Diagnoza sektora branż

kreatywnych na obszarze

Metropolii Gdańskiej.

Raport końcowy.

Autor: Marita Koszarek

„This project is implemented through

the CENTRAL EUROPE Programme co-

financed by the ERDF.”

Str

on

a2

Spis treści

Spis treści ................................................................................................................................. 2

Wprowadzenie ........................................................................................................................ 3

Wnioski z badania i rekomendacje w kierunku tworzenia Klastra Branż Kreatywnych - wstępna ocena potencjału ......................................................................................................... 4

Metodologia badań i kwestie terminologiczne ......................................................................... 8

Sektor branż kreatywnych i jego rola w rozwoju miast ......................................................... 13

Wprowadzenie do teorii branż kreatywnych ................................................................. 13

Determinanty rozwoju sektora branż kreatywnych ..................................................... 16

Przykłady dobrych praktyk rozwoju sektora branż kreatywnych ................................ 17

Klastry kreatywne jako droga rozwoju sektora branż kreatywnych ............................ 18

Kontekst działania sektora branż kreatywnych Metropolii Gdańskiej ................................. 20

Krajowy kontekst działania sektora branż kreatywnych.............................................. 20

Regionalny kontekst działania ...................................................................................... 28

Trendy rozwoju przemysłów kreatywnych w regionie do roku 2020 .................................... 35

Gdańsk Stolicą Bursztynu ....................................................................................................... 42

Analiza stanu sektora branż kreatywnych w gospodarce Metropolii Gdańskiej ................... 45 Portret sektora branż kreatywnych ............................................................................... 45

Analiza SWOT sektora branż kreatywnych ............................................................................ 55

Wprowadzenie i metodologia ........................................................................................ 55

Analiza SWOT sektora przemysłów kreatywnych Metropolii Gdańskiej .................... 56

Wnioski z analizy SWOT w kierunku przygotowania strategii rozwoju ...................... 69

Perspektywy rozwoju sektora branż kreatywnych Metropolii Gdańskiej – opis branży o największym potencjale rozwoju ............................................................................................. 70

Bibliografia .............................................................................................................................. 73

Załącznik .................................................................................................................................. 75

Str

on

a3

Wprowadzenie

Dokumenty strategiczne Unii Europejskiej1 wskazują, iż przedsiębiorstwa z branży kultury i

branży kreatywnej posiadają potencjał pozwalający przyczynić się do sukcesu strategii Europa

2020, w tym jej kluczowych inicjatyw, takich jak Unia Innowacji, agenda cyfrowa, program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia oraz polityka przemysłowa w erze globalizacji.

Sektory kreatywne przyciągają wysokiej jakości kapitał ludzki, oddziałując na kształtowanie atrakcyjnej przestrzeni życiowej dla mieszkańców oraz biznesu. Chociaż innowacyjność

przemysłu kreatywnego to przede wszystkim efekt indywidualnej i zbiorowej kreatywności, to

istotne znaczenie w tym względzie ma także wsparcie instytucji publicznych różnego szczebla oraz współpraca ze strony przedsiębiorstw z tradycyjnych sektorów gospodarki, obecnych w

danej lokalizacji.2

Niniejsze opracowanie jest elementem międzynarodowego projektu pt. "Rozwój i Wspieranie Potencjału Przemysłu Kreatywnego w Miastach Europy Centralnej" (Creative Cities)

realizowanego przez Gdańską Fundację Przedsiębiorczości we współpracy z Urzędem Miasta

Gdańsk. Projekt jest finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Głównym celem projektu jest wykorzystanie potencjału sektora branż kreatywnych na rzecz

wzrostu konkurencyjności i atrakcyjności miast biorących udział w projekcie. Cel ma zostać zrealizowany poprzez:

• wypracowanie zasad tworzenia i rozwijania klastrów kreatywnych (łączących sektor

MMSP, uczelnie wyższe, administrację publiczną i instytucje badawcze),

• szerokie promowanie możliwości i potencjału klastrów branż kreatywnych,

• lokowanie klastrów branż kreatywnych w zdegradowanych częściach miast jako starter i katalizator rewitalizacji tych terenów.

1 Zielona Księga w sprawie uwalniania potencjału przedsiębiorstw z branży kultury i branży twórczej, Komisja Europejska, Bruksela 2010 2 Mackiewicz M. Analiza potrzeb i rozwoju przemysłów kreatywnych, Ecorys na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Warszawa 2009

Str

on

a4

Wnioski z badania i rekomendacje w kierunku tworzenia Klastra

Branż Kreatywnych - wstępna ocena potencjału

Sektor przemysłów kreatywnych to nowe zjawisko w Europejskiej gospodarce i wiedza na

temat ich rozwoju oraz czynników stymulujących jest w Unii Europejskiej niewielka.3 Dlatego

też inicjując działania związane z rozwojem tego sektora warto bazować przede wszystkim na regionalnej specyfice i do niej dostosowywać strukturę działań i wsparcia.

Silny potencjał rozwoju

Przemysły kreatywne mają znaczący udział w strukturze gospodarczej obszaru

metropolitalnego jak i całego regionu. W 2006 roku ponad 63 tys. osób zatrudnionych w 28 tys.

przedsiębiorstw funkcjonowało w regionie w sektorach zdefiniowanych jako przemysły kreatywne. Stanowiły one łącznie 13 proc. wszystkich podmiotów oraz 8 proc. ogółu

zatrudnionych w przedsiębiorstwach w województwie. W ciągu 5 lat sektor przemysłów

kreatywnych zanotował ponad 17 procentowy wzrost pod względem liczby firm, mimo kryzysu

z początku dekady. Największą dynamiką wzrostu wykazały się branże: oprogramowania (wzrost o prawie 50 proc. w ciągu 5 lat), reklamy oraz produkcji biżuterii.

Z punktu widzenia struktury podmiotów najliczniej reprezentowanymi działalnościami sektora

kreatywnego są: sprzedaż detaliczna dóbr kulturalnych, usługi projektowe, architektura i oprogramowanie. Istnieje jednak silne niedoreprezentowanie niektórych branż kreatywnych w

regionie takich jak np. dziennikarstwo i działalność wydawnicza, muzea i inna działalność

kulturalna oraz przemysł filmowy.

Silne strony sektora przemysłów kreatywnych na obszarze metropolii to m.in. duży potencjał

kreatywny, wysoka jakość usług, wykwalifikowani pracownicy, a także wykorzystanie nowych technologii w tworzeniu innowacyjnych produktów i usług. Te silne strony bazują na szerokiej

tradycji kulturalnej regionu, potencjale edukacyjnym i badawczym, a także wysokiej jakości

życia przyciągającej kreatywne talenty z obszaru całej Polski.

Słabe strony sektora w regionie i obszarze metropolitalnym związane są z realizacją czyli

wdrożeniem tego kreatywnego potencjału w kontekst działalności gospodarczej. Wynika to

przede wszystkim ze struktury firm – przeważają w niej mikro przedsiębiorstwa - a także w dostępie do kapitału i problemach organizacyjnych związanych z wdrażaniem dużych

złożonych projektów. Firmom tego sektora nie brak wyjątkowych, innowacyjnych produktów i

usług lecz raczej siły przebicia i działań związanych z wypracowaniem specyficznego know-

how np. w kontekście nowoczesnych modeli biznesowych pasujących do realizowanych produktów i usług.

3 New Cluster Concepts Activities in Creative Industries, Produced for the European Commission

Enterprise & Industry Directorate-General, January 2010

Str

on

a5

Promocja i współpraca międzynarodowa Wielkość niezbędnych zasobów oraz niepewność rezultatów działań często zniechęcają firmy

sektora kreatywnego do podjęcia działań na nowych rynkach, w szczególności

międzynarodowych. Ta sytuacja może być przełamana poprzez zwiększenie międzynarodowej

widoczności firm jak i całego przemysłu kreatywnego z regionu m.in. poprzez wykreowanie spójnej marki i skuteczną promocję oraz pomoc we włączaniu się w międzynarodowe sieci,

projekty i łańcuchy wartości.

Wzrost przepływu wiedzy w skali globalnej oraz internacjonalizację regionalnego potencjału twórczego może zapewnić udział reprezentantów pomorskich instytucji i przedsiębiorstw w

projektach międzynarodowych dot. sektora kreatywnego. Jednocześnie, współpraca tego typu

umożliwia konfrontację (benchmarking) oceny własnych osiągnięć w stosunku do poziomu światowego. Szerokie możliwości uczestniczenia w międzynarodowych sieciach współpracy jak

i możliwość otrzymania wsparcia finansowego na taką działalność stwarzają m.in. europejskie

programy ramowe oraz makroregionalne (dot. np. Regionu Morza Bałtyckiego czy Europy Centralnej).

Wsparcie dla przedsiębiorstw

Szanse dla rozwoju potencjału przemysłów kreatywnych wiążą się zarówno z uwarunkowaniami regionalnymi np. wydarzeniami w postaci mistrzostw Euro 2010 jak i starań

o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, jak i z aktywnymi działaniami, które mogą być

podjęte przez firmy i instytucje sektora. Reprezentanci sektora przemysłów kreatywnych nie są świadomi dostępnych instrumentów wsparcia oferowanych w regionie, nie korzystają też w

pełni z potencjałów naukowego, badawczego i edukacyjnego, które mogłyby stać się siłami

napędowymi rozwoju gospodarczego w tym sektorze.

Małe firmy nie mają wystarczającego potencjału jednostkowego do podejmowania

samodzielnie dużych, złożonych projektów i często skazane są na rolę podwykonawców.

Wsparcie rozwoju platform współpracy sektorowej oraz zwiększenie interakcji i komunikacji

między firmami sektora przyczynią się do pozyskania niezbędnych doświadczeń i stworzenia sieci współpracujących firm, które będą posiadały kompetencje merytoryczne i organizacyjne

do skutecznego zarządzania dużymi projektami. Szansą na pełne wykorzystanie potencjału

sektora jest także bezpośrednie wsparcie w rozwoju umiejętności organizacyjnych, projektowych i marketingowych w firmach i instytucjach. Może się to odbywać w formie

rozwoju dedykowanej oferty szkoleniowej (np. dofinansowane projekty unijne), wsparcia

profesjonalizacji usług czy opracowania narzędzi ułatwiających zarządzanie projektami z uwzględnieniem specyfiki przemysłów kreatywnych.

Szansą na przełamanie barier rozwojowych firm kreatywnych są działania zmierzające do

ukształtowania wyspecjalizowanych usług finansowych. Aktualnie rynek finansowy nie wspiera firm działających w sektorach wysokiego ryzyka lub poszukujących stosunkowo niewielkich

nakładów finansowych. Mechanizmy finansowania powinny być „szyte na miarę” i odpowiadać

Str

on

a6

na konkretne potrzeby firm oraz szanse jaki się przed nim rysują np. w postaci ułatwiania

kontaktu z zarządzającymi funduszami typu venture capital. Szanse w zakresie finansowania

projektów obejmują także wsparcie w zakresie rozwoju „gotowości inwestycyjnej” firm poprzez rozwijanie wśród firm umiejętności opracowania i przedstawienia inwestorom (ale też

bankom) swojej strategii rozwoju i źródeł osiągnięcia wysokiej stopy zwrotu.

Spójna polityka regionalna względem sektora

Zdaniem ekspertów branżowych na poziomie strategicznym szansą dla sektora kreatywnego jest podjęcie działań związanych z „nadaniem kierunku” w zakresie inwestycji i planowania

rozwoju. Głównym elementem tych działań mogłoby być stworzenie spójnej polityki

regionalnej dla sektora przemysłów kreatywnych, podkreślanie jego znaczenia w innych dokumentach strategicznych a także włączanie aspektów związanych z rozwojem potencjału

kreatywnego do innych polityk sektorowych np. w zakresie planowania przestrzennego.

Jednym z możliwych kierunków jest zapewnienie przestrzeni pod działalność przemysłów kreatywnych poprzez rewitalizację dzielnic i obszarów Metropolii.

Polityka regionalna względem sektora powinna uwzględniać stworzenie platformy dialogu

między sektorem prywatnym i publicznym, w szczególności firmami kreatywnymi a instytucjami kultury. Firmy kreatywne biorące udział w badaniu są bardzo otwarte na

współpracę z instytucjami publicznymi oraz badawczo-rozwojowymi a także chętne do

zaangażowania w działania związane z rozwojem branży i przyszłymi kierunkami strategicznymi rozwoju sektora w regionie.

Kooperacja różnych partnerów z sektora przemysłów kreatywnych umożliwi realizację

przedsięwzięć, które nie byłyby możliwe bez utworzenia sformalizowanej grupy współpracy. Działając wspólnie firmy mogą skuteczniej oddziaływać na otoczenie, w tym na instytucje

edukacyjne, władze lokalne lub regionalne – realizowane przez nie działania i strategie,

kierunki wydatkowania funduszy publicznych, inwestycje w infrastrukturę itp. Identyfikacja wspólnego interesu i utworzenie przez uczestników grupy nacisku znacząco zwiększy w

stosunku do działań indywidualnych szanse na uzyskanie oczekiwanej zmiany.

Krytycznym wyzwaniem będzie jednak skuteczne wykorzystanie i włączenie tych wszystkich

czynników do działań (publicznych i prywatnych) mających na celu wzmocnienie sektora przemysłów kreatywnych na obszarze Metropolii Gdańskiej. Jest to szczególnie trudne w

kontekście niewielkiej jeszcze wiedzy reprezentantów sektora publicznego, w szczególności

administracji publicznej, na temat potencjału i czynników rozwoju przemysłów kreatywnych na terenie metropolii. Przytoczone propozycje działań mogą być wsparte przez sektor

publiczny nie tylko w zakresie współfinansowania działań rozwojowych ale też poprzez

tworzenie spójnej polityki publicznej promującej sektor kreatywny, promowanie regionu jako lokalizacji innowacyjnych firm a także nawiązanie instytucjonalizowanego dialogu z

reprezentantami sektora.

Str

on

a7

Rozwój inicjatywy klastrowej

Jednym z elementów wspierania przez władze lokalne rozwoju sektora kreatywnego jest

pobudzanie powstawania klastrów. Przemysły kreatywne posiadają szereg cech wyróżniających je spośród innych przemysłów dlatego też wsparcie rozwoju klastrów przemysłów kreatywnych

powinno spełniać inne założenia niż w przypadku bardziej tradycyjnych sektorów. W

przypadku tego przemysłu dużo większa uwaga powinna zostać zwrócona na zgromadzenie

odpowiedniej masy krytycznej i różnorodności podmiotów, instytucji i indywidualnych osób ponieważ to właśnie różnorodność jest czynnikiem wysoce stymulujących sektor kreatywny.

Działania w ramach klastra już w krótkim okresie mogą przynieść pierwsze korzyści w postaci

zdobycia informacji o otoczeniu sektora kreatywnego, rozpoznania możliwości rozwoju a także nowego miejsce spotkań z obecnymi i przyszłymi partnerami biznesowymi. Istnieje też

możliwość promocji działalności firmy branży kreatywnej nie tylko na forum klastra, ale także

na szerszym rynku, a dzięki prowadzonej w ramach inicjatyw współpracy międzynarodowej

także wspierania w znalezieniu właściwych partnerów zagranicznych.

Uczestnik działającej inicjatywy klastrowej ma często możliwość skorzystania z usług

współpracujących ekspertów, pochodzących m.in. ze środowisk biznesowych i akademickich.

Dostępne w ramach zorganizowanej inicjatywy klastrowej wsparcie może obejmować

doradztwo w zakresie prawa, marketingu, nowych technologii oraz innych dziedzin.

Inicjatywy klastrowe w tym sektorze powinny podejmować działania zarówno w kierunku

zapewnienia sprzyjających społecznych i niematerialnych warunków działania dla kreatywnych pracowników jak i w kierunku tradycyjnych działań klastrowych stymulujących bezpośrednio

rozwój kreatywnych firm. Istnieje bowiem ryzyko, iż działania wspierające skupione będą tylko

na biznesowej perspektywie inicjatyw przez co społecznościowa perspektywa niezbędna do tworzenia skutecznych sieci współpracy w przemyśle kreatywnym zostanie zaniedbana. To

samo dotyczy propozycji stworzenia platformy współpracy i wymiany wiedzy, która musi być

pod wieloma względami atrakcyjna dla kluczowych aktorów z przemysłu kreatywnego by być w pełni wykorzystywana.

Str

on

a8

Metodologia badań i kwestie terminologiczne

Zakres badań

Niniejsze opracowanie oparte jest na założeniach międzynarodowego projektu pt. "Rozwój i

Wspieranie Potencjału Przemysłu Kreatywnego w Miastach Europy Centralnej" (Creative

Cities) realizowanego przez Gdańską Fundację Przedsiębiorczości we współpracy z Urzędem Miasta Gdańsk.

W skład konsorcjum wchodzi 10 partnerów z 5 różnych miast Europy: Lipska (DE), Genui (IT)

Gdańska (PL), Ljublany (SI) i Pecsu (HU). Reprezentują oni różne typy obszarów metropolitalnych: położonych w „starych” i „nowych” państwach członkowskich UE,

pełniących funkcje stołeczne lub pozbawionych tych funkcji, o różnych ścieżkach rozwojowych

i długiej lub krótkiej tradycji występowania sektora kreatywnego.

Projekt zakłada przeprowadzenie badań obejmujących m.in. badanie ilościowe, jakościowe i

analizę SWOT potencjału branż oraz dostępnej infrastruktury i środowiska dla planowanych

klastrów w celu jak najdokładniejszego zmonitorowania status quo. Badania są prowadzone we wszystkich wymienionych wcześniej 5 regionach metropolitalnych Europy według

jednolitej metodologii, tak aby możliwe było dokonanie porównań międzyregionalnych. Obok

porównań, projekt zakłada również szczegółową analizę procesów zachodzących wewnątrz poszczególnych gospodarek regionalnych. Z tego względu wyniki projektu będą miały duże

znaczenie dla tworzenia strategii rozwoju sektora kreatywnego w analizowanych gospodarkach

regionów miejskich.

