ldr®hidOkh 2010
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
i
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
^2010 Tlaf;danr® 31 †kg&
w;s.re ckdêm;s uyskao rdcmCI ue;s;=ud
uqo,a yd l%uiïmdok wud;H
mdr®,sfïka;= uka;%S wdpdr®h .re ir;a wuqKq.u ue;s;=ud
uqo,a yd l%uiïmdok ksfhdacH wud;H iy ckdêm;s fcHIaG WmfoaYl
mdr®,sfïka;= uka;%S .re pkaøis˙ .cër ue;s;=ud
uqo,a yd l%uiïmdok ksfhdacH wud;H
m%Odk ks,Od¯ka
wdpdr®h mS'î' chiqkaor
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYHfha f,alï iy NdKavd.dr f,alï
ksfhdacH NdKavd.dr f,alïjre
Woh rx‚;a fifkúr;ak uy;d
iqcd;d l=fr® ñh
mS'ta' wfífialr uy;d
fcHIaG WmfoaYl
wdr®'ta' ch;siai uy;d - wdr®:ßl m%;sm;a;s ms<sn| fcHIaG WmfoaYl
m˙md,kh
wdr®' fiauisxy uy;d - wOHlaI ckrd,a
fufyhqï iy úur®Yk
tka'„' ohdr;ak uy;d - wOHlaI ckrd,a
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
ii
NdKavd.dr fomdr®;fïka;= m%OdkSka
^2010 Tlaf;danr® 31 †kg&
cd;sl l%uiïmdok fomdr®;fïka;=j
tÉ'tï' .=Kfialr uy;d - wOHlaI ckrd,a
úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j
f–'tÉ'f–' chuy uy;d - wOHlaI ckrd,a
cd;sl wh-jeh fomdr®;fïka;=j
„'ã'iS' talkdhl fukúh - wOHlaI ckrd,a
l<ukdlrK fiajd fomdr®;fïka;=j
tka'f.dvlkao ñh - wOHlaI ckrd,a
rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j
tia'wdr®' wdá., uy;d - wOHlaI ckrd,a
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j
wdpdr®h î'tï'tia' ngf.dv - wOHlaI ckrd,a
fj<|" ;Sren≥ yd wdfhdack m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j
wdpdr®h fkú,a .=Kjr®Ok - wOHlaI ckrd,a
ixjr®Ok uQ,H fomdr®;fïka;=j
f∞ka'tia' chùr uy;d - wOHlaI ckrd,a
rdcH uqo,a fomdr®;fïka;=j
mS'tï'mS' m%kdka≥ uy;d - wOHlaI ckrd,a
kS;s lghq;= fomdr®;fïka;=j
tÉ'tï'tka'tia' .=Kjr®Ok ñh - wOHlaI ckrd,a
NdKavd.dr fufyhqï fomdr®;fïka;=j
ã' ú∞k.udÉÑ uy;d - wOHlaI ckrd,a
rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j
ã'mS'wdr®' fiakdêm;s ñh - wOHlaI ckrd,a
l<ukdlrK ú.Kk fomdr®;fïka;=j
ví' talkdhl uy;d - wOHlaI ckrd,a
úfoaY wdOdr iy wh-jeh wëlaIK fomdr®;fïka;=j
ud,kS .uf.a ñh - wOHlaI ckrd,a
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
iii
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh hgf;a
we;s wdh;k
^2010 Tlaf;danr® 31 †kg&
fomdr®;fïka;=
foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld fr®.=j
iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j
wdkhk yd wmkhk md,l fomdr®;fïka;=j
;lafiare fomdr®;fïka;=j
ck yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
jHjia:dms; uKav,$ rdcH nexl=$ wfkl=;a wdh;k
Y%S ,xld .sKqï yd ú.Kk m%ñ;s iólaIK uKav,h
rdcH .sKqï yd uQ,H wdh;kh
Y%S ,xld uy nexl=j
,xld nexl=j
uyck nexl=j
cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j
rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j
,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j
m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j
Y%S ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=j
ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j
Y%S ,xld rlaIK ixia:dj
Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñiu
Y%S ,xld rlaIK uKav,h
Y%S ,xld uyck Wmfhda.S;d fldñIka iNdj
cd;sl ixjr®Ok Ndrldr wruqo,
b†˙hg''''
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
iv
miqmsfgka''''
Kh f;dr;=re ldr®hdxYh
fiajd kshqla;slhskaf.a Ndrldr wruqo,
cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo,
cd;sl f,d;/hs uKav,h
ixjr®Ok f,d;/hs uKav,h
lDIsldr®ñl yd f.dúck fiajd rlaIK uKav,h
Y%S ,xld wmkhk Kh rlaIK ixia:dj
f,dafydar® wdr®hd wruqo,
iudc wdrlaIK uKav,h
jr®ck" flda,dy," isú,a l,n, yd ;%ia;jdoh ms<sn| wruqo,
cd;sl fufyhqï ue†˙h
foaYSh Kh iy ixjr®Ok wruqo,
.%dóh mqKr®„jk wruqo,
.%dóh wdr®:ßl mqKr®„jk wruqo, ^uQ,H&
ck†˙h wruqo, ^.%dfudaoh uKav, wruqo,&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
v
mgqk
iudf,dapkh ix
1' m˙Éf√oh - cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh
cd;sl l%uiïmdok fomdr®;fïka;=j 1
úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j 4
cd;sl wh-jeh fomdr®;fïka;=j 6
úfoaY wdOdr iy wh-jeh wëlaIK fomdr®;fïka;=j 8
NdKavd.dr fufyhqï fomdr®;fïka;=j 13
ck yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j 15
2' m˙Éf√oh - uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh
rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j 21
fj<|" ;Sren≥ yd wdfhdack m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j 25
Y%S ,xld fr®.=j 27
foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j 34
rcfha ;lafiare fomdr®;fïka;=j 42
iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j 44
3 m˙Éf√oh - rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k
Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNdj 47
Y%S ,xld uyck Wmfhda.S;d fldñIka iNdj 52
l<ukdlrK ú.Kk fomdr®;fïka;=j 55
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j 57
rdcH uqo,a fomdr®;fïka;=j 60
ixjr®Ok uQ,H fomdr®;fïka;=j 64
kS;s lghq;= fomdr®;fïka;=j 67
rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j 68
l<ukdlrK fiajd fomdr®;fïka;=j 70
wdkhk iy wmkhk fomdr®;fïka;=j 72
4 m˙Éf√oh - rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k
Y%S ,xld uy nexl=j 73
,xld nexl=j 77
uyck nexl=j 84
cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j 89
Y%S ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=j 97
m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j 102
rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j 105
ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j 108
,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j 112
Y%S ,xld rlaIK uKav,h 115
Y%S ,xld rlaIK iud.u 117
cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo, 122
b†˙hg''''
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
vi
miqmsfgka''''
j.=
j.=j 1'1 - ffoksl l%shdldrlï j, m%.;sh ^cd;sl l%uiïmdok fomdr®;fïka;=j& 2
j.=j 1'2 - tlÛ jQ úfoaY uQ,Hkhka ^úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j& 4
j.=j 1'3 - úfoaY uQ,H Wmfhdackh ^úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j& 4
j.=j 1'4 - wh-jeh i|yd mdr®,sfïka;= ld,igyk - 2011 ^cd;sl wh-jeh fomd'& 7
j.=j 1'5 - W;=re m<d;a ixjr®Okh i|yd ∞hl;ajh ^cd;sl wh-jeh fomd'& 7
j.=j 1'6 - uQ,H m%.;sh" re'ñ' 50 g jeä jHdmD;s - 3 ldr®;=j 2010 ^ú'wd'iy w'wë' fomd'& 8
j.=j 1'7 - uQ,H m%.;sh" re'ñ' 50 g jeä úfoaY wdOdr$ Kh jHdmD;s - 3 ldr®;=j 2010 9
j.=j 1'8 - cd;sl .sKqï idrdxY or®Yl ^ck yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j& 16
j.=j 1'9 - fld<U md˙' ñ< or®Ykfha úp,kh 2009$2010 Tlaf;danr® ^ck yd ix'fomd'& 17
j.=j 1'10 - Y%un,ld iólaIK idrdxY or®Yl ^ck yd ix' fomd'& 18
j.=j 1'11 - wxY wkqj" idudkH .Dyia: udisl wd∞hu ^ck yd ix' fomd'& 19
j.=j 1'12 - j.d l,$wiajoaok ,o ìï m%udKh" idudkH wiajekak yd ksIa' ^c'ydi'fo'& 20
j.=j 2'1 - wd∞hï n≥ ldr®h idOkh - 2010 ^rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j& 22
j.=j 2'2 - w;ay˙kq ,enQ n≥ wd∞hï 2009-2010 ^Y%S ,xld fr®.=j& 29
j.=j 2'3 - keõ nvq m˙f,dalkh ^Y%S ,xld fr®.=j& 30
j.=j 2'4 - wd∞hï ldr®h n,ldfha ldr®h idOkh - 2010 ^Y%S ,xld fr®.=j& 31
j.=j 2'5 - wd∞hï weia;fïka;=j n≥ jr®.h wkqj 2010'08'31$2009'08'31 ^foa'wd'fo'& 35
j.=j 2'6 - udisl wd∞hï m%jdyh 2007-2010 ^foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j& 35
j.=j 2'7 - iaj;lafiare yd iaj;lafiare fkdjk wd∞hï 2009-2010 ^foa' wd∞hï fomd'& 36
j.=j 2'8 - wdmiq f.ùï 2010 ckjd˙ - wf.daia;= ^foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j& 38
j.=j 2'9 - wd∞hu /ials¯u" iuia; úhou iy ms˙jeh ^foa'wd' fomdr®;fïka;=j& 39
j.=j 2'10 - wd∞hï /ials¯u 2004-2010 ^foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j& 40
j.=j 2'11 - wd∞hï n≥ wkql+,kfha wkqmd;h ^foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j& 41
j.=j 2'12 - is≥ lrk ,o m%Odk ldr®hhka iei°u 2009$2010 ^r';lafiare fomdr®;fïka;=j& 42
j.=j 2'13 - is≥lrk ,o .%yKhka yd ov uqo,a whlr .ekSu ^iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j& 44
j.=j 2'14 - wd∞hï tl;= ls¯fï ms˙jeh ^iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j& 46
j.=j 3'1 - kej; ilia lrk ,o .dia;= jHqyh ^iqrl=ïm;a yd úksuh fldñIu& 50
j.=j 3'2 - uQ,H m%jdyh 2010 iema;eïnr® olajd ^rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j& 69
j.=j 3'3 - ldr®h uKav, l<ukdlrKh - 2010 ^l<ukdlrK fiajd fomd'& 71
j.=j 3'4 - wd∞hï iei°u 2009$2010 ^wdkhk yd wmkhk md,k fomdr®;fïka;=j& 72
j.=j 3'5 - ksl=;a l< n,m;a ixLHdj 2009$2010 ^wdkhk yd wmkhk md,k fomd'&0
j.=j 4'1 - Y%S ,xld rch fj; olajk ,o ∞hl;ajh ^,xld nexl=j& 72
j.=j 4'2 - uQ,sl ldr®h idOk or®Yl ^,xld nexl=j& 77
j.=j 4'3 - ;ekam;= ñY%Kh ^,xld nexl=j& 78
j.=j 4'4 - rch$rchg wh;a jHdmdr$ fm!oa.,sl wxYh wdjrKh ^,xld nexl=j& 78
j.=j 4'5 - iuia; wdfhdackh ^,xld nexl=j& 79
j.=j 4'6 - n≥j,g fmr ,dN ^,xld nexl=j& 80
j.=j 4'7 - m%Odk uQ,H ldr®h idOk o;a;hka - 2010 ^uyck nexl=j& 80
j.=j 4'8 - Y%S ,xld rchg olajk ,o ∞hl;ajh ^uyck nexl=j& 84
j.=j 4'9 - nexl= YdLd jHdma; ls¯fï jevigyk-2010 ^uyck nexl=j& 86
j.=j 4'10 - uQ,sl ldr®h idOl or®Yl ^cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=j& 86
j.=j 4'11 - uQ,sl ldr®h idOkh ^Y%S ,xld b;s˙ls¯fï nexl=j& 90
j.=j 4'12 - n≥ mekùfuka miq ,dN∞hs;ajh ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 98
j.=j 4'13 - ;ekam;= tl;=j ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 102
b†˙hg''''
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
vii
miqmsfgka''''
j.=j 4'14 - uqΩ Kh iy w;a;sldrï ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 102
j.=j 4'15 - uqΩ j;alï j, jr®Okh ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 103
j.=j 4'16 - uqΩ m%d.aOkh ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 103
j.=j 4'17 - uqΩ wl%ñl Kh ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 103
j.=j 4'18 - ksjdi Kh wkqu; ls¯u ldr®h wkqj ^rdcH Wlia yd wfhdack nexl=j& 105
j.=j 4'19 - uQ,sl ldr®h idOk or®Yl ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 105
j.=j 4'20 - ;ekam;= ixhq;sh ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 106
j.=j 4'21 - m<d;a wkqj ,nd° we;s ksjdi Kh ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 107
j.=j 4'22 - m%Odk fldgia ysñlrejka ^ksjdi ix' uQ,H ixia:d nexl=j& 108
j.=j 4'23 - m<d;a uÜgñka Kh m%o dkh ls¯u ^ksjdi ix' uQ,H ixia:d nexl=j& 108
j.=j 4'24 - m%∞kh lrk ,o Kh úYaf,aIKh 2009$2010 ^ks'ix'uQ'i' nexl=j& 109
j.=j 4'25 - ;ekam;= j, jr®Okh 2010 ^ksjdi ix" uQ,H ixia:d nexl=j& 110
j.=j 4'26 - uQ,sl ldr®h idOk or®Yl ^ksjdi ix' uQ,H ixia:d nexl=j& 110
j.=j 4'27 - .sKqï ixLHdfõ jr®Okh 2010 ^ksjdi ix" uQ,H ixia:d nexl=j& 110
j.=j 4'28 - nexl=fõ iuia; wdodhu ^ksjdi ix" uQ,H ixia:d nexl=j& 111
j.=j 4'29 - ,dN-w,dN .sKqu ^,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j& 112
j.=j 4'30 - fYaI m;%^,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j& 113
j.=j 4'31 - wd∞hï jdr®;dj ^Y%S ,xld rlaIK iud.u& 120
j.=j 4'32 - fYaI m;%h ^Y%S ,xld rlaIK ixia:d iud.u& 121
j.=j 4'33 - wd∞hï iy úhoï jdr®;dj - 2010 ^cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo,& 123
j.=j 4'34 - fYaI m;%h ^cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo,& 124
m%ia;dr
m%ia;drh 1'1 - úfoaY uQ,H tlÛ;d iy Wmfhdackhka 2005-2010 ^úfoaY iïm;a fomd'& 5
m%ia;drh 1'2 - weia;fïka;=.; wdxYsl úhou ^cd;sl wh-jeh fomdr®;fïka;=j& 7
m%ia;drh 1'3 - uQ,H m%.;sh" re'ñ' 50 g jeä jHdmD;s-3 ldr®;=j 2010 ^ú'wd'iy w'wë'fomd'& 9
m%ia;drh 1'4 - uQ,H m%.;sh" re'ñ' 50g jeä úfoaY wdOdr$Kh jHdmD;s-3 ldr®;=j 2010 10
m%ia;drh 1'5 - uqo,a ksoyia ls¯u - mqkrdjr®;k úhoï ^NdKavd.dr fu' fomdr®;fïka;=j& 13
m%ia;drh 1'6 - jdr®Isl uqo,a iSud iy jdr®Isl uqo,a ksoyia ls¯u ^Nd'fu'fomd'& 13
m%ia;drh 1'7 - uQ,H m%jdyh-m%d.aOk úhoï ^NdKavd.dr fufyhqï fomdr®;fïka;=j& 13
m%ia;drh 1'8 - m%Odk wxY wkqj o'foa'ks' jr®Ok wkqmd;h ^ck yd ixL Hdf,aLk fomdr®;fïka;=j& 16
m%ia;drh 1'9 - WoaOuk wkqmd;h ^ck yd ixLHdf,aLk fomd'& 17
m%ia;drh 1'10 - ia;%S mqreI Ndjh wkqj /lshd úhqla;sh ^ck yd ixLHdf,aLk fomd'& 18
m%ia;drh 1'11 - ù ksIamdokh h,- 2008 - 2010 ^ck yd ixLHdf,aLk fomd'& 19
m%ia;drh 2'1 - rcfha iuia; n≥ wd∞hfï ixhq;sh - 2010 ^rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j& 21
m%ia;drh 2'2 - jdr®Isl b,lalhkag wkqj /ial, wd∞hï 2005-2010 ^Y%S ,xld fr®.=j& 27
m%ia;drh 2'3 - n≥ wd∞hfï ixhq;sh ^Y%S ,xld fr®.=j& 27
m%ia;drh 2'4 - fudagr® jdyk u; wd∞hï /ials¯u ^Y%S ,xld fr®.=j& 28
m%ia;drh 2'5 - by< wd∞hï ,nk whs;uhka 15 lrk ,o ∞hl;ajh ^Y%S ,xld fr®.=j& 28
m%ia;drh 2'6 - wd∞hï /ials¯u - 2010 ^foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j& 34
m%ia;drh 2'7 - udisl wd∞hï m%jdyh - 2007-2010 ^foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j& 36
m%ia;drh 2'8 - is≥ lrk ,o .%yKhka ms<sn| úYaf,aIKh ^iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j& 45
m%ia;drh 2'9 - is≥lrk ,o .%yKhka yd ov uqo,a whls¯u ^iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j& 45
m%ia;drh 2'10 - ldr®ñl wmrdO ms<sn| úYaf,aIKh ^iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j& 46
b†˙hg''''
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
viii
miqmsfgka''''
m%ia;drh 3'1 - uqΩ fldgia ñ< or®Ylh yd ñ,xld ñ< or®Ylh ^Y%S',' iq/l=ïm;a yd ú'fld'& 47
m%ia;drh 3'2 - tldnoaO wruqo,g lrk ,o ∞hl;ajh ^rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j& 57
m%ia;drh 3'3 - W!K ld'id' we;s rdcH jHdmdr hkag lrk ,o uQ,H iydh ^rd' jH' fomd'& 58
m%ia;drh 3'4 - ldr®h uKav, l<ukdlrKh - 2010 ^l<ukdlrK foajd fomd'& 71
m%ia;drh 3'5 - mqrmamdvq msrùu i|yd wkque;sh ^l<ukdlrK fiajd fomd'& 71
m%ia;drh 3'6 - wd∞hï iei°u 2009$2010 ^wdkhk yd wmkhk md,k fomdr®;fïka;=j& 72
m%ia;drh 3'7 - ksl=;a l< n,m;% ixLHdj 2009$2010 ^wdkhk yd wmkhk md,k fomd'& 72
m%ia;drh 4'1 - WoaOukfha úp,kh ^Y%S ,xld uy nexl=j& 73
m%ia;drh 4'2 - jr®Ifhka jr®Ihg jr®Okh lrk ,o uQ,H ∞hl;ajh ^Y%S ,xld u' nexl=j&
m%ia;drh 4'3 - o< ks, ixÑ; ^Y%S ,xld uy nexl=j& 74
m%ia;drh 4'4 - ldr®;=uh wdr®:ßl jr®Okh ^Y%S ,xld uy nexl=j& 74
m%ia;drh 4'5 - ;ekam;= j, N+f.da,Sh jHdma;sh 2010'06'30 †kg ^,xld nexl=j& 74
m%ia;drh 4'6 - w;a;sldrï N+f.da,Sh jHdma;sh 2010'06'30 †kg 79
m%ia;drh 4'7 - Y%S ,xld rchg olajk ,o ∞hl;ajh ^cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=j& 90
m%ia;drh 4'8 - uqΩ ;ekam;= ^cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=j& 91
m%ia;drh 4'9 - ksjdi Kh ksl=;a ls¯u ^cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=j& 92
m%ia;drh 4'10 - uqΩ wd∞hï yd úhoï ms˙jeh ^Y%S ,xld b;s˙ls¯fï nexl=j& 98
m%ia;drh 4'11 - Kh iy w;a;sldrï ^m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j& 104
m%ia;drh 4'12 - ldr®h wkqj ksjdi Kh wkqu; ls¯u ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 105
m%ia;drh 4'13 - ;ekam;= j, jHqyh ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 106
m%ia;drh 4'14 - wdh;ksl fkdjQ ia:ßr ;ekam;= 2010 ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 106
m%ia;drh 4'15 - b;s˙ls¯fï ;ekam;= 2010 ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 106
m%ia;drh 4'16 - jeÜ j,g fmr Y=oaO ,dNh ^rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j& 106
m%ia;drh 4'17 - m%dfoaYSh Kh wkqu; ls¯u - fia'w'w' yd Wlia Kh ^rd'W'yd'wd' nexl=j& 107
m%ia;drh 4'18 - m<d;a uÜgñka ksjdi Kh wkqu; ls¯u ^ksjdi ix' uQ,H ixia:d nexl=j& 109
m%ia;drh 4'19 - ,laiúh l,an≥ 2010 ^,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j& 113
m%ia;drh 4'20 - taldnoaO wruqo,g lrk ,o ∞hl;ajh ^cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo,& 122
m%ia;drh 4'21 - m%;srlaIK uQ,sl f.ùu 2010 ^cd;sl rlaIK Ndrldr wruqo,& 122
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
ix
iudf,dapkh
Y%S ,xldfõ ;sia jirla mqrd mej;s ;%ia;jdoh iy fn≥ïjdoh ksud ls¯fuka miq rg h<s
tlai;a ùu;a iuÛ §uyskao Ñka;k b†˙ ±lafï¶ wfmalaId l< m˙† cd;sl wdr®:ßlh"
ixjr®Okfha kj wjêhlg wj;Sr®K ù we;' Y%S ,xldj" wdishdfõ Woa°mkh jk
wdr®:Ílhkaf.ka tlla njg m;als¯fï wNs,dIh fmr±˙j ±kg rg mqrd l%shd;aul fjñka
mj;sk yd l%shd;aul ls¯ug ie,iqï lr we;s wdr®:ßl ixjr®Ok l%shdj,sh ;=<ska fuu
wNsu;dr®:h <Ûd lr .;yels nj ikd: fõ' ieug fi!Nd.Hu;a wkd.;hla W∞lr°u i|yd
ixjr®Okfha iEu wxYhlau wdjrKh jk m˙† ixjr®O k ie,iqï iy wdOdrl m%;sm;a;s ilia
lr ;sîu läkï ixjr®Ok l%shd∞uhg uy;a msájy,la ù we;' fï m%h;akfha ° tal mqoa.,
wd∞hu fo.=K lr" 2016 ° tlai;a ckmo fvd,r® 4"000 l b,lalhla lrd <Ûd úh yels nj
m%ldYhg m;a lr we;'
jr®I 1990 isg 2004 olajd wjqre≥ 15 l ld, m˙Éf√oh ;=< tal mqoa., wd∞hu fo.=K ùu"
tkï tlai;a ckmo fvd,r® 521 isg 1"050 olajd jr®Okh is≥ ù we;af;a idfmalaIj n,k l<
b;d ukao.dó iajrEmfhks' tfy;a jr®I 2004 isg 2009 olajd jir yh ;=< tal mqoa., wd∞hu
tlai;a ckmo fvd,r® 2"053 olajd fo.=K ù we;' fuu idr®:l;ajh ;yjqre ls¯ug ork
m%h;akhka wNsuqj" tal mqoa., wd∞hu i|yd jk kj b,lal imqrd.; yels neõ b;du;a
meye†,s fõ' ±kg mj;akd ishhg 8 l uQr®; o< foaYSh ksIamdok jr®Ok wkqmd;h iuÛ wvq
WoaOuk w.hla yd remsh, i|yd ia:djr úksuh wkqmd;slhla r|jd .ekSu ;=<ska fuu
b,lalhg <Ûdúh yel' flfia fj;;a" rfÜ ksIamdok uÜgu jr®Okh ls ug iy fuu ld,
iSudj ;=< o< foaYSh m%d.aOk iïmdokh" o< foaYSh ksIamdokfhka ishhg 33 l uÜgulska
jr®Okh lr .ekSug rdcH iy fm!oa.,sl hk fowxYfhkau ,nd ° we;s ∞hl;ajh ;j
≥rg;a jr®Okh l< hq;=h'
uyskao Ñka;k wdr®:ßl Wmdhudr®. l%shdjg kexùfï m<uq w†hfr®° olakg ,enqKq m˙†" f,dal
wdr®:ßlfhys is≥fjñka mj;sk fjkiaùï iy tuÛska we;súh yels wys;lr wj∞kï
;;a;ajhka fkdi,ld ye˙h fkdyel' flfia fj;;a" ixjr®Ok b,lal <Ûd lr .ekSu
iïnkaOfhka rg ;=< mj;sk n,j;a lemùu iy iduQysl m%h;akhka yuqfõ fuu ixjr®Ok
l%shdj,sh l%shdjg kexùu b;du;a myiq ldr®hhla jkq we;' cd;sl uÜgñka is≥jk iuia;
ixjr®Okhg iudka;rj" miq.sh jir yh ;=< l%shd;aul jQ m˙†u m%dfoaYSh uÜgug ixjr®Ok
l%shdj,sh .,dhdfuys we;s wiudk;d ksjer† ls¯ug ;j ≥rg;a wjOdkh fhduq lrkq we;'
2010 jr®Ih i|yd remsh,a ì,shk 817'8 l wd∞hï b,lalhla ,nd.ekSug wfmalaIs; h' Y%S
,xld fr®.=j" foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j iy iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j fuu b,lalh
imqrd,k m%Odk wdh;khka fõ' ,sys,a lr we;s mqΩ,a n≥ jHqyhla hgf;a wd∞hu jeä ls ug
bjy,a jk n≥ l%uhla we;s ls¯fï mqΩ,a m%;sixialrK i|yd m%h;akhka ork w;r" rch
úiska ,nd ° we;s jdr®Isl wd∞hï b,lal imqrd .ekSu i|yd o fuu fomdr®;fïka;=j,
ldr®hidOkhka by< kexùug wkqn,°u w;sYhska jeo.;a fõ'
rdcH hdka;%Kh iïmQr®Kfhkau †.=ld,Sk ixjr®Ok wruqKq bgqlr .ekSu i|yd fhduq ù
we;s w;r" ta i|yd uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh o< foaYSh ksIamdokfhka rdcH
wdfhdackh ishhg 6-7 ;a w;r" uOHld,Skj mj;ajd .ekSug yelsjk m˙† wjYH iïm;a
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010x
fjka ls¯ug uy;a W;aidyhla orñka isà' tuÛska wd∞hu jeälr .ekSfuka iy úhoï
idOdr”lrKh ls fï l%shd udr®. ;=<ska wh-jeh ysÛh md,kh ls u l%uj;aj is≥lrkq we;'
fuu uQ,H (fiscal) taldnoaO;djh u`.ska iuia; wdr®:ßl ia:djr;ajh rπ mj;ajd .ekSug;a"
wjYH jkakd jQ fm!oa.,sl wdfhdack jr®Okh lr .ekSug;a yelsfõ'
Y%S ,xld uy nexl=fõ wëlaIKh hgf;a mj;sk rdcH jd◊c nexl= o ;u ldr®h idOkhka
jeä†hqKq lr .ksñka" rfÜ uOHld,Sk ixjr®Ok m%h;akhkag yj q,alrejka f,i m%Yia;
uÜgfï ∞hl;ajhla ,ndfoñka isà' .egqïld¯ ;;a;ajhka wjika ùu;a iuÛ W;=re iy
kef.kysr m<d;aj,g uQ,H Wmldrhka ,nd°u i|yd rdcH nexl= ilS%h N+ñldjla bgq lrhs'
jHdmdr iy fjk;a jd◊c iy jd◊c fkdjk wdh;khka u`.ska we;s lrk ,o wj∞kï
;;a;ajhka j,g ms<shï fiùfï° rdcH rlaIK wdh;k Wmldrd;aul iy fm<Uùfï
ldr®hhla bgq lr we;'
fuu jdr®;dfjka uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh hgf;a we;s m%Odk wdh;kj,
ldr®h idOkh ms<sn| flá úur®Ykhla ms˙Éf√o 4 lska olajd we;' tkï· cd;sl l%u
iïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh" uQ,H ixjr®Ok iy wd∞hï ixp,kh" rdcH uQ,H"
rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k yd rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k hk m˙Éf√o
we;=<;a lr we;af;a rcfha oi wjqre≥ ie,eiau ;=< n,dfmdfrd;a;= jk iuia; wdr®:ßl
b,lal idlaId;a lr.ekSu Wfoid is≥lrkq ,nk ldr®hhka ms<sn| mqfrdal:khla f,isks'
iEu wdh;khlau ;uka n,dfmdfrd;a;= jk uOHld,Sk ixjr®Ok b,lal ch .ekSu i|yd
jQ ldr®hhkaf.a ixlaIsma;hla o fuu m%ldYkfhys we;=<;a lr we;'
cd;sl l%uiïmdokh"
úfoaYSh uQ,Hkh iy
wh-jeh
1
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
rg ;=< iudc wdr®:ßl ixjr®Okh fõ.j;a
ls¯u i|yd rdcH wxYfha m%;sm;a;s" jev
igyka yd Wmdh udr®. iïmdokh ls¯u yd
rfÜ ixjr®Ok l%shdoduhg fm!oa.,sl wxYfha
odhl;ajh ,nd .ekSu wrNhd jq jd;dj -
rKhla ieliSu cd;sl l%uiïmdok fomdr® -
; fï ka;=fõ j.lSu fõ' fuu fufyjr
iïmQr®K ls¯u i|yd fomdr®;fïka;=j úiska
2010 jifr® ckjd˙ ui isg Tlaf;danr® udih
olajd my; i|yka ldr®hhka bgqlr we;'
uOHld,Sk ixjr®Ok yd wdfhdack
ie,iqï
§2011-2020 i|yd m%;sm;a;s yd Wmdh udr®. -
hka¶ iy §2011-2020 wdfhdack ie,eiau¶ hk
m%Odk m%;sm;a;s f,aLk ieliSu i|yd"
fomdr®;fïka;=j 2010 jir ;=< uQ,sl úh'
uyskao Ñka;k b†˙ oelaug wkql+,j b†˙
jir oyh i|yd wxY jYfhka m%;sm;a;s"
Wmdh udr®. yd l%shdldrlï §2011-2020 i|yd
m%;sm;a;s yd Wmdh udr®.hka¶ u`.ska úia;r
flfr®' fuu f,aLkfhys wruqK jkqfha
f,dalfha Wmdh udr®.sl jYfhka jeo.;a
wdr®:ßl uOHia:dkhla njg Y%S ,xldj
m˙jr®;kh ls¯uhs' rfÜ fõ.j;a wdr®:ßl
ixjr®Okhla i|yd ia:dk.; ùfï jdish
Ndú;hg .ekSu flakaø lr.;a" l%shdYS,S
f.da,Sh uOHia:dk m%fõYh u; fuh mokïj
we;'
wxY mokñka fm!oa.,sl yd rdcH hk
fowxYfhau wdfhdack 2011-2020 wdfhdack
ie,eiaug we;=<;a jk w;r jdr®Isl jYfhka
wfmalaIs; úfoaY wdOdr" iDcq úfoaY wdfhdack
iy taldnoaO wruqof,a odhl;ajh fuuÛska
fmkakqï flfr®' jir 2020 ° tal mqoa.,
wdodhu tlai;a ckmo fvd,r® 6"000 la olajd
by< kxjd .ekSfï b,lalh , .dlr .ekSug
fuu wdfhdack ie,eiau ;=<ska wfmalaId
flfr®' fuu b,lalh , .dlr .ekSu;a
cd;sl l%uiïmdok fomdr®;fïka;=j
iu`. by< uOHu wdodhï,dNS rgla f,i Y%S
,xldj fY%aKs.; jkq we;'
m%Odk wxY ms<sn|j mekke.S we;s
.egÆ ú.%y ls¯fï m;%sld
udkj ixjr®Ok wxYh
1990 isg 17 jirl ld,m˙Éf√ohla wdjrKh
lrñka idudkH yd Wiia wOHdmk wxY i|yd
ndysr$úfoaY wdOdr j,ska we;s lrk ,o
n,mEu ;lafiare ls¯ug wOHkhla is≥ lrk
,°' idfmalaI odhl;ajh" uQ,HlrK fldka-
foais yd ms˙jeh wd†hg wjOdkh fhduq
lrñka fuu jevigykaj, wdr®:ßl m%;s,dN
;lafiare lr we;'
wdfhdack m%jr®Ok wxYh
†jhsk mQrd msysgqjd we;s úod;d uOHia:dk
j,ska we;s jq iudc wdr®:ßl n,mEu ;lafiare
ls¯u i|yd úod;d iïm;a uOHia:dkj,
n,mEu we`.hSu ms<sn| jdr®;dj rcfha Wmfoia
wkqj ms<sfh, lrk ,°' cd;sl l%uiïmdok
yd cd;sl wh-jeh fomdr®;fï ka;=j, ks,-
Od¯ka úiska is≥ lrk ,o lafIa;% ióla-IK
uÛska fï i|yd wjYH jQ f;dr;=re tla /ia
lrk ,°'
lDIslr®u wxYh
2020 jir jk úg rfÜ c, wjYH;djh
ms<sn|j wOHhkh fldg lDIslr®u" lr®udka;"
ú≥,sn, yd n,Yla;s" m˙irh wd° wdr®:ßlfha
tla tla wxY i|yd jQ c, wjYH;d iy
mdkSh c,h i|yd wkd.; b,aÆu
mqfrdal:kh ls¯u i|yd fuu jdr®;dj
ms<sfh, lrk ,°' fõ,s wdrlaIK yd c,
iïm;a ie,iqïlrK jHdmD;sfha nyq-wdxYsl
c, iïm;a ie,iqug we;=<;a ls¯u i|yd
jd˙udr®. yd c, iïm;a l<ukdlrK
wud;HdxYh fj; fuh b†˙m;a lrk ,°'
1
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
2
iy,a b,aÆu yd iemhqu weia;fïka;= ls¯u
i|yd 2010$11 uy lkakh i|yd úúO
m%fNaoj, iy,a wjYH;djh yd Wmfhdackh
ms<sn| jdr®;dj ilik ,°' NdKavd.dr
f,alï;=udf.a Wmfoia wkqj fuu jdr®;dj
ms<sfh, lr we;'
§foaYSh wr®;dm,a j.dj yd m˙fNdackh¶ yd
§l=l=Ω uia ñ,¶ ms<sn| wOHhkhka is≥ lr
we;' wr®;dm,a u; wdkhk n≥ ksr®Kh ls¯u
i|yd iy f;d. yd is,a,r fjf<|fmdf<ys
l=l=Ω uia ñ, ksr®Kh ls¯u i|yd fuu
jdr®;d Wmfhda.S lr.; yels fõ'
m%Odk wxY ms<sn| m%;sm;a;s f,aLk
wdfhdack m%jr®Ok wxYh
iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka; ms<sn| cd;sl
m%;sm;a;sh yd Wmdh udr®. ilia ls¯u i|yd
fomdr®;fïka;=j iydh ù we;' fuys° w;=re
jdr®;dj ms<sfh, ls¯u i|yd lr®udka; yd
jd◊c lghq;= wud;HdxYhg iy w∞<
mdr®Yajlrejkag wjYH fhojqï fomdr®;-
fïka;=j úiska imhk ,°'
udkj ixjr®Ok wxYh
YS% ,xldfõ idh ksl mr®fhaIK i|yd wjYH
kS;suh yd wdh;ksl rduqj Yla;su;a ls¯u
i|yd iïnkaO ù ls%hd ls¯ug cd;sl
fufyhqï lñgqjla m;a lr we;' j;auka
T!IO yd iqj| ú,jqka mk;g wjYH
ixfYdaOk is≥ lrkq ,nk w;r" idhksl
w;ay∞ ne,Sï i|yd kj mk;a flgqïm;a
iïmdokh ls¯u i|yd wud;H uKav,
wkque;sh ±kgu;a ,eî we;' fuu fufyhqï
lñgqfõ m%Odk lghq;= fomdr®;fïka;=j uÛska
iïnkaëlrKh lrkq ,nhs'
c, iïmdok" ksjdi yd kd.˙l ixjr®Okh
kd.˙l ixjr®Ok wêld˙h i|yd mqΩ,a ldr®h
idOk ;lafiare jdr®;djla ieliSu ms<sn|
lñgqjg iïnkaO ù fomdr®;fïka;= ks,Od¯ka
lghq;= lr we;' fuu lñgqj NdKavd.dr
f,alï;=ud úiska m;a lrk ,oaols'
by; i|yka lrk ,o ldr®hhkag wu;rj"
my; oelafjk ffoksl l%shdldrlïj,
fomdr®;fïka;=j ksr; jQ w;r tys m%.;sh
my; j.=fõ olajd we;'
1'1 j.=j
ffoksl ls%hdldrlïj, m%.;sh
2010 ckjd˙ isg Tlaf;danr® olajd
m%dfoaYSh ixjr®O k ie,iqï
m<d;a i;= iïm;a m%Yia; f,i Wmfhda.S lr
.ekSu ;yjqre lrñka miq.dó m<d;a
ixjr®Okh wruqKq lr .ksñka uOHu iy
inr.uqj m<d;a i|yd m%dfoaYsh ixjr®Ok
ie,iqï ms<sfh, lrk ,°' fuu m%dfoaYsh
ie, iqï ls%hd;aul ls¯fï° rdcH yd
fm!oa.,sl hk fowxYhu u`.ska m%Odk
N+ñldjka bgq ls¯u wfmalaId flfr®' fuu
ie, iqï u`.ska 2011-2015 ld,m˙Éf√oh
wdjrKh flfr®'
fudKrd., †ia;%slalh i|yd 2010 wf.daia;=
isg werfUk udi yhl ld,h i|yd
ixjr®Ok ie,eiaula ms<sfh, lrk ,°' fuu
ixjr®Ok jevigyk 2011 fmnrjd˙ ui
meje;aùug kshñ; §oehg lsre<¶ cd;sl
m%or®Ykhg iu.dój l%shd;aul ls¯ug
kshñ;h'
64 48
68 69
19 13
48 32
46
25
60
28
48 139 41 38
394 392
wxYh
ks¯laIK imhk ,o
wud;H uKav,
ixfoaY ixLHdj
wkqu; lrk ,o
kj jHdmD;s
fhdackd ixLHdj
lDIslr®u
udkj ixjr®Okh
udr®. yd m%jdykh
wdfhdack m%jr®Okh
†<s∫lu msgq±lSu yd
iudc wdrlaIKh
c, iïmdok" ksjdi
yd kd.˙l ixjr®Okh
hymd,kh
m˙irh
tl;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
3
úfYaI isoaëka
iyY% ixjr®Ok wNsu;dr®: ms<sn| Y%S ,xldj
fjkqfjka ms<sfh, lrk ,o fojk foaYSh
jdr®;dj 2010 jifr®° ksl=;a lrk ,°'
tu`.ska" m%dfoaYsh úIu;djka fj; wjOdkh
fhduq lrñka cd;sl uÜgfï iyY% ixjr®Ok
ksr®kdhlhkag wu;rj m%dfoaYSh iy wdxYsl
uÜgïj, ksr®kdhl o;a;hka o fmkakqï
lrkq ,nhs' 2000$2007 ld,m˙Éf√oh ;=< °
w;alr .kakd ,o m%.;sh ms<sn| újrKhla yd
we.hSu" YS% ,xldj yd tys ixjr®Ok mdr®-
Yjlrejka fj; ,nd°ug fuu jdr®;dj
Wmld¯ fõ' uyskao Ñka;k" rcfha oi wjqre≥
ixjr®Ok rduqj l%shd;aul fldg b;s˙ iyY%
ixjr®Ok b,lalhka fj; 2015 jifr® ° , .d
ùug wjOdkh fhduq úh hq;= lafIa;%hka
y∫kd.ekSug o fuu jdr®;dj msájy,la jkq
we;'
jHdmD;s fm<.eiau
W;=re m<d; ;=< l%shd;aul ls¯ug kshñ;
uyd m˙udK jHdmD;s we;=<;a lrñka jHdmD;s
fm<.eiau hdj;ald,Sk lr we;' fuh uqo,a
yd l%uiïmdok wud;HdxYfha fjí wvúfhys
m< lr we;'
2008$2009 iyY% ixjr®Ok wNsu;dr®: foaYsh jdr®;dj
ksl=;a lrñka
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
4
Y%S ,xldj fj; ,efnkakd jQ úfoaY wdOdr
talrdYS ls¯u yd iïnkaëlrKh ls¯u uqo,a
yd l%uiïmdok wud;HdxYfha úfoaY iïm;a
fomdr®;fïka;=fõ ldr®hNdrh fõ' §uyskao
Ñka;k oi wjqre≥ b†˙ oelau 2006-2016¶ ys
y∫kdf.k we;s ixjr®Ok wruqKq bgqlr
.ekSu i|yd wjYH jkakd jQ uq,H wjYH;d
imqrd,Su i|yd úfoaY iïm;a talrdYs flfr®'
kj úfoaY uQ,H tl`.;d
2010 ckjd˙ isg iema;eïnr® wjidkh olajd
m%odhl ksfhda‚;dh;k iy Kh ,nd fok
wdh;k úiska Y%S ,xldjg ,nd°ug tl`.;dj
m< lr we;s iuia; úfoaY uq,H m%udKh
tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 2"481'9 ls' ñka
tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 2"402 la Kh
jk w;r" tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 79'9
la m%odkhka fõ'
2010 jifr® uq,a udi 9 ;=<° jdr®;d lrk ,o
kj úfoaY uQ,H tl`.;d m%udKh fuf;la
by<u tl`.;d m%udKh f,i 2009 jifr®
jdr®;d jq tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 2"221'7
blaujd we;' tneúka" 2010 jir kj úfoaY
uQ,H tl`.;d w;ska iqúfYaI jirla jkq we;'
kj tl`.;dj,ska ishhg 68 lg jeä
m%udKhla jrdh ixjr®Okh" uydudr®. yd
md,ï b†ls¯ï yd ú≥,sn,h iemhSu jeks
há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd fjka lr
we;'
úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j
úfoaY uq,H Wmfhdackh
2010 iema;eïnr® udih wjidkh jk úg
Wmfhdackh lrk ,o uqΩ úfoaY uQ,Hkh
tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 1"460'3 ls' ñka
ñ,shk 1"387 la ^ishhg 95 la& Kh jk w;r"
b;s˙ tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 73'3
^ishhg 5 la& m%odk j,ska Wmfhdackh lr
we;'
NdKavd.dr f,alï wdpdr®h mS'î' chiqkaor uy;d yd wdishdkq
ixjr®Ok nexl=fõ fkajdisl wOHlaI ˙pâ fjdalaia uy;d úiska
W;=re udr®. iïnkaO ;d jHdmD;sh i|yd tlai;a ckmo fvd,r®
ñ,shk 154'4 la fjkqfjka Kh .súiqug t<öu'
1'2 j.=j
tlÛ jQ úfoaY uQ,Hkhka ^t'c'fvd,r® ñ,shk&
^2010 ckjd˙ isg iema;eïnr® olajd&
1'3 j.=j
úfoaY uQ,H Wmfhdackh ^t'c'fvd,r® ñ,shk&
^2010 ckjd˙ isg iema;eïnr® olajd&
1,793.3 65.1 1,858.4 396.6 27.7 424.3 668.6 668.6 67.4 67.4
105.2 10.5 115.7 16.3 16.3
111.2 111.2 300.0 300.0 46.1 46.1
0.1 0.1 26.7 26.7
81.9 81.9 608.7 14.8 623.5 366.7 3.0 369.7 217.8 217.8 24.2 24.2
11.8 11.8 2,402.0 79.9 2,481.9
m%∞hlhd Kh m%∞k tl;=j
oaúmdr®Yúl
cmdkh
Ökh
bka†hdj
´iafÜ%,shdj
m%xYh
brdkh
reishdj
ijq† wruqo,
fkor®,ka;h
weu˙ld tlai;a ckmoh
fjk;a
nyqmdr®Yúl
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j
f,dal nexl=j
lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqo,
tlai;a cd;Skaf.a ksfhda‚;dh;k
uqΩ tl;=j
uQ,dY%h( úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j
2010
643.7 643.7 297.9 29.4 29.4 40.6 38.1 38.1 6.6 0.5 7.1
10.9 10.9 228.7 13.6 242.3 311.4 14.4 1.1 15.5 21.4 3.7 3.7 8.8
39.7 13.4 53.1 85.6 24.4 24.4 21.7 16.9 16.9 70.1
44 1.5 45.5 47.1
286.5 43.2 329.7 653.1 169.9 17.2 187.1 286.0
110.6 9.9 120.5 202.0 5.5 5.5 14.1
9.9 9.9 96.4 0.5 6.2 6.7 54.6
1,387.0 73.3 1,460.3 1,633.0
1,100.5 30.1 1,130.6 979.9
19.7 8.2
47.4
m%∞hlhd
Kh m%∞k tl;=j tl;=j
oaúmdr®Yúl
Ökh
nyqmdr®Yúl
wdishdkq ixjr®Ok
nexl=j
fvkaudr®lh
m%xYh
cr®uksh
bka†hdj
cmdkh
fld˙hdj
l=fõgh
fkor®,ka;h
iaùvkh
tlai;a rdcOdksh
fjk;a
oaúmdr®Yúl
f,dal nexl=j
lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd
jQ cd;Hka;r wruqo,
tlai;a cd;Skaf.a
ksfhda‚;dh;k
fjk;a oaúmdr®Yúl
tl;=j
uQ,dYh( úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
5
uqΩ Wmfhdackh jq tlai;a ckmo fvd,r®
ñ,shk 1"460 ka ishhg 81 la fyj;a tlai;a
ckmo fvd,r® ñ,shk 1"180 lau Wmfhdackh
lr we;af;a jHdmD;s 27 lsks' fuu jHdmD;s
m%odk jYfhka há;, myiqlï jeä †hqKq
ls¯fï jHdmD;s fõ' mq;a;,u .,awÛ=re ú≥,s
n,d.drh ^tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk
544'2&" yïnkaf;dg jrdh b†ls fï jHdmD;sh
^tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 87'4&" fld<U
jrdh mqΩ,a ls¯fï jHdmD;sh ^tlai;a ckmo
fvd,r® ñ,shk 47'9& iy by< fld;auf,a c,
ú≥,s n,d.dr jHdmD;sh ^tlai;a ckmo
fvd,r® ñ,shk 41'2& tu jHdmD;s w;r m%Odk
fõ'
kj tl`.;d iy Wmfhdack 2005-2010
2005 isg 2010 olajd ld,m˙Éf√oh ;=< kj
úfoaY uQ,H tl`.;d iy Wmfhdack m%udKfha
jdr®;d.; by< hdula fmkakqï flfr®' miq.sh
jir 2 ;=< ° jirlg tlai;a ckmo fvd,r®
ì,shk 2 blaujd kj úfoaY uQ,H tl`.;d
m%udKhla jdr®;d lr we;s w;r fuu jifr®
uq,a udi 9 ;=<° tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk
2"482 l kj tl`.;d i|yd .súiqï w;aika lr
we;' by< uÜgfï tl`.;djkag idfmalaIj
úfoaY uQ,H Wmfhdackh o miq.sh jir 5 ;=<
lemS fmfkk jr®Okhla w;am;a lrf.k we;'
fuf;la jdr®;d lrk ,o by<u Wmfhdac kh
jQ tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 1"622 m%udKh
2009 jifr®° jdr®;d jq w;r" fuu jifr® m<uq
udi kjh ;=< tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk
1"460la Wmfhdackh lr we;'
by< kj tl`.;djhkag idfmalaIj" m%jdyk
yd uydudr®." jrdh ixjr®Okh" ú≥,sn,
W;amdokh yd fnodye¯u jeks há;,
myiqlï i|yd fjka flreKq tl`.;d
m%udKh iS.% f,i by< f.dia we;' 2005
jifr®° iuia; kj tl`.;d j,ska ishhg 25
la jQ há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd fjka
jQ w;r" th 2010 jifr®° ishhg 68 la olajd
jr®Okh ù we;' tfukau" 2005 jr®Ifha°
iuia; Wmfhdackfhka ishhg 28 la há;,
myiqlï i|yd Wmfhdackh lr ;snq w;r" th
2010 jir jk úg iuia; Wmfhdackfhka
ishhg 76 l odhl;ajhla olajd jr®Okh ù
we;' kj tl`.;djhka ys iy Wmfhdackhka
ys we;s fuu m%jK;djhkaf.ka rcfha uOH-
ld,Sk ixjr®Ok Wmdh udr®. uÛska y∫kd-
f.k we;s há;, myiqlï wjYH;d iïmQr®K
ls¯u i|yd wjYH úfoaY uQ,Hkhka talrdYS
ls¯u flfrys rch .;a W;aidyhka ys
idr®:l;ajh iy lemùu ms<sìUq flfr®'
W;=re m<d; ixjr®Okh i|yd
odhl;ajh
W;=re m<d; h<s ixjr®Okh ls¯u rcfha
m%uqL;d w;˙ka m%Odk ;ekla .kakd w;r" ta
i|yd oekgu;a tlai;a ckmo fvd,r® ì,shk
2 lg wêl uQ,Hhk m%u dKhla ,nd°ug
ixjr®Ok mdr®Yjlrejka tl`. ù we;' fuu
tl`.;d m%Odk jYfhka ksjdi" mdkSh c,
iïmdokh" m%Odk uydudr®. yd wfkl=;a
udr®. mqkre;a:dmkh" W;=re ≥ï˙h udr®.
mqkre;a:dmkh" ú≥,sh ,nd °u" frday,a yd
mdi,a jeä †hqKq ls¯u" jd˙udr®. m%;six -
ialrKh iy ck;djg wjYH fiajdjka
,nd°u i|yd rdcH hdka;%Kh m%;sIaGdmkh
ls¯u i|yd fõ'
1'1 m%ia;drh
úfoaY uQ,H tl`.;d iy Wmfhdack 2005-2010
cd;Hka;r uQ,H wruqo, u`.ska imhk uQ,H myiqlï iudf,dapkh
i|yd jQ ≥; fufyjr - cd;Hka;r uQ,H wruqof,ys foaYSh ksfhda‚;
wdpdr®h fldaIs ud;dhs yd fcHIaG ckdêm;s WmfoaYl yd uqo,a yd
l%uiïmdok ksfhdacH wud;H wdpdr®h ir;a wuqKq.u uy;d w;r yuqj
3,000
2,500
2,000
1,500
1,000
500
0 2005 2006 2007 2008 2009 2010
kj tl`.;d Wmfhdack
we'f
vd'ñ
,shk
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
6
c d;sl whjeh fomdr®;fïka;=j" uqo,a yd
l%uiïmdok wud;HdxYfha u`.fmkaùu hgf;a
rdcH úhoï l<ukdlrKh ls¯fuys ,d
úfYaI wjOdkh fhduq lrñka wdxYSh uO
Hld,Sk whjeh rduqj mdol fldg whjeh
weia;fï ka;= iïmdokh ls fï flakaøia:dkh
jYfhka lghq;= lrhs' fuys° wud;HdxY"
fomdr®;fïka;=" wdh;k" ixia:d iy wod<
NdKavd.dr fomdr®;fïka;= fj;ska ksrka;r -
fhkau woyia ,nd .ksñka ldr®hlaIu rdcH
fiajhla mj;ajd .ekSu i|yd;a" rcfha
ixjr®Ok wruqKq idlaId;a lr .ekSu i|yd;a
wjYH iïm;a m%;smdokh yd fnod ye¯u is≥
lrhs'
jdr®Isl whjeh iïmdokh my; i|yka uQ,sl
fufyhqï miq;, hgf;a l%shd;aul flfr®'
wdxYSh moku u;
úúO wxYj, ixjr®Okh i|yd tu wxYh
ksfhdackh lrk fldgialrejka tl;=j
ilia fldg we;s wdxYSh m%;sm;a;s rduqjg
wkq.;j b†˙ jr®I ;=kl whjeh iïmdokh
ls¯u'
;;H we.hSu
oekg flfrñka mj;sk jHdmD;s i|yd
m%uqL;djh ,nd °fï wruqKska l%shd;aul
ls¯fï w†hr mdol fldg we.hSug ,la
lrñka m%iïmdok ie,iqï jydu iïmdokh
lrkafka kï ñi" iuia; ms˙jeh m%;smdo -
khla f,i we;=<;a ls¯fuka je<lS isàu
wjOdrKh lrñka b;s˙j we;s nerlï u;
;;H we.hSu is≥ ls¯u'
wl%Sh jHdmD;s
jir .Kkdjl isg weia;fïka;=j, oela fjk
tjeks jHdmD;Ska h<s úêu;aj ieliSu fyda
bj;a ls¯u'
oaú;ajlrKh ùu iy Wm˙m;khùu
je,elaùu
úhoï ork wdh;k oaú;ajlrKh ùu iy
Wm˙m;kùu je,elaùu iy m<d;a iNd úiska
cd;sl wh-jeh fomdr®;fïka;=j
jHdmD;s yd jevigyka hgf;a l%shd;aul jk
tl iudk l%shdoduhka w;r wdxYSh m%;smdok
ksis m˙† fnod°u iy;slùu'
m%Odk ldr®hidOkhka
uqo,a yd ie,iqïlrKfhys ,d wud;HdxYhg
wh;a mqΩ,a úIh rduqj ;=< iy fomdr®;fï -
ka;=jg fjka jq iqúfYaI ldr®hNdrh ;=<
cd;sl whjeh fomdr®;fïka;=j úiska 2010
jifr®° mqΩ,a mrdihl l%shdj,Ska /ila my;
oelafjk m˙† bgq lr we;'
n remsh,a ñ,shk 356"000 l m%udKhlska hq;=
2010 ckjd˙ 1 isg wfm%a,a 30 olajd jq
ld,iSudjg w;=re iïu; .sKqu i|yd
myiqlï ie,iSh'
n 2010 wfm%a,a 22 †fkka wdrïN jk udi 3
fjkqfjka úhoï weia;fïka;=j i|yd
wdKavql%u jHjia:dfõ 150 ^3& jHjia:dj
wkqj w;s.re ckdêm;s;=udf.a wkque;sh
,nd .kakd ,°'
n w;=re iïu; .sKqu iy wdKavql%u
jHjia:dfõ 150^3& jHjia:dj hgf;a úfYaI
wêld˙h we;=Ωj" 2010 uqo,a jr®Ih i|yd
jq whjeh" 2010 cQks 9 jk †k mdr®,s-
fïka;=j fj; b†˙m;a lrk ,o w;r 2010
wxl 07 ork úir®ck mk; hgf;a ta
i|yd wkque;sh ,nd .kakd ,°'
n 2010 wf.daia;=$iema;eïnr® w;r;=r °
NdKa vd .dr f,alïjrhd úiska iEu fr®Çh
wud;HdxY f,alïjrhl=gu fm!oa.,slju
wduka;%Kh lrñka 2011 jr®Ih i|yd
cd;sl whjeh le|ùfï úfYaI ,sms ksl=;a
lrk ,°'
n 2011 uqo,a jr®Ih i|yd úir®ck mk;a
flgqïm; 2010 Tlaf;danr® 19 †k mdr®,s-
fïka;=j fj; b†˙m;a lrk ,°' 2011
jr®Ifha whjeh ld,igyk 1'4 j.=fjka
olajd we;'
n l%shd;aul fjñka mj;sk 2010 jr®Ifha
oejeka; ixjr®Ok jHdmD;s läkï ls¯u
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
7
Wfoid wkqu; úhoï iSudj ;=< Ndú;d
fkdlrk ,o m%;smdok Ndú;d lrñka
remsh,a ñ,shk 15"000l m%udKhl m˙mQrl
m%;smdok i,ik ,°'
1'2 m%ia;drh
weia;fïka;= .; wdxYsl úhou - 2010
1'4 j.=j
2011 whjeh i|yd md¾,sfïka;= jev igyk
1'5 j.=j
W;=re m<d;a ixj¾Okh i|yd odhl;ajh
n rdcH úhou" mQfrdal:k lrk ,o uOH
ld,Sk idr®j wdr®:ßl ldr®h rduqj ;=<
mj;ajd f.khk ,°'
n fomdr®;fïka;=j" rdcH úhoï md,k
lñgqfjys (CPEC) myiqlï iemhSfï
lghq;= j, iy ;SrK .ekSug iyNd.S -
ùfuys fkdlvjd fhfoñka isà' iEu
wud;HdxYhlau" fomdr®;fïka;=jlau m<d;a
md,k wdh;k iy iEu jHjia:dms;
uKav,hla u" ixia:djla u iy rdcH
iud.ï o jdyk ñ,° .ekSu i|yd CPEC
ys mQr®j wkque;sh ,nd .; hq;=h'
ishΩu wud;HdxY i|yd 2010 jifr® iuia;
weia;fïka;=.; úhou my; m˙† m%Odk wxY
kjhla ^9& hgf;a jr®.SlrKh lr we;'
W;=re m<d;a ixj¾Okh i|yd
odhl;ajh
my; f¾Çh wud;HdxY hgf;a kef.kysr
m<d;a jHdmD;s i|yd jir ;=< remsh,a ñ,shk
46"029 la imhd we;'
kHdh m;%h ,ehsia;=.; †kh
1 úir®ck mk; b†˙m;a ls¯u 19-10-2010 ^wÛ'&
2 whjeh l:dj
^úir®ck mk; fojk jr
lshùu&
22-11-2010 ^i∫∞&
3 fojk jr lshùfï újdoh
^†k 6 la fjkalr we;'&
23-11-2010 ^wÛ'& 24-11-2010 ^n∞∞& 25-11-2010 ^n%yia'&
26-11-2010 ^isl='&
27-11-2010 ^fik'&
29-11-2010 ^i∫∞&
4 lñgq wjia:d újdoh
^†k 10 la fjkalr we;'&
;=kajr jr lshùu"
Pkao úuiSu
30-11-2010 ^wÛ'&
01-12-2010 ^n∞∞&
02-12-2010 ^n%yia'&
03-12-2010 ^isl='&
04-12-2010 ^fik'&
06-12-2010 ^i∫∞&
07-12-2010 ^wÛ'&
08-12-2010 ^n∞∞&
09-12-2010 ^n%yia'&
10-12-2010 ^isl='&
wdrlaIdj
re'ñ' 202"218
kS;sh n,d;aul ls¯u
re'ñ' 7"608
rdcH fiajd
re'ñ' 309"126
iudc wdrlaIKh
re'ñ' 4"480
mr®fhaIK yd ixjr®Ok
re'ñ' 2"470
udkj iïm;a ixjr®Okh
re'ñ' 113"294
há;, myiqlï
ixjr®Okh
re'ñ' 209"291
uQr®; wdr®:slh
re'ñ'141"662
md˙i˙l wxYh
re'ñ' 4"220
13,670
13,002
8,400
3,452
2,610
1,961
1,196442
418
397
481
wud;HdxYh wdfhdackh
^remsh,a ñ,shk&
m<d;a md,k yd m<d;a iNd wud;HdxYh
wdr®:ßl ixjr®Ok wud;HdxYh
m%jdyk wud;HdxYh"
Y%S ,xld ≥ï˙h fomdr®;fïka;=j
uyd udr®. wud;HdxYh
lDIslr®u wud;HdxYh
kej; m†xÑ ls¯fï wud;HdxYh
ú≥,sn, yd n,Yla;s wud;HdxYh
c,iïmdok yd c,dmjdyk wud;HdxYh
ckdêm;s ldr®hd,h
fi!LH wud;HdxYh
fjk;a wud;HdxY
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
8
foaYsh yd úfoaYsh uQ,Hkh hgf;a Èjhsk mqrd
l%shd;aul jk ixj¾Ok jHdmD;s yd
jevigyka wëlaIKh lsÍu úfoaY wdOdr yd
whjeh wêlaIK fomd¾;fïka;=j úiska fjí
wvú.; mß.Kl moaO;s 03 la Tiafia
ksrka;rj isÿ lrhs' úfoaY wdOdr hgf;a
tlai;a ckmo fvd,¾ ñ,shk 05 lg jeä uq¿
msßjehla ork jHdmD;s wêlaIKh" jHdmD;s
wëlaIK úoHq;a moaO;sh (e-PMS) yryd
isÿlrk w;r" úfoaY yd foaYsh uQ,Hkfhka
l%shd;aul jk remsh,a ñ,shk 50 lg jvd
jeä jHdmD;sj, m%.;sh iy wod< f¾Çh
wud;HdxYhkag fjka lr we;s m%d.aOk
whjeh m%.;sh úoHq;a moaO;sh yryd
ff;%udislj wëlaIKh lrkq ,efí'
fuu`.ska ,efnk m%.;sh iïmsKavkh lr
wod< fomd¾;fïka;= yd .re wud;H
uKav,h fj; bÈßm;a lrkq ,efí' óg
wu;rj oekg wjika lr we;s jHdmD;s j,
we.hSï jd¾;d úoHq;a we.hSï f;dr;=re
moaO;sfhys we;=<;a lr hdj;ald,Sk lr
mj;ajd f.k hkq ,efí'
by; wëlaIKhkag wu;rj" jHdmD;s m%.;s
iudf,dapk /iaùï iy wdxYsl iudf,dapk
úfoaY wdOdr yd whjeh wëlaIK fomdr®;fïka;=j
/iaùï mj;ajkq ,efí' jHdmD;s wëlaIKh
lsÍfï úoHq;a moaO;sh Tiafia iy ff;%udisl
m%.;s jd¾;d u`.ska ,efnk f;dr;=re lafI;%
pdßld u`.ska ;jÿrg;a ;yjqre lr .ekSu isÿ
lrhs' jHdmD;s l%shd;aul lsÍu wvmK lr wvq
jehfhdackhla fmkakqï lsÍug fya;=jk
m%;sm;a;suh .egÆ ksrdlrKh lsÍu i|yd
úfYaI idlÉPd wod< ks,OdÍka iu`. mj;ajd
úi÷ï ,nd §ug fomd¾;fïka;=j ueÈy;aj
lghq;= lrhs'
uQ,H jehfhdackh
fï jk úg Èjhsk mqrd remsh,a ñ,shk 50
lg jeä ixj¾Ok jHdmD;s 681 la l%shd;aul
jk w;r" bka jHdmD;s 466 la rcfha uQ,Hkh
u; l%shd;aul fõ' fï i|yd jk iuia;
m%d.aOk m%;smdokh remsh,a ì,shk 277 la jk
w;r" bka remsh,a ì,shk 213 la úfoaY wdOdr
u; ls%hd;aul jk jHdmD;s i|yd fjka lr
we;' 2010 ;=kajk ld¾;=j wjika jk úg
remsh,a ñ,shk 50 g jeä jHdmD;s i|yd fuu
jirg fjka lrk ,o uQ,H m%;smdokh wkqj
uQ,H m%.;sh ishhg 54 ls'
1'6 j.=j
remsh,a ñ,shk 50g jeä ^úfoaY wdOdr iy foaYsh wruqo,a u; l%shd;aul jk& jHdmD;s
2010 ;=kajk ld¾;=j wjika jk úg uQ,Huh m%.;sh
OS - ld, rduqjg wkqj ls%hd;aul fõ BS - m%udohka iys;j l%shd;aul fõ' H - w;aysgqjd we;'
remsh,a ñ,shk
%
OS
BS H
121 208 329 172,018.48 94,994.04 55.22 139 189 1
14 59 73 23,076.88 11,380.02 49.31 30 41 2
20 103 123 18,004.66 9,034.14 50.18 87 36 0
4 5 9 827.64 444.09 53.66 4 5 0
27 14 41 20,491.54 8,496.17 41.46 29 11 1
19 41 60 33,875.80 19,850.03 58.60 57 3 0
4 24 28 4,865.58 1,584.66 32.57 19 9 0
2 4 6 686.40 218.40 31.82 5 1 0
4 8 12 2,849.79 2,288.85 80.32 7 5 0
215 466 681 276,696.77 148,290.39 53.59 377 300 4
jHdmD;s ixLHdj ;;a;ajh
wxYhúfoaY
wdOdr
foaYSh
wdOdr
tl;=j
2010
jr®Ifha
m%;smdokh
2010 03 jk ldr®;=j
wjika jk úg
úhou
há;, myiqlï ixjr®Okh
ksIamdok" fiajd iy md˙i˙l
udkj iïm;a ixjr®Ok
iudc wdrlaIK
rdcH md,k
mY+ iïm;a yd m%dfoaYSh ix'
kS;sh iy wdrlaId
;dlaIK" mr®fhaIK iy ix'
l,d" ixialD;sl iy wd.ñl
tl;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
9
1'7 j.=j
remsh,a ñ,shk 50 g jeä úfoaY wdOdr u; l%shd;aul jk jHdmD;s
2010 ;=kajk ld¾;=j wjika jk úg uQ,Huh m%.;sh
2010 ;=kajk ld¾;=j wjika jk úg f¾Çh
wud;HdxYj, mqkrdj¾;k yd m%d.aOk hk
wxY fol i|ydu jq iuia; úhou remsh,a
ì,shk 565 ls' th ishÆu wud;HdxYj,
ixjr®Ok jHdmD;s i|yd fjka lrk ,o
remsh,a ì,shk 940 la jQ iuia; whjeh
m%;smdokfhka ishhg 60 ls' kj wud;HdxY
msysgqùu iy iuyr wud;HdxYj, úIhhka yd
ld¾h m:hkaj, isÿ jQ fjkiaùï fya;=fjka
2010 fojk ld¾;=j wjika jk úg uQ,H
m%;smdok Ndú;h ;rul ukao.dó iajrEmhla
fmkakqï lr we;' jHdmD;s l%shd;aul lsÍfï
ld, rduqjg wkqj oekg ixj¾Ok jHdmD;s
300 la muK l%shd;aul ;,fha§ mek k.sk
.egÆ fya;=fjka ie,lsh hq;= m%udohla
iys;j ls%hd;aul fõ'
1'3 m%ia;drh
remsh,a ñ,shk 50 g jeä ixjr®Ok jHdmD;s
^úfoaY wdOdr iy foaYSh wruqo,a& 2010 jir 3 jk
ldr®;=j wjidkh olajd jQ uQ,Huh m%.;sh
úfoaY wdOdr u; l%shd;aul jk jHdmD;sj, m%.;sh
remsh,a ì,shk 1556 l iuia; jákdlñka hq;= úfoaY wdOdr u; ls%hd;aul remsh,a ñ,sshk 50 g
jeä ixj¾Ok jHdmD;s 215 la fï jk úg Èjhsk mqrd l%shd;aul fõ' 2010 jir ;=< fuu jHdmD;s
j, iuia; m%.;sh i;=gqodhl uÜgul mj;sk nj tu jHdmD;s iómj wëlaIKh lsÍfï§ meyeÈ,s
úh'
OS - ld, rduqjg wkqj ls%hd;aul fõ BS - m%udohka iys;j l%shd;aul fõ' H - w;aysgqjd we;'
remsh,a ñ,shk
200000
180000160000
140000
120000
100000
80000
6000040000
200000
weia;fïka;=.;
uqo,
úhou
re'ñ
,shk
há;, m
yiqlï i
xjr®Ok
ksIamdok f
iajd i
y m
d˙i˙l
udk
j i
ïm;a i
xjr®Ok
iudc wdrlaI
rdcH m
d,k
mY= i
ïm;a y
d m%dfoaYSh i
x
kS;sh i
y wdrlaId
;dl
aIK m
r®fhaIK i
y i
x
l,d i
xialD;
sl i
y wd.ñl
Infrastructure 121 tnempoleveD 140,391.64 78,170.50 55.68 66 55 0
Production, Services & Environment 14 14,579.49 8,357.74 57.33 10 4 0
Human Resources Development 20 11,028.27 5,370.14 48.69 19 1 0
Social Protection 4 487.64 327.74 67.21 3 1 0 0 8 91 63.24 03.780,8 64.190,91 72 ecnanrevoG
Livelihood & Regional Development 19 21,778.80 12,362.13 56.76 18 1 0
Public Order & Safety 4 2,862.00 473.14 16.53 4 0 0 Technology, Research & Development 2 197.32 87.23 44.21 2 0 0
Art Culture & Religion 4 2,199.24 1,955.57 88.92 3 1 0 Total
;;a;ajh
wxYh
jHdmD;s
ixLHdj
2010 jr®Ifha
m%;smdokh
2010 03 jk
ldr®;=j
wjika jk úg
úhou
tl;=j
há;, myiqlï ixjr®Ok
ksIamdok" fiajd iy md˙i˙l
udkj iïm;a ixjr®Ok
iudc wdrlaIK rdcH md,k
mY= iïm;a yd m%dfoaYSh ixjr®Ok
kS;sh iy wdrCIdj
;dCIK" mr®fhaIK iy ixjr®Ok
l,d" ixialD;sl iy wd.ñl
% OS BS H
215 212,615.86 115,191.49 54.18 144 71 0
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
10
jHmD;s l%shd;aul lsÍfï§ we;sjk .egÆ
2010 j¾Ifha§ uydud¾." c, iïmdok" n,
Yla;s" fi!LH" wOHdmk" lDIsl¾u iy jrdh
hk wxY i|yd wod< wud;HdxY" wdOdr fok
wdh;kj, ksfhdað;hka iy jHdmD;s
ld¾huKav,fha iyNd.S;ajfhka wdxYsl
moku u; úfYaI iudf,dapk /iaùï iy
wfkl=;a wxY i|yd jHdmD;s m%.;s
iudf,dapk /iaùï 20 la mj;ajk ,§'
jHdmD;s kshñ; ld,mßÉfþoh ;=< l%shd;aul
lsÍug fkdyels ùug n,mdk m%Odk idOl
f,i m%iïmdok m%udo ùï" bvï w;am;a lr
.ekSfï .egÆ úfYaIfhka bvï iïnkaO
kS;suh .egÆ" wuqøj H ys.h ^úfYaIfhka uyd
ud¾. iïnkaO jHdmD;s i|yd ;dr" je,s yd
l¿ .,a wdÈh&" l<ukdlrK yd ;dlaIK
ld¾huKav, .egÆ" fldka;%d;alrejkaf.a
ÿ¾j, ld¾hidOkh" iïnkaê; wdh;k w;r
ÿ¾j, iïnkaëlrKh" wod< wdh;k u`.ska
wjYH wkque;shka ,nd §fï m%udohka ^uOHu
mßir wêldßh" N+ úoHd iólaIK iy m;,a
leKSfï ldr®hdxYh" fjr< wdrlaIK fomd-
¾;fïka;=j wdÈh&" ÿ¾j, jHdmD;s ie,iqï
iy ls%hd;aul lrk wjêfha§ jHdmD;s
ie,iqï iy úIh m:h fjkia ùu wdÈh
oelaúh yel' jHdmD;s ls%hd;aul ùu m%udoh
ksid we;s jk wêl ñ, by<hdu ksid wu;r
uqo,a m%;smdokhka fjka lsÍug isÿjk neúka
th rcfha whjehg wu;r mSvkhla tl;=
lrhs'
uydud¾." n,Yla;s iy c, iïmdok wxY
hgf;a mj;sk we;eï uyd mßudK jHdmD;s-
j, msßjeh weia;fïka;=jg jvd lemS
fmfkk f,i jeäùu iy ñ, jeäùï jd¾;d
ù we;' WodyrKhla f,i uQ,sl ie, iqï
ksjer Èj weia;fïka;= fkdlsÍu ksid uq,a
msßjeh weia;fïka;=jg jvd remsh,a ñ,shk
500 l jeäùula ó.uqj c, iïmdokh
jeäÈhqKq lsÍfï jHdmD;sfhka jd¾;d úh'
weia;fïka;=jg jvd jeä jq msßjeh mshùu
i|yd fld<U kd.ßl úÿ,sh fnod yeÍfï
jHdmD;sh remsh,a ñ,shk 150 l wu;r uqo,la
b,a¨ï lrk ,§' tfukau ;s%l=Kdu,
taldnoaO há;, myiqlï ÈhqKq lsÍfï
jHdmD;sh o fuf,i msßjeh jeäùu i|yd
remsh,a ñ,shk 2600 l wu;r uqo,la b,a¨ï
lr we;'
kshñ; ld,h ;=< jHdmD;s ls%hd;aul lsÍu
i|yd n,mdk uQ,sl idOl f,i m%iïmdokh"
uQ,sl wjêfha§ jHdmD;s ie,iqï lsÍu" wod<
wdh;kj,ska wjYH meyeÈ,s lsÍï ,nd.ekSu
iy ksr;=re wëlaIKh lsÍu oelaúh yelsh'
ixj¾Ok m%;sM, i|yd
l<ukdlrKh (MfDR)
úfoaYdOdr yd whjeh wêlaIK fomd¾;-
fïka;=j u`.ska ixj¾Ok m%;sM, i|yd
l<ukdlrK ixl,amh wud;HdxY iy tu
wud;HdxYj, úIh m:h hg;g .efkk
wdh;k j, wdh;k.; lsÍu wLKavj isÿ
flfrñka mj;sk w;r th ck;djg
ixj¾Okfha m%;s,dN ,nd fok whqßka
jevigyka" jHdmD;s yd m%;sm;a;s j, m%.;sh
miqúmrï lsÍu iy m%;sM, yd n,mEï
uyd NdKavd.drfha f,alï uydudr®. wxYfha m%.;sh
iudf,dapkh lrñka
1'4 m%ia;drh
remsh,a ñ,shk 50g jeä úfoaY wdOdr ixj¾Ok jHdmD;s
2010 jir 3 jk ld¾;=j wjidkh olajd jq
uQ,Huh m%.;sh
160,000.00
140,000.00
120,000.00
100,000.00
80,000.00
60,000.00
40,000.00
20,000.00
0.00
48%8%48%67%
42% 56%
16% 44% 88%
55%
57%
l,d" ixialD;
sl iy
wd.
