1SAFET Y LIFE
ตอไปนีข้อเสนอคําจํากัดความและสาระสาํคัญเกีย่วกบัโฟมดับไฟ (Firefighting Foams)ซึง่เปนความรูพืน้ฐานของสารดับเพลิงชนิดนี้
โฟม (Foam) หมายถึง โฟมใชดับเพลิงเปนฟองอากาศขนาดเล็ก มีความคงทน ไมสลายตัวงาย ความหนาแนนนอยกวาน้ํามันหลอล่ืนน้ํามันเชื้อเพลิงหรือน้ํา โฟมเกิดจากสวนผสมของน้ํายาโฟม (อัตราสวนผสมโฟม) น้ํา และอากาศ โดยน้ํายาโฟมกับน้ําผสมกันแลวจะไดสวนผสมโฟมหรือโฟมละลายน้ําเปนของเหลวและเม่ือเติมอากาศเขาไป สวนผสมโฟมจะเปนฟองเหมือนลูกโปงเล็กๆ อัดแนนรวมตัวกัน ใชคลุมพื้นท่ีเพลิงไหมตอเนื่องเปนบริเวณกวางลักษณะเปนผาหมคลุมไฟเพือ่ไมใหลุกลามและดับลงไปในท่ีสุด
โฟมละลายน้ํา (Foam Solution) คือของเหลวซึง่เกดิจากการผสมน้าํยาโฟมกบัน้าํในอัตราสวนท่ีถูกตอง จะเรียกวา “สวนผสมโฟม
กับน้ํา” ก็ไมผิดความหมายอตัราสวนผสมโฟม (Foam Concentrate)
น้ํายาโฟมท่ีผูผลิตขายใหผูใชนําไปผสมน้ําเพื่อสรางสวนผสมสําหรับใชดับไฟ โดยผูผลิตจะกาํหนดอัตราสวนผสมไวเพือ่บอกวาน้าํยาโฟมนัน้ตองผสมน้าํในอัตราเทาใดจงึจะไดสวนผสมโฟมท่ีมีคุณภาพ เชน น้ํายาโฟมอัตราสวนผสมโฟม3% หมายถงึน้าํยาโฟมท่ีตองผสมน้าํในอัตรา 3:97 (น้าํยาโฟม 3 สวน ผสมน้าํ 97 สวน ไดสวนผสม 100 สวน) หรืออัตราสวนโฟม 6% จะตองใชน้ํายาโฟม 6 สวน ผสมน้ํา 94 สวนเพื่อสรางสวนผสมโฟม 100 สวนสําหรับใชดับไฟ) ฯลฯ
โฟมผสมเสรจ็ (Finished Foam) สวนผสมโฟมกบัน้าํท่ีไดรับการเติมอากาศแลวปลอยออกจากหัวฉีดหรือชองปลอยโฟม
อัตราการระบายน้ํา (Drainage Rate)อัตราการสญูเสยีน้าํของฟองโฟม หรือระยะเวลาท่ีน้ําปริมาณ 25% ระบายออกมาจากฟองโฟม
โฟมท่ีมีอัตราการระบายน้าํเร็ว (ระยะระบายน้าํสัน้) โฟมจะเบาและเคล่ือนท่ีบนผวิเชือ้เพลิงเร็วสวนโฟมท่ีมีอัตราการระบายน้าํชา (ระยะระบายน้ํายาว) โฟมจะหนักและเคล่ือนท่ีบนผิวหนาเชื้อเพลิงชา
อัตราการขยายตัว (Expansion Rate)น้าํยาโฟมเม่ือผสมกบัน้าํและเติมอากาศแลวจะไดฟองโฟม (โฟมผสมเสร็จ) มีปริมาตรเปนกีเ่ทาของปริมาณน้ํายาโฟมท่ีใช นั่นคือ อัตราการขยายตัวของโฟม ตัวอยาง โฟมอัตราการขยายตัว 5: 1 เม่ือใชน้ํายาโฟม 1 แกลลอนผสมน้ําและอากาศจะไดปริมาณโฟมผสมเสร็จบรรจเุต็มถัง 5 แกลลอน ท้ังนี้ มีการแบงโฟมตามอัตราการขยายตัวออกเปน 3 ชนิด ดังตอไปนี้
โฟมอตัราขยายตวัต่าํ (Low ExpansionRate) เปนโฟมท่ีมีอัตราการขยายตัวระหวาง2:1 ถงึ 20:1
โฟมอตัราขยายตวัปานกลาง (Medium
www.safetylifethailand.com
2SAFET Y LIFE
Expansion Rate) เปนโฟมท่ีมีอัตราการขยายตัวระหวาง 20:1 ถงึ 200:1
โฟมอตัราขยายตวัสงู (Medium Expan-sion Rate) เปนโฟมท่ีมีอัตราการขยายตัวมากกวา 200:1
อตัราการละลายน้าํ อตัราการผสม หรอือตัราสวนน้าํยาโฟมสําหรบัผสมน้าํ (DilutionRate, Mixing Rate or Proportioning Rate) มีความหมายเหมือนกันคือ อัตราสวนผสมโฟมท่ีใชสรางสวนผสมโฟม (โฟมละลายน้าํ) แสดงไวบนถงับรรจ ุเชน หากตัวเลขอัตราสวนผสมโฟมขางถงัเขียนวา 3% หมายความวา ในทุกๆ 100แกลลอนของสวนผสมโฟม จะตองใชน้ํายาโฟม3 แกลลอน ผสมกับน้ํา 97 แกลลอน (หากตองการสวนผสมโฟม 1000 แกลลอน ใชน้าํยาโฟม 30 แกลลอน ใชน้ํา 970 แกลลอน)
