D O I MC5I " G O I LA"

VA DOI M6l "THtfC scf T O N T H A T THTEN

(Nhan doc "Viet Nam Can Doi Mdi Thyc Sii" cua VoNhdn Tri, do Bong A xuaiban, 2003)1

C ln biet ve tac gi§

Day la mot ta^ pham ^ac biitve che'do cong san Viet Nam. Bac biet khong phai v i n6 de cap de'n nhQng van de mdi, dQa ra nhQng dQ kien va. nhQng quan diem mdi ve che do do. NhQng v l n de, dQ MSn, va. quan diem nay da dQdc ndi de'n nhieu trong 30 nam qua fo i , nen ban ve chung khong cd gi dac biet. Cai dac biet la tinh each chinh xic cua nhQng dQ kien va nhan x6t dQdc dQa ra. Day la dac diem cua tic phim, va" dac diem nay cd dQdc v i t£c gia la mot ngQdi dac biet: ong cd dong thdi mot so* dieu kien can thie't de viS't ra nhQng dieu rat chinh xac khd phan bac dQdc ve che do dd. Diem nay lam toi nhd de'n mot cau cua nha van hao Ph£p Andre Gide: "La beaute est dans le regard, non dans la chose regardeV'.... Cal dac biet la 8 ndi tac gia, khong phai ndi tac ph^m! V i vay, de hieu tac pham, can biet ve tac gia.

Toi da dQdc bie't de'n anh V6 Nhan Tri c&ch day gan 40 nam, qua mot tic pham cua anh ay, vao khoang dau thap nien 1960. Luc do toi dang lam luan an Tien si d Geneve. O thu' viSn trQdng toi cd mot quyen sich ndi ve kinh te cua Viet Nam (sau nay du*dc xua't ban v d i tit : La Croissance economique de la Republique democratique du Viet Nam, 1945-1967 (ELE, Ha Noi, 1967). Toi lay sach dd ve doc. Luc do, t6i khong bie't Vo Nhan Tri la ai. NhQng doc duWc lo'i 10 trUdng, to i l ieng quy^n sach dd xuo'ng, v i no sac mui "xa hoi chu nghia." Toi ke't luan rang Vo Nhan Tr i la. mot " t r i thQc cong san." Gan 30 nam sau toi mdi gap la i anh " t r i thQc cong san" nay, nhQng Mc dd anh chang nay la i sac mui chong cong...

Toi gap anh Tri vao mua he n3.m 1988 d Singapore, nhan dip mot hoi thao quo'c te' ldn

ve Viet Nam do trung tSm Information and Resource Center to chQc. Liic dd anh dang la hoc gia dQdc Singapore Institute of Southeast East Asian Studies mdi lam nhan vien nghien cQu (Fellow), sau khi da lam viec v d i tQ c i c h dd trong mS'y nam 3 Institute of Development Studies 3 Tokyo. LQc dd, giQa anh ay vdi toi, khong cd gi ngan each, v i anh da bo cong san.

Trong thdi gian 3 Singapore, to i cd dip tiep xQc nhieu vdi anh Tr i , hoac trong nhQng buoi lam viec chung, hoac trong nhQng buoi tu hoi than mat 8 nha. tro cua anh, hay chuyen tro khi. dai va. rat c3i m3 3 bd bien Singapore. Qua nhQng cuoc tiep xiic do, cd hai dieu lam toi de f: 1/ anh ay to ra con han thu cong san hdn ca. nhQng ngQdi Qud'c gia chong cong; II anh ay cd mot sQ hieu bie't ve che do cong san Viet Nam siiu rong hdn sQ hieu bie't cua tat ca. nhQng tac gia da vie't ve "Viet Nam ma. toi da doc. Day la diem lien he de'n tinh each dac biet cua tac pham can dQdc giai thich.

Muo'n vie't chinh xic va. khd phan bac dQdc ve che do cong san Viet Nam phai thoa. man 10 dieu kien, trong do cd ba dieu kien can ban. 2

Ba d i l u kien do la : 1/ M6't ro D ang Cong S an Viet Nam tQ trong; 21 la mot ngQdi cong san tinh ngo; 3/ nam ngoai vong tray hie'p cua nha. cam

quyen cong san Viet Nam . Theo toi bie't, hien nay, anh Tr i la. mot trong

nhQng ngQdi rat hiem cd hoi du nhQng dieu kien trSn day, ngoai nhQng dieu Men khac.

Anh Tri la. Tie'n si Luat Khoa (ban Kinh te'). Anh ay da dQdc dao tao tai nhQng trQdng quo'c te' danh tie'ng. O nhQng ndi do', anh da dQdc hua'n luyen ky ve phQdng p h l p sQu tarn, nghien cQu khoa hoc. Luan an cua anh ay vie't ve kinh te' cua mot nQdc cong san, tat nhien anh phai

12 - THE K Y 21 - SO 180 T H A N G T U , 2004

I nghien cQu ky cang ve c i c chu thuye't Mac, ! Le-nin, cung chinh tri , kinh te', xa hpi cua lich ! sQ can kim. Anh da dQdc mdi lam viec tai c i c

trung tarn quo'c te cd uy tin. Dieu nay chtfng minh la trinh do hoc thuat va. chuyen mon cua anh dUdc cac gidi quo'c te' d i n h gia" rat cao.

i Ve hieu bie't ve cong san, anh la. mot ngQdi hie'm cd, vu"a hoi dii nhQng dieu kien tren day, vQa la. mot ngQdi cong san, da lam "c ich mang" vdi cong san trong 32 n i m : tarn n i m v d i CS Phip'(1952-1960),_va 24 nam v d i DCS Viet Nam (1960-1984). Ngay sau khi to'tnghiep (nam 1960), anh quyet dinh hoi hQdng de theo " C i c h mang." Anh da phuc vu d U y Ban Khoa Hoc Xa H o i Viet Nam, v d i tQ c i ch la. chuyen vien trong Vien Kinh te" d Ha. N o i va Vien Khoa Ho c Xa H o i d Thanh pho' Ho Chi Minh.

Anh Tri da 6 v d i cong san Viet Nam mot thdi gian rat dai; do dd, anh cd du d i l u kien biet ro che' do tilf trong. Anh ay tiet lp v d i toi ring ngay sau s i u th ing dau, anh da n M n thay la anh lam roi, nhung khong the cong khai chong che do, va khong lam dQdc gi k h i c hdn la. tiep tuc cho de'n khi cd cd hoi "nhay" dQdc. N i m 1984 anh mdi thQc Men dQdc cuoc "nhay" nay. Va. tQ dd anh da rich cQc tham gia cuoc tranh dau cho dan chu.

DC kien tren day la mpt dieu may: nhd chong che' do, tuy r i n g chi chd'ng n g l m thoi, anh Tr i da chu y" de'n nhQng khia canh tieu cQc, xau, "mat thQc" cua che' do, ma ho mud'n gii 'u di. Hdn nQa, v d i sQ huan luyen anh da h i p thu dQdc, anh bie't ro can bie't nhQng gi, va t im d dau de hieu ro che dd cong san chi l i mpt CCVS, mot cum tii ma. anh thich dung de ndi "chuyen che' vo san."