ñl
re'ñ
,shk
há;, myiqlï
ixjr®Ok
ksIamdok" fiajd
iy md˙i˙l
udk
j iïm;a
ixjr®Ok
iudc wdrlaIK
rdcH md,
k
mY= iïm;a yd
m%dfoaYSh ix
kS;sh yd wdrlaId
;dl
aIK
" mr®fhaIK
iy ix
úhou ] weia;fïka;= uqo,
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
11
wëlaIKh lsÍu i|yd m%;sm;a;s iïmdolhka
úiska Ndú;d l< yels m%n, ixl,amhls'
uyd NdKavd.drh 2010 whjeh iïmdokfha §
wka;¾.; lrk ,o wjYH;dj,g wkqj"
jd¾Isl whjeh m%;smdok b,a,Sï bÈßm;a
lsÍfï § ish¨u wud;HdxY úiska m%;sM, rduq
bÈßm;a l< hq;= w;r fuu l¾;jH idlaId;a
lr .ekSu i|yd f¾Çh wud;HdxY fj;
iydhùfï § fuu fomd¾;fïka;=j" cd;sl
whjeh fomd¾;fïka;=j iy cd;sl l%u-
iïmdok fomd¾;fïka;=j iu`. iyfhda.-
fhka lghq;= lrk ,§' ta wkqj m%;sM, rduq
ieliSu i|yd f¾Çh wud;HdxY 55lg ^2009
§& iydh jq w;r" tys§ m%Odk úfYaIs; lafIa;%
folla iy tajdg wod< mdol j¾Ifha w.hka
iy 2010-2012 j¾I i|yd b,lalhka iu`.
m%Odk ld¾h idOk o¾Yl yhla y÷kd
.kakd ,§' bka wk;=rej fuu fomd¾;-
fïka;=j f¾Çh wud;HdxY 55 g wod< m%;sM,
rduq f.dkqlr cd;sl whjeh fomd¾;fïka;=j
fj; bÈßm;a lrk ,§' wfmalaIs; fláld,Sk
m%;sM, iy È.=ld,Sk m%;sM, <`.d lr .ekSfï
m%.;sh ms<sn| wjYH m%;spdr ,nd§u u`.ska
mámdáh ksjer È lsÍu wjYH hehs yefÛk
wjia:dj, § wjYH ueÈy;a ùu fuu
fomd¾;fïka;=j u`.ska ,nd Èh yel' 2010
wfm%a,a udifha § we;eï wud;HdxYj,
úIhhka iy ld¾hhka fjkia ùu iy kj
wud;HdxY msysgqùu fya;=fldg f.k f¾Çh
wud;HdxYj, wdh;ksl m%;sM, rduq m%;s-
ixfYdaOkh lsÍfï wjYH;dj u;=úh' ta wkqj
n,Yla;s" c,iïmdok" m%jdyk" fi!LH"
wOHdmk" ld¾ñl iy lDIsld¾ñl wxY
hgf;a mj;sk f¾Çh wud;HdxYj,
wdh;ksl m%;sM, rduq m%;sixfYdaOk ld¾hfh
ys fomd¾;fïka;= fiajl uKav,h kshe,S
isà'
we.hSï f;dr;=re moaO;sh (EIS)
jHdmD;s ms<sn| jeo.;a f;dr;=re we.hSï
jd¾;dj, we;=<;a jqjo wjdikdjlg fuka"
tu jd¾;dj, we;=<;a f;dr;=rej,g m%udK-
j;a wjOdkhla fhduq fkdfõ' ie, iq ï -
lrKh" uqo,a weia;fïka;=.;lrKh" m%;s-
m;a;s iïmdokh jeks lghq;= j,§ jvd
M,odhS f,i fuu we.hSï f;dr;=re mdol
lr .ekSu ;yjqre lrkq msKsi fjí wvú.;
we.hSï f;dr;=re moaO;shla fuu fomd¾; -
fï ka;=j u`.ska mj;ajdf.k hkq ,efí'
we.hSï j,ska ,;a w;aoelSï" mdvï" wkq.ukh
l,hq;= ls%hd l,dmh iy jHdmD;s i|yd jk
ks¾foaY ixlaIsma; fldg fuu we.hSï f;dr-
;=re moaO;sfha wka;¾.; fldg we;' fuys
wka;¾.; f;dr;=re l%uiïmdolhkag iy
m%;sm;a;suh ;Srlhkag wkd.; jevigyka
ie,iqï lsÍfï§ m%fhdackj;a jkq we;' fï
jk úg jHdmD;s 46 l we.hSï f;dr;=re fuu
moaO;shg we;=<;a fldg ;sfí'
we.hSï isÿ lsÍu i|yd wkq.ukh l< hq;=
ls%hd mámdáhla fuu fomd¾;fïka;=j úiska
ilia fldg we;s w;r" tys we.hSï ie,iqï
l< hq;= wldrh" we.hSï ls%hd;aul l< hq;=
wdldrh ^l%shdj,sh" m%;sM, yd iuia;
M,odhs;d we.hSï hk lreKq ie,ls,a,g
.ksñka& iy we.hSï jd¾;dfõ wdlD;sh
we;=<;a fldg we;' fuu l%shd mámdáh
bÈßfha§ fomd¾;fïka;=j u`.ska ixj¾Ok
jHdmD;s wëlaIKh iy ls%hd;aul lsÍu isÿ
lrk wdh;k fj; y÷kajd§ug lghq;= lrkq
we;'
cd;sl fufyhqï ueÈßh (NOR)
cd;sl fufyhqï ueÈßh" rcfha ish¨u
ixj¾Ok lghq;= ms<sn| f;dr;=re /ialrk
uOHia:dkhla f,i ixj¾Okh lrkq ,efí'
th m%;sm;a;s iïmdolhkag" ixj¾Ok
ie,iqïlrejkag" mßmd,lhkag iy uy-
ck;djg úoHq;a yd oDYH ud¾. u`.ska
.=Kd;aul ixj¾Ok f;dr;=re imhk
flakaøia:dkhla jYfhka lghq;= lrhs' cd;sl
fu fyhqï ueÈßh ish¨u rdcH iy rdcH
fkdjk wdh;kj, f;dr;=re iïm;a
uOHia:dkh f,i l%shd;aul lrk w;r"
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
12
cd;sl ;,fha m%Yak iy .egÆ ms<sn|
f;dr;=re /ia lsÍu" úYaf,aIKh" újrKh
iy jHdma; lsÍu mß.Kl o;a; moaO;s
weiqfrka isÿ lrkq ,nhs'
ie, iqï ls%hd;aul lsÍfï yelshdjka Yla;su;a
lsÍu i|yd" tlai;a cd;Skaf.a ixj¾Ok
jevigyk hgf;a l%shd;aul jk Ys,amSh
wdOdr m%odk jHdmD;sh l%shd;aul lrk
wdh;kh f,i o fuu fomd¾;fïka;=j l%shd
lrhs' fuu jevigyk hgf;a uyskao Ñka;k
wNsu;d¾: läkñka ,`.dlr .ekSfï
mrud¾:h we;sj wud;HdxY iy wxY uÜgfï
mßj¾;Sh l<ukdlrK (Change Manage -ment) l%shdj,shla y÷kajd§ug iydh ù we;'
;jo" uqo,a fldñiu yryd m<d;a i|yd o
rdcH mßmd,k wud;HdxYh yryd Èia;%sla
uÜgfuka o iydhùu fuu fomd¾;fïka;=j
u`.ska isÿ lrhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
13
NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=fõ
uQ,sl j.lSu jkafka m%uqL;djh yd ld,Sk
wjYH;djh mokï lrf.k úhoï ork
wdh;k fj; ^rcfha wud;HdxY" fomd¾; -
fïka;= yd wfk;=la wdh;k& uqo,a ksoyia
lsÍuhs' uqo,a fjkqfjka mj;sk øjYS,;djhg
jvd uqo,g we;s b,a¨u ieu úgu jeä nj
fomd¾;fïka;=j wjOdrKh lrhs' tu ksid
fomd¾;fïka;=fõ j.lSu jkafka tla tla
wud;HdxY yd fomd¾;fïka;=j,g wjYH
uqo,a m%udKh iudf,dapkh lr jd¾Isl
whjeh jvd ld¾hlaIuj yd M,odhsj fhoùu
i|yd wjYH uqo,a ksoyia lsÍuhs'
úhoï wdh;k fj; uqo,a ksoyia lsÍfï§"
úhoï i|yd t, öug wdh;k fjkqfjka
wkqu; whjeh j¾.SlrKfha taldnoaO
wruqo, iy úfoaY wdOdr u; mokï jq
taldnoaO wruqo, ie,ls,a,g .kq ,efí'
j¾Ih ;=< we;sjk wdodhï W!k;djh
ie,ls,a,g f.k m%uqL;djh mokï lrf.k
uqo,a ksoyia lsÍu lrkq ,nhs' flfia jqjo
mqkrdj¾;k úhoï i|yd uqo,a ksoyia
lsÍfï§ wxY w;r iu;=,s;;djhla mj;ajd
.ekSug iEu wjia:djl§u lghq;= lrkq
,nhs'
j¾Ih i|yd úhoï wdh;k mokïlrf.k
ilia l< uqo,a iSudjka iy uqo,a ksoyia
lsÍï my; oelafjk 1'5" 1'6 iy 1'7 m%ia;dr
u`.ska fmkakqï flf¾'
NdKavd.drh úiska uqyqKfok ,o whjeh.;
wdodhug jvd ;;H wdodhu wvqùu u; we;sjq
wdodhï W!k;djfha m%;sM,h ;;H jYfhka
ksoyia lrk ,o uqo,a iy uqo,a iSudjka w;r
fjkiska fmkakqï flf¾' tfia fkdjqfha
kï" jd¾Isl weia;fïka;=j,ska fjka lrk
,o whjeh m%;smdok mokï lrf.k tla tla
wxYhg iudkqmd;slj uqo,a ksoyia lsÍug
NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fïka;=jg
yelsjkq we;'
NdKavd.dr fufyhqï fomdr®;fïka;=j
by; 1'5 m%ia;drfha fmkakqï lrk wdldrhg
w.%su iSudjg tfrysj uqo,a ksoyia lsÍu iqÿiq
wdldrhg jHdma; ù we;'
1'5 m%ia;drh
jdr®Isl uqo,a iSudjka iy jdr®Isl uqo,a ksoyia ls¯ï - 2009
1'6 m%ia;drh
mqkrdjr®;k úhoï i|yd wruqo,a ksoyia ls¯u
1'7 m%ia;drh
m%d.aOk úhoï i|yd wruqo,a ksoyia ls¯u
h;=r(
IDS = há;, myiqlï ixj¾Ok wxYh"
HRD = udkj iïm;a ixj¾Ok wxYh"
NRM = iajNdúl iïm;a l<ukdlrK wxYh"
DEF = wdrlaIl wxYh" GOV = rdcH md,k wxYh
300,000
250,000
200,000
150,000
100,000
50,000
-
%
IDS HRD NRM DEF GOV
108,780
63,446
58%
123,697
92,961
75%
94,527
65,334
69%
265,388
231,395
87%
256,011
224,490
88%
remsh,a ñ,shk
iSudj
ksoyia ls¯ï
%
wxY
iSud
ksoyia ls¯ï
IDS HRD NRM DEF GOV
200,000
250,000
150,000
100,000
50,000
-
remsh,a ñ,shk
wxY
mqkrdjr®;k
wruqo,a iSud
mqkrdjr®;k wruqo,a
ksoyia ls¯ï
IDS HRD NRM DEF GOV
90,000
80,000
60,000
50,000
40,000
30,000
20,000
10,000
-
70,000
remsh,a ñ,shk
wxY
m%.aOk wruqo,a
iSud
m%.aOk wruqo,a
ksoyia ls¯ï
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
14
wkd.; ie,iqï
2007 jir w. Nd.fha isg jeä ÈhqKq lrk
,o NdKavd.dr flaj, .sKqï l%uh Ndú;d
lrñka NdKavd.dr wruqo,a l<ukdlrK
l%uh m%j¾Okh lsÍug NdKAvd.dr fufyhqï
fomd¾;fïka;=j iu;a ù we;' jeä ÈhqKq
lrk ,o NdKavd.dr flaj, .sKqï l%ufha
m%;s,dN j,ska lsysmhla my; oelafõ'
n úhoï ork wdh;k úiska l%shd;aul lrkq
,nk nexl= .sKqïj, Kh fYaIhka ksrjq,a
lsÍu uÛska NdKavd.dr ksfhdacH f,alï -
f.a .sKqï fofla whsrd fYaIh wvq lsÍu'
n whsrd myiqlï yryd Kh .ekSïj, fmd,S
msßjeh wju lsÍu'
n fplam;a f.khdug NdKavd.drhg meñ -
KSu ;jÿrg;a wjYH fkdjk neúka
úhoï ork wdh;k u`.ska .kqfokq i|yd
oeßh hq;= úhou wju ùu'
n úhoï ork wdh;k j, wod< nexl=
.sKqïj,g wm%udoj uqo,a udrelr heùfï
yelshdj
rdcH uQ,H l<ukdlrKh ld¾hlaIuj jeä
ÈhqKq lsÍu i|yd uqo,a yd l%uiïmdok
wud;HdxYh úiska wdishdkq ixj¾Ok nexl=fõ
uQ,H wdOdr hgf;a l%shd;aul lrkq ,nk
uQ,H l<ukdlrK ld¾hlaIu;d jHdmD;sfha
;j;a m%;s,dNshl= jkqfha NdKavd.dr fufy -
hqï fomd¾;fïka;=jhs' ta wkqj" NdKavd.dr
fufyhqï fomd¾;fïka;=j Wla; jHdmD;sh
l%shd;aulùu;a iu`. we;sù we;s kj
ixj¾Okhg .e,fmk mßÈ fomd¾;fïka;=fõ
l%shdj,sh iy ld¾hhka y÷kd.ksñka isà'
Wla; wruqKq jvd M,odhs f,i idlaId;a lr
.ekSu Wfoid NdKavd.dr fufyhqï fomd¾; -
fïka;=j uQ,H l<ukdlrK ld¾hlaIu;d
jHdmD;sh hgf;a ixj¾Okh lrkq ,nk
wkqnoaO NdKAvd.dr f;dr;=re l<ukdlrK
l%uh ia:dms;lsÍu yd Ndú;hg .ekSug wod<
ishÆ l%shdldrlï bgq lsÍu i|yd ld¾h
idOl n,ldhla msysgqjd we;' wod< jHdmD;s
ld,iSudj ;=< b,lal lr.;a m%;sM, ,Ûdlr
.ekSug NdKavd.dr fufyhqï fomd¾;fï -
ka;=j wfmalaId lrhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
15
rcfha ixLHdf,aLk wjYH;djhka i|yd
o;a; tla/ia lsÍfï iy fnodyeÍfï j.lSu
ork Y%S ,xldfõ m%Odk;u wdh;kh
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
fõ' rfÜ ixj¾Ok jevigyka ie,iqï lsÍug
wjYH ck.ykh" ksjdi" lDIsld¾ñl lghq;="
l¾udka;" fj<| yd fiajd" cd;sl .sKqu" ñ,
o¾Yl" ñ, .Kka iy fjk;a iudc wd¾Ól
l%shdldrlï ms<sn| ld,Sk" úYajikSh yd
jeo.;a f;dr;=re tl;= lsÍu" o;a; ilia
lsÍu úYaf,aIKh lsÍu iy fnodyeÍu i|yd
rcfha ixLHdf,aLk ksfhdað;dh;kh jY -
fhka ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾ ; -
fï ka;=j uy`.= fufyhla bgq lrk w;r
wjYH wjia:dj,§ ndysr wdh;k i|yd
ixLHdf,aLk WmfoaYk fiajd iemhSu o
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fï -
ka;=fõ ;dlaIKsl wxY yryd isÿ flf¾' fuu
fomd¾;fïka;=j úiska 2010 jir ;=<§ bgq
lrkq ,nk m%Odk ld¾hhka lsysmhla ms<sn|
idrdxY f;dr;=re my; i|yka fõ'
ck yd ksjdi ix.Kkh - 2011
uq¿ Èjhsku wdjrKh jk mßÈ W;=re iy
kef.kysr m<d;a o we;=<;aj ó,`. ck yd
ksjdi ix.Kkh 2011 j¾Ifha§ meje;aùu
i|yd fï jk úg ish¨ lghq;= iQodkï
lrñka isáhs' fuu ix.Kkh YS% ,xldfõ
mj;ajkq ,nk 14 jk ck yd ksjdi
ix.Kkh jk w;r" §¾> ld,hla ;siafia
W;=re yd kef.kysr m<d;aj, mej;s hqouh
jd;djrKh ksudùu ;a iu`. jir 30 lg miq
mj;ajk fuu ck yd ksjdi ix.Kkfhka
uq¿ Èjhsku wdjrKh lrhs' fï fya;=fjka
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
fujr mj;ajk ck yd ksjdi ix.Kkh
rfÜ ixLHdf,aLk wjYH;djhka imqrd,Su
i|yd uy`.= wjia:djla fõ'
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
bÈß ix.Kkfha lghq;= §¾> ld,hla ;siafia
ie,iqï lrñka isák w;r ix.Kkhg
wjYH Wmßu iyfhda.h iy mq¿,a ;dlaIKsl
myiqlï ,nd.ekSu i|yd;a ix.Kk
l%shdj,sh id¾:l lr.ekSu i|yd;a fomd¾; -
fï ka;= ld¾h uKav,fhka iukaú; ;dlaI◊ -
Ksl Wm lñgq 15 la ia:dmkh lr
ix. K k fha bÈß jev lghq;= wLKavj isÿ
lrf.k hkq ,efí'
cd;sl .sKqï f;dr;=re
NdKav yd fiajd ksIamdokh" mdßfNdackh"
fnodyeÍu hkd§ jYfhka rfÜ isÿjk ish¨
wd¾Ól lghq;= ms<sn| idrdxYhla cd;sl
.sKqï uÛska imhkq ,efí' 1950 oYlfha isg
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
úiska c d;sl .sKqï weia;fïka;= ilia lsÍu
wLKavj isÿlrkq ,efí' 2007 jk ;=re
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
iy Y%S ,xld uy nexl=j cd;sl .sKqï
weia;fïka;= fjka jYfhka .Kkh l, o
2007 j¾Ifha isg cd;sl .sKqï ilia lsÍfï
mQ¾K j.lSu ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomd¾;fïka;=j úiska orkq ,efí'
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
úiska .Kkh lrk ,o cd;sl .sKqï idrdxY
o¾Yl my; j.=fõ oelafõ'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
16
1'8 j.=j
cd;sl .sKqï idrdxY o¾Yl 2006-2010 fojk ld¾;=j
1'8 m%ia;drh
m%Odk wxY wkqj o< foaYSh ksIamd†;fha jr®Ok wkqmd;h
Y%S ,xldfõ wd¾Ól l%shdldÍ;ajh ukskq ,nk ia:djr ñ, ^2002& hgf;a o< foaYSh ksIamdÈ;h 2010
fojeks ld¾;=fõ§ ishhg 8'5 l j¾Okhla igyka lr we;'
current prices (Rs. Mn) 2,938,680 3,578,688 4,410,682 4,825,085 Gross National Product at current prices (Rs. Mn) 2,898,256 3,539,634 4,305,651 4,769,271 Gross Domestic Product at constant (2002) prices
2,232,656 2,365,501 2,449,304 Gross National Product at constant (2002) prices
2,208,291 2,309,172 2,420,972
Per capita G.N.P Rs.
at current price 145,744 176,893 212,972 233,216 at constant price 103,681 110,359 114,219 118,385 Growth rate G.D.P (Percent at constant prices) 7.7 6.8 6 3.5 Annual average price change % (GDP-implicit) 11.3 14.0 16.3 5.7
Sectoral composition of GDP Current 100 100 100 100
11.7 13.4 12.6
29.9 29.4 29.7
58.4 57.2 57.7
Sectoral composition of GDP Constant 100 100 100 100
11.9 12.1 12.1
28.5 28.4 28.6
59.6 59.5 59.3
465,090,2 )nM .sR(
608,160,2 )nM .sR(
3.11 erutlucirgA
7.03 yrtsudnI
0.85 ecivreS
3.21 erutlucirgA
2.82 yrtsudnI
5.95 ecivreS
2010
1 jk
ldr®;=j*
2010
2 jk
ldr®;=j*
2006 2007 2008 2009*
* hdj;ald,Sk" .'fkd' - ldr®;=.;j .Kkh fkdflfr®'
mj;akd ñ, wkqj o< foaYSh ksIamd†;h
^o'foa'ks'& ^remsh,a ñ,shk&
mj;akd ñ, wkqj o< cd;sl ksIamd†;h
^o'foa'ks'& ^remsh,a ñ,shk&
ia:djr ^2002& ñ, wkqj o< cd;sl
ksIamd†;h ^remsh,a ñ,shk&
ia:djr ^2002& ñ, wkqj o< foaYSh
ksIamd†;h ^remsh,a ñ,shk&
tal mqoa., o< cd;sl ksIamd†;h
^remsh,a&
mj;akd ñ, wkqj
ia:djr ^2002& ñ, wkqj
ia:djr ^2002& ñ, wkqj o< foaYSh
ksIamd†;fha jr®Okh ]
lDIsldr®ñl
mj;akd ñ, wkqj wdxYsl ∞hl;ajh
o'foa'ks'
ldr®ñl
idudkH ñ, fjkiaùu
^o'foa'ks' .uH ñ, or®Ylh wkqj&
ia:djr ^2002& ñ, wkqj wdxYsl ∞hl;ajh
o'foa'ks'
1,372,319 1,332,676
1,357,634 1,320,410
643,539 634,981
636,652 629,136
7.1 8.5
11.2 10.0
100 100
15.5 12
28.9 29
55.6 59
100 100
13.8 11.9
28.4 28.1
57.8 60
fiajd
lDIsldr®ñl
ldr®ñl
fiajd
.'fkd'
.'fkd'
.'fkd'
.'fkd'
2005 2006 2007 2008 2009 2010-Q1 2010-Q2
10.0
8.0
6.0
4.0
2.0
0.0
jr®Ok
wk
qmd;h
o'foa'ks' lDIslr®u lr®udka; fiajd
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
17
1'9 j.=j
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylfha úp ,kh 2009 ckjdß - 2010 Tlaf;dan¾
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh -
^mokï j¾Ih 2002}100&
j¾;udkfha Y%S ,xldfõ ks, ñ, o¾Ylh
jYfhka ms<s.kq ,nk fld<U mdßfNda.sl
ñ, o¾Ylh ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomd¾;fïka;=j u`.ska udislj ms<sfh, lrkq
,nk w;r iEu uilu jev lrk wjidk
Èkfha§ m%ldYhg m;a lrkq ,efí' fld<U
mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh Y%S ,xldfõ WoaOukh
uekSfï o¾Ylh f,i Ndú;d lrk w;r
m%;sm;a;s ilia lsÍfï§ iy wdfhdackh
ms<sn| ;SrK .ekSfï§ o m%fhdackhg .kq
,efí'
mdßfNda.sl ñ, fjkiaùï ms<sn| kj iy
jvd;a úYajdiodhS o¾Ylhl wjYH;djh
y∫kdf.k 2007 fkdjeïn¾ udifha§ kj
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh f.dvke`.Su
wdrïN lrk ,§'
2002 j¾Ifha mj;ajk ,o .Dy tall wdodhï
iy úhoï iólaIKh mokï lr ilia lrk
,o fuu kj o¾Ylh" fld<U mdßfNda.slhka
f.a ñ, o¾Ylh 2002}100 fõ' tu`.ska fld<U
Èia;%slalfha ish¨u kd.ßl .Dy tall
ksfhdackh lrhs' mdßfNda.sl úhoï
iólaIKh mokï lr.;a mdßfNda.sl ñ,
o¾Ylj, Ndrhka ixfYdaOkhg ,lal< hq;=
w;r mdßfNdack rgdfõ fjkiaùï ms<sìUq
lsÍug wju jYfhka j¾I 5-10 olajd
ld,hlg jrla th ixfYdaOkh l, hq;=h'
fï w;r fmr uOHia:dk 7 lg iSud jQ ñ,
/ialsÍfï uOHia:dk ixLHdj 12 olajd mq¿,a
lr we;' tajd kï" msgfldgqj" urodk"
je,a,j;a;" fougf.dv" .%Ekaâmdia" fnd/,a,"
lsre,mk" foysj," fldaÜfÜ" kqf.af.dv"
fldf<dkakdj yd r;au,dk fõ'
fld<U mdßfNda.slhkaf.a ñ, o¾Ylh wkqj
uksk úg Y%S ,xldfõ fodf,dia udisl"
p, uOHk WoaOukh 2010 Tlaf;dan¾ udifha
;ks b,lalï m%;sYlhla jq 5'4 la f,i
oelajQfha 2009 wf.daia;= isg tl È.g .;al,
15 fjks j;djgh'
fuu o¾Ylh Y%S ,xldfõ WoaOukh uekSfï
ks, ñkqu f,i 2008 j¾Ifha wfm%a,a ui isg
ms<s.kakd ,o w;r tu`.ska h,amek.sh
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylh ^1952}100&
m%;sIaGdmkh flreKs'
1'9 m%ia;drh u`.ska wod< j¾Ifha WoaOukfha
m%;sY;l fjkia ùu iy jd¾Isl idudkH
WoaOukfha m%;sY;l fjkia ùu fmkakqï
lrhs' WoaOuk ñkqï oKavla f,i fld<U
mdßfNda.sl ñ, o¾Ylfh ys wod< j¾Ifha
1'9 m%ia;drh
WoaOuk wkqmd;h
^ckjd˙ 2009 - Tlaf;danr® 2010&
2009 203.1 202.9 202.0 201.0 205.1 207.8 208.7 208.1 208.6 209.4 211.0 213.5
2010 216.4 216.9 214.8 212.6 215.9 217.7 217.6 218.6 220.7 223.3
uQ,dY%h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
ckjd˙ fmnrjd˙ udr®;= wfma%,a uehs cQks cQ,s wf.daiaa;= iema;eïnr® Tlaf;danr® fkdjeïnr® foieïnr®
%
25
20
15
10
5
0
2009 2010
ck
jd˙
fmnrjd˙
udr®;=
wfma%,a
uehs
cQk
s
cQ,s
wf.daia;=
iema;eïnr®
Tl
af;danr®
fk
djeïnr®
foieïnr®
ck
jd˙
fmnrjd˙
udr®;=
wfma%,a
uehs
cQk
s
cQ,s
wf.daia;=
iema;eïnr®
Tl
af;danr®
w∞< jr®Ifha WoaOukh 12 udisl j, uOHkh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
18
WoaOukfha m%;sY;l fjkia ùu " 2009 ckjdß
ui ishhg 10'7 isg 2009 iema;eïn¾ ui
ishhg 0'7 olajd my< hdula fmkakqï lrk
w;r th 2010 Tlaf;dan¾ udifha ishhg 6'6
l jeäùula fmkakqï flf¾' flfia kuqÿ
2009 ckjdß ui ishhg 21'6 la f,i jd¾;d
jq jd¾Isl idudkH WoaOukh 2010 fmnrjdß
ui jk úg ishhg 3'1 olajd wvqùula
fmkakqï lrk w;r 2010 iema;eïn¾ ui
ishhg 5'0 lajq jd¾Isl idudkH WoaOukh
2010 Tlaf;dan¾ ui ishhg 5'4 olajd by<
hdula olakg ,enqKs'
Y%S ,xld Y%u n, iólaIKh
w;S;fha§" tkï jir lsysmhlg fmr
Y%un,ldh" fiajd kshqla;sh" fiajd úhqla;sh
hkd§ Y%un, ,dlaIKsl iïnkaO f;dr;=re
/ialrkq ,enqfõ ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomd¾;fïka;=j úiska j¾I 5lg jrla
mj;ajkq ,enQ Y%un, yd iudc wd¾Ól
iólaIKh u`.sks' tfy;a rcfha /lshd
W;amdok m%;sm;a;s j, m%.;sh kSÍlaIKh
lsÍu i|yd fiajd kshqla;sh" fiajd úhqla;sh
ms<sn| ixLHdf,aLk j, fláld,Sk wjYH -
;djh mokï lr f.k Y%u n, iólaIKh
fjku iólaIKhla f,i ie,iqï lrk ,o
j.==j 1'10
Y%u n, iólaIKfha idrdxY o¾Yl
1'10 m%ia;drh
ia;S% mqreI Ndjh wkqj /lshd úhqla;s wkqmd;h
2000 4502 2326 67.2 33.9 7.6 5.8 11.0
2001 4529 2224 66.2 31.9 7.9 6.2 11.5
2002 4706 2440 67.9 33.6 8.8 6.6 12.9
2003 4782 2409 67.5 32.6 8.1 6.0 12.3 2004 4801 2494 67.2 33.0 8.1 6.0 12.1 2005 4803 2509 67.3 32.6 7.2 5.3 10.7
2006 4837 2761 68.1 35.7 6.5 4.7 9.7
2007 4863 2626 67.8 33.4 6.0 4.3 9.0 2008 4838 2730 67.9 34.3 5.2 3.6 8.0 2009 4816 2757 66.7 33.7 5.7 4.3 8.2
4946 2732 67.8 32.7 5.1 3.5 7.9
4941 2616 67.6 31.6 5.4 4.2 7.7
2010 ld' i
2010 ld' ii
Y%u n,ldh ^Z000& Y%u n, iyNd.S;aj wkqmd;h
^]&
fiajd úhqla;s wkqmd;h
^]&
jr®Ih
mqreI ia;%S mqreI ia;%S tl;=j ia;%SmqreI
ld - ldr®;=j
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
12.0
14.0
10.0
8.0
6.0
4.0
2.0
0.0
m%;sY;h
mqreI ia;%S
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
19
w;r" tu iólaIKh u`.ska ld¾;=uh jYfhka
Y%un,ldh" fiajd kshqla;sh" fiajd úhqla;sh
ms<sn| wLKAv o;a; iïmdokh isÿ lrkq
,nhs'
Y%u n, iyNd.S;aj wkqmd;h" tkï jevlrk
jhfia uq¿ ck.ykh Y%u n,ldhg olajk
wkqmd;h 2009 j¾Ifha ia;%S iy mqreI i|yd
ms<sfj,ska ishhg 33'0 yd ishhg 66'7 ù we;s
nj by; j.=fjka fmkakqï lrhs' ;jo 2009
j¾Ifha ú/lshd wkqmd;h ia;%S iy mqreI
i|yd ms<sfj,ska ishhg 8'2 yd ishhg 4'3
f,i fmkakqï lrk w;r th miq.sh jir
yd iei§fï§ b;d iq¿ jeäùuls'
.Dy tall wdodhï iy úhoï iólaIKh
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
u`.ska .Dy tall iólaIKhla jYfhka
mj;ajkq ,nk .Dy tall wdodhï iy úhoï
iólaIKh iEu jir ;=klgu jrla mj;ajkq
,efí' fuu iólaIKh 1990 j¾Ifha isg
fkdlvjd mj;ajdf.k hk w;r" ta u`.ska
Ôjk ;;ajfha fjkiaùï uekSu" mdßfNdack
rgdjka ksÍlaIKh lsÍu iy ks, oßø;d
f¾Ldj" oßø;d ck.yk wkqmd;h" udisl
idudkH .Dy tall wdodhu" È<s÷ .Dy tall
m%;sY;h jeks o¾Yl .Kkh lsÍu isÿlrkq
,efí'
miq.sh jir lsysmh ;=< .Dy tall idudkH
udisl wdodhï ish¨u wxY i|yd iudk
rgdjla fmkakqï lrk nj by; j.=fjka
meyeÈ,s fõ' kd.ßl wxYh iy wfkl=;a wxY
fol w;r" wdodhfï úYd, fjkila oelsh
yels w;r kd.ßl wxYh ;=< idudkH udisl
wdodhu j;= wxYfha fuka ;=ka .=Khl yd
.%dóh wxYfha fuka fo.=Khl úYd, w.hla
fmkakqï flf¾'
ù ksIamdokh ms<sn| ixLHd o;a;
osjhsfka ù j.d lrkq ,nk ish¨u l=Uqre ìï
len,s m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY yd .%du
1'11 j.=j
.Dy tall udisl idudkH wdodhu - wxYh wkqj
1'12 j.=j
j.dlrk ,o" wiajkq fk<k ,o ìï m%udKh"
idudkH wiajekak yd ksIamdokh
1'11 m%ia;drh
ù ksIamdokh 2008 h, - 2009$ 2010 h,
1990/91*
1995/96* 2002* 2005 2006/
07*
3,549 6,476 12,803 20,048 26,280
6,783 11,240 22,420 31,239 41,928
2,724 5,852 11,712 18,634 24,039
2,399 4,059 7,303 12,070 19,292
.Dy tall udisl idudkH wd∞hu ^remsh,a j,ska&
Y%S ,xld
uQ,dY%h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
* W;=re kef.kysr m<d; yer
kd.˙l
.%dóh
j;=
2008 471,396 464,506 4,195 1,750
2008/ 2009
632,130 604,803 4,421 2,384 2009
345,431 337,606 4,186 1,268 2009/ 2010
646,037 643,306 4,583 2,629
j.dl<
ìï m%udKh
^fylaghdr&
wiajkq fk<d.;a
ìï m%udKh
^fylaghdr&
idudkH
wiajekak
^fylaghdrhg ls'.%E'&
ksIamdokh
^fuá%la fgdka oyia&
uQ,dYh( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
h,
uy
h,
uy
‘000
2000.0
2500.0
3000.0
1500.0
1000.0
500.0
0.0
fu'fgd'
2008 h, 2008/09 uy 2009 h, 2009/10 uy
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
cd;sl l%uiïmdokh" úfoaYSh uQ,Hkh iy wh-jeh1
20
ks,OdÍ fldÜGdi wkqj iy jdßud¾. l%uh
wkqj ,ehsia;=.; lsÍu ckf,aLk yd
ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska isÿ
lrkq ,efí' ta wkqj iEu lkakhl§u
j.dl< yd wiajkq fk,d.;a ìï m%udK
ms<sn| ixLHdf,aLk /ialsÍu yd idudkH
wiajekak yd ksIamdokh weia;fïka;= .;
lsÍu fkdlvjd isÿlrkq ,nhs'
1'12 j.=fõ i|yka jk wdldrhg 2009 h,
lkakfha" Y%S ,xldfõ weia;fïka;= .; ù
ksIamdokh fuá%la fgdka 1"268"000 jk w;r
tu w.h 2008 h, lkakfha idudkH ù
ksIamdokhg jvd fuá%la fgdka 500 l
m%udKhl wvq ùuls' tu ld,h ;=< rfÜ
iuyr m%foaY j, mej;s oreKq ksh`. ;;ajh
fuhg m%Odk f,i n,md we;'
uQ,H ixjr®Okh
iy
wd∞hï ixp,kh
2
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
rcfha mqΩ,a ixjr®Ok l%shd rduqj ;=< rdcH
uQ,H m%;sm;a;s iïmdokh iy l%shd;aul ls¯u
rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=fõ j.lSu
jk w;r rcfha uQ,H m%;sm;a;shg wkq.;j
uOH ld,Sk rdcH uQ,H l%fudamdh iïmdokh"
;Sren≥ iy úfYaI md˙fNda.sl NdKav noao
yer n≥ m%;sm;a;shg w∞< wfkl=;a wK
mk;a iïmdokh" rdcH wd∞hï yd ,eîï
we;=Ω rdcH uQ,H ;;a;ajhka yd l%shdld˙;ajh
l<ukdlrKh iy iudf,dapkh ls¯u iy
rdcH uQ,H l<ukdlrK mkf;a kshuhka
l%shd;aul ls¯u fomdr®;fïka;=fõ uQ,sl
ldr®hNdrh fõ'
rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j
2010 jifr® ldr®h idOkh
wd∞hï /ials¯fï ishÆu fomdr®;fïka;=
iuÛ ukd iïnkaëlrKhla mj;ajd
.ksñka rcfha wd∞hu ms<sn| m%.;s
iudf,dapkh
2010 jifr® uq,a udi kjh ;=< rcfha wd∞hu
remsh,a ñ,shk 581"871 la jQ w;r 2009 jifr®
w∞< ld,m˙Éf√ohg idfmalaIj th ishhg
11 l jr®Okhls' tu ld,m˙Éf√oh ;=<°
rcfha iuia; wd∞hñka remsh,a ñ,shk
511"351 la n≥ wd∞hu jQ w;r n≥ fkdjk
wd∞hu remsh,a ñ,shk 70"520 la úh'
21
2'1 m%ia;drh
rcfha n≥ wd∞hï ixhq;sh
ckjd˙ - iema;eïnr® 2010
n≥ fkdjk
12]
wd∞hï n≥
17]
jeÜ n≥
27]
wdkhk n≥
7]
jrdh yd
.=jkaf;dgqm<
ixjr®Ok noao
6]
ksIamdok n≥
15]
fiia n≥
4]
cd;sh f.dvke.Sfï
noao 6]
wfkl=;a
6]
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
22
2010 jifr® j˙ka jr rch úiska .kq
,enQ m%;sm;a;suh ;SrK ms<sn| kS;suh
ixfYdaOkhka
iqrdn≥ wd« mk;
n iqrdn≥ f.ùfï †kh ixfYdaOkh ls¯ug
w∞< 2010'02'12 †ke;s wxl 1640$30 ork
w;s úfYaI .eiÜ ksfõokfha m%ldYhg m;a
wxl 912 ork iqrdn≥ ksfõokh
n T!IO ksIamdokh iy wkqu; jQ lr®udka;
yd fjk;a Ndú;d lrkakka úiska Ndú;d
lrkq ,nk iam%S;= i|yd wh lrkq ,nk
n≥ ixfYdaOkh ls¯ug w∞< 2010'02'17
†ke;s wxl 1641$29 ork w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokfha m%ldYhg m;a l< wxl 913
ork iqrdn≥ ksfõokh
n T!IO ksIamdokh iy wkqu; jQ lr®udka;
yd wfkl=;a n,m;% iys; ksIamdok
lrejka Ndú;d lrkq ,nk iam%S;= i|yd
wh lrkq ,nk n≥ ixfYdaOkh ls¯ug
w∞< 2010'06'05 †ke;s wxl 1652$40 ork
w;s úfYaI .eiÜ ksfõokfhka m%ldYhg
m;a l< wxl 914 ork iqrdn≥ ksfõokh
2'1 j.=j
wd∞hï n≥ ldr®h idOkh ^ckjd˙ - iema;eïnr®&
n T!IO ksIamdokh iy wkqu; jQ lr®udka;
yd fjk;a Ndú;d lrkakka úiska Ndú;d
lrkq ,nk iam%S;= i|yd wh lrkq ,nk
n≥ ixfYdaO kh ls¯ug w∞< 2010'05'31
†ke;s wxl 1656$02 ork w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokh uÛska m%ldYhg m;a l< wxl
915 ork iqrdn≥ ksfõokh
n jhska" wrlal=" úfoaY u;ameka iy îr
i|yd wh lrkq ,nk n≥ ixfYdaOkh
ls ug w∞< 2010'06'23 †ke;s wxl 1659$18
ork w;s úfYaI .eiÜ ksfõokh uÛska
m%ldYhg m;a l< wxl 916" 917" 918 iy
919 ork iqrdn≥ ksfõokh
n Y%S ,xldfõ ixpdrl m%jr®Ok wêld˙fha
mQr®j wkque;sh we;sj mj;ajdf.k hkq
,nk fydag,a m˙Y%h ;=< uOHidr jr®.
Ndú;hg w∞<j ksl=;a lrk ,o 2010'09'28
†ke;s wxl 1673$8 ork w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokfhka m%ldYhg m;a l< wxl 920
ork iqrdn≥ ksfõokh
remsh,a ñ,shk
2009
2010 %
511,351 11.8
)4.7(605,110 109,628
7.42722,651 125,322
1.91523,78 73,333
1,875 2,404 28.2
25,014 34,732 38.9
59,795 43,104
62,612 86,053 37.4
64,759
522,338
(27.9)
8.9
457,580
70,520
581,871 11.4
jr®Okh
n≥ wd∞hu
n≥ fkdjk wd∞hu
uqΩ wd∞hu
wd∞hï noao
tl;=l< w.h u; noao
ksIamdok noao
uqoaor noao
jrdh iy .=jka f;dgqm<
ixjr®Ok noao
wdkhk noao
wfkl=;a
uQ,dY%h( rdcH uQ,H m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
23
1989 wxl 13 ork ksIamdok n≥ ^úfYaI
úêúOdk& mk; 3 jk j.ka;sh hgf;a
jk ksfhda.
n .Eia i|yd jk ksIamdok n≥ ixfYdaOkh
ls ug w∞<j 2010'03'01 †ke;s wxl 1643$1
ork w;s úfYaI .eiÜ ksfõokh
n ksIamdok n≥ iys; whs;uhka i|yd jk
ksIamdok noao ixfYdaOkh ls¯ug w∞<j
2010'05'31 †k ksl=;a l< wxl 1656$3 ork
w;s úfYaI .eiÜ ksfõokh
n is.rÜ u; mkjd ;snQ ksIamdok noao
ixfYdaO kh ls¯ug w∞<j 2010'06'23 †k
ksl=;a l< 1659$17 ork w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokh
n .Eia u; mkjd ;snQ ksIamdok noao
ixfYdaOkh ls¯ug w∞<j 2010'08'30 jk
†k ksl=;a l< 1669$1 ork w;s úfYaI
.eiÜ ksfõokh
1989 wxl 13 ork ksIamdok ^úfYaI
úêúOdk& n≥ mk; 3 ^we& j.ka;sh
hgf;a ksfhda.h
n fudagr® r: i|yd n≥ iyk wkqu; lrñka
3 ^we& j.ka;sh hgf;a m, l< 2010'06'02
†ke;s wxl 1656$25 ork w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokh
1979 wxl 40 ork Y%S ,xld wmkhk
ixjr®Ok mk;
n fiia wkqmd; ixfYdaOk ls¯ug w∞<j
ksl=;a lrk ,o 2010'05'31 †ke;s wxl
1656$4 ork úfYaI .eiÜ ksfõokh
n fiia wkqmd; ixfYdaOkh ls¯ug w∞<j
ksl=;a lrk ,o 2010'07'09 †ke;s wxl
1661$36 ork w;s úfYaI .eiÜ ksfõokh
2004 wxl 11 ork uqo,a mk;
n wka;r®cd;sl ≥rl:k l%shdlre noao
ixfYdaOkhg w∞<j ksl=;a l< 2010'07'12
†ke;s wxl 1662$1 ork w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokh
úúO n≥j,g w∞< mk;a flgqïm;a yd
.eiÜ ksfõok mdr®,sfïka;=jg b†˙m;a
ls¯u iy miq úmrï l%shdldrlï
n kS;s iïmdokh i|yd lrkq ,nk
ixfYdaOk iïnkaOfhka" kS;s flgqïm;a
iïmdol" kS;sm;s " foaYSh wd∞hï
flduid˙ia ckrd,a" rcfha uqøKd,hdêm;s
iy mdr®,sfïka;=j iuÛ iïnkaëlr K
lghq;= is≥ ls¯u'
n 2010 jir ;=< úúO n≥$.dia;=
ixfYdaOkj,g w∞<j .eiÜ ksfõok
14 la m%ldYhg m;a lrk ,°'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
24
2003 wxl 03 ork rdcH uQ,H
l<ukdlrK ^j.lSï& mkf;a j.ka;s
m%ldrj w∞< jdr®;d m%ldYhg m;a
ls¯u
mQr®j ue;sjrK whjeh ;;a;ajh ms<sn|
jdr®;dj
fuu jdr®;dj 2003 wxl 03 ork rdcH uQ,H
l<ukdlrK ^j.lSï& mkf;a 16 jk
j.ka;sfha ±lafjk kshuhka m%ldrj uqo,a
wud;HdxYfha f,alïjrhd úiska uy
ue;sjrKhla meje;aùu fyda tlS ksfhda.h
m%ldYhg m;afldg i;s 03 la we;=<;
uyckhdf.a ±k .ekSu i|yd rfÜ uQ,H
;;a;ajh ms<sn| f;dr;=re we;=<;a mQr®j
ue;sjrK whjeh ;;a;aj jdr®;dj 2010 udr®;=
ui m%ldYhg m;a lrk ,°'
jdr®Isl jdr®;dj 2009
uqo,a jr®Ih wjika ù udi myla blau ùug
m%:u fmd≥ uyckhdf.a ±k .ekSu ms◊i iy
mdr®,sfïka;=jg b†˙m;a ls¯u ms◊i wjika
whjeh ;;a;ajh ms<sn| jdr®;djla b†˙m;a l<
hq;= fõ' ta wkqj 2009 jr®Ih i|yd jQ jdr®Isl
jdr®;dj 2010 uehs ui m%ldYhg m;a lrk
,°'
rdcH uQ,H l<ukdlrK jdr®;dj 2010
fuu jdr®;dj rdcH uQ,H l<ukdlrK
^j.lSï& mkf;a 4" 5" 6 j.ka;s m%ldrj ksl=;a
lrk ,o w;r tuÛska uqo,a wud;Hjrhd
úiska rdcH uQ,H l%fudamdh m%ldYh" rcfha
iy fmd≥ ck;djf.a ±k .ekSu i|yd
úir®ck mk; foj;djla lshùug m%:u
mdr®,sfïka;=jg b†˙m;a l< hq;= fõ' 2010
jr®Ih i|yd jQ rdcH uQ,H l%fudamdh m%ldYh"
2010 cQks ui m%ldYhg m;a lrk ,°'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
25
fj<|" ;Sren≥ yd wdfhdack m%;sm;a;s hk
wxY ;=k i|yd kj m%;sm;a;s rduqjla ilid
flá" uOH yd †.=ld,Sk Wmdhudr®. ;=<ska
rfgys wdr®:ßlh kj biõjla lrd fufyhùu
fuu fomdr®;fïka;=fõ uQ,sl wNsu;dr®:hhs'
zuyskao Ñka;k b†˙ ±lauZ g wkqj fj<|"
;Sren≥ yd wdfhdack m%;sm;a;s wxY i|yd kj
m%fõYhla t<s ±laùu 2010 jr®Ifha°
fomdr®;fïka;=fõ uQ,sl wNsm%dh úh'
fj<| m%;sm;a;sj, n,mEï
cd;Hka;r iy wNHka;r fj<πu i|yd jQ
m%;sm;a;s rduqj uÛska lr®udka;" lDIsldr®u"
ixpdrl iy jd◊c jeks mqΩ,a fCIa;%hka
.Kkdjla i|yd iqúYd, n,mEula is≥ lrk
nj meye†,sh' tneúka" ;=,kd;aul fj<|
m%;sm;a;shla mej;Su wfkl=;a wxYj,
ixjr®Okh i|yd m%uqL;u jQ idOlhls'
Y%S ,xldj 1995 jifr® f,dal fj<|
ixúOdkfha (WTO) idud‚l;ajh ,nd
.ekSfuka miqj oaú mdr®Yaúl yd nyq mdr®Yaúl
fj<| .súiqï yryd fj<|fmd< mqΩ,a lr
.kakd ,°' jir 2000 ° bka†hdj iuÛ we;s
lr .;a bka≥ Y%S ,xld ksoyia fj<| .súiqu
yd jir 2006 ° mlsia:dkh iuÛ we;s lr
.;a mlsia:dk Y%S ,xld ksoyia fj<| .súiqu
tf,i t<ö oaú mdr®Yaúl .súiqï fõ' l,dmSh
jYfhka Y%S ,xldj .súiqï.; jQ ksoyia fj<|
.súiqï folls' tkï" ol=Kq wdishd ksoyia
fj<| .súiqu (SAFTA) iy wdishd Ydka;slr
fj<| .súiqu (APTA) fõ' tfia jqjo" l,dmSh
jYfhka ie,lSfï ° ol=Kq wdishdfõ mj;sk
wka;r® fj<πu idfmalaIj wvq uÜgul mj;S'
nx.,dfoaYh" Ökh" bka†hdj" ,d´ih" ol=Kq
fld˙hdj yd Y%S ,xldj hk wdishd Ydka;slr
fj<| .súiqfï idud‚l rgj,a w;r l,dmSh
fj<πu i|yd úYd, úNjhla mj;S' f,dal
fj<| ixúOdkh hgf;a Y%S ,xldj f∞ayd
fj<|" ;Sren≥ yd wdfhdack m%;sm;a;s fomdr®;fïka;=j
ixjr®Ok l%shdj,sh i|yd 2001 jifr® isg
iïnkaO ù isà'
2010 jifr® m%.;sh
Y%S ,xldj úia;Sr®K wdr®:ßl iyfhda.s;d .súiqu
(CEPA) i|yd bka†hdj iuÛ idlÉP d
mj;ajñka isáhs' tfiau" fnx.d, fndlal
l,dmSh nyq ;dlaI◊l yd wdr®:ßl
iyfhda.S;djh (BIMSTEC) i|yd o b†˙
idlÉP dj, kshef<ñka isáhs' jr®;udkfha
tlS fj<| .súiqïj, m%.;s iudf,dapkh fuu
fomdr®;fïka;=j uÛska is≥lrk w;r th
wkd.; Wmdhudr®. ieliSu i|yd o bjy,a
fõ'
wNHka;r fj<πfï° f;dard.;a ksIamdokhka
ys iajhxfmdaIs; ;;a;ajhla we;s lr .ekSu
lDIsldr®ñl wxYfha wruqK ù we;' tlS
ksIamdok i|yd w.h tl;= ls¯fï lr®udka;
m%jr®Okh ls¯u i|yd o wjOdkh fhduq ù
we;' f;a" rnr®" fmd,a yd l=Ωnvqj,g wu;rj
ù" nvb˙Û=" ñ˙ia" ΩEkq yd Wla jeks fnda.
i|yd o wjOdkh fhduq lr we;' ls˙
ksIamdok" l=l=Ω yd u;aiH lr®udka; ;=<ska o
iajhxfmdaIs; ùfï wjYH;djh o ie,lsh
hq;=j we;'
foaYSh yd wdkhksl fhojqï Ndú; lr
ie,lsh hq;= uÜgul w.h tl;= ls¯ula is≥
lrk foaYSh lr®udka; cd;Hka;r ;rÛld¯
fj<|fmd< olajd jr®Okh jk;=re wjYH
/ljrKh ,nd°ug wfmalaIs;h' b;d m%uqL
.Kfha ,d ie,flk ixpdrl lr®udka;h
ixpdrlhkag jvd;a wdlr®IKh lrùfï
mrudr®:fhka wdlr®I”h fj<|fmd<la
ksr®udKh ls¯u yd fjk;a úfkda∞;aul
myiqlï iemhSu flfrys ie,ls,su;a ù we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
26
ú≥,s ixfoaY" f;dr;=re yd ikaksfõok
;dlaIKh" jHdmdr l%shd ndysrlrKh (BPOs)"jrdh yd .=jka fiajd" n,Yla;s ckkh" ksjdi
yd foam< ixjr®Okh" wOHdmk yd mqyqKq
wdh;k" fj<| ixlSr®K jeks fiajd wxYhka
iuia; wdr®:ßl wruqKqj,g <Ûdùu i|yd
b;d jeo.;a wxYhka f,i y∫kdf.k ;sfí'
fr®.=n≥ jHqyh o ta wkqj iudf,dapkh lr"
2010 cQks ui isg fr®.=n≥ jHqyh uQ,sl
jYfhka ldKav 4l jHqyhla f,i b†˙m;a
lr we;' tkï" wuqøjH i|yd n≥ rys;j o"
wr®O f,i ilia l< wuqøjH i|yd ishhg
5 la o" w;rue† øjH i|yd ishhg 15 la o"
ksñ øjH i|yd ishhg 30la f,ih' ishhg
15 laj mej;s fr®.= wêNdrh o bj;a lr we;'
wkd.; ie,iqï
b†˙ whjefha °" foaYSh lr®udka; wdrlaId
ls¯u i|yd muKla fr®.=n≥ fhd∞ .ekSug;a"
th ldKav ;=kl jHqyhla f,i ir,
ls¯ug;a i,ld n,kq we;' „jk úhou yd
foaYSh f.dúhdg we;s ixfõ°;djh u; 2007
jifr® ° f;dard .;a NdKav lSmhla i|yd tla
ixhqla; noaola f,i úfYaI fj<| NdKav noao
y∫kajd ° we;' f,dal fj<| ixúOdkfha yd
wfkl=;a ksoyia fj<| .súiqï wkqj fr®.=n≥
yer wfkl=;a n≥ iudf,dapkh ls¯ug o
wfmaCIs;h'
wdfhdack m%;sm;a;s" fj<| yd ;Sre n≥
m%;sm;a;s iuÛ ukdj .e,msh hq;=h' iqúfYaI
wdfhdack tajdfha jákdlu wkqj úfYaI
m%;sm;a;shlg hg;a lr we;s w;r foaYSh yd
úfoaYSh wdfhdack iEu úgu tl fia i,ld
m%jr®Okh i|yd lghq;= lrkq we;' úksuh
md,k ,ssys,a ls u yd rfgka neyer wdfhdack
i|yd †˙.ekaùï ,nd°ug wfmaCIs;h'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
27
wdkhk" wmkhk yd mqoa., ixp,khka o"
m%jdyk úê o wëlaIKh i|yd m%uqL
ia:dkfhys ,d lghq;= lrkq ,nk rdcH
wdh;kh jkafka YS% ,xld fr®.=
fomdr®;fïka;=jhs' tneúka" foaY iSud yryd
rg ;=<g f.k tk NdKav wdYS%;j ,eìh hq;=
wd∞hu we.hSu yd tla/ia ls¯u o"
kS;Hdkql+, fj<πug myiqlï i,ik
w;r;=r rfgys iudc" wdr®:ßl yd ixialD;sl
w.hka iqrlaIs; ls¯u i|yd tu NdKav
wëlaIKh o fr®.= fomdr®;fïka;=fõ j.lSu
fõ'
2010 jifr® ldr®h idOkh
wd∞hu /ia ls¯u
Y%S ,xld fr®.=j uÛska 2010 jifr® uq,a udi 09
;=< /ial< wd∞hu remsh,a ì,shk 268'2 ls'
fuh 2009 jifr® wkqrEmS ld,iSudj ;=< /ia
lrk ,o remsh,a ì,shk 197 g idfmalaIj
^jeh YSr®I yr ls¯u uÛska .sKqï.; remsh,a
ì,shk 37 yer& ishhg 36 l jr®Okhls'
≥r®j,j ;sî m%lD;s ;;a;ajhg m;a jQ wdr®:ßl
l%shdldrlï fya;=fjka is≥ jQ wdkhkhkaf.a
jr®Okh fukau" 2010 cQks ui ° ixfYdaOkh
lrk ,o zwkqmd; my< ±uQ wdkhk n≥
jHqyhZ o fuu jr®Okhg ∞hl úh' jifr®
uq,a udi 07 ;=< by< kexjqk wdkhkhkaf.a
jákdlñka ishhg 25 la i|yd ∞hl jQfha n≥
wkqmd; wvq jQ NdKav jk fudagr® r:" .=jka
hdkd" fmdfydr yd w;HjYH wdydr øjH
wd†h fõ' fï wkqj" 2010 uqΩ jr®Ih i|yd
/ial< yels wd∞hfuys ishhg 20 l
jr®Okhla mqfrdal:kh l< yels fõ' 2005-
2009 ld,iSudj ;=< w;alr .;a wd∞hï
jr®Okfhys idudkH jkafka ishhg 11'4 ls'
Y%S ,xld fr®.= fomdr®;fïka;=j
n≥ wd∞hu
2010 ckjd˙ - iema;eïnr® ld,iSudj ;=< /ia
l< uqΩ n≥ wd∞hfuka ishhg 26 la i|yd
∞hl;ajh orkq ,enqfha tl;=l< w.h u;
noao uÛska /ia l< wd∞huhs' tu ld,
iSudfõ uqΩ wd∞hfuka ishhg 24 la ksIamdok
n≥ uÛska o" ishhg 17 la wdkhk n≥ uÛska o
Wmhk ,°'
2'2 m%ia;drh
jdr®Isl b,lalhkag idfmalaIj /ia l< wd∞hu
2005 - 2010
2'3 m%ia;drh
n≥ wd∞hfï ixhq;sh
2010 ckjd˙ - iema;eïnr® olajd
200
250
300
2005
2006
2007
2008
2009
350
400
0
50
100
150
b,lal
;;H
re' ì,shk
2010 iema'olajd
jeÜ
27]
cd'f.d'
noao
7]
wdkhk noao
17]
j'.='ix' noao
13]
úfYaI fj<|
NdKav noao
3]
fiia
8]
ksIamdok noao
23]
wfkl=;a
2]
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
28
Y%S ,xld fr®.=j uÛska /ia lrk uqΩ
wd∞hfuka ishhg 80 la i|yd ∞hl jkafka
Y%S ,xld fr®.= wdkhk ;Sre l%ufha m˙Éf√o
97 w;= ka m˙Éf√o 20 la uÛska mkjkq ,nk
n≥ jr®. fõ' fudagr® r: ;Sre n≥ i|yd fjkaj
we;s 87 jeks m˙Éf√oh hgf;a muKla uqΩ
n≥ wd∞hfuka ishhg 20 la W;amdokh fõ'
2010 uq,a udi 09 ;=< /ia lrk ,o
wd∞hfuka ishhg 30 la i|yd ∞hl ù
we;af;a 6"000 la muK jk iuia; ;Sre n≥
fma,s w;=˙ka ;Sre n≥ fma,s 15 la hgf;a
/ial< n≥ wd∞hu nj wxl 2'5 m%ia;drh
wkqj meye†,s fõ' fmÜg%,a" ãi,a yd
fndrf;,a u; mkjk ,o n≥ uÛska uqΩ
wd∞hfuka ishhg 10 la Wmhd we;s w;r"
fudagr® r: jr®.SlrK ldKav 4 la w;=˙ka
NdKav m%jdykhg fhd∞ .kq ,nk jdyk
jr®. 2 la uÛska yd iSiS 200 g wvq fudagr®
nhsisl,a uÛska uqΩ wd∞hug ,nd ≥ka
∞hl;ajh ishhg 19 ls'
fudagr® r: u; mkjd ;snQ n≥ wkqmd;hka
my< ouñka cQks udifha° n≥ m%;sm;a;sfhys
we;s l< ldf,daÑ; fjkialï fya;=fjka
2010 cQ,s ui isg iema;eïnr® ui olajd ld,h
;=< muKla remsh,a ì,shk 26'4 la Wmhk
,°' 2'4 jeks m%ia;drfhys ±lafjk m˙†" 2009
jifr® uOH udisl n≥ /ials¯u jQ remsh,a
ì,shk 1'4 g idfmalaIj 2010 uq,a udi 9 ;=<
uOH udisl n≥ /ials¯u remsh,a ì,shk 4'7
ls' 2010 cQ,s - iema;eïnr® ld,iSudj ;=< uOH
udisl n≥ /ials u remsh,a ì,shk 8'8 la f,i
o jdr®;d ù we;
iykdOdr yd w;a y˙k ,o wd∞hï
w;HdjYH wdydr øjH i|yd iykdOdr °u"
uyd m˙udK jHdmD;s i|yd ndOdjlska
f;drj wruqo,a iemhSug iydh ùu yd
cd;Hka;r fj<πu ,sys,a ls¯u Wfoid
lemùu fya;=fjka jifr® uq,a Nd.h ;=,
rcfha wd∞hfuka remsh,a ì,shk 42 la
w;ay˙kq ,eîh' 2009 jir ;=< w;ay˙k ,o
wd∞hu remsh,a ì,shk 23'5 ls'
2010 jifr®° uyd m˙udK jHdmD;s i|yd
wruqo,a iemhSu fya;=fjka w;ay˙k ,o
wd∞hu uÛska ms<sìUq jkafka tu jHdmD;s
l%shd;aul ls¯fï ldr®hCIu;djhhs'
2010 Tlaf;danr® ui ° fld<U jrdfha we;s fudagr® r: wx.khl
or®Ykhla
2'4 m%ia;drh
fudagr® jdyk u; udisl wd∞hu /ials¯u
2'5 m%ia;drh
by<u wd∞hï ,nd fok whs;u 15 ka
uqΩ wd∞hug flfrk ∞hl;ajh
12000
10000
8000
4000
2000
0
6000 2009
2010
re'ñ,shk
udih
ck'
fmn'
udr®;=
wfm%a,a
uehs
cQks
cQ,s
wf.da'
iema'
Lksc f;,a
10]
iSiS 200 g wvq
fudagr® nhsisl,a
2]
1500 g wvq
NdKav m%jdyk
jEka
2]
uOHidr
2]
isfuka;s
2]
;s˙`.= weg
2]
lEug .kakd
f;,a jr®.