ใชน้าํเคม็แทนได (Seawater Compatible)น้าํยาโฟมบางชนิดสามารถผสมกบักบัน้าํไดท้ังน้าํจืด น้าํเค็ม หรือน้ํากรอย โดยไมมีผลกระทบใดๆ ตอคุณภาพสวนผสมโฟม
การแบงชนดิโฟมตามประเภทเช้ือเพลงิ(Class of Foam) ผูผลิตหลายรายแบงชนิดผลิตภัณฑน้าํยาโฟมของตัวเองตามประเภทของเชือ้เพลิงท่ีสามารถดับได โดยท่ัวไปมี 2 ชนดิคือClass A Foam และ Class B Foam
ความรอนไดมากข้ึน เพียงผสมโฟม Class Aลงไปในน้าํท่ีใชดับไฟสามารถเพิม่ประสทิธภิาพน้ําใหสูงข้ึน 5 เทา
โฟม Class A โดยท่ัวไปผสมน้ําในอัตราสวนต้ังแต 0.1% จนถึง 1.0% [ตัวอยาง โฟม0.1 ลิตร ผสมน้ํา 99.9 ลิตร ไดสวนผสมโฟม100 ลิตร (โฟม 1 ลิตร ผสมน้ํา 999 ลิตรไดสวนผสมโฟม 1,000 ลิตร) จนถงึโฟม 1.0 ลิตร
มีฟอง และกําจดัไขมันงายข้ึน ซึง่น้ํายาลางจานอาจทําใหน้ํามีฟองลักษณะเหมือนโฟม แตไมสามารถทําใหมีคุณสมบติัเหมือนโฟมโดยเฉพาะคุณสมบัติในการดับไฟ
Class B Foam ผลิตออกมาเพื่อใชดับไฟClass B ไดแกของเหลวไวไฟ มีอยูดวยกนัหลายชนดิ ซึง่แตละชนดิมีวิธกีารใชงานแตกตางกนัไปรวมท้ังชนิดพิเศษท่ีใชกับระบบตืดต้ังประจําท่ีในบริเวณท่ีทราบแลววาอันตรายคืออะไร
เนื่องจากของเหลวไวไฟชนิดตางๆ มีปฏิกิริยาตอฟองโฟมไมเหมือนกัน โฟมชนิด
Class A Foam โฟมใชดับไฟท่ีเกิดจากเชื้อเพลิง Class A เชน ไม กระดาษ ยาง เสื้อผาเปนสารดับเพลิงชนิดสลายตัวทางชีวภาพ เม่ือผสมน้ําในอัตราสวนท่ีถกูตองจะใหฟองโฟมท่ีมีลักษณะของสารดับเพลิงเปยก (Wetting Agent)โดยจะเปล่ียนแปลงคุณสมบติัของน้าํใน 2 ลักษณะนั่นคือ ทําใหเชื้อเพลิงเปยกซึ่งน้ําจะซึมทะลุเขาไปในเนื้อเชื้อเพลิง Class A ได และทําใหความตึงผวิของน้าํลดลง มีความออนตัว และยดึติดผวิหนาเชื้อเพลิงท้ังในแนวราบและแนวด่ิงโดยไมไหลลงมา โดยรวมแลวน้าํในสวนผสมโฟมดูดซบั
ผสมน้ํา 99 ลิตร ไดสวนผสมโฟม 100 ลิตร]สามารถผสมน้ําไดท้ังแบบผสมในถัง แบบทอดูดทางกล หรือระบบฉีดผสมโฟมอิเล็กทรอนกิสซึ่งแบบอิเล็กทรอนิกสใหความแมนยําในเร่ืองของอัตราสวนผสมกบัน้าํ แตแบบทอดูดทางกลนิยมใชมากท่ีสุด
มีคนกลาว หากเติมน้ํายาลางจานลงไปในน้าํเล็กนอยจะไดสิง่ท่ีเหมือนโฟม Class A ซึง่เปนเร่ืองไมจริง เพราะโฟมดับเพลิงมีโครงสรางทางเคมีซบัซอนกวาน้าํยาลางจานธรรมดา ถกูละนํายาลางจานทําใหน้าํเปล่ียนแปลงไป เชน ล่ืน
3SAFET Y LIFE
เดียวกัน เม่ือใชกับไฟเกิดจากเหลวไวไฟชนิดหนึ่งไดผลแตอาจไมไดผลกับของเหลวไวไฟอีกชนิดหนึ่ งเนื่องจากสวนผสมทางเคมีตางกันรวมท้ังรูปแบบการใชงาน โฟมท่ีใชกับระบบติดต้ังประจําท่ีแลวใหประสิทธิภาพสูง ในบางกรณอีาจไมเหมาะสมสาํหรับใชงานในรูปแบบอ่ืน
ดวยเหตุผลดังกลาว หนวยดับเพลิงท่ัวไปตองเตรียมโฟมชนิดท่ีสามารถดับไฟท่ีเกิดจากของเหลวไวไฟหลายชนดิท่ีเผชญิเหตุเปนประจาํสวนใหญพวกเขาเลือกใชโฟม AR-FFF (AlcoholResistant, Aqueous Film Forming Foam) ซึ่งก็คือโฟมสรางชั้นฟลมน้ําตอตานแอลกอฮอลเปนโฟมเอนกประสงค ใชงานไดหลากหลายโฟม ชนิดนี้สามารถใชอัตราสวนผสมตํ่า (3%)ผสมน้าํเพือ่ดับไฟเกดิจากน้าํมันเชือ้เพลิง และใชอัตราสวนผสมท่ีสงูกวา (6%) ผสมน้าํเพือ่ดับไฟเกิดจากสารละลายชนิดมีข้ัว (Polar Solvents)เชน แอลกอฮอล (สารไวไฟ Polar Solvents คือสารท่ีผสมน้าํมาแลว ทําใหฟองโฟมท่ีไมใชชนดิตอตานแอลกอฮอลสลายตัวไปอยางรวดเร็ว)
