doos gazette · 2017. 11. 22. · register doos gazette jaar 2004 nummer 20: p. 185 – 199 januari...

DOOS GAZETTE

Jaargang 2004

Van nr. 20 tot & met nr. 31

Index

RegisterDoos gazette Jaar 2004Nummer 20: P. 185 – 199 januari 2004 – Annonce avond Leyn Weckx - Hoppebellen – August Snieders

- L’Opinion - Varkens onder de trein te Vlamertinge en dansleraar te Poperinge 1863 – 1864

- Anti-Geuzenliederen uit Sint-Truiden- Den ‘VRIJE BURGERS’ van Maeseyck opgedragen. - De keteniers 2 – De hoppekoopmans van Poperinge

Nummer 21: P. 200 – 212 februari 2004 – Annonces – Voordracht Leyn Weckx – boek AnneMie Declerck - Boek Reulens – reactie Jef Smeesters - Peter Witters van Hechtel – teut in 1634

- Een lied in het kader van de schoolstrijd – 1879- De Keteniers 3 - Voedselconsumptie te Brugge in de Middeleeuwen –

Sigrid Dehaeck- L’Opinion: Het jaar 1865 – de invoertaks en de hop en de klerikalen

Nummer 22: P. 213 – 236 maart 2004 - Wie was Drick Drickx? + foto- De Wielrijdersbond in de Kempen – 1900- De keteniers 4 - De hopcijfers van de landbouwtelling 1880 - Slaap wel liefste - Ol ist daje ol jaoren in’t vrimde tjoolt- De nacht van de geschiedenis - Annonce voordracht Leyn Weckx- Tekst Leyn Weckx – 1ste deel

Nummer 23: P. 237 – 258 april 2004 - Het landbouwblad van Limburg – Een visie op de Kempen- Uit de krant ‘De Kempen’ van 16 november 1889 - ‘Mijn Kempenland’ - De Keteniers 5 – De openbare verkoop van brouwer Bafcop van

Vlamertinge- Tekst - Leyn Weckx – 2de deel - Annonce – toneel

Nummer 24: P. 259 – 284 mei 2004 – twee jaar rond – hip hip hoera- Annonce site - Belgische herdershonden- De Kromme secretaris – Jacky Meuwis (Exel) - De Keteniers - De Bende Pollet – Boerin Petit – Mislukte overval bij

Lemahieu - Overval op Veys en Liedje bende van Pollet. – o.a. van Mark Adriaen

- Hommelbeerie van Henri Vandenberghe- Van de schandpaal van Poperinghe – Adriaen - Tekst – Leyn Weckx – 3de deel

Nummer 25: P. 285 – 309 juni 2004 - Reclame voor de site ‘grootvader’s oorlog’

- De Batenhoeve – Jacky Meuwis- Reacties op Leyn Weckx- De grenspaal Overpelt –Exel- De geest van de Sint-Janskerk – Henri Vandenberghe (Poperinge)- De Keteniers - E.H. De Jaegher gestorven - de lijkreden - 1930

Nummer 26: P. 310 – 336 juli 2004 - Reclame studiedag en expo – hop- Site – Ons volk ontwaakt - De Keteniers - Van het wapen der proostdij van Poperinghe – Adriaen - De Beir Jacques geridderd- De Mechelaars - De verkoop van kloostergoed te Ieper – 13 mei 1860- De sappeurs van Poperinge rukken uit naar Ieper- 29 augustus 1859- De Exel-lenties – Leyn Weckx – Toch wel een heks zeker!- Annonce voordracht Leyn Weckx, de brandstokerse heks- Het bier in Limburg (deel 1)

Nummer 27: P. 337 – P. 363 augustus 2004- Kort berichtje over het schoon kasteel van baron Dewaha – bij Sint-Truiden- Reclame studiedag en expo – hop - De Keteniers – De hoppe – in de akkerbouw 1849- De hoppepluk – lied van Theophiel Bouve - De Gazettiers – het bier in Limburg – deel 2- De Exel-lenties – de kapelaan van Hechtel- Het Caracter van een toveresse - 1735

Nummer 28: P. 364 – P. 388 september 2004- Briefje Paul Vermeulen ivm Bouve - Site – de hagemunterij van Reckheim- De Exel-lenties - Verslag historische fietstocht – Luc Vanduffel - Annonce voordracht Leyn Weckx- Annonce site Het Vlaamse platteland- Het caracter van een brouwer - 1735- De gazettiers – het bier in Limburg – Regeling Sint-Truiden – 1551 - Het karakter van een dronkaard - 1735- De es - Humulus Lupulus – Latijnse capita selecta over de hop – Tom Deneire- Broederliefde – L. Van Acker – 1 Oogst 1867

Nummer 29: P. 389 – P. 410 oktober 2004 - Annonce voordracht Leyn Weckx- Site – Schoolmeesters Remery- De Gazettiers - Bier – Uit de Loonse Kempen en uit Hasselt – deel 4- De Exel-lenties - Op zoek naar de blauwe koe- De Keteniers – Een moordhistorie uit 1866- Annick Clabau clabettert: Annonce Musée de la vie frontalière’ - Het

leven van Djoos Utendoale - Hommelmaend – Jean-Noël Ternynck

- De spraak der zee - smartlapgedicht

Nummer 30: P. 411 – P. 435 november 2004 - De Gazettiers – Bier – Rederijkers – Kannekijkers - deel 5- Site - Project Laurens Jz coster - 3 Marktliederen van Louis Boeren over het einde van de tweede

wereldoorlog- De Exel-lenties - De aanleg van de ijzeren weg Hasselt –Eindhoven - Op Sint-Martensdag – smartlapgedicht - Annick Clabau klabettert – Jacques Brel en den hommel

Nummer 31: P. 436 – P. 464 - december 2004 - In Memoriam – M. Vandenbosch – Ria Lemmens - Internet: site Van Coillie – Coilge & site Cees van Popering- De Gazettiers – Bier – deel 6 – De regels voor de waard te Bree- Annick Clabau clabettert: Albert Warlop en zijn verhaal - De Kluppel – - Aan de rijken – Leopold Van Acker - Het Caracter van een tabakroker- De Exel-lenties: De Lochterschans

185

Nummer 20 Doos Gazette Januari 2004

GuiDo Vandermarliere

Beste Abonnee

Hopelijk zijn de kaviaar en de champagne bevallen en kunnen we weer een nieuw jaar aan.

’t Is just, ’t is è nieuw jaar

‘k goan joen ’t beste wensen

je zy gy nog zo slichte nieje

gy zyt één van myn hartelykste mensen

Nu al wil ik aankondigen dat ik op 23 maart 2004 ’s avonds, in het kader van ‘De nacht van

de Geschiedenis’ – Davidfonds - in Eksel een voordracht ga houden over onze Leyn Weckx,

de ‘brandstokerse’ heks van Eksel die in 1725 veroordeeld werd.

Hou die avond al maar vrij!

Speciaal voor de Poperingenaars heb ik hier een paar berichten uit de jaren 1863 – 1864 –

over een varken en over een dansleraar - en voor iedereen haal ik …

Uit ‘De Belgische illustratie’ van de 28ste

juli 1877 – een fantazie door August Snieders.

H O P P E B E L L E N

I – De zon schijnt helder op het rivierke, dat door het elzenhout slingert, als een zilveren lint

door een groenen krans, nadat het ginder het rad van den ouden planken watermolen met

rieten dak heeft doen draaien.

Het wentelende rad met zijne gesprenkelde waterdroppels en sneeuwwit schuim, door de zon

grillig gezevenkleurd, is een namaaksel van diezelfde prachtige zon, zoo dichterlijk als ons

arm menschenvernuft die nabootsen kan.

Of neen, dat rad is als de baldadige schooljongen, die, met zwaaiende armen, glinsterende

oogen en juichende sstem in het vreedzame landschap gevallen is.

Een, die het slapende en droomende rivierke plaagt, roert, zweept, opwerpt, rondsprenkelt,

schuimen doet van ongenoegen, omdat de rakker het zoo wild in zijn zalig niets-doen gestoord

heeft.

Zie, het ontvlucht veel sneller, ja, met rimpels op het voorhoofd, met gemurmel en gemor

tegen den onvermoeiden plaagstok, de plek, waar het zoo ongenadig verontrust werd, om

ginder onder bram, tak en stronk weer in slaap te vallen en droomend te verdwijnen.

Eerst dezen avond zal de woelige deugniet zijne beweging staken, inslapen met de voeten in

het water, en de maan zal de droppels verzilveren, die van hoofd en lidmaten lekken.

Ik ben niet boos op het rustverstoorend rad; ik hou niet van slapers zooals het luie rivierke!

En dan, wat was het landschap levendig, geestig, toen de woelgeest tuimelde, draaide, water

sprenkelde en zich zelven een aureool maakte.

II – Op den boord van het voetpad, zoo smal alsof het voor kabouters gemaakt werd, en dat

de kronkels van het rivierke volgt, staat een bosch van elzenstruiken.

Uit het midden schiet de hoppeplant op en slingert en kronkelt door het groene elzenloof naar

boven.

Hoe harmonieus mengt zich het lichte groen der hoppeblaêren met het donker groen der

elzen! Het eerste is de lichte vlam op het donkere marmer; de zijden bloemen op donker

186

fluweeelen weefsel, op den wijden mantel eener schoone. En boven op den top van eht

elzenhout, rust de rkoon der klimplant met hare hoekige blaêren in den vorm van die des

wijngaards, als getuigde zij daardoor, dat zij van het edele geslacht der druif was.

Hare bellen, heerlijk van vorm, heerlijk van groen, loopen boven op de kruin van en

elzenstruik, tot een lichtkleurig kapsel of kroon samen.

Of wilt ge liever dat het een korf met bloemen zij, op het hoofd eener deerne gedragen?

Of liever nog dat het aan het schuim denken doet, dat eens het heerlijke bier bekroonen zal?

Rees nu is er iets frisch, iets juichends, iets overspannends; iets overmeodigs in die hoog

klimmende hoppe.

III – De bieën drijven gonzend over den bloeienden top, over de ranke bellen, de meerle zingt

in de schaduw, de bloemen geuren. De kinderen, die hunne bloote voetjes in het rivierke

gebaad hebben, staan nu onder en hoogen elzenstruik, -- voor hen een reus – en zij zien, de

hand boven de oogen hoduende, naar de hop, die op den top der elzen rust.

Indien zij de hoppekroon eens konden machtig worden!

Er heen klimmen? Neen, de takken zijn te zwak en te broos. Den struik afsnijden? De

veldwachter heeft zijne twee ogen open en de deur van de kelder onder het raadhuis gaapt als

de hel op het prentje de Vier Uitersten.

De ranken afrukken? O neen, dan zijn ze geschonden!

De bloeiende hoppekroon wordt op dit oogenblik door den knaap betracht, als en prinsje dat

naar een blinkende troon tracht: - een en ander is speelgoed.

IV – ziet, een halfnaakte knaap, met bloote voeten, vorstelig haar, glimmende oogen en eene

enkele bretel dwars over de borst geslagen om de gescheurde broek op te houden – ziet, hij is

een hopperank machti geworden.

De rakker heeft er zich mee omwonden; met de bellen omrkranst hij zich den stijven

haarborstel en stapt nu lallend, juichend en tierend over het voetpad. Een gekke King Lear in

miniatuur; eene verkorte schaduw van toen de waanzinnige vorst over de heide liep, zeggede:

‘Ja, ik ben altijd een koning!’

