Download - Makro Economy Lecture Notes
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
1/150
Blm 19Makroekonomi e Giri
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill, 2005PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
2/150
Mikroekonomi vs.Makroekonomi
Makroekonomi, ekonomide mikrodzeyde alnan kararlarn genelresimde birbirleriyle nasl
olacan inceler.
ktisadi hayat, ekonomiyi birbtn olarak ele alr.
1
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
3/150
Makroekonomideki nemlikonular
Enflasyon
Genel fiyat dzeyindeki yzde art sizlik
almak isteyen ancak ii olmayan kiilerin toplam
g c ne oran
retim, kt, hasla (output)
Gayrisafi Milli Hasla: GSMH (gross national
product -GNP) ekonomide bir yl ierisinde retilen toplam ktnn
deerini ler.
Ekonomide retilen toplam gelir ile sk skya ilikilidir.
2
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
4/150
Makroekonomideki nemlikonular
ktisadi BymeReel GSMHdaki arttr, ekonominin
toplam ktsnn arttna iaret eder.
Ekonominin genel performansnetkilemek iin hkmete uygulanan
politikalar.
3
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
5/150
Trkiyede Enflasyon2003-2011
14
16
1820
Enflasyon
4Kaynak: TEPAV
0
2
4
6
8
10
12
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
6/150
ngiltere, ABD, Almanya
ve Trkiyede Enflasyon1960 - 2011
60
7080
5
0
10
20
30
4050
1960-1973 1974-1981 1982-1990 1991-2001 2002-2004 2005-2011
Almanya ngiltere Amerika Trkiye
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
7/150
Trkiyede sizlik Oran
1988-2011
10,00
12,00
14,00
16,00
6
0,00
2,00
4,00
6,00
8,00
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
8/150
Trkiyede sizlik Oran
1988-2011
10,00
12,00
14,00
16,00
7
0,00
2,00
4,00
6,00
8,00
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
9/150
ngiltere, ABD, Almanyave Trkiyede sizlik
8
10
12
8
0
2
4
6
1960-1973 1974-1981 1982-1990 1991-2001 2002-2004 2005-2010
Almanya ngiltere Amerika Trkiye
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
10/150
ngiltere, ABD, Almanya veTrkiyede ktisadi Byme
5
6
7
8
9
0
1
2
3
4
1960-1973 1974-1981 1982-1990 1991-2001 2002-2004 2005-2011
Almanya ngiltere Amerika Trkiye
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
11/150
Trkiyede ktisadi Byme
6,2
5,3
9,4
8,4
6,9
9,2 8,5
6
8
10
12
Byme (%)
4,7
0,7
-4,8
-6
-4
-2
0
2
4
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
12/150
5,3
7,5
6,2
5,76
5
6
7
8
Byme (%)
Dnyada ktisadi Byme
11
3,9 3,5
4,1
3,2
1,61,4
2
0
1
2
3
4
2010 2011 2012* 2013*
Dnya Gelimi lkeler Gelimekte Olan lkeler
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
13/150
Trkiyede sektrlerin
GSYH iindeki paylar
10,0
15,0
20,0
25,0
2000
0,0
,
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
14/150
Basit Dngsel Gelir Akm Hkmet harcamalar ve d ticaretin
olmad, kapal ve basit birekonomide, dngsel gelir akm, birekonomide, kaynaklarn ve karlnda
denen bedellerin yerli firmalar ve hanehalklar arasnda nasl dolatn gsterenemadr.
13
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
15/150
Basit Dngsel Gelir Akm Basit Dngsel Gelir Akm emasnda iki
aktr bulunur.Hane halk: Emek ve sahip olduu dier
retim faktrlerini irketlere satar, sonucundaazan ge r e m ve asarru n
kullanr.Yerli firmalar: Hane halkndan satn ald
retim faktrlerini mal ve hizmete
dntrr, hane halknn tasarruflarnyatrmlarnda kullanr, ve satlarndan eldeettii geliri retim faktrlerine der.
14
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
16/150
Basit Dngsel Gelir Akm Hane halk
Yerli irketlerinkullanmas iinretim faktr arzeder
Yerli Firmalar
retim faktrlerinimal ve hizmetedntrr.
Hanehalkndan
Karlnda faktrgeliri (cret vd.)elde eder
Geliriyle irketlerin
rettii mal vehizmetleri satn alr.
retim faktrlerinikiralarHanehalkna rettii
mal ve hizmeti
satar.
15
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
17/150
Dngsel Gelir
Akm, Harcamalar veGelir
C + I
I
CS
16
Y
Hanehalklar Yerli Firmalar
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
18/150
Dngsel Gelir Akm, Harcamalar ve Gelir
Tasarruflar (S)= 2000
Tketim harcamalar (C)= 5000
Mal ve hizmet arz Yatrm (I)= 2000
17
Hanehalklar Yerli Firmalar
Faktr geliri (Y)
= 7000
retim faktrleri arz
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
19/150
Ekonomi kapal ve hkmet
yokkenY=C+I
Hane halk, retim faktrleri arz karlnda 7000kazanyor. Bunun 5000ini tketim harcamalarnda
kullanp, 2000lik ksmn tasarruf ediyor. ,
Y= C+S Hane halknn tasarruflar, irketlerce yatrmharcamalarnda kullanlr.
Dolaysyla, kapal bir ekonomide dardan kaynaksalama imkan bulunmadndan S = I eitlii her zaman salanacaktr.
stteki denklikte Syi I ile deitirdiimizde, Y = C+ I Bir baka deile, lkede retilen kt (Y), tketim (C) ve
yatrm (I) harcamalarnda kullanlabilir.
18
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
20/150
Yatrm (Investment) ve
Tasarruflar (Savings) Yatrm (I), firmalarn yeni sermaye mal
alm iin yapt iin harcamalardr.Sfrdan bir fabrika kurmak yatrmken, var
olan bir fabrikay satn almak yatrm deildir. Tasarruflar (S), hane halk gelirinin mal ve
izmet a mn an sonra a an sm r. Tasarruflar, yastk altnda deilde, ekonomi iinde uygun bir ekildedeerlendiriliyorsa, kapal bir
ekonomide, hkmet yokken,S = Idenklii her zaman iin geerlidir.
19
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
21/150
Gayrisafi Yurtii kt
(Gross Domestic Product) lke snrlar iinde, bir yl zarfnda, yerleikler ya
da yabanclar tarafndan yaplan retimin piyasa
fiyatlarndan miktardr. Kapal bir ekonomide, dardan gelen ya dadarya kan herhangi bir gelirolamayacandan, ulusal kt ve ulusal gelir
Alveriler sadece firmalar ve hane halk arasndagemez, firmalar da kendi aralarndahammadde, ara mal alm satm yaparlar.
Bu durum, Ulusal Gelirin doru lm iinnemlidir. Mkerrer Saym (Double Counting)sorunu, retimi, yaratlan katma deerler zerinden
lerek zmlenir.
20
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
22/150
Birka Anahtar Kavram Katma Deer: retim sreci sonucu rnn
deerindeki arttr. Katma deer, ktnn deerinden, o kty elde ederken
kullanlan girdilerin maliyeti karlarak bulunur.
Nihai Mal (Final Good): Hanehalknca tketilmek
makina, tehizat gibi sermaye mallar Aramal (Intermediate Good): Son kullanm iin
hazr olmayan mallar; bir baka deyile, retim
srecinin ileriki aamalarnda dier firmalarcagirdi olarak kullanlan mallar.