Założenia metodologiczne projektu odnoszą się do obszaru metropolitalnego - Metropolia

Gdańska nie jest jednak oficjalną jednostką administracyjną (jak w niektórych innych krajach),

a dla celów tego projektu została zdefiniowana jako obszar obejmujący 9 powiatów: m. Gdańsk, m. Gdynia, m. Sopot, wejherowski, gdański, kartuski, pucki, tczewski, nowodworski.

Materiały źródłowe

Zgodnie z założeniami badania predefiniowanymi w projekcie różnorodność teorii w zakresie branż kreatywnych, uwarunkowania lokalne oraz różne podejścia partnerów projektu

zakładają rozwój dość otwartej metodologii badania w projekcie. Zgodnie z tym dokumentem

projekt skupia się na ocenie sytuacji w zakresie branż kreatywnych w miastach partnerskich,

bazującej na danych statystycznych, ale przede wszystkim na badaniach jakościowych

służących analizie SWOT.

Opracowanie ilościowe opiera się na zbiorze materiałów źródłowych m.in. miernikach

ilościowych (liczba podmiotów, liczba pracujących) uzyskanych z urzędów statystycznych oraz

opracowaniach statystycznych i literaturze przedmiotu. Przeprowadzone zostały także wstępne wywiady z przedstawicielami branż uznanych za kluczowe dla weryfikacji danych

ilościowych i przygotowania materiałów do analizy pogłębionej.

Str

on

a9

Badanie liczby firm i pracujących w sektorze kreatywnym natrafiły na poważne przeszkody

metodologiczne. Typowe statystyki dotyczące zatrudnienia (formularz F01) obejmują bowiem

tylko podmioty o liczbie pracujących powyżej 9 osób. Tymczasem w gdańskim regionie metropolitalnym jednostki mikro, tj. o liczbie pracujących poniżej 9 osób stanowią

szacunkowo 96% wszystkich podmiotów sektora kreatywnego. W związku z tym konieczne

stało się bazowanie na danych REGON mimo ich znacznego obciążenia statystycznego. Dane

przedstawione zostały na 3 cyfrowym poziomie PKD w układzie wojewódzkim. Miało to wpływ na wyniki badania, gdyż niektóre branże np. sprzedaż dóbr kulturalnych (zagregowana jako

PKD 52.4 Sprzedaż detaliczna towarów przemysłowych prowadzona w wyspecjalizowanych

sklepach) na tak wysokim poziomie agregacji tracą swoją specyfikę, Efektem może być przeszacowanie faktycznego znaczenia pewnych branż dla rozwoju regionu. Takie działanie

było jednak niezbędne aby umożliwić dokonanie porównań międzyregionalnych.

Podstawowym problemem jest jednak brak dostępu do szczegółowych danych ze względu na

restrykcje nałożone przez ustawę o tajemnicy statystycznej. W przypadku braku źródłowych

danych statystycznych przeprowadzone zostały szacunki na podstawie materiałów wtórnych lub informacji uzyskanych od reprezentantów badanego sektora. Szczególnie w przypadku

sektora branż kreatywnych, gdzie występują podmioty quasi publiczne niezbędne dla analizy

pełnego obrazu stają się przybliżenia. Ze względu na trudności w dostępie do danych do porównań dynamicznych wzięto pod uwagę dwa lata: 2000 i 2006. Wszelkie dane statystyczne,

jeżeli nie zaznaczono inaczej, pochodzą z Urzędu Statystycznego w Gdańsku.

Założenia metodologiczne projektu odnoszą się do obszaru metropolitalnego - Metropolia

Gdańska nie jest jednak oficjalną jednostką administracyjną (jak w niektórych innych krajach)

a dla celów tego projektu została zdefiniowana jako obszar obejmujący 9 powiatów: m. Gdańsk, m. Gdynia, m. Sopot, wejherowski, gdański, kartuski, pucki, tczewski, nowodworski.

Ze względu na ograniczenia w dostępie do danych statystycznych analiza ilościowa

przemysłów nie mogła być przeprowadzona na takim poziomie agregacji jednak przytoczone w

głównej części raportu dane dotyczące koncentracji działań w umownych granicach Metropolii wskazują że dane regionalne są w większości reprezentatywne także dla obszaru

metropolitalnego.

Ze względu na występowanie ścisłych powiązań w ramach funkcjonujących sektorów i

potencjalnych klastrów dokonana została analiza otoczenia tzn. zidentyfikowane zostały również na terenie Metropolii różnorodne instytucje i organizacje otoczenia mające wpływ na

rozwój przemysłów kreatywnych.

W analizach ilościowych wykorzystano współczynnik lokalizacji (ang. location quotient)

obliczany na podstawie danych o liczbie pracujących bądź innej rozpatrywanej zmiennej

(produkcja sprzedana, eksport). Współczynnik LQ przyjmuje następującą postać:

PL

PLb

r

Ee

ee

LQ,

rb,

rb, =

Str

on

a1

0

Porównuje on tym samym udział danej branży br w całkowitej liczbie pracujących regionu r w

stosunku do udziału danej branży w całkowitej liczbie pracujących w Polsce. Wskazuje więc o

ile wyższy/niższy od średniej krajowej jest stopień koncentracji danej branży w rozpatrywanym regionie. W licznych przeprowadzonych w Europie mapowaniach klastrów za poziom

graniczny współczynnika LQ wskazujący na występowanie istotnej koncentracji przyjęto

poziom 1,25 czyli innymi słowy koncentrację co najmniej o 25 proc. wyższą od średniej

krajowej.

Ze względu na specyfikę problemu badawczego badanie ilościowe zostało uzupełnione poprzez

badanie jakościowe oraz wywiady pogłębione z przedstawicielami organizacji, jednostek

naukowych, instytucji kulturalnych, administracji i przedsiębiorstw.

W pierwszym etapie badania dokonany został przegląd literatury dotyczącej sektora branż

kreatywnych oparty na metodzie desk research. Przegląd obejmował analizę dokumentów

strategicznych polskich i europejskich, prasy i Internetu, raportów branżowych i in. w

kierunku uwarunkowań działania sektora przemysłów kreatywnych.

Postawione po badaniu desk research hipotezy zostały poddane weryfikacji podczas

indywidualnych wywiadów pogłębionych z przedstawicielami podmiotów sektora branż

kreatywnych. Grupę respondentów do tego fragmentu badania stanowiły osoby zarządzające podmiotami kluczowymi dla poszczególnych wyróżnionych sektorów oraz powiązanymi z

nimi organizacjami. Zgodnie z założeniami przeprowadzonych zostało ponad 20 wywiadów

pogłębionych.

Dodatkowym elementem badania jakościowego było przygotowanie opisu dobrych praktyk w zakresie działań skierowanych na rozwój sektora branż kreatywnych. Studia przypadków mogą

stać się inspiracją dla podmiotów zainteresowanych rozwojem Klastra Branż Kreatywnych na

terenie Metropolii Gdańskiej. Do raportu wprowadzony został dodatkowy element w postaci

informacji dotyczących koncepcji klastrów, w szczególności klastrów kreatywnych.

Po zakończeniu tego etapu badań odbyły się warsztaty z przedstawicielami podmiotów z

sektora branż kreatywnych reprezentującymi różne subsektory, które miały na celu m.in.

weryfikację zebranych danych jakościowych oraz przygotowanie do przeprowadzenia analizy

SWOT.

Celem niniejszej analizy SWOT było wyznaczenie najważniejszych dla przyszłego rozwoju sektora przemysłów kreatywnych Metropolii Gdańskiej wewnętrznych i zewnętrznych

czynników rozwojowych.

Przedstawiona w tym opracowani analiza SWOT oparta jest na wyselekcjonowaniu

najważniejszych cech w poszczególnych obszarach strategicznych takich jak:

• potencjał Metropolii i regionu,

• konkurencyjność i innowacje,

• zasoby ludzkie,

• świadomość korzyści i gotowość współpracy.

Str

on

a1

1

Wybrane czynniki zostały następnie poddane analizie punktowej. Analiza ta polegała na

dokonaniu oceny poszczególnych czynników i na określeniu czy w sektorze przemysłów

kreatywnych Metropolii Gdańskiej przeważają atuty czy słabości oraz czy w otoczeniu występuje więcej szans czy zagrożeń. Pozwala to wybrać właściwą strategię (agresywną,

konkurencyjną, konserwatywną lub defensywną).

Definicja sektora branż kreatywnych dla celów projektu

Przeprowadzenie badania dotyczącego stanu i dynamiki sektora kreatywnego w gospodarce

regionu z uwzględnieniem kwestii metropolitalnych a w szczególności badań o charakterze

porównawczym nastręcza problemów głównie ze względu na trudności w zdefiniowaniu tego sektora. Jego rozwój idzie bowiem w parze ze spadkiem znaczenia tradycyjnego modelu

produkcji standaryzowanych dóbr i związanych z nim tradycyjnej klasyfikacji działalności

gospodarczej. Zmienia się również charakter przedsiębiorstw, które można określić jako kreatywne: wzrasta rola małych, elastycznych firm, funkcjonujących w ramach sieci

rozbudowanych łańcuchów powiązań. Marki produktów stają się co najmniej równie istotne,

jak ich wartości użytkowe. Wyzwania te powodują, że sektory kreatywne trudno poddać typowym kryteriom klasyfikacyjnym, co z kolei pociąga za sobą niejednoznaczność i

wymieszanie używanych w literaturze pojęć i klasyfikacji. W prezentowanym opracowaniu,

pojawiają się ponadto trudności związane z tłumaczeniem angielskiej terminologii używanej w projekcie na język polski.

Badania nad sektorami kreatywnymi (creative industries) są prowadzone od niedawna. Nie została wypracowana jeszcze jedna, uniwersalna definicja, podobnie jak nie przyjęto jeszcze

jednego tłumaczenia angielskiego terminu na język polski, który najczęściej tłumaczony jest

jako „sektory kreatywne” lub „przemysły kreatywne”.

Jedną z najbardziej rozpowszechnionych definicji sektorów kreatywnych wypracowaną przez

DCMS (brytyjskie Ministerstwo Kultury, Mediów i Sportu) jest:

Działalność, która wywodzi się z indywidualnej kreatywności, umiejętności i talentu, oraz która ma potencjał do tworzenia bogactwa i miejsc pracy poprzez generowanie i wykorzystanie intelektualnej własności.4

Definicja ta opiera się ona na założeniu, że kreatywność jest głównym czynnikiem procesu

produkcji sektorów kreatywnych, natomiast własność intelektualna jest charakterystyczną

cechą jego rezultatu. Oznacza to ze niektóre branże należące do przemysłów kreatywnych mogą być powiązane z grupami klasyfikacji statystycznej, takimi jak europejski NACE

(Statystyczna Klasyfikacja Działalności Gospodarczych w Unii Europejskiej).

Założenia projektu zakładają skupienie się na kilku „wspólnych” branżach, które istnieją we wszystkich miastach i które każdy partner projektu powinien wziąć pod uwagę podczas analizy

4 DCMS Investing in creative industries – a guide for local authorities, UK Government, Department of Culture, Media and Sport (DCMS), London 2009

Str

on

a1

2

statystycznej w celu zbudowania wspólnej bazy porównawczej statusu przemysłów

kreatywnych. Ze względu na różnorodność branż, specjalizacji i działalności kreatywnych w

każdym mieście/regionie dodatkowo brane są pod uwagę wybrane „elastyczne” (nieobowiązkowe) branże. Te branże mogą być powiązane ze specyficznymi dla

miasta/regionu kompetencjami i profilami działania. Status nieobowiązkowości zakłada że

każdy partner dodaje indywidualnie wybrane branże zgodnie z indywidualnym profilem.

W projekcie założono, że sektor kreatywny poddany badaniu obejmuje następujące branże:

• Działalność twórcza i rozrywkowa

• Działalność filmowa

• Dziennikarstwo i działalność wydawnicza

• Muzea i inna dział. kulturalna

• Sprzedaż detaliczna dóbr kulturalnych

• Architektura i inżynieria

• Usługi projektowe (design)

• Reklama

• Oprogramowanie

Dodatkowo do badania jako branżę o specyficznym znaczeniu dla regionu i Metropolii Gdańskiej wybrano:

• Produkcja biżuterii

Jako kolejną branżę nieobowiązkową specyficzną dla regionu rozważano także turystykę, lecz mimo jej znacznego udziału w gospodarce regionu, po wstępnej analizie i szacowaniu

potencjału tej branży do tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy i wykorzystania intelektualnej

własności zrezygnowano z wyszczególnienia tej branży. Niemniej jednak elementy opisu potencjału turystycznego związane z dziedzictwem kulturalnym regionu i wspólną platformą

współpracy różnych branż zostały uwzględnione w opracowaniu. Klasyfikacja sektora

kreatywnego przyjęta w niniejszym opracowaniu w powiązaniu z Polską Klasyfikacją Działalności przedstawiona została w załączniku.

Należy w tym miejscu podkreślić, że klasyfikacja ta, z pewnością dyskusyjna, jest wynikiem pewnego kompromisu między założeniami różnych koncepcji badania tego sektora branż

kreatywnych, a możliwościami uzyskania porównywalnych danych statystycznych w różnych

krajach.

Str

on

a1

3

Sektor branż kreatywnych i jego rola w rozwoju miast

Wprowadzenie do teorii branż kreatywnych

Instytucje Unii Europejskiej w coraz większym stopniu uznają znaczenie przemysłów kreatywnych dla konkurencyjności Europy. Rok 2009 ogłoszony został Rokiem Kreatywności i

Innowacji by podkreślić powiązania między kulturą, kreatywnością i innowacjami.

Termin przemysły kreatywne odnosi się do szerokiego zakresu działalności gospodarczych,

które zajmują się wytwarzaniem lub wykorzystywaniem wiedzy i informacji. Są one także

nazywane przemysłami kultury lub gospodarką kreatywną.

Przemysły kreatywne zdobywają coraz większe znaczenie w kształtowaniu dobrobytu

gospodarczego. Zwolennicy teorii ekonomicznych opierających się na tej koncepcji podkreślają, że "ludzka kreatywność jest podstawowym zasobem gospodarczym"5 i że przemysł

XXI wieku będzie zależał w największym stopniu od wytwarzania wiedzy dzięki kreatywności i

innowacji6.

Cechy charakterystyczne przemysłów kreatywnych

Według Caves’a przemysły kreatywne charakteryzowane są przez specyficzne ekonomiczne

właściwości:

• Zasada „nikt nie wie”: Istnieje silna niepewność co do popytu ponieważ nie znana jest reakcja konsumentów na produkt przed wprowadzeniem na rynek, ani łatwa do

uchwycenia/zrozumienia już po zaistnieniu

• Sztuka dla sztuki: Pracownicy zwracają uwagę na oryginalność, kwestie techniczne,

harmonię itp. towarów i usług dlatego też są gotowi pracować za niżą pensję w miejscach

ciekawszych i niebanalnych,

• Zasada zespołu Motley: w relatywnie złożonych projektach (np. w przemyśle filmowym) produkcja wymaga różnych umiejętności i kompetencji. Każda z tych kompetencji

musi być obecna w co najmniej minimalnym stopniu podczas procesu – by ostateczny wynik

był wartościowy.

• Nieskończona różnorodność: Produkty różnią się od siebie jakością i unikalnością; każdy produkt jest wyjątkową kombinacją składowych części czy umiejętności prowadzących

do stworzenia nieskończenie wielu możliwości wyniku (np. prace twórczego pisania, poezji,

scenariuszy i in.)

5 Florida, R., The Rise of the Creative Class. And How It's Transforming Work, Leisure and Everyday Life, Basic Books, 2002 6 Landry C., Bianchini, F., The Creative City, Demos 1995

Str

on

a1

4

• Lista A/lista B: Umiejętności są zróżnicowane pionowo; artyści są uszeregowani podług

swoich umiejętności, talentu, zaangażowania w proces tworzenia produktu. Małe różnice w

umiejętnościach i talencie mogą wpływać na duże różnice w możliwości odniesienia

(finansowego) sukcesu;

• Czas ucieka – podczas koordynacji złożonych projektów przy współudziale

zróżnicowanych umiejętności czas jest najważniejszym czynnikiem.

• Ars longa: niektóre kreatywne produkty posiadają aspekty trwałości związane z

ochroną praw autorskich, pozwalają twórcom lub wykonawcom czerpać z nich długotrwałe

korzyści .

Powyższe wylistowanie właściwości często było krytykowane jako zbyt sztywne. Nie wszyscy pracownicy sektora kreatywnego są motywowani tylko sztuką dla sztuki. Zasada „art. Longa”

odnosi się także do części produktów nie pochodzących z procesu twórczego. Właściwość

„czas ucieka” odnosi się w równym stopniu do dużych projektów budowlanych. Sektory kreatywne nie są bowiem wyjątkowe w swych cechach, posiadają je jednak w dużo większym

natężeniu w stosunku do sektorów nie-kreatywnych.

Klasa kreatywna

Niektórzy autorzy, jak np. amerykański ekonomista Richard Florida, opowiadają się za

szerszym spojrzeniem na wyniki pracy pracowników wiedzy, i wprowadzili termin „klasa kreatywna”.

