diet and feeding habits of tor tambroides (bleeker, 1854

120 วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย 11(1) : 120-131 (2562)

อาหารและนสยการกนอาหารของปลาเวยนในแมน าวา จงหวดนาน

Diet and Feeding Habits of Tor tambroides (Bleeker, 1854) in Wa River, Nan Province

จลทรรศน ครแลง * อมรชย ลอทองค า และ เชาวลย ใจสข

Julatat Keereelang *, Amornchai Lothongkham and Chaowalee Jaisuk Received: 9 May 2018, Revised: 9 August 2018, Accepted: 22 November 2018

บทคดยอ

การศกษาอาหารและนสยการกนอาหารของปลาเวยนในแมน าวา จงหวดนาน มวตถประสงคเพอตองการทราบชนดของอาหารและนสยการกนอาหารของปลาเวยน โดยท าการเกบตวอยางปลาในระหวางเดอนมนาคม 2558 ถงเดอนกมภาพนธ 2559 เดอนละ 1 ครง เปนเวลา 12 เดอน ไดตวอยางปลาทงหมด 136 ตวอยาง จากนนน ามาศกษาองคประกอบและสดสวนของอาหารในกระเพาะอาหาร และอตราสวนความยาวล าตวตอความยาวทางเดนอาหาร โดยปลามความยาวอยในชวง 8.5 - 92.0 เซนตเมตร มความยาวเฉลย 30.08 ± 15.93 เซนตเมตร ล าไสมความยาวอยในชวง 5 - 205 เซนตเมตร มความยาวเฉลย 44.85 ± 37.68 เซนตเมตร ผลการศกษาชนดและองคประกอบของอาหารทพบในกระเพาะอาหารประกอบดวย พชรอยละ 44.93 สาหรายรอยละ 8.53 หอยรอยละ 17.95 แมลงรอยละ 8.05 ตวออนแมลงน ารอยละ 5.80 กรวดรอยละ 5.15 ปลารอยละ 5.31 และอนๆ รอยละ 4.27 โดยเมอแยกขนาดปลาแลวพบวาในระบบทางเดนอาหารของปลาเวยนขนาดเลกจะพบกลมสาหรายมากสด ปลาขนาดใหญพบกลมหอยมากสด กลมแมลงพบในปลาทกขนาด และในปลาขนาดใหญและขนาดใหญมากพบกลมปลามากทสด ในฤดกาลพบวาฤดรอนพบกลมพชมากทสดใน ฤดฝนพบกลมหอบมากทสด และในฤดหนาวพบกลมสาหรายมากทสด อตราสวนของความยาวปลาตอความยาวล าไสเฉลยเทากบ 1 : 1.36 ± 0.50 เซนตเมตร มสมการความสมพนธระหวางความยาวเหยยด (TL) กบความยาวล าไส (Li) คอ Li = 0.4081TL1.345, r = 0.8924 จากคาสมประสทธสหสมพนธ (r) พบวาความยาวล าไสของปลาเวยนผนแปรไปตามความยาวของล าตวปลามาก และจากการศกษาองคประกอบของชนดอาหาร และอตราสวนของความยาวล าตวตอความยาวล าไส จงจดปลาเวยนอยในกลมปลากนพชและกนเนอ

ค าส าคญ: ปลาเวยน, นสยการกนอาหาร, แมน าวา, จงหวดนาน

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- สาขาสตวศาสตรและประมง คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา นาน ต าบลฝายแกว อ าเภอภเพยง จงหวดนาน 55000 Department of Animal Science and Fisheries, Faculty of Sciences and Agricultural, Rajamangala University of Technology Lanna Nan, Fai Kaeo, Phu Piang, Nan 55000, Thailand. * ผนพนธประสานงาน ไปรษณยอเลกทรอนกส (Corresponding author, e-mail): [email protected]

วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย 11(1) : 120-131 (2562) 121

ABSTRACT

The study of gut content analysis of Tor tambroides (Bleeker, 1854) in Wa River, Nan Province was conducted by monthly sampling from a 12 month period (March 2015 to February 2016) The objective of the study was to examine the stomach content and the ratio of digestive tract to body length. From a total number of 136 specimens, the total length of fish ranged from 8.5 - 92.0 cm. Total length was 3 0 .0 8 ± 1 5 .9 3 cm. The intestine length of fish ranged from 5 - 205 cm. and the average intestine length was 44.85 ± 37.68 cm. Results obtained from the type and food component found in stomach content of T.tambroides consisted of plants 44.93%, followed by algae 8.53%, shellfish, 17.95%, insects 8.05%, aquatic insect larva 5.80%, organic matter detritus 5.15%, fish 5.31% and others 4.27%. Algae were dominant food items in young fish, while parts of shellfish were dominant food items in adult. Insects were observed in all sizes of fish. Fish were dominant food items in big fish. The ratio of intestine length to body length was 1: 1.36 ± 0.50. The equation of total length and intestine was Li = 0.4081TL1.345, r = 0.8924. The correlation coefficient showed that the intestine length of fish varied with the total length. From the result of their feeding habits, T. tambroides can be classified as omivorous.

