-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
1/34
CENARICENARIDOPO LAOPO LACRE CITARE CITA
DI A HER MILLER & ROB HOPKINI A HER MILLER & ROB HOPKINPERCHE' GLI AMBIENTALI TI DOVREBBERO ADOTTARE UNERCHE' GLI AMBIENTALI TI DOVREBBERO ADOTTARE UNMODELLO ECONOMICO NON BA ATO ULLA CRE CITA EODELLO ECONOMICO NON BA ATO ULLA CRE CITA E
LAVORARE ULLA RE ILIENZA DELLA COMUNITA'AVORARE ULLA RE ILIENZA DELLA COMUNITA'EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
2/34
Gli Autori
A%r Mi""r ( i" Dir))or E%cu)i*o d" Po%) Car+o! I!%)i)u)$ La ,i%%io! d" Po%) Car+o! I!%)i)u) co!%i%) !"-uidar "a )ra!%i.io! *r%o u! ,o!do /i0 r%i"i!)1 2uo %o%)!i+i"1 3or!!do a" %i!-o"o a"" co,u!i)4 2u""
ri%or% !c%%ari a co,/r!dr a dar u!a ri%/o%)a a""a cri%i co!o,ica1 !r-)ica d co"o-ica d" 56%i,o
%co"o$ I %uoi 78 %oci %o!o )ra i ,a--iori %/r)i ,o!dia"i di %o%)!i+i"i)4$
Ro+ Ho/9i!%( u!o di /i0 i!3"u!)i co"o-i%)i d" R-!o U!i)o$ E' co3o!da)or d" Tra!%i)io! N)or9 di Tra!%i)io!To! To)!%1 3o!da)or d" Mo*i,!)o di Tra!%i.io! c ( %)a)o d%cri))o da""a BBC co, :"a /i0 -ra!d
i!)ui.io! ur+a!a d" %co"o;$ I" Tra!%i)io! N)or9 ( !a)o !" 588< /r /ro,uo*r dar %u//or)o a""a ra/ida
di33u%io! d"" I!i.ia)i* di Tra!%i.io! i! )u))o i" ,o!do c a" ,o,!)o %o!o /i0 di 6=88 i! == !a.io!i$
Ti)o"o ori-i!a"
C"i,a) A3)r Gro)> #? E!*iro!,!)a"i%)% Mu%) E,+rac Po%)@Gro) Eco!o,ic% a!d Co,,u!i)? R%i"i!c
Di A%r Mi""r Ro+ Ho/9i!%
Tradu.io! i)a"ia!a %carica+i" da $i!di/!d!.a!!r-)ica$i) >
@ Dario Ta,+urra!o ASPO I)a"ia Tra!%i)io! I)a"ia$ B"o-> $i!di/!d!.a!r-)ica$i)
@ Vi))orio Mar"))o A%%ocia.io! Eco Bo"o-!a$ B"o-> $/ia!)a%rra$ord/r%%$co,
Co/?ri-) 5867 Po%) Car+o! I!%)i)u) Tra!%i)io! N)or9$ Tu))i i diri))i ri%r*a)i$
Po%) Car+o! I!%)i)u)
Sa!)a Ro%a1 Ca"i3or!ia1 USA$/o%)car+o!$or-
Tra!%i)io! N)or9
To)!%1 D*o!1 UK$)ra!%i)io!!)or9$or-
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
3/34
Indice
Pr3a.io! a""'di.io! i)a"ia!a$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 6 o,,ario %cu)i*o$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ 7I!)rodu.io!$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ $$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$ L !o%)r :Nuo* Nor,a"i)4;$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$
La Nuo*a Nor,a"i)4 E!r-)ica$ Tra,o!)a)a "'/oca di car+ura!)i 3o%%i"i a +uo! ,rca)o di 3aci" r/ri,!)o1
/r %oddi%3ar "a do,a!da "'i!du%)ria %)ra))i*a ( co%)r))a a 3ar ricor%o a ri%or% 3o%%i"i %)r, co, " %a++i
+i)u,i!o%1 i" ,a%%i*o u)i"i..o di +aci!i car+o!i3ri1 "o %a" -a%1 i" )i-) oi" " /r3ora.io!i o33%or di /ro3o!di)4
d/ a)r$ S3or)u!a)a,!) 2u%) %o"u.io!i1 !o! %o"o %o!o i! -rado di 3or!ir a""a %oci)4 u! 3"u%%o di !r-ia
!))a ,o")o rido))o1 ,a co,/or)a!o a!c co%)i a,+i!)a"i d co!o,ici !or,i$ A33i!c " /rodu.io!i di 2u%)o
)i/o %ia!o co!o,ica,!) /rcorri+i"i1 ( !c%%ario c i /r..i 3i!a"i di /rodo))i !r-)ici %ia!o ,o")o /i0 a")i$Pr)a!)o i" co%)o d""'!r-ia "a co!)ra.io! co!o,ica co!%-u!)1 co!)i!ura!!o /ro+a+i",!) /r -"i a!!i
3u)uri co! u!'a!da,!)o di *a *i!i$
La Nuo*a Nor,a"i)4 C"i,a)ica$ La %)a+i"i)4 c"i,a)ica ( o--i u!a ra")4 d" /a%%a)o$ Ma!o a ,a!o c -"i *!)i
a),o%3rici au,!)a!o di *io"!.a1 " co,u!i)4 %)a!!o ado))a!do i! 3or,a cr%c!) %)ra)-i di r%i"i!.a a)) a
co!)ra%)ar -"i 33))i di 2u%)i di a")ri %oc9 c"i,a)ici$ A""o %)%%o ),/o do++ia,o a%%u,r d"" %c") !)) %
*o-"ia,o %/rar di *i)ar "'i!!a".a,!)o d"" ),/ra)ur ,di o")r i 5C ri%/))o ai "i*""i /r@i!du%)ria"i$ Pr
2u%)o o+i))i*o1 co, a33r,a K*i! A!dr%o! d" T?!da" C!)r1 %ar++ !c%%aria u!a i,,dia)aco!)ra.io!
d" 68 a!!uo d"" ,i%%io!i di -a% %rra1 u! ri),o co% %i-!i3ica)i*o c /u %%r ra--iu!)o %o"a,!) co! u!a
,arca)a di,i!u.io! !" co!%u,o di !r-ia 3o%%i"$
La Nuo*a Nor,a"i)4 Eco!o,ica$ Sia,o -iu!)i a" )r,i! d""a cr%ci)a co!o,ica /r co, !oi "'a++ia,o
co!o%ciu)a !-"i S)a)i U!i)i$ No!o%)a!) -"i i!)r*!)i %!.a /rcd!)i da /ar) d"" +a!c c!)ra"i di -o*r!i1
"a co%idd))a ri/r%a co!o,ica1 !-"i USA co, i! Euro/a1 ( %)a)a a!,ica 3a""i,!)ar !" /or)ar +!3ici a""a
,a--iora!.a di ci))adi!i$ I" di+a))i)o )ra /o"i)ic di %)i,o"o da u! "a)o au%)ri)4 da""'a")ro ( u!a di%)ra.io!1 da)o
c !%%u!a d"" du *i ( i! -rado di i!diri..ar i! 3or,a co,/")a i 3a))ori c a!!u!cia!o i" )ra,o!)o d""a
cr%ci)a co!o,ica> "a 3i! d" /)ro"io a +uo! ,rca)o1 "'i,/o!!) a,,o!)ar d" d+i)o c a++ia,o accu,u"a)o1
"'i,/a))o co!o,ico %,/r ,!o %i-!i3ica)i*o d"" !uo* )c!o"o-i i co%)i )ra*o"-!)i d"" co!%-u!. d"
ca,+ia,!)o c"i,a)ico$
Ti-) Oi"> u! )i/o di /)ro"io i!)ra//o"a)o !"" rocc o !"" ar-i"" c co,u!,!) d rro!a,!) *i! cia,a)o %a" oi" da)oc*i! %)ra))o i! ,a!ira ,o")o %i,i" a""o %a" -a%> i" -iaci,!)o di )i-) oi" *i! ra--iu!)o co! "a )ri*""a.io! ori..o!)a" /oi %i/rocd a""a %ua %)ra.io! co! %/"o%i*o 3ra))ura.io! idrau"ica1 i" 3a,o%o 3rac9i!-$ I" /rocdi,!)o ( +! %/i-a)o i! 2u%)o *ido/ro,o.io!a" ))/>$?ou)u+$co,a)cQ3a)ur/"a?r,+ddd&*97!
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
7/34
Tu))i 2u%)i ca,+ia,!)i 3o!da,!)a"i !i !o%)ri %i%),i !r-)ici1 c"i,a)ici d co!o,ici ricido!o %)ra)-i ,ai
ado))a)1 3i!o ad ora /o"i)ica,!) i,/ro/o!i+i"i$ u%)a !uo*a ra")4 ( a!cora "ar-a,!) !o! rico!o%ciu)a$
i!)a!)o c "a 3i%%a.io! /rdo,i!a!) di !o%)ri /o"i)ici %ar4 i" ri)or!o a u!a cr%ci)a 3or)1 !%%u!a /o"i)ica
c"i,a)ica1 !a.io!a" o i!)r!a.io!a"1 %ar4 i! -rado di 3ar ci c ( !c%%ario> u!a %*ra ridu.io! di co!%u,i
di car+ura!)i 3o%%i"i$
Piu))o%)o c co!c!)rar%i %u" ra--iu!-i,!)o di u!a /o"i)ica c"i,a)ica a""'i!)r!o d" /aradi-,a co!o,ico d""a
cr%ci)a1 "a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a %)a)u!i)!% do*r++ 3ar /ro/ri d"" %)ra)-i c %ia!o ad-ua) a 2u%)
Nuo* Nor,a"i)4$
Ri%/o!dr a o-!u!a di 2u%) Nuo* Nor,a"i)41 2u""a !r-)ica1 c"i,a)ica d co!o,ica1 ricidr4 u!a %o"a
%)ra)-ia co,u!> "a co%)ru.io! d""a r%i"i!.a d""a co,u!i)4$ ua"%ia%i a.io! dir))a a di3icar "a r%i"i!.a
d""a co,u!i)41 accr%c "a !o%)ra ca/aci)4 di a33ro!)ar " cri%i !r-)ica1 c"i,a)ica d co!o,ica d" 56%i,o
%co"o$ u%)i %3or.i1 % +! i!diri..a)i1 /o%%o!o a!c %%r u)i"i a /orr " 3o!da,!)a di u!'co!o,ia
co,/")a,!) ri!!o*a)a1 co,/o%)a di /r%o! co,u!i)4 c /ro%/ra!o a""'i!)r!o di "i,i)i d" !o%)ro
,ra*i-"io%o1 ,a "i,i)a)o /ia!)a$
or)u!a)a,!)1 i!i.ia)i* i!!o*a)i* i! -rado di di3icar "a r%i"i!.a d""a co,u!i)41 %)a!!o !a%c!do o*u!2u i!,o")/"ici 3or,> /rodu.io! !r-)ica di%)ri+ui)a da 3o!)i ri!!o*a+i"i di /ro/ri)4 co""))i*aJ 3i"ir a"i,!)ari
"oca"iJ !uo*i ,od""i i,/r!di)oria"i coo/ra)i*iJ co!o,i +a%a) %u""a co!di*i%io! %u" rcu/ro di co!o%c!.
a+i"i)41 co% *ia$ Pur % r"a)i*a,!) /icco" 1 /r "oro %)%%a !a)ura di %)a,/o "oca"1 2u%)i /ro-))i %i *a!!o
ra/ida,!) di33o!d!do co!%-u!do ri%u")a)i co!cr)i$
E%/a!dr i" ,o*i,!)o /r "a r%i"i!.a d""a co,u!i)41 co, ( !c%%ario ad u!a %ca"a !a.io!a" -"o+a"1
ricidr4 i" /i!o %u//or)o "a /ar)ci/a.io! d""a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a %)a)u!i)!%$ A++ia,o +i%o-!o !"
d))a-"io>
di di3icar "a ca/aci)4 di 2ui -ru//i1 /icco"i -ra!di1 c %)a!!o -uida!do 2u%)i %3or.iJ
di %u//or)ar "a cr%ci)a di u! !)or9 -"o+a" di a//r!di,!)oJ
di /r,))r a-"i i!*%)i,!)i "oca"i di 3"uir a""'i!)r!o d"" i!i.ia)i* di r%i"i!.a d""a co,u!i)4$
R!d!do "a co%)ru.io! d""a r%i"i!.a d""a co,u!i)4 u!a /riori)4 a%%o"u)a1 -"i a,+i!)a"i%)i /o)ra!!o o33rir
u!'a")r!a)i*a a" racco!)o d""a cr%ci)a a )u))i i co%)i1 a")r!a)i*a c1 ria//ro/ria!do%i "oca",!) d" co!)ro""o di
!o%)ri +i%o-!i /ri,ari1 ( i! -rado di o33rir *a!)a--i ,u")i/"i$ L'di3ica.io! d""a r%i"i!.a d""a co,u!i)4 /u i!3a))i
3ar !a%cr !uo* i,/r% crar "a*oro i! ,a!ira %i-!i3ica)i*a1 i!cr,!)a!do i" +!%%r a!c 2ua!do
*aci""a i!*i)a+i",!) i" PILJ /u ridurr " ,i%%io!i di -a% %rra "a di/!d!.a dai co,+u%)i+i"i 3o%%i"i
co!),/ora!a,!) a33ro!)ar " di%-ua-"ia!. co!o,ic %ocia"iJ ( i!3i! i! -rado di ra33or.ar "a co%io!%ocia" !c%%aria a r%i%)r ai /riodi di cri%i$
Da %o"i1 i /ro-))i di r%i"i!.a d""a co,u!i)4 !o! %o!o i! -rado di %u/rar )u)) " %3id a,+i!)a"i1 !r-)ic1
co!o,ic di 2ui)4 %ocia" c a++ia,o di 3ro!)$ u%)o ricidr4d-"i %3or.i coordi!a)i -"o+a"i1 !a.io!a"i1
r-io!a"iJ da /ar) d"" co,u!i)41 d"" a.i!d1 d" *ici!a)o1 d""a 3a,i-"ia d-"i i!di*idui$ Ma i" ,o*i,!)o /r "a
r%i"i!.a d""a co,u!i)4 /uK aiu)ar a crar " co!di.io!i !"" 2ua"i1 ci c a" ,o,!)o :( /o"i)ica,!)
i,/o%%i+i"1 di*!)i /o"i)ica,!) i!*i)a+i";$5
Da co, "a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a ra-ir4 di 3ro!) ai ri%ci a"" o//or)u!i)4 d"" Nuo* Nor,a"i)4!r-)ic1
c"i,a)ic d co!o,ic1 3ar4 u!a -ra!d di33r!.a /r i" %uo %ucc%%o1 /r i" d%)i!o %)%%o d""'u,a!i)4$
EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT =
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
8/34
Introduzione
I" 6= !o*,+r 58651 -iu%)o /oci -ior!i %-u!)i a""a
%ua ri".io! du %))i,a! do/o c "'ura-a!o
Sa!d? i!o!d "a ci))4 di N or91 i" Pr%id!) O+a,a
*!! i!)r*i%)a)o da" N or9 Ti,% %u"" /o"i)ic
c"i,a)ic1 i! ,odo /ar)ico"ar %u""a /o%%i+i"i)4 di u!a
car+o! )aW>
Io crdo c i" /o/o"o a,rica!o i! 2u%)o
,o,!)o %ia )a",!) i!)r%%a)o1 co!)i!ur4ad %%r"o1 a""a !o%)ra co!o,ia1 a" "a*oro a""a
cr%ci)a1 c % i" ,%%a--io %ar4 c i!