Do klasy kreatywnej Florida zalicza ludzi, których praca polega na kreatywnym rozwiązywanie problemów i tworzeniu innowacji m.in.: naukowców, wykładowców uniwersyteckich, artystów,

ludzi mediów, a także profesjonalistów z dziedzin nowoczesnej technologii, usług

finansowych, prawniczych, zarządzania i medycyny. Ich podstawowym zadaniem jest samodzielne myślenie, stosowanie niestandardowych podejść do różnorakich zadań,

samodzielna ocena sytuacji i wprowadzanie w życie nowych idei.

To podejście sugeruje szczególną uwagę wobec miast skupiających przedstawicieli klasy

kreatywnej, które to miasta stają się ośrodkami innowacji. W badaniach starających się

rozstrzygnąć dlaczego niektóre amerykańskie miasta (jak San Francisco) przyciągają

kreatywnych producentów, Florida argumentuje, że wysoki wskaźnik pracowników z klasy kreatywnej jest czynnikiem kluczowym dla rozwoju firm kreatywnych i jest przez te firmy

poszukiwany w różnych lokalizacjach. W swoich badaniach ten ekonomista poszukuje

ilościowych, mierzalnych dowodów na znaczenie różnorodności i wielokulturowości w miastach, np., w postaci społeczności gejowskich czy różnorodności etnicznej a także poziomie

tolerancji na kreatywność a tym samym sukces gospodarek regionalnych. 7

Znaczenie gospodarcze sektora przemysłów kreatywnych

7 Florida, R., The Rise of the Creative Class. And How It's Transforming Work, Leisure and Everyday Life,

Basic Books, 2002

Str

on

a1

5

W odpowiedzi na kryzys gospodarczy ostatnich lat zauważono potrzebę wdrożenia nowych

rozwiązań w dziedzinie gospodarki oraz zawrócono uwagę na potencjał ekonomiczny

przemysłów kreatywnych w Unii Europejskiej. Komisja Europejska tworzy obecnie Green Paper on Cultural and Creative Industries. Będzie to dokument z rekomendacjami

dotyczącymi polityki wobec sektora kreatywnego.

Znaczenie przemysłów kreatywnych jest nierozerwalnie związane z rozwojem gospodarczym krajów rozwiniętych.

Nowy rodzaj gospodarki charakteryzowany jest poprzez nowe formy konsumpcji, których główne cechy to:

• Szybkość: cykl życia produktu jest krótszy (szczególnie w sektorze ICT). W konsekwencji

o współpraca w zakresie badań i rozwoju jest niezbędna by podzielić się kosztami

rozwoju produktów w szybko zmieniającej się sytuacji rynkowej,

o bycie pierwszym na rynku to konieczność, szczególnie w gospodarce cyfrowej, o ważne jest zróżnicowanie produktów i zakresu oferty.

• Dopasowanie: Produkty są zindywidualizowane w zakresie różnych segmentów rynku, wymaga to odrębnych strategii i wyróżnienia produktów i usług.

• Wartości niematerialne (znaczenia, przeżycia, estetyka, interface użytkownika) są

równie ważne jak funkcjonalność produktu. Kulturowa wartość produktu jest niektórych przypadkach równie ważna jak ekonomiczna wartość.

Nowy rodzaj gospodarki charakteryzowany jest także poprzez nowe formy organizacji działań

gospodarczych gdzie:

• równie ważny jest dostęp jak i posiadanie praw własności, a ludzie przywiązują wagę do

dzielenia się treściami bardziej niż do sprzedaży,

• dany jest prymat ekspresji talentów w organizacji, poprzez docenianie wolności i autonomii a także odmiennego stylu myślenia.

Przejście z gospodarki opartej na produkcji do takiej, gdzie wartości niematerialne są kluczowym źródłem wartości cechuje zwiększenie suwerenności konsumenta. Bardzo często

konsumenci nie poszukują produktów lecz marki, która jest powiązana z konkretnymi

wartościami. W ramach tego nowego paradygmatu, marketing jest równie ważny jak produkcja. Nowa gospodarka wymaga umiejętności twórczych ponieważ zyski z poprawy

produktywności nie są już wystarczające dla uzyskania przewagi konkurencyjnej. Kreatywność

oparta na kulturze jest silnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się norm i konwencji. Kluczowi w tym procesie są kreatywni ludzie i artyści, którzy rozwijają pomysły,

metafory i przekazy, które pomagają w lepszy sposób komunikować się ze społecznością. 8

Miasta, chcąc stworzyć przewagę konkurencyjną nad innymi, muszą stać się dla ludzi

atrakcyjne, aby nie dopuścić do utraty siły kreatywnej, przyciągać ją z zewnątrz i utrzymać.

8 The Impact Of Culture On Creativity A Study Prepared For The European Commission (Directorate-General For Education And Culture) KEA European Affairs, June 2009

Str

on

a1

6

Jednym z elementów wspierania przez władze lokalne rozwoju sektora kreatywnego, w tym

przyciągania kreatywnych zasobów ludzkich jest wspieranie rozwoju klastrów.

Determinanty rozwoju sektora branż kreatywnych

Globalizacja i nowe modele biznesowe

Globalizacja stawia wiele wyzwań dla przyszłego rozwoju przemysłów kreatywnych. Wpływa

na stopniowe otwieranie rynków światowych, zmiany w modelach spędzania czasu, strukturach konkurencji, a także sposobów wykonywania pracy przez pracowników

(kreatywnych i nie tylko). Zachodzące zmiany wymuszają nie tylko zmianę modeli

biznesowych, ale także systemu prawa własności intelektualnej, które w obecnym kształcie nie

odpowiada w pełni wymogom kultury partycypacyjnej i niszowej.9

Jednym z czynników wpływających na rozwój przemysłów kreatywnych w aspekcie

międzynarodowym są polityki poszczególnych rządów, nie tylko te bezpośrednio odnoszące

się do tych przemysłów ale też nowe regulacje dotyczące ochrony zdrowia, bezpieczeństwa,

zagadnień społecznych.

Zmiany technologiczne motorem rozwoju przemysłów kreatywnych

Technologia odgrywa ważną rolę jako czynnik, który pobudza rozwój nowych produktów, usług, kanałów dystrybucji, modeli biznesowych a czasami wręcz powstawanie nowych

znaczących sektorów gospodarki.

Ważną rolę w zapewnianiu równego dostępu do nowych platform i infrastruktury spełnia

interoperacyjność. Normy pomagają zapewnić tę zdolność do współdziałania między nowymi i istniejącymi produktami, usługami, procesami, systemami, oprogramowaniem i sieciami. Ma

to znaczenie nie tylko dla producentów (w szczególności małych i średnich), ale też dla

użytkowników. Promowanie interoperacyjności platform i urządzeń uznano za mające

zasadnicze znaczenie dla rozwoju przemysłów kreatywnych w Unii Europejskiej.10

Konwergencja i innowacje oparte na użytkownikach

Konwergencja w przemysłach kreatywnych dotyczy zarówno sfery ekonomicznej,

technologicznej jak i kulturowej. W pierwszym wypadku chodzi o horyzontalną integrację firm z branży medialnej i tworzenie wielkich konglomeratów, zarządzających przepływem treści w

różnych środkach przekazu. Z kolei na płaszczyźnie technologicznej urządzenia łączą różne

funkcjonalności, choć według kulturoznawców trend ten nie jest tak jednoznaczny, jak czasem chce myśleć świat biznesu. Zjawisko to nie dotyczy jednak tylko ekonomii i technologii, ale

przede wszystkim kultury. Chodzi o aktywizację odbiorców łączących treści pochodzące z

9 Bendyk i in., Kultura 2.0, Wyzwania cyfrowej przyszłości, Polskie Wydawnictwo Audiowizualne Warszawa, 2007 r. 10 KOM(2010) 183 Zielona Księga w sprawie uwalniania potencjału przedsiębiorstw z branży kultury i

branży twórczej, Bruksela, kwiecień 2010

Str

on

a1

7

różnych kanałów medialnych. Za sprawą nowych technologii i modeli biznesowych

konsumenci mogą stać się także producentami.11

Użytkownicy od zawsze byli włączani w procesy innowacyjne, ale zazwyczaj działo się to pod

koniec procesu innowacji, w ramach którego klienci testowali prototypy i wyrażali poglądy na temat formy i funkcji nowego produktu. Nowy model zakłada angażowanie użytkowników w

pierwszej fazie innowacji, wykorzystanie ich wiedzy do zidentyfikowania wyzwań i problemów,

które potrzebują rozwiązań i przez to mogą stanowić szansę biznesową.

Transfer wiedzy między sektorami

W świecie, w którym różne dziedziny gospodarki przenikają się w coraz większym stopniu

istnieją potencjalne korzyści z transferu wiedzy i specjalistycznego know-how z innych podsektorów i innych branż. Istnieją także korzyści z promowania współpracy

multidyscyplinarnej w postaci transferu wiedzy i doświadczeń z sektora przemysłów

kreatywnych do innych sektorów, na przykład w zastosowaniu:

• zasad nowoczesnego wzornictwa przemysłowego w technologicznych projektach

badawczo-rozwojowych,

• technik wizualizacji 3D do interpretacji i zarządzania złożonymi systemami,

• technologii związanych z grami komputerowymi zastosowanych w celach

edukacyjnych i szkoleniowych.

Zwiększenie znaczenia zagadnień środowiskowych

Zaobserwowane zmiany klimatyczne, niezależnie od ich genezy, wpływają pośrednio na takie

obszary działania przemysłu kreatywnego jak preferencje konsumenckie oraz zmiany struktury łańcuchów dostaw. Przemysły kreatywne, oprócz zmniejszenia wpływu własnej działalności na

środowisko odgrywają istotną rolę w wspieraniu działań w tym zakresie w innych sektorach.

Przykłady dobrych praktyk rozwoju sektora branż kreatywnych

Cap Digital – paryski klaster cyfrowych zasobów, usług i kompetencji12

Francuski klaster cyfrowych zasobów, usług i kompetencji zlokalizowany jest w regionie

Paryża. Jest to organizacja non-profit założona w 2005 roku z inicjatywy rządu francuskiego.

W ramach inicjatywy współpracuje ponad 600 członków, głównie innowacyjnych małych i średnich firm ale też uniwersytetów, instytucji badawczych, laboratoriów oraz podmiotów

otoczenia biznesu. W regionie paryskim szeroko rozumiany przemysł zasobów cyfrowych

odpowiada za ponad 150 tys. miejsc pracy oraz 15 tys. pracowników naukowych i doktorantów. Potencjał regionu szacowany jest na 70-80 proc. całościowego francuskiego potencjału

rynkowego w tym zakresie – około 12 mld euro.

Celem inicjatywy jest wsparcie rozwoju francuskiego przemysłu zasobów i usług cyfrowych poprzez współpracę firm i laboratoriów, a głównym narzędziem: pomoc w zdobywaniu

11 Bendyk i in., Kultura 2.0, Wyzwania cyfrowej przyszłości, Polskie Wydawnictwo Audiowizualne

Warszawa, 2007 r. 12

Opracowanie własne na podstawie www.capdigital.com

Str

on

a1

8

funduszy na rozwój nowych produktów i usług z konkursów publicznych. W ciągu ostatnich 4

lata prawie 300 projektów badawczo rozwojowych otrzymało wsparcie publiczne ( z prawie

1000 starających się) - zrealizowano projekty na łączną kwotę 550 mln euro (w tym 250 mln euro finansowania publicznego). Struktura działania i sposób współpracy uczestników opiera

się na grupach zadaniowych, w ramach których ustanawiane są zespoły projektowe i konsorcja

oraz następuje identyfikacja potrzeb w zakresie rozwoju technologicznego oraz niezbędnych

narzędzi promocyjnych i organizacyjnych.

W ramach inicjatywy oferowane jest wsparcie w zakresie tworzenia wspólnych projektów

rozwojowych między firmami i laboratoriami. Po stworzeniu projekty są poddane

rygorystycznej procedurze oceny oraz recenzowania przez grupę współpracujących ekspertów (baza ponad 100 ekspertów z różnych dziedzin).Tylko w taki sposób projekty mogą otrzymać

akredytację, która staje się świadectwem wysokiej jakości projektu oraz przepustką do starania

się o współfinansowanie ze środków publicznych. Inicjatywa oferuje także wsparcie w zakresie dostępu do informacji m.in. w zakresie międzynarodowego benchmarkingu, analiz rynkowych,

bieżących informacji i newsletterów oraz raportów analitycznych z współpracujących instytucji

badawczych. Firmy w ramach klastra zachęcane są do aktywności międzynarodowej m.in. poprzez wspólne wyjazdy na targi i misje gospodarcze, dostęp do specjalistycznych informacji

na temat konkretnych rynków eksportowych oraz intensywną współpracę z zagranicznymi

klastrami.

Cap Digital posiada także kompetencje związane ze wsparciem firm w zakresie zasobów

ludzkich m.in. poprzez specjalistyczny rekrutacyjny portal internetowy, dostęp do szkoleń dla

pracowników, wsparcie w organizacji wspólnych projektów. W ramach inicjatywy promowana jest współpraca w zakresie dzielenia się zasobami infrastrukturalnymi w szczególności

pomiędzy dużymi i małymi firmami oraz laboratoriami badawczymi.

Klastry kreatywne jako droga rozwoju sektora branż kreatywnych

Jednym z elementów wspierania przez władze lokalne rozwoju sektora kreatywnego jest

pobudzanie powstawania klastrów.

Klastry są to geograficzne skupiska wzajemnie powiązanych firm, wyspecjalizowanych dostawców, jednostek świadczących usługi, firm działających w pokrewnych sektorach i

związanych z nimi instytucji w poszczególnych dziedzinach, konkurujących między sobą, ale

także współpracujących. (M. Porter, 1990)

Korzyści z funkcjonowania w ramach klastra wynikają z przestrzennej bliskości licznej grupy

niezależnych podmiotów, nagromadzenia określonej wiedzy i kwalifikacji, specjalizacji,

łatwości znalezienia pracowników i partnerów biznesowych (podwykonawców i

usługodawców) oraz realizacji wspólnych działań w pewnych obszarach.

Jedną z najważniejszych korzyści z uczestnictwa w klastrze jest ułatwienie współpracy między

uczestnikami. Każdy podmiot ma możliwość łatwego nawiązania trwałego lub tworzonego dla

potrzeb realizacji projektów partnerstwa z innymi podmiotami tworzącymi strukturę Klastra.

Organizacja klastra ułatwia prowadzenie szeroko rozumianego networkingu (sieciowania).

Str

on

a1

9

Działalność przemysłów kreatywnych opiera się na bogatym i zróżnicowanym dziedzictwie

kulturalnym oraz na pracy utalentowanych twórców i uzależniona jest od przedsiębiorczości i

innowacji, które są niezbędne by wprowadzić owoce kreatywności na rynek. Procesy produkcyjne przemysłów kreatywnych są ponadto przedmiotem ciągłych dostosowań i

innowacji, co wymaga ciągłej wymiany informacji, wykorzystywania niematerialnych atutów i

przyciąganie talentów – m.in. te cechy przemysłów kreatywnych sprawiają, że klastry są dla

nich bardzo dobrą strukturą organizacyjną. Klastry mogą stanowić ramę intensywnej

współpracy różnych powiązanych innowacyjnych podmiotów i instytucji. 13

Działania w ramach klastra już w krótkim okresie przynoszą pierwsze korzyści w postaci w

zdobycia informacji o otoczeniu sektora kreatywnego, rozpoznania możliwości rozwoju a także

nowego miejsce spotkań z obecnymi i przyszłymi partnerami biznesowymi. Istnieje też możliwość promocji działalności firmy branży kreatywnej nie tylko na forum klastra, ale także

na szerszym rynku, a dzięki prowadzonej w ramach inicjatyw współpracy międzynarodowej

także wspierania w znalezieniu właściwych partnerów zagranicznych.

Uczestnik działającej inicjatywy klastrowej ma często możliwość skorzystania z usług współpracujących ekspertów, pochodzących m.in. ze środowisk biznesowych i akademickich.

Dostępne w ramach zorganizowanej inicjatywy klastrowej wsparcie może obejmować

doradztwo w zakresie prawa, marketingu, nowych technologii oraz innych dziedzin.

13 COM (2010) 183 Zielona Księga w sprawie uwalniania potencjału przedsiębiorstw z branży kultury i

branży twórczej, Bruksela, kwiecień 2010

Str

on

a2

0

Kontekst działania sektora branż kreatywnych Metropolii Gdańskiej

Krajowy kontekst działania sektora branż kreatywnych14

Polska położona jest w północnej części Europy Środkowo-Wschodniej, nad Morzem

Bałtyckim. Nasz kraj jest jednym z największych krajów Europy pod względem terytorium ale też ludności. W Polsce na stałe zamieszkuje ponad 38 mln osób. Stawia to Polskę na ósmym

miejscu wśród krajów Europy co do liczby ludności (wyjąwszy Rosję). O ile przed II Wojną

Światową Polska była państwem wieloetnicznym, to teraz jest właściwie zamieszkana przez jeden naród. Zaledwie 4 proc. ludności deklaruje przynależność do innej narodowości,

najczęściej niemieckiej, białoruskiej, ukraińskiej i romskiej. Dzięki centralnemu położeniu w

Europie, Polska posiada dogodne połączenia drogowe, kolejowe oraz lotnicze ze wszystkimi krajami Unii Europejskiej oraz jest dobrze przygotowana do prowadzenia wymiany handlowej i

kulturalnej z państwami sąsiadującymi z Unią na wschodzie.

Polska posiada silną gospodarkę i solidne podstawy jej dalszego rozwoju. W latach 2003 - 2008

wzrost PKB w Polsce wynosił średnio 6 proc. rocznie. Powstaje coraz więcej przedsiębiorstw

prywatnych, także tych zakładanych przez młodych ludzi. Natomiast firmy polskie o ugruntowanej pozycji i znanej marce z powodzeniem eksportują swoje towary, podejmują

współpracę z partnerami zagranicznymi oraz inwestują za granicą.

