Philosophie ist lebensentscheidend
Jesper
Epistula moralis 16
5
10
15
20
SenecaLuciliosuosalutem.
Liquerehoctibi,Lucili,scio:
neminempossebeatevivere,
netolerabiliterquidem,
sinesapientiaestudio,
etbeatamvitamperfectāsapientiāeffici,
ceterumtolerabilemetiaminchoatā.
Sedhoc,quodliquet,firmandum
etaltiuscotidianameditationefigendumest:
Plusoperisestineo,
utpropositacustodias
quamuthonestaproponas.
Perseverandumest
etassiduostudioroburaddendum,
donecbonamenssit,
quodbonavoluntasest.
Itaquenonopusesttibiapudmepluribusverbis
autaffirmationetamlongā:
Intellegomultumteprofecisse.
Quaescribis,undeveniant,scio.
Nonsuntfictaneccolorata.
Dicamtamen,quidsentiam:
Iamdetespemhabeo,nondumfiduciam.
Ergänze: salutem dicit
liquēre klar sein tolerabilis, e erträglich
sapientia Weisheit (griech.: sophía)
ceterum hier: immerhin inchoare beginnen firmare festigen
cotidianus täglich meditatio, onis Nachdenken figere verankern propositum (guter) Vorsatz custodire befolgen honesta n Pl. gute Ziele proponere hier: aufstellen perseverare durchhalten assiduus beharrlich robur n Kraft
donec m. Konj. bis mens hier: Gesinnung
apud hier: gegenüber
affirmatio Beteuerung proficere Fortschritte machen Ordne und ergänze: Scio, unde ea verba veniant, quae scribis. colorare schönfärben de in Bezug auf
Römisches Mosaik
25
30
35
40
45
50
55
Tuquoqueidemfacias,volo:
Nonest,quodtibicitoetfacilecredas.
Excuteteetvariescrutareetobserva!
Illudanteomniavide,
utruminphilosophia
aninipsavitaprofeceris!
Nonestphilosophiapopulareartificium
necostentationiparatum.
Noninverbis,sedinrebusest.
Necinhocadhibetur,
utcumaliquāoblectationeconsumaturdies,
utdematurotionausia!
Animumformatetfabricat,
vitamdisponit,actionesregit,
agendaetomittendademonstrat,
sedetadgubernaculum
etperancipitiafluctuantiumderigitcursum.
Sinehacnemointrepidepotestvivere,nemosecure.
Innumerabiliaacciduntsingulishoris,
quaeconsiliumexigant,quodabhacpetendumest.
Dicetaliquis:
„Quidmihiprodestphilosophia,sifatumest?
Quidprodest,sideusrectorest?
Quidprodest,sicasusimperat?
Nametmutaricertanonpossunt
etnihilpraepararipotestadversusincerta,
sedautconsiliummeumoccupavitdeus
decrevitque,quidfacerem,
autconsiliomeonihilfortunapermittit.“
Quidquidestexhis,Lucili,velsiomniahaecsunt,
philosophandumest.
Sivenosinexorabililegefataconstringunt,
sivearbiterdeusuniversicunctadisposuit,
sivecasusreshumanassineordineimpellitetiactat,
velle m. Konj. wollen, dass non est, quod m. Konj. es besteht kein Grund dafür, dass | cito (Adv.) schnell excutere genau untersuchen scrutari durchstöbern observare beobachten proficere (Perf. profeci) Fortschritte machen popularis, e für das Volk (bestimmt) artificium Fertigkeit ostentatio, onis das Zurschaustellen paratus geeignet
res (gestae) Taten adhibēre in taugen zu aliqui, aliqua, aliquod irgendein
oblectatio, onis Vergnügen
demere (weg)nehmen nausia Langeweile formare bilden fabricare verfertigen
disponere ordnen actio, onis das Handeln gubernaculum Steuer(ruder) ancipitia fluctuantium n Pl. unsichere Wogen derigere lenken
intrepidus furchtlos securus sorglos innumerabilis, e unzählig
prodesse nützen est hier: es gibt
rector Lenker praeparare unternehmen
esse hier: gelten ex hier: von philosophari philosophieren sive selbst wenn inexorabilis, e unerbittlich constringere fesseln
arbiter ... universi Herr des Universums disponere ordnen
impellere bewegen iactare hier: durcheinanderbringen
60
65
70
75
80
85
90
philosophianostueridebet.
Haecadhortabitur,
utdeolibenterpareamus,
utfortunaecontumaciter.