โฟมสรางฟลมน้าํ (AFFF; Aqueous FilmForming Concentrate) อัตราสวนสม 1%, 3%หรือ 6% มีท้ังชนดิผลิตจากวัตถสุงัเคราะห เชนสารสรางโฟมสังเคราะห (Synthetic FoamingAgents) สารลดความตึงผิวของน้ําประเภทไฮโดรคารบอน (hydrocarbon Surfactants) สารทําละลาย (Solvents) เชน สารเพิ่มความหนืดสารตอตานการเยือกแข็ง สารเพิ่มฟองโฟม(Viscosity Leveler, Freezing-point Depressant,Foam Booster) สารเคมีลดความตึงผิวของน้ํากลุมฟลูออโร (Fluoro Chemical Surfactants)เกลือปริมาณเล็กนอย สารสรางความคงตัวของ
โฟม (Foam Stabilizers) เพื่อใหโฟมระบายน้ําชาลงและเพิ่มความตานทานเปลวไฟ
ฟองโฟมไดจากน้าํยาโฟม AFFF ใชดับไฟเกดิจากของเหลวไวไฟไฮโดรคารบอนในลักษณะเดียวกบัฟองโฟมท่ีไดโฟมโปรตีนและโฟมฟลูออโรโปรตีน แตมีลักษณะพเิศษเพิม่เติมข้ึนมา นัน่คือจะมีฟลมน้ําท่ีเหนียวและยืดหยุนเกิดข้ึนบนผิวหนาของเหลวไวไฟชนดิไฮโดรคารบอนซึง่ทําใหโฟม AFFF มีคุณสมบัติโดดเดนมากในดานการควบคุมเพลิงไหมและลมเปลวไฟอยางรวดเร็วเม่ือ
ชนืดไมมีรูอากาศ (Non-aspirating DischargeDevices) ความแตกตางของอุปกรณ 2 ชนดิคือชนดิมีรูอากาศสามารถดึงอากาศภายนอกเขามาผสมกับสวนผสมโฟมกับน้ําภายในตัวอุปกรณสวนชนิดไมมีรูอากาศไมมีลักษณะ ดังกลาว
สวนผสมโฟม AFFF กบัน้ําใชพลังงานตํ่าในการทําใหสวนผสมท่ีเปนของเหลวขยายตัวเปนฟองโฟม แตเม่ือกลายเปนฟองโฟม ของเหลวท่ีระบายออกจากฟองโฟมจะมีคาความตึงผวิตํ่าซึง่สามารถสรางชั้นฟลมลอยบนผิวหนาเชื้อเพลิง
ใชดับไฟเกิดจากการหก ลน ร่ัวไหลของน้ํามันเชื้อเพลิงชนดิไฮโดรคารบอน
ในสถานการณเพลิงไหม เปนเร่ืองเปนไปไมไดท่ีจะสงัเกตเพลิงไหมกาํลังถกูดับดวยชัน้ฟลมฟองโฟมท่ีมองไมเห็นกอนฟองโฟมจะคลุมผิวหนาเชื้อเพลิงท้ังหมด แตในความเปนจริงโฟมกาํลังทําหนาท่ีของตัวเองอยางสมบรูณแบบสวนผสมโฟม AFFF กบัน้าํสามารถใชดับไฟเกิดจากของเหลวไวไฟไดดวยอุปกรณฉีดโฟมท้ังชนดิมีรูอากาศ (Aspirating Discharge Devices และ
4SAFET Y LIFE
เม่ือใชอัตราไหลและความดันเทากันสวนผสมโฟม AFFF กบัน้ํา ฉีดดวยอุปกรณชนิดไมมีรูอากาศจะสามารถฉีดไดระยะไกลกวาฉีดดวยอุปกรณชนิดมีรูอากาศ โฟมท่ีฉีดออกจากอุปกรณไมมีรูอากาศโดยท่ัวไปจะดับไฟเกดิจากของเหลวความดันไอตํ่าท่ีหกร่ัวไหลไดเร็วกวาโฟมท่ีฉีดจากอุปกรณมีรูอากาศเล็กนอยเนื่องจากหัวฉีดไมมีรูอากาศใหโฟมท่ีอัตราขยายตัวตํ่ากวาซึ่งมีน้ําในฟองโฟมปริมาณมากกวาจึงเคล่ือนท่ีบนผิวหนาเชื้อเพลิงไดเร็วกวา
เม่ือใชโฟม AFFF เทคนิคการใชงานไมยุงยากเหมือนกับการใชโฟมโปรตีนหรือโฟมฟลูออโรโปรตีน โฟม AFFF สามารถใชวิธฉีีดจากใตพืน้ (Sub-surface Injection) กไ็ดเชนกนั แตวิธดัีงกลาวตองใชกับถังบรรจุเชือ้เพลิงประเภทไฮโดรคารบอนมาตรฐาน หามใชกับถังบรรจุเชื้อเพลิงประเภทสารละลาย/แอลกอฮอล
อัตราสวนผสมในการใชงานของโฟมAFFF ท่ีผูผลิตแนะนําคือ 3%-6% สําหรับผสมน้าํเพือ่สรางโฟมละลายน้าํใชดับไฟเกดิจากการร่ัวไหลของเชื้อเพลิงไฮโดรคารบอนดวยอัตราการละลายน้ําตํ่าท่ี 0.10 แกลลอน/นาที/ตารางฟุต (gpm/sq.ft.) ในขณะท่ีโฟมโปรตีนและโฟมฟลูออโรโปรตีนมีอัตราการละลายน้าํท่ี0.16 แกลลอน/นาที/ตารางฟุต (gpm/sq.ft.)
