dİgestİve and respİratorİc system (prof. dr. ismail hakki nur)
TRANSCRIPT
SĠNDĠRĠM SĠSTEMĠ Ağız BoĢluğu
Pharynx
Oesophagus
SĠNDĠRĠM SĠSTEMĠNE GĠRĠġ
• Enerji Gereksinimi –Besin Maddeleri
• Proteinler
• Yağlar
• Karbohidratlar
• Eser elementler
• Vitaminler ve mineraller
• Su
• Besinler Sindirim Sistemi yolu ile alınır ve sindirilir.
• Alimentatio (ingestio)
– Besinin ağız yolu ile alınması (yemek yeme)
• Digestio
– Daha küçük moleküllere parçalanması (SĠNDĠRĠM)
• Absorptio
– Emilim
• Defecatio
– Emilemeyen maddelerin anus yolu ile dıĢarı
atılması
1. SĠNDĠRĠM KANALI – Ağız (cavitas oris) – Yutak (pharynx) – Yemek borusu
(oesophagus) – Mide – Ġnce barsaklar
(Intestinum tenue) – Kalın barsaklar (Intestinum crassum) – anus
1. EKLENTĠ ORGANLAR – Tükrük bezleri – Karaciğer – Pankreas
Dudaklar (labium)
• Üst dudak B.Ruminantlarda
Planum nasolabiale, Domuzlarda planum rostrale, K.ruminant ve
karnivorlarda üst dudaktaki yarığa
philtrum adı verilir. Atlarda özel bir ad almaz ancak üzerindeki
sulcus‟lar spesifik olup kimlik tespitinde
kullanılır.
AĞIZ BOġLUĞU Cavitas Oris
Vestibulum Oris • Dudaklar, yanaklar,
diĢ ve diĢetleri (gingivae) ile sınırlanmıĢ dar bir alandır.
• Rima oris ile dıĢ ortama açılır.
Cavitas Oris Propria Asıl Ağız BoĢluğu
• DiĢ kemerleri, diĢler ve diĢetleri, ağız
tabanı, damaklar ve yutak geçidi
(isthmus faucium) ile sınırlanmıĢ alandır.
• Dil, diĢler ve diĢetleri bulunur....
DĠL -Lingua-
• Mukoza ile kaplıdır,
• Çizgili kaslardan
yapılmıĢtır,
• Çok hareketlidir.
• Corpus lingua
• Radix lingua
• Apex lingua
• Tat papillararı – Papillae fungiformes
– Papillae foliatae
– Papilla vallatae
– Mekanik papillalar
– Papilla filiformes
– Papilla conica
– Papilla Lentiformis
• ARKA – Tonsilla lingualis
• Ruminantlarda üst çenede kesici diĢler bulunmaz. Bunun yerine Pulvinus Dentalis adı
verilen oldukca sağlam yastıksı bir doku bulunur. Üst damak Palatum durum adını alır ve üzerinde enlemesine kıvrımlı bir yüzey rugae
palatini vardır. Bu yüzey ağza alınan gıdaların geri düĢmesini önlemek ve dilin üzerinde sert
halde bulunan değirmen olarak tanımlanan Mekanik papillalardan papilla lenticularis ile arasına aldığı gıdayı ezerek öğütmekte görev
yapar.
DĠL -Lingua-
• DĠLĠN ĠNTRĠNSĠK
KASLARI
• M.transversus linguae
• M.longitudinalis superior
• M.longitudinalis inferior
• M.verticalis linguae
DĠL -Lingua-
• DĠLĠN EXTRĠNSĠK KASLARI
– M.genioglossus
• GÜVENLĠK KASI
– M.hyoglossus
– M.styloglossus
– M.palatoglossus
– M.chondroglossus
• N.hypoglossus (CN 12) (m.palatoglossus hariç)
DĠLĠN ġEKLĠ
Tükrük bezleri ve Akıtıcı kanalları
Esophagus
Farenks ile mide arasında uzanan kassel boru Ģeklinde bir organdır. Pars cervicalis, thoracica ve abdominalis olmak üzere üç kısmı vardır. Boynun ortasından itibaren baĢlangıçta tracheanın üstünde ilerlerken boynun alt 1/3 de sol tarafına gecer. Tracheanın solunda ilerler. Göğüs giridine kadar bu Ģekilde ilerler. Boynun alt 1/3 ünde V.jugularis externa’nın hemen üstünde kolayca fark edilir. Göğüs giridinden sonra tekrar tracheanın üstüne geçer ve mideye kadar göğüste ilerler.