2ua"c ,odo !oi a++ia,o i!)!.io! di
)ra%curar 2u%)i ),i1 %,/"ic,!) /r
a33ro!)ar i" ca,+ia,!)o c"i,a)ico1 !o! /!%o
c 2ua"cu!o a*r4 i!)!.io! di %-uir 2u%)a
%)rada$ Pr 2ua!)o ,i ri-uarda io !o! "o 3arK$7
u%)a +r* diciara.io! ri*"a i" ca"co"o /o"i)ico
-r..o c i,/di%c a""'a,,i!i%)ra.io! O+a,a1 i!
*ri)4 a""a ,a--ior /ar) di cor/i /o"i)ici %ia !a.io!a"ic i!)r!a.io!a"i1 di a33ro!)ar "a cri%i c"i,a)ica i!
,a!ira %i-!i3ica)i*a$
I co,,!)i di O+a,a ri3"))o!o i /!%iri a""a +a% di
/o"i)ici di !)ra,+i -"i %cira,!)i a",!o di co"oro
c rico!o%co!o "'%i%)!.a di u! /ro+",a c"i,a)ico
i" /!%iro co!*!.io!a" c a))ra*r%a *ir)ua",!)
)u))i i %))ori d""a %oci)4$
I *a!)a--i "a !c%%i)4 d""a cr%ci)a co!o,ica*!-o!o da)i )a",!) /r %co!)a)i c %o!o
di33ici",!) a!c %o"o ,%%i i! di%cu%%io!$ Ci
!o!o%)a!) i" ,a!)!i,!)o di u!a cr%ci)a
/r,a!!) a""'i!)r!o di u! /ia!)a "i,i)a)o %ia
i,/o%%i+i"1 %ia "o-ica,!) c 3i%ica,!)1 /r di
/i0 a!c co!o,ica,!)$ E co% "a ,a--ior /ar) di
/o"i)ici1 d-"i co!o,i%)i1 d-"i i,/r!di)ori di
co,u!i ci))adi!i co!)i!ua!o a %o%)!r 2u%)a *i%io!
irra.io!a"$
N" !o%)ro ,odo di *dr1 i" /!%iro a,/ia,!)
co!di*i%o d" Pr%id!) O+a,a1 %u" 3a))o c
"'a33ro!)ar "a cri%i c"i,a)ica %ia di /riori)4 i!3rior
ri%/))o a" :ri)or!ar a" co!)%)o a!)cd!) di
!or,a"i)4;1 ( ,a"/o%)o1 !o! %o"o /rc %o))o%)i,a
i,/"ici)a,!) "a -ra*i)4 d""a cri%i c"i,a)ica1 ,a a!c
/rc /r%u//o! c i" :*ccio co!)%)o co!o,ico
%)a!dard; di u!a cr%ci)a *i-oro%a /o%%a %%r
r%u%ci)a)o$ N""a ra")4 i" /rcd!) /aradi-,a
co!o,ico +a%a)o %u""a cr%ci)a ( i!3a))i d3u!)o !o!
)or!r4 i! *i)a1 /r"o,!o %u" "u!-o /riodo co, !oi
di,o%)rr,o i! 2u%)o docu,!)o$ Ma %!.a i"
rico!o%ci,!)o di 2u%)o da)o di 3a))o i! ,a!ca!.a di
u!'a")r!a)i*a /ra)ica+i" a" /aradi-,a d""a cr%ci)a1
/ro-r%%i %i-!i3ica)i*i !""a /o"i)ica c"i,a)ica %o!o
a")a,!) i,/ro+a+i"i$ E %!.a u!a /o"i)ica c"i,a)ica
%ia,o d%)i!a)i ad a!dar i!co!)ro a u!a ca)a%)ro3
-"o+a"$
La co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a %i r!d co!)o c /o"i)ic
c"i,a)ic ra"i %i-!i3ica)i*1 %o!o a))ua",!)
/o"i)ica,!) i,/rcorri+i"iJ ,a "a 3o!) di 2u%)a
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
9/34
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
10/34
Le nostre Nuove Normalit
Molte opportunitsi andranno manifestando nei prossimi 2 anni camuffate da perdite.
!artin "#a$%
U! ar)ico"o rc!) %u""a ri*i%)a Ti,1 a i!da-a)o "a
2u%)io! d" /rc *i %ia u!a co% a,/ia 3ra))ura )ra
i" rico!o%ci,!)o d""a cri%i c"i,a)ica " a.io!i a)) a
-%)ir"a>
Da!i" Gi"+r)1 u! /ro3%%or di /%ico"o-ia diHar*ard1 a %cri))o c i ,o)i*i i!r!)i a""a!o%)ra i!ca/aci)4 di a33ro!)ar i" ca,+ia,!)oc"i,a)ico %o!o do*u)i i! /ar) a" ,odo i! cui (
co""-a)a "a !o%)ra ,!)$ Gi"+r) d%cri*2ua))ro ,o)i*a.io!i /ri!ci/a"i c %/a.ia!o da"3a))o c i" ri%ca"da,!)o -"o+a" !o! a++ia3a)).. u,a! @ r!d!doci di33ico")o%o i"rico!o%cr"o co, u! !,ico @ 3i!o a""ai!ca/aci)4 d" !o%)ro cr*""o di /rc/ir i!,a!ira accura)a i ca,+ia,!)i -radua"iri%/))o a 2u""i c a**!-o!o ra/ida,!)$ I"ca,+ia,!)o c"i,a)ico %i %)a *ri3ica!do i!,a!ira %u33ici!),!) "!)a /rc "a !o%)ra,!) "o ca)a"o-i !""a %3ra d""a !or,a"i)41co%a c ( %a))a,!) 2u""o c "o r!d u!a,i!accia ,or)a" /oic co, Gi"+r))%)ua",!) dic :!o! ( i! -rado di %o""ci)ar-"i a""ar,i cr+ra"i "a%cia!doci do"c,!)
addor,!)a)i i! u! "))o c %i *a
i!3ia,,a!do;$
I" ca,+ia,!)o c"i,a)ico ( i" /i0 dra,,a)ico
%i-!i3ica)i*o %,/io di )u))i i ),/i d" co%idd))o
3!o,!o d""a :ra!a +o""i)a;> 2ua!do u! ca,+ia,!)o
"!)o1 co,+i!a)o !oci*o a**i! /r "o /i0 %!.a
%%r !o)a)o 3i!o a" ra--iu!-i,!)o di u!a,a-!i)udi! )a" /r cui u!a ra.io! ad-ua)a di*!)a
di33ici" co%)o%a$ G"i %*i"u//i i! a))o !i !o%)ri %i%),i
!r-)ici1 c"i,a)ici d co!o,ici ,o%)ra!o u!a
di!a,ica %i33a))a$ O-!u!o di 2u%)i %i%),i (
cr)a,!) %o--))o a ric*r )rau,i !" +r*
)r,i!> co, ad %,/io "a /rdi)a di /)ro"io d""a
D/ Hori.o!1 "'ura-a!o Sa!d?1 i" co""a%%o d""a
L,a! Bro)r%$
2003 2013
Quotazione di un barile di
petrolio al mese di luglio6
$30 $105Estensione media del ghiaccioartico al mese di settembre (inmilioni di km2)
6!0 3!6
"ebito #ederale per nucleoamiliare%
$61&11 $1'5&%
Ma ca,+ia,!)i ,o")o /i0 radica"i di%a%)ro%i %o!o
-radua",!) i! cor%o !""a ,a--ior /ar) di ca%i
%!.a c *!-a!o !o)a)i$ I! o-!u!o di 2u%)i %i%),i1
ci c %o"o dici a!!i 3a *!i*a co!%idra)o "o%)a!dard1 u! co!)%)o di !or,a"i)41 a//ar o--i co,
%)oria di u! /a%%a)o r,o)o$ La co,+u%)io! di
car+ura!)i 3o%%i"i a++o!da!)i a +a%%o co%)o ( ci c
ci a 3or!i)o !" cor%o d-"i u")i,i 68 a!!i u!a
%)raordi!aria cr%ci)a co!o,ica1 ,a a!c u!
ca,+ia,!)o c"i,a)ico ,i!a!) "'%i%)!.a d""a ci*i")4$
A))ua",!) i" %i%),a !r-)ico %i %)a a**ia!do *r%o
u!a )ra!%i.io! /ro3o!da1 c i,/a))r4 co! /ari
*i-or %ia "'co!o,ia c i" c"i,a$ Pr co,/r!dr
2ua"i %ia!o " di!a,ic a" "a*oro1 do++ia,o /ri,aca/ir 2u%)a Nuo*a Nor,a"i)4 E!r-)ica$
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
11/34
La Nuova Normalit Eneretica
!oi sapete c"e il mondo non sta per finire il petrolio#
Vi sono giacimenti di ogni tipo ancora presenti in vari luog#i della &erra. 'on ne rimarremo mai
senza. !a (uello c#e il mondo sta per esaurire, e c#e in verit) #a gi) perso, il petrolio c#e puoipermetterti di bruciare.
*eff Rubin, esperto energetico ed e+ capo economista della I- orld !ar/ets 0
N""a ,)4 d" 6X%i,o %co"o1 "'u,a!i)4 a i,/ara)o a
%3ru))ar i *a%)i -iaci,!)i di car+ura!)i 3o%%i"i d""a
Trra1 da//ri,a i" car+o! %ucc%%i*a,!) i"
/)ro"io i" -a% !a)ura"$ Ma!o a ,a!o c 2u%)i
idrocar+uri ad a")o co!)!u)o !r-)ico %o!o di*!)a)i
co!*!i!)i da /rodurr i! -ra!di 2ua!)i)4 -ra.i a"co%)a!) /ro-r%%o )c!o"o-ico1 a!!o a"i,!)a)o
"'/oca i!du%)ria" "a )ra%3or,a.io! radica" di o-!i
a%/))o d""a %oci)4 u,a!a$ La cr%ci)a co!o,ica
ra/ida %!.a /rcd!)i c %i ( *ri3ica)a i! Nord
A,rica i! Euro/a !" cor%o d" 58%i,o %co"o1 /u
%%r /r*a"!),!) a%cri))a a"" ,acci!
co%)rui) /r ca/i)a"i..ar 2u%)a !r-ia a++o!da!) a
+a%%o co%)o di 3aci" /rodu.io!$
O--i %)ia,o !)ra!do i! u!a !uo*a 3a% d""a %)oria
,odr!a d""'!r-ia$ Va%) ri%r* di /)ro"io1 di -a%
!a)ura" di car+o! %o!o a!cora i!)ra//o"a) !"
%o))o%uo"o1 ,a )ra 2u%)1 " ri%or% 3aci"i da %)rarr
%o!o i! dc"i!o$
A))ua",!)1 o-!i You" di !r-ia c o))!ia,o co! "
)ri*""a.io!i o -"i %ca*i ,i!rari1 arri*a a 3ro!) di u!
co%)o a,+i!)a" co!o,ico d !r-)ico ,a--ior di
a!c %o"o u!a o du dcadi 3a$
N" 3ra)),/o "a do,a!da ,o!dia" di !r-ia a +a%%o
co%)o co!)i!ua a cr%cr$ I" )r!d ( /r)a!)o *id!)>
a!c !" ca%o i! cui 3o%%i,o di%/o%)i a %u+ir! -"i
i,/a))i a,+i!)a"i %ocia"i1 i" ri)or!o d-"i i!*%)i,!)i
%u"" u")riori ricrc /rodu.io!i di car+ura!)i 3o%%i"i1
%,/"ic,!) !o! %ar4 i! -rado di -iu%)i3icar -"i
%3or.i c a ci %i r!do!o !c%%ari$
Il problema del petrolio
La %3ida a//ar /ar)ico"ar,!) i,/-!a)i*a
%o/ra))u))o1 /r 2ua!)o co!cr! i" /)ro"io1 di -ra!