Cuo'i cilng, & n g o i i t i m truy hiep cua cong an va. nhQng uy vien k iem so£t u i tifdng cua Dang, anh Tr i dtfdc tu" do n6i het du"dc nhting gi minh muo'n ndi hay thay can phai ndi len, khong bi vvfdng m^c nhieu i t v i do nay hay If do kh£c, nhU trUdng hdp cua nhiing ngQdi tranh dau d trong nQdc.

NhQng chi tiet tren d§.y dQdc nh&c den de nhan manh tinh c&ch dac biet cua tic pham Viet Nam Cdn BSi Mdi Thdt Su. HaichQ thencho't d day la "that sQ." Nd la chu de cua tic pham. Quyen s£ch nay dQdc s ing tac v d i mot chu dich ro rang, la: d i n h tan mot so' ngo nhan ve che" dp cong san Men tai, nhat la trong c£c gidi Viet kieu va. quan s i t vien ngoai quo'c. Anh Tri vie't

quyen s ich nay de canh b i o : lQi canh b i o "nhQ mot so' ngQdi lam tQdng" dQdc nhilc di nhac la i nMeu lan, cung nhQ cum tQ " c i i goi l i , " dQdc g£n Hen v d i cac danh xung ma DCSVN thQdng dQng de che day thQc cha't cua che' do ho: "chu nghia xa hoi doi mdi , " "nha. nQdc p h i p quyen chQ nghia xa hoi , " "nha. nQdc ciia dan, do d i n , v i dSn," "D§.n chu xa hoi chu nghia" v.v....

Anh Tr i da vach tran sQ xao t r i cua DCSVN ve viec dQng " c i i b l y ngQ nghia" (semantic trap) de lQdng gat ngQdi k h i c ve "doi mdi , " va ve ban chat cua che" do cong san Viet Nam Men tai. V d i ngQdi ngoai, cong san Viet Nam reu rao "doi mdi , " nhung vdi nhau tM ho nha'n manh " d o i m d i nhQng quyet khong doi mau" ; ho thQdng tuyen bo've "tQ nhan h o i , " va " t h i n h p h l n kinh te tQ n h i n , " nhQng dd khong phai la con dQdng re de di td i chu nghia tQ ban ma, t r i i la i , la mpt con dQdng vong de q u i do len chu nghia xa hpi; ve c i n ban, che do Men tai cua ho v l n la m§t che' do CCVS.

Cd mot diem nQa can gM la: k h i c v d i rat nMeu t i c gia khic , anh Tr i khong ndi bQa, hay ndi bang qud: taut ca. nhQng gi anh dQa ra d l u ton trong nguySn t i c khoa hoc " n d i cd sich, m i c h cd chQng."

Kinh t§' "dtfi miSi": v l n la XHCN

Bay gid xin b i n dS'n cS'u trQc v i nc)i dung cua t i c pham.

Cau true cua t i c ph^m ndi len trong tarn tua tQ tQdng cua anh Tri ve v i 'n de doi mdi . S ich d i i 256 trQdng, cMa lam 3 chQdng: chQdng I ndi ve " Y thQc he cua chinh s ich doi m d i , " chQdng I I ndi v l " D d i mdi kinh te'," chQdng D3 ndi ve "Doi mdi cMnh t r i . " B a chQdng nay khong can do'i: chQdng I gom cM cd hai phan, dai 30 trQdng; chQdng I I gom ba phan, d i i 40 trQdng; chQdng I I I gom 10 p h l n , dai 134 trQdng. Ro r i n g kMa canh chinh tri lan i p hai kMa canh $ thQc he va kinh te'. Uj do la anh Tr i muo'n d i n h tan mot quan mem m i anh cho l i sai lam, hap t i p , lan tran trong nhieu gidi cho r i n g DCSVN "da tQ bo C N X H " va di theo con dQdng tQ ban chu nghia. NhQng gidi nay muo'n t r i n h ne van de cMnh tr i . Anh Tri thi ngQdc la i . Anh da bo rat nMeu cong de l i m that ro quan diem: doi mdi , thQc sQ, khong phai la mot van de kinh te, ' m i l i mot van de cMnh tr i ; muo'n doi mdi kinh te', phai doi mdi chinh tr i .

Ve noi dung thi. d chQdng I , anh Tr i nhan

THE K Y 21 - SO 180 T H A N G TU", 2004 -13

manh rang cd sd y thQc he (hay " h i duy chinh tri") cua chinh sach "doi m d i " chi la "mot sQ chuyen hda" tQ C N X H co diin sang cai goi la. C N X H dSi mdi "theo kieu Mac-Le-Dang" va tvf tQdng Ho Chi Minh. Ho da bat chQdc "mot c i ch mu quang" mo hinh Trung Quo'c, chQa dQng day mau thuan khd dung hda.

' Ve tuf tQdng Ho Chi Minh, thi DCSVN neu bat len tu" tQdng nay khong phai v i ho muo'n thay the" chu nghia Mac-Le da 16i thdi bang tu" tQdng Ho Chi Minh, ma ho chi dung uy danh cua Ho Chi Minh de lQa phinh nhan dan de dang hdn, v i ong nay dQdc coi nhQ con cd i t nhieu ban sac dan toe. NhQng, that ra, cd sd y thQc he cua ong Ho chinh la chu nghia Mac-Le. Ong van coi no la "hoc thuye't dung nha't, each mang nha't," va. la " k i m chi nam cho hanh dong."

TQtQdngHo Chi Minh cd namdieuchu ye'u: 1/ Mac-Le la chu nghia dung dan nha't; 21 lanh dao cua Dang phai tuyet do'i; 3/ ap dung triet de "chuyen che" vd san" kieu M i c , Le-nin, Stalin; 4/tien th ing len chu nghia xa hoi; 5/ giQ vQng tinh t h i n quo'c te' vo san.

Trong nhQng dieu tren day, chu trQdng tien thing len CNXH la "nguyen nhan " 3 cua cuoc khung khoang toan diSn, khiing khoang tong the ciia xa hoi, khiing khoang tat ca c i c lanh vQc...: kinh te" va xa hoi, tinh than va dao dQc, tQ tQdng va. chinh t r i . " Phan khic , "tien th ing len C N X H " la "sai l l m to ldn nha't cua Ho Chi Minh trong lanh vQc kinh te'." Anh Tri ke't l u i n rang: "neu dQa vao tQ tQdng Ho Chi M i n h " de h§ trd cho chinh sich "doi m d i " chinh tri thi

. phai ndi th ing ra la "cd doi nhQng khong cd gi mdi!"

