SANCTI ISIDORIHISPALENSIS EPISCOPI
DIFFERENTIARUM ,SITE
DE PROPRIETATE SERMONUM,LIBRI DUO.
ISIDORUS LECTORI SALUTEM.
I Plerique veterum termonum differentia! dhtinguere studueruit , subli/iiis inter verba et verba aliquid inda-
gantes. Poeta aulem gentiles [Al. GenliJtwm] necessitate metriea confiiderunl sermontim proprieties [Al. pro-
yrietalem}. Sicque ex his consueludo obtinuit pleraque ab auctoribus [Al. auctoritalibus] indi/ferenter accipi, quae
quidem quamvit similia videantur, quadam (amen propria infer se origine distinyuunlur. De liis apud Lalints
Calo primtu tcriptit, ad cujus exemptum, ipse poncissimoj partim edidi, parlim ex auclorum libris depromptt,
tibique, lector, pro delectalione [legenlium] subnutavi.
LIBER PRIMUS.DE DIFFERKNTIfS VERBORUM.
2 De Kttera A. A Calo , Philippe , amor longe , aliudque cupido. Ae-
1. Inter Aplum et utile. A plum ad tempus , utile
d perpeiuum. .
2. Inter Amicum et socium. Am irlis constat affe-
etu, socius re, quia consort io constat.
3. Inter Arrogantem et abrogantem. Arrogans su-
pcrbns, abrogans Immilis. Arrogans assumit sibi
fidnciam , abrogans demit, id est, negans.
4. Irter Avarum et cupidum. Avarus est qni suo
\Al. sue] non utitur, cupidus qui aliena desiderat.
5. Inter Amorem et cupidinem. Aliud eti, inquit
*DIFFF.RENTIARUM. De librisDifferentiarum verbo-ruin et rerum fuse disputatum fuil in Isidorianis, cap.
56.CumduosiiitexemplalibridediRerentiisverborum, ,
ilind online alphabetico, quod Grialius primo loco
cumnoiis IM anliiii posuit, aliud sine eo ordine, quodidem Grialius ex Editione liigiiieana sumpsit, priinumexemplum a nobis tanquam genuinum prolertur v
alterum ad Appendices tanquam dubium rejicielur.Pantini notas ae varias lectiones saspe obscurecollocatas in meliorem ordinem , ut potui , redegi.Barihius, lib. xxxix Adversar., cap. 6, pr%ratiuneinex quodam suo ins. Codice protulil cum nonnulla
icripturae discrepanlia, ul I oeite necessitate confude-runt... libique lecturo. Alias conjecturas addit, quseinfra suis locis indicabuntiir. In ins. Codice Valicano55il , quern identidem allegabo, \u; sum varias
lecliones : Pltrumque veteres... origine distinguantur...
ipse paucissima... deproinpsi, et pro delectatione le-
gentium lubnotavi. ARF.V.
PR^F. Servius.adill.iiEn.: Nemora inter frondea.1. C. Pronto : Aptum loco venit, et lempori ; utile
Ktus fecit.
cessit itlico alter ubi alter recessit : alter bonus, al
ter malm. Alii verius amorem et borium dixerunt et
nialum , cupidinem semper malum. Amoris [Al., Jam
liorumj quadripariita diUercniia est. Estenim Justus
amor, pius, crudelis, obscenus. Justus amor est
ujcorum, pius filiorum, crudelis contra naturam, ut
Pasiphae, obscenus meretricum.
6. Inter Auspicia et niiywia. Auspicia snnt quee
inchoantur et ullro veninnt , auguria qtiaj consu-
limtur et conseqmintur.
Ibid. Vat. et utile quid interest? Et ila in (ingulisdilTerentiis addit quid interest. AREV.
5. A f>r op (in 3 pro hiiinili forlasse apud alios noil
reperilur, seil non invenustuin esi, ait Barihius ; ple
raque enim Latina, quxad in adjeclione, ea ab in
deiractione admittere , ob.-ervari potest. ARI v
4. Elymolog. lib. x. Lit/era A etC.Unit. Vat. oinittit desidtrat. Aiu.v.
5. Vid. Non. in voce Cupido.Ibid. Vat. oinittit ubi post illico alter. Idem Mi.,
amor ex uxoribus. Eleganiissima esse verba Caloni*.ail If-jiihius ; nam ubi cupido intrat, exit amor ho-nestus et Socraticus. Legit vero Pliilippi, el suspi-.
talur. denotari aliquain Catonis invecliTam in I bilip-
pum, sen I liilippicam. In Codice Barlhii eral obcenut
in tuternum; el quanivis Barihius corrigebat vbscenus
mereiricum, tamen dubilabat an legi posset obsccnut
in lenerum, quasi scnno sit de veiiere aversa , nt in
differentia tmpuri el impudici. Meliusessel Pasiphaet.AREV.
6. Malim : Qua; inchoanti quid ultra ven.
Ibid. Contolanlur. \\.cantutantur. Al. contultantur.
Ouines nola quarum anclor norointtus non est, PAKTWI sunt, cut eliam iribuentlae varianles lectiones quae in lei.aUtter uucinos legunlur. KDIT.
PATROL. LXXX1II. 1
ff g. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 12
7 Inter Arnumentum et argumentation. Arg- A qw difflenltate. Item alms puteus, murus excelsns.
O , . .: 1 .di t> in avfnlcA inn i in olln
nientum est quod in principle tfbri brevrter cans,
pandit, argumentalio est qua: in disputation* iidem
assertionibus [Al., assertionemque ]fac.it.
3 8. Inter Arteft et arliftcium. Ars est natura libe*
rails, ariiflcium vwe gestum manibus [AL, geslu et
raanib.j consvat.
9. Inier Absconditum et absconsum. Absconsum est
cujuslibei arte celatum, absconditum vero naturali-
ter abdiium. CondiUim est enim, -non coirsum. Inde
et consuere dicitiir, quando rupla \AL, ertipla] alque
aperta quseque texuntur [AL, trahunlurl- Porro oc-
cultum [AL, occullatum] ab occulendo, id est, clau-
dendo, dictum. Arcanum vero ab area vel ab ar-
eendo, eo quod ab eo omnes arceaniur, id est, pro-
hibeantur. Inde et arces dicunlur, a quibus arcean-
tur bosies. Inde et area, eo quod arceat furem.
Inde et arciis, eo quod arceat adversarium.
10. Inier Anle el anlea. Anle locum significat el
personani, anlea taninm lempus.
11. Inter tccubuit et recubuit , haec differentia
est : accubuit in iriclinio conviva, recubuil in cubi-
culo dominus, decubnil languidus. Accubare enim
est corpore 1010 , accumbere cubilo.
12. Inier abscedit cl discedit. Abscedit quod a parte
quolibel se subirabit, quod vero a medio dividiiur,
discedit.
13. Inter Adullerium et (ornicationem. Quod adul-
terium esl alienam uxorem appelere , fornicatio vero
hon estadulteratio matrimonii toderis, sedcum aliis
soliitis ni03cliari.
U. Inter Altum et excelsum, sublime et arduufn.
Altwn ex superior! pane el inferior! esl, excelsnm
ex superioii tanimn ;sublime excelsum est dim
aliqua dignitale; arduum, excelsum esl 4 cunl ali "
Summa videtis fn excelso, ima in alio.
15. Inter Adnisum ,innixum ,
subnixum et
obnixum. Adnisum, conanlem [AL, conari] ad ali-
qnid, innixum inniteniem in aliquid [AL, inniiiad],
ul si quis baculo innilatur, ant column*. Subnixum
vero instructum aliquo consilio, aut suffultum ex
oinni parte , obnixum autem obstinatum, vel per-
severanlem [AL, perseverans].
1C. Inter Altoqui, obloqui, elfftjui. Alloqui borlan-
tis et jubenlis, obloqui obirecianlis, eloqui oratoris.
17. Inter Amare et Diligere putat differre Cicero,
sajpiusijue sic .uiitur ,ut distingnal , atque amare
poiiat pro ardenier amare , at diligere pro levius
amare, sicut in epislolis ad Brutum : Yale , in-
D quit, et nos ama ; vel , si id majus [AL, minus]
esl, dilige [AL, diliges]. Et rursus : Sic igilur
fades ; me out amabis ,out quo contentus sum, diti-
ges. Iiem ad Dolabellam : Quis erat qui puturet ad
eum amorem quern erga te habebam, posse aliquid ac-
cedere? Tantvtn accessit, ut mini ntmc denique aware
videar, antea dilexisse. Alii dixerunt amare nobis
naturaliter insiium, diligere vero electione.
18. Inter Abjicere et projicere distal. Quod enim
in despectione est , et negleclum , abjicitur, quod
vero foris est penitus a salute, eta beatiludine alie-
iium, hoc projicilur. Projicere autem dictum, quasi
porro abjicere.
19. Inier Arguere et coarguere. Coarguere est
coercere et compescere, argnere modo accusare,
modo aliquid osiendere, elg patefacere est. ViigHkis
(^Eneid. iv
): Deyeneres animos tnnor arguit. Unde
el arsumenla diumlnr qux causam ostendmit.
20. Inier Adlidere cldidere. Adlidilur quis proxi-
me, elidiiur longe.
7. Val. pandit : argumentallo , qua! in dispula-
lione fiilem asserlionibus constat, el facit. AHEV.
8. Val. mensa liberalis ,el mox manibus constant.
ABEV.9. Arcanum. Serv., ad illud. yEiieitl. : Arcana mo-
vebo. Ipse, Kiytnolog., lib. xx, cap. 9.
Arces. ElymoU g.. lib. xv, cap. 2.
Area. Varro, iv de Ling. Lai., diet. Area; et
ipse, lib. layniolni;. xx, cap. !).
Arcent. N isum esl in Klymolog.Arcus. Ei.ymolog. lib. xvm, cap. 9.
Ibid. Cot). Val., qwe exuunlur pro qvceqve texiM-
tur. AREV.11. Vide Acron., ode 27, lib. in lloraiii.
Ibid. Al. : Inter accubuit , recubuil et decubuil.
Barlliius exislimat vocein donitius ad dtcubuit reira-
hen lani esse, quod nun placet. DC cubilo veTn ex
more Komanoexcilal lloraiium : El cubilu reman&te
preao. In Coilice bibliotbec:i> veleris Vaiiciinn: 5984,
in quo charactere semigolliico de=ciil>uniiir regnlffi*-
vicerancellen* per Joaniiein XXH, hi pramiunnlurvcrsiculi :
Sanus eo cnbitnm, sed Isstis vado cubatum;
Accuml-en^ donnil, discnmbcus ferculu sumil ;
CoilCBitlWl, violal; |irOcnmbit, numan artorat;
Occumbii, moriiur; viclus tuccumbere I eriur ;
Quiculwl, ille jact, vigil excubal, mcubalales. AREV.
13. Elymolog. lib. v, Cap. 26.
Ibid. Val. oioiuil bane dill ereniiam : Inter adwl-
fenum eic. AREV.
14. Servii verba sntit, ad ill. n &n., Te.rris jacta-
tus, et alto : ALTUM (amen sciendum est, quod et su-
periorem, et infenorem nltiiudinem iigni/ical.
Sublime. Eiyumloi;. lib. x, L, T, S.
ArduulH. Sic Serv. inlerprei;itur illinl Oeorg. n :
Ardua palma, aut altn, aut ad ijuiim difficile pervenitur.
K.Adiiixtitn in uno m-. Seivins finieii, quoin Isi-
doms (ere seqmnir, alleram scriplurain niiigis pro-
bat, ad illud i ^En. : Triton adntsus aculo, etc.
Obnixum. Veltu Rlris^irium, -JTI<!-X,OVT. Nonius,
contra adversarium colluctantem.
Ibid. Vai. conantem atiquid... et eolutniiii. AREV.
16. Ex Asralio.
Ibid. Viil|is, ad Cnlullnm, carm. 08, observat
alloqni aliquando usnrpari pro consoturi. AREV.
I/. Vid. Non., dic l. amare el diligere.
Ad Dolnb. Kam., lib. ix, episl, 21.
Dihrji-re vero, Elyitiolog. lib. x, liuera D.
Ibid. Siniilia Ciceronis verbu indicat liarllrins, ex
lib. u Famil. episi. 14, el rtddit diligere e^regie
aniare non uno loco Snc.ionio valere. AREV.
18. Macrob., lib. Salur. vi, cap. 4.
111. Ex AgraMio, in quo male pro cotnpescere est
compensare, desunlqne ilia, modo accusare, modo a/i-
quid, sicul in Paiisiensi Ediiiom;.
Causam. Cansam cansx esl in Agraet.
Ibid. Vai. cttusas ostendu.nl. AREV.
20. Ms. Vat.,(jwis7e proximc. Et infra : Item cir-
eumsnicit (fulie r.ircninspiciens) qnasril cernere. Sam,eic. Aiu.v.
J5 DIFFERENTIAI\mi LIB. 1. i4
21. Inter Atpicere et respicere , eic. Aspicimus A 39. inter Adversum te et ndtersus (e. Adversum
ante nos , re.spicimus retro ; suspicimus sur-
sum , despicimus deorsum , inspicimus inlror-
surn, prospicimils [ Al., perspicimus ] longe, con-
spicimus circumquaque. Item aspicimus praesenlia,
respicimus praeterita, prospicimus fulura. Qui aniem
in dexleram laevamque se converlit ,baec aspectai,
now aspicit. Noiandum sane , quod si et despi-
ciens dixerimus , nonnunquani diligenler inqui-
rere significamus. Iiem circuminspicere [ F., cir-
cumspicere], quae nee cernere possis[ Al. , quaerit
cerner ]. Nam circuminspicere [ F., circumspicere ]
esi quaerere.
2-2. Inter Attendere et iniendere. Attendere aspi-
cere est, iniendere vero criminari , aul ad cx-
te adversa rius, adversns te imitator.
50. Inier Allerum et aluttn. Alter de duobnsdici-
tur, alius de multis. Alter enim sine uno ese lion
potest.
51. Inter Apparel et paret fAl. , adparei et ap-
parel]. Apparel [ Al., adparei ] qvi videlur, paret
[ A/., apparet] qui obserjuitur non regulae ratione,
sed discernendi intelleclus gratia.
52. Inter Adiium et ostium. Adilns quibus adrait-
lilur[ Al., admillimur ], ostium quo excludilur
[ AU,
excludimur ].
55. Inter Arbitmm el judicem. Arbiter ex volun-
tate lit, judex ex kge.
54. Inier Advenam el convenam. Advenae de uno
dem, ant ad injnriam. Perraro [Al.
, pro raro ] ta- B loco venienies, eonvenae de diversis.
men in bono est.
25. Inter Auiiire et exavdire : quod Inm boni quam
mail audiuntur, exaudiuntur tantum boni.
24. Inter Adoletcere et inolescere. Adolescere
augment! est, inotescere consuescere.
25. Inter Annunliatur, nuiiiiatur [Al. , enuniia-
tur ], etdeiiun(ia(r[A/.,deiiuntiatur et renuntialiir].
Annnnlialur de I uturo, nuniialur f Al., enuniiatur j
de longinquo ; denuntiatur de[ Al., in
j present!,
renuntiatur de excusando et repudiando.
126. Inter Advocalur ,
invocalur et evocatur. AU-
vocatur daturus patrocinium, invocatur praesiilurus
auxilium, evocatur prabilurus [Al., prsestilurus] ob-
sequium.
27. Inter Abducitur, perducifHr et deduciiur.
\
Abducilur quis ad rem inbonestam , perducitur ad
studia [ Al., sludium ] deduciiur ad honnrem.
28. Inter Adftcimur et afficimur. Adficimur [ A/.,
afficimur ] honore , afficimur [ AL, Adficimur ]in
juria.
35. Inter Album et candidum. Album natura ,
eandiiluin studio sive cura; Albos ergocapillos.ee-
ram can.lidam dicimus. Hem candidum est qua-
dani nitenli[ At., ante ]
luce perfnsum, album vero
quod aurorae consiai esse vicinum.
7 36. Inter Albentem el albescentem. Albeniew
dicimus enm qui jam albatus [ Al., albus ] , albescen
tem eum qui incipit.
57. Inter Animtim et animam boc interest, quod,
animus consilii est, aniina viise. Ista semper eadem,
esi, ille pro affectu mulatur. Item menieni antiqui
ab animo separaverunt : nientem, ut sciat, aiiimnm
vero, ut velit, avit possit discere. Praierea 11011-
i nunquam, et animus pro viribus poniiur.
38. Inter Alvum et ventrem, et uterum. Alvns inte-
rius receptaculnm cibi esi, quo sordes defluunt, ut
Sallust ms, Simulans- sibi alvuin purgari. Venler est
aspectus ipsius partis exlrinsecus , ut Juvenalis :
Montani quoque venter adest. Uterus autetn proprie
2!. Ex Agraptio, in quo male e^t aspicimus snrtum,
qi Ivnc emendandns.Noiandum. Ex Serv., ad illud I Mn. : Despiciens
mare velivolum.
Quod si. Al., qwa ti. Servius.
Jionnitnqtmm, Serv.
Inquirere.-lnfiuirens, Servius.
22. Interpreies Teient., act. HI, seen. 4, Eumich. :
Proprie intendere etl crimen in adversarittm jacere.Ibid. Val. inbonutu esi. AISEV.
2i. Ex Agra-lii). Vid. eliam Nn. in diet. Adelere.
Forie Icgi possil ex Serv., ad illud vi JEn., 31o-"
di inoletcere miiis, CONCRESCERK. Prupiiii tamen vero
existimo, ut ex Agraitio legamus inolescere couuy-memi, aildamusque lertium menibrum ; exoleuere
;vanesceniti.
25. Ex Agnetio.Ibid. Val, in prasenli. AREV.2(i. ASCOII. 1 eiiian. in Divinationem,
27. V.\.\grlii>,
in quo pro abtliicilur, est adducitur.
28.Agf<Rl,
: afjicimus honore, afftcimus injuria, quiline fone eini iidaiiilus.
Ibid. Coil. Val. in honore... in injuria. AREV.21). Ex Agraetio.3U. Ex AgraU. Vid. Serv., ad ill. in ^En. : Ilarmn
mam invent, et ipse Elyniolog.lib. x, lilter.i A.
51. i.x A^r.i Uo, et Serv., ad ilt. i yEn. : Apparentari nantts. ViJ. uimiu Fesi., diet. -Apparel.
Nonreg... Hscab Agraelio absunt, cl rede.
Ibid. Ms. vat. sed discernendo. ABEV.52. Viiletur diflereiiiiam concinnasse ex pluribus
verbis S -rvii, a<l ill. vi ^En., Osiia jamrjue domut
patnere. llabes Iiaec cliani lib. F4ymolog. v, cap. 7.
Ibid. Val., osliu qu bus excluduiuur. AREV.55. Vnrro, iv de Ling. Lai.
51. Ex Sei v., ad ill. vm Mn. Turn manm Autonite.
Ipse Riymoiog. lib. x, liiler.i A.
55. Lx C. Kriinl. elip>e Etymolog. iil). x liltcra C.
Item... K\ Serv., ail ill. in Georg.: Color deter-
riitius altiis. Ex (|u pro ouri/rfB leg. putiori.Ibid. Ilisnunis adliuc alba aiiroram noiai, alque lu
fi-re lialis, quod animadvcrtit Uariliins, ad verha :
Album ve oquod auroras conslat esse vicinum; el pluraobsei vaveiai ad Apuli:ium, qui aurora; album laeertumlaudal. ARI v.
rii. Vat., qui albus esi; atbescenlem qui jam inci
pit. AREV.37. Elymolog. lib. xi , cap. i.
Proeierea... Elymolog. lib. x, litlera A : Animo-sus quod si l animis, el vinbm plcnus.
Ibid. Ms. vai., affectu immniuiur. In Ms. Harlliii, ista
temper in cssendu; corriiiil -Uiiriliiiis, ista temper in
etse uno. Elegarilom vocal biijns differentiae observa-tionem. flni-:v.
38. Ex Serv., ad ill. u ^In. : Uterumqve armalomilile complent. Ipse Elymolog. lib. xi, cap. 1.
Sattusiitis. Ex tragiucnlis vncerlonim lib.
15 S. 1SIDORI H1SPALENSIS EPISCOPI
prsegnanlis est. Sed et hoc a poetis metri necessitate A tamen cum adjectione, ut pula volucrem equum, vo-
variatur.
59. Inter Arma el tela. Arma sunt quibus defen-
dimur i [AL, defendimus], tela quse mittimus [AL,
emiltimtis]. Item arma belli sunt, armamenta na-
\ium.
40. inter Alluvium el colluvtum. Alluvium con-
sumplio esl riparum ex aquis, colluvium aulem con-
gregalio sordium, quae lit a fluxione inulta.
41. Inter Aquatum et aquesum. Aquatam po-
tioiiern recte dicimus , aquosum locum qui ex se
aquem fundit. Ita el meracam potionem, merosum
aulem vinum appellamus.
g 42. Inter Apricum el opaeum. Apricum conlranum
estopaco, quasi apertum coelo, vel soli sine [AL, in]
liorrore frigoris. El esl apricum, quasi [AL, quiaj
sine flam et frigore. Ilinc et Africam diei quidam
exisiiiii.ini, quasi Apricam. At contra opaeum con-
densum est, et umbrosum , sicut el amcenuin.
Amoena aulem dicta eo quod amenlur.
45. Inter Acerbum et acervum. Acervus per duas
MJ scribitur, elsignilicat molem. Acerbus per fcscri-
plus significal immaturum.
44. Inter Arbos et ardor. Arbor inlerdum fit sine
fructu, arbos vero nonnisi fructifera. Simililer silva
et nemus. Silva inlerdum est fructuosa. nemus vero
arbores wnbrosse et iufruciuosse inielliguntur.
45. Inter Acerbum et immaturum. Acerbum est
longe a maturilate posiium, immaturum vero proxi-
innim maluritati.
lucrem ligridem. Ut est illud Pacuvii : Volueri
eurrit axe quadriga. Narn [AL, sed] el sagittal volu-
cres dicuntur, quod his pinna; [AL, penna?] conglu-
tinanlur. Nam sine adjectione tantum alitem sonat.
3 48. Inter Anguem, serpenlem et draconem. In
mari augues, in terra serpentes, in lemplo dracones.
Ut Virgilius : Tranquilla per alta angues ; el paulo post :
Serpens amplexus uterque. Item : Delubra ad summa
dracones.
49. Inler Aureum et auralum. Aureum auro fa-
ctnm , auralum ex alia materia faclum , el mislum
auro operitur.
50. Inter Animalia et nnimantia. Animalia sunt
qusc habenl animam , animanlia tantum ad animos
pertinent.
51. Inter Ausfrxm et ostrum. Austrum ventum
significal, oslrum vero purpuram.
52. Inter Amiuil et abnuit. Annuit consentit ,
abnuit denegat.
53. Inler &s et es. JEs melalli materia, es vero
verbum est.
5i. Inter Animum et animam. Anima sine diffe
rentia ,animus vero varius esl ; quod animo sapi-
mus, anima qua vivimus.
55. Inler Ad el a(. Ad prsepositio est,at vero
conjunctio.
56. Inter Arf/Hroetafcjuro.Adjurorogo.abjnronego.
87. Inter Apud et penes. Quod apnd le lunc dico.
46. Inter Avenam et habenam. Avena per lit~ Q cum nliquam partem omnem significo. Nam penes
teram herba est. Habena per rf litteram lornin est.
llflbenas autem alt habendo dictas pulant, quod his
equos habemus, hoc est tenemus, unile et equi habiles
dicli-1
47. Inter Avein et rolucrem. Aves dicimus quaj
per aera levibus [AL, levius] volitant pinnis \AL,
peonis] ,volucres autem non solum aves vocamus,
sed quadrupedes nimia pernicitale ctirrentes, sed
39. Etymolog. lib. xvm, cap. 5. Aliud discrimen
apud Fest. dicl. Arma.
Serv., ad ill. ix /En. : Telorum effundere contra
omne genus.Ibid. Vat. Inletpost bane differentiam inserit
aqnam elundam, eic., ul num. 65. AREV.40. Elymolog. lib. xiv, cap. 9.
Ibid. Consumptio est riparum. Eleganler, ait Bar-
ihius; perduntur eniin ul non vide.ml nr rip;r. Ila
mori ftumma exposuit idem apud Pelrouium Arbi-
irum. In Vat. Cod., coniummalio esl. AREV.41. Ex Agrxtio, in quo tamen pro aauaiumestaaua-
licum.
Dicimus. F. Addendum ex Agrxlio, qua aquamaliunde recepit, aquos.
4i. Al. : Esl opaeum quasi opertum crelo.
Sine flatu. Puto mendiim subesse, scribendum-
que vu ypiiuif,id est. sine frigore, sic et in Serv.
leg. ad ill. v /En. : Apricis stalio gratissima mergis,el vi /En., ad ill. Tern s immitut apricis. Vid. Fest.
diet. Apricum. Ipse Etymolog. lib. in, cap. 18.
Opaeum condensum. Sic Fest., diet. Opaeum.Anuenum. Sic etiam vetus Glossar. Amoenum in-
terprelatur o-Oorxiov TOJTOV. .
Amoina aulem. Ipse Etymolog. lib. xiv, cap. 8.
possessionem significal, apud autem quasi corpus el
librum, non possessio \AL, possessionemj. Oicimus
autem, apvd le habeo argenlum meum, non penes le;
qua? ergo redduntur, apud te habeo ; qus possideu-
tur, penes te habeo.
58. Inter Amburere et comburere, et sepelire. Com-
burereest igni dare, amburere ex utraque adurere;
urere est igni adurere penilus ,et ad medullani
Fest., did. Amcena.Servius ad illud. v JEn,,anuena
piorum, el vi, aniasna vireta.
43. I0x Agrsjt. ; ipse Elymolos. lib. xvn, cap. (i.
Molem. Al. mobilem. Agraetius male.
44. Ex Agr.el., ei ipse Eiymolog. lilt, xvn, eap.G.Ibid. V:it.
,et frufiuotte. AREV.
46. Ex Agraet. 40; ipse Etymolog. lib. xx, cap. 16.
47. Volucri eurrit. Al. : Volucrit erit ex quad.Ibid. Cod. vat. omillit, nimia pernicilate... sonat ;
et num. 49 et 50, et ita alios. lisrilnns in suo Codicet
legebal : Volucri curril ciiatu quadriga; emendalial,ciin pro cituta, ut sit anapiBstus. AREV.
48. Ex Servio, ad locum 11 /En. cilatum ad verbum.50. C. Fronio : Animonlia animus facit, animnlia
animam habent.
5i.Vid. Nou. diet. Innnere, etAnnuere.Sic veleres membranse vociini in Terenlio ex-
plicaiar. : Abnuo, nego, subtraho.
54. Non. Marc., dicl. Animus, et Anima.Ibid. Vat. anima spiritus, quo vivimus. AREV.o j. Elymolog. lib. i, Ciiji. 26.
57. Vid. Fest., dicl. Apud.58. F. Legend. : Uri estpenilus etad medullamignem
sentire. Nam dictiones at igni adurere ex illis supe-rionbgs, est igni dare, sic male irrepserant.
DIFFERENTIARUM LIB. I. 18
ignein sentire. Sepelire esi sepulcro cingere, vel A aegrolaliu in corpore, sic xgriiudo in animo nomea
corpus iHimotegereetossa.Iikle Virgilius(.4 neid. x):
Corpus humo patiare tegi : Aut (^Eiieid. ix) :
Si qua id fortuna velabit.
Absent! feral inferias, decorelque sepulcro.
10 59. Inter Auiiacem et lemerarium. Audax
non timet, lemerarius non a-siimai periculum.
00. Inter Ad forum ire el in forum ire. Ad forum
signilicaiur aliquis locus in quern imus; in forum, in
ipstnn forum.
61 . Inter Afrum et Afneum, et Africanum. Afrum
dicimus civem, Africum venluin,Africanum nego-
lialorem.
62. Inter Aynoscere el cognoscere. Agnosciuius DO-
tos , cognoscimus ignoios.
63. Inier Auferre, adimere el eripere. Auferimus
rent quam dedimus, adimimus jus, eripimus quodab aliquo [Al., alio] rapimus.
64. Inter Agere canutm el rficere. Quod agit palro-
nus, dicit reus.
65. Inter Aquam el undam. Unda semper in inoiu
est, aqua vero giativa. Porro imbres nubium sunt,
latices fontium. Nam lalex proprie liquor fontis esi;
et dicius, quod in veins lerras laieal.
66. luier Mquora el maria. dEqnora, non tanlum
aquae, sed etcampi propter xqualitalem dicli, mare
aulem lanium congregalio aquarum.07. Inlet anum et saculum. yEviun lanium lempus
osicndit, sxculum vero perpeluiialein el lempus. Undeel in stecula sceculorum dicimus.
babel non sejunclum a dolore. Dolor igilur sgriludo,
id esi , causa efliciens xgritudinem in animo, tanquaui
aegrotalionem in corpore.
De liltera B.
71 . Inter Benignitalem el bonitalem. Stoici ila defi-
niunt [AL, dislinguunt] : quodbenignitas sit virtus ad
benefaciendum exposila, lenis, blanda, dulcis alloquio,
ad omnium bonorum Camiliariutcm invilans , bouiias
aulem bene quidein facere el praeslare quod poscilur
parala esi; non lamen novii suavis esse consorlio, et
sua cunctos inviiare dulcedine.
72. Inter Beaium et felicem. Beatus sibi lanium
est, felix, ct aliis [Al., sequenter el aliis], ut
esi illud Virgilianum :
i Sis felix nostrunique icves quaecunqup [Al., quem-cunque] laborem.
Felix aulem diciiur, per quern dalur el accipilur feli-
cilas, ul [elix lempus, felix locus, felix eventus.
75. Inter Beatus, honestus, fortunalus. Bealus
animo, honestus moribus, forlunaius substantia.
74. Inter Bibere el potare. Bibere nature est, po-
lare luxurix.
75. Inter Ba/ineum el balneum. In prosa quotidiaiiu
sermone balineum, inversu balneum dicimus.
70. Inter Barbam el barbas. Barbam liomimmi ,
barl as pecudum vel herbarum dicimus. Barbas et
hoininum,uiapudVirgiliuni:Barte incanaque mcnta
reyis Komani.
12 77. Inter Bucinam et bucinum. Bucina est
08. Inter Jiquumel juuum. Justus quippe ex lege tuba qua signum datur in hostes [At., hoslemj, Bu-
est, quasi jus cuslodiens, aiquus aulem esi qui secun- dims ipse clangor canons.
duiit natural)) Justus. Elenim Justus a jure vivendo, id
esi, juxia quod jus esi faciendo, vocalur.
69. Inter agtum et tegrotum. ^Eger proprie animo
nioesius, nam corpore segrolus diciiur. Proinde aeger
esi, el iristis, 11 et male valens, atgrolus aulem,Bive xgrotans lanlummodo male valens.
70. Inler /Egriludinem el txgrotationem. Sicut
Sepelire. Elymolog. lib. xi, cap. 22.Ibid. Forlasse legendum ex utraque parts, ABET.59. Ex Agrseiii meme, temerilus sine consilio, auda-
cia post consilium. C. Fronto nine forte emendandiis :
Audax non timet, lemerarius non providet; nam malealinqui, uuilux non provide!, temerarius non timet. D
62. Serv., ad illudjvin ^En. : Accipio, agnoscoque li-
bens.
05. C. Fronlo : Auferl qui dedil, adimit imperio co-
aclus, eripil, qui plus valet.
Jus. F., Justi. ul infra lillera H.6C.F.X Serv., ad ill. inEn. : Quce me ozquora possunt.
Non., diet. yEquor.67. Serv., ad ill. vi JEn. : Quern tibi longavo :
jEvum (inquil) proprie a lernilalis esi. Urtde quis inIsidoro forle legendum censeat : dUrum lantum per-peluila/em osiendii.
68. Elymolog. lib. x, dici. ^quus, lillera A.69. Ex C. Fronton, ei Agra:iio.
Ex. Serv., ad ill. }Mn. -.Curisqueinyentibusceger.luierpreies Terenlii, Act. i, seen. 2, Andr.
70. Al. ul Cicero. Tuscul. in.
Ibid. Nota Paniini quid sibi velil, nescio. AREV.71. Vat. et omnium. AREV.72. Hoc sensu et Fronto : Bealus, qui apud (irtecos
78. Inter Bellum el pralittm. Bellum indicilur,
urxlium gerilur. In bello enim non siaiim pr.elium;
in praslio aulem siaiim el helium. Unde el apud an-
tiquos tuba prxlii signum eral, belli buccina. liem
bellum loium esi, id esi, lotus conflictus, ut Jugur-
tliinum [Al., jurgium), civile, Punicum. Pugna unius
diei, prxlium pars pugnx, licet et pugna duorum sit
Sis felix. Ex Serv. videlur, ad ill. I JEn. : Sis fe
lix, el illud eclog. S : Sis bonus, o felixque.Ibid. Cod. Vat., felix sequenler et aliis... et adipi-
sciiur felicitas. AREV.
74. In Codire Regiovaiicano 1858 , in quo Differcn-
liae aliquando copiosiores sum , quam in Excusis, idita relertur : Inter bibere et polare : bibimui neceui-
tale, poiamus volunlale; alii ditunt : Bibere naturae
eil, poiare luxuries. ARET.76. Ex Serv., ad ill. HI Georg. : Barbat, incanaque
menta. 1 nrro locus quern Isidorus citai. esi ex vi Mn.,ill quo, pro ciines, barbas legisse conslal.
77. It.irtliius pulal bucinus esse adjeclivum nomen,el rescvibeodum ,
bucineus caiior est ipse clangor. 1 ru
eo sonilu liucinuiiis exslal apud I apiam. Idem llar-
iliius, alio loco, scilicet lib. xxxvi, cap. 15, ubservatbucinum de sono bucinse dici, ul ex fragmeulo Ft.
Capri, ei ex liac Isidori difTerentia colligil. AREV.78. Vide Serv., ad illud via .En. : Qui seie in betia
lequanlur.In bello. C. Fronlo.
Tuba prcelii. Ex Serv. , xi ./En., ad illud : BeUdat siynum, et ipse Elymolog. lib. xvin, cap. 1 et 4.
purs. Sic Nun. did. Bellum.
|9 8. ISIDORl HISPALENSIS EPBCOP1 20
llquimdo, el sine ferro, unde el a pugno dicta est. A bilium, clangor irrationaWlinm, ut ansarum, vel tu-
79. Inter Batiamttm el opobalsamum. Balsamum
esl arbor ipsa, epobalsamum suecus collectus ex ar-
l)ore. Nam opos dickur suecus. Probalio aulem bal-
sanii, ut dicil Plinius, hsec est : quod si contra so-
leni feratur, et corruptum non sit, manum ferenlis
exuril.
80. Inter Bassos et bassus. Bassos nomina propria
sum , Bassus \Al. , Balsos] vero appellativa nomina
sunt.
81. Inter Barbarismum et tolucismum. Barbaris-
tuus fit in una loquela, soloecismus in pluribus.
De littera C.
82. Inter Ccelum et eetlier ita distingnitur. Quod non
tanlum ille asiriferus [F., asiriferj locus, sed et
barniii.
86. Inter Criminatorem et criminantem hoc inter-
esse auctor Orbilius putat, quod crlminator sit qui
alter! criraen inferat, et id saepius facial, criininans
aulem qui crimen inferat, et com snspicione quoque
id facial quare quis magis noxius videatur. Ul Afra-
nius : Non sum, inquil, tamcriminoia [AI., crimi-
nosus], quam tu [Al., quantum], vipera, gannire ad
aurem nvnquam didici dominicam [Al., domini \.
87. Inier Callidum et i<rfum. Callidus est in
disputando subdolus , versutus aulem cujus meng
in negotiorum actu ad quamlibel fraudem facile ver-
tilur. Ergo callidum non pro asiuto lariium, } sed
pro asluie dodo dicimus , versutum aulem ab eo
isle aerccelum vocalur. Oilier autem sublimior cceli B quod aniraum cilo verlat. Unde el Plautus :
pars est, in quosidera constilula sunt. Sane et aHher
13 aer ignens est superior, sctlira vero lux el splen
dor est xilieris.
85. Inier Cms et crastinum. Cras ad lempus perli-
nei , crastinum ad opus ejusdem temporis.
84. Inter castitatem et continentiam hoc interest.
Quod castitas est corporis inc<>rrupiio,conlinemia
vero post corruplionem sexui renuntiaiio. * Pri-
mum ex his felicitalis est, non esse quod metuas ;
secundum virtulis esl , proslernere bostem libidi-
nis, a quo loties victus nlque dejecius es. Quo pri-
muni cedere liumiliialis est, secundum patientise.*
Barum prima felicitalis est, nonnosse in toinm aquo
postea liberari oplabis; secunda vero virtulis con-
Versntior es quam rola figularis [AI. ligulari].
88. Inter Curam et solliciludinem. Solliciludo
inoderaia est , atque temperabilis, cura \erosine
moderatione est; wide el cura dicta est, eo quod
cor urat.
89. Inter Cognitionem et agmtionem quidam sic
distinguunt, qaod cognitio eorum sit quae anie non
srivimus, et ea poslea scire permillirnur, agniiio
vero eorum quoe prius scienles , deinceps scire de9i-
vimus, eorumque poslea recordamtir.
CO. Inier Commentarium et commentum ,et co-
micum [P., commaticum]. Commentarium liber ,
commenlum, vel commeniatum volumen, id est, ex
temnere vitium quod optime noveris. Alii coniinen- C diversis libris comaium , scilicet , ex Veteri et
tiam in conjugiis [Al., conjugibus] specialibus, casii-Novo Teslamento.
91. Inier Coram et palam. Coram ad personam
refertur ,dicimus enim coram illo , palam aulem
persona caret, quia id ipsum signilical quod omnes
sciunt. Ergo coram ad personam certain refertur ,
tatem in virginibus intelligunt. hem quidam castita
tem accipiuril in inenle, virginiialem vero in corpore.
ilia est aulem vera castitas, qu* nee corpore, nee
mente polluitur.