โฟม AFFF เหมาะสาํหรับใชงานในลักษณะโฟมท่ีผสมไวแลวลวงหนาและใชงานรวมกบัสารดับเพลิงประเภทผงเคมีแหง ในคลังน้ํามันขนาดใหญมีการใชผงเคมีแหงกบัโฟมพรอมกนัเพือ่ดับไฟเกดิจากการหก ลน ร่ัวไหลของน้าํมันเชื้อเพลิง (Oil Spill Fire)
โฟมสรางฟลมน้าํตานทานแอลกอฮอล(AR-AFFF; Alcohol Resistant-Aqueous FilmForming Foam) โฟม AR-AFFF มีจําหนายในอัตราสวนผสม 3%/6% และ 3%/3% ดวยเหตุผล เพลิงไหมเกิดจากของเหลวไวไฟท่ีผสมน้ํามาแลวดับยากกวาเพลิงไหมเกิดจากเชื้อเพลิงไฮโดรคารบอน ตัวอยาง เพลิงไหมเกิดจากของเหลวไวไฟประเภทสารทําละลาย/แอลกอฮอลซึ่งมีฤทธิ์ทําลายโฟม AFFF มาตรฐานหรือโฟมฟลูออโร โปรตีน โดยน้าํในสวนผสมโฟมจะรวมกับแอลกอฮอลเนื่องจากแอลกอฮอลผสมน้าํไดตลอดเวลา ผลท่ีตามมา น้ําในฟองโฟมหายไปฟองโฟมยบุตัวลงและสลายตัว ผวิหนาเชือ้เพลิงท่ีเคยถกูโฟมคลุมไวกจ็ะโผลข้ึนมาสมัผสัอากาศและความรอนอีกคร้ังเกิดการลุกติดข้ึนมาใหมและลุกลามตอไป เพื่อแกปญหานี้จึงไดมีการผลิตโฟม AR-AFFF มาใชงานแทน วิธกีารคือ ใชโฟม AFFF ธรรมดาเปนพื้นฐานแลวเติมสารโพลเีมอรโมเลกุลหนักลงไประหวางกระบวนการผลติ
เม่ือใชโฟม AR-AFFF ดับไฟท่ีเกิดจากเชื้อเพลิงประเภทสารทําละลายมีข้ัว (PolarSolvent) สารเชือ้เพลิงดังกลาวนีจ้ะพยายามดูด
ซับน้ําจากฟองโฟม แตสารโพลีเมอรในโฟมจะเรงสรางเยื่อกั้นระหวางผิวหนาเชื้อเพลิงกับฟองโฟม โดยเยือ่กัน้จะปองกนัไมใหฟองโฟมถกูสารเชื้อเพลิงประเภทแอลกอฮอลทําลาย
อัตราสวนผสมโฟมหรือน้ํายาโฟม AR-AFFF เขมขนและหนดืมาก เม่ือใชงานโฟมชนดินี้คร้ังแรกอาจทําใหบางคนไมเชือ่วาเปนน้าํยาโฟมเหมือนกับเจลเหนียวๆ มากกวา และคงใชงานไดไมดี แตจริงๆ แลว เปนธรรมดาท่ีโฟมชนิดนี้จะขนและมีลักษณะเหมือนเจล นัน่เพราะมีสารโพลีเมอรซึ่งเปนสวนผสมหลักสําหรับใชดับไฟเกดิจากสารทําละลายมีข้ัวชนดิตางๆ น้าํยาโฟมAR-AFFF สมัยใหมออกแบบมาเพื่อใชงานกับเคร่ืองผสมโฟม เชน ตัวดูดผสมในทอ (In-lineEductors) ถงุบรรจโุฟมในถงั (Bladder Tanks)ระบบผสมดวยความดันเคร่ืองสูบน้ําสมดุล(Balanced Pressure Pump Systems)
โฟม AR-AFFF อัตราสวนผสม 3%/6%ออกแบบมาเพือ่ใหใชอัตราสวน 3% สาํหรับดับไฟเกดิจากสารไฮโดรคารบอนมาตรฐานท่ัวไป ขณะท่ีอัตราสวน 6% ใชดับไฟเกดิจากสารทําละลายมีข้ัว/แอลกอฮอล สําหรับโฟมอัตราสวนผสม3%/3% ใหใชอัตราสวนผสม 3% ท้ังการดับไฟเกดิจากเชือ้เพลิงไฮโดรคารบอนและเชือ้เพลิงสารทําละลายมีข้ัว/แอลกอฮอล
เม่ือใชโฟม AR-AFFF ในอัตราสวนถกูตองผสมนํ้าแลวนําไปดับไฟเกิดจากสารไฮโดรคารบอนประสิทธิภาพดับไฟท่ีไดจะเทียบเทากับการใชโฟม AFFF มาตรฐาน ฟลมท่ีมองไมเห็นจะกอตัวข้ึน ความเร็วในการเคล่ือนตัวเพื่อคลุมผิวหนาเชื้อเพลิงไมตางกัน ไมวาจะใชหัวฉีดมีรูอากาศ
5SAFET Y LIFE
หรือไมมีรูอากาศ แตการใชหัวฉีดมีรูอากาศจะมีประสทิธภิาพกวาเพราะสามารถฉีดฟองโฟมลงบนผวิหนาเชือ้เพลิงประเภทแอลกอฮอลไดอยางนิม่นวลกวา จากนัน้ฟองโฟมจะคอยๆ เคล่ือนท่ีครอบคลุมผวิหนาเชือ้เพลิงอยางชาๆ และท่ัวถงึอีกท้ังไมทําใหผิวหนาเชื้อเพลิงกระฉอกจนเกิดการลุกลามอีกดวย ในกรณีเกดิเพลิงไหมขนาดใหญและตองฉีดโฟมจากระยะไกล อัตราการใชโฟม (Application Rate) จะเปนตัวแปรสําคัญในการพจิารณาใชชนดิหัวฉีดและวิธดัีบไฟ ท้ังนี้เทคนคิการใชโฟมและตัวแปรดานประสทิธภิาพของการใชอัตราสวนผสม 3% ของโฟม AR-AFFFจะเหมือนกันไมวาจะเปนชนิดอัตราสวนผสม3%/6% หรือ 3%/3%