Mimo kilkuoprocentowego spadku w czasie kryzysu, w Polsce nadal notowany jest wysoki

poziom popytu krajowego i sprzedaży detalicznej dla krajowych odbiorców. To właśnie popyt

krajowy przyczynia się w dużej mierze do wzrostu polskiego PKB. Według danych Eurostatu wzrost polskiego PKB wyniósł w 2009 roku 1,9 proc., co stanowi najlepszy wynik wśród krajów

Unii Europejskiej. Stopa bezrobocia w 2009 roku nie przekraczała 11 proc. i mimo

dekoniunktury nie wzrasta gwałtownie. Polska jednak wciąż dysponuje dużymi zasobami

wykwalifikowanych pracowników.

Dobrze wykształceni polscy ekonomiści, inżynierowie, informatycy i naukowcy są

cenionymi i poszukiwanymi pracownikami firm informatycznych czy centrów badawczo-rozwojowych. Co roku wzrasta liczba absolwentów polskich uczelni wyższych, w tym -

kierunków najbardziej poszukiwanych przez firmy inwestujące w branże zaawansowane

technologicznie. W naszym kraju istnieje prawie pół tysiąca wyższych szkół i uczelni, a pracuje w nich ponad sto tysięcy naukowców, z czego połowa z tytułem doktora. W roku 2007 polskie

uczelnie ukończyło 410 tysięcy osób, a rozpoczęło studia prawie 2 mln studentów. Rośnie też

liczba osób podejmujących studia doktoranckie.

Największe światowe korporacje lokują w Polsce centra badawczo - rozwojowe. Polscy

specjaliści sektora IT są bardzo chętnie zatrudniani nie tylko przez międzynarodowe koncerny

14 Podrozdział przygotowany na podstawie materiałów Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji

Zagranicznych

Str

on

a2

1

w Polsce, ale również za granicą i stanowią duży odsetek menadżerów odpowiedzialnych za

działalność działów badań i rozwoju w największych światowych korporacjach.

Znaczącym impulsem do dalszego rozwoju gospodarki, zwłaszcza sektorów budowlanego, usług i turystyki, są trwające przygotowania do organizacji Mistrzostw Europy w piłce nożnej

EURO 2012, których gospodarzami będą Polska i Ukraina. Dużym wyzwaniem dla polskiej gospodarki będzie w najbliższym okresie spełnienie kryteriów przyjęcia jednolitej europejskiej

waluty (euro). Zdaniem Ministra Finansów, stanie się to do roku 2013.

Sektor kreatywny w Polsce

W Polsce zgodnie z danymi przytaczanymi w Narodowej Strategii Rozwoju Kultury udział

procentowy PKB wytwarzanego w kulturze i przemysłach kultury kształtował się w 2002 r. na poziomie 4,5 proc., a udział w wartości dodanej brutto w 2002 r. na poziomie 5,2 proc.15

Powyższe dane należy interpretować ostrożnie ze względu na różne definicje i klasyfikacje

sektora kulturalnego wobec kreatywnego oraz różne statystyki gospodarcze.

Niestety nie zostały przeprowadzone krajowe badania sektorów kreatywnych, nie ma

aktualnych danych na poziomie krajowym ani w kontekście zatrudnienia, ani wpływu na gospodarkę. Mimo powyższych trudności, fakt wzrostu znaczenia sektora kreatywnego w

strukturze społeczno-gospodarczej kraju wydaje się niepodważalny.

Przemysł kreatywny tworzą zarówno prywatne, nastawione na zysk firmy, jak i organizacje

non-profit oraz państwowe instytucje. Podstawowym celem takich podmiotów jest

komunikacja z publicznością i kreacja znaczeń. Sektor publiczny jest nieodzownym elementem rozwoju i działania przemysłów kreatywnych - podmioty publiczne wręcz

dominują w niektórych kategoriach działalności jak:

- artystyczna i literacka działalność twórcza, - działalność obiektów kulturalnych,

- pozostała działalność rozrywkowa, gdzie indziej niesklasyfikowana,

- działalność bibliotek i archiwów,

- działalność muzeów i ochrona zabytków.

W sferze publicznej znajduje się znaczny udział instytucji prowadzących działalność

kulturalną - prawie wszystkie biblioteki, prawie 90 proc. ogółu muzeów, prawie 67 proc. kin i 56 proc. galerii i salonów sztuki. Jednostki sektora publicznego nadal przeważają także wśród

organizatorów instytucji scenicznych. Samorządy lokalne pokrywają prawie 80 proc.

publicznych wydatków na kulturę, budżet państwa ma w tym przypadku udział ponad 20 procentowy.

15 Ministerstwo Kultury, Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013

Str

on

a2

2

System polityczny

Polska jest państwem o ugruntowanym systemie rządów demokratycznych - republiką wielopartyjną z dwuizbowym parlamentem. Głową Państwa jest Prezydent, wybierany przez

ogół obywateli mających prawa wyborcze na pięcioletnią kadencję. Wyższa izba parlamentu – senat – liczy 100 senatorów, natomiast w izbie niższej – Sejmie – zasiada 460 posłów. Politykę

wewnętrzną i zagraniczną państwa prowadzi rząd - Rada Ministrów, której pracami kieruje

prezes Rady Ministrów, czyli premier. Organem administracji rządowej oraz przedstawicielem

rządu w województwie jest wojewoda. Istnieje zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa, którego jednostkami są: gminy, powiaty i województwa.

Kraj podzielony jest na 16 województw. Każde z województw jest administracyjnie samodzielne oraz kieruje rozwojem regionu. Wszystkie jednostki samorządowe są wybierane w wyborach

powszechnych, każda z nich jest niezależna hierarchicznie od siebie. Samorząd terytorialny

wykonuje wielostronne zadania, określone przez ustawy, związane z podnoszeniem stanu gospodarczego, kulturalnego i zdrowotnego danego terenu.

Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, określa strategię jego rozwoju. Składa się na to m.in. wspieranie rozwoju gospodarczego poprzez Regionalne

Strategie Innowacyjności. Jednostki samorządowe sprawują mecenat nad działalnością

kulturalną, polegający na wspieraniu i promocji twórczości, edukacji i oświaty kulturalnej, działań i inicjatyw kulturalnych oraz opieki nad zabytkami. Realizuje się to m.in. przez

finansowanie (tworzenie i prowadzenie) samorządowych instytucji kultury i projektów

kulturalnych z budżetów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego.

Krajowa polityka w sektorze kultury

W każdym z regionów Polski znajdują się zabytki świadczące o bogatej polskiej historii i

kulturze. Turyści chętnie odwiedzają zabytki i starówki polskich miast, z zachowaną zabudową

i układem ulic, przede wszystkim w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Toruniu, Wrocławiu, Poznaniu. Polskie muzea i galerie znane są z bogatych zbiorów malarstwa, sztuki użytkowej i

sztuki współczesnej. Polskę rozsławiają na świecie polscy artyści, animatorzy kultury oraz

tworzone przez nich imprezy muzyczne, teatralne i filmowe o znakomitej renomie. Są to m.in.:

Festiwal i Konkurs Chopinowski, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, Jazz Jamboree Festiwal - jedna z najstarszych i największych w Europie imprez

jazzowych, Warszawski Międzynarodowy Festiwal Filmowy, przeglądy filmowe, teatralne i

muzyczne o zasięgu europejskim.

Ministrem właściwym w sprawach dotyczących rozwoju i opieki nad materialnym i

niematerialnym dziedzictwem narodowym a także działalności kulturalnej, w tym mecenatu państwowego nad tą działalnością jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Minister kultury odpowiedzialny jest za stan i rozwój kultury w Polsce; odpowiada za realizację polityki rządu w dziedzinie kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Zajmuje się współpracą

Str

on

a2

3

i koordynacją działań z innymi resortami rządowymi, instytucjami państwowymi (również

samorządowymi) i pozarządowymi w zakresie kultury. Do jego obowiązków należy też

współpraca międzynarodowa na płaszczyźnie kultury. Jednym z głównych zadań ministra kultury jest planowanie i realizacja budżetu państwa w części dotyczącej kultury.

Minister odpowiada m.in. za wdrażanie programów strategicznych takich jak:

• Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013

• Narodowy Program Kultury Wspierania Debiutów i Rozwoju Szkół Artystycznych

"Maestria" na lata 2004-2013

• Narodowy Program Kultury "Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego" na lata

2004-2013

• Narodowy Program Kultury "Promocja Czytelnictwa i Rozwój Sektora Książki" na lata 2004-2013

• Narodowy Program Kultury "Rozwój Instytucji Artystycznych" na lata 2004-2013

• Narodowy Program Kultury "Znaki Czasu" na lata 2004-2013

• Uzupełnienie Narodowej Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004-2020

Programy, ogłaszane co roku decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, stanowią

podstawę do ubiegania się o środki resortu na zadania z zakresu kultury realizowane przez

jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, instytucje filmowe, szkoły i uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe oraz podmioty gospodarcze.

Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013 (wstępna wersja na lata 2004-2013,

rozszerzona przez Uzupełnienie NSRK na lata 2004-2020) jest dokumentem tworzącym ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury. Strategia obejmuje wszystkie sfery i

zagadnienia, z jakimi mamy do czynienia myśląc o funkcjonowaniu kultury, jednakże traktuje

ją systemowo, a nie „branżowo”. Cechą charakterystyczną jest horyzontalne ujęcie wielu zagadnień, które następnie znalazły swój odpowiednik w Narodowych Programach Kultury,

będących podstawowymi dokumentami programowymi realizowania przyjętej strategii.

Strategia adresowana jest przede wszystkim do zarządzających sferą kultury. W tym kontekście kultura traktowana jest jak inwestycja publiczna16 - oddziaływanie projektów wspieranych ze

źródeł publicznych zakłada pozytywne oddziaływanie w obszarach:

• gospodarczo-ekonomicznym – kultura/dobra kultury jako potencjał rozwojowy, • społecznym – związany z jakością życia, aspiracją do kultury,

• przestrzennym– współpraca, dostępność, wymiana.

Aktualnie trwają prace nad stworzeniem nowej Strategii, która ma się stać częścią nowego

systemu zarządzania rozwojem państwa. Nowa Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego

zastąpi między innymi obecnie obowiązującą Narodową Strategię Rozwoju Kultury, będzie ona

jedną z kilku średniookresowych strategii rozwoju obowiązujących do roku 202017.

16 Kolas P. ,Wyzwania stojące przed sektorem kultury w Polsce, materiały seminarium “Euro na kulturę”,

2010 17

Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, czerwiec 2010

Str

on

a2

4

Z diagnozy wykonanej dla celów strategii wynika, iż poziom kapitału społecznego nie jest

wystarczający do realizacji wyzwań rozwojowych stojących przed Polską w kolejnych 20 latach.

Ważnym aspektem budowanego kapitału społecznego jest potencjał kulturowy i kreatywny – odgrywający znaczącą rolę w gospodarce opartej na wiedzy, ale warunkujący też

innowacyjność – uznawaną coraz częściej za kluczowy mechanizm zmiany i rozwoju. W Polsce

kultury nadal nie traktuje się jako wartościowego zasobu rozwojowego.

Czynniki tworzące kapitał społeczny • zaufanie i aktywność obywatelska

(transparentne instytucje, społeczeństwo obywatelskie, partycypacja społeczna)

• komunikacja społeczna (domena publiczna, media publiczne i społeczne, wymiana wiedzy)

• kultura i kreatywność

(instytucje kultury, twórczość, dziedzictwo, przemysły kreatywne) • kompetencje i wartości

(społeczne, medialne, informacyjne, kulturowe)

(wspólna tożsamość, zaufanie, otwartość, szacunek)

Źródło: Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2011-2020, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa

Narodowego, czerwiec 2010

Cele strategiczne dokumentu odnoszą się m.in. do poszerzenia przestrzeni dla wysokiej jakości

aktywnej komunikacji oraz rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego. Kierunki działań obejmują m.in.:

• upowszechnianie norm i zachowań społecznych sprzyjających współpracy oraz

kształtowaniu postaw kreatywnych, • wspieranie edukacji kulturalnej,

• zapewnienie powszechnego dostępu do usług medialnych i zapobieganie wykluczeniu

cyfrowemu,

• poprawa komunikacji międzysektorowej i międzyinstytucjonalnej, • wzmacnianie potencjału kulturowego,

• digitalizacja, cyfrowa rekonstrukcja i udostępnianie dziedzictwa kulturowego i dorobku

naukowego.

Jednym z ważniejszych kierunków działań jest rozwój nowoczesnego sektora kreatywnego,

obejmował on będzie takie działania jak rozwój sieci współpracy między środowiskami kultury, nauki i biznesu, wspieranie wdrożeń, rozwój systemu ulg i zachęt finansowych dla

przedsiębiorców sektora kreatywnego, promowanie aktywności artystów i animatorów kultury

w tworzeniu obszarów działalności gospodarczej, dostosowanie programów szkół i uczelni artystycznych do potrzeb sektora kreatywnego czy kwestie związane z udostępnianiem treści i

ochroną własności intelektualnej.

Str

on

a2

5

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego w każdym roku ogłasza programy kulturalne. W

2009 r. są to: Wydarzenia artystyczne, Rozwój infrastruktury kultury, Edukacja kulturalna i

diagnoza kultury, Dziedzictwo kulturowe, Literatura i czytelnictwo, Promocja kultury polskiej za granicą, Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Fryderyk Chopin. Programy

Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz tzw. Mecenat są podstawą ubiegania się o

środki na zadania z zakresu kultury realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego,

instytucje kultury, instytucje filmowe, szkoły i uczelnie wyższe, organizacje pozarządowe, oraz podmioty gospodarcze.

Ministerstwo przyznaje w ramach programu Mecenat dotacje na realizacje zadań o charakterze merytorycznym. O dotacje ubiegać się mogą wyłącznie jednostki samorządu terytorialnego na

zadania wykonywane w ramach programów realizowanych przez instytucje filmowe i

instytucje kultury. W roku 2009 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego za priorytet uznał realizację programów służących rozwojowi instytucji oraz regionów w jakich funkcjonują -

środki kierowane będą głównie na programy służące wzmocnieniu i rozwojowi infrastruktury

kulturalnej. Kryteriami oceny wniosków były: sytuacja finansowa JST oraz instytucji kultury a także znaczenie programów dla polityki kulturalnej państwa. Wysokość środków

przewidzianych na realizację projektów w 2010 roku wynosi 6 mln zł.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego przy współpracy komisji opiniującej wnioski

decyduje o przyznaniu środków z Funduszu Promocji Twórczości, który jest państwowym

funduszem celowym. Funduszu Promocji Twórczości można otrzymać środki tylko na zadania, wynikające z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych tj. dotacje do wydań, stypendia

i zapomogi. Jedynym źródłem przychodów funduszu są wpłaty uiszczane przez producentów

lub wydawców egzemplarzy utworów literackich, muzycznych, plastycznych, fotograficznych i kartograficznych, niekorzystających z ochrony autorskich praw majątkowych. Opłata na rzecz

funduszu wynosi 5% wpływów brutto ze sprzedaży egzemplarzy tych utworów. Dotyczy to

wydań publikowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obejmujących autorów

zarówno polskich jak i zagranicznych. Dofinansowania do wydań są udzielane na pokrycie w całości lub w części kosztów wydań utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i nauki

polskiej oraz wydań dla osób niewidomych.

Stypendia przyznawane są osobom zajmującym się twórczością artystyczną,

upowszechnianiem (w tym twórczością ludową) i animacją kultury oraz opieką nad zabytkami.

Twórcy i wykonawcy mogą ubiegać się o stypendia z budżetu Ministra, natomiast zgodnie z ustawą o prawie autorskim o stypendia z Funduszu Promocji Twórczości mogą składać

podania tylko twórcy. Stypendia są przyznawane w następujących dziedzinach: literatura,

sztuki plastyczne, muzyka i taniec, film i teatr, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego oraz upowszechnianie kultury (w tym twórczość ludowa). Wnioski o przyznanie pomocy

socjalnej rozpatrywane są przez komisję powołaną przez Ministra Kultury i Dziedzictwa

Narodowego do tego celu.

Najważniejsze instytucje kultury w Polsce to m.in.: • Instytut Adama Mickiewicza jest rządową instytucją kultury, której celem jest promowanie polskiej kultury na świecie i współpraca kulturalna z innymi krajami;

Str

on

a2

6

• Instytut Książki jest narodową instytucją kultury podległą Ministerstwu Kultury i

Dziedzictwa Narodowego. Jego zadaniem jest promocja książki i czytelnictwa w kraju, a także

popularyzacja polskiej literatury na świecie; • Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zajmuje się m.in.: badaniami naukowymi oraz

popularyzacją wiedzy o Fryderyku Chopinie i jego muzyce, publikacjami, organizowaniem

koncertów, konferencji, kursów. Współdziała z instytucjami i organizacjami Chopinowskimi na

całym świecie, gromadzi archiwalia i obiekty muzealne, sprawuje kontrolę nad wykorzystaniem wizerunku i nazwiska Fryderyka Chopina;

• Polski Instytut Sztuki Filmowej, najmłodszy instytut filmowy w Europie, ma za zadanie

przywrócić polskiemu filmowi jego rangę i pozycję na świecie. Ma stworzyć powszechnie przyjęty w Europie mechanizm wspierania kinematografii: developmentu, produkcji, promocji,

dystrybucji i rozpowszechniania a także upowszechniania kultury filmowej;

• Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego zajmuje się promocją, dokumentacją i animacją polskiego życia teatralnego. Instytut inspiruje publiczną debatę o współczesnym

polskim teatrze, poszerza perspektywy towarzyszącej mu refleksji naukowej, wspiera

działalność badawczą i edukacyjną; • Narodowy Instytut Audiowizualny oprócz prowadzonej dotychczas działalności

wydawniczej, rejestrowania najbardziej wartościowych zjawisk polskiej kultury oraz aktywnego

współtworzenia kulturowego dyskursu, misją tej instytucji jest od 2009 roku będzie systematyczna digitalizacja i upowszechnianie dostępu do zrekonstruowanych i zapisanych

cyfrowo materiałów;

• Narodowe Centrum Kultury zajmuje się upowszechnianiem kultury na terenie kraju, podtrzymywaniem i upowszechnianiem tradycji narodowej i państwowej, promocją polskiego

dziedzictwa narodowego, edukacją kulturalną oraz kreowaniem zainteresowania kulturą i

sztuką, prowadzeniem informacji kulturalnej, a także prac badawczych i eksperckich w zakresie kultury i dziedzictwa narodowego we współpracy z samorządami terytorialnymi.