85. Inter Ciamorem et clangorem. Clamor rationa-
Ibid. Vat. omiltit, id est, totus conflictus. Barthius
memoria ha?c digna esse ait, sive ea ex sua observa
tions Isidnriis promat, sive more suo alinnde descri-
bai. Quod aulem Barlhius saepe lectinneui sui Codi-
cis conjecture emendare conalur, actnin pliTum :ne
agit ; mm jam ea fere oinnia in Ediiiune Grialiana
correi la eranl, sallcm cum Adversaria Bartliii i" lu-
cein venernnt, quern aliquaudo Edilioiiem Grialii vi-
disse consiat. AIIEV.
79. Ex Serv. , ad illud in Georg. : Buliamaquc et
baccas.
80. Veins Glossar. Bassus t-jjnAos .
81. Eiymolog. lib. i, cap. 52. Vid. Agell., lib. v,
cap. 20.
82. UtfumrjueostendiiVarro,lib. iv ling. Lat., diet.
Sane... Ex Servio, ad illud ui^En. : Nee luci-
dus tetltra tiderea polus.84. Ai. : Sexus. frimum ex hit; et infra : conlem-
nere ea qnie optima noveris.
Ibid. liiEdilimie Grialii indicalur, decsse in aliqni-
busexenipla.ibus verba, Primum... tecitndum palien-lite Ac revera in veinsiissimo Codice Vaticaiio r^ilita coiitinualnr oralio : sexui renutiliaiiu. llurum pri-ma leticilalii est, etc. Mox idem Cod. in conjuyiit pa-rentiiiut inlelligunt, eauitalem in viryinibus. AREV.
86. CiUt allerum versum Noa., diet. Uannirt , ex
palam ad omnes.
prosa (Caiil, Rosa) Affranii.
Ibid. Barlhius suspicalur legendum cum suipicio-
rte occulle id facial. In suo Ms. invenit : tarn crimi-
nosus , quamtu viiuperat. Alii habenl, lamciiiiiinosa,
quantum vipera. AREV.87. Vid. Donau, in Terent., act. in, seen. 3. Adelph,
Sic Kesi.,dict.Vfrsuius, et ipst; lib. x Ciymolog..litlera C, el liiler.i It.
Plautus. In Epidico, *cena cujus princip. Fe-
cisli jam.8. Aliterdislinguil Donat., aci.n, seen. i.Pliorin
Cura vero. Ex Serv., ad illud i JEn. : Curisqux
ingenlibus tvyer ,el ivjEn. : Jam dudum sauciu cura.
Ibid. Vat., cura vero sine sollicituttine esl. AIIEV.
90. In IIHO Maiiuscripto lisec laniuin : Inter cowmentarios el commentaria. Comminilarii tibri
,coinmtnla
ria volumina.
Comaium. F., toncinnalum, aut comma/urn.
Ibid. In Ms. Vat. Soil solum hoc esl, Coininenla
rium liber, commenlum volumen. In Edilis rifaferCHtft
non plene explicatur, cum praeteri atur explanatuverbi comicum. Legendum ergo videmr : Gunmen-turn volumen, id esl, ex divenis libris cmmentalu.m
,
Cnmicnm ex Veteri, rt Nuvo Testamento. Gomicut
Commiciis, et Comes liber eeclesiasticus erai, Lectio
narius quoque dictns, de quo vide Ducangium, >r-
bo Comma, primo luco.
J DIFFERENTlARim LIB. 1.
92. Inter Cavum et cavatum. Cavum naturaliter , A. " Consuescimus 16 hona>
insuescimus mala, as-
cavalum inanu.
93. Inter Circiier, circa et [cirrum. Circiter ad nu-
iiicrum referendum est , circa ad locum et tempus ,
circum vero undique. Ergo dicimus [At. , dicamus]
circuiuisse nos orbeni, noa circasse [At., circaisse],
9-i. Inter Circumpedet et anteped n. Circuui-
pedes sunt obsequia servorum , anlepedes ami-
coruni.
15 93- Inter Contingit, obtingit, evenil, et accidit.
Coiiiingit eventu, obtingil sorte, accidit casu, evenit
vel malo, vel bono,
96. Inler Corripere, oojurgare, et casttgare. Corri-
pimus verberibus , objurgamus verbo , castigaiuus
verbis, cxdibus et verberibus.
suescimus ulraque [Al., ulrumque].
105. Inler Capio et capessc. Capio aliquando ,
capesso frequenter.
10G. Inler Cuncios el ottmcs. Cuncti omnes sum,
si modo juncti sunt, et simul faciuni aliquid. Ali-
ter omnes dicuntnr non cuncti.
107. Inler Cxteros et alias. Quod caHeri ex eodem
ininiiM-o sunt, alii ex alio.
108. Inler Curulem et curialem. Curiales officiales
public!, curulcs vero scllae, in quibus magisiraius
sedentes jura reddunt.
10 J. Inter Censotem et censualem. Censores euim
[Al., lanlum] judices vocantiir, censuales vero offi
ciales qui censiun provincialem exigunt. Interim
97. Inler Cupereel ambire. Cupere est terrena lu- g \Al., inlerduni] el cer.sorium [.4/. , censorem] homi-
cn, vel quaelibet mundi desideria inaniler quaerere, nem pulcbrum didmus.
affinem ,et propin-
ainbire vero boiiorum gradus, vel ordines potesta-
tum appctere.
98. Inter Cantare et canere. Cantare taniuin vo-
cibus vel clamore insonare est , canere aulem in-
lerdum inodulari, inlerduni vaticinari est, id est, fu-
lura praedicere.
99. Inter Conscribere,
exscribere , et reliqua.
Placidus : Conscribere, inquit, est iiuilla simul scribere.
Exscribere , quod alibi scrip turn sit transferre,
transcribers , cum jus nostrum in alium transit,
Iiiscribere accusationis esl, asciibere assigna-
tionis. Describere diclionis\l<\ ditionis| , vel or-
diuis.
100. Inter Conttruere et destruere. Consiruere est
KuNlicare, desiruere vero exlerminare.
101. Inler Commodore el accommodare. Commo-dare esl praesiare aliquid , accommodare vero apiare.
102. Inler Consuere et suere , vel assuere. Con-
suere vestium, suere codicum, assuere coriorum.
103. Inler Consequimur el assequimur. Consequi-mur pedibus, assequimur studio.
104. Inter Consuescimus , assuescimu$ , insuesci-
93. Cod. Vai., non circa esse pro non circasie, rel
tircaisse, quod melius videlur. AREV.94. Ex Agral. ad verbum.95. Vide aliud discrimen apud Agrxiium.9fa . Al. :
castigamus cum credimus.98. Serv., in ill. i JEn. : Anna nrumque cano;et
vni JEn. : In limine ades.se canebat.9i). Ex AgrjBi. onmia.
Accusui-.onis. - Vel occnsionis. Agraet.
Asiignaiionis.-Significationis. Agraet., male.
- Ordiiiis -Ordin/iliiiiiis, ins. 1, ct Atzral.Ibid. In nola Pantini eral : Forte, diclionis; quod for-
rexi ad ejus menleni, ul pulo, forte, dilionis. HartbiiCodes sic eral inlerpolatus : Kxwibere, quod alibi
scriptum esl, quod verbum medicorum est, Iranscri-
bere. Pro liis, quod verbum medicorum esl, Barlliius
snbropabai, quod verbum indet oruni esl, perlinet
enim ad plagiaries. Observat idem dictioitem esse de-
clamaloriamexftrciuiiioiiem, quales dictiones Eiino-dii ad nos vencrunl. AREV.
100. Leg. desliuere, nisi malis, praeunte Agruelio,exslruere vero incxcelsum slruere.
101. Agra l., diet. Commodatum.r Non., dici. Accommodat.
110. Inler Cor/natum et
quutii. Cognatus ejiisdem generis, alflnis nupliis ve-
niens , propinquus sanguine vel affmitate conjuuctiis.
111. Inter Cctumem et incolinnfin. Incolumem aui-
mo accipimus, columem corpore. Columen autein sa-
nitas , vel sustenlaculuin est, quod [Al. , quia] a
columna est facium , unde el cuhnen, undo el r.ul-
1UUS.
112. Inler Comptttm el (omposilum. Com plum cura,
compositum nalura.
113. luler Crauni el grassum. (^rassum corporis
esl pinguediuis \At. t pingueudoj. Kara grassari aiii-
Uii niiniae crudeliiatis,
" 1H. Inler Crassum et obesum. Crassus pinguis est,
obesus plus est<]uam piuguh.
17 115. Inter Cierultnn et carruteum. Cserulus
est color , caeruleus qui ex eo colore confeclas est
nalura. Nam caerulum ipsum colorem dicimus.
H6. Inler Corpus el earnem. Quod in omni carne
corpus est, non in omni corpore caro. Caro enim
proprie ossa el sanguis esl , quod lamen et corpus
est. Corpus aulem et lapis, et lignum esl, quod lauieii
103. Asraet. : Ctmse/juimHr studio, assequimur voto,101. Ex Agrseiio.106. Vid. From., diet. Omnes. Festuseadem fere
habet cum Isidoro, diet. Cuncti, et Ascon. Ped!an. in
Diviuatioiifrn.
Aperlior eril leclio : Aliter omnes dicuntur, nonD cuncti. Vid. Serv., ad illud i ^En. : Tola annenta se-
qiiuiitur.
Ibid. Vat., al ter omnes dicuntur cnneli. ARKT.109. In Ms. Bartliii : Censorinm liominem vullum
dicimus. Conjlciebal Barlliius vultuosum: iiam vuituo*
sus severum noiai apud Sidonium el alins. De seve-
ritate censoria res nota est. Ego inaliin, censorium
hominem pulchre dirimus. AREV.111. Veins glossar. , Columbia, eni(rrnpiyuaTX ,
et
columen, swio-Tu^ov,did. Columnce. Ipse liiymolog.
lit), x, litleia -C.
113 Ex AgraH., Crajtart, grassari.Animi... Agr.vt. : Aul animi, aut crudel.
Ibid. Nimite crudetitallt. Vai. (imitiit.nimi/r. AEV.11. i. ExC. Fronlune; diet io aiitein Nulura loco mota
possession! SU;R restituenda, legeiiduuique ,C jerulut
esl color naturx.
116. Sic lib. Clyinolog. xi, cap. 1.
23
caro nun est. Dictum aulera corpus a corruptione, el A
caro a carendo, vel a cadendo.
117. Inier Capillot et capillamenia. Capilli capilis
sunt , capillamenia summilates arborum. [At. ,
arborisj.
118. Inler Coltum et cervicem. Collum [At. , Collus]
semper cervicem, cervix \Al. collus]aiilem dura sin
gular! numero dicilur.significal collum; dumplurali,
superbiam, ut Cicero in Verrem (Lib. v) : Prceiorem
lu accmas f Frange cervices.
119. Inter Concidit el concidit. Concidit , correpla
media syllaba , significat cecidisse, concidit, produ-
Cla media, significat separasse.
120. Inter Cassidfm et galeam. Cassis de lamina
est. galea de corio [A/., corio fit].
121. Inter Cfypeum et clupeum. Clypeum sentum, B
clupeum omamentum [At. , ornamenla] dicimus.
Inter Clypeum et clupeum : Clypeus masculino
genere est quern scutum dicimus, clupeum neulro
dicitur imago, ab eo quod clueal ,id est, dicalur
el lioiiiinetur, et clara sit. Sic et inclyius praeclarus
dicitur.
18 122. Inler Consuctudinem et riium. Consuetude
est soli la: rei usus, ex cunsensu duoium, pluri-
morumque facius. Rilus vero ad justiliam perlinei,
quasi [A(., pendet , quia] rectum, ex quo pium ,
sequuni, sanclumque [A/, s. respicimus].
123. Inler Cogniturem el procuralorem. Cogniior
nun nisi praisens a prxseme prxsenli datur, procu
rator auiem el absens constiluilur [At., quern a. con-
etituil] adversus absenlem. Item cognitor adversus C
emu solummodo lite [A/., litem] coniendil [At., de-
fendii] adversus quern ad agendum consiUutus est ,
procuralor vero apud omnes. Ilem cognitor liii tan-
turn dari solet , id est [A/., item], judicii expediendi
gratia , procurator vero el res omnes adminisirat.
S. 1SIDORI HISPALENSIS EP1SCOP1 24
124. Inter CocMeariMm et cochleare. Cochlearius
qui vendii, cochleare vero species.
125. Inler Coiium et ceium. Coelus multitudo ce-
tuiii belluam dicimus.
126. Inler Commune et epicaenum. Commune ge
neris [Al., gentis] est, epicoenum vero animaliuin.
127. Inter Capillatum el capillobum. Capillaius ca-
pillo grandi, capillosus pilosus et birsutus.
128. Inter Cornua el corna. Cornua animalium, vel
anlemnarum ,corna vero pomoruin genus.
129. Inter Coepit et cepit. Cepit de capiendo , co&pil
de incipieudo.
150. Inter Calvum et calvatum. Calvus est natura,
calvatus manu. lude et decalvalus dicimus valide
manu decalvator.
19 131. Inter Circa, circum et circiter. Quod
circa est incerii loci de aliqua parle , circum cerli
undique, circiier numeri peneinliuili.
132. Inter Causam el raiionem. Quod causa ram
vel raiionem aniecedit, ralio in ipsa re est. Item
causa est, propierquamliialiquid, ralio perquam fit.
133. Inter Civile el civicum. Civile est quod ad
civii.item perlinet, civicum, quod ipsi cives faciunl.
134. Inter Cognoscimus et aijnoscimus. Cognoscimus
ignoratos mores, agnoscimus quae nobis exciderant.
De liltera D.
135. Inter Diurna ,diutina el diuturna. Diurna a
die facia sunt, ut diurna merces, diutina dicta ab eo
quod est, quod diu duraverii, diuturna vero a perpe-
tuitale dicta, quasi ajterna.
136. Inler Disertum el discretum [Al., disserlum].
Diserlus orator est, discrelus esi docius , a discen-
do diclus.
137. Inter Divitem el locupletem. Dives est pe-
cuniis, locuples [A/., locis plenus] autem fundis,
quasi locorum diviliis plenus.
Carendo.-Creando in Etymolog.117. Capillamenta teminum, lib. v.
118. Ex Serv., ad ill. 11 JEn. Cervici imponerenotlrx. Etymolog. lib. xi, cap. 1.
Frange. In allero exemplar! : Frangere cervi-
eet, et superbiam inclinare, qua:, ul glossemalon ,
inducenda.119. Sic Acron., od. 3, lib. i Horatii, in illo
versu : Nequicquam Deus abiddil, cxponii abtcidit,
teparavit.Ibid. Barlliii membrana: ita : Inter castidem et cas-
sidam iiihil interest. Galea vero caisis en, quai de co
rio ftebat. AHKV.121. Clypeum. Ex Carisio in C. Frontone, male.
Clupeum armorum, clypeum imaginis.
Clypeus. Locus mutilns, quern sic ex Carisio
suppler! posse: exisiimo : i Clypeus masculiuo genereesl , quern scutum dicimus, ab eo quod est clepo,xa/ujrrw, id est, celo, cum clupeum imago dicalur,et nomineliir a clueo, quod clara sit. i Sic et In Serv.,ail ill. vn JEu. ; Nee clypei cunusque sonant : Dicii
ab eo quod celenl corpus U.TTO TOV XASTTTW.
122. A/., Sutito rei consensu usut d.
Ibid. Vat. ad juilitiani pendet. Kt aquum temperpretipicimm, pro cequum, sanclumque. AHKV.
123. Fesi.., diet. Cognitor : C. enim prxsem a prce-teiiti pra side datur.
Nisi... Al. : Justu pra tidis prcesenlis praaenti d.
Ibid. Nemo veleruui melius dilleruniiam idler pro-
curaiores et cogniiores in sensu proprio expressil, ut
advei litur in not. ad Grissouium, lib. iv, cap. 20,Select. Antiqtiil. In Ms. Vat., pranent a prceienti da
tur; et ouiittit Item cognitor... omnes adminiitrai.
ABEV.125. Vat., belluam dicit. AREV.126. Sic lib. i Etvmolog., cap. 6.
Ibid. Cod. Vat., commune qenut est hominum; epi
coenum. Epicoeua a communibus differunt, quia corn-
iiiniiia duos liabeni ariiculos, ul liic el hose tacerdos,
eplcoena vero unum lanium, ul passer, lepus, etc.
Vide Cledonium, in Arte, pag. 18t>2 , Pustscb. AREV.
1) 131). Decatvationis menlio Concil. Tolet. xvi ,
cap. 3; Emeritens. cap. 15, et alibi, passim vero in le-
gibus Visegothoi um er.nque perpeiuae infamia: noia.
Ibid. Depcena decalvationls plura Ducanglus, verb.
Uecaliare, el decalvatio. Apud Isidorum verba valid*
manu Decalvator Iortasse ex aliquo alio auctore pe-lila sunt exempli loco. AUEV.
131. In uno ins. : Inter circa et circum, quod circa
est de aliqua parle loci, circum undique.132. C. Fronlo : Causa docel factual, ralio solvit
obscura.
153. Acron. el Porph. in od. lib. 11 Moral, iia lan-
IIIIM disiinguunt, quod civicum anliqua ligura dicatui-,
civile uon Hem.1.T.. Al., adjecta, nulle sensu pro a die.
136. Kx Agrxliu.Disci etui en. Lege : Desertut, en dereliaut, a
15 DIFFERENTIARUM LIB. 1. 26
158. Inter Defensorem elultorem. Defensor curai,ne A lium] est separalio, cum mulier a viro discedit, di-
fial injuria, ultor id facil, ne impune sit facia injuria.
159. Inter Deformem et lurpem. Deformis ad corpus
pertinet. Turpis ad animum.
20 Li. nler Dementem el aelirum. Demens est
cujuscunque lutaiis amens, et[F., id est] sine menie,
delirus auiem per aelalem menie defectus : dicius
auiem ita, eo quod recto ordine, quasi lira, aberret.
Lira eniiu est arationis genus, cum [Al., cum qua]
agricola? facia [AL, jacla] semenle dirigunt sulcos.
141. Inter Dirum el utrocem. Dirus immisericors,
quasi divina ira in id adaclus. Atrox , crudelis, hoc
est, crudus, neque suavis [Al., suasibilisj.
142. Inter Dolum et dolorem. Dolor est corporis
incoiniQoditas , sive uiolestia. Dolus vero occulta
maliiia, blandis serrnonibus adornata.*
145. Inler Dolum, innidias, el fraudes. Dolus anitno
fit, insidiae loco, sive telo , fraus circa Mem mutuam
[Al., injuria].
144. Inler Dementiam et amentiam. Dementia tcin-
porale vilium esl, amentia perpetuum. Dementia
autem dicta, quasi diniinutio mentis.
145. Inter Distinctionem et subdistinctionem. Dis-
tinciio tinein sensus I acii , subdisiinclio suspendil
[Al., mentem susp. l.
146. Inter Dimidium el dimidiatum. Dimidium
esl scijua pars divisa , dimidiatum ulique pars, sed
[AL, si] non aequalis.
147. Inler Divertit et divortil. Divorlio [F., divor-
deserendo dictus. Ex Agralii menie neulra harum le-(
ctionum, quas ms. habenl, tolerari potest. Al. : Dis-
sertus esl doctus a disserendo, etc.
157. Rectius forte Fronto : Dives, quia dividendi fa-culiaiem habet. Varro a diva deducit.
Locorum.Sic fere Fronto, ix Terent., Scaurus;et ipse Elymolog. lib. x, litlera L.
Ibid. Vat., quasi loci plenus. AREV.158. Sic el Fronto : U liio vindical factum; vindicta,
vel vindicalio , (ulura prohibet.159. AL, Animam. Crimen, al. ms.140. Fest., did. Menlecaptum. Ipse Etymolog. lib.
x, liliera D.
Non., diet. Delirus, el ipse in Elymologiis.Sulcos. In Elymolog. additur: In quos omnisse-
ges decurrii, quod cum ininime veriim sit, fortassis
et illic ea verba tollenda, aut seribenduin ex [Sou. :
In quosomnis uligo decwrit.
Ibid. Vat., sine mend; defectus; delirus autem proa>late. De verbis qua? in Etymologiis addunlur postdiritjunl sulcos, dixi suo loco. ARKV.
141. Indignatus ; f.,natus, ut Feslus. Vide Serv.,ad illud u /En. : Qua; mens lam dira.
Fest., dktione Alrocet.
Ibid. Paminus pro in id adaclus indical ex var.leci. indigmitus, el ex conjecture natus. Uariliius,lib. xxxvm Adversar., cap. 2, legil neque suasibitit,el rxponit consullui, ratione utens, ul apud Apicium,el Phcebadium. AREV.
142.SicCic.,Tusc. n: Dolor motus asperin corpore,a sensibus alienm.
Ipse Elymolog. lib. x, liliera D didt dolosus.Ibid. Vat. adornat pro adornata. AREV.144. Lib. x I .lymolog. liiiera D.145. Elymolog. lib. i, cap. 18.
Sentus. AL, Mentis, vel sensus.14C. Agraei., fi copiose Agell., lib. in. cap. 14.
Non, did. Diwrtitun.
veriil vero, qui a via vel ratione defleclil.
21 148. Inler Deluit el diluii : Deluit purgat,
diluit icmperal. (Livius, de morle Milridaiis : Quodmmdiluiiset.
149. litter Dilecium el delecium. Dileclum a dili-
gendo, delecium ab deligendo [Al,, eligendo].
15U. Inter Direcium el dereclum. Derectum per
latum est, direclum per longum.131. Inter Discernere et secernere. Discernit qui
in duas paries dividil , secernii, qui ex mullis seor-
sum mulia eligii.
132. Inler Dicere el memorare. DJCII eoim, qui se-
inel idem pronuntiat , memorat, non qui semel di-
cit, sed qui saepius idem, memorise conservanda:
5causa, facit.
155. Inler Dengere et dirtgere. Derigimus quae
curva suul , dirigiuius , cum aliquo tendinitis.
154. Inler Departure, comportare el exportare. De-
porlarc esl aliquid afferre, comporlare iu umiin lo
cum couferre, exportare tollere.
155. Inter Discedere el abscedere, el caHera. Dis-
cedere per divuriium dicimus, abscedere per absen-
liam, secedere per singulariialem , decedere per
mortem.
lull. Inler Deauco el diduco. Deduco de amico
producendo [At., perducendoj. Diduco auiem dislra-
ho, vel divido. Item quantum ad equos iriumpha-
les 22 refertur, si equi, duxere triumphos; si boves,
|
Divertit. Sunl enim direrlicula , qua; ab hoc
verbo, semittp transversal a laiere, via militant, ail
Serv., ad illud ix /En. Ad dittorlia nota.
Ibid. Ms. Vat., vel a raiione deflectil. AREV.148. Ex Agretio.
Purgat, Al., purgat vel laval, quod tamen abest
ab Agreiio.Livius. Ex lib. cu, ul constat ex Flori epitome,
erat locus.
Ibid. Barlhius, lib. xxxix, cap. 14, poiius Feslo
vel Paulo asseniiiur, qui deluere solvere exponii a
luendo, non a lavando. AKEV.149. Ex eadem luente Agrxlius: diligi affectionis ,
dt ligi judicii.laU. Mine legendiini constal apud Agrxlium uude
sumplus quoad >en.Mim locus: Direclum in lalera ap-tatum. Sic el Elymolog. lib. x, lit. D : Direclus eo
quud in rectum vadit.
Ibid. Eleganlem bane differeuiiam Barlbius vocal.
AREV.132. Fesl., diet. Memorare.Ibid. Val.,su pii<s
id. AHEV.135. Sic ^aulus ex Feslo : Dirigere apud Plautum
invenitur prodiscedere, sed discindere legit vir erudit.;
El cum aliquo. Al., cum ad aliquem.134. Forte scribendum ex menie Agrvtii : Depar
ture, ea deferre; male la men ipse, cteponere. Apportareesl uliquid afferre; comp., etc.
Tollere. -De loco lollere. Agrl.13C. Sic Serv., ad ill. i &u. : Detpiciens mare veli-
voluni : Deduco, prosequor; diduco, divido.
Vel divido. Al. sen pono, id esl, f. teu dispono.
Equos. Malim currus.
Subducere. Ex Serv., ad ill. i iu. Subducere
datum.Deducunt. in /n. AL, diducuut.
Ibid. Vat., deduco pro ultimo deducendo. AftBv.
S. IS1POEU H1SPALENS1S EPiSCOPI
fcduure [4/.,d.iere}. Item quantum ad naves, sub- A factus beams, boneslus moribus ei honore usus.
ducere in terrain dicinm?, deducere [AL, didu- \ 67. Inter Do et cedo. Qiii dicit do sigiiificai qui-^lAci^l niitnni i n vnittA lit /I .>,/ ny n u I cm j l M/fM^C KlIC HolllP mil lllPlt PaHll Ha c tt faiitllin (I!/. it
cere] aulem in mare, ut : Dedtteunt socii naves.
157. Inier 0o el omfco [A/., duos ainbosj, Ulique
qui dicit duo [At., duos ambos], numeral ; qui ainln,
jungit.
158. Inter Disparem et imparem. Dispar est iux-
qualis, vel dissimilis, imparvero, sine pari.
159. Inter Duo et bina. Cicero, in epistolis ad fi-
liura, duas epistolas, non binas ;binas litirras, non
duas. Quia nuineri tantum pluralis est nnnien liilerse
quse epistolam significant. Nam non dicirnus bina,
nisi ea qnx singularem numerum non admittunt, ut
bina castra, bina anna. Ea .micro dicimus duo quae
singularem numerum adiniltunt.
busdelur; qui dicit cedo, de se lantum dicit
168. Inter Deum et divum. Quod Deus semper
est, divus lit.
169. Inter Damnum et jaciuram, et delrimentum.
Jacturam scienies [Al., scienter] et ultro patiniur,
dainnum subiio, et non credentibus nobis , fit;
detrisnentum, leve dainnum fit in pane.170. Inter Donum et munus. Donum Deo ofler-
tur, munus liominibus.
171. Inter Delicta et delecta. Delicta peccata, de-
lecia electa.
172. Inter Deliclumet, in/us(iiiam.Delictum ^uidatii
leve putaverunt es>e peccatum, quasi negligeutisi^ \* fina i <^i uut co>u pc\vdfuui| qudM iic^.j^i itUA
60. Inter Domum et hospi imn. Dorous ad proprios fl[ F., negligent ] derelictum. injusiiliain vero iiu-
uabitaiores periinel. Nam bospitiiim tune vocatur,
cum aut aliijuem recipimus aut cum ab aliquo ipsi
recipimur ; unde et qui venit , el ad quern venilur,
liospes dicitur. Sic Plautus:
Hospes necavit hospitem capium manu.
161. Inter Decenlem et speciosum et formosum.Deceris motu corporis probatur , speciosus specie,
formosus, natnra, sive forma.
162. Inter Deformem et informem. Deformis est
ctrideesi forma, [A(., fsda form.] informis ultra
fonnam.
165. Inter Decus et aecorem. Decus ad animum re-
fertur, decor ad corporis speciem.
164. Inter Detatorem et dilatorem. Delator, qui
defert ad accusandum [AL, causandum] ; 23 dilator, ,
qui differ! ad prolerendnm.
165. Inter Draconem et traconem\ Al., truaconem].
Draco est immanis bellua, tracones [AL, truacones]vero stint hiatus terrse.
166. Inter Divitem, potenlem, (orlunatum, locuple-lem et Iwnettum. Dives est potentia et virlute ,
potens, quasi Deo proximus, locuples fundis, quasilocis plenusl, fortunatus , subito [F., substantial
159. Ex Serv., ad illud vm^En. : Frenaque kinn.
Videeumdem, ad illud i JEn. -.
Bina manulato crispans hastilia ferro.
Al., Cic. epistolarum ad pi.Ibid. Banning fuiilissimum esse ail, quod non di-
camus bina, nisi qu.fi numernm singularem non ad-tnnl. Isidorus Serviiim aliogque grammalicos se-
pro duo promiscue iisurpalnr. ABEV.160. Ex Serv., ad illud vm JE\\. : Nevero hospes ne
fjuaire.~ Et Mosiellaria, seen, eujus initium Habeo Nep
tune, mag. qrat.
Gl.C.Fronto:- Decensin gesluest, ctmotu corporis,irenotus; male legilur: forinosus ab exrellenti specieautlur , forma natures bonum,unde eliam formosusdtcitur.
162. Lib. 10 Etymolog. littera I.
164. Ex Agratio.Ibid. Vat., ad offerendum. AREV.165. Poela anonymus, laudaius a Joanne de Janua :
frrarum tracones, animalia dico dracones. Vide Du-cangmm, veib. Trncones. AREV.
iMti
. ^;l ront " : c " (one aliquid contingil.bU. \at., et virlulibui. AREV.
07. C. Fromo: Cedo tibi poscit , et at immobile;
wane aliquod sacvumque cominissuin.
175. Inter Datum et dglorem. Dolus lergiversatio,dolor vero corporis inquietude.
174. Inter Dolosum et inimicum. Dolosus est quiocculia macliinatione grassatur, inimicus vero quimala facit apertius.
175. Inter Deduce cldiduco. Deduco, amicum, di-
dur.o, distraho.
24^6. Inter Directum et derectum. Direcluoi [A/.,derectum
]in rectum vadeus ; derectum
[ AL, dire-
clum ] in laiere rectum.
177. Inter Disco et doceo. Discit qui non novit , do-
cet vero qui novit.
De littera E.
178. Inter Exlernum et hesternum. rieslernutn di-
cimus pridianum , exlernum aulem exlraneum, hocest. alienum.
179. Inter Eloquentem et toquacem. Since-
rilas facundiae eloquentum est, eflusa et incondila
temeritas, loqnacium. (Jnde est Sallu^tius : Loquax
magis quam facundus. El Cicero : Hunc lequactn esse
habitum, nunquam disserlum.
dot qui non finire facit datum.168. Ex Serv., ad illud v in. -.Genus altoasanuuine
divum.16 J. Subite,e(c. M.:Insolilo et nobis nescienlibus fit.
Delrimentum. Sic Asron. Pedian., 5 oral, contraVerr. : Delrimentum vel unius partis did palest.
170. Serv., ad illud v JEn. :Slrueremquesuis altaria
clarius. C. Pronto: Donum quod diis datur ; mumis,quod cimiiis vel cliens, vel Menus ufficii causa miltunt.
Ipse e;id. lihro Elymolog. vi, c>p.
1.Ibid. Cod. Vat., munus omnibnt. AREV.75. Ms. Vat., distribuo pro dislraho. AREV.
178. Vat., hie el alibi, qiiasdam differenlias di-verso ordine collocat, et nonmillas hoc loco addit.Littera E ila .incipit : Inter cequora et maria, etc.,ul num. C6 ; inter <evum el sceculum
,etc. , ut
num. 67; inter exlernum, etc., ut boc n. 178; in(rharesim et scliisma, ul n. 282. Itac varielas ex di-
verso scrihendi modo oritur; nam medio sevo scri-bcbaiur equora, evum, ereiit, etc. AREV.
179. Varr., iv ileLing.|Latin. : Loquax, quinimiumloquitur ; eloquent, qui copiose loquitur. Ipse, Elymolog. lib. x, littera 6\et L.
Sallusiius. Citflturidem fragmenlum abAgell.,lib. i, cap. IS.lncerlum unde.
180. Inter Etpertem et expertttm
rum rerum dixeiimus, siguificamus peritum ,si ex-
perteni, ignarum.
181. Inler Exercilatum el exercitum. Exerciius,
laboribus fatigauis, exercitatus, vel arle, vel studio
periius.
182. Inter Exosum et odiotum. Exosus dicitur qui
aliquem odit , odiosus, qui oditur.
183. J/iier Ebrieiatem et ebriositatem. Quod ebrie-
tas aliquandu esi , ebriosiias frequens temuleniia vini
est. De qua Aposiolus ait (/ Cor. vi) : Neque ebriosi
regniim Dei possidebunt. Pulchre auiem qtiidam non
ignobilis orator, cum ebrium e[ Al., a] somnode-
scriberet excitalum, ait: Neque dormire excitatus, nee
rigilare ebrius poternt. Qua seiitentia 25 expressil
quodaminodo nee mortuum eum fuisse, nee vivuni.
18*. Inler Erentum et eventa. Evenlus ip^arescst,
Eventa autem dicuniurqiiae ab evenlu veiiiunt.
185. Inter Egettatem et pauperlaiem. Quod egeslas
pejor est qiiam paupertas , pauperlas enim polest
esse lionesta ,nam egestas semper turpis est.
186. Inter Experieniiam et scieniiam. Experienlia
in malo dici poiesl, ut poenas expenus, scienlia au
tem in bono tanlum.
187. Inter Emiilit et admittit. Emillimus alios a
uobis, admiliimus alios ad nos. Sic quidam virgini
cuidam ail: Mufum sexui tuo exstrue, qui nee luos
emitlat oculos, nee admitlat alienos.
188. Inler Existimare elarbitrari. Exisiimareapud
animum nostrum est , arbiirari judicium animi
[ Al., animi nostri esl ] proferre.
189. Inter Emere et redimere. IJ differt quia qui
emit alienum emit, qui nulem redimit, id einii pro-
prie quod suum full, et suuni esse desiit.
1 JO. Inler Exspecforeei spectare. Exspeclalur ven-
turus, spectator qui videlur, vel approbatur.
191. Inler Efferunt el eferunt. Efferunl qui expor-
tant[ Al., asponantj, per duo ff. Eferunl aulem, qui
180. Ex Serv., adillnd mJEn. -.ExercitefaHs. Ipse
Etymolog. lib. x, litiera E, diciionibiis Expenus,el Expers.
Ignarum. De re vel causa quce agitur. Ut glos-
sema rejiciendum, nee Servius agnoscit.1M. Ex Servii loco citato : Exercite, \ni\\nl, fatigate.
Exerdlulus periius; exercilns laboribus ;exercilulus slu-
diis.
Ibid. Val., labore fatigatus. ABF.V.
183. Inniiit idem discrimen Cicero. Tusc. Quaest.
lib. iv.
Ibid. Nonignobilis orator. Coelii verba annolari ait
Harlhius, qui loluin locum ex Quiriilkiiio peiiiumiilusiravil lib. xiv, cap. 18. Sermo :iulem Coelio erat
de M. Anumio. ARF.V.
18*. Non., did. Eventiu; ex libro i Lucrelii : Even-
turn did poleril qttodcunque erit acliim.
1S5. Epilbeton Virgilianum, furpis egestas.187. Al. ; A nobit a>l alios.
188. Non. dici. Arbiirii.
18 J. Vat. : Inier emere et redimere qvid interest.
Qui emit, eic. AHBV.190. Ex Servio, ail illud i Georg. Ulullo exspectnta
labore; quin et exspectnre pro prcfciire ab eo 1em usur-
patur il Georg. : Craswque terga exspecta.l!ll. Eadem Agrxtius; i.ibil tmieii de duplici ff :
Ef[ertr, inquil, quiportatur; etefferunt, <ti
DIFFERENTURUM LIB. I. 30
Si enim exper- A laudandum [F. , laudando] exiollunt , per uuuui (,
Cicero : Nimiwn fortasse hcec illi eferunt.
192. Inter Exsequimur,persequimur et prosequimur.
Exsequimur mortem, in qua vindicla est, perseqnl-
mur fugientem , prosequimur , cum fungimur of-
ficio.
193. Inter Extemplo et illico. Extemplo, repente,
vel siatim, vel subito, illico, mox vel conlinuo.
26 iy-k lnler Exslinctum elresiindum. Exsiinctum
dicimus lumen, ut Ckero : Lnmina civitalis exstincia
sitnt, reslinctum vero; inceiidium , ut idem Cicero :
Stibjeclos prope jam icjnes, circumdatosque reslinxi-
nuts.
195. Inter Equitem [Al. equwn\, cqueslrem et se-
questrem. Sequeslris dicilur, qui certantibus me-
g dins intervenit, per quern ulraque pars aequam fl-
dem sequatur [A/., ccqua fldea-quatur]. Eqnes autem
est qui equo sedet in annis. Equestris vero locus,
vel ordo, ut si dicas : Ille homo equestris esl. Item :
Militat [Al., miles] ille in equeslri ordine.
196. Inler Exanimem ct, exanimatum. Exanimis
esl morluus, exanimalus vero timens. Hi est illud :
E\animata sequens impingeret agmina muris.
197. Inier Eu el heus. Eu inlerjeclio dolenlis
esl, heus adverbium vocaniis.
198. Inler Ensem el gladium, Ensis est ferrum
tanium, gladius vero lotus. Macro aulem non lantum
gladii, sedet cujuscunque leli acumen est. Item gla
dium generaliter dicimus, ensem in praclio, mucro-
nein in opere.
, 1 J9. Inter Exuvias el spolia. Exuviae ducuin
sum, spolia pnvatorum.
200. Inter eum qui in insalam relega4ur, et cum
qui deponatur, niagna differentia est : primo ,
quod relegatum \Al., qui relegaium] bona sequun-
lur, nisi fuerint senientia adempta , deporlatum non
sequunlur, nisi palam ei fuerint concessa. Ha fit, ut
relegalo, niemionem bonorum in scmenlia habe-
extollnnt.
195. Varr., lib. vide Ling. Latin. : Extemplo est
continun. Al. : Kx em-plo, sulnte, illico, centinuo.
Non. : Illico tignificat siatim, mox.
l!lo. Serv., ad illnd xi^En.: El pace sequestra:
Sequester est medius inter duos altercantes, apuil quern
aliqutd ad tempus sepomtur. Et sic fere Fest.
r Duae illi voces, in annis, ab Isidore, lib. in
Elyniolog., cap. o, ubi agil de mililibus equeslribus,
omittuninr. el sane mibi suspect* sunt. Forlassis ad-
jecerai equiicm fiiain pro equo ipso sumi, ad lucio
Virgilii loeo, in Georg. : Atque equilem docuere sub ar-
mis, Imullnre solo. Non., did. Eimilem, et Equi-
ll S.
Ordine. Al. -.Sequester suspector penons dicilur.
V. sutceiitor pit/noris.
l J6.Ex Serv., nd illud i ^En.: Exenimumque (two
carp. El inierpreiibus Terentii, actu. i, seen, -i, An-
dri.i;, ei alibi.
197. Kx ATlio.1!)8. Lib. vni Elymolog., cap. 6.
199. Videlur ex Serv., ad illud si JEn. : lp9 fern
ducei.
-200. Etymolog. lib. v, cap. 37.
Habtri non prosit. Lego non hateri potril.