21
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
23/150
rnekler Dondurma, hane halk tarafndan tketildiinden
nihai maldr. elik ise ara maldr, nk, retim srecinin
ileriki aamalarnda otomobil sanayi, ya datencere sanayi tarafndan girdi olarak kullanlr.
retilip, o yl iinde girdi olarak kullanlmaypstoklara eklenen ara mallar, nihai mal olarakhesaba alnr.
Makine, tehizat gibi sermaye mallar, nihai
mallardr, nk firmalar bu tr mallarn sonkullanclardr.
22
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
24/150
Dngsel Akmda
Hkmetin Yeri (1) Dngsel akm emasna, hkmeti
eklediimizde ne gibi deiiklikler ortayakar?Hkmet, harcamalardan dolayl (indirect) ve
toplar. Toplad bu geliri, hkmet harcamalarve transfer harcamalarnda kullanr. Dolayl vergiler: Te Dolaysz vergiler: Td Hkmet harcamalar: G Transferler: B
23
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
25/150
Dngsel AkmdaHkmetin Yeri (2)
C + I + G
I
CS
C + I + G - Te
TeG
24
Y
Hanehalklar FirmalarHkmet
BY + B
Td
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
26/150
D Ticaret Sektr
(ihracat-ithalat)
D ticaret sektrn dngsel akmemasna eklerken
hizmet ithal (Z) ettiklerini (gelir akmemasnda sznt)
Ve yerli firmalarn darya mal vehizmet ihra (X) ettiklerini gznndebulunduracaz (katk)
Y = C + I + G + X - Z 25
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
27/150
Gayrisafi Yurtii Hasla ve
Gayrisafi Milli Hasla Gayrisafi yurtii hasla (GDP)
lke snrlar iinde, yerli ve yabanclarnyapt retimden elde edilen geliri ler.
Yerlilerin, kendi lkeleri ve yabanc
lkelerde yapt retimden elde edilengeliri ler.
GNP = GDP + dardan gelen net gelir
26
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
28/150
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
29/150
GSMH neyi ler neyi
lmez? Reel GSMH, Nominal GSMH
Reel GSMH: Sabit fiyatlarla ler, yllar arasnda
karlatrma yapmamza olanak salar Nominal GSMH: O yln fiyatlaryla lm
yapar, enflasyonun etkisinden arndrlmamtr. GSMH Deflatr: Nominal GSMHnn reel GSMHya
.
deil, yatrm, hkmet harcamas ve net ihracata konuolan tm rnlerdeki fiyat artn ler. lkeler aras karlatrmalar genelde kii bana
den gelir zerinden yaplr zira refah ancak kiibana den byklk ile anlamldr.
GSMH, bir lkenin refah dzeyi hakknda tam bilgiveremez. retim seviyesi yksek olabilir ancak osrada evreye verilen zarar da fazlaysa, yksekgelirin insanlarn refahn arttrdn sylemek okadar olas olmayabilir.
28
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
30/150
Blm 20kt (Output) ve Toplam
Tale
(Aggregate demand)David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill, 2005PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
31/150
Ksa Vadede Toplam kt Potansiyel kt Dzeyi
Tm retim faktrleri tam kapasitekullanlyor olsayd retilebilecek olankt dzeyi; maksimum retilebilecek
zey e Fiili (Actual) kt Dzeyi
Belirli bir dnemde retilebilmi olan
kt dzeyiKi, ounlukla potansiyel dzeydensapar
30
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
32/150
Ksa Vadede Toplam kt
(2) Fiili kt dzeyi potansiyel kt
dzeyi etrafnda salnr. rnek olarak, fiili ktnn potansiyeldze inin altnda oldu unu
varsayalm. Ekonominin potansiyel kt dzeyine
nasl, ne kadar hzl geri dneceine
bakalm.
31
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
33/150
Birka Basitletirici
Varsaym Fiyatlar ve cretler sabit Bu fiyat ve cret dzeyinde ekonomide
kullanlmayan (atl) kapasite vardr. Bu cretten almak isteyen ancak ibulamayan iiler vardr Ve firmalarn krl bir ekilde kullanabilecekleri
halde atl duran retim kapasiteleri vardr. o aysy a, top am tnn zey ta ep
tarafndan belirlenir (demand-determined) Talepte ortaya kan bir art, retimi ve kty
arttrr, ya da tam tersi. imdilik,
Hkmet (harcamalar) ve D ticaretin olmadn varsayalm
Sonraki blmlerde bu kstlar geveteceiz.
32
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
34/150
Potansiyel kt dzeyine nasl
eriilir? Bu varsaymlar altnda, ktnn talep
tarafndan belirleneceini grdk. Ekonomide, o cret dzeyinden almak
isteyen iizler ve o fiyat dzeyinden sat,
toplam talebi arttracak mdahalelerle, fiilikt dzeyini potansiyel dzeye karabilir. Fiyatlar ve cretler ancak bu potansiyel dzey
aldktan sonra artabilir.
Dolaysyla, hkmet uygulayaca politikalarile ekonomiyi potansiyel kt dzeyindetutabilir.
Keynes (1936) stihdam, Faiz ve Parann Genel
Teorisi 33
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
35/150
Toplam Talep (AD) Hkmet harcamalar ve d ticaret
yokken, toplam talep iki bileendenoluur:Yatrm (Investment): I
Firmalarn fiziksel sermayeye ve stoklara yapmayplanladklar eklemeler imdilik bunun otonom yani gelirden bamsz
olduunu varsayalm
Tketim (Consumption): C Hanehalknn mal ve hizmet talebi
Dolaysyla, AD = C + I
34
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
36/150
Tketim (Consumption)
Talebi Hanehalk gelirlerini TKETM ve
TASARRUF etmek iin kullanrlar. Kiisel Harcanabilir Gelir (Personal
Dis osable Income
Hanehalk ellerindeki retim faktrlerini arzederek gelir elde ederler, bu miktarzerinden vergi derler, stne transfergelirleri eklenir.
Hanehalk bu harcanabilir gelirini, tketimve tasarruf etmek iin kullanr.
35
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
37/150
ngilterede Tketim ve Gelir, 1995
sabit fiyatlaryla, 1989-2001
36
Gelirin tketim harcamalar zerindeki etkisi okGelirin tketim harcamalar zerindeki etkisi okgldr ancak tek etken gelir deildir.gldr ancak tek etken gelir deildir.
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
38/150
Trkiyede Tketim ve Gelir,sabit fiyat, 1996-2005
255
305355
Harcamal
ar?
YTL)
5
55
105
155
5 55 105 155 205 255 305 355Reel Harcanabilir Gelir (milyar YTL)
Source: TCMB, DPT, TU?K
Hanehalk?Tk
eti
(mily
ar
37
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
39/150
Tketim fonksiyonu
C = 8 + 0.7 YC = 8 + 0.7 Y
TTketim fonksiyonu toplam geliri toplam tketime balar: C=f(Y)ketim fonksiyonu toplam geliri toplam tketime balar: C=f(Y)
Gelir sfrken, istenilenGelir sfrken, istenilentketim 8dir otonomtketim 8dir otonom
C =C = AA ++ cc YY
38
Gelir (Y)Gelir (Y)00
MMararjjinalinal tketim eilimitketim eilimi(marjinal(marjinal propensitypropensityto consumeto consume))
((dorunun eimi)dorunun eimi) 0.70.7dir.dir.Her 1 birimlik gelir artHer 1 birimlik gelir arttketimde 0.7 birimlik artatketimde 0.7 birimlik artasebep olur.sebep olur.
tketimtketim --autonomousautonomousconsumption).consumption).