โฟมสงัเคราะห/สารสรางฟอง (อัตราการขยายตวัสงู) [Synthetic/Detergent (HighExpansion) Foam Concentrate] โดยปกติ น้าํยาโฟมชนดินีจ้ะใชอัตราสวนผสม 1.5% ถงึ 2.5%ผลิตจากการผสมสารลดความตึงผิวประเภทไฮโดรคารบอนกับสารทําละลาย สวนผสมโฟมอัตราการขยายตัวสูงกับน้ําจะใชงานกับเคร่ืองกาํเนดิโฟมขายตัวปานกลางหรือขยายตัวสงู ข้ึนอยูกบัความตองการจะนาํไปใชงานในพืน้ท่ีปองกนัหรือระงับเพลิงไหมในพื้นท่ีลักษณะพิเศษ เชนหองใตดิน อุโมงคเหมืองแร หองบรรทุกสินคาบนเรือ ฯลฯ ซึง่เม่ือตองการควบคุมเพลิงไหมใหอยูเฉพาะในพื้นท่ี จึงปลอยโฟมอัตราการขยายตัวสงูท่ีมีฟองน้าํหนกัเบาในปริมาณมากเติมเขาไปจนเต็มพื้นท่ี
โฟมอัตราขยายตัวสูงจะมีอัตราขยายตัว400: 1 จนถงึ 1,000: 1 ข้ึนอยูกบัอุปกรณผลิตฟองโฟมหรือเคร่ืองกําเนิดฟองโฟท่ีใช
โฟมอัตราขยายตัวจะดับไฟดวยวิธทํีาใหอุณหภูมิเยน็ลงและทําใหเปลวไฟมอด สามารถดับไดท้ังไฟท่ีเกดิจากเชือ้เพลิงชนดิของแข็งและเชื้อเพลิงชนิดของเหลวไวไฟ นอกจากนี้ โฟมอัตราการขยายตัวสงูยงัใชควบคุมการร่ัวไหลของแกสธรรมชาติเหลว (LNG) ไดดี ชั้นท่ีอยูลึกไปของโฟมอัตราการขยายตัว 500:1 ทําหนาท่ี
เปนฉนวนกัน้ความรอนรอบบริเวณท่ีแกส LNGร่ัวไหลจงึลดความรอนท่ีสงเขามา สงผลใหอัตราการกล่ันตัวเปนไอของแกสนอยลง และเนือ่งจากโฟมอัตราขยายตัวสูงมีน้ําท่ีผนังฟองโฟมนอยมีน้าํหนกัเบาและฟุงกระจายจึงไมเหมาะสมกบัการใชงานกลางแจง สาํหรับโฟมอัตราการขยายตัวปานกลาง 50:1-60:1 โฟมมีความหนาแนน
และมีน้าํท่ีผนงัฟองโฟมมากกวา สามารถนาํไปใชงานกลางแจงได แตยังไดรับผลกระทบจากสภาพภูมิอากาศ
โฟมไฟ A (Class A Foam Concentrate)เปนสารผสมชนิดสลายตัวทางชีวภาพจากสารสรางฟองและสารดับเพลิงเปยก เม่ือนาํไปผสมกับน้ําในอัตราสวนท่ีถูกตองจะทําใหคุณสมบัติของน้ําเกิดการเปล่ียนแปลง 2 ประการ ไดแก1) เพิ่มประสิทธิภาพการทําใหเชื้อเพลิงเปยกน้ําซึมทะลุเชื้อเพลิงประเภท A ไดดีและลึกข้ึน
Class A Foam
6SAFET Y LIFE
2) เพิ่มคุณสมบัติความเปนโฟมของน้ํา ทําใหน้ํายึดติดกับผิวหนาเชื้อเพลิงไดท้ังแนวด่ิงและแนวราบโดยไมไหลลนออกมา น้ําจึงดูดซับความรอนไดมากข้ึน กลาวกนัวา เพยีงเติมน้าํยาโฟมไฟ A เพียงเล็กนอยลงไปในน้ํา น้ําจะมีประสิทธิภาพดับไฟเพิ่มข้ึนถึง 5 เทาสารดับเพลิงเปยก (Wetting Agent) มีลักษณะคลายกบัโฟมไฟ A โดยเฉพาะคุณสมบติัเพิม่ประสิทธภิาพดับไฟของน้าํ แตสารดับเพลิงเปยกไมใชโฟมและเม่ือเติมลงไปในน้ําแลวจะไมทําใหเกิดฟองโฟม
โฟมฟลูออโรโปรตีน (FluoroproteinFoam Concentrate) มีท้ังชนิดอัตราสวนผสม3% และ 6% ใชกรรมวิธีเดียวกับการผลิตโฟมโปรตีนเพียงแตเติมสารลดความตึงผิวประเภทฟลูออโรคารบอน (Fluorocarbon Surfactants)ลงไป โดยสารท่ีเพิ่มลงไปในโฟมโปรตีนทําใหประสทิธภิาพของโฟมฟลูออโรโปรตีนเหนอืกวาโฟมโปรตีนธรรมดาในสองดาน ไดแก 1) โฟมฟลูออโรโปรตีนสามารถตานทานการผสม/การปนเปอนของเชื้อเพลิง ทําใหโฟมไหลล่ืนไปบนผวิหนาเชือ้เพลิงไดดีหลังจากฉีดลงไปบนของเหลวไวไฟ และ 2) เนื่องจากโฟมฟลูออโรโปรตีน