Ibitl. Aliena vidf.iur ab hoc l< co ba c dilfcrentia
inter relegatum el deooriatum ; cl aLcst a veieri Co-
3, S. IS1DORI HISPALENS1S EPISCOPI
ri non prosit deporlato noceat. Hem distant 27 in A timwem. Formido objicitur, vel oculis, vel animo,
" """" """- " m " im Darvloci qualitaie. Quod cum relegalo quidem liuinanius
transigilur, deportatis vero sclent insula; assignari
qua: sunt asperrims, quaque sum paulo minus sum-
ino supplicio comparand^.
201. Inler Eremum et detertum. Eremus esl in via
solitudo, ubi nunquain liabilalum esl, desertum
ubi aliquando babilaium el dereliclum est.
202. Inter Extecralionem et juralionem. Exsecra-
tio, ul puta : Si malum non patior [F., ul malum non
patiar] ;Juralio : Si bonum mini evenit.
203. Inter Expertum , et experreclum. Expertum,
aliquid agnilum , experreclum a somno.
204. Inter En el em. En, cum ostendis, em, cum
inerepa
sine adliibita ralione, et maxime parvulis, pavor
auleui cum liinidiiale anirni subiiaest conturbans oc-
casio, quae lamen solviiur ratione, \el tempore, iiec
stat, item metus est mutus interior aniuii subitus,
sive cordis, faclus ex aliqua tristi recordaiione. Ti"
mor vero est accedens dolor mentis extrinsecus , ex
aliqua accidemi occasione. Porro tiiniditas animi
vitium seiupiternuui esl. Nam limor, pro lempore,
est. llaque in viro forli est aliquando limor, timidi-
las nunquain. Est aiitein et bonus timor el malus.
Malus est, cum leiuporalia bona quisque sibi sub-
irahi perhorrescll [A/., abstrahi pertimescU] ; bonus,
cum ijuaiiin quis Deimi ardenlius diligil, lanto eum
diligentius offendere pertiinescil. Nam limere iiiter-
205." Inter Ebrium et ebriosum. Ebrius ad lempus B duiu prodesl, et decel, pro qualitate lempoiuui at-
multum bibit, ebriosus semper multum bim l.
206. Inter Mqwim et equum. Equus, quod esl ani
mal, per e el tt. sola scribendum. Quod vero pro
justo scribitur [F., accipitur] per <r. diplubongon ge-
minaia u esl scribendum.
De littera F.
207. Inler Fideiem ei fidum. Fidus amicus dici
tur, lidelis famulus. Item iuQdelis esl qui carel lirmi-
lale , inQdus, qui tide.
208. Inter Famotum et infamem. Famosus est,
de quo lama loquitur seu bene seu male, ini .uuis vero
tanlum mala: famae esl.
209. Inter Ferocem et ferum. Ferox dicitur aui-
uius, ferus leo.
210. Inter Fallacem et mendacem. Umnis homo fal-|
lax id agit, 28 un *^e quisque fallalur; non autem 0111-
nis vull fallere qui menliiur. Sicul mimi el comcediaj,
et multa poemaia, ubi mendacium delectandi puiius
Studio quauifallendivoluntaiescribilur. Nam el oinnes
ferequi jocanlur[A/.,peuequiloquunlur],n!ei)tiunlur.
211. Inler Furiuium el [uriosum. Furiosus est
qui ferarum rilu tertur, et ab eo furor nunquain re-
cedit, furiatus qui furit ex causa.
212. Inler Furiosum, furentem [Al., furientein\ et
iratitm. Furiosus est corde, furens [Al., funens]
causa, iratus merito.
213. Inter FerocilaUm et feriialem. Feroeitas saepe
laudi habelur. Esi enim ierociias miliium, el ferox
juvenlus dicilur. Ferilas autem dirus animi habitus.
214. Inter Formidinem, pavorem. el mctuin, sive
dice Vaticano 3321. Bartliins earn reperii in sno to-dice, ubi erat magna eil differentia, ut ail Orenius prime etc. Conjicit, ul ait llereuuius. scilicet Moileslinus
JC.; el mox, ita in relegalo si mentio non /it bonorum,homini prosil, deporlalo noceal. AIIEV.
20-2. Videlur ex Serv., ad illndii &n. : Vos ara;,
cnsesque nefandi ; Exsecratio etl adversoruin depre-catio; jusjurandum veto opiate prosper a.
203. Ex C. Fronioue : Experlus est aliquid aul in
bona pane, out in mala ; experrectus de somno.206. Innuitur veins mos scnbeudi ecus, el delude
tqut pro equut, ul qis pro quis, etc, AREV.207. Ex interpreiibus Tereniii, aci. i, seen. 2 ,
Phorm.Ibid. V.al., qui caret infirmilatem, fidus , qui /idem.
Mendum est inprmiiatem pro /irmifate ; sed accusali-
que causarum.
215. Inter Facinus et flayitium ila videlur dislin-
guere Augustinus. Quidquid enim, inquil, at/it indo-
mila cupidilas ad corrumpendum animuni el corpus
suuin , /lagilium vocalur , quidquid vero agit ut
alleri noceat, dicitur {acinus. Et luec duo genera sunt
omnium [Al., lioininum} peccatorum. Sed flagilia
priora Mini, I/IKE cum corruperint animuni in facinora
prositiunl.
29 216. Inter Phantasiam et phafttasma. Pliantasia
est imago alicujus corporis visa, elcogiiando postca in
animo ligurata, ut pula, avi vel patris species, quern
aliquando vidimus, ac dum cogiiando memoramus,
pbanlasiam dicimus. Plianlasma vero esl ex imagine
2 cognila, aliqua, quam vidimus, imago formata, ut
puia, species avi quern nunquain vidisse meminimiis;
sed tamen ejus species non mernoria, sed niotu ani
mi bguraiur. De cognitis ergo speckbus memoria
colleela, pbanlasia esl; de incoguiiis species animo
ligurata, plianlasma. Nam ligurala pbantasmata mini
aliud sum quam de specie corporis, corporeo sensu
abstracta ; iigmenloque memoriae, ut accepla sunt,
vel pariiri, vel multiplicare, vel contrabere, vel dis-
lendeie, vel ordinare, vel turbare, vel quidlibet fi-
gurare cogiiando facillimum est, sed, cum veium
quxritur, cavere el vilare dil licilc. Hem pbanlasia
esl incogniiarum rerum ex cognilis conjeclura, plian
lasma vero rerum mcognilio cognilarum.
217. Inter Fiduciam el conftdeniiam. Fiducia in
bonis rebus, conbdentia in mails est.
vus pro ablalivo, ut in utor, forlasse ferri posset.
AHF.V.
208. Vid. Non., dict.Fama.209. Ex C. Frontono.
211. ExServ. ,ad illud u ^En. : Furiata mente
Cliorebtis.
D Ibid. Qid fuerit ex cauta, scilicet, (|iii;i, ut ail Bar-
liiins, I uriaiiir cui stimuli>ad iram subjiciuntur. AREV.212. Iraius... Ex inierpreiibus Tereniii, act. i,
seen. 1, And., ei act. in, seen. 1, Ilecyr*.216. iireviter base in Codice Vaiicano 5521 : Inter
plianlatia el plianlasma quid inleresl ! Pliantasia in
cogniiarum rerum ex cotjnilis conjeclura; plianlasmarerum incoanitio cognitarwn. AREV.
217.ExServ.,adil!ud i Mn.: Generis fiducia vetlri.
218. Inter Famam et gloriam. Gloria quippe virtu-
tum est, fama vero vitiorum. Ennius in Achille :
Suinmam tu tibi pro mala vita famam extolles, et pro
bona paralam gloriam. [AL, parata gleria]...; malevo-
lentes [Fort., male viventes] enim famam tollunt,
benevolentes \ForL, bene viventes] gloriam.
219. Inter Fatum et fortunam pagani ita separa-
banl : quod enim lortuitn venit, nulla palnm causa,
fortunam vocabant, fatum vero quidquid appositum
singulis, et statutum erat ,ut pula , fati esse diee-
bant quod nascimur, quod occidimus; fortnnse quid-
quid in vita varielalis accidit \AL, Occident].
220. Inter Falsitatem et mendacium. Negare quod
verum [AL, vere] est, falsitas esl, fingere ouod ve
rum [AL, vere] non esl, mendacium est. Unde 30 et
DIFFRIIENTIARUM LIB; I. 34
crymas fundere, quasi fluere, porare est quasi cumvoce Here, plangere, cum lacrymis peclus aut fa-
ciem tundere. Lamentari, est cum aliquibus dictis
miserabilibiis flere. Moerere , cum silenlio dolere.
Lugere esl cum habitus mulaiione. Lacrymas auiem
a laceralione mentis dictas. Lugentes vero dicti ,
quasi luce egenles, unde et luctus \F., lucus]
dicitur.
31 228. Inter Fodere et effodere. Fodere est tan-
turn sollicitare terrain , effodere, hoc ipsum faciendo
eruere aliquid, vel invenire, ciii contrarium est iu-
fodere.
229. Inter Famulari et obsequi. Famulari est de
bit! ; obsequi, voluntalis proprie.
230. Inter Flagilure et flagitiare. Quod flagilarn
Calo : Tu, inquam, si verum supprimis [Al., vera nobisj>
idem est quod acriter interpellare, flagitiare vero
supprimis], falsarius agnosetris; si falsa conftngis, est impurare.
mendax esse videris [Al., judicaberis}.
221. Inter Falsum el fictum. Falsum ad oralores
perlinel, ubi veritas saepe ita luditur, ut quae facia
sum negentur ;fictum vero ad pnetas, ubi qnas facia
non sunl facia dinintur. Falsum est ergo quod verum
non est; ficium quod lantum verisimile est.
222. Inler Fertilem et fructuosum. Fertilis, est
agor ; fructuosum, quod cuique compendium e-t.
223. Inter Frondeum et frondosum. Frondeum
esl loinm faclum de frondibus, ut torus, frondosus
vero est locus [AL, lucus]. Licet enim abundel
frondibus, non tarnen est de frondibus loins. Sic
et gramineum, et graminosum [AL, germinem et ger-
minosum].
224. Inter Flecti et deflecti. Fleet! est retro [AL,
a recto] et in proximum ; defied! vero longius el in
devium.
225. Inter Frui et uti ha?c disiinctio esl. Quod frui-
mur quo nequaquam carere possumus ; utimur quae
aliquando nee semper habemus. Ac per hoc uli tem-
porale esl, frui vero sternum.
226. Inter Fremere et frendere. Fremere esl furo-
rem mentis, usque ad vocis tumullum exritare,
frendere vero proprie , denies comprimere et con-
cutere. Unde frena dicta, quod hsec equi frendant, id
esl, premanl [AL, imprimanl] dentibus , et inor-
deani. Hinc et frenelici dicli, eo quod denies coii-
culiant.
227. Inter Flere et plorare. Flere est ubertim la-
219. Ex Serv. mente, ad ill. tv AZn. : Quemdederatcursum fortuna peregi.
Ibid. An vox fatum a Christianis adhiberi possil,nonnulli quaeriint , calliolico sensu a plerisque earnadhiberi
cpnsiai. AREV.
22t.Exinierpretiim Terenlii menle, acl.i Eunuch.,seen. 2.
223.ExServ. ad ill. n JE. : Nemora inter frondea;unde locus anlea mulilus, resiiiutus.
Ibid. Panliuus ex varia lectione nolal locus, quodipsum in lextii Grialiiisedidit. Fortasse Paniinns innola voluit lucus pro locus. AREV,
220. Lib. x Etymolog. , liura F.Ibid. Scribendum poiius phrenetici, quod non est
a frendeo, sed a Grajco phrenesit. AREV227. Fesi. , diet. -Piorare.
231. Inter Fugiunt et diffugiun,t. Fiigiunt pariler,
diffugiunl divisi.
232. Inter Fatemur et confitemur. Confiteri pro-
prii arbitrii est ; nam fateri, coacti esl animi, non
volunlatis [Al. profiler!, id esl...].
233. Inler Fecisli? el nunquid fecisti? percontandi
differentia est. Nam quo loco volumus nobis respon-
deri factum esse, quod est imperalum, dicimus :
Fecisti? Quo loco volumus negari, hoc modo dici
mus : Nunquid fecisli ?
231. Inler Fluit et defluit. Fluit quod naluraliter
decurrit, ut humor, defluil autem quod afilate, vel
vetust.ile dissolvitur, tit setas hominnm, folium arbo-
C ris. Fluere autem iribus modis dicimus : Immore
rerum, sanie vivorum, tabs mortuorum.
235. Inler Funebre, funereum, et funestum. Fune-
bre, lucluosum ; funercum, quod ex funere constat;
funestum vero, quod funere [AL, in funere] inquina-
tum est. Itaque funestus famulus dicitur, qui aliquo
funere pollutus est, quo minus sacra peragere potest.
236. Inter Fragrat el flagrat. Fragrat per r litteram
ad odorem refertur; peri ad flammam et ignein.
Nam quando incendium significat, quod flatu ali-
tur, per / dicimus ;et quando odorem, quia fracla
[AL, qui a fracta] specie major est, per r cnunlia-
tur [AL, pronuntiaiur].
237. Inler Fratrem el germanum. Fratres dicun-
lur, qui ex eodem patre nascuniur, el non ex eadem
malre. Qui vero 32 ex eodem palre el matre [AL,
\ PlangerL Sic veins glossar., plangoribn/s.230. Veins glossar., ftagilaverit pro acriter.
Male imputare. In inss. impura res est pro itn-
p(ar.232. Non., diet. Conftleri.
Serv., ad illud iv yEn. : Anna falebor enim,234. Serv., ad ill. vm/En. : Sanie laboque fluenfes,
contra senlii : Sanies morlui est , labtim viventis, sci
licet sanquinis.ibid. Vat.
,ut alas liominis. AREV.
236. Ex Serv., ad ill. i Mn. : Fragrantia mella, in
allero ins. eral : Nam quando flammam et ignetn,
qui incendium significat. Forie legendum: Namquan-do flammam el incendium significat, prareunlc Servio.
237. Sic lib. Etymolog. ix , cap. 6.
Ex eodem... Ex eod. lib. cilalo videtur legendum
quod
inrendit et urit ; fulmen, quod findil. Et ideo euui
trinis radiis (ingunlnr.
246. Inler Florida et florulenta. Florida sunt ar-
bores et lierba , florulenta campi , vel prata. Sic el
alia intclligunlur similia.
247. Inter Frumenia el fruges. Frumenta sunt
arida et sicca, fruges vero liquids. Frumenti auleui
noinen tracium est a frumiae, id esi, eminenie gut-
luris pane.
248. Inter Feras el bestias. Omnis bestia fera, non
onmis fera besiia.Besiiae namque sunt, quse morsii, vel
unguibus soevinnt, ul pardi , leones, li^rides, a vas-
lando diciae. Fersautenieliam illaesunt quseetsi non
[Al., a vi qu] saeviunt, lamen silvesires sum ;did*
55 S. ISIDORI MISPALENSIS EPISCOPI
edem matre etpaire], germani appellaniur. El esi A miMi. Fulgor [AL, fulgu*], qni tangit ; fmgur,
jermanus ex eadem genitrice, vel ex eodem ger-
inine manans.
238. Inler Firtmm et valemem. Firrmis ex firrniia-
: natwa ,valens vero ex prsecipuis viribus ,
ut
. ihlela.
"259. Inter Figitram et formam. Figura est artis,
forma naturae [At., hominis],
210. Inter Farelum et parlum. Farctum dicimus
quintmest editus, el intra ventrem jacet, parlum
qui edilus esi.
241. Inler Fessum el fatigatum, et lassum. Fes-
sum animo et cura [Al., corporej , faligatum, ex iti-
neris longitiuline, lassum, labore.
242. Inter Frameam et machieram. Jramea ap- B auicm ferae, quod et natural! ulantur libertate, et
pellatur gladius, ex ntraque parte acutus, qiiam vul- desiderio suo feranlur.
249. Inler Pastes et fastos [AL, fastus] dies. Fa
sti universaliier comprebensi, tarn boni, quam mali,
dies fasli [AL, lastus], quibus sunl conlrarii nefasti.
250. Inter Faslos dies et nefattos dies. Quod fasli
dies sunl quibus judicia exercere et causam dicere
vel agere licel , nefasli dies dicti ab eo quod nefas
sil quidquam his diebus agerc, vel dicere, vel sa
crum faccre. Ergo feslis diebus conlrarii sunl nefasti.
251. Inler Fesios dies el tolemnes. Fesli dies ex
consueludine dicunlur , solemnes vero qui ad omnes
pertinent, ul parcnlalia. Ut 34 CU1 "
llus defuncli
olficia expleverit, dicitiir solsiiinia praslilisse.
252. Inler Fulmen, fulgorem et [ulgur. Fuhneu,
! quod ferit , fulgor est, quod apparet, fulgur, quod
condilur, si cadat de ccelo.
go spatam dictint [AL, vocant] , macbaera auiem
gladius est longiif , ex una parte acutus.
243. Inler Ftedus el pacem. Foedus namque pacem
pravenit. Nam posierius pax accipilur, prius foedus
iniiur.
244. Inler Flumen et fluvium , /lumen ,torren-
ttm, etc. Fluvius, perennis aquarurn decursus gene-
raliter, a fluenilo dictus. Et proprie (lumen ipsa
aqu ; lluvius, cujus aqua; toirens autem iude di-
etue, quia pluvia crescii, siccitale lorrescit, id esi,
arescit. Unde et Pacuvius : Flammeo vapore torrens
torret; Porro rivus vocalur 33 <l
u snbito ex pluvia
fit, celeriterque decurrit ae deticit , fons autem est
caput [AL, corpus] aquae nasceniis. Amnis auiem flu-<
Vms est nemore el[Al.
,ex ] frondibus redimilus,
et ex ipsa amoeniiate arnnis vocalur.
245. Inter Fulgnra el fnfmma. Frfigur est
splendor micantis nubis [AL, micaniibus nubibus],
flumen autem, mucro est fervidus, ventornm vio-
lenlia e nubibus ad lerras emissus. Tria sunl auiem
h;?c, fulgor [AL, fulgus F. fulgos], fulgur, el ful-
cl eadefli matre, non palre, el infra : est enim ytr-manut tx eudem genilrice, non ex eodem genuine manans. Alioqui sibi coairarius Isiiloius bis duobus
locis, el Serv., nude sumpsit, ad illul v jEu. : Htec
germanut Krix.
Ibid. Vat., ex eodem mare el mulre. RREV.
238. Inierpreies Teremii,aciu HI, seen, o, llecyr. :
Valiiius, robustut, el habitior cofyore,239. C. Fronto. Figura arlii opus, forma natmie
bonum.241. Vid. Serv. lib. vmyEi>.,ad M.:Terfetsus valts
resedit. Ktymolog., lib. .\, liliera F. Aliler Verrius
apud Diontedem lib. i : Quod fuligalus sit, cum quis
per atium laborare compellilur ; [essus vero, cum quis
labore deficit, ul lassus.
"242. Sic lib. xvin Eiymolog. , cap. 0.
244. 0. Fronlo contra : Flumen idem fluit, el manet;
lluvius lemporibus necalur. Cst autfin lotus leic bic
locus ex lib. MII Etymolog., cap. 21. Ex quo verbs
fluvius cujus aqua in fluvius decursus aqua, mulandavidenlur.
Pucuvmi... Festi, diet. Torrens, ex Aniiopa ci-
tat; porro dictio torret, el liic et in Etymelog. in
term mtiliimla, legendumque : flummeo vapore-
rens terrce (eium exuueril.
Fons ouitm. Varr., lib. iv Uiig. l.au, diet. Fons,01 Fesius a fuiidendo.
2j3. Inter Fiedu* et foedus. Fcedus turpis, fo3-
dus placitum.
254. Inter Fides et fidis. Fides in fide, fldis de
chorda.
255. Inter Fenum et fenut. Fenum palea, fenus
lucrum est.
Et ex ipsa... Varr. etFest., melius, -a circum-
euiido, am cimtinnando.
Ibid. In hlyuiologiis logiiur mine fluvius cursui
ai]uai, non decursus, ul Paniinus exhibel; sed infra,
n. 4UJ, legilur decursus. JJREV.2i5. Sic fere Non, diet. Fulmen.Ibid. Vat. terrain emissus. El mox ternis radii*.
AREV.D 24/, ASfirv. dissenlit,(|iii, ad ill. i^En. : fntgetque
receptas , fiuinenla el frnges conlundil, et lib. I
Genrg. Siiiqua quassante legumen.Emineute... Ex berv. iege : Sub mento yultnris
fane; suul base lib. vu Giymulog., cap. 5.
i!.s. Eiyinc.log. lib. xn , cap. 2.
Naturali. Ex Serv., ad ill. i Mu. : Pinguisqtte
feriiue, el in Elym.249. Fesius, diet. Fasli, et Serv., ad illml in jtii. :
Slirpts Acltiltete fas/us.Jbiit. \ .ii., ifuibus est contraritm nefnslus. Altsv.
2. ;0. Kesi., diet. Festis diebus. Varr., lib. y de
Ling. Lai., diet. l usli dies.
Ibid. Ms. Val.,/*/c diebus ayi. AREV.2j5. K. : Inler
[<edumel foecius : fuerfttmturpe, farius
placitum.254. Forte ex Agrubtio legend. : Fide* de ftdeliiale,
ftdisde chorda.
57 DIFFERENTIARUM LIB. I. 38
256. Inter Fragrat et flagrat. Fragat redolet, fla- A 266. Inter Graritalem et graviludinem. Gravitas
grat verberal.
257. lniiT Fauorem et favum. Favor adjutorium
est, favuni vero mel.
258. Inter Ftirniiim et furtatum, Furatum eum qui
furtum farit; furlaium, <|iiodfuralur fur.
259. Inter Fatum et fatuttnt. Fatuurn segnein, fa-
tuin vero fortunae decretio est.
260. Inier Fastos et [astut. Fastus do superbia,
fastos de lihris.
261. Inter Feminam el femina.Femmam de liotuine,
feiiiina femora sunl.
262. Inter For/ices et forcipes. Forfices, id est,
ttsorias , forcipes, lenaces.
265. Inter Forriicattonem et adullerium, Adulte-
pondere animi , el ex setiteuiia censtat, gravitndo
aulein corporis est. Inter Grave el grtvidum. Grave
de iiatura dicitnr; graviduni de accidenti [A/., ac
cidentsj
fecundiiate , ut arbor gravida pomis.
267. Inter Carrire et loqui. Loquitur qui reel* et
temperanler dicit; garrit qui aut mulla verba di-
cit, aut sonlide loquitur.
268. liner Gerere et ferre. Genmus noslra, el
veluti natura aliqiifl, qu;i>in nobis sunt
,fermms vero
imposiia nubis, veluii onus. Sed Virgilius neruriste
ulitur {i YEneid.) : t idus qua; lela gerebal Achates.
Gerebal pro ferre posuit.
36 2G9. Inter Gravalur et ingravatur FA1. ponde-
raiur\. Ingravatur [Al. , pondernlur] poudere alicao,
rium est conjngalis tori inqulnamenlum , fornicaiiojj gravatur suo.
Vero amor legilimo conjugio soluliis , cl vagus, ex-
plendx libidinis congeelando liceniiam. Sciipiurse
antem solent fornicalionem vocare omnem illici-
lam corruptionem, sicut est idololalria,el avaritia, ex
quibus fit transgressio legis , propier [AL, per] illi-
citani concupiscentiam. Fornicaiio autem sumpsiliiomen a qnibusdam sedificiis arcuaiis quos Cornices
ami(|iii vocabani, 35 " quibus meretrices constitute
prasiiiuebamur. Merelrices aulein dicuntur a me-
rendo, id est, promerendo slipendia libidinis. Unde
et rnililes, cum slipendia accipiunt , inereri di-
cuniur.
De littera G.
264. Inter Grates et gratias. Grates Deo agimlnr ,
gratiae vero hominibus, quoniam rcferri pogsunt (
[Al. , non possum]. Idcirco optime Deo convenit,
qod relationem significat ad latriam [A/., latam],
265. Inler Gaudium et Icciitiam. Sioici sic distin-
giixit : gaudium quippe esse aiunl elationem animi
[AL, auimse], in bis ijn.c digna sunt exsullaniis, Ix-
titiain vero effrcnatam animi [AL, animae] elaiio-
nem, quse inndum nescial ; et in bis quoque qu-jc vi-
lio sunt misla laeiemr. Unde el Scripiura : Nonet gnudium [Al., gaudere\ impiis, dicit Dominus.
25G. llinc flagratores, quod mercede flagris cacde-
banuir. Fest., dici. Flagratoret.200. Ex A;;r;Hio.2 >2. Melius Serv.,adillud vui Jn. : V ersantque le-
naci [vrcipe ferrum : For/ices sunl quibus incidimut.
Forcipes quibus nlit/uid forvum tenemus,nam farvum
eit caliduni. Kesl., diet. ForcipesIbid. Tisorias. Hi^panismus hie esl tijeras, ul mox
tenaces, tenazus. bed licorice neque apud boi .ae, Lali-
iiitaiis lexicogrophos, neque apud Diicangium repe-ritur, nisi quod in auciario Ducangii est tissr>r protexlor. In Codice Valicanoo52l legiiur forcices ince-
turias, Iorlasse incisorias. Hactenus ex scliedis v. c.
Cajetani Harinii varias lectiom S ejus Codicis excer-
pere licuit; nam desuntalia. AREV.263. Elymnlog. lib. v, cap. 26.
Scripinrts... Ezechiel. xvi, multis locis ; Oseoe n,
cap. 14, al.
205. Cic. , Tusc. iv : Cwtn ralione animus movetur
placide, atque cunstanter, turn illud gaudium dicilur;cum aulem inaniler ct effuse animus exsultat, turn ilia
Ixlitia gesiiens , vd riimio dici polesl , quam ita deft-niunt : sine ralione aiiimi elalioiiem.
Scripture... Isaia; xvm et LVII. libi in Vulgat. :
270. Inter Gentem el gentes ,et genus. Gens
nationis est, ut Grxcix, Assyrix. llinc et gentiliias
dicitur. Gentes aulem famili; , uiJulix, Claudiae.
Genus vero ad qualilaiem releriur, ul pecoris, poiui.
271. Inler Graicum, Gra>eanicum, el Grtecense.
Groecus boino dicilur; Graicanica res; Grjtceose,
quale in Grxcia solel lieri.
272. Inler Galluin et Gallicum , et Gallicanum.
Caliiiiii in (.alli;i niilum,Gallicum ex G.illia latuin,
GaJlicanum, qud aiiquid ex Gallia all . ri.
273. Inter Gennanam et tororem. Soror emm ab
eodcm genuine , non ab eodem utero; .gerwaua
vero ex utriusque manans genuine.
274. Inler Genilorem et patrem. Genitor ualvrae
vocaliulum est, sive originis; nam paler digniiatis et
honoris nomeii esl. Unde et sanclos viros ac seuii>-
res palrcs dicimus. Geiiitores vero nostri a qu(l)U6
[AL, Donnisi a quibus] nati suiuus.
27, ). Inler General el parturit. Generare masculo*
dicimus, parturire leminas. Ut pula : ille generavit,
ilia parluriit.
270. Inter Gutxrnatorem et nii/ai. Quod omnis
guberuator, nauta esse potest , omnis nauu guber-uatur esse [AL, dici] non potest.
Non est pax imp., dicit Dominus.i6fi. Non.
, diet. Grave. Serv., ad ill., vm ]En. :
NoUisque gravalum.2b7. Ex Varronis Sententia, lib. v^de Ling. Laliua,
qui toqui a loco derival, quod suo quoque loco verbadicantiir.
Garrit. Non., diet. Garrire.
Ibid. In Grhlii Editione lexins et noia exbibent
letnperanter. Pantinus videtur voluisse temperate prouna leclioue, et pro alia tern/iei-anter. In verbis Varronis apud Grialium eiat sutu
quoque. AREV.ii68. Vid. Non., dictionibus, terre, el Gerere.270. Gens el nationis, et familife, Serv., ad ill. i
/Ei\. ; Gens miiiitcft nti/ii.
27!.C.Fronl(i fere eodem sensu : Corintliiumcivem
dicimus, Corinlhiacum vas, Corinlhienitm (uniem.Ibid. Huec, el similia discriiniiia, ul Uitpnnus,
Hispanicus, llispaniensis, observuri IIOH solem. ARE.V.272. Sic Fronto : Callus imiiojie, GuUicu* exGallia.
F. scrib. : Gallicanus qui aiiquid.275. Sibi ipsi conlrarius Isidorus supra.274. Servius lumen, ad ill. i /En. : Pi-utpicientye-
nilor: Vencrabilis, inquil, ul Tibri Pater ; ergo no-
men el ad venan vertinet, et ad honorem referlur.
59 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI
277. Inter Grande el maximum. Grande ad cor- A Quia Kberaiii animam meam aft
pus pertinet,maximum ad animum.
37 De littera H.
278. Inter Hodte et hoc die. Hodie est quasi pri
mum fiat , hoe die quasi aliquando faclum refera-
mus.
279. Inter Hitnc diem et hanc diem. Dies masculini
generis bonum tempos apud veteres indicabat ; fe-
ininini malum, veluti in Job, maledicta dies.
280. Inter Habeo et ab eo. Habeo, retineo ; ab eo,
hoc est, ab ipso.
281. Inter Has et os. Si bos cum h scribimus, si-
gnificamus personam , sine h significat vullum.
282. Inter Hoetetim el sc/iisma. Sthisma esse ea-
dem opinaniem , atque endem ritu colentem quo
4ft
inferno inferiori.
280. Inter Initimn et principium. Initium est re-
rum a quo quid incipit, ut fundamenta domus, carina
iiavis ; principium autem verborum exordium est.
290. Inter Judicium et jusliiiam. Juslitia est stu-
dium rede vivendi , judicium vero tequilas recle
judicandi ; quisquis ergo bene vivendo servit [Al., vi-
vcndi serviat] , justitiam facit ; quisquis recte judi-
cai in subdiiis, judicium custodit. Profanatur au
lem judicium astulix tempore , non dignitate. Nam
primum oportet queroque esse juslum, providere re-
ctitudinem.et posi hoc assequitur in judiciis xquita-
tem. Horum primum virtutis est , alterum honoris.
Neque enim quisquam potest pervenire ad honorem,
nisi per virtutem. Differ! enim justitia a judicio. So-
cseteri , solo congregaiionis deleciari discidio : hae-jj let enim dici judifium pravum , quod injustum est ;
resim autem esse longe alia opinantere quam cseten,
alianique sibi ac longe dissimilem perversi dogmalis
insliluere culluram. Hseresis autem Grace ab ele-
ciionedicilur.quod scilicet unusquisque id sibi eligat
quod melius esse videlur. Secta aulem a divisione
dicta est, quasi seciio. Unde et sectae philosophorum
vel hsereticorum dicunlur.
283. Inler Honos el OHMS. Honos de honore,
onus de onere.
284. Inler Hora et ora. Hora cum h littera , die-
rum , sine ft regionum, vel fmium, sive oris signifi-
catio, quo loculio exprimilur.
285. Inter Honustus el oneraius hoc interest, quod
oneraius est qualicunque pressus pondere, honu-
slws vero, cui ipsum onus honori esl, ut si quis spo-
lia hoslium feral. Sed oneraius aspirationem non
habel, quia ab onere veuii ;honuslus vero, quiaab
honore descendit, retmet aspirationem.
286. Inter Hauritur et exhauritur. Hauritur aqua ,
exhauritur puteus.
287. Inter Herbidum et fteriosum. Herbidum dici-
mus locum, 38 in quo herbarum viriditas nunquam
cessal , herbosum aulem, qui facile herbam general,
et ad tempus arescit.
De littera I.
288. Inter Inferum el infernum. Pars superior in-
ferni inferus esl, ubi quieveruni anle advenlum Chri-
stianimae juslorum. Pars vero inferior inferuus , in
quo truduntur [Al., traduntnr] animae impiorum qui
jusiilia vero nunquam [AL, iniquajetinjusta esse non
polest.
291. Inler Incantatorem, magum, aruspicem et
male/Scum. Incantalores simt qui rein verbis [Al.,
verbo] peraguni. Magi, qui de sideribus philosophan-
lur. Malefici , qui sanguine uiuniiir et viclimis , et
ssepe contingunt corpora morluorum. Aruspices, qui
exia [Al., secla] pecudum inspiciunt, et ex eis fmura
praedicunl.
292. Inter Indoctum et indocilem. Indocilis est ,
qui penitus non 39 potest discere [Al., docere. F.,
clocerij. Indoctus , qui nondum discit, et tamen di
scere potest. Ad hanc formam [At., ab hac forma]
similia distingue, ut puta, immolus, el immobilis, et
] his similia.
293. Inter Innoxium et tnnocuum. Innocuus est
cui non nocelur ; innoxius , qui non novit nocere.
294. Inter Impurum el impudicum. Impudicus [Al.,
impurus] , qui lurpitudinem flagitii inferl; impurus
[Al., impudicus] , qui paiitur.
295. Inter Immemorem et ignarum. Immemor est,
qui obliius est ; ignarus, qui inscius. Unde et narea
dicirc, qux nos odore [At., ad odorem] aduioneni ut
cogno?camus [Al., noscamus] .-(liquid el sciainus.
Unde el olfecisse , scisse [A/., olfari res] veieres di-
cebanl.
29t>. Inter Inertem et tegnem. Iners sine arte, ei ob
hoc neque operisquidem ullius[A/., opcriquc utilis].
Segnis, quasi sine igne; quoniodo securus.sinecura,
plurimum peccaverunl. De quo Prophela animamj) id esl Irigidus, per quod inulilem accipimus.
suain liberalam esse gaudet [AL, congaudel], dicens : 297. Inter Insanumeiinsanieniem. Insanus esl qui
277. C. Fronlo : Grande incremento, magnum am-
pliludine.285. Al. : Honus regionum, sed vox regionum ir-
rep&U ex sequent! ariiculo.
284. Ex Agraelio.285. ExServ.,ad ill.i JEn. : Spoliisorientisonustum.
Veius gloss., Honus honor.Ttjxij 6ewv, rifin v-
6fwn .iv. Varro etiain, 4 de Ling. Lat. : Dictum onus
et honot qui sustinet remp.287. Fusius hxc differentia exponitur in libro sine
online alphabetico, num. 134, ubi nunnihil annoiabox Guldasto. AREV.288. Inferi infernum est ulerque Ms., mendose.
Dicens... Psalm, i.xxxv : El eruitti animam meam.991. Eivmolog. lib. viu, cap. 9.
Ibid. Barlhius, lib. n, Adversar., c. 10, in suii
memliranis verba cuirupta invenil et xrpe cogunt
corpora^ el ex conjeciura reponebul, el qui stinjert
cogunt corpora, eic. AREV.202. Ex Serv., /En. : It genui indocile. Al., in-
docibtlis.
Distil. - Didicit , e% Serv.
293. Ex Serv., ad ill. x &n. : Omnet innocua.
295. Ex Serv. ad ill. i jEii. ; Neque enim ignari tu
mus ante malarum. Ipse Elymolog. lib. x, Lltera /.
i96. Fesl., Uicl./ners, est aulem ex Serv., ad ill. i
^En. : Instant ardentes Tyrii; ipse Elymolog. lib. x,
littera/.
Etymolop. lib. x, littera S,
DIFFERENTIARUM LIB. I.
pcrpeiuo animi furore tenelur; insaniens subilo in- A mia aulem (it multorum consenenle sermone.
citatus indignalione, vel ira.
298. Inter Impium et peccdtorem hoc dislare solet,
quod omnis impius peccator , non lamen omnis
peccaior impius hnbendus esi. Impius quippe est
quisquis a lidei pietale alienus efficitur, peccator
vero qui prava aclione foedaiur. .
i!99. Inter Iniquitatem et peccatum sic distare di-
cil Ambrosius, quod iniquiias ad mentis acerbitalem
referlur, peccalum vero ad prolapsionem corporis.
Praecedit igilur iniquitas, peccatum sequitur. Sed
gravior est iniquiias, lanquam maieria peccatorum,in ctijus comparalione levius est peccatum. Iiern pec
calum est quod admiititur; piaculum aulem id quod
admissum est , et id quod expiatur admissum. Irii-
quitaiis autem ires sum differentiae: 40 sufcgesl on s
>
delectationis, et consensus. Inler iniquilates et pec-
cata sanclus Hieronymus hanc differemiain facil :
iniquitates dicimus quae ante suscepiam lidem , sive
per igiioramiam, sive per scientiam commiltuntur.
Peccala vero , quae post cogniiionem fidei,vel gra-
tiam baplismalis contrahunlur ; totidemque et pec-
caia, verbi, operis et consensionis.
500. Inter Jnvidum et invidiosum, quod invidus
feliciori invidet,
iiividiosus autem is est [A(. idem
est] qui ab alio paiilur invidiam [AL malum]. Piihil
aulein honeslum, quod non invidiosum. Nemo quippeinvidet misero ; quis autem bonus et non invidiosus?
501. Inler Irani et iracundiam. Ira praesens est,
etex causa nascitur; iracundia aulem vilium naturale
et perpeiuum esi. Item iraius pro tempore concita- C juvenum multitude
tur; iracundus autem frequenlerfAl. frequens] irasci- bominum est stas.
tur, ci ad levem sermonis auram, quasi a venlo folium,
commoveiur. De talibusdicitScripiura : Vir iracundus
inhoneslus est. El ilerum : Iracundus effodit peccata.
502. Inter Ignominiam el infamiam. Ignominia
poniiur poieslate [AL, in potestale] alicujus, infa-
298. Ex Ambrosio.Ibid. Hacc est ratio cur sanctissimi Patres decent
impios in extreme judicio non esse judicandos, quiajam judicaii sum, sed eos qui medii sunt inter pioset impios. Vide Prudemiana mea, n. 179. AKEV.
299. In textu Pantinus fortasse legebat totque,am lotidem et, pro quo varia lectio assignalur loti-
demque. AREV.300. Eiymolog. lib. x, litiera /.
Ibid. In Ms. Uarthii : Feliciori invidet, el sibi nocet.
Invidiosus, qui ab atiquo paiilur malum. Legit Barthius : qui ab aliquo petitur malo. Mox, ibid., bonispro boms, et Bariliius inlerpretatur, bonis abundans,locuples. ABET.
