= ;jf/Lsf] df]8]n jf
lgdf{0f ePsf] jif{ –
-v_ k|1fkg kq g+=
$= agfpg] sDkgL – -u_ /l;b g+= –
%= l;ln08/ ;+Vof -3_ ldlt –
^= xif{–l;=l;= – -ª_ cGo –
&= s'n jhg – @= k|j]z btf{sf] lg:;f
*= jhg Ifdtf l;6 jf
af]Sg] Ifdtf –
-s_ k|j]z btf{ ug]{ k|x/L
sfof{nosf] gfd –
-s_ l;6 ;+Vof – -v_ k|j]z kq g+=
-v_ jhg Ifdtf– -u_ ldlt –
(= r]l;; g+= -3_ cGo –
!)= OlGhg g+= – -ª_ lemsfpg] Ohfht
kfPsf] lg:;f –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 46
;jf/Lsf] gfd;f/L ;jf/Lsf] btf{ k|=k=sf]
gjLs/0f
;jf/Lsf] lj:t[t ljj/0f ;jf/L btf{ u/fpg]
lg:;fx¿sf] ljj/0f
;jf/L
wgLsf] gfd
y/ / 7]ufgf
;jf/L
wgLsf]
b:tvt laj|mL ug]{sf]
;xL
vl/b ug]{sf]
;xL
gjLs/0f
ldlt
Dofb k'Ug] ldlt
b:t'/ a'emfPsf]
/l;b g+= / ldlt
r9fpg] jf
kmfF6jfnfsf]
b:tvt
;jf/L btf{ gfd ;f/L
jf gjLs/0f k|dfl0ft
ug]{ clws[tsf]
b:tvt
s}lkmot
!!= Ans g+= –
#=
-s_ lemsfpg Ohfht lbg]
sfof{no –
!@= ;jf/Lsf] /ª – -v_ Ohfht kq g+= –
-s_ a8Lsf] /ª – -u_ Ohfht lbPsf] ldlt
–
-v_ l;;fsf] /ª – $= vl/b e} cfPsf]
dflg; jf sDkgLsf]
ljj/0f –
!#= r];L;sf] – -s_ ljqm]tfsf] gfd –
-s_ nDafO{ –
-v_ laqmL jf vl/b
ePsf] ldlt –
-v_ rf}8fO{ –
-u_ k|dfl0ft ug]{ JolQm
jf lgsfo –
!$= a8Lsf] –
-3_ ;flas ljb]zL g+= –
s_ nDafO{ – %= cGo –
-v_ rf}8fO{ –
-u_ prfO{ –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 47
;jf/Lsf] gfd;f/L ;jf/Lsf] btf{ k|=k=sf]
gjLs/0f
;jf/Lsf] lj:t[t ljj/0f ;jf/L btf{ u/fpg]
lg:;fx¿sf] ljj/0f
;jf/L
wgLsf] gfd
y/ / 7]ufgf
;jf/L
wgLsf]
b:tvt laj|mL ug]{sf]
;xL
vl/b ug]{sf]
;xL
gjLs/0f
ldlt
Dofb k'Ug] ldlt
b:t'/ a'emfPsf]
/l;b g+= / ldlt
r9fpg] jf
kmfF6jfnfsf]
b:tvt
;jf/L btf{ gfd ;f/L
jf gjLs/0f k|dfl0ft
ug]{ clws[tsf]
b:tvt
s}lkmot
!%= k|of]u ug]{ OGwgsf]
lsl;d –
!^= ;jf/Ldf ePsf]
On]S6«f]lgs ;+rf/sf]
pks/0f –
!&= cGo k|fljlws
ljj/0f –
!*= k|of]u –
!(= rnfpg] Onfsf –
@)= gofF k|ljlwsf] ;jf/L
ePdf k|b'if0fsf] k|df0fkq
lg/LIf0f ug]{ k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL sfof{no k|d'vsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 48
�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^̂̂̂
-lgod $ sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/Lsf] gDa/ Kn]6sf] ;+s]t -cIf/ / cÍ_
-s_ 7"nf tyf demf}nf ;jf/L -a;, 6«s, 8f]h/, 8Dkm/, nf]8/, qm]g, bdsn, 6\ofÍ/, /f]n/,
lksck, Eofg, ldgLa;, ldgL6«s, ldgLEofg cflb ofq'jfxssf xsdf !$ l;6eGbf
dflydf / dfnjfxssf xsdf $ 6g jf ;f]eGbf a9L s"n ef/jfxg Ifdtf ePsf_
;jf/L ;fwgx¿sf] nflu .
c~rn ;+s]t lghL ;fj{hlgs ;/sf/L ;+:yfg ko{6s
d]rL, sf]zL, ;u/dfyf,
hgsk'/, afudtL, gf/fo0fL,
u08sL, n'lDagL, /fKtL, e]/L,
;]tL / dxfsfnL c~rnx¿sf]
nflu qmdzM d]=, sf]=, ;=, h=,
af=, gf=, u=, n'=, /f=, e]=, ;]=,
/ d=
s
3
u
v
v
u
3
s
u
v
s
3
s
3
v
u
k
o
o
o
-v_ ;fgf -sf/, lhk, Eofg, lksck, dfOqmf]a; cflbh:tf @$ l;6 jf s"n ef/jxg
Ifdtf $ 6geGbf sd ePsf_ ;jf/L ;fwgx¿sf] nflu .
c~rn ;+s]t lghL ;fj{hlgs ;/sf/L ;+:yfg ko{6s
v08 -s_ df pNn]v
ePadf]lhd,
r
em
h
h
em
r
em
h
r
r
h
em
k
o
o
� lgdf{0f tyf oftfoft dGqfnosf] ldlt @)%^.^.# sf] g]kfn /fhkqsf] ;"rgfn] x]/km]/ ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 49
-u_ ;fgf -df]6/ ;fOsn, :s'6/ cflbh:tf b'O{kfª\u|]__ ;jf/L ;fwgx¿sf] nflu .
c~rn ;+s]t lghL ;fj{hlgs ;/sf/L ;+:yfg ko{6s
v08 -s_ df pNn]v
ePadf]lhd,
k
d
a
km
km
a
d
k
a
km
k
d
d
k
km
a
k
o
o
o
-3_ 6\ofS6/ / kfj/l6n/sf] nflu .
c~rn ;+s]t lghL ;fj{hlgs ;/sf/L ;+:yfg ko{6s
v08 -s_ df pNn]v
ePadf]lhd,
t
g
b
y
y
b
g
t
b
y
t
g
g
t
y
b
k
o
o
o
-ª_ ;fgf -6]Dkf], c6f]l/S;f cflbh:tf tLgkfË]_ ;jf/L ;fwgx¿sf] nflu .
c~rn ;+s]t lghL ;fj{hlgs ;/sf/L ;+:yfg ko{6s
v08 -s_ df pNn]v
ePadf]lhd,
;
q
If
x
x
If
q
;
If
x
;
q
q
;
x
If
k
o
o
k
b|i6b|i6b|i6b|i6AAAAo Mo Mo Mo M
gDa/Kn]6sf] :j¿k M
!= ;jf/Ldf /fVg] gDa/Kn]6 sDtLdf klg @) u]hsf] wft'af6 ag]sf] kftfdf P]gsf]
cg';"rL–@ adf]lhdsf] ;fOhdf x'g' kg]{5 .
@= dfly b|i6Jo ! adf]lhd kftfdf P]gsf] cg';"rL–@ df tf]lsPsf] /Ë cg';f/sf cÍ /
cIf/ b]jgfu/L lnlkdf :ki6 ¿kdf n]lvPsf] x'g' kg]{5 .
#= gDa/ Kn]6df a9Ldf cf7j6f;Dd cÍ / cIf/ /xg] 5g\ h;nfO{ tn / dfly u/L b'O {
nfO{gdf lgDgfg';f/ /flvg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 50
-s_ dflyNnf] nfOgsf] z'?df ;jf/L btf{ ug]{ sfof{nosf] c~rn ;+s]t cIf/ /
To;kl5 ;jf/L ;d"x hgfpg cÍ n]lvg' kg]{5 . o:tf] ;jf/L ;d"x hgfpg] cÍ
cfjZostf cg';f/ ! b]lv (( ;Dd x'g]5 . o:tf] cÍ kl5 ;jf/Lsf] lsl;d
hgfpg] ;+s]t cIf/ n]Vg' kg]{5 .
-v_ tNnf] nfOgdf ;jf/Lsf] btf{ gDa/ n]Vg' kg]{5, o:tf] btf{ gDa/ Pp6f ;+s]t
cIf/df a9Ldf rf/ cÍ;Dd -! b]lv (((( ;Dd_ dfq x'g]5 . k|of]u cg';f/
s'g} Ps ;+s]t cIf/df rf/ cÍsf] ;a}eGbf 7"nf] ;+Vof -((((_ k'u]kl5 qmdzM
csf]{ ;+s]t cIf/ lbO{ To;df klg ! b]lv (((( ;Dd lbb} hfg' kg]{5 .
pbfx/0ffypbfx/0ffypbfx/0ffypbfx/0ffy{ M oftfoft Joj:yf sfof{no, jfudtL c~rndf btf{ x'g] klxnf] ;d"xsf] !@*^
btf{ gDa/sf] lghL df]6/ ;fOsnsf] gDa/Kn]6 b]xfo adf]lhd x'g]5 .
af ! k
! @ * ^
t/ df]6/;fO{sn :s'6/ cflb b'O{ kfªu|] ;jf/Lx¿sf] cufl8kl§ /flvg] gDa/Kn]6sf]
xsdf Ps nfO{g sfod u/L pko'Qm ;fO{hdf /fVg ;lsg]5 .
$= s'6gLlts lgof]usf ;jf/L / cGo s'6gLlts gDa/ k|of]u ug{ kfpg] JolQm jf
;+:yfx¿sf] ;jf/Lsf] Kn]6df To:tf] lgof]u / ;+:yfnfO{ ;jf/L btf{ k|of]hgsf nflu
k|bfg ul/Psf] ;+s]t, cÍ / cIf/ k|of]u ug{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 51
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––&&&&
-lgod % ;Fu ;DalGwt_
;jf/Lsf] c:yfO{ btf{ ug{ lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
==========================c~rn
===================================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf vl/b ePsf]÷k|fKt ePsf]÷lemsfPsf] lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/L
c:yfoL btf{ u/fpgsf nflu nfUg] b:t'/ / rflxg] cGo lg:;f k|df0fx¿ o;} ;fy /fvL k]z
u/]sf] 5'÷5f}+ . pQm ;jf/L hfFr u/L d]/f] / xfd|f] gfddf btf{ u/L btf{ k|df0fkq kfpg
b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ .
!= ;jf/L lemsfpg] -JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yf_ sf] gfd y/ –
@= 7]ufgf M–
#= ;jf/Ldf ePsf] btf{ g+ -;fljssf]_ –
$= ;jf/Lsf] lsl;d –
%= ;jf/L agfpg] sDkgLsf] gfd –
^= ;jf/Lsf] df]8]n -lgdf{0f ePsf] ;fn_ –
&= ;jf/Lsf] r];L; g+ –
*= ;jf/Lsf] OlGhg g+ –
(= l;ln08/ ;+Vof –
!)= xif{ kfj/ – l;=l;= –
!!= ;jf/Lsf] /ª M–
!@= k|of]u ug]{ OGwgsf] lsl;d –
!#= ;jf/Ldf ePsf] On]S6«f]lgs ;+rf/sf] pks/0f -/]l8of], Sof;]6, 6]lnkmf]g cflb_ –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 52
!$= ;jf/Lsf] jhg Ifdtf M–-s_ s'n jhg –
-v_ ef/jxg Ifdtf –
-u_ l;6 ;+Vof –
!%= k|of]u –
!^= rnfpg] If]q –
!&= eG;f/ lt/]sf] lg:;f M– -s_ eG;f/ sfof{nosf] gfd –
-v_ k|1fkg kq g+= –
-u_ /l;b g+= –
-3_ ldlt M –
!*= k|j]z btf{ k|df0f kqsf] lg:;f M–-s_ k|j]z btf{sf] lg:;f lbg] k|x/L sfof{nosf] gfd
-v_ k|j]z btf{sf] lg:;f lbPsf] ldlt –
-u_ k|j]z btf{ lg:;f g+=
!(= lemsfpg] Ohfht kfPsf] lg:;f M– -s_ lg:;f lbg] sfof{no –
-v_ lg:;f kq g+= –
-u_ ldlt –
@)= cGo k|df0fsf] ljj/0f –
@!= c:yfoL btf{sf] nflu l;kmfl/; ug]{ ;+:yfsf] gfd –
@@= c:yfoL btf{ ug'{kg]{ k|d'v sf/0f –
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf nflu
;jf/L lg/LIf0fsf] Joxf]/f
k|bfg ul/Psf] c:yfoL btf{ g+= –
btf{ ldlt –
lg/LIf0f ug]{ k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL btf{ ug]{ clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 53
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––****
-lgod ^ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/Lsf] ;?jf btf{ ug{ lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no
==========================c~rn
=========================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf oftfoft Joj:yf sfof{no====================c~rndf btf{ /x]sf]
;jf/L pQm sfof{noaf6 lbOPsf] ;?jf btf{ ;xdlt kq ;fy ;?jf btf{ ug{ nfUg] b:t'/ /
rflxg] cGo lg:;f k|df0f ;fy /fvL k]z u/]sf 5'÷5f}+ . ;jf/L hfFr u/L d]/f]÷xfd|f] gfddf
;jf/Lsf] ;?jf btf{ u/L btf{ k|df0fkq kfpg b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ .
!= ;jf/L btf{ g+= –
@= ;jf/Lsf] lsl;d –
#= agfpg] sDkgLsf] gfd –
$= df]8]n –
%= l;ln08/ –
^= xif{ kfj/ –
&= ;jf/Lsf] O{l~hg g+= –
*= ;jf/Lsf] r];L; g+= –
(= ;jf/Lsf] /ª M– -s_ a8L -v_ l;;f
!)= OGwg –
!!= ;+rf/ pks/0f –
!@= jhg Ifdtf – s"n Ifdtf -!_ l;6 ;+Vof –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 54
!#= ;?jf ;xdlt kqsf] r=g+= ldlt / ;Ssn ;=b=k|=k=
!$= af6f] Ohfht kq –
!%= ;jf/L s/ k|df0fkq –
!^= hfFrkf; –
!&= k|b"if0f k|df0fkq –
!*= cGo k|df0f –
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
sfof{no k|of]hgsf nflu
;jf/L lg/LIf0fsf] k"0f{ Joxf]/f k|bfg ul/Psf] btf{ g+=
btf{ ldlt –
;jf/L hfFRg] k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL btf{ ug]{sf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 55
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––((((
lgod & sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
ljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L rnfpg] cg'dltkqsf] nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
============================c~rn,
====================================.
d]/f]÷xfd|f] lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/LnfO{ g]kfnleq b]xfosf] :yfgdf
=========================lbg /fVg'÷rnfpg' k/]sf] x'gfn] pQm ;jf/L /fVg÷rnfpgsf] nflu nfUg]
b:t'/ / rflxg] cGo lg:;f k|df0f o;} ;fy /fvL cg'dltkq kfpg b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ .
!= ;jf/L btf{ g+= –
@= ;jf/Lsf] lsl;d –
#= ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
$= 7]ufgf –
%= ;jf/Lsf] O{l~hg g+= –
^= ;jf/Lsf] r];L; g+= –
&= df]8]n –
*= ag]sf] ;fn –
(= xif{ kfj/ – l;=l;= –
!)= ;jf/Lsf] /ª M–
!!= ;jf/Ldf k|of]u x'g] OGwgsf] lsl;d –
!@= ;jf/Lsf] l;6 / jhg Ifdtf –
!#= ;jf/Lsf] k|j]z b:t'/ lt/]sf] lg:;f M– -s_ sfof{nosf] gfd –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 56
-v_ /l;b g+= –
-u_ b:t'/ –
-3_ ldlt –
!$= ;jf/L ;~rfng cg'dltkq lbg' kg]{ sf/0f –
!%= rnfpg] – /fVg] If]q –
!^= ;jf/L /fVg] – rnfpg] Dofb –
!&= ;jf/L :jb]z kms{g] lbg –
!*= ;jf/L :jb]z kms{+bf s'g eG;f/ gfsf eP/ hfg] xf] < –
!(= cGo
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 57
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!)!)!)!)
-lgod & sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
ljb]zdf btf{ ePsf] ;jf/L rnfpg lbOg] cg'dltkq
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
=================c~rn,
===================.
cg'dlt–kq
cg'dltkq g+= ldlt –
!= ufl8 wgLsf] gfd –
@= 7]ufgf –
#= ;jf/Lsf] g+= –
$= Ol~hg g+= –
%= r]l;; g+= –
^= df]8]n g+= –
&= ;jf/L ag]sf] ;fn –
*= ;jf/Lsf] lsl;d –
(= k|j]z u/]sf] –
s_ eG;f/ sfof{nosf] gfd – v_ ldlt –
u_ eG;f/sf] k|=k=g+= – 3_ g]kfndf a:g kfpg] cjlw –
ª_ dx;'n /sd –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 58
!)= of=Jo=sf af6 ;~rfngsf] nflu tf]lsPsf] cjlw .
ldlt – b]lv ;Dd lbg
!!= ;~rfng ug{ kfpg] If]q –
!@= k|of]u –
!#= b:t'/ –
!$= cGo –
Ohfht kq a'‰g]sf] ;xL – Ohfht kq lbg] clwsf/Lsf]
gfd y/ – ;xL –
ldlt – gfd –
bhf{ –
ldlt –
b«i6Jo M–
-!_ of] cg'dltkqaf6 g]kfnleq s'g} oftfoft ;]jf ;~rfng ug{ kfOg] 5}g .
-@_ Ps jif{sf]lardf #) lbgsf] cjwL eGbf a9L g]kfnleq ;jf/LnfO{ /fVg kfO{g]
5}g .
-#_ of] cg'dltkqdf tf]lsPsf] eGbf a9L cjlw;Ddsf] nflu g]kfnleq ;jf/L /fVg'
k/]df k'gM ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf uO{ k|rlnt sfg"g adf]lhd k'gM eG;f/
k|j]z, z'Ns a'emfO Dofb ykL NofPdfdfq ;DalGwt oftfoft Joj:yf
sfof{non] csf]{ cg'dltkq lbg ;Sg]5 .
-$_ of] cg'dltkqsf] Dofb ;lsPkl5 g]kfnaf6 kms{g] a]nfdf of] cg'dltkq
;DalGwt sfof{nodf a'emfpg Nofpg' kg]{5 . sf/0fjz csf]{ sfof{no If]q
leqsf] eG;f/ gfsfaf6 kms{g' k/]df glhssf] oftfoft Joj:yf sfof{nodf ;f]
cg'dltkq a'emfpg' kg]{5, / ;f] sfof{noaf6 To;sf] hfgsf/L ;flassf]
sfof{nonfO{ k7fO{lbg' kg]{5 .