"u!-a "a !o%)ra /i0 i,/or)a!) ri%or%a !r-)ica$ E'
2u""a co! "a ,a--ior d!%i)4 !r-)ica c "'uo,o a
,ai a*u)o a di%/o%i.io!> u! +ari" a u! co!)!u)o
a//ro%%i,a)i*o di !r-ia /ari a 5=$888 or di "a*oro
u,a!o i" *a"or di o")r 66 a!!i di a))i*i)4 ,u%co"ar
co!%idra!do =8 or "a*ora)i* %))i,a!a"i$
68
I!i.ia",!) "'i!du%)ria /)ro"i3ra arri*a*a ad u!
cc.io!a" ri)or!o !r-)ico ri%/))o a""'!r-ia
i!*%)i)a EROEI /ari a 688 +ari"i di /)ro"io /r o-!i
+ari" co!%u,a)o !""a "oro /rodu.io!$ E !""a /ri,a
,)4 d" 58%i,o %co"o %o!o %)a)i %co/r)i ,o")i%%i,i
-iaci,!)i1 di 2ua"i a"cu!i co% -ra!di co, i! USA1
Mdio Ori!)1 Ru%%ia a")ro*1 c a!!o co!)i!ua)o
a /rodurr /r dc!!i1 r!d!do i!crdi+i",!)
co!o,ica 2u%)a /o)!) ri%or%a !r-)ica$
O--i1 "a /rodu.io! di /)ro"io co!*!.io!a" c
corri%/o!d a 2u""o r/ri+i" i! 3or,a.io!i -o"o-ic
o* co!3or,a.io! 3"uidi)4 /r,))o!o c /o%%a
%corrr 3aci",!) a""'i!)r!o d" /o..o %)ra))i*o a
ra--iu!)o u! EROEI i!3rior a 78 -"o+a",!)66
/ro%%i,o a 68 !-"i S)a)i U!i)i$ Pi0 +a%%o ( 2u%)o
ra//or)o1 ,i!or ( "'!r-ia c %i r!d ra",!)
di%/o!i+i" a""a %oci)4 u,a!a$ L %co/r) -"o+a"i di
/)ro"io co!*!.io!a" a!!o ra--iu!)o u! /icco
,a%%i,o !-"i a!!i F8 i -iaci,!)i *a!!o dc"i!a!doa" )a%%o d" 16 a!!uo165"'2ui*a"!) di 2ua%i 2ua))ro
,i"io!i di +ari"i a" -ior!o c d*o!o %%r ri,/ia..a)i
o-!i a!!o %o"o /r ,a!)!r i "i*""i corr!)i di
/rodu.io!$ I! ra")41 %i /r*d c "a /rodu.io! di
-iaci,!)i a))ua"i %u+ir4 u! dc"i!o di du )r.i !)ro i"
5871 u!a /rdi)a di 2ua%i 2uara!)a ,i"io!i di +ari"i a"
-ior!o "'2ui*a"!) d""a /rodu.io! di = i!)r Ara+ia
Saudi)a$67
L'i!du%)ria1 /r co",ar 2u%)o di*ario1 %)a -i4
ricorr!do a :ri%or% !r-)ic %)r,;$ Ma 2u%)1
co, " %a++i +i)u,i!o%1 "a )ri*""a.io!i /)ro"i3r
EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
12/34
,ari! di /ro3o!di)41 "'o"io ar)ico1 i" co%idd))o )i-) oi"
co!o%ciu)o a!c co, %a" oi" @ %)ra))o
ori..o!)a",!) /r*i )c!ic di 3ra))ura.io!
idrau"ica d" %o))o%uo"o 3rac9i!- @ ricido!o
i!*%)i,!)i 3i!a!.iari i!3ra%)ru))ura"i a%%ai /i0 i!-!)i
%i acco,/a-!a!o a ri%ci c"i,a)ici1 co"o-ici
%a!i)ari ,o")o /i0 a")i$ N" 588 "a /rodu.io! di
/)ro"io -r--io a ra--iu!)o i! ,dia i , Data dal DIDes/top?;@DI, maggio 2=>
Pr 2ua!)o %o/ra d%cri))o1 %o"o /r ,a!)!r "a
/rodu.io! ai "i*""i a))ua"i1 ( !c%%ario 33))uar
co!)i!ua,!) !uo* )ri*""a.io!i1 co! u! co!%u,o
cr%c!) di ac2ua do"c %,/r ,a--iori ri%ci
a,+i!)a"i %a!i)ari$ ua"cu!o a i!3a))i d3i!i)o "
co!%-u!. di 2u%)o 3!o,!o :i" )a/i% rou"a!) d""
)ri*""a.io!i; ) dri""i!- )rad,i"" a")ri "a :Rd u!
S?!dro,;$6
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
13/34
S3or)u!a)a,!)1 "a Nuo*a Nor,a"i)4 E!r-)ica!o! (
a,/ia,!) co,/r%a$ I!3a))i1 "a ,a--ior /ar) d""
/r%o!1 i!c"u%i i dci%ori /o"i)ici1 crdo!o a""a
/ro/a-a!da d""'i!du%)ria di car+ura!)i 3o%%i"i c
%o%)!-o!o c " %a++i +i)u,i!o% ca!ad%i i" )i-)
oi" di /rodu.io! !a.io!a" -ara!)ira!!o a-"i S)a)i U!i)i
"a %icur..a !r-)ica -ra!di +!3ici co!o,ici !"
3u)uro /ro%%i,o$ u%) a33r,a.io!i !o! r--o!o ad
u!a a!a"i%i ri-oro%a$6X No!o%)a!) ci1 "a ca,/a-!a
/u++"ici)aria d""a :%a" r*o"u)io!; ( i! cor%o di
%/or)a.io! i! Euro/a1 Sud A,rica Ci!a$
M!)r 2u%) 3or, %)r, di !r-ia %)a!!o
)!!do ),/ora!a,!) a +ada "'a%%i""o
d""'%auri,!)o d" /)ro"io1 ci /u 3u!.io!ar %o"o
/r u! +r* /riodo$ La :%a" +u++"; -i4 %,+ra
/ro%%i,a a %co//iar1 co! ,i"iardi di do""ari di /rdi)a
!i *a"ori d-"i a%%) d""o %a" da /ar) d""'i!du%)ria
di car+ura!)i 3o%%i"i58 co! 2ua))ro d"" /ri, ci!2u
3or,a.io!i c co,/o!-o!o "'8 d""a /rodu.io!
!a.io!a" )o)a" di %a" -a% c *a!!o ,o%)ra!do
%-!i di /rodu.io! co,/"%%i*a c !o! cr%c /i0 o
( i! dc"i!o$56 ua!do /r%i!o i" CEO di C*ro!
a33r,a c "a %a" r*o"u)io! :( u! /o' )ro//o
/u++"ici..a)a;155 a//ar ciaro co, "a ro%a d"
3rac9i!- %)ia /r %3iorir$
Impatti
S++! -"i i,/a))i co!o,ici d""a 3i! d" /)ro"io
3aci" a +uo! ,rca)o %ia!o -i4 *i%i+i"i1 %o!o
co,u!2u i!)r/r)a)i co, "a co!%-u!.a di
2ua"co%'a")ro$ Ad %,/io1 ,o")i a!a"i%)i a!!o
rc!),!) /ar"a)o di /icco d""a do,a!da di
/)ro"io57 /a9 oi" d,a!d1 ci)a!do "'33ici!.a di
*ico"i "a %o%)i)u.io! d" /)ro"io co! i" -a% !a)ura"1
co, "a cau%a /ri,aria di dc"i!o d" co!%u,o !-"i
S)a)i U!i)i i! Euro/a$ Ma1 ,!)r "'33ici!.a di
*ico"i ( cr)a,!) ,i-"iora)a1 i" *ro i,/u)a)o %o!o "
a") 2uo)a.io!i d" +ari"$ I" !u,ro di ,i-"ia /rcor%
!-"i USA a ra--iu!)o i" %uo ,a%%i,o %)orico !"
58815= co, i" ri%u")a)o dir))o di /r..i /)ro"i3ri
c1 ri%/))o a-"i a!!i /rcd!)i1 %o!o /a%%a)i a""a
!uo*a corr!) 2uo)a.io! di o")r 688 do""ari a
+ari"$ E ,!)r "a :Gra!d Rc%%io!; ( %)a)a
i!!%ca)a da ,o")o a")ro o")r a" /r..o1 i co%)i a""a
/o,/a d""a +!.i!a a!!o ciara,!) -ioca)o u!
ruo"o i,/or)a!) *di i-ura 5J 2u" c ( cr)o (c u! +a".o !i /r..i /)ro"i3ri a /rcdu)o 68 d""
u")i, 66 rc%%io!i !-"i USA$5
$iura )# Effetto del prezzo del petrolio sul PIL nel corso della Grande *ecessione# "econdo l3economista *ames ;amilton, i prezzi
alti dei prodotti petroliferi sono responsabili per circa i due terzi del declino del @I1 nel corso della
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
14/34
L'i!du%)ria di car+ura!)i 3o%%i"i )!d a ra//r%!)ar
"a /o"i)ica !r-)ica co, u!a %c")a )ra "a /ro).io!
c"i,a)ica d a,+i!)a" da u!a /ar)1 "a cr%ci)a
co!o,ica i" "a*oro da""'a")ra$ Da)o 2u%)o 2uadro1
/oci /o"i)ici dara!!o /riori)4 a""'a,+i!) ri%/))o
a""'co!o,ia ri,arra!!o /r)a!)o i %u%%idi /r "a
/rodu.io! i" co!%u,o di car+ura!)i 3o%%i"i$
S3or)u!a)a,!)1 /ur % "'!r-ia ri!!o*a+i" /u
ridurr dra%)ica,!) -"i i,/a))i c"i,a)ici d""a
/rodu.io! d" co!%u,o di !r-ia1 /oco /u 3ar
/r ri%o"*r i" /ro+",a co!o,ico di co%)i !r-)ici
i! a%c%a /r *i!cr "a %3ida /o%)a da u!a do,a!da
i! cr%ci)a$ L ri!!o*a+i"i ricido!o ,a%%icci
i!*%)i,!)i i!i.ia"i % d*o!o co,/)r co! "a
ca/aci)4 d" car+o! d" -a%$ E1 co, /r i
car+ura!)i 3o%%i"i !o! co!*!.io!a"i1 ( di%cu)i+i" i" 3a))o
c "'!r-ia ri!!o*a+i" %ia ra-io!*o",!) i! -rado
di ra--iu!-r "i*""i di %ca"a %u33ici!)i a %oddi%3ar "a
do,a!da a))ua" di !r-ia1 3i-uria,oci "a do,a!da d"
3u)uro$5F I!o")r1 i" %o"ar "'o"ico1 !o! /o%%o!o
dir))a,!) ri,/ia..ar -"i %i%)!)i car+ura!)i
i,/i-a)i !" )ra%/or)o1 %!.a u!a co%)o%a )ra!%i.io!
a""a ,o+i"i)4 "))rica c i,/i-r++ dc!!i$ I
/rodo))i /)ro"i3ri a" ,o,!)o a"i,!)a!o o")r i" X
di )ra%/or)i !-"i S)a)i U!i)i$ A di%/))o d""a rc!)
cr%ci)a !"" *!di) di *ico"i "))rici1 2u%)i
ra//r%!)a!o a!cora ,!o d" 71 d"" *!di)
)o)a"i di *ico"i !-"i USA !" 58655
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
15/34
La Nuova Normalit ,limatica
on una battuta di cattivo gusto potremmo affermare c#e in Justralia Crientale negli ultimi sette
anni abbiamo avuto precipitazioni nella media. I primi sei anni sono stati i piK aridi mai registrati,
e nel settimo ci sono state alluvioni mai viste prima, con mezzo metro d3ac(ua ovun(ue. Pioe
medie di -uesto enere rendono l'aricoltura piuttosto difficile#
*eremE
I" 5865 ( %)a)o "'a!!o d-"i %)r,i ,)oro"o-ici$ N"
R-!o U!i)o "a %)a-io! %)i*a ( %)a)a "a /--ior a
,,oria d'uo,o1 i!i.ia)a co! "a /ri,a*ra /i0 a%ciu))a
da o")r u! %co"o %-ui)a da""'%)a) /i0 /io*o%a da"
6 :L'a!or,a"i)4 ( "a
!uo*a !or,a"i)4;$7
:$$$%ar++ /ro+a+i",!) di +r* dura)a$ Io !o!crdo a33a))o c 2u%)a %ia u!a !uo*a!or,a"i)4$ Lo ( /r o--i1 ,a /!%o c co! i")a%%o a))ua" di i!cr,!)o d"" ,i%%io!i !o! c'( a"cu! %-!a" c 2u%)o ri),o /o%%aca"ar i! ,odo %i-!i3ica)i*o ra--iu!-r,o u!
!uo*o "i*""o di !or,a"i)4 /oi u! a")ro u!a")ro a!cora;$7
u%)o r!d !a)ura",!) ,o")o di33ici" %a/r co%a
a%/))ar%i1 a!c % a"cu! co,u!i)4 %)a!!o
/ia!i3ica!do /r 3ro!)--iar 2ui ca,+ia,!)i c
%ia!o /r*di+i"i$ I" )r,i! R%i"i!.a C"i,a)ica (
rc!),!) di*!)a)o "a /aro"a d'ordi! -"o+a" /r
d3i!ir "a ri%/o%)a "o %3or.o di /r/ara.io! a"
ca,+ia,!)o c"i,a)ico$ N" ,a--io 5867 "a 3o!da.io!
Roc93""r a a!!u!cia)o u! /ro-ra,,a da 688,i"io!i di do""ari /r :co%)ruir "a r%i"i!.a; i! di*r%
ci))4 d" ,o!do$7X I! -iu-!o 5867 "'ICLEI I!)r!a)io!a"
Cou!ci" 3or Loca" E!*iro!,!)a" I!i)ia)i*%1 a *ara)o i"
/ro/rio /ro-ra,,a R%i"i!) Co,,u!i)i% 3or A,rica
co! ci!2ua!)a Si!daci %)a)u!i)!%i1=8,!)r "a ci))4 di
N or9 a a!!u!cia)o "a %ua S/cia" I!i)ia)i* 3or
R+ui"di!- a!d R%i"i!c?I!i.ia)i*a %)raordi!aria /r "a
rico%)ru.io! "a r%i"i!.a da 6X ,i"iardi di do""ari$ =6
N""o %)%%o ,% i" /r%id!) O+a,a a /r%!)a)o i"
Pia!o d'a.io! /r%id!.ia" %u" c"i,a c /r*d u!a
EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT 65
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
16/34
3or) a))!.io! a :/r/arar -"i S)a)i U!i)i a-"i i,/a))i
d" ca,+ia,!)o c"i,a)ico;$=5
u%) %)ra)-i %i ,uo*o!o !""a dir.io! -iu%)a$
Tu))a*ia "'ada))a,!)o d* %%r acco,/a-!a)o da
%3or.i ,o")o ,a--iori /r *i)ar c i ca,+ia,!)i
c"i,a)ici %ia!o co% %)r,i da r!dr %!.a %/ra!.a
i )!)a)i*i di ada))a,!)o$ Co, a d))o Bi"" McKi++!>
:Do++ia,o ada))arci a %i)ua.io!i c !o! /o%%ia,o
/r*!ir1 ,a do++ia,o /r*!ir %i)ua.io!i cui !o!
/o)r,o ada))arci;$
I" /ia!)a %i ( %ca"da)o di 81 C da""'i!i.io d""a
ri*o"u.io! i!du%)ria"1 i du )r.i di 2u%)o au,!)o
%i %o!o ,a!i3%)a)i da" 6X
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
17/34
La Nuova Normalit Economica
"tiamo depredando il futuro, lo vendiamo nel presente e lo c#iamiamo @il. @otremmo avere con
la stessa facilit) un3economia c#e cura il futuro invece di depredarlo.