88
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
40/150
Tasarruf Fonksiyonu
Tasarruf fonksiyonu her gelirTasarruf fonksiyonu her gelirdzeyinde yaplmak istenendzeyinde yaplmak istenentasarruf miktarn gsterir:tasarruf miktarn gsterir:
S =S = --AA ++ (1(1--c)c) YY
39
S =S = --8 + 0.3 Y8 + 0.3 Y
Gelir (Y)Gelir (Y)00
Tm gelir ya harcanacak yaTm gelir ya harcanacak yada tasarruf edileceindenda tasarruf edileceindentasarruf fonksiyonu tketimtasarruf fonksiyonu tketim
fonksiyonundan tretilebilir.fonksiyonundan tretilebilir.
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
41/150
Toplam Talep (AD) DorusuToplam talep toplamToplam talep toplamtketime eittir. Toplamtketime eittir. Toplam
tketim, hanehalktketim, hanehalktketim harcamalar vetketim harcamalar vefirmalarn yatrmfirmalarn yatrm
AD = C + IAD = C + I
40
GelirGelir
CC
oluur.oluur.IIToplam talep (AD) dorusuToplam talep (AD) dorusuC ve Inn dikey toplamylaC ve Inn dikey toplamylaelde edilir.elde edilir.
(imdilik Iy otonom(imdilik Iy otonomkabul ediyoruz)kabul ediyoruz)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
42/150
Denge kt Dzeyi4545oo dorusudorusu 4545oo dorusu harcamalarndorusu harcamalarn
kt ve gelire eit olduukt ve gelire eit olduunoktalar gsterir.noktalar gsterir.ADAD
EE
41
ktkt
ADAD dorusu veriykendorusu veriyken,,
E noktasnda planlananE noktasnda planlananharcamalar kt ve gelireharcamalar kt ve gelire
eittir. Y* ksa dnemeittir. Y* ksa dnemdenge kt dzeyidir,denge kt dzeyidir,ancak potansiyel ktancak potansiyel ktdzeyine eit olmayabilir.dzeyine eit olmayabilir.
Denge E noktasnda oluurDenge E noktasnda oluur
Y*Y*YY11
BB
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
43/150
Alternatif YaklamDenge noktasn,Denge noktasn,planlanan yatrmlarplanlanan yatrmlar
(I) planlanan(I) planlanantasarruflara (S)tasarruflara (S)eitleyerek deeitleyerek de
SS
42
II
ktkt
..
ki yaklam da ayn sonucu verir.ki yaklam da ayn sonucu verir.
Denge noktas yine Edir.Denge noktas yine Edir.
Y*Y*
Toplam talepteki dn
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
44/150
Toplam talepteki dn
etkileri4545oo dorusudorusu
ADAD00 EkonomininEkonominin YY00
noktasnda dengedenoktasnda dengedeolduunu varsayalm.olduunu varsayalm.
Toplam talep ADToplam talep AD11 e eADAD11
43
ktktYY00
erseerse
Ekonomi YEkonomi Y11de yenide yenidenge noktasna gelir.denge noktasna gelir.
YY11
Denge kt dzeyindeki deiim ADdeki deiimden daha byktr.Denge kt dzeyindeki deiim ADdeki deiimden daha byktr.
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
45/150
arpan (Multiplier) Etkisi Toplam harcamalardaki (C ve I) art
zayflayan dalgalar biiminde ekonomiyeyaylarak ulusal geliri ilk harcama dzeyindendaha yksek llerde arttrr. Harcamalarngelir zerindeki bu etkisine arpan Etkisienir.
Marjinal tketim eilimi (mpc) ne kadaryksekse arpan etkisi de o kadar gldr. Marjinal tasarruf eilimi ne kadar yksekse,
kazanlan her ilave birim gelirin daha byk bir ksm
dngsel akmdan darya akar.arpan= 1/1-mpc
44
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
46/150
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
47/150
Blm 21Mali e Politikas ve D Ticaret
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
48/150
Birka Anahtar Kavram Maliye Politikas
Hkmetin harcamalar (G) ve vergi oranlar
zerinde ald kararlar stikrar (Stabilisation) PolitikalarHkmetin, toplam kty (Y) potansiyel
z y u uy u
politikalar Bte A
Hkmet harcamalarnn vergi gelirlerizerinde kalan ksm
Ulusal BorHkmetin toplam bor stou; bte
aklarnn kmlatif toplam
47
Gelir-Harcama modelinde
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
49/150
Gelir-Harcama modelinde
hkmet
Dolaysz VergilerTketim fonksiyonunun eiminietkiler
Ve dolaysyla AD dorusunun eimide etkilenir. Hkmet harcamalar (G), AD
dorusunun konumunu etkiler:Gdeki art AD dorusunu
yukar, azal aaya kaydrr.
48
Hkmet Harcamalar ve
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
50/150
Hkmet Harcamalar ve
Toplam Talep AD=C+I+G
Ksa dnemde G sabittir, gelir veya toplamktyla beraber artp azalmaz.Transfer harcamalar (B), toplam talebi C ve I
zer n en e er. o ru an r e s yo ur.Dolaysyla, toplam talebi oluturan 3 eyi
gelirden bamsz (otonom) olarakdnebiliriz.
Tketim Yatrmlar Hkmet harcamalar
49
Hkmet Harcamalar ve Toplam
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
51/150
Hkmet Harcamalar ve Toplam
Talep (2) Hkmet, bir yandan dolaysz vergiler (Td)
toplarken te yandan transferharcamalarnda (B) bulunur.
Net Vergi Yk (NT): Dolaysz vergiler eksi
olduu varsaylr. Dolaysyla, NT=t*Y Harcanabilir Gelir:YD=Y-NT
YD=(1-t)*Y
50
Hkmet Harcamalar ve Toplam
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
52/150
Hkmet Harcamalar ve Toplam
Talep (3) Hane halknn marjinal tketim eilimini (c) 0.9,
ve bamsz tketimi 0 olarak kabul edelim. C=0.9*YD C=0.9*(1-t)*Y olacaktr. Ulusal gelir (Y) 1 birim arttnda, tketim 0.9*(1-t)
.
Vergi olmad durumda, 0.9 olan tketim fonksiyonueimi, vergi ile beraber 0.9*(1-t)ye der. Dolaysyla vergi ile beraber toplam talep (AD)
dorusunun eimi de der.
Vergi sonucu MPC de der ve MPC=MPC*(1-t) olur.
51
Verginin Toplam Talep
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
53/150
Verginin Toplam Talep
zerindeki etkisi
AD0
mT
alep
52
Y1 Y0
1
kt, Ulusal Gelir
Topl
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
54/150
Maliye Politikas?
45o dorusu
AD1
Hkmet, G kadar harcamayaparak AD
dorusunu AD0dan AD1ekaydrabilir,bu da toplam kty arttrr.
G
53
Gelir, kt
0
Y0
Ancak durum bu kadar basitdeildir. Hkmet
harcamalarnn fiyatlar, faizoranlar ve bte azerindeki etkileri degznnde bulundurulmaldr.
Y1
Denge kt dzeyi Y0dan Y1ekar.
( d )
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
55/150
Bte (Budget)
Bte, birey, firma veya hkmetin
harcamalar ve gelirlerine ilikinplanlarna verilen isimdir. -
Ekonomi dengedeyken;S+NT=G+I, bir baka deyile
S-I=G-NT olmaldr.
54
Trkiyede Hkmet
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
56/150
Trkiyede HkmetHarcamalar (2005,2010)
(Milyon TL)
80000
100000
120000
55
0
20000
40000
60000
Personel
Harcamala
r
SosyalGv.