-%_ of] cg'dltkq s'g} sf/0fn] x/fP jf gfl;Pdf ;DalGwt sfof{nodf uO{ lgj]bg
lbO{ k|ltlnlk lng' kg]{5 .
-^_ of] cg'dltkq k|fKt ;jf/Ln] g]kfnL ofq' tyf dfn;fdfg cf];f/ k;f/ ug{
kfpg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 59
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!! !! !! !!
-lgod * sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
btf{ k|df0f kq gjLs/0f u/fpg lbO{g] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
==========================c~rn,
===================================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf btf{ ePsf] lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/Lsf] btf{ k|df0f kqsf]
gjLs/0fsf] nflu nfUg] b:t'/ / cGo cfjZos lg:;f o;} ;fy ;+nUg u/L b/vf:t lbPsf]
5'÷lbPsf 5f}+ .
!= ;jf/L btf{ g+= –
@= ;jf/Lsf] lsl;d –
#= ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
$= ;jf/L gljs/0f Dofb ;dfKt ePsf] ldlt –
%= ;jf/L btf{ k|df0f kq gljs/0f ug'{ kg]{ cjlw –
^= ;jf/L ;fwg cfos/ a'emfPsf] lg:;f –
-s_ ;jf/L cfos/ a'emfPsf] sfof{no –
-v_ ;jf/L cfos/ a'emfPsf] cjlw –
-u_ /l;b jf ef}r/ g+= –
-3_ ldlt –
&= ef8fsf ;jf/Lsf] nflu af6f] Ohfht kq –
-s_ af6f] Ohfht kq lbg] sfof{no –
-v_ af6f] Ohfht kq kfPsf] If]q –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 60
-u_ af6f] Ohfht kq kfPsf] cjlw –
-3_ af6f] Ohfht kq lnPsf] ldlt –
*= k|b'if0f hfFr k|df0f kq lng' kg]{ ;jf/L eP –
-s_ k|b'if0f hfFr ug]{ sfof{no –
-v_ k|b'if0f k|df0f kq lbPsf] ldlt –
-u_ k|b'if0f hfFr k|df0f kq k|fKt u/]sf] cjlw –
(= cGo –
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
gjLs/0f u/]sf] ldlt –
gjLs/0f u/]sf] cjlw –
==================================== =================== =====================================
hfFra'em ug]{ k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL gjLs/0f ug]{ clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 61
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!@ !@ !@ !@
-lgod ( sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/Lsf] gfd;f/L u/fpg lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
===========================c~rn,
===================================.
lnlvtd d]/f]÷xfd|f] gfddf btf{ eO{ d]/f]÷xfd|f] xs ef]udf /x]sf] O=g+= r]l;;
g+=============df]8]n g+==============ePsf]============c===========g+= sf] ;jf/LnfO{ d}+n]–xfdLn] lgDg
lnlvt gfd y/ 7]ufgf ePsf] JolQm–JolQmx¿–kmd{–sDkgL–;+:yfnfO{ lsgf/fsf ;fIfLsf]
/f]xj/df ?=================================cIf/]kL====================df lnnfd–laj|mL–pkxf/–js; u/L
lbPsf] x'gfn] pQm ;jf/L lgh–lghx¿sf] gfddf gfd;f/L ul/ lbg' x'g cg'/f]w ub{5'÷u5f}{+ .
dflysf] Joxf]/f km/s kl/ laj|mL–lnnfd–pkxf/–js; u/]sf] ePdf sfg"g adf]lhd ;x'Fnf
a'emfpFnf .
cf}+7fsf] 5fk
bf= af=
laj|mL–lnnfd–pkxf/–js; ul/lbg]sf]
;xL –
gfd y/ –
jif{ –
7]ufgf – c~rn – lhNnf –
uf=lj=;=–g=kf=–p=d=g=kf=–d=g=kf –
j8f g+= 6f]n – kmf]g g+= –
afa'–kltsf] gfd –
afh]sf] gfd –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 62
;fIfL
!=
@=
pko'{Qm adf]lhdsf] ;jf/L ;fwg dfly pNn]lvt JolQm–JolQmx¿–kmd{–sDkgL–
;+:yfaf6 d}n]–xfdLn] vl/b–lnnfd ;sf/–pkxf/–js;–xsef]u sfod u/L lnPsf] xf] .
o;df s'g} km/s kg]{ 5}g . km/s kf/L n]gb]g u/]sf] 7x/L of] gfd;f/L ab/ ePdf sfg"g
adf]lhd b08 ;hfo u/]df ;xg a'emfpg tof/ 5'–5f}+ .
cf}+7fsf] 5fk
bf= af=
vl/b ug]{–lnnfd ;sf/ ug]{–pkxf/–
js; kfpg]sf] ;xL –
gfd y/ –
jif{ –
7]ufgf – c~rn – lhNnf –
uf=lj=;=–g=kf=–p=d=g=kf=–d=g=kf –
j8f g+= 6f]n – ˚f]g g+= –
afa'–kltsf] gfd –
afh]sf] gfd –
n]vs –
k]z ePsf sfuh kqx¿
!= lng] lbg] b'a}sf gful/stf – -s_ lbg]sf] – lhNnf gful/stf g+= –
-v_ lng]sf] – lhNnf gful/stf g+= –
@= ;jf/L cfos/ lt/]sf] k|df0f – -s_ ;jf/L cfos/ a'emfPsf] sfof{no –
-v_ ldlt –
-u_ cjlw –
-3_ /l;b jf ef}r/ g+= –
#= ;fj{hlgs ;jf/L eP af6f] Ohfht lnPsf] k|df0f kq – -s_ lbg] sfof{no –
-v_ kfPsf] If]q –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 63
-u_ kfPsf] ldlt –
-3_ cjlw –
$= ;+:yf–kmd{–sDkgLsf] gfddf n]gb]g ePsf] eP ;DalGwtsf] kq –
-s_ kq ;+Vof r= g+===================ldlt=======================
%= jfl/;gfdf jf k|ltlglw tf]ls cfPsf] eP ;f] sf] kq, k|df0f tyf gufl/stfsf] jf
kl/ro kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk
^= gfd;f/Lsf] nflu a'emfPsf] b:t'/sf] /l;b g+===============/ ldlt====================
&= >d P]g, @)$* sf] bkmf $& sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -h_ adf]lhd ;DalGwt
sfdbf/ jf sd{rf/LnfO{ ltg'{kg]{ /sd a'emfPsf] k|df0f .
*= cGo k|df0fx¿ –
-s_ ;jf/L hfFrkf; k|df0fkq
-v_ ;jf/L k|b'if0f k|df0fkq
Olt ;Dat @)==========;fn============dlxgf ====== ut] /f]h=====z'ed\=============
sfof{no k|of]hgsf nflu
;jf/L hfFr k|ltj]bgsf] Joxf]/f
===================================
;jf/L hfFRg] k|fljlwssf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 64
pko'{Qm adf]lhd n]gb]gsf] dGh'/L u/L d]/f] /f]xj/df ;xL–;gfvt u/]sf] / pNn]lvt
sfuhkqx¿ ;d]t k]z u/L ;s]sf] x'Fbf gfd;f/L ul/lbg k]z u/]sf] 5' .
kmfF6jfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
gfd;f/L ;b/ u/L k|dfl0ft ul/lbg] clwsf/Lsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
b|i6b|i6b|i6b|i6JoJoJoJo M–pko'{Qm adf]lhd gfd;f/L b/vf:t kmf/d g]kfnL sfuhdf 5kfOPsf] x'g' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 65
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!# !# !# !#
-lgod !) sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/L wgLsf] d[To' ePdf ;jf/Lsf] gfd;f/L ug{ lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
=========================c~rn,
==================================.
ljifo M ;jf/Lsf] gfd;f/L .
d]/f]÷xfd|f] xs ef]udf /x]sf] O=g+================r]l;; g+=================btf{ g+============sf]
;jf/Lsf] wgL >L================================sf] d[To' ePsf]n] :yfgLo k~hLsflwsf/L
sfof{nosf] d[To' btf{ k|df0fkq r=g+=============ldlt=============lhNnf k|zf;g sfof{no========sf]
gftf k|dfl0ft kq Pj+ glhssf] xsjfnf eGg] Joxf]/fsf] kq ;fy ;jf/L s/ k|df0f kq,
gful/stf k|df0fkq, af6f] Ohfht kq, ;+:yf–kmd{–sDkgL eP kqsf] r=g+=======ldlt========jf
k|ltlglwTj kq ;+nUg /fvL tf]lsPsf] b:t'/ ;lxt gfd;f/L ul/lbg x'g cg'/f]w ub{5'÷5f}+ .
dflysf] Joxf]/f km/s k/]df sfg"g adf]lhd ;x'Fnf÷a'emfpFnf .
!= d[tssf] d[To' btf{ k|df0fkq –
@= lhNnf k|zf;g sfof{nosf] gftf k|dfl0ftkq –
#= ;jf/Lsf] ;=b=k|=k –
$= af6f] Ohfhtkq –
%= ;jf/Lsf] hfFrkf; –
^= ;jf/Lsf] k|b'if0f hfFr k|df0fkq –
&= cGo k|df0fx¿ –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 66
dfly n]lvPsf] ;jf/L ;fwg=====================xfd|f] xsef]usf] ePsf]n] s'g} km/s kg]{
5}g . km/s kfl/Psf] jf a]xs 7xl/Pdf gfd;f/L ab/ ePdf sfg"g adf]lhd
;x'Fnf÷a'emfpFnf .
cf}7fsf] 5fk xsjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
jif{ –
7]ufgf –
;jf/L hfFrsf] lj:t[t k|ltj]bg –
dfly pNn]lvt k|df0fx¿sf] ;fy} ;xL ;gfvtsf] cfwf/df gfd;f/L ul/lbg k]z
u/]sf] 5' .
====================================== ================== ==============================
;jf/L hfFRg] k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL gfd;f/L ;b/ ug]{sf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 67
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!$ !$ !$ !$
-lgod !@ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/Lsf] pks/0f kl/jt{g ug{ lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
========================c~rn,
================================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf btf{ /x]sf]============;jf/Lsf] Ol~hg÷r]l;;÷/ª÷l;6÷:j¿k
kl/jt{g÷x]/km]/ ug'{kg]{ ePsf]n] cfjZos b:t'/ / k|df0f ;+nUg /fvL b/vf:t lbPsf] 5'÷
5f}+ . ;jf/L hfFrL a'emL==============kl/jt{g–x]/km]/ ug{ :jLs[lt kfpF . km/s k/]df sfg"g
adf]lhd ;x'Fnf÷a'emfpFnf .
!= ;jf/L wgLsf] gfd y/ / 7]ufgf –
@= ;jf/L btf{ g+= –
#= ;jf/Lsf] lsl;d –
$= ;jf/Ldf kl/jt{g÷x]/km]/ ug'{k/]sf] sf/0f –
%= eG;f/ u/L NofPsf] eP eG;f/ k|1fkgkq / /l;b –
^= cGo sfuhft –
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
;jf/L========================kl/jt{g÷x]/km]/ ;DaGwdf k|fljlwssf] /fo –
=============================== ======================= ============================
;jf/L hfFRg] k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL kl/jt{g÷x]/km]/ ug{
:jLs[lt lbg] clws[tsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 68
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!% !% !% !%
-lgod !# sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
btf{sf] k|df0fkq vf/]hLsf] nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
========================c~rn,
==============================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf o; sfof{nodf btf{ ePsf] lgDg cg';f/sf] ;jf/L lau|LO{÷gf;LO
eljiodf rnfpg g;Sg] ePsf]n] btf{ k|df0fkq ;+nUg /fvL b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ . Joxf]/f
a'emL btf{ k|df0f kq vf/]h u/L kfpF .
!= ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
@= 7]ufgf –
#= ;jf/L btf{ g+= –
$= ;jf/Lsf] lsl;d –
%= ;jf/L btf{ vf/]h ug'{kgf{sf] sf/0f –
^= x/fPsf]–gfl;Psf]–cflbsf] Joxf]/f–k|df0f jf l;kmfl/;kq –
&= ;jf/L btf{ k|df0fkq –
*= hfFrkf;sf] k|df0fkq –
(= k|b"if0f hfFrkf;sf] k|df0fkq –
!)= af6f] Ohfht kq –
!!= cGo k|df0f –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 69
sfof{no k|of]hgsf] nflu
;jf/Lsf] lj:t[t hfFr u/L btf{ vf/]h ug'{kg]{ sf/0f vf]lnPsf] k|ltj]bg======================
=============================== ======================= ============================
;jf/L hfFRg] k|fljlwssf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL ;jf/L btf{ vf/]h ug{
lg0f{o lbg] clws[tsf] ;xL
b|i6«Job|i6«Job|i6«Job|i6«Jo M x/fPsf] jf gfl;Psf] Joxf]/f lgj]bg k/]df s'g} sfof{no jf lgsfoaf6 s'g} sf/afxL
jf cGo k|of]hgsf nflu glvlrPsf] / ;f] Joxf]/f em'6f] ePdf sfg"g adf]lhd
;x'Fnf÷a'emfpFnf egL sa'lnot ;d]t u/fpg] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 70
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!^ !^ !^ !^
-lgod !$ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
btf{sf] k|df0f kqsf] k|ltlnlksf] nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
=========================c~rn,
================================.
d]/f]÷xfd|f] gfddf o; sfof{nodf btf{ ePsf] lgDg cg';f/sf] ;jf/Lsf] btf{ k|df0f
kqsf] k|ltlnlk kfpg nfUg] b:t'/ / cfjZos k|df0f ;d]t o;} ;fy ;+nUg u/L b/vf:t
lbPsf] 5'÷5f}+ . Joxf]/f a'lem btf{ k|df0f kqsf] k|ltlnlk kfpF .
!= ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
@= 7]ufgf –
#= ;jf/L btf{ g+= –
$= ;jf/Lsf] lsl;d –
%= k|ltlnlk lng'kg]{ sf/0f –
^= x/fPsf]–gfl;Psf] ePdf ;f] sf] ldlt / :yfg –
&= pQm Joxf]/f k|dfl0ft ug]{ cfwf/–k|df0f –
*= s'g} sfof{nosf] l;kmfl/; eP ;f] sf] M– -s_ gfd –
-v_ kq ;+Vof –
-u_ ldlt –
(= cGo –
!)= n]lvPsf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] xf] . em'Ýf 7x/] sfg"g adf]lhd ;x'Fnf÷a'emfpFnf .
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 71
sfof{no k|of]hgsf] nflu
l/s8{ le8fpFbf ;Dk"0f{ Joxf]/f ldNg uPsf]n]
k|ltlnlk lbg l;kmfl/; ug]{
======================== ==================================================
kmfF6jfnfsf] ;xL k|ltlnlk k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 72
�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!&!&!&!&
-lgod @) sf]] pklgod -!_ / lgod @@ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
rfns cg'dltkq÷rfns cg'dltkqdf c¿ ;jf/L
;dfj]z ug{sf] nflu lbO{g] b/vf:t
>Ldfg sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no,
========================c~rn===============
d}n] lgDg adf]lhdsf] ;jf/L Jofj;foLs÷u}/–Joj;foLs sfo{sf] nflu rnfpg
cg'dltkq kfpgsf nflu÷klxn] k|fKt u/]sf] cg'dltkqdf b]xfo adf]lhdsf] ;jf/L yk u/L
kfpg lgDg ljj/0f e/L cfjZos b:t'/ / sfuh kq ;lxt b/vf:t lbPsf] 5' . ;jf/L
rnfpg] cg'dltkq kfpF .