Europejska Stolica Kultury 2016 W 2016 roku jedno z polskich miast, wspólnie z miastem hiszpańskim, będzie nosić tytuł

Europejskiej Stolicy Kultury. Celem wyboru Europejskiej Stolicy Kultury jest wzmocnienie

współpracy w dziedzinie kultury oraz promowanie trwałego dialogu kultur na szczeblu europejskim. Założenia inicjatywy mają stanowić zachętę dla ustanowienia stałej współpracy

europejskich środowisk artystycznych, sprzyjać wymianie kulturalnej i szerokiemu

uczestnictwu w projektach kulturalnych.

W Polsce chęć wystartowania w nim wyraziły następujące miasta: Białystok, Bydgoszcz,

Gdańsk, Katowice, Lublin, Łódź, Poznań, Szczecin, Toruń, Warszawa i Wrocław. Wybór od

dwóch do czterech polskich miast odbędzie się w połowie października 2010 roku, zaś nominacji miasta dokona Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego pod koniec 2011 roku.

Wyboru zwycięzcy konkursu dokona Rada UE w drugim kwartale 2012 roku.

Str

on

a2

7

System kształcenia artystycznego

Szkolnictwo artystyczne w Polsce umożliwia szczególnie uzdolnionym artystycznie dzieciom i

młodzieży zindywidualizowane kształcenie w poszczególnych dziedzinach sztuki. Tworzy

odrębny, w stosunku do kształcenia ogólnokształcącego system, za który odpowiada Minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Zadania Ministra wynikające z

wypełniania funkcji organu prowadzącego dla części szkół i organu nadzoru dla wszystkich

szkół artystycznych realizowane są w Departamencie Szkolnictwa Artystycznego i Edukacji

Kulturalnej MKiDN oraz w Centrum Edukacji Artystycznej.

System tworzą: • szkoły artystyczne realizujące wyłącznie kształcenie w zakresie przedmiotów artystycznych, • szkoły artystyczne realizujące równolegle przedmioty artystyczne i przedmioty ogólnokształcące (wg tej samej podstawy programowej i zasad, jak w szkołach ogólnokształcących), • placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i

uzdolnień artystycznych, • bursy - placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza

miejscem stałego zamieszkania,

• uczelnie artystyczne.

Ramy prawne funkcjonowania szkolnictwa artystycznego stopnia podstawowego i średniego

wyznaczają dwie ustawy o systemie oświaty i Karta Nauczyciela. Z nich wynikają delegacje do

szczegółowych uregulowań w rozporządzeniach, zarówno dla Ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, jak i Ministra właściwego do spraw oświaty i

wychowania.

Całe szkolnictwo artystyczne stopnia podstawowego i średniego liczyło w 2008 r. 634 szkoły, w

których kształciło się prawie 81 tys. uczniów. Funkcjonuje 355 publicznych szkół i placówek artystycznych, z czego 260 prowadzonych było przez ministra właściwego ds. kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego, reszta przez jednostki samorządu terytorialnego. Funkcjonuje także

279 niepublicznych szkół i placówek artystycznych, z których 115 ma uprawnienia szkół publicznych. W roku 2008 w szkołach prowadzonych przez Ministra Kultury i Dziedzictwa

kształciło się 57 tys. uczniów. W szkołach prowadzonych przez Jednostki Samorządu

Terytorialnego kształciło się 15 tys. uczniów. W szkolnictwie niepublicznym pracuje kształci

się blisko 8,2 tys. uczniów.

W Polsce w 2008 roku funkcjonowało 19 wyższych uczelni artystycznych, w tym 9 Akademii

Muzycznych, 7 Akademii Sztuk pięknych i 3 szkoły teatralne i filmowe. W roku 2008 we

wszystkich wyższych szkołach artystycznych studiowało łącznie prawie 15 tys. studentów , w tym 9 tys. na studiach stacjonarnych. Mury uczelni opuściło w tym roku ponad 2 tys.

absolwentów kierunków artystycznych.

Str

on

a2

8

Regionalny kontekst działania

Województwo Pomorskie i Metropolia Gdańska

Województwo Pomorskie zajmuje powierzchnię ponad 18 tys. kilometrów kwadratowych, co stanowi około 6 procent powierzchni Polski. Zamieszkuje je 2,2 mln mieszkańców, z czego

zdecydowana większość przypada na skupiska miejskie. Stolica regionu Gdańsk, jest znana w Europie i na świecie z uwagi na zryw Solidarności w 1980 roku pod przywództwem Lecha

Wałęsy. Wydarzenia tamtego okresu stały się impulsem dla demokratycznych przemian w

Polsce i innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej.

Sama Metropolia Gdańska zajmuje obszar prawie 5 tys. kilometrów kwadratowych, który zamieszkiwany jest przez ponad 1,24 mln osób. Jest najszybciej rozwijającym się obszarem

północnej Polski oraz ważnym ośrodkiem w regionie Morza Bałtyckiego. To także ważne

ogniwo łańcucha transportowego na przecięciu ważnych szlaków komunikacyjnych.

Profil gospodarczy regionu

Na obszarze Metropolii działalność prowadzi niemal 145 tys. podmiotów gospodarki

narodowej, zarejestrowanych w systemie REGON. Przeważająca większość z nich – ponad 100

tys. – to przedsiębiorstwa mikro (dane na rok 2007). Na miejsce swoich siedzib obszar Metropolii wybrało ponad 15 tys. spółek prawa handlowego, w tym także spółki akcyjne,

których akcje notowane są na rynkach giełdowych. Sektory gospodarcze posiadające silny

potencjał w regionie to m.in. przemysł elektroniczny, logistyczny, spożywczy, energetyczny, budowlany i in.

Metropolia wraz z całym regionem pomorskim zaliczana jest do pierwszej trójki najbardziej

atrakcyjnych obszarów dla zagranicznych inwestorów w Polsce. Tak Metropolia Gdańska, jak i całe województwo, zajmuje jedno z czołowych, w skali kraju, miejsc pod względem lokalizacji

przedsiębiorstw z branż sektora wysokich technologii, przede wszystkim zajmujących się

produkcją: • urządzeń elektronicznych i telekomunikacyjnych,

• automatyki przemysłowej,

• farmaceutyków i produktów pochodnych, Dynamicznie rozwijają się także sektory świadczących usługi:

• informatyczne,

• budowy i obsługi systemów oraz baz danych, • finansowo-księgowe.18

Szybki rozwój sektora high-tech wynika z napływu inwestycji koncernów międzynarodowych, a także polskich firm transferujących własne know-how. Jest też efektem wysokiego poziomu

uczelni, kształcących wysokospecjalistyczne, profesjonalne kadry. Do takich firm należą m.in.:

18 Opracowane na podstawie: Atlas Metropolii Gdańskiej, Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk 2009

Str

on

a2

9

Intel, IBM, Flextronics, Thomson Reuters, DGT, Gemplus czy ZenSar Technologies.

Narzędziami wsparcia firm i rozwoju sektora high-tech są w metropolii specjalna strefa

ekonomiczna oraz dwa parki naukowo-technologiczne w Gdańsku i w Gdyni.

Centrum Nauki EXPERYMENT

W Metropolii mają miejsce działania zachęcające dzieci i młodzież do nauki poprzez zabawę

oraz wyboru inżynierskiej ścieżki edukacji. Centrum Nauki EXPERYMENT w Gdyni (Pomorski Park Naukowo Technologiczny) to interaktywne miejsce, którego głównym celem jest, aby

nauka nie była stresem, lecz przyjemnością, a wszelkie procesy zachodzące w przyrodzie

przekazywane były w sposób interaktywny – poprzez uczestnictwo w doświadczeniach, kreatywną eksplorację i eksperymenty. Centrum podzielone jest na grupy stanowisk

dotyczących takich tematów jak: środowisko, człowiek, optyka, dźwięki, fizyka. EXPERYMENT

to wystawa interaktywna, zaprojektowana tak, by każdy się swobodnie po niej poruszał. Każde stanowisko wyposażone jest w stojak

informacyjny, na którym opisane jest

prezentowane na stanowisku zjawisko.

Pracujący w Centrum Nauki Edukatorzy mogą służyć pomocą jednak ideą tego

miejsca jest samodzielne

eksperymentowanie. Centrum posiada też szeroką ofertę zajęć edukacyjnych dla

zorganizowanych grup szkolnych.

Źródło: Materiały promocyjne Centrum Nauki

EXPERYMENT.

Mimo relatywnie peryferyjnego położenia regionu na północnym skraju Pomorze utrzymuje silne związki ze stolicą kraju, które stanowią bazę rozwoju możliwości biznesowych. Wysoka

jakość życia (najwyższa w Polsce!) przyciąga i zatrzymuje wysoko wykwalifikowanych

pracowników w regionie, także w sektorze kreatywnym.

Uwarunkowania regionalne wpływają także na szereg szans rozwojowych związanych z

wydarzeniami dziejącymi się lokalnie, lecz mającymi znaczenie globalnie. Jednym z tego typu

wydarzeń są Mistrzostwa Piłki Nożnej Euro 2012, które będą rozgrywać się m.in. w Gdańsku. O ile budowa stadionu spoczywa na barkach władz Gdańska, o tyle organizacja tak wielkiej

imprezy sportowej wymaga zaangażowania wszystkich samorządów Metropolii, zwłaszcza w

kontekście organizacji: transportu, noclegów, gastronomii oraz bezpieczeństwa publicznego. Przygotowania do tego wydarzenia dzieją się nie tylko w sferze infrastrukturalnej ale także

kulturalnej i biznesowej.

Wysoki potencjał naukowy i edukacyjny

W regionie funkcjonuje wiele uczelni wyższych, które wraz z instytutami naukowymi oraz

naukowo-badawczymi są kuźnią kadr całej Polski północnej. Największy udział w kształceniu

Str

on

a3

0

zasobów ludzkich o różnych specjalnościach mają uczelnie publiczne, a zwłaszcza:

Uniwersytet Gdański, Politechnika Gdańska, Akademia Medyczna oraz Akademia Morska. Z

roku na rok przybywa studentów poszukiwanych na rynku kierunków inżynieryjno-technicznych, architektoniczno-budowlanych, informatycznych. Szybko rośnie liczba

studentów w wyższych szkołach artystycznych oraz na kierunkach studiów związanych z

kulturą na innych uczelniach. Dzięki akademiom Sztuk Pięknych i Muzycznej na miejscu

kształcą się artyści różnych dziedzin sztuki i współtworzą studencki, artystyczny klimat miasta. Bardzo popularne są też szkoły pierwszego i drugiego stopnia o profilu artystycznym-

w regionie w 2007 roku było ich ponad 40.

Nie tylko uczelnie, ale również liczne jednostki naukowo-badawcze kształtują potencjał naukowo-rozwojowy Metropolii, w tym 4 instytuty naukowo-badawcze Polskiej Akademii

Nauk oraz ponad 20 innych (państwowych i prywatnych) jednostek badawczo-rozwojowych.

Metropolia Gdańska w europejskich sieciach współpracy

Stolicą Metropolii jest Gdańsk - znane na całym świecie hanzeatyckie miasto, które dzięki swojej ponad 1000-letniej historii, nadmorskiemu położeniu oraz posiadanemu potencjałowi

jest znaczącym europejskim ośrodkiem nadbałtyckim. Liczne zabytki, atrakcje przyrodnicze

oraz możliwość aktywnego wypoczynku nad brzegiem Morza Bałtyckiego sprawiają, iż co roku przyjeżdża tu około 1,5 mln turystów w tym pół miliona turystów zagranicznych.19

Miasta i gminy Metropolii wypracowały gęstą sieć współpracy z bliźniaczymi, zagranicznymi samorządami. Łącznie współpracują z ponad 100 samorządami z 3 kontynentów.

Województwo jest też aktywnym członkiem organizacji działających na rzecz Regionu Morza

Bałtyckiego.

Nie ma dostępnych danych na temat specyfiki kontaktów kulturalnych podejmowanych przez

miasta Metropolii w ramach sieci współpracy – są to najczęściej pojedyncze projekty lub

wydarzenia kulturalne, w szczególności nawiązujące do historycznych aspektów kultury Gdańska i regionu (czasy hanzeatyckie, II Wojna Światowa) inspirowane przez instytucje z

różnych miast europejskich .

19 Opracowanie na podstawie materiałów Urzędu Miasta Gdańska ww.gdansk.pl

Str

on

a3

1

Kulturalny profil regionu i Metropolii

Dziedzictwo kulturowe

Pomorskie jest jednym z najważniejszych miejsc na kulturalnej mapie Polski. Oprócz różnorodnych wydarzeń z wielorakich dziedzin kultury współczesnej, turystów przyciągają

imprezy folklorystyczne oraz rekonstrukcje historycznych wydarzeń. Nie tylko Gdańsk, ale i

mniejsze miasta województwa mają się czym pochwalić.

Trójmiasto składa się z trzech osobnych organizmów miejskich, współpracujących ze sobą i tworzących jedną aglomerację. Ośrodkiem w którym dzieje się najwięcej, jest oczywiście stolica

regionu. Gdańsk, hanzeatyckie miasto z tysiącletnią historią, będące lokalizacją ważnych

wydarzeń, takich jak zryw „Solidarności”. Szczególną estymą Gdańszczan oraz turystów cieszy się Jarmark Dominikański organizowany zawsze w sierpniu na terenie Starego Miasta, gdzie

można zdobyć wyroby regionalne, wiekowe bibeloty i inne niezwykłe przedmioty. Ponadto

Gdańsk obfituje w muzea, galerie sztuki, kina, urokliwe kawiarenki, kluby, restauracje i inne

miejsca rozrywkowo-kulturalne.

W głębi zatoki znajduje się wakacyjny ośrodek – Sopot, ze wspaniałymi dworkami i willami

gdańskich patrycjuszy, czy najdłuższym w Polsce molo. Sopot jest gospodarzem

międzynarodowych festiwali.

Gdynia – to nowoczesne i prężnie rozwijające się młode miasto, wybudowane w okresie międzywojennym. W tym nadmorskim mieście odbywają się ciekawe festiwale, m.in Festiwal

Polskich Filmów Fabularnych oraz Gdynia Summer Jazz Days.

W rejestrze zabytków województwa pomorskiego znajduje się prawie 3 tys. obiektów (stan na

2005 rok), najwięcej w Gdańsku-ponad 500. Polskie obiekty znajdują się także na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO - wśród 12 polskich zabytków jeden zlokalizowany jest w

woj. pomorskim - to zespół zamku krzyżackiego w Malborku.

Województwo pomorskie jest wyjątkowe w Polsce pod względem swojej wielonarodowości i wielokulturowości. Mieszkają tu przedstawiciele wszystkich dziewięciu uznanych mniejszości

narodowych. Osobną kategorię tworzy społeczność posługująca się językiem regionalnym –

Kaszubi. Liczebność tej grupy szacuje się na około 350-500 tysięcy osób, z kolei około 50 tys. osób posługuje się językiem kaszubskim. Kaszubski jest językiem liturgii w kilkunastu już

parafiach katolickich, wydano tłumaczenia Pisma Świętego, tekstów mszalnych,

modlitewnych, a ostatnio także psalmów. Radio i telewizja w Gdańsku transmitują programy po kaszubsku bądź w dwóch językach. Naukę języka wprowadzono w ramach edukacji

regionalnej do kilkunastu szkół podstawowych. Ukazują się także dzieła literatury pięknej po

Str

on

a3

2

kaszubsku, a coraz częściej i popularno-naukowej. Miesięcznik „Pomerania” oraz mniejsze

tytuły prasy lokalnej publikują teksty po kaszubsku.20

Najciekawsze wydarzenia

Wybrane imprezy kulturalne organizowane przy współudziale miasta Gdańska to m.in.:

• Gdańsk DocFilm Festival

• Międzynarodowe Festiwale Muzyki Organowej w Oliwie

• Międzynarodowy Festiwal Teatrów Plenerowych i Ulicznych "FETA"

• Dźwięki Północy – Festiwal Muzyki Inspirowanej Folklorem

• Jarmark św. Dominika

• Gdańsk Press Photo

• Yach Film Festival

• Festiwal Szekspirowski

• Gdański Festiwal Carillonowy

• Gdański Festiwal Dobrego Humoru

• Wszystko o Wolności- All About Freedom

Przy współudziale miasta Gdyni organizowane są międzynarodowe wydarzenia kulturalne związane z muzyką: JaZzGdyni, Ladies Jazz Festival, Gdynia Blues Festival, Heineken Open’er

Music Festival, a także filmem: Festiwal Polskich Filmów Fabularnych czy Transvisualia.