Kur.Devle
t
Primi
MalveHizmet
Almlar
Faiz
Harcamala
r
CariT
ransferle
r
Sermay
e
Giderleri
Sermaye
Transferle
ri
BorVerm
e
2005
2010
Trkiyede Genel BteGiderlerinin Dalm (%)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
57/150
15
20
2530
35
40
45
Giderlerinin Dalm (%)
(2011)
0
5
10
GenelKamu
Hizmetleri
Savunma
Hizmetleri
KamuDzeniv
eGvenlik
Hizmetleri
Ekonomiklerve
Hizmetler
evreKoruma
Hizmetleri
skanveToplumR
efah
Hizme
tleri
Salk
Hizmetleri
Dinlenme,
K
ltrveDin
Hizmetleri
EitimH
izmetleri
SosyalGvenlik
veSosyal
YardmH
izm
etleri
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
58/150
57
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
59/150
58
Trkiyede Kamu ve zeli k
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
60/150
200000
250000
Kesim Net D Bor Stoku(Milyon dolar) (2002-2011)
59
0
50000
100000
150000
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Kamu Sektr
zel Sektr
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
61/150
60Kaynak: Hazine Mstearl
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
62/150
61Kaynak: Hazine Mstearl
Hkmet Btesi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
63/150
Hkmet Btesi
Bte A, toplam hkmet harcamalarndan toplam vergigelirlerinin drlmesiyle bulunur.
Hkmet harcamalargelirden (Y) bamsz olabilir
Denk Bte (Balanced
NT
62
Yksek gelir dzeylerinde fazla verir.
O halde bte, dk gelirdzeylerindede ak verirken G
Gelir, kt
Denk Bte arpan, harcamalar ve vergiler eit dzeyde artsa biledaha yksek denge kt dzeyine ulalabilineceini ifade eder.
Budget) ,
doru orantl artar ya da azalr
Y
Denk Bte arpan
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
64/150
p
(Balanced Budget Multiplier) Ekonomi 1000 birim kt dzeyinde dengedeolsun
Hkmet 200 birim harcamasn yapmakiin, t=0.2 orannda vergi koymu olsun
200 birimlik G art Yyi 200 birimartrrken, harcanabilir gelirdeki azal tketimi
*.
Hkmet hi bte a vermeden harcamalarnarttrmak suretiyle, ulusal geliri ilk bata 20 birimarttrm olur.
Bu art zayflayan halkalar biiminde ekonomiyeyayldnda, yeni denge kt miktar 1071 birim
olur Bu etki Denk Bte arpan olarak adlandrlr.
63
D ticaret ve Ulusal Gelir
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
65/150
D ticaret ve Ulusal Gelir
hracat (X) ve ithalat (Z) genel resime
eklediimizde TCARET DENGES (trade balance)
-
TCARET AII (Trade deficit)thalatn ihracat aan ksm. TCARET FAZLASI (Trade surplus)
hracatn ithalat at durumda ortaya kar. Y = C + I + G + X Z eitlii herzaman
salanr.
64
hracat, thalat ve Ticaret
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
66/150
Dengesi
thalat ise elir arttk a
ithalathracatn ulusal gelirdenetkilenmediini varsayalm
65
Yksek gelir dzeylerinde ise ticaret a oluur.
Ulusal gelir dkdzeydeyken, ihracat ithalat geer ticaret dengesi fazla verir.
Ulusal gelir
artyor olsun
Ticaretin dengede olduu bir ulusal gelir dzeyi, Y*, herzamanvardr, ancak bu dzeyin tam istihdam dzeyi olmas garanti deildir.
Y*
D Ticaret ve arpan
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
67/150
D Ticaret ve arpan
Marjinal thalat Eilimi (The marginal
propensity to import): MPZ lkede yerleiklerin ellerime geen her 1
kullanacaklarn ler. D ticaret arpann byklndrc etki yapar.Marjinal ithalat eilimi ne kadar fazlaysa
arpan da o kadar kktr.Ak bir ekonomide, arpan:M=1/[1-(MPC-MPZ)] haline gelir.
66
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
68/150
Blm 22Para ve Banka
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
Birtakm nemli sorular
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
69/150
Birtakm nemli sorular
Toplum paraya neden ihtiya duyar?
Hkmetler para arzn nedendeitirirler?
Finans piyasalarnn reel sektrleetkileimi nasldr?
Parayla faiz oran arasndaki ilikinedir?
68
Para
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
70/150
Para
Ekonomide herkes tarafndan kabul
grm bir bir alveri ve bordeme aracdr. , ,
KANUN PARA: Banknotlar ve bozukparalar
KAYD PARA: Banka paras
69
Parann fonksiyonlar
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
71/150
Parann fonksiyonlar
Deiim (mbadele) Arac (Medium of exchange)
Alveri ve borlarn denmesinde para takastan (barter)
daha etkili bir aratr.
Hesap Birimi Arac (Unit of Account)
.
Deer Saklama Arac (Store of value) Para gelecekte alverite kullanlmak zere elde tutulabilir.
Bor deme arac: Borlarn (gelecekte geri demelerin)para birimi cinsinden belirlenmesi
70
Modern Bankaclk
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
72/150
Modern Bankaclk
Finansal Arac
Bor verenle alan biraraya getirmekonusunda uzmanlam bir kurumdur.
altnda kredi verebilir ve mevduat kabuledebilir,
ek hesaplar aabilir.
71
Finansal Piyasalar hakknda
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
73/150
genel bilgiler Finansal Varlk (Financial asset)
Belirli bir dnem boyunca sahip olduu kiiye belirlibir faiz geliri getiren deerli kada verilen isimdir.
Nakit (Cash) Banknot ve bozuk para, faiz geliri getirmez. Tm varlklar iinde en likit olan nakit paradr.
ono ar s Bir seneden az vadeli, bilinen bir tarihte piyasayakartan kurum tarafndan satn alnmas garanti
edilmi finansal varlk Likiditesi yksektir
Tahviller (Bonds)
Uzun vadeli finansal varlklardr, daha uzun zamandilimleri belirsizlii de arttrdndan daha azlikittirler.
72
Finansal Piyasalar hakknda
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
74/150
genel bilgiler (devam)
Hisse Senetleri (Industrialshares,equities)
salarLikiditesi yksek deildir.
73
Bankalar nasl kredi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
75/150
yaratrlar? Ticari bankalar sahip olduklar varlklarn ancak
kk bir orann ellerinde nakit olarak tutarlar. Bu orana Mevduat Munzam Karl (ReserveRequirement Ratio) denir.
B lelikle varlklarnn nemli bir ksmn kredi edntrebilirler.
rnek: Sonsuz sayda banka olduunu, bankalarn
mevduatlarnn %10ununu yasal karlk olaraktutmalar gerektiini varsayalm.
A kiisi 100 TLsini 1. Bankaya yatrsn 1. Banka kasasnda 10 TL karlk ayrr, kalan 90
liray kredi olarak B kiisine verir. B kiisi 90 TLyi 2.Bankaya yatrr. 2.Banka 9 TL
karlk ayrp 81 TLsini 3. kiiye kredi olarak verir.
74
Bankalar nasl kredi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
76/150
yaratrlar? (2) Bankaclk sistemi olmadnda para arz
100 TL olarak kalacakt.
Ancak bankaclk sistemi, kredimekanizmasyla piyasadaki para arzngeniletir
3. kii ile beraber para arz=100+90+81olarak genilemitir.
Kii says sonsuza giderken, para arz daazalarak artmaya devam eder ve 1000
TLye ular.