!= b/vf:tjfnfsf] gfd y/ M– -s_ b]jgful/df M
-v_ c+u|]hLdf 7"nf] cIf/df M
@= :yfoL 7]ufgf M–-s_ c~rn M -v_ lhNnf M
-u_ d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷uf=lj=;= -3_ j8f g+= M
-ª_ 6f]n M -r_ kmf]g g+= M
#= c:yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn M -v_ lhNnf
-u_ d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷uf=lj=;= -3_ j8f g+= M
-ª_ 6f]n M -r_ kmf]g g+= M -5_ df]jfO{n g+=
-h_ cGo M
$= k]zf M %= lnË M dlxnf÷k'?if ^= z}lIfs of]Uotf M
&= gful/stf M *= gful/stf k|=k=g+= (= gful/stf lnPsf] lhNnf M
!)= hGd ldlt !!= b/vf:t lb+bfsf] pd]/ M !@= ljz]if lrGx -x'lnof_ M
!#= /ut ;d"x M !$= lktf jf kltsf] gfdy/ / 7]ufgf M
!%= ;jf/L rnfpg k|lzIf0f k|fKt u/]sf] ;+:yfsf] gfd M
!^= ;jf/L rnfpg l;sfpg] rfnssf] gfd / cg'dltkq g+= M
!&= o; cl3 cg'dltkq k|fKt u/]sf] eP ;f]sf] ljj/0f M
� klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
l6s6
cfj]bssf] kf;kf]6{ ;fO{hsf] kmf]6f]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 73
-s_ cg'dltkq lbg] sfof{no M -v_ cg'dltkq k|fKt u/]sf] ;jf/Lsf] lsl;d M
-u_ cg'dltkq g+= M -3_ ldlt M
!*= o; cl3 cg'dltkqsf] nflu b/vf:t lbPsf] eP –
-s_ b/vf:t lbPsf] ldlt M -v_ k/LIff ldlt M
-u_ k/LIff lng] sfof{no M -3_ k/LIffsf] kl/0ffd M
!(= cg'dltkq k|fKt ug{÷yk ug{ rfx]sf] ;jf/L –
-s_ df]6/;fOsn, :s'6/, df]k]6 -v_ hLk, sf/, 8]lne/L Eofg
-u_ 6]Dkf], c6f]l/S;f -3_ kfj/l6n/ -ª_ 6\ofS6/
-r_ ldgLa;, ldgL6«s -5_ a;, 6«s, nx/L -h_ /f]8 /f]n/, 8f]h/
-em_ qm]g
@)= b/vf:t / k/LIff b:t'/ ?==================-cIf/]kL ================_ /l;b jf ef}r/
g+==========÷=========
@!= cGo –
bfofF afofF
pk/f]Qm ;Dk"0f{ ljj/0f 7Ls 5 egL
;xL ug]{ M
b/vf:tjfnfsf] ;xL M
cf}7fsf]
5fk
ldlt M
;+nUg sfuhftx¿ M
-!_ b:t'/ lt/]sf] ef}r/ -@_ gful/stfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk -#_ lg/f]lutfsf]
k|df0fkq
-$_ xfn;fn} lvr]sf] kf;kf]6{ ;fO{hsf] # k|lt c6f] ;fO{hsf] @ k|lt
-%_ k|lzIf0f s]Gb|n] lbPsf] k|df0f kqsf] k|ltlnlk
sfof{no k|of]hgsf] nflu
!= k/LIf0f / k/LIffkmnsf] ljj/0f –
k/LIffsf]
lsl;d
k/LIff
ldlt
k|fKtfÍ glthf -pQL0f{
cg'QL0f{_
k/LIf0f ug]{
clwsf/Lsf] gfd
;xL s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 74
;fd"lxs d"NofÍg k|ltj]bgsf] Joxf]/f M
@= ;kmn x'g]sf] nflu cg'dlt kq ;DaGwL ljj/0f M
-s_ cg'dlt kq g+=
-v_ cg'dlt kq lbg l;kmfl/; ug]{ clwsf/Lsf] ;xL M
k/LIff ;ldltsf] lg0f{o ldlt M
-u_ cg'dlt kq lbg] jf k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf] ;xL M
#= c;kmn x'g]sf] nflu jf k/LIffdf ;lDdlnt gx'g]sf] nflu k'gM k/LIffdf ;fd]n x'g
jf b/vf:t lbg kfpg] jf k/LIffdf ;fd]n x'g kfpg]÷gkfpg] ;DaGwdf ePsf]
lg0f{osf] Joxf]/f M
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no ==========================
;jf/L rfns cg'dlt kqsf] k/LIffsf] nflu
k|j]z–kq
btf{ g+= M btf{ ldlt M
cfj]bssf] gfd y/ M gf=k|=g+= kf;kf]6{ g+=
lktf jf kltsf] gfd, y/ M :yfoL 7]ufgf M /Qm ;d"x M
cfj]bg u/]sf] ;jf/Lsf] lsl;d M cfj]bssf] b:tvt M
k/LIff x'g] ldlt M ;do M :yfg M
cfj]bg kmf/fd :jLs[t ug]{sf] b:tvt M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 75
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!* !* !* !*
-lgod @) sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
lg/f]lutfsf] k|df0f–kq
!= lgj]bssf] gfd y/ –
@= lgj]bssf] 7]ufgf –
#= pd]/ –
$= /ut ;d"x –
%= x'lnof –
:jf:Yo k/LIf0fsf] ljj/0f
^= lgj]bsnfO{ lgDg lnlvt /f]u 5 jf 5}g -:ki6 ;Fu cIf/df n]Vg' xf];\_
-s_ 5f/] /f]u –
-v_ kfunkg –
-u_ l/+u6f nfUg] jf d'5f{ kg]{ /f]u –
-3_ kmf]S;f] jf Åbo ;DaGwL s'g} /f]u –
-ª_ s'g} lsl;dsf] dfgl;s /f]u –
-r_ cGo –
&= cfFvfsf] zlQm –
-s_ b]Vg] zlQm –
-v_ :ki6 b]Vg] zlQm sd ePdf rZdf k|of]u ubf{ :ki6 b]Vg ;S5 jf ;Sb}g –
-u_ rZdf nufpFbf s] slt kfj/sf] nufpFbf 7Ls x'G5 <
-3_ ljleGg /ªx¿ / ljz]if u/L /ftf], xl/of], kx]+nf] 5'6\ofpg ;S5 jf ;Sb}g –
-ª_ To:tf] /ªx¿ s] slt b'/L ;Ddsf] 5'6\ofpg ;S5 <
-r_ /tGwf] ePsf]÷gePsf] –
-5_ lbgsf] pHofnf]df @% ld6/sf] b'/Ldf ;jf/Lsf] gDa/ Kn]6 x]g{ / To;sf]
lje]b 5'6\ofpg ;S5 ;Sb}g –
-h_ cfFvf ;DaGwL cGo /f]u s]xL 5 5}g –
*= >j0f zlQm 7Ls 5 jf 5}g -:ki6 ;Fu cIf/df n]Vg' xf];\_
-s_ sfgsf] >j0f zlQm –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 76
-v_ ljleGg ;jf/L, dfG5] jf hgfj/sf] cfjfh ;'gL 5'6\ofpg] zlQm –
(= zf/Ll/s :jf:y / cj:yf – =========================
d}n] lgj]bssf] :jf:y k/LIf0f u/] . dfly n]lvPsf] ljj/0f d]/f] 1fg / ljZjf;df
7Ls 5 . lgh ;jf/L rnfpg of]Uo b]lvg' x'G5÷b]lvg' x'Gg .
lrlsT;ssf] –
;xL –
gfd y/ –
bhf{ –
/lhi6«]zg g+= –
ldlt –
-sfof{no eP ;f] sf] 5fk_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 77
�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!(!(!(!(
-lgod @! / lgod @# sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
rfns cg'dltkq÷gjLs/0f btf{ lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
================ c~rn ==================
!= rfns cg'dlt kq g+= M @= hf/L ePsf] ldlt M
#= Dofb ;dfKt x'g] ldlt M $= xf]nf]u|fd gDa/ M
%= sf8{ g+= ^= /ut ;d"x M
&= cg'dlt kq kfpg]sf] gfd, y/ M *= pd]/ M
(= lktf jf kltsf] gfd M
!)= :yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn M -v_ lhNnf M
-u_ d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷uf=lj=;=
-3_ j8f g+= M -ª_ 6f]n M -r_ kmf]g g+= M
-h_ Ans g+= M -em_ ;Dks{ :yfg jf sfof{no M
!!= c:yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn M -v_ lhNnf
-u_ d=g=kf=÷p=d=g=kf=÷uf=lj=;=
-3_ j8f g+= M -ª_ 6f]n M -r_ kmf]g g+= M
-5_ df]jfO{n g+= -h_ Ans g+= M
-em_ ;Dks{ :yfg jf sfof{no M
!@= k]zf M !#= z}lIfs of]Uotf M !$= gful/stf g+= M
!%= gful/stf lnPsf] lhNnf M !^= kf;kf]6{ g+=
!&= rfns cg'dlt kq k|fKt u/]sf] ;jf/L ljj/0f M
-s_ -v_ -u_
-3_ -ª_ -r_
� klxnf] ;+zf]wgåf/f ;+zf]lwt .
cfj]bssf] xfn;fn} lvlrPsf] kf;kf]6{ ;fO{hsf] kmf]6f] 6fF:g]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 78
-5_ -h_ -em_
!*= b:tvt / cf}7f 5fk M
bfofF afofF
cg'dlt kq kfpg]sf] b:tvt M
cf}7fsf]
5fk M
kmfF6jfnfsf] b:tvt M r]s ug]{sf] b:tvt M hf/L ug]{ clwsf/Lsf] b:tvt M
!(= cg'dlt kqdf yk ;jf/L ;dfj]z ePsf] ljj/0f M
;d"x yk ;jf/Lsf]
ljj/0f
yk ;jf/Lsf] cg'dlt
kq k|fKt ldlt
kmfF6jfnfsf]
;xL
k|dfl0ft ug]{sf]
;xL
@)= rfns cg'dlt kq gjLs/0f ubf{sf] ljj/0f M
;fljs
cg'dlt
kq g+=
hf/L ug]{
sfof{no
Dofb ;dfKt
ePsf] ldlt
xfn
gjLs/0f
u/]sf] ldlt
/l;b g+=
/ b:t'/
/sd
gjLs/0f
axfn /xg]
ldlt
kmfF6jfnfsf]
;xL
k|dfl0ft
ug]{sf]
;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 79
�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@)@)@)@)
==========================
� klxnf] ;+zf]wgåf/f vf/]h .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 80
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@! @! @! @!
-lgod @# sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
rfns cg'dltkq gjLs/0fsf] nflu lbO{g] b/vf:t
>Ldfg sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
=========================c~rn,
==================================.
d]/f] gfddf oftfoft Joj:yf sfof{no ========================= af6 lbOPsf] rfns
cg'dltkq g+============= ldlt ===================== df gjLs/0f Dofb ;dfKt ePsf]n] k'gM %
jif{sf] nflu gjLs/0f ug{ of] b/vf:t ;fy cfjZos b:t'/ / lg/f]uLtfsf] k|df0fkq ;+nUg
/fvL k]z u/]sf] 5' . gjLs/0f u/L kfpF .
!= ;jf/L rfnssf] gfd –
rfns cg'dltkq g+= –
rfns cg'dltkq hf/L ug]{ sfof{no –
@= :jLs[t lrlsT;saf6 xfn} hfFr ePsf] lg/f]uLtfsf] k|df0fkq –
-cg';"rL–!* lgod @) -@_ kmf/fd eg]{_
#= /fh:j b:t'/ ?===============/l;b g+= – ef}r/
b/vf:tjfnfsf] –
;xL –
gfdy/ –
7]ufgf –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 81
�cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@@@@@
======================
� klxnf] ;+zf]wgåf/f vf/]h .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 82
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@#@#@#@#
-lgod @# sf] pklgod -$_ ;Fu ;DalGwt_
rfns cg'dltkq lbg] sfof{no afx]s cGo sfof{noaf6 ug]{ gjLs/0f lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
c~rn
====================.
l;=g+= rfns cg'dlt
kq g+= / lbg]
sfof{ no
rfnsf] gfd
y/ jtg
rfns cg'dlt kq
/ k|fKt ;jf/Lsf]
ljj/0f
rfns cg'dlt
kq gjLs /0f
ldlt
gjLs/0f
Dofb ;dfKt
x'g] ldlt
gjLs/0f
b:t'/
gjLs/0f ul/lbg]sf]
gfd, kb / x:tfIf/
r9fpg]sf]
;xL
k|dfl0ft ug]{sf]
;xL
gjLs/0f
b:t'/
cg'dlt kq
hf/L ug]{
sfof{no
s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 83
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@$ @$ @$ @$
-lgod @$ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlksf] nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
=======================c~rn,
=============================.
d]/f] gfddf o; sfof{noaf6 hf/L ePsf] lgDg cg';f/sf] rfns cg'dltkqsf]
k|ltlnlk kfpg nfUg] b:t'/ / cfjZos k|df0f ;d]t o;} ;fy ;+nUg u/L b/vf:t lbPsf]
5' . Joxf]/f a'lem rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlk kfpF .
!= rfnssf] gfd y/ –
@= jtg –
#= rfns cg'dltkq g+= / ldlt –
$= k|ltlnlk lng'kg]{ sf/0f –
%= k|x/L–6«flkms sfof{nosf] l;kmfl/; kq M– -s_ sfof{nosf] gfd –
-v_ kq ;+Vof –
-u_ ldlt –
^= cGo k|df0f –
&= n]lvPsf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] xf] em'Ýf 7x/] sfg"g adf]lhd ;x'Fnf a'emfpFnf .
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
====================================== ===========================
k|ltlnlk lbg l;kmfl/; ug]{ k|ltlnlk k|dfl0ft ug]{
kmfF6jfnfsf] ;xL clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 84
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@% @% @% @%
-lgod @^ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dltkqsf] nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
kmf]6f]
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
============================c~rn,
====================================.
oftfoft ;]jfdf sfd ug{ kl/rfns cg'dltkq kfpgsf nflu lgDg ljj/0f e/L
cfjZos b:t'/ / sfuh kq ;lxt b/vf:t lbPsf] 5' . kl/rfns cg'dltkq kfpF .
!= b/vf:tjfnfsf] gfd y/ M– -s_ b]jgful/df –
-v_ c+u|]hLdf 7"nf] cIf/df –
@= :yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn -v_ lhNnf
-u_ uf=lj=;=–g=kf=–p=d=g=kf=–d=g=kf=
-3_ j8f g+= -ª_ 6f]n -r_ kmf]= g+= -5_ cGo
#= c:yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn -v_ lhNnf
-u_ uf=lj=;=–g=kf=–p=d=g=kf=–d=g=kf=
-3_ j8f g+= -ª_ 6f]n -r_ kmf]= g+= -5_ cGo
$= k]zf –
%= z}lIfs of]Uotf –
^= gful/stf g+= –
&= b/vf:t lb+bfsf] pd]/ –
*= x'lnof –
(= /ut ;d"x –
!)= lnË
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 85
!!= lktf jf kltsf] gfd y/ / 7]ufgf –
!@== s'g} ;jf/Ldf kl/rfnssf] sfd ul//x]sf] eP ;f] sf] ljj/0f –
-s_ ;jf/L g+=========================== -v_ oftfoft ;]jfsf] gfd M–
!#= ;jf/L wgL–Joj:yfks jf rfnssf] l;kmfl/; 5 5}g < eP ;f] sf] k|ltlnlk k]z
ug]{ –
!$= b/vf:t / k/LIff b:t'/ ?=====================sf] /l;b jf ef}r/ g+=========================
!%= cGo –
!^= ;+nUg sfuhftx¿ M
!_ b:t'/ a'emfPsf] ef}r/
@_ xfn ;fn} lvr]sf] tLg k|lt kf;kf]6{ ;fOhsf] ˚f]6f]
#_ gful/stfsf] k|dfl0ft k|ltlnlk
$_ lg/f]lutfsf] k|df0f kq
cf}7fsf] 5fk
pk/f]Qm ;Dk"0f{ ljj/0f 7Ls 5 egL ;xL ug]{ –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
!= k/LIff jf k/LIffkmnsf] ljj/0f –
k/LIffsf]
lsl;d
k/LIff
ldlt
k|fKtfÍ glthf pQL0f{–
cg'QL0f{
k/LIf0f ug]{
clwsf/Lsf] gfd
;xL s}lkmot
lnlvt
df}lvs
hDdf M–
;fd"lxs d"NofÍg k|ltj]bgsf] Joxf]/f M
@= ;kmn x'g]sf] nflu cg'dltkq ;DaGwL ljj/0f –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 86
-s_ cg'dltkq g+= –
-v_ cg'dltkq lbg l;kmfl/; ug]{ clwsf/Lsf] ;xL –
-u_ cg'dltkq lbg] jf k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf] ;xL –
#= c;kmn x'g]sf] nflu jf k/LIffdf ;lDdlnt gx'g]sf] nflu ul/g] Joj:yfsf] lg0f{o –
k/LIffdf ;fd]n x'g] k|j]z kq
b/vf:tfjfnfsf] gfd y/ – 7]ufgf –
k/LIff x'g] :yfg –
k/LIff x'g] ldlt –
============================================== ===============================================
l;kmfl/;stf{ kmfF6jfnfsf] b:tvt k|j]z kq lbg] clwsf/Lsf] b:tvt
-k|j]zkq k5fl8 n]lvg] s'/fx¿_
b|i6Job|i6Job|i6Job|i6Jo–
-!_ of] k|j]z kq k/LIffdf ;fd]n x'gsf nflu clgjfo{ ¿kdf lnO{ cfpg' kg]{5 .
k|j]z kq gePsfnfO{ k/LIffdf ;fd]n u/fOg] 5}g .
-@_ of] k|j]zkqdf pNn]lvt kmf]6f] jf b/vf:tjfnf JolQm afx]s c¿n] of] k|j]z
kqsf] k|of]u ug'{ x'Fb}g .
-#_ k/LIffdf ;fd]n x'g g;s]df # lbg cufl8 hfgsf/L glbPdf jf k/LIffdf
tf]lsPsf] ldlt :yfg / ;dodf pkl:yt gePdf lghnfO{ k'gM k/LIffdf
;fd]n u/fOg] 5}g / b/vf:t / k/LIff b:t'/ ;d]t lkmtf{ x'g] 5}g .
-$_ k/LIffdf s'g} lsl;dsf] clgoldt sfo{ ug{ kfOg] 5}g . To:tf] clgoldt sfo{
u/]df lghnfO{ k/LIff ejg jf :yfgaf6 lgsflng] 5 / lghsf] k/LIff ;d]t
/2 ul/g]5 .
-%_ lnlvt–df}lvs k/LIffsf] ldlt / ;do sfof{nosf] ;"rgf kf6Ldf 6fF; u/L
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 87
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@^ @^ @^ @^
-lgod @^ sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dltkqsf] nflu b/vf:t lb+bf ;+nUg ug'{kg]{ lg/f]lutfsf] k|df0f–kq
!= lgj]bssf] gfd y/ –
@= lgj]bssf] 7]ufgf –
#= pd]/ –
$= /ut ;d"x –
%= x'lnof –
:jf:y k/LIf0fsf] ljj/0f
^= lgj]bsnfO{ lgDg lnlvt /f]u 5 jf 5}g -:ki6 ;Fu cIf/df n]Vg'xf];\_
-s_ 5f/] /f]u –
-v_ kfunkg –
-u_ l/+u6f nfUg] jf d'5f{ kg]{ /f]u –
-3_ 5ftL jf Åbo ;DaGwL /f]u –
-ª_ s'g} lsl;dsf] dfgl;s /f]u –
&= cfFvfsf] zlQm 7Ls 5 jf 5}g -:ki6 ;Fu cIf/df n]Vg' xf];\_
-s_ b]Vg] zlQm –
-v_ :ki6 b]Vg] zlQm sd ePdf rZdf k|of]u ubf{ :ki6 b]Vg ;S5 jf ;Sb}g –
-u_ ljleGg /ªx¿ 5'6\ofpg ;S5 jf ;Sb}g –
-3_ /tGwf] ePsf]÷gePsf] –
-ª_ cfFvf ;DaGwL cGo /f]u s]xL 5 5}g –
*= >j0f zlQm 7Ls 5 jf 5}g -:ki6 ;Fu cIf/df n]Vg' xf];\_
(= zf/Ll/s :jf:y / cj:yf – =======================
!)= cGo –
d}n] lgj]bssf] :jf:y k/LIf0f u/+] . dfly n]lvPsf] ljj/0f d]/f] 1fg / ljZjf;df
7Ls 5–5}g lgh ;jf/Ldf sfd ug{ kl/rfns cg'dltkq lngsf nflu of]Uo b]lvg'
x'G5÷b]lvg' x'Gg .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 88
lrlsT;ssf] –
;xL –
gfd y/ –
bhf{ –
/lhi6«]zg g+= –
ldlt –
-sfof{no eP ;f]sf] 5fk_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 89
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@& @& @& @&
-lgod @& ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dlt–kq btf{ lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
c~rn
================================.
!= kl/rfns cg'dltkq g+= –
@= kl/rfns hf/L ePsf] ldlt –
#= cg'dltkq kfpg]sf] gfd y/ –
$= pd]/ –
%= :yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn -v_ lhNnf
-u_ uf=lj=;=–g=kf=–p=d=g=kf=–d=g=kf=
-3_ j8f g+= -ª_ 6f]n -r_ kmf]= g+=
-5_ ;Dks{ :yfg jf sfof{no
^= c:yfoL 7]ufgf M– -s_ c~rn -v_ lhNnf
-u_ uf=lj=;=–g=kf=–p=d=g=kf=–d=g=kf=
-3_ j8f g+= -ª_ 6f]n -r_ kmf]= g+=
-5_ ;Dks{ :yfg jf sfof{no
&= k]zf –
*= z}lIfs of]Uotf –
(= /ut ;d"x –
!)= gful/stf M gful/stf lnPsf] lhNnf –
gful/stf g+= – kf;kf]6{ g+=–
!!= lktf jf kltsf] gfd –
!@= sfo{/t /x]sf] eP oftfoft ;]jfsf] gfd jf ufl8 g+= –
!#= cg'dltkq ;DaGwdf ePsf] b08 hl/jfgfsf] ljj/0f –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 90
b08 hl/jfgfsf] ljj/0f b08 hl/jfgf
ePsf] ldlt /
cjlw
b08 hl/jfgf
ug]{ sfof{no
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
!$= k|ltlnlk lnPsf] eP ;f] sf] ljj/0f –
!%= cGo –
================================= ============================ ==========================
cg'dltkq kfpg]sf] ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL kl/rfns cg'dltkq lbg]
clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 91
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@* @* @* @*
-lgod @* sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dltkq gjLs/0fsf] nflu lbO{g] b/vf:t
l6s6
>Ldfg sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no,
============================c~rn,
==================================.
d]/f] gfddf oftfoft Joj:yf sfof{no=======================af6 lbOPsf] kl/rfns
cg'dltkq g+===============sf] cjlw ldlt==================df ;dfKt ePsf]n] k'gM % jif{sf] nflu
gjLs/0f ug{ of] b/vf:t ;fy cfjZos b:t'/ / lg/f]uLtfsf] k|df0fkq ;+nUg /fvL k]z
u/]sf] 5' . gjLs/0f u/L kfpF .