@aul ;a$/en5=
So!o /a%%a)i /i0 di ci!2u a!!i da""'i!i.io d""a :-ra!d
rc%%io!; d ( ciaro c 2ua"co%a di 3o!da,!)a"
( ca,+ia)o !""'co!o,ia -"o+a"$ I di%/ra)i )!)a)i*i
di -o*r!i di %)i,o"ar "'co!o,ia i )a%%i di i!)r%%
/ro%%i,i a""o .ro1 " ,a%%icc %/% /u++"ic a")ri
i!)r*!)i @ %,/"ic,!) !o! a!!o 3u!.io!a)o co,
%i %/ra*a$
La ,a--iora!.a d-"i a,rica!i d-"i uro/i !o!
a!!o -odu)o d"" )i/id ri/r% di cui %!)ia,o
/ar"ar %ui ,dia$ Ni /ri,i du a!!i d""a :ri/r%a;
"'u!o /r c!)o /i0 ricco d-"i %)a)u!i)!%i a dr!a)o i"
656 di )u))o "'au,!)o d"" !)ra) i" rddi)o d"
r%)a!) XX ( i!*c ca"a)o ,!)r i" 68 i! ci,a
a""a %ca"a a i!ca%%a)o /i0 di ,)4 d" rddi)o )o)a" d"
58651 i" c co%)i)ui%c "a 2uo)a /i0 a")a da 2ua!do i"
-o*r!o a co,i!cia)o a r-i%)rar 2u%) ci3r da
o")r u! %co"o$5
Si ( ,o")o /ar"a)o d" /icco di "u-"io 5867 d""'i!dic
Do [o!% d""a di%c%a a"
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
18/34
i" -o*r!o /r ,a!)!r i" d+i)o "'co!o,ia i!
cr%ci)a1 ( di*!)a)o u! /r%)a)or di u")i,a i%)a!.a$
$iura 4 Il PIL &SA in confronto al ,redito Accumulato0 %15+6)3%+# Il redito Jccumulato include il debito privato, aziendale, e
governativo attualente pari ad oltre B trilioni di dollari. Il @I1 "J calcolato su base (uadrimestrale, in dollari attualizzati all3inflazione20 7#ained Dollars #ttp??en.$i/ipedia.org?$i/i?#aineddollars 8. :onte :ederal Reserve degli "tati niti.
Pur)ro//o ci *uo" %,/r /i0 d+i)o /r crar o-!i
do""aro di cr%ci)a !-"i U%a @ da 61
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
19/34
*o7ert 8enned9 ed il PIL
:a troppo tempo sem7riamo aver a77andonato l'eccellenza personale e i valori comunitari
per la mera accumulazione di cose materiali#Il nostro @rodotto Interno 1ordo supera oggi gli
4 miliardi di dollari l3anno, ma (uesto @I1, se da (uesto giudic#iamo gli "tati niti d3Jmerica,
(uesto @rodotto Interno 1ordo conteggia l3in(uinamento dell3aria e la pubblicit) delle sigarette, e
le ambulanze ric#iamate dalla strage sulle nostre autostrade. onteggia le serrature di sicurezza
c#e c#iudono le nostre porte e le prigioni per la gente c#e le rompe. onteggia la distruzione
degli abeti e la perdita dei paesaggi naturali per l3urbanizzazione caotica. onteggia il napalm e le
testate nucleari e le auto blindate della polizia c#e combatte le rivolte nelle nostre citt). onteggia
il fucile di #itman e il coltello di "pec/, e i programmi televisivi c#e glorificano la violenza per
vendere giocattoli ai nostri figli.
D3altra parte il @rodotto Interno 1ordo non tiene conto della salute dei nostri figli, della (ualit)
della loro educazione, nL della gioia del loro gioco. 'on include la bellezza della poesia o la forza
dei nostri matrimoni, l3intelligenza del dibattito pubblico o l3integrit) dei nostri pubblici ufficiali.
'on misura il nostro genio, il nostro coraggio, nL la nostra saggezza e sapienza, e neppure la
nostra compassione e la nostra devozione al nostro paese, insomma misura tutto, salvo (uel c#e
rende bella la vita.
Robert :. NennedE 7=0M48M%
EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT 6F
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
20/34
L'importanza della resilienza nella comunit
Nutro molta simpatia per i overni c"e vedono i pro7lemi immediati e si sforzano di
risolverli#'e #o molta di meno se non possiedono una visione di lungo periodo c#e dia un senso
a (uel c#e stanno facendo. "ono molto preoccupato c#e la rimozione di tutti i vincoli per
ristimolare le economie e farle tornare in marcia, tanto per usare un luogo comune, sia una
formula c#e potrebbe generare problemi ben peggiori, in un futuro forse neanc#e troppo lontano.
@eter Victor, autore diManaging without GrowthM5
Co%)ruir u!a ri%/o%)a %i-!i3ica)i*a a""a co!3"u!.a di
2u%) )r Nuo* Nor,a"i)4ricid u! cora--io u!a
co!*i!.io! %!.a /rcd!)i$ A""a 3i! %r*ira!!o
/o"i)ic coordi!a) %u "i*""i "oca"i1 r-io!a"i1 !a.io!a"i
d i!)r!a.io!a"i1 ,a "a "adr%i/ di /o"i)ici "))i
ri%u")a )rri+i",!) car!)$ Ma ( 2u%)o 3or%
%or/r!d!)Q ua" /o"i)ico c a" ,o,!)o %i
a".a%% a cidr u!a 3or) ridu.io! di co!%u,i di
!r-ia d" PIL a*r++ u!a 2ua"%ia%i %/ra!.a di
%%r ri"))oQ
ua"u!2u a//roccio c /o!-a %/"ici)a,!) i!
di%cu%%io! 2ua!)o ( da)o /r a%%u!)o %u""a cr%ci)a
co!o,ica1 %i )ro*a i! co!)ra%)o co! i %i%),i
co!o,ici -"i i!c!)i*i /o"i)ici c -uida!o i !o%)ri
"adr$ E' 2ui!di co,/i)o d-"i i!di*idui d""
co,u!i)4 /r!dr "a -uida$ Co,Q S3ida!do i"
/!%iro )radi.io!a" di,o%)ra!do c u! 3u)uro
di*r%o !o! %o")a!)o ( i!*i)a+i"1 ,a ( /r3ri+i"$ E
2u%)a di33r!.a d" 3u)uro !o! d* +a%ar%i %u""acr%ci)a co!o,ica1 ,a %u""a r%i"i!.a d"" co,u!i)4$
G"i %3or.i dir))i a""'di3ica.io! d""a r%i"i!.a
r!dra!!o /i0 3aci" "a !a*i-a.io! !" *!)u!%i,o
%co"o *r%o " Nuo* Nor,a"i)4$ S +! dir))i1 2u%)i
%3or.i %r*ira!!o co, 3o!da,!)a di u!'co!o,ia
i!)ra,!) !uo*a @ u!'co!o,ia 3or,a)a da /r%o!
co,u!i)4 3ior!)i !""'a,+i)o di *ri "i,i)i d" !o%)ro
/ia!)a$
I" )rr!o /i0 3r)i" /r 2u%)i %3or.i %i )ro*a a "i*""o
d""a co,u!i)4$ Tra " co% c /o%%ia,o 3ar co,
i!di*idui " /o"i)ic a -ra!d %ca"a c /o%%o!o
%%r ,%% i! ca,/o %o"o da-"i S)a)i dai -o*r!i
3dra"i %i )ro*a i!u)i"i..a)o u! -ra!d /o)!.ia"
/o%i)i*o di a.io!$ Pr 3or)u!a "'ida di r%i"i!.a
co,u!i)aria "oca" a -i4 co,i!cia)o a di33o!dr%i !"
,o!do1 %/i!)a da" +i%o-!o da" rico!o%ci,!)o c i"
:*ccio; ,odo di 3ar " co% !o! 3u!.io!a /i0$
Na)ura",!) ( /iu))o%)o iro!ico ri3rir%i a"" r-o" d"
*!)%i,o %co"o co, :i" *ccio ,odo; 2ua!do i!
33))i " co,u!i)4 u,a! a**a!o -i4 *i%%u)o i!
,a--ior 2ui"i+rio co! i "i,i)i co"o-ici /r ,i-"iaia dia!!i /rcd!)i$ I!!o*a.io!i !"" co!o,i "oca"i
%/u!)a!o u! /o' o*u!2u i! ,o") 3or,> /rodu.io!
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS 6
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
21/34
di33u%a di !r-ia ri!!o*a+i" di /ro/ri)4 co,u!i)aria1
%i%),i a"i,!)ari "oca"i %o%)!i+i"i1 !uo*i ,od""i di
co!o,ia coo/ra)i*a1 co!o,i co!di*i%1
rico!*r%io!i /ro3%%io!a"i a!cora a")ro$ Tu))o ci c
%r* ( u! /o' di o%%i-!o /r acc!dr i" 3uoco$
Ci c %o%)!ia,o 2ui !o! ( i" di%i,/-!o da""
/o"i)ic !a.io!a"i o i!)r!a.io!a"i i! 3a*or
d""'i%o"a.io!i%,o co,u!i)ario$ Do/o)u))o !%%u!a
co,u!i)41 /r 2ua!)o i!di/!d!) d au)o%u33ici!)
/o%%a %%r1 ( i! -rado di :,))r%i %o))o u!a
ca,/a!a; /r )!r%i a" ri/aro da"" cri%i co!o,ic
!r-)ic c"i,a)ic$ Piu))o%)o ri)!ia,o c -"i
%3or.i di r%i"i!.a d""a co,u!i)4 @ % a//"ica)i
!""'a,+i)o di 2u%) )r Nuo* Nor,a"i)4 @ /o%%a!o
aiu)ar a %/o%)ar i" di+a))i)o /u++"ico ,o%)rar i"
*o")o di u! 3u)uro +a%a)o %u a%%u!.io!i /i0 ra"i%)ic$
I! 2u%)o ci )ro*ia,o1 3or% co! u! /o' di %or/r%a1 a
/!%ar"a co, Mi")o! rid,a!1 i" %a!)o /a)ro!o
d""'co!o,ia "i+ri%)a>
So"o u!a cri%i @ 33))i*a o /rc/i)a@ /roducu! *ro ca,+ia,!)o$ ua!do %i *ri3ica "a cri%i1" a.io!i i!)ra/r% di/!do!o da"" id c ci%o!o i! -iro$
u%)a crdo %ia "a !o%)ra 3u!.io! di +a%>%*i"u//ar a")r!a)i* a"" /o"i)ic %i%)!)i1
,a!)!r" i! *i)a di%/o!i+i"i 3i!c ci c (/o"i)ica,!) i,/o%%i+i" di*!)i /o"i)ica,!)i!*i)a+i"$FF
Id a.io!i /o"i)ic a")r!a)i* a" /aradi-,a d""a
cr%ci)a$$$ )u))o ci ,r-r4 co! ,a--ior /ro+a+i"i)4 a
"i*""o "oca" ci))41 /a%i1 *""a--i @ i! /ar) a cau%a
d""a ,a--ior 3"%%i+i"i)4 %u//or)o c %%o 3or!i%c1
,a a!c /rc ,o")o di 2u" c ci r!d /i0
%o%)!i+i"i r%i"i!)i ( radica)o !"" !o%)r co,u!i)4>
)ra 3a,i-"ia *ici!a)o1 co! ri%or% co"o-ic c ci%o%)!-o!o1 a))ra*r%o " i%)i)u.io!i co! cui ci
au)o-o*r!ia,o$
N" +! !" ,a" *i %ara!!o a,/i o//or)u!i)4 di
ra" ca,+ia,!)o !-"i a!!i dc!!i a *!ir$
M!)r !o! /o%%ia,o i-!orar i ri%ci ,o")o ra"i di
*!)i /ro3o!da,!) !-a)i*i1 ci %o!o a!c -ra!di
/o%%i+i"i)4 i! 2u%)a /oca %)raordi!aria$ Do/o )u))o -"i
%%ri u,a!i %o!o u!a %/ci cra)i*a ada))a+i"$
Po%%ia,o %%r -!ia"i /ro3o!di1 ,a do++ia,oa//"icar 2u%)i do!i a u! 3u)uro /i!o di o//or)u!i)4
"i,i)i di33r!)i da 2u""o c a++ia,o 3i!ora
co!o%ciu)o$
,osa intendiamo per resilienza
Lo %c,a d""a r%i"i!.a %u--ri%c u!o %3or.o
di*r%o ,a co,/",!)ar a 2u""o /r "a ,i)i-a.io!$
Ri/ro-))ar " !o%)r i%)i)u.io!i1 ra33or.ar "co,u!i)41 i!cora--iar i!!o*a.io! %/ri,!)a.io!
%o%)!r "a -!) i! ,odo c /o%%a %%r /ro!)a
a -%)ir *!)i i!a%/))a)i ca)a%)ro3i1 a!c % !""o
%)%%o ),/o "a*oria,o /r *i)ar"$ R%i"i!c> #?
Ti!-% Bou!c Bac9 5865 di A!dr Zo""i & A!!
Mari Ha"?F u!a co,u!i)4 r%i"i!)/ri*i"-ia "a rido!da!.a /iu))o%)o c
"'33ici!.a co!o,ica /r ,i!i,i..ar i ri%ci$
F$ Cic"i di ra.io! ra/ida>u!a co,u!i)4 r%i"i!)crca di 3ar cr%cr ,a!)!r di cic"i di
ra.io! ra/ida c co!%!)o!o ai ,,+ri di
rico!o%cr i "i,i)i %ocia"i1 co"o-ici1
co!o,ici /ri,a di o")r/a%%ar"i$
u!a co,u!i)4 r%i"i!))i! co!)o d""'i,/a))o %u""'co%i%),a d""
/ro/ri a))i*i)41 /iu))o%)o c -irar 2u%)i
i,/a))i a 2ua"cu! a")ro :"o!)a!o da-"i occi
"o!)a!o da" cuor;$
I! )r,i!i ra"i1 u!a co,u!i)4 r%i"i!) %oddi%3a da /i0
*ici!o /o%%i+i" 2uo) cr%c!)i di +i%o-!i co!o,ici
"oca"i di ci+o1 !r-ia1 ,a)ria"i da co%)ru.io!
o//or)u!i)4 di "a*oro$ Mi%ura i /ro/ri /ro-r%%i i!