Nu laat hij zich met dezelfde ranken de handen binden en de dievenleiders slepen hem voort,

ofwel hij maakt er een toom van en de koning van zoo even wordt een Nebukadnezar.

Hopperanken, hopperanken, wat zijt ge een rijke schat voor die kleine Robison Crusoë’s!

Doch ik heb tot de jeugd gezegd: laat de ranken groeien, laat de bellen bloeien en eens zal er

uit die lieve klokjes een regen van versterkende volkswijn droppelen.

V – Dat ook stemt de flinke jongen in, die de hand gevend aan een jong en blozend meisje, met

haar en naast haar over het smalle voetpad gaan wil – het padje dat echter maar voor een

enkel paar voetjes gemaakt is. ’t Is een heerlijke dag. Wat zoete schaduw werpt het frische

elzenloof op beider gepurperde wangen!

De vogelen zingen, de insekten gonsen, duizende mysterieuse stemmen rijzen uit weide, water

en hout op, maar oneindig meer zingt het in de harten van het jonge paar, dat van zijn

bruiloftsdag droomt.

‘Zie, zie, “ zegt de jongeling, het zwartlokkige hoofd oplichtende, ‘zie wat overschoone

hoppebellen! Ik wil ze bemachtigen en er u, liefste mijne, eenen krans van om de blonde

lokken slingeren!”

‘Neen, ‘ antwoordt ze, ‘Neen, laat de hop groeien en bloeien, en dankbaar zal zij ons

schuimend bier geven voor onzen bruiloftsdag.”

‘Gij hebt gelijk! Alles, alles voor dien bruiloftsdag!” juichte de krachtige jonge man.

Waarom werd de bruid op dat oogenblik bleek en klopte haar hart zoo angstig? Waarom

klemde zij de hand van en verloofde vaster in de hare?

187

‘nu waarom?” vroeg hij voorlijk.

“Och niets! Daar kwam mij een denkbeeld door den geest gevlogen….”

‘En welk denkbeeld?”

“Toen ik zeide: op den bruiloftsdag, “ voegde er eene geheimzinnige stem bij: “of op eene

uitvaart!”

“Feestbier of lijkbier!” mompelde de jongeling; doch hij schudde die wonderlijke gedachten

af, gelijk de herdershond, uit de rivier springend, de waterdroppels van zijnen pels schudt.

“Dwaasheid!” roept hij luchtig uit, “Waarom aan lijkkleed en doodklok denken, wanneer

men zijn bruiloftskleed weeft en de klok weldra ‘hoezee’ zal bengelen?”

“Geen swaaheid!” mompelde het meisje. “Huizen er in waarheid niet twee geesten in de

hoppebellen?”

“Och, niet in de bellen, maar hier – hier in ons boos hoofd!” zei de jongeling glimlachend.

VI – Toch is het der bruid bang aan het hart en als de arme weduwe, met een grauw linnen

zak over de schouder geslagen, haar voorbij gaat, reikt zij haar eene aalmoes toe, om dat

bange denkbeeld aan het lijkbier te verbidden.

VII –Wat al verwoeting! De hopperanken zijn met geweld neergetrokken, liggen over den

grond verspeid en de lieve ranke bellen zijn geplukt en verdwenen.

De takken van het elzenhout zijn vescheurd, de blaêren deels verplukt, het effen grastapeet is

vertrappeld.

Heeft de booze wind over de weide gestormd en den elzenstam gebroken? Heeft de roodbonte

stier met vlammend oog, scherpe hoorens en staalharden kop, in eene vlaag van razernij, die

verwoesting aangericht?

Ofwel zijn de booze jongens de schuldigen? Mij dunkt dat de elzentak wraak roept en tot den

schoolmeester zeg: “Snijdt me af, o wrekende monarch, en geef die kleine bengels van den

knoet.”

Doch neen, ’t zijn de schooljongens met flikkerende oogen, borstelige haren en besmeurde

aangezichten niet; het is evenmin de storm of de roodbonte stier. Neen, ’t was de weduwe die

de hop oogstte; haar kleine jongen trok de ranken naar beneden of klouterde op de bloote

voetjes, op welke bloed biggelde, tegen den elzenstruik op.

De weduwe dacht onder het oogsten aan God die een deeltje van den overvloed, aan de aarde

gegeven, in den schoot er arme weduwe vallen liet, om te antwoorden op de bede: ‘Geef ons

heden ons dagelijksch brood;’

VIII – Toen de weduwe de hop, naar den brouwerbracht, lachte deze wel tevreden, want de

bellen waren groot en als hij eene malsche handgreep daarvan aan den neus bracht, riep hij

uit: ‘Geurig, geurig!’

Geurige hop hier; gerst als zuiver goud ginder op het veld, water, helder en puur, daar in de

bron. Draai vroolijk het rad, o molenaar! En gij jongen, stook de oven als eene hel zoo heet!

Hopheisa! Zingt de brouwer en werpt de drooge en geurige hop in den grooten koperen ketel

met kokend water gevuld, en dat water rimpelt zich, golft, schuimt, bruist en kwabbert tegen

de koperen boorden des ketels.

Hopheisa! Stook het vuur op met den droogen elzenstruik! Onder de marteling wordt het

stompe ijzer snijdend staal, wordt de ruwe steen met een prisma van regenboog-kleuren

verrijkt, wordt het water schuimend en peerlend bier, worden de Belials kinderen witgewiekte

engelen.

Zoo, zoo, komt de levenkracht in en droppel, doch met de levenskracht sluipt er ook de dood

binnen. Zal het feestbier of lijkbier wezen?

188

IX – Het arme bruidje had gisteren nacht een vreesselijken droom, het zag een geraamte, het

zag de dood met hopperanken omwonden en den kokkeligen kop met bellen omkransd, en de

dood danste – zoo dwaas als een kermisgast. Hoe vroolijk en gek de dood toch zijn kan!

Soms wierp zij hare beenen en armen weg en de vingers kronkelden en grabbelden als in het

donker naar de andere lidmaten, terwijl de kop, altijd omkroond door de hoppebellen, alleen

danste, even als in die marionnettenkast, welke zij eens op de kermis zag.

Dan wipten al die verspreide lidmaten weer bij elkaar en de dood danste in de lucht. Aan de

hoppebellen biggelden roode perels – neen, heldere bloeddroppels.

Die droom deed haar hartje onstuimig jagen, toen zij het witte linnen zoomde, dat hare oude

moeder in haren bruidskorf gelegd had.

Die droom benauwde haar nog, toen zij telkens te vergeefs het hoofdje oplichtte en door het

kleene venster zag of hij, of hij niet kwam.

Die droom kwelde haar nog, toen zij met gebogen hoofdje langs den elzenstronk en over het

smalle pad ging – dat zeker, ja zeker maar voor een enkel paar voetjes gemaakt was!

X – Morgen, morgen is het feest! Groene kransen sieren de gevels der huizen, maar het zijn

veelal kransen met stekelige hulstenblaeren want de herfst loop ten einde. Ook de

binnenkamers zijn voorlijk opgesierd met groene takken, slinges van uitgeblazen eierdoppen,

driekantige vaantjes met het beeld der Moeder-maagd.

Zwart is de zoldering, frisch rood de steenen vloer, melkwit de muur. De kreupele speelman

besnaart de viool en de dikke, lachende brouwer houdt den gestenwijn, in het glas getapt,

tegen het licht, helder donkerbruin, peerlend en met sneeuw bekroond.

Een hoerah voor den gerstenwijn!

Reeds wordt het eene glas na het andere geledigd; de stemmen klinken luidruchtiger en in

stede van in de ton, gist het geestrijke en verraderlijke nat in het hoofd – en maakt niet zelden

een boos hoofd!

De brouwer leunt aan het venster en ziet, met een spottenden glimlach rond de lippen, de

waggelende drinkers, die hem doen zien dat er pit in de geurige en fluweelzachte hoppebellen

en in die lange en ruw omstoppelde gerstenaren zit – stoppels gelijk aan de kin der heksen

van Macbeth…

XI – Maar op den toren waait de vlag niet en een toren, weduwnaar van de wuivende en

wapperende driekleur, is een treurder, een droomer een slaper! Wat slaan zijne klokken traag

en somber op den avond voor den feestdag!

Hopheia! Den ouden reus wakker geschud, hem den vlaggestok tusschen den rand van den

blauwen spitsen hoed gestoken, opdat hij het uitzicht hebbe vroolijk te zijn met de vroolijken!

Wie zal het stoute stuk waten – wie?… Wie?

Wie anders dan hij, de flinke bruidegom, die den koning op zee diende en zoo vaak bij het

stormen, in de top van den mast zat, zoo rustig als een vlieg tegen den gouden blinkenden

torenhaan.

Wee, wee! Roepen de ouden van dagen en schudden heengaande eht hoofd.

Hoezee, hoezee! Roepen de jongeren en hitsen den stouten jongen man aan.

Op den top van den toren wil hij den vlaggestok planten; op de spits, van den blauwen

punthoed moet de driekleur wapperen, gelijk een wuivende pluim op den helm eens

vliegenden ruiters. De toren moet gek woren gelijk allen gek zijn: als hadde hij, even als de

vroolijke jongens, den lekkeren gerstenwijn gedronken!

XII – Hoezee! Daar kloutert de vurige knaap naar boven ven wuift omstuimig met de vlag; ’t

is alsof hij naar de wolken klimmen wil.

189

De vrowuen wenden het hoofd om, de harten der drinkers beginnen angstig te kloppen, alleen

de onbarmhartige straatjongens zien opwaarts en juichen. Arme bruid! Mompelt men

beneden.

Zij zal des te fierder op u zijn! Fluistert een booze geest, boven op de toren, den jongen toe.

Wat moest gij dien vlaggestok zoo hoog steken! Zal het bruidje mokkend en verwijtend

zeggen. Om over de boomtoppen en daken heen, in uw vesnterke te kunnen zien! Vleit de

booze geest de roekelooze ten antwoord toe.

Vermetele spotter! Mag het bruidje zeggen. Ik wilde zien of het blanke linnen dat uwe moeder

in uwen bruidskorf legde, reeds gezoomd was voor onzen bruiloftsdag! Zal hij lachend

antwoorden.

Of gereed om in uwe enge kist gespreid en over uw bleek en bewegingsloos aangezicht

toegeslagen te woren! Mompelen gesard de vrouwen beneden. Dwaasheid! Hooger, hooger!

Straks was hij nog een volwassen man, nu is hij een dwerg, die tegen de blauwe leien zit,

hooger gekomen is hij niet grooter dan een vogel, en voor de ouden van dagen is hij reeds een

vlieg geworden.

XIII – Ginds, verre op het voetpad, staat de bruid stil en ziet naar den toren, en eene koude

akelige rilling loopt over hare ledematen; want nu zij die beweegbare zwarte stippel ziet, die

langs den toren opkloutert, denktz ij aan hem!…

Zij denkt aan haar droom, aan de dood, aan de hoppebellen. Met ingehouden adem, met

brandend oog, met kloppend hart staart ze naar den torentop en het wordt haar duizelig, ’t

schemert haar voor de oogen.

‘Onze Vader, die in de hemelen zijt!’ bidt zij en bevend, als stond zij in haar nachtgewaad in

en ijzeigen noordenwind, bedekt zij de oogen met de beide handen.

