คมอฝกปฏบตประกอบการเรยนการสอนวชา
สด ๒๘๒ การปฏสมพนธคนและคอมพวเตอร
การออกแบบเพอมวลชน Universal Design
ในอดตการออกแบบเพอมวลชน หรอ universal design เปนคำทรจกในแวดวงของการออกแบบสภาพแวดลอมและสงอำนวยความสะดวก รวมถงในกลมคนทำงานดานผสงอาย ผพการ และผดอยโอกาสทมขอจำกดในการใชหรอเขาถงสงแวดลอมและสถานท แตปจจบนการออกแบบเพอมวลชนเรมเปนทรจกและมบทบาทมากขน จากรปแบบของบรรจภณฑและสงของเครองใชทวไปในสงคมโดยเฉพาะสนคาทมาจากญปน หลกการออกแบบเพอมวลชน นอกจากจะชวยใหเกดความสะดวกสบายและความปลอดภยแลว ยงใชเปนหลกการพนฐานเพอสรางนวตกรรมสรางสรรคไดอกดวย
จากความกาวหนาทางเทคโนโลยทางการแพทยและเภสชกรรมสมยใหม ทำใหจำนวนประชากรผสงอายทวโลกไดเพมสงขนเปนอยางมาก โดยเฉพาะประเทศไทยทกาวเขาสการเปนสงคมผสงอาย (Aging Society) ตงแตป พ.ศ. 2548 และคาดกนวาใน 30 ป ขางหนาหรอราวป พ.ศ. 2580 ประเทศไทยจะมจำนวนผสงอายถง 25.9% ของจำนวนประชากรทงหมดทมราว 62.8 ลานคน สงคมจงตองปรบแนวคดในดานของการออกแบบสภาพแวดลอม สถานท และสงของเครองใช เพอใหทกคนในสงคมสามารถใชประโยชนจากสงเหลานนไดอยางเตมทและเทาเทยมกน
การออกแบบเพอมวลชนเปนแนวคดในการออกแบบทคำนงถงการใชงาน ความคมคา สมประโยชน ครอบคลมสำหรบทกคน และไมตองดดแปลงพเศษหรอเฉพาะเจาะจงเพอบคคลกลมใดกลมหนง การออกแบบเพอมวลชนเปนการออกแบบโดยเรมตนจากการคดวาทำอยางไรคนประเภทตางๆ ไมวา ตาบอด หหนวก แขนขารางกายพการ คนพการทางปญญา คนทอานหนงสอไมออก เปนตน เพอใหเขาสามารถอยในสงคมรวมกบบคคลทวไปไดอยางเปนปกตสข (Nicole Del Castillo,2009)
การออกแบบเพอมวลชนเกดขนจากการประดษฐคดคนของใชสวนตวของ Mr. Ronald L. Mace (Professor of University of North Carolina USA) ซงเปนผพการ โดยไดทดลองดดแปลงของใชสวนตวใหสามารถใชกบผพการได หลงจากนนไดนำหลกการนมาใชสำหรบการพฒนาและออกแบบผลตภณฑสำหรบผพการ เพอเพมความสะดวกสบาย ความปลอดภย และกลายมาเปนตนแบบของการออกแบบ Universal Design (Universal Design, 2008)
การออกแบบเพอมวลชนในประเทศญปนประเทศญปนเปนประเทศทใหความสำคญและนำหลกการออกแบบเพอมวลชนมาใชใหเหนเปนรปธรรม
มกทสด โดยเรมใชกบการออกแบบสภาพแวดลอมและสงอำนวยความสะดวกดวยการออกเปนกฎหมายควบคมอาคารสำหรบผพการและผดอยโอกาส กบอาคารสาธารณะ เชน หางสรรพสนคา โรงภาพยนตร โรงแรม และสถานทสำคญทเปนทชมชน และทสาธารณะ ตงแตป ค.ศ. 1994 ตอมาในชวงป ค.ศ. 2003 กฎหมายนไดครอบคลมไปถงอาคารทเปนโรงเรยน สำนกงาน และอาคารชดพกอาศยดวย จนถงป ค.ศ. 2006 กฎหมายควบคมอาคารสำหรบผพการและผดอยโอกาส ไมเพยงแตบงคบใหมสงอำนวยความสะดวกตางๆ ภายในอาคารเทานน ยงรวมไปถงขนาดของอปกรณและพนทใชงานใหมมาตรฐานอกดวย (Nicole Del Castillo,2009)
หลกการพนฐานของการออกแบบมวลชน (Principles of Universal Design)equitability (ความเสมอภาค) คอ ทกคนในสงคมใชงานไดอยางเทาเทยมกน ไมมการแบงแยกและเลอก
ปฏบต เชน การออกแบบเคานเตอรรบเรองตามหนวยงานตางๆ ทมความสงตางระดบ สำหรบใหบรการผทใชรถเขน (Wheel chair) หรอเดกสามารถใชงานไดอยางสะดวก
ภาพ: Accessible/Universal Design Home Investigators ทมา: Blogspot. 2011: ระบบออนไลน
ภาพ: Universal Design ทมา: MIKITEN ARCHITECTURE. 2009: ระบบออนไลน
flexibility (ความยดหยน) คอ ใชงานไดกบผทถนดซายหรอขวา หรอปรบสภาพความสง-ตำ ขน-ลง ไดตามความสงของผใช เชน การออกแบบเครองใหนำเกลอแบบใหมทปรบระดบได
ภาพ: The Principle of Universal Design ทมา: UI GARDEN.NET.2005: ระบบออนไลน
ภาพ: Universal Design and High-End Aestheticsทมา: Workplace Design Principle.2009: ระบบออนไลน
simple,intuitive use (ใชงายเขาใจงาย) การใชรปภาพเปนสญลกษณสากลและสอสารใหเขาใจไดงาย เชน การใชรปภาพเพอการแยกขยะ หรอบตรโทรศพททมรอยเวา เพอใหคนตาบอดสมผสรไดวาจะตองใสดานไหนไปในเครองโทรศพท หรอเครองอานบตร ซงเปนมาตรฐานของ JIS (Japanese Industrial Standards)