50 1 . Terentii interpretes, act. iv, seen. 6, Heauion. :
Ira de causa esi, iracundia de vitio multum irascenlisUisiinguitciiam Cicero, iv Tusc.; et Fronto : Iraiusex o/lensa esi, iracundus natwa.
.7/
"f. \,erba Scripture Ibrtasse sunt ex Proverb. XT,
18, ubi Vulgaia : Vir iracundus provocat rixas etcap. xxvi, 21 : Fir iracundus jujci/a< rixat. Barthiusprope lumc locum ludicat differential!! inler jaclu-ram et damnum, quae liitera D jam exposita fuil.
1)
"03. Inter Incusare et accusare. Inciisamus po-
tiores, accusamus pares. Item incusamus verbo, ao-
cusamus crimine et facto.
504. Inler Jubere et imperare. Jubere apudvete-res non idem erat quod imperare; nam jubere ibi
dicebatur, ubi voluntalis erat obsequium ; imperare
autem, ubi debilo [AL, dubio] quisque imperio parebat.
41 505. Inler Jactamur et fatigamur, Jactamur in
maris fluctibus, fatigamur in terris.
50li. Inter Jaceo el jacio. Jaceo accubanlem si-
gnifical, jacio vero milio demonstrat.
507. Inter Ignem et focum. Ignis ipsa flammu
est, focus vero fomes , ac nutrimentum ignis. NamVarro : Focus, ait [Al., autem], dictus, quod [oveat
ignem. Focus ergo diclus a fotu.
508. Inter Januam et os/ium. Janua est adilus
primus in domum, oslium in quemlibet lucum do-
mus. Similiter vero janua, vel est clausa [AL, cum
claustris], vel patens; fores autem et valvae ipsa:
clausae [Al., ipsa claustra] sunt, sed fores quae foras
vertuntur, valvne, quoe intus aperiuntnr, et duplices,
multiplices , complicabilesque sunt. Portae vero
proprie rnurorum dicuntur; atque ideo [AL, inde]
diclae eo quod aiuiquiius porlalo aratro designabau-
lur [AL, portalura rot* designat], quando circum-
ducebalur gyrus, alque urbs [Al. , Urbo] signabalur.
509. Inter Illius similis et i//i similis. Illius similis
ad mores referlur, illi similis ad vultuui.
510. Inter Juvenlam et juventutem. Juvenlus est
juventa [At., juventas] autem
Juventas vero decus juventu-
lis, sed auctores in plerisque locis aliter posuerunt.311. Inter Inficere et o/pcere. Inficere est colo-
rem mutare, oflkere est alicui nocere.
512. Inler Invenire et reperire. Invenimus inqui-
sila, reperimus ullro occurrenlia.
503. Ex Serv., ad ill. i ^En. : Talibus incusal, quilamen amplius quam noster.303. Ex Serv., ad ill. i yEn. : Terris jactatus et alto.Ibid. In nnta Panlini esi mars pro varia leciione
sed fortasse Paulinas voluit mare. AREV.507. Fest., diet. Focus, et Serv., ad ill., XH .En. :
In medioque focus.508. lix Serv., ad ill. i ^En. : Foribus cardo slri-
debat ahenis.- Porto;, etc. Vid. Serv., ad ill. n .En. : Jamque
propinquabant porlis; et lib. v JEn., ad illud : Urbemdesignni aralro. Ipse, Eiymolog., lib. xv, cap. 2.
Ibid. Hanc differenliam elegantem, el pro mulio-rum anliquitalis locorum meliore captu, praesenimcomicorum, utilem esse ait Barthius, qui inanemoperam ponit, ut veram lectionem restituat in Editione Grialiana jam consiitutam. AREV.
510. Ex Serv., ad ill. i ^En. : Lumenquejuientai.Decus. Leg. juvenum, ex Serv.
in Od. 3 lib. i Horatii. Haec est vfa, el sic fere Agra;-
502. Ex C. Pronto. : Ignominia imponitur ab eo qiiiyotesi ammadversione noiare, infamia ex muliorumtermone nasciiur.
PATROL. LXXXIII.
tius. Vid. et Non., diet. Juventus.511. Ex C. Fronto. : Infector colorem mutat, offe*
dor o/ficio obest.
512. C. Fronto : Invenimus nostra, reperimus atiena.Ibid. In Ediiione Grialii, a num. 512, gradus lit
ad n. 3U. Propterea, ex n. 12, duos feci, ut uumensiio ordme procederent. AREV.
2
S. IS1DORI HISPALENSIS EPISGOP1 44
42 313. Inter Inquirers et qucsrere. Inquirimus A petulans temerilate. Pelulanlia autem libido dicitur,
ab eoquod petit male alienum pudorem.328. Inter Litigiosum el Htigaiorem. Litigiosus est
de quo litigalur, quasi ager; litigator qui litigat.
329. Inter Lcetitiam et exsuttationem. Laetitia esl
mentis gaudium, exsultalio vero verborum atquemembrorum. Rursus exsullatio a jubilatione [Al.,
ad jubilaiionem] distinguitur. Ubi enim verba suffl-
ciunt lactiiiae, et lingua idonea est mentis gaudium
explicare, exsultalio est. Ubi vero non poiest quis-
que concepium gaudium verbis annunliare [Al.,
nuniiare], sed ipsam animi effusi [AL, diffusi] lae-
titiam in vocem quamdam exsullaiionis erumpit,
jubilatio est.
330. Inter Lellmm el mortem quidarn tentaverunt
ea de quibus dubitamus, quaprimus ignoia.
I 314. Inter Impendere et impendere. Impen-
i dere correpte ab eo venit, quod esl impendo, ira-
pendere ; impendere aulein, si e litteram producas,
significat imminere, ab eoquod esl impendeo.
315. Inter Juvat et jubat. Juvat, deleciat; jubai,
adjuval.
31(1. Inter Illicem et ilieem , Illicem cum duobus
It signified inductorem; ilieem per unuin /arborem
indicat.
317. Inter It et id. Id pronomen est; it vero,
vadit.
318. Inter Inquit et inquid, ut puta ubi inquit
dictum.
319. Inter Insitum et insertum. Insitas arbores B facere discretionem, dicentes : Lellmm per se venit,
dicimus, inserlas vero causas [A/., cautes], aut fa- mors vero .inferior.
bulas.
320. Inter Htud et illuc. llhul pronomen, illuc
adverbium cA.
321. Inter Imprecari et deprecari. Imprecari, ma-
ledicere; deprecari, excusare etexpurgare.
322. Inier Incolam el mquilinum. Incola quidem
et [At., qui et] inquilinus signuin est perditse pa-
trise; sed inquilinus dicilur quandiu peregrinalur,
incola cum inveneril sedem.
323. Inter Indigenum et indigentem [Al., indige-
iem\. Indigentes [Al., indigetei] egeni sunt ; intli-
gense, inde geniti.
43 De littera L.
331. Inter Libidinem et tividinem [Forte, libidinem].
Libido per b cupiditas esl animi; livido [Forte, livedo]
per i) livor est corporis. Sunt autuni uiuliau variaeque
libidines, sicut libido ulclscendi, quae ira vocatur;
sicul libido babendi pccuniam, quae avarilia iioinina-
lur; sicul libido quomodocunque vincendi , quae per-
linacia dicilur; sicul libido gloriandi, quae jacianlia
nuncupaiur. El cum sint multarum libidines rerum,
44 iieijue cujus rei libido sit adjicitur, non solel ammo occurrere, nisi ilia Uniumqna obscenae paries cor
poris ad ilagiiioruin immunditias excitaniur. Sed me-
rito ista inter cseiera hoc sibi nomen proprie oblinnit,
quia in came corrujitibili plus caeteris saevit. Dicta
324. Inter Libertatem et liberalilatem. Liberlas C autem libido, eo quod libeat alienum pudorem, tive
conditions est, liberaliias vero beneQcenliaj et lar- quamcunque rem appelere.
332. Inier Laudem el laudationetn. Latis est cjiis
qui laudalur; Laudatio vero ejus qui laudat. item
luus est in qua virtus eniiet; laudaCio, ipsn lau-
dantis oralio |A/., laudatio orationum(.Laus el laeli-
lia [Al., laudem laetitiam,] sine celebratione vocis in
animi admiralione consislit : laudatio vero rei cu-
gitalis, ut nudum vestire, capiivos redimere, pau-
peri victum [Al., add. tribuere velj admiuistrare.
325. Inter Laudabilem el laudandum. Laudabilis
est qui laudari potest, laudandus<jui
lauduri debet.
32C. Inter Luxuriosum el prodigum. Luxuriosus,
quasi solulus in voluptates, unde membra loco mola
luxa dicunlur; prodigus auiem sutnptuosus , qui
omnia porro agit, et quasi projicit.
327. Inter Lascivum et jielulantem. Lascivus luxu,
315. Ex C. Fronione.
Ignoia. Al. : Nola dhciplinam, Fronto.
31. i. Pulo inter juval eljuval, ut supra inter par.et
et parel , ut tanlum juvat, discriiueu signHicalionissub cadem voce, ut inter nobilis et nobilis , nolus et
no/us, sed boc in uno lantum Codice.
Ibid.. In ni)la Panlini fortasse legendum ut tantum
sit juvai. AREV.316. Ex Fest., diet. Inlex.
318. Corruptus locus, atque hoc quoque abest ab
altero IDS.
Ibid. In lexluGrialij
erat inquid, el inquid... ubi
inytiid. In voce inquid intellige m quid. AREV.
519. Ex Serv., ad ill. 11 Georg. : Muiatamque itisita
mala ferre pyrum, sed in aliero lib. : Insertas vero
caules, uui fubulas, uiainplius de Servii loco delibe-
randurn censeam.Ibid. Non satit astequor, ait Barthius, cur INSERTAS
auai, vel fabulat dical, nisi quod sciam INSERTAS
priscos embleinata nuncttpasse, quod ornamento inse-
runlur aliis, velul lignea: asiulce, out gemma. Voxinscrta apud Macrobium el Gellium ab aliis alio modo
jusque praedicalio est, adminiculo orationis ornata.
553. Inter Largitaiem el largitionem. Largitas hu-
manitatis est, largitio ambitionis.
explicalur, neque eodem modo ab omnibus scribitur.
AREV.321. Agraet. Vid. Agell., cap. 1C, lib. vi.
D 322. Vid. Etymolog., lib. vin, cap. i; Fest., diet.
Intjuilimts.
323. Ex Serv., ad ill. vm &n. : Turn manusAusonia.
326, Vid. Non., did. Luxum, el dicl. Luxuria, ipselib. Etymolog. x , litiera L.
Fest., diclione Prodegerit , et diet. Prodiijucehosti<e.
529. In texlu et in nota pro varia scriplura est
extultaiionis. Utrolibet loco videlur reponendum ex-
sullaiione. AREV.
331. Perlinacia. Non., diet. Pervicacia.
Ibid. In nota Panlini erat forte libidinem, quodmulavi ad ejus inentem, ut dpinor, in f. lircdinem.
Barthius e suo Us. corrupto eiuendabal immundici-
nam;sed inelius est immundiiiat. ARET.552. Al., Ejus ipsa virtus enilens. F. Ejus in qut
virtus eniiet.
5^3. Ex Agrxtio.
DIFFERENTIA.RUM LIB. I. 46
354. Inter Lcetan et gratidari. Laetamur de nostris A 543. Inter Lamm et lethum, Laetum gaudentem,
bonis, gratulamur de amicorum [Agrcet., alienis].
355. Inler Legere et lectilare. Legere ad lempus re-
fertur, lectitare ad frequentiam. Inlerdum et legere
nauticum verbum est, quia et navis dicitur legere
qnidquid transit.
356. Intsr Labium et labrum. Labium superius
dicimus, labrum inferius. Rostrum, nnn nisi avium,
quod Jncurvum est. Vanissime aulem quidam iMi-
lur [Al., tenlant] facere discretionem, ut virorum
labra, mulierum labia dicantur [At., dicaritj.
337. Inter Lactantem et lactentem, quod lactans
est quse lac praebet, laclens cui praebetur.
338. Inter Leges et jura. Jus diciuir, lex scribi-
tur. Unde et Virgilius : Jnra dabat leyesqiie riris.
leihum inors dicitur.
544. Inter Labium et labrum. Labium oris; ia-
brum vasis, a rostro, quod incurvum est.
345. Inler Lympliam el nympham. Lympham
aqiMin, nympham deam.
346. Inter Litem et ri.ram. Lis inter duos cominit-
litur, et mola liniiur ; Rixa inter multos el jurgio [AL,
injuria] constat.
547. Inter Liyat et legal. Ligat quis vinculo, legit
testamento.
46 348. Inter Limen et limitein. Liinen a?dium
est, limes regionum vel liiiium.
349. Inter Libat et immolot. Veteres iinmolare
dicebant, quando victimas in mole [At., mola] altaris
Item leges human*, jura 45 divina sum. Ideoqne B ponenies ignem sacrificiis [At., sacrificium] subjicie-
et juramenium dicitur id est, sacrarnenium in Deo
[At., Domino]. Hinc et Virgilius :
Fas mihi Graiorum sacrata resolvere jura.
33 J. Inter Leges et mores. Lex est scriptis eitita,
mos autem lex quaedam vivendi, nullo vinculo astri-
cta|AL, asiriclusj, sive lex non scripla, sed tantum
cum usu retenta.
340. Inler Lalronem et furem. Qui alienum involat
\Al., aliquid subtrahil], fur est; qni furalur el occi-
dil, lalro est. Proprie autem lalro a latiiando insi-
diis [Forte, in insidiis] dicius; fur aulem a furvo
vocatus, id esi, nigro ; nam noclis ulilur lempore.
Pftlchre aulem Plaulus cuiJam [Al., de quocfam] qui
fnrabalur ail (Plaut. Autularia) : Tu trium litlerarum
homo, id esi, fur.
34!. Inler Locum religiosum, et sacrum, et san
ctum, quod sacrum vocaraus, quod ad deos superos
pertinet; religiosum, quod ad deos inferos; san
ctum vero, quod aliqua sanctilale sanctum est, ut
sunl tauri apud Homerum ( 0&j<r<r. fi) soli sancti,
sacri, sacrosancli.
342. Inter Lnbat et luvat. Labat nulat, lavat lolo-
rem esse.
bant. Libare aulem quando pateras mero plenas aris
fundebant. Nam libare proprie fundere est. Unde et
Liber vocatur qui [At., quia] vini usum in Graecia
osiendisse fertur. Nos ergo juxia verborum dislin-
clioaem immolamus panem, libamus calicem.
De iittera M.
350. Inter Misericordiam et miserationem. Bene
velle misericordiae est; bene facere, miserationis. Di
citur eiiiiii miseratio, quasi misericordiae actio.
Nam misericordia affectus tanium cordis est quo
compellimur ut miseris subveniainus. Quapropier
misericordia condolere misero novit, eisinon situnde
tribnaiur ; miseratio autem ex opere coraprobatur.
551. Inler Memorare et commemorare. Memoranlur
C pauca, commemorantur iiiulia.
3-:r2. Inter Mansuetum el mndcstum. Mansuetus
est qui milli injuriam irrogat, modestus qui nee
laesus irascitur.
553. Inter Miserum et misellum. Miserum viven-
lem adhuc dicimus, misellum mortuum.
5o4. Inter Miserandum et miserabilem. Misera-
bilis est cui misereri possumus, miserandus cui inise-
reri debemus.
555. Inter Memoriosum el memorem. Memoriosus
334. Ex Agrajiio.335. Ex Serv., ad ill. I Georg. : Primi lege littoris
oram; el ill. in Mn. : Lilioraque Epiri legimus; et uMn. Pars ccetera ponlum pone legit. j
356. Ex Agrasiio.Non est on. nisi quod incurvum est, Agrset.Vanissime. Ex Serv., ad ill. n Eclog. : Calamo
trivisse labellum.
557. Ex Serv., ad ill. i Georg. : Lacientia lurgent.Ibid. In Barlhii Codice, laclens, qui ducil ; quod
verbum ducit elegans esi, ut ail Barlbius, el laclenli
maxiine congruum. AREV.338. Ex Serv., ad citata verba ab Isidoro, quse
sunl I et ii ./Eri.
Serv., ad locum citatum, qui esi n JEit.
359. Sic fere ipse, lib. u Elymolog., cap. 10, et
lib. iv, cap. 3.
340. Sic ipse Etymolog, lib. x , liilera L. Varro,quod circa latera ferrum habeat. Fest., quod a lalere
adorialur, ant uita l.Ktpeiv.g.
Serv., ad ill. in Georj, . : Nocturnum stabulis furem.341. Vid. Fest., did. Religiosut, el Macrob. lib. in
Saturn., cap. 3.
Soli, etc. F. Solisancti, dux1
sequentes ditiiones
fone glossema.342. Forle lotorem aul lavatorem.
Ibid. Pan linns in not. conjicil lotorem, quod exsiat
cliani in textu. Fortasse in texiuvel-in nota legendumlulorem. Vox lutomi lotor a\iuil quaeiiamvetera nionu-
meniareperilur:devoce/aua(ormiiuisid liipiet. ARIV.545. Eiiain Fest. distinguit dit l. Li/m^/m.548. Ex Agraiio, qui forte ex Isidoro supplendui.34 ). Eadem fere lib. Elymolog. vi, cap. 16.
Ibid. Melius est mola quam mole ; nam vere JTH-
molo a inula deducitur. ARKV.350. Quippe ridetur in altero ms.Ibid. In nola Paniini lortasse legendum est, al.,
miseratio, ut, scilicet, varia lectio discrepei a textu.
AREV.352. Eest., diet. Mansuetus. Non., diet. Mansuetum.
Non., diet. Modeslus. Ipse Etyniolog.lib. x.
555. Ex lib. x Elymolog., liueraJtf.Potius legendumvidetur : Slisellttm vivemeinadliuc, miserum mortuum.
554. Elymolog. lib. x, liilera M.555. Ex C. Front./qni paulu copiosius: Memoriosus
habel ad dicta, factaque referenda memoriam; memorbcnefti ii memoriam yd wjurue refert. Unde in Isidoro
pro defcHsionis uialiui o/fensiOnit reponi.
XIS. 1S1DORI H1SPALENSIS EPISCOPI -*8
incmoriam habet, memor vero beneficii vel defensio- A 367. Inter Miseremur et miuraeimui. Miseremur
nis memor esl.
47 556. Inler Moram et tardilatem. Mora est qnae
impedii, tarditas qua3 impedilur. Mora in re, tarditas
in liomine.
357. Inter Mendum et mendaclum. Mendum in li-
bro proprie dicilur, unde et emendare dicimus. Nam
memlaciura in csteris rebus esl.
358. Inter MalUiam et maligniiatem. Cogitalio
quippe prava mentis malitia dicitur, malilise votura
vel opus malignitas appellatur.
539. Inter multationem , pxnam, et supplicium.
Muliatio polest esse ,et sine sanguine, in damno
pecuni*. Supplicium cum sanguine; poena vero dolor
sine sanguine.
360. Inter Munus el donum. Munus est debitum,
ut [Al., in] patrono; donum, honorarium esl. Item
donum dantis esl , munus accipieniis. Diclum au
tem donum a dando, munus a muniendo, vel a mo-
nendo.
561. Inter Meruil et promeruil. Meruil commune
esl el ad poenam et ad premium, promeruit lanlum
ad premium. Nam promeritus dicilur qui bene facil,
sic immeritus qui male.
362. Inler Magnum el grandem. Magnum ad ani-
mum relerimus [Al. refertur], grandem ad cor
pus.
563. Inter Mutuum dare [Al., mutuare] et com
modore. Qui mutuum dat, aliud recepturus est ; qui
commodat, utique idem sibi reddi desiderat.
quanium necesse est, miserescimus amplius quam
necesse est. Item miseremur rogati, misereseimus
ultro.
568. Inter Monemus, admonemus el commonemu*.
Monemus fulura, admonemus praesemia, commone-
mus prseterita.
369. Inter M/i(dtnem et numerum. Multitude
numero (it, lurba loco posita. Possunt enim pauci
in angusto lurbam facere.
370. Inler Mihi et mi. Mini dativus casus est, mi
vocativus.
371. Inter Municipem et municipalem. Municipes
sunt curialium majores ,dicti eo quod fisci munera
accipiant; numieipales autem originales [AL, origi-
! nis] cives sunt , et in locum [Forte, loco] oflicium
gerenles.
572. Inter Mamillas et mammas , et ubera. Ma-
millse virorum sum, mammae mulierum, ubera peco-
rum[A(., pecudum]. Papillae autem sunt nuclea
summa mammarum , quae sugentes comprehen-
dunt.
373. Inter Malronam et matrem familias, Melissus
grammaticus arbitrator hoc interesse, quod matron*
dicaiur mater primi pueri ;mater familias, qus plu-
res peperit. Alii dixerunt malronam dici quae in ma-
irimonium cum viro conveneril, el in eo [AL, idea]
malrimonium 49 actum [AL, dictum] ;malrem vero
familias earn esse qure in mariti manu, mancipioque
364. Inler Monere el adnwnere. Monel qui prx- esl, aut in cujus maritus manu mancipioque essel,
;ipit, Admonet 48 qui quod exciderat memorise quoniam in familiam quoque marili el sui haerediicipit, Admonel 48 1 ul Qu d exciderai memorise
reducit.
365. Inler Meretur et mosret. Qui merelur dignus
est aliquo beneficio; qui mceret, trislis esl.
366. Inler Miramitr el admirumur. Admirainur
virtules, mirainur opera.
357. Carisius sic fere mendum et mendam discrimi-
nat : Mendum in mendacii signiftcatione distinguilur,
menda in culpa operit, aut corporis.
558. Sic Cicero , HI de Nalur. deor. : Est enim malitia venuta el fallax nocendi ratio.
55!t. Ex Varronis menle, v de Ling. Lat. : Multa a
pecunia, qua a magistrals dicta, ul exigi possit ol> pec-calum.
Poena. Varro., ibid. : Poena a puniendo, uut p02-
nilendo, quod post peccaliim sequitur.
360. Ex Front., et Etymolog. lib. vi.cap. 19. Vide
supra.Item donum. Ex Agraelio, ad veibuni.
Monendo. Movendo, Agramius, male npinor.3li|. lnturpreiesTerenl.,act. n,scen.2: Promeruil,
adjuvit, profuit. Cui conirariuni esl commeruil; unde
qtiis pro immerilus conmarilui legenduin suspicariuossil. Vel ex illo loco lleeyr. , aclu. HI , seen. 5 :
(Jnic nunquam quidcNiam erga me ommerita est pater.
Ubiiidem inlerpreles mereri bona dicimus, comtnereri
mala. Viil. Serv., ad ill. iv .Jin. : Nunquam Iteyinaneaubo-Promerilam.
o65. Ex Agrwlio ablii eviulnm.
oUl. C. Front. : Monet propter benivolenliam, a/lmo-
nel id confirmel meinorium.otiti. Ex Agraetio.367. Ex Serv. sensus expressus, ad ill. 11 JEn. :
Miserttamui ultra.
quoniam in familiam quoque marili el sui beeredig
venisset. Maironx aulem el virgines nubiles dicun-
tur, quse matres jam fieri possunt. Quoniam per
quamdam juris solemnitatem in familiam migrant
mariti.
374. Inter Mortuum et emoriuum. Mortuum jam
369. Lege (inducta diclione) numerum, quoe male
ex sequenli versu irrepseral turbam.
Loco posita. F., loci posilu. C. Fronlo : Turbam
anyustus locus facil.
371. Eiyimilng. lib. ix, cap. 4.
Ibid. Error videlur irrepsisse in nota Panlini , ac le-
gendum originis posl 01 iginales, et/oco post locum. AP.EV.
572. E\ Etymolog. lib. xi, cap. 1.
ll td. In Eilitione Grialii erat maminillas. Aiu:v.
573. Leg. llelins Melissus ex Agel., lib. xvui, cap. 6.
P.Ubi b*c cjns opinio recensetur. Vid. etiam lib. Ely-
"
inolog. ix, cap. 18.
In cujus. Al., in ejus. In cujus Agell., aperlius.Veni&set. Locum venisset, Agell.Matronal, elc. Vid. Servium, ad illud ix ^lueid. :
Multis e matribus ausa.
Locus non inleger, etex Servio, unde esl ad il
lud, XI ./En. : Tirrhena per oppida matres, iia cxplen-dus : Matres familias vero, qu<e
in malrimonium con-
renerunl per coemptionem, quoniam, etc. Nam alioiini
descriptio ilia niinime niainniis cuuvenit, sed maiii-
ims familias laniuni. Vid. etiam Serv., ad ill. vil
^neid. : Quoiritur lucres. Et forte etiam lorlium
inembrum de malre desideralur; consule lib. ix,
cap. 8, Eiymolog. Vid. Fesi., dici. Mater familial, et
Non., diet. Matrons:, et Matres familial.Ibid. In texiu Grialii erat Mesius. De Melisso vide
catalogum scriptorum ab Isidore laudaloruui. ex Uar-
DIFFERENTIARUM LIB. I.
esanimatum|>1/., eunime] corpus, emoriuum vero A 383. Inler Nudum et nudatum. Ea enim nudata
vicinum moiii.
375. Inter Mare el maria. Mare elemenlum est
toium, maria vero paries maris. Sicut lerrse sum,
lerra vero lanium elemenium.
576. Inier Monies el colles. Monies lumorcs lerra-
rum, colles prominenliora jnga moniiiin), quasi colla.
377. Inler Malogranalam el Maloyranaium. Ma-
logranata, feminini generis, arbor esl ; malogra-
naium vero, generis neulri, pomnm esl. Sicul persi-
eus el persicum : persicus, generis t eininini, arbor;
persicum, generis neulri, I ruclus esl. Sicul buxus et
buxuni : nam buxum neulrum [At., rieulri ], lignum
esl : buxus fcmininum| At., feminini ], arbor esl.
578. Inter Mayis el points. Magis esl allerum ex
dicuntur quse vesliri soleni, ea nuda quaj non solent
tegi. Hem midus illius rei aul ilia re bene diciuir.
Nudalus vero ab illo de.nunlialur [At., denunliamus].
586. Inler JVegamus et nfmegatnus. Negamus, si
quid objicilur; abnegamus, si quid pelilur.
587. Inler Neminem el nullum. Neininem ad ho-
minent referimus, nullum ad omnia.
588. Inler Nomen, prxnomen, cognomen el agno
men. Nomen [At., praenomen] esl vocabulum pro-
priaa appellaiionis ; praenomen, quod nominibus, o!>
digniialem \Al., digniuie] generis praiponiiur : ut
Publius Virgilius. Non enim possumus dicere[A/.,
diciraus] Virgilius Publius. Cognomen, quod ex fami-
lia generis venii, ul pula Scipio Cornelius, a Corne-
Juobus praeferre, ulrum comparei; polius allerum B lia lamilia orlus.. Agnomen, 51 <
iUO( ex v rtuie, vel
damntt.
579. Inler Mala el mala*. Mala poma sunl, malse
vero maxilla;.
5SO. Inler Marem el mare. Marcm , masculuin ;
mare elemenium esl aquae.
581. Inler Heniientem el fallentem. Considerandum
esl quod ille menlilur qui vult videri quod non esl:
qui [Forte quiaj autem m>n volens aliud puial quam
esl, non menlilur, sed fallilur. Inesl ergo 50 ornni
meniienli volunlas lallendi : res auleni fallendi , vo-
luntas non esl meniiendi. Nam el lapis I .illii, et
mulia corpora specie fallunl, ul remi fracii in un-
da, diim sim integri: sed el lurrcs, quasi currenles,
oculos navigantium fallunt. El lamen hoc naturae
agunl specie non meniiendi volunlale.
582. Inler Monile et munile. Monile dicitur har-
pago a moncndo, eo quod moneat mulierem esse
sub poiestate viri;munile verodicilur vestimenlum,
a mnniendo, vcl munile dkilur ornamenium ex gem-mis quod solel ex feminarum pendere collo : dicium
a munere.
De tillera N.
585. Inter Necessitate el nccessiludiiiem. Neces-
silas aliquid fieri cogit, necessiludo aulem affeclus
est vel vinculum propinquilaiis.
581. Inler Niliil el mhili. Nilii! adverbium est,
niliili aulem bomo nullius momenli.
vitio tr.ibiiur : ul Scipio Africanus, pro eo quod
African! viceril : vel Lenlnlus Sura, pro co quod ma-
jores habuerat suras. Proinde nomen a proprietale
venit, praenomen a dignitate, cognomen ab origine,
agnomen vero a specie vel aciione.
589. Inter Nascitur et enascitur. Nascitur , quod
ab ulero decidil; enascilur, quod fix lerra, aul aqua
exsurgil.
590. Inler Nautam el navilam. Navila poeiicum
esl. Nam diclus est anauta, sed causa melri a poelis
una liitera addila est.
35)1. Inter Num u mine. Num, nunquid ; mine,
modo.
592. Inter Ne el nee. Nae, si prajponitur, adver-
C bium est el acuto acceniu pronuniialur, ne vero si
subjungalur, conjunciio esl, el prcsso acceniu.
335. Inler Mgro et mtgro. Nigro nigrum facio,
migro demulalio [A/., de loco mulatto)est.
591. Inter Neutrum el neutralem. Neulrnm nomen,aul proiiomen, vel parlicipiurn ; neulrale vero ver-
buin est.
59a. Inler Nolus et nolus [A/., nolu]. Nolus, cog-
nilus, notus judicio ; Nolus, Ausier.
5<J6. Inter Nobilem et nobilem. Nobilis , genero-sus ; nobilis, notus omnibus.
507. Inler Nomina el Numina. Nomina sunl voca-
bula, numina, poieslas.
thio_et Faliricio, in Isidorianis, cap. S3, num. 2. Me-
lissi quoqne sive ejnsdein, sive alieriiis memineruntCbalcidius, Plinius et Donatus. Correxi in tnariti proin malri. AREV.
375. Ex Serv., ad ill. vi &n. : Tot maria inlravi. n576. Varro, a colendo, iv de Ling. Lai.
Ibid. Quasi col/a, lla eliam lib. xiv Elymolog.,cap. 8, num. 19. ARF.V.
381. lies aulem, elc. At., res autem fallunt, quibuslamen vol.
Specie, elc. F., species eitom fallunt ut.
Nature, elc. F., Nalura ag. species.Ibid. Fortasse Paminus in lexlu legebat quia au
tem. ARI:V.
585. Eodem sensu C. Fronlo, el Scaurus de Oriho-grapliia.
584. AgrsPlius et Cnrisius fere eadt,\i.
385. Ex Serv. sensus expressus ad illud xn ^Eneid.,Nudato Coptic.
3s7. BrevilerFronlonemexpressit ; Nullus (am in re
quam in persona : nemo in persona dicitur, ut nemo homo, F. ne homo.
388. Teslibus Sosipalro, Donalo.Diomedo, el aliis:
Nomen esl, quod originem gcntis declarat, ut Cornelius. PriEiwmen, quod nomini gentilitio praiponitur, utPub/ius. Cognomen, quod nominibus Genlilitiis subjun-gitur, ut Scijiio. Agnomen, quod extrinseciis addi solel,
aliqita rallone, vel evenlu qucesilum, ut Africanus. Hievero in ulroque Manuscriplo cognomen el agnomensedes permuiaranl ;
reduximus lamen iilniini|iic in
suuin locum, non modo iis quos di\i aucioribus, sed
ipso eliam Isidore lib. i Elymolog., cap. de Nomine.
589. Ex Agranio590. Fesl., in diet. Navita.
5%. Ex INon., did. Nobile:
Sic Tilinnius ; male [actis nobtlilarent, quod noti-
ftcarent Non. exposil.597. Ex Serv., ad illud Eclog. iv : Stabili fatorum
jiitnim? Parca.
51 S. ISIDOni IHSPALENSIS EPISCOPI 52
De littera 0. A 408. Inter Orbum et ccecum. Orbus esi qui filios
598. Inter Osculum et pucem. Pacem amicis [Al.
add. amicis vel] filiis osculum dari dicimus : uxori-
bus basium, scorto suavium (Al, saviumj. Item os-
culum chariiatis est, basium blanditiie [Al., blandi-
liuin], suavium voluptalis. Quod quidam etiani 52versibus his dislinxit :
Basia conjugibus, sed et oscala dantur amicis :
Suavia lascivis misceulur grata labellis.
599. Inier Occasionem eiopportunitatem. Convenien-
ter in litieris ponitur, occasio arrisil. Opportunitas
se prsebuit, vel secunda successit.
400. Inler Observationem et obserwntiam. Obser-
valio curse, doctrine et artis est, observantia vero
cultus et religinnis est.
401. Inter Opus et operationem. Opus dicitur ip-
sum quod lit, operatic autemi|>sa
rei actio esi.
402. Inter Omtte et lofum. Omne ad multiludi-
nem et ;><l numeruin pertinet : [Al. add. ut omnis]
ad numerum , ut ornnes homines; ad miiUitudineni,
ut omnis familia, omnis exercilus, omne pecus dici-
iiius. Totum vero ad magnitudinem pertinet, ut lo
tum corpus ,tola terra, toium coelum. Ergo lotus
homo , si ad corpus referamus; omnis homo, si de
universis. Proinde omne in diversis partibus poni-
tur, lotum autem sine parlibus dehet esse.
403. Inter Orare et exorare. Orare est poscere;
exorare, impelrare.
404- Inter Obesse et ofjlcere. Qui obestnocet, quiofficit vull nocere. C
405. Inler Officere et inftcere. Officere est alicui
velle nocere, iiificere cnlorcm mutare.
406. Inter Olet et redolet. Olei res [AL, olenll,
vel male , vel hene ; redolet [Al. redolent] tiintum
bene.
407. Inter Oracula el delubra. Oracula tempiasurit ubi oratur, 53 iu|de et responsa redduntur. De-
Iwbra auiem lempla fontes liabenli.i ad purilicandos
et abluendos fideles. Kt inde delubra a diluendo ap-
pellala. Unde el prius hanc loca aliaria non habe-
bant, ut lanlum delubra esseni, non lempla.
amiuit, cacus est qui oculos perdit.
409. Inler Oecidit el occidii. Occidit, correpta me
dia, eum qui mortuus est signilicat; occidii auiem,
producia media, eum qui inlerlicit.
410. Inler Oleam eiolivam auclores ila dislinguunt,
ut olea sit fructus, oliva arbor, quia mullitudo di
citur olivelum , ut quercelum [At., querquetumj et
pometum [At., vinetum]. Enimvero sine discriinine
poelae [Al. , crimine poetarum] el oleam el olivnm
pro fructu ssepe posuerunt. Sed consueludo oblinui);
olivam frucium dieere. Nee [Al., dicere nee] velat
quominus el arboris el fruclus idem nomen sit [A(. t
sumpsit].
411. Inter Odorum , odorabile et odoriferum. QuodB enim per se odorem miilil odorum esi , odorabile
[Sen , odoratum] vero, quod aliunile [Serv. alicumte]
accipit odorem ;odoriferum
, quod odorem sequitur.
412. Inter Operam et opera. Operam, qua? sit ;
opera vero, quod fit.
413. Inler Osiiitm et hosliam. Osiium quod aperi-
tur, hoslia sacrilicium.
414. Inter Onus et hortos. Ortus processus, borios
agros (licit [F., dicimus].
415. Inler Obliium et obtiium. Oblitum, correpte,
perfusum; oblitnm, producie, immemorem.410. Inler Offerre et infei re. Offerre est ullro prae-
bere, inferre importare.
54 De liltera P.
417. Inter Prudentiam el sapieniiam. Prudentia
in bumanis rebus , sapienlia in divinis dislribuiiur
\Al., tribuituij.
418. Inler Fudorem et pudicitiam. Pudor corpo-ris est, pudicitia mentis.
419. Inter Pietatem et affeclionem. Pielas inter de-
vinctos sanguine exbibetur, affectio inter extraneos.
420. Inter Patientiam et toleranliam. Tolerantia
animi [.4/., anima?] est paiienlia corporis. Ut Sal-
lusiius [AL, Caiilina] Corpus patiens media, algoris.
421. Inler Perilum, prudenlem, callidum elfacun-dum. Perilus usu doctus; prudens, vehili prnvi-dens , utilis rerum fulurarum ordinator; callidus,
398. Inlerpreles Terentii seen. 2 act. HI, Eunuch : J)
Qsc*la.of[iciorum&unl,basiapudicorumaf[ecluum,sitavialibidinum. Serviusadillud iJEn.-.Oscula libamtnaHe :
Sciendum osculum retigionis esse , suavium volu-
ptatis.Basia. Al,, basia conjugibus sedet oscula d.
Ibid. In nonnuflis Ms. : Inter basium el suavium hoeinterest, quod basium nxori datur, suavium scorto.Item basiam blandiliarum esse, suavium noiupioiii.Quidam etiam versibus hoc distinxit:
Cottjugis interea basium, oscula dantur amicis,Suavm lasciviis miscentur grata laljellis.
Hi versicnli de b:isio, osculo et suavio exslant apudalios nuoque grammnliros. Quisnam eorum anclor,adhnc latet. Discrimen lamen non semper observa-iiir. Vide Glossorium Isidnrianum, verbo Savium.Tari* lectiones Pantini coufus.T videnlur. AREV.
4()0. Recte Ascon n in Verr.; Observant modospecu-lanlur, alias venerantur.
4 i2. Vid. Serviurn, in illud I &n. : Tola armenlasequunlur. induxeril.
403. Ex Serv., ad illud HI &n. : Exorat pacem dii iitn.
403. Supra, ex C. Fronlone.407. Etymolog. lib. xv, cap. 4.
-Vid. Servium, ad illud n /En. : Delubra ad sum-ma dracones; et ill. iv ; Ddubra adeunt. Ascon. Ped.in Divinationem Cicer.
408. Vid. Fest., did. Orba.410. Vide Servium, ad illud 11 Georg. : Sed TrMii-
ds oleo; mefius.
ill. Ex Serv., ad ill. iv JEn. : Odora camim vis,ex quo pro odoriferum, odorisequum leg. videtur.
12. Vel polius : Opera qua; (acit, opus quod fit.417. Lib. ii Differcnliarurn, 56.418. Sic fere disiinguil Non. inter castitatem el
pudiciiiam, dicl. Castitas.