Haecdocebit,
utdeumsequaris,
ferascasum.
Sednonestnuncinhancdisputationemtranseundum,
quidsitiurisnostri,
siprovidentiainimperioest
autsifatorumseriesilligatostrahit
autsirepentinaacsubitadominantur.
Illonuncrevertor,
uttemoneametexhorter,
nepatiarisimpetumanimituidelabietrefrigescere.
Contineillumetconstitue,
uthabitusanimifiat,
quodestimpetus!
Iamabinitio,sitebenenovi,circumspicies,
quidhaecepistulamunusculiattulerit:
Excuteillametinvenies.
Nonest,quodmirerisanimummeum:
Adhucdealienoliberalissum.
Quareautem‚alienum’dixi?
Quidquidbenedictumestabullo,meumest.
IstucquoqueabEpicurodictumest:
„Siadnaturamvives,numquamerispauper;
siadopiniones,numquamerisdives.“
Exiguumnaturadesiderat,opinioimmensum.
Congeraturinte,
quidquidmultilocupletespossederant;
ultraprivatumpecuniaemodumfortunateprovehat,
aurotegat,
purpurāvestiat,
adhortari ~ hortari contumax, acis trotzig disputatio, onis Erörterung
iuris nostri est es steht in unserer Macht providentia Vorsehung in imperio esse ~ imperare
series, ei Reihe (nos) illigatos uns wie Gefangene in Ketten
repentina ac subita n Pl. unerwartete Kräfte dominari herrschen illo dorthin
exhortari ~ hortari
impetus, us hier: Schwung delabi erlahmen refrigescere erkalten habitus, us Dauerzustand
Ergänze: id, quod circumspicere Ausschau halten Ordne: quid munusculi munusculum kleines Geschenk (Seneca meint damit ein Zitat von einem Dichter oder Philoso-phen, das er in der Regel an den Schluss eines Briefes setzt.) excutere genau untersuchen non est, quod es besteht kein Grund, dass de in Bezug auf liberalis, e freigebig
istuc ~ istud
ad hier: in Übereinstimmung mit
opinio, onis hier: landläufige Meinung exiguus wenig immensus unermesslich viel congerere in häufen auf congeratur ... provehat ... tegat ... vestiat ... perducat ... liceat ... accedant (Übersetze den Konjunktiv jeweils mit ‚Mag auch ...’.) locupletes Reiche ultra m. Akk. über etw. hinaus privatus für einen Privatmann üblich provehere führen
purpura Purpur(gewänder) vestire bekleiden
95
100
105
110
eodeliciarumopumqueperducat,
utterrammarmoribusabscondas;
nontantumhaberetibiliceat,sedcalcaredivitias;
accedantstatuaeetpicturae
et,quidquidarsullaluxuriaeelaboravit:
Maioracupereabhisdisces.
Naturaliadesideriafinitasunt:
Exfalsaopinionenascentia,
ubidesinant,
nonhabent;
nullusenimterminusfalsoest.
Viāeuntialiquidextremumest:
Errorimmensusest.
Retraheergoteavanis
et,cumvolesscire,
quodpetes,utrumnaturalemhabeat
ancaecamcupiditatem,
considera,
numpossitalicubiconsistere!
Silongeprogressosemperaliquidlongiusrestat,
scitoidnaturalenonesse!
Vale!
eo m. Gen. bis zu dem Punkt von deliciae f Pl. Luxus perducere ~ ducere marmor Marmor abscondere verbergen
calcare (mit den Füßen) treten divitiae f Pl. Reichtum
statua Statue pictura Gemälde
elaborare m. Dat. erschaffen für luxuria das Leben in Saus und Braus maiora hier: immer Größeres / mehr
naturalis, e natürlich desiderium Bedürfnis finitus begrenzt Ordne und ergänze: Ex falsa opinione nascentia desideria non habent, ubi desinant. habēre hier: eine Punkt haben terminus Grenze falsum das Falsche aliquid extremum irgendein Zielpunkt error Irrweg immensus endlos retrahere zurückziehen vana n Pl. leere Vorstellungen Ordne und ergänze: et cum voles scire, utrum id, quod petes, naturalem cupiditatem habeat an caecam cupiditatem ... caecus blind
considerare darüber nachdenken
alicubi irgendwo Ergänze: cupiditas possit consistere hier: zur Ruhe kommen
longe progresso nach einem langen Weg scito wisse!