!= ;jf/L rfnssf] gfd –
rfns cg'dltkq g+= –
rfns cg'dltkq hf/L ug]{ sfof{no –
@= :jLs[t lrlsT;saf6 xfn} hfFr ePsf] lg/f]lutfsf] k|df0fkq –
-cg';"rL @^ lgod @& -@_ kmf/fd eg]{_
#= /fh:j b:t'/ ?=================/l;b g+= – ef}r/
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 92
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@( @( @( @(
-lgod @* sf] pklgod -#_ ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dltkq gjLs/0f lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
c~rn
=========================.
l;=g+= kl/rfns cg'dltkq
g+= / lbg] sfof{no -
k=;= r=g+= ldlt_
kl/rfnssf] gfd y/
jtg
kl/rfns
cg'dltkq gjLs/0f
ldlt
gjLs/0f Dofb
;dfKt ldlt
gjLs/0f
b:t'/
ef}r/ jf /l;b
g+=
r9fpg]sf]
;xL
k|dfl0ft
ug]{sf] ;xL
s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 93
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#) #) #) #)
-lgod @* sf] pklgod -$_ ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dltkq lbg] sfof{no afx]s cGo sfof{noaf6 kl/rfns
cg'dltkq gjLs/0f ul/Psf] Joxf]/f hgfpg] lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
c~rn
=============================.
l;=g+= kl/rfns
cg'dltkq g+= / lbg]
sfof{no
-k=;= r=g+= ldlt_
kl/rfnssf]
gfd y/ jtg
kl/rfns
cg'dltkq
gDj/
kl/rfns
cg'dlt k|fKt
;jf/L
kl/rfns
cg'dltkq
gjLs/0f ldlt
gjLs/0f
Dofb ;dfKt
ldlt
r9fpg]sf]
;xL
ef}r/ jf
/l;b g+=
r9fpg]sf]
;xL
k|dfl0ft
ug]{sf] ;xL
s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 94
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#! #! #! #!
-lgod @( sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
kl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlksf] nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo",
oftfoft Joj:yf sfof{no,
========================c~rn
==========================.
d]/f] gfddf o; sfof{noaf6 lbOPsf] lgDg cg';f/sf] kl/rfns cg'dltkqsf]
k|ltlnlk kfpgsf nflu nfUg] b:t'/ / cfjZos k|df0f ;d]t o;} ;fy ;+nUg u/L b/vf:t
lbPsf] 5' . Joxf]/f a'lem kl/rfns cg'dltkqsf] k|ltlnlk kfpF .
!= kl/rfnssf] gfd y/ –
@= jtg –
#= kl/rfns cg'dltkq g+= –
$= kl/rfns cg'dltkq k|fKt ldlt –
%= k|ltlnlk lng'kg]{ sf/0f –
^= x/fPsf] jf gfl;Psf] ePdf ;f] sf] ldlt / :yfg –
&= pQm Joxf]/f k|dfl0ft ug]{ cfwf/ jf k|df0f –
*= s'g} sfof{nosf] l;kmfl/; eP ;f] sf] M– -s_ gfd –
-v_ kq ;+Vof –
-u_ ldlt –
(= cGo –
!)= n]lvPsf] Joxf]/f 7Ls ;fFrf] 5, em'Ýf 7x/] sfg"g adf]lhd ;x'Fnf
a'emfpFnf .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 95
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
==================================== =========================
k|ltlnlk lbg l;kmfl/; ug]{ k|ltlnlk k|dfl0ft ug]{
kmfF6jfnfsf] ;xL clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 96
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#@ #@ #@ #@
-lgod #) sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
af6f] Ohfht kqsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
========================c~rn
============================.
lgDg cg';f/sf] oftfoft ;]jfsf] ;jf/LnfO{ lgDg cg';f/sf] af6f] Ohfht kq
kfpgsf nflu nfUg] b:t'/ / cfjZos k|df0f kqx¿ /fvL b/vf:t lbPsf] 5' . lgodfg';f/
af6f]sf] Ohfhtkq kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] ljj/0f –
-s_ oftfoft ;]jfsf] gfd –
-v_ oftfoft ;]jf btf{ ldlt –
-u_ oftfoft ;]jfsf] gjLs/0f cjlw –
-3_ oftfoft ;]jf btf{ ug]{ sfof{no –
-ª_ oftfoft ;]jf /x]sf] d'Vo sfof{nosf] :yfg / kmf]= g+= –
-r_ cGo
@= ;jf/L wgLsf] ljj/0f –
-s_ ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
-v_ 7]ufgf –
-u_ ;jf/L Joj:yfkssf] gfd y/ –
-3_ ;jf/L Joj:yfkssf] 7]ufgf –
#= ;jf/Lsf] ljj/0f –
-s_ ;jf/L g+= –
-v_ btf{ ldlt –
-u_ ;jf/Lsf] lsl;d –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 97
-3_ ;jf/Lsf] OlGhg g+= –
-ª_ ;jf/Lsf] r]l;; g+= –
-r_ ;jf/Lsf] df]8]n g+= / lgdf{tf sDkgL M–
-c_ df]8]n M– -cf_ lgdf{tf sDkgL –
-5_ lgdf{0f ePsf] ;fn –
-h_ ;jf/Lsf] jhg Ifdtf –
-c_ s'n jhg – -cf_ ef/jfxg Ifdtf – -O{_ l;6 Ifdtf –
-em_ cGo –
$= ;jf/Lsf] af6f] Ohfht kq dfu u/]sf] If]q jf af6f]sf] ljj/0f –
-s_ -v_
-u_ -3_
-ª_ -r_
%= o; cl3 s'g} sfof{noaf6 af6f] Ohfht kq k|fKt u/]sf] eP ;f] sf] ljj/0f –
-s_ kfPsf] af6f] –
-v_ Ohfht kq kfPsf] g+= / ldlt –
-u_ axfn cjlw –
-3_ Ohfht lbg] sfof{no –
-ª_ ;xdlt kq kfPsf] ldlt –
^= hfFrkf; ;DaGwL ljj/0f –
-s_ hfFrkf; ePsf] ldlt / cjlw – ldlt – cjlw –
-v_ hfFrkf; ul/lbg] sfof{no –
&= ;jf/L aLdf ;DaGwL ljj/0f –
-s_ ;jf/L aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-v_ ofq' aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-u_ dhb'/ aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-3_ t];|f] kIf aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 98
-ª_ ofqL u'06f aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
*= ;jf/Ldf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] ljj/0f –
-s_ rfns M– -c_ gfd y/ –
-cf_ 7]ufgf –
-O_ cg'dltkq lbg] sfof{no / cg'dltkq g+= –
-v_ kl/rfns M– -c_ gfd y/ –
-cf_ 7]ufgf –
-O_ cg'dltkq lbg] sfof{no / cg'dltkq g+= –
-u_ cGo sd{rf/L M– -c_ gfd y/ –
-cf_ 7]ufgf –
-O_ cg'dltkq lbg] sfof{no / cg'dltkq g+= –
(= ofqL afxs ;jf/L ePdf l6s6 sfpG6/ /xg] :yfg –
!)= ;jf/L grn]sf] ;dodf jf cjlwdf ;jf/L kfls{· ug]{ :yfg –
!!= cGo ljj/0f –
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 99
sfof{no k|of]hgsf] nflu
-!_ pQm ;jf/Ln] dfu u/]sf] af6f]sf] Ohfht kq lbg ;lsg] – g;lsg] ljj/0f
v'nfpg]–
-s_ af6f] Ohfht kq lbg g;lsg] eP ;f] sf] sf/0f v'nfpg] –
-c_
-cf_
-O_
-v_ af6f] Ohfht kq lbg ;lsg] eP s'g s'g af6f]sf] Ohfht kq lbg] xf] ;f]
v'nfpg] –
-s_ -v_
-u_ -3_
-ª_ -r_
@= af6f] Ohfht kq g+= –
#= af6f] Ohfht kqsf] b:t'/ ?= – ef}r/ – /l;b g+= –
$= ;+nUg sfuh kqx¿ –
%= cGo ljj/0f –
============================================================== ==============================================
af6f] Ohfht lbg l;kmfl/; ug]{ kmfF6jfnfsf] ;xL af6f] Ohfht lbg] clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 100
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––## ## ## ##
-lgod #! sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
af6f] kl/jt{gsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
==========================c~rn
=================================.
o; sfof{nosf] af6f] Ohfht g+================af6 af6f] Ohfht kq lnO/x]sf]df xfn
pQm af6f] kl/jt{g u/L Ohfht kq lng] OR5f ePsf]n] cfjZos b:t'/ / k|df0fx¿ /fvL
b/vf:t lbPsf] 5' . lgodfg';f/ af6f] kl/jt{g u/L Ohfhtkq kfpF .
!= ;jf/L gDa/ –
@= af6f] Ohfht g+= –
#= oftfoft ;]jf –
$= ;jf/L wgL –
%= klxn] ;jf/Ln] af6f] Ohfht kq kfPsf] af6f] –
^= ;jf/L btf{ k|df0fkq gljs/0f –
&= hfFrkf; k|df0fkq –
*= aLdfx¿ –
(= kl/jt{g u/L lng rfx]sf] af6f]sf] ljj/0f – -s_
-v_
-u_
!)= b:t'/ –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 101
sfof{no k|of]hgsf] nflu
af6f] Ohfht kq gDa/ –
b:t'/ –
;+nUg sfuhft –
================================== ============================
gofF af6f] Ohfht kq lbg gofF af6f] Ohfht lbg]
l;kmfl/; ug]{sf] ;xL clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 102
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#$ #$ #$ #$
-lgod #@ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k6s] af6f] Ohfht kqsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo" oftfoft Joj:yf sfof{no ========================c~rn ============================. lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/LnfO{ lgDg adf]lhd af6f]df ;~rfng ug{ k6s] af6f]
Ohfht kq kfpgsf nflu nfUg] b:t'/ / cfjZos k|df0f kq ;d]t /fvL b/vf:t lbPsf]
5'÷5f}+ . lgodfg';f/ k6s] af6f] Ohfht kq kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd / 7]ufgf –
@= ;jf/L wgLsf] gfd / 7]ufgf –
#= ;jf/Lsf] btf{ g+= / ldlt –
$= ;jf/Lsf] lsl;d –
%= ;jf/Lsf] af6f] Ohfht kqsf] ljj/0f –
-s_ Ohfht kq kfPsf] af6f] Ohfht kq g+= / lbg] sfof{no –
-v_ kfPsf] :yfoL af6f] –
-u_ jxfn cjlw –
^= k6s] af6f] Ohfht kq lng] If]q –
&= k6s] af6f] Ohfht kq lng' kg]{ sf/0f –
-s] sfo{sf] nflu hfg] xf] ;f] v'nfpg]_
*= k6s] af6f] Ohfht kq dfu u/]sf] cjlw – b]lv – ;Dd –
(= hfg] cfpg] k6s –
!)= pQm ;jf/Lsf] hfFrkf; jxfn cjlw –
!!= b:t'/ /sd –
!@= cGo ljj/0f –
b/vf:tjfnfsf] ;xL – gfd y/ – jtg – ldlt – rfns–kl/rfns cg'dltkq g+= / lbg] sfof{no –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 103
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#% #% #% #%
-lgod #@ sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
k6s] af6f] Ohfht kq
Ohfht kq g+= – ldlt –
!= oftfoft ;]jfsf] gfd / 7]ufgf –
@= ;jf/L wgLsf] gfd y/ / 7]ufgf –
#= ;jf/L btf{ g+= / ldlt –
$= ;jf/Lsf] lsl;d –
%= k6s] af6f] lbPsf] If]q – b]lv ;Dd
^= k6s] af6f]sf] cjlw – b]lv ;Dd
&= hfg] cfpg] k6s –
*= k6s] af6f] lnPsf] b"/L –
(= a'emfPsf] b:t'/ /sd –
!)= ;]jf ;~rfngsf zt{ -s]xL eP_ –
!!= cGo –
Ohfht kq a'‰g]sf] ;xL Ohfhtkq lbg] clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 104
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#^ #^ #^ #^
-lgod #$ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
af6f] Ohfht kqsf] gjLs/0fsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
=====================c~rn
============================.
lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/Lsf] lgDgfg';f/sf] af6f] Ohfht kq gjLs/0f u/L kfpgsf
nflu nfUg] b:t'/ / cfjZos sfuhkq o;} ;fy ;+nUg /fvL b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ .
lgodfg';f/ af6f] Ohfht kq gjLs/0f u/L kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd / 7]ufgf –
@= ;jf/L wgLsf] gfd / 7]ufgf –
#= ;jf/L Joj:yfkgsf] gfd / 7]ufgf –
$= ;jf/L btf{ g+= –
%= ;jf/Lsf] lsl;d –
^= ;jf/Lsf] af6f] Ohfht kq g+= –
&= ;jf/Lsf] af6f] Ohfht kq gjLs/0f ug'{ kg]{ If]q –
-s_ -v_ -u_
-3_ -ª_ -r_
*= ;fljs af6f]df yk36 ePsf] eP ;f] sf] ljj/0f –
-s_
-v_
(= af6f] Ohfht kqsf] axfn cjlw –
!)= af6f] Ohfht gjLs/0f ug'{ kg]{ cjlw – b]lv ;Dd .
!!= hfFrkf; ;DaGwL ljj/0f –
-s_ hfFrkf; ePsf] ldlt / cjlw M– ldlt M cjlw M
-v_ hfFrkf; ul/lbg] sfof{no –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 105
!@= ;jf/L aLdf ;DaGwL ljj/0f –
-s_ ;jf/L aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-v_ ofq' aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-u_ dhb'/ aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-3_ t]>f] kIf aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-ª_ ofqL u'06f aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
!#= ;jf/Ldf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] ljj/0f M– -klxn] glbPsf] jf klxn] lbPsf] ljj/0f
kl/jt{g ePsfsf] nflu dfq_
-s_ rfnssf] gfd y/ 7]ufgf / cg'dltkq g+= –
-v_ kl/rfnssf] gfd y/ 7]ufgf / cg'dltkq g+= –
-u_ cGo sd{rf/Lsf] gfd y/ 7]ufgf / cg'dltkq g+= –
!$= ofq'jfxs ;jf/Lsf] l6s6 sfp06/ /xg] :yfg –
!%= ;jf/L grn]sf] ;dodf kfls{Ë ug]{ :yfg –
!^= cGo –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 106
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#& #& #& #&
lgod #% sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
af6f] Ohfht kq :ylut /fVg lbOg] b/vf:t
>Ldfg sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
==========================c~rn
==============================.
o; sfof{nosf] af6f] Ohfht kq g+==============;jf/L gDa/==========sf] ;jf/L xfn
;~rfng ug{ pko'Qm gePsf]n] af6f] Ohfhtkq :ylut /fVg af6f] Ohfhtkq / hfFrkf;
k|df0fkq ;Ssn ;+nUg /fvL of] b/vf:t k]z u/]sf] 5' . Joxf]/f ;fFrf] xf] em'Ýf 7x/] sfg"g
adf]lhd ;x'Fnf÷a'emfpFnf .
!= ;jf/L gDa/ –
@= af6f] Ohfht gDa/ –
#= hfFrkf; k|df0fkq –
$= lau|LO{ agfpg g;Sg] ePdf js{zksf] kq –
%= :ylut /fVg' kgf{sf] sf/0f v'Ng] cGo k|df0f–kqx¿ –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
!= ;Ssn – af6f] Ohfhtkq lvlr sfof{nodf /flvPsf] .
@= ;Ssn – hfFrkf; k|df0fkq lvlr sfof{nodf /flvPsf] .
#= :ylut /fVg' kgf{sf] sf/0f v'n]sf] kq .
$= k|fljlwssf] /fo –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 107
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#* #* #* #*
-lgod #& ;Fu ;DalGwt_
af6f] Ohfhtkq btf{ lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
========================c~rn .
!= af6f] Ohfht kq g+= –
@= o; sfof{noaf6 k|fKt z'? af6f]sf] ljj/0f –
-s_ -v_ -u_
-3_ -ª_ -r_
#= oftfoft ;]jfsf] ljj/0f –
-s_ oftfoft ;]jfsf] gfd –
-v_ oftfoft ;]jf btf{ g+= / ldlt –
-u_ btf{ ug]{ sfof{no –
-3_ oftfoft ;]jfsf] d'Vo sfof{no /x]sf] :yfg / ˚f]=g+= –
$= ;jf/Lsf] ljj/0f –
-s_ ;jf/L g+= –
-v_ btf{ ldlt –
-u_ lsl;d –
-3_ Ol~hg g+= –
-ª_ r]l;; g+= –
-r_ df]8]n / lgdf{tf sDkgL M– -c_ df]8]n – -cf_ lgdf{tf sDkgL –
-O_ ag]sf] ;fn –
-5_ ;jf/Lsf] jhg Ifdtf M– -c_ s"n jhg – -cf_ ef/ jxg Ifdtf –
-O_ l;6 Ifdtf –
-h_ cGo –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 108
%= ;jf/L wgL / ;~rfns ;DaGwL ljj/0f –
-s_ ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
-v_ ;jf/L wgLsf] 7]ufgf –
-u_ ;jf/L Joj:yfks jf ;~rfnssf] gfd y/ –
-3_ ;jf/L Joj:yfks jf ;~rfnssf] 7]ufgf –
^= hfFrkf; ;DaGwL ljj/0f –
-s_ hfFrkf; ePsf] ldlt / cjlw M– ldlt – cjlw –
-v_ hfFrkf; ul/lbg] sfof{no –
&= ;jf/L aLdf ;DaGwL ljj/0f –
-s_ ;jf/L aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt M– -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-v_ ofq' aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-u_ dhb'/ aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-3_ t];|f] kIf aLdf M– -c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
-ª_ ofqL u'06f aLdf M–-c_ aLdf ePsf] ldlt – -cf_ cjlw –
-O_ aLdf ug]{ sDkgL jf lgsfo –
*= ;jf/Ldf sfd ug]{ sd{rf/Lsf] ljj/0f M–
-s_ rfnssf] gfd y/ 7]ufgf / cg'dltkq g+= –
-v_ kl/rfnssf] gfd y/ 7]ufgf / cg'dltkq g+= –
-u_ cGo sd{rf/Lsf] gfd y/ 7]ufgf / cg'dltkq g+= –
(= ofq'jfxs ;jf/L ePdf l6s6 sfp06/ /xg] :yfg –
!)= ;jf/L grn]sf] ;do jf cjlwdf ;jf/L kfls{Ë ug]{ :yfg –
!!= o; cl3 af6f] Ohfhtkq kfPsf] eP ;f] sf] ljj/0f, cjlw / lbg] sfof{no –
!@= cGo ljj/0f –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 109
af6f] Ohfhtkq gjLs/0f, af6f] yk, :ylut / '̊s'jf cflbsf] ljj/0f
sfod
ePsf] jf
gjLs/0f
ePsf]
af6f]sf]
ljj/0f
gjLs/0f
ldlt
jxfn
cjlw
hfFrkf;sf]
jxfn
cjlw /
hfFrkf;
lbg]
sfof{no
aLdfsf]
jxfn
cjlw /
ljdf
ul/Psf]
sfof{no
af6f] Ohfht
kq :ylut /
km's'jf
ljj/0f
ljj/0f /fVg]sf]
x:tfIf/
s}lkmot -o; dxndf w]/}
7fpF /fvL pQm ;jf/Lsf]
;DaGwdf x/]s k6s
ePsf ljleGg lg0f{o jf
sf/jfxLsf] ljj/0f
r9fpg]_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 110
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––#( #( #( #(
-lgod #* sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
af6f] Ohfht kqsf] k|ltlnlksf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
=========================c~rn
==============================.
o; sfof{noaf6 k|bfg ul/Psf] ;jf/L gDa/==========sf] af6f] Ohfht kq
g+====================x/fPsf]n] pQm af6f] Ohfht kqsf] gSsn kfpg lgDg k|df0f kq ;Ssn
;+nUg /fvL of] b/vf:t k]z u/]sf] 5' . Joxf]/f ;fFrf] xf] em'Ýf 7x/] sfg"g adf]lhd
;x'Fnf÷a'emfpFnf .