75
Parasal Taban (monetary
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
77/150
base) ve Para arpan(money multiplier) Para taban
Piyasada dolaan banknot ve bozuk para ilebankaclk sistemi tarafndan tutulan rezervpara m ar
Para arpanParasal tabandaki 1 TLlik artn para arznda
sebep olduu art miktarn ler.
Para arpan= 1/rezerv oran
76
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
78/150
Blm 23
Faiz Oran ve ParasalAktarm
(Monetary Transmission)David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,
8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
Bu blmde
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
79/150
MBnin grevleri Merkez Bankas (MB) para arzn nasl
deitirir? Para piyasas nasl dengeye gelir?
,
yollarla etkiler? Faiz oranlar tketim ve yatrm talebininasl etkiler?
78
Merkez Bankas
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
80/150
lkede ticari bankalarn bankas olarak
grev yapar Faiz oranlarn belirler.
ilevi vardr:Banknot ve madeni para basmBankaclk sistemi ve hkmetin bankas
rol
79
Merkez Bankas ve Para
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
81/150
Arz Merkez Bankas piyasadaki para arzn, para
arpann ya da para tabann deitiren 3
farkl yntem kullanarak belirler: Munzam Karlk orann (Reserve requirements)deitirerek
Yatrlan mevduata karlk bankalarn kasasnda neoran a ar tutaca n e ir eyere para arzn arttrrya da azaltr; para arpann etkiler
skonto Orann (Discount rate) deitirerek Merkez bankasnn ticari bankalara bor verirken
kulland faiz oran. MB, bu oran piyasadaki faiz oranlarnn zerinde
belirleyerek bankalarn gereinden dk rezerv
tutmalarn engeller. Bu orann artmas, para arpanndrr ve piyasadaki para arz der. Ak Piyasa lemleri (Open market operations) ile
MB, piyasaya finansal katlar srerek ya da piyasadanekerek para arzn deitirebilir. Para tabann etkiler.
80
Para Stoku Tanmlar
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
82/150
M1 (Dar anlamda) Para TanmDolamdaki para+Vadesiz ticari ve tasarruf
mevduatlar+Merkez Bankasndaki mevduat M2 Para Tanm
M2Y Para TanmM2+Dviz hesaplar
M3 Para Tanm
M2+ Resmi Mevduat
81
ngiltere Merkez Bankasnn
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
83/150
dier grevleri En son kredi mercii: (Lender of last resort)
MB, bir finansal panik ortamnda bankalara ve
dier finansal kurumlara bor verebilecek sonkurumdur.Para basma yetkilerinden dolay MBler hi
.
Hkmetin bankasdr.MB, hkmetin bte a durumundademelerini skntya dmeden yapabilmesiiin bor vermeye hazrdr.
Enflasyonu kontrol amacyla para politikasuygular.
82
TCMBnin grevleri
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
84/150
TCMBnin birincil grevi fiyat
istikrarn salamak ve korumaktr.Bu amala TCMB;
aralarn belirler.Hkmetin byme ve isizlik zerine
uygulad politikalara destek olur.
Kaynak: www.tcmb.gov.tr
83
Para Talebi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
85/150
Elde para tutmann frsat maliyeti
(opportunity cost of holding money) paraybonoda tutmamakla kaybedilen nominal.
nsanlar paray ellerinde, ancak ve ancak,frsat maliyetinden daha fazla bir yarar
salayacaksa tutarlar.
84
Elde para neden tutulur?
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
86/150
lem Amal (Transaction) demeler ve alacaklar ou zaman ezamanl
deildir: Bu sebepten dolay nceden belli demelerin
.
Tutulan nakit miktar gelire ve deme planna balolarak deiir.
nlem (ihtiyat) Amal (Precautionary) Belirsizlikten tr:
nsanlar ngremedikleri durumlara hazrlkl olabilmekamacyla belli miktarda nakit tutarlar.
Nominal faiz oranna bal olarak miktar deiir.
85
Elde para neden tutulur?
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
87/150
(2) Varlk (Asset) olarak
nsanlar riskten holanmazlar yatrm portfylerinde dk riskli bir varlk olarakbir miktar para tutmak isteyebilirler
olarak deiir
Speklatif (Speculative) Amal Ortaya kabilecek speklatif kazanlar elde
edebilmek iin insanlar bir miktar nakit tutmakisteyebilriler.
rnein bono fiyatlarnn debilecei beklentisi, yada faiz orannn artaca beklentisiyle insanlarellerinde nakit bulundurmak isterler.
86
Para talebi: zet
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
88/150
Paraya olan talep reel (gerek)
para miktarnadr.Enflasyonun olmad bir ortamda reel venominal para talebi ayndr.
Reel para talebi: M/P=f(Y/P, r, P, re)Gerek (reel) gelire (+)nominal faiz oranna (-)Fiyat dzeyine (enflasyon) (+)Ve gelecekte faizlerin alaca yne
ilikin beklentilere baldr. (+)87
Para Piyasas Dengesi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
89/150
Dier etkenler sabitken(ceteris paribus), reelparaya olan talep, parann
frsat maliyeti olan nominal faizile ters orantldr.
r0
88
Tutulan Reel
para miktar
LL
gerek gelir dzeyi, fiyat dzeyi,ve beklenen faiz orannabaldr.Gerek gelir arttnda,reel para talebi artacak, LL stekayacaktr.
Para arz L0iken para piyasas r0faiz orannda dengeye gelir.
L0
Para piyasas nasl
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
90/150
dengeye gelir?
r0
Eer faiz oran piyasadaoluan orandan dkse,
diyelim r1 bu faiz orannda AB kadarpara talebi fazlas vardr.
89
Tutulan gerek para miktar
LL
L0
r1A B
Paraya olan talep fazlas,
bonoya olan talep eksikliininsonucudur. Dolaysyla, bonofiyatlar derken, faizlerykselmeye balar
Dengeye gelene kadarfaiz oran ykselir.
Para piyasas dengesini
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
91/150
etkileyen faktrler Para arz ya da para talebinde ortaya
kacak deiiklikler piyasa dengenoktasn deitirirPara arznn dmesi: MB, para arzn
drd nde, fiyatlar sabitken, reel para arz
deceinden, L0 sola kayar. Yeni dengede faizoran daha yksektir.Gerek gelirin art: Gerek gelirdeki art, her
faiz orannda elde tutulmak istenen paramiktarn arttrr. LL, reel para talep dorusu LLolarak saa kayar.
90
Aktarm Mekanizmas
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
92/150
MB faiz oranlarn belirler, ancak faiz oranreel ekonomiye nasl etki eder?
Aktarm mekanizmas, para politikasnkt ve istihdama balayan kanala verilenisimdir. ,
orannn tketim ve yatrm talebizerindeki etkisi ile alr.rnein, kty arttrmak isteyen MB, faizleri
drerek tketicilerin harcamalarnartrmalarn, firmalarn da daha ucuz kredi
bulmalarn, daha fazla yatrm yapmalarn vedaha ok retmelerini salayabilir.
91
Yatrm Talebi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
93/150
Yatrm, firmalarn mal ve hizmet retimindebulunmak iin yeni kapasite yaratrken yaptklarharcamalardr.
Yatrm harcamalar:
Sabit serma e fixed ca ital
Ulatrma tehizat
Makina ve dier tehizat
alma yerleri
Dier binalar...
letme sermayesi (working capital)
stoklar (inventories)
zel ve kamu sektr tarafndan yaplr.92
Sabit Sermaye Yatrm
T l bi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
94/150
Talebi Yatrm talebini etkileyen faktrler:
1. Reel faiz oran Yatrm iin kullanlacak fonlarn frsatmaliyeti
. e enen r oran
Bir projenin hayata geirilmesininkoulu, yatrmdan beklenenkrn, yatrmn frsat maliyetiniamasdr.