Heeft zich geen zwart punt van het donkerblauw torenspits losgemaakt en is het niet

bliksemsnel van afdak tot afdak neerschuivend, achter de donkere boomtoppen, die de toren

omringen, verdwenen?

Was het wellicht de torenhaan of het kruis?

Onze Vader, die in de hemelen zijt! En rillend ziet het bruidje schuchter tusschen de vingers

door. God, mijn God! Haan en kruis schitteren nog in het avondlicht; doch de

beweeglijkezwarte stippel is aan de torentop niet meer zichtbaar.

De bruid waggelt voort en ’t is nu of de dood, met de bloeddroppels aan de hoppekroon om

den knokkeligen kop, naast haar over ht smalle voetpadje gaat.

XIV – De feestkransen zijn binnen gehaald, de bemorste driekleurvlag is verdwenen, de viool

is geborgen, de gerstenwijn is verlaten, de toejuichers zijn emt stommen schrik geslagen of

weenen. Zwijgend, bleek en als in een marmerbeeld verander, staat de bruid stil op de plek,

waar eht gras onder den slag geborken, vertrappeld en met bloed bezoedeld werd…

Hare bleeke handen zijn gevouwen als bidde zij: doch haar oog staat strak en hare lippen

blijven zonder beweging.

De doodklok klept, de graver maakt een kuil, de timmerman klopt eene kist ineen, de buren

bidden voor de rust der ziele en het huis van den ongelukigen vader is gesloten, als was het

zelf een graf, door de hooge linden beschaduwd.

In den hoek van den kouden haard zit de oude man met sneeuwwitte haren, het hoofd gebogen

en de bevende, magere handen moedeloos op de knieën gevouwen. Aan het venster ligt, onder

het witte laken het verminkt en onkennlijk overschot van zijnen eenige, van zijnen lieveling,

van de klopping zijns harten!

Het gewijde waslicht brandt naast den doode, op de plaats waar een uur geleden nog zoo

vroolijk het hart klopte, ligt een kruis en de palmtak, en de hond, die heen en weer gaat

190

tusschen den vader en het lijk, heeft den bloeddroppel van de vloer en de hand gelekt, die

onder het doodslaken uithangt.

En de arme bruid? Zij is naar huis gegaan; stom als een beeld heeft zij zich aan het vensterke

gezet en bij het maanlicht en zelfs in het donker, zoomt ze voort aan het witte linnen.

En als de begrafenis van den dierbare plaats heeft, als de doodklok bromt en de priester in

gouden gewaad voor het altaar staat, verschijnt zij met het omzoomde laken onder den arm.

Zij wil met hem wonen, met hem in hetzelfde graf.

XV – De klok zwijgt, de grafheuvel is gemaakt, het snikken rondom het graf heeft opgehouden

en het vaderhuis onder den lindenboom is weer geopend.

Familie en vrienden hebben de rowumantels afgelegd, komen in eht vaderhuis bijeen, stoppen

de pijpen op en zullen, rond de tafel gezeten het lijkbier drinken.

De oude vader is te oud om te schenken maar als allen gezeten zijn, komt zij, de bruid de niet

verwachte binnen, gewikkeld in het omzoomde laken, dat voor haren bruidskorf gestemd was

en zich neerzettend aan het hoofdeneinde, nam zij de plaats in, die zij als dochter had moeten

innemen.

’t Was of de dood daar neerzaat. Zij, zij schonk het lijkbier…

booze, boorze hoppebellen, wat al smarten hebt gij doen ontstaan! O, ’t ware beter geweest

dat de jongens u verplukt, de storm u vernield, de roobonte stier u verwoest had!

Och, niet de bellen, die de goede God zoo mild gegeven heeft, zijn plichtig, neen, o neen!

Maar zooals bruidegom eens zeide: ons boos, ons door en door boos hoofd!

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Varkens en dansleraar te Poperinge – 1863 - 1864

In de 19de

eeuw verscheen er in Ieper de Franstalige Liberale zondagskrant ‘L’Opinion’ van

de drukker-uitgever Felix Lambin die in de Diksmuidestraat 55 woonde. De krant had als

ondertitel: ‘Journal d’Ypres et de l’arrondissement’ en publiceerde dan ook geregeld artikels

die met Poperinge te maken hadden.

Het eerste artikeltje dat we ‘letterlijk' vertalen komt uit de krant van de 13de

september 1863.

Dinsdag laatst, verliet het convooi dat uit Poperinghe om 1 uur en 10 minuten vertrokken was,

het station van Vlamertinghe, toen het opeens, midden op de sporen twee uit hun weide

weggevluchte varkens, tegenkwam. De reizigers kregen wel een heel harde schok en

misschien ook wel enkele lichte verwondingen. De laatste wagon derailleerde en werd naast

het spoor geworpen. De varkens zelf werden tot saucissen gemaald.

Dergelijke accidenten kunnen grote ‘malheurs’ – ongelukken - teweeg brengen en wij zijn

overtuigd dat men zal kunnen achterhalen wie hier de schuldige is. Indien dit feit voort komt

uit onvoorzichtigheid, is het nodig dat de schuldige zich dient te verantwoorden voor het

gerecht.

We geven hieronder de ‘vrij letterlijke’ vertaling van een artikel uit de krant van de 30ste

Octobre 1864.

Men schrijft ons uit Poperinghe:

In het midden van de stad Poperinghe, rijst majestieuselijk het klooster van de Benedictijnen.

De gasten van dit klooster leiden een leven van contemplatie en, zegt men van penitentie. Ze

191

slapen weinig, bidden veel, ze sparen zich geen enkele moeite om hun hemel te verdienen en

leven een stil – peisvol - leven, met uitzondering van wat tribulaties die van buiten komen.

In het midden van de nacht, zingen de devote religeuzen de lof van de Heer en voor dat de

haan kraait, wekken zij de ganse buurt met hun monotoom en streng gezang en storen zo de

rust van de vreedzame bewoners uit de Boeschepestraat.

Nooit heeft de stedelijke overheid geprobeerd om deze religieuzen te laten ophouden met hun

nachtelijk kabaal.

Naast het hierboven aangehaald klooster, staat de ‘cabaret’ ‘ de ‘Violon’ - of de viool. De meester van dit etablissement, een eerste klasse choreograaf, initieert zijn medestadsgenoten

in de kunst van Terpsichore. Daarbij weerstaat hij met het nodige lef, de preken en de bevelen

van de pastoor.

Alle zondagen geeft hij aan 10 centiemen per keer, dansles en tot aan het sluitingsuur

amuseert zich de opgetogen jonkheid zich in de zalen van de ‘Violon’.

De religieuzen gaan vroeg slapen om ook vroeg hun religieus kabaal te kunnen beginnen.

Soms doordringt het geluid van het dansen de gordijnen rond hun bed en maakt bij hen de

spijt wakker dat ze alle vreugde en plezier achter zich gelaten hebben. Hun eenzaamheid

wordt dan zwaar en ze slapen moeilijk weer in.

De Poperingse politie, een vreesachtige politie, heeft onlangs gepoogd om de heer

Vandendriessche, cabaretier en dansmeester, te doen ophouden. Hij voerde zijn beroep uit

zonder de toelating van de heer burgemeester. Zij wilden hem met het geven van dansles doen

stoppen.

De ongelukkige professer in de choreografie werd aangeklaagd voor het gerecht, omdat hij,

zonder toelating van de burgemeester, viool gespeeld had, voor de jongeren, die in zijn

cabaret dansten.

Het gerecht, deze goede godin, heeft Vandendriessche vrijgesproken. Zij gaf hem gelijk tegen

de pretenties van de Poperingse politie.

Ziehier het verdict dat door de Vrederechter van Poperinge, uitgesproken werd.

Jugement van de 27ste

september 1864.

Het openbaar ministerie tegen C. Vandendriessche

Geattendeerd, het proces-verbaal en de verklaring van de politie-agent Valcke, dat hij zich op

de 4de

september 1864, omstreeks 7 uur en omtreeks 9 uur ’s avonds, begeven heeft, naar het

‘estaminet’ van de beklaagde, waar hij hem op de viool hoorde spelen en waar hij vier

koppels aan het dansen zag.

Gezien het artikel 9 van het politie-reglement van Poperinge van de 20ste

mei 1806 heeft hij

daarover een proces-verbaal opgesteld. De beklaagde heeft hem daarbij gezegd dat hij het

dansen zou laten stoppen op het vastgesteld sluitingsuur voor de herbergen.

Gezien, van de andere kant, dat de beklaagde met een kwijting, bewijst dat hij voor het

lopende jaar gepatenteerd is als dansmeester en dat de getuigen – de dansers - op die bepaalde

dag verklaarden, dat zij hun gewoonlijke werk hadden gelaten om dansles aan 10 centiemen

per keer te volgen.

Gezien dan ook dat er dient onderzocht te worden of de beklaagde onderhevig is aan het

aangehaalde artikel.

Geconsidereerd in de eerste plaats dat de constitutie van de 3de

september 1791 art. 17 en titel

1, de vrijheid van professie en beroep verleend wordt, behalve wanneer de noodzakelijke

voorzieningen tot uitoefening hiervan, nadelig voor de gemeenschap zijn. Alle andere verbod

schaadt de vrijheid en de gelijkheid van recht.

192

Geconsidereerd dat de grondwet van de Nederlanden en de Belgische Constitutie, bij de

erkenning van de individuele vrijheid van de burges, deze vrijheid van beroepsuitvoering,

behouden hebben.

Geconsidereerd in derde instantie, dat het artikel 155 L.F. hetzelfde verklaart als het artikel 78

L. com.; ‘Dat de reglementen en de ordonnanties van de gemeenteadministratie niet

tegenstaand mogen zijn aan de wet, noch aan de algemene en provinciale administratieve

reglementen.

Dat de titel XIL, 16de

augustus 1790, art. 3, nr° 30, niet tegengesteld is aan het vrijheid van

beroepsuitvoering, omdat deze aan de gemeentelijke politie en corpsen opdragen de openbare

orde alleen te behouden bij spektakels, spelen, herbergen, kerken en andere publieke plaatsen.

Dat de artikels 96 en 97 van de gemeentewet, het college van burgemeesters en schepenen

alleen het recht geven maatregelen te treffen om de publieke veiligheid, moraliteit en rust te

bewaren in relatie met losbandige personen en/of plaatsen.

Art. 21 – van de wet van de 21ste

mei 1819 bepaalt verder dat de verleende patenten het recht

geven om gedurende de vermelde tijd waarvoor deze zijn afgeleverd, zijn beroep te mogen

uitoefenen.

Gezien dat het vioolspelen, hoort bij het uitoefenen van het beroep van dansmeester, en dat de

uitoefening van dergelijke beroep door de gemeentelijke overheid niet mag belemmerd

worden;

Gezien dat hij zich aanpast aan de politiereglementen omtrent de herbergen van deze stad;

En ten laatste, dat we niet zien dat de viool, meer nog dan de tuba, de trombone, de grosse-

caisse, de cymbalen en andere meer luidruchtige instrumenten, onderhevig zou zijn aan

bepaalde restricties.