Khia canh " D o i mdi kinh te'" dQdc ban de'n d chQdng I I . Anh Tri nhan xet rang trQdc nam 1986 ViSt Nam " lam vao khiing khoang suy thoai tram trong" v i DCSVN da "bat chQdc mot each may mdc md hinh X H C N theo k i e u Stalinit-Madit." D a i hoi'6 cua DCS da dQa ra chinh sach "doi mdi , " bo che' do bao cap, va chap nhan mot nen kinh te" "nhieu thanh phan." De'n Dai hoi 7, DCS la i ndi ro rang kinh te'hang hoa nhieu thanh phan phai "van hanh theo cd che thi trQdng, cd sQ quan ly cua Nha nQdc, theo dinh hQdng X H C N . " D a i hoi 8 la i nhan manh them rang nen kinh te' nhieu thanh phan phai "nham muc dich xay dQng X H C N " chd khong phai di theo con dQdng tQ ban chu nghia.

Chu trQdng cua DCSVN dQa ratQ dau nam 1990 I "cung la. sao chep mo hinh kinh te thi trQdng cua DCS Trung Quo'c."

Dac diem cua nen kinh te' thi trQdng dinh hQdng xa hoi chu nghia ma DCSVN chu trQdng j la kinh te quo'c doanh. Theo giao dieu, "DCSVN j khong chap nhan viec de bat cQ ai tham gia j vao viec phat trien lQc lQdng san xua't ma chi de danh viec nay chu ye'u cho kinh te' quo'c j doanh ma thoi ." NhQ the', mdi di diing dinh hQdng XHCN. NhQng, anh Tri ndi, "ket" la d j do: kinh te'quo'c doanh lam an toi qua, khong j phat trien lQc lQdng dQdc bao nhieu trong nhieu ' nam qua. Be ' t ic chinh la. 3 cho "cai "16-gich" cua DCSVN dan de'n nghich ly nhQ vay." |

Anh Tri ghi nhan rang trong 25 nam tQ Dai j hoi 4 (1976) de'n D a i hoi 9 (2001), cac lanh dao j DCSVN da nhieu l l n k h l n g dinh la. v d i chinh s ich "cong nghiep hda X H C N " - ma. ho cho la. Qu viet hdn cong nghiep hda tQ ban chu nghia - Viet Nam se trcf thanh mot nQdc cong nghiep hien dai, nhQng "thQc te' hoan toan phu dinh tham vong nay." Nam 1976, Le D u l n tuyen bo Viet Nam "day manh cong nghiep hda X H C N de dQa nen kinh t§' nQdc ta tQ san xua't nhd len san xua't ldn X H C N trong vong 20 nam," nghia la nam 1996. NhQng nam 1996 , D a i hoi 8 la i k h l n g dinh la. chi trong vong 20 nam nQa, nghia la. nam 2015, Viet Nam mdi trd thanh mot nQdc cong nghiep hien dai hda. D a i hoi 9, nam 2001, la i k h l n g dinh la muc tieu dd se dat dQdc vao nam 2020... Cac mo hinh ma DCSVN da ap dung tQ 1976 de'n nay deu that bai, day cong nghiep Viet Nam "vao bQdc suy thoai chQa tQng cd," va. "dang d i n de'n be tac." M a y mdc, thie't bi cQa cac doanh nghiep nha. nQdc cua ta "lac hau so vdi the' gidi va. khu vQc tQ 10 de'n 20 nam, tham chi 30 nam..., trinh do cd khi hoa, tQ dong hda dQdi 10%, mQc do hao mon hQu hinh tQ 30 de'n 50%." Tren day la nhQng nhan xet ma anh Tri trich cua cMnh nhQng chuyen gia cua che do.

Theo mot chuyen gia ciia D a i hoc trQ danh Harvard, GS. David Dapice, thi neu tang trQdng cua Viet Nam trong tQdng lai chi la 6%/nam thoi thi GDP/dau ngQdi cua Viet Nam trong 20 nam nita (2022) cung chQa dat dQdc mot nvCa GDP/dau ngQdi cua Thai Lan nam 1999. Va. neu mQc tang trQdng cua Viet Nam la 10%/nam thi chi de'n nam 2019 GDP/dau ngQdi cua Viet Nam mdi vQdt GDP/dau ngQdi cua Thai Lan

14 - THE K Y 21 - SO 180 T H A N G T U , 2004

vao nam 1999! Dieu cting c M f, anh Tri nhan manh, la "kinh

te" Viet Nam hien nay la mpt nen kinh te" hdn hdp rich luy c i c khia canh tieu cQc nha't, vQa cua C N X H hoang t i n , vira cua to ban hoang dai, theo kieu Trung Quo'c." Cd ban, kinh te Viet Nam van l i mot kinh tS" xa hoi chu nghia, trong khi Viet Nam l i mot nQdc lac hau. Quan he giQa C N X H v i sQ lac hau l i mot "quan he nhan qua." Nguyen nhan trQc tiep cua sQ lac hau cua Viet Nam l i C N X H .

DCSVN: difcfng I6'i, chinh sach

NhQ da n d i d tren, t i c pham cua anh Tr i n i n g phan chinh tri hdn l i phan kinh te v i f thQc he: chQdng I I I (134 trang), dai gan gap doi hai chQdng I v i I I (140 trang) hdp la i . D i l u n i y l i m ndi bat sQ kien chinh tri la ye'u td' quyet dinh. NhQ chinh anh ndi trong phan "Ke't Luan":

"Theo tdi, cdi cdch kinh te hien nay dang dbi hdiphdi cd cdi cdch chinh tri mdt cdch manh me [theo hQdng dan chu h o i that sQ] va neu khdng cd cdi cdch chinh tri thi cdi cdch kinh te se~ be tac ; "ne?n d i n chu [da nguySn] cung cd' to do kinh te', v i do dd l i nen t i n g cua sQ t i n g trQdng"; "dan chu l i dong cd chinh d i n g de p h i t trien kinh te'."

Trong phan md dau cii a chQdng DI , anh Tr i nhan manh rang [chu nghia M i c - L e ] " C N M L chQa bie'n mi't d Viet Nam, k h i c v d i mot sd' ngQdi thQdng n6i. NgQdc lai , nd v l n tiep toe van h i n h trong thQc te' h i n g ngiy, dQ cd mot v i i bie'n doi khdng quan trong so v d i trQdc day; . . . " c i i g o i la "chuyen chinh vd san" (CCVS)... cung dang dQdc thQc hien hang

Hinh anh kinh t§"Vi?t Nam hl$n nay: Ngiftl ganh hing rang di ngang qua mOt ti?m ban di$n thoai di d?ng 6 Ha N$l.

ngiy. . . khong the ndi l i C N M L khdng cdn ton tai d "V16t Nam; n6 chi bien dang mpt phan n i o dd thoi. Va d i i u d i n g dec l i c i c mat xd'u nhd't cua nd van ton tai, ca trong l ihh vQc chinh tri lan lihh vQc kinh tS'."

Sud't trong may chuc trang k§' ti6p, anh md t i mot c ich ty my, sic b6n, nhQng "mat xau nhi't" cua CCVS. V i phQdng d idnniy , t i c p h a m cua anh Tri l i mpt. t i i l ieu ri"t d i e biet, vo cQng quy b i u cho nhQng ngQdi nghien cQu ve cong s i n Viet Nam. Anh da phanh phui ra, thau gdp v i si(p xep l a i mpt c i c h n g i n ni£p v i hdp If khdng biet bao nhieu chi tiet v i che do dd.