)r,i!i di +!%%r /iu))o%)o c co! "a ,ra
/r%)a.io! co!o,ica$ Ha u! a")o "i*""o di
/ar)ci/a.io! d,ocra)ica a"" dci%io!i1 c ri3"))a "a
di*r%i)4 ra" d""a co,u!i)4 i! )u)) " i%)i)u.io!i
-o*r!a)i* d""a co,u!i)41 co,/r%i -"i a33ari$ O33r
u!a -a,,a di di*r% o//or)u!i)4 /r "o %)udio
"'i,/i-o !""a co,u!i)4$ So%)i! "'i!!o*a.io!
"'i,/r!di)oria"i)4$ E crca di ,a%%i,i..ar "
o//or)u!i)4 /r i!*%)i,!)i i!)r!i "a co,u!i)4
i!*%) %u % %)%%a @ /ar)ico"ar,!) *r%o i"3i!a!.ia,!)o di i,/r% c ! i!cr,!)a!o "a
ca/aci)4 di r%i"i!.a$
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS 6X
http://it.wikipedia.org/wiki/Il_cigno_nero_(saggiohttp://it.wikipedia.org/wiki/Il_cigno_nero_(saggio -
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
23/34
Esempi di comunit resilienti in azione
ui!di a co%a %o,i-"ia u!a co,u!i)4 r%i"i!) i!
a.io!Q Pro+a+i",!) a*r) -i4 *i%)o ",!)i di
2u%)o )i/o !"" *o%)r co,u!i)4> /ro-))i a"i,!)ari
"oca"i1 i!i.ia)i* !r-)ic coo/ra)i*1 ca,/a-! /r
i" 9, .ro co% *ia$ Di %-ui)o /r%!)ia,o u!a
,a!cia)a di %,/i ri/r%i da""a co""a!a di )%)iCo,,u!i)? R%i"i!c Guid
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
24/34
9conomia
La %)r"i!a di Bri%)o" Bri%)o" Pou!d1 I!-i")rraA))i*a)a da Tra!%i)io! To! Bri%)o"1 "a %)r"i!a di Bri%)o"
( u!a *a"u)a "oca" co,/",!)ar /ro-))a)a /r
%o%)!r " a.i!d i!di/!d!)i d""a ci))adi!a
ra33or.ar "'co!o,ia "oca" ,a!)!!do i" 3"u%%o
,o!)ario a""'i!)r!o d""a ci))41 c co!)a 88,i"a
a+i)a!)i$ La *a"u)a co,+i!a +a!co!o) a %)a,/a1 u!
%i%),a o/! %ourc :Pa? /r TW); "'i!)-ra.io!
co! i" %i%),a crdi)i.io "oca"$ Vi! acc))a)a co,
/a-a,!)o %u-"i au)o+u% ur+a!i i" co,u! /a-a u!a
/ar) d" %a"ario a" /r%o!a" i! 2u%)a *a"u)a$ I"
%i!daco ( /a-a)o %o"o i! %)r"i! di Bri%)o"$
+ri%)o"/ou!d$or-Loca" I!*%),!) O//or)u!i)i% N)or9 @ LIONR)/r " o//or)u!i)4 di i!*%)i,!)o "oca" LION1 U%aNa)o a Por) To!%!d1 #a%i!-)o!1 ado))a)o i!
%-ui)o i! a")r co,u!i)4 d" /a%1 LION ( u!
/ro-ra,,a i!!o*a)i*o c %ca*a"ca ,o") d""
arcaic "--i 3i!a!.iari c r!do!o co% di33ici"
-!rar i!*%)i,!)i /r " i,/r% "oca"i$ I !odi di
LION %o!o /u!)i di co!)a))o )ra a.i!d a""a ricrca di
ca/i)a"i ci))adi!i i!)r%%a)i a i!*%)ir "oca",!)
ri!3or.a!do co% "'co!o,ia "oca"$ "5858$or-LIONPr ,o")i a")ri %,/i di r%i"i!.a co,u!i)aria i!
a.io! *i%i)ar i" %i)o )ra!%i)io!!)or9$or- o co!%u")ar
" )r -uid d""a co""a!a Co,,u!i)? R%i"i!c
r%i"i!c$or--uid%>
] Mica" Su,a!1 Loca" Do""ar%1 Loca" S!%>
Ho )o Si3) our Mo!? 3ro, #a"" S)r) )o
Mai! S)r) a!d Aci* Ra" Pro%/ri)?15865$
] Gr- Pa"1 Por Vro, ) Po/"> Ho )o
Or-a!i.1 Vi!a!c1 a!d Lau!c Loca" E!r-?
ProYc)%1 5865$
] Pi"i/ Ac9r,a!@Li%)1 R+ui"di!- )
Vood%d> Ho )o Cra) Loca"1 %u%)ai!a+"1
a!d Scur Vood S?%),%1 5867$
La resilienza delle comunit comemotore per lo sviluppo economico
Edi3icar "a r%i"i!.a d"" co,u!i)4 ( u!a %)ra)-ia
ro+u%)a /r /r/arar%i a-"i %oc9 !r-)ici1 c"i,a)ici
d co!o,ici$ E%%a /ro,)) i! /ro%/))i*a a!c di
crar /o%)i di "a*oro d co!o,i "oca"i %o"id$ Lo
%*i"u//o co!o,ico d"" co,u!i)4 3i! da-"i a!!i
O))a!)a %i ( "ar-a,!) i!c!)ra)o %u""'ida di a))rarr
)ra))!r -ro%%i da)ori di "a*oro @ c!)ri co,,rcia"i1
ca)! di %u/r,rca)i a")r -ra!di a.i!d @ co!
i!c!)i*i 3i%ca"i1 /r%)i)i 3aci"i)a)i1 i!*%)i,!)i i!
i!3ra%)ru))ur %)rad1 /arc--i )c$ S3or)u!a)a,!)
2u%)a %)ra)-ia ( %o"o %r*i)a a ri!3or.ar "a )!d!.a
a""a -"o+a"i..a.io! c co"/i%c /ri,a di )u))o "
a))i*i)4 co!o,ic "oca"i a r!dr /i0 *u"!ra+i"i "
co,u!i)4 "oca"i di 3ro!) ad *!)i !-a)i*i c /o%%o!o
accadr i! 2ua"%ia%i /ar) !" ,o!do$ I!o")r ,o")i%)udi a!!o di,o%)ra)o c i +!3ici co!o,ici
a//or)a)i da 2u%) -ra!di a.i!d %o!o i!3riori a
2u""i -!ra)i da i,/r% "oca"i i!di/!d!)i$
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
25/34
u%)i %)udi %i %o!o co!c!)ra)i %o"o %ui +!3ici
co!o,ici di a.i!d "oca"i i!di/!d!)i i! co!3ro!)o
a"" ca)! di -ra!di i,/r% co! %di r,o)1 %!.a
)!r co!)o di c )i/o di i,/r% 3o%%ro$ Ma "
i,/r% di r%i"i!.a co,u!i)aria a!!o i" /o)!.ia"
/r 3ar ,o")o di /i0 @ o")r a ra--iu!-r i" )ri/"o
)ra-uardo cui a%/ira!o " a.i!d ori!)a) a""a
%o%)!i+i"i)4 /ro3i))o1 /r%o! /ia!)a @ /o%%o!o
/u!)ar a u! 2uar)o o+i))i*o> "a r%i"i!.a$
I! u!'co!o,ia /i0 "oca"i..a)a r%i"i!)1 i" d!aro
c "a%cia "a co,u!i)4 *i! *i%)o %ia co, o//or)u!i)4
/rdu)a c co, *u"!ra+i"i)4$ U!a 2uo)a cr%c!)
d" d!aro c !or,a",!) %3u--ir++ a))ra*r%o i
%u/r,rca)i1 -"i ac2ui%)i o!"i! " +o""))
!r-)ic r%)a "oca" @ -!ra!do o//or)u!i)4
3or,a)i*1 !uo* a.i!d1 !uo* o//or)u!i)4 di
i!*%)i,!)o di *i)a1 ra33or.a!do "'co!o,ia "oca"
co!%!)!do a o-!i %or)a di id i!!o*a)i* di -iu!-r
a""'a//"ica.io!$ La di%)a!.a )ra /rodu))or
co!%u,a)or %i accorcia riduc!do "a di/!d!.a da"
/)ro"io " ,i%%io!i di car+o!io$ E' 3aci" *dr
co, 2u%)o ,od""o di :r%i"i!.a da "oca"i..a.io!; %i
a//"ici !" %))or a"i,!)ar1 ,a 2ua!do %i a""ar-a ai
,a)ria"i da co%)ru.io!1 a""a /rodu.io! di !r-ia
ad a")r co,/o!!)i %%!.ia"i d"" !o%)r co!o,i
"oca"i1 i" /o)!.ia" di*!)a -i-a!)%co$
Tra!%i)io! N)o9 di rc!) a co!do))o )r
:*a"u)a.io!i co!o,ic "oca"i; di co,u!i)4 i!-"%i @
u!a ci))4 ,rca!)i" To)!%1 u!a co!)a
Hr3ord%ir u! 2uar)ir ur+a!o BriW)o!1 Sou)
Lo!do!$
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
26/34
Aumentare il livello di scala
:inalmente mi sono accorto c#e a @ortalegre, la mia citt), ove sono nato e vivo, vi erano persone
c#e avevano bisogno di cambiamento, esattamente come me. ;o pensato c#e tutto ciO fosse
entusiasmante, e (uando #o visto c#e erano giunti cosP numerosi ad assistere a (uesta
presentazione, mi sono detto ecco, possiamo fare (ualcosa, possiamo davvero cambiare
(ualcosa
"nia &avares, @ortalegre in &ransizione 7@ortogallo8BM
ua!do %i *do!o %o"o u!o o du di 2u%)i )!)a)i*i di
r%i"i!.a d""a co,u!i)41 ( 3aci" arci*iar "'i!)ro
a//roccio1 )ic))a!do"o co, ida"i%)ico dirri"*a!)$ Ma 2ua!do 3accia,o u! /a%%o i!di)ro
dia,o u!o %-uardo a 2u%)i 3!o,!i !" "oro i!%i,1
a )u))o i" *i*ac ,o!do d"" I!i.ia)i* di Tra!%i.io!
%/ar% /r i" ,o!do1 a!cora i! 3or,a /i0 a,/ia a
)u))i 2ui ,o*i,!)i1 /r "o /i0 %!.a !o,1 di
or-a!i..a.io!i /r "a co,u!i)41 c di3ica!o
3o!da,!)a di r%i"i!.a1 /o%%ia,o co,i!ciar a
/rc/ir "a %ca"a d" ca,+ia,!)o /o)!.ia" c
ra//r%!)a!o$
Da %o"i1 i /ro-))i di r%i"i!.a d""a co,u!i)4 !o! %o!o
i! -rado di i!*r)ir )u)) " %3id a,+i!)a"i1
!r-)ic d co!o,ic c a++ia,o da*a!)i$ Pr
2u%)o %i a +i%o-!o di %3or.i coordi!a)i1 %ia -"o+a"i1
c !a.io!a"i r-io!a"i @ co, da /ar) d""
co,u!i)41 d"" a.i!d1 d" *ici!a)o1 d""a 3a,i-"ia
d-"i i!di*idui$ Tu))a*ia rico/r u!'i,/or)a!.a
3o!da,!)a" 2u""o %/a.io i!)r,dio )ra " /icco"
co% c /o%%ia,o 3ar co, i!di*idui ci di cui
a++ia,o +i%o-!o %i occu/i!o -o*r!i " i%)i)u.io!i$u%)o %/a.io i!)r,dio ( u! /..o ,a!ca!)1 co!
o//or)u!i)4 i!!u,r*o"i> accordi i!)r!i ad u!a
co,u!i)41 !uo* a))i*i)4 i,/r!di)oria"i1 "o %ca,+io di
co!o%c!. %ia /ra)ic c )oric1 " co!o,i+a%a) %u u! ,rca)o "oca" co,/r%o i" do!o i"
+ara))o1 " a.i!d %u" ,od""o coo/ra)i*o1 i"
ria//ro/riar%i "o %*i"u//o di a%%) +!i co,u!i$$$ i"
/o)!.ia" di u! ca,+ia,!)o %i-!i3ica)i*o ( *a%)o$
Ad %,/io1 % u!a co,u!i)4 a**ia u!a /ro/ria
co,/a-!ia !r-)ica1 racco-"i!do -"i i!*%)i,!)i
da""a /o/o"a.io! "oca"1 2u%)'i!i.ia)i*a /u ca,+iar i"
,odo co! i" 2ua" i" co!%i-"io co,u!a" %i ra//or)a co!
"a /rodu.io! !r-)ica co, a!c " ,oda"i)4 dii!*%)i,!)o d"" %u ri%or% 3i!a!.iari$ S /i0
co,u!i)4 %i ,uo*ra!!o i! 2u%)a dir.io!1 ci /o)r4
,odi3icar " /o"i)ic !r-)ic a "i*""i a!cora /i0
a")i$ E )u))o ci /u /r!dr "'a**io da u! /icco"o
-ru//o di /r%o! c /r!do!o "a dci%io! di 3ar
2ua"co%a$
Ma a" ,o,!)o %ia,o i,/a!)a!a)i$ L dci%io!i
/o"i)ic di33ici"i c %ar++ !c%%ario a%%u,r /r
ridurr "a !o%)ra di/!d!.a dai co,+u%)i+i"i 3o%%i"i di,i!uir %ria,!) " ,i%%io!i di car+o!io1 di3icar
"a r%i"i!.a co!o,ica "oca"1 a33ro!)ar "
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS 57
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
27/34
di%-ua-"ia!. %ocia"i d co!o,ic1 %ca*a"car
"'i,/ra)i*o d""a cr%ci)a1 %o!o co% c a" ,o,!)o1
"))i dci%ori /o"i)ici1 o !o! %o!o i! -rado di
i,,a-i!ar1 o %!)o!o c !o! %ar++ro acc))a)
dai /ro/ri "))ori$
Pr)a!)o %/))a ai -ru//i d""a co,u!i)4 3ar%i -uida di
% %)%%i i! ,odo da dar "'%,/io1 a**ia!do%i
%!.a a))!dr i" /r,%%o da !%%u!o1 di,o%)ra!do
ci c ( /o%%i+i" ra"i..ar$ A-ir i! 2u%)a ,oda"i)4
( co, u! "u+ri3ica!)1 i" -ra%%o !-"i a%%i c
/r,)) a"" ruo) di rico,i!ciar a -irar *r%o "a
-iu%)a dir.io!$
:i cosa si "a 7isono
I" ,o*i,!)o /r "a r%i"i!.a d""a co,u!i)4 %i%) -i4
%)a ra/ida,!) cr%c!do$ u%)o ,o*i,!)o1 d"2ua" i" Tra!%i)io! N)or9 ( u! !odo c!)ra"1 (
3or,a)o da ,o") r)i i%)i)u.io!i d"" 2ua"i %i "!ca!o
2u"" %)r> A,rica! I!di/!d!) Bu%i!%%
A""ia!c1 Bu%i!%% A""ia!c 3or Loca" Li*i!- Eco!o,i%1
Ca/i)a" I!%)i)u)1 C!)r 3or a N A,rica! Dra,1
C!)r 3or ) Ad*a!c,!) o3 ) S)ad? S)a)
Eco!o,?1 Cu))i!- Ed- Ca/i)a"1 Eco)ru%)1 D,ocrac?