Gezien uiteindelijk dat men hier alle wetten naast zich neerlegde en deze interpreteerde in het

kader van een soort artikel 9 van een reglement, dat zonder te moeten worden ingetrokken,

echter niet van toepassing is, en dat luidde als volgt:

‘Het is verboden om bal te geven, of spektakel te houden, viool te spelen en te dansen in

herbergen en op andere publieke plaatsen, op het grondgebied van de stad Poperinghe, zonder

de schriftelijke toelating van de burgemeester van de stad.’

Gezien alle voorgaande, dat de beklaage Vandendriessche, gepatenteerd was als dansmeester,

heeft hij ook het recht viool te spelen, om zijn leerlingen te laten dansen, zelfs op zondag, tot

aan het sluitingsduur van de herbergen, waarmee hij zich houdt aan alle artikels van het

reglement, waaraan hij ondeworpen is, en dat hij, gezien artikel 159 inst. Crimineel, om alle

aanklachten terug te sturen.

193

En dan nog hieronder de

Anti-geuzenliederen uit Sint-Truiden

In het Rijskarchief te Hasselt, in het archief van de abdij van Sint-Truiden, zit onder nummer

35 een register met heel veel latijnse oorkonden, maar ook met twee anti-geuzenliederen.

We hebben gepoogd ze hieronder te ‘ont-letteren’; wat niet volledig gelukt is. Wanneer het

woord in het vet getypt staat, betekent dit dat ik niet zeker ben van de letters die er staan.

‘Een nieuw liedeken van de geuzen’ wordt gedateerd in 1566, maar blijkbaar hadden de feiten

plaats in het jaar 1565.

Voor dit jaar immers staat er in de ‘Kroniek van de abdij van Sint-Truiden’ van Dr. E.

Lavigne het volgende:

1565 Tijdens de maand juli stuurden de kopstukken van het verbond der Geuzen de heer van

Villers naar de abt met de bede dat deze hen zou toestaan te Sint-Truiden te vergaderen; de

abt wendde voor gebonden te zijn door keizerlijke voorschriften die dergelijke bijeenkomsten

in de steden van het Rijk verboden en lichtte met een geheim verslag Margareta onmiddellijk

in. Tevens gaf hij de opdracht aan de magistraat van Sint-Trudien hen buiten de stad te

houden in geval ze kwmaen. Zij rukten toch aan met zo’n zevenhonderd man. Door hun

aanval en door hun bedreigingen verontrustten ze de inwoners, die vreesden dat ze de velden

in de omgeving van de stad zouden plunderen, zozeer dat men ze in de stad toeliet, waar ze fel

tekeer gingen. Meer dan eens hielden de leiders van de samenzwering bijeenkomsten in de

heilige crypte van de Trudo-abdij, odner het koor van de kerk. Het is daar dat het door de

rebellen gesloten verbond met applaus werd goedgekeurd en dat voor het eerst de kreet

weerklink: ‘Leve de Geuzen’ of ‘Vive les geux!’

En hierover gaat het volgende liedje.

Een nieu lideken van den guezen RAHasselt – Archief Abdij van Sint-Truiden – register Nr.35

1 Wy wilt hooren een nieu liedt

Vive le guex

In dat Sintruden es gheschiet

Vive le guex; dobbe dobbe dop se lire fa

2 Het viel op eene maendach, hoort

Vive le guex

Die guesen stonden al voer dy poort


3 Die poort was toe; zy en mochten niet in

Vive le guex

Dies creghe sy eene quaden sin


4 Sy clopten met eene grammen moet

Vive le guex

Hoe compt datmen dy poort niet open doet


5 Doen quam myn heer al van Duras 6 Sy seyden: wy syn al van Nassouwen

194

Vive le guex

En vraechde wy hun heere was


Vive le guex

Wy willen hier ons ronselen houwen


7 Sy seyden: wy syn al van Nassouwen

Vive le guex

Wy willen hier ons ronselen houwen


8 Die van Sintruden hebben tot die stonden

Vive le guex

Hun bode totten bischop gesonden


9 Die bischop sprack met woorden dat

Vive le guex

Sintruden es een ryxsche stadt


10 Die guesen hadden quaden moet

Vive le guex

Sy reden na Leuwert al metter spoet


11 Sanderdaechs quam sy loven tonser baten

Vive le guex

Sy dede die guesen binnen laten


12 Sy swoer by hun eedelheyt koen

Vive le guex

Dater nimant en souwe mesdoen


13 Doen riepen die renaelge metter macht

Vive le guex

Dits de dach daer wy hebben na ghewacht


14 Tsy loven riep; wy weten onderstant

Vive le guex

Dy coninc compt al in ons lant


15 En compt den coninc ommers niet

Vive le gue

Soo blijven die cloosterkens int verdriet

Vive le gue; dobbe dobbe dop se lire fa

16 Sy trocken int clooster binnen den crocht

Vive le gue

Daer hebben sy loosen raet ghesocht


17 Haren raet sachmen corts openbaren

Vive le gue

Men bracker bilden en altaren Vive le gue; dobbe dobbe dop se lire fa

18 Haren raet sachmen corts openbaren

Vive le gue

Men bracker bilden en altaren


19 Haer ghelooften hebben sy macht

ghegheven

Vive le gue

Sy en hebben Sintruden niet bedreven


20 Laet ons bidden heer des heeren

Vive le gue

Dat hen die guesen mochten bekeeren


21 En dy dit liedeken heefft ghedicht

Vive le gue

Het was een vrouwken van herten licht


Datum des jaers alsmen riep ‘vive le guex’ duer alle landen;

doen wast dat wy saghen kerck en cluysen verbranden – Int jaer 1566

Het jaar 1568 wordt in de Kroniek als één van de meest rampzalige jaren sedert Karel de

Stoute, een eeuw vroeger, beschreven. In dat jaar was het ook dat Lodewijk van Nassau en

Willem van Lummen, zonder slag of stoot Sint-Truiden konden innemen. De sympathisanten

van de verdachte godsdienst brachten hen immers de sleutels.

195

‘Om te ontsnappen aan de op buit beluste rover had de abt zich een tijdlang in een schuiloord

verborgen gehouden, maar de muffe lucht en de ondraaglijke stank, ook de bedreiging dat de

monniken aan nagels in de balken van de zoldering zouden worden gehangen zo hij zich niet

overgaf, dwongen hem zijn schuilplaats te verlaten, waarop hij gevangen werd genomen. …

Klooster en kerk werden geplunderd.

Op 15 oktober 1568 zo schrijft men in de kroniek – werden onder het volk liedjes verspreid

die het onthaal van die rovers in de stad in herinnering riepen en waarin de onbetrouwbare

burgers werden aangeklaagd vanwege het verraad jegens hun abt en gelijkgesteld met ‘de

verrader’ – Judas - en met Achitophel, - Architophel pleegde verraad tegen David, heulde met Absalon en

verhing zich na diens dood - mensen die met hun mond genegenheid belijden, maar in hun hart

tegen hun heer de vuigste plannen beramen.

Het tweede lied uit dezelfde register heeft geen echte titel maar er is één vers dat telkens terug

komt en daarom kunnen we dit lied als titel meegeven:

Laet varre die guesen met hunne luesen

1 Aenhoort ghij christen, alle ghemeyn

Een nieuwe liet sal ic u singhen reyn

Willet doch wel doergronden

Al van die guesen met hunne luesen en al hun loese vonden

2 Ghy siet die guesen alle ghelijck

Suecken om te rooven alle pracktijk

maer die boeren beghinnet te mercken

Laet varre die guesen met hunne luesen want duvels zijn haer wercken

3 Sy suecken practijck met al hunne sin

om te krijgen der papen ghewin

met preecken en sermoenen


al zegghe: syt u soe schoenen

4 Men siet hun soecken soe menighen list

Om te comen inder papen kist

Ende aen dy offeranden


En segt tssy thaeder schanden

5 Sy en suecken niet anders dan discort

Jae, cloosters en kercken soemen hoort

Te schenden in alle kanten


en schoudt hun predicanten

6 Sy segghe: het es Goedts woerdt

Datmen die beelden aldus versmoert

En werpense utter kercken

Laet varre die guesen met hunne luesen Ick zegge tzijn duvels wercken

7 Want die beelden sijn leeckeboecken

Ghelyck men vint op alle hoecken

Claerlycke bescreven


En wilt Godts woordt aencleven

8 Hadde sy der papen ghelt

Soo soude cesseren alle ghewelt

Daer na dat zy hun poeghen


Want hun dinghe niet en doeghen

9 Al hebben syt niet soe weyt ghespreyt

Daer toe soo menighen list gheleyt

Om der papen ghelt te kryghen


Den voghel wert hun ontvlieghen

10 Die heijlighe scrifture doet ons vermaen

Datter valsche profheten sullen opstaen

Al in die leste tyden


Haer leeringhe wilt doch myden

11 Der een dat es een swinghaen

Der ander dat es een Ariaen

Die derde zyn Adamyten


Soo sult ghy Godts ryck ghenieten

12 Dy vierde dat es een annabaptist

Die vijfde es een Calvinist

Die seste dat es een Luyter


Als een goet Christen ruyter

13 Die sevende es een oudt schoenlepper

Die uyt es een dobbel clepper

Sy leerde die scrifturen

14 Daer om aenmerckt ghy christen al

Dat die secten zijn zonder ghetal

Alsoe ghy nu moecht aenmercken

196


Ten sal altoes niet duren


Godt sal u menichde stercken

15 Nu sietse, nu preecken int openbaer

En oeck int duyster hier en daer

Al om des vlees wellusten


Soo sult ghy leven en rusten

16 Sy bringhen soo menige int verdriet

Met ghiften en gaven soomen ziet

Soo leggehese al hun stricken


Want tsal hun quaelyck schicken

17 Al hun goetken es by ghesadt

Soo meynen sy kryghen der papen schat

Maert spel brinkt aen calaengien


Die coninck compt ut spaengien

18 Dan sal hyse straven alle ghelyck

Die groot en cleyn, arm en ryck

En al tot hunder schande


Godt bringhe die coninck te lande

19 Nu laet ons bidden alle ghelyck

Godt van hier boven in themelryck

Dat hun die guesen bekeeren

En dencken die guesen met hunne luesen

Salmen haest anders leeven

20 Orlof princen op het termyn

En dunckt het moet ghescheijden syn

O Heere laaet my ghewinnen

Op dat die guesen met hunnen luesen

Die waerheyt mogen bekinnen

21 Die dit liedeken heeft ghedicht

Was een ruyter van herten licht

Hy hevet wel ghesonghen

Hy was onder die guesen met hunnen leusen

Maer Godt danckt, hy es ontspronghen

De strijd tussen de geuzen en de roomse papen hebben de mensen steeds gefascineerd. Als

afsluiter voor deze ‘Doos Gazette’ citeren we nog een gedicht uit de liberale krant ‘DE

DEMER’. Het juister nummer ken ik niet meer maar het is waarschijnlijk een krant van begin

september 1882. Het gedicht is immers gedagtekend ‘Oogstmaand, 1882’ de auteur

handtekent met een ‘X’ – toch schrik om herkend te worden?

Den VRIJE BURGERS van Maeseyck opgedragen

Wij zijn Maeseyckerzonen

Den naam van Belgen waard

Die moedig al bestrijden

Wat fanatisme baart

Wij dulden geen verdrukking

Geen valsche heerschappij

Nog minder roomsche wetten

Of priestren dwingelandij

Vooruit dus, vrije zonen

Vooruit ons edel doel

Om Limburg te verlossen

Van al dat roomsch gewoel

Voor vrijheid, land en Koning

197

Ziedaar de schoone leus

Van ons, Limburgsche zonen

Van elken waren geus.