1]
ls˙ msá
1]
ldr®
9]
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
29
2'2 j.=j
w;ay˙kq ,enQ wd∞hu ^2009-2010&
f;dr;=re$ o;a; moaO;s jeä †hqKq ls u
1990 ueo Nd.fha ° iajhxl%Shj fr®.= m%ldY
,nd .ekSu i|yd zweisl=vdZ kñka iajhxl%Sh
fr®.= o;a; moaO;shla y∫kajd fok ,°' tu
moaO;sh fjkqjg zweisl=vd jr®,aâZ kue;s kj
u D≥ldx.hla y∫kajd ° keõ nvq f,aLk
iei£u jvd;a ldr®hlaIu ls¯ug mshjr
.kakd ,°' rdcH wd∞hu wh lr .ekSu
iy;sl ùu ms◊i keõ nvq ksis f,i
.sKqï.; ls¯ug fuuÛska myiqlï ie,fia'
tfukau kS;Hdkql+,j ms<s.;a wdkhklrejka
yg iqnisoaêh ie,fik whq˙ka keõ nvq
ksIaldYkh ls¯ug o myiqj ie,fia'
zweisl=vd jr®,aâZ jevigyk l%shd;aul ls¯u
;=<ska fr®.= m˙md,khg wdkhklrejkaf.ka
fr®.= m%ldYk úoHq;a udr®.fhka ,nd .ekSfï
yelshdj mqΩ,a jk w;r z24x7Z fiajdjka
iemhSug o yelshdj ,efí'
fj<| øjH j, jákdlu wvqfjka ;lafiare
ls¯u fya;=fjka wd∞hu wysñùu je,elaùu
i|yd y∫kd.;a fj<| øjH i|yd ;lafiare
o;a; moaO;shla fr®.= fomdr®;fïka;=j úiska
ksr®udKh lr we;' 2010 jifr® uq,a udi 09
° jákdlu wvqfjka m%ldY lrk ,o wdk-
hksl NdKav kej;;a ;lafiare ls fuka ,enQ
uqΩ w;sfr®l wd∞hu remsh,a ñ,shk
1360 la jk w;r" th 2009 jifr ®° jdr®;d jQ
remsh,a ñ,shk 725 la jQ w;sfr®l wd∞hug
idfmalaIj idudkH udisl kej; wh ls¯ï
j, ishhg 150 l jr®Okhls'
fj<πug myiqlï ie,iSu
fj<πug myiqlï ie,iSfï l%shdj,sfha ° Y%S
,xld fr®.=j uÛska mshjr .Kkdjla
l%shd;aul lrk ,o w;r úfYaIfhkau" keõ
nvq ksIaldYkh we;=Ω jeä †hqKq l< hq;=
fCIa;% o y∫kd .kakd ,°' Y%S ,xld fr®.=
fomdr®;fïka;=fõ fjí wvúh uÛska 2010
jifr® ° mkjk ,o whn≥ we;=Ωj fr®.=
ldr®h uKav, úia;r" n,m;% i|yd ims˙h
hq;= wjYH;d" wdkhk wmkhk l%shd mámdáh
wd° f;dr;=re /ila fn∞ y˙kq ,nhs'
óg wu;rj wdkhklrejka yd wmkhk -
lrejka" úfYaIfhka lr®udka; wxYhg w∞<
;eke;a;ka uqyqK md we;s fr®.= n≥ úIu;d
i|yd úi∫ula ,nd°u ms◊i fr®.= kdulrK
lñgqj úiska 2010 jifr®° kj cd;sl WmYSr®I
40 la ilik ,°'
;jo" ;Sre n≥ m˙YS,lhkag jeä myiqj
i,ikq jia cd;sl WmYSr®I 80 l úIhm:hka
o ixfYdaOkh lrk ,°' Y%S ,xld fr®.=
fomdr®;fïka;=j úiska nqoaêuh foam, whs;Ska
W,a,x>kh ls¯u iïnkaOj mshjr .ekSu
i|yd fjku wxYhla ia:dmkh lrk ,°'
2010'10'01 †k isg l%shd;aul jk m˙† Y%S ,xld
fr®.=j úiska ne∫ïlr" wmkhk l%shdj,sh
i|yd ;djld,sl wdkhk ls¯u (TIEP) iy
wdfhdack myiqlï ie,iSfï wxYh (Infac)hgf;a lrkq ,nk wdkhk fjkqfjka keõ
nvq f,aLk úoaHq;a ikaksfõok l%u Tiafia
b†˙m;a ls¯fï myiqlï y∫kajd fok ,°'
iSudiys; m%Sud iud.u fjkqfjka ;%sl=Kd-
u,fhys kj fr®.= nkaê; .=oula ia:dmkh
ls¯u i|yd wkque;sh fok ,°'
remsh,a ñ,shk
2009 2010
8,265 20,492
3,594 3,900
2,348 1,071
2,268 10,545
920,6 260,7
630,24 735,32
ckjd˙-cQks
wdydr øjH
ksoyia fj<| .súiqï
L◊c f;,a ksIamdokh
uyd m˙udK jHdmD;s
fjk;a
uqΩ .Kk
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
30
úuiqïYS,SNdjh
kS;s úfrdaë l%shd fya;=fjka uyck uqo,aj,
iqrlaIs;Ndjhg jk ydksh wju ls¯u i|yd
Y%S ,xld fr®.= fomdr®;fïka;=j uÛska
úuiqïYS,SNdjh flfrys úfYaI wjOdkhla
fhduq lr we;' fr®.=fõ kshñ; wxYfhka
NdKav ksIaldYkh l< miq NdKav r|jdf.k
úur®IKh ls¯fï kj l%ufõohkag
fomdr®;fïka;=j wkq.; ù we;'
wmkhk fj<πug myiqlï ie,iSu i|yd
kj fhdackdl%u fukau" ±kg mj;sk nkaê;
.=oï kej; ia:dmkh ls¯fï fhdackd l%u o
we;=<;aj ;j;a fhdackd l%u 12 la 2010
jifr®° ksr®foaY lrk ,°'
Y%S ,xld fr®.=j úiska" keõ nvq m¯CId ls¯u
i|yd tlaia lsrK ialEkr® ^m˙f,dalk hka;%&
04 la l%shd;aul lrkq ,nhs' ialEkr®
wkqidrfhka jeg,Sï .Kkdjla is≥ lr we;s
w;r" tys m%;sM,hla jYfhka fr®.=
fomdr®;fïka;=jg ie,lsh hq;= wu;r
wd∞hula Wmhd .; yels úh'
2'3 j.=j
keõnvq m˙f,dalkh - ldr®hidOkh
nydÆï ialEkr® hka;%hla uÛska wä 40la †. nydÆula
m˙f,dalkh ^ialEka& ls¯u '
keõ nvq w;r iÛjk ,o u;aøjH fr®.= ks,Od¯ka úiska
m¯laIdjg ,la ls¯u
7002
8002
9002
ld, iSudjm˙f,dalkhg ,lal<
nydÆï ixLHdj
2010 ^ckjd˙ - iema;eïnr®& 6,640
11,307
7,683
2,639
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
31
2'4 j.=j
2010 ckjd˙ isg wf.daia;= olajd wd∞hï ldr®h
n,ldfha ldr®h idO kh
iudc wdrlaIKh
Y%S ,xld fr®.= fomdr®;fïka;=j úiska u;aøjH
md,kh" md˙fNda.sl wdrlaIKh" ffcj
úúO;ajh iq/lSu iy ixialD;sl yd cd;sl
Wreuhka iq/lSu i|yd fjka jQ tall iys;j
iudc wdrlaIK l%shdldrlï i|yd fjka jQ
wxYhla msysgqjk ,°'
u;aøjH md,k tallh uÛska ,xldfõ ° m%:u
jrg fu;ïfm%gñka lsf,da.%Eï 17 la yd
fyfrdhska .%Eï 850 la f;d. jYfhka 2010 °
w;a wvx.=jg .ekSug fr®.=j iu;a úh' óg
wu;rj ms<sld ldrl úh yels fjk;a
≥ïfld< mdol ksIamdo k úYd, m%udKhla w;a
wvx.=jg .ekSug yels úh' .=jka f;dgqfmd<"
.=jkska m%jdykh lrk NdKav" fk!Ndr
;eme,a fiajdj iy l=˙hr® fiajd (courierservices) wd†fha iqm¯laIK lghq;= ;r
ls¯fuka iy tu kS;s úfrdaë l%shd∞uhka
je,elaùu iïnkaOfhka meje;a jQ mqyqKq jev
igyka ;=<ska ks,Od¯kaf.a Od˙;d jr®Okh yd
iduQysl fufyhqï ;=<ska tjeks wjia:d
.%yKh lr .ekSug mshjr f.k we;'
Y%S ,xldfõ idrj;a ffcj úúO;ajh yd cd;sl
Wreuh iq/lSu i|yd 2010 jifr®° mshjr
/ila .kakd ,°'
há;, myiqlï ixjr®Okh
taldnoaO wruqo,ska remsh,a ì,shk 4'5 la jeh
fldg fld<U k.r uOHfha fr®.= uka†rhla
b†ls¯fï lghq;= 2005 jifr®° wdrïN lrk
,°' fhda‚; f.dvke.s,a, jr®. wä 40"000 l
N+ñ m%udKhlska o ;Ügq 13 lska o iukaú;h'
kj f.dvke.s,af,a b†ls¯ï lghq;=j,ska ish-
hg 90 la wjika lr we;s w;r fuu jir
wjidkfha ° th újD; lr fiajdjka wdrïN
ls¯ug ie,iqï lr we;' kj fr®.= uka†rh
ksr®udKh lr we;af;a fr®.= fomdr®;fïka;=fõ
fiajdjka nyq;rhla o nexl= jeks fr®.= lghq;=
j,g w∞< wdY%s; fiajdjka o mj;ajd f.k hd
yels jk m˙†h'
kj fr®.= uka†rh
wkd.; ie,iqï
my; i|yka l%shdldrlï ;=<ska rfgys
ixjr®Ok b,lal idlaId;a lr .ekSu i|yd Y%S
,xld fr®.=j uÛska mia wjqre≥ l%fudamdh
ie,eiaula yd ;=ka wjqre≥ ue†ld,Sk ie,e-
iaula ilia lr we;'
2009 2010
ck-wf.daia;=
r|jd .kakd ,o NdKav
f;d. ixLHdj 2,449 1,430
whls¯ï l< miq
wjika l< lghq;=1,431* 1,262
whlrk ,o uqo,
remsh,a ñ,shk422.5 258.8
* 2009 cQ,s isg foieïnr® olajd
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
32
i|yd ie,iqï ilia lr we;' fuf,i
ie,iqï lrk ,o l%shdldrlï iuyrla
my;ska ±lafõ'
n wka;r®cd;sl yd foaYSh wdh;k w;r
iïnkaëlrKh mj;ajd.ekSu i|yd
hka;%Khla ieliSu
n w∞< wdh;k iïnkaëlrKh i|yd
j.lSï iys; ;dlaI◊l lñgq we;s ls¯u
n w∞< cd;Hka;r m%{ma;Ska yd tlÛj
lghq;= ls¯ug yd tu m%{ma;Ska l%shd;aul
ls¯ug mshjr .ekSu
n fj<πug myiqlï ie,iSu i|yd mj;sk
ishÆu fhdackd l%u iudf,dapkh lr
iq≥iq m˙† ixfYdaOkh ls¯u
n wem u; yd fldkafoais iys;j NdKav
ksYaldIkh ls¯u kshdukh
n jvd;a M,∞hS f;dr;=re flakaøia:dkhla
mj;ajd f.k hdu
n NdKav rg ;=<g .ekSug fmr l%shd;aul
l< hq;= zNdKav jr®.SlrK kS;s moaO;shZ
ilia ls¯u
n NdKav rg ;=<g .ekSug fmr l%shd;aul
l< hq;= z;lafiare kS;s moaO;shZ ilia
ls¯u
n wmkhk NdKav ksIamdokhg wjYH
;djld,sl wdkhk NdKav ú.Kkh yd
M,∞hS f,i we.hSfï l%uhla ilia ls¯u
n fr®.= úur®Yk ms<sn| m%ñ;sh rch uÛska
we.hSulg ,la ls¯fï hdka;%Khla o
iys;j mSvdjg m;a mdr®Yajhkag wNshdpkd
b†˙m;a ls¯fï wjldY i,id fok úêu;a
yd taldnoaO fr®.= úur®Yk l%ufõohla
ieliSu
n fld<U jrdfha yd Tref.dvj;af;a
m¯laIK N+ñfhys iúlr we;s ialEkr®
hka;% y;r l%shd;aul ls¯u
n ialEkr® uÛska ,ndfok or®Yk keõ nvq
m¯laIdjg ,la lrk ia:dk fj; heùu
f;dr;=re$o;a; moaO;s ixjr®Okh
wdkhk yd wmkhk ms<sn| o;a; mQr®K
jYfhka iajhxl%Shj yeisrùu i|yd ksr®udKh
lrk ,o kj zweisl=vdZ uD≥ldx.h 2010 jir
wjik ° Ndú;hg .ekSug ie,iqï lr we;'
fuu kj jevigyk hgf;a b†˙ jir 3-5
;=< ° l%shd;aul ls¯ug ie,iqï lrk ,o
lghq;= my; m˙† fõ'
n by< wkql+,;djla olajk wdkhk -
lrejkaf.a hym; i|yd zm%idoh †kd.;a
wdr®:ßl l%shdld¯kaZ jevigyk †hqKq ls¯u
n zweisl=vd jr®,aâZ uD≥ldx.h l%shd;aul
ls¯u
n f;dr;=re ;dlaIKh mokï lr.;a keõ
nvq f,aLk jdr®;dlrKh jeä †hqKq ls¯u"
wdkhk keõ nvq i|yd úoHq;a keõ nvq
f,aLk md,k tallhla msysgqùu
n fr®.= m%ldY m;% ilia ls¯fï l%uh mQr®K
iajhxl%Sh ;;a;ajhg f.k tau
n n,m;%" wjir m;% wd†h m˙.Kl moaO;sh
yryd i;Hdmkh ls¯u yd úoHq;a l%u
Tiafia f.ùï ls¯u i|yd w∞< ishÆ
rcfha ksfhda‚; wdh;k$ wêld˙ iy
w∞< wksl=;a mdr®Yaj cd,.; ls¯u
n keõ nvq m¯laId ls¯fï l%uh ir, ls¯u"
kùlrK h ls¯u yd M,∞hS;dj kexùu
n nqoaê lghq;= mokï lr.;a wj∞kï
l<ukdlrKh ;=<ska mYapd;a ksIaldYk
ú.Kkh jeä †hqKq ls¯u
n fomdr®;fïka;=j ;=< úoHq;a ikaksfõokh
jeä †hqKq ls¯u yd fg,s iïfï,k
(Teleconferences) meje;aùug myiqlï
ie,iSu
fj<πug myiqlï ie,iSu
YS>%fhka fjkiaùug Ndckh jk fj<|
m˙irh ;=< mj;sk b,aÆu imqrd,kq jia"
±kg mj;sk fhdackd l%u yd fj<| l%u
taldnoaO fldg NdKav ksYaldIkh ir, ls u
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
33
udkj iïm;a ixjr®Okh
jD;a;Suh fr®.= fiajdjla f.dvke.Su i|yd
2010 jifr®° jHdmD;shla wdrïN lrk ,°'
fuu jHdmD;sfha l%shdld¯ ie,iqug my;
i|yka l%shdldrlï we;=<;a lr we;'
n yeis¯u ms<sn| wdpdr Or®u moaO;shla
y∫kajd °u
n ldr®hidOk l<ukdlrK l%uhla
ia:dmkh ls¯u
n fufyhqï udr®f.damfoaY iy kS;s yd
fr.=,dis ms<sn| ±kqu hdj;ald,Sk ls¯u
n mqyqKq wjYH;d ukdj yd .eUq˙ka
úfYaf,aIKhg ,lals¯fuka wk;=rej
M,∞hS whq˙ka foaYSh yd úfoaYSh mqyqKq
jevigyka l%shd;aul ls¯u
n ksis l,g Wiiaùï yd n|jd .ekSï is≥
ls¯u
m%dfoaYSh fr®.= ldr®hd, yd jrdhka
mqΩ,a ls¯u
Y%S ,xld fr®.= fomdr®;fïka;=j uÛska fld<U
jrdh ;=< mj;ajdf.k hk mqΩ,a fiajdjkag
wu;rj" b†flfrñka mj;sk ud.ïmqr
^yïnkaf;dg& jrdh" W;=re yd kef.kysr
m%foaYj, msysá jrdhka" fkdfrdÉfpdaf,a
f.dvìï jrdh yd fhda‚; u;a;, .=jka-
f;dgqfmd, wdY%s;j o ish fiajdjka imhkq
we;'
ffk;sl úêúOdk ixfYdaOkh ls¯u
wdkhk yd wmkhk lghq;= j,° kùk
fj<| yd kdúl m˙phkag idfmalaIj
jr®;udk fr®.= kS;sh wOHhkh ls¯u i|yd
lñgqjla m;a ls¯fï ie,iqï iïmdokh
lrñka mj;sk w;r" tuÛska fj<| lghq;=
myiq ls¯u i|yd;a" t†fk∞ lghq;= j, °
fr®.= lghq;= jeä †hqKq ls¯ug f;dr;=re
;dlaIKh fhd∞ .ekSfï yelshdj fidhd
ne,Su i|yd;a" wjYH ixfYdaOk fhdackd
ls¯ug wfmaCId flfr®'
W;=re kef.kysr m<d;aj, fr®.=
lghq;=
oYl ;=kla ;siafia mej;s hqoaOh fya;=fjka
wl%sh jQ hdmkh" je,ajeá;=fr®" fma≥re;=vqj"
lhsÜia" uvl,mqj" ;f,hsukakdru" ;%sl=-
Kdu,h yd m,d,s .=jkaf;dgqmf,ys mej;s
fr®.= fomdr®;fïka;=fõ ldr®hd, újD; lr
fr®.= fiajdjka kej;;a wdrïN ls¯ug mshjr
f.k we;'
iuqø wxYh
ckjdr®.sl wr®nqohg fmr Y%S ,xld fr®.=jg uqr
ixpdrl lghq;= i|yd Ndú;d jk uqr hd;%d
iuQyhla iys; iuqø wxYhla mej;sks' hqoaOh
wdrïN ùu;a iuÛ idudkH uqr ixpdr is≥
ls¯ug fkdyels ;;a;ajhla Woa.; ùu ksid
iuqø wxYfha lghq;= w;aysgqjk ,o w;r"
kdúl yuq∞j úiska tu lghq;= is≥ lrk ,°'
W;=re yd kef.kysr m<d;a ;=< kj
m%fndaOhla we;sùu;a iuÛ fjr<dYs%;j is≥jk
fydr cdjdrï ue~,Su i|yd iuqø wxYh
kej; msysgqùug ie,iqï ilia lrñka mj;S'
yïnkaf;dg jrdfhys wdlD;sh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
34
n≥ f.jkakka †˙.ekaùu iy Tjqkg wkq.%yh
,nd°u uÛska n≥ kS;s iïnkaOj Tjqkaf.a
iafjÉPd wkql+,;djh m%jr®Okh lr
ldr®hlaIuj iy M,∞hS fiajhla ,nd°u
uÛska rcfha wd∞hu jeälr .ekSu i|yd
∞hlùu foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=fõ
j.lSu fõ' fuu ldr®h bgq ls¯u i|yd 2022
fofkl=f.ka iukaú; ldr®h uKav,hla
m%dfoaYSh ldr®hd, 20 l fiajfhys fhdojd
we;'
wd∞hï /ials¯u iïnkaO jQ n≥ m%{ma;s 10
lg wêl ixLHdjla ±kg l%shd;aul fjñka
mj;S' fomdr®;fïka;=j úiska m˙md,kh lrkq
,nk n≥ jr®. kï" wd∞hï n≥" tl;=l<
w.h u; n≥ ^t'w'n'& ^uQ,H fiajd u; t'w'n'"
t'w'n' iy ffjl,ams; t'w'n' u; w;a;sldrï
n≥ we;=<;aj& wdr®:Íl fiajd .dia;=" yr n≥"
cd;sh f.dvke.Sfï n≥" TÜgq yd iQ≥ n≥"
uqoaor .dia;=" fldgia .kqfokq n≥" b†ls¯ï
lr®udka; wem wruqo,a n≥" iudc j.lSï n≥
iy ms˙jegqï n≥ ^W;=re m<d;& fõ'
foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j
fuhg wu;rj fomdr®;fïka;=j úiska cd;sl
wdrlaIl n≥" NdK av yd fiajd n≥" cd;sh
/l.ekSfï ∞hl n≥" Ok n≥ u; wêNdrh"
wd∞hï n≥ u; wêNdrh iy nQo,a n≥ jeks
l<ska mkjkq ,en ;snQ ±kg wj,x.= lr we;s
n≥ /ials¯u iïnkaOfhka o wLKavj lghq;=
lrkq ,efí'
fomdr®;fïka;=j úiska ±kg lghq;= is≥ lrkq
,nk n≥ ,smsf.dkq ixLHdj 814"886 la jk
w;r thska n≥ ,smsf.dkq 10"861 la fï jifr®
^2010& wf.daia;= 31 olajd jQ ld, m˙Éf√oh
;=< ° újD; lr we;' 2010 wf.daia;= 31 olajd
jQ fomdr®;fïka;=fõ uqΩ /ials¯ïj,
jákdlu remsh,a ì,shk 257 la ^iudc
j.lSï n≥ we;=<;a fõ'& jk w;r 2009
jifr® wdka;sl by< hdu jk ishhg 1'3 g
idfmalaIj ishhg 14'4 l jeäùuls'
2'6 m%ia;drh
wd∞hï /ials¯ï - 2010
NdKav yd fiajd n≥
0]
cd;sl wdrlaIl n≥
0]
tl;=l< w.h
u; n≥
53]
uqoaor .dia;=
1]
TÜgq yd iQ≥ noao"
ms˙jegqï noao iy
fldgia .Kqfokq n≥ 1]
yr n≥ 2]
wd∞hï n≥
32]
cd;sh f.dvke.Sfï n≥
11]
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
35
2'5 j.=j
2010'08'31 †kg n≥ wkqj wd∞hï /ia ls¯u
2'6 j.=j
udisl wd∞hï m%jdyh
2007 wf.daia;= - 2010 wf.daia;=
remsh,a ñ,shk
remsh,a ñ,shk
2010 ckjd˙ - wf.daiaa;=
2009
ckjd˙ - wf.daia;=
wd∞hï
weia;fïka;=j
remsh,a
^ixfYdaOk&
wd∞hï
/ia ls¯u
remsh,a
n≥ jr®.h /ia ls¯ï
weia;fïka;=fõ
] f,i
/ia ls¯ï
uqΩ wd∞hfï
] f,i
2009'08'31 †kg
wd∞hï /ia ls¯ï
remsh,a
wd∞hï n≥ 86,198 82,929 96.2 32.1 96,291
yr n≥ 6,089 6,239 102.5 2.4 5,065
TÜgq yd iQ≥ n≥ iy ms˙jegqï n≥
fldgia .kqfokq n≥
1,106 1,673 151.3 0.6 679
uqoaor .dia;= 2,343 2,250 96.0 0.6 1,780
tl;=l< w.h u; n≥ 138,942 136,246 98.1 52.8 108,712
NdKav yd fiajd n≥ 18 22 122.2 0.0 38
cd;sl wdrCIl n≥ 2 5 250.0 0.0 19
cd;sh f.dvkeÛÍfï n≥ 28,714 28,441 99.0 11.0 12,856
uqΩ wd∞hu 263,412 257,805 97.7 100.00 225,440
2007 2008 2009 2010 845,82 133,82 975,13 607,22
604,33 895,72 668,92 850,42
723,52 541,22 890,22 835,02
712,23 712,42 876,82 813,42
542,23 966,72 760,03 607,42
626,92 561,72 190,12 815,02
738,53 386,03 648,52 717,52
995,04 155,93 621,33 648,13
194,407 222,351 227,359 257,805
ckjd˙
fmnrjd˙
udr®;=
wfm%a,a
uehs
cQks
cQ,s
wf.daia;=
ckjd˙ isg wf.daia;=
udih
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
36
2'7 m%ia;drh
udisl wd∞hï m%jdyh
2'7 j.=j
iaj;lafiare yd iaj;lafiare fkdjk wd∞hï
ckjd˙ - cQks 2009-2010
2'7 j.=jg wkqj fomdr®;fïka;=fõ iuia; n≥ /ials ï j,ska ishhg 95'5 l m%udKhlau ,efnkafka
iaj;lafiare u.sks'
remsh,a ñ,shk
remsh,a ñ,shk
2007
2008
2009
2010
45,000
40,000
35,000
30,000
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
0
ckjd˙
fmnrjd˙
udr®;=
wfm%a,a
uehs
cQks
cQ,s
wf.daia;=
2.055,3 1.763,74 751,3 393,53
59,005 2,246 49,666.7 3,201.8
9,241 113 2,670.9 704.7
3.663 2.983,52 974 147,42
328,7 9.390,521 599,5 083,821
jákdlu
ckjd˙ - cQks 2010
jákdlu
ckjd˙ - cQks 2009
n≥
iaj;lafiare iaj;lafiare
fkdjk
iaj;lafiare iaj;lafiare
fkdjk
wd∞hï n≥
tl;=l< w.h u; n≥
^wdkhk u; tl;=l< w.h u; n≥ yer&
cd;sh f.dvkeÛsfï n≥
^wdkhk u; cd;sh f.dvkeÛsfï n≥ yer&
wfkl=;a
tl;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
37
foaYSh .kqfokq u; iy wdkhk u;
n≥ tl;=l< w.h u; n≥ iy cd;sh
f.dvke.Sfï n≥ iei£u
miq.sh jr®Ifha /ials¯u jQ remsh,a ñ,shk
69"314 l w.h iuÛ iiπ ne,Sfï ° ishhg
12'5 l jr®Okhla igyka lrñka foaYSh
.kqfokq u; tl;=l< w.h u; n≥ /ials¯ï
m%udKh wf.daia;= wjidkh olajd remsh,a
ñ,shk 78"012 la f,i jdr®;d úh' 2009
jr®Ifha wdkhk u; tl;= l< w.h u; n≥
/ials fï m%udKh jQ remsh,a ñ,shk 39"370 l
m%udK hla remsh,a ñ,shk 58"234 olajd
jr®Okh ù we;' 2010 m<uq udi 08 we;=<;
foaYSh yd wdkhk jr®.SlrK h hgf;a cd;sh
f.dvke.Sfï n≥ j,ska ,o wd∞hï /ials¯u
wkqms<sfj,ska remsh,a ñ,shk 12"669 la iy
remsh,a ñ,shk 15"771 la úh' fuu
jr®.SlrKh hgf;a ms<sfj,ska remsh,a ñ,shk
5"470 la iy remsh,a ñ,shk 7"385 la jQ miq.sh
jifr® cd;sh f.dvke.Sfï n≥ w.hkag
idfmalaIj fuh ms<sfj,ska ishhg 131 l iy
ishhg 113 l by< hduls'
meyer y˙k ,o n≥ /ials¯u
jir 03 l ld,m˙Éf√ohla we;=<; jirlg
remsh,a ì,shk 15 la jk m˙† remsh,a
ì,shk 43 l uqo,la whlr .ekSfï úfYaI
ldr®hh" úfYaI wh tallh fj; mjrk ,°'
tu tallh uÛska ^2008-12-31 †kg meyer
y˙k ,o n≥& 2010-06-30 †k olajd jQ jir
;=< m%jr®Ok ysÛ uqo,a o iys;j meyer y˙k
,o n≥ wh ls¯fï uqΩ jákdlu remsh,a
ì,shk 11'6 la úh'
jir ;=< n≥ whlr .ekSu i|yd .kq ,enQ
l%shdudr®. jkqfha ysÛ n≥ ±kaùï ksl=;a ls u"
;ykï ksfhda. ksl=;a ls u" nexl= o we;=<;a
jk m˙† ;=kajk mdr®Yajh i|yd ksfhda.
ksl=;a ls¯u yd kvq mej¯uhs'
wNshdpkd iu:lrK h
2010 wf.daia;= 31 †kg iu:lrK ,o" uqΩ
wNshdpkd ixLHdj 814 la jQ w;r tu
ld,m˙Éf√oh ;=< ,shdm†xÑ ù we;s
wNshdpkd ixLHdj 872 ls' 2010 wf.daia;= jk
úg b;s˙j we;s wNshdpkd ixLHdj 1459 la
fõ'
jdr®;d iemhSfï wkql+,;djh
n≥ f.jkakka ;u n≥ jdr®;d iïmQr®K ls¯u
iy iaj;lafiare moku u; kshñ; †kg n≥
f.ùu i|yd jQ wkql+,;djh jeä lr,Sfï
jevigyk jir mqrdu l%shd;aul úh' n≥ kS;s
hgf;a ;ks mqoa., n≥ f.jkakka i|yd mej;s
m%;s,dN iy iykhka jk" jrm%ido ldâm;a
m%∞kh ls¯u ^rka ldâm;a iy ˙° ldâm;a&"
fudagr® r: wdkhkfha° n≥ iykhka m%∞kh
ls¯u iy l,ska n≥ f.ùfï ° jÜgï ,nd°u
wd†h M,∞hS f,i wLKavj is≥ lrk ,oafoa"
n≥ kS;s i|yd jQ iafjÉPd wkql+,;djh jeä
ls¯u ms◊ih' wd∞hï n≥ i|yd kshñ; †kg
ixia:dms; n≥ ,ssmsf.dkq iïnkaOfhka jdr®;d
iïmQr®K ls¯fï wkql+,;djh 2010 jr®Ifha°
ishhg 49 la úh' fomdr®;fïka;=j úiska ork
,o m%h;akfhys m%;sM,hla f,i wkql+,;d
wkqmd;h 2010-06-30 †kg ishhg 82 olajd
jeä ù we;'
mkjk ,o oKavk ixLHdj 14"004 la iy kvq
mej¯fï ixLHdj 1"704 la jQ w;r" fomdr®;-
fïka;=j ,o weia;fïka;=.; isoaëka ixLHdj
21"065 la úh'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
38
2010-08-31 †kg n≥ jr®.h wkqj is≥ lrk ,o
wdmiq f.ùï iïnkaO úYaf,aIKhla 2'8
j.=fõ olajd we;' ^ysÛ n≥ j,g ys,õ lrk
,o wdmiq f.ùï yer&
M,∞hs;d wkqmd;h
2010 wf.daia;= 31 †kg fomdr®;fïka;=fõ uqΩ
úhou remsh,a ñ,shk 995 la jQ w;r /ia l<
wd∞hu remsh,a ñ,shk 257"805 la úh'
M,∞hs;d wkqmd;h ^tkï úhoï l< iEu
remsh,la i|ydu tla /ial< wd∞hu& 259(1 la
f,i .Kkh flfr®' tkï remsh,a ishhla
/ia ls¯fï ms˙jeh Y; 38 ls' wdkhk u;
tl;=l< w.h iy cd;sh f.dvke.Sfï n≥
rys;j .;a l< remsh,a 100 la /ials¯fï
ms˙jeh Y; 54 la úh'
2'9 j.=j uÛska 2010 wf.daia;= 31 †k olajd
wd∞hï /ia ls¯u" iuia; úhou iy /ia
ls¯ï ms˙jeh j, jr®.SlrKhla olajd we;'
ú.Kkh iy w;sfr®l n≥
jdr®;dj, ksrjoH;djh iy;sl ls¯u ms◊i
f;dard .kakd ,o fyda w∞< wxYj, ksfhdacH
flduid˙iajreka úiska wkqu; lrk ,o
,smsf.dkq iïnkaOfhka mQr®K ú.Kkhka
^ldr®hd,Sh iy fCIa;% ú.Kk& is≥ ls¯fï
b,lalhka iEu ;lafiare tallhla i|ydu
,nd ° we;' ta wkqj mQr®K ú.Kkh i|yd
,smsf.dkq 5"766 la wdrïN lrk ,°' 2010'08'31
jk úg ,smsf.dkq 3"176 l ú.Kk lghq;=
wjika lr ;snq◊' fuu ú.Kkhkays m%;s-
M,hla f,i remsh,a ñ,shk 8"378 l w;sfr®l
n≥ i|yd tlÛ ùu iy ;lafiare ls¯u is≥
lrk ,°'
wdmiq f.ùï
jir ;=< tl;=l< w.h u; n≥ wdmiq f.ùï
tallh fj; j,x.= wdmiq f.ùï b,a,Sï 1"033
la ,enq◊' 2010-06-30 jk úg miq.sh ji˙ka
b†˙hg f.k wd b;s˙ ùï o we;=<;aj b,a,Sï
2"228 lg w∞< wdmiq f.ùï wjika lrk
,°' b;s˙ ù we;s wfkl=;a b,a,Sï iïnka-
Ofhka w∞< ,sms f,aLk le|jd we;s w;r" ta
iïnkaOfhka lghq;= is≥ flfrñka mj;S'
2'8 j.=j
2010 ckjd˙ - wf.daia;= ld,h ;=< wdmiq f.ùï
remsh,a ñ,shk
01.4 426,5
80.0 2
195 0.59
37 3.16
26 0.10
82.2 488,5
n≥ jr®.hre' ñ,shk wd∞hu i|yd ]
tl;=j
tl;=l< w.h u; n≥
uqoaor .dia;=
ixia:dms; wd∞hï n≥ iy wfkl=;a ixia:dms; fkdjk n≥
Wmhk úg f.ùï
r|jd .ekSfï n≥ ^10] fmd,sh u;& iy r|jd .ekSfï n≥ ^ksYaÑ; .dia;= u;&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
39
2'9 j.=j
wd∞hu /ia ls¯u" iuia; úhou iy /ials¯fï ms˙jeh
2010 wf.daia;= 31 olajd
69,834
12,658
136,246
6,239
424
1,248
2,250
22
5
437
28,441
257,805
663.41
3.21
33.50
14.75
154.93
6.79
-
102.21
12.25
-
3.91
69.499
83.0
0.54
m%d.aOk úhoï
wd∞hu /ia ls¯u
tl;=j
úhoï
mqkrdjr®;k úhoï
uqΩ úhou
remsh,a 100 la /ia ls fï ms jeh ^remsh,a&
wdkhk u; tl;= l< w.h u; noao yd cd;sh f.dvkeÛÍfï noao
yer remsh,a 100 la /ia ls¯fï ms˙jeh ^remsh,a&
remsh,a ñ,shk
wd∞hï n≥
wdr®:ßl fiajd .dia;=
tl;=l< w.h u; n≥
yr n≥
TÜgq yd iQ≥ n≥ yd ms˙jegqï n≥
fldgia .kqfokq n≥
uqoaor n≥
NdKav yd fiajd n≥
cd;sl wdrCIl n≥
b†ls¯ï lr®udka; yd wem wruqo,a n≥
cd;sh f.dvkeÛÍfï n≥
mäkä
.uka úhoï
iemhqï yd WmlrK
wÆ;ajeähd yd kv;a;=
.súiqï .; fiajd
udre ls¯ï
wfkl=;a
m%;sixialrK yd jeä†hqKq ls¯ï
w;am;a lr .ekSï
f.dvke.s,s Od˙;dj
l=i,;d ixjr®Ok
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
40
foaYSh iy úfoaYSh mqyqKqùï wjia:d o ,nd °
we;'
fuys wruqK jkqfha úfYaIfhkau n≥lrKh"
.KldêlrKh iy f;dr;=re ;dlaIKhg
w∞<j Tjqkaf.a ±kqu iy úfYaf,aIK
yelshdj jeä †hqKq ls¯uh'
wr®nqold¯ jd;djrKh fya;=fldg f.k 2009
jir ueo jk;=re W;=re m<d;a ldr®hd,h ksis
f,i l%shd;aul fkdùh' ldr®hd,fha ldr®hla-
Iu;djh yd M,∞hS;djh jeä †hqKq ls¯u
ms◊i fuu jir ;=< tu ldr®hd,h i|yd
fudagr® r:hla iy wfkl=;a WmlrK imhd
° we;' n≥ kS;s ¯;sj, wjYH;d iy n≥
jeä wd∞hula /ialr .ekSu i|yd .kq
,enQ l%shdudr®.