Teatry Metropolii mają bogaty repertuar i organizują własne, często interdyscyplinarne

festiwale, takie jak Wybrzeże Sztuki czy BRUK - Europejskie Dni Sztuki i Kultury Ulicznej. Trójmiasto w całej Europie słynie z festiwali: Szekspirowskiego, Międzynarodowego Festiwalu

Teatrów Plenerowych i Ulicznych "Feta", Gdańskiego Festiwalu Tańca. Teatr Miejski w Gdyni

rokrocznie w sezonie zaprasza na Scenę Letnią, gdzie spektakle przedstawiane są w plażowych aranżacjach, oraz na Festiwal Rytmu i Ognia - FROG. Wybrzeże słynie z teatru offowego.

Pomorze jest też silnym ośrodkiem tańca współczesnego.21

Metropolia to też Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, z ponad trzydziestoletnią historią,

kina studyjne, dyskusyjne kluby filmowe oraz plenerowe pokazy na wolnym powietrzu i plaży.

Rokrocznie oblegany są festiwale: Filmów Amatorskich i Niezależnych Wydmy, Polskiego

Wideoklipu Yach Film. Gdańsk Doc Film Festival jest z kolei największym na Wybrzeżu przeglądem filmowych dokumentów i reportaży. Jedną z najmłodszych, a już sztandarowych

imprez jest Festiwal Form Audiovizualnych i Multimedialnych Transvizualia. Powstał też

festiwal poświęcony w całości sztuce animacji - Animation Now!22

Metropolia Gdańska jest inkubatorem sztuki współczesnej. To tu funkcjonują rozpoznawalne

na całym świecie Centrum Sztuki Współczesnej "Łaźnia" i Instytut Sztuki "Wyspa". Tu powstają nowe miejsca, jak, niedawno świętująca pierwszy rok działalności, Gdańska Galeria

20 Opracowano na podstawie materiałów ze strony http://www.wrotapomorza.pl

21 Materiały Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016 http://www.gdansk2016.eu/ 22 Materiały Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016 http://www.gdansk2016.eu/

Str

on

a3

3

Miejska. Odbywają się warsztaty i projekty rezydencjalne. Sztuka wymyka się muzeom i

galeriom, funkcjonując w przestrzeni publicznej w formie licznych murales i happeningów. Z

kolei najnowsze trendy w designie można śledzić podczas festiwalu Gdynia Design Days oraz Targów Wyposażenia Wnętrz, Wzornictwa i Sztuki Użytkowej ABOUT DESING w Gdańsku.23

Wolność Kultury. Kultura Wolności.

Tym hasłem Gdańsk wspólnie z Metropolią chce zdobyć tytuł jednej z Europejskich Stolic Kultury w 2016 roku. Rywalizuje z Warszawą, Toruniem, Wrocławiem, Łodzią, Szczecinem,

Katowicami, Poznaniem, Białymstokiem i Lublinem. We wrześniu 2010 roku złożony został dokument prezentujący kandydaturę Gdańska i Metropolii do tytułu. Wniosek jest efektem

ponad dwuletniej pracy kilkuset

zaangażowanych w projekt osób. Wielu przedstawicieli różnych środowisk i branż

w czasie kilkudziesięciu spotkań

pracowało nad projektami, które znalazły się we wniosku aplikacyjnym Gdańska

obok projektów autorskich, powstałych we współpracy z instytucjami kultury i organizacjami

pozarządowymi oraz wybranych z Banku Pomysłów.

Wolność to idea zakorzeniona w tożsamości miasta i doświadczeniu mieszkańców, a

jednocześnie pozwalająca na podejmowanie aktualnych tematów interesujących dla każdego Europejczyka. Najnowsza historia, narodziny ruchu społecznego "Solidarność” tradycja

otwartego, hanzeatyckiego miasta decydują o tożsamości tego miejsca. Gdańsk jako Europejska

Stolica Kultury 2016 zamierza pokazać, jak można wykorzystać swoje dziedzictwo historyczne

do tworzenia wizji przyszłości. W przypadku Gdańska wyraża się to w podejmowaniu aktualnych zagadnień związanych z wolnością i solidarnością.

Realne zmiany w mieście i na obszarze metropolitalnym widoczne są już na etapie starań. Te zmiany pokazują, że tytuł traktowany jest poważnie i Gdańsk jest w stanie dobrze zrealizować

projekt. Władze wypracowały szeroki program mający przybliżyć Gdańsk do tytułu. Są to nowe

wydarzenia (festiwale, projekty edukacyjne, wydawnicze), ale też inicjowanie dyskusji, strategiczny zwrot w polityce kulturalnej Gdańska oraz integracja środowisk. Dzięki

kandydaturze powstało wiele nowych inicjatyw kulturalnych, między innymi festiwale

Solidarity of Arts, Narracje - Instalacje i Interwencje w Przestrzeni Publicznej, Europejski Poeta Wolności, Festiwal Malarstwa Monumentalnego Monumental Art. Gdańsk kandyduje przy

wsparciu obszaru metropolitalnego, to także jeden z atutów kandydatury.

W wymiarze miasto i obywatele Gdańsk przykłada szczególną wagę do projektów

zmierzających do poprawy jakości przestrzeni publicznej. W wymiarze europejskim istotne jest

położenie Gdańska na przecięciu historycznych szlaków łączących ze sobą kontynent na linii wschód-zachód i północ-południe. Tu Gdańsk nawiązuje do swojej historii i tradycji

23 Opracowanie własne na podstawie materiałów Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016

http://www.gdansk2016.eu/

Str

on

a3

4

portowych, do roli łącznika Polska z Europą. Wątki tematyczne programu są rozwinięciem

myśli przewodniej, która wyznacza dwa filary programowe. W ramach „Wolności Kultury"

znajdują się wątki: Debata, Solidarność artystów, Społeczności w sieci, Poza Unią, Kreacje. „Kultura Wolności" to: Przestrzeń, Czas wolny, Sąsiedzi, Pokolenia. Tematy, które tworzą

obraz gdańskiej kandydatury to przestrzeń publiczna jako dobro wspólne, demokratyzacja tej

przestrzeni poprzez sztukę, aktywne uczestnictwo w kulturze, wolnościowy potencjał mediów

cyfrowych, rola debaty w życiu społeczeństw, swobodny dostęp do dóbr kultury, solidarność na co dzień.

Do tworzenia projektu włączyły się różne środowiska: artystyczne, naukowe i biznesu. Także przedstawiciele branży ICT poparli starania Gdańska poprzez dzielenie się pomysłami na

interaktywne rozwiązania technologiczne. Podczas kilku spotkań wygenerowanych zostało

kilkadziesiąt pomysłów na projekty wykorzystujące nowe technologie, które mogą

zrewolucjonizować postrzeganie kultury i uczestnictwa w niej szerokiej publiczności.24

24 Opracowanie na podstawie materiałów Biura Gdańsk Stolica Kultury 2016

Str

on

a3

5

Trendy rozwoju przemysłów kreatywnych w regionie do roku 2020

Pomorska gospodarka w coraz większym stopniu podlega wpływom trendów globalnych, europejskich i ogólnokrajowych o charakterze zarówno społecznym jak i gospodarczym – jest

elementem systemu naczyń połączonych. Analiza tych trendów dostarcza ważnych informacji

do przewidywania przyszłej sytuacji analizowanych branż kreatywnych. Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego25 podkreśla oryginalną wielokulturowość,

stanowiąca mieszankę dziedzictwa polskiego (w tym kaszubskiego, kociewskiego i kresowego),

hanzeatyckiego, ukraińskiego i innych. Jej materialnym odzwierciedleniem są liczne zabytki i obiekty kulturalne. Dziedzictwo historii najnowszej, zwłaszcza zainicjowane przez

„Solidarność” w Gdańsku przemiany polityczne, otworzyły społeczności pomorskiej nową

drogę realizacji demokracji, wolności i samorządności, jako trwałych wartości społeczeństwa obywatelskiego.

Na rozwój branży kreatywnej wpływ będą miały działania związane z realizacją następujących priorytetów i celów strategicznych Strategii do 2020 roku:

• KONKURENCYJNOŚĆ - Oddziaływanie na silną i trwałą pozycję regionu w skali

europejskiej poprzez: rozwój przedsiębiorczości, innowacji i nowych technologii; budowę aktywnego społeczeństwa opartego na wiedzy; poprawę atrakcyjności osiedleńczej,

inwestycyjnej i turystycznej, m.in. poprzez:

o wspieranie rozwoju regionalnych przemysłów kultury; o wspieranie innowacyjności przedsiębiorstw;

• SPÓJNOŚĆ - Oddziaływanie na zmniejszenie zróżnicowań wewnątrz województwa w

poziomie rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego, m.in. poprzez: o promocję postaw obywatelskich i działalności prospołecznej;

o wspieranie działań służących umacnianiu różnorodności i tożsamości regionalnej;

o pielęgnowanie tradycji morskich i historycznych, w tym solidarnościowych; o wspieranie rozwoju kultury i poprawa dostępności mieszkańców regionu do oferty

kulturalnej;

o rewitalizację zdegradowanych obszarów miejskich.

• DOSTĘPNOŚĆ - Zapewnienie mobilności ludzi, dostępności usług oraz sprawnego i

bezpiecznego przepływu towarów, informacji, wiedzy i energii dzięki efektywnie

funkcjonującej infrastrukturze, z poszanowaniem zasobów i walorów środowiska, m.in. poprzez:

o modernizację wyposażenia i wspieranie działalności instytucji kultury, lokalnych;

o wsparcie funkcjonowania i rozwoju zintegrowanych systemów informacyjnych m.in. w obszarze kultury;

25 Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego na lata 2004-2013, Zarząd Województwa Pomorskiego,

Gdańsk 2005

Str

on

a3

6

Rozwój gospodarki – międzysektorowe powiązania

Tradycyjne, sektorowe analizy gospodarki mają istotne ograniczenia, jeżeli chodzi o definiowanie i prognozowanie rozwoju. Powiązania kooperacyjne mają coraz częściej charakter

międzysektorowy, a konieczność sprostania wyzwaniom innowacyjności i gospodarki opartej

na wiedzy wymusza współpracę z nauką. Jeżeli więc prognozując rozwój któregoś z sektorów

będziemy patrzeć jedynie przez wąski pryzmat tego sektora, może się to okazać niewystarczające. Dlatego też podejście klastrowe pozwala analizować potrzeby rynku pracy w

znacznie lepszy sposób – uwzględniający coraz bardziej złożone powiązania kooperacyjne.

Badania realizowane w latach 2007-2008 pozwoliły zidentyfikować w województwie

pomorskim 11 tego typu ugrupowań. Obecne są one zarówno w branżach tradycyjnych, jak i

sektorach wysokich technologii, tak w przemyśle jak i usługach. Cechują się zróżnicowanym poziomem innowacyjności i zaawansowania technologicznego oraz odmiennymi

perspektywami i strategiami rozwojowymi.

• Rolno-spożywyczy • Budowlany • Morski/stoczniowy • Jubilerski • ICT • Turystyczny • Logistyka-transport-dystrybucja • Drzewno-meblowy • Chemiczny • Metalowy • Maszynowo-narzędziowy

Zmiany demograficzne – postępujące starzenie się społeczeństwa

O sile regionalnego rynku pracy decyduje bardzo korzystna struktura wiekowa ludności. Niemal 2/3 mieszkańców metropolii znajduje się w wieku produkcyjnym. Prognozowany

jednak wzrost liczby osób w wieku poprodukcyjnym, zamieszkałych w województwie

pomorskim, będzie bardzo dynamiczny. Ta grupa obejmowała w regionie w 2003 roku około 300 tys. osób (rok bazowy dla prognozy). W 2020 liczebność tej grupy wiekowej wzrośnie o 186

tys., a w kolejnej dekadzie o następne ok. 68 tys. do poziomu 553 tys. Jednocześnie będzie miał

miejsce sukcesywny spadek liczby ludności w wieku produkcyjnym i przedprodukcyjnym. Z drugiej strony Pomorze, jako region w którym udział młodych ludzi w ogólnej liczbie populacji

jest duży, relatywnie mniej boleśnie niż inne regiony odczuje spadek liczby urodzeń. Ponadto

postępować będzie aktywizacja zawodowa kobiet, co może zwiększyć podaż pracowników na rynku.

Zachowanie dziedzictwa kulturowego i zagospodarowanie przestrzenne W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2007-

2013 przewiduje się wsparcie wzrostu atrakcyjności przestrzeni miejskiej oraz kompleksowe

Str

on

a3

7

przedsięwzięcia rewitalizacyjne. Także Strategia Rozwoju Turystyki Województwa

Pomorskiego na lata 2004- 2013 zakłada budowanie markowych produktów turystycznych

opartych na zasobach dziedzictwa kulturowego oraz wspieranie promocji produktów markowych województwa. W celu lepszej ochrony potencjału kulturowego województwa i

odpowiedniego wykorzystania go stworzony jest plan zagospodarowania przestrzennego

województwa pomorskiego. Dokument ten przewiduje między innymi zachowanie dziedzictwa

historycznego oraz propagowanie tradycyjnych form architektury regionalnej (w zakresie bryły, detalu architektonicznego i materiałów wykończeniowych, opracowanie wzornika

projektów architektonicznych opartych na wzorach zabudowy tradycyjnej).

Szeroko pojęte trendy w dziedzinie dziedzictwa kulturowego województwa pomorskiego będą

zmierzały zatem w kierunku:

• wzrostu świadomości, uwrażliwienia i akceptacji społecznej w sferze kultury,

• identyfikacji z „małą ojczyzną” wielokulturowego społeczeństwa,

• rewitalizacji obszarów miast, generując ożywienie gospodarcze i nowe miejsca pracy;

• korzystania środków finansowych na ratowanie obiektów o szczególnych wartościach

historycznych,

• ochrony i propagowania tradycyjnych form i cech architektury regionalnej,

• stymulowania zasad partnerstwa publiczno-prywatnego z sektorem przedsiębiorców

działających na rzecz kultury,

• wspieranie aktywności lokalnej w działaniach mających na celu zachowanie własnej

odrębności i tożsamości.

Brakuje jednak spójnej i konsekwentnie realizowanej promocji wykorzystania dziedzictwa

kulturowego dla wzmocnienia świadomości historycznej i tożsamości regionalnej oraz

podniesienia atrakcyjności osiedleńczej, turystycznej i inwestycyjnej regionu. Nie ma zaplanowanych działań skierowanych na rozwój „dzielnic artystycznych” czy

rewitalizacji z przeznaczeniem na działalność kreatywną.

Zmiany na rynku pracy

Region pomorski zamieszkuje 2,2 mln mieszkańców, z czego 1,2 mln w granicach Metropolii. Liczba pracujących w województwie pomorskim na koniec 2006 r. wynosiła 690,8 tys. osób.

Ponad 60 proc. z tej liczby stanowili pracownicy sektora usługowego, 24,9 proc. zatrudnieni w

przemyśle. Udział pracujących w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie i rybactwie kształtował się na poziomie 9,0 proc., w budownictwie zaś 6,0 proc. Szacuje się że w okresie 2006-2015 liczba

pracujących w województwie pomorskim wzrośnie o 45 tys. Do roku 2012 corocznie będzie

powstawało coraz więcej miejsc pracy. W latach późniejszych obserwowane przyrosty nie będą wyższe niż 7 tys. stanowisk, w ujęciu procentowym nie przekraczając 1 proc. z liczby w roku

poprzednim. W ujęciu sektorowym dynamika zatrudnienia będzie zróżnicowana. W efekcie

należy się spodziewać kontynuacji trendów obserwowanych w latach ubiegłych. Spadnie

znaczenie sektora rolnictwa, jak i przemysłu. Należy się spodziewać dynamicznego wzrostu zatrudnienia w budownictwie oraz usługach.

Str

on

a3

8

Aktualnie stopa bezrobocia w regionie wynosi 13 proc. (ogólna liczba bezrobotnych – około 90

tys. osób). Jednakże w głównych miastach Metropolii nie przekracza 5 proc. (2 proc. w

Sopocie). Opinie pomorskich pracodawców co do najbliższej przyszłości rynku pracy są zróżnicowane. Z jednej strony wskazuje się na dobre perspektywy gospodarcze, z drugiej zaś,

podchodzi się z rezerwą, co do możliwości tworzenia nowych miejsc pracy.

Liberalizacja i internacjonalizacja handlu, zacieśnianie szeroko pojętej współpracy 26

Rosnąca otwartość i sieciowość gospodarek wytycza nowe wyzwania dla gospodarki – potrzebne są nowe kompetencje, bo następuje zmiana struktury branżowej i zawodowej;

ponadto należy sprostać trzeba konsekwencjom migracji zawodowych. Dla podmiotów z

branży kreatywnej z województwa pomorskiego stwarza to możliwość wejścia na nowe rynki, przyciągnięcia zagranicznych inwestycji do regionu, co za tym idzie – okazja nawiązania

szerokich, międzynarodowych kontaktów. Pomorskie ma szansę stać się siedzibą większej

liczby międzynarodowych przedsiębiorstw oraz zwiększyć wartość eksportu regionalnych firm kreatywnych i poszerzyć krąg jego odbiorców.

Dalsza integracja w ramach Unii Europejskiej

Z jednej strony wielkie inwestycje finansowane ze środków strukturalnych UE, z drugiej

modernizacja firm (środki na podniesienie innowacyjności), stwarzają zapotrzebowanie na

nowego typu usługi branży kreatywnej. Nacisk na innowacyjność oraz coraz większa świadomość władz regionu w kontekście wsparcie badań i nauki sprawia, iż firmy mogą

korzystać z wielu projektów i programów rozwoju. Równolegle postępuje zacieśnianie

integracji europejskiej, zmieniają się prawne ramy funkcjonowania całych branż, np. w

kontekście przepływu i ochrony praw własności intelektualnej.