Het was de spreuk der vadren,

Die moedig op ’t schavot

Voor haar hun bloed vergoten

Door ’t staal van ’t spaansche rot

Vooruit dus, vrije zonen,



van al dat roomsch gewoel

wij vreezen geene machten

van ’t roomsche vatikaan,

of zwichten voor geen drukken

van deszelfs onderdaan.

Maar lijk eens d’Eburonen

Verdelgden ’t roomsche heer,

Zoo vellen wij de dompers

Manhaftiglijk terneer

Vooruit dus, vrije zonen



Van al dat roomsch gewoel.

De Keteniers 2

Allee, het is alleszins nu definitief beslist. Er komt een tweede editie van de tentoonstelling

rond de geschiedenis van de hop.

2° groten expositie

over en rond

de historie van den hommel

van voor’n grooten oorloge

totten dag van gisteren

1880 – 1980

van zaterdag 21 augustus tot en met zondag 29 augustus 2004

in de Gasthuiskapel te Poperinge

Deze expositie loopt onder auspiciën van de stad waarbij Bart Wemare de contactpersoon

zal zijn en waarbij ik zoveel als mogelijk zal coördineren. De week na onze ‘Expo’ zijn er in

Asse Hopduvelfeesten.

Dit jaar – 2004 – is er ook nog in Poperinge geen hoppestoet zodat ook -

hoogstwaarschijnlijk - weer op de 21ste

september de dag ‘Van de hoppebel tot in de pint’ zal

doorgaan op ’n Abele. Indien gewenst zullen we ook meewerken aan deze dag.

Voor ‘Den Grooten Expo’ zoals we onze tentoonstelling zullen noemen, hebben we meer

ruimte zodat we ook meer zullen kunnen laten kijken.

198

Momenteel hebben reeds een aantal personen hun medewerking toegezegd.

Johan en Mark Adriaen werken alleszins mee met hun materiaal.

Luc Ameel zal een deel van zijn schilderijen laten kijken.

Marc Decorte zal instaan voor een paar ‘hommelbeelden’ en een aantal oude tractors en

hopelijk ook een hommelkooi en –kar.

Daarbij komt nu ook dat Jozef Deman – gezien het betere tijdstip – zal kunnen zorgen voor

een aantal foto’s en fotoboeken.

En het ‘hopduvelcomité’ van Asse – met als contactpersoon Joris Vanderveken zal ook voor

een stand zorgen.

Ook een aantal ‘individuelen’ zijn reeds bereid om een stuk af te staan om tentoon te stellen.

Zo zal mevrouw Myram Denys een authentieke foto van de Engelse keet van Lebbe laten

kijken en Sabine Allemeersch een oude affiche van Boudry. Stijn Boeraeve zal voor ons een

videofilm rond de ‘moderne’ gang van zaken in ‘den teelt en den plok’ zorgen.

We willen alleszins nog een aantal mensen om hun medewerking vragen en eigenlijk zou het

prlezierig zijn moesten we ook een ‘buitenlands’ museum of organisatie of ‘mens’ er bij

kunnen betrekken. We houden u via deze weg op de hoogte.

Voor ‘Den Grooten Expo’ willen we klemtoon leggen op de periode 1880 tot 1980. Dat neemt

echter niet weg dat we ook een aantal ‘nieuwe ontdekkingen’ zouden willen voorstellen. We

zien wel wat er nog uit de bus komt.

Wat zeker al uit de bus gekomen is, zijn de volgende onderzoeksresultaten.

‘De Provincialen Wegwyzer van Westvlaenderen en byzonderlyk der stad Brugge’ is

een jaarlijkse publicatie die blijkbaar in het jaar 1835 begon. In het Stadsarchief van Ieper is

het oudste exemplaar echter van het jaar 1854.

Daarin staat er onder ‘Poperinge’ het volgende lijstje ‘Koopmans in Hoppe’:

Bauden – groote markt

Coevoet - kleine markt

De Grendele – groote markt

De Gryse – Schaelstraet

Frambout – Overdam

Lava – Gasthuisstraet

Lebbe – Gasthuisstraet

Rommers – Grootemarkt

Vercaemer – Noordstraet

In het jaar 1857 zijn Frambout en Lava verdwenen.

In het jaar 1869 vinden we:

Coevoet – De Grendele – De Gryze – Lebbe – Rommens – en dan Valcke-Vercaemer in de

Noordstraet, Vanden Bogaerde in de Vlamingstraet en Van Dooren in de Yperstraet.

In het jaar 1875 is er een nieuwe rubriek bijgekomen; de Hoppe-keurders. Voor dit jaar

vinden we: voorzitter: P. Polley.

Leden: C. De Vos – Vandenbussche – H Ryckewaert – A. Schabaillie – De Vos-De Baene

Beëdigden Weger: A. De Baecker.

De Hoppe-koopmans blijven dezelfde als in het jaar 1869 maar Vanden Bogaerde wordt niet

meer vermeld.

In het jaar 1880 is de voorzitter van de Hoppe-keurders C. De Vos-Vandenbussche

199

Leden: H. Ryckewaert; A. Schabaillie – C DeVos-De Baene en als nieuweling C. Delbaere.

De beëdigde weger is nog steeds A. De Baecker.

Onze Hoppe-koopmans zijn dan: Nog steeds Coevoet – De Gryse-Schaloigne uit de

Ijperstraet – Lebbe en Rommens en dan komt Scherrier-Coucke uit de Casselstraet; waarna

Valcke-Vercamer en dan nog Van Dooren.

In het jaar 1885 blijft de situatie omzeggens dezelfde. Allen bij de keurders is de beëdigde

weger A. De Baecker weggevallen en vervangen door C. Delbaere.

In het jaar 1888 is Ryckewaert voorzitter van de keurders geworden en blijven er nog 3

keurders over; Schabaillie, De Vos-De Baene en Delbare.

We vinden 9 hoppe-koopmans:

Carton A – Ijperstraat

Cnapelynck Raoul – Ijperstraat

Coevoet – kleine markt

De Gryse-Schaloigne – Ijperstraat

Lebbe – Gasthuisstraat

Delfosse en Sansen – Ijperstraat

Rommens – Grootemarkt

Van Dooren – Ijperstraat

Valcke-Vercamer – Noordstraat

In het jaar 1892 heeft zich H De Cadt bij de hoppekeurders gevoegd. Bij de hoppe-koopmans

zijn Cnapelynck Raoul en Valcke-Vercamer verdwenen.

In het jaar 1896 wordt Carton, Carton-Coche genoemd. Coevoet wordt Coevoet – Christiaens,

De Gryse-Schaloigne blijft, Delfosse Ch. In de ‘statiestraat’ wordt nu apart vernoemd zonder

Sansen. Rommens blijft gewoon Rommens. Vandepitte H – Boescheepstraat komt erbij en we

krijgen Van Doorens voornaam te zien: Charlet.

Uit het lijstje van het jaar 1902 blijkt dat Lebbe verhuisd is naar de Pottestraat en Sansen duikt

weer op in de Veurnestraat. Vandepitte blijkt ook verhuisd te zijn van de Boescheepstraat naar

de Duinkerkstraat.

Gezocht Voor onze dokumentatie en materialen-depot, zoeken we nog o.a.

- Zo’n ijzeren pot waarin met voor 1950 cokes brandde in de ast - Alle nummers van de ‘hoppeboer’ – wie weet er zitten? - En natuurlijk alle mogelijke foto’s die te maken hebben met de hoppeteelt!

Met mijn

Hartelijkste

Groeten

GuiDo

200

Nummer 21 DOOS GAZETTE Februari 2004

GuiDo Vandermarliere

Beste Abonnee

In dit nummer zit er iets Limburgs en iets Westvlaams. Maar voor we aan dat Limburgs stukje

beginnen eerst even dit.

Neem al maar jouw agenda.

Op de 23ste

maart 2004 – ’s avonds – waarschijnlijk in het Parochiecentrum van Eksel – zal ik in het kader van ‘De nacht van de Geschiedenis’ – een organisatie van het Davidsfonds

– een voordracht houden met als titel:

Leyn Weckx;

de brandstokerse heks van Exel De echte, waar gebeurde historie van een arm wicht, dat als heks verbrand werd in 1725.

De laatste – verbrande - heks van Vlaanderen.

… Sedertdien worden de heksen in Eksel niet meer verbrand.

ZEGGE HET VOORT

Ik ben niet gewoon om ‘boekbesprekingen’ hier op te nemen maar wat mijn jeugdvriendin

Annemie Declerck – voor mij altijd Mie Klerk – gepresteerd heeft, is toch wel een

bespreking waard. Ze heeft een wel heel bijzonder boek afgeleverd. Ze schreef – of moeten

we zeggen – ‘redigeerde’ onder de titel

Oud-Provenaar – Vlaming in Spanje –

André Viane

door Annemie Declerck

het levensverhaal van die man en het is wel een heel bijzonder boek geworden.

Het minste wat je kan zeggen is dat André een ‘avontuurlijk’ leven had. Het verhaal is op

zich dus al bijzonder en zelfs spannend. Het wordt verteld in de ik-vorm, gewoon omwille van

het feit dat Annemie zich baseerde op een stapel door André neergeschreven notities, en

hierdoor straalt het een autenticiteit uit die anders niet mogelijk was geweest.

Dit levensverhaal – 1939 tot heden - krijgt des te meer waarde omdat er op zich al heel weinig

boeken geschreven worden door ‘ongeschoolde’ boerenjongens uit de Westhoek.

Wel heel speciaal is de taal. André Viane schreef zijn notities in een soort ‘gebroken

Westvlaams’ en Annemie heeft er voor geopteerd om deze ‘taal’ zoveel mogelijk te bewaren.

Zo wordt bijvoorbeeld in plaats van ‘kon’ steeds ‘kost’ gebruikt. Zij noemt deze taal zelf haar

‘Viane-taaltje’ en ze slaagt er in om dit consequent vol te houden. Het is verrassend en de

lezer moet eerst even wennen, maar ’t is een immens goede vondst.