!= ;jf/L gDa/ –
@= af6f] Ohfht gDa/ –
#= hfFrkf; k|df0fkq –
$= lau|L agfpg g;Sg] ePdf js{zksf] kq –
%= cGo k|df0fx¿–kqx¿ –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 111
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$) $) $) $)
-lgod #( sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
hfFrkf; u/fpgsf nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo" oftfoft Joj:yf sfof{no ===========================c~rn ==================================. lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/Lsf] hfFrkf; k|df0f kq kfpgsf nflu nfUg] b:t'/ / cGo
cfjZos sfuhkq ;lxt b/vf:t lbPsf] 5' . ;jf/Lsf] hfFr u/L lgodfg';f/ hfFrkf;
k|df0f kq kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= ;jf/L wgLsf] gfd, y/ / 7]ufgf –
#= ;jf/L Joj:yfkssf] gfd / 7]ufgf –
$= ;jf/L btf{ g+= / ldlt –
%= ;jf/Lsf] lsl;d –
^= klxn] af6f] Ohfht kq lnPsf] eP ;f] sf] ljj/0f –
-s_ ;jf/Ln] kfPsf] af6f] Ohfht kq g+= / jxfn cjlw –
-v_ af6f] Ohfht kfPsf] If]q –
-u_ af6f] Ohfht lbg] sfof{no –
&= klxn] hfFrkf; k|df0f kq lnPsf] eP ;f] sf] ljj/0f –
*= hfFrkf; k|df0f kq lng] cjlw M– ldlt – b]lv ;Dd
(= ;jf/L dd{t ;+ef/ ug]{ u/]sf] js{;ksf] gfd, 7]ufgf / cg'dltkq g+= / cg'dlt
k|fKt ldlt M–
!)= b:t'/ –
b/vf:tjfnfsf] ;xL – gfd y/ – 7]ufgf – ldlt – !!= b/vf:tjfnf ;jf/L rfns–kl/rfns eP lghsf] gfd, y/, 7]ufgf / cg'dltkq
g+=–
!@= cGo –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 112
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$! $! $! $!
-lgod #( sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
;jf/L hfFr ubf{ k|fljlwsn] eg'{kg]{ ljj/0f kmf/fd
!= ;jf/L ;DaGwL ljj/0f –
-s_ ;jf/L btf{ g+= –
-v_ ;jf/L btf{ ldlt –
-u_ ;jf/L wgLsf] gfd y/ jtg –
-3_ ;jf/Lsf] lsl;d –
-ª_ ;jf/Lsf] df]8]n / agfpg] sDkgLsf] gfd M– -c_ df]8]n –
-cf_ agfpg] sDkgL –
-r_ ;jf/L ag]sf] ;fn –
-5_ ;jf/Lsf] Ol~hg g+= –
-h_ ;jf/Lsf] Rofl;; g+= –
-em_ l;ln08/ ;+Vof –
-`_ kfj/ – l;=l;= –
-6_ ;jf/Lsf] /ª– -s_ a8Lsf] /ª -v_ l;;fsf] /ª
-7_ k|of]u ug]{ OGwgsf] lsl;d –
-8_ ;jf/Lsf] jhg M– -s_ s'n jhg -v_ ef/jxg Ifdtf -u_ l;6 ;+Vof –
-9_ k|of]u –
-0f_ cGo –
@= ;jf/L btf{ k|df0f kqdf pNn]lvt ljj/0f 7Ls eP gePsf] –
#= ;jf/Lsf] a8Lsf] /ª / cj:yf 7Ls eP gePsf] < –
$= ‰ofn, l;6 / l;;fsf] cj:yf 7Ls eP gePsf] < –
%= ;jf/Lsf] x]8nfO{6, Jofs nfO6, ;fO8 nfO{6 cflbsf] cj:yf 7Ls eP gePsf] < –
^= ;jf/Lsf] Ol~hgsf] cj:yf -!_ :6fl6{Ë -@_ lksck -#_ hg/n 6\o'lgË
&= ;jf/Lsf] :6]l/ª, a|]s, luo/ cflbsf] cj:yf –
*= ;jf/Lsf] cfjfh / wF'jfsf] dfqf 7Ls eP gePsf] –
(= ;jf/Lsf] gDa/ Kn]6sf] cj:yf –
-s_ tf]lsPsf] ;fOhdf eP gePsf] –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 113
-v_ tf]lsPsf] /ª eP gePsf] –
-u_ pko'Qm 7fpFdf ;a}n] b]Vg] a'‰g] u/L b'a} tkm{ /fv] g/fv]sf] –
!)= ;jf/Lsf] lgoldt ¿kdf ;le{l;Ë u/fP gu/fPsf] –
!!= ;jf/Lsf] 6fo/ / lJxnsf] cj:yf -s_ 6«s -v_ l/;f]n ul/Psf] jf gul/Psf]
-u_ lJxn g6
!@= ;di6Lut d"NofÍg M -;jf/Lsf] 6fo/, l:k|Ë kftf, 6fO/]6 tyf ;/;kmfO cflbsf]
cj:yf_
!#= hfFrkf; k|df0f lbg of]Uo eP gePsf] –
!$= hfFrkf; k|df0fkq lbg' kg]{ cjlw –
!%= cGo –
;jf/L hfFrkf; lbg of]Uo b]lvPdf ;f] sf] hfFrkf; k|df0fkq k|dfl0ft
l;kmfl/; ug]{ k|fljlwssf] – ul/lbg] clwsf/Lsf] –
;xL – ;xL –
gfd y/ – gfd y/ –
ldlt – ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 114
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$@ $@ $@ $@
-lgod #( sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
hfFrkf; k|df0fkq
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
====================c~rn
===================.
j|m=;+= ldlt –
!= ;jf/L btf{ g+= –
@= ;jf/Lsf] lsl;d –
#= oftfoft ;]jfsf] gfd –
$= ;jf/L wgLsf] gfd y/ –
%= ;jf/Lsf] Rofl;; gDa/ –
^= ;jf/Lsf] O{l~hg gDa/ –
&= ;jf/Lsf] df]8]n / lgdf{tf sDkgL M– -s_ df]8]n -v_ lgdf{tf sDkgL –
*= ;jf/Lsf] /ª –
(= OGwgsf] lsl;d –
!)= ;jf/Lsf] jhg Ifdtf M– -s_ s'n jhg – -v_ ef/jxg Ifdtf – -u_ l;6 Ifdtf –
!!= w'Fjfsf] dfqf –
!@= ;jf/L hfFr u/]sf] ldlt –
!#= ;jf/L hfFrkf;sf] jxfn cjlw –
!$= cGo, ;]jf ;~rfngsf zt{x¿ –
;jf/L hfFrkf; ug]{ k|fljlwssf] – hfFrkf; k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf] –
;xL – ;xL –
gfd y/ – gfd y/ –
ldlt – ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 115
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$# $# $# $#
-lgod $) sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k'gM hfFrkf; k|df0fkqsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
=========================c~rn
==============================.
lgDg ljj/0f ePsf] ;jf/Lsf] k'gM hfFrkf; ug{ nfUg] b:t'/ / cfjZos sfuhkq
;lxt b/vf:t lbPsf] 5' . ;jf/Lsf] k'gM hfFr u/L hfFrkf; k|df0fkq kfpF .
!= ;jf/Lsf] gDa/ / lsl;d –
@= af6f] Ohfhtkq gDa/ / jxfn cjlw –
#= klxn] k|fKt hfFrkf; k|df0fkq g+= / jxfn cjlw . hfFrkf; lbg] sfof{no –
$= k'gM hfFrkf;sf] nflu dfu u/]sf] cjlw –
%= dd{t–;+ef/–;kmfO ug]{ u/]sf] js{zksf] gfd –
^= b:t'/ –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
rfns–kl/rfns eP cg'dltkq g+= / 7]ufgf –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
-;jf/L hfFrsf] lj:t[t ljj/0f k|fljlwsn] cg';"rL–#* lgod #( -@_ eg]{_
b:t'/
;jf/L hfFrkf; lbg of]Uo hfFrkf; k|df0fkq
b]lvPdf l;kmfl/; ug]{ k|dfl0ft ul/lbg]
k|fljlwssf] ;xL – clws[tsf] ;xL –
gfd y/ – gfd y/ –
ldlt – ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 116
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$ $$ $$ $$
-lgod $! sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
hfFrkf; k|df0fkq :ylut /fVgsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
==========================c~rn
===============================.
d]/f]–xfd|f] gfddf /x]sf] ;jf/L ================== sf/0fn] s]xL ;dosf] nflu ;~rfng
ug{ g;lsg] ePsf]n] hfFrkf; k|df0fkq :ylut ul/kfpF .
!= ;jf/Lsf] gDa/ / lsl;d –
@= af6f] Ohfhtkq –
#= hfFrkf; k|df0fkq –
$= ;jf/L dd{t ug'{kg]{ eP js{zksf] l;kmfl/; kq tyf js{zksf] gfd, 7]ufgf
cg'dltkq / cg'dltkq k|fKt ldlt –
%= b'3{6gfdf k/]sf] eP 6«flkms k|x/Lsf] kq –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
!= ;Ssn – af6f] Ohfhtkq sfof{nodf lvRg] .
@= ;Ssn – hfFrkf; k|df0fkq sfof{nodf lvRg] .
============================= ==================== ========================
k|fljlwssf] /fo / ;xL kmfF6jfnfsf] ;xL :ylut /fVg lg0f{o lbg]
clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 117
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$% $% $% $%
-lgod $@ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
hfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlk nflu lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ sfof{no k|d'vHo"
oftfoft Joj:yf sfof{no
=========================c~rn
================================.
d]/f]÷xfdLn] o; sfof{noaf6 ldlt================df ;jf/Lsf] hfFrkf; k|df0fkq
lnPsf]df x/fP–gfl;Psf]n] hfFrkf; k|df0fkqsf] k|ltlnlk kfpg cfjZos kq / b:t'/
;+nUg /fvL b/vf:t lbPsf] 5'÷5f}+ .
!= ;jf/Lsf] gDa/ / lsl;d –
@= hfFrkf; k|df0fkq g+= / ldlt –
#= hfFrkf; gjLs/0f jxfn /x]sf] ldlt –
$= b:t'/ –
%= cGo k|df0f –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
b:t'/ –
======================================== ========================
k|ltlnlk ptf/ ul/lbg k]z ug]{ k|ltlnlk k|dfl0ft lbg]
k|fljlwssf] ;xL clws[tsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 118
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$^ $^ $^ $^
-lgod $# ;Fu ;DalGwt_
hfFrkf; lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
oftfoft Joj:yf sfof{no
c~rn
==================.
j|m=
;+=
ldlt ;jf/L
wgLsf]
gfd y/
;jfl/sf]
btf{
g+=
lsl;d ag]sf]
;fn
df]8]n agfpg]
sDklg
OGwgsf]
lsl;d
r]l;; g+= OlGhg
g+=
w'jfFsf] dfqf k'gMhfFrkf;sf]
ljj/0f
hfFrkf;
:ynsf]
ljj/0f
hfFrkf;
jxfn
cjlw
r9fpg]sf]
;xL
k|dfl0ft
ug]{sf]
;xL
s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 119
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$& $& $& $&
-lgod $$ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t ug{ lbOg] b/vf:t
l6s6
>Ldfg\ dxflgb]{zsHo"
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+ .
lgDg ljj/0f ePsf] oftfoft ;]jf ;~rfng ug{sf] nflu pQm oftfoft ;]jfsf] gfd
kl~hs[t u/L kfpgsf nflu nfUg] b:t'/ / cfjZos sfuh kqx¿ ;+nUg u/L b/vf:t
lbPsf] 5'÷5f}+ . lgodfg';f/ pQm oftfoft ;]jfsf] gfd kl~hs[t u/L ;~rfng ug]{ Ohfht
kq kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ ;jf/L wgLsf] gfd y/ 7]ufgf÷;Ful7t ;+:yf eP To:tf]
;+:yfsf] gfd 7]ufgf –
-s_
-v_
-u_
#= oftfoft ;]jfsf] 7]ufgf –
$= oftfoft ;]jfsf] k"FhL /lhi68{ ePsf] eP –
-s_ kmd{ jf k"FhL /lhi68{ ug]{ sfof{no –
-v_ /lhi68{ k"FhL M– -c_ rfn" -cf_ clws[t –
-u_ /lhi68{ g+= –
-3_ /lhi68{ ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 120
%= pQm oftfoft ;]jfsf] gfd /fvL ;~rfng x'g] ;jf/Lsf] ljj/0f –
j|m=;+= ;jf/L wgLsf]
gfd
;jf/L
btf{ g+=
;jf/L
btf{ ldlt
;jf/Lsf]
lsl;d
;]jfsf]
lsl;d
^= pQm oftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/L tyf dhb'/x¿sf] ljj/0f –
j|m=;+= gfd y/ 7]ufgf kb lgo'lQm ldlt cGo
&= cGo ljj/0f –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 121
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$$$$****
-lgod $$ sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf kl~hs[t lstfa
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+
k|d'v ;~rfnssf]
kmf]6f] jf oftoft
;]jfsf] 5fk
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= btf{ ldlt –
#= 7]ufgf –
$= oftfoft ;]jfsf] k|f]k|fO6/ jf ;fem]bf/ jf k|yd ;~rfnsx¿sf] gfd y/ 7]ufgf–
;Ful7t ;+:yf eP k|aGwkq –
-s_
-v_
-u_
%= oftfoft ;]jfsf] kF"hL /lhi68{ ePsf] eP –
-s_ /lhi68{ g+= / ldlt –
-v_ /lhi68{ ug]{ sfof{no –
-u_ /lhi68{ kF"hL M– -c_ rfn" kF"hL -cf_ clws[t kF"hL –
^= pQm oftfoft ;]jfsf] gfddf ;~rfng x'g] ;jf/Lsf] ljj/0f –
j|m=;+= ;jf/L
wgLsf] gfd
;jf/L
btf{ g+=
;jf/L
btf{ ldlt
;jf/Lsf]
lsl;d
;]jfsf]
lsl;d
&= ;jf/Ldf sfd ug]{ sd{rf/L tyf dhb'/x¿sf] ljj/0f –
j|m=;+= gfd y/ 7]ufgf kb lgo'lQm ldlt cGo
*= cGo ljj/0f –
oftfoft ;]jf btf{ ug]{ l;kmfl/; ug]{sf] btf{ k|dfl0ft ug]{ clwsf/Lsf]
kmfF6jfnfsf] ;xL ;xL ;xL
ldlt ldlt ldlt
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 122
gjLs/0f, gfd;f/L, vf/]h, k'gM btf{ cflbsf] ljj/0f
ldlt gjLs/0f
jxfn cjlw
b:t'/ /
/l;b g+=
:ylut
ldlt
vf/]h
ldlt
k'gM btf{
ldlt
gfd;f/L ePdf
gfd;f/L x'g] JolQmsf]
gfd y/ 7]ufgf
s}lkmot
b|b|b|b|i6Joi6Joi6Joi6Jo M– JolQmut nutsf] k5fl8sf] k[i7df pNn]v ug]{ –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 123
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––$( $( $( $(
-lgod $% sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq gjLs/0fsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ dxflgb]{zsHo",
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+ .
l6s6
lgDg cg';f/sf] oftfoft ;]jf ;~rfng ug{ lbOPsf] cg'dltkqsf] cjlw ;dfKt
ePsf] x'gfn] pQm cg'dltkqsf] gjLs/0f u/fpgsf nflu lgDg cg';f/sf] ljj/0f e/L nfUg]
b:t'/ / cfjZos sfuhkq o;} ;fy ;+nUg u/]sf] 5' . lgodfg';f/ gjLs/0f u/L kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= btf{ g+= –
#= btf{ ldlt –
$= gjLs/0f Dofb ;dfKt ePsf] ldlt –
%= gjLs/0f u/fpg] cjlw –
^= oftfoft ;]jfsf] k|f]k|fO6/ jf ;fem]bf/ jf d'Vo ;~rfnssf] gfd y/ –
&= oftfoft ;]jfsf] 7]ufgf -d'Vo sf/f]jf/ :yfg_ –
*= kF"hL /lhi68{ gjLs/0f cjlw –
(= cfos/ btf{ k|df0f kq gjLs/0f cjlw –
!)= oftfoft ;]jfdf ;~rfng x'g] ;jf/Lsf] ljj/0f -klxn] lbPsf] ljj/0fdf yk36
ePsf] dfq pNn]v ug]{_
j|m=;+= ;jf/L wgLsf]
gfd
;jf/L
btf{ g+=
;jf/L
btf{ ldlt
;jf/Lsf]
lsl;d
;]jfsf]
lsl;d
!!= oftfoft ;]jfdf sfd ug]{ sd{rf/L tyf oftfoft dhb'/x¿sf] ljj/0f -klxn] lbPsf]
ljj/0f yk36 ePsf] dfq pNn]v ug]{_ –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 124
j|m=;+= gfd y/ 7]ufgf kb lgo'lQm
ldlt
cGo
!@= gjLs/0f ug{ a'emfPsf] b:t'/ / /l;b g+= –
!#= cGo ljj/0f –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 125
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%) %) %) %)
-lgod $^ sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq :ylut /fVg lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ dxflgb]{zsHo",
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+ .
l6s6
o; ljefuaf6 lgDg ljj/0f ePsf] oftfoft ;]jf k~hLs[t u/L ;]jf ;~rfng u/L
/x]sf]df xfn oftfoft ;]jf ;~rfng ug{ g;s]sf]n] oftfoft ;]jf ;~rfng cg'dltkq
;+nUg /fvL :ylut /fVgsf] lglDt of] b/vf:t k]z u/]sf] 5' . Joxf]/f km/s 5}g km/s k/]df
sfg"g adf]lhd ;x'Fnf–a'emfpFnf .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkq –
#= ;]jf cfos/ lSnP/]G; k|df0fkq –
$= cGo k|df0f –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
!= gjLs/0f jxfn /x]sf] ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dltkqsf] ;Ssn
@= oftfoft ;]jf ;~rfng cg'dltkqsf] s/ lSnP/]G; k|df0fkq ;Ssn
#= cGo k|df0f –
kmfF6jfnfsf] ;xL l;kmfl/; ug]{sf] ;xL ;]jf :ylut /fVg
lg0f{o lbg] clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 126
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%! %! %! %!