Co""a+ora)i*1 Gr! 3or A""1 G!ra)io! Ri%i!- U/1
I!)r3ai) Por & Li-)1 I!%)i)u) 3or Loca" S"3
R"ia!c1 Loca" Har*%)1 Loca" Too"%1 Mo*,!)G!ra)io!1 N Eco!o,? Coa"i)io!1 N Eco!o,?
#or9i!- Grou/1 Nor)%) Ear) I!%)i)u)1
Pr,acu")ur N)or91 Po%) Car+o! I!%)i)u)1 Pu+"ic
Ba!9i!- I!%)i)u)1 R%i"i!c Circ"%1 RS Socia"
i!a!c1 Sara+"1 S"o ood1 S"o Mo!?1
Su%)ai!a+" Eco!o,i% La C!)r1 T""u% I!%)i)u)1
Tri*i!- R%i"i!) Co,,u!i)i% Co""a+ora)or?1 US
dra)io! o3 #or9r Coo/ra)i*%1 ,o") a")r
dci!$ I! I)a"ia /r +r*i)4 /o%%ia,o ci)ar a"cu!
a%%ocia.io!i o !)i)4 c i! ,a!ira dir))a o i!dir))ao/ra!o /r "a co%)ru.io! d""a r%i"i!.a d""a
co,u!i)4> Tra!%i)io! I)a"ia c ra//r%!)a i" !odo
i)a"ia!o d" Tra!%i)io! N)or91 MD @ Mo*i,!)o /r
"a Dcr%ci)a "ic1 ASPO I)a"ia1 Arci/"a-o SCEC1
S"o ood I)a"ia1 ISDE I)a"ia1 S"o Mdici!1 G!ui!o
C"a!d%)i!o1 A,+i!)u)uro1 Gr!/ac1 ## I)a"ia1
I)a"ia No%)ra1 R) S,i Rura"i1 S)o/ a" co!%u,o di
)rri)orio1 Sa"*ia,o i" /a%a--io1 AI @ o!do A,+i!)
I)a"ia!o ,o") a")r$
Pr %ca"ar a,/"i3icar 2u%) i!i.ia)i*1 %o!o
!c%%ari ci!2u co%>
6$ I" coi!*o"-i,!)o d""a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a$E' i,/ro+a+i" c "a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a
a*r4 %ucc%%o !""a ridu.io! di -a% %rra1 %
!o! a33ro!)r4 a!c "a %3ida d""'i,/ra)i*o
d""a cr%ci)a co!o,ica$ Ma %i%) a!c u!a
-ra!d o//or)u!i)4 !" %u//or)ar /ro-ra,,i
a))i*i)4 c i!cr,!)i!o i" +!%%r di
ci))adi!i d"" co,u!i)41 ci ,!)r
co!),/ora!a,!) %i co%)rui%co!o %ia "a
,a%%a cri)ica1 c i ,od""i u)i"i a ca,+iar "
/o"i)ic c"i,a)ic$
5$ No,i!ar "'"3a!) !""a %)a!.a$ or%/o)r++ a//arir )ro//o radica" "a!ciar u!a
%3ida /u++"ica a" /aradi-,a d""a cr%ci)a
co!o,ica$ Po)r++ %%r /r 2u%)o c
,o") or-a!i..a.io!i di di3%a d""'a,+i!)
/r!do!o co,/r!%i+i",!) "a dci%io!
%)ra)-ica di *i)ar"o$ Ma !oi %ia,o co!*i!)i c
"a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a d* a",!o a" %uo
i!)r!o !o,i!ar 2u%)o :"3a!) !""a %)a!.a;
a33i!ar " /ro/ri %)ra)-i /ro-ra,,i1
a33i!c *!-a!o co,/r% 2u"" Nuo*
Nor,a"i)4c a++ia,o /i0 %o/ra !o,i!a)o$
7$ *i"u//ar u! !)or9 di a//r!di,!)o /i0*a%)o$U!a d"" ".io!i cia* i,/ara) da""ara/ida cr%ci)a d"" I!i.ia)i* di Tra!%i.io! (
c *i ( u!a !c%%i)4 i,/""!) di %*i"u//ar
%)ru))ur i!!o*a)i* @ i!)r!a.io!a"i1 !a.io!a"i
r-io!a"i @ /r 3ar % c " /ra)ic ,i-"iori
*!-a!o ra/ida,!) 3aci",!) co!di*i%
)ra !a.io!i co,u!i)4$ U!a /i!a ca/aci)4 di
co!!))r i!%i, " /r%o! i! u!a r) di
ra" a//r!di,!)o1 ( u! /a%%a--io di
i,/or)a!.a 3o!da,!)a" /rc %i %/a!da1 i!
3or,a ra/ida d 33icac1 "a %ca"a d"" a))i*i)4
/r "a r%i"i!.a d"" co,u!i)4$
=$ Pr,))r di i!*%)ir$L'i,/ro!)a co!o,ica,%%a i! /idi da u! cr)o !u,ro di I!i.ia)i*
di Tra!%i.io! i! UK a")r !-"i USA1
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
28/34
car+ura!)i 3o%%i"i ri!*%)!do i! !r-ia
ri!!o*a+i" di%)ri+ui)a di /ro/ri)4 d""a
co,u!i)4$
$ Co%)ruir "a ca/aci)4$ A!c 2ua!do u! -ru//o"oca" %ia i! -rado di a**iar i,/r%
au)o3i!a!.ia)1 c'( a!cora "a !c%%i)4 di
ri%or% /r ,a!)!r 3ar cr%cr -"i %3or.i
di 2u""a /ar) d" -ru//o c %)a ddica!do
),/o d !r-i a""o %*i"u//o di 2u%)i d a")ri
/ro-))i c di3ica!o "a r%i"i!.a d"" "oro
co,u!i)4$ M!)r " racco") di 3o!di /r
%i!-o"i /ro-))i /o%%o!o a*r %/%%o
%ucc%%o1 2u"" /r i" !uc"o d"" a))i*i)4 %o!o
3r2u!),!) ,o")o /i0 di33ici"i da ra"i..ar$
I" ri%cio ( c i -ru//i cada!o *i))i,a d"
co%idd))o :33))o cia,+""a;> )u)) " !r-i
3i!i%co!o !i /ro-))i !"" i!i.ia)i*
,r-!)i ,!)r %i *a %*uo)a!do i" !uc"o
c ,a!)i! co""-a)o i" )u))o$ I" r/ri,!)o
di u! rddi)o /r u!o %)a33 %a"aria)o c %i
ddici a" !uc"o d" /roc%%o /u a/rir d""
o//or)u!i)4 i!crdi+i"i1 i! ,odo /ar)ico"ar
2ua!do %i -iu!- ad i!3"u!.ar i dci%ori
/o"i)ici "oca"i !i ruo"i cia*$
I" Mo*i,!)o di Tra!%i.io! ( cr%ciu)o ra/ida,!)
da u!a %o"a i!i.ia)i*a !" 588 a"" ,i-"iaia a))ua"i
%/ar% i! == !a.io!i$ Si ( di,o%)ra)o c %i%) u!
!or, 2ua!)i)4 di )a"!)i1 di id di i,/r% %ocia"i
i!!o*a)i* c a%/))a!o %o"o di %%r "i+ra)1 !""
co,u!i)4 d-"i S)a)i U!i)i co, i! 2u"" di )u))o i"
,o!do$ S %i riu%ci%%ro a ra"i..ar i /u!)i %o/ra
"!ca)i1 %i%) i" /o)!.ia" /r u! ,o*i,!)o
i!)r!a.io!a" c>
di3ici "a r%i"i!.a ad-ua)a di 3ro!) a""
Nuo* Nor,a"i)4> !r-)ic1 c"i,a)ic d
co!o,icJ
rico%)rui%ca " co!o,i "oca"i i! u! 2uadro di
-iu%)i.ia %ocia" di r%i"i!.aJ
3accia /r%%io! /r,))aai /o"i)ici di /o)rra"i..ar i !c%%ari ca,+ia,!)iJ
c "o 3accia i! ,a!ira di%cr)a1 %!.a
2u""a /o"ari..a.io! c a**i! dura!) "
ca,/a-! +a%a) %u""o %co!)ro )ra a!)a-o!i%)i$
&ransition &o$n -ri+ton non #a uno staff centrale, ma (uando al coordinatore e responsabile
Duncan 1a$ stato c#iesto (uale differenza avrebbe rappresentato avere dei piccoli fondi per
l3iniziativa, #a cosP risposto
Oh, decollerebbe.S che decollerebbe! Se quelli di noi che sono cos appassionati a questa cosa,
potessero impiegare pi tempo nel seguire il cammino verso cui porta questa passione, noi saremmo
in grado di provocare un effetto sismico nella direzione in cui sta andando Briton "o mi ci potrei
dedicare a tempo pieno, e lo vorrei fare# se fosse possibile avere $ o % persone al lavoro su queste
cose per una parte consistente della settimana, noi saremmo in grado di realizzare ogni cosa che
abbiamo elencato nel nostro report sull&impronta economica locale'(
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS 5
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
29/34
,onclusioni
L'i!du%)ria di car+ura!)i 3o%%i"i a a*u)o %ucc%%o
!""'i!3"u!.ar /o"i)ici o/i!io! /u++"ica 3ac!do
a//arir "a /o"i)ica !r-)ica co, u!a %c")a )ra
"'co!o,ia "'a,+i!)$ Si! da" 58881 Ga""u/ a 3a))o
di %o!da--i )ra -"i a,rica!i do,a!da!do % a""a
/ro).io! a,+i!)a" %i do*%% dar "a /riori)4
:a!c a ri%cio di 3r!ar "a cr%ci)a co!o,ica;$ I
%o!da--i a!!o di,o%)ra)o u! )r!d *id!)> 2ua!do
%i ( i! ,o,!)i di cri%i1 ,o")i a,rica!i da!!o "a
/riori)4 a""a cr%ci)a *di i-ura F$
$iura 2# L'opinione pu77lica &SA sulle priorit percepite tra la crescita e la protezione am7ientale in rapporto al PIL . I risultati delsondaggio provengono dal !" /ro%%i,o 3u)uro i da!!i
a,+i!)a"i dri*a!)i da" ca,+ia,!)o c"i,a)ico1
/o)r++ro ,a!dar i! /..i "'co!o,ia1 "a cr%ci)a
co!o,ica1 /r co, "'a++ia,o co!o%ciu)a !-"i %cor%i
dc!!i1 ( a" )ra,o!)o$ Ma "'i,/ra)i*o d""a cr%ci)a (
)a",!) %o"ido !"" ,!)i di dci%ori /o"i)ici
d""'o/i!io! /u++"ica "'i!du%)ria di car+ura!)i
3o%%i"i ( co% +ra*a !" /r%!)ar i" /)ro"io1 i" car+o!
i" -a% !a)ura" co, *o"4!o di cr%ci)a /ro%/ri)4
c "a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a a di 3ro!) u! ri%cio,o")o ra" di %%r -iudica)a co! o%)i"i)4 cr%c!)
,a!o a ,a!o c "'co!o,ia arra!ca$
ua"cu!o a""'i!)r!o d""a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a a
/r,ia)o i" )r,i! :cr%ci)a *rd; co, %i,+o"o d""
i!i.ia)i* /r ri%o"*r "a cri%i c"i,a)ica 3ar cr%cr
"'co!o,iaJ ,a 2u%)a !o! ( u!a !a* c riu%cir4 a
%a"/ar /r )u)) " ra-io!i *id!.ia) !""a %.io!
/rcd!) d"" Nuo* Nor,a"i)4$ Po%%ia,o
cr)a,!) a*r cr%ci)a i! a"cu!i %))orid""'co!o,ia1 i! ra")4 ,o")i d*o!o cr%cr !"
ca,/o d""'!r-ia /u"i)a i! o-!i )i/o di i,/r%a
"oca"$ I!o")r1 -"o+a",!)1 "'2ui)4 i,/o! c i /a%i/i0 /o*ri !" ,o!do d++a!o %%r %u//or)a)i da"
-iu%)o )i/o di cr%ci)a$ Ma u!a cr%ci)a ro+u%)a1 di
"u!-o )r,i!1 i! )u)) " a))i*i)4 co!o,ic ,i%ura)
co! i" PIL1 ( u!a co%a d" /a%%a)o$
Piu))o%)o di /ro*ar a %a"*ar "a !a* i! !au3ra-io
d""'co!o,ia -"o+a"i..a)a1 a"i,!)a)a dai 3o%%i"i
+a%a)a %u""a cr%ci)a1 "a co,u!i)4 a,+i!)a"i%)a
do*r++ co%)ruir u!a !a* !uo*a$ Edi3ica!do "a
r%i"i!.a d""a co,u!i)41 -"i a,+i!)a"i%)i /o%%o!oo33rir u!'a")r!a)i*a a""a %)oria d""a :cr%ci)a a )u))i i
co%)i;1 i! ,odo c )!!do %o))o co!)ro""o " /ro/ri
!c%%i)4 ",!)ari1 %i a++ia!o !u,ro%i 33))i "oca"i>
"a cra.io! di !uo* i,/r% di ,o")i /o%)i di "a*oroJ
i!cr,!)a!do i" +!%%r /iu))o%)o c i" PILJ
riduc!do " ,i%%io!i di -a% %rra "a di/!d!.a dai
co,+u%)i+i"i 3o%%i"iJ ri%o"*!do " i!i2ui)4 %ocia"i d
co!o,icJ i!3i! co%)ru!do 2u""a co%io!