PHARYNX (YUTAK)
PHARYNX‟in ĠġTĠRAKLERĠ
• 1-Ġsthmus facium ile ağıza
• 2-Ductus nasopharyngeus ile buruna
• 3-Aditus layrngeus ile larynx‟e(gırtlaka)
• 4-Aditus esaophagus ile yemek borusuna
• 5-Ostium pharyngeum tuba auditiva ile orta kulakla irtibatlıdır
DĠġLER dentes
• Keser diĢler
– Dentes incisivi
• Köpek diĢi
– Dens caninus
• Küçük azı diĢleri
– Dentes premolares
• Büyük azı diĢleri
– Dentes molares
DĠġLER dentes
• DiĢler; Maxilla ve mandibula‟daki proc.alveolaris‟lerdeki alveoli dentalis‟lere yerleĢiktirler. Equidea ve
Ruminantlarda diĢsiz bölge bulunur buna margo interalveolaris denir. Eguidea‟larda I.premolar diĢ çok küçüktür ve Dens Lupinus (kurt diĢi) adını alır
DĠġLER dentes
• Corona dentis
– Mina tabakası ile kaplı dıĢ-görünen kısmı
• Collum dentis
– Radix ve corona arasındaki dar bölüm
• Radix dentis
– Cementum ile kaplı, diĢ çukuruna (alveoli dentis‟e) gömülü kısmı
DĠġLER dentes
• Cavitas dentis
(pulparis)
– Pulpa dentis bulunur.
(damar, sinir ve gevĢek bağ dokusu içerir)
ARPACIK ÇUKURLUĞU
MĠDE (GASTER)
Mide Tipleri
• Basit Mideler
– Ġnsan, Domuz,Kedi, Köpek
• Komplex Mideler
–Sığır, Koyun, Keçi
• Basit BileĢik Mideler
- At
Parts of Digestive Tract‟ın ksımları
Tek kompartmanlı Basit mideler
• Ġnsan,domuz, tavĢan, at
–3. kısma ayrılır
• cardiac
• fundus
• pylorus
MĠDE ÇEġĠTLERĠ
MĠDE (GASTER)
• Ostium cardiale
• Ostium pyloricum
– Sfinkterler mevcut
• Pars cardialis
• Fundus gastricus
• Corpus gastricus
• Pars pylorica
– Antrum pyloricum
– Canalis pyloricus
• Pylorus
MĠDE • Mukoza
– Areae gastricae – Plicae gastricae – Gastrik bezler
• HCl vb..
• Submukoza – Meissner pleksusu
• Kas tabakası – Longitudinal – Circuler
• Sphincter pylorici***
– Oblik
• Serosa – Peritonun viseral yaprağı – Omentum majus
KARIN BÖLGESĠ Ruminant Mideleri
• Ruminant mideleri dört kompartmanlıdır. Bu kompartmanlar rumen, reticulum, omasum
ve abomasum'dur. Bu kompartmanlardan ilk üçünün (rumen, reticulum, omasum) iç yüzü
yemek borusu mukozasının devamı
niteliğindeki mukoza ile yani kutan mukoza
ile döĢelidir. Bu nedenle ilk üç kompartmana
ön mideler veya proventriculus denir. Dördüncü kompartman olan abomasum ise
diğer hayvanların glanduler midelerine eĢdeğerdir.
Ruminasyon • Esasen ön midelerde yani
proventriculus'larda oluĢan kimyasal olaylar ağızda baĢlatılan olayların devamı niteliğindedir. Ön mideler bakteriler için iyi bir ortam oluĢtururlar. Alınan gıdalar bakteriler tarafından kimyasal ve fermentatif parçalanmaya tabi tutulurlar. Bu olaya rumen fermentasyonu denir.