‘Mie Klerk’ is te bereiken op [email protected]

Voor mensen die gewoon geïnteresseerd zijn in een goede ‘hopsite’ verwijs ik nog eens graag

naar de site van Stijn Boeraeve ‘hopinfo.be’ – die deze onlangs nog een update gaf - onder

het URL; http://users.skynet.be./olo3000/frames2.htm

Van Mathieu Kunnen kregen we het volgende bericht:

Eerdaags verschijnt het nieuwste genealogische werk van Mathieu Daemen…

mailto:[email protected]://users.skynet.be./olo3000/frames2.htm

201

« De Stam Reulens » Rond het jaareinde verschijnt andermaal een genealogisch werk van Mathieu Daemen, oud-bibliothecaris van Maaseik en thans wonende te Hasselt. « De Stam Reulens » is het resultaat van ruim zes jaren speurwerk in rijks- en gemeentearchieven waarbij de akten van de burgerlijke stand, parochieregisters, schepenbankarchieven en notariëel archief grondig werden doorgenomen. Ofschoon de naam Reulens (en varianten) reeds vroeg voorkomt te Opoeteren konden niet alle oudste gegevens vanaf de 16de eeuw gelinkt worden. De publicatie behandelt dan ook hoofdzakelijk de periode 1700-2003. Er werden twee bokkenrijders en één moordenaar genoteerd maar gelukkig waren de overige stamgenoten Reulens eerbiedwaardige burgers. Het boek « De Stam Reulens » wordt uitgegeven op A4-formaat, telt ca. 150 bladzijden en is rijkelijk geïllustreerd met ruim 150 foto’s, kopieën van archiefstukken, gedachtenisprentjes, enz. Het boek heeft een geplastificeerde omslag en een uitgebreid namenregister vergemakkelijkt het opzoeken. Bestellen kan door overmaking van 30 euro op rekening 458-6557591-85 t.n.v. Mathieu Daemen, Peter Benoitstraat 1/1 te 3500 Hasselt met vermelding « Stam Reulens ». (Telefoon : 011/22.70.52). Geïnteresseerden van Belgisch Limburg betalen geen verzendingskosten ; de boeken worden gratis aan huis geleverd door de auteur. Voor bestellingen van buiten de provincie Limburg dient 4 euro extra overgemaakt te maken voor verpakkings- en portokosten. Opgelet ! Overschrijvingen uit Europese landen naar de genoemde belgische bankrekening worden uitgevoerd zonder transfer- en provisiekosten MITS vermelding van het IBAN-nummer : BE89 4586 5575 9185 én het BIC-nummer : KRED BEBB (vraag desnoods bijkomende inlichtingen bij uw bankinstelling !) Indien toezending per post dient het bedrag van 30 euro verhoogt te worden met 12 euro voor verpakkings- en portokosten. Om deze kosten te besparen kunnen afspraken gemaakt worden om de boeken af te halen bij ondergetekende. Laat dit dan a.u.b. ook weten aan de auteur Mathieu Daemen. Geïnteresseerden bestellen liefst onmiddellijk omdat de oplage beperkt is ! Met vriendelijke groeten, mede namens de auteur (die niet beschikt over internet), Mathieu Kunnen, B-3640 Kinrooi [email protected]

En ik wil er ook nog eens op attenderen, indien je nog geïnteresseerden kent, die het op prijs

zouden stellen dat zij deze ‘Doos Gazette’ zouden krijgen, geef hun e-mailadres maar door en

ik zorg er voor.

En hierbij nog een reactie van de heer Jef Smeesters op de ‘geuzenliederen’ uit het vorig

nummer:

Dag Guido,

Je Gazette nr. 20 heb ik met meer dan gewone belangstelling gelezen omdat het o.m. ging

over de Geuzen te Sint-Truiden.

Ik ben voor het ogenblik iets aan het schrijven over de crypte van de abdijkerk en je hebt in de

kroniek gelezen dat de Geuzen daar vergaderden.

Ik schrijf je i.v.m. de teksten die je publiceert. Ik denk dat de datering 1566 juist is.

mailto:[email protected]

202

De auteur van de kroniek, Servais Foullon, zit er met zijn 1565 een jaar naast, en de vertaler

heeft dit blijkbaar niet opgemerkt.

Ik heb de voornaamste vroege historici over de opstand tegen Spanje nagekeken (Bor, Hooft,

Strada, ook Daris en de inventaris van het Sint-Truidens stadsarchief door Straven) en ze zijn

eensgezind: de vergaderingen te Sint-Truiden hadden plaats in 1566.

Vriendelijke groeten,

Jef

Witters, een wel heel oude teutenfamilie van Hechtel

In de rollen van het archief van de schepenbank van Exel (RAH) vinden we op de 10de

mei

1634 de onderstaande tekst.

Thonis Witters exponeert voir recht alwije hij heeft gehadt eenen wettigen sone genoempt

Peter Witters den welcken in zijnen leven heeft comenscap gedreven in Hollandt

ende aldaer seecker penningen vervuert ende aldaer gestorven zijnde achtergelaeten,

dewelcke naer vuytwijzen van seecker missyve – brief - duer Peteren Teggers aen hem

Thonissen gescreven ende gesonden heeft,

ontfangen totter somme van ijc – 200 - gulden ende daer mede belooft de selve alhyer aen

hem exponent over ende goet te maken

ende soe den zelven Peter Teggers alhyer binnen den dorpe van Hechtel heeft vercocht

seekere erffelickheijt aen Henriken Berben waer van de cooppenningen noch onbetaelt zijn

ten aenzien dat de voirscreven Peter Teggers personelijck dezer justitie niet en is onderworpen

als in Hollandt residerende

heeft laeten arresteren die cooppenningen voorscreven in handen van Heynen Berben

voirgenoemt

ende dat als vader ende alsoe naeste erfgenaem vande vercregen ende geconquieseerde

guederen van zijnen zoon voirscreven gelijck Jan van Duffel, bode attesteert;

is daerom hij exponent in dyer qualiteijten clagende op het geinterponeerde arrest

ende verzueckt dat den voirschreven Heyn Berben onder solemnelen eede sal verclaeren hoe

veel hij aenden voirschreven Peteren Teggers schuldich is geweest ten tijde des arrests

ende dat gedaen sijnde verzueckt dat die selve penningen hem toe geadjundiceert sullen

worden per rata der ijc gulden voirschreven ende costen

ende Jan van Dufvel attesteert die conde gedaen te hebben aen Peter Teggers

Hieruit leren we dat AnThonis Witters een zoon had Peter, die voor de 10de

mei 1634 in

Holland handel dreef. We zijn hier met Peter Witters een ‘teut’ op het spoor. Peter is

overleden in Holland.

Peter Teggers, die van Hechtel naar Holland emigreerde en daar nu ‘resideert’, heeft Thonis

Witters een ‘schuldbrief’ bezorgd waarin hij stelt dat Anthonis nog 200 gulden van hem moet

krijgen, geld dat zijn zoon toebehoorde.

203

We mogen veronderstellen dat de twee Hechtelaren; Peter Teggers en Peter Witters, in

Holland samenwerkten. Ook hier vinden we dus het ‘patroon’ terug dat er iemand van het

dorp ‘emigreerde’ naar Holland en aldaar de ‘teutenhandel’ mee ‘regelde’.

Aangezien Peter Teggers net zijn ‘erfelijkheid’ te Hechtel aan Hendrik Berben verkocht heeft,

laat Anthonis dan ook beslag op deze som leggen.

De vondst van deze akte bewijst alleszins dat Jan Witters, waarvan sprake in ‘Veelderhande

geneuglijke verhalen over de teuten…’ niet de enige Witters was die als teut handel dreef.

Berben Henricus overleedt op de 03 januari 1650 in Hechtel. Hij was gehuwd met een zekere

Cunegunda – of Keun. Ze hadden een kind Anna dat in Hechtel gedoopt was op de 14de

februari 1614.

Bij dit ‘teuten’-stukje wil ik hier toch eens letterlijk aanhalen wat het ‘Idioticon’ van Deken

De Bo uit 1880 vermeldt omtrent het woord ‘teute’ en aanverwanten. TEUTE, v Hetzelfde als Tote. Zie TOOT.

TEUTELIJK, TEUTERLIJK (wvl. –LIK)

Adj. Lastig, moeielijk, misselijk, gemelijk, morrig, fr. chagrin, de mauvaise humeur, difficile.

Meest gezeid van kinderen en van ziekelijke menschen. Een teutelijk kind, teutelijk zijn.

- Licht geraakt, bij Halme tettig, fr. susceptible, de mauvaise humeur. Dat is een teuterlijke jongen, gemoogt hem niet genaken of hij neemt het kwalijk.

- Afl. Teutelijkheid, teuterlijkheid. - TEUTEN, z. Uit- TEUTERAAR, TUTTERARE, m. Iemand die veel teuters, met kleenigheden zich bezig

houdt. Is dat een tutteraar! Hij werkt en blijft werken, en ’t is nooit gedaan. Een tutteraar

hangt al zijn zorgen an onbeduidende bezonderheden, zonder het werk in zijn geheel of in

zijne grootheid ga te slaan.

TEUTEREN, teuterde, heb geteuterd, o.w. Prutsen, kleenigheden verrichten, peuteren, fr.

schipoter, vétiller. Waaraan teutert hij daar zoo lang? Hij houdt zich bezig met het teuteren in

den bloemhof. Al dat teuteren maakt geen voorgang aan het werk. – Ook Tutteren.

TEUTERIJ, v. Teuterwerk, beuzelarij, prulle.

C. Hazart zegt Taterij: ‘Een stier schiet in furie door rood couleur, een serpent springt op een

schaduwe, de leeuwen en beeren worden furieus door een stuk lijnwaard, alle de beesten die

van nature wreed en razende zijn, worden gram om tateryen; ’t zelve geschied aan ongeruste

ende domme verstanden, zy ontstellen jhaar ook om iedele suspicien.’

TEUTERWERK, TUTTERWERK, o. Prutswerk, puntewerk. Zich met teuterwerk bezig

houden. Dat is een teuterwerk dat veel geduld en moeite vraagt. Het gebouw staat er, er blijft

maar wat teuterwerk meer over.

En iemand die teuterwerk verricht, is een TEUT.

(Zie hier ook mijn uitgebreide ‘teuten-site’ op URL http://web.wanadoo.be/teuten – met als titel

‘Veelderhande geneuglijke verhalen over de teuten van de heerlijkheid Ecel in de 17de

eeuw’ - Ook te

bereiken via de externe links van ‘Oud Limburg’.)

http://web.wanadoo.be/teuten

204

Een lied in het kader van de schoolstrijd - 1879

Uit ‘DE EENDRACHT’ (RAH Kranten K51) van Zaterdag 15 februari 1879

Ze zullen onze kinderen niet hebben Air van den vlaamschen leeuw

Refrein

Zij zullen haar niet hebben

De schoone ziel van ’t kind

Zoolang men nog in Vlaand’ren

Een enk’len Vlaming vindt

1

Zij zullen haar niet hebben

De schoone ziel van ’t kind

Ondanks de helsche listen

Van ’t geusche schrikbewind

Zoolang Gods lieve zonne

Op Vlaandren nederblinkt

Zolang er in ons gordel

Een kop’ren penning klinkt

2

De hel is uitgesproker

De school is’t worstelperk

Zij wil de ziel der kleinen

Ontrukken aan Gods kerk!

Wij katholieke vlamen

Wij dulden nooit dien roof

Wij zijn nog ’t kroost der helden

Die stierven voor’t geloof

3

Laat ’t geusebroed maar komen

Wij staan ten strijd gegord

Wij willen niet dat Vlaandren

Een nest van roovers wordt

Wij willen dat ons kindren

Getrouw aan kerk en God

Geen nagels van ons doodkist

Geen aas zijn van’t schavot

4

Wij willen ’t leven derven

Maar staan ’t geloof niet af

Wij roepen nog bij ’t sterven

en op den boord van ’t graf

Ons kind’ren in geen scholen

waar ’t kruis niet meer en blinkt!

205

Ons kindren in geen moordkuil

Waar Gods woord nooit en klinkt!

De keteniers 3

‘Den Grooten Expo’ is meer en meer vorm aan het krijgen.

Via Bart Wemare is nu de ‘officiële’ medewerking gevraagd van het Provinciebestuur van

West-Vlaanderen in casus, Johan Vansteenkiste, i.v.m. de geschiedenis van de ‘hommelketen’.