%ocia" !c%%aria a !o! %occo,+r i! ,o,!)i di
cri%iJ 1 3or% a!cora /i0 radica",!)1 ,o%)ra!do u!a*ia di33r!)$
EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT 5F
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
30/34
Letture di approfondimento ;in inlese Ho )o Cra) Loca"1 %u%)ai!a+"1 a!d Scur Vood S?%),%1 #i) Ri*r[c)$1 VT> C"%a Gr!1 5867$
Ricard Hi!+r-1 T E!d o3 Gro)> Ada/)i!- )o Our N Eco!o,ic Ra"i)?1 Ga+rio"a I%"a!d1 BC> N Soci)?1 5866$E%)ra))o i! i)a"ia!o> ))/>u-o+ardi$+"o-%/o)$i)58668X"a@3i!@d""a@cr%ci)a$),"
Ro+ Ho/9i!%1 T Tra!%i)io! Co,/a!io!> Ma9i!- our Co,,u!i)? Mor R%i"i!) i! U!cr)ai! Ti,%1 #i) Ri*r [c)$1 VT>C"%a Gr!1 5866$
Ro+ Ho/9i!%1 T Por o3 [u%) Doi!- S)u33> Ho Loca" Ac)io! Ca! Ca!- ) #or"d1 Ca,+rid-1 UK> Gr! Boo9%1 5867$
Mica" Li% a!d Pa) Co!a)?1 T R%i"i!c I,/ra)i*> Coo/ra)i* Tra!%i)io!% )o a S)ad?@%)a) Eco!o,?1 Ga+rio"a I%"a!d1BC> N Soci)?1 5865$
Mica" Su,a!1 Loca" Do""ar%1 Loca" S!%> Ho )o Si3) our Mo!? 3ro, #a"" S)r) )o Mai! S)r) a!d Aci* Ra"Pro%/ri)?1 #i) Ri*r [c)$1 VT> C"%a Gr!1 5865$
Gr- Pa"1 Por Vro, ) Po/"> Ho )o Or-a!i.1 Vi!a!c1 a!d Lau!c Loca" E!r-? ProYc)%1 #i) Ri*r [c)$1 VT>C"%a Gr!1 5865
:ocumenti
#i""ia, R%1 Vou!da)io! Co!c/)%> Ti!9i!- R%i"i!c3ro, T Po%) Car+o! Radr1 Ha"d%+ur-1 CA> #a)r%d Mdia15868$ +i)$"?)i!9i!-@r%i"i!c$
Tra!%i)io! N)or91 T N Eco!o,? i! 58 E!)r/ri%%Bri%)o"1 UK1 5867$ +i)$"?rco!o,?@58$
Tra!%i)io! To! To)!%1 To)!% & Di%)ric) Loca" Eco!o,ic B"u/ri!)To)!%1 UK1 5867$ +i)$"?)o)!%@+"u/ri!)$
Siti =e7
$/o%)car+o!$or-
$rco!o,?$or-
$r%i"i!c$or-
$)ra!%i)io!!)or9$or-
Autori delle foto
Pa-i!a 71 [ua! [$ Mar)^!."ic9r$ Pa-i!a 1 Nico"a% Ka,, APG))?$ Pa-i!a
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
31/34
ILI/G*A$IA ;in inlese !r-?1 3i!a!c a!d ) !d o3 -ro)1; Tu"")) Pr+o! Grou/1 [a!uar? 58671))/>$)u""))/r+o!$co,Docu,!)%%)ra)-?i!%i-)%TPSI88XPr3c)S)or,88X$/d3
5 Mi")o! rid,a!1 Ca/i)a"i%, a!d Vrdo,1 Cica-o> U!i*r%i)? o3 Cica-o Pr%%1 6X5 di)io!1 /a- iW$ #i) )a!9% )o
Nao,i K"i! o i-"i-)d rid,a!_% /i"o%o/? i! r 588 +oo91 T Soc9 Doc)ri!> T Ri% o3 Di%a%)r Ca/i)a"i%,$
7 Barac9 O+a,a1 r,ar9% +? ) /r%id!) i! a !% co!3r!c1 No*,+r 6=1 58651 ))/>$i)ou%$-o*)@/r%%@o33ic5865666=r,ar9%@/r%id!)@!%@co!3r!c
= I!)r*i +? Ro+ Ho/9i!% i) Mar)i! Sa o! S/),+r 6$)ra!%i)io!cu")ur$or-58658X6$ia$-o*d!a*/)i%)La3Ha!d"r$a%WQ!/)&%r)c&3,
< NASA Ear) O+%r*a)or?1 :Sa Ic Co!c!)ra)io!1;))/>ar)o+%r*a)or?$!a%a$-o*a)ur%#or"dO3Ca!-%aic$//
dra" d+) da)a 3ro, US D/ar),!) o3 Tra%ur?1 ))/>$)ra%ur?dirc)$-o*NPd+)curr!)$ Hou%o"d da)a 3ro,US C!%u% Burau$
X [33 Ru+i!1 /r%!)a)io! a) :T Bu%i!%% o3 C"i,a) Ca!-; Co!3r!c 588X1 )ra!%cri/) a)))/>$r%i"i!c$or-%)ori%5868@86@5Y33@ru+i!@+u%i!%%@c"i,a)@ca!-@co!3r!c@588X@)ra!%cri/)@addd
68 O! +arr" o3 oi" a% $< ,i""io! BTU1 ic )ra!%"a)% )o 6F #a)r%d Mdia1))/>!r-?@ra"i)?$or-!r-?@i!@!u,+r%
65I!)r!a)io!a" E!r-? A-!c?1 #or"d E!r-? Ou)"oo9 5881 Pari%1 5881 /a- =71))/>$ia$or-)W)+a%!//d33r588o588$/d3
67 [$ Da*id Hu-%1 Dri""1 Ba+?1 Dri""> Ca! U!co!*!)io!a" Vu"% U%r i! a N Era o3 E!r-? A+u!da!cQ1 Sa!)a Ro%a1 CA>Po%) Car+o! I!%)i)u)1 58671 /a- 51 ))/>%a"+u++"$or-dri""@+a+?@dri""
6= US E!r-? I!3or,a)io! A-!c?1 ))/>$ia$-o*c3a//%i/d+/roYc)idi!dW7$c3,Q)id&/id Ca! U!co!*!)io!a" Vu"% U%r i! a N Era o3 E!r-? A+u!da!cQ1 Sa!)a Ro%a1 CA>Po%) Car+o! I!%)i)u)1 58671 /a- 661 ))/>%a"+u++"$or-dri""@+a+?@dri""
6F [$ Da*id Hu-%1 Hu-% GSR I!c$1 58671 Da)a 3ro, DID%9)o/HPDI1 Ma? 5867$
NDR I! A"ic !" Pa% d"" ,ra*i-"i "a r-i!a Li% Carro" dic> /r r%)ar 3r,o do*rai corrr1 % i!*c *orraia!dar a*a!)i do*rai corrr ad u!a *"oci)4 a",!o do//ia$
6< Ru! Li9*r!1 :I% Sa" Oi" Produc)io! 3ro, Ba99! Hadd 3or a Ru! i) `T Rd u!_Q;1 T Oi" Dru, +"o-1S/),+r 51 58651 ))/>$)oi"dru,$co,!odX8F
6 Ricard Hi!+r-1 S!a9 Oi"> Ho Vrac9i!-_% Va"% Pro,i% o3 P"!)? I,/ri"% Our Vu)ur1 Sa!)a Ro%a1 CA> Po%) Car+o!I!%)i)u)1 58671 /a- F$
6X [$ Da*id Hu-%1 Dri""1 Ba+?1 Dri""> Ca! U!co!*!)io!a" Vu"% U%r i! a N Era o3 E!r-? A+u!da!cQ1 Sa!)a Ro%a1 CA>Po%) Car+o! I!%)i)u)1 58671 ))/>%a"+u++"$or-dri""@+a+?@dri""
58 or Wa,/"> Gu? Ca.a!1 :S"" ri)do! i% +ad !% 3or US %a";1 Vi!a!cia" Ti,%1 Au-u%) 61 58671))/>$3)$co,i!)"c,%%8c3=6cc7F@3a+5@665@
-
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
32/34
ILI/G*A$IA ;in inlese #a)r%d Mdia1 58681))/>$/o%)car+o!$or-r/or)65 IEA *i% )o 5861 58781 588;1 %"id F1))/>$%"id%ar$!)i!)r!a)io!a"!r-?a-!c?+io3u"%@a!d@)ra!%/or)@3u)ur%@ia@*i%@)o@586@5878@588
5X S Ricard Gi"+r) a!d A!)o!? Pr"1 :Tra!%/or)a)io! i! ) Po%)@Car+o! #or"d1; i! T Po%) Car+o! RadrHa"d%+ur-1
CA> #a)r%d Mdia1 58681))/>$/o%)car+o!$or-r/or)6F7=6@)ra!%/or)a)io!@)ra!%/or)a)io!@i!@)@/o%)@car+o!@or"d
78[r,? Gra!)a,1 :Ti, )o #a9 U/> Da?% o3 A+u!da!) R%ourc% a!d a""i!- Pric% Ar O*r or*r1; GMO1 58661))/>$)oi"dru,$co,!od))/>%ci!c$)i,$co,58678X8a"3@o3@5865@i"d@a)r@"i!9d@)o@c"i,a)@ca!-iW..5DY?c=+
7 I! Ro+ Ho/9i!%1 :A! I!)r*i i) K*i! A!dr%o!> Ra/id a!d d/ ,i%%io!% rduc)io!% ,a? !o) + a%?1 +u) =C )o FCi"" + ,uc or%1; Tra!%i)io! N)or9 +"o-1 No*,+r 51 58651 ))/>)ra!%i)io!!)or9$or-+"o-%ro+@o/9i!%5865@66@85i!)r*i@9*i!@a!dr%o!@ra/id@a!d@d/@,i%%io!%@rduc)io!%@,a?@!o)@+
7F S 3or Wa,/" Ka)r?! Ha!%!1 :R%arc "i!9% W)r, %u,,r a) *!)% )o -"o+a" ar,i!-1; NASA Ear) Sci!cN%1 Au-u%) 1 58651))/>$!a%a$-o*)o/ic%ar)3a)ur%ar,i!-@"i!9%$),"
7< Bar+ara Li% a!d A"i%)r Do?"1 :EW)r, a)r i% ! !or,a"1 U$N$_% Ba! )""% c"i,a) )a"9%1; Dc,+r =1 58651))/>$ru)r%$co,ar)ic"5865658=u%@c"i,a)@)a"9%@idUSBREB56 Ra/id a!d d/ ,i%%io!% rduc)io!% ,a? !o) + a%?1 +u) =C )o FC
i"" + ,uc or%1; Tra!%i)io! N)or9 +"o-1 No*,+r 51 58651 ))/>)ra!%i)io!!)or9$or-+"o-%ro+@o/9i!%5865@66@85i!)r*i@9*i!@a!dr%o!@ra/id@a!d@d/@,i%%io!%@rduc)io!%@,a?@!o)@+
7X))/>688r%i"i!)ci)i%$roc93""r3ou!da)io!$or-
=8 ))/>$r%i"i!)a,rica$or-
=6 O33ic o3 Ma?or Mica" B"oo,+r-1 Ci)? o3 N or91 A S)ro!-r1 Mor R%i"i!) N or91 [u! 58671))/>$!?c$-o*),"%irr),"r/or)r/or)$%),"
=5T Pr%id!)_% C"i,a) Ac)io! P"a!1 [u! 58671))/>$i)ou%$-o*%i)%d3au")3i"%i,a-/r%id!)5ar)o+%r*a)or?$!a%a$-o*a)ur%#or"dO3Ca!-dcada"),/$//
== U!i)d Na)io!% ra,or9 Co!*!)io! o! C"i,a) Ca!-1 :R/or) o3 ) Co!3r!c o3 ) Par)i% o! i)% 3i3)!) %%%io!1"d i! Co/!a-! 3ro, < )o 6X Dc,+r 588X;1 Marc 781 58681 /a- 1))/>u!3ccc$i!)r%ourcdoc%588Xco/6!-66a86$/d3
SCENARI DOPO LA CRESCITA di ASHER MILLER & ROB HOPKINS 5X
http://www.fhwa.dot.gov/policyinformation/travel_monitoring/13febtvt/figure1.cfmhttp://dss.ucsd.edu/~jhamilto/handbook_climate.pdfhttp://www.postcarbon.org/report/127153-energy-nine-challenges-of-alternative-energyhttp://www.postcarbon.org/report/127153-energy-nine-challenges-of-alternative-energyhttp://www.postcarbon.org/report/127153-energy-nine-challenges-of-alternative-energyhttp://www.electricdrive.org/index.php?ht=d/sp/i/20952/pid/20952http://www.slideshare.net/internationalenergyagency/biofuels-and-transport-futures-iea-views-to-2015-2030-2050http://www.postcarbon.org/report/165341-transportation-transportation-in-the-post-carbon-worldhttp://www.postcarbon.org/report/165341-transportation-transportation-in-the-post-carbon-worldhttp://www.postcarbon.org/report/165341-transportation-transportation-in-the-post-carbon-worldhttp://www.theoildrum.com/node/7853http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-19995084http://bigstory.ap.org/article/half-us-counties-now-considered-disaster-areashttp://www.tiki-toki.com/timeline/entry/55279/Extreme-Weather-Climate-Events-2012/#vars!date=2011-12-18_07:56:44http://www.tiki-toki.com/timeline/entry/55279/Extreme-Weather-Climate-Events-2012/#vars!date=2011-12-18_07:56:44http://science.time.com/2013/09/05/half-of-2012-wild-weather-linked-to-climate-change/#ixzz2eQDjyc4bhttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://www.nasa.gov/topics/earth/features/warming-links.htmlhttp://www.nasa.gov/topics/earth/features/warming-links.htmlhttp://www.reuters.com/article/2012/12/04/us-climate-talks-idUSBRE8B217F20121204http://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://100resilientcities.rockefellerfoundation.org/http://100resilientcities.rockefellerfoundation.org/http://www.resilientamerica.org/http://www.nyc.gov/html/sirr/html/report/report.shtmlhttp://www.whitehouse.gov/sites/default/files/image/president27sclimateactionplan.pdfhttp://earthobservatory.nasa.gov/Features/WorldOfChange/decadaltemp.phphttp://earthobservatory.nasa.gov/Features/WorldOfChange/decadaltemp.phphttp://unfccc.int/resource/docs/2009/cop15/eng/11a01.pdfhttp://www.fhwa.dot.gov/policyinformation/travel_monitoring/13febtvt/figure1.cfmhttp://dss.ucsd.edu/~jhamilto/handbook_climate.pdfhttp://www.postcarbon.org/report/127153-energy-nine-challenges-of-alternative-energyhttp://www.postcarbon.org/report/127153-energy-nine-challenges-of-alternative-energyhttp://www.electricdrive.org/index.php?ht=d/sp/i/20952/pid/20952http://www.slideshare.net/internationalenergyagency/biofuels-and-transport-futures-iea-views-to-2015-2030-2050http://www.postcarbon.org/report/165341-transportation-transportation-in-the-post-carbon-worldhttp://www.postcarbon.org/report/165341-transportation-transportation-in-the-post-carbon-worldhttp://www.theoildrum.com/node/7853http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-19995084http://bigstory.ap.org/article/half-us-counties-now-considered-disaster-areashttp://www.tiki-toki.com/timeline/entry/55279/Extreme-Weather-Climate-Events-2012/#vars!date=2011-12-18_07:56:44http://www.tiki-toki.com/timeline/entry/55279/Extreme-Weather-Climate-Events-2012/#vars!date=2011-12-18_07:56:44http://science.time.com/2013/09/05/half-of-2012-wild-weather-linked-to-climate-change/#ixzz2eQDjyc4bhttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://www.nasa.gov/topics/earth/features/warming-links.htmlhttp://www.reuters.com/article/2012/12/04/us-climate-talks-idUSBRE8B217F20121204http://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://100resilientcities.rockefellerfoundation.org/http://www.resilientamerica.org/http://www.nyc.gov/html/sirr/html/report/report.shtmlhttp://www.whitehouse.gov/sites/default/files/image/president27sclimateactionplan.pdfhttp://earthobservatory.nasa.gov/Features/WorldOfChange/decadaltemp.phphttp://unfccc.int/resource/docs/2009/cop15/eng/11a01.pdf -