A n h da soi s i n g hau het c i c khia canh cua D C S V N . M d t diiu d i n g ghi d day l i anh Tri da c i n cQ v i o c i c nguon tin xua't p h i t tQ g i d i cong s i n — t a i l i e u c i la D a n g , c i c tuyen bd\t Id cii a lanh dao DCSVN, hay cua nhQng ngQdi tQng giQ chQc l d n trong gud"ng m i y q u y l n hanh D a n g — , hoac cua nhQng gidi quo'c te cd tie'ng l i dQng din, k h i ' t i n nha't. Do dd, cd the ndi r i n g nhQng dQ kien v i nhQng nhan x6t anh dQa ra r i ' t chinh x i c .

V i thieuchS, khdng the de c i p de'n tat ca nhQng gi anh Tri d i neu len. DQdi day, tdi chi trich dan mot so' nhan x6t vi If thuy<§'t, If

luan, chii trQdng, dQdng ld'i, chinh sich, d i n g ghi nhat cua t i c pham, v i mpt s& dvt kien soi s ing CCVS nhat v i nefp song cua nhQng ke quyen the'trong chef dp cong san Viet Nam hi§n nay.

Ve sai \&m I6n nh£t cua D C S V N : "Nhin chung... sai idm ldn nhdft v i cung la

bao trilm tat c i c i c sai lam cua DCSVN tQ khi len n i m chinh q u y l n de'n nay l i su cd'tinh chpn con dudng "tien len CNXH " theo kiiu M&c-Le, rieng cho mien B£c tQ n i m 1957... v i cho ca

THE K Y 21 - SO 180 T H A N G TU", 2004 - 15

nQdc tai H o i nghi Trung tfdng DCS lan thQ 24 hoi th ing 08.1975. NhQng sai idm trong link vUc dd'i nQi (chinh tri , kinh te, van hoa, v.v...) cung nhu doi ngoai... deu bat ngudn tic su lua chon cd tinh cdch chien luqc do'.'

Ve chuyen chinh v6 san: "CCVS... tren thv/c te chi la su1 chuyen chinh

cua tap ctoan lanh dao cua DCS, hay noi dich x i c hdn la 'chuyen chinh mot be l u ' gom 3-4 ngQdi lanh dao ma thoi. Ho tQdng trQng cho mot chinh quyen x i y dUng tren ndng sung... n h l m duy tri c ing lau c ing td't cai goi la 'on djnh' chinh tri trong ca nQdc."

"Chuyen chinh vo san d Viet Nam con cd mot sQ tQdng HSn den chuyen chinh vd hoc va vo van h o i nQa... ngQdi kdm, dd la i lanh dao ngQdi gidi. . . NhQng n h i tri thQc ngoan ngoan, cd hoi chu nghia ve mat chinh tri hoac ninh hdt thi dQdc thing ci'p k h i nhanh dQ k d m ve chuyen mdn... V i vay cho nen Viet Nam khdng the cd dieu kien de bat nay thien t i i . "

V i cac nha ngoai quo'c va dan chii cua C S : "... hien nay cung nhQ trQdc day dQdi thdi

ong Le Duan, trong kho tang biet ngQ m i D C S V N thQdng dQng c i i g o i l i 'ddn chu XHCN/ 'Nha nude XHCN,' hoac -Nha nUdc phdp quyin XHCN,' 'Nha nUdc cua ddn, do ddn, vi ddn' deu l i nhQng Men tuong (phenomena) phan anh mot ban chat duy nha't, dd l i bdn chd't ("essence) cua chuyin chinh vd sdn, deu dong nghia vdi k h i i Mem CCVS."

Anh Tri ndi : khi c i c n h i lanh dao Viet Nam ndi ve "dan chu" d Viet Nam thi cd nhieu nha nghien cQu v i Viet kieu "vo tay reo mQng r i n g c ic n h i lanh dao cong san cung ' d i m ' ndi tdi dan chu... Ho dau cd ngd r i n g khi DCSVN ndi tdi 'dan chu' tQc ho i m chi mot nen 'dan chQ' do DCS nan ra v i do DCS lanh dao, v i loai 'dan chu' n i y phan anh dung ban c h i t cua 'chuyen chinh vd s i n ' ..."

V i nguyen tac " t i p trung dan chu " Ve diem n i y anh Tri ndi : "Trong c ic t i i l ieu chinh thilc cua DCSVN

khi ho ndi tdi 'tap trung dan chu' (tap trung: danh tQ; dan chu: tinh tQ) thi cd nghia l i ho ndi ve nguyen tac to chQc, hoat dong trong dang

. va nha nQdc XHCN, chQ ho khdng bao gid dQm | cum tQ "dan chu tap trung" (dan chii: danh tQ; I tap trung: tinh tQ) v d i f nghia l i mot the che, | mot che' do chinh tri-kinh te' ca...Va lai , trong | b i o chi, s ich vd thi DCSVN thQdng dung cum

I

j 16 - THE K Y 21 - SO 180 T H A N G TU", 2004

tQ "dan chu nha't nguyen" tQc l i mdt "nen dan chu dQdi sQ lanh dao duy nhQt cua dang," hoac "dan chii X H C N " de dd'i la i cum tQ dan chu da nguyen, da dang..." Anh ndi can nhan manh rang biet ngQ "dan chii nha't nguyen" ma DCSVN dang dQng l i "mdt mau t h u i n ldn trong tQ ngQ," la "mot q u i i tQdng ve mat chinh t r i , " v i thong thQdng m i ndi, nen dan chii thQc sQ "td't yi'u l i phai da nguyen chQ khdng the nhi't nguyen, doc dang dQdc."

V i bao liic va d6'i tra cua D C S va Nha nufdc:

"6" Viet Nam, cung nhQ d c i c nQdc X H C N toan tri khic , 'bao lQc c i c h mang' dQdc thQc Men h i n g n g i y v i dQdc nang len t h i n h mot the che, trong luc dd thi t h i i do dd'i t r i mot c ich cd he thd'ng cua DCS v i Nha nQdc X H C N dd'i vd i dan dQdc nang len t h i n h mot quo'c sdch, vd hai hien tuong nay cd quan he hitu ca, gan bd mdt thie't vdi n/iau...trong sud't q u i trinh t i n tai cua DCSVN dau dc sQng b i i bao lQc cua ho rat nang..."

" D i l u d i n g chu f l i Men nay t h i i do dd'i t r i , gia doi cua cMnh quyen da tQ lau lan ra ca xa hoi.. . Dang cpng san lanh dao da tao ra v i hinh t h i n h mot xa hoi dd'i lQa, lanh dao dd'i lQa, l i m i n gia dd'i, bang cap gia dd'i, de'n gia dinh cung lQa dd'i..."