-lgod $^ sf] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf ;~rfng :ylut /fVg] cg'dltkq
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
====================.
o; ljefudf ldlt===============df=============gfdaf6 oftfoft ;]jf ;~rfng
cg'dltkq lbOPsf]df ;jf/L wgL jf Joj:yfkssf] tkm{af6====================n] pQm cg'dltkq
:ylut /fVg ldlt==============df lgj]bg lbg' ePsf]df ldlt====================sf] lg0f{o cg';f/
ldlt===========b]lv===========gfdsf] oftfoft ;]jf :ylut /fVg cg'dlt lbOPsf] 5 .
clws[tsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 127
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%@ %@ %@ %@
-lgod $^ sf] pklgod -$_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf k'gM ;~rfng ug]{ lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ dxflgb]{zsHo",
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+ .
d]/f]÷xfdL÷xfd|f] o; ljefudf btf{ /x]sf] ================== gfdsf] oftfoft ;]jf
;~rfng cg'dltkq ldlt ================ sf] lg0f{on] :ylut /flvPsf]df xfn ;]jf ;~rfng
ug'{ k/]sf]n] k|df0fkq km's'jf u/L kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= ;~rfnsx¿sf] gfd -x]/km]/ eP gfdsf] pNn]v_ –
#= cfos/ btf{ k|df0fkq –
$= b:t'/ –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfdy/ –
7]ufgf –
ldlt –
sfof{no k|of]hgsf] nflu
oftfoft ;]jf k~hLs[t k|df0fkq km's'jf ul/lbg k]z ug]{
kmfF6jfnfsf] ;xL l;kmfl/; ug]{sf] ;xL km's'jfsf] lg0f{o lbg]
clwsf/Lsf] ;xL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 128
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%# %# %# %#
-lgod $^ sf]] pklgod -%_ ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf k'gM ;~rfng cg'dlt
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
==============================.
!= oftfoft ;]jfsf] gfd / 7]ufgf –
@= btf{ ldlt –
#= k'gM btf{ ldlt –
$= oftfoft ;]jfsf k|f]k|fO6/–;fem]bf/ jf ;~rfnsx¿sf] gfd –
%= oftfoft ;]jfsf] kF"hL /lhi68{ –
-s_ rfn" – -v_ clws[t –
^= oftfoft ;]jfdf ;+nUg ;jf/Lsf] ljj/0f –
j|m=;+= ;jf/L wgL ;jf/L
btf{ g+=
;jf/L btf{
ldlt
;jf/Lsf]
lsl;d
;]jfsf]
lsl;d
&= ;jf/Ldf sfo{/t sd{rf/L / dhb'/sf] lgo'lQm / ljj/0f –
*= cGo ljj/0f –
oftfoft ;]jf k'gM ;~rfng ug{ clws[tsf] ;xL
cg'dlt k|fKt ug]{sf] ;xL
gfd y/ –
ldlt
lgb]{zg – !=
@=
#=
$=
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 129
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%$ %$ %$ %$
-lgod $& ;Fu ;DalGwt_
oftfoft ;]jf ;~rfng ug]{ cg'dlt kq gfd;f/Lsf] nflu lbOg] b/vf:t
>Ldfg\ dxflgb]{zsHo",
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+ .
lnlvtd\ lgDg cg';f/ ljj/0f ePsf] o; ljefuaf6 lbOPsf] oftfoft ;]jf
;~rfng ug]{ cg'dltkqdf k|f]k|fO6/÷;fem]bf/ jf ;~rfnsx¿ lgDg cg';f/sf]
JolQm÷JolQmx¿ ePsf]df ca pQm ;]jfsf] k|f]k|fO6/÷;fem]bf/ jf ;~rfnsx¿ b]xfo
cg';f/sf JolQm÷JolQmx¿ x'g] ePsf]n] ;f] cg';f/ pQm oftfoft ;]jfsf] k|f]k|fO6/÷;fem]bf/
jf ;~rfnssf] gfdaf6 ca b]xfosf JolQm–JolQmx¿sf] gfd pQm oftfoft ;]jf ;~rfng
ug]{ cg'dltkqsf k|f]k|fO6/÷;fem]bf/ jf ;~rfnssf] gfddf sfod u/L gfd;f/L u/L kfpF .
!= oftfoft ;]jfsf] gfd –
@= oftfoft ;]jfsf] btf{ g+= –
#= oftfoft ;]jfsf] btf{ ldlt –
$= oftfoft ;]jf ;~rfng cg'dltkqsf] axfn cjlw –
%= oftfoft ;]jfsf] ;fljs k|f]k|fO6/–;fem]bf/ jf ;~rfnsx¿sf] gfd / 7]ufgf
-s_
-v_
-u_
^= oftfoft ;]jf ;~rfng cg'dltkqdf ca sfod x'g] jf gfd;f/L x'g] k|f]k|fO{6/–
;fem]bf/ jf ;~rfnssf] gfd y/ 7]ufgf –
-s_
-v_
-u_
&= gfd;f/L x'g' kg]{ sf/0f M– -vl/b, laj|mL, pkxf/, js; jf xsjfnf sfod cflbsf]
ljj/0f eg]{_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 130
*= gfd;f/L kl5sf] l:ylt jf kl/0ffd –
-s_ oftfoft ;]jfsf] ;Dk"0f{ kF"hL jf :jfldTj g} gfd;f/L x'g] < jf –
-v_ k|f]k|fO6/–;fem]bf/ jf ;~rfnsx¿sf] gfd dfq km]l/g] xf] < –
-u_ pQm oftfoft ;]jfsf] /lhi68{ rfn' / clws[t kF"hLsf] l:ylt < –
-3_ pQm oftfoft ;]jfsf] gfddf ;~rfng x'g] ;jf/Lx¿ yk36 x'g] eP ;f]sf]
ljj/0f –
-s_
-v_
-u_
-ª_ pQm oftfoft ;]jfdf sfo{/t sd{rf/L tyf dhb'/x¿ km]l/g] jf yk36 x'g]
eP ;f]sf] ljj/0f –
-s_
-v_
-u_
(= cGo zt{ / ljj/0f –
-s_
-v_
-u_
!)= k]z ePsf sfuhkqx¿– -s_ lbg] lng] b'a}sf] gful/stf M–
-c_ lbg]sf] lhNnf ========== gful/stf g+= ==========
-cf_ lng]sf] lhNnf ========= gful/stf g+= ==========
-v_ cfos/ btf{ k|df0f kq gjLs/0f u/]sf]M–
-s_ sfof{no
-v_ ldlt
-u_ cjlw
-u_ s'g} ;+:yf– kmd{–sDkgLsf] gfddf n]gb]g ePsf] eP ;DalGwtsf] kq
-s_ kq ;+Vof -v_ r=g+= -u_ ldlt
-3_ jfl/;gfdf jf k|ltlglw tf]ls cfPsf] eP ;f] sf] kq, jfl/; e}
cfPsf] gful/stf jf kl/ro kqsf] k|dfl0ft k|ltlnlk –
-ª_ gfd;f/Lsf] nflu a'emfPsf] b:t'/ /l;b g+= – ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 131
!!= cGo sfuh kq / k|df0fx¿ –
s=
v=
u=
3=
ª=
pk/f]Qm Joxf]/f 7Ls ;fFrf] xf] . To;df s'g} km/s k/]df jf em'Ýf Joxf]/fn] gfd;f/L
u/fOPsf] ePdf o; adf]lhd ePsf] gfd;f/L ab/ ePdf tyf ;f] jfkt sfg"g b08 ;hfFo
;d]t ePdf ;xg a'emfpg d~h'/ 5'÷5f}+ .
laqmL – pkxf/ – js; jf xs x:tfGt/0f vl/b ug]{ – xs ;b/ ug]{
pkxf/ jf js; kfpg]sf]
NofKr] ;xL5fk NofKr] ;xL5fk
bf af
;xL –
gfd y/ –
jif{ –
7]ufgf –
;xL –
gfd y/ –
jif{ –
7]ufgf –
afa'sf] gfd –
afh]sf] gfd –
bf af
afa'sf] gfd –
afh]sf] gfd –
Olt ;Dat @)===== ;fn =======dlxgf ===== ut] ==== /f]h z'ed\
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 132
sfof{nosf] k|of]hgsf] nflu
pk/f]Qm adf]lhd n]gb]g tyf gfd;f/L x'g] Joxf]/f d~h'/ u/L b'a} y/Ln] d]/f] /f]xj/df ;xL–
;gfvt u/]sf] / pNn]lvt sfuh–k|df0f ;d]t k]z u/L ;s]sf] x'Fbf pQm oftfoft ;]jf
;~rfng ug]{ cg'dltkq gfd;f/L ul/lbg k]z u/]sf] 5' .
kmfF6jfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
gfd;f/L ;b/ u/L k|dfl0ft ul/lbg] clwsf/Lsf]
;xL –
gfd y/ –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 133
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%% %% %% %%
-lgod $* ;Fu ;DalGwt_
ofqL l6s6 laj|mL ug]{ JolQmsf] kl/rokqsf] 9fFrf
>L ========= oftfoft ;]jf ÷ ;ldlt
kl/ro kq g+= –
gfd –
kb –
laj|m]tf cg'dltkq g+= –
lbg] sfof{no –
kl/ro kq kfpg]sf] ;xL –
kl/ro kq k|dfl0ft ug]{sf]
;xL –
-csf]{ tkm{_
Shree………………Transport Service/Committee
==========================================
IDC. No.:-
Name:-
Post:-
Con. Ly. No.:-
Office:- Att. by.…………………
kmf]6f]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 134
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%^ %^ %^ %^
-lgod $( ;Fu ;DalGwt_
ofqL l6s6sf] 9fFrf
l6s6 g+= – oftfoft ;]jfsf] kmf]g g+=
>L oftfoft ;]jf
===============.
;]jf btf{ g+= – l6s6 a]Rg]sf] gfd
ldlt – kl/ro kq g+= –
sfof{no – cg'dltkq g+= –
a;÷ldgLa; g+= M
l;6 g+= M
ofqf ug]{ ldlt M
ofqf :yfg M
==========b]lv=====;Dd
a; 5'6\g] :yfg
ofq' cfOk'Ug' kg]{ ;do M
a; ldgLa; 5'6\g] clGtd
;do M
ofq'sf] gfd y/ –
pd]/ –
:yfoL 7]ufgf M– lhNnf============g=kf=–uf=lj=;===============6f]n kmf]g g+====================
c:yfoL 7]ufgf M– lhNnf=============g=kf=–uf=lj=;==================6f]n kmf]g g+==============
lktf–kltsf] gfd y/ –
ofq'sf] nflu t'?Gt ;Dks{ ug'{ k/]df ;Dks{ sfof{no jf JolQmsf] gfd –
;Dks{ JolQm jf sfof{nosf] 7]ufgf – kmf]g g+= –
ofqL ;fydf hfg] aRrfx¿ eP ;+Vof / gfd –
aRrfsf] gfd================================jif{
lgMz'Ns n}hfg] ;fdfgsf] ljj/0f / jhg –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 135
z'Ns lt/]/ n}hfg] ;fdfgsf] ljj/0f / jhg –
ef8f /sd
ofqLsf]
;fdfgsf]
hDdf
l6s6 a]Rg]sf] ;xL –
gfd –
ldlt –
gf]6 M– ofq' l6s6 k|To]s ofq'sf] nflu a]Unf a]Un} /Ësf] # k|lt agfpg]
k|yd k|lt M– ofq'nfO{ lbg]
bf]>f] k|lt M– oftfoft ;]jfsf] clkm;df /fVg]
t]>f] k|lt M– ;jf/Ldf kl/rfnsn] n}hfg]
-s[kof M k5fl8 lgb]{lzsf k9\g'xf];\_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 136
-ofq' l6s6sf] k5fl8 kl§ n]lvg] s'/fx¿_
l6s6 a]Rg]sf] nflu lgb]{lzsfl6s6 a]Rg]sf] nflu lgb]{lzsfl6s6 a]Rg]sf] nflu lgb]{lzsfl6s6 a]Rg]sf] nflu lgb]{lzsf oooofq'sf] nflu lgb]{lzsffq'sf] nflu lgb]{lzsffq'sf] nflu lgb]{lzsffq'sf] nflu lgb]{lzsf
!= l6s6df pNn]lvt ;Dk"0f{ ljj/0fx¿ -eP
;Dd_ clgjfo{ ¿kdf eg'{ xf]nf .
!= tkfO{Fsf] l6s6df pNn]lvt ljj/0fx¿
;Dk'0f{ e/]sf]5 5}g clgjfo{ ¿kdf
x]g'{xf];\ . ljj/0f eg]{ sfo{df l6s6 a]Rg]
JolQmnfO{ cfˆg' ;Dk'0f{ ljj/0f atfO{
;xof]u ug'{ xf];\ .
@= s'g} ljj/0f gePdf jf eg{ j]jf:tf
u/]df ;f] sf] ;Dk"0f{ lhDd]jf/L tkfO{sf]
x'g] / o; jfkt tkfOF{nfO{ sfg"gL
sf/afxL x'g ;Sg]5 .
@= ofqL l6s6 lsGbf pQm l6s6 laj|m]tf
kl/ro kq k|fKt JolQm xf] xf]Og ljrf/
ug'{ xf];\ . kl/rokq gePsf;Fu l6s6
glng' xf];\ .
#= l6s6 a]Rg] ;fy ;f] sf] ljj/0f ofq'
;"rLdf klg clgjfo{ ¿kn] r9fpg'
xf]nf . l6s6 a]Rbf k|To]s ofq'sf] 5'§f
5'§} l6s6 sf6\g' xf]nf .
#= cfkm"n] ofqf ug]{ :yfgsf] tf]lsPsf] ef8f
clgjfo{ ¿kn] ltg'{xf];\ . ef8f glt/L
ofqf u/]df tkfO{FnfO{ a; sd{rf/Ln]
a;af6 h'g;'s} 7fpFdf ptf{g / tkfOF{
dfly sfg"gL sf/afxL ug{ ;Sg]5 .
$= ofq'x¿;Fu lzi6 / gd| Jojxf/ ug'{
xf]nf .
$= lgwf{l/t ;dodf / lgwf{l/t :yfgdf a;
r9\g' cfO{k'Ug' xf];\, gcfO{ a; 5'6]df
tkfO{Fsf] /sd lkmtf{ x'g] 5}g .
%= s'g} klg ofq'nfO{ ofqf sfndf cfO{kg]{ /
;s]sf] ;xof]u ug'{ xf]nf .
%= s'g} sf/0fn] lnPsf] l6s6 /2 ug'{ k/]df
a; 5'6\g' eGbf # 306f cufl8 ;Dddf
;"rgf u/]df dfq l6s6 /2 x'g]5 / ;f]
jfkt @%∞ /sd s6fOg]5 .
^= ofq';Fu tf]lsPsf] eGbf a9L ef8f glng'
xf]nf .
^= ofqfdf sfg"gn] k|ltalGwt u/]sf]
dfn;fdfg nfg Nofpg sfg"gåf/f
k|ltalGwt cfr/0f, Jojxf/ / c¿nfO{
c;/ kg]{ sfo{ ug{ k"0f{ k|ltaGw 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 137
&= tf]lsPsf] l;6 eGbf a9Lsf] l6s6 a]Rg]
/ ofq' /fVg] sfo{ k|ltalGwt 5 .
&= s'g} sf/0fn] a; ;]jf :ylut ePdf,
5'6\g] / k'Ug] ;do x]/km]/ ePdf jf
af6f]df ;jf/L lalu|Pdf cfˆg" / cfˆgf
dfn;fdfgsf] ;'/Iff ug]{ / ofqf ;kmn
u/fpg] sfo{df sd{rf/LnfO{ d2t ug'{
xf];\ .
*= l6s6 a]Rbf Pp6} l;6df b'O{ JolQmnfO{
a]Rg] gug'{ xf]nf .
*= ;?jf /f]un] u|l;t, dfbs kbfy{ ;]jg
u/L hyfefjL Jojxf/ ug]{ / ofq' jf
;jf/L sd{rf/LnfO{ b'Jo{jxf/ ug]{ ofq'nfO{
a;af6 ptf/L k|x/LnfO{ lhDdf nufpg
;lsg]5 .
(= ;Demg'xf];\ tkfO{Fsf] /fd|f] ;b\Jojxf/n]
ubf{ tkfO{Fsf] oftfoft ;]jfsf] /fd|f] gfd
rN5 / tkfO{Fs} oftfoft ;]jfaf6 ofqf
ug{ k6s k6s ofq'x¿ em'lDdG5g\ .
(= % jif{ eGbf dflysf aRrf jf l;6
cf]u6]/ hfg] aRrfsf] ;d]t ef8f ltg'{
kg]{5 .
!)=l6s6df pNn]v gePsf] ;fdfg /
lgMz'Ns ¿kdf cfkm";Fu /fvL nu]sf]
;fdfg x/fPdf ;f] sf] lhDd]jf/L oftfoft
;]jfn] lng] 5}g .