Key words: Tor tambroides, feeding habits, Wa River, Nan Province

บทน า การศกษาเกยวกบองคประกอบของอาหาร

และนสยการกนอาหารของปลาเปนความรพนฐาน ท าใหเขาใจถงระบบนเวศและพฤตกรรมของปลาชนดนน (Ferrareze and Nogueira, 2007) ซงปลาแตละชนดมนสยการกนอาหารตางกนไป ขนอยกบลกษณะทางสรรวทยาของปลาชนดนนๆ ถาพจารณาอวยวะในระบบทางเดนอาหารบางอยาง เชน ปาก ฟน กระเพาะอาหาร ล าไส จะบงบอกไดอยางคราวๆ วาปลานนมนสยการกนอาหารอยางไร (วมล, 2528; Lagler et al., 1977) โดยปลาจะมการปรบเปลยนพฤตกรรมการกนอาหารใหสอดคลองกบอายและขนาดทเปลยนไป ปลาชนดเดยวกนแตมอายและขนาดทแตกตางกนกอาจกนอาหารทแตกตางกนได (Gerking, 1994) นอกจากนฤดกาล และขนาดของปลากสงผลตอพฤตกรรมการกนอาหารและชนดของอาหารในธรรมชาตหรอทปลากน (Esteves, 1996;

Xie et al., 2000) การศกษาองคประกอบชนดอาหารของปลา ไดมวธการศกษาหลายวธ เชน วธการนบจ านวน (number method) วธหาความถของอาหารทพบ (occurrence method) วธหาปรมาตรและน าหนก (volume and weight method) วธหาสดสวนของชนดอาหารแตละชนด (Point method) และวธหาปรมาตรอาหารทงหมด (fullness method) การศกษาแตละวธขนอยกบประเภทของอาหารทปลากน (Hyslop, 1980; Hynes, 1950; Williams, 1981)

ล าน าวา หรอ แมน าวา มตนก าเนดมาจากเทอกเขาบรเวณพนทหมบานน าวาต าบลบอเกลอเหนอ อ าเภอบอเกลอ จงหวดนาน ไหลลดเลาะผานพนท อ าเภอสนตสข อ าเภอแมจรม จนไปบรรจบกบแมน านานทอ าเภอเวยงสา ณ บรเวณพนทรอยตอสามต าบลของอ าเภอเวยงสา ไดแก ต าบลไหลนาน ต าบลขง และต าบลกลางเวยง ซงคนทองถนเรยกกนวา "สบวา" รวมระยะทางกวา 300 กโลเมตร โดยได


ไหลผานอทยานแหงชาตในจงหวดนานรวม 3 แหง ไดแก อทยานแหงชาตขนนาน อทยานแหงชาตดอยภคา และอทยานแหงชาตแมจรม ปลาเวยนเปนปลาอกชนดหนงทมการแพรกระจายในมน าวา โดยปลาเวยน มชอวทยาศาสตรวา Tor tambroides (Bleeker, 1854) อยในวงศ ปลาตะเพยน (Cyprinidae) ชอทองถนภาคเหนอเรยกวา "ปลากะ" และ ภาคอสานเรยกวา “ปลาเหล แมน า” ปลาเวยนมรปรางเรยวยาวล าตวแบนขาง หวคอนขางแหลมจะงอยปากยนรมฝปากหนา มหนวด 4 เสน ใตปากลางมตงเนอ 1 อนครบหลงสงครบทองมกานครบเดยวมขอบเรยบครบหางเวาลก ล าตวเขยวออนเหลอบเงน ขอบเกลดสด าตามแนวตง ขนาดเฉลยโดยทวไปประมาณ 60 เซนตเมตร ขนาดใหญสดทพบ 1 เมตร ปลาเวยนเปนปลากนทงพชและเนอ (omnivorous) กนพชพรรณไมน า ผลไม และเมลดพชทกชนด รวมถงอาหารสด เชน เนอกง เนอหอย เนอปลาเลกๆ เปนตน (ชวลต และคณะ, 2540) ในปจจบนพบวาปลาชนดน มจ านวนลดนอยลงมาก สาเหตเกดจากหลายปจจยไมวาจะเปนปญหาสภาพแวดลอมทเสอมโทรมลง ไมเอออ านวยตอการขยายพนธปลาเวยนในธรรมชาต หรอการจบปลาเวยนขนมาใชประโยชนจ านวนมากจนสงผลใหในธรรมชาตไมสามารถผลตลกพนธไดทนตอความตองการ และจากความตองการบรโภคปลาทเพมมากขนท งในการน าไปเปนอาหาร และเพอขายสรางรายไดของชาวบานในพนทจงหวดนาน เนองจากปลาเวยนเปนปลาทมมลคาทางเศรษฐกจสงราคาขายกโลก รมละ 150 บาท ส วน ลกปลาขนาด 3 -5 เซนตเมตร ขายตวละ 10-15 บาท ซงนยมน ามาเลยงเพอเปนปลาสวยงาม ดงนนการพฒนาเพอเพมจ านวนปลาเวยนจงเปนทศทางทสอดคลองกบการทจะอนรกษและสงเสรมใหมการเพาะเลยงไปเปนสตวน าเศรษฐกจทชวยสรางรายไดใหกบเกษตรกรในพนทหรอผทสนใจไดตอไป