Nha nutfc cua dan, do dan, vi dan "Sau ong Ho, tat c i c i c Tong bi thQ... deu

dQng thuat ngQ n i y ve mat hinh thQc, nhung da thay doi h o i n t o i n ve mat n§i dung. C i c n h i lanh dao DCSVN da d i n h t r i o ndi dung tien bo, that sQ dan chu do Abraham Lincoln de xQdng v d i mot noi dung doc t i i , t o i n tri cua che dp X H C N . . . ' N h i nude cua dan, do d i n , v i dan' dQdc dQng mdt c i c h phd bie'n tQ n i m 1991 de'n nay de thay the cum tQ 'chuyen cMnh vd s i n ' (CCVS) - mot cum tQ l i m cho ai cung kMe'p sd ! — khien cho mot so" ngQdi, ca hoc gia ngoai quo'c lan V e t kieu, Meu lam rang d Viet Nam khdng con 'chuyen chinh vd san' nQa tQ khi cd doi mdi. . . Sd d i DCSVN thay the (chQ khdng bao gid tQ bd) 'CCVS' bang thuat ngQ ' N h i nQdc cua dan, do dan, v i dan' l i v i ho muo'n tao ra mdt ao tQdng 'doi m d i ' v e mat chinh tri v i tam If, nhQng do chi l i mdt mOu > meo nham lQa gat nhan dan v i dQ luan quo'c

. te ma thdi ." " N h i nQdc X H C N Viet Nam khdng phai 'do

dan' tMe'tlap; v i muc tieu chu ye'u cua nd cung

khong phai n h l m phuc vu nhan dan, tQc la. nd khdng phai ' v i dan.' Do dd, khdng the ndi Nha. ntfdcnayla 'cua dan' dUdc. Gian ddn the'thdi!"

Tren thQc te, Nha nQdc X H C N d Viet Nam chi la Nha nutfc cu a B ang, do B ang va v i B ang ma thdi."

Nh§n si/: "T§p floan lanh ilao DCSVN"

Tren day, cac khia canh by" thuye't, $ thQc he, dQdng ld'i, chinh s ich cua DCSVN da dQdc de cap de'n. NhQng ta cung mudn bie't DCSVN ve khia canh nhan sQ: ban chat, phong dd, ld'i cQ xQ cua ho, trong ddi sd'ng hang ngay.•—• mat that cua ho - , dac biet la d cap lanh dao. NhQng trang dQdi day se cho ta thay r i n g anh Tri da thau gdp dQdc rat nhieu dQ kien soi sang DCSVN ve khia canh nay.

. M o t trong nhQng dieu d i n g ghi nha't la : DCSVN cong khai tQ h i o l i mot to chQc cQa nhQng gidi vd san, nhQng trong thQc tai, nd la i l i mdt to chQc rat g i i u , v i nhQng ke cd chQc quyen cao trong Dang cung rat g i i u !

Nam 1996, theo Phong thQdng mai Viet -My, t i i san cua DCSVN len tdi 20 T Y US $, tQc l i tQdng dQdng v d i GDP (Tong San LQdng) cua Viet Nam n i m 1995. Cd 100 dang vien cd t i i s i n len tdi 300 trieu US$ trong n i m 1996.

Anh Tri nhan xdt: "Dieu ay ndi len sQ g i i u cd cua DCS 5 trong mdt nhQng nQdc ngheo nha't the g i d i ! " L a i nQa:

"Ban Kinh t i i cua DCSVN vdi h i n g nghin c i n bd l i 'cong cu cua Mafia cua DCS,' nd cd chin Phd ban chuyen mdn kinh doanh ve ngoai te, ma tdy, vu khi , doanh nghiep v i ddn v i sQ nghiep cua DCS, d&'t dai, n h i cQa v i biet thQ."

" C i c n h i quan s i t ngoai quo'c cho rang sd di tQ giQa nhQng n i m 90 trd di, DCSVN t im c i ch dau tQ trong nhieu luih vQc - tQ tiem cdm cho tdi ngan h i n g - l i v i ho muo'n xay dQng mot cd sd t i i chinh vQng manh cho nen tang thd'ng tri cua ho trong ddi sd'ng chinh tr i cua dat nQdc trong tQdng lai . "

"Mot diem can lQu y nQa l i trong dieu khoan 46 cua "Dieu 16 (bd sung) cua DCSVN (do D a i hoi K cua Dang thong qua) cd ghi ro la mdt trong nhQng ngudn t i i chinh raft quan trong cua DCSVN l i 'ngan sdch nha ntfdc va cdc khodn thu Jchdc.' Cho nen, khdng lay l i m la khi ta thay DCS diem nhien lay tien cua ngan sich n h i nQdc (tQc la t i i san cua t o i n dan) de chi cho c i c to chQc cua DCS v i phu thuoc ciia Dang."

Ve gidi lanh dao DCS, m i anh Tri goi l i " T i p d o i n lanh dao Viet Nam," thi anh da dQa ra vd so' dQ kien l i m cho ta ne'u khdng rQng minh, thi cung kinh ngac.

Theo anh Tri , d ie diem chung ciia "Tap d o i n lanh dao D C S V N " l i :

"TQ khi khd'i Lien-xd - Dd'ng A u sup dd, trong DCSVN tren thQc te da xua't Men hai tQng ldp dd'i lap nhau ro ret: mot tang ldp thd'ng tr i nam quyen h i n h v d i nhQng dang vien g i i u cd, nhQng nha 'tQ ban dd ' v d i nMeu biet thQ, xe dtd v i doanh ngMep do vd con n i m , sd'ng xa hoa phe phdn, tham cM cdn cd the chuyen US$ ra nQdc n g o i i de kinh doanh v i chuan bi cd sd l i m i n v i sinh nhai cho thdi ky hau cong san, v i mot tang ldp bi tri cua nhQng dang vien hem cMnh, nhQng cQu cMe'n binh v i thQdng bmh, nhQng ngQdi nghi hQu, t h i t sQ vQa vd san la i vd quyen, sd'ng ngheo khd va vat va."

"...dang vien cd chQc cd q u y l n , trong dd mot so" i t nhd chQc quyen m i cd tien, cQc ky lam tien, dang cM phd'i moi cong viec cua dang, cua dat nQdc; chvtc, quyin, tien ay da ket ho la i t h i n h m§t giai tang mdi , giai t i n g ' t i i pMSt do'. . . The' lQc t i i pMet n i y dang l i m g i i u theo cong thQc dQng chuyen cMnh vd s i n de tich luy tQ ban... v i sd' t i i san ma ho da v i dang hd'i ha tich luy chinh l i xQdng m i u , mo hdi, nQdc mat cua t o i n the nhan dan."

Anh Tri gM nhan rang "tap d o i n lanh dao DCSVN dang bi mafia hod m0t each nghiem trong." D i p cau hdi tai sao giai cap "tQ ban d d " cd' niu c h i t con thuyeh X H C N , anh giai tMch r i n g "cM nhd trQdng len t i m bien X H C N ho m d i cd the cQdp bde dan chung mot c i ch de d i n g . " Dang da bi " t h o i i h o i , " bie'n chi't, nhQng d i n g vien ni"m quyen lQc trd t h i n h "mot t i n g ldp thd'ng tri mdi trong xa hoi, v d i nhQng l d i ich rieng, dd'i lap vdi l d i ich nhan dan." NMeu dang vien cd chQc cd q u y l n "da t h i t sQ th inh nhQng tQ ban mdi d l u cd quyen lQc, bie'n quyen t h i n h cua c i i , v i gay ra mdt m i u t h u l n xa hdi n g i y c i n g gay gat."