Dolaysyla yksek faiz oranlarndayatrm projelerinin says der.
93
Yatrm Talebi Dorusu
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
95/150
Yatrm talebi dorusu, ceterisparibus, faizle yatrm talebi
arasnda ters iliki olduunugsterir.
94
Yatrm talebi
I
I0
I
Sermaye mallar fiyatlarndakive beklenen krlardakideiiklikler, her faiz orannda,doruyu saa ya da sola
kaydrr. rnein, sermayemallar fiyatnn dmesi herfaiz orannda yatrm talebiniarttracandan I, Ia kayar.
I1
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
96/150
Blm 26Enflas on
Trkiye iin deitirilerek hazrlanmtr.
Enflasyona ilikin sorular
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
97/150
Enflasyon nedir?
Enflasyonun nedenleri nelerdir?
Ne yaplabilir?
96
Enflasyon...
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
98/150
Fiyatlar genel dzeyindeki ARTItr.
Enflasyon oran, fiyatlar geneldzeyindeki yzde deiimdir
iin vazgeilmezdir iler toplu szlemelerde gemiteki fiyatartlar kadar ya da zerinde zam bekler, Kira vb. kontratlarda oluan fiyatlar gemiteki
fiyat artlarna baldr.
97
Enflasyon
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
99/150
Enflasyonu lmek iin, fiyat endekslerikullanlr.
Fiyat endeksleri, belirli bir mal ve hizmetsepetinin fiyat dzeyindeki deiimi, birbaz yla gre ler.
98
Fiyat endeksleri
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
100/150
1. Tketici fiyat endeksi (TFE)
2. retici fiyat endeksi (FE)(Daha nce Toptan eya fiyat-
3. GSYH deflatr
Enflasyon hesaplamalarnda daha ok
kullanlan TFE ve FEdir.
99
Trkiyede Enflasyon
2003 2011
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
101/150
2003-2011
14
1618
20
Enflasyon
100Kaynak: TEPAV
0
2
4
6
8
10
12
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Tketici Fiyatlar Endeksi
(TFE) ve Enflasyon
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
102/150
(TFE) ve Enflasyon TFE, ortalama bir tketicinin tketebileceimallardan oluan tketim sepetinin fiyatn lenendekstir.
Tketim sepetine ekmek, petrol dahilken, tankdahil deildir TFE nasl hesaplanr?
101
tketebilecei rnler miktarlaryla beraber
belirlenir. Her bir kategori iin fiyat artlar bulunur. Herhangi bir yl baz olarak seilir, tketim sepetinin
deeri bulunur. 100e eitlenir. Sepet ayn kalmak kouluyla her yl, sepetin deeri
llr. Elde ettiimiz endeks TFEdir. Enflasyon ise, TFEdeki yllk yzde deiimdir.
TFE - rnek
ortalama 4 kiilik bir hanehalk(2 ebeveyn ve 2 ocuk)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
103/150
ortalama 4 kiilik bir hanehalk(2 ebeveyn ve 2 ocuk) Bir tketim sepeti iin aylk harcamalar
(mutfakmasraf, ulam, giyim, eitim, salk, elence, vb.)
Aralk 2010de 2000 TL, Ayn sepetin Aralk 2011deki maliyeti, 3000TLye ksn. enflasyon oran
[(3000 TL 2000 TL)/2000TL ] x 100 =%50
102
TFE rnek (devam)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
104/150
Bunu fiyat endeksi olarak ifade etmek iin, ncebir baz yl sememiz gerekir. Baz ylmz 2010olsun.
TFE = Tketici sepetinin bu ylki maliyeti x 100Tketici sepetinin baz yldaki maliyeti
T FE 2010 = x 1 = 1
baz yl iin TFE hep 100 olacaktr. TFE 2011 = (3000/2000) x 100 = 150 2011 TFEnin 150 olmas unu ifade eder:
tketici sepetinin maliyetinde sepet sabitmiktarlardaki ayn mal ve hizmetten olumasnaramen - %50lik bir art sz konusudur.
103
TFE rnek (devam)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
105/150
Enflasyon oran= TFEdeki yllk %
deiim
=[(TFEyl2 TFEyl1)/TFEyl1] x 100
=[(150 100)/100] x 100 = %50
104
TFE 851 mal ve hizmete karlk
gelen 12 ana kategoriden oluur
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
106/150
gelen 12 ana kategoriden oluur TFE arlklar-Trkiye 2012 (%)
1. Gda ve Alkolsz ecek 26,222. Alkoll ecek ve ttn 5,213. Giyim ve Ayakkab 6,874. Konut 16,44
105
5. Ev Eyas 7,456. Salk 2,297. Eitim 2,188. Haberleme 4,69. Ulatrma 16,7310.Elence ve Kltr 2,98
11.Lokanta ve Oteller 5,6312.eitli mal ve Hizmetler 3,4TOPLAM 100
Kaynak: TK
GSYH deflatr
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
107/150
GSYH deflatrGSYH deflatr = Nominal GSYH x 100
Reel GSYH
GSY H deflatr ekonomideki
ortalama fiyat dzeyini izlemek iinkullanlan istatistiklerden biridir.Her yln ktsnn fiyatn, o ktnn
referans alnan bir yldaki fiyatylakarlatrr.
106
Enflasyonun Nedenleri
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
108/150
Talep enflasyonu (demand-pull)Talebi arttrc bir ok ile fiyat dzeyi
artar.rnein, bir sava kmas ile askeri
harcamalardaki patlama
Reel gelirdeki artn zerinde parabasma
Maliyet enflasyonu (cost-push) Artan retim maliyetleri, fiyat dzeyini yukarekebilir.
107
Hiperenflasyon Hiperenflasyon fiyatlarn anormal llerde
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
109/150
p y y artt dnemlere verilen addr.
Bu dnemlerde insanlar ellerinde nakit
tutmaktan olabildiince kanrlar. Bu dnemler Almanyada 1922-
- lerin sonunda yaanmtr.
Bu dnemler ayn zamanda hkmetlerinbyk bte aklar verdii dnemlerdir. Dmemekte inat eden enflasyon oranlarnn
arkasnda para arznda devam eden art yatar.
108
Alman Hiperenflasyonu,1922-23
(Ocak 1922=1)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
110/150
(Ocak 1922=1)Tarih Para Arz Fiyatlar Reel Para Aylk (%)
Enflasyon
Ocak 1922 1 1 1.00 5
Ocak 1923 16 75 0.21 189
Temmuz1923
354 2021 0.18 386
Eyll 1923 227777 645946 0.35 2532
Ekim 1923 20201256 191891890 0.11 29720
109
Senyoraj ve Enflasyon
Vergisi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
111/150
Vergisi Senyoraj: Para otoritesinin para
basma yetkisi sonucu elde ettii reelgelir miktardr.
yaratt enflasyon sayesinde ulusalborcun reel miktarn drmekleelde ettii reel gelir miktardr.
110
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
112/150
Enflasyonun Maliyetleri (1) Tam olarak beklenen enflasyon:
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
113/150
Tam olarak beklenen enflasyon: Kurumlar yaanan enflasyona gre adapte
ederler kendilerini: Nominal faiz orann Vergi oranlarn Ve transfer demelerini
ura a er ang r en asyon yan gs yo tur. Ancak u maliyetler halen devam eder:
Ksele (shoe-leather) Maliyeti Enflasyondan korunmak iin bankaya yatrlan paray
ihtiyalar iin sk sk ekmek gerekir, bu da ayakkabnnaltn andrr.