ดงนนการศกษาชนดของอาหารในระบบทางเดนอาหาร และนสยการกนอาหารของปลาเวยนในแมน าวา ในเขตอ าเภอบอเกลอ และอ าเภอแมจรม จงหวดนาน จงมความส าคญทท าใหทราบขอมลชนดของอาหารและนสยการกนอาหารของปลาเวยน เพอใชในการวางแผนการอนรกษทรพยากรประมงในแมน าวาตอไป

วธด าเนนการวจย 1. การศกษาภาคสนาม

(1) ท าการเกบรวบรวมตวอยางปลาเวยนโดยใชแห และขายขนาดตาตางๆ ในน าวา อ าเภอบอเกลอ และอ าเภอแมจรม จงหวดนาน ระหวางเดอนมนาคม 2558 - เดอนกมภาพนธ 2559 โดยท าการเกบตวอยางปลาเวยนทกเดอน เดอนละ 1 ครง เปนเวลา 12 เดอน

(2) ท าการชงน าหนกวดตวอยางปลาเวยน โดยท าการวดความยาวเหยยด (total length, TL) เปนเซนตเมตร และชงน าหนก เปนกรม ท าการบนทกขอมลทชงและวดได 2. ศกษาองคประกอบ และสดสวนอาหารในกระเพาะอาหาร

ท าการศกษาองคประกอบและสดสวนอาหารในกระเพาะอาหาร (stomach content) โดยใชวธประมาณคาดวยสายตาจากปรมาณอาหารในกระเพาะอาหารทพบ (subjective methods) ดดแปลงมาจากวธของ Hyslop (1980) โดยน าตวอยางปลาเวยนมาผาเปดชองทอง แลวตดทางเดนอาหารบรเวณสวนตนของหลอดอาหารและล าไสสวนทตดรกน (anus) เพอน ามาวดความยาวทางเดนอาหาร หลงจากนนน าอาหารทอยในกระเพาะอาหารออกมาเกลยลงในจานแกว (petri-dish) แลวน ามาตรวจสอบชนดของอาหารดวยกลองจลทรรศนก าลงขยายต า (dissecting microscope) จากน นน าขอมลทไดจาก


การประมาณคามาค านวณเปนรอยละของปรมาณอาหารท งหมด โดยใชเกณฑในการจ าแนกของอาหารทพบเปน 8 กลม ดงน

1. ปลา หมายถง ปลาทงตว รวมถงชนสวนของกระดก เกลด และกางปลา 2. หอย หมายถง หอยฝาเดยว และหอยสองฝา อาจเปนทงตวหอเปลอก 3. กง หมายถง กงทงตว เปลอกกง หวตลอดจนถงรยางคทใชในการวายน า 4. แมลง หมายถง แมลงบก แมลงน าท งตว รวมไปถงเศษขา ปก หว และรยางค 5. แพลงกตอนสตว หมายถง สตวในกลมโร ตเฟอร (Rotifer) โคตพอด (Copepod) และไรน า (Water flea) 6. แพลงกตอนพช หมายถง สาหรายสเขยว ไดอะตอม และแพลงกตอนพชกลมอนๆ 7. พช หมายถง ชนสวนตางๆ ของพช ซงรวมถงใบ ดอก ล าตน ราก 8. เศษซากทไมสามารถจ าแนกได หมายถง เศษอาหารทผานการยอยและไมสามารถจ าแนกกลม ได

สวนนสยการกนอาหารพจารณาจากชนดของอาหารทปลากนเปนหลก ส าหรบกระเพาะ ทวเคราะหดวยตวอยางสดไมทนจะเกบรกษาดวยสารละลายฟอรมาลน 10 เปอรเซนต เพ อน ามาวเคราะหในภายหลง

จากนนน าตวอยางทวเคราะหไดมาท าการแบงกลมตามขนาด โดยแบงปลาออกเปน 4 ขนาด ตามความยาวดงน ปลาขนาดเลก (S) ความยาว 8 - 20 เซนตเมตร ปลาขนาดปานกลาง (M) ความยาว 21 - 40 เซนตเมตร ปลาขนาดใหญ (L) ความยาว 41 - 60 เซนตเมตร ปลาขนาดใหญมาก (XL) มากกวา 60 เซนต เมตร ตามล าดบ และแบงตามฤด ซงแบงออกเปน 3 ฤด ไดแก ฤดรอน คอ ชวงเดอนมนาคม

ถงเดอนมถนายน ฤดฝน คอชวงเดอนกรกฎาคมถงเดอนตลาคม และฤดหนาว คอ ชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนกมภาพนธ 3. การศกษาความสมพนธระหวางความยาวล าไสตอความยาวปลา