jHdmd˙l lghq;= wdia:ß;sfha iajNdjh iy
jHdmdrfha iajNdjh wkqj iuia; n≥
f.jkakkaf.a m%cdj yels Wm˙u whq˙ka
wdjrKh ls¯fï wruqK we;sj ú.Kkhka
iy úur®Ykhka is≥ lrñka mj;S' ta wkqj n≥
jdr®;d ksis l,g ,nd °u yd iaj;lafiare
moku u; n≥ f.ùu jeks n≥ f.jkakdf.a
wkql+,;djh jeä lr,Su i|yd bjy,a jk
;ks mqoa., n≥ f.jkakka i|yd m%;s,dN ms˙
keóu wLKavj is≥ lrk ,°' ;jo" n≥ f.ùu
ms◊i Kh ldâm; Ndú;d ls¯u jeks kj
2'10 j.=j
2004-2010 wd∞hï /ials¯u
l%u y∫kajd °u i|yd ie,iqï ls¯u wd°
jevigyka l%shd;aul fl˙◊' tfiau n≥
mdolh mqΩ,a ls¯u iy fomdr®;fïka;=fõ
wd∞hu jeä ls¯u ms◊i f;dr;=re YdLdj
úiska úfYaI jHdmD;s l%shd;aul ls¯u o" ysÛ
n≥ /ials¯u wëlaIKh ls¯u i|yd úfYaI
jevigyka fukau tu jevigyka fufyhùu
ms◊i úfYaI wh tallh ia:dms; lr we;'
uyck ±kqj;aNdjh by< kexùu i|yd n≥
fiajd wxYfhka iïuka;%K iy ±kqj;a
ls¯fï jev igyka mj;ajkq ,efí'
;jo" fomdr®;fïka;=fõ mqyqKq wxYh uÛska
;lafiarelrejka iy n≥ ks,Od¯ka i|yd
mqyqKq mdGud,d" úNd. meje;aùu fukau
cd;sl whjehg iuia; ∞hl;ajh
cd;sl whjeh fj; olajk ,o iuia;
odhl;ajh 2004" 2008 ld,m˙Éf√oh ;=<
foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j yryd rdcH
wd∞hï /ials¯u ishhg 20 l jdr®Isl
wkqmd;hlska by< f.dia ;snq◊' 2009 jir
;=< olakg ,enqK ukao.dó jr®Okh 2010
jifr® h:d ;;a;ajhg m;aj ;snQ w;r" jifr®
b,lalh lrd <Ûd ùfï yelshdjla fmkakqï
lrhs'
j.=j 2'10 uÛska rdcH wd∞hug foaYSh wd∞hï
fomdr®;fïka;=fõ ∞hl;ajh" 2010 o< foaYSh
ksIamdokh ^weia;fïka;=.; wd∞hï /ials u&
iy miq.sh jir 06 ;=< tys m%jK;djh
fmkakqï lrhs'
remsh,a ñ,shk
2004 164,803 2,090,841 311,473 7.88 52.91
2005 198,301 2,452,782 379,747 8.08 52.22
2006 253,319 2,938,680 477,833 8.62 53.01
2007 308,205 3,578,688 565,051 8.61 54.54
2008 344,570 4,410,567 655,260 8.81 52.59
2009 353,016 4,825,085 699,644 7.32 50.46
2010* 413,325 5,445,000 817,786 7.59 50.54
jir
foaYSh wd∞hï
fomdr®;fïka;=fõ
wd∞hu
o< foaYSh
ksIamd†;hrdcH wd∞hu
o< foaYSh
ksIamdokhg
wkqmd;h ]
rdcH wd∞hug
wkqmd;h ]
* weia;fïka;=.; wd∞hï /ia ls¯u
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
41
f.ùu i|yd iajlSh j.lSu iïnkaOfhka n≥
f.jkakka" .Kldêld¯jreka iy WmfoaYl -
jreka ±kqj;a ls¯u i|yd 2010 cQks ui
iïuka;%Khla mj;ajk ,°' fldka;%d;a
moku u; fiajh lrk úY%dñl ;lafiare-
lrefjl= hgf;a muKla ldr®hd,Sh lghq;=
is≥ lrkq ,enqj o" YdLdfõ jevlghq;= j,g
iydhùu ms◊i fuu ld,h i|yd tla n≥
ks,Od˙fhla iy mqyqKqjkakka oi fofkl=
,nd ° we;' 2011 jir jk úg ldr®h
uKav,h jeä ls¯u i|yd wjYH mshjr
±kgu;a f.k ;sfí' hdmkh" uvl,mqj"
wïmdr hk †ia;%sla ldr®hd,j, lghq;= i|yd
wr®nqold¯ ;;a;ajhka ys n,mEu mej;sh o
fuu jifr® isg fuu ldr®hd,j, lghq;=
idudkH m˙† is≥ fjñka mj;S'
2011 isg 2013 jr®Ihka olajd wkd.;
ie,iqï
fomdr®;fïka;=j úiska m˙md,kh lrkq ,nk
ishÆu n≥ jr®. iïnkaOfhka mQr®K iajhxl%Sh
moaO;shla we;s ls ug fhdackd b†˙m;aj we;'
m˙.Kl moaO;sh yryd ±kg is≥ lrkq
,nkafka tl;=l< w.h u; n≥" ixia:dms;
wd∞hï n≥" wdr®:ßl fiajd .dia;= iy cd;sh
f.dvke.Sfï n≥j,g w∞, ,smsf.dkq iï-
nkaO lghq;= mu◊' uQ,H m%;sm;a;s l<-
ukdlrK m%;sixialrK jev igyk yryd
wdishdkq ixjr®Ok nexl=fõ iyfhda.h we;sj
mQr®K iajhxl%ShlrK moaO;shla 2013 jir jk
úg ia:dms; ls¯ug fomdr®;fïka;=fõ wj-
Odkh fhduqj we;'
n≥ jdr®;d iemhqï wkql+,;djh jeä
ls¯u
2009 jifr® kshñ; †kg m%jr®;k n≥ jdr®;d
b†˙m;a ls¯fï wkqmd;h iy wkd.;fha °
wfmalaIs; wkqmd;hka 2'11 j.=fõ olajd we;'
n≥ mdolh mqΩ,a ls¯u
n≥ f.ùug hg;a" tfy;a fomdr®;fïka;=fjys
,shdm†xÑ ù fkdue;s mqoa.,hska n≥ cd,h
;=<g f.k wd hq;= fõ' tneúka tu wruqK
bgqlr .ekSu i|yd ±kqj;a ls¯fï jev
igyka meje;aùu" †jhsk mqrdu ksrka;r
leviag%,a ^udk& iólaIK meje;aùu" f;dr-
;=re /ia ls u iy tajd moaO;sh yryd .e,mSu
fukau fCIa;% yuq meje;aùug o fomdr®;-
fïka;=j wfmaCId lrhs'
2'11 j.=j
n≥ jdr®;d iemhqï wkql+,;djh jeä ls¯u
2009
%
2010
%
2011
%
2012
%
2013
%
ixia:dms;
,smsf.dkq
wfkl=;a
;dlaIK
f;dr;=re
,smsf.dkq
tl;=l<
w.h u; n≥
wdr®:ßl fiajd
.dia;=
39 40 43 48 55
49 50 55 60 65
87 89 90 91 92
79 81 82 85 90
;;H wfmaCIs;
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
42
foam< l<ukdlrKh yd ;lafiarelrKh
iïnkaOfhka m<d;a iNd iy m<d;a md,k
wdh;k we;=Ωj rdcH iy wr®O rdcH wdh;k
i|yd ;lafiare fomdr®;fïka;=j fiajh
imhhs' bvï w;am;a lr .ekSfï mk; hgf;a
f.úh hq;= jka† i|yd ;lafiare jdr®;d
ms<sfh, ls¯u" w,a,ia mk; yd bvï
m%;sixialrK kS;sh hgf;a ;lafiare lghq;=
o we;=Æj úúO ldr®hhka i|yd pxp, yd
ksYap, foam< ;lafiare ls¯u hk ldr®hhka
fuu fomdr®;fïka;=j uÛska is≥ lrkq ,nhs'
rcfha ;lafiare fomdr®;fïka;=j
2010 jir ;=< is≥ l< ldr®hhka
fld<U uy k.r iNd iSudj ;=< msysá foam<
yer" ishÆu m<d;a md,k wdh;khkag wh;a
foam< ;lafiarelrKh yd m%;s ;lafiare-
lrKh" wêlrKhg yd úúO jka† úksYaph
iNdj,g iNdh ùu" uyd NdKavd.drfha
b,a,Su u; rdcH jHjidhka i|yd jHdmdr
;lafiarelrKh hk lghq;=j, o fomdr®;-
fïka;=j ksr; j isà'
2'12 j.=j
fomdr®;fïka;=j is≥l< m%Odk ldr®hhkays ixikaokd;aul úuiqu
469 047,4 614,6 920,6
363 851 14,965 11,784
2,330 2,086
10 01
152,4 765,2
601 271158,865 178,965
131,097 88,922
25,159 15,522 147,1 382,5 097,4 604,5
314 207
2009'08'31 †k olajd
m%.;sh
^tall ixLHdj&
ldr®hhka
2010'08'31 †k olajd
m%.;sh
^tall ixLHdj&
;;a;aj jdr®;d ms<sfh, ls¯u
jka† ;lafiare jdr®;d
foam< weia;fïka;=
mqoa.,sl .súiqï u; foam< ñ,° .ekSu iy ika;lh neyer ls¯u Wfoid
foam< ;lafiare jdr®;d
rcfha yd rdcH wdh;kj, foam< l=<shg °u iy mqoa.,sl foam< rchg iy
rdcH wkqnoaO wdh;kj, m˙yrKh i|yd l=,S ;lafiare jdr®;d
wêlrK yd úúO jka† úksYaph iNdj,g wjYH úhoï weia;fïka;=
ilia ls¯u iy úfYaI{ idlaIs iemhSu
rcfha f.dvke.s,s l=,shg °u i|yd wjYH ;lafiare jdr®;d
uqoaor n≥ ldr®hh Wfoid ;lafiare jdr®;d
j˙mkï m%;sfYdaOk - uQ,sl iólaIK
wjika iólaIK
mYapd;a m%;sfYdaOk
;lafiare f.dvke.s,s
j˙mkï m%;sfYdaOk úfrdaO;d
f.j,a l=,S uKav,
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
43
zu. ke.=uZ we;=Æ ixjr®Ok fhdackd l%u
i|yd bvï w;am;a lr .ekSu ms◊i ;;a;aj
jdr®;d ms<sfh, ls¯u yd foam< weia;fïka;=
lghq;= fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lr we;'
;;a;aj jdr®;d ms<sfh, lrk ,o jHdmD;s kï
fudr.ylkao jHdmD;sh" ±≥re Th jHdmD;sh"
by< fld;auf,a jHdmD;sh" fkdfrdÉfpdaf,a
;dm ú≥,s n,d.dr jHdmD;sh" lels˙´nv
c,dY jHdmD;sh" ud;r - l;r.u ≥ï˙h udr®-
.h" fld<U - msg; jgrjqu udr®. jHdmD;sh"
kqjrt<sh - n≥,a, udr®. ixjr®Ok jHdmD;sh"
kqjr - uyshx.k udr®. ixjr®Ok jHdmD;sh
iy ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h úiska l%shd-
;aul lrk ,o ixpdrl jHdmD;Ska h'
W;=re m<df;a ixjr®Okh i|yd
∞hl;ajh
fomdr®;fïka;=j úiska imhk fiajd idudkH
;lafiare yd j˙mkï ;lafiare f,i
fohdldrh' m<d;a md,k wdh;kj, wd∞hu
jeä ls¯u i|yd" kskaojQr® m%dfoaYSh iNdj"
pdjlÉfÉ˙ k.r iNdj" uksmdhs" fk,a,s wä
Wm ldr®hd, iy hdmkh uy k.r iNdfjys
j˙mkï m%;sfYdaOk lghq;= ±kgu;a wrUd
;sfí'
wkd.; ie,iqï
ukakdru k.r iNdj" foysw;a;lKaäh
m%dfoaYSh iNdj iy uvl,mqj k.r iNdfjys
j˙mkï m%;sfYdaOk lghq;= 2011 jr®Ifha°
wdrïN ls¯ug kshñ;h'
hïlsis m%foaYhla ;=< is≥jk há;, myiqlï
ixjr®Okh Bg wkqrEmSj bvï jákdlï
w.hka jeäùu ;=<ska fmkakqï flfrkq we;'
;lafiare yd uqoaor n≥ whls¯u ;=<ska m<d;a
md,k wdh;kj, wd∞hu by< kexùug
fuh wjia:djla jkq we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
44
kS;Hdkql+, fkdjk u;ameka yd u;aøjH
j,ska f;dr ksfrda.su;a iudchla
f.dvke.Sug ∞hlùu fomdr®;fïka;=fõ b†˙
±lau jk w;r" iqrd yd ≥ïfld< lr®ud-
ka;hkays ldr®hlaIu md,kh ;=<ska wd∞hï
tla/ia ls¯u" kS;Hdkql+, fkdjk ksIamdo k
je,elaùu" Y%S ,xldfõ ixjr®Okhg yd iudc
iqnidO khg ∞hlùu;a ji" úI" wìx yd
wka;rdhldr T!IO wd« mk; l%shd;aul
ls¯u ;=<ska iudc wdrlaIdj ,nd°u fufyjr
f,i ±lafõ' fuu ldr®hNdrh bgq lr .ekSu
i|yd iyldr iqrdn≥ flduid˙ia ldr®hd, 11
la" iqrdn≥ wêld¯ ldr®hd, 25 la yd iqrdn≥
ldr®hd, 56 la †jhsk mqrd msysgqjd we;s w;r"
rcfha ks,Od¯ka 932 la fuu ldr®hd, j,
fiajh i|yd wkqhqla; lr we;'
iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j
miq.sh jir ;=k ;=< rcfha §u;g ;s;¶
jevigyk idr®:l lr .ekSug úúO jev
igyka l%shd;aul lrk ,°' tu jevigyka
j,ska ,enQ ∞hla;jh u; 2007" 2008 jir
j, ms<sfj,ska 54"476 la iy 56"445 la
jYfhka .%yKhka is≥lr we;s w;r" th
2009 jk úg 45"737 olajd wvqùula fmkakqï
lrhs' th 2008 jir yd iei°fï° ishhg 18
l wvqùuls' óg fya;= jQfha 2009 jir ;=<
kS;Hdkql+, fkdjk u;ameka ;=rka ls¯u
i|yd iuQy .%yK ixúOdk ls¯u ksid
ixLHd;aul jYfhka jeg,Sï ixLHdfõ
wvqùula fmkakqï lrhs'
2'13 j.=fõ olajd we;s m˙†" 2007 jirg
idfmaCIj 2008 jifr® ° .%yK ixLHdj
ishhg 7'2 l jr®Okhla fmkakqï lrk w;r"
th 2008 jirg idfmaCIj 2009 jifr®°
ishhg 15 l m%.;shla ,ndf.k we;' 2010
jifr® wf.daia;= udih wjika jk úg" .%yK
.%yK 30"704 la is≥lr we;s w;r" remsh,a
ñ,shk 120 la ov uqo,a jYfhka whlr f.k
we;' fuu .%yKhka is≥ ls¯u ;=< m˙-
fNdackh i|yd fhduq ùug bv ;snQ iam%S;=
,Sgr® 43"945 la m˙fNdackfhka bj;a ls¯ug
yels ù we;'
2'13 j.=j
is≥ lrk ,o .%yKhka yd ov uqo,a whlr .ekSu
2007-2009 iy 2010 ^ckjd˙ isg wf.daia;= olajd&
2007 54,476 269.22 95,502
2008 56,445 244.48 102,389
2009 45,737 196.31 117,739
30,704 120.17 43,945 2010 ^ckjd˙ - wf.daia;=&
.%yK ixLHdj ov uqo,
^remsh,a ñ,shk&
.%yKh l< iam%s;= m%udKh
^,Sgr®&
jir
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
45
2010 jifr® wf.daia;= udih wjika jk úg
n,m;% ia:dk .%yKhka 3"051 la is≥ lr we;'
miq.sh wdikak jir 03 ;=< is≥ lrk ,o
n,m;% ia:dk .%yK ixLHdj ms<sfj,ska" 2007
jifr® 4"669 la o" 2008 jifr® 5"198 la iy
2009 jifr® 4"127 la jYfhka fmkakqï lr
we;' fï wkqj" 2007 jirg idfmaCIj 2008
jifr®° n ,m;% ia:dk .%yK ixLHdj ishhg
11'3 l jeäùula fmkakqï lrk w;r" 2008
jirg idfmaCIj 2009 jifr®° ishhg 20'6 l
wvqùula olakg ,efí' uyd m˙udKfhka
l%shd;aul l< m¯CIK yd fufyhqï lghq;=
n,m;% jer† ixLHdj wvqùug fya;= úh'
2'8 m%ia;drh
is≥ lrk ,o .%yK ixLHdj ms<sn| úYaf,aIKh
2'9 m%ia;drh
is≥ lrk ,o .%yKhka ms<sn| úYaf,aIKh
^ov uqo,a whls¯u remsh,a&
120000
100000
80000
60000
40000
20000
02007 2008 2009 2010.08.31
lrk ,o
jeg,Sï .Kk
w,a,d.;a
,Sgr® .Kk
ixLHdj
300,000,000
250,000,000
200,000,000
150,000,000
100,000,000
50,000,000
02007 2008 2009 2010.08.31 olajd
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
uQ,H ixjr®Okh iy wd∞hï ixp,kh 2
46
2'14 j.=j
wd∞hu tl;=ls¯fï ms˙jeh
2'10 m%ia;drh
ldr®ñl wmrdO ixLHdj ms<sn| úYaf,aIKh
wd∞hu yd ms˙jeh
2010'08'31 †kg uqΩ wd∞hu remsh,a ñ,shk
23"258 la jQ w;r" uqΩ úhou remsh,a ñ,shk
253 ls' wd∞hu tl;= ls¯fï ms˙jeh ishhg
1'08 ls'
fuu wd∞hï tl;=jg" W;=re m<d; ;=<
ksIamdokd.dr j,ska iqrdn≥ jYfhka 2008
jifr®° iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j ,o remsh,a
ñ,shk 58'80 l wd∞huhla o 2009 jifr®°
remsh,a ñ,shk 66'55 l wd∞huhla o we;=<;a
lr we;'
wkd.; ie,iqï
iqrdn≥ fomdr®;fïka;=j úiska jir 03 la
i|yd fláld,Sk yd †.=ld,Sk jYfhka
jevigyka l%shd;aul lrkq ,efí' fuu
jifr® ° iqrdn≥ jYfhka remsh,a ñ,shk
34"000 la bmhSug ie,iqï lr we;s w;r" th
b†˙ fojir ;=< ^2011 yd 2012& ms<sfj,ska
remsh,a ñ,shk 36"000 la iy remsh,a ñ,shk
38"000 la olajd jr®Okh ls¯ug fomdr®;-
fïka;=j n,dfmdfrd;a;= fõ' kS;s úfrdaë
u;aøjH ia:dk .%yKhka o fkdlvjd is≥-
ls¯ug wfmaCId lrk w;r" 2010 jifr®°
.%yKhka 52"612 is≥ ls¯ug ie,iqï lr we;'
fuu m%udKfhka 2011 jifr®° 50"000 la
f,ig;a" 2012 ° 48"000 la f,ig;a wvq jkq
we;ehs fomdr®;fïka;=j n,dfmdfrd;a;= fõ'
,nk jifr® ^2011& uq,a ldr®;=fõ°" ksIamdok
n≥ tallh iqrdn≥ fomdr®;fïka;=jg tl;=
ùug kshñ;h'
6000
5000
4000
3000
2000
1000
02007 2008 2009 2010.08.31 olajd
ldr®ñl
wmrdO ixLHdj
2010'08'31 †kg 200920082007whs;uh
uqΩ wd∞hu ^remsh,a ñ,shk&
uqΩ úhou ^remsh,a ñ,shk&
wd∞hu tl;= ls¯fï ms˙jeh ]
24,678 28,059 29,116 23,258
367 372 419 253
1.48 1.32 1.43 1.08
rdcH uQ,H"
rdcH l<ukdlrK iy
kshduk wdh;k
3
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka
iNdj" wdishdfõ m%uqL;u M,∞hS" ldr®hlaIu
iy l%shdld¯ iq/l=ïm;a fjf<|fmd<
kshdulhd ùfï ±lau mdol fldgf.k"
rcfha iyfhda.S;dj iuÛ f.da,Sh m%jK;djka
iy ,xldfõ iq/l=ïm;a fjf<|fmdf<a
úp,khka o wjOdkhg fhduq lr .ksñka
l%shd;aul fõ'
ldr®hidOkh - 2010
2010 jr®Ih" Y%S ,xldfõ iq/l=ïm;a fjf<| -
fmd< iïnkaOfhka úYsIag;u jr®Ihla f,i
ie,fla' or®Ylhkays l%shdld¯;ajh" .kqfokq
ixLHdj iy .kqfokq fldgia m%udKh
we;=Ωj w∞< ishÆ fjf<|fmd< fmr jdr®;d
fuu jr®Ih ;=<° ì| jeàu óg fya;= fõ'
íÆïnr®.a m%jD;a;s jdr®;dj wkqj 2010
Tlaf;danr® ui 01 †k ° Y%S ,xldfõ fld<U
fldgia fjf<|fmd<" jr®Ih ;=<° ishhg
111'14 l jr®Okhla w;am;a lr.ksñka"
f,dalfha fyd|u fldgia fjf<|fmd<
jYfhka wxl tl ia:dkh ysñ lr .kakd ,°'
ta wkqj iuia; ñ, or®Ylh tys b;sydifha
by<u w.h jQ tall 7"147'77 w.h 2010
Tlaf;danr® ui 01 †k jdr®;d lrk ,o w;r
Y%S ,xld ñ, or®Ylh o tys by<u w.h jQ
tall 7"829'05 w.h t†k ;=<° jdr®;d lrkq
,eîh' ;j≥rg;a fj<|fmd< m%d.aOkSlrKh
o< foaYSh ksIamdokfhka wdikak jYfhka
ishhg 42 l lemS fmfkk w.hla jdr®;d
lrk ,°'
fr.=,dislrK rduqj
mj;akd kS;s ¯;s yd fr.=,diSka úêu;alrKh
ls¯ug wka;r®cd;sl iïu; kS;s ¯;s yd
fr.=,dis u; mokïj" fuu wdh;kh úiska
fjf<|fmd< iyNd.Slrejka fj; n,m;%
m%∞kh ls¯u iy ,shdm†xÑh is≥ lrkq ,efí'
mqΩ,a fjñka mj;sk m%d.aO k fjf<|fmd<
Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka iNdj
wjYH;djkag .e<fmk m˙† kS;s fr.=,dis
jHqyfha w∞<;ajh iy;sl lr,Sfï wNsfhda.h
ch.ekSu ms◊i iq/l=ïm;a iy úksuh fldñ -
Ika iNd mk;g my; i|yka ixfYda Ok ;=k
y∫kajd fok ,°'
3'1 m%ia;drh
iuia; ñ, or®Ylh iy ñ,kald ñ, or®Ylfha ms˙jegqu
^2010 ckjd˙ 1 - 2010 Tlaf;daïnr® 8&
n fldgia fj<|fmd< wmwkfk kHlrKh
iy wkqYx.sl kS;s$ kshuhka
n wkd.;lrKhka iy fjf<| NdKav
we;=<;a jHq;amkak fj<|fmd<la iy Bg
w∞< wdkqYx.sl kS;s$ kshuhka
n uOHu m%;smdr®Yùh .kqfokq ksYaldYkd -
h;khla i|yd jQ fr.=,dis iy wkqYx.sl
kS;s$ kshuhka
w;am;a lr.ekSfï iy taldnoaOùfï
kS;s ix.%yh
cd;Hka;r kj m%jK;djka iuÛ furg
kS;sh iqix.; ls¯u i|yd m%;slr®uhla
jYfhka" Y%S ,xldfõ w;am;a lr.ekSfï iy
taldnoaOùfï kS;s ix.%yfha ≥r®j,;d ilia
ls¯u is≥ fl˙◊'
47
8,000 14,000
12,000
10,000
8,000
6,000
4,000
2,000
-
7,500
7,000
6,500
6,000
5,500
5,000
4,500
4,000
3,500
3,000
8,000 14,000
12,000
10,000
8,000
6,000
4,000
2,000
-
7,500
7,000
6,500
6,000
5,500
5,000
4,500
4,000
3,500
3,000
T/OVER ASPI MPI
h;=r ( T/OVER - ms˙jegqu" ASPI - iuia; ñ< or®Ylh" MPI - ñ,kald ñ< or®Ylh
10-ck
-4
10-ck
-13
10-ck
-25
10-fmn-8
10-fmn-17
10-fmn-26
10-udr®-9
10-udr®-18
10-udr®-30
10-wfm%a-12
10-wfm%a-23
10-uehs-5
10-uehs-14
10-uehs-25
10-cQk
s-5
10-cQk
s-16
10-cQk
s-29
10-cQ,s-8
10-cQ,s-19
10-cQ,s-28
10-wf.da-6
10-wf.da-17
10-wf.da-27
10-iema-7
10-iema-17
10-iema-29
10-Tl
a-8
re' ñ,shk tallh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
48
fld<U fldgia fjf<|fmd<
wmwkfk kHlrKh
fld<U fldgia fjf<|fmd< wmwkfk
kHlrkH ls¯fï° w∞< kS;s rduqj;a" tjka
fldgia fjf<|fmd<l l%shdld˙;ajh i|yd
;sìh hq;= kS;s yd fr.=,diSka úYaf,aIK
fl˙◊' úfYaI mdr®,sfïka;= mk;la wdY%fhka
fld<U fldgia fjf<|fmd< wmwkfk
kHlrKh ls¯fï leìkÜ wkque;sh
ffioaOdka;sl jYfhka ,ndf.k we;s w;r"
wmwkfk kHlrKh lrk ,o fldgia
fjf<|fmd<l fufyhqï lghq;= i|yd wjYH
kshuhka yd fldkafoais we;=<;a ls¯u ms◊i
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka iNd mkf;a
we;s l< hq;= ixfYdaOk flgqïm;alrKh
ls¯fï ldr®hfh ys ksr;j isáhs'
fjf<|fmd< øjYS,s;djh jeä ls¯u
fjf<|fmd< øjYS,s;djh jeä ls¯fï wruq -
◊ka fld<U fldgia fjf<|fmdf<a ,ehsia;= -
.; iud.ï i|yd wju uyck fldgia
ys ñ ld¯;aj hla wLKavj mj;ajdf.k hEfï
yelshdj fidhd ne,Su i|yd wOHhkhla
wdrïN fldg we;' ta ms<sn|j ilia flfrkq
fhda‚; ¯;Ska fï jkúg uyck;djf.a woyia
úuiSu i|yd b†˙m;a fldg ;sfí' tmuKla
fkdj" oaú;Sh fj<|fmd< ;=< f,aLk.;
iq/l=ïm;a i|yd øjYS,;djh by< kexùfï
wruq◊ka ishÆ f,aLk.; iud.ïys fldgia
iy;slm;a uOHu ;ekam;= l%ufha ;ekam;a
ls¯u wksjdr®hh ls¯fï yelshdj ms<sn|
wjOdkhg ,la flfrñka mj;S'
fld<U fldgia fjf<|fmd<
kshdukhka
fjf<|fmd< ia:dhs;dj wdrlaId ls¯fï
wruq◊ka ishÆu f,aLk.; iud.ï i|yd
ishhg 10 l ñ, úp,k iSud md,khla i|yd
ksfhda.hla fld<U fldgia fjf<|fmd<g
ksl=;a lrk ,°' fï i|yd fhduq ùug
wdikak;u fya;=j jQfha hï f,aLk.;
iud.ï lsysmhl ñ, .Kka wêl jYfhka
WÉPdjpkhhs'
ishΩu ,ehsia;=.; iq/l=ïm;a u; mkjk ,o
ishhg 10 ñ, iSudj bj;a lrñka jr®I 2010
iema;eïnr® ui 14 jk †k fld<U fldgia
yqjudrej fj; YS% ,xld iq/l=ïm;a iy
úksuh fldñIka iNdj úiska ksfhda.hla
ksl=;a lrk ,°' ;jo ishΩu iq/l=ïm;a i|yd
ffoksl mokula u;" wLKav fjf<| †k
05l ld,iSudjla i|yd iq/l=ïm;a iy úksuh
fldñIka iNdfjka wkqu; lrk ,o úfYaI
iólaIKh jr®I 2010 iema;eïnr® ui 20 jk
†k isg n,meje;afjk m˙† fhd∞ .ekSug
fld<U fldgia yqjudrej fj; fldñIka
iNdj ksfhda. lrk ,°' tfiau tlS
iólaIKhg yiqjk iq/l=ïm;a j, ,hsia;=jla
m%isoaO ls¯ug o" ishhg 10 ñ, iSudj by; lS
iq/l=ïm;a iïnkaOj muKla úfYaIs;
jH;sfr®Lhkag hg;aj fjf<| †k 15l
ld,iSudjla i|yd mekùug o fldñiu
;j≥rg;a ksfhda. lrk ,°' by; lS
f,aLkfha olajd we;s iq/l=ïm;a j, is≥jk
ffoksl .kqfokq tlS fjf<| †kh
wjidkfha ° mshùug o fld<U fldgia
fjf<|fmd< fj; ;j≥rg;a ksfhda. lrk
,°' by; lS ,hsia;=fõ wvx.=jk iq/l=ïm;a
ñ,° .ekSug n,dfmdfrd;a;= jk ishΩu
wdfhdaclhkaf.ka fíreïlrk .dia;=fjka
ishhg 50lg fkdwvq uqo,la w;a;sldrï f,i
,nd.ekSug ishΩu fldgia ;e/õldr iud.ï
fj; wksjdr®h lrk ,°'
2009 cQ,s udifha° fld<U fldgia
fjf<|fmd< fj; ksl=;a lrkq ,enQ
ksfhda.hlg wkqj fld<U fldgia
fjf<|fmd< .kqfokq idud‚l;ajh 2010 cQ,s
ui 31 jk úg° mylska by< kexùug
Wmfoia imhk ,°' Bg wu;rj tfia we;=<;a
lr.kq ,nk kj .kqfokq idud‚lhska úiska
.kqfokq lghq;= wdrïN fldg m<uq jr®Ih
;=<° wju jYfhka tla YdL djla fld<ôka
msg; ia:dms; l< hq;= jk w;r" fufyhqï
lghq;= l%shd;aul jk fojk jr®Ih ;=<°
YdLd folla msysgqùug lghq;= l< hq;= fõ' ta
wkqj kj .kqfokq idud‚lhska ;sfofkl=
fldgia ;e/õldr lghq;= is≥ ls¯u i|yd
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka iNdj uÛska
n,m;% f.k we;s w;r" b†˙fha° ;j;a
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
49
iud.ï y;rla Bg tla ùug kshñ;h'
;j≥rg;a" fï ixor®Nh ;=< W;=fr® isák
wdfhdaclhskag o wjia:djla ,nd°u wruqKq
fldg f.k fldgia fjf<|fmd< úiska kj
YdLdjla hdmkfha mssysgqjk ,°'
l%shdldrlï - 2010
óg wkql+,j iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka
iNdj úiska f,aLK.; iud.ï uQ,H jdr®;d
úur®Ykhg Ndckh lrkq ,nk w;r"
f,aLk.; ¯;Ska yd wkql+, fkdùu ms<sn|j
o ±kqj;a ls¯ï is≥ lrkq ,efí' i,ld n,kq
,enQ jr®Ih ;=<° f,aLk.; iud.ï 100 l
jdr®Isl jdr®;d we.hSug ,la lrk ,o w;r"
ta u; mokï jQ wjjd∞;aul ,sms 06 la iy
u; m%ldYk ,sms 26 la f,aLK.; iud.ï
fj; ksl=;a lrk ,°'
i„ùj fjf<|fmd< lghq;= wdfõlaIKh is≥
flfrk w;r tuÛska iel Wmojk widudkH
fjf<|fmd< rgdjka m¯laIKhg Ndckh
fõ'
fuu jr®Ih ;=<° ñf,akshï bkafμdafïIka
fglafkdf,d‚la wdh;kfhka ñ,° .ekSug
woyia lrkq ,enQ wdfõlaIK moaO;sh
iïnkaO .kqfokqj wjidk lrk ,o w;r
Bg w∞< .súiqfï i|yka wjYH;d m˙†
moaO;sh ieliSu i|yd úYaf,aIK lghq;= is≥
lrk ,°' moaO;sfha hdka;%sl ixrpl ñ,°
.ekSu i|yd weKjqu 2009 foieïnr® ui
b†˙m;a lrk ,o w;r" 2010 wjika Nd.h
;=< iú ls¯ug kshñ;j ;sfí' wdfõlaIK
moaO;sh fï jk úg ,kavka fldgia
fjf<|fmd< ;=< l%shd;aul flfrkq ,nk
w;r" Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh
fldñIka iNdj úiska läkñka l%shdjg
kexfjkq we;'
,shdm†xÑ ishΩ uQ,H iud.ï wksjdr®hfhka
f,aLk.; l< hq;= njg jQ fhdackd Y%S ,xld
uy nexl=j fj; b†˙m;a lrk ,°' Y%S ,xld
uy nexl=j tu fhdackd ms<s.ksñka ,shdm†xÑ
ishΩ uQ,H wdh;k 2011 jr®Ifha cQks jk úg
f,aLk.; l< hq;= njg ksfhda. ksl=;a
fl˙◊'
fldgia fjf<|fmd< ;=< jr®;udkfha°
mj;sk mshùfï wj∞ku iïmQr®K jYfhka
bj;a ls¯u i|yd ms<shula jYfhka fukau
fjf<|fmd<g y∫kajd°ug kshñ; jHq;amkak
WmlrK .kqfokq ls¯u i|yd uQ,sl
wjYH;djhla jQ uOHu ksIaldYkdh;khla
msysgqùu i|yd Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh
fldñIka iNdj úiska fld<U fldgia
fjf<|fmd< fj; ksfhda. ksl=;a ls¯u fï
jr®Ifha° is≥úh'
fld<U fldgia fjf<|fmd< øjYS,;djh
by< kexùu;a" l<dmSh jYfhka mjd by<
w.hla .kq ,enQ .kqfokq ms˙jeh wvq ls¯u;a"
m%d.aOk fjf<|fmd< ;=< l%shd;aul ishΩ
mdr®Yjhkaf.ka by< wjOdkhla †kd .kq ,enQ
lreKq jYfhka i|yka l< yel' óg w∞<j
my; i|yka fhda‚; fjkialï 2010 wf.daia;=
ui 02 jk †k isg l%shd;aul lrk ,°'
1' fr®LK .kqfokq jákdlï wjuh (TheCrossings Threshold) remsh,a ñ,shk 10 isg
remsh,a ñ,shk 20 olajd by< kxjk ,°'
2' ishΩ mqjre i|yd fldgia .kqfokq is≥
ls¯fï° jákdlï fjkia úh yels ñ,
tallh Y; 25 isg Y; 10 olajd wvq lrk
,°'
3' tlÛ;djh u; ;SrKh l< yels
;e/õldr .dia;= wjuh ishhg 2 la
jYfhka o" Bg w∞< .kqfokq jákdlu
remsh,a ñ,shk 100 isg remsh,a ñ,shk 50
olajd o wvq lrk ,°' flfia fj;;a
fujeks wdldrfha .kqfokqj,g w∞<
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka iNd
fiia n≥ m%udKh fld<U fldgia
fjf<|fmd< .dia;=j" uOHu ;ekam;=
l%ufha .dia;=j iy Y%S ,xld rcfha fiia
n≥ m%udKh fkdfjkia fõ'
4' fuf;la mej;s .kqfokq ms˙jeh .dia;=
jHqyh bj;a lrk ,o w;r" tla
mdr®Yjhlg muKla kshu jk
wdldrfhka remsh,a ñ,shk 50 olajd
.kqfokq i|yd my; i|yka wdldrfhka
jHqyh ilik ,°'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
50
úksuh iy iq/l=ïm;a fldñIka iNdj"
uOHu ;ekam;= l%uh" fld<U fldgia
fj<|fmd< iy ;e/õldr iud.ï .dia;=
ishhg 20lska wvq lrk ,o w;r ta wkqj
remsh,a ñ,shk 1 ^ishhg 1'425& blau jQ
.kqfokq i|yd .dia;= jHqyh my; i|yka
wdldrfhks'
rg ;=<g úfoaY úksuh .,d tau ffOr®hu;a
ls¯u i|yd remshf,a w.h iys; idx.ñl
Khlr iïnkaOfhka úfoaYSh iyNd.S;ajh
ms<sn|j mj;sk iSud ,ssys,a ls¯ug" Y%S ,xld
uy nel=jg fhdackd lrk ,°' ta wkqj Y%S
,xld uy nexl=j uÛska tys uQ,H yd uQ,H
wdxYsl m%;sm;a;s ms<sn| b†˙ ±lau Tiafia
foaYSh iud.ï úiska ksl=;a lrkq ,nk
remshf,a w.h iys; idx.ñl Khlr
iïnkaOfhka úfoaYSh iyNd.s;ajh ms<sn|j
mj;sk iSud ,sys,a ls¯ug mshjr .e◊ks'
jr®;udkfha° fkajdisl úfoaYslhkag tall
Ndrhkays wdfhdackh l< yelafla tall Ndr
Tmamqfjys wruqo,ska ishhg 20 fkdblau jQ
m%udKhla rcfha iq/l=ïm;a j, wdfhdackh
l< hq;= h" hk iSud mekùu wvx.= jkafka
kï mu◊' fuu iSud mekùu 2000 udr®;= ui
7 †k ork w;súfYaI .eiÜ m;%sldj uÛska
kS;s.; fldg ;sfí' fuu iSud mekùu ,sys,a
ls¯fï wruq◊ka Y%S ,xld uy nexl=j fj;
fhdackdjla b†˙m;a fldg ;sfí' fldñIka
iNdj uÛska fuu lreK ms<sn|j lghq;=
ls¯u i|yd uyd NdKavd.drhg fjku
ksfhda‚;hl= m;a lr we;' jr®;udk l%u -
fõoh idx.ñl Khlr i|yd jk oaú;shl
fjf<|fmd< .kqfokq flfr® n,mEula we;s
lrk neúka" rcfha iq/l=ïm;a iïnkaOfhka
l%shd;aul jk wdldrfhkau idx.ñl Khlr
i|yd o r|jd.ekSfï n≥ whls u ,sys,a ls fï
yelshdj ms<sn| fidhd ne,Su i|yd uqo,a
wud;HdxYh fj; b,a,Sula b†˙m;a fldg
;sfí'
2009 wfm%a,a ui 28 †k wxl 1599$13 ork
w;súfYaI .eiÜ m;%sldj uÛska foaYSh wd∞hï
flduid˙ia ckrd,ajrhd úiska úY%du wruqo,a
iliqrejï md˙f;daIsl iy b;=reï wruqo,a
wdfhdackh ls u j<lajk iSud kS;s.; fldg
;sfí' ta wdldrfhkau fuu wruqo,a m%d.aOk
fj<|fmd< ;=< wdfhdackh ls¯u;a tuÛska
tlS wruqo,a i|yd ∞hljQjkag †.= ld,Sk
m%;s,dN ,eîu iSud ls¯u;a bj;a ls¯ï i,ld
ne,Su i|yd fhdackdjla uyd NdKavd.drhg
b†˙m;a fldg we;'
3'1 j.=j
ixfYdaê; .dia;= jHqyh
000.1 0.800 0.640
090.0 0.090 0.072
501.0 0.105 0.084
030.0 0.030 0.024
002.0 0.200 0.200
1.425 1.225 1.020
2010$07$31 olajd mej;s
;e/õldr .dia;= jHqyh
2010$08$02 miq kj mej;s
;e/õldr .dia;= jHqyh
;e/õldr .dia;=re' ñ,shk
1 olajd
]
re' ñ,shk 1 isg
100 olajd
]
re' ñ,shk
50 olajd
]
;e/õldr iud.u
úksuh iy iq/l=ïm;a fldñIu fiia noao
fld<U fldgia fjf<|m<
uOHu ;ekam;= l%uh
rch uÛska kshu lrk ,o noao
tl;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
51
cd;Hka;r iïnkaO;d
iq/l=ïm;a fldñIka iNd ms<sn| cd;Hka;r
ixúOdkfha (IOSCO) idud‚lhl= jYfhka
tys keÛÍ tk fjf<|fmd<j,a ms<sn| lñgqfõ
iólaIK .Kkdjla i|yd lreKq ,nd≥ka
w;r" cd;Hka;r ixúOdkfha f,alï
ldr®hd,h uÛska fufyh jQ WmfoaYk i|yd o
iyNd.s jk ,°'
fuu jr®Ih ;=<° iq/l=ïm;a fldñIka iNd
ms<sn| cd;Hka;r ixúOdkfha (IOSCO)úOdhl lñgq iNdm;sksh iy kjiS,ka;fha
iq/l=ïm;a fldñIka iNdfõ jr®;udk
iNdm;sksh f–ka ämaf,dla ue;sksh Y%S
,xldfõ pd˙ldjl ks;r úh' weh
lr®udka;fha úúO fldgialrejka iuÛ ;u
w;a±lSï iy ±kqu fn∞ .kakd ,°'
ixjr®Ok mdGud,dj l%shd;aul lrk ,°'
by; m%d.aOk fjf<|fmd< ms<sn| iy;slm;%
mdGud,dj iu;a jQjkag udi yhl
ld,iSudjl fjf<|fmd< jD;a;sh w;a±lSï
iys; jkafka kï wdfhdack WmfoaYljrfhl=
jYfhka lghq;= ls ug n,m;%h ,nd .ekSug
yelsfõ' tfiau uyck;dj fj; jvd ksrjoH
iy ld,Sk m%d.aOk fjf<|fmd< f;dr;=re
b†˙m;a ls¯fï yelshdj jr®Okh ls¯fï
wruq◊ka jD;a;Sh udOHfõ°ka i|yd uQ,H
jdr®;dlrKh ms<sn| iy;slm;a mdGud,djla
mj;ajk ,°'
iólaIK iy wOHhk lghq;= i|yd m%d.aOk
fjf<|fmd< ms<sn| ±kqu jr®Okh lr
.ekSug fukau wdfhdack lghq;= ms<sn|
hdj;ald,Sk ùug wfmalaId lrk isiqka" mSG
idud‚lhska" úoaj;=ka i|yd o;a; iy
f;dr;=re ,nd .ekSfï wjia:dj m%d.aOk
fjf<|fmd< f;dr;=re uOHia:dkh Tiafia
ysñfõ' fuu jHdmD;sh hdmkh" kef.kysr
iy W;=re kef.kysr úYaj úoHd, we;=<;aj
úYaj úoHd, 09 l ±kg l%shd;aul fõ'
iq/l=ïm;a fldñIka iNd ms<sn| cd;Hka;r ixúOdkfha (IOSCO)úOdhl lñgq iNdm;skS f–ka ämaf,dla ue;sksh ,ehsia;=.;
iud.ïj, m%Odk úOdhl wOHlaIjreka wu;ñka
mdi,a isiqka i|yd m%d.aOk fj<|fmd< f;dr;=re uOHia:dkh
mqyqKq jevigyka
iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka iNdfõ uQ,H
fiajd wO Hhk wdh;kh uÛska isxy, iy
bx.%Sis udOH Tiafia iq≥iqlï wdlD;sfha m<uq
ldKavh jk m%d.aOk fj<|fmd< ms<sn|
iy;sl m;% mdGud,dj fufyh jk ,°'
tfiau ±kg jD;a;sfhys kshef<kq ,nk
wdfhdack WmfoaYlhskaf.a lr®udka;h ms<sn|
foaYSh iy f.da,Sh kj m%jK;d ms<sn| ±kqu
jr®Okh ls¯fï wruq◊ka wLKav jD;a;Sh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
52
ú≥,sn,h yd c, iemhqu wdY%s; fiajdjka o
L◊c f;,a wdY%s; lr®udka; o kshdukh
lrkq ,nk wdh;khla jYfhka" Y%S ,xld
uyck Wmfhda.S;d fldñIka iNdj uÛska
ú≥,s n,h" c,h yd L◊c f;,a wdY%s;
ksIamdok m%udKj;a whq˙ka myiq ñ,g
md˙fNda.slhka fj; iemhSu iy;sl ùu
;=<ska rfgys ue†ld,Sk ixjr®Ok wruqKq
idlaId;a ls¯u i|yd myiqlï i,ikq ,nhs'
2010 jifr® ldr®h idOkh
md˙fNda.sl wdrlaIKh
2010 jr®Ifha° fldñIka iNdj fj; ,enqKq
md˙fNda.sl meñ◊,s 476 la w;=˙ka 272 la
i|yd 2010 Tlaf;danr® ui jk úg úi∫ï
,nd °ug mshjr .kakd ,°' ,sysis f;,a i|yd
±kg mj;sk wju ksIamdok m%ñ;s ms<sn|j yd
n,h,;a fj<| kdu iïnkaOfhka ,sysis
f;,a Ndú;d lrkakka ±kqj;a ls¯fï
jevigykla o mj;ajk ,°' ú≥,s md˙fNda.sl -
hskaf.a j.lSï yd whs;Ska fjkqfjka fhdokq
,nk wä;d,u f,i ie,flk md˙fNda.sl
whs;sjdislï yd j.lSï ms<sn| m%ldYkh
ilia lrk ,°' ú≥,s iemhqfuys jd◊cuh
.=Kd;aulNdjh ms<sn| úêúOdk we;=<;a
iemhqï fiajd ix.%yh o ilia lrk ,°'
fldñIka iNdj uÛska kshduk iudf,dapkh
lrk wjia:djkays ° ishÆ md˙fNda.slhka
ksfhdackh ls¯u Wfoid md˙fNda.sl Wmfoa -
Yk lñgqjla m;a lrk ,°' ú≥,sh iemhSu
iïnkaOfhka we;s jk u;fNao ksrdlrKh
i|yd kS;s iïmdokh lrk ,°'
ú≥,sh i|yd idOdrK ñ,la ,nd°u
ú≥,s n,m;%,dNSkag fukau md˙fNd.slhskag
idOdrK ñ,la ;yjqre flfrk wh n≥ yd
.dia;= l%ufõohka ilia lrk ,°' fuu
l%ufõohg wkql+,j" n,m;%,dNSka úiska
ú≥,sh fn∞ye¯u yd iïfm%aIKh i|yd 2011-
2015 ld,iSudj i|yd ;u wd∞hï wjYH;d
b†˙m;a lrk ,°' n,m;%,dNSka úiska b†˙m;a
Y%S ,xld uyck Wmfhda.s;d fldñIka iNdj
lrk ,o fhda‚; l%shdldrlï i|yd jk
ms˙jeh iudf,dapkh fldg ixfYdaOkh
ls¯fuka wk;=rej ksr®Kh l< idOdrK
ms˙jeh mokï lrf.k 2011 jir i|yd
fldñIka iNdj úiska md˙fNda.sl n≥ ;SrKh
lrkq we;' ú≥,sh i|yd 2011 jifr®° wh
ls¯ug kshñ; md˙fNda.sl n≥ ms<sn| ksfõo -
kh 2010 foieïnr® ui ° ksl=;a ls¯ug
kshñ;h'
L◊c f;,a lr®udka;h wdY%s; idOdrK
;rÛld¯;ajh
fldñIka iNdj uÛska is≥ lrk ,o úur®Yk -
hl f;dr;=re mokï lr .ksñka" kS;s
úfrdaëj yd ksis n,;, rys;j ,sysis øjH yd
Lksc f;,a ksIamdok wdkhkh ls¯u yd
úls”u je,elaùu i|yd o fj<|fmd< ;=<
l%shdldrlhskaf.a ;rÛld¯;ajhg ydks
muqKqjk l%shdldrlï iïnkaOj o" fldñIka
iNdj uÛska Lksc f;,a lr®udka; wud;Hd -
xYhg Wmfoia ,ndfok ,°'
±kg mj;sk L◊c f;,a wdY%s; ksIamdok
i|yd jk n,m;% l%uh yd wdkhk rduqj
iudf,dapkh lr wdkhk rduqj kshdukh
ls¯u i|yd L◊cf;,a lr®udka; wud;Hd -
xYhg Wmfoia ,nd fok ,°'
fiajdjkays wdrlaIdld¯ nj yd .=Kd;aul
Ndjh m%jr®Okh ls¯u'
2010 jir ;=<° fldñIka iNdj úiska rcfha
mdi,a" †jd iq/l=ï uOHia:dk" frday,a"
fl!;=ld.dr yd wd.ñl ia:dk jeks ia:dk
96 la ia:dmkh lr we;s ú≥,sn, moaO;s
m¯laId ls¯fuka wk;=rej tu moaO;sj,
iqrlaIs;;dj jeä†hqKq ls¯u i|yd ksr®foaY
ksl=;a lrk ,°' ú≥,sh wdY%s; y†is wk;=re"
ú≥,sn, Wmfhda.S;djka ys wiïmQr®K b†ls¯ï"
fufyhqï yd kv;a;=" ú≥,s ógr®j, ldr®h
idOkh yd ksrjoH;dj ú≥,sn,fha .=Kd;au -
l Ndjh ^fjda,aàh;djfha úp,kh yd
iemhqug ndOdùu&" ú≥,sh iemhqfï° m%fõY
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
53
udr®. yd foam, wdY%s;j is≥jk ydks yd ú≥,sh
,nd°fï° we;sjk bvï wdrjq,a wd° .egΩ
ms<sn| úur®Yk 98 la o is≥ lrk ,°'
my; i|yka udr®f.damfoaY" kshduk yd
m%ñ;Ska ilia lr w∞< wdh;k j,g fhduq
lrk ,°'
n mdi,a j, ú≥,sh wdrCIs;j Ndú;h ms<sn|
udr®f.damfoaY ^wOHdmk wud;HdxYhg
fhduq lrk ,°'&
n .%Sia jr®. yd ëjr bkaO k fj<|fmd<
i|yd iq≥iq mdr®Yj f;dard .ekSu ms<sn|
udr®f.damfoaY
n ú≥,s ógr® yd fldñiu úiska orkq ,nk
ú≥,sn, iemhqu ks¯CIKh ls¯fï j.lSu
yd ne∫k kshduk ilia lrk ,°' ^ú≥,s -
n, yd n,Yla;s wud;HdxYhg fhduq lrk
,°'&
n .efid,ska tka‚ka f;,a" ãi,a tka‚ka
f;,a" .shr® f;,a yd myr y;fr® h;=re
me† f;,a i|yd Y%S ,xld m%ñ;s ilia ls u'
;sridr n,Yla;s ixjr®Okh
mdr®Yjlrejkaf.a mqΩ,a iyNd.S;ajh iys;j
mqkr®ckkSh n,Yla;s mokï fldg ksmojk
ú≥,sn,h ñ,° .ekSug w∞<j mkjkq ,nk
n≥ iudf,dapkh lrk ,°' 2010 fkdjeïnr®
ui° ixfYdaê; n≥ m%ldYhg m;a ls¯ug
kshñ;h'
mr®fhaIK
rfgys úúO iudc - wdr®:ßl uÜgïj, ck
fldgia j, ^úfYaIfhkau wvq wd∞hï,dNS
lKavdhï& ú≥,sn, wjYH;d iy ñ, ord
.ekSfï yelshdj fidhd ne,Sfï mr®fhaIKhl
fCIa;% lghq;= ksu lrk ,°'
W;=re m<df;a ixjr®Okh i|yd jQ
∞hl;ajh
n kj ú≥,s iïnkaO;d ,nd .ekSfï° u;=jk
m%fõY udr®. fyda bvï wdY%s; .egΩ
ms<sn|j ck;dj ±kqj;a ls u i|yd W;=re
m<df;a †ia;%slal 05 ;=<u wOHdmksl yd
±kqj;a ls¯fï jev igyka mj;ajk ,°'
n W;=re m<df;a mdi,aj, ia:dms; ú≥,s
moaO;sj, iqrlaIs;;dj by< kexùu i|yd
úur®Yk 06 la is≥ lrk ,°'
b†˙ ie,iqï
ú≥,s iemhqï
n ±kg mj;sk yd fhda‚; ú≥,s W;amdok
ldr®hCIu;d l%ufõoh ms<sn| WmfoaYk yd
;SrK .ekSu i|yd iydh jk f,aLk
ilia ls¯u'
n iïfm%aIK jHdmdr" f;d. iemhqï fufy -
hqï jHdmdr yd iïfm%aIK n,m;%,dNshdf.a
;ks .ekqïlre jHdmdr i|yd ;dlaI◊l
w;a fmd;la fia Ndú;d l< yels cd,
Wmfoia ix.%yhla ilia ls¯u'
n fnodye¯u yd iemhqï jHdmdr i|yd ;dla -
I ◊l w;afmd;la fia Ndú;d l< yels
fn∞ye¯fï Wmfoia ix.%yhla ilia ls u'
;sridr n,Yla;s ixjr®Okh
n ldr®h nyq, fõ,djkays mj;sk ú≥,s
b,aÆu imqrd,Su i|yd imhk uÜgñkau
uqΩ oji mqrdu ú≥,sh fn∞ ye¯ug
ie,iqï ilia ls¯u'
n cd;sl n,Yla;s m%;sm;a;shg wkql+,j
mqkr®ckh l< yels n,Yla;s b,lal imqrd
.ekSu i|yd Wmhd udr®. ieliSu'
n ú≥,s md˙fNda.slhskag Tjqkaf.a m˙fNda -
ckh l<ukdlrKh i|yd iydh ùu'
n ±kg mj;sk n,Yla;s ldr®hlaIu;dj$
ixrlaIKh ms<sn| mr®fhaIKhla is≥ ls u'
n mqkr®„jkh l< yels n, Yla;s wdY%s;
ú≥,sn,h ñ<† .ekSug w∞< n≥ i|yd
rduqjla ilia ls¯u'
n n,m;%,dNSka yd n,Yla;s ldr®hlaIu;d
fuj,ï lÜg, uÛska b,aÆï mdr®Yj
l<ukdlrKh i|yd kshduk ieliSu'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
54
ú≥,sn,h i|yd ord.; yels idOdrK
ñ,la ;yjqre ls¯u
n kj n,d.dr ysñlr .ekSfï° yd ±kg
mj;sk n,d.dr jHdma; ls fï° iïfm%aIK
n,m;%,dNSka úiska Wmfhda.S lr .efkk
l%ufõo iudf,dapkh ls¯u'
n ú≥,sh i|yd wv q yd idOdrK ñ,la ;yjqre
lrkq jia" wju ms˙jehla fhd∞ ú≥,s
W;amdok jHdma; ls fï ie,iqï ilia lr
l%shd;aul ls¯u'
n fldñIka iNdj uÛska wkqu; lrk ,o"
ms˙jehg wkqrEmS ú≥,s .dia;= yd n≥
l%ufhys m%;sM, we.hSu'
n iykdOdr ms<sn| rdcH m%;sm;a;sh i|yd
fldñIka iNdj uÛska ,nd†h hq;= Wmfoia
ksl=;a ls¯ug iydhla jkq ms◊i" úúO
md˙fNda.sl lkavdhïj, n,Yla;s
m˙fNdack rgd ms<sn| wOHhkhla ls¯u'
ú≥,sn, fiajdjkays iqrlaIs;Ndjh yd
.=Kd;aul Ndjh
n ishÆu n,m;%,dNSka kshñ; iemhqï yd
wdrlaIl iïu;hkag wkql+,j lghq;=
lrk nj ;yjqre lr.ekSu Wfoid ie, -
iqï .; yd ;;aldr®h m¯laId is≥ ls¯u'
n wdrlaIdj ms<sn| †jhsk mqrd ±kqj;a ls fï
jev igyka l%shd;aul ls¯u'
n cd, iïnkaOl yd tfia fkdjk n,d.dr
kshñ; m%ñ;Skag wkql+, ±hs m¯laId ls u'
n ú≥,sn, iïfm%aIK yd fn∞ye¯fï n,m;%
,dNSkaf.a ldr®h idOk m%ñ;Ska ^jd◊cuh
yd n,Yla;suh jYfhka .=Kd;aul Ndjh
ms<sn| m%ñ;s& ilia ls¯u yd n,d;aul
ls¯u'
n cd;sl ú≥,sn, moaO;sfhka ndysrj ú≥,sh
iemhSfï jHdmD;sj, wdlD;sh i|yd
iïu; m%ñ;s ilia ls¯u'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
55
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYfha uQ,H
md,k l%shdj,sh Yla;su;a ls¯u i|yd
msysgqjk ,o fuu fomdr®;fïka;=fõ
ldr®hNdrh fohdldr fõ'
01' uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh iy
NdKavd.dr fomdr®;fïka;=j, jdr®Isl
l%shdld¯ ie,eiau mokï fldg f.k
l<ukdlrK ú.Kk ie,eiau ms<sfh,
fldg" ta wkqj tu wdh;khkays ldr®h -
idOkhg ndOd úh yels wj∞kï y∫kd -
f.k" l<ukdlrK ú.Kkfha fhfoñka
jdr®;d ls¯u ;=<ska ldr®hidOkfhys,d
l<ukd lrKhg iydh ùu'
02' rcfha wud;HdxY iy fomdr®;fïka;=j,
wNHka;r ú.Kkfha .=Kd;aulnj iy
M,∞hSnj jr®Okh lr.ekSu i|yd wjYH
udr®f.damfoaY ie,iSu'
fomdr®;fïka;=fõ ldr®hNdrh
w' wud;HdxY yd fomdr®;fïka;= i|yd
ldr®hidOk ú.Kkh y∫kajd °u ms◊i
tu wdh;kj, l%shdld¯ ie,iqï mokï
fldg f.k wNHka;r ú.Kk ie,iqï
ilia lr.ekSfï wjYH;djh wjOdrKh
ls¯u yd ta wkqj ilia lrk ,o ú.Kk
ie,iqïj, m%udKj;aNdjh fuu fomdr®; -
fï ka;=j úiska wOHhkh fldg wjYH
u.fmkaùï is≥ ls¯u'
wd' wud;HdxY yd fomdr®;fïka;=j, ldr®h -
idOkfha ° úfYaI wjOdkh fhduq úh
hq;= wxY y∫kdf.k tu wxY wdjrKh
jk m˙† wNHka;r ú.Kk udr®f.damfoaY
y∫kajd°u' fï wkqj my; ±lafjk
ú.Kk udr®f.damfoaY fï jk úg fuu
fomdr®;fïka;=j úiska y∫kajd ° we;'
l<ukdlrK ú.Kk fomdr®;fïka;=j
y∫kajd ° we;s wNHka;r ú.Kk
udr®f.damfoaY
wNHka;r ú.Kk udr®f.damfoaY (DMA/2009-1)
rdcH wxYfha wNHka;r ú.Kkfha úIh
m:h" tys iajdëk;ajh" mrudr®:" ú.Kk
ie,iqï ilia ls¯u" mqyqKqùï iy ú.Kk
m%Yakdj,S wd†h i|yd wkq.ukh l< hq;= úê
úOdk i|yd udr®f.damfoaY'
wNHka;r ú.Kk udr®f.damfoaY (DMA/2009-2)
rdcH wxYfha j;alï l<ukdlrKh iïnkaO
≥r®j,;d y∫kd.ekSu" ia:djr j;alï f,aLk
ilia ls¯u" jdyk Ndú;h NdKav weKjqï
ls¯u" f,aLk.; ls¯u iy wdrlaIdj hk
lreKq we;=<;a rcfha j;alï ms<sn|
wNHka;r md,kh iïnkaOj fhd∞ we;s
Wml%uj, m%udKj;aNdjh ;lafiare ls¯u
ms<sn| udr®f.damfoaY'
wNHka;r ú.Kk m%ñ;s yd wdpdrOr®u
(DMA/ 2009-3)
rdcH wxYfha wNHka;r ú.Kkfhys
.=Kd;aul nj jr®Okh lr .ekSu i|yd
cd;Hka;rj ms<s.;a wNHka;r ú.Kk m%ñ;Ska
yd wdpdrOr®u rdcH wxYfha wNHka;r
ú.Kkhg y∫kajd°u'
mqoa., mäkä iïnkaO wNHka;r ú.Kk
udr®f.damfoaY (DMA/ 2009-4)
rdcH wxYh úiska úYd, jeh nrla orkq ,nk
jegqma yd fõ;k f.ùu iïnkaOj u;= ù we;s
yd b†˙fha° u;=úh yels wj∞kï y∫kdf.k
ta flfrys úfYaI wjOdkh fhduq lrñka
m˙.Kl uD≥ldx. wdY%fhka jegqma ilia
ls¯fï l%shdj,sh wNHka;r ú.Kkhg ,la
ls¯u iïnkaO udr®f.damfoaY'
úfoaYdOdr yd foaYSh wruqo,a u; l%shd;aul
jk úfYaI jHdmD;s wNHka;r ú.Kkh
iïnkaO udr®f.damfoaY (DMA/ 2010-5)
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
56
jHdmD;s i|yd jk uQ,Hhk udr®. y∫kd -
.ekSu" jHdmD;s .súiqï" wdOdr imhkq ,nk
wdh;khkays uÛ fmkaùu" jHdmD;s fiajl
uKav, l<ukdlrKh jHdmD;s iïnkaO -
fhka y∫kajd ° we;s wNHka;r md,k úê
úOdk" jHdmD;s ldr®hidOkh" jHdmD;sfha
j;alï yd jHdmD;sfha ;sridr nj wd†h
flfrys úfYaI wjOdkh fhduq lrñka ilia
l< wNHka;r ú.Kk udr®f.damfoaY'
wkd.; ie,iqï
wNHka;r ú.Kk mqyqKq jevigyka fufyh -
ùu iy wjYH Wmfoia iemhSu uÛska rdcH
wxYfha wNHka;r ú.Klhskag wjYH ;dlaI -
◊l iydh ;j≥rg;a iemhSu'
wishdkq ixjr®Ok nexl= wdOdr hgf;a
l%shd;aul jk rdcH uQ,H l<ukdlrKh
ldr®hlaIu ls¯fï jevigyfka iydh we;sj
fuu fomdr®;fïka;=j rdcH wxYfha wNHka -
;r ú.Kk m%;sm;a;s iïmdok wdh;kh njg
m;a ls¯fï wruq◊ka rdcH wxYfha wNHka;r
ú.Kkh ms<s.;a wka;r®cd;sl wNHka;r
ú.Kk m%ñ;Skag wkql+,j is≥ ls¯u iy;sl
lrkq jia wNHka;r ú.Kk udr®f.damfoaY
w;a fmd;la ilia ls¯fï ldr®hfhys ksr;j
isáhs' fï uÛska rdcH wxYfha wNHka;r
ú.Kkh i|yd uÛfmkaùfï iy wëlaIKh
ls¯fï uOHia:dkh njg fuu fomdr®; -
fïka;=j m;a ls¯ug wjYH mshjr .kq ,efí'
tfukau wj∞kï mdol wNHka;r ú.Kkh"
ldr®h idOk ú.Kkh yd f;dr;=re ikaksfõ -
ok yd ;dlaIKh iïnkaO wNHka;r ú.K -
kh hk kj wNHka;r ú.Kk Ys,am l%u
rdcH wxYfha wNHka;r ú.Kkhg y∫kajd
°ug o fuuÛska mshjr .kq ,nhs'
rcfha wud;HdxY yd fomdr®;fïka;= i|yd
ú.Kk yd l<ukdlrK lñgq l%shdj,sh
y∫kajd°u yd ta i|yd Rcq ∞hl;ajh iemhSu
fuu fomdr®;fïka;=j uÛska bgq lrkq ,nhs'
ta ;=<ska wNHka;r ú.Kk l%shdj,sh M,∞hS
f,i bgqùu wjOdrKh ls¯u" l%shdld¯
ie,iqï uÛska wfmaCIs; b,lal lrd <Ûùfï
m%.;sh yd Bg tfrysj we;sjk ndOl
y∫kd.ekSu iy tajd j, lajd .ekSug .;
yels l%ufõo ;SrKh ls¯u" ú.Kldêm;s
úiska fmkajd fokq ,nk l%uf∞aI iy
wm.u k hka j, lajd .ekSfï l%shdudr®. y∫ka -
jd°u hk jeo.;a lreKq /ila ú.Kk yd
l<ukdlrK lñgqj, ldr®hNdrhg wh;a fõ'
fï wkqj l<ukdld˙;ajhg iemfhk iydh
;=<ska" iuia; rdcH wxYhgu ixjr®Ok b, -
lal lrd <Ûdùug wjYH iydhl ldr®h -
Ndrhla fuu fomdr®;fïka;=j bgq lrñka
isáhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
57
rcfha ixjr®Ok Wmdhudr®. rdcH jHmdrj,
M,∞hS;dj yd ldr®hlaIu;dj jeäls u foig
fhduq ù we;' rdcH jHdmdr úiska cd;sl
wjYH;d yd md˙fNda.sl iqnidOkh wdrlaId
lrk w;ru ,dN∞hS wdh;k njg m;afjñka
fm!oa.,sl wxYhg ;rÛld¯;ajhla ,nd†h
hq;=h' tlS m%;sm;a;shg wkql+, fjñka rdcH
jHdmdrj, ldr®hidOkh jr®Okh ls¯ug
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j myiqlï
imhhs'
jd◊cuh w;ska jeo.;a wdh;k njg m;a
ls¯u i|yd rdcH jHdmdrj, uQ,sl jHdmdr
l%shdldrlï flfrys wjOdkh fhduq lrñka
l<ukdlrK m%;sixúOdkh uÛska Tjqkaf.a
ldr®h idOkh jr®Okh ls¯u wruqKq fldg
f.k rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j úiska
ishÆu rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j úiska
ishÆu rdcH jHdmdr i|yd pl%f,aL yd
Wmfoia ksl=;a lr we;' úksúoNdjh" j.lsj
hq;= nj fukau wjYH ñ, ls fï m%;sixúOdk
lghq;= iy l<ukdlrK jr®Okh ls¯u"
l%shd;aul ls¯u iy;sl lrk w;ru m%iïmd -
ok ldr®hlaIu;dj flfrys jeä wjOdkhla
fulS m˙jr®;kfha° fhduq ls¯u wjYH fõ'
rch úiska imhk ,o m%d.aOk ∞hl;ajh
i|yd n≥ iy ,dNdxY uÛska rcfha taldnoaO
wruqo,g ∞hl;ajh iemhSug jd◊c rdcH
jHdmdr j,g yels úh hq;=h'
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=fõ ldr®hNdrh
jkafka wNsu;dr®: iy wruqKq <Ûdlr .ekSu
Wfoid ldr®hlaIu f,i iy M,∞hS iïm;a
Ndú;h ;yjqre ls¯u i|yd rdcH jHdmdrj,
ldr®hidOk iudf,dapkh ls¯u" uQ,Huh
úkhla iy wkql+,;djhla we;s ls¯fï
wruqK we;sj uQ,H l<ukdlrKh" uQ,H
jdr®;dlrKh" udkj iïm;a l<ukdlrKh"
fufyhqï iy md,kuh hk úIhhka j,g
w∞<j rdcH jHdmdr i|yd udr®f.damfoaY
iemhSuhs' ;jo" 1971 wxl 38 ork uqo,a
mkf;a ii fldgfia i|yka rdcH jHdmdr
i|yd w∞< jk m%;smdok iy rdcH jHdmdr
i|yd ksl=;a lrk ,o hymd,kh i|yd jk
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j
udr®f.damfoaY n,d;aul ls¯u" rdcH jHdmdr -
j, ldr®h idOk iudf,dapk jdr®;d iemhSu
iy w∞< iudf,dapk /iaùï i|yd iyNd.S -
ùu uÛska rdcH jHdmdrj, l%shdldr lï ks¯ -
CI Kh ls¯u i|yd fmd≥ jHdmdr ms<sn|
ldrl iNdjg iydh ùu iy rdcH jHdmdr
m%;sixúOdk ls¯fï ldr®hfha° iydhùu o
fuu fomdr®;fïka;=fõ ldr®hNdrhg we;=<;a
fõ'
2010 iema;eïnr® udih jk úg rdcH
jHdmdr fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lrk
,o m%Odk ldr®hNdrhka
taldnoaO wruqo,g ∞hlùu
2010 iema;eïnr® udih wjika jk úg rcfha
wdfhdackhg m%;s,dN jYfhka rdcH jHdmdr
úiska n≥ yd ,dNdxY f,i remsh,a ñ,shk
24"072 la taldnoaO wruqo,g ner lrk ,°'
3'2 m%ia;drh
taldnoaO wruqo,g ∞hl;ajh
rch i;= jHdmdr m%;sjHqy.; ls¯u
rdcH iïm;a iy jHdmdr ixjr®Ok wud;Hd -
xYh kñka kj wud;HdxYhla we;s ls¯ug
iydh ùu iy ta hgf;a fufyhqï k;r jQ$
ldr®h idOkh my< uÜgul mj;sk jHdmdr
26 m%;sjHqy.; ls¯ug fuu fomdr® ;fïka;=j
30000
25000
20000
15000
10000
5000
02006 2007 2008 2009 2010
n≥ ,dNdxY ^re'ñ,shk
&
jr®Ih
n≥
,dNdxY
uqΩ .Kk
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
58
lghq;= lrk ,°' ldr®h idOkh my<
uÜgfï mj;sk wdh;k 6 la wud;HdxYfha
iydh we;sj iudf,dapkhg ,lalr fm!oa. -
,sl wxYfha wdfhdaclhkag fuu wdh;k
ixjr®Okh ls¯u i|yd wdrdOkd ls¯fï
lghq;= ±kgu;a wjika lr we;' b;s˙
wdh;k 20 i|yd wdfhdackh ls¯ug leue;s
fm!oa.,sl wxYfha wdfhdacl hska f.ka
leue;a; úuiSu i|yd lghq;= flfrñka
mj;S'
rdcH jHdmdrj, W!k Wmfhda‚; iïm;a
ixjr®Okh i|yd iSudiys; rdcH iïm;a
l<ukdlrK ixia:dj kñka rch i;=
iud.ula msysgqjk ,°' rdcH jHdmdrj, úYd,
jYfhka mj;sk W!k Wmfhda‚; iïm;a
ixjr®Okh uÛska wdr®:ßlhg ie,lsh hq;=
n,mEula we;s ls¯u fuu wdh;kh msysgqùu
uÛska n,dfmdfrd;a;= fõ'
m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl= 6 la taldnoaO
ls¯fuka m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j msysgqjk
,°' tu kj nexl=j 2010 cQks isg .kqfokq
lghq;= werUQ w;r taldnoaOùu ;=<ska we;s jQ
Yla;sh;a iuÛ .%dóh wdr®:ßl wxYh i|yd o
fufyhqï ;j≥rg;a jHdma; ls¯ug n,dfmd -
frd;a;= fõ'
≥ï˙h há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd
m%jdyk wud;HdxYh hgf;a rdcH i;=
iud.ula msysgqùug mshjr f.k we;' fuu
iud.u uÛska ≥ï˙h fCIa;%fha ie,lsh hq;=
m˙jr®;khla n,dfmdfrd;a;= jk w;r" rcfha
wNsm%dh jkqfha jd◊clrKh lrk ,o
m%jdyk wxYh uÛska .=K d;aul fiajhla
uyck;dj fj; i,ikq we;s njhs'
fm!oa.,sl wxYfha wdfhdack uÛska iSudiys;
Tiq f.dú iud.u m%;sjHqy .;l< w;r" tu
iud.u tys ldr®h idOkh jr®Okh ls¯u
uÛska .%dóh lDIs wdr®:ßlh flfrys n,mEula
we;s lrkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ'
óg wu;rj ,xld ú≥,sn, uKav,h" Lksc
f;,a ixia:dj" Y%S ,xld .=jka fiajh" Y%S ,xld
rlaIK ixia:dj" Y%S ,xld m%jdyk uKav,h"
cd;sl c, iïm;a yd c,dmjdyk uKav,h
wd†fhys fufyhqï ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq
ls ug úúO m%;sjHqy.; jevigyka y∫kajd °
we;'
fI,a .Eia iud.u úiska Tjqka ork ishhg 51
fldgia m%udKh ñ,° .kakd f,i ±kgu;a
ishhg 49 fldgia m%udKhla ork rcfhka
b,a,d we;' fI,a iud.u w;am;a lr .ekSfï
Wmdhdudr®.sl jeo.;alu i,ld n,d th
ñ,° .ekSug rch ;SrKh lr we;s w;r"
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j fI,a iud .fï
fldgia ñ,° .ekSfï .kqfokqj i|yd
myiqlï imhkakd f,i l%shd lrhs'
.Eia w;HdjYH NdKavhla neúka rcfha
md,kh hgf;a fI,a iud.u iudc wdr®:Í luh
jY fhka jeo.;a ∞hl;ajhla imhkq we;ehs
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j n,d fmd -
frd;a;= fõ'
b†˙ jr®I 3 i|yd ie,iqï l< m%Odk
ldr®hhka
w,dN ,nk jHdmdr
tl yd iudk jHdmdr lghq;=j, ksr;
wdh;k iuÛ taldnoaO ls¯u fyda w;am;a lr
.ekSu uÛska fyda fm!oa.,sl wxYfha wdfhda -
ck iy úfYaI{ l<ukdlrK iydh we;sj
w,dN ,nk jHdmdr ,dN ,nk ;;a;ajhg
fyda wju jYfhka ,dN mdvq iu ;;a;ajhlg
m;a ls¯ug n,dfmdfrd;a;= fõ' fuu jev -
ms<sfj, hgf;a fulS wdh;k m%;sjHqy.;
ls¯u i|yd l%shdudr®. .kq we;'
3'3 m%ia;drh
ldr®hidOkh my< uÜgul mj;sk rdcH i;=
jHdmdr i|yd uQ,H myiqlï iemhSu
25000
20000
15000
10000
5000
02006 2007 2008 2009 2010 2011 jr®Ih
uQ,Huh wdOdr ^re'ñ,shk
&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
59
ldr®hidOk .súiqï
rch i;= ishÆu jHdmdrj, ishÆu iNdm;s -
jreka iy wOHlaI uKav, i|yd ldr®h idOk
.súiqï l%uhla y∫kajd°u °r®> ld,hla
;siafia l%shd;aul fkdjQ ;SrKhls' fujeks
l%uhla ±kg fkdue;s ùfuka Tjqkaf.a
iduQysl wruqK i|yd j.lSu iy
ysñld˙;ajhla ia:dms; ls¯u iy wruqKq bgq
ls¯u i|yd l<ukdld˙;ajh fm<Uùfï yd
j.lSu mej¯u wmyiq ù we;' fulS l%shdldr -
lï uÛska ie,lsh hq;= n,mEula cd;sl
wdr®:Ílhg we;sfõ hehs n,dfmdfrd;a;= fõ'
uyd NdKavd.drh fj; ,dNdxY f.ùu
2013 ° §ishÆu rdcH jHdmdr úiska ,dNdxY
f.úh hq;=h¶ hk jevigyk l%shdjg keÛÍu
wksjdr®h ls¯fï kj l<ukdlrKh hgf;a
ishÆu rdcH jHdmdr úiska rcfha wdfhdack -
hg ,dNdxY$n≥ f.úh hq;= nj rcfha