• Bu fermentasyon sonucunda oluĢan gazlar geğirme (ructus) ile dıĢarı atılır. Fermente olmuĢ gıdalar geğirme olayı ile ağıza gönderilerek tekrar çiğnenmesi sağlanır, bu olaya ruminasyon adı verilir.
• Rumen (işkembe): Ön
midelerin (proventriculus) en büyüğüdür. Karın boĢluğunun sol kısmını iĢgal
eder. Rumen'in ön ucu, extremitas cranialis, 8.
interkostal aralık düzeyindedir. Bu uca esophagus açılır. Bu uç aynı
zamanda ostium ruminoreticulare denilen bir
delikle reticulum'la iĢtirak halindedir. Arka ucu olan extremitas caudalis, pelvis
giriĢinde yer alır ve kör kese durumundadır.
RUMEN (ĠĢkembe) MUKOZASI
Rumen papillası
Rumen papillası
RETĠCULUM (Börkenek) MUKOZASI
• Kalbin hemen gerisinde diaframaya yaslanmıĢ olarak median hatta bulunur. Mukozası cellula reticularis denilen bölmelere sahiptir
Reticulum - full
Reticulum - cleaned
OMASUM (Kırkbayır) MUKOZASI
Omasum vücudun sağında bulunur. Mukozası yaprak Ģeklindeki lamina omasi adı verilen uzantılara
sahiptir.
Abomasum – inside view
ABOMASUM (ġirden)MUKOZASI
• Abomsum (Ģirden) Vücudun sağında bulunur. Glandular mukoza ile kaplıdır. Ġç yüzünde plicalar
mevcut değildir.
ĠNCE BARSAKLAR
(ĠNTESTĠNEUM TENUE)
Ġnce Barsaklar • En uzun
bölüm
• Sindirim-emilim
• DUODENUM
• JEJUNUM
• ILEUM
ductus pancreaticus
ductus choledochus
Pancreas hem ekzokrin hemde endokrin salgı
yapana bir bezdir. Ekzokrin salgısı ile protein, yağ ve karbonhidrat sindirimini, endokrin salgısı
ile (glukagon ve insulin) ile karbonhidrat
özellikle Ģeker metabolizmasına etki eden hormon salgılar. Akıtıcı kanalı ductus
pancreaticus dur. Papilla duodeni major‟a açılır. Equus ve caniste ayrıca diğer bir kanalı daha
vardır ductus panreaticus accessorius „dur ve
papilla duodeni minor‟a açılır.
papilla duodeni
minor
papilla duodeni
major
ductus choledochus
ductus pancreaticus
Ampulla Vateri
papilla duodeni major
papilla duodeni minor
plica longitudinalis duodeni
plica circularis
JEJUNUM &
ILEUM
Jejunum ve Ileum
• En uzun
• En hareketli,
• En kıvrımlı bölümüdür.
• 2/5 Jejunum
• 3/5 Ileum
• Tamamen intraperitonealdir
• Mesenterium – radix mesenterii
• Tunica serosa
• Tunica muscularis
– Tela submucosa
• Damar, sinir ve
lenfatikleri içerir
• Tunica mucosa • Gll.intestinales
• Peyer bezleri
(Jejunum)
• Payer plakları (Ileum)
Duvar Yapısı
JEJENUM ile ĠLEUM MUKOZA FARKLILIKLARINA DĠKKAT
Besinlerin kana karıĢması ve dolaĢımı
Gıda içeriği barsaklardan geçerken parçalanma ve sindirilme olayından sonra emilen protein, mineral madde, Ģeker,vitamin gibi maddeler v.portalis aracılı ile karaciğere gelir. Karaciğer; gelenlerin analizini ve değerlendirmesini yapar . V.cava caudalis adlı ana toplar damara verir. Ana toplar damar kalbe getirdiği kan, kalbin sağ atrium (atirum dexter) e boĢaltır. Atrium‟dan ventriculus dexter „ e gönderilen kan truncus pulmonalis aracılığı ile akciğerlere gönderilir. Akciğerlerde oksijenle zenginleĢtirilmiĢ olan kan Vv. pulmonalis‟ler aracılığı ile tekrar kalbe atrium sinistrum‟a dökülür. Atrium sinistrum da kanı ventriculus sinistrum‟a oradan da aorta aracılığı ile tüm vücuda pompalanır. Böylelikle barsaklardan emilen vitamin protein gibi maddeler bütün vücudun barsak dokusu da dahil istifadesine sunulur.