การศกษาความสมพนธระหวางความยาวล าไสตอความยาวปลาตามวธของ Nikolsky (1963) ไดน าตวอยางปลาทชงวดแลวมาผาทอง ตดแยกสวนทางเดนอาหารออก ท าความสะอาดโดยตดเนอเยอทไมเกยวของทง แยกคลกระเพาะอาหารและล าไสจากลกษณะเปนขดใหเปนเสนยาวใสถาดแชน า เพอปองกนการยดผวปกต ว ดความยาวล าไส แลวค านวณหาสดสวนระหวางความยาวล าไสตอความยาวตวปลา เพอใชประกอบการพจารณานสยการกนอ าห าร ต อ ไ ป จ าก น น น า ข อ ม ล ท ไ ด ไ ป ห าความส มพน ธด ว ยก ารว เค ราะห ก ารถดถอย (regression analysis) ในรปของสมการยกก าลง และสมการเสนตรง ดงน Li = aLt

b หรอในรปของ log Li = log a + b log Lt โดยท Li = ความยาวล าไส (เซนตเมตร)

Lt = ความยาวเหยยด (เซนตเมตร) a และ b = คาคงท

เมอค านวณไดสมการแสดงความสมพนธและคาสมประสท ธตวก าหนด R2 แลวท าการตรวจสอบตอวา สมการดงกลาวสามารถอธบายความผนแปรของคาตวแปรตาม (คาแกน Y) ทไดอยางเหมาะสมหรอไม อยางไร โดยค านวณคา t จากสตร

t = √(n-2)R2/(1-R2 )


แลวน าคา t ทค านวณไดไปเปรยบเทยบกบคา t ทเปดจ ากต าร าง t-distribution ท t 0.05 (n-2) ถ า ค า t ทค านวณไดมคามากกวาคา t ทเปดจากตารางแสดงวาเสนสมการแสดงความสมพนธมความเชอมนในการอธบายความผนแปรของตวแปรตามอยางมนยส าคญทางสถต 4. การศกษาอตราสวนระหวางความยาวเหยยด (TL) ตอความยาวทางเดนอาหาร

อตราสวนระหวางความยาวล าไสตอความยาวทางเดนอาหาร = ความยาวล าไส/ความยาว

ล าตว (TL)

ผลการวจย 1. การศกษาชนด และปรมาณของอาหารทพบในกระเพาะอาหาร (Stomach content)

จากการวเคราะหอาหารในกระเพาะอาหารและล าไสของปลาเวยนทรวบรวมจากแมน าว า จงหวดนาน จ านวน 136 ตว มความยาวล าตวอยในชวง 8.5 - 92 เซนตเมตร มความยาวเหยยดเฉลย 30.08 ± 15.93 เซนตเมตร มความยาวล าไสอยในชวง

5 - 205 เซนตเมตร มความยาวล าไสเฉลย 44.85 ± 37.68 เซนตเมตร มอตราสวนความยาวเหยยดตอความยาวล าไส เท ากบ 1 : 1.36 ± 0.50 กระเพาะอาหารของปลาเวยนม รป รางตามยาว (I-shape) ลกษณะของทางเดนอาหารมผนงหนาในสวนของกระเพาะอาหาร และสวนของล าไสมขนาดบางจนสามารถมองเหนปรมาณอาหารทอยในกระเพาะโดยปลาทมอาหารอยในกระเพาะและล าไสจะมผนงทบางเหนปรมาณอาหาร และชนดของอาหารบางชนดไดชดเจน (ภาพท 1)

องคประกอบและสดสวนอาหารทพบในกระเพาะอาหารและล าไส ประกอบดวย พชรอยละ 44.93 สาหรายรอยละ 8.53 หอยรอยละ 17.95 แมลงรอยละ 8.05 ตวออนแมลงน ารอยละ 5.80 กรวดรอยละ 5.15 ปลารอยละ 5.31 และอนๆ รอยละ 4.27 (ภาพท 2 และ ภาพท 3)

ภาพท 1 ลกษณะของกระเพาะอาหาร และล าไสของปลาเวยน


ภาพท 2 รอยละของอาหารทพบในกระเพาะอาหาร และล าไสปลาเวยนทงหมด

ภาพท 3 ชนดของอาหารทพบในกระเพาะและล าไสของปลาเวยน 1. กางปลา 2. เกลดปลา 3. ตวออนแมลงน า 4. แมลงน า 5. หอย 6. แมลง 7. เศษพช 8. กรวด

องคประกอบและสดสวนอาหารทพบในกระเพาะอาหารและล าไสปลาเวยน โดยแบงตามขนาดความยาว พบวาปลาทกขนาดมสดสวนของกลมพชมากทสด และมคาใกลเคยงกน โดยในปลาขนาดเลกจะพบกลมสาหรายมากทสด ในปลาขนาดใหญ