Ve phQdng dien dao dQc, ld'i sd'ng ciia c i n bd, d i n g vien, anh Tr i goi l i "suy t h o i i , " v i ndi r i n g cd "vd sd' Men tQdng." Anh chi de cap den mdt so' sQ kien "dien hinh" m i thdi, nhQ lam p h i t bang cap gia, nan mai dam, ngMen ma tdy v.v...

Ve b i n g cap gia, tM nim2000 , cd hdn 3.000 b l n g cap gia b i p h i t Men " m i thQ pham chii

THE K Y 21 - SO 180 T H A N G T U , 2004 - 17

ye'u la c i n be), clang vien," M o t trQdng hdp dien hinh la ong "Tien sT' Nguyen Tien Hoa, Vien trQdng ViSn nghien cQu Khoa hoc thi trQdng va g i i ca. Ong nay da gian lan thi cQ, xQ dung b l n g c i p bi ' t hdp p h i p va da nhd ngQdi thi ho v i n b l n g Anh v i n . . , M p t trQdng hdp phi thQdng hdn nQa la dng "Tien s i " Tran Hong T h i i , b i p h i t g i i c l i chQa cd hoc het ldp 10 nhQng da cd ba b l n g cap td't nghiep dai hoc v i hau dai hoc.

Cd sQ lan t r i n ve b l n g cap gia, v i tQ khi N h i nQdc chQ trQdng "dai hoc h o i c i n bd dang v ien" thi moi c i n bd, d i n g vien ta i chQc p h i i cd b l n g cap de dQdc dieu chinh chQc vu cua minh de dQdc t h i n g tien. Do dd, cd tinh trang "ngudi cd bang gid thi ngdi dd'y, ngUbi cd bang thi$t thi thdt nghi$p." Anh Tr i cho bie't l i cd tdi 65% g i i m dd'c v i tdng g i i m dd'c c i c doanh nghiep n h i nQdc khdng cd k h i n i n g hieu dQdc quyet t o i n t a i chinh h i n g n i m ciia doanh nghiep. Anh lap la i l d i than van cQa mpt g i i o sQ quen thupc d H i N p i : " C i c hoc v i hoc h i m rdm, nhQng tie'n s i vi6n si gia'y, nhQng chQc vu hQ danh thi khdng nQdc n i o the gidi s i n xua't nhanh, n h i l u b l n g ta. M i khi nhQng thQ n i y t r i n ngap xa hdi thi cdn dau cho t r i tu6 c h i n chinh p h i t trien."

Ve ld'i sd'ng truy lac cua c i n bp, thi chinh Bp Lao dong va xa hdi cong san thQa n h i n l i "trong so d i n dng di t im thQ vui tai nhQng lau xanh thi 70% la c i n bp, dang vien, bdi v i chi cd hp mdi cd thQa tiln (do tham nhung, budn lau v.v...) de cd thd i n chdi t r i e t i n g . " Cdn ve ma tiiy, thi, cung theo mpt nguon tin cd tham quyen, trong so' 100.000 ngQdi nghien ma tuy da d i n g ky t h i n g 7/2000 cd td i 30.000 l i c i n bp, d i n g vien.

Anh Tri ke't luan: "Tdm la i , "qud'enan" tham nhung v i budn

lau, sQ lam p h i t b l n g ci'p gia de cd the chie'm giQ c i c chQc lanh dao, i n chdi t r i e t i n g , nghiSn ngap x i ke, ma tuy,v.v... dd l i mpt so' hiSn tQdng phd bi6'n hi$n nay trong h i n g ngu dang vi&n, nhQng con ngQdi ' X H C N ' m i dng Ho da cong phu 'trong' trong may chuc n i m qua!"

M d t khia canh cQa sQ tham nhung cua gidi lanh dao DCSVN dQdc anh Tr i sQu tra r i ' t day du l i khdng p h i i chi nhQng lanh dao DCSVN m i t o i n gia dinh hp l d i dung quyen lQc de l i m g i i u , m i dd l i mpt.hien tQdng phd bie'n.

Anh ndi : j "Chinh nhd cd chQc, cd quyen cho nen d i m j

vd con c i c nha lanh dao cao cap m d i cd the7 j trd th inh , mdt sdm mpt chieu nhQng 'doanh nhan l o i lac,' va tQ cho tay t r l n g , c h i n Qdt c h i n r i o , nhay v i o mpt l inh vQc khdng quen thupc m i hien nay trong td i hp da day nhdc j h i n g trieu US$." . :

V i anh dQa ra mpt so", k h i nhieu, v i du dien ! hinh ve: |

- " B i Cam," vd cua cQu ThQ tQdng Vd V&n ! Kiet ; "Cau Nam," con rieng cQa dng Vd V i n j Kiet ; " C i u PhQdng," re dng Tdng B i thQ Do ! MQdi; "Cau Ty," con ThQ tQdng Pham V i n Khai ; " C i u Tuan Anh, " con cQa ChQ tich nQdc Tran DQc LQdng; "Cau Dien, " con cQa cQu Tdng bi thQ Le K h i Phieu; "Cau Vinh , " con cua TQdng q u i cd' Nguyen Chi T h i n h ; "Ong Cong," em cua Tdng tham mQu trQdng Khdng quan q u i cd' D i o Dinh LuySn; " C i u Blnh," con re cQa D a i tQdng Vd Nguyen G i i p .

Hien tQdng "con dng c h i u cha" l d i dung quyen lQc chinh t r i cQa dng cha de lam g i i u la mdt hien tQdng r i ' t phd bie?n. Tr6n d i y chi ndi de'n nhQng ke l i m i n ldn nhd cd quyen lQc ldn. Ti't nhien, theo quy l u i t "thQdng bat chinh ha t i c loan," ta cd the d o i n r i n g t o i n xa hpi Viet Nam cung theo gQdng cap lanh dao m i " lam i n " theo kieu cua hp.

Phai "phi xa hQi chu nghia hod"

Tit s ich cua anh Tri l i Vi$t Nam Cdn Ddi Mdi Thdt Su. Bay chQ n i y ham chQa ba y" niem ldn : 1/ C i n , 2/ D d i m d i , 3/ ThQc sQ. Tai sao "can" thi ngQdi Viet n i o bie't i t nhieu rich sQ Viet Nam trong 100 n i m qua deu bie't, khdng can b i n cai. " D d i m d i " l i gi , v i D C S V N da hieu van de n i y ra sao, da giai quySt nd the n i o , v d i ke't qua ra sao, da dQdc anh Tri phan tich, phe p h i n , v i b i c bd.