420. Inielliue, in Var. led. Panlini, Salluitius, deHello Lalumario. AREV.
421. Sic Cicer., vi de Repub., prudentiamnomen naciam a providendo.
Calhdus. Inlerpreles Terenlii, act. HI, seen. 3A del ph. : Lallidus dicitur, qui callum sibi usu arti
ail
55 DIFFERENTIARUM LIB. I.
per exercilalionem [At., pro exercitatione] artis in- A tur] in crimine. Ergo qui viderit mulierem, et anima
structns; facundus, qui facile possit fari.
422. Inter Pudentem et verecundum hoc interest,
quod pndens opinionem veram falsamque metuit :
Verecundus autem non nisi veramf At., vera] timet.
425. Inter Profanum , et nefandum , et nefarium.
Nefarius , ut Varro existimat , non dignns farre.
Quo primo cibi genere vita hominum sustentabatur
[.!/., sustinebalur]. Nelandus , id est, nee nominan-
dus quidem. Profanus auiem , cui sacris non licet
interesse. De quo Sallustius : Sacra polluet profa-
nus. Profanus ergo, porro, id est, longe a fano.
424. Inter Peccalorem et immundum , quod omnis
peccator iinmundus esi; non lumen oninis immun-
dus peceator. Peccalor enim est qui iransgrediiur
ejus I uerit tiiillata, hie propassione percussus est :
Si vero consenserit, et de cogilalione afleclum fece-
rit fsicut scripluni esi in David : iranslernnl in affe
clum cordis), de propassione iransit ad passionem, et
huic non voluntas deest, sed ocoasio.
432. Inter Percunctatione.m et inlerrogationem Au-
gusiinus hoc interesse 56 existimat, dicens : quod
ad percunclalionem multa responderi soleant, velmi
quid est hoc, antillnd? ut respondeantur diversa,
vel varia. Ad inlerrogntionem non multa respon-
dentur, sed aul non, aul etiam pronuntiabitnr. Ve-
luti fur turn dictumve est? Verum aut falsum est?
Respondelur : aut non, aut eiiam.
453. Inter Pcr/ec(meic(wsmma(uinhocdistalquod
pracepia Dei, et necesse est Ininc et immunrlum Bperfcctiim est cui jam addi nihilaliiidpotesl. Consum-
esse quia iransgreditur. Immundus autem est et qui
55 cum uxore sua dnrmierit, aut mortuiini tetigerit,
non lameri ideo peccator esi.
425. Inter Ploratum, plandum, et fletum. Plora-
tus lanlum lacrymarum est , planctus tantum vo-
cnm, fletus ad utrumque pertinet.
420. Inter Pigriliam et torporem. Torpor dormi-
taniis est, pigriiia vigilantis.
427. Inter Perseveranliam et perlitiaciam. Perse-
verantia in viriute est, pertinacia in vilio.
428. Inter Presidium, auxilium et subsidium.
Presidium esi aliquo loco niili positnm, auxilium quodab exieris datur, subsidium quod postea snpervenit.
429. Inter potenliam et polentatum. Polenlia est
sui cujusque solius , potentatus vero auctoritas
\AL, aucioritatis] est judicialis.
430. Inter Pcstem et pesiilentiam. Pestis ipsum
est nomen morbi [At., verbi], pestilentia vero id
quod ex se elflcit. Pesiilemis autem tres modi sunt :
aut ex terra, aut ex aqua, aut ex aere.
451. Inter Passionem el propassionem Hieronymus
in Matlhxum distinguit, dicens : quod passio repu-
taiur in culpa ; propassio, licet culpam habeat [Al.,
pro culpa habeatur], lamen non leneiur [AL, retine-
423. Ascon. Pediari. in, in Verr. Non., diet. Nefa-rius; ipse Etymolog. lib. x, liltera N.
Ibid. Fortnsse ne nominandus quidem. Ita certe me-lius. ARF.V.
427. Varr., iv de Ling. Lai., inilio. Non., did.Pervicacia.
428. C. Front. : Sufcsidtum quod snbest deficientibus, Dpresidium imponilur, auxilium repenlinum est
, iia
subsidium ad secundos c/isus pr&poratur. Prresidiutn
ad atslodiam,auxilium , ut possit, ex insperalo venit.
Vid. Fcst.
42!). AL sua; 2 Mss. pro sui.
Ibid. Varia lectio ejicii cum lexiu Grialii congruit.
Legi poierit facil, aut aliquid simile pro efficit. AREV.451. hi Codice Regiovaticano 1858 difference
sum alphabetico quidem online dispositsfi, sed alibi
coniractiores, alibi copiosiores, et nonnullac additse,
ut, exempli graiia: Inter pati et perpeti : pati brevis
ett, perpeli lonyioris est temporit. inter pnssum
et experlum: pnlimur voluntate, experiinur necessi
tate. Malim Experimur volunlate , pallmur necetii-
tate. AREV.452. E\ interpretibus Tereni. videtur sumpsisse
inaium vero est quodlibet opus in fini m dediiclutn.
454. Inler Patens et patulum. Paluliiin dicimus
quod naturaliler semper patet, ut nares, arbor. Pa
tens vero quod aperilur et clauditur, ut ostium,
oculi. Sic lucidum et Incibile : lucidum est quod
aliunde illumiuatur, lucibile quod per se lucet.
455. Inler Penetrate et penetrabile. Quod pene-
trat penetraledicitur; quod autem penelratur, pene
trabile. Penetralia autem sunt domorum secreta, et
dicta ab eo quod esi penitus.
456. Inter Post et pone hoc videtur interesse
quod post semper chronicus ponimus, cum dicimus :
Post tempus veniam ; pone vero, post tergtim.
437. Inter precari, et imprecari , et deprecari.
Precari est rogare , imprecari est optare [ Al. ex-
optare ], deprecari est excusare, vel expurgare. Ci
cero ( lib. n in Verr. ). Quid, inquit, facial Horten-
sius? Avaritisene crimina frngalitalis laudibus depre-
ceturT
458. Inler Poscere et exposcere. Poscere minus
esi quam exposcere. N:im poscunt qui simpliciter
petunt, exposcunt qui desiderani.
459. Inler Polliceri et promittere. Polliceri dicimur
57 quod sponte promiltimus nee rogati , promittere
D. Auguslinus, act. v, seen. 4, Andrite.
Aut etiam pron. Al., Sic pronuntiabitur, forte,
etiam pron.Ibid. Pantinus in lextu legisse videlur aut et pro
nuntiabitur, pro quo conjicil aul etiam ; quae genuinaest lectio. AREV.
454. Ex Serv. ad ill. Eclog. i, Tiiyre, tu patutai.
Ex Serv. ad ill. vi Mn., Lucentemque glebum
lunie, ex quo videtur legendum lueens, non lucidum.
Fronto lamen ita eliam fere dislinguit inter lucidum
el luminosum.435. Ex Serv. lib.* Mn. ad ill., Nostrum penetra
bile lelum.
Penetralia. Ex Serv., ad ill. vn ^En. : Penelra-
libus altis, et ill. vi : Kegnis penetralia nostro.
456. Fest., diet. Pone, et Serv. ad ill. n jEn.,
Pone subit conjux.
Tempus. F. dictio tempus superat.
437. Ex Agraei. qui bine forte augendus.458. Serv. ad ill. ix yEn. : Si tibi, qua poico, aliter
quam Isidorus.
45J. Ex Serv. ad ill. i /Eneid., Ditione tenerent,
PollicHut.
S. ISIDORI HISPALENSIS EP1SCOPI 56
quod petitur. Ergo promiliimus rogati, pollicemur A populum, unius muliiludinem civiialis intelligimus.
ultro. Item pollicemur scripiura , promitiimus
verho.
440. Inler Properare et festinare. Marcus Cato sic
distinguit dicens : Qui unumquodque mature transi-
t, it, is properat. Qui multa simul incipit, neque per-
ficit , is feslinat. Ego unumquodque quod adortus
eram transigebam .
441. Inler Primum et priorcm. Primus e multis,
prior e duobus, primarius a dignitate.
442. Inter Plures et plum. Pluris est quod ma-
jori sunima laxainr, plures vero de muliitudiue
scribimns [At., scribitur].
443. Inler Peiivit et expetivit. Petivit pro parum
[F. add. pelivit] poniiur, expelivil pro sails petivit.
El inimicissime ac vebementer adnisus esl. Ex enim Bpro valde ponitur.
444. Inler Pyram et rogum : Pyra est conslruclio
ligimriim, antequam ignis admoius est. Rogus est
dum ardel. Hustum vero posteaquam arsit.
445. Inter Plebem et populum. Plebs a populo
eo dislat, quod populus esl generalis universilas ci-
\iurn cum senioribus, plebs autem pars hurnilis el
abjecla.
446. Inter Pauperiem el pauperlatem , Pauperiesdamnum est, paupertas ipsa conditio.
447. Inler Proclivum et declimm, Proclivus est
ascensus ; declivus, descensus facilis.
448. Inter Puerperam et pueltam. Puellam inve-
slem dici 58 el xl3^ parvulain, quasi pullam ; ptier-
peram vero, qux primum puerum enixa est, el in an- C brorum.
451. Inler Pwtifcem et vaiem. Ponlifex tan-
lum sumnium sacerdotem significat, vales aiitoni
plura significat, aui sacerdoies, aul poctas, aut pro-
pbetas.
452. Inter Profugum et exsulem. Profugus volun-
late, exsul necessitate.
453. Inler Patrium et paternum. Paternum est quod
pain s fuit, ut fundus palernus. Pairiusdicilur pairi
similis [At. pairi affectusj , ut pairius animus [At., amor.]
45i. Inler Proprius et propiiis [At., proprium].
Proprius esl nomen, propius vero juxia me.
455. Inler Prteijnaniem el gravidam hsee differentia
esl : pnegiiantem esse qua concepil ; gravidam, quairi
uleri gravedo proximam parlui oslendit.
450. Inler Pignera et pignora. Pignera sunt re-
rum, pignora filiorum el affectiium.
457. Inler Portenlum et monstrttm. Porlentum
est quod 59 ex formis diversis proponitur, monstrum,
quod extra naluram uascilur, vel nimis grande, vel
nimis breve.
458. Inter Portenlum et porlenlosum. Portenlumdicitur quod ex omni parle naturse mutaiionem su-
mens aliquid porlendere fulurum videlur, sicul biceps
caput in corpus unum, vel sictit in Xerxis regia ex
equa vulpem ferunt creatam (Herodian.) ; per quodejus solvi regnum ostensum esl. Nam porlenlosa di-
cunlur quae ex parte corporis sumiint mulaiionem
[At., notalionem]; ut, exempli causa, cum sex digitis
nati, sive cum aliqua pravitate \ F., parviute] mem-
nis puerilibus parit. Unde et Horatius ( Lib. iv,
od. 4) :
Landantur similt prole puerperse.
449. Inler Pampineum el pampinosum. Pampi-neum esl totum de pampinis, pampinosum quod pam-pinis plenum est.
450. Inter Populum et populos, cum enim populosnumero plural! dicimus, urbes significamus; cum
Scripdiro. A!., Minus. F. minis.Ibid. Hare est prima dilferftnlia quaj in allero libro
nnn alpbabeiico occurrit, brevior tamen quam hocloco. AREV.
459. Inler Portentnm et osfenfum. Porlentum na-
sciliir el in sua permanet qualilate ; osientum vero
subito offertur oculis, et subdueitur. Sic porlcntumdicitur a portendendo, id esl porro ostendendo, sicut
eiprodigium, quod porro dicat, id estfutura de lon-
ge pradicat. Monstrum sane a monitu vel monsiran-do dictum, quod aliquid signiflcando demonstret et
statini. Quinque sunt aulem genera prodigiorum, ut
lam signified. Vox tamen pultam non temere reji-cienda, qiiandoquidem el Non. pullum, inquit tetatis
novellas, nb amiquo verbo pullare, quod vetus plossa-rium agnoscil, estqne ir/)ayv8f |3W.et, pulli TT-
440. In oralione qiiam de suis virtutibus habuit./>a? St"f. Ipse cerleYianc^eamd7mTeronem sVperiore
Agell. hb. vi, cap. U. i\on., diet, festinare. Fest., libro babet.did. properare. C. Front. Qui properal, apparel nonesse defessus, qui festinat, videtur esse de(atigulus.
Unumquodque. Al., Nunquam quidquam , quodadortus eram, transibam. Ortus Ms. Forte, orsus.
541. Ex Agraetio.442. Ex Agralio.443.|/imicissime. Lego enixissime, aut inlensissimc.444. E\ Serv., ad ill. n JEn., Consiituere pyras.
Fest., diet., bustum.445. Sic 9 Terent. Scaurus de Orlhograpb. : Popu-
lus esl in quo omnis pars civiiatis , omnes ejua ordinesconlinentur : plebs ea dicitur . in qua genies civiumpairitisB non insuiil.
44li. Fesi., diet. Pauperies; ex quo forte scriben-ilum, paupmas est damn, quod quadrupes facil.
448. Lib. x Elymolog., littera P. Puetla esl parl parvula,
> Elymolog. lib. 11, cap. 2.
449. Serv. ad ill. i ^En., Nemora inter frondea.Ibid. Pampinotum. Adbibelur b.-ec vox a ColumelU
el Plinio. AREV.451. Lib. Elymolog. vn, cap. 12.
45-2. Vid. Serv. ad ill. i jEn. Profuyus, Latinaquevenitlitlora.
450. Ex Agrajtio.
457. Fronto. Sic: Porlentum, quod porro, el diutius
manet, (ulurumijue postmodiun aliquid signi/ical ;monstrum est contra naluram, ut est Jl/inoinwrus, etinfra, in monstro reclus ordo naturae vertitur : in por-tento di/fertur eventus. Non., dirt, monslra.
458. Elymolog. lib. 11, cap. 3.
Ibid. Panliniis in lejiln legebal, ulpulo, parvi ate,am pupUla el lib. xi, cap. 1, Pupil/a, quod pura pro quo coiijicibat provitale. AREV.
mdl^KSStJXJS p "ella: -
!:t s
.
ic onem 459. C. Fronto eoden. gcnsu ottenlum, quod prvterconsueludinem
offertur, el infra, in ottento rorilas ad-,
, r
mmalld-;
m unseat,mrumque el pupillam et puel-
,
minutraiionem (-Lego admiralionem) (acil.
57 DIFFERENTIARUM LIB. I. 58
Yarro dicit, id est : portentum, ostentiim, prodigium, A publicala ; Pompeiana , si ad aliam domum transit.
miraculum el monslrum.
460. Inler Pueritiam el pubertalem. Pueritia est
tenera et parva a:tas, a puritate ila vocata ; Puber
tas autem setas adulta est quae jam gignere potest ;
dicta a pube, id est a pudendis corporis, quod hsec
loca tune primum lanuginem inducunt [L., induunt].
Puerilia autem a sepiimo anno, pubertas a quarto
decimo incipit.
461. Inler Percuisum et perculsum. Percussum
corpore dicimus, perculsum animo. Cicero, de Signis :
Tanquam ipsa ilia face perculsus esset [Agree!., per-
culsos esse].
462. Inter Parricidam el paricidam. Parricidam
dicimu* qui occidil parenlem; paricidam, qui soeium
atque parem. B463. Inter Procellam et lempestatem. Procellas
non lam lerrarum 60 quam coeli esse, tempeslates
autern fluctuum sunt.
464. Inter Plantas et plantaria. Quod plantae sunt
raploe de arboribus, plantaria vero, quae ex semini-
bus nata sum, et cum radicibus et terra propria
translerunlur.
465. Inter Pomarium et pomelum. Pomarium est
ubi poma ponunlur [Al., IransponunlurJ, pomelumubi poma nascuntur, pomerium ubi poma inveniun-
tur [At., ipse locus arborum].
4C6. Inter Pyram et pyrum. Pyra est rogus [At.,
robur] ardens, pyrum vero pomum.
467. Inler Piscatorem et pisearium. Piscator est
qui capit, piscarius est qui vendit.
468. Inter Putvereum elpulverulentum. Pulvereum,factum
; pulverulentum est, pulvere plenum.469. Inler Pennas, el pinnas, et pennum. Pinnse
sunl murorum, pennse avium, a pendendo ; pennumexlremilas ferriacuii.
470. Inter Prcedam , lucrum et compendium.
Prseda ex boste, lucrum ex negotio, compendium
proprie ex pondere.
471. Inter Pompeii porlicum, Pompeiam, et Pom-
peianam. Pompeii, est ipsius Pompeii; Pompeia ,
47-2. Inter Populumelplebem. Quod populus est uni-
versus cum senalu et civibus Romanis, plebs tanlum
vilior numerus.
473. Inter Partem et partim. Partem nomen, par-
lim adverbium est.
474. Inter Postremum et posteriorem. Postremus
de mullis, poslerior de duobus.
475. Inter Principium el initium. Principium, prima
pars; initium, uniuscujusque rei incipientis coeplurn.
476. Inter Pendent elpendunt. Pendent suspensi,
penduni aliquid ponderanles.
61 477. Inter Pene et pene. Pene adverbium est,
pene turpissima [Al., novissima] pars corporis.
De littera Q.
478. Inler Quaienus et quatinus. Quatenus adver
bium est, quatinus conjunctio causalis, ul si dicas :
Quatinus hoc sine plaga non facts, en tibi plagas. Adver
bium est autern quaienus, aut temporis, aut loci ; lem-
poris cum dicimus : Quatenus hoc modo res exercebis.
479. Inter Quantum et quiu. Quoniain praeponilur,
et sic sequentem sensum alligal, ut : guoniam dids
[AL, dicil], dico. Quia posiponilur, el superiorem
sensum conOnnat, ut : Scias quia didici.
480. Inler Quamdudum el jamdudum. Quamdudum
inlerroganlis esl, jamdudum respondentis.
481. Inter Quasriiur et quiritur. Quiritur de im-
plorando, quserilur de inquirendo.
482. Inler Questus et quwstus. Quocsius lucri,
questus lacrymarum. .
483. Inter Qua el que. Qux pronomen est, quevero conjunciio esl.
484. Inler Quod el quot. Si per d scribilur quod,
pronomen personate est ; si per t quot, numerus.
De liltera R.
485. Inter Recens et novuni. Recens nascilur;~no-
vum fit. Unde et Virgilius :
Lac mini non aeslate novum,non frigore delit.
62 ^80. Inler Pieligionem et [idem. Fides est cre-
dulilas qua Deum confilemur, religio esl cullus quern
illi credentes exhibemus. Dicla autem fides ab eo
quod fil id quod inler utrosque placitum esl. Quasi
460. Hsec eadem fere Etymolog. lib. n, cap. 2, et
libro secundo Different.
Pubertas autem. Fest., did. Pubes.
Pueritia anlem. Lib. u, Different.
461. Ex Agralio.De signis. 2 Ms., designat.
462. Lib. v, Elymolog., cap. 25.
Ibid. Paricida el patricida pro eodem accipi solent.
Vide Festurn. AREV.4(13. Ex Serv. ad ill. 1. JEn., Creberque procetlis
Africus, et ipse Elymolog. lib. xm, cap. 11.40 i. Ex Serv. ad ill. n, Georg., II ic plantas tenero
abscindens de corpore.465. Ex Sosipairo Carisin.
Pomerium, etc, Piito glossema proxime prace-denlium verborum.
468. Lego ex pulvere (actttm.470. C. Fronlo., prrnda ticlos spoliat.
. Compendium. C. Fronlo., Compendium utique adpondus peitini l.
471. ExC. Fronione.
D Pompeiana. 2 Ms. Pompeigena.Domum. Dominationem transiit, Legoex Frontone.
477. Fesi., diet. Penem.
478. C. Fronlo : Quaienus, quatine, qualinus, quo-niam. Fest., did. Quatenus.
Ibid. Quaienus et qnatinus proprie non diflVrunl,
quidquid Fesius aliique dican! ; sed quia apud vetercse el t iriler se facile commulabantur, idcirco qualtnutel qualinus, prolcnus el jinitinus, et similia occur-runi. AREV.
481. Ex Agrset., unde legendum constat : Inter
quwritur el queritur : querilur deplorando, quceriturde inquirendo ,
nisi malis quiritur in quiritatur mu-Undum,
Ibid. Conjecluram Panlini, legendum quiritalur,conlirmai locus Varronis, I. v de Ling, lat., cap. 7:
Quirilare dicitnr is qui Quirilinm ftdcm clamant im-
plorat. AKEV.
482. Ex Agra?iio, in quo male est /M,TO.
486. Cicer.,0ff.
59 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 6!)
inier Deum et hominem dicta quoque religio, eo quod A tur, quoque violate, poena committitur. Sacrum vero
ea homines religanlur vinculo serviendi ad cultum
diviuitatis. Religio auiem est in virtute, supersti-
Uo vero in cultu illicito.
487. Inter Rationale et rationabile. Rationale el| Al.,
ui] angelus et homo, raiionabile quod ratione vel
agitur vel dicitur.
488. Inter Ruslicum et rusticanum. Rusiicus opera-
rius dici potest, ruslicanus paler Camillas.
489. Inter Rusticilalem et ruslicalionem. Ruslicitns
moruni est, rusticatio operis.
490. Inler Rationem et rattocinalionem. Ratio est
meniis moius [Al., molunij in his quse dicuntur [Al.,
di?cun!r],discernere vel eonnectere valens ; raiioci-
nalio autem raiionabilis esl snblilisque dispulalin, al-
que a cerlis ad incertorum [AL, add. aul incertis ad ]
certoruin] indagationem nitens cogilalio.
491. Inter Regium et retjnle. Regium est ipsius
regis, regale dignum rege. Sic et regia ei regalis.
Regia domus in qua esf, regalis rege digna.
492. Inter Rubor, robur, robor. Rubor colon s est,
robur virtutis, robor arboris.
493. Inler Reptilia et repenlia , Replilia aquarum
sunt, repeiitia ter.rae.
494. Inler Rivnm, fontem, torrenlem, et flumen.Ri-
vus subito fit : fons est caput atque decursus in quern
naturalis manat aqua, torrens pluvi:n flucius prxceps
[Al., pluvia fluctus et prxceps], (luvius aquae decur
sus generaliter.
De littera S.
495. Inter Sirfera, aslra, Stellas, et signa. Sidcra
ilia dicuntur quibus navigantes considerant quoj ad
cursumdirigant consilium: 63 aslra autem sum stella?
grandes, ut Orion ;stellae autem, multijuges, ut Hya-
des, Pleiades; signum vero quo animantis imago for-
mata est, ut Taurus, Scorpio et hujusmodi.
49R. Inter Sempiiernum et perpefuum hoc distal
[AL, discrepat], quod sempiternitas ad Deum perti-
net, perpetuitas ad angelos, vel ad animas [AL, ani-
niam] hominum. Primum enim semper fiiit, necun-
quam esse desinit; alterum esse coepit, sed esse per-
petuum non desinit.
497. Inter Sensum el intellecium. Sensus ad natu-
ram refertur, inielleclus ad arlem.
498. Inter Sacrum, religiosum, et sanclum. Sacrum
vocamus quod ad Deum pertinet ; religiosum qtiod
ad liomines justos; sanctum vero quo aliquid sanci-
Superstitio vero. Non., diet. Superstilionis. .
491. Kx C. Front., diet. Regium.492. Vetus Glossar., robur, dSo; |u),ou ptiavSpv;.403. Elymolog. lib. xn, cap. 6.
494. De hac differentia, vide n. 244. AREV.495. Elymolog. lib. in, cap. 5 ) ei 70.
Ibid. In aliisMss.qu<e naviijanlesconsidcrtml. ARBV.
496. Lib. Senlentiariim I). Isidor.
498. Sei v., ad ill. i &n. : Templis iitdicit honorem.El illud in &i\. : Auri sacra /
ami s.
500. Elymolog. lib. x, linen S, interpreies Te-rentii act. v, seen. 9, Eunuch.
Stupidus. Non., diet. Sfupidws." "
, Cum viduis, Non., diet. Sluprum.
et sanctum est, sanctum vero non continue sacrum.
Item sanctum in bonam pariem ponitur ; sacrum
vero duo signih cal, et bonum, et malum : bonum, ut
illud (Virg., Eclog. 1) : Inter flumina note, et fonles
sacros ; malum, ut : Auri sacra fames (jEneid. lib. in).
Et : Sacr panduntur porta; (jEneid. lib. u). Et :
Lena sacer (Plant.). Et : sacer hircus (Ovid.). Unde el
ignis sacer dicitur hulcus horribile. Alma autem ab
alendo dicta. Unde et apud paganos alma Ceres dicta
est, alimentorurn inventrix.
490. Inter Sapientem et prudentem ita discern! so-
let, nt sapiens vocelur is qui inlellectum aternorum
rimatur, prudens vero qui ea quae seusibns corporis
experiunlur.
500. Inter Slulium, fatuum, et stupidum. Qmdamveterum latuum exislimant qui nee quod Catur ipse,
nee quod alii dicunt, intelligat; stultum vero liebe-
tiorcm corde. Unde Afranius : Ego, inquit, me slul-
tum exislimo, (aluum esse non opinor. Id est, obtusis
quidem sensibus , non tamen nullis. Slupidus vero
diclus esl quasi lapideus, quasi stolidus.
501. Inter Stevum el crudelem. Ssevus in ira , cru-
delis in sanguine.
502. Inter Sfuprum, incestum, et adulterium. Slu
prum in virgine , 64 incestum in parente vel
vidua, adulterium in nupta. Dictum autem ince
stum quasi incasiiiin.
503. Inter Satietatem et saturitatem. Salietas vario
gencre spectaculorum conlingil, saturitas vcro cibo-
rum est.
504. Inter Superiiom et arroganlinm. Arrogan-
lia esl inanis gloria de eo quod quisque est. Super
bia vero, supergrediens elatio mentis de eo nuod
non fst. Superbix autem gemina est differentia :
Una quiE spirituales ac summos viros per vii lutum
jaclantiam dejicit, altera qu carnales erga senio-
rum imperium inobedientes reddii. Dicta autem
superbia, quia super vult quam quod est.
505. Inter Scientem el sciolum. Sciens esl peritus
scienlia el rebus ; sciolus, simulator scienlias ac pe
riliae, scienti contrarius est ; et quidquid alius sciat,
ipse videri vellet scire : aul qui se profitetur scire
oinnin, ant etiam futura praedicere.
506. Inter Spwrcum et spurium. Spurcus non
lantum impurus , sed et ssevus ; spurius autem
patre iiicerto, matre vidua geniius, quasi tantum
) Elymolog. lib. x, liltera /.
Elymolog. lib. v, cap. 20, et lib. x, littera A-503. Cnrisius : Saluritas in cibo lanlum dicitur, in
aeteris vero satielas. C. Fronto brevius. Saturilns
ventris, salietas animi.
504. C. Fronto : Superbia asuperhabendo : arriganliaeliam in pauperem cadit.
Super vult, etc. Al. Semper rult, quod non est.
50j. Dissimulare est astute celare, et occultare,
(juO l quis scit, quatnvis non dical, se nescire. ABKV.50i>. Non., diet. Spurcum.
Spurius aut.-m. Elymolog. lib. ix, cap. 5,
Ibid. Spurium vocabant. InElyni"logiis,
loco cita
to, litteris Grsecis u^iiptov vocabant, AKIV.
61 DIFFERENTIARUM LIB. I.
spurii filius. Quia muliebrem naturam antiqui [Al. A nem quani noveris; nosse, referre tantumraodo quod
add. jurisconsult!] spurium vocabant. Eosdem et audieris.
515. Inter Simulate et dissimulate. Dissimula-favonios quidam appellant, quia qusedam animalia
fuvonii spiritu hausio concipere existimantur.
507. Inter Sceleratum, $telettum, et scelerosum.
Grammatiei dicunt sceleraluin ilium esse in quo fit
[AL, sit] scelus ; ut Cicero : te [Al., tu] sceterate,
qui sul actus et prottitutus es. Scelestum autem per
qiiein ill. Ut Tereritius : scelesta, ovem Inpo com-
misisli. Scelerosus, qui facit : ut idem : Ego ilium
scelerosum misera nolens perluli. Sed hajc auctores
non usquequaque custodiunt.
65 J08. Inter Salutem et salubritatem. Salus est in-
legrilas corporis ; salubrilas, saluti conveniens causa,
per quam sanitas, vel reservatur , vel reslauraiur.
Inter Simulate, et dissimulate.
mus nota : simulamus iguota. Qui enim lingit se
scire quod nescil, simulat ; QQ qui autem quoi) scit
nescire se dicit, dissimulat. Unde et Sallustius :
Hie simulator incerti, ac certi dissimulator erat.
516. Inter Sistere, et consistere, et assistere. Sistere
est interdum resistere, vel prohibere, id est, qui
aliquam rem in loco stare facil. Ul Virgilius : Sislere
aquam fluviis. Assistere vero et ante unuui , et
coram multis ; consistere in medio adesse.
517. Inter Servire et nisei-tire. Servire Laniinn
dominis : inservire cujusque praeceptis.
518. Inter Spirare et exspirare. Spirare vivere
509. Inter Super et supra hoc interest : Super Best, exspirare mori.
est quod imminel [Agraititts eminet], supra quod
substratum aliquid habel. Item super interdum ,
aut nimiuni, aut satis accipimus.
510. Inter Subler et subtus. " Subter esl quod re
aliqua superiore deprimilur, et proculcalur [AL,
conculcatur] ; sublus quod demissum altius nou con-
tingitur.
511. Inter supi-emi et supprimi. Supremi et
suiumi siguificat et imi ; supprimi autem ,oc-
Ciiltari.
512. Inler Sumere et acctpere [Al., pracipimus],
Sumimus ipsi, accipimus ab alio. Cum enim damns,
dicendum est, Accipe ;cum permittimus [At., prx-
cipimus] ipsi lollere, dicimus [Al., dicendum estj,
519. Inter Surgere et exurgere, et reliqua. Surgi-
tur a loco, exsurgitur a somno, insurgitur ad vin-
dictniii, consurgittir ad auxilinni.
520. Inter Subjicitur et supponifur. Subjicitur cito,
supponitur lente.
521. Inter Simul et setnel, Semel ad numerum
pertinel, ut, semel bis ; simul ad congregationsm,
ut, Giobati [AL, conglobalij timul fenmlur in arma
viri.
522. Inler Seputcrum et monumenlum. Sepulcrum
tantummodo tumulus defunclorum est, monumen-
tum vero , nunc sepulcrum , nunc historia rerum
gestarum : dictum eo quod rnentem moneat, vel ad
menioriam defunct! , vel ad recordationetn rei scri-
Sume. Item sumimus per DOS, accipimus a volenti- C ptae. Porro tumulus bifarie, nunc lumens tellus,
bus, lollimus a non volenlibus [AL, nolenlibus]. Item
auferimus [Ley. adimimus], jure quidquid dedimus
assumimus jussu, eripimus vi.
513. Inter Sperare et exspectare. Exspectamuset bona et mala
; speramus autem tantum bona.
Miro autem raodo \irgilius verbi hujus proprieta-
tem a propria signiflcatione secernit, dicens (&neid.
iv):
Hunc ego si potui tanlum sperare dolorem ;
dum omne quod exhorrei animus reciius limere
dicalur [AL add. quain sperare]. Sed grammatici hoc
exponunt, dicenles : Sperare dixil pro timere. Quodet Lucanus dislinguens ait : Liceat sperare timenli.
514. Inter Scire el nosse. Scire esl reddere ralio-
507.SicinterpretesTerentiiact. tv.scen. 3, Eunuch.:Sctlerosus, est multorum : scelestus, vel unius : scele-
rosus, proprie auctor see/, ris ; sceleralus, in quo scelutsit commission, vel conslilutum.
508. Al. JEtas, vel salvatw, vel reservatur.509. Ex Agnelio.-
Super interdum. Serv. ad ill. in , 4in., mihisola met super Astyanactis imago.
510. Ex Agraetio.511. Fest., did. Supremum. Non., diet. Supremum.512. Sic C. Fnnto : Sumimws qua posita sunt ac
cipimus qua; porriguntur.Assumimus, etc. Ex Front, qui ila, aufert, qui
dedi:, adimit (legoin Isidoro adimimus) imperio coa-clus; eripit qui plus valet.
51o. Exin(ei |ireiibusTereniiiact.n,scen.6, Andrite.
Miro, Serv. ad verstim citatum.515. Ex Serv. ad ill. i &n., Dissimulant, et nube
nuuc sepulcrum vocalur. Sepulcrum autem a sepulto
dicium. Sepultus vero, eo quod sine palpitatione,
vel pulsu sit, id est, sine niotu. Cadaver autem a
cadendo dicium.
525. Inler Sacrificium et liosiiam II.TC veins erat
discretio, quod sacrificium spoiHanea oblatio eral ;
hoslia vero quae devices hoslibus immolabatur. Haec
etviclima vocabatur. Alii victimam 67 ideo diciam
puiani, quia ictti percussa cadii, vel quia vincia ad
aras petducitur.
524. Inter Sedes et tlironos. Sedes non tanlum
unius, sed imillorum esl. N;im solium unius lau-
tum est, et reguni ; sedes quibuscunque [AL, illud
cujuscunque] proprium. Solium auiem, vel a iolius
) cava speculantur amicti. Al. ,Dissimulamus notum,
simulamus ignotum.Qui enim. C. Fronto, Qui simulat probare vuil
quod non esl.
Hie simulator. Puto Isidorum scripsisse ;iddiicl<>
loco ex bello Catilinario et exposito : Cujiislibel rei si
mulator, ac dissimulator. Simulator incerti, ac d rti dis
simulator erat. Nisi forle ab alio glossema adjectum.516. Nescio an scripserii Isidorus : assistere vero
ante unum, consistere coram mullis. Et reliijiia f\uxalleri exemplar! deerani, omitlemla.MS. Ex AgraHio, qui forle hunc emendandus.522. Fest., diet. Sepu(cn<m. Eiymnlog. lib. xv,
cap. 11.
Ibid. Dictum. Serv. ad ill. vi, ju,, ilia haic mo-
numcnta teliquit.
Etymolog. lib. xv, cap. 11.
Etymolog. lib. xi, cap. 2.
65 S. ISIDORI IHSPALENS1S EPISCOPI 64
sessione, vel a soliditale dictum. Solium Latini, A senex. Senecta autem est ipsa sors, sive [ At., aiqtie]
Grasci ilironum dicuni. Sedcs aulem dictae , quia conditio seneciuli accedens.
apud veieres Romanos non erat usus accumbcndi.
Unile et consedere aiuinuo more dicitur. Nam vele-
res sedentes epulabaniiir. Postea, ut ait Varro, de
Vila populi Roman!, viri discumbere cceperunt, mu-
lieres sedere. Quia lurpe illis erat discumbere mu-
lierem [AL, discumbere visum].
525. Inter Senum ct famulum. Servi sunt in
bello capli, quasi servati; sicut mancipium all bos-
tibus, quasi manu capium. Famuli autem ex propriis
familiis orti.
526. Inter Senitutem et servitium. Servitus est
condilio serviendi, servitium numerus servientium
[At., servorum esl].
552. Inler Sonum et tonitum. Sonus [Al., sonitus]
est quidquid auditur sensibile, soniius [At., sonus]
vero confusio [Al., confuse] vocis tubarum.
553. Spolia ad exspolianles ,exuviae ad exspo-
liatos.
534. Inter Stillam el giittam Palaemon grammaticusita distinguit : Gutia, inquit, slai ; stitla cadit.
555. Inter Stationem el portum. Static esl, ubi
ad tempus slant naves, porlus ubi hiemanl. Namporlus locus ignotus esl ab accessu veniorum, ubi
hiberna oppoaere soleiU.
536. Inler Serenum el tranquillum. Serenum enim
ad ccelum referri potest, ad mare non potest. Se-
527. Inler Socerum et sacrum. Socerum virum di- B reniim enim coelum dicimus, Iranquillum mare.
537.. Inler Saxa et lapides. Saxa tantum durissi-
ma, nam lapis et dura et inollis esl peira.
538. Inler Specum el antrum. Specuni Latini,
Grseci anlrum dicuni. Sunt aulem loca ex quibus
repercussae voces imaginem referunt.
539. Inter Semitiim, callem et iramilem. Semita bo-
minum est, callis veropecorum vel ferarum est. Callis
eliam dicilur via stricta, a 69 calcando iia dicta.
Tramiles vero transversa sunt in agris itinera, pro-
prie ergo callis semita lenuis, callo pecorum prxdu-raia. Semila aulem quasi semis via. Semita |dicta,
qua potest ire unum veliiculum. Hujus [AL, cujus]
duplex acius vocalur : proplerea quod duo capil, vel
propier euiuium et venieniium vebiculorum occursus.
I540. Succipere esl, do superior! illiquid cadens
corporale, suscipere causam iucorporaliter. Suspi-
cere sursum aspicere, aut venerari.
541. Inter Simulare et dissimulate. Qui simulat
vult videri facere qua? non facil, qui dissimulat non
vull videri facere quac facil.
542. Inter Somnum et somnium. Somnus quo
dormimtis, somnium quod dormienles videmus.
543. Inter Sum el suum. Sum verbum est, suum
pronomen est.
544. Inler Sxvil et setiit. Ssevit, irascitur; seirit
salorcm dicit.
523. Etymolog. lib. vi, cap. 19.carinis; el ill. x :
524. Etymolog. lib. xx, cap. U.Solium. Serv., ad illud i ^En. : Solioque alte D Frangere, nee tali puppesstalione recuso.
cimus, socrum feminam.
528. Inler Similitudinem et figuram. Similitude est
cum secundum aliquam speciem visam imago vel
pingiiur, vel formalur. Figura est cum impressioneformae alicujiis imago exprimitur, veluti si in cera ex
annulo efflgiem sumat, aut si figulus in argillam
manum vullumque aliquem imprimat, et fingendo
figuram facial.
529. Inler Sanguinem et cruorem. Sanguis est
dum in corpore manet, effusus vero cruor fit. Cruor
autem a cruditale vocatur, unde et crudelitas dicia,
el crudus. Alii dicunt cruorem victimarum esse,
sanguinem bominum. Ut Virgilius (/Eneid.u) :
Sanguine placastis ventos, et virgine caesa;
id est, sanguine virginis occis*.