พบกลมหอยมากทสด กลมแมลงพบในปลาทกขนาดแตพบมากสดในปลาขนาดเลกและปานกลาง ในปลาขนาดใหญ และขนาดใหญมากพบกลมปลามากทสดโดยพบมากทสดในปลาขนาดใหญมาก กรวดจะพบไดในปลาทกขนาด (ภาพท 4)

พช, 44.93%

สาหราย, 8.53%

หอย, 17.95%

แมลง, 8.05%

ตวออนแมลงน า, 5.80%

ปลา, 5.31%กรวด, 5.15% อนๆ, 4.27%

1 2 3 4

5 6 7 8


องคป ระกอบและส ด ส วนอาห าร ในกระเพาะอาหารและล าไสของปลาเวยน โดยแบงตามฤดกาล พบวาสดสวนอาหารในกระเพาะอาหารและล าไสจะพบกลมพชมากทสดในทกฤด โดยในฤดรอนจะพบมากทสด กลมหอยพบมากในฤดฝนและฤดหนาว กลมสาหรายพบมากในฤดรอน และฤดหนาว โดยพบมากทสดในฤดหนาว สวนกลมแมลง ตวออนแมลง กรวด และปลา จะพบปรมาณนอยและพบใกลเคยงกนในทกฤด (ภาพท 5) 2. ความสมพนธระหวางความยาวล าไสตอความยาวเหยยดของปลา

จากการศกษาความสมพนธระหวางความยาวล าไสตอความยาวเหยยดของปลาเวยน พบวา จากตวอยางของปลาทน ามาศกษาจ านวน 136 ตวอยาง มความยาวอยในชวง 8.5 - 92.0 เซนตเมตร มความยาวเฉลย 30.08 ± 15.93 เซนตเมตร โดยล าไสมความยาว

อยในชวง 5 - 205 เซนตเมตร มความยาวเฉลย 44.85 ± 37.68 เซนตเมตร มคาสดสวนของความยาวปลาตอความยาวล าไสเฉลยเทากบ 1: 1.36 ± 0.50 เซนตเมตร ความสมพนธระหวางความยาวของปลา (TL) กบความยาวของล าไส (Li) มสมการดงน (ภาพท 6)

Li = 0.4081TL1.345 r = 0.8924

n = 136

จากคาสมประสทธสหสมพนธ (r) พบวามคาใกลเคยงกบ +1 แสดงวาความยาวล าไสของปลาเวยนผนแปรไปตามความยาวของล าตวปลามาก นนคอ ถาปลามขนาดใหญขนความยาวล าไสของปลาจะมความยาวเพมขนตามไปดวย

ภาพท 4 รอยละของสดสวนอาหารทพบในกระเพาะอาหารและล าไสปลาเวยนโดยแบงตามขนาดความยาว

0

20

40

60

S M L XL

พช สาหราย หอย แมลง ตวออนแมลงน า ปลา กรวด อนๆ


ภาพท 5 รอยละของสดสวนอาหารทพบในกระเพาะอาหารและล าไสปลาเวยนโดยแบงตามฤดกาล

ภาพท 6 ความสมพนธระหวางความยาวล าไสตอความยาวเหยยดของปลาเวยน

สรปและวจารณผล จากการศกษาองคประกอบ และสดสวน

อาหารในกระเพาะอาหารของปลาเวยนในแมน าวา จงหวดนาน พบวา กระเพาะอาหารของปลาเวยนมรปรางตามยาว (I-shape) มความยาวล าตวอยในชวง 8.5 - 92 เซนตเมตร มความยาวเหยยดเฉลย 30.08 ± 15.93 เซนตเมตร มความยาวล าไสอยในชวง 5 - 205 เซนตเมตร มความยาวล าไสเฉลย 44.85 ± 37.68 เซนตเมตร มอตราสวนความยาวเหยยดตอความยาวล าไส เทากบ 1: 1.36 ± 0.50 ลกษณะของทางเดนอาหารมผนงหนาในสวนของกระเพาะอาหาร และสวนของล าไส มขนาดบางจนสามารถมองเหนปรมาณอาหารทอยในกระเพาะโดยปลาทมอาหารอย

ในกระเพาะและล าไสจะมผนงทบางเหนปรมาณอาหารและชนดของอาหารบางชนดไดชด เจน องคประกอบและสดสวนอาหารทพบในกระเพาะอาหารและล าไส ประกอบดวยพชรอยละ 44.93 สาหรายรอยละ 8.53 หอยรอยละ 17.95 แมลงรอยละ 8.05 ตวออนแมลงน ารอยละ 5.80 กรวดรอยละ 5.15 ปลารอยละ 5.31 และอนๆ รอยละ 4.27 สอดคลองกบรายงานของ Kulabtong et al. (2011) ทศกษานสยการกนอาหารของปลาพลวง บร เวณน าตกเอราวณ จงหวดกาญจนบร พบวาปลาพลวงเปนปลาทมการกนอาหารกลมพช แมลง ปลา และอนๆ เปนอาหาร และคลายกบการศกษาในปลาตะโกก พบวาปรมาณอาหารทพบในกระเพาะและล าไสประกอบดวย หอย