KALIN BARSAKLAR
•Caecum
•Colon Ascendens(çıkan)-transvers
(yatay)-Descendens(inen)
•Rectum
Kalın Barsaklar(insadaki kolon kıvrımlarına dikkat
• Teniae coli (long.kas)
– Teniae libera
– Teniae vasculosa
– Teniae ceci
• Haustra ceci ve
coli
Kalın Barsaklar • Caecum‟dan anus‟e kadar , Ters “)” parantez Ģeklinde
(köpek) , Na ve su emilimi ,Ġleti, depolama gibi fonksiyonlar ile barsak florası (K vit. sentezi) yapar
• Caecum-colon-rectum
• Caecum:Kör barsaktır. Domuz hariç tüm evcil memelilerde sağ tarafta bulunur. Ġnsan ve tavĢanda proc.vermiformis (appendix) bulunur.Equus „un dıĢında tüm hayvanlarda serbest olan kör ucu pelvis „e dönüktür. Equus da diaframaya bakar.
• Colon: En basit Ģekli Carnivorda bulunur.Sağda sekumdan ayrıldıktan sonra diaframaya yönelir(colon ascendens), diaframada flexura coli dextra‟yı yapar sola geçer.Sola ilerleyen kısmı colon transversum adını alır.Sol tarafta flexura coli sinistra‟yı yapar ve dik bir kıvrımla cauda‟le yönelir.Colon Descendens adını alarak pelvis boĢluğuna gelir. Rectum olarak sonlanır.
• Equidea ‘da:uzunluğu ve capı itibariyle dikkat çeker. Üst üste binmiĢ ucu arkaya bakan ters “U” Ģeklindedir.Sekumdan sonra diaframaya giden parcasına colon ventrale dextrum denir. Diaframa seviyesinde flexura diaphramatica ventrale yaparak sola ve geriye yönelir.Pelvis giridine kadar olan ilerleyen bu kısmına colon ventrale sinistra denir. Pelvis‟te flexura pelvina‟yı yaparak kendi üzerine kıvrılır.sol tarafta baĢa doğru önceki parcanın üstünde colon dorsale sinistrium olarak ilerler. Diafram seviyesinde felxuradiaphramatica dorsalis‟i yapar ve tekrar colon dorsale dexrum olarak sekum seviyesine gelir. Sonra a.mesenterica cranialis‟in önünden sola kıvrılır ve colon transversum adını alır.sol taraftaki parcası colon descendens yada colon tenue adını alır .Ampulla recti adlı geniĢlemeyi yapar ve sonra rectumu oluĢturur.
Ampulla Recti: koyun, keçi ve kedide bulunmaz
Ruminant ‘da:
Colon önce ansa poximalis coli adı verilen ilk kıvrımla kendi üzerinde sarmal kıvrımlar
oluĢturmaya baĢlar.Bu kıvrımlar merkezde
flexura centralis isimli kıvırımı yaptıkdan sonra
kendi üzerinde geriye doğru tekrar devam
eder.Ve baĢlangıçtaki gibi ansa distalis coli ile biter. Bu aradaki kısma ansa spiralis coli adı
verilir. Buraya kadar ki kısım colon ascendens
olan kısımdır. Sonra Eguus da olduğu gibi colon
transversum ve colon descendens olarak
tanımlanan kısımlar genel seyre uygundur.