Serwicyzacja

Wzrost znaczenia usług odzwierciedlony jest nie tylko w przesunięciach w strukturze

sektorowej gospodarki, ale także w ramach sektorów – serwicyzacja przemysłu, budownictwa i

rolnictwa oznacza potrzebę budowy nowych kompetencji, łączących umiejętności ściśle branżowe z kompetencjami uniwersalnymi, interdyscyplinarnymi. Inżynier, artysta czy

naukowiec musi dysponować także kompetencjami w zakresie zarządzania czy marketingu.

Udział sektora przemysłowego i pracowników produkcji w gospodarce Pomorza maleje.

Jednocześnie warto zauważyć, iż część pracowników sektora produkcji wykonuje de facto

obowiązki typowe dla sektora usług – będąc np. pracownikami kadry menedżerskiej, administracji firmy lub przeprowadzając badania naukowe czy badania rynkowe dla

konkretnej branży. Serwicyzacja przemysłu będzie postępowała, a z nią wzrośnie

zapotrzebowanie i nakłady na działalność badawczo-rozwojową, mającą na celu doskonalenie produktów i usług firmy. W związku z powyższym istotne znaczenie będą miały umiejętności

marketingowe, umiejętność definiowania potrzeb klienta i jego obsługa.

26 Nowicki M. (red.) Pomorska Mapa Zawodów I Umiejętności Przyszłości Instytut Badań nad

gospodarką Rynkowa, Gdańsk 2008

Str

on

a3

9

Bogacenie się ludności

Metropolia Gdańska, a zwłaszcza jej centrum, czyli miasta Gdańsk, Gdynia i Sopot należą do najbogatszych samorządów w Polsce. Zajmują wśród dużych miast regionalnych czołowe

miejsca pod względem dochodów własnych samorządów, w przeliczeniu na głowę jednego

mieszkańca.27 Wzrost dochodów klasy bogatej i średniej to nie tylko większe wydatki na

podróże, ale również większe zainteresowanie zdrowym stylem życia oraz kulturą.

Rozwój społeczny i gospodarczy będzie tworzył popyt na nowe usługi i dobra. Przemysły

kultury, turystyka, dobra i usługi ekskluzywne będą rozwijały się dynamicznie tworząc nowe

wyzwania kompetencyjne dla gospodarki. Organizacja Euro 2012 będzie się wiązała również z rozwojem usług typu MICE (ang. Meetings -incentives- conventions-exhibitions), tj.

wszelkiego rodzaju – także niesportowych – imprez, spotkań, wystaw i konferencji. Związane z

tym kluczowe kwalifikacje to: umiejętności marketingowe, promocyjne oraz organizacyjne.

Nowe technologie

Informacja i wiedza stają się podstawowym zasobem konkurencyjnym gospodarki.

Nowoczesna struktura kompetencji branż kreatywnych musi zawierać elementy wyszukiwania i selekcji informacji, wnioskowania i syntezy, budowania „sieci wiedzy”.

Wzrost innowacyjności gospodarki wymaga rozwoju branż wysoko-technologicznych. Wymagają one najwyższych, często unikatowych kompetencji, ale także umiejętności

społecznych (w tym współpracy i komunikacji w układach międzynarodowych). Szeroko

rozumiana komputeryzacja wkracza do niemalże wszystkich zawodów i branż. W przyszłości proces ten będzie się bardzo dynamicznie się nasilał, stąd też umiejętności w zakresie ICT to

dziś kompetencje podstawowe, uniwersalne, także w branży kreatywnej.

Jednym z ważnych elementów rozwoju gospodarki opartej na wiedzy są centra doskonałości.

W metropolii działa kilkanaście Centrów Doskonałości, jednym z nich jest Centrum

Doskonałości Wicomm specjalizujące się w technologiach komunikacji bezprzewodowej.

Współpraca z firmami, doświadczenie w tworzeniu i wdrażaniu innowacyjnych technologii, a także inicjatywa w zakresie integrowania środowisk biznesowych, naukowych i publicznych w

ramach CD Wicomm przyczyniła się do ukształtowania Pomorskiego Klastra ICT –kluczowego

klastra województwa pomorskiego i najdynamiczniej rozwijającego się klastra tej branży w Polsce.

Zmiana charakteru zarządzania pracą i zmiana stosunków pracy

W efekcie wyżej opisanych procesów zmienił się ponadto sposób zarządzania pracą oraz

pozycja pracownika wobec pracodawcy. Pracownicy XXI wieku muszą być mobilni (zarówno w

sensie gotowości do „wędrówki za pracą”, jak i zmiany charakteru pracy czy wręcz przekwalifikowania się) i elastyczni (w zakresie czasu poświęcanego swoim obowiązkom oraz

27 Opracowane na podstawie: Atlas Metropolii Gdańskiej, Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk 2009

Str

on

a4

0

pracy w różnych zespołach). Rzadziej są kontrolowani przez swojego pracodawcę, natomiast

rozlicza się ich z wykonanej pracy, w związku z czym muszą potrafić efektywnie planować

poszczególne zadania, jak i cechować się samodyscypliną w ich realizacji. Znaczenie tych umiejętności pogłębia coraz szersze zastosowanie telepracy. Coraz ważniejsze od

wykształcenia są doświadczenie i kompetencje.

Internacjonalizacja

Coraz bardziej powszechna obecność obcokrajowców – m.in. inwestorów z Azji czy

emigrantów zarobkowych z Ukrainy, Rosji i Białorusi – pociągnie za sobą wzrost znaczenia

takich kompetencji, jak znajomość języków obcych innych niż język angielski, znajomość zagranicznych rynków, a także realiów, kultur i obyczajów, oraz kompetencji typu tolerancja i

umiejętność podejmowania decyzji w grupie.

Trendy kulturalne - tworzenie wizji przyszłości

Pomorskie posiada rozbudowaną bazę instytucjonalną w zakresie kultury jednak jej

wykorzystanie nie jest wystarczające by uznać Metropolię Gdańską za centrum kulturalne porównywalne do Warszawy. Metropolia Gdańska znajduje się w momencie, w którym

potrzebuje wizji zmian, aby nie stać się pomnikiem historycznym. Podejmowane są działania

pokazujące, że Metropolia to przede wszystkim tworzący tutaj artyści a także mieszkańcy aktywnie uczestniczący w wydarzeniach kulturalnych. To miejsce powstawania różnorodnych,

oryginalnych projektów. Przykłada się szczególną wagę do projektów odbywających się w

dzielnicach, blisko mieszkańców, na edukacji i pracy metodą warsztatową. Wiele imprez, w

których możemy uczestniczyć w metropolii, powstaje dzięki zaangażowaniu jednostek, organizacji pozarządowych, grup twórczych czy też niezależnych animatorów kultury, którzy

najlepiej znają potrzeby środowiska.28

Przykładem wykorzystania nowych trendów związanych z przemysłem kreatywnym dla

rozwoju potencjału kultury jest portal internetowy Gdańsk OdNowa, który ruszył w 2010 roku.

Jest to alternatywna mapa Gdańska stworzona z historii opowiadanych przez jego mieszkańców. Na mapie można zamieszczać opisy i zdjęcia swoich ulubionych miejsc. Ideą jest

że Treść, która wypełni portal będzie w całości tworzona przez internautów. Pomysł narodził

się w czasie warsztatów Future City Game, które odbyły się w 2009 roku. Warsztaty były imprezą towarzyszącą festiwalowi NARRACJE, a ich tematem była aktywizacja mieszkańców i

promocja wydarzeń kulturalnych.

Festiwal NARRACJE to projekt artystyczny, którego celem jest tworzenie przestrzeni dla

poszukiwania i odczytywania narracji zapisanych w tkance miejskiej oraz dla tworzenia nowych miejskich opowieści. Ważnym wymiarem festiwalu jest zaakcentowanie potencjału

miasta jako wspólnej, publicznej przestrzeni, kształtowanej przez sztukę. NARRACJE 2009 to

projekty z zakresu sztuk wizualnych i wykorzystujących technologię światła: projekcje video poświęcone konkretnym rozpoznawalnym gdańskim budynkom, interwencje artystyczne w

28 Materiały Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016 http://www.gdansk2016.eu/

Str

on

a4

1

przestrzeni publicznej, video-instalacje w sklepowych witrynach oraz we wnętrzach gdańskich

galerii i instytucji kultury.29

Odnosząc się do otoczenia kulturalnego Metropolii wpływającego na rozwój przemysłów

kreatywnych napotykamy barierę w postaci niepełnych danych, uwzględniających tylko tradycyjne instytucje upowszechniania kultury. Powstaje zatem problem przełożenia zjawisk

dotyczących instytucji na ogół zjawisk w obszarze uczestnictwa i tworzenia kultury (brak

danych o formach kultury nieinstytucjonalnej). Istnieje też wyzwanie związane z klasyfikacją

wydarzeń organizowanych przez nowe typy instytucji: podmiotów non-profit czy imprez

masowych organizowanych poza instytucjami kulturalnymi np. przez biura festiwalowe30.

Dodatkowo w zakresie otoczenia przemysłów kreatywnych należy uwzględnić zjawiska

wychodzenia kultury i sztuki poza tradycyjną przestrzeń instytucjonalną i kwestie związane ze

sztuką „podziemną” czy uliczną. Na rozwój branż kreatywnych wpływ będzie miało m.in. zacieranie granic miedzy: kulturą – rozrywką oraz sztuką – komercją. Występują także

dynamiczne, nierównomierne i wielokierunkowe przemiany kapitału instytucjonalnego i

kulturowego. W związku z jakościowymi zmianami sytuacji społecznej i cywilizacyjnej potrzebna jest zatem nowa wizja i kreatywności bazująca zarówno na przemysłach

kreatywnych i kulturze instytucjonalnej – wskazująca nowe struktury organizacyjne,

wymuszająca „usieciowioną” współpracę różnych podmiotów.

29 Materiały Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016 http://www.gdansk2016.eu/ 30 Chlebnicki M. Zróżnicowanie instytucjonalnego kapitału kulturowego miast polskich, Ośrodek

Statystyki Kultury Urząd Statystyczny w Krakowie

Str

on

a4

2

Gdańsk Stolicą Bursztynu

Bursztyn bałtycki odegrał znaczącą rolę w dziejach Europy, przyczynił się do rozwoju kultury. Niegdyś w celu zdobycia bursztynu wyruszano na północ z dalekich stron świata. Było to

okazją do kontaktów kulturowych odległych nawet społeczności. Jest najlepiej znaną żywicą

kopalną – o najodleglejszych tradycjach i literaturze sięgającej starożytności. Grudki

bursztynu znajdują praktyczne zastosowanie w produkcji leków i kosmetyków.

Największe złoża bursztynu (sukcynitu) znajdują się w Europie, nad Bałtykiem. Bryłki

bursztynu znajdowane na nadbałtyckich plażach lub

wydobywane w sambijskich kopalniach metodą odkrywkową są

zastygłą żywicą drzew iglastych z rodziny sosnowatych. Szczególnie cenne są okazy bursztynu z zachowanymi

elementami roślin i zwierząt zastygłymi przed milionami lat,

czyli tzw. inkluzjami. Na podstawie inkluzji zachowanych w bryłkach bursztynu, paleontolodzy oznaczyli ponad 300

gatunków roślin oraz tysiące gatunków zwierząt z pradawnych

lasów31. Źródło: Izabela Gutowska

Województwo Pomorskie i Gdańsk są największym i najsilniejszym na świecie ośrodkiem branży jubilersko - bursztynniczej. Szacuje się, że woj. pomorskie odpowiada za prawie 80 proc. światowego eksportu związanego z biżuterią ze srebra i bursztynu. Branża produkcji biżuterii ma istotne znaczenie pod względem specjalizacji

Pomorza i jego globalnej konkurencyjności. Branża ta zatrudnia według statystyki publicznej 3

tys. osób w 1,2 tys. firmach, lecz cały przemysł z nią związany szacowany jest przez specjalistów na 10 tys. osób zatrudnienia w regionie. Branża jest jedną z najdynamiczniej rozwijających się

w regionie zarówno pod względem dynamiki liczby podmiotów, zatrudnienia (wzrost o ponad

30 proc. w latach 2000-2006) czy udziału eksportu w produkcji sprzedanej (ponad 80 proc.).

Poza faktem, że bursztyn i wyroby jubilerskie z bursztynu dzięki wielowiekowym tradycjom stanowią unikalną wizytówką regionu i ważną atrakcją turystyczną, branża ta jest istotnym

elementem gospodarki Pomorza. Łączna wartość produkcji firm tej branży, w większości

trafiającej na eksport, wynosi ok. 1 miliarda złotych (szacunki z 2007 roku), co w tworzeniu regionalnego PKB stawia branżę bursztynniczą obok branży stoczniowej. Branża osiągnęła

znaczący wzrost w ciągu ostatnich lat zważywszy, iż w 1990 r., z obróbki bursztynu żyło ok.

700 osób. Zazwyczaj były to malutkie rzemieślnicze biznesy. Część z nich dzisiaj szeroko rozwinęła zakres i zasięg rynku. Wyroby firm znajdują nabywców głównie za granicą (80–90

proc. produkcji – szacunki z roku 2007).

O globalnym znaczeniu branży świadczy też fakt, iż w Gdańsku ma swoją siedzibę Światowa

Rada Bursztynu. Organizacja zajmuje się zagadnieniami związanymi z szeroko pojętym

31 Gronuś-Dutko B. Europejskie Szlaki Bursztynowe, scenariusz prezentacji, przygotowanej

na Konferencję Miast Partnerskich – Cztery Kraje Jedna Europa, Rabka 2009

Str

on

a4

3

obrotem surowca bursztynowego i wyrobów jubilerskich z tym kamieniem na całym świecie

oraz promuje jego naturalne piękno i właściwości. Obecnie Rada składa się z 14 autorytetów

naukowych z Polski, Ukrainy, Niemiec, Rosji i Kanady. Dzięki intensywnej współpracy przedstawicieli branży z sektorem nauki i wsparciu władz miasta 2007 roku została powołana

międzywydziałowa pracownia biżuterii Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku.32

Oprócz znaczenia gospodarczego branżę wyróżnia potencjał szeregu organizacji kultury,

edukacji i instytucji ze sfery otoczenia biznesu, których działalność koncentruje się wokół

bursztynu. Od kilku lat w Gdańsku, otwarte jest Muzeum Bursztynu. Kolekcja tworzona była od 2000 r. Nowoczesne ekspozycje zabytkowego budynku tzw. Barbakanu Gdańskiego

przedstawiają kolekcje przyrodnicze, tradycyjne rzemiosło, wyroby artystyczne. Prezentacji w

gablotach towarzyszą liczne multimedia. Ostatnio Muzeum wzbogaciło się o wspaniałą kolekcję sztuki gdańskich mistrzów z XVI – XVIII wieku. Oprócz wystaw stałych Muzeum to

odznacza się dużą dynamiką wystaw czasowych, uczestniczy również w organizowaniu wystaw

objazdowych. Organizuje też pokazy dawnych technik obróbki bursztynu. W Muzeum Archeologicznym Miasta Gdańska eksponowana jest przeglądowa wystawa stała „Z bursztynem

przez tysiąclecia”.

Bursztyn stał się magnesem przyciągającym turystów. Bogate zbiory muzealne oraz tradycje

wydobycia i przetwarzania bursztynu są bazą dla projektowania współczesnych turystycznych tras kulturowych. W ramach ochrony dziedzictwa kulturowego Europy, w latach 90. XX wieku,

powstał program wyznaczenia turystycznych tras, które nawiązując do dawnych dróg

handlowych, łączyć mogą miejscowości związane z bursztynem i jego kolekcjami. Obecnie w Polsce i w Europie istnieje sieć turystycznych szlaków bursztynowych. Drogi te najczęściej

spotykają się w Gdańsku – Światowej Stolicy Bursztynu.

Współczesne wyroby artystyczne

Co roku już od 16 lat odbywają się w Gdańsku największe na świecie Międzynarodowe Targi Bursztynu, Biżuterii i Kamieni Jubilerskich Amberif, w których bierze

udział około 450 wystawców i około 6 tys. gości. Towarzyszy im

widowiskowa „Gala mody i bursztynu” oraz „Galeria projektantów” - pokaz mody i biżuterii, przygotowany przez znanych kreatorów mody

przy współpracy projektantów biżuterii. Odbywają się także

międzynarodowe konkursy na biżuterię artystyczną z bursztynem i liczne seminaria oraz ekspozycje promujące nowoczesne wzornictwo. Od 10 lat

organizowane są także targi Ambermart.

Źródło: Firma Art7

Mistrzowie rzemiosła artystycznego, a także artyści plastycy tworzą autorską biżuterię i

przedmioty użytkowe podkreślając ciekawą naturalną linię powierzchni, kompozycję barw, rysunek smug bursztynu. Efekt inwencji twórców i specyfika tworzywa znajduje uznanie

nabywców indywidualnych, jak też kolekcjonerów. Inspirujące walory bursztynu oraz specyfika

32 Opracowanie własne na podstawie materiałów ze strony Gdańsk Stolicą Bursztynu

www.stolicabursztynu.gdansk.gda.pl

Str

on

a4

4

pracy nad oprawą powodują organizowanie przez różne instytucje i osoby prywatne

specjalistycznych szkół, konkursów i warsztatów artystycznych.