De heer Eric Lagache leent ons weer zijn ‘plokstoelen’ en staat in voor de verse hopranken.

De Heer Raoul Thevelin heeft nu ook zijn medewerking beloofd voor het thema over de

ontwikkeling van de ‘plukmachines’ en de hopduvels van Asse zullen aanwezig zijn met hun

heel grote panelen over hun duivel in de vier seizoenen.

Ook de studienamiddag over de geschiedenis van de hop – op de startzaterdagnamiddag – is

vastere vorm aan het krijgen.

De opening zal gebeuren door schepen Christophe Dejaegher

Kristof Papin zal het over de hop-handel in de 14de

en 15de

eeuw hebben.

Henri Vandenberghe zal het relaas vertellen van enkele 17de

eeuwse ‘Poperingse’ processen

die iets te maken hebben met den ‘hommel’.

En Mark en Johan Adriaen zullen één en ander komen uitleggen over het oude

hopmateriaal dat men gebruikte bij de werking in de ‘stakevelden’.

En de heer Marc Vercruysse zal zijn home-made - 8 mm – film – over de activiteiten in het

hoppeveld – het jaar rond – uit 1978 komen draaien!

Het wordt dus erg interessant! Hou deze datum dan ook al vrij.

2° groten expositie

over en rond

de historie van den hommel

van voor’n grooten oorloge

totten dag van gisteren

1880 – 1980

van zaterdag 21 augustus tot en met zondag 29 augustus 2004

in de Gasthuiskapel te Poperinge

Hier nog enige ‘middeleeuwse’ opzoekingsresultaten die we haalden bij Sigrid Dehaeck

Voedselconsumptie te Brugge in de Middeleeuwen (1280-1470)

Sigrid Dehaeck

Op ‘internet’ is er toch heden ten dage van alles te vinden. Zo is er een site ‘E-thesis’ van de

Gentse universiteit waarop een aantal licentiaatsverhandelingen ‘on line’ geplaatst zijn. En

op deze site staat ook de thesis van Sigrid Dehaeck.

Over de aankoop van het bier in het Sint-Janhospitaal en in de Potterie schrijft ze het volgende:

206

Er werden verschillende soorten bier aangekocht in Sint-Jan en in de Potterie, namelijk:

‘cleens biers’, ‘oosterbiers’, ‘Hambuergher biers’en ‘Brucgschen biere’. We kunnen enkele

bedenkingen maken bij al deze soorten.

‘Brucgschen biere’ werd waarschijnlijk in Brugge of in de omgeving van Brugge gebrouwen,

vermoedelijk door verschillende kleine brouwerijen.

‘Hambuergher biers’ werd geproduceerd in Hamburg. ‘Oosterbiers’ zal waarschijnlijk net

zoals het Hamburgs bier afkomstig geweest zijn uit Duitsland, ingevoerd door de Hanze.

Omstreeks 1300 namelijk kwam aan de Noord-Duitse kust de brouwerij tot bloei in steden,

zoals Lübeck, Rostock, Hamburg, Bremen. Het ‘oosterbiers’ was net zoals het Hamburgs bier

gehopt en met toegevoegde gist gegist. Het‘oosterbiers’ en ‘hambuergher biers’ werden in

1406 en 1411 steeds samen geleverd door dezelfde handelaar. In 1406 door een zekere

Mathijs Eenbout, in 1411 door Thomaes Van Thielt.

‘Cleens biers’ was mogelijk een weinig alcoholhoudende biersoort. Meer informatie over dit

bier was echter niet te vinden. Het is wel opmerkelijk dat in het Onze-Lieve- Vrouwehospitaal

van Oudenaarde ook ‘cleens bier’ werd aangekocht.

In de rekeningen van Sint-Jan werd vaak echter enkel ‘biere’ genoteerd waardoor we niet

weten om welke soort bier het gaat.

Er waren grote prijsverschillen tussen deze biersoorten. Waarschijnlijk waren transportkosten

van de ingevoerde bieren daarvoor verantwoordelijk. ‘Hambuergher biers’ en ‘Oosterbiers’

kostten in het begin van de 15de

eeuw rond de 45 groten Vlaams per ton. ‘Cleens biers’ en

‘Brucgschen biere’ kostten rond de 16 groten Vlaams per ton.

Wat Sigrid schrijft over de eigen bierproductie is voor ons nog interessanter:

De uitgaven aan bier kunnen aangevuld worden met uitgaven van het Sint-Janshospitaal aan

ingrediënten om zelf bier te brouwen. … Verschillende granen kwamen in de Middeleeuwen

namelijk in aanmerking: gerst, rogge, tarwe en haver. Soms werd het bier zelfs van

peulvruchten gemaakt. Het is een feit dat al deze granen door het hospitaal aangekocht

werden.

Tarwe en rogge werden reeds uitgebreid behandeld, over gerst en haver (evene) daarentegen

werd nog niets vermeld. Evene werd door het Sint-Janshospitaal jaarlijks aangekocht. We

kunnen echter niet garanderen dat het altijd voor de bierproductie gebruikt werd: driemaal

werd ‘evene ten brouhuse’ in de rekeningen genoteerd, maar éénmaal werd in de rekeningen

ook‘evene omme onse perden genoteerd’. Gerst werd in de jaren 1340, 1382, 1406, 1411 in

de rekeningen vermeld.

In de jaren 1402, 1406, 1416, 1421 kocht Sint-Jan respectievelijk 26, 56, 15 en 19 hoet

‘brauwkoren’. Mogelijk werd met brouwkoren gerst bedoeld.

Om bier te brouwen had Sint-Jan naast granen ook nog andere ingrediënten nodig, namelijk

gruut of hommel.

En dan geeft Sigrid een aankoopgrafiek van het gruut en van den ‘hommel’. In 1325 heeft ze blijkbaar geen gegevens gevonden van ‘hommel’-aankoop.

In 1332 echter vind ze wel een aankoop van hommel voor ongeveer 35 Vlaamse Groten

maar geen voor gruut.

In 1340 wordt er voor ongeveer 60 Vlaamse groten gruut gekocht en voor 40 VG hommel.

In 1345 wordt er voor 40 VG gruut gekocht en voor 20 VG hommel.





207





In 1391 wordt er voor 70 VG gruut gekocht en voor 70 VG hommel

In 1395 wordt e voor 55 VG gruut gekocht en voor 20 VG hommel.







Deze opzoekingsresultaten bevestigen alleszins dat het woord ‘hommel’ in de 14de

eeuw – nog

algemeen gangbaar was of toch gekend was in West-Vlaanderen. Het woord hop werd pas

later in de rekeningen van Brugge genoteerd.

Toen ik Sigrid belde om te vragen of ze wist van waar die ‘hommel’ kwam; was ze heel

vriendelijk, maar ze had spijtig genoeg geen enkel gegeven over de leverancier van de

hommel. Ze is nog speciaal in haar aantekeningen gaan kijken maar enkele dagen later kreeg

ik – via e-mail - bericht dat ze niets meer gevonden had.

Dat de abdij van Sint-Truiden in Limburg heel lang zelf een hoppeveld heeft gehad, blijkt uit de volgende – beperkte – gegevens.

In het jaar 1730 wordt er in het register 446 vermeld dat ‘den ouden hoppenhoff – groot dry

bonders thien roeden 14 cortroeden – nu met alderhande bomen beplant’ is.

Uit de register 335 vernemen we dat in eht jaar 1791 op de 21ste

september de pluk gedaan

was, want de hoppeplukkers werden toen uitbetaald. Aan de ‘hoeppluckers’ werd er voor 3

dagen werk 86 gulden en 15 stuivers betaald.

Hieronder geven we een vertaling van verschillende artikels uit L’Opinion, een liberale

Ieperse krant uit de 19de

eeuw. Een aantal jaargangen van deze krant bevinden zich in de

Koninklijke Bibliotheek te Brussel en een aantal – andere – jaargangen in de

universiteitsbibliotheek te Leuven.

De jaargang 1865 heb ik in Leuven geraadpleegd.

Hondenspannen en L’Opinion - 1865

In ‘Het Laatste Nieuws’ van 15 december 2003 stond er een artikeltje onder de titel

‘Hondenkweker laat uitgestorven Mastiff herleven. En het vertelt het volgende:

Brussel/Duffel – Topprestatie van de 81-jarige hondenkweker Fons Bertels uit het

Antwerpse Duffel. De man slaagde erin om de mastiff, de typisch Belgische trekhond, te laten

herleven, dik vijftig jaar na zijn uitsterven. Het bewijs?

Bacon: 73 centimeter schouderhoogte, 55 kilo zwaar. “En voor 98 procent identiek aan de

vroegere mastiff” aldus Bertels.

208

Op foto’s uit de oude doos duikt de mastiff voortdurend op terwijl hij met zijn granieten lijf

een kar voorttrekt. ‘Op de boerderij van mijn ouders, vlak voor de Tweede Wereldoorlog, heb

ik er zelf nog mee gewerkt’, vertelt Fons. ‘Onze mastiff werd voor de kar gespannen om de

koeienmelk te vervoeren. Andere boeren gebruikten hun mastiff zelfs om er de ploeg met te

trekken. Zo’n beest heeft an ook een trekkracht van 300 kilo, hé”

Het begin van de oorlog luidde meteen het einde van het hondenras in: ‘Zo’n beest at zeker

twee kilo vlees per dag. De mensen, die tijdens de oorlog zelf amper te eten hadden, konden

niet anders dan eht ras laten uitsterven. En de weinige exemplaren die de oorlog overleefden,

werden overbodig toen de overheid in 1948 het gebruik van de hondenkar verbood.’

Zo’n 10 jaar geleden begon Fons Bertels dan aan een haast onmogelijke opgave: ‘Door enkele

rassen – waar telkens zo’n 15 procent mastiff genen in zat – met mekaar te kruisen, is het met

gelukt een hond te kweken die voor 98 procent identiek is aan de uitgestroven mastiff.

Voldoende voor de koninklijke Hondenvereniging Sint-Hubertus om Bacon als stamvader

voor de nieuwe generatie mastiffs te erkennen. Al zal eht nog minstens twee jaar duren voor

particulieren nakomelingen van Bacon in huis kunnen halen. Eerst gaan we het ras verder

perfectioneren.

Voor het geval dat de hondenspannen weer een rage worden – geven we hier uit de L’Opinion

- jaargang 1865 – een voorstel van reglementering dat men toen deed. Het stukje begint met te stellen dat het aantal hondenspannen zich in in de streek van Ieper,

vermenigvuldigt, ‘terwijl toch iedereen weet voor welke gevaren deze spannen de

voorbijgangers stellen. Om in de mate van het mogelijke de publieke veiligheid te verzekeren

zonder de rechten van de hondenbezitters aan banden te leggen, brengt het gemeentebestuur

van Oudenaarde de volgende wijze regels in voege, die ook wij aanbevelen aan alle

besturen.

Ziehier de tekst van het nieuwe reglement:

Art. 1 – De gespanhonden dienen in alle seizoenen gemuilkorfd te zijn.

Art. 2 – De gespannen mogen maximaal bestaan uit twee of drie honden en mogen nooit door

de begeleiders verlaten worden, niet in de straten, noch in de publieke plaatsen.

Art. 3 – De begeleiders van de hondenspannen dienen de honden steeds aan de leiband te

houden, ze mogen ze niet in de karren zetten. Noch mogen ze aan hun gespan een grotere

snelheid geven dan de snelheid van een gewone voetganger.