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
33/34
ILI/G*A$IA ;in inlese
))/>ar)ic"%$a%i!-)o!/o%)$co,5867@8F@68+u%i!%%7XF=FF6car+o!@dioWid@3a)i@+iro"@-r!ou%@-a%@,i%%io!%
=< Prica)rou%Coo/r%1 Too "a) 3or )o d-r%Q Lo car+o! co!o,? i!dW 58651 No*,+r 58651))/>$/c$co,-W!%u%)ai!a+i"i)?/u+"ica)io!%"o@car+o!@co!o,?@i!dWi!dW$Y),"
= I! )i% %c!ario1 -"o+a" GDP /r ca/i)a i% 2ui*a"!) )o ) EU a*ra- a!d -"o+a" co!o,ic -ro) i% 5$ Sourc> Ti,[ac9%o!1Pro%/ri)? #i)ou) Gro)> Eco!o,ic% 3or a Vi!i) P"a!)1 OWo!1 UK> Ear)%ca!1 588X$
=X :#or"d E!r-? Ou)"oo9 5865 EWcu)i* Su,,ar?;1 I!)r!a)io!a" E!r-? A-!c?1 /$ 71 No*,+r 5865
8 I! Ro+ Ho/9i!%1 :A! I!)r*i i) K*i! A!dr%o!> Ra/id a!d d/ ,i%%io!% rduc)io!% ,a? !o) + a%?1 +u) =C )o FC
i"" + ,uc or%1; Tra!%i)io! N)or9 +"o-1 No*,+r 51 58651 ))/>)ra!%i)io!!)or9$or-+"o-%ro+@o/9i!%5865@66@85i!)r*i@9*i!@a!dr%o!@ra/id@a!d@d/@,i%%io!%@rduc)io!%@,a?@!o)@+
6 Pau" Ha9!1 :Co,,!c,!)> a"i!- or %)a"i!-Q;1 Co,,!c,!) addr%% a) U!i*r%i)? o3 Por)"a!d1 588X1))/>$u/$duco,,!c,!)d3au")$a%/WQcidX=F&/id76==
5 E,a!u" Sa.1 :S)ri9i!- i) Ricr> T E*o"u)io! o3 To/ I!co,% i! ) U!i)d S)a)% U/da)d i) 5865 /r"i,i!ar?%)i,a)%;1 U!i*r%i)? o3 Ca"i3or!ia Br9"?1 S/),+r 71 58671 ))/>"%a$+r9"?$du%a.%a.@US)o/i!co,%@5865$/d3
7 Ric9 N,a!1 :#? #a"" S)r) Lo*% ua"i)a)i* Ea%i!-;1 US N% & #or"d R/or)1 S/),+r 651 58651))/>$u%!%$co,!%+"o-%ric9@!,a!58658X65?@a""@%)r)@"o*%@2ua!)i)a)i*@a%i!-
= T o33icia" u!,/"o?,!) 3i-ur1 ,o%) co,,o!"? ci)d +? ,dia a!d -o*r!,!)1 i% ) BLS_% U7J +u) )i% do% !o)
accou!) 3or %or)@)r, di%coura-d or9r% or )o% o ar ),/orari"?@or u!dr@ ,/"o?d$ T% ar accou!)d 3or i!) BLS_% UF 3i-ur$ S>))/>$+"%$-o*!%$r"a%,/%i)$)6$),$Eco!o,i%) #a")r [$ #i""ia,% /ro*id% a +roadrd3i!i)io! )a) i!c"ud% "o!-@)r, di%coura-d or9r%1 [u"? 5867 US u!,/"o?,!) a) !ar"? 5$ S>))/>$%ado%)a)%$co,i,-%%-%@,/$-i3Q"ad&)67$3a%)a$or-58678676,o!?@a!d@%u%)ai!a+i"i)?@)@,i%%i!-@"i!9@r*i
Laur!c Ba""1 Da!i" Li-1 a!d Pra9a% Lou!-a!i1 :Pai!3u" Mdici!1; Vi!a!c & D*"o/,!)=>71 S/),+r 58661))/>$i,3$or-W)r!a"/u+%3)3a!dd58668XBa""$),
X Ti, Mor-a!1 :Pr3c) %)or,> !r-?1 3i!a!c a!d ) !d o3 -ro)1; Tu"")) Pr+o! Grou/1 [a!uar? 58671))/>$)u""))/r+o!$co,Docu,!)%%)ra)-?i!%i-)%TPSI88XPr3c)S)or,88X$/d3
F8 #or"d Eco!o,ic oru,1 Mor Crdi) i) Vr Cri%%> R%/o!%i+"? M)i!- ) #or"d_% Groi!- D,a!d 3or Crdi)1G!*a1 58681 ))/>$%cri+d$co,doc=$)"-ra/$co$u93i!a!c68768XBIS@*)ra!@%a?%@-"o+a"@crdi)@Wc%%@or%@)a!@/r@L,a!$),"
F5 Ricard Hi!+r-1 T E!d o3 Gro)> Ada/)i!- )o our N Eco!o,ic Ra"i)?1 Ga+rio"a I%"a!d1 BC> N Soci)?1 5866$
F7 A,+ro% E*a!%@Pri)card1 :BIS *)ra! %a?% -"o+a" crdi) Wc%% or% )a! /r@L,a!1; T T"-ra/1 S/),+r 6158671))/>$)"-ra/$co$u93i!a!c68768XBIS@*)ra!@%a?%@-"o+a"@crdi)@Wc%%@or%@)a!@/r@L,a!$),"
F= Ro+r) $ K!!d?1 :R,ar9% a) ) U!i*r%i)? o3 Ka!%a%1 Marc 61 6XF1; [o! $ K!!d? Pr%id!)ia" Li+rar? a!d
Mu%u,1 ))/>$Y39"i+rar?$or-R%arcR%arc@Aid%Rad?@R3r!cRK@S/c%R,ar9%@o3@Ro+r)@@K!!d?@a)@)@U!i*r%i)?@o3@Ka!%a%@Marc@6@6XF$a%/W
EDIZIONE ITALIANA a cura di DARIO TAMBURRANO Do!"oad da ###$INDIPENDENZAENERGETICA$IT 78
http://articles.washingtonpost.com/2013-06-10/business/39856466_1_carbon-dioxide-fatih-birol-greenhouse-gas-emissionshttp://articles.washingtonpost.com/2013-06-10/business/39856466_1_carbon-dioxide-fatih-birol-greenhouse-gas-emissionshttp://www.pwc.com/gx/en/sustainability/publications/low-carbon-economy-index/index.jhtmlhttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://www.up.edu/commencement/default.aspx?cid=9456&pid=3144http://elsa.berkeley.edu/~saez/saez-UStopincomes-2012.pdfhttp://elsa.berkeley.edu/~saez/saez-UStopincomes-2012.pdfhttp://www.usnews.com/news/blogs/rick-newman/2012/09/12/why-wall-street-loves-quantitative-easinghttp://www.bls.gov/news.release/empsit.t15.htmhttp://www.bls.gov/news.release/empsit.t15.htmhttp://www.bls.gov/news.release/empsit.t15.htmhttp://www.shadowstats.com/imgs/sgs-emp.gif?hl=ad&t=1375454068http://www.fns.usda.gov/pd/SNAPsummary.htmhttp://www.feasta.org/2013/01/31/money-and-sustainability-the-missing-link-review/http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2011/09/Ball.htmhttp://www.tullettprebon.com/Documents/strategyinsights/TPSI_009_Perfect_Storm_009.pdfhttp://www.scribd.com/doc/47196935/World-Economic-Forum-1-18http://www.telegraph.co.uk/finance/10310598/BIS-veteran-says-global-credit-excess-worse-than-pre-Lehman.htmlhttp://www.telegraph.co.uk/finance/10310598/BIS-veteran-says-global-credit-excess-worse-than-pre-Lehman.htmlhttp://www.telegraph.co.uk/finance/10310598/BIS-veteran-says-global-credit-excess-worse-than-pre-Lehman.htmlhttp://www.telegraph.co.uk/finance/10310598/BIS-veteran-says-global-credit-excess-worse-than-pre-Lehman.htmlhttp://www.jfklibrary.org/Research/Research-Aids/Ready-Reference/RFK-Speeches/Remarks-of-Robert-F-Kennedy-at-the-University-of-Kansas-March-18-1968.aspxhttp://www.jfklibrary.org/Research/Research-Aids/Ready-Reference/RFK-Speeches/Remarks-of-Robert-F-Kennedy-at-the-University-of-Kansas-March-18-1968.aspxhttp://articles.washingtonpost.com/2013-06-10/business/39856466_1_carbon-dioxide-fatih-birol-greenhouse-gas-emissionshttp://articles.washingtonpost.com/2013-06-10/business/39856466_1_carbon-dioxide-fatih-birol-greenhouse-gas-emissionshttp://www.pwc.com/gx/en/sustainability/publications/low-carbon-economy-index/index.jhtmlhttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://transitionnetwork.org/blogs/rob-hopkins/2012-11-02/interview-kevin-anderson-rapid-and-deep-emissions-reductions-may-not-behttp://www.up.edu/commencement/default.aspx?cid=9456&pid=3144http://elsa.berkeley.edu/~saez/saez-UStopincomes-2012.pdfhttp://elsa.berkeley.edu/~saez/saez-UStopincomes-2012.pdfhttp://www.usnews.com/news/blogs/rick-newman/2012/09/12/why-wall-street-loves-quantitative-easinghttp://www.bls.gov/news.release/empsit.t15.htmhttp://www.shadowstats.com/imgs/sgs-emp.gif?hl=ad&t=1375454068http://www.fns.usda.gov/pd/SNAPsummary.htmhttp://www.feasta.org/2013/01/31/money-and-sustainability-the-missing-link-review/http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2011/09/Ball.htmhttp://www.tullettprebon.com/Documents/strategyinsights/TPSI_009_Perfect_Storm_009.pdfhttp://www.scribd.com/doc/47196935/World-Economic-Forum-1-18http://www.telegraph.co.uk/finance/10310598/BIS-veteran-says-global-credit-excess-worse-than-pre-Lehman.htmlhttp://www.telegraph.co.uk/finance/10310598/BIS-veteran-says-global-credit-excess-worse-than-pre-Lehman.htmlhttp://www.jfklibrary.org/Research/Research-Aids/Ready-Reference/RFK-Speeches/Remarks-of-Robert-F-Kennedy-at-the-University-of-Kansas-March-18-1968.aspxhttp://www.jfklibrary.org/Research/Research-Aids/Ready-Reference/RFK-Speeches/Remarks-of-Robert-F-Kennedy-at-the-University-of-Kansas-March-18-1968.aspx -
8/13/2019 Scenari Dopo La Crescita [ITA] di Asher Miller e Rob Hopkins
34/34
ILI/G*A$IA ;in inlese U!i*r%i)? o3 Cica-o Pr%%1 6X5 di)io!1 /a- iW$ #i) )a!9% )oNao,i K"i! o i-"i-)d rid,a!_% /i"o%o/? i! r 588 +oo91 T Soc9 Doc)ri!> T Ri% o3 Di%a%)r Ca/i)a"i%,$
F #? Ti!-% Bou!c Bac91 N or91 N> Si,o! & Su%)r1 5867$
F S :R%i"i!c1; R%i"i!c A""ia!c +%i)1 5X Oc)o+r 58851))/>$r%a""ia!c$or-i!dW$//r%i"i!c$ T%a* +! %i,/"i3id +a%d o! ) ,or co,,o!"? ci)d d3i!i)io! o3 r%i"i!c 3ou!d i! #a"9r1 B$1 C$ S$ Ho""i!-1 S$ R$Car/!)r1 a!d A$ Ki!.i-1 588=1 :R%i"i!c1 ada/)a+i"i)? a!d )ra!%3or,a+i"i)? i! %ocia"co"o-ica" %?%),%1; Eco"o-? a!dSoci)?X5> 1 ))/>$co"o-?a!d%oci)?$or-*o"Xi%%5ar)
FX Mica" Li% a!d Pa) Co!a)?1 T R%i"i!c I,/ra)i*> Coo/ra)i* Tra!%i)io!% )o a S)ad?@%)a) Eco!o,?1 Ga+rio"aI%"a!d1 BC> N Soci)?1 58651 //$ 6X@56$
$ci*icco!o,ic%$co,a//do!"oad=6F88X8=Ma-a.i!S)r)588X$/d3
$rco!o,?$or-*a"ua)@)@co!o,ic@/o)!)ia"@o3@?our@!@co!o,?
Ho Loca" Ac)io! Ca! Ca!- ) #or"d1 Ca,+rid-1 UK> Gr! Boo9%15867$