ถงักจ็ะลอยตัวข้ึนมาผานชัน้ตางๆ ของเชือ้เพลิงจนถงัผวิหนาแลวแผคลุมพืน้ท่ีดานบนสดุท้ังหมด
ในบางกรณี โฟมฟลูออโรโปรตีนใชในอุตสาหกรรมผลิตเชือ้เพลิงไฮโดรคารบอน โดยนําไปดับไฟถังเก็บเชื้อเพลิง ดวยเหตุท่ีจําเปนตองใชกบัอุปกรณฉีดโฟมชนดิมีรูอากาศ ผูผลิตจงึแนะนาํอัตราการใชงานของสวนผสมโฟมกบัน้าํสาํหรับฉีดคลุมเชือ้เพลิงไฮโดรคารบอนซึง่หก
ลน ร่ัวไหลท่ี 0.16 แกลลอน/นาที/ตารางฟุตโฟมฟลูออโร-โปรตีนสรางช้ันฟลม
(FFFP; Film Forming Fluoro-Protein) โฟมชนดินี้พัฒนาจากโฟม AFFF และโฟมฟลูออโร โปรตีนโดยใชโฟมฟลูออโรโปรตีนเปนพืน้ฐานแลวเพิม่สาร ลดความตึงผวิของน้าํ “ฟลอูอโรคารบอน”เขาไป โฟม FFFP ไดรับการเสริมประสทิธภิาพใหลมเปลวไฟไดเร็วเหมือนโฟม AFFF แตปกคลุมเชือ้เพลิงเหนยีวแนนปองกนัการลุกติดไฟข้ึนมาใหมเหมือนโฟมฟลูออโรโปรตีน นั่นคือ โฟมFFFP รวมเอาประสิทธิภาพของโฟม AFFF และโฟมฟลูออโรโปรตีนมาอยูดวยกนั ยกเวนในบางสถานการณ เชน โฟม FFFP จะไมมีคุณสมบติัลมเปลวไฟของโฟม AFFF เม่ือดับไฟเกดิจากน้าํมันเชือ้เพลิงหกหรือร่ัวไหลในกรณเีคร่ืองบนิตกหรือรถขนสงน้ํามันนพลิกควํ่าบนถนนหลวง และเม่ือใชกับไฟท่ีไหมลึกลงไปใตผิวหนาเชื้อเพลิงจะไมมีคุณสมบติัปองกนัการลุกติดข้ึนมาใหมของโฟมฟลูออโรโปรตีน
โฟม FFFP สามารถใชงานไดกบัหัวฉีดท้ังชนดิมีรูอากาศและชนิดไมมีรูอากาศ เม่ือใชกับหัวฉีดชนดิไมมีรูอากาศจะไมไดอัตราขยายตัวดีเทาโฟม AFFF ท่ีใชกับหัวฉีดชนิดเดียวกัน ท้ังนี้เม่ือใชโฟม FFFP ดับไฟท่ีเกิดจากสารเชื้อเพลิงไฮโดรคารบอน หก ร่ัวไหล อัตราการใชงานคือ0.10 แกลลอน/นาที/ตารางฟตุ
โฟมโปรตนี (Protein Foam Concentrate)มีใชงานท่ีอัตราสวนผสม 3% หรือ 6% เปนโฟมไดมาจากการยอยสลายของโปรตีน สารรกษาสภาพ และวัตถกุนัเสียซึง่ใหผลิตภัณฑท่ีมีความคงตัวและมีฟองโฟมหนาแนน แตจะตองใชกับ
ตอตานการปนเปอนจากเชื้อเพลิงจึงสามารถฉีดลงไปท่ีผวิหนาเชือ้เพลิงโดยตรงซึง่โฟมจะไมถกูไอสารเชือ้เพลิงเขาแทนท่ีจนโฟมเสือ่มสภาพ
โฟมชนดินีส้ามารถใชงานไดกบัเคร่ืองผลิตโฟมแบบแรงดันสูงสะทอนกลับและฉีดโฟมลงไปใตผิวหนาเชื้อเพลิงเพื่อใหโฟมกระจายไปถึงพื้นลางสุดของถังเก็บเชื้อเพลิงไฮโดรคารบอนแบบฝาปดรูปกรวย เม่ือโฟมถึงฐานลางสุดของ
Protein Foam
7SAFET Y LIFE
อุปกรณชนิดมีรูอากาศ และฟองโฟมมีโอกาสไดรับการปนเปอนจากเชื้อเพลิงหากฉีดตรงๆลงไปท่ีผวิหนาเชือ้เพลิง ดังนัน้การใชโฟมโปรตีนตองคํานงึถึงเทคนิคการฉีดเปนสําคัญ โดยตองฉีดโฟมลงไปท่ีผวิหนาเชือ้เพลิงอยางนุมนวลท่ีสดุเทาท่ีจะทําได อัตราการใชงานของสวนผสมโฟมโปรตีนกับน้ําสําหรับดับไฟท่ีเกิดจากเชื้อเพลิงไฮโดรคารบอนท่ีอัตราการละลายน้ําคือ 0.16แกลลอน/นาที/ตารางฟตุ เนือ่งจากโฟมมีความม่ันคงจงึเคล่ือนตัวอยางชาๆ เม่ือฉีดคลุมเชือ่เพลิงท่ีเปนของเหลวไวไฟ