Menu Maliyetleri
Sk sk deien fiyatlar dolaysyla firmalar herseferinde yeni menu ve listeler basmak zorundakalrlar.
112
Enflasyonun Maliyetleri (2)
E fl t l k b kl dii ibi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
114/150
Enflasyon tam olarak beklendii gibikm olsa da, ekonomi kendini buduruma hemen adapte edememi
Faiz oranlar enflasyonu tam yanstmyorolabilir; negatif reel faizVergiler enflasyon dolaysyla
hakkaniyetten uzaklaabilir; vergidilimleri ayarlamas
113
Beklenmeyen Enflasyonun
Maliyetleri Gelir Dalmnda istenmeyen deiiklie
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
115/150
MaliyetleriGelir Dalmnda istenmeyen deiiklieyolaar. Bor veren zararl, bor alan krl kar.
Kaynaklar zel sektrden kamu sektrnekayar. Yallardan genlere kaynak transferine sebep
. Belirsizlie yolaar.
Firmalar yatrmlar zorlatracandanenflasyonist ortamlarda daha zor planlamayaparlar.
Bu, enflasyonun sebep olduu en bykmaliyettir.
114
Enflasyonu Yenmek Maliye Politikas
l b k d f l d l l l
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
116/150
Devlet btesinin ak ya da fazla verdirilmesi yoluylatoplam harcama dzeyinin ve yapsnn etkilenmesini
amalar. Para Politikas
Ekonomide para arz yoluyla, faiz oranlar ve kredi
olanaklarn etkilemeyi ve bylece toplam harcamadzeyini belirli snrlar iinde tutmay amalar.
Gelir veya Fiyat Politikalar
Fiyat ykselmelerini nleyebilmek iin, gelir vefiyatlara dorudan mdahale biiminde kendinigsterir.
115
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
117/150
Baz anahtar kavramlar i lik
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
118/150
sizlik oran:almak isteyip de i bulamayan igcnn
toplam igcne oran c
Halihazrda alan ya da almak istediini
beyan eden insanlarn toplam Katlm oran:
Kendini igc ierisinde tanmlayan
insanlarn toplam nfusa oran.
117
Hanehalk gc statistikleri Metodolojisi
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
119/150
alma Durumuna Gre Nfus
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
120/150
Nfusun gc Durumu
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
121/150
120
Baz lkelerdeki sizlik
Oranlar (%)16
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
122/150
( )
10
12
14
0
2
4
6
8
1972 1982 1992 2001 2005 2010
ngiltere rlanda Fransa Amerika Trkiye EU
16,00
Trkiyede sizlik Oran
(1988-2011)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
123/150
10,00
12,00
14,00
( )
122
0,00
2,00
4,00
6,00
8,00
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
16,0
Trkiyede sizlik Oran
(2007-2011)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
124/150
12,0
14,0
( )
123
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
,
2007 2008 2009 2010 2011
Trkiye
Kadn
Erkek
Trkiyede gc PiyasasGenel Grnm
(2006-2010)
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
125/150
40
50
60
( )
124
0
10
20
30
2006 2007 2008 2009 2010
gcne Katlma Oran (Yzde) stihdam Oran (Yzde)
sizlik Oran (Yzde) Tarm D sizlik Oran (Yzde)
Gen Nfusta sizlik Oran (Yzde) Dorusal (Tarm D sizlik Oran (Yzde))
gcne dahil olmama nedenlerine gre igcne dahil olmayanlar(Bin) - ( 15 + ya )
2500
3000
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
126/150
1500
2000
0
500
1000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
bulma midi yok aramayp almaya hazr olan/DierMevsimlik alanrenci(eitim-retim)Emeklizrl, yal veya hasta
Dikkat edilmesi gereken
birka nokta Herhangi birinin isiz olarak adlandrlabilmesi iin almayanda olup i aryor olmas gerekir.
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
127/150
aramaktan yorulup brakanlar, istatistiklerde isiz olarakgrnmemekte. Bunlara hevesi krlm iiler
(discouraged workers) ad verilir ve saylar da son yllardabir hayli artmtr. 2009 ilk eyreinde ABDde 13,5 milyon isiz ve 2,1
mil on hevesi krlm i i bulunmaktadr. Trkiyede de bu saynn hayli yksek olduu
beklenmektedir. Eksik stihdam:
Kii kendi potansiyelinin ok altnda bir ite almakzorunda kalabilir. Bu durumda o kii ii itibariyledurumundan her ne kadar memnun deilse deistatistiklerde alan olarak grnr.
Bu iki nokta, aklanan isizlik istatistiklerini, mevcut durumunbir hayli iyimser bir gstergesi haline sokmaktadr.
126
Eitim durumuna ve dnemlere gre isizlik oran (%)- ( 15 + ya )
Trkiye (2009-2011)
20
25
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
128/150
10
15
0
5
Okum
a-yazma
bilm
eyen
Okumayaz
mabilen
fakatbirokul
bitirmeyen l
kokul
Ortaokulve
yadengi
meslek
okul
G
enellise
Lisedeng
imeslek
ok
ul
Ykseko
kulveya
fak
lte
lkretim
2009 2010 2011
Trkiyede gcne KatlmOran (%) - ( 15 + ya)
80
90
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
129/150
60
70
80
0
10
20
30
40
50
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Trkiye
KadnErkek
Emek PiyasasndakiAkmlar
Emek piyasasnn statik grnm
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
130/150
al an siz
gc
129
Katlmayanlar
(ocuklar,emekliler vs)
ancak...
Emek Piyasasndaki Akmlar
GC
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
131/150
GC
alan sizten kan,
Yenl
almlar
130
Katlmayanlarbulanlar
ar an ar
umudunuyitirenler
Yeniden iarayanlar
lk defa iarayanlar
Emekli ve ksa sreliara verenler
sizliin eitleri1. Geici, Arizi (Frictional) sizlik
deitirme dolaysyla ortaya kan isizlik
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
132/150
deitirme dolaysyla ortaya kan isizlik Ekonominin normal ileyiinin bir sonucudur bulmas daha zor olan engelliler de bu snfa
girer
. Talep ve retim yapsndaki deiimden
kaynaklanr. Eski teknoloji ve yntemlerikullanan iiler yeni teknolojinin gelmesiyleilerini kaybedebilirler.
Kmr madenleri kapatldktan sonra madencileri
yeni becerilerle donatmak zaman alr.
131
sizliin eitleri (2)
3. Klasik sizlik
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
133/150
Emek talebi ve arz dorularnn kesitii denge
cret dzeyi zerinde tespit edilen yksekcretlerin sebep olduu isizlik
4. Talep eksikliinden kaynaklanan isizlik
GSMH tam kapasitenin altndayken ortaya kar Keynezyen isizlik cret ve fiyatlarn denge
dzeylerine gelmeden nce ara dnemde ortayakan isizlie verilen isimdir.
132
sizliin Modern Yorumu nceki sayfalarda bahsedilen drt tip
isizlik, modern terminolojide, gnll vegnlsz iizlik olarak ele alnr
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
134/150
gnlsz iizlik olarak ele alnr.
1. Gnll, radi (Voluntary) sizlik: Geici (Arizi), yapsal ve klasik isizlik inin maa be enmedi inden dola orta a
kar
2. Gnlsz, Gayriiradi (Involuntary) sizlik i, piyasada oluan maaa almak isteyipde alacak i bulamadnda ortaya kar.
Talep eksikliinden kaynaklanan Keynezyenisizlik
133
Doal sizlik Oran(natural rate ofunemployment)
Doal isizlik oran, emek piyasas
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
135/150
, p ydengedeyken var olan isizlik orandr.