m%;sm;a;shhs' fuu jevigyk hgf;a n≥$
,dNdxY uÛska ±kg uyd NdKavd.drh fj;
flfrk ∞hl;ajh jk remsh,a ì,shk 24 l
uqo," 2013 ° remsh,a ì,shk 38'5 la olajd
jr®Okh fj;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ'
rdcH iïm;a u; hemSu wju ls¯u i|yd
läkï jevms<fj,la
rdcH wdh;k i|yd rch úiska ,ndfok
uQ,H wdOdr wvq ls¯u i|yd läkï jev -
ms<sfj,la y∫kajd °ug n,dfmdfrd;a;= fõ'
rcfha ±lau jkqfha lsisu rch i;= jHdmd -
rhla NdKavd.drfha wdOdr n,dfmd frd;a;=
fkdúh hq;= nj;a wju jYfhka ,dN w,dN
iu ;;a;ajfha mj;ajd f.k hd hq;= nj;ah'
flfia fj;;a rdcH jHdmdr fndfyd uhla
;ju;a NdKavd.drfhka Kh .ekSu" NdKavd -
.drfhka wemlr iy fufyhqï úhoï
m%;smQr®Kh ls¯u uÛska NdKavd.drh u;
hefmhs' NdKavd.dr iïm;a u; hemSu
keje;a ùu" fYaI m;%h Yla;su;a ls¯u iy
iuia; ldr®hidOkh jr®Okh ls¯u i|yd
rdcH jHdmdr fomdr®;fïka;=j úiska rdcH
jHdmdr †˙u;a lrhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
60
rdcH uqo,a l<ukdlrKfha j.ùu i|yd yd
úksúoNdjh iy;sl lrkq ms◊i l%u" moaO;s
yd m˙mdá" úêu;aj ilia ls¯u" jeä †hqKq
ls¯u" iudf,dapkh ls¯u yd wëlaIKh ls¯u
rdcH uqo,a fomdr®;fïka;=fõ j.lSu fõ'
rdcH uQ,H iïm;a ldr®hlaIuj yd M,∞hS
f,iska Wmfhdackh i|yd uqo,a fr.=,dis iy
m%iïmdok udr®f.damfoaY we;=Ω wjYH fr.= -
,dis yd udr®f.damfoaY ieliSu rdcH uqo,a
fomdr®;fïka;=jg mejreKq j.lSuls' fomdr® -
; fï ka;=j" rdcH .sKqï ldrl iNdfõ lghq;=
i|yd iydh fjñka" rdcH wdh;k fr.=,dis -
j,ska neyerj lghq;= lrk wjia:djka ys°
ú.Kldêm;sjrhdf.a ks¯laIK iïnkaOj
miqúmrï lghq;= lrkq ,efí' m%iïmdok
l<ukdlrK wxYh" j;alï l<ukdlrK
wxYh iy uq,H l%u moaO;s wxYh" hk ;s%úO
wxY uÛska fomdr®;fïka;=fõ by; i|yka
ldr®hhka ±kg fufyhjkq ,nhs'
rdcH m%iïmdok l%shdj,sh l%uj;a ls u
rch úiska jdr®Islj m%iïmdokh fjkqfjka
lrkq ,nk wdfhdack" cd;sl whjefhys
úYd, fldgila ksfhdackh lrk neúka
wdr®:ßl ixjr®Okh yd hymd,kh flfrys
tys n,mEu w;sYhska jeo.;a fõ' iM,∞hS
m%iïmdok m%;sm;a;shla uÛska m%iïmdokh
i|yd rcfha uqo,a ksis m˙† Wmfhdackh
ls¯u" wLKavj m%iïmdok ldr®hhka wëlaI -
K hg ,la ls¯u" m%iïmdok yelshdj jr®Okh
iy m%iïmdok wia:ß;ajhkag Wmfoia °u"
rdcH uqo,a fomdr®;fïka;=j i;= jeo.;a
ldr®hhka fõ' 2010 jifr®° fomdr®;fïka;=j
Wla; l%shd∞uhka idr®:l lr .ekSu i|yd
úúOdldrfhka ∞hl ù we;'
foaYSh fldka;%d;alrejka †˙.ekaùu i|yd
foaYSh jrKh jeäls¯u" wdrlaIl fiajd yd
rlaIK fiajd m%iïmdokh i|yd rch i;=
iud.ï ms<s.ekSu" m%iïmdok wêld¯ n,iSud -
jka kxjd,Su jeks ixfYdaOk uÛska rcfha
m%iïmdok udr®f.damfoaY ix.%yh" §uyskao
rdcH uqo,a fomdr®;fïka;=j
Ñka;k b†˙ ±lau¶ yd iu.dój ixfYdaOkh
lrk ,°'
;rÛld¯ fhdackdjka fkdle|jd tla
mdr®Yjhla úiska muKla lrkq ,nk
fhdackdjka iïnkaOfhka lghq;=
ls fï ° úksúo Ndjfhka hq;a l%shdj,s -
hla wkq.ukh ls¯u'
foaYSh fukau úfoaYSh wdfhdaclhska úiska
;r.dld˙;ajhlska f;drj tal mdr®Yslj
b†˙m;a lrkq ,nk iajdëk jHdmD;s fhdackd
ndr.ekSug yd iudf,dapkh ls¯ug" wud;H
uKav,h úiska m;alrk ,o úfYaI iudf,da -
pk lñgqjla uqo,a wud;HdxYfha ia:dms;
lrk ,°' tjeks we;eï fhdackd l%shd;aul
ls¯ug uQ,H m%;smdok wfmaCIdfjka isák
cd;sl ie,eiqï jHdmD;s wruqKq lr.;a tajd
jk w;r" wfkl=;a fhdackd mQr®K jYfhka
kj woyia wvx.= tajdh' fujeks jHdmD;s
i|yd wruqo,a iïmdokh lr.ekSfï udr®.h
jkafka jd◊cuh Kh ,nd .ekSuhs'
tneúka tjeks fhdackd m%;s.%yKhg fmr
w∞< fhdackdjkaf.a ms˙jeh iy m%;s,dN
úksúoNdjfhka hq;a l%shdj,shla ;=<ska we.hS -
ula ls¯u wjYH fõ' tfia jqjo" fulS
fhdackd ksis f,i l<ukdlrKh l<fyd;a
y†is ixjr®Ok jHdmD;s l%shd;aul ls¯fuys,d
;r.ld¯ m%iïmdok l%shdmámdáhg CI◊l
úl,amhla úh yel'
iúia;rd;aul udr®f.damfoaY iy jHdmD;s
we.hSu i|yd wjYH f;dr;=re ,nd .ekSug
o;a; /ia ls¯fï m;%sld iliñka Wla;
l%shdj,shg l%shdjg kexùu i|yd rdcH uqo,a
fomdr®;fïka;=j úiska lghq;= wrUk ,°'
lñgqj ±kg fomdr®;fïka;=fõ iydh we;sj
tlS fhdackd ms<sn| uQ,sl wOHhk lghq;=
lrf.k hkq ,nk w;r" ta iïnkaOfhka
lghq;= l< hq;= wdldrh ms<sn| ;SrKhlg
t<fUkq we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
61
m%iïmdok fufyhqï lñgqj
rdcH m%iïmdokh iïnkaOj m%;sm;a;suh
;SrK .ekSu i|yd rcH uqo,a fomdr®;fï -
ka;=j úiska cQ,s udifha° uqo,a yd l%u
iïmdok wud;HdxYfha f,alïf.a m%Odk;a -
jfhka hq;a kj m%iïmdok fufyhqï lñgqjla
ia:dms; lrk ,°' fuu lñgqj úiska rcfha
m%iïmdok moaO;sh wkql+,kh lrkq ,nk
w;r" m%iïmdok m%;sm;a;s ixfYdaOk i|yd
wkque;sh ,nd°u" wêld¯ n, iSudjka m%;s -
fYda O kh ls¯u" m%iïmdok .egÆ iïnkaOj
ksfhda. ls¯u iy wud;H uKav,h úiska m;a
lrkq ,nk m%iïmdok lñgq yd ;dlaI◊l
we.hSï lñgq j,g ks,Od˙fhl= m;a ls¯u
i|yd ks,Od¯ka ksr®foaY ls¯u o is≥ lrhs'
NdKavd.drfha f,alï úiska lñgqfõ iNdm;s -
;a jh ork w;r" w.%dud;H f,alï" wud;H
uKav, f,alï" NdKavd.drfha ksfhdacH
f,alï" ;dlaIK yd mr®fhaIK wud;HdxYfha
f,alï" ckdêm;s w;sfr®l f,alï hk idud‚ -
l hkaf.ka lñgqj iukaú; fõ' fomdr®; -
fïka;=j úiska lñgqj foi;sh lg jrla
le|jkq ,efnhs' rfÜ ixjr®Ok jHdmD;s yd
w∞<j jvd;a fõ.j;aj yd ksjer† m%iïmdok
ksr®foaY ,nd°ug Wmldr jk olaI ±kqu we;s
ks,Od¯ka wud;H uK av, uÜgfï m%iïmdok
lñgqjg f;dard .ekSu w;sYhska jeo.;a fia
i,ld tjeks ks,Od¯ka f;dard .ekSug
fomdr®; fïka;=j úiska fuu lñgqj i|yd
iyfhda.h ,nd foñka lghq;= lrkq ,efí'
m%iïmdok lñgq j,g m;a l< hq;=
ks,Od¯ka iïnkaOj m˙.Kl .;
o;a; iuQyhla ieliSu
tla tla wud;HdxY hgf;a fufyhjkq ,nk
wud;H uKav, uÜgfï m%iïmdok ms<sn|
úia;r tla tla jHdmD;sfha j;auka m%.ukh"
±kgu;a m;a lr we;s wud;H uKav,
m%iïm∞k yd ;dlaI◊l we.hqï lñgq ms<sn|
úia;r" lñgq j,g m;al, ks,Od¯ka ms<sn|
f;dr;=re ±lafjk m˙.Kl .;l, o;a;
iuQyhka 2010 iema;eïnr® udifha° fomdr®; -
fïka;=j úiska ilia lrk ,°' fuu o;a;
iuQyh hdj;ald,Sk ls¯u i|yd rdcH uqo,a
fomdr®;fïk;a=fõ ks,Od¯ka ta ta fr®Çh
wud;HdxY fj; f.dia o;a; /ia lrñka isà'
m%iïmdok iïnkaêlrK ks, OdÍka
oekqj;a lsÍu ;=<ska m%iïmdok iydh
,nd.ekSu
m%iïmdok l%shdoduhka i|yd iydh ,nd§ug
f¾Åh wud;HdxY ksfhdackh lrkq ,nk
ks, OdÍkaf.ka iukaú; cd,h" rdcH uqo,a
fomd¾;fïka;=j i;=j we;' m%iïmdok
l<ukdlrK ld¾hhka ys idfmalaIlrK
flakaøia:dkh jYfhka ie,flkqfha fuu
iïnkaëlrK ks, OdÍkah' wud;HdxY úIh
m:h hg;g .efkk ishÆu ixúOdk ms<sn|
m%iïmdok o;a; mj;ajdf.k hdu tu ks, -
OdÍka úiska wfmalaId lrhs'
fuu ks, OdÍka f.a w;aoelSï fnod .ekSfï
/iaùï uqo,a wud;HdxY Y%jkd.drfha§
meje;afjk w;r wjidk /iaùï 2010
Tlaf;dan¾ ui § meje;aúKs' ta i|yd f¾Åh
wud;HdxY j, fcHIaG ks, OdÍka 60 fofkl=
muK iyNd.S jqy'
rcfha jHjia:dms;" jHjia:dms;
fkdjk yd Ndrldr wruqo,a wêlaIKh
Y%S ,xld rcfha wdKavql%u jHjia:dj wkqj
taldnoaO wruqo, yd wúksYaÑ; wruqo,
muKla msysgqjd ;snqK o" wud;HdxY úiska
rcfha újO ld¾hhka i|yd fndfyda
jHjia:dms;" jHjia:dms; fkdjk yd Ndrldr
wruqo,a wdrïN lr ;sfí' fuu wruqo,a cd;sl
wh-jefhka mßNdysrj tla;rd m%udKhlg
iajdëkj lghq;= lrk w;r oeä md¾,sfïka;=
md,khlgo hg;a fkdfõ'
wruqo,a j, úhoug wjYH uqo,a f,d;/hs
úl=Kqï" wdfhdack fmd,S yd álÜ m;a
úl=Kqï wdÈh uÛska Wmhd .kakd neúka
wruqo,aj, l%shdldÍ;ajh i|yd uyd
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
62
NdKavd.drfhka uqo,a ,nd .ekSu wfmalaId
fkdlrhs' f¾Çh wud;HdxY j, md,kh
hgf;a fuu wruqo,a l%shd;aul lrkq ,enQj o
iuyr wruqo,a ;u wdodhug jvd úhou ord
;sîu fya;=fjka u;= jq .egÆ ksrdlrKh
lsÍug uyd NdKavd.rhg ueÈy;aùug isÿúh'
wud;HdxY yd fomd¾;fïka;= hgf;a l%shd;a -
ul jk úúO wruqo,a 48l lghq;= wëlaIKh
lsÍu rdcH uqo,a fomd¾; fïka;=jg oekg
mejÍ we;' ^jHjia;dms; wruqo,a 36la" fomd¾ -
; fïka;= wruqo,a 04la" Ndrldr wruqo,a 08la&
wruqo,a wëlaIK lghq;= i|yd .sKqï ieiÿï"
uq,H jd¾;d yd ú.Kk jd¾;d" rdcH uqo,a
fomd¾;fïka;=jg bÈßm;a lsÍu fuu wruqo,a
úiska l, hq;= fõ' fuu jd¾;d úYaf,aIK h
lr iEu wruqo,la i|ydu ;;a;aj jd¾;d
rdcH uqo,a fomd¾;fïka;=j úiska l< hq;=
fõ' fuu jd¾;d úYaf,aIKh lr iEu
wruqo,la i| ydu ;;a;aj jd¾;d rdcH uqo,a
fomd¾;fïka;=j úiska ilia lr we;'
wruqo,a msysgqjd mj;ajdf.k hdfï fndfyda
wvq mdvq mj;sk nj wkdjrKh jqjo
wud;HdxY úiska w¿;ska wruqo,a wdrïN
lsÍug fuu fomd¾;fï ka;=fjka b,a,Sï
lrkq ,efí' tfia jqjo wΩ;ska wruqo,a
wdrïN ls¯u" wffO¾hu;a lsÍu" oekg
mj;sk wruqo,a yels wjia:dj,§ jid oeóu
yd md¾,sfïka;= md,kh hgf;a ixj¾Ok
lghq;= l%shd;aul lsÍug f¾Çh wud;HdxYhka
Wkkaÿ lsÍu rdcH uqo,a fomd¾;fïka;=fõ
m%;sm;a;sh fõ'
ta wkqj wxl 1651$20 ork 2010 wfm%a,a 30
Èke;s .eiÜ m;%h u`.ska iuyr wruqo,a uqo,a
yd l%uiïmdok wud;HdxYh hg;g mjrd
f.k oekgu;a wdrïN lr l%shd;aul jk
ixj¾Ok ld¾hhka wjika lr jid oeóug
l%shdlrf.k hkq ,efí'
rcfha bvï" f.dvke.s,s iy jdyk
ms<sn| f;dr;=re moaO;sh
rdcH uqo,a fomd¾;fïka;=j úiska rcfha
wud;HdxY yd fomd¾;fïka;= j,g wh;a
bvï" f.dvke.s,s" jdyk ms<sn| yd tu
j;alï j, Ndú;h ms<sn| o;a; /ialr
f;dr;=re moaO;shla ia:dms; lr we;' fuu
w;a úYd, ld¾hNdrfhka ishhg 80 la muK
oekgu;a wjika lr we;s w;r" o;a;j,
ksjerÈ;djh ;yjqre lr.ekSu yd wLKavj
hdj;ald,Sk lsÍfï lghq;= isÿ l,hq;=j we;'
oekgu;a ie,iqï lr we;s mßÈ f;dr;=re
moaO;shg kj ;dlaIKh y÷kajd§u uÛska
o;a; f;dr;=re moaO;shg we;=<;a lsÍu"
ksjrÈ;djh ;yjqre lsÍu yd hdj;ald,sk
lsÍu j;alï ysñ wdh;kh úiskau l, yels
jkq we;' rdcH uqo,a fomd¾;fïka;=jg th
myiqjla jkq we;'
wud;H uKav, ixfoaY i|yd ksÍlaIK
iemhsu u`.ska cd;sl m%;sm;a;s
iïmdokh yd l%shd;aul lsßu i|yd
odhl;ajh ,nd §u
i;sm;d meje;afjk wud;H uKav, /iaùfï§
.re uqo,a wud;H;=ud fjkqfjka wud;H
uKav, ixfoaY i|yd ksÍlaIK ilia lsÍu
rdcH uqo,a fomd¾;fïka;=fõ tla m%Odk
ld¾hhls' fuh fuu fomd¾;fïka;=j úiska
i;sm;d bgqlrkq ,nk m%uqL yd w;HjYH
ld¾hhls' iudf,dapk ld,h ;=< fuu
fomd¾;fïka;=j" .re wud;Hjreka úiska
bÈßm;a lrkq ,enq ixfoaY 473 la i|yd
ksÍlaIK imhñka rdcH m%;sm;a;s l%shdj,sh
i|yd odhl ù we;' fuu l%shdodufha§ fuu
fomd¾;fïka;=j úiska" tu ixfoaY rcfha
m%;sm;a;s rduqj ;=< wka;¾.; jkafka o
hkak ms<sn|j ksYaph lr .ksñka bÈßm;a
lr we;s fhdackdjka ys uq,H yd wfkl=;a
wkque;Ska iudf,dapkh lsÍu isÿlr we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
63
rcfha uQ,H l<ukdlrK l%shdj,sh
ir,j bÈßm;a lsÍu
rdcH wxYfha uQ,H úkh yd j.lSu iy;sl
lsÍfï n,h ork m%Odk;u fomd¾;fïka;=j
f,i" fuu fomd¾;fïka;=j" jvd;a ld¾hla -
Iu ld¾hdj,Ska rdcH fiajh i|yd ia:dmkh
lsÍu msKsi mj;sk kS;suh rduqj ir,j
bÈßm;a lsÍug W;aiy orhs' ta wkqj" rch
úiska ÿrl:k yd wka;¾cd, jeks úoHq;a
ikaksfõok myiqlï Ndú;d lsÍu ir, lsÍu
msKsi" fuf;la ta iïnkaOfhka ksl=;a lr
we;s pl%f,aL 05 la wj,x.= lrñka kj
jl%f,aLhla ksl=;a lr we;' iemhqïlrejka
,shdmÈxÑh iïnkaOfhka mej;s pl%f,aL
04 la wj,x.= lrñka kj jl%f,aLhla o
ksl=;a lr we;'
;jo" úoHq;a l%ufõohka ud¾.fhka uqo,a
Ndr.ekSu jeks f;dr;=re yd ikaksfõok
;dlaIK kfjda;amdok fhdojd .ekSu i|yd
rdcH wxYh fj; myiqlï ie, iSug lghq;=
wdrïN lr we;' ta wkqj" jkÔù ixrlaIK
fomd¾;fïka;=j iy i;afjdaoHdk fomd¾; -
fïka;=j fj; úoHq;a ldâm;a uÛska uyck
uqo,a Ndr.ekSu i|yd wkque;sh ,nd § we;'
uqo,a fr.=,dis ixfYdaOkh" úia;rd;aul
m%iïmdok ud¾f.damfoaY ix.%yhla ilia
lsÍu iy úoHq;a ldâm;a wd§ úoHq;a f.ùï
l%u Ndú;h fr.=,dis.; lsÍu i|yd
jl%f,aLhla ilia lsÍu wd§ ld¾hhka fï
jk úg;a iïmQ¾K lr we;s w;r tajd
wjidk mÍlaIKfhka miq fuu jir wjidk
ùug m%:u ksl=;a lsÍug wfmalaId flf¾'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
64
ixj¾Ok uQ,H fomd¾;fïka;=j" j¾;udk o<
foaYSh ksIamdÈ;fhka ishhg 17'9 la jq
fm!oa.,sl wxY wdfhdack wkqmd;h ishhg
26 la olajd jeä lrkq jia" uQ,H ixj¾Ok
lafIa;%fha ishÆu wxY rcfha o¾Ykhg wkqj
úúO l%fudamdhka u`.ska fufyhjñka 2020 §
wfmalaIs; Y%S ,xld wd¾Ólh k`.d isgq ùfï
fufyjr i|yd Wr § we;' ta wkqj" laIqø" iq¿
yd uOH mßudKfha jHjidhka k.d isgq ùu"
nexl= wxYh iy uQ,H fjf<|m, j,
ixj¾Okh lsÍu i|yd wjYH jk m%;sm;a;s"
jevigyka yd Wmdh ud¾. ieliSu u`.ska tu
wruqKq idlaId;a lr .ekSug fuu fomd¾; -
fïka;=j wjYH lghq;= lrñka we;' fuu
wruqKq bgq lr .ekSu i|yd 2010 jif¾§"
ixj¾Ok uQ,H fomd¾;fïka;=j my; i|yka
m%;sm;a;suh l%fudamhhka fhdod .kakd ,§'
1' laIqø" iq¿ yd uOH mßudK jHj
idhka i|yd uq,H l<ukdlrKh
lsÍu
iq¿ yd uOH mßudK wxYh
1'1 iq¿ yd uOH mßudK jHdmdr i|yd jq
l,dmSh ixj¾O k jHdmD;sh
wdishdkq ixj¾Ok nexl= uQ,Hkh u`.ska —iq¿
yd uOH mßudK jHdmdr i|yd jq m%dfoaYsh
ixj¾Ok jHdmD;sh˜ l%shd;aul jk w;r"
tu`.ska niakdysr m<d;ska mßndysr wfkl=;a
m<d;a j, we;s iq¿ yd uOHu mßudK
jHjidhhka ixj¾Okh fõ.j;a lsÍu b,lal
lr we;' tu`.ska" Kh i|yd m%fõY jeä
ÈhqKq lsÍu" jHdmdr ixj¾Ok fiajd iemhSu"
jákdlï oduhla iys; iq¿ yd uOHu
mßudK jHjidhhka m¾Io ixj¾Okh
fõ.j;a lsÍu ys ta i|yd jk f;dr;=re"
;dlaIK yd fj<|fmd< in|;d ,nd§u isÿ
lrkq ,efí' ã't*a'iS'iS' nexl=j" fldu¾I,a
nexl=j" iïm;a nexl=j yd cd;sl ixj¾Ok
nexl=j hk fm!oa.,sl jdKsc nexl= yryd
ixjr®Ok uQ,H fomdr®;fïka;=j
fuu jHdmD;sh l%shd;aul lrkq ,efí'
jákdlï oduhla iys; iq¿ yd uOHu
mßudK jHjidhh m¾Io ;=< kj iq¿ yd
uOHu mßudK jHdmdr wdrïN lsÍu i|yd
uOHld,Sk yd È.=ld,Sk Kh iemhSu" oekg
we;s iq¿ yd uOHu mßudK jHdmdr mq¿,a
lsÍu fyda kùlrKh lsÍu i|yd jHdmD;sfha
úfYaI wjOdkh fhduq lr we;'
fuu jHdmD;sh u`.ska remsh,a ñ,shk
2"344'34 la jHjidhlhska 592 la w;f¾
fnod yer we;'
1'2 Y,H f.daia ksIamdolhska i|yd iyk
ie,iSu
jd¾Islj fi!LH wud;HdxYfha mj;sk óg¾
ñ,shk 14'2 la jk f.daia b,a u imqrd .ekSu
i|yd f.daia ksIamdolhska i|yd úoHd;aul
ñ, jHqyhla u; mokï jq kj ñ, jHqyhla
ks¾udKh lrk ,§' tu`.ska" fuu wxYh ;=<
iajhx /lshdj, ksh;=jqjkaf.a /lshd
iqrlaIs;Ndjh we;s lsÍu;a" úfoaY úksuh
b;sß lsÍu;a" Tjqkaf.a ld¾hlaIu;dj jeä lr
cd;Hka;r uÜgulg f.k tau fmroeß
lrf.k fuu f.daia ksIamdokh i|yd kj
ñ,la ,nd §ug lghq;= lrk ,§'
1'3 ;s%fmdaI jevigyk
ck.ykfhka ñ,shk 1'1 lg ;%sfmdaI ,nd§u
i|yd jd¾Isl fidahd fndaxÑ wjYH;djh
fuá%la fgdka 7"150 la muK fõ' fuu
m%udKfhka fuá%la fgdka 4"00 muK foaYsh
jYfhka lsf,dajla remsh,a 85$- la ne`.ska
ñ,§ .ekSfuka foaYsh ksIamdolhka i|yd
idOdrK ñ,la ,nd §ug wjYH miqìu ilia
lrk ,o w;r" wjYH jk wruqo,a m%dfoaYSh
ixj¾Ok nexl=j u`.ska ,nd §ug lghq;=
i,id we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
65
laIqø uQ,H wxYh
1'4 Y%S ,xldfõ laIø uQ,H wdh;khka
kshduk yd wëlaIKh lsÍfï l%ufõoh
.%dóh wxYfha wd¾Ól ixj¾Okfhys,d
wdodhï W;amdokh i|yd isÿ lrk odhl;ajh
fya;=fjka laIqø uQ,H wxYh wd¾Ólfha jeo.;a
wxYhla f,i y÷kdf.k we;s w;r oekg
Èjhsk mQrd laIqø uQ,H wdh;k úYd,
ixLhdjla l%shd;aul jqjo" fuu wdh;k lsisÿ
wêlaIKhlg fyda kshdukh lsÍulg ,la
fkdjk nj fmkS f.dia we;'
tneúka" laIqø uQ,H wdh;k kshduk yd
wëlaIKh i|yd iajdëk wêldrhla
msysgqùug fhdackd jq w;r" tu`.ska laIqø
jHdmdrfha kshef,k wdh;khkag n,m;%
,nd§u$ ,shdmÈxÑ lsÍu" kshdukh lsÍu yd
wëlaIkh lsÍu i|yd jk laIqø uQ,H
kshduk yd wêlaIK wêldßhla msysgqùug
fhdackd úh' ta i|yd laIqø uQ,H mk;
flgqïm;a lsÍug mshjr f.k we;'
2' b,lal.; lKavdhï i|yd
iykd Odr yd rdcH wdOdr iemhSu
2'1' kj imsß .%dóh Kh fhdackd l%uh
f.dùka" lDIs ksIamdok ñ,§ .kakka yd
lDIsl¾uh u; mokï jq l¾udka;lrejka
i|yd nxl= uÛska ,nd.;a Kh wdO dr iemhSu
fmroeß lr rch úiska —kj imsß .%dóh Kh
fhdackd l%uh˜ hgf;a fmd,S iykdOdr
iemhSu ;jÿrg;a l%shd;aul lrk ,§' fuu
Kh imhkq ,nkafka iyNd.S;aj uQ,H
wdh;k yryd ù f.dùka fukau fjk;a
w;sf¾l wdydr fnda. j.dlrejka" jdKsc
uÜgñka îc yd frdamK øjH ksIamdolhska
iy 2010 jir ;=< bÈß fj<| .súiqï hgf;a
lDIs ksIamdok ñ,§ .kakkagh'
j.d lghq;= i|yd f.dùkag iy bÈß fj<|
.súiqï u; f.dùkaf.ka lDIs ksIamdok ñ,§
.kakkag nexl= úiska ishhg 12 l fmd,S
wkqmd;hlg Kh ,nd fok w;r" lDIs øjH
ñ,§ .ekSu fjkqfjka ,nd fok Kh i|yd
ishhg 02 l wu;r fldñia uqo,la o wh
flf¾' iajlSh wruqo,a fhdod f.k nexl=
úiska ,ndfok j.d Kh i|yd ishhg 06 l
jd¾Isl fmd,S iykdOdrhla o lDIs øjH ñ,§
.ekSfï Kh i|yd ishhg 2 l jd¾Isl fmd,S
iykdOdrhla o rch úiska ,nd § we;' ta
wkqj ixj¾Ok uQ,H fomd¾;fïka;=j 2010
Tlaf;dan¾ 31 Èk jk úg remsh,a ñ,shk 425
la fmd,S iykdOdrh f,i Kh fok nexl=
fj; ,nd § we;'
2010 jir ;=,§ remsh,a ñ,shk 1"568 la
f.dùka 30"052 la w;r yd remsh,a ñ,shk
13"820 la ù f;d. /ialrkakka 1"651 la
w;r j.d Kh yd ñ,§ .ekSfï Kh f,i
,nd fok ,§'
2'2 lDIs i;a;aj ksIamdok ixj¾Ok
jevigyk
iq¿ mßudK lsß f.dùkaf.a m%d.aOk wjYH;d
imqrd lsß ksIamdokh j¾Okh lsÍfï wruqK
fmroeß lr" wdkhksl lsßmsá i|yd úfoaY
rgj, úYd, jYfhka .,d hk úfoaY úksuh
m%udKh ms<sn|j o i,ld n,ñka l=vd
mßudK lsß f.dùkaf.a yd lsß ksIamdol -
hskaf.a b,a,Su mßÈ rch úiska 2008 jif¾
whjeh fhdackdjla f,i fuu iykodhS Kh
fhdackd l%uh yÿkajd fok ,§' fuu
jevigyk ;j ÿrg;a mq¿,a lsÍfï woyiska
fuu jir ;=<§ l=l=¿ md,k wxYho Bg
we;=<;a lr we;'
fuu jev igyk hgf;a 2010 jif¾§ m<uq
udi 06 we;=<; f.dùka 2"052 la remsh,a
ñ,shk 630 l Kh i|yd ,shdmÈxÑ ù we;s
w;r fmd,S iykdOdrh f,i remsh,a ñ,shk
28 la rch úiska ,nd § we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
66
2'3 fmdfydr iykdOdrh
lDIs wxYfha ls%hdldÍ;ajh ie,l= l," ù
f.dú;ek rfÜ wd¾Ól j¾Okfha w;sYh
jeo.;a ld¾hNdrhla bgq lrkq ,nhs' lDIs
ld¾ñl j¾Okhg u`. fmkajk m%Odk
W;afm%arl w;=ßka fmdfydr i|yd jeo.;a
;ekla ysñjk w;r ta wkqj uyskao Ñka;k
ixj¾Ok rduqj hgf;a 2005$2006 uy
lkakfha isg m%Odk fmdfydr j¾. 3 ^hQßhd"
à'taia'mS yd tï'´'mS& i|yd lsf,da .%Eï 50 l
fmdfydr u,a,la remsh,a 350 l uqo,lg
850"000 lg wêl ù f.dùkaf.a hym; i|yd
fkdlvjd ,nd §ug lghq;= lr we;' óg
wu;rj f;a j.dfõ fmdfydr ñY%Kh" lsf,da
.%Eï 50 l nE.hla remsh,a 1"000 l iykodhS
uqo,lg l=vd f;a j.dlrejka i|yd ,nd
§ugo lghq;= lrk ,oS'
ù j.dj i|yd fufia iyk ñ,g fmdfydr
,nd §fï j.lSug rdcH fmdfydr iud.ï
folla Wrÿka w;r" fmdfydr fnod yeÍu ;u
iud.ï j, fmdfydr fnod yeÍfï cd,hka
u`.ska o §m jHdma; f.dúck fiajd uOHia -
:dk" iuQmldr" uyje,s wêldßh hkdÈfhka
o isÿ lrk ,§' 2010 yd 2011 jir i|yd
fmdfydr iykdOdr f,i remsh,a ñ,shk
30"000 la ne`.ska fjka lr we;'
2'4 ù ñ,§ .ekSfï jevigyk
W;aij iufha iy,a ñ, by<hdu md,kh
lr ia:djr ñ,la mj;ajdf.k hdug;a
f.dùhkag Tjqkaf.a ù wiajekak i|yd
idOdrK ñ,la ,nd§u;a wruqKq lrf.k ù
wf,ú uKav,h yryd ú fuÜá%la fgdka
182"000 la 2009$2010 uy lkakfha iy 2010
h, lkakh ;=<§ ñ,§ .kakd ,§' ta i|yd
remsh,a ì,shk 5'58 la úhoï ord we;s w;r
bka remsh,a ì,shk 5'45 la uyck nexl=j"
,xld nexl=j" m%dfoaYsh ixj¾Ok nexl=j yd
cd;sl b;sß lsÍfï nexl=j u`.ska ork ,o
w;r" b;sß remsh,a ñ,shk 130l uqo, uyd
NdKavd.drh úiska ork ,§'
3' bÈß jir ;=k i|yd jk m%Odk
fhdackd l%u
wdfhdack wjia:d jeä ÈhqKq lsÍu b,lal
lr.ksñka my; i|yka jHdmD;s bÈß jir
;=k ;=<§ l%shd;aul ;sÍug wfmalaIa;h'
3'1 W;=re kef.kysr jHjidhl;aj
ixj¾Okh
ixj¾O k uQ,H fomd¾;fïka;=j" Y%S ,xld
jdKsc yd l¾udka; uKav, iïfï,kh
iu`. iyfhda.sj l%shdlrñka" ls,sfkdÉÑ yd
uq,;sõ Èia;%slal j, hqoaOfhka úkdYhg m;a
jq jHjidhka i|yd iyk Kh fhdackd
l%uhla y÷kajd fok ,§' ta wkqj" ,xld
nexl=j yd uyck nexl=j u`.ska remsh,a
ñ,shk 400 la olajd jq Kh myiqlï ishhg
09 l iyk fmd,S wkqmd;hlg ,nd§ug
lghq;= iïmdokh ù we;'
3'2 l=vd yd uOH mßudK jHjidh
ixj¾Okh i|yd jk myiqlï
iemhSfï jHdmD;sh
l=vd yd uOH mßudK jHjidhl ixj¾Okh
i|yd f,dal nexl= wdOdr hgf;a iq¿ yd uOH
mßudK jHjidh myiqlï jHdmD;sh 2011
jif¾ isg l%shd;aul lsÍug kshñ;h' jir
;=kl ld,hlska hq;= fuu jHdmD;sh i|yd
weia;fïka;=.; uqo, tlai;a ckmo fvd,¾
ñ,shk 57'4 la muK fõ'
f,dal wd¾Ól w¾nqoh yuqfõ miqnEug ,la jq
iq¿ yd uOH mßudK wxYhg myiq uQ,H
m%fõYhla ieliSu wruqKq lr .;a fuu
jHdmD;sh" tlS wxYhg Kh wdOdr iemhSfï
fhdackdj,shla iy wjodkï fnod .ekSfï
jevigyklska iukaú; fõ' tu wxYfha
M,odhs;dj" wdfhdack m%j¾Okh iy /lshd
W;amdokh mq¿,a lsÍu jHdmD;sfha moku jk
w;r fuu`.ska lDIs" we`.Æï iy ixpdrl hk
wxY flfrys jeä m%uqL;djhka oelaùug o
fhdackd lr we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
67
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYfha$ NdKavd -
.drh iïnkaOfhka wod, jkakdjq ffk;sl
iy kshduk lghq;= myiqlr,Su Wfoid
l,l isg mej;s wjYH;djh ie,ls ,a,g
.ksñka" 2008 fmnrjdß ui § uqo,a yd
l%uiïmdok wud;HdxYfha kS;s lghq;= fomd -
¾; fïka;=j msysgqjk ,§' fuu fomd¾; fï -
ka;=fõ uQ,sl ld¾hh jkqfha uqo,a yd
l%uiïmdok wud;HdxYh yd tys wdh;ksl
jHqyh" kS;sm;s fomd¾; fïka;=j" kS;s flgqï -
m;a iïmdol fomd¾; fïka;=j" fukau wfk -
l=;a kshduk rcfha wdh;k" nyqmd¾Yùh iy
oaùmd¾Yùh uq,H wdh;k w;r w;rueÈ hl=
jYfhka tlaj lghq;= lsÍuhs'
ta wkqj" kS;s lghq;= fomd¾;fïka;=j úiska"
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYfha mj;sk
;;a;ajh iïnkaO fhka ienE ;;a;ajh
iqmÍlaIdldÍj i,ld n,d mßmQ¾K wNHka;r
o;a; ,nd §" kS;sm;S fomd¾;fïka;=fõ
ffk;sl Wmfoia " ksÍlaIKh iy u;h ,nd
.ekSfï§ myiqlï imhkq ,nhs' jd¾;d lsÍï
Wfoid iïnkaë lrKhl m%fõYhla" ukd
ksfhdack hla iy ta i|yd ud¾.h ilia lsÍu
iy;sl lrkqjia uqo,a yd l%uiïmdok wud -
;Hd xYh úiska kS;sm;s fomd¾;fïka;=jg fyda
kS;s flgqï m;a iïmdol fomd¾;fï ka;=jg
fhduq lrkq ,nk ish¨u ldrKd kS;s lghq;=
fomd¾; fïka;=j yryd bÈßm;a lrkq ,nhs'
jHjia:d flgqïm;a lsÍfï§ wud;HdxY hgf;a
;sfnk wod, wdh;k iu`. iyfhda.fhka
lghq;= lsÍfuka" m%Odk jYfhka nÿlrKh
iy uQ,H iïnkaëlrKh iïnkaOfhka jk
kj kS;s iïmdokhg wjYH jkakd jq fjkia
lsÍï i|yd wud;H uKav, ixfoaY ilia
lsÍfï§ myiqlï iemhSu yryd kS;s lghq;=
fomd¾;fïka;=j úiska m%;sm;a;s iïmdok -
hkag oekqï fokq ,nhs' uQ,H l%shdj,sh
we;=¿j mk;a flgqïm;a kS;s jYfhka iïu;
lrkq ,nk ;=re tjeks jHjia:d mekùu
mÍlaId lrkq ,eîug;a ta i|yd wLKavj
iyfhda.h oelaùug;a kS;s lghq;= fomd¾; -
fïka;=j iy;sl fjhs'
kS;s lghq;= fomdr®;fïka;=j
nyqmd¾Yùh yd oaúmd¾Yúh wdOdr uqo,a j,g
wod, .súiqï iy wfkl=;a f,aLk ilia lr
iïmq¾K lsÍuo kS;s lghq;= fomd¾;fïka;=j
úiska iïnkaêlrKh lrkq ,nhs' f,aLk
ilia lsÍfï l%shdmámdáfha§ we;súh wels
m%udohka wju lr .ksñka iqÿiq mßÈ ilia
lr Kh wdOdr j,g wod, wjika f,aLk
kS;sm;sg bÈßm;a lsÍug fmr ish¨u wkqu;
lsÍï mßlaIdlr ne,Su Wfoid m;a lrk ,o
lñgqfõ iyNd.S;ajh we;sj l%shd;aul lrkq
,nkakd jq kj kSÍlaIK l%uhla yÿkajd §
we;'
;jo kS;s lghq;= fomd¾;fïka;=j" uyd
NdKavd.drfha uyd NdKavd.dr f,alï" uyd
NdKavd.dr ksfhdacH f,alïjre" wdh;k
m%OdkSka j.W;a;rlrejka $ ú;a;slrejka
iïnkaOjk ish¨u kvq lD;Hhka iïnkaë -
lrKh lsÍuo lrkq ,nhs' tlS kvq j,g
wod, ms<s;=re kS;sm;s fomd¾;fïka;=jg
heùug fmr wod, fomd¾;fïka;= j,ska
wjYH f;dr;=re ,nd .ekSfuka wk;=rej
ms<sfh, lsÍu o kS;s lghq;= fomd¾;fïka;=j
u`.ska isÿlrkq ,nhs' óg wu;rj by; kS;S
lD;Hhka iïnkaOfhka kS;sm;s fomd¾; -
fïka;=j u`.ska mj;ajkq ,nk uQ,sl idlÉPd
j,g wod, ks,Odßka iuÛ iyNd.S ùu o isÿ
lrkq ,nhs'
by; i|yka lghq;= j,g wu;rj kS;s
kghq;= fomd¾;fïka;=j" wfkl=;a fomd¾; -
fï ka;= j, tÈfkod ld¾hhkag wod,j mek
k.sk .eg¿ i|yd Wmfoia ,nd §u" udkj
ysñlï fldñIka iNdfjys f.dkq lr kq ,nk
meñKs,s iïnKaOj wud;HdxYh ksfhdackh
lsÍfï" hï hï wjia:d j,§ uqo,a yd
l%uiïmdok wud;HdxYh úiska m,lrkq
,nk fuu fomd¾;fïka;=j fj; fhduq
lrk ,o pl%f,aL ms<sfh< lsÍu isÿ lrkq
,nhs' kS;s lghq;= fomd¾;fïka;=j rdcH
jHdmdr fomd¾;fïka;=j yd iïnkaOj ksl=;a
lrk ,o m%Odk f,aLk folla f,i —
NdKavd .dr ksfhdað;hka i|yd jk ud¾f.da -
mfoaY ix.%yh˜ iy rdcH jHdmdj,
iNd m ;s jrekag iy wOHlaI uKav, i|yd
jk ud¾f.damfoaY ix.%yh˜ oelaúh yel'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
68
rdcH uQ,H l<uklrK ^j.lSï& mk;ska
wfmalaIs; mßÈ Y%S ,xld m%cd;ka;%jd§
iudcjd§ ckrcfha 2009 jirg wod< wjika
.sKqï ú.Kldêm;s úiska ú.Kkh lsÍfuka
miq tu jd¾;djo iu`. uqo,a yd l%uiïmdok
wud;HdxY jd¾Isl jd¾;djg we;=<;a fldg
2010'05'31' Èkg fmr m%isoaO lr md¾,sfïka -
;=jg bÈßm;a lrk ,§' tfiau fomd¾;fï -
ka;= fjí wvúh yryd o m%isoaO lr we;'
fomd¾;fïka;=fõ fojk j.lSu jq uOHu
.sKqï o;a; .nvdj hdj;ald,Sk lsÍu
2010'09'30 Èk isg 2010 wf.daia;= udih olajd
is≥ lr we;'
fomd¾;fïka;=j u`.ska o;a; mßyrKh
lrkakka i|yd wjYH o;a; l,g fõ,djg
ksis mßÈ ksl=;a lsÍug lghq;= fhdod we;'
úfYaIfhkau fuu o;a; mßyrKh lrk
wdh;k jkafka Y%S ,xld uy nexl=j"
ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j iy rdcH uQ,H
m%;sm;a;s fomd¾;fïka;=jhs' Bg wu;rj
ish¿u fomd¾;fïka;= yd rdcH wdh;k j,g
wjYH o;a; fomd¾;fïka;= fjí wvúh
yryd ,nd .ekSug myiqlï i,id we;'
rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j
Wmfoia iemhSu" ksrka;r iie£ï le|ùï yd
wLKAv wëlaIKh ;=<ska Èjhsk ;=< ksjeßÈ
yd mßmQ¾K .sKqï f;dr;=re moaO;shla
mj;ajd f.k hEu iy;sl lrk ,§'
W;=re m<d; ;=< ixj¾Okh i|yd odhl ùu
fjkqfjka wl%Sh jq .sKqï f;dr;=re hdj;a -
ld,Sk lr .ekSu i|yd jevuq¿ lSmhla
mj;ajk ,§'
mß.Kl.; rcfha .sKqï uDÿldx. moaO;sh
(CIGAS) yd jegqma ieliSfï uDÿldx.
moaO;sh (GPS) úêu;aj iy ksjeßÈj mj;ajd -
f.k hdu i|yd wjYH l%shdud¾. fomd¾; -
fïka;=j úiska f.k we;' ta i|yd .sKqï
ld¾hh uKav, mqyqKq lsÍï isÿlrk ,§'
bÈß f;jir ;=< .sKqï f;dr;=re moaO;sh
§mß.Kl cd, iïnkaëlrK ;dlaIKh˜
Wmfhda.S lr .ksñka kùlrKh lsÍug
ie<iqï lr we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
69
3'2 j.=j
2010 iema;eïn¾ 30 Èfkka wjika j¾Ih i|yd
uqo,a m%jdy m%ldYh
21 289,754 319,115 )31( 519,6 050,6 521 671,2 798,4 3 605,5 266,5 61 688,13 769,63 )21( 229,42 698,12
683,785 529,388 11
01 460,022 213,242 2 560,981 000,291
276,644
249,157 11
710,956
658,285
8
(123,571)
(128,897)
(4)
)74( 103 061 81 791,01 360,21
12,223 10,497 16
011,171 170,542 0
171,110 170,542 0
(158,887) (160,045) (1)
(282,458) (288,942) (2)
)21( 554,846 597,965 91 129,16 986,37
)54( 863,8 975,4
648,064 718,743 (10)
(305,374) (350,181) (13)
)32( )594,46( )106,94( 13,822
(341,153)
10,029
(404,648)
38
(16)
306,911 314,096 (2)
354,42 25,154 (3) (65,070) (54,878) 19
(40,617) (29,724) 37
fjkiaùï
]
;;H
2010
remsh,a ñ,shk
2009
remsh,a ñ,shk
fufyhqï l%shdldrlï j,ska jQ uqo,a m%jdyhka
uq`M - n≥ ,eîï
fmd<S
,dNdxY
.dia;=" wêNdr" ov uqo,a n,m;%
,dN
wksl=;a ,eîï
fufyhqï l%shdldrlï j,ska iemhqKq uqΩ uqo, ^w&
wvql<d - uqo,a jeh lrk ,oafoa
mqoa., mäkä yd fufyhqï úhoï
iykdOdr iy udrels¯ï
uQ,H ms˙jeh
fufyhqï l%shdldrlï i|yd jeh lrk ,o uqΩ uqo, ^wd&
fufyhqï l%shdldrlïj, Y=oaO uqo,a m%jdyh ^we& = ^wd& - ^wd&
wdfhdack l%shdldrlïj,ska jQ uqo,a m%jdyhka
m%d.aOk j;alï úls”u
Kh whlr .ekSï
wdfhdack l%shdldrlïj,ska iemhqKq uqΩ uqo, ^wE&
wvql<d - uqo,a jeh lrk ,oafoa
fN!;sl j;alï b†ls¯ï fyda ñ,° .ekSï yd fjk;a wdfhdack úhoï
wdfhdack l%shdldrlï i|yd jeh lrk uqΩ uqo, ^b&
wdfhdack l%shdldrlïj, Y=oaO uqo,a m%jdyh ^B& = ^wE& + ^b&
fufyhqï yd wdfhdack l%shdldrlïj, Y=' uq' m%' ^W& = ^wE& + ^B&
uQ,Huh l%shdldrlï j,ska jQ uqo,a m%jdyhka
foaYSh Kh .ekSï
úfoaYSh Kh .ekSï
,enqKq m%∞khka
uQ,Huh l%shdldrlïj,ska iemhqKq uqΩ uqo, ^W!&
wvql<d - uqo,a jeh lrk ,oafoa
foaYSh Kh wdmiq f.ùï
úfoaYSh Kh wdmiq f.ùï
fjk;a j;alï yd ;ekam;= .sKqïj, fjkiaùï
uQ,Huh l%shdldrlï i|yd jeh lrk ,o uqΩ uqo, ^t&
uQ,Huh ls%hdldrlïj, Y=oaO uqo,a m%jdyh ^ta& = ^W!& ^t&
uqo,aj, Y=oaO fjkiaùï ^T& = ^W& ^ta&
ckjd˙ 01 †kg wdrïNl uqo,a fYaIh
iema;eïnr® 30 †kg wjidk uqo,a fYaIh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
70
uyskao Ñka;k bÈß oelafï i|yka wdldrhg
.=Kd;aul rdcH fiajhla we;s lsÍu iy rdcH
uQ,H ksis mßÈ l<ukdlrKh lsÍfï wruqKq
fmroeßj l<ukdlrK fiajd fomd¾; -
fïka;=j lghq;= lrhs' wl%uj;a yd wúêu;a
n|jd .ekSï wju lsÍu uÛska ld¾hlaIuj
rdcH wxYfha fiajl ixLHdj l<ukdlrKh
lsÍu" cd;sl jegqma m%;sm;a;Skag wkql+,j
jegqma yd §ukd ;SrKh lsÍu iy cd;sl
wd¾Ólh ixj¾Okh i|yd odhl;ajh ,nd
§u fuu fomd¾;fïka;=fõ m%Odk ld¾hhka
w;r fõ'
Y%S ,xld m%cd;ka;%sl iudcjd§ ckrcfha wxl
1651$20 yd 2010'04'30 Èke;s w;s úfYaI .eiÜ
ksfõokh u`.ska m%ldYhg m;alrk ,o
wud;HdxYj,g" mjrd we;s ld¾hNdrh
uekúka bgq lsÍu i|yd wjYH jk m%Yia:
ld¾h uKav,h ;SrKh lsÍu 2010 jif¾§
bgql< m%Odk ld¾hh fõ' ta wkqj fï jk
úg kj wud;HdxY 41 l ld¾h uKav,h
iïmQ¾Kfhkau wkqu; lr we;'
l<ukdlrK fiajd pl%f,aL wxl 30 ys
úêúOdk mßÈ rdcH ixia:d" jHjia:dms;
uKav," yd rch i;= iud.ï m%;sjHqy.; -
lrKh lsÍu ;=<ska m%Yia: ld¾h uKav,h
,nd§u isÿ lrhs' tfiau n|jd.ekSfï
m˙mdáh úêu;a lsÍu iy fiajl
wNsfm%arKhg l%ufõohka y÷kajd§u u`.ska
tu wdh;khkays udkj iïm;a
l<ukdlrKh wdY%s; .eg¿ ksrdlrKhg
iyh ,nd foa' tf,i fuu j¾Ifha§ wdh;k
20 l m%;sjHqy.; lsÍï wjika lr we;'
by; lgh;= bgq lsÍfï§ rdcH wdh;kj,
Woa.; jk udkj iïm;a wdY%s; .eg¿
wOHkh lr úiÿï ks¾foaY bÈßm;a lsÍug
m¾fhaIK yd ixj¾Ok wxYhla msysgqjd we;'
fï jir ;=, § tjeks m¾fhaIK wOHkhka
l<ukdlrK fiajd fomdr®;fïka;=j
61 la isÿlr úi÷ï ks¾foaY wod< wdh;k
fj; ,nd § we;'
WmdêOdÍkag /lshd ,nd §fï jevigyk
hgf;a" 1999 yd 2004$2005 j¾Ij,§ rdcH
fiajhg n|jd.;a 50"000 lg wêl
WmdêOdÍkag ia:dk udre l%uhla y÷kajd§ug
wod,j m%;sm;a;shla ilia lrk ,§' tu`.ska
jir 10 la ;siafia mej;s WmdêOdÍ
/lshd,dNSkaf.a .eg¿ j,g ms<shï ,nd§ug
.re uqo,a yd l%uiïmdok wud;H;=ud bÈßm;a
l< wud;H uKav, ixfoaYh wkqj rdcH
mßmd,k pl%f,aL wxl 16$2010 ksl=;a lr
we;'
wjreÿ 60 ka Tíng úY%dñl ks,OdÍka kej;
fiajfha fhdojd .ekSu fjkqjg fiajfha fh§
isák ks,OdÍkag Wiiaùï wjia:d ie,iSug;a"
tuÛska we;sjk /lshd wjia:d l=i,;dmQ¾K
;reK ;reKhskag ,nd§u u`.ska Tjqkg rfÜ
ixj¾Okhg odhlùfï bvm%ia:djka i,id
we;'
iuia; rdcH fiajfhysu wdh;ksl lghq;=
úêu;aj yd M,odhs uÜgñka mj;ajd f.k
hdug wjYH ;SrK ,nd§u wruqKq lrf.k
wdh;ksl lghq;= i|yd jk wud;H uKav,
wkqlñgqjg uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ksfhdackh lrñka iyh fõ' wd¾Ól yd
iudchSh ixj¾Okh Wfoid úfoaY wdOdr u;
l%shd;aul jk jHdmD;sj, ld¾h uKav,
l<ukdlrKh u`.ska tu jHdmD;sj, m%Yia;
Wmfhdackh by< kexùug odhl fõ'
2010'01'01 Èk isg 2010'09'30 Èk olajd rdcH
wxYfha kj ;k;=re we;s lsÍu yd mqrmamdvq
msrùu i|yd wkque;sh ,nd § we;' ^3'3 j.=j
my; ±lafõ'&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
71
jHdmD;s fjkqfjka fukau" W;=re yd
kef.kysr m<d;aj, m<d;a md,k fiajd
by< kexùu wruqKq lr.;a jHdmD;s Wfoid
o ld¾h uKav,h wkqu; lr § we;'
tfiau fuu fomd¾;fïka;=j úiska kej;
m†xÑ ls¯ï is≥jk W;=re m<df;a ls%hd;aul
jk fi!LH" wOHdmk iy fmdÿ myiqlï
hkd§ ixj¾Ok jHdmD;sj, fiajfha fhfok
ld¾h uKav, m%uqL;d moku hgf;a wkqu;
lrk ,§'
wkd.; ie,iqï
Y%S ,xldj wdishdfõ wdYap¾hh njg m;a
lsÍfï rcfha wruqK uqÿka muqKqjd .ekSu
i|yd fuu fomd¾;fïka;=j bÈß jir 03
we;=,; § my; b,lalhka imqrd .ekSug
wfmalaId lrhs'
n ISO 9001(2008 ;;a;aj iy;slh ,nd.ekSu'
3'4 m%ia;drh
kj ;k;=re we;slsÍu
3'5 m%ia;drh
mqrmamdvq msrùu i|yd wkque;sh ,nd§u
3'3 j.=j
ldr®h uKav, l<ukdlrKh
n ishÆu rdcH yd w¾O rdcH wdh;k ld¾h
uKav, iudf,dapkh ;=,ska tu wdh;k
i|yd m%Yia; ld¾h uKav,hla wkqu;
lsÍu'
n rdcH ixia:d yd jHjia:dms; uKv,hkays
wjYH;djkag .e,fmk wdldrhg n|jd
.ekSfï yd Wiia lsÍfï mámdá wkqu;
lsÍu'
W;=re yd kef.kysr m<d;a
ixj¾Okhg oelajq odhl;ajh
W;=re m<df;a ck Ôú;h h:d ;;ajhg m;a
lsÍfï§ wjYH jk há;, myiqlï
ixj¾Okh yd isú,a mßmd,kh úêu;a lsÍu
Wfoid ld¾h uKav,h wkque;sh ,nd§u
m%uqL;d mokñka isÿ lrhs' fï hgf;a W;=re
m<df;a ud¾." jdßud¾." c,h yd úÿ,sh
myiqlï jeäÈhqKq lsÍu yd m%;sixialrK
* l<ukdlrK fiajd pl%f,aL wxl 36 yd
36 ^1& u.ska wud;HdxY f,alïjrekag yd m<d;a m%Odk
f,alïjrekag n,h mjrd we;s ;k;=re mqrmamdvq msrùu ms<sn|
f;dr;=re we;=<;a fkdfõ'
7361 4922
210 306
186 1485
286 442
5003 9891
5786 5694
wxYhwe;s lrk ,o
kj ;k;=re
mqrmamdvq msrùu i|yd
wkque;sh ,nd°u*
fi!LH
lDIslr®u
wOHdmk
uydudr®." c, iïm;a
yd ú≥,sh
fjk;a
tl;=j
^uQ,dY%h( o;a; nexl=j" l<ukdlrK fiajd fomdr®;fïka;=j&
fjk;a
40]
fi!LH 46]
uyd udr®. c, iïm;a
yd ú≥,sh
6]
wOHdmkh
4]
lDIs lr®uh
4]
lDIs lr®uh
wOHdmkh
uyd udr®. c,
iïm;a yd ú≥,sh
fi!LH
fjk;a
fjk;a
44]wOHdmkh
22]
uyd udr®.
c, iïm;a
yd ú≥,sh
6]
lDIs lr®uh
4]
fi!LH
24]
lDIs lr®uh
wOHdmkh
uyd udr®. c,
iïm;a yd ú≥,sh
fi!LH
fjk;a
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH uQ,H" rdcH l<ukdlrK iy kshduk wdh;k3
72
hym;a wkd.;hla Wfoid m%cdj iy mßirh
iqrlaIs; lsÍfï wruqKska rch úiska .kq
,nk m%;sm;a;suh ;SrK wdkhk yd wmkhk
fomd¾;fïka;=j úiska l%shd;aul l,hq;= fõ'
wdkhk yd wmkhk md,khg hg;a NdKav
i|yd n,m;% ksl=;a lsÍu" n,m;% .dia;= tl;=
lsÍu iy wdkhk fr.=,dis iïnkaOfhka
jdKsc nexl= j,g fufyhqï Wmfoia ksl=;a
lsÍu fuu fomd¾;fïka;=jg wh;a m%Odk
j.lSu fõ'
wdkhk yd wmkhk n,m;% ksl=;a lsÍfuka
2010 iema;eïn¾ udih wjika jk úg
remsh,a ñ,shk 221'3 wdodhula ,enQ w;r"
2009 jif¾ tu ld,h ;=< ,o wdodhu
remsh,a ñ,shk 161'9 ls' 2009 ;=kajk ld¾;=j
iu`. iei£fï§ 2010 jif¾ tu ld¾;=fõ
wdodhu ishhg 84l jeä ùula fmkakqï lrhs'
wdkhk yd wmkhk md,k fomdr®;fïka;=j
2010 jif¾ m<uq ld¾;= ;=k ;=< ksl=;a l<
n,m;a ixLHdj 6"927 la jk w;r " th 2009
j¾Ifha tu ld, iSudj ;=< ksl=;a l< n,m;a
5"904 iuÛ iei§fï§ ishhg 17 l j¾Okhla
fmkakqï lrhs'
rch úiska oekg l%shd;aul lrkq ,nk
olaIsK ,xld wêfõ.S ud¾. ixj¾Ok
jHdmD;sh" yïnkaf;dg jrdh ixj¾Ok
jHdmD;sh iy by< fld;auf,a c, úÿ,sn,
jHdmD;sh jeks m%Odk jHdmD;Ska i|yd úksuh
jeh fkdjk moku u; hka;%iQ;%" WmlrK
wdÈh wdkhkh lsÍu i|yd bvlv i,id §
we;' Bg wu;rj W;=re kef.kysr m%foaYj,
l%shd;aul lrkq ,nk ìïfndaïn bj;alsÍu "
T ú,a jrdh jHdmD;sh" ;%sl=Kdu,h taldnoaO
há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍfï jHdmD;Ska
i|yd o úfoaY úksuh jeh fkdjk moku
u; WmlrK" hka;%iQ;% wdÈh wdkhkhg
fuu fomd¾;fïka;=j úiska wkque;sh ,nd §
we;'
j.=j 3'4
wdodhï ixikaokh lsÍu
m%ia;drh 3'6
m%ia;drh 3'7
ksl=;a l< n,m;% ixLHdj 2009 - 2010
j.=j 3'5
ksl=;a l< n,m;a ixLHdj 2009 iy 2010
remsh,a
2009 77,281,203 45,284,957 39,363,571
2010 82,859,667 65,867,094 72,303,742
jr®Ih ldr®;=j 2ldr®;=j 1 ldr®;=j 3
2009 2,154 1,830 1,920
2010 2,540 2,205 2,182
jr®Ih ldr®;=j 2ldr®;=j 1 ldr®;=j 3
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0Q 1 Q 2 Q 3
2009 2010ldr®;=j
wd∞hu re' ñ,shk
3,000
2,500
2,000
1,500
1,000
500
0Q 1 Q 2 Q 3
2009 2010ldr®;=j
n,m;% ixLHdj
rdcH nexl=
iy
rlaIK wdh;k
4
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
73
Y%S ,xld uy nexl=j 2010 jifr® ° ish m%Odk
wruqKq jk wdr®:ßl yd ñ, ia:dhS;djh
mj;ajd .ekSu iy uQ,H moaO;s ia:dhS;djh
;j≥rg;a Yla;su;a ls¯u flfrys wjOdkh
fhduq lf<ah' ta wkqj WoaOukh wvq iy
ia:dhS uÜgul mj;ajd .kakd ,°' WoaOukh
my< hdfï miqìu ;=< wdfhdack yd wdr®:ßl
jr®Okh by< uÜgul mj;ajd .ekSug
wkqn, fok fmd<S wkqmd;sl jHqyhla we;s
ls¯fï wruq◊ka m%;sm;a;s ,sys,a lrñka fmd<S
wkqmd;sl my< ouk ,°' úplaIKYS,S
kshdukhka iuÛ nexl=j, wkql+,;dj
ms<sn|j iómj wëlaIKh ls¯u iy nexl=
l%ufha Yla;su;aNdjh jr®Okh ls¯ug
kshdukhka iy úOdkhka ksl=;a ls¯u ;=<ska
uQ,H moaO;s ia:dhS;djh ;j≥rg;a Yla;su;a
lrkq ,eîh' ;jo" rcfha wdr®:ßl WmfoaYl
f,i lghq;= ls u yd ksfhda‚; ldr®hhka bgq
ls¯u yryd wdr®:ßlfha iuia; jr®Okh
jeä†hqKq ls¯fï rcfha m%h;akhkag uy
nexl=j M,∞hs f,i ∞hl úh'
WoaOukh iy uqo,a m%;sm;a;sh
WoaOukh 2009 jifr®° iS.%fhka my<
hEfuka miqj 2010 jir ;=<° fndfyda ≥rg
ia:djr uÜgul mej;s w;r" Tlaf;danr® ui
w. jk úg jdr®Isl ,laIHuh WoaOukh
ishhg 6'6 la f,i jdr®;d úh' foaYSh yd
úfoaYSh iemhqfï we;s jQ ys;lr jr®Okhka
fukau" 2008 jir w. olajd Y%S ,xld uy
nexl=j úiska l%shd;aul lrk ,o ±ä b,aÆï
l<ukdlrK m%;sm;a;s fuu my< hEug
fya;= úh' j;auka mqfrdal:khkag wkqj" 2010
jir w. jk úg yd b†˙ jr®Ih ;=<° o
WoaOukh ue† ;ks w.hla f,i ;j≥rg;a
mj;skq we;ehs wfmalaId flfr®'
WoaOukh wvq yd ia:dhS uÜgul mej;Su
fukau WoaOukh i|yd jk ys;lr fmr
±lau fya;=fjka foaYSh wdr®:ßl l%shdldrlï
†˙ .ekaùu i|yd ish uqo,a m%;sm;a;sh l%ñlj
,sys,a ls¯ug uy nexl=jg yels úh' miq.sh
Y%S ,xld uy nexl=j
jifr ys miqnEulg ,laj ;snQ foaYSh ksmehqu
jr®Okh ls¯u i|yd wdr®:ßlfhys Kh
m%jdyhka jr®Okh ls¯fï wruq◊ka Y%S ,xld
uy nexl=j fuu jifr® ° ish m%;sm;a;s fmd<S
wkqmd;sl my< ouk ,o w;r" Kh
,nd.ekSug jvd;a ys;lr m˙irhla f.dv -
keÛSug l%shdlrk ,°' 2010 jifr® m<uq udi
kjh ;=<° m%;sñ,° .ekqï yd m%;súl=Kqï
wkqmd;sl ms<sfj,ska mokï wxl 25 lska yd
75 lska my; fy,Sfï m%;sM,hla f,i iuia;
fjf<|fmd< fmd<S wkqmd;slhkaf.a my<
hEula is≥ úh'
mq`M,a uqo,a iemhqfuys (M2b) jdr®Isl
,laIHuh jr®Okh 2009 w. mej;s ishhg 18'6
isg 2010 wf.daia;= udih jk úg ishhg 13'9
olajd wvq úh' Y=oaO úfoaY j;alï ys mej;s
ukao.dó jr®Okh mq`M,a uqo,a iemhqfuys
,laIHuh jr®Okh wvqùug uQ,sl jYfhka
∞hl úh' nexl= wxYh ;=< Y=oaO foaYSh j;alï
uÛska mq`M,a uqo,a iemhqu flfrys we;s
jr®OkSh n,mEu wvq uÜgul mej;Sug
fm!oa.,sl wxYhg yd rchg fokq ,enQ Kh
m%udKfhys ukao.dó jr®Okh fya;=úh'
flfia kuq;a 2009 jifr® wvq w.hla .;a
fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o Kfhys
jr®Okh 2010 udr®;= udifha isg by< hdug
mgka .;a w;r wf.daia;= udifha° jdr®Isl
,laIHuh moku u; ishhg 12'8 olajd by<
.sfhah'
4'1 m%ia;drh
WoaOukfha fjkiaùu
30
25
20
15
10
5
0
28.221.0
6.65.4
foie'-05
udr®;='-06
cQk
s'-06
iema'-06
foie'-06
udr®;=-07
cQk
s-07
iema'-07
foie'-07
udr®;=-08
cQk
s-08
iema'-08
foie'-08
udr®;=-09
cQk
s-09
iema'-09
foie'-09
udr®;=-10
cQk
s-10
iema'-10
,laIHuh
jdr®Isl idudkHh
%
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
74
úfoaY ixÑ;
Y%S ,xld uy nexl=j rfgys úfoaY wxYfha
uQ,H ia:dhS;djh Yla;su;a ls¯u flfrys
iqúfYaIS wjOdkh fhduq lr we;' ta wkqj
cd;Hka;r uQ,H wruqo, iuÛ jk iómia:
Kh myiqlu ;j≥rg;a wLKavj mj;ajd
.ekSug myiqlï i,ihs' 2010 udr®;= yd cqks
hk udi i|yd mej;s b,lal ;=ku idr®:lj
imqrd .kakd ,o w;r" fuu myiqlu hgf;a
2010 cqks olajd ,nd.;a jd˙l ixLHdj ;=kls'
ta wkqj fuu myiqlï hgf;a ±kg ,ndf.k
we;s uqM jd˙l ixLHdj 5 ls' ;jo iema;eïnr®
udihg w∞< b,lal ;=ko imqrdf.k we;'
fï fya;=fjka by< .sh wdfhdacl úYajdih
ksid ie,lsh hq;= úfoaYSh wdfhdack
m%udKhla furgg wdlr®IKh úh' fï wkqj"
2010 Tlaf;danr® ueo Nd.h jk úg o< ks,
ixÑ;" ta olajd mej;s tys Wm˙u w.h jk
tlai;a ckmo fvd,r® ì,shk 7'1 la f,i
jdr®;d jQ w;r" fuh udi 6'8 l wdkhk
jákdlug iudk fõ' úksuh wkqmd;
ia:dhSj mj;ajd .ekSu flfrys o jir ;=<°
Y%S ,xld uy nexl=j ish wjOdkh fhduq
lf<ah' ta wkqj by< úfoaY uqo,a ,eîï
yuqfõ Y%S ,xld remsh, wêm%udKh ùu wju
ls¯ug uy nexl=j úiska foaYSh fj<|fmd<
;=<ska wLKavj úfoaY uqo,a wjfYdaIKh lr
.kakd ,°'
wdr®:ßl jr®Okh
wNHka;r wr®nqoh ksudùu;a" idr®j wdr®:ßl
jd;djrKh hym;a w;g m;aùu;a fya;=fjka
2010 jir ;=<° wdr®:ßlh iS.%fhka h:d
;;a;ajhg m;a úh' 2010 jifr® m<uq ldr®;=j
;=< ishhg 7'1 l jr®Ok fõ.hla jdr®;d
ls¯fuka miqj fojk ldr®;=j ;=<° wdr®:ßlh
ishhg 8'5 lska jr®Okh úh' fuu by<
jr®Okh b†˙ ld,h ;=< o ;j ≥rg;a
wLKavj mj;skq we;ehs wfmalaId flfr®'
Y%S ,xld uy nexl=j úiska uQ,H moaO;sfha
ia:dhS;djh iy Yla;su;a Ndjh jr®Okh ls u
wruqKq lr.ksñka wLKavj ish lghq;=
fufyhjk ,°' ta wkqj" wj∞kï l<ukd -
lrKh ls¯ug mshjr .;a w;r" úfYaIfhka
nexl= l%ufha Yla;su;aNdjh jr®Okh ls¯ug
wjYH úplaIKYS,S kshduk hka ksl=;a lrk
,°'
4'3 m%ia;drh
o< ks, ixÑ;
4'4 m%ia;drh
ldr®;=uh wdr®:ßl jr®Okh
4'2 m%ia;drh
mqΩ,a uqo,a iemhqfuys (M2b) jdr®Isl ,laIHuh
jr®Okh i|yd n,mE idOl
%
250200150100
500
-50-100-150
wf.da'-08
Tl
a'-08
foie'-08
fmn'-09
wfm%a'-09
cQk
s'-09
wf.da'-09
Tl
a'-09
foie'-09
fmn'-10
wfm%a'-10
cQk
s'-10
wf.da'-10
fm!oa.,sl wxYh i|yd imhk ,o Kh
rch fj; imhk ,o Y=oaO Kh
Y=oaO úfoaYSh j;alï
rdcH ixia:d i|yd imhk ,o Kh
7.06.05.0
4.03.02.0
1.0
0.0
7.06.05.0
4.03.02.0
1.0
0.0
wdkhksl udit'c'fvd'
ì,shk
o< ks, ixÑ;
wdkhksl udi
cQk
s-08
udr®;=-08
iema-08
foie-08
udr®;=-09
cQk
s-09
iema-09
foie-09
cQk
s-10
iema-10
udr®;=-10
7.0
1.6
987754321
8.5
%
2008-l
d2
2008-l
d3
2008-l
d4
2009-l
d1
2009-l
d2
2009-l
d3
2009-l
d4
2010-l
d1
2010-l
d2
2008-l
d1
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
75
uqo,a kS;s mk; hgf;a fhda‚; ;ekam;=
rlaIK l%uh 2010 Tlaf;danr® ui isg
l%shd;aul ls¯u jir ;=< .kq ,enQ jeo.;a
mshjrls' th Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK l%uh
f,i l%shd;aul jkq we;' o< jYfhka remsh,a
ì,shk 1'1 la jk tys uQ,sl m%d.aOkh" uy
nexl=j úiska imhkq we;' uyck úYajdih
by< kexùu" wvq uQ,H idlaIr;djla iys;
iq`M m˙udK ;ekam;=lrejka iqrlaIs; ls¯u"
iq`M m˙udK ;ekam;=lrejkaf.a b;=reï
†˙.ekaùu" kS;Hdkql+, fkdjk wkaoñka
;ekam;= Ndr .ekSfï lghq;= wffOr®hu;a
ls¯u iy uQ,H wdh;k ì| jeàï yuqfõ
rchg mejfrk j.lSu wju ls¯u fuu
;ekam;= rlaIK l%uh l%shdjg kexùu ;=<ska
wfmalaId flfr®'
W;=re kef.kysr wdr®:ßl mqkreoh
i|yd nexl= myiqlï
2009 uehs ui W;=re m<d; ;%ia;jd°
.%yKfhka uq∞ .ekSu;a iuÛ lDIslr®udka;"
i;a;aj yd ëjr lr®udka;hka fukau l=vd yd
iq`M m˙udK jHdmdr iy fj<| yd wfkl=;a
iajhx /lshd jHdmD;s jeks wdr®:ßl lghq;= h<s
wdrïN ls¯fï wruqK we;sj Y%S ,xld uy
nexl=j úiska zzmsìfok W;=rZZ kñka úfYaI
Kh fhdackd l%uhla y∫kajd fok ,°' fuu
Kh fhdackd l%ufhys uQ,sl wruqK jkqfha
m%foaYfha ck;djf.a „jk ;;a;ajh kxjd -
,Suhs' Y%S ,xld uy nexl=j úiska 2009 wfma%,a
ui isg W;=re m<df;a kj nexl= YdL d 69 la
iy jHdma;s ldr®hd, 27 la wdrïN ls¯ug
wjYH wkque;sh ,ndfok ,°'
kef.kyssr m<d; uq∞.ekSu;a iuÛ 2008
jifr® ° Y%S ,xld uy nexl=j úiska tu m<d;
;=< wdrïN lrk ,o ixjr®Ok jevigyka"
2010 jifr® ° wLKavj l%shd;aul lrk ,o
w;r" wdr®:ßl yd „jk lghq;= kxjd,Su i|yd
uQ,H iyfhda.h wjYH mqoa.,hska rdYshlg
kj wdr®:ßl lghq;= wdrïN ls¯ug fyda
;j≥rg;a wLKavj mj;ajdf.k hdug
fuuÛska myiqlï i,ikq ,eì◊' 2009 wfma%,A
wjidkfha isg fï olajd kef.kysr m%foaYh
;=< kj nexl= YdL d 62 la yd jHdma;s ldr®hd,
36 la újD; ls¯ug wjir ,ndfok ,°'
wkd.; ie,iqï
b†˙ ld,h ;=<° o" wdr®:ßl yd ñ, ia:dhS;dj
mj;ajd .ksñka wdfhdackhka m%jr®Okh ls u
;=<ska rfgys wdr®:ßl jr®Okh by< kexùug
wjYH mshjr uy nexl=j úiska wLKavj
l%shd;aul lrkq we;' b†˙ jir .Kkdj ;=<
WoaOukh my;a yd ia:djr uÜgul mj;ajd
.ekSu;a" b,aÆu uÛska wdr®:ßlh flfrys we;s
lrk n,mEu mj;ajd .ekSu;a wruqKq lr
.ksñka Y%S ,xld uy nexl=j úiska úplaIK -
YS,S uqo,a m%;sm;a;shla wLKavj l%shd;aul
lrkq we;' óg iu.dój iS.%fhka jr®Okh
jk uQ,H lafIa;%hla iys; wdr®:ßlhla ;=<
WoaOukh M,∞hs f,i md,kh ls¯fï
wruq◊ka hq;a kj uQ,H m%;sm;a;s rduqjla
y∫kajd°ug o Y%S ,xld uy nexl=j wfmalaId
lrhs' fï w;r" fm!oa.,sl wxYh uÛska nexl=
moaO;sfhka ,nd.;a Kh m%udKhkays jr®Okh
o ue† ld,Sk wdr®:ßl jr®Ok wruqKq <`.d lr
.ekSug wdOdr jk uÜgul mj;ajd .;
hq;=fõ'
ue† ld,h ;=< mqM,a uqo,a iemhqfuys jr®Okh
ishhg 12 - 14 uÜgul mj;S hehs wfmalaId
lrk w;r" nexl= wxYh uÛska fm!oa.,sl
wxYhg fokq ,nk Kfhys jr®Okh wdr®:ßl
jr®Okhg wdOdr ls¯u i|yd ishhg 15 - 17
w;r mrdihl mj;ajd .ekSug wfmalaId
flfr®' iuia; whjeh ys.fhys wfmalaIs; wvq
ùu ;=<ska rch úiska nexl= wxYfhka b,aÆï
lrk Kh m%udKh my; hkq we;ehs
wfmalaId lrk w;r" ta wkqj WoaOukh ue†
;ks w.hla f,i mj;ajd .ekSug yels jk
m˙† uqo,a iemhqfuys jr®Okh wNsu; uÜgul
mj;ajd .ekSug yels jkq we;'
Yla;su;a yd ia:djr uQ,H moaO;shla uÛska
wdr®:ßl jr®Okhg wjYH myiqlï i,ik
;;a;ajhla ;yjqre ls¯u ;=<ska fuu wruqKq
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
76
idlaId;a lr.ekSug yels jkq we;' tneúka Y%S
,xld uy nexl=j uÛska mj;sk kS;s rduqj
;j≥rg;a Yla;su;a ls¯u yd uQ,H l%ufha
ia:djr;ajh m%jr®Okh Wfoid kj kS;s ilia
ls¯ug yd mj;sk kS;s ixfYdaOkh ls¯ug
fhdackd f.k tkq we;' ;jo" Y%S ,xldj
fjf<| uOHia:dkhla njg m;a ls¯u Wfoid
by< uÜgul ;sridr jr®Okhla lrd
fufyhùu i|yd n,m;%,dNS nexl=j,g
wjYH myiqlï i,ikqjia Y%S ,xld uy
nexl=j úiska kshduk l%shdldrlï /ila
wdrïN lr we;' nexl=j, wju m%d.aOk
wjYH;d w;suy;a f,i jeä†hqKq lrk ,o
w;r fm!oa.,sl nexl= ish,a, fld<U fldgia
fjf<|fmdf<ys ,ehsia;=.; ùu uQ,sl
wjYH;djla njg m;a lrk ,°'
fuu mshjr fya;=fjka ie,lsh hq;= wkaoñka
by< kexjqK m%d.aOk iïNdrhla iy hym;a
fj<|fmd< yeis¯u ;=<ska nexl= lafIa;%h
m%lD;su;aNdjhg m;aùfï yelshdj ;j≥rg;a
jr®Okh jkq we;' jr®;udkfha mj;sk
jHdmdr i|yd ys;lr jQ m˙irh ;=<ska nexl=
uÛska is≥ lrk m%Odk jHdmd˙l lghq;= i|yd
myiqj ie,fik w;r" tuÛska nexl=j,
ia:djr;ajh o by< kexfjkq we;' ldr®hlaIu
uQ,H moaO;shla uÛska uQ,H m%;sm;a;sh
iïfma%IKh ls fï hdka;%Kfhys ldr®hlaIu -
;dj o by< kxjk neúka fuu l%shdudr®.