0

20

40

60

80

รอน ฝน หนาว

พช สาหราย หอย แมลง ตวออนแมลงน า ปลา กรวด อนๆ

Li = 0.4081TL1.345

r = 0.8924n = 136

10

60

110

160

210

260

10 30 50 70 90 110

ความยาวล าไส (เซ

นตเมตร

)

ความยาวตวปลา (เซนตเมตร)


พชน า ตวออนแมลง และ อนๆ เมอพจารณาผลการ ศกษ าลกษณ ะกระ เพ าะอาห าร ช นดและองคประกอบอาหาร และสดสวนความยาวตวตอความยาวล าไส สามารถบงชไดวาปลาตะโกกเปนปลากนทงพชและเนอ (นงนช และคณะ, 2546) และเช น เด ยวกบ ผก าม าศ และ อ ภ น นท (2556 ) ไดท าการศกษาอาหารธรรมชาตในระบบทางเดนอาหารของปลาพลวงในแมน าวา จงหวดนาน พบวาปลาพลวงเปนปลาทกนอาหารกลมพช สาหราย แมลง หอย และอนๆ เปนอาหาร จากการศกษาชนดของอาหารในระบทางเดนอาหารของปลาเวยนพบเมลดพช สอดคลองกบการรายงานของ Rainboth (1996) ทกลาววาปลาเวยน ในแมน าโขงประเทศกมพชา กนเมลดพช และแมลง จากขอมลการกนอาหารปลาเวยนสอดคลองกบรายงานของ Moyle and Cech (1982) ทกลาววานสยการกนอาหารของปลาสามารถจ าแนกไดจากสดสวนอาหารทปลากนเปนอาหารหลกประกอบกบลกษณะของอวยวะทเกยวของกบการกนอาหาร

องคประกอบและสดสวนอาหารทพบในกระเพาะอาหารและล าไสปลาเวยน โดยแบงตามขนาดความยาว พบวาปลาทกขนาดมสดสวนของกลมพชมากทสด และมคาใกลเคยงกน โดยในปลาขนาดเลกจะพบกลมสาหรายมากทสด ในปลาขนาดใหญพบกลมหอยมากทสด กลมแมลงพบในปลาทกขนาดแตพบมากสดในปลาขนาดเลกและปานกลาง ในปลาขนาดใหญ และขนาดใหญมากพบกลมปลามากทสดโดยพบมากทสดในปลาขนาดใหญมาก กรวดจะพบไดในปลาทกขนาด คลายกบการศกษาชนดอาหารของปลาพวงในแมน าวา พบวาปลาพลวงทกขนาดกนอาหารกลมพชในปรมาณใกลเคยงกน ปลาขนาดเลกจะ พบอาหารกลมสาหรายมากกวาปลาขนาดอนๆ (ผกามาศ และ อภนนท, 2556) และคลายกบการศกษาชนดอาหารของปลาสรอยนกเขา

(Osteochilus hasselti) ในแมน าสงครามตอนลาง พบวาปลาสรอยนกเขาเปนปลากนท งพชและสตว และปลาขนาดเลกและขนาดใหญมความคลายคลงกนในชนดอาหารทพบ (ธนาภรณ และคณะ, 2552) และคลายกบการศกษาในปลากระมง พบวาแนวโนมการกนอาหารของปลาจะเปลยนไปโดยในปลาขนาดใหญขนจะกนอาหารในกลมไส เดอนน า แมลง และแพลงกตอนสตว ในสดสวนทเปนปรมาณเพมมากขน ลดการกนอาหารในกลมสาหรายไฟ และไสเดอนทะเลลง นอกจากนอาหารทปลาเลอกกนขนอยกบความอดมสมบรณของอาหารธรรมชาตชนดเดนในแตละแหลงน า (วภารตน และคณะ, 2556) องคป ระกอบและส ด ส วนอาห าร ในกระเพาะอาหารและล าไสของปลาเวยน โดยแบงตามฤดกาล พบวาสดสวนอาหารในกระเพาะอาหารและล าไสจะพบกลมพชมากทสดในทกฤด โดยในฤดรอนจะพบมากทสด กลมหอยพบมากในฤดฝนและฤดหนาว กลมสาหรายพบมากในฤดรอน และฤดหนาว โดยพบมากทสดในฤดหนาว สวนกลมแมลง ตวออนแมลง กรวด และปลา จะพบปรมาณนอยและพบใกลเคยงกนในทกฤด เชนเดยวกบ Esteves (1996) และ Horppila et al. (2000) ท าการศกษาแหลงอาหารของปลาพบวาการผนแปรของฤดกาลมผลตอแหลงอาหาร และหากแหลงน าเกดการเปลยนแปลงอยางใดอยางหนงซงสงผลตอการผนแปรของชนดและปรมาณของอาหารในธรรมชาต ท าใหพฤตกรรมการกนอาหารของปลาเปลยนแปลงไปจากเดม (Pusey and Bradshaw, 1996) และ Xie et al. (2000) ศกษาถงอทธพลของฤดกาลตอนเวศการกนอาหารของปลาขน าด เล ก ในท ะ เลส าบ Biandantang ป ระ เท ศสาธารณรฐประชาชนจน รายงานวา องคประกอบอาหารในกระเพาะอาหารเปลยนแปลงตามฤดกาล โดยพบตวออนแมลงในชวงฤดฝนและฤดใบไมผล และพบแพลงกตอนสตวในชวงฤดใบไมรวง อาจจะ