อายุการเก็บโฟม (Shelf Life) หมายถึงระยะเวลาท่ีน้าํยาโฟมยงัมีความคงตัวและสามารถใชงานไดโดยไมมีการเปล่ียนแปลงคุณลักษณะดานประสิทธิภาพอยางเห็นไดชัด อายุการเก็บโฟมข้ึนอยูกับสวนผสมของน้ํายาโฟม อุณหภูมิโดยรอบท่ีจัดเก็บโฟม วัสดุท่ีใชทําท่ีเก็บโฟม(ถังบรรจุน้ํายาโฟม) ในกรณีท่ีโฟมอยูในถังบรรจุท่ีมาจากโรงงานผลิต อายุการเก็บโฟม20-25 ป เปนไปไดสาํหรับโฟม AFFF, AR-AFFFและโฟมสังเคราะหชนิดอ่ืนๆ ท่ีจัดเก็บตามวิธีท่ีผูผลิตแนะนาํ เขมงวดเร่ืองอุณหภูมิจดัเกบ็และบรรจุในถังเดิมท่ีมาจากโรงงานผลิต สําหรับโฟมโปรตีนซึ่งไมใชโฟมสังเคราะห แตเปนโฟมไดจากธรรมชาติตามสูตรของผูผลิต โอกาสจะเนาเสยีหรือเสือ่มสภาพจงึมีสงูกวาโฟมสงัเคราะหแตหากจดัเกบ็ตามคําแนะนาํของผูผลิต ควบคุมอุณหภูมิจัดเก็บใหเปนไปตามท่ีกําหนดไว และบรรจุอยูในถังเดิมท่ีมาจากโรงงานผลิต เปนไปไดท่ีอายุการเก็บจะยาวนานถึง 10 ป
ขอจํากัดในการใชโฟมดบัไฟ (Limitationon the Use of Foam)
เนื่องจากมีสวนผสมของน้ํา โฟมจึงเปนตัวนําไฟฟา
เชนเดียวกับน้ํา โฟมไมเหมาะสมจะ
นาํไปใชดับไฟเกดิจากโลหะติดไฟ (ไฟ Class D) ไมควรนําโฟมไปดับไฟท่ีเกิดจากหรือ
เกีย่วของกบัแกสหรือของเหลวท่ีมีอุณหภูมิตํ่าสดุ เม่ือฉีดโฟมลงไปท่ีของเหลวกําลังลุก
ไหมซึ่งมีอุณหภูมิเกิน 100 ํC (212 ํF) น้ําในสวนผสมโฟมจะกลายเปนฟองกระเซ็นหรือหกลนออกมา
ในการดับไฟตองเตรียมสวนผสมโฟมในปริมาณท่ีพอเพียงสําหรับการใชงานเสมอ
ขอไดเปรยีบของโฟมดบัไฟ (Advantageof Foam)
ใช ฉีดปกคลุมเพลิงไหม ไดอย างมีประสิทธิภาพ และทําใหไฟเย็นลง
ทําหนาท่ีเปนตัวกั้นไอสารเชื้อเพลิงปองกันไมใหไอสารเชื้อเพลิงระเหยข้ึนมา
สามารถใชดับไฟ Class A เนื่องจากมีน้ําอยูในสวนผสมในปริมาณมาก
ใชฉีดคลุมน้ํามันท่ีกลนร่ัวไหล ทําใหสามารถใชน้ําไดอยางประหยัด
และคุมคา เปนสารดับเพลิงท่ีใหประสิทธิภาพ
สูงสดุในการดับไฟถงับรรจขุองเหลวไวไฟ สามารถใชไดกับท้ังน้ําจืด นําเค็ม น้ํา
กระดาง น้ําออน ไมแตกตัวอยางฉับพลัน แตจะดับไฟ
อยางตอเนือ่งตามลําดับข้ันตอน โฟมจะคลุมเพลิงไหมอยางม่ันคงและ
ดูดซบัความรอนจากเชือ้เพลิงซึง่จะไมทําใหเกดิการลุกติดไฟข้ึนมาใหม
สวนผสมโฟมไมหนักและระบบโฟมใชพื้นท่ีไมมากในการติดต้ัง
ขอแนะนําในการใชโฟม (PracticalFoam Issues)
สวนผสมโฟมจะมีความคงตัวเม่ือผสมกับน้ําอุณหภูมิตํ่า (ระหวาง 1.7 ํC-26.7 ํC)
เพื่ อปองกันสารปนเปอนในอากาศเขาไปในระบบโฟม ใหนําอากาศบริสุทธเขาไปในหัวฉีดโฟมตลอดเวลา
แรงดันหัวฉีดโฟม (Nozzle Pressures)ตองอยูในระหวาง 3.4 - 13.8 บาร (50-200ปอนด/ตารางนิว้)
เม่ือมีการหก ลน ร่ัวไหลของของเหลวไวไฟ ใหรีบปองกนัการลุกติดไฟดวยการฉีดโฟมคลุมผิวหนาเชื้อเพลิงท้ังหมดไว
ไมแนะนําใหใชโฟมดับไฟท่ีเกิดจากอุปกรณไฟฟาท่ีมีกระแสไฟฟาเดินอยู
หามใชโฟมดับไฟท่ีเกิดจากวัตถุท่ีมีปฏิกิริยากับน้ํา เชน แม็กนีเซียม ไททาเนียมโปแตสเซียม ฯลฯ
รปูแบบการใชโฟม (Foam Applications)ตามมาตรฐาน NFPA 11 การใชงานโฟม
ม ี 2 รูปแบบ ไดแก ระบบโฟม (Foam System)
8SAFET Y LIFE
และการฉีดโฟมดวยมือ (Handline)ระบบโฟม (Foam System) หมายถึง
การใชงานโฟมท่ีเปนระบบครบวงจรติดต้ังในพื้นท่ีปกปอง มีอุปกรณจายน้ํายาโฟมและน้ําอุปกรณผสมโฟมและอุปกรณโฟมฉีดโฟม รวมอยูในระบบเดียวกัน บังคับการทํางานอัตโนมัติหรือบังคับดวยมือ พรอมดวยอุปกรณประกอบท่ีสาํคัญ เชน เคร่ืองสบูน้าํ อุปกรณตรวจจบัเพลิงอุปกรณบังคับการทํางาน ฯลฯ ระบบโฟมท่ีใชกันอยูในปจจุบันแบงออกเปนประเภทยอย ดังตอไปนี้