uÛska Y%S ,xld uy nexl=j úiska .kq ,nk
uQ,H m%;sm;a;sh ms<sn| ;SrKj, M,∞hs;dj o
by< kexfjkq we;' fuf,i ksr®udKh lrk
,o Yla;su;a idr®j wdr®:ßl m˙irh" rfgys
iuia; ue† ld,Sk idr®j wdr®:ßl rduqj uÛska
wfmalaIs; ishhg 8 la jk by< wdr®:ßl
jr®Okhla <`.d lr .ekSug iydh jkq we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
77
remsh,a ì,shk 24 lg wêl ia:dhS m%d.aOk
mokula iuÛ ishhg 14'9 l m%d.aOk
m%udKd;aul;d wkqmd;hla iy remsh,a
ì,shk 611 l j;alï mokulska hq;= ,xld
nexl=j Y%S ,xld nexl= moaO;sfha we;s úYd,;u
jd◊c nexl=j fõ' foaYSh úfoaYSh úksuh
yqjudre fjf<|fmd<g ishhg 50 lg jeä
∞hl;ajhla imhñka ,xld nexl=j NdKavd -
.dr fufyhqï lghq;=j, m%uqL ;uhd jk
w;r" ishhg 35 l fjf<|fmd< fldgia
iys;j wfkajdisl úfoaY .sKqï mj;ajd
.ksñka úfoaY fm%AIKj,ska ishhg 44 l
fjf<|fmd< fldgia iy wlafjr< nexl=
lghq;= wxYfhka ishhg 40 l fjf<|fmd<
fldgia ysñ lrf.k we;' tfiau fuu
nexl=j remsh,a ì,shk 9'5 l mqoa., Kh
Od˙;djla iys;j f,dj mqrd jHdma; ù we;'
,xld nexl=fõ idr®:l;ajfha moku w;aoelSï
ims˙ mqyqKq l<ukdld¯;ajh iy ldr®h
uKav,hhs' jr®;udkfha ° nexl=j 8000 lg
wêl Y%S ,xld mqrjeishkag /lshd wjia:djka
,nd ° we;s w;r" 2009 jifr® l<ukdlrK
wNHdi,dNSka 200 la o" 2010 jifr® °
,xld nexl=j
udKav,sl iyldrjreka jYfhka 1200 la o"
fiajhg n|jdf.k we;'
jifr® uq,a udi yh we;=<; nexl=j úiska
rchg ±la jQ iuia; uQ,H ∞hl;ajh
^,dNdxY" ,dNh yd ldr®h uKav, ms˙jeh
i|yd tl;=l< w.h u; n≥ iy wd∞hï n≥
we;=`Mj& remsh,a ì,shk 5'2 la jk w;r" th
tl;=l< w.h u; n≥ yd wd∞hï n≥j,g
fmr ,dNfha m%;sY;hla f,i ishhg 99'6 la
fõ'
w;s.re ckdêm;s;=uka úiska ,xld nexl=fõ udKav,sl
iyldrjrekag ckdêm;s uka†rfha° m;aùï ,sms m%o dkh lrñka
ñ,shk wgl †.=ld,Sk fiajd.%dyl ms ila iys;j °m jHdma; fiajd uOHia:dk 850 la yd úfoaYShj fpkakdhs
iy udf,a hk k.rj, o nexl= lghq;= mj;ajdf.k hk tlu Y%S ,dxlSh nexl=j" ,xld nexl=j fõ' fuh
fld<U fldgia fj<|fmdf<a (CSE) m%Odk mqjrefjys (Debt) ,ehsia;=.; m%:u rdcH nexl=j jk w;r"
wdkhk wmkhk fj<| lafIa;%fha bgq lrk ,o iqúYd, fufyjr fjkqfjka 2010 jifr® wdishdkq l,dmfha
úYsIag;u fjf<| nexl=j f,i o iïudkhg md;% úh' tfiau μsÉ jr®.SlrKhg wkqj AA(lka) kdulrKh
,nd.;a" Y%S ,xld rch i;= tlu jd◊c nexl=j o ,xld nexl=j fõ'
j.=j 4'1
Y%S ,xld rchg ±la jQ ∞hl;ajh
remsh,a ñ,shk
371,2 1,346 846
166,1 2,995 2,073 593,1 1,124 1,670
99.6% 76% 63%
5,229 5,465 4,589
úia;rh2010
cQks
2009
foieïnr®
2008
foieïnr®
rchg f.jQ ,dNdxY
,dNh yd ldr®h uKav, ms˙jeh i|yd
tl;=l< w.h u; n≥
f.úh hq;= wd∞hï n≥
rchg ±lajQ ∞hl;ajh tl;=l< w.h u; n≥ yd
wd∞hï n≥j,g fmr ,dNfhka m%;sY;hla f,i
Y%S ,xld rchg ±lajQ uqΩ ∞hl;ajh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
78
fmr jr®Ih yd ii|k l, 2010 jifr® m%:u
Nd.h ;=< nexl=j ish j;alï moku ishhg
20 lska jr®Okh lrf.k we;' Y%S ,xld rcfha
mYapd;a hqO ixjr®Ok b,lal imqrd .kq jia"
,xld nexl=j idïm%∞hsl nexl=lrKfhka ñ°
ixjr®Ok fhdackd l%u i|yd wjYH
m%d.aOkhg yjq,a ùfuka kj udj;a Tiafia
rcfha ixjr®Ok jevigyka i|yd il%Shj
∞hl;ajh ,nd ° we;'
nexl= ;ekam;=
2010 wr®O jr®Ih wjidkfha° ,xld nexl=fõ
uqM ;ekam;= m%udKh remsh,a ì,shk 431 la jQ
w;r" ;ekam;= Od˙;dj 2009 wr®O jr®Ih yd
m%ia;drh 4'5
2010 cqks 30 †kg ;ekam;=j, N=f.da,Sh jHdma;sh
j.=j 4'2
,xld nexl=fõ m%Odk ldr®h idOk or®Yl
j.=j 4'3
nexl=fõ ;ekam;= ñY%Kh ^jr®.SlrKh&
uQ,H ldr®h idOkh - 2010
iiπ ne,Sfï° ishhg 20 l jr®Okhla
fmkakqï lrhs' Y%S ,xld nexl= lafIa;%fha
by<u ;ekam;= moku ysñlrf.k we;af;a o
,xld nexl=j úiska jk w;r" nexl=fõ
;ekam;= ñY%Kh ^jr®.SlrKh& yd tys
N+f.da,Sh jHdma;sh my; olajd we;'
2005 2006 2007 2008 2009 2010
7.913 378.3 437.9 484.4 538.2 587.0 8.232 262.9 308.9 316.1 408.6 430.7 90.3 106.3 96.6 126.8 132.0
165.7 223.2 282.4 271.1 265.1 330.6 153,61 17,912 21,050 23,102 24,899 24,920 423,72 35,192 50,159 60,182 63,461 29,538 19,447 20,706 24,193 25,195 14,171 5,904 6,391 7,304 7,203 5,251
021,3 4,137 4,518 5,231 4,208 3,590 598,1 2,627 2,843 3,561 3,084 2,195 13,602 11,334 13,816 15,542 16,123 5.8 3.9 4.9 5.7 4.7 11.9 11.4 11.3 11.2 10.2 12.3 11.4 15.9 14.2 14.9 6.2 7.0 7.4 7.5 8.8
403 305 307 309 310 309 8,363 8,253 7,912 7,538 8,407
AA(lka)
AA(lka)
AA(lka)
AA(lka)
AA(lka)
AA(lka)
8,891
5.8
91.6
16,095 4,036
12,495 7.2
12.7 13.2
cQks
^ia:djr& ^ia:djr& ^ia:djr& ^ia:djr& ^ia:djr& ^Ok&
j;alï ^re' ì,shk&
;ekam;= ^re' ì,shk&
úfoaY úksuh ;ekam;= ^re' ì,shk&
Kh m%udKh ^re' ì,shk& ^Y=oaO&
ialkaOh ^re' ñ,shk&
uqΩ wdodhu ^re' ñ,shk&
fufyhqï wd∞hu ^re' ñ,shk&
tl;=l< w.h u; noaog fmr fufyhqï ,dNh ^re' ñ,shk&
n≥ fmr ,dNh ^re' ñ,shk&
n≥ miq ,dNh ^re' ñ,shk&
wl%Sh Kh ^re' ñ,shk&
wl%Sh Kh wkqmd;h ^]&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - I ^]&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - II ^]&
;ekam;= .sKqï .Kk ^ñ,shk&
YdLd .Kk
fiajlhska .Kk
we.hqï ^μsõ wdh;kh&
% % 49,776 11.6 43,031 12.0
37.9 139,810 38.9 50.1 172,314 48.0 0.4 3,868 1.1 100 359,023 100
163,212 216,028
1,673 430,689
úia;rh
re' ñ,shk
tl;=j
cQks 2010 cQks 2009
re' ñ,shk
b,aÆï ;ekam;=
b;=reï ;ekam;=
ia:djr ;ekam;=
fjk;a
90,000
80,00070,00060,00050,00040,00030,00020,00010,000
-
20102009
niak
dysr
W;=r
niak
dysr
ol
=K
ol
=K
uOHu
W;=r
kef.k
ysr
W;=re ueo
jhU
inr.uqj
W!j
re' ñ,shk
úfoaYSh
YdLd
foaYSh
YdLd
wdh;ksl
LKavh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
79
m%ia;drh 4'6
2010 cqks 30 †kg
j.=j 4'4
rch" rchg wh;a jHdmdr yd fm!oa.,sl wxYh wdjrK
w;a;sldrï
rch" rchg wh;a jHdmdr yd fm!oa.,sl
wxYh wdjrKh ls¯u i,ld ne¨ úg" uq`M
w;a;sldrï m%udKh by< jr®Okhla fmkakqï
lrhs' fm!oa.,sl wxYhg ,nd ≥ka Khj,
jákdlu 2009 jifr®° remsh,a ì,shk 172
lg idfmalaIj 2010 cqks udih jk úg
remsh,a ì,shk 205 olajd jr®Okh ù we;' Y%S
,xld L◊c f;,a ixia:djg ,nd≥ka Kh
fya;=fldg f.k nexl=j rchg wh;a
jHdmdrj,g m%∞kh l< Khj, lemS
fmfkk jeäùula fmkakqï lrhs'
fmr jr®Ifha wkqrEm ld,iSudj yd ii|k
l, nexl=j ish iuia; Kh yd w;a;sldrï
jr®Okh iïnkaOfhka ishhg 26 l m%.;shlA
w;alrf.k we;s w;r" th uE; ld,Skj
jdr®;d jQ by<u jr®Ok w.h f,i ie,lsh
yelsh' w;a;sldrïj, N+f.da,Sh jHdma;sh my;
±lafõ'
remsh,a ñ,shk 16"123 olajd jeä ù we;s w;r"
2009 foieïnr® 31 †kg ishhg 5'6 la jQ wl%Sh
Kh wkqmd;h 2010 cqks jk úg ishhg 4'7 la
olajd my; jeà we;' b†ls¯ï" jeú,s" we`.Æï
iy fydag,a jeks m%Odk wdr®:ßl wxYj,g
úYd, n,mEula t,a, l< f,dal uQ,H wr®nqoh
yuqfõ ish wdh;ksl L Kavfha wl%Sh Kh
md,kh lr.ekSug nexl=j iu;a úh' wl%Sh
w;a;sldrï jeä jYfhka jdr®;d jQfha iqΩ
nexl= lghq;= j,sks'
2010 cqks ui wjika jk úg Khg .;a
wruqo,aj, uqΩ jákdlu remsh,a ì,shk 114
la jk w;r th 2009 cqks ui uqΩ Kh
m%udKh jk remsh,a ì,shk 92 yd ii|k úg
ishhg 24 l jeäùula fmkakqï lrhs'
wl%Sh w;a;sldrï
2009 foieïnr® 31 †kg remsh,a ñ,shk 15"542
la jQ wl%Sh w;a;sldrï" 2010 cqks jk úg
20092010
25,000
20,000
15,000
10,000
5,000
-
Rs. M
n
úfoaYSh
YdLd
foaYSh
YdLdwdh;ksl
LKavh
niak
dysr W;=r
niak
dysr ol
=K
ol
=K
uOHu
W;=r
kef.k
ysr
W;=re ueo
jhU
inr.uqj
W!j
% %626,97 90,467
279,5540
8,44036
60 172,327 64
100 271,234 100
205,483
341,081
rch$rchg wh;a jHdmdr$
fm!oa.,sl wxYh wdjrKh
cQks 2010 cQks 2009
re' ñ,shk re' ñ,shk
rch
rchg wh;a jHdmdr
fm!oa.,sl w;a;sldrï
uqΩ w;a;sldrï
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
80
wdfhdack
fldgia fj<|fmd< iy m˙md,s; yd wdY%s;
iud.ï ys wdfhdackj, lemS fmfkk
jr®Okhla w∞< ld,iSudj ;=< ±lsh yels
w;r" ta w;˙ka fldgia fj<|fmd<
wdfhdack h ka ys jr®Okh ishhg 100 l
w.hla .ekSu úfYaIs;h' 2010 cqks 30 †kg
uqΩ wdfhdackh remsh,a ì,shk 158 ls'
2010 iuia; wdr®:ßl ixjr®Okhg
±lajQ ∞hl;ajh
Y%S ,xldfõ m%Odk rdcH uQ,H wdh;kh f,i
,xld nexl=j wdr®:ßl ixjr®Okh i|yd Rcqju
o" úúO ksIamdok yd fiajd wxYhka ys
wdh;k i|yd w; ys; °fuka jl%dldrj o
wdr®:ßl ixjr®Okh i|yd ∞hljk ,°' 2010 cqks 30 †fkka wjika jQ wr®O jr®Ih
i|yd n≥j,g fmr ,dNh remsh,a ñ,shk
3"590 ls' th miq.sh jr®Ifha w∞< ld,
m˙Éf√oh i|yd bmehQ n≥ fmr ,dNhg
idfmalaIj remsh,a ñ,shk 883 l jeäùuls'
,xld nexl=fõ mQr®K wkq.%dyl;ajh yd wëlaIKh hgf;a is≥
flfrk kd.˙l ixjr®Ok wêld˙fha rdcH Khlr ksl=;=j
ms<sn|j 2010 iema;eïnr® ui bkagfldkaáfkkag,a fydag,fha °
mej;s mqj;am;a idlÉPdj
j.=j 4'6
n≥j,g fmr ,dNh
j.=j 4'5
wdfhdack
remsh,a ñ,shk
remsh,a ñ,shk
71,654 66,550 8
75,050 71,220 5
3,160 1,265
1,387 835
128 51
5,751 3,608 59
45 120 (63)
1,209 1,111 99158,133 144,831
wdfhdack
jr®.h
cQks 2010 cQks 2009jeäùu
wvqùu ]
NdKavd.dr
ì,am;a
yd ne∫ïlr
Y%S ,xld
ixjr®Ok
ne∫ïlr
fldgia j,
wdfhdackh
- .kqfokq jk
- Wmdh udr®.sl
tall Ndr
wdY%s; yd
m˙md,s;
iud.ïj,
wdfhdackh
Kh iq/l=ïj,
wdfhdackh
tl;=j
%
23,550 26,459 (11)
(15,012) (19,305) (22)
8,538 7,154 19
5,988 5,688 5
14,526 12,842 13
(8,116) (7,456) 9
6,410 5,386 19
(1,159) (1,384) (16)
5,251 4,002 31
(1,661)
(1,295)
28
3,590 2,707 33
cQks 2010 cQks 2009 jeäùu$wvqùu
fmd<S wd∞hu
fmd<S úhou
Y=oaO fmd<S
wd∞hu
fmd<S fkdjk
wd∞hu
uqΩ Y=oaO wd∞hu
fmd<S fkdjk
úhou
fufyhqï ,dNh$
^w,dNh&
Kh w,dN i|yd
Y=oaO m%;smdok
tl;=l< w.h u;
noaog yd wd∞hï
noaog fmr ,dNh
uQ,H fiajd i|yd
tl;=l< w.h
u; n≥
ld,m˙Éf√oh
i|yd ,dNh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
81
,xld nexl=j" l=vd yd uOH m˙udKfha
wdh;khka i|yd uQ,H yd WmfoaYk
fiajdjka imhñka tajdfha jr®Okh i|yd
úYd, fufyhla bgq lrhs' tfiau cd;sl
jd◊c uKav,h yd yjq,aj úúO wxYhkays
iq`M yd uOH m˙udK wdh;kj, ldrl
m%d.aOk wr®nqo uÛyrjd .ekSu i|yd o uQ,H
myiqlï imhk ,°'
2009 jifr® ° Kh uq∞ye¯fï jr®Okh ishhg
87 la fmkakqï lrñka úúO lDIs fnda.
ksIamdokh i|yd lDIsldr®ñl wxYhg remsh,a
ñ,shk 292 la ,nd° we;'
l=vd m˙udK lr®udka; ixjr®Okh - jvq lr®udka;h
^,xld nexl= Kh lKavdhï ksr®udK jHdmD;sh&
†hr ls˙ ksIamdokh i|yd ,xld nexl=fõ ∞hl;ajh
.ï W∞k jevigyk
uyskao Ñka;kfha wruqKq wkqj" ishÆ rg jeishkag nexl= .sKqul ysñld¯;ajh ,nd °fï wruqK
fmr±˙j ,xld nexl=j úiska .ï W∞k jevigyk wrUk ,°'
nexl=j úiska fujka zzb,lal.; b;s˙ ls¯fï
hdka;%KhlaZZ †h;a lrk ,oafoa" .%dóh ck;dj
;=< b;s˙ls¯fï mqreoao we;s ls¯u uÛska wl%Sh
uqo,a uQ,H moaO;sh fj; wdlr®IK h lr .ekSu
ms◊i fõ' .%dóh ck;djg nexl= yd lghq;=
ls¯ug mj;sk m%Odk ndOlh" nexl= fiajd ,nd
.ekSu i|yd b;d ≥r neyer m%foaY fj; hdug
is≥ ùuhs' tneúka fuu .eg`Mj úi£u i|yd
,xld nexl=j úiska .%dóh m%foaY wdjrKh jk
m˙† jHdma;s ldr®hd, 190 la msysgqjk ,°'
fujka jHdma;s ldr®hd,j,g wu;rj"
.Kqfokqlrejka i|yd ldr®hlaIu fiajdjla ,nd
°ug ,xld nexl= ldr®huKav,h úiska cx.u
nexl= tall meje;aùu o" b;s˙ls¯fuka ,efnk
m%;s,dN ms<sn| .%dóh ck;dj ±kqj;a ls¯u
i|yd iafõÉPd fiajdjka o l%shd;aul lrhs'
†jhsk mqrd jHdma; jQ 800 blau jQ fiajd cd,h
yryd fuu .ï W∞k jev ms<sfj, idr®:l f,i
l%shdjg kexfõ' fï jk úg fuu jevigyk
hgf;a b;s˙ls¯ï .sKqï 800"000 la muK wrUd
we;s w;r o< jYfhka remsh,a ì,shk 11 l
;ekam;= o /ialrf.k we;'
mdr®,sfïka;= uka;%S .re kdu,a rdcmlaI uy;df.a
m%Odk;ajfhka yïnkaf;dg mej;s .ï W∞k jevigyfka°
,xld nexl= iNdm;s wdpdr®hh .dñ” úl%uisxy uy;d úiska
fmd,a me< yd fmdfydr fn∞ fok wdldrh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
82
ixpdrl lr®udka;fha m%jr®Okh Wfoid
myiqlï iemhSfï wruq◊ka Y%S ,dxlSh cd;sl
.=jka fiajh jk jk zzY%S ,xlkaZZ .=jka
iud.ug yd zzñyska ,xldZZ .=jka iud.ug
wjYH .=jka hdkd imhd .ekSug iy ldrl
m%d.aOk wjYH;d imqrd .ekSug wjYH uQ,H
myiqlï nexl=j úiska i,ik ,°' rg ;=<g
úfoaY úksuh .,d tk m%Njhka †˙ .ekaùfï
wruq◊ka úfoaY ;dkdm;s ldr®hd,hka úiska
ixúOdkh lrkq ,nk úúO wjia:d i|yd
wkq.%dyl;ajh ,nd fok ,°' ;jo" úfoaY.;
,dxlsl m%cdj úiska lrkq ,nk úfoaY úksuh
fm%aIK †˙ .ekaùu i|yd wjYH myiqlï jeä
ls¯u i|yd 2009 jifr®° 21 la jQ nexl=
ksfhda‚;hka ixLHdj fï jk úg 26 olajd
jeä lr we;'
fi,dka nexl=fõ jHdmdr lghq;= m%;sIaGdmkh
Wfoid Y%S ,xld uy nexl=j úiska .kakd ,o
l%shdudr®.hkag mQr®K f,i iyfhda.h olaj -
ñka tys l<ukdlrKh mjrd .ekSu ;=<ska
rg ;=< uQ,H lafIa;%fha we;s úh yelsj ;snQ
±jeka; wr®nqohla u.yrjd .ekSu i|yd
iqúfYaIS ldr®hNdrhla bgqls¯ug ,xld nexl= -
jg yels úh'
W;=re yd kef.kysr m<d;a ixjr®Okhg
±la jQ ∞hl;ajh
mYapd;a hqo m˙irh ;=< W;=re yd kef.kysr
m<d;a ixjr®Okh i|yd ,xld nexl=j ish
∞hl;ajh ,nd foa' tys° ;u fiajd cd,h ≥r
neyer m%foaY fj; o" jHdma; lrñka
m%foaYfha ck;dj w;r úYajdih Yla;su;a
f,i f.dvkÛd .ekSug nexl=j iu;a ù we;'
≥mam;alu ≥r,Su i|yd úúO jevigyka
l%shd;aul lr we;s w;r" iqM yd uOH m˙udK
jHjidhl;aj wxYh i|yd wvq fmd<S Kh
jYfhkA remsh,a ì,shk 2'5 l uqo,la m%∞kh
lr we;'
fnda. j.dj i|yd f.dùka fj; fláld,Sk"
uOH yd †.=ld,Sk Kh myiqlï ,nd foa'
tfiau f.dú fmd<j,a i|yd kj hka;%iQ;%
y∫kajd°u" jd˙udr®. l%u mq`M,a ls¯u" ëjr yd
u;aiHh iïm;a ixjr®Okh jeks wxY i|yd
wvq fmd<S wkqmd; hgf;a uQ,H myiqlï
imhkq ,nhs' Y%S ,xld uy nexl=j yd tlaj
nyq†k ëjr hd;%d i|yd wvq fmd<S Kh
fhdackd l%uhla y∫kajd°ug lghq;= lrk
w;r" ëjr lafIa;%fha kj fidhd.ekSï i|yd
jk jHdmD;s i|yd o uQ,H ∞hl;ajh ,ndfoa'
wdor®Y f.dúfmd<j,a msysgqùu uÛska kj
;dlaIK h y∫kajd°ug o" Wiia jr®.fha ls˙
fokqka y∫kajd °u uÛska †hr ls ksIamdokh
f.dùka fj; Kh myiqlï ,nd foñka ≥mam;a lu ≥r,Sfï jevigykaj, m%.;sh idlÉPd lrñka
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
83
Y%S ,xldfõ wkd.;h jk isiq orejka fjkqfjka ,xld nexl=fõ
∞hl;ajh
jeä †hqKq ls¯ug o wfmalaIs;h' tfiau ,xld
nexl=fõ uQ,H ∞hl;ajh hgf;a remsh,a
ñ,shk ;=kl úhofuka hdmkh frdayf,a yDo
frda. Ñls;ail tallh kùlrKh lrk ,°'
wkd.; ie,iqï
rcfha ixjr®Ok b,lalhkag wkq.; fjñka
b†˙ jir ;=kl ld,h i|yd my; ±lafjk
jevigyka l%shd;aul ls¯ug ,xld nexl=j
woyia lrhs'
n wdydr .nvd jHdmD;s i|yd uQ,H
iyfhda.S;djh ,nd°fu ka rcfha cd;sl
wdydr wdrlaIK jevms<sfj,g iyfhda.h
°u'
n „jk uÜgu kxjd,Su i|yd l=vd m˙udK
Kh iemhSfuka mjq,a tall jHjidhl;aj
ixjr®Okh ls¯u'
n tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shk 100 l ëjr
wmkhk b,lalh imqrd .ekSu i|yd
.eUqre uqyqfoa ëjr lghq;= yd nyq†k ëjr
kssIamdok jHdmD;s i|yd uQ,H myiqlï
iemhSu'
n n,Yla;s yd kdúl wdr®:ßl wxYhkays mQr®K
w.kd ∞u ixjr®Okh (Total Value ChainDevelopment) i|yd iydh ùu'
n rcfha lghq;=j, ldr®hlaIu;djh by<
kexùu Wfoid jk m˙.Kl jHdmD;s
(e – Government) l%shd;aul ls¯u i|yd
uQ,H ∞hl;ajh ,nd °u'
n ixpdrl wxYfha há;, myiqlï
ixjr®Okh i|yd †jhsk mqrd ixpdrl
fydag,a ldur 2500 la b†ls ug iydh ùu'
n fld<ôka neyer mqoa.,sl frday,a b†
ls¯ug myiqlï iemhSu'
n ±kqï wdr®:ßlh ixjr®Okh Wfoid Wiia
wOHdmk jHdmD;s i|yd uQ,Hkh ls¯u'
n m%d.aOk fj<|fmdf<a †hqKqj yd jr®Okh
i|yd wdfhdack nexl= lghq;= by<
kexùu'
n bka†hdfõ iy u,hdishdfõ isg kej;
meñfKk irKd.; mjq,a 140"000 i|yd
UNHCR uÛska ,ndfok wdOdr fn∞
ye¯fï m%Odk nexl=lre f,i lghq;=
ls¯u'
n iajhx /lshd ksr®udKh iy iajhx
fmdaIKh i|yd .%dóh wxYhg fokq ,nk
Kh m%idrKh ls¯u yd o< cd;sl
ksIamdokh jr®Okh i|yd iq`M yd uOH
m˙udK jHjidhl;aj wxYhg fokq ,nk
laIqø uQ,H myiqlï m%idrKh ls¯u'
n jvd;a ;dr®lsl whq˙ka wdY%s; yd m˙md,s;
iud.ï ys m%;s,dN Wm˙u ls u b,lal lr
wdfhdackh ls¯u iy nexl= lr®udka;fha
†hqKqj i|yd jk wNHka;r f;dr;=re
;dlaIK jHdmD;s iudf,dapkh ls¯u'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
84
Y%S ,xldfõ m%Odk cd;sl nexl=jla f,i
uyck nexl=j ish ksr®udKd;aul l=i,;d yd
ukd f,i ie,iqï lrk ,o jHdmd˙l
fhdackdjka ;=<ska nexl=lrK ixl,amh .%dóh
uÜgfï b;d l=vd .kqfokqlrejd olajd
jHdma; ls ug iu;a ù we;' ta ;=<ska Tjqkaf.a
„jfkdamdh udr®. by< kexùu iy ;sridr
.%dóh ixjr®Ok l%shdj,sh ;yjqre ls fuys ,d
;SrKd;aul fufyjrl ksr; ù isáhs'
uyck nexl=j YdLd 327 la yd fiajd
uOHia:dk 349 la o iys;j" nexl= lafIa;%h
;=< fmruqK f.k we;af;a .kqfokq lrejka
w;s úYd, ixLHdjla ;u .%yKhg k;=lr
.ksñks' .kqfokqlrejka nexl=j flfrys
wdlr®IK h lr .ekSug Tjqkaf.a fiajd
lghq;= myiq ls u i|yd †jhsk mqrd iajhxl%Sh
fg ,r® hka;% 308 la ia:dk.; ls¯ug o
uyck nexl=jg yels ù we;' uyck nexl=j
i;=j we;s m%Odk ksmqK;djla jkafka
;ekam;= jr®Okh ms<sn|j we;s yelshdjhs' ta
i|yd †jhsk mqrd úis we;s úYd, YdLd cd,h
uy;a msájy,la ù we;s w;r" nexl=
uyck nexl=j
ksIamdokhka flfrys we;s ikakï
kduhkaf.a ckm%sh;ajh o fï i|yd n,md
we;s idOl njg m;aj we;s nj wLKavj
miq.sh jir lsysmh ;=< ,nd.;a fyd|u
ikakï kdu ;s<sKhkaf.ka meye†,s fõ'
.%dóh yd Wm kd.˙l ck;dj" nexl=j
flfrys ;nd we;s úYajdih b;d by<
uÜul mej;Su" b;=reï mqre≥ ck;dj ;=<
we;s ls¯ug fya;= idOl ù we;' uyck
nexl=j 2010 jifr® ° ish ;ekam;= jr®Okh
remsh,a ñ,shk 43"537 l m%udKhla jdr®;d
lr we;' ^ishhg 10'98& fuu ;ekam;=
jr®Okh ;=<" remsh,a ñ,shk 31"390 l
^ishhg 18'88& ia:djr ;ekam;= ksfhdackh
ùu lemS fmfkk ;;a;ajhls'
;u uQ,H ia:djrh Yla;su;a lr .ksñka 2010
jifr®° nexl=j jdr®;d l< m%.;sh my; m˙†
m%Odk uQ,H o;a;hkaf.ka ksrEmKh l<
yel'
j.=j 4'7
m%Odk uQ,H ldr®h idOk or®Yl
remsh,a ñ,shk
143,66 897,41 894,61
9943 3,502 6,708
799,91 18,299 30,635
180,5 3,477 3,477
976,2 1,738 1,738
400,323 279,735 280,760
181,715 460,909 476,226
496,934 378,031 396,158
194,91 16,672 17,780
181,715 444,237 458,445
%8.0 0.6% 0.8%
%5.2 1.7% 2.2%
%77 76% 75%
%5.6 7.2% 6.7%
%7.66 67.9% 70.6%
19.1% 21.9%
%06 64% 61%
%1.5 5.1% 5.2%
17.5%
31-08-2010 31-08-2009 31-12-2009 uQ,H ksr®Kdhlh
uqΩ Y=oaO fmd<S wd∞hu
uqΩ .dia;= mdol wd∞hu
uqΩ wd∞hu
Y=oaO ,dNh ^n≥ f.ùug fmr&
Y=oaO ,dNh ^n≥ f.ùug miq&
uqΩ Kh iy w;a;sldrï
uqΩ j;alï
uqΩ ;ekam;=
m%d.aOk yd ixÑ;
uqΩ j.lSï
j;alï m%;s,dN wkqmd;h
wj∞kï u; nr ;enQ j;alï m%;s,dN wkqmd;h
;ekam;= j,g Kh wkqmd;h
wl%ñl Kh wkqmd;h
wl%ñl Kh w;a;sldrï wdjrK wkqmd;h
wruqo,a mdol fkdjk wd∞hu yd
Y=oaO wodhu w;r wkqmd;h
fufyhqï úhoï yd Y=oaO wd∞hu w;r wkqmd;h
Y=oaO fmd<S wdka;slh
tla fiajlfhl=g ,dNh re' 470,000 re' 300,000 re' 375,000
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
85
iqN kel;ska b;=reï wrUñka
2010 jir ;=< is≥l< m%Odk ldr®hhka
;ekam;= jr®Okh
uyck nexl=j remsh,a ñ,shk 43"537 l
;ekam;= jr®Okhla ^ishhg 10'98 l& jdr®;d
lr we;' fuu ;ekam;= jr®Okh ;=< ia:djr
;ekam;=j, jr®Okh remsh,a ñ,shk 31"390 la
ùuo lemS fmfkk ;;a;ajhls' nexl=j úiska
y∫kajd ° we;s §isiq W∞k¶ b;=reï .sKqu
mdi,a isiqka b,lal lr .ksñka ksr®udKh
fldg we;s w;r" th wo †jhsfka iEu
mdi,lau mdfya iïnkaëlrKh lr.ksñka
f.dvkÛd we;s b;d idr®:l b;=reï .sKquls'
tys ;ekam;= b,lalh remsh,a ñ,shk 14"311 la
olajd by< uÜgulg wo m;aj we;af;a ishhg
16'86 l jr®Okhla o fmkakqï lrñks'
wdfhdackhka
uQ,sl jYfhkau rcfha ixjr®Ok m%h;akhka
i|yd wdfhdackhka is≥ flfrkqfha NdKavd -
.dr ì,am;a" NdKavd.dr ne∫ïlr" tlAi;a
ckmo fvd,r®" ixjr®Ok ne∫ïlr yd ,la
rcfha ne∫ïlr yryd fõ' uyck nexl=fõ
jr®;udk uq`M wdfhdack jákdlu remsh,a
ñ,shk 129"973 la f,i jdr®;d ù we;'
Kh yd w;a;sldrïj, jr®Okh
lDIsldr®ñl" jd◊c" is,a,r" wdh;k yd
ldr®udka; hk m%Odk wxY fj; Kh myiqlï
iemhSu nexl=fõ uQ,sl jHdmd˙l lghq;a;hs'
CIqø iy iq`M yd uOH m˙udK jHjidhlhs -
kaf.a wjYH;d wkqj Tjqkg iydh iemhSu
i|yd nexl=fõ wNHka;r yelshdj jeä†hqKq
lrf.k we;' nexl=fõ m%Odk jHdmd˙l
wjia:djla iy mqfrda.dñ fiajdjla imhk rka
NdKav Wlia fiajdj uQ,sl jYfhka
lDIslr®udka; wxYh †hqKq ls¯u b,lal
lrf.k we;s w;r" 2010 ° fuu wxYfha
jr®Okh ishhg 18'64 la jYfhka fmkakqï
lrkqfha remsh,a ñ,shk 18"685 l jr®Okhla
o iuÛh' tfiau fuu wxYfha uq`M Kh
m%udKh 2010 jr®Ih ;=< remsh,a ñ,shk
115"719 la olajd jr®Okh ù we;s w;r" th
ishhg 54 l fj<|fmd< w;am;a lr.ekSuls'
rdcH wdh;k flfrys m%o dkh lr we;s
Kh
uq`M Kh wdfhdack m%udKfhka ishhg 23 l
m%udKhla m%∞kh lr we;af;a rdcH
jHjidhl wdh;k i|ydh' ta w;r ,xld
L◊c f;,a kS;s.; ixia:dj" Y%S ,xld ú≥,sn,
uKav,h" Y%S ,xld .=jka yuq∞j" Y%S ,xld
fmdfydr ixia:dj yd fld<U fldur®I,a
fmdfydr iud.u m%Odk ;ekla .kshs' ta
w;˙ka Y%S ,xld ú≥,sn, uKAv,hg remsh,a
ì,shk 18 l muK Kh m%udKhla o" ,xld
fmdfydr ixia:dj yd fld<U fldur®I,a
fmdfydr iud.u hk wdh;khka i|yd
remsh,a ì,shk 25 l muK w;súYd, Kh
uqo,la o m%∞kh lr we;' †jhsfka ixjr®Ok
m%h;akhka i|yd fuu wruqo,a Rcq
∞hl;ajhla imhd we;'
ksjdi Kh
uyck nexl=j .%dóh j;= wxYfha †hqKqj
i|yd fiajd iemhSug wu;rj" ksjdi wxYfha
jr®Okh i|yd úYd, ∞hl;ajhla o imhhs'
2010 ° remsh,a ñ,shk 34"271 l ksjdi Kh
uqo,la ms˙kud we;s w;r" th miq.sh jir yd
iei£fï° ishhg 19 l jr®Okhla fmkakqï
lrhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
86
2010 whjeh fhdackdjkag wkqj rdcH fiajl
ksjdi wjYH;djka imqrd,Su i|yd fuf;la
remsh,a ñ,shk 12"933 l Kh uqo,a m%udKhla
m%∞kh lr we;'
rdcH wd∞hu i|yd iemhQ ∞hl;ajh
2009 jr®Ih ;=< uyck nexl=j n≥ yd
wêNdrh jYfhka rchg imhd we;s
∞hl;ajh remsh,a ñ,shk 7"655 la jk w;r"
2010 wf.daia;= 31 †kg remsh,a ñ,shk 7"076
l ∞hl;ajhla imhd we;'
YdLd jHdma;sh
nexl= YdLd jHdma;s jevigyk hgf;a ish`M
nexl= myiqlï iys; kj jHdma;s ldr®hd, 7 la
wrUk ,°' fuys° W;=re m%foaYh o wdjr Kh
ls¯ug iu;aùu úfYaI;ajhls' fuf;la nexl=
myiqlï fkd,enQ úYd, ck;djlg fiajd
iemhSu fuu jevigyfka wruqKq fõ'
w;s.re ckdêm;s;=uka w;ska újD; jQ kj fiajd ldr®hd,hla
fiajl uvq,a,g †˙ foñka
j.=j 4'8
rdcH wd∞hu i|yd ∞hl;ajh
j.=j 4'9
nexl= YdLd jHdma;s jevigyk - 2010
kj ms<sìUq ksIaldYk jHdmD;sh
nexl=j ksIaldYk lghq;= myiq lrkq jia
m%dfoaYSh ksIaldYk uOHia:dk 10 la msysgqjk
,o w;r" th wduqL yd m%;suqL ksIaldYk
fplam;a w.rej l%shd;aul ls¯ug .kakd ,o
idr®:l l%shdudr®.hla úh' fuuÛska w∞<
lghq;= b;d ldr®hlaIuj bgqlr.ekSug
fukau úYd, uqo,la b;s˙ lr .ekSug
nexl=jg yels úh'
2,469 3,011
204,2 2,755
571 395
74
2,000 1,420
7,076 7,655
30
jr®.SlrKh 2010'08'31
†kg
2009'08'31
†kg
uquqΩ ∞hl;ajh∞hl;ajh
uQ,H fiajdjka j,ska
tl;=l< w.h u; noao
wd∞hï n≥
Wmhk úg f.ùï n≥
wfkl=;a jl% n≥
,dNdxY wêNdrh
2010.08.06
2010.08.12
2010.07.15
2010.08.22
2010.08.22
2010.06.23
2010.03.08
†ia;%slalh
kj fiajd
uOHia:dk
werUQ †kh
wïmdr mdku
.ïmy lvj;
.ïmy m,af,fj,
hdmkh mq;a;+r®
hdmkh Wvqmamsä
f∞vïf.dv
jkaks kk;a;ka
lΩ;r
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
87
W;=re m<d; ixjr®Okh i|yd ,nd≥ka
∞hl;ajh
W;=re kef.kysr ck;dj i|yd rch wrUk
,o ixjr®Ok jevigyka i|yd uyck nexl=j
ish Wm˙u wkq.%yh ,nd ° we;' rch úiska
l%shd;aul lrk ,o §W;=re jika;h¶ jev -
igyk i|yd nexl=j ish ∞hl;ajh ,nd
fok ,oafoa b;=reï uOHia:dk yd ;ekam;=
/ials ï uOHia:dk" wj;eka jQ ck;dj m†xÑ
l|jqre ;=< ia:dms; lrñks' hdmkh yd jkaks
†ia;%slalj, kj jHdma;s ldr®hd, 12 la werUQ
w;r" jkaks †ia;%slalfha nexl= YdL d y;rla
kej; újD; lr we;'
kj CIqø uQ,H ixjr®Ok Kh fhdackd
l%u l%shd;aul ls¯u
nexl=j uÛska CIqø uQ,H ixjr®Ok Kh
myiqlï y∫kajd ≥ka w;r" wvq fmd<S wkqmd;
hgf;a tajd l%shd;aul lrk ,°' óg wu;rj
Y%S ,xld uy nexl=fõ iy wfkl=;a uQ,H
wdh;khkays m%;suQ,H myiqlï iy iykdOdr
fmd<S wkqmd;slhka hgf;a Kh fhdackd l%u
l%shd;aul lrk ,°' fï hgf;a l%shd;aul
lrk ,o Kh fhdackd l%u w;r" lmarel
Kh fhdackd l%uh" iajhx /lshd m%jr®Ok
Kh fhdackd l%u" ≥.S nj ≥r,Sfï CIqø uQ,H
jHdmD;s Kh l%u" kj ims˙ .%dóh Kh yd
h,s mqnqouq W;=r Kh l%uh m%uqL fõ'
W;=re kef.kysr hqO uh ;;a;ajfhka
miq †h;a lrk ,o taldnoaO iudc
j.lSï jHdmD;s
uyck nexl=j taldnoaO iudc j.lSï iuQyh
hgf;a" hqoaOfhka mSä; m%foaYj, ck;dj
fjkqfjka iydh ±laùug úúO mshjrhka
f.k we;' wj;eka jQ ck;dj fjkqfjka
w;HdjYH øjH iemhSu" cx.u nexl= fiajd
uOHia:dk weröu" lss<sfkdÉÑh" udkal=,ï
iy mrka;ka hk m%foaYj, nexl= YdLd yd
fiajd uOHia:dk ia:dms; ls¯u" W;=r ol=K
hd flfrk ≥ï˙h .uka uÛ kej; ms<silr
ls¯u i|yd wruqo,a iemhSu iy iq`M yd uOH
m˙udK jHjidhl wxYh fj; Kh myiqlï
iemhSu hk fiajdjka i|yd nexl=j ∞hl ù
we;' óg wu;rj cd;sl ixjr®Okh b,lal
lr .ksñka lDIslr®uh" ëjr lr®udka;h" lDIs
ieliqï" há;, myiqlï ixjr®Okh" YS; -
lrK yd weiqreï myiqlï hkd° wxY
fjkqfjka o iydh ù we;'
wkd.; ie,iqï
uyck nexl=j ish Wmdh udr®.sl wNsu;d -
r®:hka uq≥ka muqKqjd .ksñka ish uOHld,Sk
wruqKq fj; <`.d ùug ;u jHdmd˙l
l%shdld¯;ajh m%jr®Okh ls¯fuys ,d úúO
fhdackdjka l%shd;aul ls¯ug woyia lrhs'
nexl= l%shdld¯;ajh jeä †hqKq lrñka b†˙
f;jir ;=< <`.d lr.; hq;= b,lalhka
nexl=j y∫kdf.k we;' ta w;r m%d.aOk
iemsreï ixÑ;h wjYH uÜgfuys r|jd
.ksñka" m%d.aOk bmehqï wkqmd;h ishhg 20
la f,i o" j;alï i|yd m%;s,dN wkqmd;h
ishhg 1'8 f,i o ;nd .ksñka nexl= lghq;=
fufyhùu b,lal fldg we;' tfiau ish
Kh yd w;a;sldrïj, jdr®Isl jr®Okh ishhg
8 la f,i o" ;ekam;= jr®Okh ishhg 9 la
f,i o ;nd .ksñka ish ,dN∞hs;djh
jr®Okh ls ug wfmalaIs; w;r" øjYS,;dj yd
j;alïj, iajNdjh o ia:ßrj ;nd .ksñka ish
;ekam;=j,g tfrys Kh w;a;sldrï uÜgu
ishhg 82 olajd f.k taug wfmalaId
lrkafka fitch fY%a◊.; ls¯u wkqj AA -
fyda Bg by< ;;a;ajhla fj; nexl=j <`.dùu
wruqKq fldgf.kh'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
88
wfkl=;a jevigyka
b†˙ f;jir ;=< nexl=j uÛska imhkq ,nk
fiajdjka ;j≥rg;a mq`M,a ls¯u i|yd nexl=
YdLd cd,h iy fjf<|fmd< m%jr®Okh
ls¯ug wfmalaIs;h' Wlia Kh yd wfkl=;a
Kh myiqlï iemhSu" ;ekam;= jr®Okh yd
±kg nexl= YdLd ;=< is≥ flfrk
l%shdj,Skaf.a ldr®hlaIu;dj m%jr®Okh
ls¯u ;=<ska fuu ;;a;ajhg <`.d ùug
n,dfmdfrd;a;= fõ'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
89
oi wjqre≥ m%;sm;a;s rduqj h:dr®;hla njg
m;als¯fï m%uqL mdr®Yajlrejl= f,i cd;sl
b;s˙ ls¯fï nexl=j" b;=reï jHdma;sh"
ixp,kh yd l<ukdlrKhg o .kqfokq -
lre jkaf.a úúO jQ uQ,H wjYH;djka ienE
ie,ls,af,ka yd M,∞hS f,i bgq ls¯ug o
lemfjñka Y%S ,dxlSh m%cdj yd wdfhdaclhka
fjkqfjka by< fiajdjla imhkq ,nhs'
fï jk úg cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j" nexl=
YdLd 161 lska o" mdi,a nexl= tall 355 lska
o" †jhsk mqrd jHdma; ;eme,a ldr®hd, 641
lska o" Wm ;eme,a ldr®hd, yd ksfhda‚;
;eme,a ldr®hd, 4"030 lska o iukaú; fõ'
ñ,shk 21 la muK jk uq`M Y%S ,dxlSh
ck.ykfhka ñ,shk 16 la fuu nexl=fõ
.kqfokq lrejka fõ' fuu ld,m˙Éf√oh
;=< nexl=j úiska YdLd 12 la újD; l< w;r"
jir wjidk jk úg iuia; YdLd cd,h
YdLd 200 la olajd mq`M,a ls¯fï wruq◊ka fï
jir ;=< ;j;a YdLd 31 la újD; ls¯ug
ie,iqï lr we;' fï ;=<ska ck;djf.a
b;s˙ls¯ï jr®Okh ls¯u m%Odk;u b,lalh
jk w;r" tuÛska Tjqkaf.a „jk ;;a;ajh
Wiia ls¯ug o hym;a n,mEula flfr®'
.kqfokq lre jkaf.a úúO jQ wjYH;djka yd
Wjukd jkag .e,fmk wdldrhg úúOdx.S -
lrKh lrk ,o nexl= fiajdjka moaO;shla
cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j i;=j we;'
cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j
uQ,H ldr®hidOkh
j;alï ysñlu w;ska cd;sl b;s˙ ls¯fï
nexl=j remsh,a ì,shk 354'4 lg ysñlï
lshñka Y%S ,xldfõ f;jk úYd,;u nexl=j
njg m;a ù we;' b;s˙ ls¯ï ;ekam;= i|yd
mQr®K rdcH wdrlaIdj iys; tlu nexl=j
jkafka cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=jhs'
kssfhdacH uqo,a wud;H .re pkaøis˙ .cër ue;s;=ud roaf∞`M.u
YdLdj újD; lrñka
ñ,shk 21 lg wdikak uqΩ YS% ,dxlSh
ck.ykfhka ñ,shk 16'3 lau nexl=j iuÛ
.kqfokq lrñka isà'
2010 wf.daia;= 31 †fkka wjika jQ ld,m˙Éf√oh i|yd nexl=j úiska remsh,a ì,shk 6'5 l n≥
fmr ,dNhla jdr®;d l< w;r" fuh miq.sh jifr® jdr®;d l< remsh,a ì,shk 4'7 yd ii|k l,
remsh,a ì,shk 1'8 l jr®Okhls' cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j yd tys m˙md,s;h tlaj iudf,daÑ;
ld,m˙Éf√oh i|yd remsh,a ì,shk 6'8 l n≥ fmr ,dNhla jdr®;d lrk ,°'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
90
μsÉ Kh fY%a◊.; ls¯u hgf;a wLKavj 8 jk jir i|yd o cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j ;%s;aj ‘A’fY%a◊.; ls¯u ,nd .ekSug iu;a jQ w;r" fuu fY%a◊.; ls¯fuka ms≥ï ,enQ tlu foaYSh nexl=j
jkqfha cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=jhs'
nexl=j 2009 jir i|yd iïmd†; jdr®Isl jdr®;dj yd .sKqï fjkqfjka wefu˙ld tlai;a ckmofha
LACP (League American Communication Professionals) iïudk Wf<f,a° iliqreju yd Wlia
wxYfha rka iïudkh ysñ úh' ;jo" fuu jdr®;dj ksõfhdar®lays meje;a jQ iqm%isoaO ARC iïudk
Wf<f,a° nexl= yd Kh wxYfha ˙° iïudkh o" iNdm;s;=udf.a m◊jqvh iy ksor®Yk iy
rEmigyka hk jr®.SlrK i|yd ms<sfj,ska f,dalv iy f.!rj iïudk f,iska iïudk
;%s;ajhlg ysñlï lshk ,°'
2010 wf.daia;= ui jk úg nexl=j úiska rdcH
wd∞hug remsh,a ì,shk 6'1 l ∞hl;ajhla
imhd we;s w;r" 2009 jr®Ifha° imhk ,o
∞hl;ajh jQ remsh,a ì,shk 7'3 l m%udKh
miq.sh jir 5 ;=<° nexl=j úiska iemhQ jeäu
∞hl;ajh jYfhka jdr®;d úh'
4'7 m%ia;drh
rdcH wd∞hu i|yd ∞hl;ajh
4'10 j.=j
cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=fõ uQ,sl ldr®hidOk or®Yl
2007 2008 2009
421 135 164 1667682 2879 2915 3128072 294 354 378532 260 313 330
15.5 15.6 16.3 16.465 71 78
203,3 3,100 6,943 4,497375,1 1,059 3,714 2,547
23.2 21.7 21.017.7 17.5 16.3
1,182 2,565 2,6111.7 3.8 3.4
AAA AAA AAA AAA
56
12.2 817
1.4
33.3
2010 - cQks
YdLd .Kk
fiajl ixLHdj
j;alï ^re' ì,shk&
;ekam;= ^re' ì,shk&
;ekam;= .sKqï .Kk ^ñ,shk&
wdh;ksl iy iqΩ Kh °ï ^re' ì,shk&
n≥ fmr ,dNh ^re' ñ,shk&
n≥ miq ,dNh ^re' ñ,shk&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - I ^]&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - II ^]&
wl%Sh Kh ^re' ñ,shk&
wl%Sh Kh wkqmd;h ^]&
we.hqu ^μsõ wdh;kh&
8.0
7.0
6.0
5.0
4.0
3.0
2.0
1.0
-2005 2006 2007 2008 2009
4.0 4.3
7.3
6.1
3.63.1
jr®I2010 wf.daia;= olajd
re' ì,shk
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
91
;ekam;=
2010 wf.daia;= 31 †fkka wjika jQ udi 08
i|yd remsh,a ì,shk 23"714 l ixp,khla
jdr®;d ù ;sfí' ishhg 11'35 l jdr®Isl
jr®Okhla w;am;a lr .ksñka" 2010 ckjd˙
01 jk úg mej;s remsh,a ì,shk 313 l
iuia; ;ekam;= ixÑ;h 2010 wf.daia;= 31 jk
úg remsh,a ì,shk 336'7 olajd jr®Okh ù
we;'
2010 jr®Ih ueo Nd.h jk úg fm%aIK
fjf<|fmd< mq`M,a ls¯u i|yd l=fõgh"
f,nkkh" fcdar®∞kh" fi!† wrdìh iy
ihsm%ia we;=`M ueo fmr†. rgj, msysá m%uqL
fmf<a uqo,a yqjudre ls¯fï wdh;k fj;
úfYaI wjOdkh fhduq úh' tys m%;sM, f,i"
miq.sh udi 02 we;=<; f,nkkfha zzlEIa
hqkhsgâZZ iy fcdar®∞kfha zzw,aiïyqrdhsZZ yd
zzf–'wdr®'tï'w,dïZZ hk uqo,a yqjudre uOHia -
:dk iuÛ .súiqï 03 lg t<fUk ,°'
wdfhdack
nexl=fõ iuia; wdfhdack m%udKh" 2010
wf.daia;= 31 l jk úg ishhg 11'62 l
jr®Okhla fmkakqï lrñka remsh,a ì,shk
278 la úh' ^2009 ° remsh,a ì,shk 258 ls'&
iudf,daÑ; ld,iSudj ;=< is≥ lrk ,o
4'8 m%ia;drh
iuia; ;ekam;=
iuia; ;ekam;= jr®Okh" cd;sl b;s˙ ls¯fï
nexl=j úiska b;s˙ ls¯fï ixl,amh ck;dj
;=<g f.khdu i|yd f.k.sh ±kqj;a ls¯ï
jevigyka yd ˙ls,a,.ialv" ñoafo◊h" .,a -
.uqj" wrKdhl wd° ≥Ialr m<d;a fj; YdLd
cd,h jHdma; ls˙fï Rcq m%;sM,hls'
ffk;sl wkque;sh ,nd .ekSfuka wk;=rej
2005 ° nexl=j úfoaY fm%aIK fjf<|fmd<g
wj;Sr®K úh' iqrlaIs;" iS.%.dó iy wvq úhoï
fm%aIK myiqlï iemhSfuka yd f.da,Sh
;eme,a wêld¯ka úiska fufyhjk kj;u
fm%aIK l%uhla jk zzhQfrdachsfrdaZZ (Eurogiro)l%uh y∫kajd°fuka" flá ld,iSudjla we;= -
<; ie,lsh hq;= fjf<|fmd< fldgila
w;am;a lr .ekSug nexl=j iu;a úh' iud -
f,da pkhg w∞< ld,iSudj wjidkh jk úg"
nexl=fõ úfoaY úksuh ;ekam;= ixÑ;fha
remsh,a w.h remsh,a ñ,shk 4"093 la úh'
fuh 2010 jir wdrïNfha mej;s remsh,a
ñ,shk 3"580 g idfmalaIj ishhg 21'5 l
jdr®Isl jr®Okhla fmkakqï lrhs'
fcdar®∞kfha f–'wdr®'tï'w,dï yd w,aiïyqrdhs uqo,a yqjudre ls fï
wdh;k .súiqï w;aika lrñka
iuia; wdfhdack m%udKh remsh,a ì,shk
107'9 la jQ w;r" bka ishhg 93 lau NdKavd -
.dr ì,am;a yd ne∫ïlrj, wdfhdac kh lr
;snq◊' nexl=fõ iuia; wdfhdackh" rdcH
iq/l=ïm;a" Kh iq/l=ïm;a" .kqfokq ls¯fï
yd wdfhdack iq/l=ïm;a iy nexl= yd fjk;a
uQ,H wdh;kj, wdfhdackh ls ï hkd†fhka
iukaú; fõ'
mqoa., Kh °ï ^ksjdi Kh" fm!oa.,sl" Wlia"
jdyk Kh yd ;ekam;= u; Kh&" nexl= yd
uQ,H wdh;k i|yd ,ndfok Kh" uQ,H
fkdjk wdh;k fj; ,ndfok Kh"
350
300
250
200
150
100
50
-2005 2006 2007 2008 2009
202.4
336.7313.0
259.6
212.2235.3
202.4
336.7313.0
259.6
212.2235.3
jr®I
re'ì,shk
2010 wf.daia;= olajd
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
92
4'9 m%ia;drh
uq∞y˙k ,o ksjdi Kh
ixjr®Ok jHdmD;s Kh yd rdcH Kh
hkd†fhka Kh yd w;a;sldrï iukaú;h'
2010 wf.daia;= 31 jk úg" mqoa., Kh°ï j,
w.h remsh,a ñ,shk 64"779 la jQ w;r" th
2010 ckjd˙ 01 jk †kg remsh,a ñ,shk
57"001 la úh' th iuia; Kh m%udKfhka
ishhg 76'4 la úh' iudf,daÑ; ld,m˙Éf√oh
;=< remsh,a ñ,shk 4"308'5 l ksjdi Kh uqo,a
m%udKhla Kh,dNSka 4"462 la fj; ,ndfok
,°' fmd<S wkqmd; wvqùu yd kj YdLd
újD;ùu fya;=fldg f.k iudf,daÑ; ld, -
iSudj ;=< Wlia u; ,ndfok mqoa., Kh
m%udKh lemS fmfkk jr®Okhla fmkakqï
lrñka remsh,a ñ,shk 19"203 la f,i jdr®;d
fõ'
iuia; fmd<S wd∞hu remsh,a ì,shk 32'3 la
olajd ishhg 0'3 l wdka;sl jr®Okhla
fmkakqï l< w;r" fmd<S úhou miq.sh jr®Ih
yd iei£fï° remsh,a ì,shk 21'5 olajd
ishhg 9'6 lska my; jeá◊' fjf<|fmd<
fmd<S wkqmd;sl iy rdcH iq/l=ïm;a j,ska
,o wdfhdack bmehSïj, my; jeàu óg
uQ,sl jYfhka fya;= mdol úh' fmd<S fkdjk
wd∞hu remsh,a ñ,shk 1"057 la jQ w;r"
fuhg m%Odk jYfhka ∞hl ù we;af;a
fldgia fjf<|fmd< wdfhdack uÛska Wmhk
,o m%d.aOk ,dN fõ' fufyhqï úhoï ishhg
11'7 lska by<hñka remsh,a ì,shk 3'7 la
f,i jdr®;d úh' óg m%Odk jYfhka nexl=fõ
YdLd cd,h jHdma; ls u yd kùlrK lghq;=
fya;= úh'
rcfha ixjr®Ok jHdmD;Ska i|yd wruqo,a
iemhSu ;yjqre ls¯u ;=<ska cd;sl b;s˙
ls¯fï nexl=j rfÜ wdr®:ßlh Yla;su;a ls¯u
i|yd úYd, ∞hl;ajhla ,nd foa' rcfha
ixjr®Ok jHdmD;s úIfhys lemS fmfkk
N+ñldjla r`. olajñka 2010 wf.daia;= 31 jk
úg nexl=j i;=j remsh,a ì,shk 238 l
jákdlulska hq;== rcfha iq/l=ï mej;s w;r"
ñka remsh,a ñ,shk 99'9 la NdKavd.dr ì,am;a
yd ne∫ïlr u; wdfhdackh lr we;af;a fuu
jir ;=<°h'
ksjdi Kh
ck;djg fijK ie,iSu i|yd nexl=j úiska
jeo.;a ldr®hNdrhla bgq lrk w;r" .; jQ
udi 8 l ld,h ;=< ksjdi Kh 4"462 la
m%odkh lrk ,°' tfia m%∞kh l< iuia;
ksjdi Kh jákdlu remsh,a ñ,shk 4"308 la
f,i jdr®;d fõ' läkï fiajh yd wju
fmd<S wkqmd; fya;=fldg f.k cd;sl b;s˙
ls¯fï nexl=j ksjdi Kh fjf<|fmdf< ys
lemS fmfka' ;jo" rdcH fiajlhska i|yd
Kh myiqlï ie,iSu uÛska rdcH
fiajlhkaf.a ksjdi isyskh ienE lr°fï
rdcH m%;sm;a;sh i|yd o nexl=j ish
∞hl;ajh wLKavj ,ndfok ,°'
2008$2009 ld,h ;=< ukao.dó wkqmd;hlska
jr®Okh jQ rdcH fiajl ksjdi Kh 2010
wdrïNh;a iuÛ fmr fkdjQ úrE jr®Okhla
fmkakqï lrhs' fï i|yd 2008 iema;eïnr®
udifha° fmd<S wkqmd;sl my; fy,Su o fya;=
mdol úh' nexl=j úiska ksjdi Kh i|yd
whlrk fmd<S wkqmd;sl ishhg 10-13 mrdi -
fha mj;sk w;r" ñka nyq;rh ishhg 11
wdikakfha mj;S'
jHdmD;s Kh
nexl=j úiska há;, myiqlï jHdmD;s yd
wdh;k i|yd jHdmD;s Kh m%∞kh lrhs'
2010 wf.daia;= ui wjidkh jk úg jHdmD;s
Kh hgf;a remsh,a ñ,shk 5"438 la nexl=j
úiska ,nd ° ;sfí' nexl=j úiska remsh,a
1000
800
400
600
200
0
367350
539
969
672 696 715
re' ì,shk
udick' fmn' udr®;= wfma%,a uehs cQks cQ,s
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
93
ñ,shk 2"992 la n,Yla;s jHdmD;s i|yd o"
remsh,a ñ,shk 1"003 la kd.˙l ixjr®Ok
jHdmD;s i|yd iy remsh,a ñ,shk 1"000 la ù
wf,ú uKav,h fj; o ,nd ° we;' tfiau
ú≥,s ixfoaY iy iqj fiajd wdY%s; há;,
myiqlï jHdmD;sj, o nexl=j wdfhdackh lr
we;'
nexl=j úiska m%d.aOk fjf<|fmd< i|yd
il%Shj ∞hl jQ w;r" wdr®:ßlfha kdkdúO
wxY tkï" nexl= iy uQ,H" fydag,a iy
ixpdrl" ú≥,sh iy n,Yla;s" ú≥,s ixfoaY"
b†ls ï yd bx‚fkare wd†h i|yd wdfhdackh
lrk ,°'
nexl=j" ldr®h uKav,h u; ie,lsh hq;=
uÜgfï wdfhdackhla lrñka rfÜ udkj
iïm;a ixjr®Okh ls¯ugo ∞hl;ajhla ,nd
° ;sfí' 2010 wf.daia;= ui wjidkh jk úg
nexl=fõ fiajfha kshq;= fiajlhka ixLHdj
3"104 la f,i jdr®;d úh' 2010 jr®Ih ;=<
nexl=j úiska mqoa.,hka 315 la i|yd /lshd
wjia:d ,nd ≥ka w;r" tys° rfÜ ish`Mu
m<d;a yd úúO iudc ia:r ksfhdackh jk
m˙† fiajlhka f;dard .kakd ,°' iudf,da -
pkhg n∫kajk ld,h ;=< nexl=j úiska
fiajl mqyqKq ls¯ï yd ixjr®Okh i|yd
remsh,a ñ,shk 15 la jeh lr ;sfí'
.kqfokqlrejka fj; imhk myiqlï jeä
†hqKq ls¯u i|yd nexl=j úiska f;dr;=re
;dlaIK há;, myiqlï i|yd ksr;=rej
wdfhdackh lrkq ,efí'
nexl=fõ ish`Mu YdLd cd,.; lr we;s w;r"
YdLdj, ia:dmkh lr we;s iajhxl%Sh fg ,r®
hka;% Ndú;fhka is≥ lrk .kqfokq tiekska
hdj;ald,Sk fõ' ;jo" wka;r®cd, nexl=
myiqlu yd cx.u ≥rl:k yryd flá
m◊jqv nexl= myiqlu uÛska .kqfokqlre -
jka f.a ld,h ms˙uefik w;r" ksjfia isgu
.kqfokq ls¯fï myiqlï o i,id we;'
olaI;dj,ska m˙mQr®K f;dr;=re ;dlaIK
wxYhla nexl=j i;=jk w;r" nexl=fõ
fufyhqï i|yd wjYH lrk m˙.Kl moaO;s
ksr®udKh ls¯fï yelshdj Tjqka i;=j we;'
2010 wf.daia;= udih wjidkh jk úg
f;dr;=re ;dlaIK wdfhdack yd kv;a;=
ms jeh i|yd jeh l< uqo, ms<sfj,ska remsh,a
ñ,shk 123'5 yd remsh,a ñ,shk 21'7 f,i
jdr®;d fõ'
nexl=j úiska .kqfokqlrejkaf.a myiqlï yd
foaYSh b;s˙ ls¯ï jeä †hqKqls¯u wruqKq
fldgf.k ;eme,a ldr®hd, cd,h nexl= YdLd
m˙.Kl cd,h yd iïnkaO ls¯fï
jHdmD;shla o fuu jifr® wdrïN lr we;s
w;r" b†˙ jr®I 3 ;=<° iuia; ;eme,a
ldr®hd, cd,hu nexl=fõ m˙.Kl moaO;sh
iuÛ iïnkaO flfrkq we;'
nexl=fõ wdh;ksl iudc j.lSu bgqls u
rfÜ ixjr®Okh i|yd wOHdmk uÜgu
jeä†hqKq ls¯fï jeo.;alu nexl=j uekúka
wjfndaO lrf.k we;' ta wkqj nexl=fõ
m%Odk;u wdh;ksl iudc j.lSï jHdmD;s
ish,a,u mdfya mdi,a isiqkayg m%d:ñl
wOHdmkh yd oaù;shsl wOHdmkh i|yd
wdOdr yd wkqn, °fï jHdmD;Ska fõ' ta wkqj
my jir YsIH;aj,dNS isiqka i|yd YsIH;aj
m%∞kh ls¯fï jevms<sfj,la iïmdokh lr
we;s w;r" nexl=j úiska 2006 jifr® isg
jdr®Islj YsIH;aj iïuka;%K ud,djla
mj;ajkq ,efí' nexl=j úiska 2010 jir ;=<
zz;dreKHhg fyglaZZ ixúOdkh iuÛ
tluq;==j isiqka úYd, ms˙ilf.a iyNd.S;aj -
fhka †jhsk mqrd YsIH;aj iïuka;%K 51 la
mj;ajk ,°' hdmkh" uvl,mqj yd ;%sl=Kd -
u,h hk m%foaY we;=`M ≥Ialr m%foaYj, wm
úiska mj;ajk ,o iïuka;%K ud,dj wvq
jrm%ido iys; isiqkag úNd. lghq;=j,g
uy;a msájy,la úh'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
94
fuu iïuka;%K ud,dfõ b†˙ mshjrla f,i
YsIH;aj úNd.fha° Wiia oialï fmkakqï l<
isiqka i|yd YsIH;aj m%∞kh lrk ,°'
wOHdmkh flfrys isiqka fm<eUùfï wruqK
fmr±˙j nexl=j úiska fuu jevms<sfj,
†h;a lrk ,°'
5 jir YsIH;aj jevigykg iu.dój
YsIH;aj jevigykla id'fm< úNd.fhka
by< oialï olajk isiqka i|yd o
y∫kajd°ug nexl=j lghq;= fhdod we;'
nexl=j úiska nexl= fiajlhkaf.a orejka
i|yd o YsIH;aj jevigykla l%shdjg kxjd
we;' wOHdmk fukau úIh ndysr l%shdldrlï
i|yd by< oiAlï olajk fiajlhkaf.a
orejka i|yd YsIH;aj m%∞kh ls¯u idr®:l
f,i meje;afõ' fiajlhkaf.a orejka i|yd
l%shdjg kxjd we;s YsIH;aj jevigyfka
idr®:l;ajh ksidu th rfÜ iuia; YsIH
m%cdj i|ydu l%shd;aul jk YsIH;aj
jevigykla njg m;a fl˙◊'
nexl=j jgd „j;a jk m%cdjkaf.a „jk
;;a;ajh jr®Okh ls¯fï wruq◊ka fi!LHh
wdrlaIl mshjrla f,i zz≥ñka f;dr yd y˙;
l,dmZZ njg nexl=fõ mq`M,a YdLd cd,h m;a
ls¯ug lghq;= lr we;' ;jo" iudcfha
hymeje;au ms◊i nexl=j úiska úúO ixialD -
;sl iudchSh yd wd.ñl lghq;= i|yd úYd,
∞hl;ajhla imhkq ,efí'
nexl=j úiska fcHIaG mqrjeishka i|yd
idudkH fmd<S wkqmd;hg jvd ishhg 0'75 la
jeä fmd<shla f.jkq ,nhs' ;jo" fcHIaG
mqrjeishka i|yd YdLdj, fjku ljqM újD;
lr we;' nexl=j úiska fcHIaG mqrjeishka
fj; bgqúhhq;= hq;=lï yd j.lSï bgq ls¯fï
wruq◊ka fcHIaG mqrjeis .sKqï i|yd ffjoH
fhdackd l%uhla yd rlaIK fhdackd l%uhla
y∫kajd ° we;'
W;=re m<d; ixjr®Okh i|yd
∞hl;ajh
30 jirl isú,a wr.,fha ksudj;a iuÛ Y%S
,xldj ft;sydisl ixêia:dkhlg t<eU isà'
jr®;udkfha wm rfÜ uQ,sl wNsu;dr®:hla
jkqfha iduldó yd M,∞hs f,i rfÜ
ixjr®Ok jHdhduhkag iïnkaOjk w;r;=r
W;=re kef.kysr m<d;a h<s f.dvkexùuhs'
zzW;=re jika;hZZ ixjr®Ok jevigyk
hgf;a W;=re m<d; ixjr®Okh ls¯u i|yd
rch úiska lghq;= lrñka mj;sk w;r"
nexl=j úiska hdmkh †ia;%slalfha muKla
nexl= YdLd 10 la újD; lr we;'
W;=re m<df;a ixp,kh lrk ,o ;ekam;=
i|yd .sKqï 16"935 la uÛska remsh,a ñ,shk
1"695 l ∞hl;ajhla cd;sl b;s˙ ls¯fï
nexl=j úiska imhd we;' ta yereKq úg"
nexl=j úiska .kqfokqlrejka fj; cx.u
≥rl;k mdol lr.;a fiajd y∫kajd ° we;'
tfiau .kqfokqlrejka 2"100 la cx.u nexl=
fiajd fj; k;=lr .ekSug nexl=j iu;a jQ
5 jir YsIH;ajfhka oialï ±lajQ isiqkag YsIH;aj m%∞kh lrñka
5 jir YsIH;aj,dNSka ms˙ila
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
95
w;r" fï jk úg tuÛska remsh,a ñ,shk 10
la jákd .kqfokq is≥ lr we;' cd;sl b;s˙
ls¯fï nexl=j úiska m%cd ixjr®Okh †hqKq
ls¯fï mrudr®:fhka remsh,a ñ,shk 7'4 l
ksjdi Kh m%∞kh lr we;'
úfoaY mr®fhaIK jeä†hqKq ls¯u iy
fn∞ye¯fï ksuejqï iïnkaOfhka remsh,a
ñ,shk 5'8 l tkï" fkajdisl úfoaY uqo,a
.sKqu i|yd remsh,a ñ,shk 0'98 la yd
wfkajdisl úfoaY uqo,a .sKqu i|yd remsh,a
ñ,shk 4'82 la wd° jYfhka nexl=j
∞hl;ajhla olajd we;' tfiau remsh,a
ñ,shk 43'42 la jákd .kqfokq ls¯ug o
nexl=j iu;a úh' nexl=j úiska W;=re
kef.kysr ck;dj ;=< b;s˙ ls¯fï yd Kh
mqreoao jr®Okh ls fï wruq◊ka Wlia Kh yd
nexl=fõ úfYaIs; ksuejqula jk zz˙° fr®LdZZ
iïnkaOfhka ±kqj;a ls¯fï jevigyka
mj;ajk ,°'
wkd.; ie,iqï
b;s˙ ls¯ï m%jr®Okh ls¯fï iqúi,a
jevigyk
nexl=j msysgqùfï mrudr®:h wkqj tkï" Y%S
,xldfõ úfYaIfhkau wvq wd∞hï,dNSka w;r
b;s˙ ls¯ï m%p,s; ls¯u i|yd ish`Mu Y%S
,dxlslhskaf.a b;s˙ ls¯fï mqreoao h<s mK
.ekaùu yd n,.ekaùu i|yd zzTfí;a rfÜ;a
†hqKqfõ kshuqjdZZ hk uefhka cd;sl b;s˙
ls¯fï nexl=j uyd m˙udKfha m%pdrl
jevms<sfj,la †h;a fldg we;' fuu m%pdrl
jevigyfka ° Y%S ,dxlSh iudcfha ish`Mu
iudc ia:r yd fldgia ck;dj wdlr®IK h
lr .ksñka" b;s˙ ls¯u yd iliqreju
ixfla;j;a lrk iqúi,a leghla †jhsk mqrd
ù† ixpdrh flfrkq we;' fuu m%jr®Ok
jevigyk uÛska foaYSh b;s˙ ls¯ï m%;sY;h
by< kexùu yd ta uÛska b†˙ jr®Ihkays
cd;sl uÜgfï b;s˙ ls¯fï m%;sY;fha by<
hdula wfmalaId lrhs' tjka m%jr®Okd;aul
jevigyka uÛska ^±kg ishhg 18 la jk&
foaYSh b;s˙ ls¯fï m%;sY;h by< kexùu
ixp,kh ls¯ug ie,iqï fhd∞ we;' ±kg
mj;sk ksuejqïj,g wu;rj nexl=j úiska
Khm;a (Credit Cards), cx.u nexl= fiajd yd
kj wdfhdack wjia:d jeks kj ksuejqï
.kqfokqlrejkag y∫kajd fokq we;' W;=re
yd kef.kysr m<d;ao wdjrKh jk m˙†
;eme,a cd,fha is≥ flrk uyd m˙udK
f;dr;=re ;dlaIK wdfhdackhkays m%;sM,
f,i fuu m<d;ays „j;a jk ck;djg nexl=
lghq;= i|yd we;s m%fõYh mqM,a jkq we;' Bg
wu;rj fuu m<d;aj, ck;djf.a uQ,H
Ndú;h ms<sn| ±kqu jeä †hqKqlrkq jia
úúO uQ,H wOHdmksl jevigyka meje;a -
ùfuka Tjqkaf.a „jk uÜgu by< ke x ù ug
lghq;= fhdokq we;' fuu m<d;a j,ska
ixp,kh flfrk wruqo,a Tiafia ta m<d;ays
lDIslr®uh" ëjr lr®udka;h" ixpdrl lr®ud -
ka;h" fj<| yd md˙fNda.sl wd° ish`Mu
lafIa ;% hka ys ixjr®Ok wruqKq bgqlr .ekSug
wjYH uQ,H fiajd iemhSug nexl=j wfmalaId
lrhs'
w;s.re ckdêm;s;=ud úiska iqúi,a legh újD; lrñka
;=<ska Y%S ,xldfõ wdr®:ßl yd iudchSh
ixjr®Ok b,lal idlaId;a lr .ekSug
yelsjkq we;'
W;=re kef.kysr m<d;aj, nexl=
fiajdjka
hqoaOfhka mSä; m%foaYhkays fuf;la nexl=
fiajd fkd,enQ ck;djg nexl=lrK ixialD -
;shla y∫kajd °fuka b†˙ jir 3 we;=<;
fuu m%foaYj,ska remsh,a ì,shk 16 la
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
96
úfoaY fm%aIK
úfoaY fm%aIK" rfgys o< foaYSh ksIamd†;fh
ys m%;sY;hla f,i ishhg 8 la jk fia cd;sl
b;s˙ ls¯fï nexl=j úêu;a f,i úfoaY
fm%aIK m%jr®Okh is≥ lrkq ,nk w;r" f,dj
wfkla rgj,ska yd úfYaIfhkau ueofmr†.