Ti't nhien anh Tr i phai dQa ra nhQng y" kien, nhQng de nghi de thay the" nhQng gi anh da chQ trQdng b i c bd, v i giai thich the? n i o l i ddi m d i "thQc sQ." NhQng y ki§n, di nghi nay dQdc trinh b i y trong chQdng "Ke't Luan."

O doan tren, quan niem c i n b i n cua anh Tri cho r i n g "cai c i c h kinh te' ddi hdi phai cd cai c i c h chinh tr i mpt c i c h manh m e " da dQdc n h l c de'n. 0 chQdng Ke't Luan anh ndi ro r i n g muo'n "khai thong h o i n t o i n " con dQdng p h i t trien kinh te? v i cd t i n g trQdng kinh te cao v i

18 - THE K Y 21 - SO 180 T H A N G T U , 2004

! ben vtfng, thi phai cd mot "dot p h i khau" ve mat chinh tr i "theo htfdng dan chu h o i that svjf dat ntfdc." Anh ndi rang ttf may nam nay, trong ntfdc. da cd ngifdi sang sud't de nghi nhtf vay.

Ve phia ngoai qud'c, anh Tri cung trich d i n nhtxng nhan vat t n i danh, kinh te" gia nhu dng Joseph Stiglitz, giai thtfdng Nobel v l Kinh te, hay GS Janos Konai, mot chuyen gia danh tie'ng ve kinh te" X H C N va hau X H C N , nhtfng chinh k h i eh nhu1 Tdng thd'ng Phip , Francois Mitterand, Tdng thd'ng Hoa K y , B i l l Chnton, de l am sang to them rang p h i t trien khdng phai chi la tang GDP ma con la "tao ra mot xa hdi td't dep hdn, mdt xa hoi d i n chii t h i t stf va cong bang"; rang "dan chii that stf la dong cd chinh d i n g de p h i t trien kinh te"; rang "t i t do, dan chii ton trong nhan quyen l i dieu kien can thie't cho stf p h i t trien kinh te"; rang "cai each chinh t r i , chinh q u y i n va y thtfc h£ la cti iu kifen quyet dinh de md dtfdng cho c i c c i i c i c h cd ban trong c i c lanh vtfc k h i c nhu kinh te', xa hdi v i v i n h o i . "

Tom l a i , theo anh Tri , che" do Ha N d i hien nay ve cd ban van la mot che do X H C N toan t r i . Do do', "dd'i s ich ciia nhffng ngUdi dan chii hien nay l i phai dau tranh de p h i xa ho i chu nghia h o i nd mot each t o i n dien. N d i mdt each k h i c , chdng ta can p h i i kien t r i dau tranh de dan chii h o i that stf dat ntfdc, ca ve mat dd'i ndi (chinh t r i v i kinh te') l l n dd'i ngoai (chinh s ich ngoai giao)."

M§t trong nhtfng tfu ttf ldn ciia anh Tri l i " p h i vd be tac ve tr i tue" de moi ngUdi deu cd the tham gia v i o viec thao luan phtfdng i n p h i t trien dat nUdc de kie'm mot con dtfdng di thich hdp cho dat ntfdc. Cd tranh cai ttf do thi mdi p h i vd dtfdc stf be tac n i y . Do dd, anh Tri cho rang trong sd' cac ttf do, ttf do tu tudng, tu do b i o chi, tu* do ngdn luan, tu" do lap hdi l i quan trong nhat, v i khdng cd nhtfng ttf do dd thi " m o i b i n luan ve stf p h i t trien dat nUdc v i

;hien dai h o i . . . chi l i vd ich. B d i v i chi cd nhtfng quyen tu* do nay m d i tao dtfdc stfc manh tri tue t o i n dan toe, v i chi cd stfc manh nay m d i dtfa tdi stf p h i t trien ciia dat ntfdc."

Ve kinh te, d cud'i chUdng FX ve " D o i m d i kinh te'," anh Tr i dUa ra "10 bien p h i p cd ban," nhung anh nhan manh: de thtfc Men 10 bien p h i p kinh te' n i y "can phai cd mdt quyet tarn chinh tr i cao..." v i chi co mot the" che' chinh t r i dan chii that su" m d i co this thtfc hien mot

each trifet de cac bifen phap k i n h t e n o i t r e n . " Hai mat nay gan bd c h i t che v d i nhau, anh htfdng l l n nhau "mdt c i c h bien chiing." Anh ndi rang dieu n i y d i n anh de'n viec phan tich " d d i m d i " cMnh t r i . Nhu' ngUdi M y thtfdng ndi trong trUdng hdp nay: "He is back to square one": van de khdi dau van la cMnh t r i !

Cho nen khdng la g i m i trong chudng Ke't Luan, anh Tr i dtfa ra "mot chUdng trinh hanh dong tdng q u i t . " ChUdng tr inh n i y n h i m "nhtfng ngtfdi yeu chudng ttf do, dan chii trong giai doan M e n nay." N d g o m n a m d i e m . Nguyen v i n nhu" sau:

" l . Y e u cau cMnh quyen H i N o i t h i ngay nhtfng tu nhan chinh t r i , ton g i i o , v i sac toe, v i giai quan nhQng ngtfdi b i quan che, dong thdi May bd nghi dinh 31/CP.

2. Thtfc Men c i c quyen ttf do dan chii cd ban da gM trong H i e n P h i p 1992, v i nha't l i trong "Cong tfdc qud'c te've c i c quyen dan stf v i chinh t r i , " d i e biet l i ttf do ngdn luan, ttf do b i o chi, ttf do ton g i i o , ttf do hoi hop v i lap hdi ; ttf bd dieu 4 cua H i e n P h i p 1992; v i cha'm dirt viec bung bit thdng'tin gitfa trong v i n g o i i ntfdc.

3. Manh dan cdi trdi khu vtfc kinh te" ttf n h i n (nhi't la kinh te ttf ban ttf nhan); cong nhan quyen ttf hffu ruong da't v i c i c ta i s i n k h i c .

4. Cung li ic , c i i c i c h triet de c i c doanh ngMep nha ntfdc, song song v d i viec day manh cai c i c h he thd'ng ngan h i n g nhtf da de nghi ben tren.

5. D i o ngtfdc h o i n toin ' trat ttf tfu tien trong cMnh s ich ngoai giao Men nay."

[Anh Tr i giai tMch them dieu 5 d mot doan sau: "ttfc l i dat len h i n g dau quan he v d i c i c ntfdc dan chu, ttf ban, va dat d h i n g chdt quan h6 v d i c i c ntfdc X H C N , doc tai" ]

M o t dieu c i n ghi nhan d day la anh Tr i chii trtfdng chuyen "chu nghia xa hdi ddi m d i " Men tai sang mot "h£ thong chinh t r i - k i n h te' hoan t o a n p h i x h e n " m o t c i c h hod binh. [T.T.T. nhan manh] .

Kinh ngMem ciia 30 n i m qua cho thay rang "tap doan lanh dao D C S V N " se khdng chip nhan mdt stf chuyen bie'n nhtf vay. Dd'i v d i ho, dd l i "di§n bie'n h o i binh," m i ho da khdng ngtfng to' g i i c . V i y p h i i l i m sao?