ระบบโฟมอดัอากาศ (CAFS; CompressedAir Foam System) ใชอุปกรณปลอยโฟมดวยแรงดันอากาศท่ีเชือ่มตอกบัหองผสมโฟมโดยตรงเพือ่ฉีดหรือปลอยโฟมลงบนพืน้ท่ีเปาหมาย บงัคับการทํางานดวยระบบตรวจจบัอัตโนมัติหรือบงัคับดวยมือ โฟมจะถกูฉีดออกมาดวยแรงดันอากาศทําใหคลุมผิวหนาเชื้อเพลิงไดอยางรวดเร็วและท่ัวถึง ใชดับไฟเกิดจากของเหลวติดไฟไดและของเหลวไวไฟ แตหามใชดับไฟตอไปนี้
ไฟเกิดจากสารเคมีประเภท เซลลูโลสไนเตรทซึ่งปลอยออกซิเจนหรือสารออกซิไดซ
ออกมาในปริมาณมาก ไฟเกิดจากอุปกรณไฟฟาในพื้นท่ีเปด
ซึ่งมีกระแสไฟฟาเดินอยู ไฟเกิดจากโลหะท่ีมีปฏิกิริยากับน้ํา
เชน โซเดียม โปแตสเซยีม โซเดียมโปแตสเซยีมอัลลอย (NaK)
ไฟเกิดจากวัตถุอันตรายมีปฏิกิริยากบัน้ํา เชน ไทรเอทิล-อะลูมิเนียม ฟอสฟอรัสเพนทอกไซด ฯลฯ และ
ไฟเกิดจากแกสเหลวไวไฟ ระบบตดิตัง้ประจําที ่(Fixed System)
ระบบซึง่โฟมจะไหลไปตามทอจากสถานผีสมโฟมท่ีเปนศูนยกลางไปยงัอุปกรณฉีดหรือปลอยโฟมแลวฉีดสวนผสมโฟมลงไปคลุมพืน้ท่ีปกปองดวยเคร่ืองสูบน้ําติดต้ังถาวรในระบบ
ระบบเคลื่อนที่ (Mobile System) ระบบซึ่ ง อุ ปกรณ ผลิ ตส วนผสมโฟมติ ดต้ั งบนลอเล่ือนท่ีเคล่ือนท่ีไดเองหรือถูกลากจูงดวยพาหนะอ่ืน โดยตองมีสวนเชือ่มตอกบัน้าํสาํรองหรือโฟมท่ีผสมเสร็จแลวสําหรับใชฉีดดับไฟในบริเวณท่ีอยูหางออกไป
ระบบยกหิว้ (Portable System) อุปกรณ ผลิตสวนผสมโฟม น้าํ น้าํยาโฟม สายสบู หัวฉีดท่ีรวมกันเปนระบบฉีดโฟมสามารถยกห้ิวไปยังจดุท่ีตองการใชโฟมได
ระบบก่ึงติดตั้งประจําที่ (SemifixedSystem) เปนระบบหัวฉีดโฟมหรือหัวปลอยโฟมติดต้ังประจาํท่ีสามารถตอเขากบัสายสบูหรือทอซึง่เชือ่มกบัอุปกรณผลิตโฟมท่ีอยูหางออกไปในระยะท่ีปลอดภัยได
การฉีดโฟมดวยมือ (Handline) ประกอบดวยสายสูบและหัวฉีดโฟมท่ีถือไดดวยมือ
หัวฉีดมอนเิตอร (Monitor) เปนหัวฉีดโฟมขนาดใหญ มี 2 ชนิดคือ
หัวฉีดมอนิ เตอรประจําท่ี (Fixed
Monitor) เปนหัวฉีดปน (Cannon) ฉีดโฟมไดในปริมาณมากในแตละคร้ัง ติดต้ังประจําท่ีบนพื้นท่ีรองรับท้ังพื้นราบและพื้นยกระดับ
หัวฉีดโฟมเคล่ือนยายได (PortableMonitor) เปนหัวฉีดปน (Cannon) ฉีดโฟมไดในปริมาณมากในแตละคร้ัง ติดต้ังบนแทนรองรับเคล่ือนท่ีไดหรือลอเล่ือนเดินทางไปยงัจดุเกดิเหตุ
หัวฉีดโฟมมือถือ (Nozzle) ใชฉีดหรือปลอยสวนผสมโฟมไปยังเพลิงไหม มีใชกันอยูหลายชนิด อาทิ
หัวฉีดโฟมหรืออุปกรณปลอยโฟมประจาํท่ี (Foam Nozzle or Fixed Foam Maker)หัวฉีดโฟมออกแบบมาเพือ่ใชตอกบัสายสบูท่ีสงสวนผสมโฟมเขามาสาํหรับฉีดออกไปคลุมเพลิงไหม โดยสวนใหญจะเปนชนิดมีรูอากาศ
หั วฉีดดูดโฟมด วยตัวเอง (Self-Educting Nozzle) เปนหัวฉีดท่ีเชื่อมตอกับอุปกรณผสมโฟมผานทอดูด (Venturi) ชวงสัน้ๆหรือทอยดืหยุนไดสาํหรับใชดูดโฟมสงไปยงัหัวฉีดเพือ่ฉีดโฟมคลุมเพลิงไหม
ตัวปลอยโฟมดวยแรงดันสงู [PressureFoam Maker (High Back Pressure or ForcingType)] ใชหลักการดูดสวนผสมโฟมเขาไปยงัตัวปลอยโฟมชนิดมีรูอากาศผานทอดูด (Venturi)ดวยแรงดันอากาศ
REFERENCE1. NFPA 11; Standard for Low-, Me-
dium-, and High-Expansion Foam 2010Edition
2. Foam Basics; David's Fire Equip-ment, http://www.davidsfire.com/foam_basics.htm
3. Firefighting foam; Wikipedia, thefree encyclopedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Firefighting_foam
Fixed Monitor