rgj,ska uQ,H fm%aIK jeä jYfhka wdlr® -
IKh lr .ekSug yd b†˙ jir 3 we;=<;
ishhg 5 l wju fjf<|fmd< fldgia w.hla
w;am;a lr.ekSu i|yd ;Sj% wf,ú jevigyka
l%shd;aul ls¯ug ±kgu;a ie,iqï lr we;'
úfoaYhka ys fiajfha kshq;= mqoa.,hskayg ;uka
≥lfia bmehQ uqo,a" wvq úhoñka yd iqrlaIs;j
furgg fm%aIKh ls¯ug bv i,id °fï
wruq◊ka uqo,a yqjudre ls¯fï fiajd imhk
wdh;k iuÛ ;j;a .súiqïj,g t<eöug
nexl=j wfmalaId lrhs' úfoaY fm%aIK i|yd
jvd;a jeä myiqlï i,ikqjia" yqjudre
ls¯fï uOHia:dk iuÛ we;s in|;dj jeä
†hqKq ls¯u o nexl=fõ wfmalaIdjls' Y%S
,xldfõ iuia; ;eme,a ldr®hd, cd,hg wh;a
;eme,a ldr®hd, 3"900 yrydu fm%aIK
,nd.ekSu" fhda‚; cd;sl b;s˙ ls¯fï ;eme,a
nexl= jHdmD;sh uÛska wfmalaIs;h'
mia wjqre≥ ;eme,a jHdmD;sh
;eme,a ldr®hd, yd Wm ;eme,a ldr®hd, yryd
.%dóh fldÜGdij,g imhkq ,nk cd;sl
b;s ls fï nexl= fiajdjka ys ldr®hlaIu nj
jeä†hqKq ls¯u i|yd nexl=j úiska remsh,a
ñ,shk 600 l úhoñka Wm ;eme,a ldr®hd,
3"250 l ;eme,a b;s˙ ls¯fï fufyhqï
m˙.Kl moaO;shg we;=<;a lrkq we;' fuh
2014 fmnrjd˙ wjidkh jk úg wjika
ls¯ug nexl=j n,dfmdfrd;a;= fõ'
b;s˙ ls¯fï yd Kh .ekSfï mqreoao jeä
†hqKq ls u uÛska ≥Ialr m%foaYhka ys fjfik
wvq jrm%ido ,;a ck;djf.a „jk uÜgu
by< kexùug;a" ta uÛska †jhsk mqrd kj
jHjidhlhka ìysls¯ug;a wjia:dj i,iñka
fuu jir ;=< kj b;=reï ksuejqula yd Kh
l%uhla y∫kajd°ug kshñ;h' tal mqoa.,
wd∞hu by< kexùfï cd;sl isyskh u,aM,
.ekaùfuys ,d fuh lemS fmfkk ∞hl;aj -
hla imhkq we;'
m%d.aOk fjf<|fmd<g l%shdld¯ f,i
iïnkaOùu
b†˙fha° wfmalaIs; wdr®:ßl jr®Okh;a iuÛ
;sridr ixjr®Okhla Wfoid m%d.aOkh iemhS -
fï m%Odk;u ldr®hNdrh ysñjkqfha m%d.aOk
fjf<|fmd<j,a fj;h' fuu jd;djrKh
hgf;a m%d.aOk fjf<|fmd<j, wdfhdackhka
Wfoid il%Shj ∞hl ùu" cd;sl b;s˙ ls¯fï
nexl=fõ wfmalaIdjhs' fuh Y%S ,xldjg
l,dmSh uQ,H flakaøia:dkhla njg m;aùug
msájy,la jk w;ru" ta Tiafia zzwdishdfõ
wdYapr®hhZZ njg m;aùug wjYH b†˙ mshjrla
o fjkq we;'
B - Y%S ,xld
B - Y%S ,xld ixjr®Ok jHdmD;sh" f;dr;=re
ikaksfõok ;dlaIK oelau yd tys ie,iqï
taldnoaO ls¯fï jHdmD;shhs' ;eme,a yd ú≥,s
ixfoaY wud;HdxYh uÛska úfYaIfhkau .%dóh
m%foaYhka ys mdi,a isiqkag" rcfha fiajhlkag
yd fiiq mqoa.,hkag ;ukaf.a m˙.Kl
idlaIr;djh by< kxjd .ekSu i|yd ,ema -
fgdma m˙.Kl 300"000 lg iyk fmd<S
wkqmd;slh hgf;a Kh iemhSug mshjr f.k
we;'
rch uÛska wrUk ,o ±kqj;a ls¯fï
yd ixjr®Ok jHdmD;s
rch ish ixjr®Ok b,lal idlaId;a lr.kq
ms◊i bjy,a jk ±hg lsre<" W;=re
jika;h" kef.kysr kfjdao h" B - Y%S ,xld"
kd.˙l ixjr®Okh" ksjdi b† ls¯u hkd°
jHdmD;s i|yd l%shdld¯j ∞hl ùu cd;sl
b;s˙ ls¯fï nexl=fõ b†˙ wfmalaIdjhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
97
rcfha ixl,amhla wkqj" widr®:l jQ m%uqL
b;s˙ ls¯fï yd ixjr®Ok nexl=fõ ;ekam;a -
lre jkaf.a wdr®:ßl ≥Ialr;dj,g iykhla
ie,iSu i|yd" iS$i YS% ,xld b;s˙ ls¯fï
nexl=j 2006 cQ,s udifha ° iud.ï mk;
hgf;a ixia:dmkh lrk ,°'
ta wkqj 2008 udr®;= 10 jk †k b;s˙ ls¯fï
nexl=jla jYfhka jHdmdr lghq;= wdrïN
lrk ,o nexl=fõ uQ,sl wruqK jkafka
ck;dj ;=< b;s˙ ls¯fï mqreoao jeä †hqKq
lrñka ;ekam;= yd b;=reï .sKqï mj;ajd -
f.khdu h'
widr®:l m%uqL b;s˙ ls¯fï yd ixjr®Ok
nexl=fõ wl%ñl Kh yd w;a;sldrï fya;=
fldg nexl=jg wdrïNfha isgu remsh,a ñ,s -
hk 2"423 l Y=oaO Ok W!K;djla ±¯ug is≥
úh' iS$i m%uqL b;s˙ ls¯fï yd ixjr®Ok
nexl=fõ j.lSï iu;hlg m;a ls¯u i|yd Y%S
,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,h úiska
iïmdokh lrk ,o fhdackdl%uh l%shd;aul
ls¯u nexl=fõ úfYaI ldr®hh f,i mej¯
we;' fuu ldr®hh lrkq ,nkafka m%uqL
Y%S ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=j
nexl=fõ Kh.e;shkaf.ka ,eìh hq;= uqo,a
whlr .ekSfuka yd tys j;alï Wm,íê
ls¯fuks' m%uqL nexl=fõ mej;s rdcH
wdh;kj,g wh;a ;ekam;= nexl=fõ m%d.aOkh
njg m˙jr®;kh ls¯u" †h;a lrk ,o ±ä
Kh wh ls¯fï l%shdudr®. yd tla/ia jQ ,dN
fya;= fldgf.k 2009 foieïnr® 31 †kg Y=oaO
Ok W!K;djh remsh,a ñ,shk 1"368 olajd
wvq lr.; yels úh'
Y%S ,xld uy nexl=fõ kS;s ¯;sj,g wkqj
nexl=j ia:dmkh ls¯u i|yd wjYH m%d.aOk
ixÑ;h remsh,a ñ,shk 2"868 ls' by;
m%d.aOk ixÑ;h Wmhd .ekSu i|yd rch
úiska 2010 cqks ui 10 jk †k cd;sl
ixjr®Ok Ndrldr wruqo, wEjr lr tys Y=oaO
j;alï nexl=j fj; mjrd °ug;a" cd;sl
ixjr®Ok Ndrldr wruqof,a wemfhka iSñ;
iud.u fuu nexl=j fj; taldnoaO ls¯ug;a
;SrKh lrk ,°' fuu kj ixjr®O kh iuÛ
nexl=fõ fufyjr ù we;af;a ck;dj ;=<
b;s˙ ls¯fï mqreoao jeä†hqKq ls¯u yd wvq
wd∞hï ,dNSkaf.a „jk ;;a;ajh jr®Okh
ls¯u i|yd CIqø Kh myiqlï iemhSuh h'
uQ,Huh m%.;sh 2010
2010 wf.daia;= wjidkhg ldr®h idOkh
nexl=j remsh,a ñ,shk 2"423 l Y=oaO Ok
W!K;djlska wdrïN jqjo" tys ldr®h
idOkfha jr®Okhla nexl=j wdrïNfha isgu
is≥ úh' 2010 jr®Ifha ° uQ,H fiajd ms<sn|
tl;= l< w.h u; noaog m%:u ,dNh remsh,a
ñ,shk 347 ^jr®Ihg .Kkh lr& la úh' ta
miq.sh jir yd ii|k úg ishhg 15 l lemS
fmfkk jr®Okhls'
w;s.re ckdêm;s;=ud 2008 udr®;= 10 †k nexl=j újD; ls¯u
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
98
4'11 j.=j
Y%S ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=fõ uQ,sl ldr®hh idOkh
úur®Ykhg Ndckh jk 2010 jir ;=< fmd<S
wd∞hu remsh,a ñ,shk 342 ^jr®Ihg .Kkh
lr& jk w;r fuh miq.sh jir yd ii|k
úg remsh,a ñ,shk 54 fkdfyd;a ishhg 19 l
jr®Okhls' tfiau fmd<S wd∞hu iuia; uq`M
wd∞hfuka ishhg 73 la ksfhdackh lrhs'
m%uqL b;s˙ ls¯fï yd ixjr®Ok nexl=fõ Kh
lrejkaf.a wl%ñl Kh i|yd whlrk ,o
fmd<sh remsh,a ñ,shk 61 la ^jr®Ihg .Kkh
lr& jk w;r wfkl=;a wd∞hï remsh,a
ñ,shk 127 la fõ' ;ekam;alrejkag yd
wdfhdaclhskag f.jQ iuia; fmd<S m%udKh
remsh,a ñ,shk 77 ls'
2010 wf.daia;= 31 †kg .kqfokqlrejkaf.a
;ekam;= remsh,a ñ,shk 577 la jk w;r"
m%uqL ;ekam;alrejkaf.a ;ekam;= fíreï
ls¯u fya;=fldg f.k miq.sh jr®Ihg jvd
remsh,a ñ,shk 22 lska ;ekam;= m%udKh my;
jeá◊'
iS$i m%uqL b;s˙ ls¯fï yd ixjr®Ok nexl=j
ne∫ïlr yd uqo,a fj<|fmd< ì,am;a uÛska
Kh ,ndf.k we;' 2010 wf.daia;= 31 †kg
.kqfokq lrejkaf.ka wh ùug we;s Kh
fYaIh remsh,a ñ,shk 237 la jYfhka
mej;sKs' fuu Kh fíreï ls¯u Y%S ,xld uy
nexl=fõ uqo,a uKav,h úiska m%ldYhg m;a
lr we;s fhdackd l%uh wkqj is≥ lrkq ,efí'
2010 wf.daia;= wjidk jk úg nexl=fõ
øjYS, j;alï m%udKh remsh,a ñ,shk 1260 la
úh' øjYS, j;alï wkqmd;h ishhg 53 la jk
w;r" ish`M øjYS, j;alï" uqo,a" nexl= fYaI
yd rcfha iq/l=ï jYfhka mj;S'
m%uqL b;s ls fï yd ixjr®Ok nexl=fõ .sKqï
fYaIh fuu nexl=fõ wl%ñl j;alula njg
m;aúh' j;alï yd j.lSï mjrd .kakd úg
tys uq`M Kh m%udKh remsh,a ñ,shk 2"034 la
úh' Kh .sKqï m%;sksr®udKh ls¯u " Kh
.sKqïj,g tfrysj ;ekam;a .sKqïj,ska ys,õ
ls¯u iy †h;a lrk ,o ±ä wh ls¯fï
l%shdudr®. ksid 2010 wf.daia;= wjidk jk
úg wl%ñl Kh .sKqfï fYaIh remsh,a
ñ,shk 1585 la olajd wvq lr .ekSug yels
4'10 m%ia;drh
2010 wf.daia;= 31 †kg
uq`M wdodhu yd fufyhqï ms˙jeh
10 01 01 0182 40 39 372.1 1.3 1.5 1.63.2 1.6 0.6 0.6
- - 0.1149.9 238.9 208.0
2.31 131.0 187.2 135.2-5.5% -5.1% -3.8%-5.5% -0.2% -0.3%
100% 100% 99.5%
- 18.8
-4.5% -4.5%
100%
1,827.8 1,668.7 1,584.9 2,034.0
2007 2008 2009 2010 wf.daia;= olajd
** we.hqu is≥lr fkdue; ^2009 olajd&
YdLd .Kk
fiajlhska ixLHdj
j;alï ^re' ì,shk&
;ekam;= ^re' ì,shk&
wdh;ksl yd wdh;ksl fkdjk Kh m%udKh ^re' ì,shk&
n≥ fmr ,dNh ^re' ñ,shk&
n≥ miq ,dNh ^re' ñ,shk&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - I ^]&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - II ^]&
wl%Sh Kh ^re' ñ,shk&
wl%Sh Kh wkqmd;h ^]&
** we.hqu
2008
500
450
400
350
300
250
200
150
100
50
02009 2010
uqΩ fufyhqï
ms˙jeh
jeÜ noaog
fmr ,dNh
uqΩ wd∞hu
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
99
úh' 2008 jr®Ifha ia:dmkh lrk ,o úfYaI
wh ls¯fï tallh úiska wdrïN lrk ,o
lafIa;% Kh wh ls¯fï lghq;=" kS;suh l%shd
udr®. iy Khlrejka iuÛ iqy| in|;d
f.dvke.Su wd° l%shdudr®. fya;= fldgf.k
Kh whls¯u jr®Okh lr.ekSug nexl=jg
yels ù we;'
Y%S ,xld b;s ls fï nexl=j" widr®:l jQ m%uqL
b;s˙ ls¯fï yd ixjr®Ok nexl=fõ ;ekam;a
lrejkayg iyk ie,iSug m%Odk fufyhla
bgq lrhs' ;ekam;a j.lSï iu:hlg m;a
ls¯fï ldr®hh úfYaI jHdmD;shla f,i
mj;ajdf.k hk w;r" th ksu jkqfha jr®I
2017 °h' 2008 cqks 3 jeks †k isg 2010
wf.daia;= 31 olajd ld,h ;=< m%uqL b;s˙
ls¯fï yd ixjr®Ok nexl=fõ .kqfokq
lrejkaf.a ;ekam;a j.lSï yd uqo,a
fj<|fmd< Kh .ekSïj,ska remsh,a ñ,shk
696 la iu:hlg m;a lr ;snq◊'
nexl=fõ 2010 wf.daia;= 31 jeks †kg uq`M
wdfhdack m%udKh remsh,a ñ,shk 1"251 ls'
th nexl=j úiska NdKavd.dr ì,am;a yd
NdKavd.dr ne∫ïlr j, wdfhdackh lr we;s
w;r" Y%S ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=j rchg
remsh,a ñ,shk 67 la wd∞hï n≥ yd tl;=l<
w.h u; n≥ ^jeÜ n≥& jYfhka f.jd we;'
;ekam;= m%jr®Okh
idudkH ck;djf.a b;s˙ ls¯fï mqreoao
wfkHdakH m%;s,dN ,efnk wdldrfhka M, -
∞hs f,i jeä †hqKq ls¯u nexl=fõ wruqKhs'
tu wruqK idlaId;a lr .ekSu i|yd b;s˙
ls¯fï ;ekam;a yd ia:ßr ;ekam;a jeks
.;dkq.;sl ;ekam;aj,g jvd iqúfYaIs jQ
;ekam;= .sKqï l%u nexl=j y∫kajd ° we;'
l=vd orejka i|yd zznqyqáZZ <ud b;=reï .sKqu"
iliqrejïlug leue;a;la olajk ldka;djka
i|yd zzudkùZZ b;=reï .sKqu" fcHIaG
mqrjeishka i|yd zzie|EjZZ b;=reï .sKqu hk
;ekam;a fhdackd l%u fï hgf;a l%shd;aul
jk úfYaI b;=reï .sKqï fõ'
wvq jrm%ido ,nk l=vd jHdmdr mj;ajdf.k
hk mqoa.,hskag Tjqkaf.a b;s˙ ls¯fï mqreoao
jeä †hqKq ls u i|yd kj;u myiqlï i,id
° we;' zzf∞˙ka f∞rZZ b;=reï fiajdj wkqj
nexl= ldr®hh uKAv,h ffokslj lv idmamq"
iq`M jHdmd˙lhka fj; f.dia ;ekam;= /ia
lrkq ,nhs' ±kg fuu fhdaackd l%uh
fnd/,a," mqxÑ fnd/,a, isg kdrdfyakamsg
olajd wdjrKh lr we;'
iudc iqNidOk jevigyka
zz.eñ isiq ke.=uZZ nexl=fõ m%cd i;aldr
jevigyk ±kg kshuq jHdmD;shla f,i tla
mdi,l l%shd;aul lr we;' fuu jevigyk
hgf;a wvq †hqKq mdi,la f,i yïnkaf;dg
†ia;%slalfha f.daGhsïnr.u l◊IaG úoHd,h
f;dardf.k we;' fuu jevigyk wkqj"
f.daGhsïNr.u l◊IaG úoHd,fha wOHdmk -
fha .=Kd;aul nj kxjd,Su ms◊i tu mdi,
fld<U msysá ;r®iagka úoHd,h iuÛ
taldnoaO lrk ,°' ta wkqj mdi, wjg
.ïudkj, †<s∫ m%cdjf.a „jk ;;a;ajh
ixjr®Okh ls¯u yd mdi,a wOHdmkfha
.=Kd;aul nj jr®Okh ls¯u i|yd" ;=ka
wjqre≥ ie,eiaula .=re Nj;=ka" YsIHhka yd
Tjqkaf.a ujqmshkaf.a iyNd.S;ajfhka ilia
lrk ,°' fï wkqj .=rekakefyf.awdr"
;,ïfmdarej iy f.daGhsïNr.u hk .ïudk"
ixjr®Okh ls¯u wdrïN lr we;' nexl=j
wdrïN l< fuu jHdmD;sfha idr®:l nj
ikd: ù we;s neúka zz.eñ isiq ke.=uZZ
jevigyk wfkl=;a †ia;%slalj, o l%shd;aul
ls¯ug ;SrKh lr we;'
zzf∞˙ka fodrZZ ;ekam;= tla/ia ls¯fï fiajdj
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
100
CIqø uQ,H mrdih mq`M,a ls¯u
;sridr uQ,H fiajdjla iemhSu wruqKq
lrf.k b†˙ wjqre≥ 3 ;=<° CIqø uQ,H
iïmdok cd,h mq`M,a lrkq we;' ta i|yd wvq
wd∞hï,dNS mjq,aj,g yd CIqø jHjidhlhska
yg uQ,H myiqlï lrd <`.dùu myiq lr,Su
i|yd wvq nexl= myiqlï iys; yd nexl=
myiqlï fkdue;s m%foaYj," mQr®K nexl=
myiqlï iys; ;eme,a ldr®hd,Sh fiajdy,a iy
;eme,a ldr®hd,Sh ksfhda‚; fiajdy,a msysgqjkq
we;' .%dóh iudc wdr®:ßl ixjr®Okh yd CIqø
uQ,H myiqlï jHdma; ls¯u i|yd .ïno
m%foaYhka ys úfYaIs; iuQmldr iñ;s msysgjkq
we;' tfiau CIqø uQ,H imhk wdh;khla
f,i fiajh iemhSug fhda.H m%cd uQ,
ixúOdk jk urKdOdr iñ;s" iuQmldr Kh
fok iñ;s" l=vd lr®udka; iuQmldr iñ;s"
nexl=fõ yjq,aldr wdh;k f,i n|jd .ekSu
mq`M,a lrkq we;' †<s∫ lu wju lr,Su i|yd
CIqø Kh ,nd .ekSu" b;s ls fï mqreoao jeä
†hqKq ls¯u" rlaIK myiqlï i,id .ekSu"
ksmqK;d jr®Okh iy wf,úlrKh i|yd
wjYH;djhla we;s .%dóh yd kd.˙l
m%;s,dNSka $ Kh wfmalaIs; mqoa.,hska ±kqj;a
ls¯u i|yd m%pdrl lghq;= yd ±kqj;a ls¯fï
jevigyka l%shd;aul ls¯ug n,dfmdfrd -
;a;=jk w;r nexl=j úiska iEu jr®Ihlhu
±kqj;a ls¯fï jevigyka 100 lg jeä
.Kkla mj;ajkq we;'
wkd.; ie,iqï wvq úhoulska Kh ,nd .ekSu yd ;u
w;s˙la; uqo,a wvq wjOdkulska hq;= by<
m%;s,dNhla ,efnk wdh;k j, wdfhdackh
ls¯u ms<sn| ±kqj;a ls¯fï jevigyka
l%shd;aul lrkq we;' nexl=j úiska jdr®Islj
wvq †hqKq mdi,a 20 l muK zz.eñ isiq
ke.=uZZ iudc iqn idOk jevigyk l%shd;aul
ls u i|yd ie,iqï lr we;s w;r" fï hgf;a
jr®Ihlg .ï 40 la ixjr®Okh lrkq we;'
CIqø jHdmdr we;s ls¯u uÛska /lshd
W;amdokh i|yd wjYH mshjr .ekSug
nexl=j lghq;= fhd∞ we;' ta wkqj nexl=j
úiska iEu jirlu CIqø uQ,H jHdmdr 2000 la
ia:dmkh lrkq we;' nexl=fõ mQr®K wkq.%yh
hgf;a 2010 jr®Ifha isg iEu jr®Ihlu
Tlaf;danr® udifha úfYaI rela frdamK
jevigyka l%shd;aul ls¯ug kshñ;h' ta
hgf;a mdi,a ore oe˙hkaf.a iyNd.S;ajfhka
iEu jirlu me< 10"000 la isgqùug ie,iqï
lr we;' .Dy◊hkag w;sfr®l wd∞hula
,nd.ekSu i|yd f.j;= j.d ixjr®Ok
jevigykla l%shd;aul ls¯u i|yd
n,dfmdfrd;a;= jk w;r" ta wkqj iEu
jirlu f.j;= 200 ne.ska ixjr®Okh ls¯ug
wfmalaIs;h' ftkaøSh fmdfydr Ndú;d lr
.=Kd;aul t<j`M yd wfkl=;a fNda. j.djka
ixjr®Okh i|yd lDIslr®u lghq;=j,
fhfok iq`M jHjidhlhska †˙u;a lrkq
,efí' ta wkqj fuu jevigyk hgf;a
jdr®Islj f.j;= tall 200 la yd ftkaøSh
fmdfydr ksIamdok tall 200 la ne.ska
msysgqùug wjYH myiqlï i,ikq we;'
lDIslr®u m%jr®Okh
lDIslr®udka;fha fh° isák f.dùkaf.a
M,∞hs;djh jeä ls¯fï tla mshjrla f,i ù
f.dú;ek" t<j`M j.dj" m<;=re j.dj yd
lafIa;% fNda. j.djka i|yd imhk Kh
myiqlï mq`M,a ls¯ug nexl=j lghq;= fhd∞
we;' ta wkqj nexl=j úiska 2011 jr®Ifha
remsh,a ñ,shk 1000 l Kh myiqlï by;
lafIa;%j, kshq;= f.dùkag imhkq ,nk w;r
th jdr®Islj ishhg 10 ne.ska jr®Okh
ls¯ugo wfmalaIs;h'
f.dGhsïnr .u l◊IaG ú≥yf,a §.eñ isiq ke.=u¶ jevigyk
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
101
i;a;aj ksIamdokh m%jr®Okh
b†˙ ;=ka jir ;=< foaYSh ls˙f.dúhd kÛd
isgqùu" l=l=`M f.dúm< ixjr®Okh yd uia
ksIamdokh m%jr®Okh ls¯u i|yd wjYH uQ,H
myiqlï ie,iSug n,dfmdfrd;a;= fõ' ta
i|yd nexl=j 2011 jr®Ifha remsh,a ñ,shk 300
la" 2012 jr®Ifha remsh,a ñ,shk 350 lao" 2013
jr®Ifha remsh,a ñ,shk 400 la jYfhka nexl=
Kh myiqlï ,nd°u i|yd ie,iqï lr we;'
l=vd yd .Dy lr®udka; k.d isgqùu
nexl=j wvq wd∞hï,dNS ck;djf.a „jk
;;a;ajh kÛd isgqùu i|yd úfYaI wjOdkhla
fhduq lrñka l=vd yd .Dy lr®udka;
ixjr®Okh i|yd uQ,H yd wfkl=;a myiqlï
i,ikq we;' nexl=j úiska 2011 jr®Ifha
remsh,a ñ,shk 350 l Kh m%∞kh lrk w;r
b†˙ jr®Ij, remsh,a ñ,shk 50 ne.ska
jr®Okh lrkq we;' tuÛska .Dy wdY%s;
lr®udka;lrejkag wdr®:ßl m%;s,dN /ila
w;ajkq we;'
l=vd jHdmdr yd iajhx /lshd i|yd Kh
myiqlï iemhSu'
CIqø jHdmdr yd iq`M fjf<kaoka cd;sl
wdr®:ßlh by< kexùfï lghq;=j,° jeo.;a
fufyjrla bgq lrkq ,nhs' tu fiajdjka ;j
≥rg;a mq`M,a ls¯u i|yd wjYH uQ,H myiqlï
Wm˙u f,i iemhSu i|yd nexl=j b†˙ jir
;=k ;=<° ∞hl;ajh imhkq we;'
kj CIqø uQ,H WmlrK y∫kajd°u
l,an≥ Kh
w;a g%elagr®" lDIs ridhk øjH bisk hka;%"
wiajkq fk<k WmlrK jeks lDIsldr®ñl
Wmdx. ñ,g .ekSu i|yd jdis∞hl kj
zzl,an≥ZZ l%uhla lDIs lafIa;%fha kshq;=jQj ka
i|yd y∫kajd fokq we;'
;ekam;= m%jr®Okh
;ekam;= iïñY%Kh wëlaIKh ls u" nexl=fõ
±kg mj;akd fj<|fmd<ska Wm˙u M, fk<d
.ekSu" .%dóh m%foaYj, ;ekam;= ixp,kh yd
kjH;u ;ekam;= ksmehqï y∫kajd °u wd†h
uÛska wju ms˙jehlska ;ekam;= jr®Okh is≥
lrkq we;' fï wkqj nexl=j 2011 jr®Ifha
remsh,a ñ,shk 500 la o" 2012 jr®Ifha ñ,shk
1000 la o iy 2013 jr®Ifha remsh,a ñ,shk
2000 la o jYfhka ;ekam;= moku jr®Okh
ls¯ug wfmalaId lrhs'
udkj iïm;a ixjr®Okh
.%dóh ixjr®Okh yjq,alrejkaùug iy
.kqfokqlrejkayg M,∞hS fiajdjla ie,iSu
i|yd nexl=fõ udkj iïm;a ixjr®Okh
lrkq we;' ta wkqj nexl= ldr®hh uKav,h
i|yd CIqø uQ,HlrK .sKqï yd uQ,H Kh wh
ls¯u" ;ekam;a jr®Okh" wf,úlrKh"
f;dr;=re ;dlaIKh hk lafIa;%hka ms<sn|
mqyqKq jevigyka b†˙ jr®I 3 ;=<° l%shd;aul
lrkq we;'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
102
rcrg" reyqK" jhU" W!j" l∫rg iy
inr.uqj ixjr®Ok nexl= taldnoaO fldg
l=vd iy uOH m˙udK jHdmdr ixjr®Okh
ls¯fï wruq◊ka m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j
msysgqjk ,°' nexl=fõ uQ,H ia:dhS;djh"
ldr®hlaIu;djh" läkï fiajdjka .kqfokq
lrejka fj; ,nd°u hk lreKq flfrys
fuu taldnoaO ùfï l%shd∞uh uÛska jeä
wjOdkhla fhduq fldg we;'
nexl=fõ m%Odk;u wd∞hï udr®.h jkqfha
Y=oaO fmd<S wd∞huhs' ^Kh yd w;a;sldrï
uÛska ,nk fmd<S wd∞hñka ;ekam;= iy Kh
fjkqfjka f.jkq ,nk fmd<S úhou wvq
ls¯u uÛska&
uQ,Huh ldr®hidOkh
2008 jr®Ihg idfmalaIj nexl=fõ ,dNh 2009
jr®Ifha° wvq jr®Okhla fmkakqïlrhs'
nexl=fõ ,dN∞hs;ajh wvqùu flfrys
f,dalfha we;s jQ uQ,H wr®nqoh ;rula ≥rg
n,md we;s w;r" wd∞hï n≥ iy tl;=l<
w.h u; n≥ wkqmd;hka jeäùu o fya;=
idOl ù we;' n≥ f.ùu uÛska nexl=fõ
,dN∞hs;ajh wvqjkjdg jvd jeä n,mEula
cd;sl wd∞hug tl;= ùu fuys° jvd jeo.;a
fõ'
nexl= ;ekam;=
nexl=fõ ;ekam;= Okd;aul jr®Okhla
fmkakqï lrhs' 2008 jirg idfmalaIj 2009
m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j
jr®Ifha ;ekam;= ishhg 19 lska jr®Okh ù
we;s w;r" ;ekam;= m%jr®Ok lghq;= ldr®hla -
Iu ls¯u uÛska 2010 jr®Ifha° th ;j≥rg;a
jr®Okh ls¯ug nexl=j wfmalaId lrhs'
;ekam;= jr®Okh ;=< b;=reï ;ekam;= by<
kexùug ck;dj ;=< we;s reÑh fmkakqï
flfrk w;r úfYaIfhkau .%dóh wxYhkaf.a
wdr®:ßl ls%shdldrlï by< kexùug fuuÛska
yelshdj ,efnkq we;'
Kh iy w;a;sldrï
Kh iy w;a;sldrï hkq wdr®:ßl ls%hdldrlï
jr®Okh lrkakla jk w;r" tuÛska mj;akd
jHdmdr †hqKq ls¯ug;a" kj jHdmdr ìys
ls¯ug;a" ta ;=<ska ck;djf.a wruqKq uq≥kam;a
ls¯ug;a yels fõ'
nexl=fõ Kh yd w;a;sldrï uQ,sl jYfhka
lDIs ldr®ñl" i;a;aj md,k" ëjr lr®udka;"
CIqø uQ,H" iajhx /lshd" ksjdi" Wlia yd
fjk;a wxYhkaf.ka iukaú; fõ' 2010
jifr®° uq`M Kh m%udKfhka ishhg 76 la
4'12 j.=j
n≥ mekùfuka miq ,dN∞hS;ajh ^2008 - 2010&
4''13 j.=j
;ekam;= tl;=j ^2008 - 2010&
4'14 j.=j
Kh iy w;a;sldrï ^2008 - 2010&
839,904 8002 -
605,873 9002 8
2010 (08/2010) 246,842 -
37 518,3352010 ie,iqï
jir n≥ mekùfuka miq
,dNh
^re z000&
jr®Okh
^]&
2008 25,918,916 -
2009 30,908,460 19
2010 (08/2010) 33,651,576 14
38,476,871 24
2010
jir uqΩ ;ekam;=
^re z000&
ie,iqï
jr®Okh
^]&
2008 26,201,406 18
2009 29,105,387 11
2010 (08/2010) 34,328,696 23
27 36,894,3232010 ie,iqï
jir
uqΩ Kh iy
w;a;sldrï
^re z000&
jr®Okh
^]&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
103
,nd ° we;af;a lDIsldr®ñl iy wfkl=;a wxY
ixjr®Okh i|ydhs'
uq`M j;alï
m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j 2010 jifr® uq,a
udi 8 ;=<° ;u uq`M j;alï remsh,a ì,shk
6'2 lska jr®Okh lrf.k we;' 2010
wf.daia;= ui wjidk jk úg 2010 jifr®°
nexl=fõ j;alïj,ska o< jYfhkA ishhg
1 l uqo,a iy fláld,Sk wruqo,a o" ishhg
20 g jeä m%udKhla wdfhdack j;alï
jYfhka o" ishhg 76 la Y=oaO Kh iy
w;a;sldrï jYfhka o mej;=ks' nexl=fõ uqM
j;alïj, ksrka;r jr®Okh" uqo,a ckkh
ls¯fï yelshdj" bmehqï jeä ls¯u iy
wruqo,a .,dhdfï Yla;su;aNdjh fuhska
fmkakqï lrhs'
wjo dkï l<ukdlrKh uÛska ,dN bmehSug
nexl=fõ m%d.aOkh uÛska úfYaI lr®;jHhla
bgq lrkq ,efí'
wl%ñl Kh
Khlrejka wëlaIKh iy ksrka;r Kh
whls¯ï l%ufõohka †h;a ls¯u uÛska nexl=j
wl%ñl Kh md,kh ls¯ug lghq;= lr we;'
flfia fj;;a nexl=j wl%ñl Kh wkqmd;h
ishhg 4'9 l uÜgul mj;ajdf.k hkq ,nk
w;r th mej;sh hq;= ;;a;ajhg jvd wvq
w.hla .kS'
2010 jr®Ih ;=<° nexl=j" lDIs ldr®ñl
wxYhkaf.a jr®Okhg úYd, ∞hl;ajhla
úúOdldr jQ .%dóh wxYhka fj; Kh uq∞
ye¯u uÛska ,ndfok ,°' lDIsldr®ñl lghq;=
flfrys olajk ,o ∞hl;ajh fukau nexl=j
wdr®:ßlfha iq`M yd uOH m˙udK jHdmdr wxY
†hqKq ls¯ug iy Tjqkaf.a „jk ;;ajh Wiia
ls¯ugo úYd, jYfhka ∞hl ù we;'
tmuKla fkdj ixjr®Ok yd wdfhdack
wxYj,go olajk ∞hl;ajh jeä ls¯ug
nexl=j wfmalaId lrhs'
4'15 j.=j
uq`M j;alï
4'16 j.=j
uq`M m%d.aOkh
4'17 j.=j
uq`M wl%ñl Kh
2008 34,388,323 -
2009 39,114,316 14
2010 (08/2010) 45,278,256 18
49,308,527 26 2010 ie,iqï
jir uqΩ j;alï
^re z000&
jr®Okh
^]&
2008 2,868,242 -
2009 3,284,192 15
2010 (08/2010) 3,672,514 12
22 4,015,1222010 ie,iqï
jir
uqΩ m%d.aOkh
^re z000&
jr®Okh
^]&
2008 -
2009 1,259,923.00 4.3
2010
(08/2010)
1,675,849.00 4.9
3.60 1,311,345.002010
wl%ñl
Kh
wkqmd;h
^]&
ie,iqï
jir uqΩ wl%ñl Kh
^re z000&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
104
wkd.; ie,iqï
ixjr®Ok ie,iqï rduqfj ys olajd we;s
wruqKq <`.d lr .ekSug ∞hl fjñka nexl=j
b†˙ jir ;=k ;=<° ji˙ka jir ;ekam;=
b,lal ishhg 24 la olajd;a Kh yd
wdfhdack ishhg 18 la olajd;a ,dNh ishhg
15 lska jr®Okh ls¯ug;a wl%ñl Kh
wkqmd;h ishhg 4 ys mj;ajd .ekSug;a
n,dfmdfrd;a;= fõ'
ta ta m<d;aj, wdr®:ßl ixjr®Okhg ∞hl
fjñka iajhx /lshd ixjr®Ok Kh iy CIqø
uQ,HlrK ixjr®Ok jHdmD;s ^kj ims .%dóh
Kh fhdackd l%uh" lDIs fNda. yd †hr ls˙
ksIamdokh jeä ls u i|yd jk Kh fhdackd
l%uh" yelshd ixjr®Okh" lmarel iy
fi!Nd.Hd& jeks úúOdldr jQ m%;suQ,H l%u
uÛska wruqo,a ,nd .ekSug;a ie,iqï lr
we;'
tfukau W;=re kef.kysr m%foaYfha YdLd 14
la wdrïN ls¯ug o" b†˙fha° ie,iqï lr
we;' ,nk jir 03 ;=< jdr®Islj ishhg 25 l
;ekam;= b,lalhka <`.d lr.ekSug wfmalaId
flfr®' tfukau Kh iy w;a;sldrï ishhg
18 lska b†˙ jr®I 03 ;=< jdr®Islj jr®Okh
ls¯ug n,dfmdfrd;a;= fõ'
flfia fj;;a fï jk úg rfÜ ish`Mu wxY
iqNjd° udj;la lrd .uka lrñka isákq ,nk
w;r nexl=fõ wruqKq idlaId;a lr .ksñka ta
fjkqfjka ie,lsh hq;= ∞hl;ajhla ,nd °u
nexl=fõ wfmalaIdj fõ'
fuu nexl=j rfÜ ixjr®Ok l%shdj,sh i|yd
∞hl;ajh jeä ls ug jvd;a Yla;su;a iqNjd°
;;ajhla <`.d lr .ekSug lghq;= flfrkq
we;'
4'11 m%ia;drh
2010 jifr®° Kh yd w;a;sldrï i|yd ∞hl;ajh
1%
12%
7%
1%
14%
4%
0% 4%
2% 4%
14%
35%
2% 0%
w;a;sldrï
lDIsldr®ñl Kh
iqΩ jHjidhlska i|yd jHdmdr Kh
ksjdi Kh
ëjr Kh
lr®udka; Kh
l,a n≥
i;ajmd,k Kh
;ekam;=j,g tfrys Kh
uqΩ wl%ñl w;a;sldrï
fjk;a ^iajhx /lshd Kh&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
105
foaYhg ksjdi yd uQ,H ixjr®Okh ie,iSu
i|yd rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j
msysgqjd we;' 2010 jifr®° nexl=j fuu uQ,sl
mrudr®:fhka uola Tíng f.dia lDIsldr®ñl
yd ldr®ñl lafIa;% i|yd jvd;a ys;lr
fiajdjka ie,iSu wruqKq fldg Kh l%uhka
y∫kajd °ug lghq;= lrk ,°' ;jo" Y%S ,xld
uy nexl=j úiska ksr®foaYs; m˙† m%udKj;a
m%d.aOk wkqmd;slhka" øjYS, j;alï wkqmd -
;sl wLKavj mj;ajdf.k hdug nexl=j iu;a
ù we;'
uQ,H ldr®hidOkh - 2010
2010 ckjd˙ udifha isg wf.daia;= udih
olajd ld, iSudj ;=< remsh,a ñ,shk 1"090 la
jákd Kh ksl=;a ls¯ug rdcH Wlia yd
wdfhdack nexl=j iu;a úh' 2010 wf.dai;=
31 †k jkúg Wlia yd fiajl wr®:idOl
wruqo,a Kh ixÑ;j, uq`M jákdlu remsh,a
ñ,shk 13'677 la úh' 2010 wf.daia;= 31 †k
jk úg rdcH iq/l=ïys remsh,a ñ,shk 814 l
uqo,la rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j úiska
wdfhdackh lr we;s w;r tu jr®Ih i|yd
remsh,a ñ,shk 172 l uqo,la n≥ uqo,a f,i
rchg f.jd we;'
rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j
rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j 2010 jr®Ifha°
,dN∞hS øjYS, uÜgula mj;ajdf.k hk ,°'
;jo" 2009 jifr® remsh,a ñ,shk 73 la jQ n≥
f.ùfuka miq ,dNh" 2010 wf.daia;= 31 jk
†kg remsh,a ñ,shk 190 olajd jr®Okh
lr.ekSug o nexl=j iu;a úh'
4'12 m%ia;drh
ldr®h wkqj Kh wkqu; ls¯ï
2010 wf.daia;= olajd
4'18 j.=j
ksjdi wxYh i|yd Kh wkqu; ls¯u
4'19 j.=j
rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=fõ m%Odk ldr®hidOk or®Yl
ksjdi b†ls¯ï 496,578,135
ksjdi wÆ;ajeähd ls¯ï 399,274,400
f.dvke.s,s m˙Y% ñ,° .ekSï 151,989,528
ksjdi ñ,° .ekSï 34,312,000
Kh n˙ka ñ°u
000,250,8
360,602,090,1
ldr®hh
uqÆ tl;=j
uqo, ^re'&
45%
Kh mshùu
37%
14%
3% 1%
ksjdi b†ls¯ï
mqoa., ksjdi
jeä†hqKq ls¯u
f.dvke.s,s m˙Y%
ñ,° .ekSu
ksjdi ñ,° .ekSu
21 12 12 12
933 328 320 306
2.21 14.5 16.84 16.09
5.7 10.1 12.3 11.60
9.01 13.1 13.4 13.7
421 51 120 267
38 21 73 190
59.65 27.81 24.18 27.07
89.75 28.47 24.82 27.79
58.377,3 4,210.02 5,578.25 5,900.00
80.43 31.84 41.28 43.14
A (Fitch) A (Fitch) A (Ram) A (Ram)
2007 2008 2009
2010
wf.daia;=
YdLd .Kk
fiajl ixLHdj
j;alï ^re' ì,shk&
;ekam;= ^re' ì,shk&
Kh m%udKh ^re' ì,shk&
n≥ f.ùug fmr ,dNh ^re' ñ,shk&
n≥ f.ùfuka miq ,dNh ^re' ñ,shk&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - I ^]&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h - II ^]&
wl%Sh Kh ^re' ñ,shk&
wl%Sh Kh wkqmd;h ^]&
we.hqï
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
106
4'15 m%ia;drh
2010 jir i|yd b;s˙ ls¯fï ;ekam;= moku
^remsh,a ñ,shk&
4'16 m%ia;drh
,dN∞hs;aj - jeÜ fmr Y=oaO ,dNh
miq.sh ld,m˙Éf√oh ;=< mdi,a ore oe˙hka
w;r fukau ;reK mrmqr ;=<o b;s˙ ls¯fï
mqre≥ jr®Okh we;=`Mj ;ekam;a †˙ .ekaùu
ms◊i úúO jQ l%shdldrlïj, nexl=j ksr; ù
we;' ta wkqj" 2010 wf.daia;= 31 jk †k jk
úg nexl=fõ ;ekam;a ixÑ;h remsh,a ñ,shk
11"681 la olajd jr®Okh ù we;'
nexl=j úiska †h;a l< ;ekam;= m%jr®Ok
jevigykla fya;=fjka wdh;ksl fkdjk
ia:Ír ;ekam;= yd b;s˙ ls¯fï ;ekam;=
wfmalaIs; b,lal lrd jr®Okh lr.ekSug
yels ù we;'
2009 wf.daia;= 31 jk †fkka wjika jQ ld,h
;=< n≥ f.ùug fmr bmehQ ,dNh jQ remsh,a
ñ,shk 218 g idfmalaIj remsh,a ñ,shk 382
l ,dNhla 2010 jifr® tu ld,h ;=< jdr®;d
ls¯ug nexl=j iu;a úh' fuu lemS fmfkk
,dN m%jr®Okh i|yd m%Odk fya;=j jQfha
jdr®Isl fmd<S úhoï wvqùuhs'
4'20 j.=j
;ekam;= ixhq;sh
4'13 m%ia;drh
;ekam;= m%udKfha ixhq;sh 2010 wf.daia;= olajd
4'14 m%ia;drh
2010 jir i|yd wdh;ksl fkdjk
ia:ßr ;ekam;= moku ^remsh,a ñ,shk&
l%shdldrlï mq`M,a ls¯u
nexl=fõ YdLd jHdma;sh niakdysr" uOHu yd
ol=Kq m<d;aj,g muKla iSud jqjo" m<d;a
ish,a,u wdjrKh jk m˙† Kh uq∞ ye¯ug
nexl=j l%shdlr we;'
1,262,067,461
819,235,932
9,084,922,929
514,735,237
jr®.h uqo, ^re'&
wdh;ksl ;ekam;=
fhdackd l%u ;ekam;=
ia:ßr ;ekam;=
b;=reï ;ekam;=
wdh;ksl ;ekam;=
11]
fhdackdl%u
;ekam;=
7]
b;=reï ;ekam;=
4]
ia:ßr
;ekam;=
78]
8,650.0
8,700.0
8,750.0
8,800.0
8,850.0
8,900.0
8,950.0
9,000.0
9,050.0
9,100.0
9,150.0
ck' fmn' udr®;= wfma%,a uehs cQks cQ,s wf.da'
380.0
400.0
420.0
440.0
460.0
480.0
500.0
520.0
ck' fmn' udr®;= wfma%,a uehs cQks cQ,s wf.da'
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2007 2008 2009 2010 wf.daia';= olajd
re' ñ,shk
jir
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
107
jir wjidk ùug fmr kj nexl= YdLd
y;rla újD; ls¯ug ±kgu;a lghq;= fhd∞
we;' W;=re yd kef.kysr m<d;aj, fjfik
ck;djg mq`M,a uQ,H myiqlï i,id °u
i|yd fuu kj nexl= YdLd hdmkh" jõkshdj
iy uvl,mqj hk m%foaYj, msysgqùug
n,dfmdfrd;a;= fõ' thg wu;rj j;= wdY%s;
fiajlhkag jvd;a fyd| fiajdjla ,nd°u
i|yd yegka m%foaYfha nexl= YdLdjla újD;
ls¯ugo ie,iqï lr we;'
wdh;ksl iudc j.lSïj, nexl=fõ
∞hl;ajh
ms<sirKla wjeis ckfldgia i|yd iqNidOk
myiqlï ie,iSug nexl=j ksr;=rej lghq;=
lrhs' Bg iu.dój" fuu jifr®° wl=/iai
m%foaYfha m†xÑ wdndê; yuq∞ ks,Od˙fhl=g
ksjila ;kd °u i|yd remsh,a 500"000 l
f.dvke.s,s øjH m˙;Hd. lr we;' ;jo"
l`M;r nkaOkd.drfha <ud Whfka mj;sk
myiqlï jeä†hqKq ls u i|yd remsh,a 227"850
l uqo,la ,nd ° we;s w;r" ckm%sh .dhl
úYdro .=K∞i lmqf.a wkqiaurK moku
fjkqfjka remsh,a 300"000 l uqo,la m˙;Hd.