Art. 4 – De inbreuken tegen dit huidige reglement, zullen bestraft worden met een boete van

één tot 15 franken, voor de eerste keer en in geval van herhaling, met een boete van 6 tot 15

franken of een opsluiting van één tot 15 dagen indien de rechter dit nodig acht.

1 juli 1865 betekent voor de hopproblematiek alleszins een zwarte dag. Hoewel we anders in deze Liberale zondagskrant – buiten de marktprijzen van de hop – omzeggens nooit iets

vinden over de hoppeteelt in de streek – is dit op de 2de

juli 1865 anders.

L’Opinion – 2 juli 1865

Het Poperingse manifest en de krant le Progres

Le Progres kondigt in zijn nummer van donderdag laatst aan dat er een pamflet in Poperinge

verspreid wordt waarbij de bilaterale handelsovereenkomst tussen België en

Pruisen als een ramp voor Poperinge wordt voorgesteld. De dubieuze vorm echter waarin

209

deze krant zich uitdrukt, laat vermoeden dat zij simpel op geruchten voortgaat. Vandaar dat

deze krant ook stelt dat ze volgende week dieper op deze materie zal ingaan.

Wij, die het pamflet wel onder ogen hebben gezien, kunnen meteen de nieuwsgierigheid van

onze collega bevredigen. De circulaire is wel degelijk zondag en maandagochtend laatst

verspreid geworden. Het is een drukwerk van een half blad, met twee kolommen en met als

kop: Hommelkweekers, leest en oordeelt!

Hierin wordt wel degelijk over het handelsakkoord met Pruisen gesproken, waardoor men,

een invoerrecht op Belgische hop, van 20 frank per 100 kilogram gelegd heeft. Dit akkoord

werd, vertelt men ons, toen er in de kamer van volksvertegenwoordigers over gediscussieerd

werd, door de heeren Alph. Vandenpeereboom en Deflorisonne gesteund, terwijl de heer

Van Renynghe zich er met woord en gebaar tegen verzette. Waarschijnlijk meer met het

gebaar, dan met het woord, wees hij op de desastreuze gevolgen van dit akkoord voor de

hopproductie in België.

We willen ons vandaag niet bezig houden met dit pamflet, noch de voorwaarden of de

gevolgen onderzoeken van dit nieuwe handelsakkoord voor ons arrondissement. We wachten

eerst op de beschouwingen die Le Progres ons beloofd heeft in hun volgende nummer.

Het hoort immers niet aan ons om hen het gras voor de voeten weg te maaien. Het is ten

andere beter om deze gevoelige materie met een diepgaande visie, met kalmte, eerbied en met

de nodige afstand, te onderzoeken, die de schrijver meester maakt van zijn onderwerp en van

zichzelf.

De week daarop krijgen we het volgende te lezen:

De discussie in de senaat, over het handelsverdrag met Pruisen, heeft aan de senator, baron

Mazeman, de kans gegeven om de verdediging van de olieindustrie en van de hoppeteelt, die

in ons arrondissement zo belangrijk is, op zich te nemen. De eerbiedwaardige senator,

strijdend voor zijn opdrachtgevers, heeft in een gedetailleerde rede alle redenen ontwikkeld

waarom hij tegen dit handelsakkoord met Pruisen is. Hij heeft de precaire situatie van de

Belgische graanoliën en van de hop binnen de internationale handel aangetoond. De vreemde

hop kan België vrij binnengebracht worden, terwijl andere landen; waarbij onze buurlanden,

zich houden aan bepaalde invoerrechten.

Deze rede en de stem van de heer Mazeman de Couthove, tonen aan het arrondissement Ieper

dat hun senator zich op de 28ste

juni 1865, eerbiedwaardig gehouden heeft aan zijn plicht als

afgevaardigde voor deze streek.

Hij heeft deze handelsovereenkomst – zo desastreus voor onze streek - niet zonder protest –

willen laten voorbijgaan. Hij heeft met zijn contra-stem willen laten merken dat hij deze

ongelukkige overeenkomst afkeurde.

Het heeft ons verheugd om deze voordracht te horen en we feliciteren ter zelvertijd ook onze

volksvertegenwoordigers de heren Vandepeereboom en Deflorissonne.

In de zondagskrant van de 9de

juli 1865 krijgen we twee uitgebreidere artikels over deze

kwestie.

De nieuwe handelsovereenkomt, tussen België en Pruisen gesloten, legt de regels vast voor de

hoppe- en de olieteelten, die zo belangrijk voor ons arrondissement zijn.

Zullen de gevolgen die deze overeenkomst voor onze internationale handel meebrengen, al

dan niet positief zijn voor onze industriëlen en boeren? Zullen zij de handel doen

verminderen? Zullen zij onze handelsbetrekkingen veranderen?

Deze vragen, en andere gelijkaardige, worden gesteld sedert onze afgevaardigden deze

handelsovereenkomst goedkeurden.

210

In deze streek is de appreciatie volledig negatief en is men tegen dit handelsverdrag wat de

hoppekwekers demotiveert en deze waren al ontgoocheld door de bijzonder langdurige

droogte van dit jaar. Daarnaast brengt dit verdrag veel ongerustheid bij de oliefabrikanten, die

zo talrijk zijn in Vlaanderen.

Vandaar dat we bij deze gelegenheid, de gevolgen wensen te schetsen dat dit handelsverdrag

met Pruisen en met de andere Duitse landen, kan hebben.

We zetten ons met plezier aan deze taak die voor ons onze plicht is.

En eerst willen we kijken hoe de situatie was voor dit verdrag, t’is te zeggen voor de 1ste

juli

1865. Enerzijds voor de vreemde hop en de oliën bij hun invoer in België en anderzijds voor

de Belgische hop en de oliën bij hun uitvoer naar de andere landen.

A. Bij hun invoer in België De hop viel onder een invoerrecht van 1fr. 50c per honderd kilo.

Het recht op de graanoliën was 6 frank per 100 kilo bruto of 7 fr 50 per 100 kilogram netto.

B. In de naburige landen Voor de hop dienden we een invoerrecht te betalen:

1° In Pruisen, van 18 fr 75 centiemen per 100 kilogram, zonder de onkosten van 20 fr per 100

kilogram.

2° In Frankrijk een invoerrecht van 20 fr per 100 kilogram.

Voor de Belgische graanoliën was er een invoerrecht:

1° In Pruisen van 10 frank per 100 kilo bruto

2° In Frankrijk van 6 frank per 100 kilo bruto

3° In Holland, van 1 frank 45 c voor hetzelfde gewicht.

Vandaag, door het nieuwe verdrag, komt de hop vrij van rechten in België binnen, net zoals

de graanoliën, maar deze vrije invoer is niet wederzijds gezien het feit dat de Belgische hop

en oliën, bij hun invoer in Duitsland respectievelijk onderworpen zijn aan een recht van 18 fr

75 c en van 3 fr 75 c.

Er is meer: door het bestaan van een dergelijke clausule in het handelsverdrag met Pruisen,

wordt de invoer van hop en van graanoliën uit Holland en/of Frankrijk ook vrij.

Daar tegenover staat dan weer dat Holland zijn invoerrecht van 1fr 45 c per 100 kilo op de

graanoliën houdt en Frankrijk zijn recht van 6 frank op dit artikel en het recht van 20 fr op de

hop.

België opent dus vandaag zijn barelen voor alle landen door het vrijmaken van de hop en van

de oliën. Maar deze vrijheid , zo gul aan de naburige naties aangeboden, is niet wederzijds.

In dezelfde krant nog, komt er een tweede – gelijkluidend - artikel waaruit we enkel het

voorbeeld dat aangehaald wordt, vertalen.

… Zie de kweker uit de omgeving van Belle. Hij plant zijn hop in een zelfde soort grond als

de telers van Poperinge. Zijn inspanningen, zijn werk en de meststoffen die hij gebruikt zijn

gelijkaardig aan die van onze Belgische telers. Hij kweekt op dezelfde manier als de boeren in

ons arrondissement en zijn producten zijn kwalitatief niet beter dan de onze.

Hoewel wanneer zijn hop klaar is, en hij zoekt om deze te verkopen, heeft hij de keuze tussen

Frankrijk of België, waar hij de prijs het hoogste vindt. Hij verkoopt steeds in Frankrijk, dat is

juist, maar waarom? Omdat Frankrijk, voorzichtig als het is, een invoerrecht heft van 20 frank

voor de vreemde hop; onze hop. Daarmee zouden onze boeren die bijvoorbeeld op de

211

hopmarkt van Boeschepe hun hop willen aanbieden, hun prijs 20 frank lager moeten laten

zakken, indien ze met hun Franse collega’s willen wedijveren….

Er is geen gelijkheid op de Franse markt, waarom moet er dan gelijkheid op de Belgische

markten gecreëerd worden? Zijn wij daarmee dan niet de dupe? …

Hoewel het de eerste jaren nog niet meteen opviel, zouden deze schrijvers met de tijd gelijk

krijgen. Deze ongelijke concurrentie werd nefast voor de hoppeteelt in ons land, maar eerst

zou deze teelt nog 3 jaar in Poperinge en nog 15 jaar in het ganse land, uitbreiding nemen

tot in 1880, om dan sensationeel te dalen.

Naast de voorgaande ontrustende artikels vonden we op de 10de

september van deze jaargang

1865 nog het onderstaande ‘eigenaardige’ artikel.

Om de onderstaande tekst goed te kunnen situeren, citeer ik eens uit eigen werk – Deel II - De hoplochting – hop in de 19

de eeuw –

‘De oogst van het jaar 1864 is zwakker. Ondanks het feit dat er te Poperinge weer 100 gemet

land in hoppeveld is gelegd, perst men 72 balen minder dan het jaar voordien. Gezien de

zwakke oogsten over heel Europa, houden de prijzen echter stand. In Poperinge komt men op

een gemiddelde van 125 frank en in Asse op 126,4 frank.

Het jaar daarop – 1865 – klimt het hopareaal van Poperinge tot 1124 gemet. Dit zou nog

enkel jaren blijven stijgen om in het jaar 1868 het record te bereiken van 1388 gemet.

Uit L’Opinion – 10 september 1865

De hop en de klerikalen De klerikale partij houdt van de industrie en de handel.

Zij gebruikt middelen en al haar macht om de rijkdom en de welvaart van de lagere klassen te

bevorderen. Iedereen is daarvan overtuigd. En trouwens, zie hier een nieuw bewijs tussen

duizenden.

Nooit heeft de hoppepluk meer haast gevraagd als dit jaar en nooit heeft de smaakmaker voor

het brouwsel meer winst beloofd. Met moeite komen we dit jaar toe met onze gewoonlijke

vreemde plukkers. Er zijn landbouwbedrijven waar men behoefte heeft aan 80 tot 100

personen maar waar men er vandaag slechts 20 treft.

Eén van de voornaamste redenen voor deze toestand is dat de Vereniging van Sint Vincent-

de- Paul van Moorslede en van de gemeenten in het omliggende, alle hulp weigeren aan de

‘zondaars’ die de pluk komen doen in onze contreiën.

Dat de lezer opmerkzaam wil zijn; he

doos gazette · 2017. 11. 22. · register doos gazette jaar 2004 nummer 20: p. 185 – 199 januari...

Documents