เนองจากการกนอาหารของปลามความผนแปรตามรปแบบทอยอาศยของปลา ปลากนอาหารตามโอกาสทหาได ปรมาณและชนดอาหารทปลากนยงมความผนแปรตามแหลงทอยอาศยของปลาขณะนน (Pusey and Bradshaw, 1996)

ความสมพนธระหวางความยาวของปลา (TL) กบความยาวของล าไส (Li) มสมการคอ Li = 0.4081TL1 .345 , r = 0.8924 จาก ค าส มประ สท ธสหสมพนธ (r) พบวามคาใกลเคยงกบ +1 แสดงวาความยาวล าไสของปลาเวยนผนแปรไปตามความยาวของล าตวปลามาก นนคอ ถาปลามขนาดใหญขนความยาวล าไสของปลาจะมความยาวเพมขนตามไปดวย จากผลการศกษาอตราสวนความยาวล าตวตอความยาวล าไสของปลาเวยนมคาเทากบ 1: 1.36 ± 0.50 ซงสนบสนนวาปลาเวยนเปนปลาทกนท งพชและสตว สอดคลองกบการศกษาในปลาตะโกกพบวามสดสวนความยาวตวปลาตอความยาวล าไส เฉลย เทากบ 1: 1.29 ± 0.14 (นงนช และคณะ, 2546) ว ภ า ร ตน แล ะคณ ะ (2556 ) ได ศ กษ าในปล าตะเพยนทอง และปลากระมง พบวามสดสวนความยาวตวปลาตอความยาวล าไส เทากบ 1: 1.71 และ 1: 1.47 ตามล าดบ ซงสนบสนนการศกษาของ Bone and Marshall (1982) กลาววาความยาวของทางเดนอาหารจะมความสมพนธกบสวนประกอบของอาหารทปลากนเขาไป ปลากนท งพชและสตวจะมทอทางเดนอาหารยาวปานกลาง ในขณะทกลมปลากนเนอจะมคาสดสวนความยาวตวปลาตอความยาวล าไสนอยกวากลมปลากนพช และกลมปลาทกนท งพชและสตว เชนการศกษาในปลากระสบขด พบวามสดสวนของความยาวปลาตอล าไส เฉ ลย 1 : 0.65 ± 0.16 (จลทรรศน, 2551) ในปลาสลาดมสดสวนความยาวล าตวตอความยาวล าไสเทากบ 1:0.30 (พงศเทพ และ แสงอรณ, 2551) สวนในกลมของปลากนพชจะมคาสดสวนความยาวตวปลาตอความยาวล าไสมากกวา

กลมปลาทกนทงพชและสตว และกลมปลากนสตว เชนการศกษาของ เกยรตคณ และ ววฒน (2543) ไดศกษาในปลามน พบวามคาสดสวนความยาวตวปลาตอความยาวล าไส เทากบ 1: 3.22 ในปลามอนพบวามคาสดสวนความยาวตวปลาตอความยาวล าไส เทากบ 1: 2.59 (ววฒน และ เกยรตคณ, 2543)

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบการสนบสนนงบประมาณจากส านกงานคณะกรรมการวจยการแหงชาต และขอขอบคณมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ทใหการสนบสนนเครองมอ อปกรณ และสถานทในการด าเนนงานวจย

เอกสารอางอง เกยรตคณ เจรญสวรรค และ ววฒน ปรารมภ. 2543.

ชววทยาบางประการของปลามน. เอกสารวชาการฉบบท 3/2543. สถานประมงน าจดจงหวดนาน กองประมงน าจด กรมประมง, กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

จลทรรศน ครแลง. 2551. ชวประวตบางประการของปลากระสบขดในเขอนแมงดสมบรณชล จงหวดเชยงใหม. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต, มหาวทยาลยแมโจ.

ชวลต วทยานนท , จรลธาดา กรรณสตร และ จารจนต นภตะภฎ. 2540. ความหลากชนดของปลาน าจดในประเทศไทย. ส านกงานนโยบายและแผนสงแวดลอม, กรงเทพฯ.

ธนาภรณ จตตปาลพงศ, มณฑรพ กากแกว, จารก นาชยเพม และ แสงอรณ เนองสทธ. 2552. การกนอาหารของปลาสรอยนกเขา ปลาแขยงใบข าว และปลาแขยงข างลาย ในแมน าสงครามตอนลาง. เอกสารวชาการฉบบท


1/2552. ส านกวจยและพฒนาประมงน าจด, กรมประมง.