!!=tkfOF{sf] ofq' aLdf ;'/lIft 5 . tkfOF{sf]
ofqf ;kmn / d+undo xf];\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 138
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%& %& %& %&
-lgod %) ;Fu ;DalGwt_
dfn;fdfg 9'jfgLsf] jLnsf] 9fFrf
>L==========================oftfoft ;]jf
===============================.
ljn g+= –
oftfoft ;]jf cg'dltkq g+=
oftfoft ;]jfsf] ˚f]g –
jLn sf6\g]sf] gfd –
ldlt – kl/ro kq g+= –
sfof{no – cg'dltkq g+= –
9'jfgL ug]{ ;jf/L g+=– 9'jfgL ug]{ :yfg – dfn;fdfg lhDdf nufpg] clGtd ldlt–
9'jfgL ug]{ ldlt –=================b]lv=============;Dd dfn;fdfg lhDdf nufpg] :yfg –
;jf/L 5'6\g] :yfg – dfn;fdfg lhDdf nufpg] JolQm jf lgsfo –
dfn ;fdfg / lnPsf] dx;'nsf] ljj/0f
j|m=d= dfn;fdfgsf]
ljj/0f
yfg–uf]6f jhg dx;'n b/ hDdf dx;'n
/sd
s'n hDdf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 139
tkfO{F >L=================sf] pk/f]Qm adf]lhdsf] dfn;fdfg=================b]lv====================;Dd
ldlt=======================b]lv===============;Dddf 9'jfgL u/L===========nfO{ a'emfpg] u/L To;sf]
nflu dx;'n hDdf ?=========================cIf/]kL -====================================_ lnO{ aLn
lbPsf] 7Ls ;fFrf] xf] . pk/f]Qm adf]lhd dfn;fdfg 9'jfgL u/L ;'/lIft ¿kdf k'¥ofpg]
lhDd]jf/L d]/f]–xfd|f] oftfoft ;]jfsf] x'g]5 .
aLn sf6\g] sd{rf/Lsf]
;xL –
gfd, y/ –
bhf{ –
kl/ro kq g+= –
ldlt –
pk/f]Qm adf]lhdsf] dfnf;dfg cfh ldlt=====================;do================df k|fKt eof] .
;f] adf]lhdsf] dfn;fdfg b'?:t ¿kdf a'emL ;f]sf] e/kfO{ ul/lbPF .
dfn;fdfg a'emL e/kfO{ ul/lbg]sf] ;xL –
gfd –
bhf{ –
ldlt –
7]ufgf –
gf]6 M– o:tf] dfnf;fdfg 9'jfgLsf] aLn a]Unfa]Un} /ªdf # k|lt sf6\g' kg]{ .
k|yd k|lt M– dfn;fdfg a'lsË ug]{nfO{ jf k7fpg]nfO{ .
bf]>f] k|lt M– dfn;fdfg 9'jfgL ug]{ oftfoft ;]jfsf] clkm;df .
t]>f] k|lt M– dfn;fdfg 9'jfgL ;fwgdf /fvL dfn;fdfg 9'jfgL ug]{n] /fVg] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 140
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%* %* %* %*
-lgod %! sf] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
ofqL ;"rL
>L=======================oftfoft ;]jf
============================.
oftfoft ;]jf cg'dltkq g+= – oftfoft ;]jfsf] kmf]g –
ldlt – ofq' ;"rL tof/ ug]{sf] gfd –
sfof{no – kl/ro kq g+= –
cg'dltkq g+= –
a;–ldgLa; g+= – rfnssf] gfd y/ – hDdf l;6 –
ofqf ug]{ ldlt – kl/rfnssf] gfd y/ – hDdf ofqL ;+Vof –
ofqf ug]{ :yfg M–====================b]lv====================;Dd
cGo ;jf/L sd{rf/Lsf] gfd y/ M–
;jf/Ldf /x]sf] dflg;x¿sf] ofqf ug]{ ;do –
hDdf ;+Vof –
j|m=;+= l6s6 g+= l;6 g+= ofq'sf]
gfd y/
:yfoL 7]ufgf ofq'sf] nflu t'?Gt
;Dks{ ug'{ k/]df ;Dks{
ug]{ JolQmsf] gfd y/ /
7]ufgf
s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 141
gf]6gf]6gf]6gf]6 M–
-!_ of] ofq' ;"rL tof/ ubf{ x/]s ofqfsf] nflu $ k|lt tof/ ug]{ .
k|yd k|lt M– oftfoft ;]jfsf] clkm;df /fVg] .
bf]>f] k|lt M– glhssf] k|x/L sfof{nodf a'emfpg] -a; 5'6L ;s] kl5sf] klxnf] k|x/L
r]skf]i6df a'emfpg]_
t]>f] / rf}yf] k|lt ;jf/Lsf] kl/rfns -s08S6/_ n] /fvL – To;df ofqf ug{ yk
36 x'g] ;"rL tof/ ub}{ hfg] / ;f] yk 36 ePsf] ;'lr ;f] af6f]df kg]{ ljefu jf
oftfoft Joj:yf sfof{non] tf]s]sf] k|x/L sfof{nodf t]>f] k|lt a'emfO{ rf}yf] k|lt
clGtd uGtJo :yfgdf /x]sf] oftfoft ;]jfsf] sfof{nodf a'emfpg] .
-@_ ofq' ;'lrsf] jLrsf vftfx¿ k|To]ssf] nflu slDtdf ^ ;]lG6ld6/ rf}8fO{sf] /fVg] /
To;df cfjZos ljj/0fx¿ k|i6 ;a}n] a'lemg] u/L eg]{ .
-#_ ofq' ;Fu hfg] t/ l6s6 gsf6]sf aRrfx¿sf] gfd / pd]/ ofq'sf] gfd y/ dxndf
g} ;fydf /x]sf] aRrf egL clgjfo{ ¿kdf pNn]v ug]{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 142
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––%( %( %( %(
-lgod %^ sf]] pklgod -!_ ;Fu ;DalGwt_
k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf js{;k ;~rfng cg'dltkqsf] nflu lbOg] b/vf:t
>L dxflgb]{zsHo",
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+ .
lgDg ljj/0f ePsf] ============ k|lzIf0f s]Gb| sf/vfgf js{;k ;~rfng ug'{ kg]{
ePsf]n] ============= ;~rfng ug{sf nflu =========== ju{sf] cg'dltkq kfpg nfUg] b:t'/ /
cfjZos sfuh kq ;d]t ;+nUg u/L b/vf:t lbPsf] 5' . lgodfg';f/ =========== ju{sf]
============= ;~rfng ug]{ cg'dlt kq kfpF .
!= JolQm, kmd{÷sDkgL jf ;+:yfsf] gfd –
@= JolQm k|f]k|fO6/÷;fem]bf/–k|d'v ;~rfnsx¿sf] gfd y/ 7]ufgf –
-s_
-v_
-u_
#= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] 7]ufgf –
$= kF"hL /lhi68{ ePsf] ljj/0f –
-s_ kF"hL /lhi68{ ug]{ sfof{no –
-v_ /lhi68{ g+= –
-u_ /lhi68{ ldlt –
-3_ /lhi68{ kF"hL M– -c_ rfn" – -cf_ clws[t –
%= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf ePsf] hUuf, 3/, sf/vfgf, jf tfnLd s]Gb|sf]
ljj/0f –
-s_ hUufsf] If]qkmn –
-v_ 3/, sf/vfgf jf tfnLd s]Gb|sf] ;+Vof / ljj/0f –
-u_ Ifdtf –
-3_ kmlg{r/ –
l6s6
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 143
-ª_ cGo ;'ljwf –
^= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf ePsf] ;jf/Lsf] ljj/0f –
j|m=;+= ;jf/L
wgLsf] gfd
;jf/L
btf{ g+=
;jf/L
btf{ ldlt
;jf/Lsf] lsl;d k|of]u
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-r_
&= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf ePsf] d]lzg/L cf}hf/sf] ljj/0f –
*= kmd{–sDkgL jf ;+:yfdf sfd ug]{ k|fljlws tyf cGo sfdbf/x¿sf] lgo'lQm /
ljj/0f
j|m=;+= gfd y/ 7]ufgf kb lgo'lQm ldlt cGo
(= cGo ljj/0f –
b/vf:tjfnfsf]
;xL –
gfd y/ –
7]ufgf –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 144
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^)^)^)^)
-lgod %^ sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng cg'dltkq btf{ lstfa
cg'dltkq g+= –
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
sf7df8f}+
k|d'v
;~rfnssf]
kmf]6f] jf
5fk
!= JolQm, kmd{÷sDkgL jf ;+:yfsf] gfd –
@= cg'dltkq lbPsf] ldlt –
#= 7]ufgf –
$= JolQm, k|f]k|fO6/÷;fem]bf/÷k|d'v ;~rfnsx¿sf] gfd y/ 7]ufgf –
-s_
-v_
-u_
%= kF"hL /lhi68{ ePsf] ljj/0f –
-s_ kF"hL /lhi68{ ug]{ sfof{no –
-v_ /lhi68{ g+= –
-u_ /lhi68{ ldlt –
-3_ /lhi68{ kF"hL M– -c_ rfn" kF"hL – -cf_ clws[t kF"hL –
^= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf ePsf] hUuf, 3/, sf/vfgf jf tfnLd s]Gb|sf]
ljj/0f –
-s_ hUufsf] If]qkmn –
-v_ 3/, sf/vfgf, jf tfnLd s]Gb| cflbsf] ;+Vof / ljj/0f –
-u_ Ifdtf –
-3_ kmlg{r/ –
-ª_ cGo ;'ljwf –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 145
&= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf ePsf] ;jf/Lsf] ljj/0f –
j|m=;+= ;jf/L
wgLsf]
gfd
;jf/L
btf{ g+=
;jf/L
btf{ ldlt
;jf/Lsf]
lsl;d
k|of]u
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-r_
*= kmd{–sDkgL jf ;+:yfsf] gfddf ePsf] d]l;g/L cf}hf/sf] ljj/0f –
-s_
-v_
-u_
-3_
-ª_
-r_
(= kmd{÷sDkgL jf ;+:yfdf sfd ug]{ k|fljlws tyf cGo sfdbf/x¿sf] ljj/0f –
j|m=;+= gfd y/ 7]ufgf kb sfo{ ljj/0f cGo
!)= cGo ljj/0f / ;+nUg k|df0fx¿ –
!!= k|fljlwssf] /fo –
oftfoft ;]jf btf{ ug]{ l;kmfl/; ug]{ btf{ k|dfl0ft ug]{
kmfF6jfnfsf] clws[tsf] clwsf/Lsf]
;xL – ;xL– ;xL–
gfd y/ – gfd y/ – gfd y/ –
ldlt – ldlt – ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 146
gjLs/0f, gfd;f/L, vf/]h, k'gM btf{ cflbsf] ljj/0f
ldlt gjLs/0f
jxfn cjlw
b:t'/ /
/l;b g+=
vf/]h
:ylut
ldlt
k'gM btf{
ldlt
gfd;f/L ePdf gfd;f/L
x'g] JolQmsf] gfd y/
7]ufgf
s}lkmot
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 147
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^! ^! ^! ^!
-lgod %^ sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
k|lzIf0f s]Gb|, sf/vfgf jf js{;k ;~rfng cg'dlt kq
g]kfn ;/sf/
>d tyf oftfoft Joj:yf dGqfno
oftfoft Joj:yf ljefu
======================sf7df8f}+
kmf]6f]
cg'dltkq g+= –
ldlt –
;jf/L tyf oftfoft Joj:yf lgodfjnL, @)%$ adf]lhd lgDg ljj/0f ePsf]
JolQm÷kmd{÷sDkgL÷;+:yfnfO{ lgDg adf]lhd sfo{ ;~rfng ug{ kfpg] u/L============ju{sf]
cg'dltkq k|bfg ul/Psf] 5 .
!= JolQm, kmd{÷sDkgL jf ;+:yfsf] gfd –
@= 7]ufgf –
#= sfo{ ;~rfngsf] lsl;d –
$= ju{ –
%= k|f]k|fO6/–;fem]bf/ jf d'Vo ;~rfnssf] gfd y/ / 7]ufgf –
-s_
-v_
-u_
^= cGo –
cg'dlt k|fKt ug]{sf] cg'dltkq lbg] clwsf/Lsf]
;xL – ;xL –
gfd y/ – gfd y/ –
ldlt – bhf{ –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 148
b|i6Job|i6Job|i6Job|i6Jo M–
!= cg'dltkqdf pNn]lvt sfo{x¿dfq ug'{ xf]nf .
@= cg'dltkq k|fKt ug{ b/vf:t lb+bf pNn]v u/]sf s'g} ljj/0fx¿sf] ]̊/jbn ePdf
;f] sf] hfgsf/L t'?Gt lbg' kg]{5 .
#= ljefuaf6 lg/LIf0f ubf{ u/fpFbf cg'dltkq k|fKt ju{sf] nflu rflxg] k"jf{wf/ jf
of]Uotf gePdf To;df sf/afxL eO{ cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug{ ;lsg]5 .
$= cg'dltkq gjLs/0f ug{ cfpFbf tf]lsPsf] b:t'/ cg'dltkq k|fKt ubf{sf] of]Uotf jf
k"jf{wf/ sfod} ePsf] k'li6 x'g] k|df0f, ;fn el/sf] k|ult ljj/0f / cfos/ btf{
k|df0f kq gjLs/0f u/fPsf] k|df0f ;d]t k]z ug'{ kg]{5 .
%= cg'dltkqsf] jxfn cjlw Ps jif{sf] x'g]5 . jxfn cjlw ;dfKt ePsf] ldltn] #)
lbgleq gjLs/0f gu/fPdf To;kl5 gjLs/0f ubf{ lgodfg';f/ hl/jfgf ;d]t
a'emfpg' kg]{5 .
^= cg'dltkq jxfn cjlw ;dfKt ePsf] ldltn] % jif{;Dd gjLs/0f gu/] cg'dltkq
vf/]h x'g]5 .
&= cg'dltkq k|fKt sf/vfgf jf js{;kn] P]g tyf o; lgodfjnLdf tyf ljefuåf/f
lgwf{l/t dfkb08 ljk/Lt s'g} ;jf/Lsf] a8L lgdf{0f dd{t ;Def/ ug'{ x'Fb}g . u/]df
of] cg'dltkq lgnDag jf vf/]h ug{ ;lsg]5 .
cg'dltkqsf] gjLs/0f
gjLs/0f ldlt gjLs/0f jxfn
cjlw
b:t'/ hl/jfgf /l;b jf
ef}r/ g+=
k|dfl0ft
ug]{sf] ;xL
s}lkmot
gf]6gf]6gf]6gf]6M– cg'dltkqsf] gjLs/0f dxn cg'dltkq k5fl8 /fVg] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 149
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^@ ^@ ^@ ^@
-lgod #) sf]] pklgod -@_ ;Fu ;DalGwt_
==============oftfoft ;]jf===============
lgo'lQm kq
>L==================================
gfd –
7]ufgf –
rfns÷kl/rfns cg'dltkq g+= –
tkfO{FnfO{ ldlt==================b]lv nfu" x'g] u/L o; oftfoft ;]jfsf]===============kbdf
lgo'lQm ul/Psf] 5 . tkfOF{sf] k/LIf0fsfn @$) lbgsf] x'g]5 . pQm cjlwdf sfd
;Gtf]ifhgs ePdf :yfoL lgo'lQm ePsf] dflgg]5 . tkfOF{n] o; oftfoft ;]jf k|lt k"0f{
jkmfbf/L tyf Odfgbf/Lsf ;fy cfˆgf] kbLo bfloTj k"/f ug'{x'g] ljZjf; ul/Psf] 5 .
tkfOF{sf] cGo ;]jfsf zt{x¿ >d P]g, @)$*, ;jf/L tyf oftfoft Joj:yf P]g, @)$(
tyf To; cGtu{t ag]sf] lgodfjnL adf]lhd x'g]5 .
——————————————
-Joj:yfks_
oftfoft ;]jfsf] gfd –
;jf/L wgL –
ldlt –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 150
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––^#^#^#^#
-lgod ^) ;Fu ;DalGwt_
6«flkms ;+s]t
!= k|ltaGwfTds lrGxx¿ (Regulatory Signs)
-s_ /f]s / hfg b]pm ci6fsf/ eO{ /ftf] /Ësf] e"FO{ / sfnf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] .
-v_
d"n ;8s / 3'DtLdf ult sd u/L
hfg b]pm
3f]K6] lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ /
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] .
-u_
k|j]z lgif]w
uf]nfsf/ eO{ /ftf] /Ësf] e"FO{, ;]tf]
lsgf/f / jLrsf] v08sf] e"FO{ ;]tf]
ePsf] .
-3_
gS;fdf b]vfOPsf j:t'sf] k|j]z
lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{, /ftf]
/Ësf] lsgf/f / aLrdf afofFaf6 bfofF
tkm{ 58\s] kf/L sf]l/Psf] /ftf] /Ësf]
58\s] Jof; ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 151
-ª_
pNn]lvt nDafO{ eGbf nfdf] ;jf/L
k|j]z lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{, /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] .
-r_
pNn]lvt prfO{ eGbf cUnf] ;jf/L
k|j]z lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] .
-5_
pNn]lvt rf}8fO{ eGbf cUnf] ;jf/L
k|j]z lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] .
-h_
pNn]lvt s'n ef/jxg Ifdtf eGbf
a9L ef/ ePsf] ;jf/L k|j]z
lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 152
-em_
w'/L tf}nsf] ;Ldf
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] .
-`_
kfls{Ë / kvf{O lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f / jLrdf c+u|]hL
cIf/sf] æPÆ n]vL afofFaf6 bfofF tkm{
58\s] kf/L sf]l/Psf] /ftf] /Ësf]
58\s] Jof; ePsf] .
-6_
/f]Sgsf nflu lgif]w
uf]nfsf/ eO{ gLnf] /Ësf] e"FO{ /ftf]
/Ësf] lsgf/f aLrdf u'0fg lrGx kf/L
sf]l/Psf] /ftf] /Ësf] Jof; ePsf] .
-7_
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f afofF tnaf6 bfofF
dfly tkm{ 58\s] kf/L sf]l/Psf] /ftf]
/Ësf] 58\s] Jof; ePsf] . sfnf]
/Ësf] w;f]{ bfofFaf6 afofF 3'd]sf] .
pl5g]/ hfgsf nflu lgif]w
-8_ /f]s, x]/ / hfpm
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf sfnf]
/Ësf] v08 t];f]{ kf/L sf]l/Psf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 153
-9_
bfofF hfg lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f jLrdf afofF dflyaf6
bfofF tn 58\s] kf/L sf]l/Psf] /ftf]
/Ësf] Jof; ePsf] . sfnf] /Ësf]
w;f]{ afofFaf6 bfofF 3'd]sf] .
-0f_
afofF hfg lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/faLrdf bfofF dflyaf6
afofF tn;Dd 58\s] kf/L sf]l/Psf]
/ftf] /Ësf] Jof; ePsf] . sfnf]
/Ësf] w;f]{ bfofFaf6 afofF 3'd]sf] .
-t_
c+u|]hL æo'Æ cIf/sf] 3'dfO 3'Dg
lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf], jLrdf
jfofFaf6 bfofF dfly 58\s] kf/L
sf]l/Psf] /ftf] /Ësf] Jof; ePsf]
c+u|]hL æUÆ cIf/ kf/L dflyaf6
tn sf]l/Psf] sfnf] /Ësf] w;f]{
ePsf] .
-y_
xg{ ahfpg lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{, /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf jfofF
dflyaf6 bfofF tn kf/L sf]l/Psf]
/ftf] /Ësf] 58\s] Jof; / xg{sf]
gS;f ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 154
-b_
pNn]lvt cÍ eGbf a9Lsf] ultdf
;jf/L rnfpg lgif]w
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf cÍ
n]lvPsf] .