530. Inter Sinum et premium. Sinum dicimus si-
nualse vestis receptaculiiui, gromium interius accur-
latoe [AL, accurate],
68 631. Inter Senium et seneclutem. Sencctus est
gravior Betas post juvenluiem succedens , senium
autem ultima setas post gravitalem veriiens. Sic
senex et senior. Nam senior adbuc viridior. Ut illud
Virgilianum :
Jam senior, sed cruda deo viridisquesenectus,
Et Terenlius : Quo jure sum usus adolcscentior ; non
magis adolescens, sed minus. Ul senior, minus
t(f>n>.t i resedit.
Sedes autem tinius. Isidor., proxime ciiato loco.
525. Etymolog. lib. vm, cap. 4.
526. Ex Sosipatrn Cjris.529. Etymolog. lib. xi, cap. I.
Cruor. Serv., ad illud vm ^En. : Tepidusquecruor [umabal ad uras.
/did. In texiu Grialii erat crnor viclimarum, per er-
rorciu, ul pulo, pro cruerem. ABEV.
I
551. Etymolog. lib. xi, cap. 2.
Sic senex. Forte legendum, ex citato locoIsiJori,ted sene minus est senior.
Jam senior. Vid. Serv., ibiilem, /Eneid. vi.
Ibid. DC variis selaiis gradibus plura dixi in prole-gomenis ad Dracouiium, pag, 21. In lexlu Grialii
eralj Sic tenet pro tic senex. AREV.551. Ex C. Fronlo.
, qui lamen Palaemonem nonnominal.
535. Ex Servio, ad ill. n .<Eneid. : Statio male fida
Forte legend, locus remotus, ex Etymolog. lib.
xiv, cap. 8.
550. SicVirg., Georg. i:Cceloproperandusereno; ctHiemes opiate serenas ; et alibi : (Jnde Serenas Venltts
agal nubes ; el s vpe alias.
Tranquil/urn. Tranquilla per alia. \\ yEneid.558. Agnoscit eliam bane vocem veins glossarium.539. Ex Serv., ad ill. iv ./Eneid. : Comeciani calle
augusto; el ipse Etymolog. lib. xv, cap. 16.Semis via. Yarr., iv de Ling. Lat. : Quasi senif
Her. Ipse Etymolog. lib. ciiato, a semi iiu.
Semila dicta. Legend. Via rftclo, deque enim semita vchicultmi, sed via capit.
Actus voculur. Paulus, ad Festum, diet. Aclvs.
Varr., iv de Ling. Lai., duobus locis. Ipse Eiymolug.,lib. xv, cap. i5.
542. Ex Serv., ad ill. v .<En. : 7 i6i frisfia somnin por-
tans, qui lamen: Somnium, quod dormientes videnms.
DIFFERENTIARUM LIB. I. 66
545. Inter suus et tut. Suus pronomen est.susA 559. Inter Tulit,Aabstulil,etsutiuli(.T\ilit qui fert,
abstulit qui ab alio tulit, sustulit qui sursum tnlit.
560. Inter Tumidum et lurgidum. Tumet corpus
agroti. Turgel cadaver.
561. Inter Tester, contesior, et obtestor.
saepenutnero ad jusjurandum pertinet, ut
animal est.
546. InierSyram et suratn. Syra genlis suse femina,
sura pars pedis.
547. Inter Sartorem et sarcinaforem. Sartorem,
agrum sarrientem;sarcinatorem , vesles sarcicnlem.
548. Inter Similem et timulantem. Similem, talena ;
siinulantem, taiem menlientem.
. 549. Inter Strenuum et externum. Slrenuum, for-
tem; externum, estraneum dicimus.
550. Inter Statumct ftaturam.Sialum, quaestionemvel scenicara vestem; staturam, quantitatem cujus-
que rei.
70 551. Inter Scripturam et lectionem. Lectio in
opere est, scriptura in affectu, vel pictura.
De littera T.
552. Inter Terrain, et tellurem, et humum. Terra
squalida est et inculia, tellus fructirera ; humus autem,
inferior, et deorsum, et luimida[Al. add. tellus].
Unde et humati, sepulti. Generaliter autem ubiqueterra est, non ubique humus. Et in parietibus terra
est, hoc est in laieribus, et non est humus. Humusauiem terra humida est, el ab humore vocata, sicut
et terra, quod natural! siccilate torreat, sicut et tellus.
quod fructus [Al., fructum] ejus tollimus.
555. Inter Temperantiam et temperalionem sic dis-
cernitur, ut lemperantia aniuiorum sit, temperaliorerum.
55-4. Inter Timentem et timidum. Timidus est qui
semper timet, timens veroqui ad tempus formidal ex
71Testor
"Virgilius, per sidera tesior ; contesior autem ad judi-
ces, obtesior ad adversarios.
562. Inter Terga et tergora. Terga sunt hominis,
quod singulariter tergum facit; lergus vero quadru-
pcdum est. Unde pluraliter tergora curia dicuntur.
563. Inter Tumultum el helium. Bellum est contra
hostes exortum , tumultus vero domestica appella-
tioneconcitatus. Hie ctseditio nuncupatur. Nam se-
ditio esl diseessio [4/.,dissensio] civium. Quod enim
B seorsum alii ad alioseunt, seditio dicilur. Alii putant
propter dissensionem animoruin seditionem vocari
t Al., vocatam 1, quam Graeci diastasin vocanl.
564. Inter Turbidum et turbulentum. Turbidum de
natura esl, turbulentum (it.
565. Inter Terrenum, lerrestre, et terrosum. Terre-
num opus dicimus, lerrestre, ut mariiimimi, lerrosum
vero frumenti genus arenosum.-
56C. Inter THUS et tus. Tuus pronomen est, tus
vero pigmentum.Inter Tuum et turn. Turn adverbium est, tuum
pronomen.567. Inter Tempore ei tempori. Tempore, ablativo
casu, tempori adverbium est.
568. Inter Tristitiam. et monstitiam. Mcestitia cordis
causa. Tali intellectu distiiiguunturpaviduset pavens, G est, tristitia vullus. Moasinm ergo vel moerentem
providus et providens, superbus et superbiens, lau-
guidus et languens, furibundus et furens, et c*lera
Sim ilia.
555. Inter Tremulum et trementem. Tremulus est
naliira, n emeus teinpore.
5i6. Inter Temeritatem et audaciam. Temeritas
sine consilio dicilur; audacia, post consiliura.
557. Inter Turn et tune. Turn temporis esl luturi ;
tune, praiteriti.
558. Inter Tribuere et allribuere. Tribuimus cum
aliquid donaunus, altribuinms, dum ordines officiaque
dislribuirnus.
545. Vide supra.UT. Ex Non. videtur diet. Sartores.
Sarcinatorem.G. Pronto, Sarcinatrix,qucesarcinastenal.
Ibid. Sartor non solum accipitur pro eo qui $arril
agrum, hoc est, qui sarculo herbas i untiles evellit,sci) eiiam pro eo qui tarcit vestes. AREV.
550. Inierprelcs Terenlii act. HI, seen. 5, Eunuch.Slalura corpori ascribitur, status ad habilum refertur.
Ergoslalus est a){*>
statura longitudo corporis : pro
ijftuEiltOMmiutem,malim quwstionis, auU/tuestionum.
Porro diclioucs scenicam vetlem forte in oyiijxcc con-IrahendiB, legendiisiine locus : stalnm quteslionis, vel
schemti ; aul, itatum quteslionis, vel schema, sive vestem.Vid. Ascon. I .o.dian. in in Oration, contra Verrein.
551. Quid si legamus, Inlet scripiuram et scriptio-netn : Scriptio in opere, scriptura in a/fectu, V. p. ?
552. Elymolog. lib. iv, cap. 5. Varr. iv de Ling.Lai., did. Terra.
555. Ex Agrxt. qui addit temperiet ventornm.554. Ex Serv. ad ill. Eclog. 7, Timidisquc super-
ammo dicimus, tristem aspectu. Item mccsiitia tem
poris est, et fit aliquando ex aliquo accident! dolore.
Trisliiia vero, vilium naturae perpetuum est.
De litlera V.
569. Inter Vetus et antiquum. Vetus aniiis enume-
ratur, antiquum saeculis.
72 570. Inter Virlutem et fortitudinem. \iirtus in
animi vigore el habitu esl, cujus pars est fortitude
mentis. Quaj ex quatuor virlutibus una est, licet el
corporis robur fortitudo vocetur.
571. Inter Vecordem et vetamum. Vccors mali
cordi i, sicut vesanus non probe [Al. proprie ] sanus.
venit /Egle.556. Vide supra.557. Al. Turn lemporis est prauenlil, lunc lempori*
fuluri est.
561. Sic Serv. ad ill. 11 J&n., Testor numen ait.
Ibid, lu nonnullis Mss. est : Inter conteslari et able-
slari hoc interest, quod contestamur ad advertorial,
obtestamur arnicas. AREV.562. Caris. brevius : Tergum hominis, tergus pecoris
nominator. Viil. Serv. ad illud JEn., Tergora diripiunt
costis. 5J5. Tumullus propriam significationem vide
apud Serv. ad ill. i /En., Ut belli signum, vui, etc.
et illtnl, vil, Ipse vocal pugnas.Ibid. De tumuiiu tusius in Etymologiis, lib. XTIII ,
cap. i. ABMV.509. C. Fronio sic: Antiquum esl, quod excessil pa-
trum memoriam. Vclus annorum muliorum sentit wiili-
lalem.
571. Sic Fest. diet. Vecors.
Ibid. De vocibus quse ex ve componunlur, videndai
Gellius.lil). v.cap. 12, et lib. xxri, cap. 15. AHET.
67
572. Inter Velocitatem el celeritatem. Velocitas
pedcm est, celeritas animoroju.
573. Inter Vastitatem el vastiludinem. Vaslilas cor-
porisest; vasliludo, soliludo.
574. Inter Voluplatem et voluntalem. Volunlas
esl desiderium nondimi adeptae rei, volupias vero rei
adeplse ilelectalio, vel bon;e, vel ma he.
575. Inter Verbera et jlagelta. Verbera quodlibet
genus Ilagellorum esi, nain flugella propi ie virgarum
sunt, el dicta eo quod flalu agilenlur el sonent.
57C. Inter Valeiudinem et infirmiiatem. Valetudo
prospers csse poiesi el adversa, infirmilas semperinlesia est.
577. Inter Vulnus et ulcus. Vulnus ad aniiuum
refertur, ulcus ad corporis injuriani. Item vulnus cor-
S. ISJDORI HISPALENS1S EP1SCOPI
V gralia : Uler vult, venial ad me, id est, qui vult deduobus.
587. Inter Urbem et ciuiiatemitadistinguit Cicero,ut urbem incenia civitalis signilicenl, civitas incolas
urbis. Nam ad Dolabellam sic scripsit : Liberasti
urbem a periculo, civitatem a metu. Urbem auiemab urbo, quern aratrum vel sulcum veieres dicebant,aul ab orbe diclam putani, cujus in se imaginemrespublica contineret. Porro oppidum ad habitanles
perlinet, civitas ad leges, urbs ad ulrumque.588. Inter Virum et hominem. Vir mas est, non
femina; Homo mas est, et femina. Femina autem na-
turale nomen cst, generale mulier, speciale virgo,vel nupta, vel quae eiiarn *laiis nomina acceduni.
poris recens plaga, ulcus vero inveieratum vulnus. R 7*589 lnler Vullum el faciem - Fa <=ies esl natu-
578. Inter Verbum et Serroonem. Verbum uniusralis oris habitus iramutabilis, vulius vero pro rerumac temporum qualiiate varius et inutabilis [Al., com-pars orationis est, juxta grammalicos. Nam sermo
plurimorum verborum oratio est. Sermo aulem a
serendo dictus, qued nos cum prxposilione dicimus
a disserendo. Hinc et sermo sancti Hilarii et Augu-siini dicitur, id est dissertio Hilarii el Augusiini.
579. lnler Ultra el citra. Ultra illuc vel amplius,cilra buc ad DOS, inlra nos.
73 580. Inter Vlcisci et vindicare. Ulciscimur
injuriam factam ; vindicamus, ne fiat.
581. Inter Videre, aspicere, et iiKueri. Videmus
iiaiura, aspicimus voluntale, inluemur cura.
muiabilis], et secundam affectionem animi modoloetus, modo trisiis. Lnde et vulluosi dicunlur quivultum sa;pe commuiant. Itaquft Lucilius haec quasi
distinguens ait : Qua fades, qui vultus viro. Dici
mus autem et vultum cojii et vultum maris, quiaet mare saepe in varies motus ventornm flaiilius
mutaiur, et cwli vultus ex luce in lenebras, et ex
sereno in nubilum commutator, sicut et hominum
cum mentibus vulius.
590. lnler Virginem et viraginem. Virgo est qiioe582. lnler Veneunt et vendunl. Vendunt qui venun- virum nescit, virago autem quae virum agit, hoc est
dant, veneunt qui venduntur.
583. lnler Volo, et opto, et cupio. Volo minus est
quam opto, Opto minus esl quam cupio.
584. Inter Unum et unicum. Unus, ex multis;
unicus, solus esl. Solus iiaqije unus numerator, uni-
cus intra numerum finitur.
585. Inter Unum et so/urn. Unus ad numerum per-tinei, solus e multis intelligitur.
580. Inter Uler et utrum. Si enim dicimus :
Utrum vis , eligere significat, aui boc, aut illud.
Uler auiem accipilur pro personis, sicut, verbi
opera virilia facit. Non autem soluni virgines vira-
gines, sed et corrupts mnlieres, quae virilia faciunt,
viragines recte dicunlur.
591. Inter Vivum el viventem. Vivum de victurodicimus
; viventem, de morituro.
592. Inter Ve etque. Ve distingnit, que conjungit.593. Inter Vce et ve. Ve sine aconjunctio conjunc
tiva est. Vat cum a, inierjectio dolemis est.
594. Inter Vocem et Sonum. Vox est hominis,Sonus crepidinis.
595. Inter Uvidum et hnmidum. Humidum est,
572. Ex Agrt. qui amplius, Velocilas pedum el
corporum. ceterilas animorum au/ue fuclorum.574. fronlo brevius. : Voluntas facto gaudet vo-
luptas fun cuiiil, queni Isidor. velul explicavit575. Eiyinolog. lib. v, cup. uliim.
El dicta. C. Ex Serv. ad ill. u Georg. NeveflageUa tumma pete. Etymolog. lib. XVH, cap. 5, G.
577. Agrn-tius : Ulcus est quod nascitur, vulnus quodab aho inlertur Et Serv. Ulcus tecla el clausaest ma/i-fjniias, vulnus hians, el patens.
578. Eiymolog. lib. v, cap. 8.580. Ex Frontone, qiti ila: Vttio vtndicat factum,
viiidicla vet vindicatio futura pro/libel.581. Ex Fromone, in quo tanien pro aspicere et
spicimu*, reciius est ipeciare elspectamus, nam aspicere ex improvise, idem auctor docet.
586.Leiip eligo pro eligere.
?; Svr
V"* " " M "- : Fei <">elamus fronde
pe> Urbem. Vid. Non. diciionibns. Inter Urbem etwiatem AJ Ui urbe mania cititatis swnificet, riri-
laie wcolas nrbii.
"
T-,,Serv
;ai1 w - En Vrbs
. ad ill. v Urbem designat aralro.
Aratrum, vel. Pars aratri non aralrum , neque
sulcus, sed quoil sulcus fit, meliusdisiinciiusque ipselib. Eiymolog. xv, cap. 2.
D Ab orbe. Servius, loco citato, ab orbe, quod antique civitates in orbem fiebant.
588. Vir maris, non [emince: homo, maris et femince.Ms. menilose.
589. Ex veteribus Terenlii inierprctibus, in quibustanien pro fades, forma est. Vid. Non. d. fades, etpoiissirnum diet, vulius, et fades, el Serv. ad ill. i
JEn. Tu faciem illiut.
Vultuosi. Non., diet. Vutluosum.Vultum maris. ^Eneid. v :
Mene sails placidi vultum Ouctusque quietosIgaorare jubes?
Et ibi Serv.591. Ex Agr.Tlio.592. Cod. Vat. Inter QUE et v hoc interest, quod
Oi E conjunctio est, VE disjunclio. AIIKV.
595. Ex Serv. ad ill. 10 Eclog.
Uvidus biberua veuit de glaude Moualcng.
69 DIFFERENTIARCM LIB. 11. 70
quod extrinsecus habet aliquid humoris, uvidum A. CiOS.lnterl/J/flmetoMam.Ullam.aliquanohollam.vas.
vero quod inlrinsecus; unde et uvse dictse.
596. Inter Valles et convalles. Valles sunt de-
pressa loca [AL, colla] carnporum , convalles, mon-
tium intervalla.
597. Inler Undam et aquam. Unda semper in
motu esi, aqua vero stativa. Porro imbres nubium
sunt, latices foniium. Nam latex proprie liquor fontis,
et diclus quod invenis teFrse lateat.
598. Inler Vicum, et Viam, et plateam. Vici dicun-
lur ipsse 75 ia ) lal ones " urbibus; vioe autem, spa-
tia angusia quae inter vicos sunt, quarum perpetuas
et laiiores plateasvocamus. Nam plaia juxta proprie-
tatem linguae Gra&cafi a latitmline nomen accepit.
599. Inter Viridia et virenlia. Viridia sunt ligna ;
virentia sunt campi, vel prata [ At., pratil.
600. Inter Visus et tiisus. Visos, parlicipia dicia ;
Visus, noinina appellaliva.
601. Inler Virum et virus. Virum, hominem; vi
rus, venenum dicil.
602. Inter Vivil et bibil. Vivil de vita.bibit de po-tione.
603. Inler Vinclum elviclum. Vinctus, vinculatus;
Tictus, superatus.
604. Inter Vis et bis. Vis, quae ad voluntatem per-
tinet; bis, duabus vicibus.
596. Etymolog. lib. xiv.cap. 8. Fest.,dict.Cona//is.597. Lib. xin Etymolog., cap. 20.
A lapsu. Fest., dici. Latex.598. Etymolog. lib. xv, cap. 2, did. View, etdict.
Platece.
607. Raijit vel, puto glossema. Vide carmen Ovidioattriliutuin de variis animalium vocibus.
Ibid. De sonitu aviuni videappendicem 17 ad Ety-mologiasex Codice Palatino2Sl. AREV.
606. Inter Vallum et murum. Non quod murus
etiani vallum. Nam utique quod vallum munis est.
607. Inler Vagire, mugire, et caetera. Infans vagit,
bos mugit, equus hinnit, asinus ragit vel rudit , leo
rugil, elepbas barrit, sus grunnit, ovis balat, serpens
sibilat, rana coaxal, corvus crocitat, grus arsat, mil-
vusjugit, canis baubat, vel latrat, vulpes gannii.
608. Inler Vesperescit et vesperascit. Vesperescit.id
est, sero lit; vesperascit, sol ad Occasum declinat.
609. Inler Viperinum et vipereum. Viperinus, pul-
lus ; Vipereus ,ad similitudinem serpentis.
De littera Z.
610. Inter Zelum et invidiam. Zelus interdum el in
bonam partem accipi potest, cum quis nititur ea qmeB meliora sunt aemulari ; invidia vero
,ut dictum est ,
aliena felicitate torquelur, ct in duplicem scindilur
passionem, cum aut quod ipse est aliud esse 76 non
vult, aut alium videns esse meliorem, dolei se non esse
consiniileui. Pulchre autem quidam Graecuro versum
transferens elegiaco metro, de Invidia lusit dicens :
Justius invidia niliil est, qua: prolinus ipsumAuctorem rodit
, excruciatque aiiimum.
Invidi;e autem nomen dictum est a nimis inluendo
feliciialem[Cicer. fortunam ] allerius , ut esl illud :
Quisnam florem invidit meum ?
610. Cujus auctnris sit versus Graecus incertum.
Invidi(B autem. Cic. , Tusc. HI.
Illud. Actii ex Menalippo, sed detruncalus ver
sus, qui apud Ciceronem ila legitur :
Florem quisnam liherum iuvidit meum?
Apud Non. , did. Invidice :
Unde aut quis mortalis florem liberum invidit meum?
Trochaicis numeris.
LIBER SECUNDUSDE D1FFERENTIIS HERUM.
DIFFERENTIA PR1MA.
77 1- Inter Deum et Dominum ila quidam definie-
runt, ut in Dei appellalione Patrem.in Domino Fi-
lium inlelligerent. Scriptura autem sacra iitrumquc
et Deum affirm at et Dominum.
2. Sed tamen invicem haec vocabula discernuntur.
Primum enim naturae nomen est pertinens ad amo-
rem;secundum potestatis, congruens ad timorem.
i. In Domino Filium. Unde In occasionem snm-
psissepotuerint,indicat August., ii de Trinit.,cap. 10.
Ibid. Hoe differentiae aliquando rerum , aliquandoypiritiinles vocanlur, ut 1 usius cxpositiim fnii in Isi-
doiianis, c. SS.Notas in Editione Grialii KolandusWicelius apposuil, qiias propterea \Vicelii nominedescribam. Varias lectionos ad (inein volumiiiis reji-cio. AREV.
5. Tiifl quidem nomina. Niliil liic periclia Sabellio.
Jam enim dixerat in personis esse discrctionem , et
exlrema verba hujus capitis sunt : Trmilalem in per-tonis non distinguere impium esi. Et capite sequenlicur tam laboratur in discretione personarum, si cumSabellio consentiret, niliil luit. Sed li;cc multo plura
quam opus esl in re uiinime dubia. 1U tamen vetere.s
Denique ex Dei vocabulo adverte quid diligas, ex
Domini appellatione cognosce quid metuas.
II.
3. Inter Trinilatem et unitalem liaec distinctio est,
quod unitas propler inseparabilem deilatis substan-
* tiam, trinilas vero 78 propler personarum diversila-
lem vocatur. In personis enim discretio esl, in Divi-
nilate nulla distinctio. Est enim gignens, genitus et
Patres inlerdum loculos ostendunt D. Euchcrii ver-
ba immerilo ipsi ab hominibus miniine mails adem-
pia. Non enim lollenda, sed explieauda luerunl, aui
ex August., qui, serm. 192, ila ait : Non enim nomina lanlummoclo, sed nominum eliam proprielales, id
esl, personas confiiemur; el xi de Civil., cap. 10 :
Neque vero sola esl isla nominit Trinilax,sine subsi-
slenlia personarum, sicul SabeUianihccreiici tmlnverunl ;
aul eliam ex Gregono Tbeologo , qui, ne in id inci-
dcrel, non personarum nomina, sed nominum personasvere conslure dixil : Neque verbum (inquil) .sine re ve-
lul sonum vocis accipimus, sed Iria noinina, et Ires
personas unius essential, unius majeslalis, ulque po-lenlia; crcdiinus.
Ibid. Tria quidem nomina. Observandum nomitia
7 , S. ISIDORl HISPALENSIS EP1SCOPI
rocedeni. Tria quidem nomina, sed subslantia una. A do ad se invicem relative tm sunt, et essentialuer
unum sunt ? Quis ista consideret ? Quis isia comprehen-
dav? Si enim humanx imivilatts Christi secreta non
capimns, divinae nalurae mysieria quomodo capiemus ?
IV.
12. Inter subslanliam el essentiam Dei hoc quidam
definierunl, quod subslanlia esl hoc quod non esl ab
alio, sed semper ex sese est, hoc est propria iutra se
virlute subsistil ; essentia vero in Deo idcirco est di
cta, quia semper est, necincipiens quando, nee de-
sinens est, sed esse semper proprium ejus est.
V.
15. Inter hoc quod Filius nunc cequalis, nunc minor
estPatre, isia est differentia. Primum aeiernaisubslan-
tiaeest, alterum gQ humanae natura. In forma enim
B servi , quia factus est ex muliere, Paler major illo
esl ; in forma autem Dei, in qua erat anle carnis as-
sumplionem , Patii eoaequalis est. Propler illud di
ctum est , Pater major me esl; propter hoc , Ego ,et
Paler, unum sumus. jEqualis ergo Palri in quantum
Deus esl, subjectus vero in quantum homo esl.
VI.
14. Quid differl inter id quod Chrislus nunc uni-
genitus , nunc primogenilus esse praedicalur? Horutn
primum ad Patrem pertinet , alterum ad nos. Nam
secundum diviniialis excellentiain Unigenitus est a
Paire juxta Evangelium, quod dicit : Et vidimus glo-
riamejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum
gralice el veritatis.
15. At vero, secundum fraternam socielatem, pri-
Sicut enim ignis, candor et color, iria quidem sunt
vocabula, sed res una.
4. In relatione enim personarum triniias est, in
subsinniia vero naturae onus Deus est : Patev scilicet,
et Filius, et Spiritus sanctus. De Palre quia Deus est
lestalur Aposlolus dicens, Uiius Dews Pater, ex qua
oniH/a; ita de Filio, quia Deus est, alibi ipse dicit :
Quorum patres, et ex quibus Christus secundum car-
nem, qui est super omnia Deus benedictus in scecula.
5. De Spiritu autem sancto, quia Deus est, idem
qui et supra sic dicit : Divisiones donaiionum sunt,
idem autem Spiritus; el divisiones operationum sunt,
idem vero Deus. Ecce Pater, el Filius, et Spiritus
sanctus Deus, sed non triplex deorum ntimerus in
liac Triniiate esl credendus.
( . Scriplum est enim : Ego sum Deus, et non ett
alius Deus prteler me. Et illud : Audi, Israel, Dominus
Deus luus unus esl. Tres ergo decs credere profanum
esl; triniialeminpersonisnondisiinguere impiumest.
111.
7. Inter personam P(ris, et Filii, et Spiritus tan-
cli, ila secernitur. Quod paler, nee factus, nee nalus
est. Filius nalus, non factus ; Spiritus sauctus, nee
factue, nee nalus, sed ex Patre Filioque proccdens
esl. Proinde Pater seternitaiem habet sine nativitate,
Filius nativitatem curn aHernitue; Spiriius vero san-
clus processionem sine nativitate, cum ,ciei niuiie.
8. Pater ex nullo exordium ducit, Filius ex Pa
tre originem 79 sumit, Spiritus vere sanctus ex Pa
tre Filioque procedit. Hsee lamen a nobis ila dicun- C mogeniius universe creaturae, juxta id quod Aposio-
tur de Triniiaie, ul potest humana nalura capere.
Nam quis considerare sufflciat ipsius Trinitatis inler-
na mysieria? Quomodo Paler, Filius, et Spiritus
sanctus tres personae sunt, una nalura?
9. Quomodo Paler ingenitus, Filius genitus, Spiritus
sanctus uec ingenitus, nee geniius? Quomodo Filius
de Palre nalus est, Spiriius sanclus de Patre proce-
dit et Filio? Quomodo Filius nasccndo procedit, Spi
ritus autem sanctus procedendo non nascilur?Quo-
modo Pater nunquam sine Filio, et tamen sine Filio
Pater genuil Filium?
10. Quomodo Filius nunquam sine Spiriiu sanclo,
el lamen ail : Nisi ego abiero , Paractetus non ve-
niel ad vos? Quomodo Filius non de se sed de Palre
esl, nee lamen ei esl posterior dequo est? Quomodo ^
Spiritus sanctus de Palre procedii et Filio, nee la-
men ab eis praecedilur a quibus procedit?
11 . Quomodo tria unum suut, el unum tria ? Quomo-
propersonis saepe accipi. Vide not. a ad Hymnod.llispan., die 4 Aprilis, pag. 274. AREV.
4. Apud Gi ialimu pallet ,ex quibus : apud alios pu-
Iret, et ex quibut, lit in Vulgaia. AKI.V.
5. In Vulgata : Divisiones vero gratiarum tunt , idemaufem spirilus. El divisions* ministralionum sunt, idemautem Dominus. Et divaionet operalionum sunt, idemviro Deui. ARSV.
7. Tlieodulfus Aurelianensis ad probandam pro-cessionem Spiriius sancli ex Palre Filioque utilurliis Isidori verbis, quae paulo aliter legil, ul dixi in
hidoriinis, cap. 35. AREV.15. Quo sensu iuielligenduui sit Filium minorem
lus ait : til sit ipse primogenilus in multis fratribus.
Esl ergo unigenitus in substanlia deiialis, primogeni
lus in susceptione humanilalis : primogenilus in gralia,
unigenitus in nalura; primogenilus, juxta Apostolum,
in multis frairibus ; unigenitus lantum ex Deo solus>
Inde esl quod Frater mmcupatur el Dominus : Fraier,
quia primogenilus; Dominus vero, quia unigenilus.
VII.
De variorum nominum dislinclione, qua; Filio Dei
attribuuntur.
16. Jam vero differentiae vel signihcaiiones nomi
num qiue in Dei Filio disunguuntur plurimae sunt.
Sed ex his qusedam sunt naluralia ad diviniialis ejus
excellentiam pertineiitia , quaedam vero accidentia.
* Naturalia sunt : Deus, Omnipotens, Perfettus, Filius
Dei, Verbum , Principium, Virlus, Sapienlia, Imago,
Splendor sive Figura, Brachium.
31 " Accidenlia sunt ista : Agnus, Sacerdos,
esse Patre,non una est velerum Pairum sententia ;
nam nonnulli docueruni majorem Filio Pairum appel-lari , proplerea quod Filius a 1 aire geniius esl. Sedcommunior imerpretaiio fuit praeserlim episoopornmOccideniis , majorem Filio Palremideo nomiiiari qniaFiliu^, homine susceplo, niiiioraius esl
,non a Deo s<>-
luin, sed etiain ab angelis. Hnnc inierpretaiionem ,
qiiie eerie praeferenda est, Uidorus lenet cum multis aliis, quo* Petavius resencet deTrinit. lib. u
, cap.2 AREV.
10. Jam vero. Pleraque ei Aug. serm.2, de Trinil.
17. Filius Dei ei hoc ipsum, quod Paler, non la-
men ipse qui Paler. Hoc iuuuileamdem esse Filii ct
73 DIFFERENTIARUM LIB. II. 74
Petra, Lapis, Homo, Leo, Vilulus, Aquila, et his A ex virilu coilu, sed de Spiritu sancto natus est. Na-
similia. Deus dicitur quia ex Deo genitus est, Omni-
pntens ab Omiiipolenie, Perfectus a Perfecto : Filius
Dei est , quia dum hoc ipsiim sit quod Pater, non ta-
inen ipse est qui Pater.
18. Verbum csi Filius Dei, quia proprie de divino
ore processit, vel quia nihil in substantia naturae suae
visibile vel corporeum est, vel pro eo quod Pater per
eum omnia condidit sive jussit, vel quia per ilium in-
iioluit. Pater principium ex eo quod rerum omnium
origo et causa sit. Dextera , propter effectum tolius
crealiiroe, quac per ipsum formata esl.
19. Brachium,quia ab ipso omnia continentur. Vir
tus pro co quod omnem potesiatem Patris in semet-
ipsum habeai, et omnem coeli lerraeriue creaturam
gubernei, contineat atque regat. Sapientia est pro eo Bquod ipse revelet omnia mysteria scientiae, et arcana
sapientiae. Imago est propier simililudinis veriialem.
20. Species enim Patris indifferens est, habeas in se
indiscretam naturara, sive essemiam. Splendor ap-
pellatur, quia dum sit ipse Pater lux , iia Filius ab
eo inseparabiliter quasi splendor ex luce procedit. Fi-
gura est, quia, suscipiens formam servi, operum vir-
tutumque similitudine Patris in se iniaginem atque
inimcnsain magnitudinem dcsignavit.
21. Mediator est, quia inter hominem et Deum me-
dius est, babens in se substantiam ulriusque naturx,
id est, human* liumililatis formam, et diviniialis
excelleniiam. Porro, Agnus propier innoceniiam,
et passionem carnis appellaiur. Sacerdos, quia se-
luram quippe traxit originis, non culpam preevarica-
tionis. Corpus ex Virgme sumpsit , virginito tern ma-Ifi iM carnis non abslulit. Item, nos ex una geuera-tione siibsNlimus
; ille autem ex duabus, divinitaiis
et liumanitatis.
24. Ex prima nalivitatem sumpsit, ex altera crea-
lionem. Natus enim divina generatione, factus hu-
mana. Primum fuit sine lempore, secundum in pleni-
tudinelemporis.Nosex duabus subsistimussubstantiis,
corporis, videlicet, aiqueanimae; ille vero ex tribus:
verbi, corporis, et animae. Inde est quod perfecius
praedicalur Deus et homo, habens in se geminam
siibsiantiam, etdiviniiatissuse, ethumanitatis nostrx.
IX.
25. Item hoc distal inter mortem Cliristt et nostrum.
Nos enim in mortem pro merilo praevaricalionis in-
cunimus, ille autem 83 sponte mortem pro nostra
salute suscepit secundurn quod ipse testa lur dicens :
Potestatem habeo ponendi animam meam, et nemo earn
tollit a me, sed ego pono earn.
X.
26. Inter resurrectionem Chrisli et nostrum sic di-
screpal : quod nobis resurrectionis lempus usque in
(iiieni saeculi differlur, illius vero die terlio celebra-
lur; ille nullius eguit ui resurgerel, nos illo mise-
rante resurgimus,
XI.
27. Inter creaiionem mundi et formationem ejus
baec est differentia, quod originaliler secundum ma-
ineiipsum Patri liostiam pro nobis obtultt. Petra, C leriae substantiam simulcuncta crealasunt.juxtaillud
quod n rmilas sitcredentium, ofiensio et ruina incre-
dnlorum. Lapis angularis , quia Vetus et Novum Te-
siamentum, \eluti duo parietes ex adverso venientes,
lanquam angulus , sibimet copulavit ac Qdei uuilate
Bonjuniit.
22. Homo, quia secundum carnem ex Virgine na-
us est passibilis alque morialis. Leo, propter re-
jnum et potentiarn, per quam 82 n rnorte Zabulura
icil. Vitulus, quia propter salutem gentium immolatus
;st. Aquila, pro eo quod resurgens ad aslra coeli remea-
it, et ad sedem palernam unde venerat iterum rediit.
VIII.
23. Inter nativitatem Chrisli el nosiram hoc interest,
|uod omnis homo ex delicti lege invenilur esse con-
.eptus, ille autem non ex concupisceniia carnis, vel
quod diciiur: Qui vivit in wlermtm creavit omnia simul.
28. At vero secundum dislinctionem specieruni
per sex dierum alternationem formata sunt. Totius
enim crealurae origo simul exstitil, species tamen et
forma per lemporum incrementa processerunl.
29. Nam primummateria facia coeli el terra confusa
atque informis, quam Graeci chaos appellant. De qua
postmodum singillatim per species varias formasque
proprias prodierunt. De qua materia Scriptura loquitur:
Qui fecisli miindum de maleria inform!. Quae ob hoc in
formis, quia adbuc confusa erat atque obscura, et nec-
duin per \isibiles species, variasque formas discreta.
30. Sed materia facia est de nihilo. Mundi auiem
species de informi maleria. Proinde duas res anle
omnem diem et tempus condidil Deus omnipolens :
^tris naturam, non eamdem personam. Vide notas I) etiam plerique qui asiruunl ex tribus lubitantiis imamneas ad Seduliuin, I. I, vers. 319. De hujusmocliTIM nominibus, quae FilioDci allribuuntur,agiteiiams ulorus 1. vu Elymologiar., cap. 2. AREV.-2i. Ille vero ex tribus. Apposite in concilio Tole-
ano xv, prssside sanclo juliano, propugima fuit
issenio quod ires in Christo sinl substaniiae : Tres in
.lins .o substanlias diximus, quod et major es nosltos
ocuisse monttravinuu, honorantesvidelicetct sequentes
enlentiam doctoris egreyii, Hispalensis sedis episcopi,warn in tibi is suis de differentia tmluro; Chrisli, vet
ioiir(c disseruil, ubi ait, eic. Patres concilii Franco-
orJiensis, anno 79i, hanc loquendi rationem minus
irob.ibant, ul consiai ex libello episcoporum lialiae
onlra Elipanduin, ex concilii decreio mi>so ad epi-
copos Ilispanix, torn, vu Labb.,col. 1028 ;
PATROL LXXXI1I.
mediaiorit personam Verbi, carnis et miimfE, cum in
causa ftilei non videatur necessarian sophistica ditpn-laliom seccularium lilterarum cnlculos sylloyistica
spargers manu. Verum jam olim sanctus Julianus To-
lelanus causam suam acriter defenderal, ac Romanoeliam Poniifici probaverat, quamvis nonimlli ires in
Cbristo substanlias in nullo sensu admitti posse as-
seruissent. Vide Florezium, Hisp. sacr. torn. V, pag.
297, el torn. II Patrum Toletan. ABEV.
27. Quod originaliter secundum material substanliam.
Processerunt ex Gregor., xxxn Moral., cap. !t.
Ibid. Simul cuncta creala sunt. Id (juopactuintelligi
debeal, explicatur a Loaisa in not. ad lib. i Senteut.,
cap. 11. AREV.
S. 1S1DORI H1SPALENSIS EP1SCOPI 76
ngelicam , videlicet, creaturam, el informem male- A bills, motusque inessel, nee germinare utique, rieque
;i .J.,.., :. ,^;l,:i.i Fnnln no.iotac ^ i t nra^^ara nrtccpnf * fltntlO iclA nilfP V i I a 111 SHIP. SrIISIIriain ; quae quidem dum sit ex nihilo facia , praecessit
tamen res ex se facias noil aeterniiate ,sed sola ori-
gine, sicul sonus canlum.
31. Nam qui vivil in aeiernum, creavit omnia simul.
Itaque non omnia ex nihilo condidit Deus, sed quae-
dam ex aliquo, 84 quaedam aiilem ex nihilo. De
nihilo mundum, angekmi el animas; ex aliquo ho-
mineui et caeteras muudi crealuras.
Xll.
De dttpiid paradiso.
32. Unus esl terrenus , ubi primonim hominum
corporaliter vita exsiitil, alter ceeleslif, ubi aninue
beatorum, slaiim ut a corpore exeunt, transferunlur,
atque, digna felicitate Isetanlcs , exspectant receptio-
crescere possent ; atque isla quae vitam sine sensu
habenl lapidibus praponuntur et terrse.
58. Tertius gradus est in iis quse non solum cre-
scunt el vivunt, sed etiam senliunt.ainon intelligunt,
qualis est in pecoribus. Quartus gradus est in iis quae
crescunt. vivunt, sentiunt, et intelligunt, sed tamen
monalia, ut animalia sunt, qualis est in hominibus.