jYfhka ,nd ° we;' iudc m%.ukh i|yd
kka whq˙ka ∞hl jk úúO ixialD;sl"
wOHdmksl yd wd.ñl W;aijj,g fukau
wdh;k i|ydo nexl=j Wm˙u wkq.%yh
,ndfok ,°'
wkd.; ie,iqï
oYl ;=klg jeä ld,hla mqrd mej;s isú,a
hqoaOfhka mSvdjg m;a" ixjr®Okfha wreK`M
fkdy∫kk m%foaY we;=`Mj †jhsk mqrd jvd;a
hym;a uQ,H fiajdjka ie,iSu wruqKq
fldg.;a jHdmd˙l l%shdldrlï mq`M,a ls¯ug
nexl=j n,dfmdfrd;a;= fõ' nexl=fõ jr®;udk
.kqfokqlrejka yd wkd.;fha° nexl=j yd
.kqfokq ls¯ug n,dfmdfrd;a;=jk ish`M
fokdg Wm˙u myiqlï i,iñka uQ,H lghq;=
bgqlr .ekSu myiq lrkq jia iEu †ia;%slalh -
lgu tla YdLdjla ne.ska msysgqjñka YdLd
cd,h mq`M,a ls¯ug wfmalaId flfr®' lDIs -
ldr®ñl" ldr®ñl" l=vd m˙udK jHjidh"
iajr®KdNrk Wlia .ekSu" jdyk" ëjr"
ixpdrl yd wOHdmk hk wxY fj;
jHdmd˙l lghq;= úúOdx.SlrKhlg ,la
ls¯ug wjYH lghq;= ms<sfh, lrñka mj;S'
4'21 j.=j
m<d;a wkqj ,nd ° we;s ksjdi Kh m%udKhka
4'17 m%iA;drh
m<d;a wkqj Kh wkqu; ls¯ï
fia'w'id' yd Wlia Kh
uvl,mqj kj nexl= YdLdj b†fjñka
712,953,47
000,471,2
000,355,61
005,153,421
000,091,2
000,199,24
001,196,531
008,236,92
644,362,266
360,602,090,1
m<d; uqo, re'
uOHu
kef.kysr
W;=re ueo
jhU
W;=re
inr.uq
ol=K
W!j
niakdysr
uqΩ uqo,
7%0%
2%
11%0% 11%0%
4%
12%
3%
61%
uOHu
kef.kysr
W;=re ueo
jhU
W;=re
inr.uq
ol=K
W!j
niakdysr
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
108
Y%S ,xld ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j"
ksjdi myiqlï imhd °u i|yd wjYH Kh
myiqlï iy wfkl=;a uQ,H wkq.%yhka imhd
°fï l%shdj,sfha ksr;j isà' 2005 jr®Ifha°
nexl=j" fld<U fldgia yqjudrej i|yd
fldgia ksl=;a l< w;r" 2010 wf.daia;= 31
jk úg tla fldgia tallhla remsh,a 400'10
lg wf,ú úh'
ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j
uQ,H ldr®hidOkh - 2010
2009 wf.daia;= 31 †k olajd jdr®;d jQ ,dNh
jk remsh,a ñ,shk 65 iuÛ iiπ n,k l,"
tu ld,m˙Éf√oh i|yd" 2010 jir ;=< n≥
f.ùfuka miq jdr®;d lrk ,o ,dNh remsh,a
ñ,shk 111 ls' 2009 jirg w∞< wkqrEm ld,
m˙ÉfPaoh iuÛ ii|k úg th ishhg 70 l
,dNfha jr®Okhls'
Y%S ,xld ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j
hdmkh yd ls<sfkdÉÑ †ia;%slal yer wfkl=;a
ish`Mu †ia;%slal wdjrKh lrñka tys YdLd
cd,h YdLd 27 la olajd mq`M,a lr we;s w;r"
thska YdLd 10 l ATM hka;% myiqlï we;'
;%sl=Kdu,h" hdmkh iy ukakdru hk
†ia;%slalj, kj YdLd 03 la kq≥re wkd.; -
fha° msysgqùug lghq;= fhd∞ we;'
2009 iy 2010 jr®Ij, uq,a udi 08 ;=<° Y%S
,xld ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j
úiska" ms<sfj,ska ksjdi Kh 3"064 la iy
5"037 la m%∞kh lr ;sfí' tu ld,m˙Éf√o
fol i|yd m%∞kh lrk ,o uqM Kh uqof,ys
jákdlu ms<sfj,ska remsh,a ñ,shk 684'84 la
yd remsh,a ñ,shk 1459'07 ls' wkqrEm jr®I
iuÛ iiπ n,k l," m<d;a jYfhka jQ
ldr®hh idOkh †˙ .kajk iq`M uÜgul
mj;S'
4'22 j.=j
nexl=fjys m%Odk fldgia ysñlrejka
4'23 j.=j
m%∞kh lrk ,o ksjdi Kh uqo, - m<d;a mokñka
3,218,000 49.73
908,000 14.03
712,269 11.01
m%;sY;h
^]&
fldgia ysñlref.a
ku
fldgia
ixLHdj
cd;sl ksjdi ixjr®Ok
wêld˙h
mr®mejqj,a lemsg,a
^mqoa.,sl& iud.u
,xld T˙laia ,Sisx
iud.u
2009 2010 % 2009 2010 %
941,1 2,218 93% 355.14 785.8 121%
596 745 7% 97.89 147.59 51%
822 413 81% 51.27 125.32 144%
97 213 170% 12.1 35.5 193%
452 316 24% 32.43 8.71 -73%
283 83% 35.63 111.74 214%
250 116% 22.9 54.94 140%
585 51% 77.48 134.87 74%
14 - 4.61
460,3 5,037 64% 684.84 1,459.07 113%
155
116
388
m<d; .kqfokqlrejkaf.a ixLHdj Kh uqo, ^re'ñ&
niakdysr
uOHu
ol=K
kef.kysr
W!j
jhU
W;=re ueo
inr.uqj
W;=r
tl;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
109
2010 jifr® uq,a udi 08 ;=< nexl=j úiska
,nd ≥ka iuia; Kh ixLHdfjka 4"381
^ishhg 87& la ,nd ° we;af;a ksjdi b†ls¯ï
lghq;= i|ydh'
2010 jifr® uq,a udi wg ;=< nexl=j tys
;ekam;= mdolh remsh,a ì,shk 1'23 lska
2009 jirg idfmalaIj Kh,dNSkaf.a ixLHdj
ishhg 64 lska jr®Okh jQ w;r" Kh m%;sY;h
ishhg 113 l ;shqKq jr®Okhla fmkakqï lrhs'
2010 jifr® by<u jr®Okh jk ishhg 214 l
w.h jhU m<df;ka jdr®;d jQ w;r"
kef.kysr m<df;ka ishhg 193 l jr®Okhla
jdr®;d úh' b†˙hg lghq;= is≥lrk ,o Kh
wh≥ïm;a ixLHdfõ úYd,;u jr®Okh
kef.kysr m<df;ka yd W;=re ueo m<df;ka
jdr®;d jQ w;r" tu w.hka ms<sfj,ska" ishhg
170 lska iy ishhg 116 lska by< f.dia
;snqKs'
by< kxjd we;s w;r" th ishhg 20
jr®Okhls' 2010 wf.daia;= 31 jk úg iuia;
;ekam;= mdolh remsh,a ì,shk 7'35 la olajd
jeä ù ;sfí' 2009 jifr® tu ld,m˙Éf√oh
iuÛ iiπ n,k l, th ishhg 9 l
jr®Okhls'
4'18 m%ia;drh
m%∞kh lrk ,o ksjdi Kh uqo,
m<d;a mokñka
4'24 j.=j
2009 iy 2010 jr®Ij, m<uq udi wg i|yd m%∞kh lrk ,o ksjdi Kh úYaf,aIKh
2009
2010
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
Kh uqo, ^re' ñ,shk
&
m<d;
niakdysr
uOHu
ol=K
kef.kysr
W!j
jhU
inr.uqj
W;=re ueo
W;=r
2009 2010 2009 2010
037,2 4,381 531.48 1,134.85
86 80 51.56 87.6
1 2 0.5 1.55
21 26 4.37 13.18
04 71 7.47 29.03
61 0 4.48 -
31 1 3.83 0.07
9 155 2.05 24.38
421 219 57.35 115.72
74 95 19.76 49.15
4 7 1.98 3.54
70.954,1 48.486 730,5 460,3
Kh uqo, ^re'ñ'& .Kqfokqlrejkaf.a ixLHdj wruqK
b†ls¯ï
ksjila ñ,g .ekSu
ñ,° .ekSu iy b†ls¯ï
Kh nfrka ksoyia ùu
Kh nfrka ksoyia ùu iy b†ls¯ï
wfkl=;a $.Dy NdKav iúls¯ï
ksjig fldgila tl;= ls¯u $ jev ksu ls¯u
kùlrKh $wÆ;ajeähdj
b†ls¯ï i|yd bvula ñ,g .ekSu
wksl=;a
Kh nfrka ksoyia ùu $ .DyNdKav iúls¯ï
tl;=j
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
110
4'25 j.=j
2010 uq,a udi wg i|yd ;ekam;=j, jr®Okh ^2010'08'31 †kg& ^0 ñ,shk&
4'26 j.=j
Y%S ,xld ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=fjys m%Odk ldr®hh idOk or®Yl
4'27 j.=j
2010 jr®Ifha .sKqï ixLHdfõ jr®Okh ^2010'08'31 olajd&
2010'08'31 †kg b;=reï .sKqï ixLHdj ishhg
41 l jr®Okhla jdr®;d lrñka 56"710 lska
jr®Okh ù ;snQ w;r th 2009 jifr® w.hka
yd iiπ n,k l, ishhg 100 lg wdikak
jr®Okhls' flfia fj;;a" jákdlu remsh,a
ì,shk 1'2 la mej;sh o fuu ld,iSudj i|yd
jQ ia:Ír ;ekam;= ixLHdfjys 472 l wvqùula
olakg we;'
5,521 6,538 1,017 18 4,608 5,039 431 9
594 804 210 35 368 464 96 26
6,115 7,342 1,227 20 4,976 5,503 527 11
;ekam;=
jr®.h
2010
ckjd˙ 01
olajd
2010
wf.daia;=
31 olajd
jeäùï jeäùï
]
2009
ckjd˙ 01
olajd
2009
wf.daia;=
31 olajd
jeäùï jeäùï
2009
^udi 8&
]
ld,Sk ;ekam;=
b;=reï
tl;=j
9002 8002 7002
02 21 26 27
682 289 364 388
4.31 14.1 14.3 15.0
9.4 5.0 6.1 7.3
942,18 142,407 177,354 201,612
11.9 12.1 11.9 11.8
74 (94) 91 160
12 (92) 56 111
0.13 22.1 17.6 18.91
7.03 23.1 18.7 20.08
6.71 20.7 22.6 22.83
)akl(-A BBB+(lka) BBB+(lka) BBB+(lka)
0102
2,5002,099 2,743 2,776
wf.daia;= olajd
YdLd .Kk
fiajl ixLHdj
j;alï ^re' ì,shk&
;ekam;= ^re' ì,shk&
;ekam;= .sKqï .Kk
Kh m%udKh ^re' ì,shk&
n≥ f.ùug fmr ,dNh ^re' ñ,shk&
n≥ f.ùfuka miq ,dNh ^re' ñ,shk&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h I - ^]&
m%d.aOk wjYH;d wkqmd;h II - ^]&
wl%Sh Kh ^re' ñ,shk&
wl%Sh Kh wkqmd;h ^]&
we.hqu
5,837 6,523 686 12 5,501 6,659 21
138,379 195,089 56,710 41 13,6906 15,5710 14
1,158
18,804
.sKqï
jr®.h
2010
ckjd˙
01 olajd
2010
wf.daia;=
31 olajd
jeäùï jeäùï
]
2009
ckjd˙
01 olajd
2009
wf.daia;=
31 olajd
jeäùï jeäùï 2009
^udi 8 ]&
ia:djr
;ekam;=
b;=reï
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
111
4'28 j.=j
nexl=fjys iuia: wd∞hu
jõkshd nexl= YdLdj újD; ls¯u
“ARAMBU” .sKqula újD; ls¯u
;s<sK ;re Ñ;% ;r.h 2010
2009 wkqrEm ld,iSudj yd iiπ n,k l,
m%jr®;k jr®Ifhys uq,a udi wg ;=< nexl=fjys
uq`M wd∞hu ishhg 3 lska jr®Okh jQ w;r"
n≥ f.ùfuka miq ,dNh ishhg 71 l
w.hlska jeä úh' 2010 wf.daia;= 31 †kg
nexl=j n≥ jYfhka rchg ,nd ° we;s uqo,
2009 jr®Ifha iy 2010 uq,a udi wg i|yd
ms<sfj,ska remsh,a ñ,shk 75 la iy remsh,a
ñ,shk 124 ls'
úfYaI is≥ùï
iEu jirlu Tlaf;danr® ui m<uq i∫ †kg
fhfok tlai;a cd;Skaf.a f,dal ckdjdi
†kh iurK q jia Bg iu.dój nexl=j úiska
fojk jrg;a mdi,a ore ±˙hka fjkqfjka
ixúOdkh lrk ,o zz;s<sK ;reZZ Ñ;% ;r.h
2010 jir ;=<° o w;s idr®:lj mj;ajk ,°'
fujr tys f;audj jQfha zzjvd;a fyd|
k.rhla" jvd;a hym;a „ú;hlaZZ hkakhs'
nexl=j úiska jõkshd †ia;%slalh ;=<
wNHka;r jYfhka wj;eka jQjkaf.a l|jqre -
j, fjfik wjqre≥ 12 g wvq <uqka i|yd
''ARAMBU'' kñka .sKqï 50 la újD; lr
we;'
W;=re yd kef.kysr m<d;a ixjr®Okh ls fï
rcfha cd;sl m%;sm;a;shg wkq.;j nexl=j
úiska 2010 uehs udifha jõkshdfj ys nexl=
YdLdjla wdrïN l< w;r ;j;a YdLd 2 la
b†˙ udi 3 ;=< ukakdrfuys iy ;%sl=Kd -
u,fhys wdrïN ls¯ug ie,iqï lr we;'
hdmkfha YdLdj o 2011 cqks udih jk úg
újD; ls¯ug wfmalaIs;h'
565,1 1,624 59 3
56 111 46 71
2009 wf.daia;= 31
olajd re' ñ,shk
2010 wf.daia;= 31 olajd
re' ñ,shk
jeäùï
re' ñ,shk
jr®Okh
]
iuia; wd∞hu
n≥ j,ska miq ,dNh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
112
iSudiys; ,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j 2006
fmnrjd˙ udifha° ish jHdmdr lghq;=
wdrïN l< w;r" flá ld,hla ;=< ie,lsh
hq;= m%.;shla ,nd .ekSug iu;a ù we;' rfÜ
.eñ wdr®:ßlh kxjd,Su yd wd∞hï fn°hdfï
úIu;d wvq ls¯u ;=<ska" Y%S ,xldfõ „j;a jk
uQ,H ldr®hh idOkh - 2010
,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j
wvq wd∞hï,dNSkag wdr®:ßl Yla;shla ,nd
foñka rg ;=< m%dfoaYSh" foaYSh iy cd;Hka;r
uÜgfï jHjidhl;ajhkag rel=,la ,nd
fok ixjr®Ok nexl=jla f,i ,xldmq;%
ixjr®Ok nexl=j ia:dmkh lr we;'
4'29 j.=j
,dN w,dN .sKqu
291,038,793 761,163,194 705,628,873
754,108,782 745,847,947 689,662,809
(39,413,943) (74,428,019) (69,035,412)
415,783,842 671,419,928 620,627,397
633,732,3 15,315,247 15,966,064
058,426,152 686,735,175 636,593,461
)829,827,88( )113,629,48( )765,543,14(
(600,000) (1,200,000) (2,136,458)
(55,279,758) (113,076,453) (91,657,469)
(4,439,477) (18,727,109) (107,105,770)
)208,466,101( (217,929,873) (289,628,625)
149,960,048 468,805,302 346,964,836
(51,027,360) (126,777,299) (53,770,848)
98,932,688 342,028,003 293,193,988
(22,682,916) (92,215,762) (66,545,819)
277,942,67 249,812,241 226,648,169
)789,483,051( )726,630,761( )000,000,45(
22,249,772 82,775,614 76,263,182
2010 cQks 30 †fkka
wjika jQ ld,h i|yd
^re'&
2009 foie'31 †fkka
wjika jQ jr®Ih i|yd
^re'&
2008 foie' 31 †fkka
wjika jQ jr®Ih i|yd
^re'&
o< wd∞hu
fmd<S wd∞hu
fmd<S úhou
Y=oaO fmd<S wd∞hu
fiiq wd∞hï
Y=oaO wd∞hï
fufyhqï úhoï
fiajl ms˙jeh
úY%du m%;s,dN i|yd jQ m%;smdok
f.dvke.s,s" WmlrK iy wdh;ksl úhou
fiiq fufyhqï úhoï
uqΩ fufyhqï úhou
m%;smdok fjka ls¯ug fmr Y=oaO ,dNh $ ^w,dNh&
Kh w,dNh i|yd jQ m%;smdok
m%;smdok fjka ls¯fuka miqj Y=oaO ,dNh $ w,dNh&
uQ,H fiajdjka u; wh lrk ,o jeÜ noao
n≥ f.ùug fmr ,dNh
wd∞hï n≥
n≥ f.ùfuka miq ,dNh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
113
4'30 j.=j
fYaI m;%h
,laiúh l,an≥ Kh l%uh hgf;a ,ndfok g%elagr® r:
fuu nexl=j úiska zz,laiúhZZ kñka l,an≥
l%uhla jHjidhlhskag iydh ùfï wruq ◊ka
l%shd;aul lr we;' fuh kuHYS,S l,a -
n≥ l%uhla jk w;r" lDIs wdïmkak" hka -
f;%dam lrK" g%la jdyk iy neflda hka;% ñ,°
.ekSu i|yd tuÛska uQ,H myiqlï ,nd.;
yel'
4'19 m%ia;drh
,laiúh l,an≥
55,870,556
4,370,675,786
2,121,025,064
192,886,573
100,626,534
6,841,084,513
27,006,850
4,136,967,065
2,323,427,311
256,261,254
110,949,800
6,854,612,280
76,085,068
3,761,083,682
2,430,305,315
173,012,005
127,076,292
6,567,562,362
299,340,780
2,355,014,990
128,007,766
156,541,158
16,073,017
2,954,977,711
280,573,900
2,405,494,976
132,755,184
143,125,102
15,473,017
2,977,422,179
133,030,192
93,510,520
146,794,884
14,273,017
2,773,147,878
3,616,377,973
6,122,113
185,762,694
55,594,250
22,249,772
3,886,106,802
3,616,377,973
6,122,113
116,320,151
55,594,250
82,775,614
3,877,190,101
3,616,377,973
6,122,113
40,056,966
55,594,250
76,263,182
3,794,414,484
6,841,084,513 6,854,612,280 6,567,562,362
74,940,272 209,215,177 242,992,872
2,385,539,265
j;alï
uqo,a yd flá ld,Sk wruqo,a
wdfhdack
Kh yd w;a;sldrï
fiiq j;alï
foam<" hkaf;%damlrK
uqΩ j;alï
j.lSï
;ekam;a
Kh .eKqï
m%;s uQ,H iemhqï Kh
fjk;a j.lSï
ú,ïì; n≥
uqΩ j.lSï
fldgialrejkaf.a wruqo,a
m%ldYs; m%d.aOk
ixÑ; wruqo,
wd∞hï ixÑ;
ù fuda,a kùlrK wruqo,
Y=oaO ,dNh
uqΩ fldgialrejkaf.a wruqo,a
uqΩ j.lSu yd fldgialrejkaf.a wruqo,a
ne£ï yd iïNjH;d
2010 cQks 30 †kg
^re'&
2009 foie' 31 †kg
^re'&
2008 foie' 31 †kg
^re'&
0 5
10 15 20 25 30 35 40 45
2010ck' fmn' udr®;= wfm%a' uehs cQks
uqo,a m%udK
h ^re' ñ,shk
&
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
114
Y%S ,xld uyje,s wêld˙h iuÛ tlaj uyje,s
l,dmh ;=< l%shd;aul flfrk fuu Kh
l%ufha m%Odk wruqK jkafka" ksIamdok úhou
wvq lr ldr®hlaIu;djh by< kexùu ;=<ska
fiajd kshqla;sh jeä ls¯fuys ,d tl;=l<
w.h iys; uyje,s ksIamdokhkag foaYSh
fukau úfoaYSh fj<|fmd< ;=< jeä bvlvla
i,id °uhs'
rg ;=< hï jHikhlska ydkshg m;a jQ
lDIslr®udka;h" i;a;aj md,kh" l=vd iq`M yd
uOH m˙udK jHjidhka i|yd Kh myiqlï
,nd°u ms◊i ,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j
zzfi!Nd.HdZZ kñka Kh l%uhla y∫kajd °
we;' m%dfoaYSh uÜgñka wd∞hï fn° hdfï
úIu;dj wju ls¯u" iduh f.dvkexùug
iydh ùu iy †<s∫ lu wvq ls¯u ms◊i zzCIqø
uQ,H jHdmD;s II'' kñka ;j;a Kh l%uhla o
nexl=j úiska 2010 jifr® y∫kajd ° we;'
kj jHdmdr wdrïN ls¯fï yelshdj we;s
jhi wjq' 18 ;a 35 ;a w;r ;reK
jHjidhlhskag zzishm;a mqnq≥jZZ Kh l%uh
hgf;a Kh ,nd.ekSu i|yd nexl=j úiska
myiqlï i,id we;' fuu Kh l%uh hgf;a
iyk∞hs fmd<S wkqmd;hla u; ,sys,a wem
iys; Kh ,nd.ekSug yelsùu fuys úfYaI
,laIKhls'
Kh ,nd°fï ° we;s úh yels wjo dku wju
ls u i|yd iïñ,s; Kh myiqlï fiiq rdcH
yd fm!oa.,sl nexl= iuÛ tlaj l%shd;aul
ls¯u ±kqu yqjudrejla we;slr .ekSu
iïnkaOfhka o nexl=fõ wjOdkh fhduq ù
we;' fuys° m%Odk jYfhka wjOdkh fhduq
flfrkqfha há;, myiqlï ixjr®Okh iy
ixpdrl lr®udka;h m%jr®Okh i|yd uQ,H
myiqlï i,id,Suhs' iq≥iq wh fjkqfjka
wOHdmksl Kh l%u" ksjdi Kh wd° .%dóh
wdr®:ßl l%shdldrlï jeä†hqKq ls¯u wruqKq
lr.;a iq`M yd uOH m˙udK lafIa;% i|yd
úfYaI Kh l%u iy úêu;a iñ;s i|yd
iduqysl Kh l%u wd° Kh l%u y∫kajd°u
iïnkaOfhka o wjOdkh fhduqlr we;'
zzishm;a mqnq≥jZZ Kh l%uh ms<sn| udOH ±kqj;a lrñka
uyje,s Kh i|yd meje;a jQ iudrïNl W;aijhla
Kh m%∞kh lrñka
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
115
Y%S ,xld rlaIK uKav,h úiska rlaIK
lr®udka;h ish ia:dkSh yd ia:dkSh fkdjk
wëlaIK l%shdj,sh ;=<ska ks;sm;d wëlaIKh
lrkq ,nhs' fuu l%shdj,sh ;=<ska rlaIK
lr®udka;h wkfmalaIs; lvdjeàulg ,la -
ùfï wjo dkñka fírd .ekSug uKav,h
ksr;=rej l%shd lrhs'
rlaIK lr®udka;fha m%.;sh fya;=fjka
rlaIK Tmamq ysñhka iy rlaIK lr®udka;hg
iïnkaO wdh;k yd mqoa.,hka úiska
uKav,h fj; fhduq lrk ,o meñ◊,sj,
jeä ùula olakg ,enq◊' tfia jeäjk
meñ◊,s úur®Yk h fldg ld,Skj ms<s;=re
,nd °fï wruqKska úur®Yk wxYh ia:dmkh
lrk ,°' rlaIK lr®udka;h ixjr®Okh
ls¯u i|yd uKav,h .;a ;j;a jeo.;a tla
mshjrla f,i fuh ye¢kaúh yel'
ldr®h idOkh 2010
f,dal wdr®:ßl wjmd;h fya;=fjka lvd
jegqKq f,dal uQ,H fiajd wxYh ukao.dó
f,i h:d ;;ajhg m;afjñka mej;s wjêhl"
rlaIK uKav,h úiska kj rlaIK iud.ï 3
la i|yd ^tkï idudkH rlaIKh iy °r®>
ld,Sk rlaIKh ms<sn|j jHdmd˙l lghq;=
ls¯u tla rlaIK iud.ulg;a" idudkH
rlaIKh muKla ls¯ug ;j;a rlaIK
iud.ï follg;a& 2010 jr®Ih ;=<° n,m;%
ksl=;a ls¯ug lghq;= lrk ,°' 2009 jr®Ifha
rlaIK iud.ïj, o< ,sÅ; jdr®Isl wd∞hu
remsh,a ì,shk 57'3 la jQ w;r" th 2010
jr®Ifha remsh,a ì,shk 62'6 iys;j ishhg 9'2
l jr®Okhla .kq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ'
Y%S ,xld rlaIK uKav,h
m%d.aOk uÜgïj, wjYH;djh
rlaIK iud.ï úiska Tjqka Ndr.kakd ,o
wjo dkï j,g wkd.;fha° Yla;su;aj uqyqK
†h yels m˙† rlaIK uKav,fha kshduk
fr.=,dis uÛska ;SrKh lrk ,o m%d.aOk
uÜgul mj;ajd f.k hd hq;=j we;'
jr®;udkfha th tla jr®.hla ^idudkH fyda
°r®> ld,Sk& i|yd remsh,a ñ,shk 100 l
m%d.aOkhla ;sìh hq;=h' wΩ;ska ,shdm†xÑ jk
iud.ï i|yd tla jr®.hla fjkqfjka iud.u
i;= uQ,H m%d.aOk m%udKh remsh,a ñ,shk 500
olajd jeä ls ug uKav,h fhdackd lr we;'
ish j.lSï ms<sn| ;j ≥rg;a wjOdkh fhduq
lrñka rlaIK iud.ïj, m%d.aOk jHqyh
Yla;su;a ls¯u i|yd ia:djr m%d.aOk ixÑ; -
hla mj;ajdf.k hdu fjkqjg wj∞kï mdol
lr.;a m%d.aOk jHqyhla lrd fjkiaùug
uKav,h fhdackd lr we;'
CIqø rlaIKh
l=vd m˙udKfha jHdmd˙lhka iy idudkH
ck;dj" idudkHfhka ms<s.;a rlaIK l%u -
fhka neyerj" ms<s.;a kS;suh rduqjla fkd -
ue;s jHdmd˙l iudch úiska fufyhjk CIqø
rlaIK l%uhkag wkq.; ù we;s nj uKav,h
wjfndaO lrf.k ;sfí' CIqø rlaIK lafIa;%h
;=< is≥jk fuu .kqfokq úêu;a lrkq ms◊i
iq≥iq kS;suh rduqjla ilia ls¯ug uKav,h
¯;s ud,djla iïmdo kh lrñka isà'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
116
úY%dñl wr®:idOl wruqo,a l%u úêu;a
ls¯u
fiajl wr®:idOl wruqo, iy fiajl Ndrldr
wruqo,g w;sfr®lj remsh,a ì,shk 210 la
muK jákdlu we;s wruqo,a 170 la muK
†jhsk mqrd l%shd;aul fõ' Y%S ,xld uy nexl=j
úiska lrk ,o b,a,Sulg wkqj fuu úY%dñl
wruqo,a úêu;a lrkq ms◊i iy wëlaIKh
ls¯u i|yd w∞< úê úOdk we;=<;a flgqï -
m;a uKav,h úiska ilia lr we;'
f;jk mdr®Yaùh udr®. wk;=re
fudagr® r: jdyk Wj≥re j,ska wdrlaId ùu
iy jka† f.ùu iy;sl ls u ms◊i 1951 wxl
14 ork fudagr® jdyk wd« mk; ixfYdaO -
kh ls¯ug uKav,h úiska lreKq b†˙m;a
lr we;' f;jk mdr®Yaùh rlaIKh hgf;a
±kg flfrk f;jk mdr®Yaùh Yd¯˙l yd
ur”h ydksj,g wu;rj f;jk mdr®Yaùh
foam< ydks i|yd o rlaIK jka† f.ùug
yelsjk m˙† ;j≥rg;a fudagr® jdyk rlaIK
m%;sm;a;s fjkia ls ug uKav,h fhdackd lr
we;'
uyckhd ±kqj;a ls¯fï ldr®hhka
uq`M †jhsk mqrdu is≥jk wdr®:ßl ixjr®Okh
i|yd rlaIK lr®udka;h uÛska úYd,
∞hl;ajhla iemhsh yelsh' rlaIKh ms<sn|j
uyck;dj ±kqqj;a ls¯u i|yd uKav,h
úiska †jhsk mqrd ±kqj;a ls¯fï jevigyka
mj;ajkq ,nhs'
fuys m%;sM,hla f,i rlaIK lr®udka;h
iïnkaO f;dr;=re oek.ekSfï iy meñ◊,s
b†˙m;a ls¯fï jr®Okhla ±lsh yelsh'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
117
jir 2009 ° kej;;a rdcH ysñldr;ajhg m;a
YS% ,xld rlaIK iud.u YS% ,xldfõ úYd,;u
yd Yla;su;au rlaIK wdh;kh njg wo m;a
ù we;' jr®;udkfha Y%S ,xld rlaIK ixia:dj
remsh,a ñ,shk 72 l j;alï mokula orñka
úYd,;u ixhqla; rlaIK fiajd imhkakd
njg m;a ù isà' remsh,a ñ,shk 6 lg jvd
jeä m%d.aOkhla iuÛ ñ,shk 1'8 l rlaIK
Tmamq m%udKhla o" wdikak jYfhka remsh,a
ì,shk 43 l „ú; rlaIK wruqo,a m%udKhla
iy †klg idudkHfhka remsh,a ñ,shk 31 l
jd˙l ksoyia ls¯ula o iys;j rlaIK
ixia:dj" l%shd;aul fõ' rgmqrd jHdma; jQ
mq`M,a;u cd,hla yd ;dlaI◊l ±kqï
mokulska o Yla;su;a m%;srlaIK ixúOdk -
hlska o iukaú; fõ'
jHdmd˙l uQf,damdh
2010 jifr®° Y%S ,xld rlaIK ixia:dj ish
m%h;ak b,lal .; lrkq ,enqfha fj<|fmd<
fldgi wêIaGdk iy.;j ishhg 15 l
Wm˙u jr®Okhla olajd fufyhjñka ,dNh
miq.sh jirg jvd ;=ka .=Khlska by<
kxjd,Sugh' jHdmd˙l uQf,damdh ;=<ska
b,lal lrk ,o flakaøSh lafIa;%hka jQfha
wf,ú ksfhda‚; n,ldh il%Sh ls¯u iy
fj<|fmd< ixjr®Okh uÛska wd∞hu yd
fj<|fmd< fldgi by< kexùu" m%drlaIl
M,∞hs;djh iy ldr®hlaIu;dj by< kexùu
uÛska ,dN jeä ls¯u" ienE cd;sl
rlaIKlre ùfï wruq◊ka" W;=re kef.kysr
yd f.dvkef. ñka mj;sk wfkl=;a
m%foaYj,g o fiajd jHdma; lghq;= fn∞
ye¯u iy b†˙ jir ;=k ;=<° rlaIK wxYfha
m%uqLhd ùfï wruq◊ka ksmehqï iy fiajd
kjHlrKh ls¯uhs'
,kavkfha μsÉ Kh fY%a◊.; ls¯u hgf;a Y%S ,xld rlaIK ixia:dj fj; oaú;aj ztaZ (AA) fY%a◊.;
ls¯u ms˙kuk ,°' tfukau iud.fï °r®> ld,Sk ysñlï f.ùfï yelshdj fjkqfjka /ï (RAM)fY%a◊.; ls¯u hgf;a ;%s;aj ztaZ (AAA) fY%a◊.; ls¯u ms˙kuk ,°' Y%S ,xld rlaIK ixia:dj ISO9001 iy;slh o ,nd.;a w;r mSm,aia wfjdar®â - 2010 ys ° iïudk ,nd .ksñka 2010 jifr® ckm%sh;u
rlaIK iud.u njg m;aùfï wjia:dj W∞ lrf.k we;' uE;l° ,kavka iq/l=ïm;a yqjudre
uOHia:dkh uÛska mj;ajkq ,enQ jr®,aâ μskEkaia wfjdar®â - 2010 ys° Y%S ,xld rlaIK ixi:dj" Y%S
,xldfõ fyd|u rlaIK iud.u ùfï f.!rjh ysñ lr.kakd ,°' fï jk úg Y%S ,xld rlaIK
ixia:dj rlaIK lafIa;%h ;=< M,∞hs l<ukdld¯;ajfha yd fiajd úYsIag;ajfha m%;suQr®;sh njg m;aùu
wruqKq lrf.k l%shdlrñka isà'
Y%S ,xld rlaIK ixia:d iud.u
„ú; rlaIKh
„ú; rlaIK ldKavfha jHdmd˙l lghq;=j,
kj mqkr®„jkhla 2010 jifr® ° olakg ,enqKq
w;r" udisl o< ,sÅ; jd˙lh 2010 cQ,s ui ;=<
remsh,a ñ,shk 500 iSudj blaujd we;' 2010
jifr® uq,a Nd.hg idfmalaIj" fuu ldKavh
;=kajk ldr®;=fõ° ishhg 23 l jr®Okhla
fmkakqïlr we;s w;r" fuu ldKavfha kj
mqkreohla iksgqyka lrñka m%;sfYdaê; 2010
fojk Nd.h i|yd jQ whjehg idfmalaIj
b,lal.; ldr®h idOkfha ishhg 11 l
jeäùula jdr®;d lr ;sfí'
n kj jHdmdr - 2010 jifr® m<jk ldr®;=fõ
° zz,hsμa ijd˙hZZ m%jr®Okh mj;ajk ,°'
jr®;udkfh ys" rfÜ jeäysá ck.ykfhka
„ú; rlaIK ysñ ms˙i o< jYfhka ishhg 8
la muK fõ' m%jr®Ok lghq;=j, wruqK jQfha
„ú; rlaIK wdjrKhla ,nd.ekSfuka
ysñjk m%;s,dN ms<sn| ±kqj;a nj by<
kexùu jk w;r th mj;ajkq ,enQfha udOH
±kaùï uÛska iy †jhsfka ish`Mu m%foaY
wdjrKh lrñka f.hskaf.g f.dia meje;a jQ
m%pdrKh uÛsks'
n wf,ú ksfhda‚; n,ldh il%Sh ls¯u -
4000 lg wêl zzrlaIK WmfoaYlhkaZZ f.a
ksfhda‚; n,ldhla md˙fNda.slhkag Tmamq
úls”u i|yd Tjqkg lreKq olajñka ñ, °
.ekSug fm<Uùula we;s lrk ksmehqula jk
w;r ta i|yd Tjqkg fldñia uqo,la ysñ fõ'
n Tmamq il%Sh ls¯u - W∞iSk jQ ;;a;ajhl
mej;s remsh,a ì,shk foll jd˙lhla iys;
Tmamq 70"000 g jeä ixLHdjla" tu Tmamq il%Sh
WmfoaYlhkag mej¯u yryd ;eme,a ikaks -
fõo kh yd mqoa.,sl ikaksfõokh ;=<ska iEu
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
118
Tmamq ysñlrefjl=gu ikaksfõokh ls¯u
uÛska h<s;a mK .kajd ;sfí' fuu l%shd∞uh
;j≥rg;a l%shd;aul lrñka mj;sk w;r
±kgu;a tn∫ zzW∞iSkZZ Tmamq .Kkdjla h<s
l%shd;aul ;;a;ajhg m;a lr we;s w;r b†˙
udi lsysmh ;=< ;j;a fndfyduhla il%sh
ls¯ug kshñ;j ;sfí'
n wfydais Tmamq il%Sh ls¯u- Tmamqfõ m<uq
jir lsysmh ;=< „ú; rlaIK Tmamq úYd,
ixLHdjla wfydais Tmamq ;;a;ajhg m;a ù we;'
m<uq jifr® fuh ishhg 55 l muK by<
w.hla .kakd w;r tuÛska rlaIK iud.ug
úYd, w,dNhlg uqyqK mEug is≥ fõ' „ú;
rlaIK Tmamqjla iud.ug ,dN∞hl jkqfha
jir ;=klg miqj muKla neúka" Tmamq
wfydais ùu wju ls¯u iy;sl ls¯u ms◊i
úYd, m%h;akhla fuu lafIa;%hg w∞<j
orñka isà'
n nexl= rlaIKdjrK jHdmD;sh (BancassuranceProject) md˙fNda.slhka fj; <`.d ùfï
udr®.hla f,i nexl= wdh;k fhd∞ .ekSu
uÛska nexl= moaO;sh iyNd.S lrjd .ekSu
;=<ska „ú; rlaIK ldr®hh idOkh by<
kexùu i|yd 2010 jifr® f;jk ldr®;=fõ °
Y%S ,xld rlaIK ixia:dj m%Odk fufyhqula
†h;a lrk ,°' t<fUk udi lsysmh ;=<
by< ,dNdxY ,nd °ug bv we;s w;r fuu
l%ufõoh i|yd f;jk ldr®;=fõ ° Y%S ,xld
rlaIK ixia:dj" fi,dka nexl=j" fldur®I,a
nexl=j iy ,xld nexl=j iuÛ yjq,ald¯;aj
we;s lr.kakd ,°'
n fj<|fmd< LKavkh iy fn∞ ye¯fï
b,lalh- úfYaIs; iy y∫kd.;a .kqfokqldr
fldgiaj,g fiajd iemhSu i|yd „ú;
rlaIK wf,ú n,ldh LKavkh lr mqyqKqj
,nd°fï uq, ms¯ula i|yd b,lal iy.;
m%h;akhla ord ;sfí' rlaIK wdjrKh jeä -
ùu iy Tmamq ,nd.kakd ms˙i jeäùu ;=<ska
jd˙l by< hdu fya;=fjka" Y%S ,xld rlaIK
ixia:dfõ wd∞hï W;amdokh jeäùfu ka fuys
m%;sM, fmkakqï ls¯u wdrïN ù ;sfí' wvq
jákdlula iys; Tmamqj,g idfmalaIj" by<
jákdlula iys; Tmamq wfydais ùfï keUqrej
wvqùu fya;= fldgf.k fuu m%fõYh uÛska
w;sfr®l m%;s,dN we;slrkq ,nk w;r tys
m%;sM,hla f,i jeä ,dNhla ysñ fõ'
n kj ksmehqï ixjr®Okh- ksmehqï ixjr®Ok
lñgqj il%Sh ls¯u;a iuÛska kj ksmehqï
ixjr®Okhg oeä f,i wjYHj ;snQ b,lal
iy.; nj ,nd ° ;sfí' j;aufkys" „ú;
wruqof,ka msg;g .,d hdula jQ remsh,a
ì,shk ;=kl m˙K;Ska .%yKh ls¯u ms◊i
flaj, jd˙lh wdfhdack ksmehqï uQ,H
fj<|fmdf<a nyqúo wdfhdack fuj,ï fhd∞
.ksñka .Kqfokq lrejkag wêl wjOdkï $
wêl ,dN úl,am ,nd °ug tall yd
iïnkaO jQ ksmehqï i|yd jQ wjia:d .%yKh
ls¯ug;a" †fkka †k by<hñka mj;sk
fld<U fldgia fj<|fmd< uÛska ms˙kuk
wjia:d uÛska Wm˙u jdis ,nd .ekSu i|yd;a
jQ wjia:d .fõIKh lrñka ;sfí'
zzfudagr® ma,iaZZ jdyk rlaIKh
rg ;=< ishhg 16 la jQ Wm˙u jHdmd˙l
mokula iksgqyka lrñka by<u .;sl;ajhla
fmkajkafka jdyk rlaIK lafI;%hhs' by<u
jHdmd˙l mx.=jla ksfhdackhjkafka zzfm!oa. -
,sl ldr®ZZ uÛska jk w;r idudkH rlaIK
lafIa;%fha wfkla ish`Mu jHdmdr wxYj,g
jvd by<u ,dN∞hS;ajhla fmkajkafka;a
wfkl=;a rlaIK iud.ï 16 la úiska ±ä
;rÛld¯;ajhlska wj;Sr®K ù isák fuu
jHdmdr wxYhhs'
Y%S ,xld rlaIK ixia:dj úiska y∫kajd
° we;s jHdmD;s
n jdyk kv;a;= fiajd imhk tlu ksfhda‚;hka
iuÛ l%fudamdhsl jHdmdr tluq;=j- wmf.a
jdyk .Kqfokqlrejka fjkqfjka y†is
wk;=re wÆ;ajeähd iemhSu i|ydu úfYaI -
fhka ieliQ jev ms<sfj,la ilid °ug"
m%Odk;u jdyk Y%S ,xldjg f.kajk tlu
fj<| ksfhda‚;hska iuÛ jHdmd˙l tluq;=j -
lg t<ö ;sfí' fndfyda rlaIs;hka ;u
wÆ;ajeähdjka is≥lr.kq ,nkafka f;jks
mdr®Yaùh .rdchlska neúka fuu ldr®hh fuu
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
119
lafIa;%fha m%:uhd ùuls' fuu kj l%shd
ms<sfj; ksid Y%S ,xld rlaIK ixia:dj
.kqfokqlrejkaf.a y†is wk;=re wÆ;ajeähd
lghq;= lr.ekSfï° jdyk wu;r fldgia
f.kajk tlu ksfhda‚;hskaf.a fiajd
uOHia:dkj,ska ienE wu;r fldgia muKla
fhd∞ f.k mqyqKq fiajlhskaf.a w;ska ukdj
ksu lrjd .ekSfï m%uqL;dj ,efí'
n l,an≥ iud.ï iuÛ yjq,a jHdmdr
n,.ekaùu- l,an≥ fj<|fmdf<a ;u jHdmdr
mx.=j jeä†hqKq lr.ekSfuys ,d Y%S ,xld
rlaIK ixia:dj fyd| m%.;shla jdr®;d lr
;sfí' kj l,an≥ jHdmdr in|;d ;yjqre
lrf.k we;s w;r fuu lafIa;%hg jeä iï -
m;a úNckhla ;=<ska mj;akd jHdmdr in|;d
;j;a Yla;su;a lrf.k ;sfí' jvd fyd|
fiajdjla myiqfjka ,nd.ekSug we;s wjldY
jeä ls¯fï wruq◊ka l,an≥ iy fj<|
ksfhda‚; wdh;khka lsysmhlu fiajd
ljq`Mjla ne.ska msysgqjd ;sfí'
n CIqø ^l=vd m˙udK& lafIa;%hkag fi;
ie,fik úfYaI jHdmD;s - Y%S ,xld ˙h≥re
mqyqKq lrejkaf.a ix.uh iuÛ ±ä in|;d -
jla mj;ajdf.k hk Y%S ,xld rlaIK ixia:dj
Tjqkaf.a ish`M rlaIK wjYH;d imqrd,Sfï
ldr®hhg wu;rj" rfÜ jdyk wk;=re wju
ls¯fï wruq◊ka zzudr®. iqrlaIs;;d jHdmdrhZZ
†h;a lrk ,°' °m jHdma; ˙h≥re mqyqKq mdi,a
.Kkdjlska iukaú; fuu ix.uh" fuu
jHdhduhg iyNd.S ù Okd;aul m%;sM, rdYs -
hla bgq lr ;sfí' rdcH fiajlhskag fudagr®
ihsl,hla ñ,° .ekSu i|yd fojeks ldr®;= -
fõ° †h;a l< zzrdcH fufyjrZZ jHdmD ;sh
Tiafia Y%S ,xld rlaIK iy;slhla hgf;a
jÜgï ñ,lg TVS wdh;kfhka tu fudagr®
ihsl,a ,nd≥ks'
n ;e/õlrejka iuÛ yjq,a jHdmdr in|;d
;e/õldr iud.ï iuÛ jHdmdr iy .Kqfokq
in|;d ;j≥rg;a jeä†hqKq ls u fjkqfjka Y%S
,xld rlaIK ixia:dj i;= wNHka;r iïm;a
jeä jYfhka fhdojd ;sfí'
n ysñlïmEï ksrjq,a ls¯u úuOH.; ls¯u-
fuf;la uOH.;j mej;s ysñlïmEï ksrjq,a
ls¯fï jHdmdr lghq;= rfÜ m%Odk k.r
lsysmhl msysá "A" fY%a◊fha YdLd ldr®hd, 22
lg mjrk ,°' fï ksid .kqfokqlrejka iy
w;rue†hkag;a hk fomdr®Yajhgu wmyiq;d
wju lr.ksñka ysñlïmEï läkñka ksrjq,a
lr.; yelsh'
W;=re yd kef.kysr ixjr®Okh i|yd
∞hl;ajh
W;=fr® ck;djg fiajh ls¯u i|yd kùk;u
há;, myiqlï iy ldr®hd, myiqlïj,ska
ie≥ï,;a kj m%dfoaYsh ldr®hd,h hdmkfha
b†lr we;' fou< m%cdj fj; „ú; iy
idudkH rlaIK úi∫ï imhd °u Y%S ,xld
rlaIK ixia:dfõ wNsm%dhhs' fuf;la fld<U
msysá m%Odk ldr®hd,fhka imhk ,o ysñlï
iy;sl m%drlaIKh" iEu rlaIK jr®.hlu
ysñlï mEu ksrjq,a ls¯u" Kh myiqlï we;=`M
wdY%s; fiajd ish,a,u hdmkfha m%dfoaYSh
ldr®hd,fhka bgqlr.; yelsh' W;=fr®" ls<sfkd -
ÉÑ" pdjlÉfÉ˙ iy pdkalkS k.rj,;a kef. -
k ysr" wlalffrm;a;=" lskakshd" fydrõ m;dk
iy uQ;+r® k.rj,;a ,nk jir we;=<; YdLd
ldr®hd, újD; ls¯ug ie,iqï lr we;' ,nk
jifr®° ish`M fiajd wjYH;d imqrd.; yels"
m%dfoaYSh l,dm ldr®hd, uÜgug" uvl,mq iy
;%sl=Kdu, m%dfoaYSh ldr®hd, kùlrKh flrkq
we;'
b†˙ ie,iqï
b†˙ jr®I ;=k ;=<° Y%S ,dxlsl ck;djf.a
nyq;rhla fj; iudc m%;s,dN rlaIK fiajd
jHdma; ls ug;a" ud,†jhsfka úfoia fufyhqï
m%jr®Okh iy nx.,sfoaYfha YdLd fufyhqï
újD; ls¯ug;a" zztall noaoZZ ysñlï Tmamq
^hqksÜ ,skala& we;=<;a jk m˙oafoka „ú;
rlaIK jHdmdr jHdma; ls¯ug;a" Y%S ,xld
wdr®:ßl ixjr®Okh iúu;a ùu flfrys ∞hl
jk m˙oafoka zzjákdlula ksr®udKh ùfï
jHdmD;sZZ ^w.h ueùfï jHdmD;s& wdfhdackh
ls¯ug iy wx. iïmQr®K zzmqyqKq wNHdi
wdh;khlaZZ msysgqùug;a Y%S ,xld rlaIK
ixia:dj wfmalaId lrhs'
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
120
†fkka wjika
ld,iSudj i|yd 30'06'2009 †kg ienE w.hka
^ú.kkh fkdl<&
†.= ld,Sk
„ú;
fkdjk
2010 2010 2009
31'08'2010 †kg
whjeh
31'08'2010 †k ienE w.hka
^ú.kkh fkdl<&
iud.ï †.= ld,Sk„ú;
fkdjk
„ú;
fkdjk
iud.ï †.= ld,Sk iud.ï
whNdrh
o< jdr®;d .; jd˙l
wvql<d( m%;srlaIK
fj; ,nd≥ka jd˙lh
Y=oaO jdr®;d.l jd˙l
Wmhdfkd.;a jd˙l
i|yd fjka l<
Wmhd.;a Y=oaO jd˙lh
m%;s,dN iy mdvq
Y=oaO rlaIK" ysñlïmEï
m%drlaIk iy Y=oaO
mjrd.ekSï ms˙jeh
rlaIK wdY%s; wfkl=;a
ms˙jeh
m%drlaIK m%;sM,
wfkl=;a whNdr
wdfhdack,;a wd∞hu
wfkl=;a wd∞hï
úhoï
fufyhqï" wfhdack wdYs%;
iy m˙md,k fmd≥ ldr®h
ms˙jeh
fufyhqï j,ska
bmehQ ,dNh
wd∞hï noao
w∞< ld,iSudj ;=<
Y=oaO ,dNh
9,933 5,402 15,335
11,861
5,958 17,819
5,511 3,922 9,433
3,523 6,328 9,851 3,552 5,731 9,283 2,356 4,707 7,063
(32)
(1,832) (1,864) (36) (1,522) (1,558) (31) (1,507) (1,538)
3,491 4,496 7,987 3,516 4,209 7,725 2,325 3,200 5,525
-
(426) (426) - (403) (403)
- (72) (72)
Y=oaO fjki
3,491 4,070 7,561 3,516 3,806 7,322 2,325 3,128 5,453
(4,066)
(2,542) (6,608) (4,167) (2,442) (6,609) (1,557) (2,551) (4,108)
(425)
(252) (677) (425) (222) (647) (265) (95) (360)
(24)
(1,161) (1,185) (39) (674) (713) (30) (747) (777)
(1,024) 115 (909) (1,115) 468 (647) 473 (265) 208
6,269 1,248 7,517 8,126 2,076 10,202 2,701 515 3,216
173 84 257 219 76 295 485 279 764
(480)
(137) (617) (832) (162) (994) (351) (132) (483)
4,938 1,310 6,248 6,398 2,458 8,856 3,308 397 3,705
(891)
(253) (1,144) (847) (284) (1,131) (554) (28) (582)
4,047 1,057 5,104 5,551 2,174 7,725 2,754 369 3,123
uQ,H ldr®h idOkh
4'31 j.=j
w∞hï m%ldYkh
igyk( 2009 cQ,s whjeh 2010 foieïnr® f,ig ixfYdaOkh l< w;r m%;sM, ixfYdaê; whjehg wkqj iiπ we;' 2009 i|yd ixikaokd;aul
ixLHd w∞< jkafka 2009 cqks 30 wjika udi 06 i|yd h'
remsh,a ñ,shk
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
121
4'32 j.=j
fYaI m;%h
* igyk' rcfha ú.Kl úiska 2009 cqks 4 jk †k ks.ukh l< úg fuu ixLHd fjkia jkq we;'
remsh,a ñ,shk
9002.60.03 0102.80.13 0102.80.13
629,44 15,117 60,043 45,799 14,933 60,732 35,233 14,025 49,258
54 4,608 4,662 50 4,492 4,542 95 4,558 4,653
22 22 22 22 22 22
2,558 2,558 2,558 2,558 2,558 2,558
2,658 740 3,398 2,614 796 3,410 2,616 633 3,249
301 1,057 1,160 101 1,507 1,608 84 1,154 1,238
472,1 465 1,739 1,628 1,106 2,734 1,902 341 2,243
45 54 54 54 46 46
2,442 2,268 4,710 5,136 4,943 10,079 5,397 1,379 6,776
51,511 26,835 78,346 55,382 30,357 85,739 45,373 24,670 70,043
49,958 12,536 62,494 51,976 12,903 64,879 42,473 11,710 54,183
231 132 132 132 264 114 112 226
0 168 168 88 88
497 497 497 497 476 476
042 80 320 1,264 183 1,447 1,065 (32) 1,033
181,1 2,423 3,604 1,538 4,081 5,619 1,344 2,305 3,649
0 159 159 139 139
132 132 145 118 263 150 193 343
51,511 15,668 67,179 55,382 17,914 73,296 45,373 14,764 60,137
- 6,000 6,000 - 6,000 6,000 6,000 6,000
- 5,167 5,167 - 6,443 6,443 3,906 3,906
- 11,167 11,167 - 12,443 12,443 - 9,906 9,906
51,511 26,835 78,346 55,382 30,357 85,739 45,373 24,670 70,043
†kg
j;alï
†.= ld,Sk „ú;
fkdjk
whjeh
iud.ï †.= ld,Sk „ú;
fkdjk
ienE w.hka ^ú.kkh fkdl<&
iud.ï †.= ld,Sk „ú;
fkdjk
ienE w.hka ^ú.kkh fkdl<&
iud.ï
wdfhdack
foam<" hkaf;%damlrK
n≥ ≥ka foam<
md,s; iud.ï j, wdfhdack
Tmamq yssñlï iy wfkl=;a ,eìh hq;=
wd∞hï
,eìh hq;= wd∞hï
wfkl=;a j;alï
ú,ïNkfha l< n≥ j;alï
uqo,a iy uqo,a idudkHhka
uqΩ j;alïj, jákdlu
j.lSï iy ialkaO m%d.aOkh
j.lSï
rlaIK m%;smdok
úY%du m%;s,dN i|yd m%;smdok
m%;srlaIK Khysñfhda
ú,ïNkh l< n≥
n≥lrKh
wfkl=;a j.lSï
f.úh hq;= ksfhda‚; wdh;k fldñia
nexl= whsrdj
uqΩ j.lSï
ialkaO m%d.aOkh
m%ldYs; m%d.aOkh
ixÑ;
uqΩ ialkaO m%d.aOkh tl;=j
uqΩ j.lSï iy uq Ω ialkaO m%d.aOkh
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
122
ldr®hlaIu yd M,∞hs rlaIK fhdackd l%u
we;s ls u ;=<ska rch úiska l,ska l,g rdcH
yd m<d;a rdcH fiajlhskaf.a iqrlaIs;;djh
we;s ls¯u i|yd y∫kajd fok rlaIK
fhdackd l%u l%shd;aul ls¯u i|yd cd;sl
rlaIK Ndr wruqo, ia:dms; lrk ,°' wruqo -
f,a jr®;udk fufyjr jkafka" tjeks
rlaIK wdjrK wjYH ck;dj fj; ,nd°uhs'
jevjr®ck" ler<s flda,dy," isú,a wr., iy
;%ia;jd° wruqo," cd;sl rlaIK Ndr wruqo -
,g wka;r®.%yKh lrk ,°' fjf<| fmdf<ys
we;s rlaIK iud.ï úiska ksl=;a lr we;s
w∞< rlaIK Tmamq ksYaÑ; fldg we;s"
jevjr®ck" ler<s flda,yd," isú,a wr., yd
;%ia;jdoh fya;=fjka we;sjk foam< úkdY -
ùu" w,dNdks yd mqoa., wk;=rej,g t†˙j
wdrlaIdj ie,iSu i|yd cd;sl rlaIK Ndr
wruqo, úiska rlaIK wdjrK imhhs'
Y%S ,xldfõ úYd,u fi!LHh rlaIKdjrKh
jk zzw.%ydrZZ imhkafka cd;sl rlaIK Ndr
wruqo,hs' fuu w.%ydr fi!LH rlaIK
wdjrKh 1997 ° remsh,a 650"000$- lg wh;a
rdcH fiajlhka /ln,d .ekSu i|yd y∫kajd
fok ,°' jr®;udkfha tu m%udKh rgmqrd
idud‚lhka ñ,shkhla wNsnjhs' w.%ydr
rlaIK ,dNSkag jka† f.ùu i|yd wjYH jk
uqo,a cd;sl rlaIK Ndr wruqo, úiskau imhd
.ekSu i|yd jevms<sfj,la l%shdjg kexùug
cd;sl rlaIK Ndr wruqo, wfmalaId lrhs'
b†˙fha°" rdcH fiajlhka i|yd „ú; rlaI -
Khla y∫kajd °ug o wruqo, n,dfmdfrd;a;=
fõ'
mQr®K rdcH wdh;khla jk cd;sl rlaIK
Ndr wruqo, jdr®Islj taldnoaO wruqo,g ;u
∞hl;ajh imhkq ,efí' 2009 jifr®° remsh,a
ì,shk 2'25 l=;a 2010 ckjd˙ isg fï olajd
remsh,a ì,shk 2 l uqo,l=;a uyd NdKavd -
.drh fj; ,nd foñka cd;sl rlaIK Ndr
cd;sl rlaIK Ndr wruqo,
wruqo, rcfha ixjr®Ok jHmD;Skaj,
fldgialrejl= njg m;aúh'
4'20 m%ia;drh
taldnoaO wruqo,g ±lajQ ∞hl;ajh
4'21 m%ia;drh
m%;srlaIK jd˙l uqo,a - 2010
kd.˙l ixjr®Ok wêld˙h úiska l%shd;aul
ls¯ug fhda‚; zzfífr® jejZZ jHdmD;sh i|yd"
kd.˙l ixjr®Ok wêld˙fha Khlr ñ, °
.ekSu i|yd remsh,a ì,shk 1'045 l uqo,la
wdfhdackh ls¯ug rlaIK Ndr wruqo,
tl`.;djhlg meñfKk ,°' 2007 wxl 28
ork ixfYdaê; mk; wkqj Y%S ,xldfõ
2.5
2
1.5
1
0.5
02008 2009 2010
1 2.25 2
re' ì,shk
m%udKh
80%
20%
80%
20%(282 ñ,shk)
(1.128 ñ,shk)
m%;srlaIK i|yd .,d hdï wruqo, ;=< r|jd .ekSï
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
123
n,h,;a tlu m%;srlaIK wdh;kh jYfhka"
cd;sl rlaIK Ndr wruqo, m%;srlaIK
lghq;=j,° Y%S ,xldfjka msg;g .,d hk
m%;srlaIK jd˙lj,ska ishhg 20 l m%udKhla
rg ;=< r|jd.ksñka" cd;sl lr®;jHhla is≥
lrkq ,efí' ^4'21 m%ia;drh&
W;=re kef.kysr m<d; ixjr®Okh
i|yd ∞hl;ajh
kef.kysr m<d; ;=< ;%ia;jd° l%shd ksid
úkdYhg m;a jQ jHdmdr ia:dk i|yd rlaIK
jka† uqo,a f.ùu cd;sl rlaIK Ndr wruqo,
úiska wdrïN lrk ,°'
4'33 j.=j
wd∞hï m%ldYh
3,716,530,163.45 1,960,306,885.84
(1,674,501,634.81) (902,164,759.98)
46.825,820,240,2 1,058,142,125.86
30.869,052,333,1 490,764,943.54
44.773,071,51 7,925,489.17
3,390,449,874.11 498,690,432.71
26,418,670.15 15,261,638.95
29,407,843.95 10,041,838.36
3,502,492.67 1,514,575.41
59,329,006.77 26,818,052.72
3,331,120,867.34 1,530,014,505.85
jákdlu ^re&
2009 foieïnr® 31 †fkka
wjika jk jir i|yd
2010 cQks 30 †fkka
wjika udi 6 i|yd
^ú.Kkh fkdl<&
wd∞hu
Wmhk ,o Y=oaO jd˙l wd∞hu
ysñlï f.ùu iy úhoï
rlaIK ysñlï mEï iy m%;s,dN
wfkl=;a wd∞hï
wdfhdack wd∞hï
uD≥ Kh u; fmd<sh
úhoï
ldr®h uKav, úhoï
m˙md,k úhoï
uQ,H yd fjk;a úhoï
uqΩ úhou
úhoï blau jQ wd∞hu
uqo,a yd l%uiïmdok wud;HdxYh
ldr®hidOkh 2010
rdcH nexl= iy rlaIK wdh;k4
124
4'34 j.=j
fYaI m;%h
44,801,290.14 45,559,780.96
8,203,065,363.14 9,682,629,583.89
8,247,866,653.28 9,728,189,364.85
181,267,365.79 174,535,964.79
25,071,613.00 29,795,257.72
206,338,978.79 204,331,222.51
8,454,205,632.07 9,932,520,587.36
7,963,125,941.62 9,493,140,447.47
7,963,125,941.62 9,493,140,447.47
301,204,098.45 243,627,850.48
719,190.00 719,190.00
301,923,288.45 244,347,040.48
175,953,130.00
175,492,171.00
13,203,272.00
19,540,928.41
189,156,402.00 195,033,099.41
8,454,205,632.07
9,932,520,587.36
j.lSï ^re&
2009'12'31 †kg 2010'06'30 †kg
j;alï
†.=ld,Sk j;alï
ia:djr j;alï
wdfhdack
fláld,Sk j;alï
,eìh hq;= .sKqï
uqo,a yd uqo,a yd iudk ≤
uqΩ j;alï
m%d.aOk yd j.lSï
m%d.aOk
iuqÉÑ; wruqo,
j.lSï
†.=ld,Sk j.lSï
fkdbmhQ jd˙l
wdKavqfõ m%;smdok
flá ld,Sk j.lSï
f.úh hq;= ysñlï
f.úh hq;= wfkl=;a fYaI
uqΩ m%d.aOk yd j.lSï
^ú.Kkh fkdl<&