ภาพ: การออกแบบเพอทกคน Universal Design ทมา: Art Design. 2010: ระบบออนไลน
ภาพ: What is Universal Design ?ทมา: Modern Architecture & Design News.2008: ระบบออนไลน
perceptible information (ขอมลชดเจน) งายสำหรบประกอบการใชงาน เชน ภาพประกอบวธการปรงอาหารในภาพแสดงใหทราบวาอาหารชนดดงกลาวตองใชวธการตมในนำเดอดและสามารถใชตะเกยบสอดสำหรบยกอาหารออกหรอรปภาพแสดงการใชสขภณฑ
ภาพ: การออกแบบเพอทกคน" Universal Design ทมา: Art Design. 2010: ระบบออนไลน
tolerance for error (ระบบปองกนอนตราย) ตอการใชงานทผดพลาด เชน กรรไกรทมปลอกสวมแตสามารถตดกระดาษและใชงานไดปกต หรอตวปดหวเหลกเสนเพอปองกนอนตรายจากงานกอสราง
Universal Design : Castanet Scissors, พ.ศ.2553: ระบบออนไลน
A Framework and Representation for Universal Product Design , พ.ศ.2554: ระบบออนไลน
Universal Design for Elearning,พ.ศ.2551: ระบบออนไลน
low physical effort (ทนแรงกาย) สะดวกและไมตองออกแรงมาก เชน เครองชวยถอดและเสยบปลกเพยงแคบบปลายสสมหรอกดปลายสสมกจะชวยดนปลกอยางงาย
Appropriate size and space for approach (ขนาดและสถานททเหมาะสม) เชน ขนาดของหองนำทเหมาะสมกบผพการ ทออกแบบใหเหมาะสมตอการใชรถเขน (Wheel chair) มขนาดพนทเพยงพอสำหรบหมน หรอกลบรถเขนไดภายในหองนำ
บทสรป
ความสำเรจสำหรบการใชแนวคดการออกแบบเพอมวลชน() สรางนวตกรรมสรางสรรคของประเทศญปน แสดงใหเหนวาการออกแบบเพอการใชงานของทกคนในสงคมนน เปนแนวคดทควรนำมาประยกตใชในสงคมไทยใหมากขน เพาระเปนการทำใหทกคนในสงคมมโอกาสใชชวตไดอยางเทาเทยมกนและเปนปกตสข จะไมกอใหกดความเลอมลำและการแบงแยกในสงคม นอกจากนยงจะเปนการลดภาระใหกบสงคมได แนวคดนสามารถเปนจรงได หากไดรบความรวมมอจากทกฝาย อาท
ภาครฐและเอกชน ควรใหการสนบสนนดานงานออกแบบทครอบคลมถงมวลชนทกคนผออกแบบในสาขาตางๆ ควรใหความสำคญตอการออกแบบทตองใชความร ทกษะพเศษในการ
สรางสรรคผลงานและการออกแบบใหครอบคลมถงมวลชนทกคนผใชงานควรตองศกษาและทำความเขาใจการใชงานอยางถกตองและมจตสำนกในการรกษาสงของท
เปนสาธารณะ และสดทายมการตดตามผลการใชงานและนำปญหาไปพฒนารปแบบใหดยงขนตอไป
เอกสารอางอง
Blogspot. "Accessible/Universal Design Home Investigators." [Online] available at : http://handicaphomemods.blogspot.com/2011/04/ada-universal-home-design-vs -handicap.html, 3 เมษายน 2554
MIKITEN ARCHITECTURE. "Universal Design." [Online] available at : http://www.mikitenarch.com/Ideas/universaldesigna.html, 2552
UI GARDEN.NET. "The Principle of Universal Design." [Online] available at : http://www.uigarden.net/english/the-principles-of-universal-design, 15 พฤษจกายน 2548
Workplace Design Principle. "Universal Design And High-End Aesthetics." [Online] available at : http://ia2studio.wordpress.com/about/Universal Design , 18 มกราคม 2551
Art Design. "การออกแบบเพอทกคน Universal Design." [Online]available at :http: //www.gotoknow.org/blog/art-design7yod/358762 , 15 พฤษภาคม 2553Modern Architecture & Design News. " What is Universal Design? " [Online] available at:
http://www.max4object.com/wp/?p=824 , 11 ธนวาคม 2551SPGRA. "Universal Design : Castanet Scissors." [Online] available at :
http://en.spread-grani.com/castanet-scissors.html , 29 มถนายน 2553International Journal of Design. "A Framework and Representation for Universal Product Design ."
[Online] available at :http://www.ijdesign.org/ojs/index.php/IJDesign/article/view/602/327 , 2554K Access. "Universal Design for Elearning." [Online] available at:
http://www.k-state.edu/dss/k-access/Articles/UD.html , 29 กรกฎาคม 2551