Anh Tri ngM rang phai tao ra mot stf thay ddi tutlng quan ltfc ltfdng giiia D C S V N v i dd'i lap. Muo'n the", ve mat chinh t r i v i ngoai giao,

THE K Y 21 - SO 180 T H A N G TU", 2004 - 19

nhtfng ngtfdi dan chu phai "kieh tri gay stfc ep toi da va lien t u c " de budc DCS va nha. ntfdc thtfc Men d i n nam yeu s ich ndi tren. Tdi mtfc n i o dd, ltfc/ng se bien ddi thanh cha't, va se cd mot stf Thay doi ve chat. Theo anh, DCSVN se khdng ttf y chap nhan mot stf thay ddi triet de he thd'ng chinh tri kinh te'Men "neu ho khdng bi dp luc he t site manh me hoac neu khdng cd mdt stf bie'n dong gi ldn . " Nhtfng mot khi da x i y ra stf "thay ddi ve chat" ndi tren, khi ttfdng quan ltfc ltfdng da nga han ve pMa nhtfng ngtfdi dan chii, thi " d i i muo'n du khdng, c i c nha. lanh dao cong san cung khdng the'nao chd'ng dd dtfdc, t t f c l i phai ' d d i m i u ' . " D d thtfc Men chtfdng trinh hanh dong tdng q u i t da dtfdc di ra, anh Tr i thay can lap len mot L ien Minh (hoac MatTran) D i n Chii bao gom tat ca c i c phan rtf chinh tr i v i ton g i i o dau tranh cho dan chii da nguyen, ca trong lan ngoai ntfdc, bat ke xu htfdng cMnh tr i v i tdn g i i o k h i c nhau trtfdc d i y , De gay i p ltfc td i da v i Hen tuc v d i dich thii , nhtfng ngtfdi dd'i lap cd the i p dung chie'n thuat B6'n Mui Giap C6ng, hai d trong ntfdc, v i hai d n g o i i ntfdc.

O trong ntfdc, Li§n Minh D i n Chii l i ltfc ltfdng chinh dd tan cong cMnh quyen trong moi lanh vtfc. L ien M i n h dng ho t i ' t ca c i c yeu s ich cMnh d i n g ciia nhan dan lao dong (chii ye'u l i ndng dan), t r i thtfc, v i n nghe, thanh men v i sinh viSn, phu ntf v i c i c dan toe thieu so.

0 ngoai ntfdc, l ing ho i p ltfc cua c i c chinh quyen dan chii v i c i c to chtfc t i i cMnh qud'c te' k M ho dat dieu kien can thiet de vien trd cho Viet Nam. Viet kieu can y e m trd cuoc dau tranh de dan chii h o i dat ntfdc ca mat vat chi't lan tinh t h i n . Ho c i n cung cap d i y dii va kip thdi c i c dff kien ve c i c vu d i n i p chinh tri v i tdn g i i o cho c i c cd quan qud'c te lo ve v i pham n h i n quyen, v i tich ctfc van ddng ho to' c i o c i c Men ttfdng ndi tren.

Trong bd'n m u i g i i p cong neu tren, anh Tri nhan manh hai mui tan cong d trong ntfdc la chu ltfc cd y nghia quyet dinh. Dieu nay rat diing, v i thtfc t e ' m i ndi , cM cd nhtfng ngtfdi d trong ntfdc m d i cd k h i n i n g l i m thay ddi tinh the'. HiSn nay, n g o i i "dien bie'n h o i binh," m i lanh dao DCS tuy de y , nhtfng khdng sd, va chi td' g i i c dn ao de Men minh cho stf can tMet duy tri " d n dinh," anh Tr i de cap de'n mot bie'n chuyen l i m cho lanh dao DCS rat lo

20 - THE K Y 21 - SO 180 T H A N G TO", 2004

sd. Dd la " T t f dien bien hoa binh," mot Men ] ttfdng xuat p h i t ttf ngay trong long DCS v i mdt sd' c i n g n g i y c i n g ddng dang vien da "quay lung l a i v d i d i n g , phan b i c ctfdng ITah, dtfdng ld ' i . . . " Anh Tr i trich mot l d i tuyen bd' r i ' t cd y nghia cua mot vien chtfc cao ci'p ciia DCSVN: "Khdng cd mdt ntfdc nao cd the trtfc tiep l i t dd chii nghia cong san d Viet Nam, v i cM cd ; ngtfdi cong san m d i cd the l i t do dtfdc ngtfdi j cong san dang e l m q u y l n Men nay." Nguy cd j "ttf dien bie'n hoa binh" n i y da dtfdc cu the j h o i b l n g stf t h i n h lap mdt td chtfc dd'i lap I cong khai. Dd l i "Nhdm Dan Chu" do mot sd' j ngtfdi de xtfdng m i nay d i t h i n h nhtfng ten I quen thudc dd'i v d i nhtfng ngtfdi tranh di 'u cho d i n chi i : LB Chi Quang, Pham Hong Sdn, NguySn V i n Binh, Nguyen Khi'c Toan, v.v..., m i anh Tri goi l i "chie'n si dan chi i . "

V i nhtfng do neu tren, anh Tr i ke't luan v d i mot ttf ttfdng lac quan:

"Con dtfdng dau tranh de dan chii h o i dat ntfdc thi, ai cung bie't, l i r i ' t gay go gian khd. Nhtfng chdc chdn rd't cuoc thi nhtfng chie'n si d i n chii se gianh dtfdc t h i n g l d i v i t i p d o i n lanh dao cong s i n du cd ngoan cd' tdi d i u di ntfa thi cung khdng the nao d i ngtfdc mai cao t r i o Dan chii da nguyen ciia thdi dai ," Nhtfng, de duy tr i tinh t h i n thtfc te', anh Tr i cung trich them mdt l d i ciia-ctfu Tdng Thd'ng Tiep Khac: "Hay gieo hat, v i bie't chd d d i ! "

Stf chd ddi n i y se d i i hay n g l n , tuy stf p h i t trien nhanh hay cham ciia "ttf dien bie'n h o i binh," trtf phi cd mot trtfdng hdp ma khdng phai l i khdng cd the khdng xay ra, m i khdng phai l i anh Tr i khdng cd nghi de'n. Dd l i : "mot bien ddng gi ldn . "

Ottawa, thdng 3, 2004

1 . D6ng A, 2147 Commercial Drive, Vancouver, B.C., V5N 4B3, Canada. Tel: 604-251.2222,

Fax:604-251.2279, E-Mail: <pham-van@yahoo.com>,, Gia....?

2 . VI thitfu cho, khdng th i k6 hel 10 dietu ki$n do duyc. Trong bai nay chi co the0 noi dfi'n 3 die*u kifn quan trong va d?c bigt nha't cho cac tac pha'm noi ve* Viet Nam.

3 . Trong bai nay, tor m$t stf ft se dUcic bao riSng, ti't ca cac gach d im va nhS'n manh la ciia anh Va Nhin Trf.