นงนช สวรรณเพง, สรกาญจน สดจตร , สทศน เผอกจน และ สรพงษ วว ชโกเศศ . 2546. ชววทยาบางประการของปลาตะโกก ในอางเกบน าเขอนสรกต . ศนยวจยและพฒนาประมงน าจดรอยเอด, กรมประมง.

ผกามาศ ผลด และ อภนนท สวรรณรกษ. 2556. อาหารธรรมชาตในระบบทางเดนอาหารของปลาพ ลวง (Neolissochilus stracheyi (Day, 1871)) ในแมน าวา จงหวดนาน. วารสารวจยเทคโนโลยการประมง 7(1): 39-50.

พงศเทพ จนทรชต และ แสงอรณ เนองสทธ. 2551. ช ว ว ท ย าบ างป ร ะ ก าร ข อ งป ล าส ล าด Notopterus notopterus (Pallas, 1780) ในบ งละหาน จงหวดชยภม. เอกสารวชาการฉบบท 45/2551. ส านกวจยและพฒนาประมงน าจด, กรมประมง.

วภารตน ทองงอก, มณฑรพ กากแกว, อไรวรรณ กวางขวาง, มานพ เหลมปาน และ เอกราช รงรงส. 2556. นสยการกนอาหารของปลาบางชนดในแมน าบ างประกงและแมน าปราจนบร. เอกสารวชาการฉบบท 20/2556. ส านกวจยและพฒนาประมงน าจด , กรมประมง.

วมล เหมะจนทร. 2528. ปลาวยออน : ความรเบองตน. ภาควชาวทยาศาสตรทางทะเล คณะวทยาศาสต ร จฬาลงกรณ มหาวทยาลย , กรงเทพฯ.

ววฒน ปรารมภ และ เกยรตคณ เจรญสวรรค. 2543. ชววทยาบางประการของปลามน. เอกสารวชาการฉบบท 4/2543. สถานประมงน าจดจงหวดนาน กองประมงน าจด, กรมประมง.

Bone, Q. and Marshall, N.B. 1982. Biology of Fishes. Distributed in the USA by Chapman & Hall, New York.

Esteves, K.E. 1996. Feeding ecology of three Astyanax species (Characidae, Tetragonopterinae) from a floodplain lake of Mogi-Guacu river, Parana river basin, Brazil. Environmental Biology of Fish 46: 83-101.

Ferrareze, M. and Nogueira, M.G. 2007. Zooplankton feeding selective by fishes, pp. 1-3. In Anais do VIII Congresso de Ecologia do Brasil. Caxambu, Brasil.

Gerking, S.D. 1994. Feeding Ecology of Fish. Academic Press, California.

Horppila, J., Ruuhijarvi, J., Rask, M., Karppinen, C., Nybery, K. and Olin, M. 2000. Seasonal changes in the diets and relative abundances of perch and roach in the littoral and pelagiczones of a large lake. Journal of Fish Biology 56: 51-72.

Hynes, H.B.N. 1950. The food of freshwater stickleback (Gasterosteus aculeatus and Pygosteus pungitius) with a review of methods used in studies of the food of fishes. Journal of Animal Ecology 19: 36-58.

Hyslop, E.J. 1980. Stomach contents analysis: a review of methods and their application. Journal of fish Biology 17: 411-429.

Kulabtong, S., Rowchai, S. and Wudtisin, I. 2011. Preliminary study of feeding habit of Mahseer, Neolissochilus stracheyi (Day, 1871) in National Park, Thailand, p. 24. In RGJ seminar series LXXXI Advances in fish ecology study. Ubon Ratchathani University, Ubon Ratchathani.


Moyle, P.B. and Cech, J.J. 1982. Fishes: An Introduction to Ichthyology. Prentice-Hall Canada, Upper Saddle River.

Lagler, K.F., Bardach, J.E. and Miller, R.R. 1977. Ichthyology 2nd ed. John Wiley & Sons, New York.

Nikolsky, G.V. 1963. The Ecology of Fishes. Academic Press, London.

Pusey, B.J. and Bradshaw, S.D. 1996. Diet and dietary overlap in fishes of temporary waters of southwestern Australia. Ecology of Freshwater Fish 5: 183-194.

Rainboth, W.J. 1996. Fishes of the Cambodian Mekong. FAO species Identification Field Guide for Fishery Purposes, Rome.

Williams, M.J. 1981. Methods for analysis of natural diet in portunid crabs (crutacea: Decapoda: portonidae). Journal of Experimental Marine Biology and Ecology 52(1): 103-113.

Xie, S., Cui, Y., Zhang, T. and Li, Z. 2000. Seasonal patterns in feeding ecology of tree small fish in the Biandantang Lake, China. Journal of Fish Biology 57: 867-880.

บทความนมาจากงานประชมวชาการระดบชาตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ครงท 10 ป พ.ศ. 2561

diet and feeding habits of tor tambroides (bleeker, 1854

Documents