39. Quintus est in iis quae sentiunt, et intelligunt,
et immorlaiia sunt, qualis esl in angelis. Sexius, id
quod iminutabile et infitiiium, et simplex est, a quo
onmis haec natura inspiralur, moveiur, gubernalur,
elregilur, quod esl Deus.
40. Sed hsec quidem omnia,
sicut gradibus cre-
scunt, iia sibi qualilale naturae prxcellunt. Nam ar-
iiein corporum suorum. De hoc paradiso Dominus ad B bor prseferlur lapidi, el peeus arbori, et homo peco-
latronem dixil : Hodie mecum eris in paradiso. Origi-
naliter autem primi hominis culpa nos de paradiso
expulit, et in hanc exsilii peregrinationem dejecit.
33. Inde est quod prsevaricationis suse reatu astrin-
gimur. Uode a merito sentemiae debito poenani pater-
nae praevaricationisexsolvimus. Nam ita primus homo
est condiius, ut per augmentum anaturn sine media
ciorte de vita corporalis paradisi commutaretur ad
vilam paradisi coeleslis.
34. Sed quia hoc bono contenlus esse noluit, proti-
nus suse conditionis meriio caruit, morlemque ge-
minam animae el corporis invenit. Ignoramiam veri
et vetusialem obtmuit, atque in omnem progeniem
peccati sui praevaricalionem transmisit, non tantum
ri, angelushomini, et Deus proeponitur angelis.
XIV.
41. Inter angelos, dwmones, et homines hanc diffe-
renliam veleres scripserunt, quod angeli sint spiri-
tualis substantia, ante omnem creaturam creati,
natura mutabiles conditi, sed conlemplalione Dei im-
muiahiles facli, animoimpassibiles, rnenle rationales,
leinpore aelerni , beaiitudine perpetui , felicitale se-
curi, fuluri pra?scii, jussi mundum regunl, missi cor
pora ex excellent! aere sumunt, in coelestibus com-
moranlur.
8Q 42. Daemones sunt impuri spiritus , subtiles
el \agi, animo passibiles, mente rationabiles, cor
pore aerei, tempore aclerni, humaniialis inimici, no-
in bos qui proprio delinquunt arbitrio, sed etiam in C cendi cupidi, superbia tumidi, fallacia callidi, semper
illos qui nondum implicari valent aciuali peccato.
35. Inde est quod parvulis lavacri gratia conccdi-
tur. Quia etsi non esl illis peccatum proprii operis,
inestiamen originaliler noxa paternse praevaricationis.
Unde et propheta David ex semetipso humanum ge
nus deplorans conqiieritur dicens : Ecce in iniquita-
libus coneeplus sum, el in peccatis peperil me maler mea.
XIII.
De rerum yradibut.
56. Gradus vel differentiae rerutn sex sunt. Id est,
non viventia, 85 viventia, irrationabilia,rationabUia,
mortalia, immorlaiia; novissimus DEUS, qui est super
omnia benedictus in satcula. Primus gradus esl eorum
quoe non crescunt, Vila motuque carent, qualis est
in lapidibus.
37. Secundus gradus, in iis quae crescunt, vilam
motumque sine sensu habenl, qualis est in hor-
bis, vel in arboribus, qtiibus si minime vila insensi-
55. Peperil me muter mea, ila apud Greg., lib. vii
Ueg., cap. 55, el lib. xii, cap. 10.
Ibid. Vulgala : In peccatii concepit me mater mea.
AREV.,i!i. Samson ablias Cordubensis, in Apologelico,
lib. ii, cap. 23, quinque dilferenlias crealurarum ex
Atigiisiino enumerat;lum addit : Sed el egregiut
doctor hi lorus in libra Differentiarum dicit : (}uot
tuni i;riuiu.s vel differential rerum ? Sex. Quce? Nonvitentiu, vivenlia, tentientia, raliunalrilia, immortiilia;
novissimum, quod et super omnia, Deus. Primus yra-dui, etc., cum levi quodam noniiullarum vocum dis-
in fraude novi. Coinmovent sensus, fingunt affectus,
vitam turbant, somnos inquieiant , morbos infertmt,
mentes terreni, membra distorquent, sories regnnt,
prsestigiis oracula fingunt , cupidinem amoris illi-
ciuni, ardorem cupiditatis infundunt, in consecraiis
imaginibus deliiescunt; invocati adsunt, veris similia
meiiunlur, mutantur in diversis liguris, inlerdum
in angelorum imaginibus transformantur. Hi quon
dam a sede coelesti ob superbiam lapsi, nunc in aere
commorantur.
43. Homines sunt ratione capaces , intellecti:
sapienles, ore loquaces, natura magis quani do-
clrina valenles, statu rigidi, vultu erecti , liguro<
universi similes, et inter se dissimiles singuli, :ini-
D mo immortales, sensu imbecilli, corpore fragiles
menie leves, diversi moribus, impares erroribus, ad)
studia inertes, proni ad voluptaies, cassi labore, di
vitiis caduci, solliciludine anxii, singillalim morla-
crimin^. ARET.3!). Qua: tenliunt et intelligunt , et immorlaiia sunt
Eodcm modo Augusiinus, vm de Civil., cap.Vel etitim, quas nulritorio subsidio non indiget, set
lanium continet, senlil, inteltiyi/qiie, yualis est in an
yelis.
40. Corporeaerei. Augusl., de bivinal. Daemon.,cap5 : Dtemonwm ea esl natura , wt aerei corporis sen*
terrenum corporis sensum \ucilf pratcedant.
43. Denuo alii ad glorium. IKcc non sunl in uianu
scriptis libris.
7> DIFFERENTIARUM LIB. II 7gleg, prole mutabiles, vita queruli, lempore celeres, A 49. Peclus aeri conjungitur, quia sic inde erait-
litiir spiraminis flatus, Mcut ex aere ventorurn spi.rilns. Venter autera mari assimilatur, propier c.ol-
lectionein omnium htimorum, quasi
lardi ad sapieiitiam, veloces ad mortem, de praeteri-
lis nudi, de prsesenlibus exigtii , de fuluris incerli ;
concipiuntur in iniquitate, in peccato nascunlnr, in
labnre vivnnl, in dolore moriuntur; denuo alii ad
gloriam, alii ad poenam de*favilla surgenles debiium
snlvunl.
XV.
Inter prcevaricationem angelieam el humanam.
44. Quae sit discretio praivaricaiionis angelica et
hnmance natures , cur isla redimitur, ilia sine fine
damnatur? Praevaricatoresquippe angeli ideo veniam
non babent, eo quod fragilitatis carnalis nulla gra-veniur inflrmiiate. Homines autem post peccatumidcirco ad veniam reverli possunt, proplerea quod
pondtis infirmitatisex lulea traxerunl materia.
87 45. Probat Psalmista quod propter carnis con-
ditionem reditus eis paleat ad salutein; sic enim di-
cit : Ipse s<t f figmentum nostrum. Memento, Domine,
quod lerra sumus. Et iierum : Memorare quie measubstantia. At vero diabolus, rel maligni spiritus, nee
pnssunt habere veuiam, nee mereiiuir, sieutscriptumesl deeodem aposma, cujus cor, quasi lapis, indurabi-
Uw, scilicet, ut poenitentia compuuctione non emol-
liatur.
XVI.
46. Inter kominemel pecus ista est discrelio. Homoesl animal ex corpore animaque vivenle composi-
tuin, alque spiritual! compactione formatum, subsi-
stens ratione, liberique arbitrii voluntate, vitiorum
congrega-tionetn aquarum. Vestigia poslremo terras coui-
parantnr, eo ijod sunt ultima meinbrorum aridasive sicca, sicut et terra. Jam vero in capitis arceniens collocata est, lariquam in coelo Deu, ul ab alto
speculetur omnin, alque regat.
50. Factus est autem homo ad contemplationemcoeli rigidus, et erectus, non sicut pecora In liu-
rnum prona, atque vergentia ; in cujus suminilale
capui est collocatum, datumque ill! boc nomen, quodnine capiant inilium sensus el nervi. Capilli autem
capitis, vel ad speciem simi decoris, vel ad arcendamB frigoris injiiriain, sive caloris.
51. In capile autem, ut ailsnnctus Augiistiiius.Tre*
tanquam ventriculi cerebri constituti sunt : unus ante
rior ad faciem, a quo sensus omnis ; alter posterior ad
servicem, aquomolus omnis ; tertius inter utrumque,in quo memoria viyere demonstralur, ne cum sensimsequitur moivs , non connectal homo quod faciendumest, si fuerit oblitus quod fecit.
52. Fades dicta est, eo quod notiliam facial ho-minis. Inter faciem autem et vultum ha3c est diffe-
remia, quod facies naturaljs et-certus oris babitus
est; vultus vero varius el secundum affeciioiiem ani-mi modo laetus, modo iristis. Unde et vultuosi di-
cuntur qui vultum saepe commutant.
53. Jam vero barbae ratio qnaniam vultus coufertatque viriutum; at contra pecus esl animal G decentiam ? Barba est decoris signum, viriliiatis
irrationale, moriale, moiu carnis etsaiiguinisanima-
lum; unde et anima eorum post mortem simul cum
came dissolvilur. (Adde el aliud, per quod ab eis
jislinguitur. Ilia prona sunt, et ad terram vergenlia;
lobis naluraliter vullus in co&lum erectus esl ; illis
)tium et opulenlia ;nobis ratio el sermo coucessus
,st, per quae intelligere et Deumconfileri possimtis.)
XVII.
Inter humani corporis membra.
47. Raiionem auteni lunnani corporis singulorum-
|ue inembroruin differentiam Lacianlius, .sive pleri-
|ue auciorum, ita defiiiienini, dicenles : Homo diclus
s( ab humo. Hie ex diversis subsislit substantiis, ex
nortali t-l immortali. Curpus aiitem ejus ex ossibus
in
dicium, quae el juvenlutem signiflcat, et sexus na-liirain distinguit. Oculi autem in facie concavis fora-
minibus inclusi sunt, a quo foralu frons nominalaesl. lidem quoque oculi gemmarum babenles simili-
ludinem meinbranis perlucenlibus contegunlur. Per
quas membranas , quasi per vilrum, vel speculumrelulgenles, mens ea quae foris sunt transpicit.
89 54. In medio auiem liorum orbium sciniillae lu-
minum conclusaaleneniur,quaspupillasvocamus,qui-
buscernendi gratia continetur; etutoeuli munitiores
essenl ub injuria, eos Opifex summus tegminibus occu-
luit. Unde el oculos esse dictos, quasi occultaios (id
est, imdi iue munitos) quibus adhibitae sunt palpebroea palpitando diclie. Qnia concurrenles invicem ocu-
lornibus conslat, dividiturqueio quatuorelemenla. lornm obiuium reliciunt, pilis in ordineasianlibusad
48. Ilabetenim in se aliquid ignis, aeris, aquae et muniiionem eoruro.
53. Supercilia quorjue pilis brevibus adornaia
sunt, quasi quibusdam aggeribus oculis praebentes
custodian), ne quid superne incidat. Aurium inde
dictum nomen est, a vocibus bauriendis. Per im-
errjc. Uaiio autem lerrae in carne est : bumoris in
anguine, aeris in spirilu, ignis in calore vitali. Si-
uidem quadripariila bumani corporis 88 ratio qua-unr elemi niorum designai speciem. Caput namqued coeluin refertur, in quo sunt duo oculi, quasi duo
uminaria sulis et lunae.
45. Eadem sententia apud Greg., iv Moral., cap. 9
121.
Ibid. Vulgata : Quoniam ipse coqnorh figmentumOHrum. Recordalus esl i/uortiani puivn sumut. AREV.46. Adde et aliud... confileri possumus. li.iic in uno
antuui libro legunlur.47. IIxc eadem pleniora Elymolog. lib. xi, cap. i,
mutationera enim littenc aures veluli audes, sunt
nominala;. Per lias enim sonnm vocemque, quasi
ubi indicali loci e quibus siunpia sunt; locus Augu-stini de cerebri ventriculis iib. vii de Genes, ad la
ter. , cap. 18.
Ibid. S>v?. plerique pro et pterique. AHET.
52. Diff<:n:iilia inter faciem el vu/ium iisdem fere
verbis cxpressa esl in DilTerentiis verboruui, num.
589, ubi quxdam anuotata sunt. AKIV.
79 S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI
per cochleam descendere. Quod aer ictus in circu- Adieus, quod eo tritum collyrium a mediciscolligitur
lum orbemque raovealur.
56. Genae, a genibus diclae. Quia complicatura in
ulero gigni forniarique hoininem aiunt, ila ui genua
sursum sint, quibus oculi formenlur, ut cavi ae re-
condili Cant. Ideoque et qui alicujus lacrymas elicere
cupiunl, genua tangunl, ac per ea deprecantur, quod
in utero formaverint oculos, atque enuirierint. Ipse
genarum tumor instar colliuin leniter cxsurgens ab
omni parle contra imminentes ictus, oculos eflicit
tutos.
57. Naresdictae, quod pereasaer, vel spiritus nare
non desinit. In his, enim tria sum officia : unum du-
cendi spiritus, alierum capiendi odoris, terlium pur-
gamenla cerebri defluendi. Os dicium est, quasi
Quintus auricularis, quod eo aurein scalpimus.
64. Porro pecius bominis ab aspeciu vocatum. In
minis cnim animantibus ad terrain oppressum est,
atque ab aspeciu remotum; hominis autein aspectui
p;ilciis el ereelum. Plenum enim ralione non decebat
esse laicns et humile.
05. Papillae sunt mammarum capitula. Mammsautem tuinores pectoris leviter exsurgentes : li;ec
sunt leminis ad alendum feluin data?, maribus
ad solum decus, ne inforrae pecius esse videretur.
Neque enim decebat in feminis alibi esse, quam ul
animal intelligens ex corde alimoniam sumeret.
66. Porro umbilicus est nnla impressa quae medium venlrem designat. Ad hoc facius, ut per eum
corporis osiium. Cujus species in duobus constal g fetus dura est in utero nutriaiur. Splenis autem et
oiiiciis : sumendi viciuin, et loquendi lingua.
58. Labia a lambendo noniinata. Quod autem su-
perius est labiumdicimus; quod inferius, labrum. Lin
guae nomen a ligando cibo impositum. Hacc interpres
animae vocem molibus suis in verba dislinguit, vel il-
lisionepalati, acdentium, velcompressiune labiorum.
59. Denies dicti, quasi cibos dividentes. Siquidem
escam inciduntet comminuunt, opportuniui gutiuri et
stomaclio tradunt. Horum priores, qui eibum praeei-
dunt, adversi denies dicunlur ;molares intimi, qui ci
bos subigunt;canini, qui vi^esimoaeiatisannoexisiunt.
90 60. Gingivae a gignendis dentibus nominalae,
qua; magnam pulchriiudinem ori conferunt, dum
nuditatem dentium tegunt. Fauces sunt angustse fistu-
jecoris viscera quasi ex conturbato sanguine 91 vi-
denlur esse c-mcrela. Juxla eos autem quide pbysicis
disputant, voluptatem venereae concupiscentiae consi-
slere dicunt in jecore, affeclum autem iracundiae itb
felle, pavoris in corde, in splene laeliliae. In pulmoni-
bus vero aerem coniineri, qui a corde per venas qua!
arterias vocaut, diffunditur, ul paulatim inspirandiew
respirandi traclu loium animel corpus.
67. In jecore ignis babel sedem, qui velut subvo-
lare ostendilur in excelsum cerebri locum, lanquan
in ccelum corporis nostri. Unde et radii emicun
oculorum , el de cujus medio, velut centro quodam
qua-darn non solum ad oculos, soil caeieros sensus te
nues lisiulse deducunlur. Siquidem in eo voluia essi
lee, quasi foces, per quas vocalis spiritus ab inlirao Q olficium voluptatis, el decoctionis ciborum complexu ,
pectore exiliens sonum vocis emittit.
61. Mandibulae maxillarum paries sunt quibus
mandimus. Dicla aulem maxilla per diminutionem,
sicut paxillus a palo. Collum ad insiar columnae
vocatum. Est enim rigidum et rotundum. LHi.i: sunt
in eo fislulae : una ciborum, aliera aeris. Harum su
perior rumen vocatur, qua cibus et polio devoralur;
unde bestiae quaecibum revocant ac remandunl ru-
ininare dicunlur : aliera inferior vocatur gurgulio
ex ossibus compacia, et cohaerenlibus el flexuosis;
haec a naribus ad pulmonem patens oh transmeanlem
spiritum. Cujus operculum sublinguium dicilur, quasi
parva lingua, quoe foramen ejus recludit et aperit,
ne per paries juncta lisiula impetu veniens, \iolen-
ter aer imerna corrumpat.
62. Maims dictae eo quod munus sinl omni cor-
pori,.et quod ab ipsis mandimus. Palma mantis est
dispansis digilis , sicut et arbor dispansis ramis.
Item, sicut conlraclis digilis, pugnus.65. Digilorum quoque numerus perfeclus esl, el
ordo decentissimus. Ex his primus recior omniumet moderator pollex vocalur, eo quod plurimuui in-
ler caeieros polleal.id est praevaleat. Secundus index
fct salularis vocalur, quia eo fere ostendimus et sa-
lutamus. Tertius medius vel impudicus, (|uartus me-
57. Fortasse legendum purgamenta cerebri dejiden-tli. ABEV.
58, A lirjnndo. ha cliani in Etymologiis. Alii ali-
et calefactu suo in sanguinem niutandorum.
68. Inteslinorum autem ratio : idcirco longis an
fraclibus in circulorum ordinala sum moduui, u
suscepios cibos paulatim egeranl, et ex ipsis e:i qu;
intrinsecus sum, bumorem sensim suscipiant. Alvu
diclus eo quod in eum, quasi in alvcum, omuis liu
mor cibo permisius dellual ac recurrat, el iuenarra
liili inodo ciborum succo universum corpus, quasi
latcrc valles vicinas irrigando adiinpleal.
09. Porro alvus venter, et uterus differunt. Ye
ter enim esl qui apparel extrinsecus , peninelque i
pectore ad inguen. Alvus est interior pars, qua c.
bus recipi et purgari solet. Ulerum solae mulierei
habcni in quo concipiunt. Confundunl lamen baec ai
jctores, el uteruin pro ulriusque sexus venlrft poimn
7U. Genitalia aulem , sicul ipsum noinen doccl, i
gignendo dicla. Naiium caro conglobaia sedcndi o-f
(icio facia est, ne, premente corporis mole, ossibia
cederet. Femina sunt feinorum partes , quibus i
equitando lergis equorum adbaeremus. Unde ct pra
lialores leminibus equos admisisse dicuntur.
71. Genua a genis dicla, eo quod in uiero cob
ream, et cognaia sint oculis. Unde Ennius, genua com
primilarla gena. Tibiae diclae sunt quasi tubie. Planl
vero a planilie nuncupatae, quia non rotundas, ul i
ter. AREV.75. Haec differentia in uno lantutn Mi. legilur.
81 DIFFFI RENTIARUM LIB. II.
quadruped! bus, ne slare non possil homo, sed planae A XXi
el longiores formal* sum, ut stabile corpus efficereni.
Calces autem a callo pedum sic nominate sunt.
72. Pedum digiti et decorem et usum ferunt. Nam
currere 92 non possemus, nisi digitis in humum
pressis soloque nilentibus impetum saltumque capia-
mus. Reliqua ossa corporis, velut columnae qnsedam,
quibus caro susleniatur, inserta sunt, et nervorum
vinculiscolligata, ul aptissimo motu flectaniur. llacc
Lactanlius CKterique de ratione corporis scripserunt.
XVIII.
75. Inler virum et hominem quidam distinxerunt
lioc inleresse, quod vir ulraque scientia praediius
eloquenliam cum sapientia relinet : Homo loquaci-
tate tanlum naturae be-tiis praepollet. Virum autem
dixerunl iro nt iipsns, id est a virtute. Virtus autem
apud veteres scientia rerum omnium nuncupatur.
Nos auiem unum eumdemque et virum, et hominem
nuncupamus. Junta quod et de Cbristo legilur, qui
lam vir in sanctis Scripturis quam et eiiaiu homo
vocaiur.
XIX.
74. Inter infantiam et pueritiam, et reliquas aetales,
sapientes ita definierunl. Prima hominis aetas infan-
lia, secunda puerilia, lertia adolescentia, quarta ju-
venlus, quinia senectus, sexla senium. Dua; primae
relates singulis annorum lerminan .ur hebdomadibus,
propier simplicem vilam.Nam inlanlia septimo anno
finitur, quartodecimo puerilia, debinc sequens ado
lescentia duabus constat hebdomadibns propter in-
78. Inter infantem et puerum quidam ex sapienti-
bus distinxerunt. Infans, inquiunl, dicitur, qui non
dum fari potest. Puer auiem a puritate vocatus
quasi purus, sive quia nondum lariuginem iloiein-
que genarum inducunt.
79. Puella autem a parvitate vocata, quasi pulla.
Unde pupillos et pupillas non pro conditione, sed
pro aetale puerili vocamus. I uer olim t masculus
et femina appellabatur, sicul infans. Hine consnetudo
communis puerperam vocal. Proprie autem puerpe-ras dici quae primum enixa: sunt pueros, eo quod
pnella: admodum parianl.
80. Egressi pueritiarn masculi,puberesappellantur,
quiajam gignendi poteslatem summit; feminae vero vir
1 gines vel viraginesdicumur. Dicta aniem virago, vel
quodaviro sumptasil, vel quod sit inasculini vigoris.
Simul puberlatem egressi, adolescentes appellanlur.
Adolescenles auiem dicli ab adolescendo atque cre
scendo. Unde et quidam, de agriculture loquens, main
rescentem fruclum adolescentem vocavii.
81. Post adolescenliam quoque juvenes fiunt. Juve
nes autem dicli, qnod juvnrc posse incipiunt.ul bobus
juvencus dicitur, cum a vitulo discedil.
82. Jam vero mediae aelatis proprie dicuntur vir
et mulier. 94Viritaque nuncnpatus, ut ait Lactan-
tius, quia major in eo vis sit quam in feminis, et bine
virtus nomen accipit. Item mulier a mollitie dicta, im-
mulata ct detracia liltera, quasi mollier.
85. Sed ideo viris plus roboris datum est, ut facilius
tellectum ct aclionem. Quae dua; nondum erant in C ad patientiatn conjugalem feminae cogerenlur. Mulier
pueris, et porrigitur haec aetas a quinto decimo anno
usque ad xxvm.
75. Post haec succedens juventus tribus liebdo-
madibus permanet, propter tria ilia, intellectum et
aclionem, corporisque virlutem. Ista Betas a xxvm
anno oxoritur, et quagragesimo nono consumma-
lur, quando et in feminis partus deficit.
76. Porro senectus quatnor hebdomadibus comple-
lur propter accedentem illistrihus animi et eorporrs
gravitatem. Incipit enim h;cc aetas a quinquagesimo
anno, et septuagesimo septimo terminatur. Ultima
vero senium nullocerto annorum tempore definitur,
;ed solo naturae fine concluditur.
XX.
93 77. Inter seneciutcm et senium hoc differt, quod D dictum vel factum est.
autem non pro corruptela integriialis, sed pro sola
maturitaie aeialis mulier nominator; sicutetvir prosola virilitaie, eliamsi ab opere feminese admixtionis
habeatur immunis.
84. Exlremae jam aelatis , senes et anus vo-
canlur. Senes auiem quidam dictos putant, eo
quod se nesciunl, el per nimium ictaleni delirent
aiqne dcsipiant. llinio el Plato : In pueris trestit ser*
sus, in juvenibus I iget, in senibus mintiitur. Anus au
tem ex mnllis annis dicta est, quasi annosa.
XXII.
85. Inter raiionabile el rationale hoc interesse sa
piens quidam dixit : Rationale esl quod rationisuti-
tur intelteclu, nt homo ; rationabile vero quod ratione
senectus vergens aetas a juventute in senium, nondum
amen decrepita; senium vero est fessa atque extrema
i:tas et viiam ullimam anhelans.
78. A puritale. Non., Puerilia, id esl puritas. Varro
Rerum divinar. lib. i, Qua; pueritia est infrequentnollula.
Ibid. Quia nondum lanug. Fest., Puer, impubes tan-J.um dicitur.
70. Qwast pulla. Pultum ett atatis novella;, ait Non.Ibid. Puerilitate, itaCortex Hisp. Varrode Liber. edu
cand., Velim, me Hercle, ipse su magno puerilitalis
formulam audir?. Al. puerili (elate.
Ibid. Noise Wicelii in Grialii Edilione perturbataa
lunt, el extra onlinem sunm collocalsc. Notas, A
puritate, etc., et quia nondum lunuyo, facile luit ad
XXIII.
86. Inter mentem el rationem hoe differl. Mens est
pars aniniLC prxslantior, a qua procedit intelligentia.
suum locum revocare. Notae puerililate; ita Codex,etc., eta/., puerili aitate, videntur positsc pro verbii
pro a ltite puerili. AREV.
81. In Kdilione Grialii mendum clarum erat;Mnen-tus pro juvencus ; in aliis desunt hast verba, ui in bo-
bus, etc. AREV.8i. Quasi mollier. Non male alii, quad mollier.
AREV.8>. Rationale est. Verba sunt August. li de Ordin.,
cap. 11.
8 J. Intelligible etsc... sentiuntur, verba August, vui
de Civil., cap. 6.
83 S. ISIDORl HISPALENSIS EP1SCOP1
Ratio vcro est molUs quidam animi visum menus Aacuens, veraque a falsis distinguens.
XXIV.
87. Inter memorism, mentem, et cogitationem, tails
distinctio est, quod memoria praelerila retinei, mens
futura prxvidet , cogitaiio pnrsentia coinplectitur.
XXV.88. Inter sensum et memoriam hoc interest. Scnsus,
rei cujusque ndinventio; meinoria, rei invenlae recor-
datio: ille excogitate! rrperii, nice reperta custodii.
XXVI.
95 89. Inter intdligibilia et sensibitia taliter ve-
teres discreverunl : intelligibilia esse quae mente ani-
rnoque percipiuntur; sensibilia auiem , quae visu
tactuque corporeo sentiuntur.
XXIX.
94. Inter animumetanimam Laclanlius distingnere
pliilosophos qnosdam ita existimat: i Quidam, inqnit,
aiiint aliud esse animam quavivimus; aliud aniinuiu
quu senlimus el sapimus, quia, valente in corpore ani-
ina, nonniinqnam animus peril, sicutaccidere demen-
tibiis solet,
95. Addunt quoque animam morte sopiri, animum
somno. Ob hoc inde putant esse divisum, eo quodactionis oflicio separentur. Qui vei O utrumque indif-
ferenteraceipiunt.veracius argumentantur : Quod nee
vivere sine sensu possumus, nee sentire sine vita.
96. Idcirco nequaquam posse esse divisum quoda se minime separator. Sed idem unum, et vi-
yendi habere vigorem, et sentiendi perfrui ratione;
90. Sunt auiem sensus corporei quinque : visus, JJ et dum Slm.1
"traque unum, varia sumpsere voca-
auditus, odoralus, guslus, taclus. Visui subjacet
habitus, et color, seu magnitude mensurae. Audiiui
voces et sonus, odoratui odorum fragranlia, vel quae
aliter se habent, gustui sapor amarus seu dulcis,
tactui calida vel frigida, aspera vel mollia, seu lenia.
91. Hi auiem quinque sensus ex partibus elemenlo-
rum sunt, sed non ex omnibus elemenlis qualuor, sed
ex aere lerraque gignuniur. Ex aere quidem visus,
odoralus, auditus;ex lerra lactus saporque nascitur.
xxvn,92. Inler Htiimum el corpus ita sccernitur : anima
est subManlia iucoi porea, iniellectualis, rationalis,
invisibilis, atque inobilis, et immorialis, babens
igiiolain origiiiem, niliil lamen in naiura sua mixium
co:icretum, vel lerrenmn, niliil liumidum, niliil Ila-(
bile, vel igneum ; al contra corpus est subslanlia vi-
sibilis, aique mnbilis, morlalis, habens semen ex vi-
tio, et ex lerrena faece maleriaiu. Sed anima, quia
spiritualis crealura est, inilium novit, linem babere
non novit. Sicut enim angeli , ila et anima; sunt.
Ilabent enim inilium, finem nullum. Corpus autein,
quia ex qualuor elemenlis conial, ignis, aeris, aquae,
et terrae, dum luerit excedeme anima resoluium,
redit rursus unde fuerat ortum. Inde et partim mor-
tales, parlim immortales suimis. Animae enim naiu-
rain communem habemuscum angelis, carnem vcro
cum pecoribus.
XXVUI.93. Inter carnem et corpus quidam sapiens distinxit
bula, pro diversilale efleclionum. Sicut enim spirilus
pars animae esl per quam imagines rerum corpora-
linin imprimuiilur, sic animus pars cjusdem animae est,
quo senlilur ct sapitur; sicut et mens cjusdem portiu
est, per quam omnis ratio iuielligentiaque percipitur.
97. Sieut voluntas, qua intellecta conseutiuniur;
sicut memoria , qua meditaia rememoranlur. Et
haec quidem dum multiplies constant appellatione ,
non tamen ita dividunlur in subslanlia sicut in no
mine, quia eadem una esl anima. Quae dum contem-
plalur, spiritus est; dum senlit, sensus esl ; dum
sapil, animus esl, dum inlclligit, rnensest; dum
discernit, ratio esl ; dum consentit, 97 voluntas esl;
dum recordatur, memoria est ; et dum membra ve-
geiat, anima est et modo sapil, modo desipit, modoremotis paulisper curls , corporis sopore delinila
quiescit, rursusque commota ad contempland.is re-
rum imagines prolinus excitaia recurrit.
XXX.
98. Inter animam et spiritum hoc diflerre doctores
dixerunl, quod anima ipsa vita est lioininis, prae-
sians sensum molumque corporis : spirilus auiem
ipsius animae esl qiucdam vis el potenlia rationalis,
per quam lege nalurac praeslare videlur cn-teris pe-
corilms. Proiude anima flatus vilae esl, animalem
liuminem faciens ; spirilus autem, vis quae carnales
co;ieupiscenlias calcal, atque mortalem ad immutabi-
liiaiem vitae bominem provocat.
99. Certissime auleir. spirilum animam esse evan-
dicens: Caro esi qiiae proprie sanguine, nervis, ossi-j)gelisla teslalur, quia animam quam Christus in carrie
busque distinguitur ; corpus vero, quanquam el caro suscepit spirilum nominavil. Nam cum dixissel Do-
dicatur t ioterdum tamen et aereum QQ nominatur,
quod tactui visuique non subjaceat, el plerumque est
visibile atque tangibile. Paries corpus est, sed non
earo; lapis corpus est, sed non caro. Sicet|Aposlolus
corpora ccelesiia appellat , et corpora terresiria.
Gcelesle corpus solis, lunas et stellarum, terrestre
ignis, aeris, aquae, lerrae, et reliquorum, quae ab-
sque anima iis censenlur dementis.
94. Confer de his Elymol. lib. xi, cap. I, num.15. ARET.
97. Multa, quae de aiiima hie dicunlur , repetitasunt in libro quodam de Numeric, <inptn nnmluinediium puto , et inier appendices exhibebo, ul din
I minus, Polesiatem liabeo ponendi animam meam, bane
sinedubiolunc posuil, qnando in cruce, inclinato ca-
pite, spirilum tradidit. Omnis auiem anima spirilus
esse polesi,non lamen omnis spirilus anima. NamipseUeus sprilus esl, et tamen anima -non est
; angeli quo
que et veuii spiritus sunt, et lamen animip, non sunt.
100. Ipsa autem anima, quid sit, qualis sit, ubisi(,quan>
formam habeal, vel quam vim, nullo modo cerlissime
in Isidorianis, cap. 03, num. 10 seqq. AREV.100. Uc bis agillsidorus lib. I Senienl., cap. 12 ,
quern ad locum videndte suut Loaisa^ nota; . uuae
hue quoque faciunl. AREV-
85 DIFFERENTIAKUM LIB. II. 88
sapientes hujus mundi definierunt Alii namqiie ig- A cant utriusque esse propagaiionem. Sed in conside-
nem animam, alii sanguinem esse dixerunt, alii in-
corporeara, neque habere ullam figuram. Nonnulli
quoque eamdera divinae naturae esse partem impia
teioeritate crediderunt.
lOl.Nosautem eamdemnon ignem, vel sanguinem,
sed incorpoream dicimus, passibilem, atque mntabi-
lem, carentem pondere, figura, sive colore. Nee dici-
nitis animam pariem, sed creaturam esse Dei , nee
de substanlia Dei, vel de quatibet subjacent! ele-
menlorum materia, sed ex nihilo fuisse creatam.
102. Nam, ut ait quidam, si earn Deus ex semefipso
feeissei, nequaquam vitiosa, vel mutabilis, vel misera
esset. Item, si ex elementis 98 esset visibilibus fa-
cta, haberet utique vet ex lerra soliditatem, aut ex
raiione semimim quse non concepta pereunt, et ipsi
pe:iitns obmutescunt.
99 107. Animam quippe humanam certain est in
ipso conditionis sune munere percepisse. (Juno ne-
cesse est ut corpus in quo hie quantulunicunqiie
lempus vixerit, in resurrectione recipiat. Qviis ergo
dicat animata semina profluxisse, sive ilia quae non
concipiuntur, sive ilia quae nocturna illusione Iun-
duntur ? Quod oninis sapiens videt quam sit abgurdum
et a ratione omnibus modis alienum. His ergo pro-
positionibus de origine animae paries se invicem vin-
cunt, quia unaquaeque earum alteram propositiouem
destruit, et ipsa non valet asiruere quod proponit.
108. Ob boc de hac quceslione cautius quaeren-
aquahumorem,autflatumcxaere,autcaloremexigne; B dum est : maxime quod a sanctis viris nihil certius
sed quia his omnibus caret, apparet earn inde non
esse, quia cum illis nihil probatur habere commune.
103. Lnde et prave a quibusdam creditor esse cor-
porea, quae propler id ad imaginem Dei facta est ut si
non immutabilis ut Deus esset, tamen incorporea ut
Deus existeret. Si enim corpoream credimus ani
mam, ergo et Deum credimus babere corporis for-
mam , quia eadem ad suain condidit imaginem.
104. Hujus autem animae paries nonnulli ve-
lercs ires esse dixerunl : ralionale , irascibile,
et concnpiseibile. Ralionale , per quod invisibi-
lia conspicil ; irascibile, per quod impetus ira3 suae
emendat el corrigil ; concupiscibile, per quod con-
cupiscentiam carnisspiritual"! virlute compescit.
definitum est , nee sanclarum Scriplurarum auctori-
tate quidquam manifcstius pronuntiatur. Ulud tamen
tcnendum est parviilorum animas nexu peccati ori-
ginalis esse astrictas, quae nisi percipiant baptismatis
sacramentum, regiii ccelestis participes esse non
possun t ; sed cum carne commons habebunt pcccatum,
et pari judicio damnabuntur in ignem selenium.
XXXI.109. Inter eoncupisceniiam carnis el spiri/us hoe
interest : concupiscentia carnis est molus animae tur-
pis in eflecium sordid* deleciationis ; concupiscentia
vero spiritus, ardens intentio mentis in desideria
sanctse virtutis. Ista sibi consentientes mittit ad
regnum, ilia ad supplicium sempiternum. Ilia lex
Cujus domicilium quidam in pectore esse voluerunt, C peccati est, de primi hominis damnatione descen-
quidam vero in capitis arce earn habitare dixerunt,
tanquam in ccelo rectorern, ut a summo omnia con-
teinpleltir. Alii nullum ei cerium locum definierunt,
sed earn per omnes artus infusam discurrere dicunl.
105. De origine ejus varise habenlur opiniones : ve-
rum \amen, sine aflirmandi pr.vsurnptione, quid inde
Patrum dispulatiu senserit,referamus. Inter quossan-
clissirnus Fulgentius incertam de hac quaestione sic
profert sententiam, cujus breviter verba ponenda
sum : < Ulrurn, inquil, sicut caro nascentium, sic
omnes anirn* ex Adam venire credantur, an novae
fiant, el ex pareuiibus minime propageniur? Quae
qurcslio in definiendo difflcilis est, quia contrariis
objeclionibus destruilur.
I0d. Nam illi qui novas animas contendunt sin- 1
gulis corporibus dari, cum illis opponi cceperii cur
aninia parvuli, quae non propagalur, ut caro, cumcarne originalis peccati lenealur consortio? Nun-
quid injustus est Deus, ut cum carne initial ani
mam in ignem anernum, quae cum carne non ha-
bet commune peccaium ? Hoc cum illis opponitur,omnino deficiuni. At conira illi qui asserunt animascum ipsis corporibus propagari, possum quidem in
parvulis justum Dei judicium lirmare, ut communehabeant peccaium originate, sicut communem vindi-
108. Ha etiam haeret Isidorus cum Augusiino,lib. n Orfic., cap. 24. Vide not., el lib. i Sent., cap.12, ubi recte astruil animam creari qunndo et corpus
dens, ista lex mentis est de inunere I .edemptoris
noslri procedens. Hae auicm sibi invicem pro affeciu
virtuium ac vitiorum, quoiidiana collucialioue letha-
liter adversantur.
110. Concuuiscenlia namque carnis primum ille-
cebras vuiorum in cogiiaiionibus gignit ,concu-
piscenlia vero spirilus e conlrario cogitationes san-
clas indesinenter opponit. Ilia fabulis vanis oble-
clalur et verbis, isla Scripturarum niediiationibus at
que prseceplis ;ilia gaudet spectaculis reriim terre-
sirium; ista contemplatione iQOcffilesiiuni gaudio-
rum. Ilia terrena gaudia qnaerit, ista gemitus et suspi-
ria trahit : ilia torpore somni atque pigritia corpus re-
laxat, islavigiliisetcompeleniibusorationibuselaborat.1 111. Ilia per ingluviem illecebris veniris et desi-
deriis guiluris a?siual, isla semeiipsam jejuniis e( abs-
linentise crucialibus macerat. Ilia luxuriae subdita
lurpium perpetrationum a(Tecins,quos intentione cogi-
tationis agit, perfectione voluptaiis explere conten-
dit; ista caslitalis el pudiciliae pulchriludinem dili-
git. Ilia avaritiae flamma succensa appetit lucrum et
I ugit damna lem.poralium rerum; isla contoinneus
mundum solum sibi vindical Cliristum. ilia invidia
nullum sibi superiorem vel aequalem esse permittit,
sed interne livore vulneris de cunctorum profectu
creatttr, cui admiscert videlur. ABET.10.9. Vid. Cassian. lib. de Concupisc. cam. eispiriu,
cap. 11 etseq.