RUMĠNANT
Intestinal Tract of a Ruminant
Duodenum
Anus Rectum
Colon
Ileum
Cecum
Jejunum
Spiral Loops
Rumen
Esophagus
Reticulum
Omasum
Abomasum
EQUĠDEA
Intestinal Tract of a Horse
Anus Rectum
Cecum
Dorsal Colon Left Ventral
Colon
Duodenum
Right Ventral Colon
Jejunum
Colon
Ileum
Esophagus
Stomach
TENĠA ve HOUSTRUM
CAECUM
• En geniĢ bölümü
• Ostium ileale
– Valva ileocaecalis
• Appendix vermiformis
• (Ġnsan ve
TavĢanda)
Kalın Barsaklar (Ġnsan)
• Cecum
• Appendix vermiformis
• Colon ascendens (dexter)
• Flexura diaphramatica (coli)dextra
• Colon transversum
• Flexura (coli)diaphramatica sinistra
• Colon descendens
• Colon sigmoideum
• Ampulla recti
• Rectum
• Anüs
BARSAK UZUNLUĞU (Metre)
Karaciğer (HEPAR) Regio abdominalis cranialis‟te,
ruminantlarda tamamen, diğer türlerde büyük bölümü regio hypochondrica dexterde diaframaya dayanmıĢ olarak bulunur.
Hepar, solda lobus hepatis sinister, sağda lobus hepatis dexter, lobus quatratus, lobus caudatus olmak üzere 4 lobu varır. Lobus caudatus hayvan türlerine göre proc. caudatus ve proc. papillaris olmak üzere bir veya iki çıkıntı Ģekillendirir. Proc. papillaris ruminat ve carnivorlarda bulunur
• Safra kesesi (vesica fella) at, deve, devekuĢu, fare, geyik, beç tavuğu, papağanda yoktur.
HEPAR
DOMUZUN HEPARI
RUMĠNANT‟IN HEPARI
EQUĠDEA
Safra kesesi kanalları
• Karaçiğer dokusundan gelen ductus biliferiler birleĢerek ductus hepaticus‟u oluĢturur. Bu kanala safra kesesinin ductus cysticus‟u da
katılır ve ortak tek bir kanal olan ductus cholodicus ile duodeniuma açılır.
Ala Nasi
Ruminant : dorsal Carnivor ve Sus: lateral Equidea : medial
Ġncisura alaris
b
b
PARANASAL SĠNUSLER
LARYNX LARYNX KIKIRDAKLARI
Kıkırdakların dizaynı
M.VOCALĠS
mucosa-covered arytenoid cartilages
mucosa of the
vocal folds
rima glottidis
Epiglottis.
Vocal Fold =
Lig.vocale . +
Musculus vocalis +
plica vocalis (respiratorik mucosa)
Cricothyroid ligament is an important access to the larynx.
Atlarda yumuĢak damak (soft palate) epiglottis’e kadar uzandığı için ağızdan nefes alamazlar.
Epiglottis‟in pozisyonu
Ses oluĢuma göre rima glottis‟in açılıp kapanması
Acut laryngitis
TRACHEA HALKALARININ TÜRLERE GÖRE DEĞĠġĠMĠ
KEDĠ AKCĠĞERĠ KÖPEK AKCĠĞERĠ
RUMĠNANT AKCĠĞERĠ
EQUĠDEA AKCĠĞERĠ (PULMO)
• Trachea
• Bifurcatio trachea (çatallandığı yer)
• Bronchus principalis
• Bronchus lobaris
• Bronchus segmentalis ad subsegmentalis
• Bronchiol
• Ductus alveolaris
• Saccus alveolaris
Akciğerlede O2 değiĢimi
Section Oxygen and Carbon Dioxide’ in solunum sistemine giriĢ ve çıkıĢ yolları
Oxygen ve
carbon dioxide
saccus
Alveoli’de değişim
Oxygen den zengin
hava
Bronchioles
Nasal
Cavities
(burun boşluğu)
Pharynx’den larynx’e
geçiş
Trachea Bronchi
Bronchioles
Ductus ve saccus
alveoli
Layrnx’den Pharynx’e
Nasal
cavities
Carbon
Dioxide’n zengin
havanın dışarı
bırakılması
Bronchi
Trachea