-w_ pNn]lvt cÍsf] ult ;Ldf
cGt
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ sfnf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf cÍ
n]lv bfofF–afofF cÍnfO{ sf6L sfnf]
w;f]{ sf]l/Psf] .
-g_
Ps l5g /f]s
uf]nfsf/ eO{ /ftf] /Ësf] e"FO{ ;]tf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf c+u|]hLdf
STOP jf g]kfnLdf /f]s n]lvPsf] .
-k_ hfpm
uf]nfsf/ eO{ xl/of] /Ësf] e"FO{ /
;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf], jLrdf
c+u|]hLdf GO jf g]kfnLdf hfpm
n]lvPsf] .
-km_ aGb]h ;dfKt
uf]nfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ xl/of]
/Ësf] lsgf/f eO{ jLrdf jfofF
tnaf6 bfofF dfly tkm{ xl/of] /Ësf]
$ j6f w;f{ sf]l/Psf] .
4
0
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 155
-a_
l;wf hfgnfO{ v'nf
uf]nfsf/ eO{ gLnf] cfsf;] /Ësf]
e"FO{ ;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf],
tnaf6 l;wf dfly tkm{ ;]tf] P/f]
lbOPsf] .
-e_
afofF hfpm
uf]nfsf/ eO{ gLnf] cfsf;] /Ësf]
e"FO{ ;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf],
bfofFaf6 jfofF l;wf ;]tf] /Ësf] P/f]
sf]l/Psf] .
-d_
;jf/L afofF tkm{ RofkL rnfpm
uf]nfsf/ eO{ gLnf] cfsf;] /Ësf]
e"FO{, ;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf], bfofF
dflyaf6 jfofF tn tkm{ ;]tf] /Ësf]
P/f] sf]l/Psf] .
-o_
cufl8 uP/ afofF hfpm
uf]nfsf/ eO{ gLnf] cfsf;] /Ësf]
e"FO{ ;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf], bfofF
tnaf6 dfly nlu k'gM jfofF tkm {
;]tf] P/f] sf]l/Psf] .
-/_
uf]nfsf/ eO{ gLnf] cfsf;] /Ësf]
e"FO{ ;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf], l;wf
/ jfofF tkm{ b'j} lt/ ;]tf] /Ësf] P/f]
sf]l/Psf] .
cufl8 hfpm jf jfofF 3'd
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 156
-n_ 3'DtL cfpFb}5 . -bfofF tkm{af6
cfpg] ;jf/LnfO{ af6f] b]pm_
uf]nfsf/ eO{ gLnf] cfsf;] /Ësf]
e"FO{ ;]tf] /Ësf] lsgf/f ePsf], /
jfofF tkm{ ;Dd'v kf/L ;]tf] /Ësf]
P/f] sf]l/Psf] .
-j_ bfofF jf jfofF b'j} lt/ hfg
;lsg]
uf]nfsf/ eO{ gLnf] /Ësf] e"FO{ ;]tf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] / bfofF / jfofF
tkm{ ;Dd'v kf/L dflyaf6 tn ;]tf]
/Ësf] P/f] sf]l/Psf] .
-z_ PstkmL{ af6f]
rt'e'{hfsf/ eO{ lgnf] cfsf;] /Ësf]
lsgf/f ePsf] / tnaf6 dfly l;wf
;]tf] /Ësf] P/f] sf]l/Psf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 157
@= ;r]tfTds lrGxx¿ (Warning Signs)
-s_
rf}af6f]
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
7"nf] af6f]sf] lrGxsf] aLrdf ;fgf]
af6f]sf] lrGx qm; ul/Psf] .
-v_
cufl8 7"nf] af6f] cfpFb}5
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
;fgf] af6f]sf] lrGxsf] jLrdf 7"nf]
af6f]sf] lrGx qm; ul/Psf] .
-u_
bfofFlt/ ;xfos dfu{ cfpFb}5
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
7"nf] af6f]df bfofF tkm{ ;fgf]
af6f]sf] ;+s]t ul/Psf] .
-3_
km/s b"/Ldf jfofF / bfofF ;xfos
af6f] cfpFb}5
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
7"nf] jf6f]df tn jfofF tkm{ / dfly
bfofF tkm{ ;fgf] af6f]sf] ;+s]t
ul/Psf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 158
-ª_
cufl8 c+u|]hL 6L (T) cfsf/sf]
h+;g cyf{t\ bfofF jfofF b'O{
tkm{sf] l;wf af6f] cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
c+u|]hL cIf/sf] "T" n]lvPsf] .
-r_
cufl8 Y cfsf/sf] h+;g cyf{t\
bfofF jfofF tkm{ 3'd]sf] b'O{tkmL{
af6f] cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
c+u|]hL cIf/sf] æYÆ n]lvPsf] .
-5_
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
af6f]sf] jfofF tkm{ tnlt/ x'g] u/L
;xfos dfu{sf] ;+s]t ul/Psf] .
jfofFlt/af6 ;xfos dfu{ hf]l8Psf]
5 .
-h_ bfofFlt/af6 ;xfos dfu{
hf]l8Psf] 5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
af6f]sf] bfofF tkm{ tnlt/ x'g] u/L
;xfos dfu{sf] ;+s]t ul/Psf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 159
-em_
3'DtL cfpFb}5
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
sfnf] /Ësf] # j6f 3'd]sf] P/f]
ePsf] .
-`_
af6f] bfofF tkm{ 3'd]sf] 5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
sfnf] /Ësf] P/f] tnaf6 dfly x'Fb }
bfofF tkm{ 3'd]sf] .
-6_
af6f] k"0f{ bfofF 3'd]sf] 5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
sfnf] /Ësf] P/f] tnaf6 dfly uO{
afofF tkm{ k"0f{ ¿kdf 3'd]sf] .
-7_
bf]xf]/f] 3'DtL
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
sfnf] /Ësf] P/f] tnaf6 dfly uO{
k'gM afofF tkm{ tn cfO{ k'gM dfly
tkm{{ uPsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 160
-8_ sfnf] e"FO{df ;]tf] P/f] ePsf] .
af6f] df]l8Psf] 5 .
-9_
af6f]sf] b'j} lsgf/f ;fF3'/f] 5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] af6f]sf]
b'a} lsgf/f ;fF3'/f] b]vfOPsf] .
-0f_ af6f]sf] bfofF lsgf/f ;fF3'/f] 5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] tyf
af6f]sf] bfofF lsgf/f ;fF3'/f]
b]vfOPsf] .
-t_
bf]xf]/f] af6f]sf] ;dfKtL (Ddouble
Carriage Way Ends)
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
tyf b'O{6f af6f] uP/ Pp6} 7fpFdf
ldl;Psf] b]vfOPsf] .
-y_
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] tyf
jLrdf dflyaf6 tn j|mdzM /ftf],
kx]+nf] / gLnf] /Ësf] aQLx¿
/flvPsf] .
6«flkms aQL cfpFb}5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 161
-b_
;8sdf 7f8f] cf]/fnf] effu
cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
tyf jLrdf sfnf] /Ën] afofF
jLraf6 bfofF tNnf] tx;Dd ;8s
7f8f] cf]/fnf] uPsf] b]vfOPsf] .
;jf/L cf]/fnf] emb}{ u/]sf]
b]vfOPsf] .
-w_
;8sdf 7f8f] psfnf] efu cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
tyf jLrdf sfnf] /Ën] bfofF
jLraf6 jfofF tNnf] tx;Dd ;8s
7f8f] psfnf] uPsf] b]vfOPsf] .
;jf/L psfnf] hfFb} u/]sf]
b]vfOPsf] .
-g_
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO{ tyf
/ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
cÍ / ld6/ n]lvPsf] .
b]vfOPsf] prfO ;Ldf cfpFb}5 .
-k_
b'O{ tkmL{ af6f] cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
jLrdf b'O{j6f tn / dfly P/f]
uPsf] b]vfOPsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 162
-km_
af6f] bfofF jfofF b'O{ tkmL{ af6f];Fu
hf]l8Psf] 5 .
lqe'hfsf/ eO{ ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
jLrdf b'O{ j6f bfofF jfofF P/f]
uPsf] b]vfOPsf] .
-a_
k}bn ofqLsf] nflu af6f] sf6\g] 7fpF
cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
jLrdf ;8ssf] ;]tf] /Ësf] /]vf
sf]l/Psf] / dfG5]sf] gS;f
b]vfOPsf] .
-e_
;8sdf 7"nf] dfG5] / aRrf
lx+l8/x]sf] gS;f
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
jLrdf ;8sdf 7"nf] dfG5] /
aRrf lx+l8/x]sf] gS;f b]vfOPsf] .
-d_ :s"n, 3/, ghLs 5 aRrfx¿
;8sdf lx+l8/x]sf x'g
;S5g\ .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO{
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] /
aRrfx¿sf] gS;f ePsf] .
-o_
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] /
jLrdf ufO{j:t'sf] gS;f
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 163
r/0f, uf]7 cflb cfpFb}5 ;8sdf
ufO{ j:t' jf kfNt' hgfj/ lx+l8/x]sf
x'g ;S5g\ .
agfOPsf] .
-/_
h+un, jGo hGt' cf/If s]Gb|
cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
jLrdf h+unL hgfj/x¿sf] gS;f
ePsf] .
-n_
gbL lsgf/f cfpFb}5 To;df s'g}
5]sjf/x¿ 5}g .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
tyf /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf]
tyf jLrdf dfly df]6/ tn au/
/ To;sf] tn gbL aUb} u/]sf]
b]vfOPsf] .
-j_
vt/gfs ulx/fO{ ;tx ePsf] af6f]
cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf af6f]
ulxl/P/ k'gM psfnf] r9]sf] gS;f
b]vfOPsf] .
-z_
af6f]df gbLsf] ;fF3'/f] k'n cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf gbLsf]
;fFu'/f] k'n b]vfOPsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 164
-if_
af6f]df ;fgf] 7"nf lu§Lx¿
cf]R5\ofOPsf] 7fpF cfpFb}5 ufl8
l56f] rnfpFbf ;f] lu§Lx¿ 5l/g /
s;}nfO{ nfUg ;S5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
/ /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf
af6f]df ;fgf dl;gf lu§Lx¿ 5l/O
/x]sf] gS;fdf b]vfOPsf] .
-;_
sd prfO{df p8fg x'g] 7fpF
cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
/ /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] aLr
af6f]sf] dfly hxfh pl8/x]sf]
gS;f b]vfOPsf] .
-x_
vfN8f v'N8L af6f] cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
/ /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
af6f]df vfN8fv'N8L b]vfOPsf] .
-If_
lrKnf] af6f] cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO {
/ /ftf] /Ësf] lsgf/f ePsf] aLr
af6f]df dfly df]6/ / tn kfgL jf
a/km kUn]/ au]sf] b]vfOPsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 165
-q_
af6f]df l9:sf] cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
af6f]df l9:sf] p7]sf] b]vfOPsf] .
-1_
af6f]df 9'Ëf v:g] jf klx/f] hfg] 7fpF
cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] jLrdf 9'Ëf
v:b} u/]sf] gS;f b]vfOPsf] .
-1!_
rf}8fO sd / nDafO{ nfdf] ePsf]
@ j6f Kn]6df aLrdf 58\s] kf/L
sfnf] / kx]+nf] df]6f w;f{x¿
kf]ltPsf] / tn sfl6Psf] .
vt/gfs ;jf/L ;~rfngdf afwf
kg]{ 7fpF cfpFb}5 .
-1@_
r]s kf]i6 cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
r]skf]i6sf] gS;f b]vfOPsf] .
-1#_
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
;8sdf dfG5]n] sfd ul//x]sf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 166
;8sdf sfd x'Fb}5 . gS;f b]vfOPsf] .
-1$_cGo lsl;dsf] vt/fx¿ ePsf]
7fpF cfpFb}5 .
lqe'hfsf/ Kn]6df ;]tf] e"FO{ / /ftf]
/Ësf] lsgf/f ePsf] aLrdf
dflyNnf] / tn yf]Knf ePsf]
cfZro{hgs lrGx h:tf] gS;fdf
b]vfOPsf] .
-1%_
rf}s'g] nfdf] Kn]6df sfnf] e"FO{ /
b'j} tkm{ -bfofF afofF_ kms]{sf] b'O{–
b'O{ j6f ;]tf] P/f] b]vfOPsf] .
bfofF jf afofF dfq 3'Dg] lsl;dsf] l6
hS;g cfpFb}5 .
-1^_ c:yfO{ 8fOe;{g
rf}s'g] nfdf] Kn]6df sfnf] e"FO{ eO{
kx]+nf] /Ësf afofF kms]{sf P/f]x¿
b]vfOPsf .
-1&_ cufl8 8fOe;{g ePsf] 7fpF
cfpFb}5 .
rf}s'g] nfdf] Kn]6df kx]+nf] e"FO{ eO{
sfnf] lsgf/f ePsf] / aLrdf
cufl8 8fOe;{g n]lvPsf] .
#= ;"rgfd"ns ;+s]tx¿ (Information Signs)
-s_
af6f] ;dfKtL
juf{sf/ cfsfz] gLnf] /Ësf]
Kn]6sf] aLrdf c+u|]hL æ6LÆ cIf/,
h;sf] t];f]{ w;f]{ /ftf] /Ë / 7f8f]
w;f]{ ;]tf] /Ësf] ePsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 167
-v_
k}bn ofqL af6f] sf6\g] 7fpF .
juf{sf/ cfsfz] gLnf] /Ësf]
Kn]6sf] leq ;]tf] /Ësf] lqsf]0fdf
dflg; lx+8\b} u/]sf] .
-u_ kfls{Ë ug]{ 7fpF .
juf{sf/ cfsfz] gLnf] /Ësf]
Kn]6df ;]tf] /Ësf] c+u|]hL cIf/
ækLÆ /x]sf] .
-3_ cf]e/6]s ug]{ 7fpF .
rt'e'{h cfsf/sf] gLnf] cfsfz]
/Ësf] Kn]6df ;]tf] /Ësf] 7f8f] jf0f
h;sf] tNnf] efuaf6 jfofFtkm{
;fgf] ;]tf] /Ësf] jf0fn] Pp6f a;
/ Pp6f 6«s b]vfPsf] / To;sf]
dfly ;fgf] ;]tf] /Ësf] jf0fn] bfofF
tkm{ b]vfPsf] .
-ª_ OGwg eg]{ 7fpF .
rt'e'{h cfsf/, cfsfz] gLnf] /Ësf]
lsgf/f ePsf] Kn]6df ;]tf] /Ësf]
e"FO{df kKksf] gS;f b]vfPsf] .
-r_ dd{t ;+ef/ ug]{ :yfg
rt'e'{h cfsf/sf] Kn]6 cfsfz]
gLnf] /Ësf] lsgf/f ePsf] / ;]tf]
/Ësf] e"FO{df sfnf] /Ëdf dd{t ug]{
cf}hf/ -/]Gh_ b]vfPsf] .
-5_ 6]lnkmf]g ;]jf pknAw x'g]
:yfg
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] /Ësf]
lsgf/f ePsf] / ;]tf] /Ësf] e"FO{df
6]lnkmf]gsf] l/l;e/ b]vfOPsf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 168
-h_ ;'Tg] a:g] Joj:yf ePsf] 7fpF
jf lj>fd:yn
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] /Ësf]
lsgf/f / ;]tf] /Ësf] e"FO{df
ljR5\of}gfsf] gS;f b]vfOPsf] .
-em_ dfG5] / ;fOsn lx+8\g] af6f]
rt'e'{h cfsf/sf] cfsfz] gLnf]
/Ësf] Kn]6df ;]tf] /Ësf] Pp6f
7"nf] dflg;n] aRrfsf] xft ;dfO{
lx+l8/x]sf] / ;Fu} Pp6f ;fOsnsf]
gS;f b]vfOPsf] .
-`_ ;fOsn lx+\8\g] af6f]
rt'e'{h cfsf/sf] cfsfz] gLnf]
/Ësf] Kn]6df ;]tf] /Ësf]
;fOsnsf] gS;f b]vfOPsf] .
-6_ a; la;f}gL
rt'e'{h cfsf/sf] cfsfz] gLnf]
/Ësf] Kn]6df ;]tf] /Ësf] a;sf]
gS;f b]vfOPsf] .
-7_ 6\ofS;L la;f}gL
rt'e'{h cfsf/sf] cfsfz] gLnf]
/Ësf] Kn]6df ;]tf] /Ën] g]kfnL /
c+u|]hLdf 6\ofS;L (Taxi) n]v]sf] .
-8_ PstkmL{ af6f]
rt'e'{h cfsf/sf] cfsfz] gLnf]
/Ësf] Kn]6df ;]tf] /Ësf] jfofF tkm{
kms]{sf] jf0f b]vfOPsf] / To;sf]
d'lg æPstkmL{Æ n]v]sf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 169
-9_ k|fylds pkrf/ s]Gb|
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] lsgf/f
ePsf] Kn]6df ;]tf] /Ësf] e"FO{df
/ftf] /Ësf] qm; lrGx ePsf] .
-0f_ c:ktfn /x]sf] 7fpF
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] lsgf/f
/ ;]tf] /Ësf] e"FO{df tn sfnf]
/Ëdf ljR5\of}gf / dfly /ftf]
/Ësf] qm; lrGx ePsf] .
-t_ rd]gf u[x
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] /Ësf]
lsgf/f / ;]tf] /Ësf] e"FO{df sfnf]
/Ësf] sk / Kn]6sf] gS;f
b]vfOPsf] .
-y_ /]i6'/fF
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] /Ësf]
lsgf/f / ;]tf] /Ësf] e"FO{df sfnf]
/Ëdf sfF6f / rDrfsf] gS;f
b]vfOPsf] .
-b_ lkslgs :yn
juf{sf/ eO{ cfsfz] gLnf] /Ësf]
lsgf/f / ;]tf] /Ësf] e"FO{df
lkknsf] ¿vsf] gS;f b]vfOPsf] .
$= aQLsf ;+s]tx¿
-s_ /f]Sg';\
rf}8fO ;fgf] nDafO{ a9L ePsf]
rt'e'{h cfsf/sf] Kn]6df sfnf] e"FO{
eO{ dflyNnf] efudf /ftf] aQL
an]sf] .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np 170
-v_ af6f] vfnL eP hfg ;lsG5 .
rf}8fO ;fgf] nDafO{ a9L ePsf]
rt'e'{h cfsf/sf] Kn]6df sfnf] e"FO{
eO{ tNnf] efudf xl/of] aQL
an]sf] .
-u_ :6k nfOgsf] glhs cfO;s]sf]
/ ;'/Iffk"j{s ;jf/L /f]Sg
;lsg] l:ylt gePdf hfg
;lsG5 .
rf}8fO ;fgf] nDafO{ a9L ePsf]
rt'e'{h cfsf/sf] Kn]6df sfnf] e"FO{
eO{ aLr efudf kx]+nf] aQL
an]sf] .
-3_
o:tf] ;fOhdf klg aQL ;+s]tx¿ /xg
;S5g .
-ª_
-r_
aQLsf ;+s]tx¿sf] j}slNks Joj:yf