Tamam gnll isizliktir.
Ve aadakilerden oluur:
Geici isizlikYapsal isizlik
134
Doal sizlik OranLD: emek talebi
LF: igcnn byklAJ
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
136/150
Reelcret LF
LF: igcnn byklAJ
AJ: almaya hazr ii says
AJ LFnin solundadr nk
135
i says
LD
igc iindeki kimi iiler i
de
itirmekte, kimileri de dahaiyi bir teklif beklemektedir.
w*
N* N1
Denge w* ve N* de oluur
EF doal isizlik oranngsterir.
E F
Emek Piyasas Dengesi
AJAJ, LF dorusunun solundadrnk bi k s m igc i
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
137/150
AJ
LF
nk, bir ksm igc iaramakta, ya da daha iyi birteklif beklemektedir.
Piyasa dengesi E noktasdr.
136
LD
B C
N1N*
FE
w2
w*
N2
Bu cret dzeyinde, doalisizlikEF kadardr. Eersendika, cretleri w2 dzeyinekarrsa, doal isizlik AC kadarolur.
Keynezyen sizlik
e AJE noktasndayken, emek talebininLD ye gerilediini varsayalm
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
138/150
ek(reel)cre
LFAJ
Ksa dnemde cret ve fiyatlar
yapkan olduundan ekonomi Anoktasnda dengeye gelir
LD ye gerilediini varsayalm
137
i says
Ger
LD
w* .
EF kadar gnll, AE kadar ise
gnlsz (Keynezyen) isizliktir.
LD
w2 H
Eer emek talebi LD olarakkalmay srdrse fiyatlarn vecretlerin dmesi sonucudenge G noktasnda salanr.
G
Klasik sizlik
Sendikalarn reel cretleri w2dzeyine karttklarn varsayalmAJ
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
139/150
w2
dzeyine karttklarn varsayalm
cretler
LFAJ
A Denge noktas Adr.BC
138
i says
Reel
LD
w*
N* N1
AB kadar gnlsz
N2
BC kadar gnll
Ancak bu isizlik miktarsendikalar tarafndan bilinlibir tercih sonucu kabuledildiinden, klasik anlamdaACnin tm gnll isizlikolarak adlandrlr.
Arz-Yanl ktisat
Mikroekonomik teviklerleTam istihdam dzeyini
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
140/150
Tam istihdam dzeyini
Potansiyel kt dzeyiniVe isizliin doal orann deitirmeyi ierir.
Uzun dnemde lkenin ekonomik
performans ancak tam istihdamdzeyini ve ona karlk gelen potansiyelkt dzeyini etkileyerek deitirilebilir.
139
Vergi ndirimleri vesizlik
cret
AJFirmalar brt cret olarak w1derler ancak iilerin eline w
AJ, emek arzn; LD emek talebini gsteriyorken; hkmet AB kadar gelirvergisi topluyor olsun
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
141/150
Ger
ek
LFAJ derler, ancak iilerin eline w3
gemektedir.Denge istihdam dzeyi N1A
140
w3F
Vergi yokken isizlik EFdir.
sizlik BC kadardrC
i says
LD
1
N1 EF < BC yani isizlik azalmtr
w2E
Vergi kaldrldnda dengenoktas Edir.
AB verginin miktarn gsterir.
B
N2
Arz-Yanl Dier Politikalar
Sendika reformu Sendikalarn gc drlerek! emek piyasasndaki
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
142/150
bozukluklar azaltlabilir.
Dier emek arz politikalar Eitme ve tekrar-eitme nlemleri
sizlik deneini drmek Emek piyasasnn etkinliini arttrmak
Bu tr nlemler geici ve yapsal isizlii azaltabilir.
Yatrmlarn teviki Daha yksek yatrm oran emee olan talebi arttrabilir.
Bu da birtakm vergi tevikleri ve dk faizle salanabilir.
141
Blm 28
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
143/150
Blm 28
Dviz Kurlar ve demeleru
David Begg, Stanley Fischer and Rudiger Dornbusch, Economics,8th Edition, McGraw-Hill, 2005
PowerPoint presentation by Alex Tackie and Damian Ward
Bu Blmde
Dviz kuru ve dviz piyasasn, demeler Dengesi hesaplarn
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
144/150
demeler Dengesi hesaplarn,
Cari Hesap oluturan akmlar, Tam Sermaye Hareketliliinin anlamn, Dviz kuru rejimlerini ve demeler dengesi
ile olan ilikisini, Reel dviz kurunu ele alacaz.
143
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
145/150
Dviz Piyasas-ulusal parann herhangi bir lke parasna evrildii uluslar aras
piyasa veya ortamlar ifade eder.
Dviz Kuru bir parann dieri cinsinden fiyatdr.
DD ngiliz mal ve varl almak
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
146/150
isteyen Amerikallarn pounda
olan talebini gstersin
Amerika ve ngiltereyi elealalm
SS ise Amerikan mal ve varl
145
DDPound miktar
Dvizkuru($/)
almak isteyen ngilizlerinpound arzn gstersin
e0 Denge dviz kuru e0 dr
SS1
Eer ngilizler bu kurdan daha fazla $talep ederlerse, bunun karlnda
piyasaya pound satacaklarndan arz SS1e kayar
e1
Yeni denge e1 de oluur.
Dviz Kuru Rejimleri Sabit kur (fix exchange rate)
rejimi altnda
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
147/150
j
Hkmet ulusal parann aklanankurlardan herhangi bir paraya
taahht eder.
Esnek kur (flexible exchangerate) rejimiHkmetin dviz rezervlerini
kullanarak herhangi bir mdahaledebulunmad ve kurun serbestpiyasada belirlendii rejim.
146
Dviz Piyasasna mdahale
SS
Hkmetin e1 dzeyindeki dvizkurunu sabit tutmaya kararlolduunu varsayalm
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
148/150
SS olduunu varsayalm.
Pounda olan talep DD1 ise,AC kadar talep fazlas vardr.A CE
147
miktar
DD
1
Talep DD iken herhangi bir
mdahaleye gerek yoktur.
A noktasnda lkelerin alverileri arasnda bir dengesizlikyoktur.
ngiliz merkez bankasnn ACkadar poundu dolar karlnda
piyasaya srmesi gerekir.DD1
DD2
Talep DD2 iken tersi olur.
demeler Bilanosu(Dengesi)
(Balance of Payments) bir lkede yerleik kiilerin belirli bir dnem
boyunca yabanc lkelerde yerleik kiilerle
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
149/150
boyunca yabanc lkelerde yerleik kiilerle
yaptklar tm ekonomik ilemlerin sonucunugsteren sistematik kaytlardr..
lkenin mal, hizmet, gelir ve transfer ilemlerininkaydedildii hesaptr.
2. Sermaye Hesab (Capital account) lkenin d dnya ile gerekletirdii sermaye giri ve
klarnn kaydedildii hesap3. Uluslararas Resmi Rezervler Hesab
Dviz piyasasna yaplan mdahaleleri kaydeder.4. Net Hata ve Noksan
D=Cari H.+Sermaye H.+URR+Net Hata=0148
Trkiyenin demeler
Dengesi, 1984-2006
30
40
-
8/13/2019 Makro Economy Lecture Notes
150/150
1020
ifiyatla
rl Cari
-40
-30
-20
-10
0
milya
r$,ca
1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2005
+maye
hata&noksan
149
Source: Central Bank of the Republic of Turkey