87 S. ISIDORI IIISPALENS1S EPISCOPI
tabeseit ; isla de cunctorum virtutibus gaudei, et A rat. Nam ille habuit inehoandi boni liberum arbi-
minores sibi per cnarilalem praeponit
112. Ilia, ira exaesiuans, nihil a?qtianimiler portal,
sed perturbatam mentem usque ad vocis tumnltum
exaltat; ista nulla exasperatione movetur, sed per
tranquilliiatem et mansueludinem patienter omniasusiinei. Ilia tristitia inficitur, dum quaelibet adversa
persenseril,; ista nullo moerore frangilur, sed etiam
mala de proximis portans ,ab interiore gaudio non
movetiir. Ilia ambitione honorum, inficitur humanis
laudibus, vel illecebris vanae gloria? delinitur; isla
humiliiatem amal, et soli Deo suo, qiii inspector est
mentis, placere deleclat. Ilia inflaia superbiae fastu
cor miserum elevai; isia, ne acelsitudinesua corrual,
usque ad inlima seipsam humiliat.
trium, quod lamen Dei adjutorio perficeretur. Nos
vero, et inchoaiionem liberi arbitrii, et perfectionem
de Dei sumimus gratia. Quia et incipere et perficere
bonum de ipso habemus , a quo et gratiae donum da
tum , el liberum arbitrium in nobis est restauratum.
117. Dei est ergo bonum quod agimus propier gratiam praevenientem , et subsequentem. Nostrum vero
est, propter obsequentem liberi arbitrii volunlaiem.
Nam si Dei non esset, cur illi graiias agimus ? Et si nos
trum non est, quare relributionem bonorum operum
102 cxspectamus? Proinde ergo in eo quod gratia
praevenimur, Dei est, in eo vero quod bene operando
praevenientem gratiam sequimur, nostrum est. Nemoautem Deum meritis antecedit, ut lenere eum quasiuiijn L VJUIII iti\ji |UB aillVj\sl/Ull
,Ut (tll^l U r. Ulll UUit Ql
113. Sed quid plura? Concupiscentia carnis injj debilorem possit. Sed miro raodo rcquus omnibus
IMmm v 1 1 1 nt i 1 1 1 1 mi. I * ; 1 1 1 , i ; ., ,, . ^* , i * i*. i* . . . . . . . .omnium vitiorum nmltitudinem consentientes sibi
pracipitat, concupiscenlia vero spiritus mentemlapsam ne deficiat, spe futurae gloria? corroborai.Proinde ilia, quamvis superet, nullalenus despe-randum est, quia, reparato certamine, possumusde ea etiam gloriosius triumphare. Ista quamvisvincat.de victoria non est secura, quia callidus
bostis, etsi devictus interdum, lamen victores ultimoVincit. Et quos prima congressione non percutii, de-
cipere in finem contendii.
1U. Hinc esl etiam quod ipsa concupiscenliacarnis usque in hujus vilae terminum dimicare noncessat. Sed si concupiscenlia spiritus usque in
finem superet, victoria? pace secura in sstermim
101 cum suis victoribus regnat. Quando, consum-mato concupiscentite aculeo, nee carni spiritus,
neque caro spirilui adversahitur. Sed ulraque invi-
cem acternse pacis concordia copulate, Redemptorisuo sine oppugnalione in perpetuum adha?rebunt.
XXXII.115. Inter gratim divina; infusionem et humani ar
bitrii voluntatem hoc interest: arbitrium est voluntasliberse potestatis, quae per se sponte, vel bona, vel
mala appetere potest; gratia auiem est divina? mise-ricordiae donum gratuitum , per quod et bona? volun-taiis iniiium et operis promeremur effectum. Nullusautem liberi arbitrii quidquam potest praevalere vir-
tute, nisi snpernae gratiae sustentelur juvamine. Divina
quippe gratia praevenitur homo, ut bonus sit, nee 1m-
condilor alios praedestinando praeeligit, alios in suis
moribus pravis juslo judicio dereliuquit. Unde veris-
simuin est gratiae munus non ex humana virtute vel
ex merito arbitrii consequi ,sed solius divinx pie-
latis bonitale largiri.
118. Quidam enim gratissimae misencordiae ejus
praevenientis dono saivanlur, effect! vasa miseni-
cordiac ; quidam vero reprpbi habiti, ad poenaru
praedestinati, damnantur, effect! vasa irae. Quod
exemplum de Esau et Jacob nondum natis colli-
gitur. Qui dum essent una conceptione vel partu
editi, parique nexu peccali originalis astricli, alie-
rum lamen eorum ad se misericordiae divinse praeve-
nientis bonilas gratuita traxit, allerum quadam jusli-
lia? severiiale odio habitum in massa perdiiionis re-
licluiii damnavil. Sicut per prophetam idem Deus
ioquilur dicens: Jacob dilexi, Esau autem odio habui.
119. Unde consequens esl nullis pra?venienlil)us
meritis conferri graliam ,sed sola vocatione divina.
Neque quemquam salvari sive damnari, eligi vel re-
prob.iri, nisi ex proposito pradestinanlis Dei, qui
Justus est in reprobalis, misericors in eleclis. Uni-
versae enim via? Domini misericordia et veritas.
120. Ante gratia? enim donum liberum quidem est
in homine arbilrium , sed non bonum , quia sine gratiae adjmorio manet infirmum. Nam sicul oculus vi-
dere non valet, si carelofflcio luminis, ita bumanae
volmiialis arbilrium nihil valet, si luminis gratia in-
digeal; illud nlique quod illuminat omnem hominemviij^VjUi-, iiiuvi iiiiijin, uuuii 1 1 1 II I ii ( 1 1 .1 L nill M:iII IHMIlMIt III
ium Dei gratiam anteredit; sed ipsa gra^Dvenientem in bunc mundum. Liberum autem arbi-tia Dei volentem hominem prajvenitutetiam bene velit.
116. Nam pondere carnis homo sic agitur, ut ad
peccandum sit facilis , et art poeniiendum piger.Habet dese unde corruat, et non habet unde consur-
gat, nisi, gratia Conditoris, ut erigatur manum jacentiextendat. Denique homini per Dei gratiam liberum
restauraiur arbitrium, quod primus homo perdide-
U5. Honorius Augustodunensis, in opere. De li-<ero arbitrio inter sententias Patrum bac etiam Isi-
i m rem suam utitur. AREV.H6. Liberum arbitrium... quod primus homo nerdide-
rat. hodmn modo Aug. in Encliirid. cap. 50 : Aam>ero arbitrio mule utens homo, et se perdidit el ip-
< . \lx quomodo accipienda sint, ex ipso Augu-
trium ad omne malum promptum est per semetipsum,ad bonum vero nequaquam nisi per gratia? donum : et
eadem prxstat homini et bona velle et facere, mala
praclerila Here, tnm a cogitatione quam ab opere de-
licla praesenlia cavere, quod etiam Apostolus marii-
fesiius scribit dicens : Non sumus su/ficienles cogiiare
aliquid ex nobis, quasi ex nobis,sed suffidentia nostra
stino satis constat et ex Isidoro, qui paulo post ita
subjicit : Ante gratia; donum liberum quidem est in homine arbitrium, sed non bonum, quia sine qratixadjutorio manet infirmum.
120. In aliis Excusis post verba misericordia et ve
ritas, omissis aliis, sequitur, omne nutem donumgratice, etc. ut num. 122. AKEV.
K) D1FFERENTIARUM LIB. II 9Q
ttt Deo est. Itaque non in omne genus liomitiurn 103 A sacramentoriim, fuluram Evangelii gratiam prccrtica-
gratix heneliciiim lenditur, sed in illis tantum qui per
liil ITII illuuiinantur; nee cnim in cnnctis gentibus fidei
pi.TVi nii ainlitus.
121. Undo el Aposlolus: Quomodo, inquit, invo-
cabv.nl in quern non credidernnt? Aul quomodo cre
dent ei quern non audierunt? Ipsius eliam gratisc do-
num qnibuscunque datur, non sequaliler concedilur,
sed ad mensuram pro merilo accipientinm distribui-
tur, juxla quod scriptum : aui reddet unicuique secun-
dum opera sua,
122. Omne aulem donum gralise non omnibus
ad inlegrum datur, sed singulis dona singufa dislri-
biiiiiitur, ut scilicet, quasi membra corporis sin-
|ula officia habeanl, el alter indigent altero quod
bant. In lege ergo manduia lenemur, proinissa vcro
in Evangelii pleniludine consummantur. Legem enim
Evangelia comment, et sigiiificalionem pra;cepli ple-
nitudo Testamentorum.
127. Item niliil aliud lex prrcstilit, nisi quodsoliim
peccaia nionstravit, non abstulil, el sub suo tcrrora
rcdacios omnes servos effecit, et inde spiriinm aervi-
tulis habuisse priorem poptilum Apostol is docuit.
Evangelium vero veniens crudelilalem legis ainovit;
peccaia, quse lex puniebat per spirilum servilulis ,
laxavit perspiritiim adoplionis, filios ex servis reddi-
dit, amorem implendx legis omnibuscondonavit, el, si
deiuceps punienda commiserunt, per eumdem spiri-
tum adoplionis indulget : forrnam bene agendi prae-noti Label aller; proinde omnia fiunt communia, jj buil, et ul possint agi qua? docuil adjuiorem Spiri-dum (him sibimet membra invicem necessaria.
XXXIII.123. Inter Legem et Evangelium hoc interest, quod
in Lege littera esi, in Evangelic gratia : ilia habuit
umbram, isia imaginem ; ilia daia esl propter trans-
gressionem, isla propter juslificationem; ilia igno-
ranliae demorisirat peccaium, ista agniium adjuvat,
ut vitetur; ilia llagitiis deditos increpat, ista peccan-
les boniiaie propria liberal; ilia talionem reddendum
decrevil, ista etiam pro inimicis orare jussit : ilia,
conjvigiorum indullis habenis, erescere et generare
pracepit, ista contineniiam suasit.
124. Illic pradicatur circumcisio sola carnis, hie
lavacrum in ablulione cordis et corporis ; illic Cba-
IIIIM infiulit,
128. Nam prsccepta legalia quae illi popiilo dala
sunt, comparalione meliorum, eiiam non bona di-
ctinlur, quia qua?i praecipiunl non perficiunt; gratia vero Evangelii quod exterius imperat, inlerius ut
perfieiatur juval. Ezechielis etiam tesiiinonio dici-
tur : Dedi eis prwcepta non bona. Utique quia in eis
quxdam inulilia innrmioribus sensibus agenda per-
missa sunt, sicut illnd, ubi Deus Israclitarum cupi-
ditalem spoliis jgyplioruni saliari permisit.
129. Nam pro eo quod carnalis populns niodum
egrederelur vindictaj, lex permitlit carnalibus vieem
rependere mali, quod Evangelia firmioribus veiant.
Proinde ergo dicunlur non bona, quoniam Evangelionanitidis regnum et promissiones rerum lemporaliwn Q comparala, legis proecepla inferiora noscunlur. 105continenlur, hie vila seterna regnumque coelorum pro-
uiitiitur; illic sabbali otium el requies celebratur, bic
ipsa sabbali requies in Chrisio habetiir, qui dixit : Ve-
nile ad me, omnes qui laboralis el onerati eslis, el ego
ttficiam DOS, et invenielit requiem animabus vestris. Illic
esus animalium immundorum prohibetur, hie in cor-
pore Cliristi , id est in sanctis suis, non admiltitur
quidquid per ilia animalia immunda in mores homi-num figurabatur.
125. Illic, pecoribus immolatis, carnis et sanguinishoMise oflerebanlur, hie sacrificium carnis et sangni-riis Cliristi oflertur, quod 104 per ilia animalia figu
rabatur; illic ex came Agni Pascba celebratur, hie
Tascha nostrum immo alus esl Chrislus, qui esl verns
Agnus immaculatus. Illic NcomeniaB, id est nov;e Innae
principia celebranlur, hie nova crealura in Chrisio ac-
cipilur, sicut Paulus apostolus ail : Si qua inC/mstonova crealura , vetera transierunt , ecce facia sunt
nova.
120. Quid nlura? In lege per figuram res gosl:ein signilicaiionem futurortim anminlinbanlnr, in gra-lia vero, evangelicee veriiaiis
, qua? illic denmuiata
fuernnl, explenlur. Item in lege mandata scriptasunt et promissa , sed mandata legeni implere vel
conservare inbebant, promissa vero, figuris olitecta
12S. Vulg. : Omnia nova. Exprimitur sacrificiumtanqmmt et corporit Chrisli. AREV.
128. Nam pracepta legalia , etc., e Greg, xxvm
Moral., cap. 9.
Ante adrentum enim Redemploris noslri, gentilis po-
pulus ideo non obtcmperaviilegi, quia nondutn inlel-
ligebalur sensu spiriiuali. Lex enim gravia al<]uedura
secundum liiternm jubebat, ideo coniemnebalur. Ve-
nit aulem gratia Evangelii, lernpcravit legis ausieri-
tatem, applicavilque sibi geniilem populum.
XXXIV.130. Inler aciiimm el contcmplutivam vitant, hsec di-
siinctio esl : aciiva vita est quse in operibus justiiiae
el proximi militate versatur; contemplativa, quae
vacans ab omni negotio, in sola Dei dileclione defl-
gilur. llarum una in operebona? conversalionis, al-
lera in conlemplatione immiilabilis veriiaiis esl;
una, qusR ex fide in hac peregrinations vivil, altera
quae bene viventes usque ad regnum perducil.
151. Aciivre enim vita; magna sunl premia , sed
coniemphuivae potiora. Aciiva vila ex bonis operibus
incipit, contemplaiiva pervenitad quod iniendit. Ac-
livaj viia2 opera cum corpore finiuntur, coniemplaiivas
autem gaudia in fine amplius crescunt. Ilia auicm,
quamvis ulilis el bona, tamen cum requies vencrit,
lran?iuira; isla vero boni operis iransituri merces
est, et requies perrnansura.
152. Coniemplaiiva vila per Rachel ostenditur,
quai erat pulchra et sierilis, quia per contempla-
130. Opuscvilum de difTerenlia inler activam et
coniemplaiivam vilam Isidori nomine in Codice Ke-giovaiicano 281 a me reperium, ad appendices reii-
cio, de quo etiam dixi in 1 rolegom. cap. 85. AREV.
9,S. IS1DOKI HISPALENSIS EPISCOP1
lionis otium minus operutn filii generanlur. Aciivam A ribm jusii/icaius ett. Paulas dicit : Credidit Abraham
autem vitam monstrabat Lia sine oculis, sed fecundn.
Quia actio laboriosa quidem est, minusque alia con-
siderans. Sed in eo quod se erga proximi utilitatem
plus exhibet , fecundior operibus , quasi in liliis
erescit. Sic Martha et Maria, quarmn una virtulibus
meniem exercebal in opere ,allera requiescebat
defixa in contemplation^,
153. Ii autem qui ad contemplations otium venire
contendunl, prius se in stadio aclivsB vita; exercere
debent ,ut dum opera juslitiae faeces peccatornrn
cxhanriunl, cor inundum exliibeani ad videndum
Deum. Nam mens quae adliuc lemporalem gloriam
108 quaerit, aut carnalis concupiscenliae lentaiioni-
bus ccdit, a contemplatione [.roculdubio prohibeiiir.
Deo, elrepulatum esl ei ad jMsfifmm.Quid ergo? Utri-
que se destruunt? Absil. Sed ulriqne nos insiruunl.
Nam secundum Paulum, Abraham ex fide jusiificari
meruil, quando crediilit Deo; secundum Jacobum, ex
operibus placuit, quando lenialus iinmolanduin fllium
lion recusavit.
XXXVI.
159. Inter ftdem, spem et charitatem hoc differt :
fides est divinilatis confessio, et religionis solidum
fundanientum ; spes esl bonorum exspeclatio fuluro-
rum ; charitas est perfecta dileclio in Deurn et proxi-
inum. Harum prima credulitalein fovet praesentern,
secuuda prornissa prseslolalurfuturornm, lerlia amo-
rem complectitur ailernum. Quae quidem tria in hu-
Dnde el populus dum legeiu acciperet a monle, id est B jus vitae tempore iia copulantur, ut altera sine altera
a sublimi contemplations, quasi carnaliurn curiositas stare non possit.
removetur. El in Evangelic curatus a legione vuli Do-
niiiiuni per conlemplaiionem sequi; sed jubelur do-
mum reverti, et in aclivae vitae operatione versari.
{34. In ipso autem contemplations el aclionis usu
inlerdum magna differentia animorum est. Nam qui-
busdam sola contemplatio proficit, quibusdam vero
activa sola est consobtio. His media el de utrisque
composilu utilior esl magis ad rel ovendas mentis an-
gusiias, quae solenl per unius intenlionem nuiriri, ut
de utriusque partibus melius temperentur. Nam quod
Salvator per diem signis et iniraculis coruscabat in
urbibus, activam nobis vilam commendahal. Quod
vero in monie orationis studio pernociabat, vilam
contemplationis significabat.C
155. Jdcirco Dei servus juxta imitationem Chri-ti,
nee actualem vilam amillit, et contemplativam vitam
agit. Aliler enim incedens oflendit. Sicul enim per
corileniplationem amandus esl Deus ,ila per ac
tualem vilam diligendus esl proximus. Ac per hoc sic
rion possumus sine ulraque esse vila, sicut el sine
utraque in dilectione esse nequaquam possumus.
XXXV.136. Inter Fidem et Opus hoc disial : per fidem pos-
sibililas boni operis incboalur, ex opere ipsa fides per-
iicilnr. Opus enim lide praevenilur, fides ex operibus
consummalur. Opera auiem ante fidem nequnquam
prodesse, quia nihil valel a malo declinare et agere
quod periinet ad salutem ei qui ipsum salutis vel ne-
gat vd nescit auclorem. Item fides sine operibus Dnequaquam prodest, quia non potest per fidem Deo
placere qui Deum conlemnil in opere.
J37. Ob hoc eiiam fides sine operibus morlua est,
juxia Jacobum;et opus exlra fidem vacuum est, juxia
1 aulum. iloniin enim alter fidei studium, alter opus
laujai. Paulus praedical ante lidem 107 nullo modo
esse opus bonuni, Jacobus narrai fidem nihil valcre
sine opere liono. Ac per hoc, juxla primum, opera
fidem praecedentia nihil prosunt; juxta alterum, subse-
quenlia imilium prosunt.
138. jacobus dicit : Abraham pater noster ex ope*
130. Nequaquam prodesse , supplendum posiunt,jtUV canttai, ui saspe accidit in operibus Isidori, prae-
141). Denique veraciter credere non possumus,
nisi ea quae promissa sunl speremus ;nee poie-
rimus susiinere promissa ,nisi sil fidei credulilas
lirma; nee aderil fruclus spei, vel slabilitas fidei,
nisi fuerit perlecta charitas Chrisli, quac el fidem ut
credal, adjuvet el spem speciationis corroboret. Cu-
jus specialiler secundum Apostolum inter has virtu-
les tradilur principalus, el cullus manei aelernus.
141. Nam et fides cessabit, dum futura qux credun-
tur advenerinl; et sjies finem habebit, dum beaiimdi-
nem quam quisque bonus praestolalur acceperit. Sola
chariias in aeternum perseverabit , ipsa sola utramque
perducens ad Christum , ipsa sola gaudio perfrueiis
sempitenio.XXXVII.
142. Inter amorem et dileciionem, sive charitateni,
hoc differt, quod amor et dilectio media sunt, et ad
utrumque parata, modo in bonum, modo in inalum
verluntur. Cbaritas aulem non nisi in bonum; cujus
etiam nomcn eo usque exlollilur, ui ipse Deus 108Chariias appelletur. Ilia est enim perfecta charitas,
qu;e inimicos et palienler susiinel, et benigne refovet.
Qui vero bsec non agit, longe a charitate. discedit.
Ilaec enim summa sola sunt bona. Nam a quibus ba-
beniur, ulique veraciter babentur. Aliaevero virlutes
media bona sunt, el quae ad ulilitalem possunl ab
aliquibus Iwberi, et ad perniciem, si de his arro-
ganles lumuerint.
145. Qualuor aulem sunt diligenda : Deus scilicet,
atque proximus , caro nostra, atque anima. Prior
est aulem amor Dei, sequens vero est et proximi.
Sed sicul per amorem Dei amor fit proximi, sic
per amorem proximi amor ostendilur Dei. Dile
clio in Deum origo esl dilectionis in proximurn ;
el dileclio in proximum cognilio est dilectionis in
Deum. Porro dilectio Dei a timore inchoai , sed
non sub timore perseverat. Nam dilectio ex timore
servilis est , lion libera, quia non constat ex amore
Dei, sed ex timore supplicii.
144. In tribus autem his rebus .dileclio Dei expri
nertim in Etymologiis. AREV.
95 DIFFERENTIARU.M LIB. II. 94
mitur, ut nihi) remaneat in homine quod non divin* A 150. Hoc trimodnm philosophise genus , juxla sa-
dileclioni subdatur. Nam dum dicilur : Diliges Deum
ex tola corde tuo ,oinnes cqgitaiiones in Deum refe-
rendas prsecipit ;dum vero dicitur , ex tola anima,
oinnes affectiones animae ad Deum referri jussil ;dum
vero adjecit, ex tola mente, indicat omnem rationem
humanam, qua inielligimus et discernimus, in rebus
divinis esse occupandam.
145. Hem duo sunl erga dilectionem prnximi
servanda : ut ipse prseslet aliis quae sibi prasiari et
ab aliis vull, et quse sibi inferri pertimescil non in-
feral. Ex liac gemina dilectionis virtute in proximum
oinnes oriunlur virlutes, quibus aut ulililer ea quae
gunt appelenda cupimus, aut quae vitanda sunt prae-
cavcmus,
pientes mundi in parlibus suis , ita distinguiiur. Ad
physicam perlinere aiunl disciplines sepiem, quarum
prima est avithmelica, secuuda geomelria, terlia mu-
sica, quarta aslronomia, quinta asirologi.i, sexta me-
chanica , seplirna meclicina. Ratio autein earumdem
disciplinarum breviler, ista est.
110 151. Aruhmelira namque est delinitio per
quam numerorum omnium ratio vel ordo consisiit.
Geomelria est disciplina magniuidinis , et ligurarum
nolis lineamemisque propriis Jisiincia , vcl Iormis.
Dicia auieni Geometria a dimensions terra, per quam
uniuscujusque termini delineari solent. llano pri-
iiium ^Egyplii invenerunt pro nccessilale leimino-
rum terrse, quos Nilus inundalionis lempore confun-
146. Quod enim Dominus dicit : Omnia qiuecunqtieB debat. Musica est ars spectabilis voce vel geslu ,
ha-
vullii ut faciant wbis homines , et vos facile itlis,
perlinel ad boni impensionem in proximum. Item
quod in Veleri Testamenio legilur : Quod libi non
vis ,alteri ne fcceris , peninet ad cavenduni ne
quis malum inferat proximo. Ex his ergo duolius
articulis congrue diligilur proximus, dum et bene-
flcii impensione fovelur, et nulla malilia Iseditur.
XXXVHI.
109 !*" n er scientiam et sapientiam hoc inter
est : seientia ad ;ignilionem pertinet, sapienlia ad con-
templationem. Scienlia temporalibus bene uiilur ,
aique in vitandis mails, seu inlelligendis vel appe-
tendis bonis versatur : sapientia autem lantummodo
seierna contemplatur. Item nonnulli viri inter sa- ^
bens in se numerorum ac soni ceriam dimensionem
cum scieniia perfect* modulations. Huic constat ex
Iribus modis, id est sono, verbis el iiumeris.
152. Astronomia est lex astrorum. Astrologia esl
ratio quae conversionem coeli et signorum defijiit, po-
leslatesque et onus siderum,et occasus. Hanc ina-
tbematici sequuntur. Meclianica est quxdam peritia,
vel doclrina , ad quam subtiliier fabricas omnium
rerum concurrere dicunt. Medicina est scientia cura-
tionum, ad temperamentum corporis, vel salutem in-
venta. E quibus quideni omnibus qudam religion! con.
veniunt , qusedam vero longe modis omnibus aliena
sunt.
153. Digestis generibus, sive differcntiis physicse
pienliam et prudentiam intelligi volnerunt , ut sa-
pienliam in divinis, prudenliam aulem vel scientiam
iu lioiiiinis negoliis ponerent. Perfecta autem est
sr.ientia multa agere btina , el de illis laudem terre-
nam non quxrere quac Deus praecepit facere, el ser-
vinn inulilem ante oculos Dei se exisiiinare.
XXXIX.
148. Inter sapiendom el eloijueniiam ita disfmgnunl:
quod eloquenlia constai ex verbis. Sapiemiam sine
eloquenlia prodesse non esl dubium. Eloi|uenlia sine
sapienlia valere non potest. Melior enim esl indis-
crela prudentia quam slulla loquacilas. Rerum enim
Slndia prosuni, non ornamenla verborum. Eloquenlia
enim, ul diximus ,scientia est verborum; sapienlia
autem, cognitio rerum el inielleclus causarum.
Ii9. Porro sapientiam veteres pliilosophiam vo-
cavcrunt, id esl omnium rerum humanarum atquo
divinarum scienliam. Hujus philosophic paries ires
esse dixerunt, id est, physicam , logicam , etliicam.
Physica, naiuralis cst; Eibica, moralis; Logica, ra-
tionalis. Harum prima natnra; cl conlemplalioni re-
rum deputatur, secuuda in actione et cognitione
recto vivendi versalur , terlia in discernendo verum
a falso ponitur.
artis, mine paries logices exsequamur. Conslat aulem
e\ dialeciica et rbelorica. Dialeciica est ratio sivu
regula disputaiuli, intellectum menlis acuens, veraquc
a falsis disiinguens. Rbelorica esl ralio dicendi, juris-
perilorum scieniia, quam oralores sequuniur. liac, ut
quidam ait sicut ferrum ventno , senlentia armatur
tloquio.
154. Posl logicam se<|uitr elliica, quse ad iiistitu-
tionem peninet morum. Hsec enim bene vivendi ma-
gislra esl, dividiiurqne in qualuor principnles virtu-
ics : prudenliam, scilicet, alque justiiiim, forliludi-
nem , el lemperanliam. Prudentia esl agnitio verse
liilei, et scieniia Scripturarum , in qua iniueri opor-
lei illud irimodum intelligeniiae genus. Quorum pri-
D mum esl per quod qnaedam accipiunlnr bislorialiler
sine ulla figura, ut sunt decein prsecepta ; secundiiiu
esl per quod qnaedam in Scripluris permixio jure
accipiunlur, lam secuudum (inem rerum geslarum ,
quam etiam juxia ligurarum iniellecluiu , sicui de
Sara el Ag;u\ I i iniuni quod vere lueriut, deliinc quod
tropice duo Teslamenta ligurentnr.
15,i. Tertiiim genus osl quod tanlum spirilualiter
accipitur, sicul de Canlicis canticorum. Qu3 si juxta
sonum verborum HI vel efficieniiiun operis sen-
146. Verba Tnbiofi in Vulgaia hrec sum : Quod ab
ulio oileria fieri libi, vide ne tit ali/iuando alteri facial.
Seuienlia eadem est. AREV.
150. De arithmetica, geomnlria , musica, etc.,
uberius Isidorus agit in libris Etymnlogiarum, uln
opporluux notae suis locis adlnbeulur. AREV.
S. ISIDORI HISPALENSIS EPISCOPI 96
i;
liauiur, orporalis magis luxuria quam virtus sacra- A lemporis, anlequam quid evenial, rnelus el ciipidilas;
nietiiorinii accipilur.
156. Definilo prudenti* generc, nunc paries justi-
tise snbjiciamus, cujus primum est Deum liinere, re-
ligionem venerari, honorein referre parentibus, pa-
triain diligere, cunclis prodesse, nocere nuHi, fraterna
charitalis vincula amplecii, pericnla aliena suscipere,
opcrn ferre miseris ,boni accept! vicissiliidincm re-
pendere, orquilalem in judiciis conservare.
157. Fortiiudo est aniini magniuido, alone gloria
bellies virtulis, contemptus lionorum et diviiiarum.
Ilsec adrersU ant palienter cedit, ant forliter resistit,
iiullis emolliiiir illecebris, adversis non Crangitur, non
elevalur secundis, invicta est ad labores, forlis ad
perictila, pecuniam negligit, avaritiam fugit, contra
improbos animum ad pericula prxparat ,molestiis
nullis cedit, gloria; cavet appelitus.
158. Temperantia est modus vita? in omni verbo
vel opere. Haec verecundiie comes est, bumiliiatis re-
gulam cusiodit, tranquillilaiem animi servat, comi-
nentiam et castitatem amplectitur, Covet decus et lio-
ncsialeni, restringit ratione appetitum, iram compri-
mil, nee rependit contumeliam. Sed ex his prudentia
agnilione veri delectatur, juslitia dilectionem Dei et
proximi servat , fortitude vim virtulis habi t metiim-
que mortis conternnil, lemperantia affectiones carnis
inoderaiur, et restinguit appeiiium. Prima credit et
intelligit, secunda diligit , tertia appeiitum cohibct ,
quaila rnodum imponit.
XL.
De dis.inctionibus quatuor vitiorum.
159. Contra bxc lanien qnatuor virtutum genera,
totidein viiia pbilosophi opposite dicunt : ineium, et
gaudiuin , cupiditatem , et dolorem ; nos antem hocc
ipsa non perfecta vitia , scd media ntinctipamus , eo
quod propter diversitalem moruni ad utrumqtie pa-rata sunt , et modo ad bnnuin, modo ad malum, proarbitrii volunlaie.vertunliir. Sic enim noimulhe maleusse virtutes ex sc U2 vi ia gig"t : veluli si exmansuetudine inlerdum nascalur torpor, et ex pietale
dissolulio discipline, vel ex justilia crudelitaiis irnnio-
deratavindicta. Ita qualuorisla , si bene ulantur, vir-
lutes sum; sin minus, ex virtutibus in vitia irans-
eunl.
160. Hoc modo denique, cum quisque metuit pec-
care, vel cupil beatificari, dolet pro peccalis, gnudet
in bonis operibus, jam turn hi moius, qni ab amore
studioque proceilunt , pro virtiiiibus accipumtur. At
contra, dum quisque melu carendi re aliqua terrena
lenelur, vel dolore amiss* rei frangitnr, iluniquc re-
rum temporalium cupiditaie inflammatur, aut gauilio
adept* rei extollitur, tune non virtutes sed vere
vitia nuncupantur. Ex his nutem duo sum futuri
159. Virgilius, lib. vi^Eneid. vers. 733 : Hinc me-tuunt, cupiuntque, dotenl,gaudenlque. Yerbum ulantur
passiva signilicatioiie adliibetur. AREV.101. De his viiiis principalibus fusius lib. n Sen-
teutiar., cap. 38 seqq., ubi videri possum crudit*
D
alia duo prajierili, cum quid accident, gaudiuin et
dolor.
1G1. Octo suntaulem perfecia, vel principalia vitia,
qu.c omne genus humanum inquielant, ex quibus vitio-
rum turba exoritur copiosa, id est : gulae concupiscen-
tia, fomicatio, avarilia, invidia, tristitia, ira, inanis
gloria, novissima dux ipsa et harum radix snperbia. Ex
quibus omnibus duo sunt carnalia, fomicatio et inglu-
vies vuntris; reliqua spiritualia.
102. Qiisc quidem in membris suis taliter distin-
gutiniur. Gulaj concupiscentia in quinque modi s dis-
linguitur : primo modo, si ante tempos cibos quis
appelat, sicut Jonathan gustu mellis jejunium solvit.
Secjindo modo, si lauliores escas qua?rat, sicut popu-
lus, eremi manna contempto, carnes ^Egyptias con-
cupivit. Tertio modo, si diligenlius quisquam com-
iijunes cibos procuret, sicul filii Heli extra moremcrudam ab offercniibns carnem tollebant, quam sibi
acciiratius praepararent. Quarto modo , si viles escas
illinium quisque sitmat. Unde et propheia Sodomamde panis saturitaie accusat. Quinto modo, si quis ex
desiderio quodcunque sumat, sicut Esau pro lenti-
culoe concupisceutia perdidit primogenila sua.
103. Fornicalio quoque Irimodo genere discerni-
lur. Primo quidem, dum per voluptatem luxuria: com-
misiio carnis explelur; allero, dum sola atlrectaiione
luxus carnis per immundiliam provocalur; 113tertio , dum inienlione lurpis cogitalionis nociurna
quisque illusione polluitur. Est et quarlum genusfornicationis jnxla Scripturam , onmis, scilicet, illi-
cita corruptio mentis , sicut idololalria el avaritia ,
ex quibus fit jTOvaricaiio legis propler illicitam con-
cupiscentiam.
1G4. Porro avaritia in geminam disiingutur pee-
nam, id esl in concupiscentiarn augends rei, el in
metum rei carendse. Siciit eliam quidam ait : Nonenim unquain explelur ncque saiiatttr cupidilalis
silis. Neque solum ea qune liabent aiuore augend!
excrucianlur, sed eliam amitiendi metu.
165. Ipsa quoque invidia duplici afu cilur flamma,
id csl , cum aul meliori invidel in id (|uod ipse HOU
est, aul dum quemlibet consiinilem essc sibia>qua-
lem dolet.
106. Sequilur Iristilia , cujus iria sunt genera ,
quarum prima, ut ait Cassianus , temperata et ratio-
nabilis, de delictorum poenitudine veniens; aliera
penurb.i(a, irralionabilis, de anxietale mentis seu
desperatione peccalorum exoriens;tertia de iracun-
dia, vel de illato damno, vel desiderio praipedilo
procedens.
167. Jam vero inanis gloria quadriparlitam habt
jactaiiliam. Nam sunt qui habent dona et donaiiicm
el copios c not* Loaisse. AREV.107. Per lumorem. I lirasis est hsec ecclesiastico-
niin scripiorum, ut superbiam tumorem appellent,i supeibi lumenl. AREV.
97 ALLEGORIZE QILEDAM SACR^E SCRIPTURE. 98
ignorant. Et sunt qui se dicani dona accepisse prsece- A piscenliam reprimunt vigiliae et compunctio cordis
deniibus meritis, non pro gratia largienlis. Item qui- fornicationem exstinguit contritio cordis, et corporis
dainsuniqiii quod non Iiabenl se liabere per tamo- afl)ictio,etoratioassidua,vel laborisexercitium,H4rein exisiimant. liern t]uidam sunt qui, conteinnendo meius gehennae , et amor cosleslis palriae; iiiYidiam
ulios, se aliquid h-abere singulariler pulani. Perni- superat amor dileciionis fraternse. El quia coe .esie
ciosinr autem est elaiio de singularilate jnctaniiae regnum non acci|iiunt nisi Concordes, abjicere invi-
veniens. diam convenit et diligere frairem.
i(18. Ultima superbia, trimodam habel difteren- 170. Iram temperal paiientia, et ratio sequanimiia-
tiain : primum namque genus superbise est eoruin lis. Avaritiarn subjugat eleemosyna, el spes anern*
qui per transgressionem culpae contemplui lia- retributionis. Tristitiam subjugant fraterna alloquia,
bent divina prscepta ;secundum genus eoruin qui el coiisolatioScripiurarum.Arrogaiiiiamcalcalmetus,
ex observatione altolluntur inandalorum , et ela- no vana gloria delinitum animum a virlulibus cunctis
lione virtutum; tertium genus est eorum qui per excludat, el per jactantiam perdat semeiipsum, et
contumaciam mentis subdi dedignanlur seniorumpereat. Jam superbiam deprimit exeniplum Immili-
imperiis. tatis Clirisli, alque diabolic* metus ruinae. Qui dum
169. Quse quidem vilia, divinitus divina adjuvante vult esse quod non erat, et ipsum quod erat perJidit,
gratia, e conirario curantur virlulibus. Gulx concu- et Tarlari inferna pronieruit.
470. Nonnulli omittunt verba, qui dum vult... in- B Nam hocetiam nomine vocantur Differentia) rorutn.
ferna promeruil, et post melus mince illico subjun- AREV.guitl : Expliciuiil Differentia: spiriluules beali Jsidori.
SANGTI ISIDORI115
I1ISPALENSIS EPISCOPI
AIIEGORII OUIDAM SACR1 SCRIPTURE
DOMINO SANCTO AC RETVEBENDTSSIMO FRATHI OROSIO IS1DOHUS.
1. Qiucdam notissima nomina legis evanydiorumqtie, qua: sub allegoria imaginaric obteguntur, et tnterprcta*
ttonert/i<;Kn cgcnl, breviter deflorata conlraxi celeriler, ul ptuna alque aperla tectoribus redderem. Qua: , quia
inexplicata sunt, imnolata brevis matcriola dicendi coegit, et nee libelli modum permisit e/ficere, nee plenisiime
figurarum mystcria explicare. Erat quidem sensus ita, ut ex dictis qua; posita sunt et praseedenlia et subsequen-
t:<i inlelliyantur.
2. Hose itaque cognitiont luce tractanaa atquc probanda offerimus, ul quod in raiione verborum ac sensuum in-
erudite dependel, emcndandtim bollicite cures. Ego enim, mild cliarissime, in hujus operis reprehensione excusabi-
lem meipium aslimo&o, (juio hcec non meo coiisetrnin arbilrio, serf luo commisi corrigenda judicio.
1. De Allegonarum opere disserui in Isidorianis ,G Caroli Borromnei apud Possevinum, lib. 11 Bibliolh.
cap. 00. Allegorias in sacram Scriplurant inler vete- select., cap. 40 : Carolus auUm Borrom&ui cardinalit
res explicuit eiiani Rabanus Maurus, inter recentio- vir smicdis, cum hujus Si/ra; usum cuperet faciliorem,
res llieronymus Lauretus, edita Silva Allegoriarum ac fructuii.siorem, staiuerat rerum quoe vocibus ullnjo-
satrx Scripture; de qua hoc exstat judicium sancti rids detiynabanlur, ac primo ponuntur, vocabulu yrif-