Wielu producentów, projektantów i hurtowników biżuterii bursztynowej zauważyło w ostatnim czasie istotną zmianę w kreowaniu wizerunku bursztynu i biżuterii z niego

wykonanej: jeszcze 10-20 lat temu nie cieszył się on zbyt dobrą opinią i uważany był za kamień

tradycyjny i nieciekawy. Stosunkowo niedawno awangardowi artyści

na nowo odkryli bursztyn i wykonują z niego współczesne kolekcje biżuterii adresowane zarówno do kobiet, jak i do mężczyzn. Dzięki

zastosowaniu współczesnych technik obróbki, modnej i zgodnej z

aktualnymi trendami palecie barw, jak również wyjątkowej lekkości bursztynu można z niego wyczarować wyjątkowo atrakcyjną

biżuterię.33 Nie bez znaczenia jest też fakt, że ceny bursztynowych

ozdób - choć w ciągu ostatnich 3 lat wskutek problemów surowcowych wzrosły średnio o ok. 40% - są nadal atrakcyjne,

szczególnie w porównaniu z biżuterią zdobioną kamieniami szlachetnymi. Źródło: Firma S&A

Działalność promocyjna samych wytwórców jest usilnie wspierana przez placówki kultury,

przede wszystkim muzea, a także media - od prasy, poprzez telewizję i radio, do niezwykle

skutecznych publikacji internetowych. Dziś biżuteria srebrna z bursztynem jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych i kojarzonych z Polską produktów, co powoduje, że przedmioty

dekorowane bursztynem są jednymi z najczęściej zamawianych prezentów dyplomatycznych

oraz dla zagranicznych gości. Takie zasoby i unikalne kompetencje Metropolii w zakresie produkcji biżuterii z bursztynu stwarzają szansę na rozwój branży poprzez wydarzenia o

charakterze biznesowym, kulturalnym i edukacyjnym. Kompleksowa promocja tej specjalności

eksportowej otworzy nowe możliwości przed niezwykle rozdrobnionym środowiskiem mikro i

małych przedsiębiorstw, które do tej pory rozwijały się niemal wyłącznie w oparciu o własne siły i środki.

33 Materiały portalu bursztynowego www.amber.com.pl

Str

on

a4

5

Analiza stanu sektora branż kreatywnych w gospodarce Metropolii

Gdańskiej

Portret sektora branż kreatywnych34

Sektor prywatny

Diagnoza sektora kreatywnego w gospodarce Metropolii Gdańskiej zaprezentowana w

opracowaniu wskazuje na występowanie bazy do rozwoju tego sektora w postaci masy krytycznej firm i zatrudnienia, a także rozbudowanego otoczenia wspierającego. Specyfika

kompetencji w dziedzinie przemysłów kreatywnych wskazuje, że gdański obszar

metropolitalny może mieć charakter endogeniczny i opierać się na lokalnym potencjale ludzkim i instytucjonalnym.

Przemysły kreatywne mają znaczący udział w strukturze gospodarczej obszaru

metropolitalnego jak i całego regionu. W roku 2000 w pomorskiej gospodarce funkcjonowało prawie 24 tys. podmiotów sektora branż kreatywnych. W roku 2006 liczba ta zwiększyła się do

prawie 28 tys., a więc o prawie 17 proc. Stanowiły one łącznie 13 proc. wszystkich podmiotów w

regionie.

Liczba pracujących w przemysłach kreatywnych na obszarze Metropolii Gdańskiej wynosi 46 tys. osób, a w całym regionie ponad 63 tys. osób czyli około 8 proc. ogółu zatrudnionych w

przedsiębiorstwach w województwie.

Rysunek 1 Liczba podmiotów w poszczególnych branżach przemysłów kreatywnych w woj. pomorskim w roku 2006

34 Ze względu na brak danych krajowych nie możliwe jest dokonanie porównania struktury przemysłów

kreatywnych w kontekście kraj - region – metropolia.

Str

on

a4

6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS; przesunięcie pierwszego punktu danych

wykresu dokonano dla celów prezentacyjnych

Branże kreatywne

Z punktu widzenia struktury podmiotów najliczniej reprezentowanymi działalnościami sektora

kreatywnego są: sprzedaż detaliczna dóbr kulturalnych, usługi projektowe oraz architektura i inżynieria. Te trzy sektory odpowiadają za około 2/3 liczby podmiotów w analizowanym

sektorze przemysłów kreatywnych. Mniejsze znaczenie pod względem liczby podmiotów ma

działalność w zakresie oprogramowania, reklamy, działalności twórczej i rozrywkowej oraz produkcja biżuterii. Najniższe wskaźniki liczby podmiotów odnoszą się do branż:

dziennikarstwo i działalność wydawnicza, muzea i inna działalność kulturalna oraz działalność

filmowa.

Mimo iż największy udział w sektorze kreatywnym na obszarze Metropolii Gdańskiej, jak i w całym regionie Pomorza w zakresie liczby podmiotów jak i zatrudnienia posiadała branża

sprzedaży detalicznej dóbr kulturalnych (obejmuje m.in. sprzedaż detaliczną książek, płyt,

instrumentów muzycznych i dział sztuki) badania wskazują, że ma ona niewielkie znaczenie

pod względem eksportu, wartości dodanej oraz potencjału innowacyjnego.

Drugą branżą o największym potencjale pod względem liczby przedsiębiorstw (ponad 20 proc.

udział wśród firm branż kreatywnych) oraz zatrudnienia jest branża związana z usługami

projektowymi i organizacyjnymi (zwana też designem) obejmująca m.in. projektowanie odzieży, obuwia, biżuterii, wyposażenia wnętrz, znaków handlowych; usługi

projektowe inżynieryjne i techniczne; organizowanie wystaw, targów oraz usługi fotograficzne.

Duży udział tej branży w sektorze przemysłów kreatywnych świadczyć może o znaczącym

potencjale regionu w zakresie wzornictwa i tworzenia nowych produktów.

Kolejną branżą o dużym znaczeniu dla regionalnej gospodarki jest architektura. Branża ta ma

około 15 proc. udział w liczbie przedsiębiorstw oraz zatrudnieniu przemysłów kreatywnych w

regionie. Jednym z ważnych podstaw rozwoju tej branży są kompetencje i zasób wykwalifikowanych pracowników związane z silnym ośrodkiem naukowym i edukacyjnym

jakim jest Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej.

Branżą o relatywnie dużej liczbie podmiotów i zatrudnionych oraz ogromnym znaczeniu dla

rozwoju regionu Pomorza jest sektor związany z produkcją oprogramowania, reprezentowany

przez ponad 1,5 tys. podmiotów i prawie 4 tys. zatrudnionych. Niniejsza branża jest częścią szerszej branży ICT (Technologie Informacyjne i Komunikacyjne), która już jest kluczowa dla

rozwoju Pomorza i należy się spodziewać dalszego wzrostu jego znaczenia. Sektor

oprogramowania, mimo okresów dekoniunktury na globalnym rynku, odnotował największy wzrost liczby przedsiębiorstw wśród wszystkich sektorów analizowanych przemysłów

kreatywnych (o prawie 50 proc. w latach 2000-2006).

Reklama jest branżą która ma mniejszy niż inne udział w strukturze przemysłów kreatywnych

pod względem liczby podmiotów i zatrudnienia (prawie 1,5 tys. firm i ponad 2,5 tys. zatrudnionych), lecz jest jedną z działalności twórczych, które mają silny związek z

kreatywnością i kulturą. Reklama nie jest już elementem po który sięga się po stworzeniu

Str

on

a4

7

produktu dla jego wypromowania, lecz jest jednym z etapów tworzenia i kształtowania idei lub

prototypu, a także produkcji i komercjalizacji produktu.

Jedną z najciekawszych branż pod względem znaczenia osobistej kreatywności i twórczości ma działalność twórcza i rozrywkowa obejmująca m.in. działalność artystyczną i literacką, a także

estradową. Specyfika tej branży, w szczególności subbranży estradowej sprawia, że jest ona

zlokalizowana raczej poza głównymi miastami regionu – pełni funkcję do pewnego stopnia

zastępczą wobec działalności kulturalnej skoncentrowanej w dużych miastach. Dynamicznie rozwija się za to w ramach Metropolii działalność twórcza, w szczególności literacka.

Gdańszczanie - nieważne, czy z urodzenia, czy z wyboru - portretują też często miasto i region

na kartach swoich powieści i tomów poezji.

Dziennikarstwo i działalność wydawnicza to branża, która ze względu na swą specyfikę jest niedoreprezentowana w województwie. Media drukowane, a także muzyczne są w większości

domeną dużych międzynarodowych grup kapitałowych, których większość ma siedzibę/filię w

Warszawie. W regionie Pomorskim zidentyfikowano ponad 600 podmiotów branży wydawniczej i informacyjnej zatrudniających prawie 2 tys. pracowników. W przypadku

wydawnictw na rynku działa kilku potentatów – przede wszystkim wydawcy książek, ale w

większości są to wydawnictwa średnie, małe i całkiem niewielkie jednoosobowe – przede

wszystkim wydawcy gazet i czasopism niszowych.

Przemysł filmowy obok działalności informacyjnej i wydawniczej cechuje się mniejszym

znaczeniem w strukturze przemysłów kreatywnych na Pomorzu głównie ze względu na brak

tradycji filmowych, relatywnie małą liczbę przedsiębiorstw i zatrudnionych. Branża ta obejmuje tak różne podsektory jak produkcja filmów, jak i ich projekcja. Wśród grupy

przedsiębiorstw producenckich zaledwie kilka zajmuje się kreatywną produkcja filmów na

zlecenie firm i instytucji – większość oferuje usługi videofilmowania dla osób indywidualnych.

Najmniej liczna wśród branż przemysłów kreatywnych pod względem liczby podmiotów jest branża ‘Muzea i inna działalność kulturalna’ obejmująca muzea, biblioteki, ośrodki kultury i

inne instytucje kulturalne. Zatrudnienie w stosunku do małej liczby podmiotów świadczy o

specyfice tej branży jako zbiorze raczej większych instytucji spełniających zadania społeczne.

Należy jednak zwrócić uwagę, że coraz więcej podmiotów takich jak muzea prowadzi działalność gospodarczą związaną np. ze sprzedażą pamiątek czy organizacją imprez

kulturalnych nie tylko finansując swoją działalność społeczną ale też przynosząc zysk.

Branżą, która nie wchodzi w zakres podstawowych subsektorów przemysłów kreatywnych założonych w projekcie, ale ma istotne znaczenie pod względem specjalizacji Pomorza i jego

globalnej konkurencyjności jest produkcja biżuterii. Branża ta zatrudnia według statystyki publicznej 3 tys. osób w 1,2 tys. firmach, lecz cały przemysł z nią związany szacowany jest

przez specjalistów na 10 tys. osób zatrudnienia w regionie. Branża ta jest jedną z

najdynamiczniej rozwijających się w regionie zarówno pod względem dynamiki liczby

podmiotów, zatrudnienia (wzrost o ponad 30 proc. w latach 2000-2006) jak i udziału eksportu w produkcji sprzedanej (ponad 80 proc.). Szczegóły dot. branży w podrozdziale – Gdańsk

Stolicą Bursztynu.

Str

on

a4

8

Dynamika wzrostu

Największą dynamiką wzrostu liczby podmiotów wykazały się branże: oprogramowania

(wzrost o prawie 50 proc. w ciągu 5 lat), reklamy (wzrost o 45 proc.), dziennikarstwa i

działalności wydawniczej (wzrost o 35 proc.) oraz produkcji biżuterii (33 proc.). Najmniejszy wzrost w tym okresie zanotowały: usługi projektowe, działalność filmowa i działalność twórcza

i rozrywkowa.

Rysunek 2 Liczba podmiotów w poszczególnych branżach przemysłów kreatywnych w woj. pomorskim w roku 2000 i 2006 oraz dynamika lata 2000-2006 w procentach

Branża rok dynamika w

proc.

2000 2006 2000-2006

Sprzedaż detal. dóbr kulturalnych 9 951 11 193 12,5

Usługi projektowe i org. 5 538 5 756 3,9

Architektura i inżynieria 3 472 4 254 22,5

Oprogramowanie 1 050 1 558 48,4

Reklama 971 1 410 45,2

Działalność twórcza i rozrywkowa 1 174 1 313 11,8

Produkcja biżuterii 904 1 204 33,2

Dziennikarstwo i dział. wydawnicza 447 601 34,5

Działalność filmowa 240 264 10,0

Muzea i inna dział. kulturalna 217 246 13,4

OGÓŁEM 23964 27799 16,7

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Przestrzenne rozmieszczenie

Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie działalności związanych z sektorem przemysłów kreatywnych zaznacza się ich koncentracja w głównych miastach metropolii.

Ponad 73 proc. zatrudnienia sektora skoncentrowana jest w granicach obszaru

metropolitalnego. Najbardziej skoncentrowanymi przestrzennie rodzajami działalności (ponad 90 proc.) były: działalność w zakresie produkcji biżuterii, a także w zakresie oprogramowania.

Istnieją jednak pewne sygnały mówiące o postępującym procesie suburbanizacji.

Dla zbadania stopnia koncentracji danej branży w regionie Pomorza w stosunku do reszty

kraju w niniejszym badaniu wykorzystano współczynnik lokalizacji LQ (ang. location quotient) obliczany na podstawie danych o liczbie pracujących (szczegóły w części metodologicznej).

Współczynnik lokalizacji używany jest do identyfikacji i mapowania potencjalnych klastrów.

Str

on

a4

9

Analiza wyników badania wskaźników wykazała, iż największym stopniem koncentracji w

regionie w stosunku do średniej dla kraju wśród branż przemysłów kreatywnych wykazuje się branża produkcji biżuterii. Wskaźnik lokalizacji w tym przypadku przekracza średnią dla

kraju ponad 14 razy. Kolejną branżą o znaczącej koncentracji zatrudnienia jest branża

oprogramowania – przekraczająca wskazania średniej dla Polski nawet 5 razy. Wskazuje to na silny potencjał do rozwoju specjalizacji regionalnej w tym zakresie. Także dane jakościowe i

zebrane opinie ekspertów wskazują, że najbardziej dynamiczną branżą sektora kreatywnego,

która posiada silny potencjał by stać się specjalizacją obszaru metropolitalnego oraz być

podstawą rozwoju klastrów jest branża oprogramowania jako część szerszej branży ICT.

Sektor publiczny

Ważnym aspektem rozwoju branż kreatywnych na Pomorzu jest występowanie instytucji

kultury, których działania przynoszą pozytywne efekty zewnętrzne w postaci stymulowania

rozwoju sektorów kreatywnych. Liczba instytucji w dziedzinie szeroko rozumianej kultury prowadzonych przez podmioty sektora prywatnego jest niewielka i ponad dziesięciokrotnie

mniejsza niż liczba instytucji prowadzonych przez podmioty sektora publicznego.35 Dlatego

rozwój kultury jako otoczenia sektora branż kreatywnych jest wciąż uzależniony od poziomu wydatków budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego, a tylko w niewielkim

stopniu wynika z inwestycji sektora prywatnego. Samorządy lokalne pokrywają prawie 80 proc.

publicznych wydatków na kulturę, budżet państwa ma w tym przypadku udział ponad 20 procentowy.

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego36 zakłada wspieranie rozwoju kultury i poprawę

dostępności mieszkańców regionu do oferty kulturalnej. Samorząd Województwa Pomorskiego

co roku ogłasza otwarty konkurs ofert na realizację zadań publicznych, mających przyczynić się do rozwoju kultury w naszym regionie. Konkursy mogą organizować wszystkie jednostki

samorządu terytorialnego, czyli urzędy miast i gmin oraz starostwa powiatowe.

Finansowaniem objęte są :

• przedsięwzięcia służące podtrzymywaniu i rozpowszechnianiu tradycji regionu Pomorza, w tym także przedsięwzięcia o charakterze jubileuszowym,

• przedsięwzięcia artystyczne o charakterze regionalnym, ogólnopolskim

i międzynarodowym, realizowane zgodnie z polityką kulturalną województwa pomorskiego i mające istotne znaczenie dla promocji kultury regionu w kraju i za

granicą,

• promowanie dzieł twórców kultury województwa pomorskiego,

35 Jakub Głowacki J. et al. Finansowanie kultury i zarządzanie instytucjami kultury, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako jeden z Raportów o Stanie Kultury, Kraków 2009

36 Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego na lata 2004-2013, Zarząd Województwa Pomorskiego,

Gdańsk 2005

Str

on

a5

0

• ochrona kultury ludowej i amatorskiego ruchu artystycznego, w tym ochrona

unikatowych, zanikających zawodów i umiejętności artystycznych,

• propagowanie kultury mniejszości narodowych i etnicznych,

• wzbogacanie oferty w zakresie edukacji artystycznej i kulturalnej,

• inicjatywy mające na celu doskonalenie form zarządzania i pozyskiwania funduszy krajowych i zagranicznych dla realizacji projektów kulturalnych,

• wspieranie systemu tworzenia monitoringu życia kulturalnego regionu.

Działania te mogą być realizowane w różnych formach festiwali, spektakli, konkursów, wystaw,

plenerów, sesji, konferencji, seminariów, szkoleń, warsztatów, przeglądów i innych imprez a

także niskonakładowych, niekomercyjnych publikacji z wykorzystaniem różnych nośników zapisu. Samorząd Województwa Pomorskiego przyznaje także stypendia osobom zajmującym

się twórczością artystyczną oraz upowszechnianiem i ochroną dóbr kultury o dużym znaczeniu

dla województwa. Stypendium przyznaje się na realizację konkretnego projektu artystycznego.

Marszałek województwa pomorskiego może, na pisemną prośbę organizatora, objąć

patronat nad przedsięwzięciem kulturalnym odbywającym się w województwie pomorskim. Większość imprez objętych patronatem marszałka na stałe wpisuje się w kalendarz imprez

województwa pomorskiego, a ich kolejne edycje spotykają się z dużym zainteresowaniem. W

przedsięwzięciach o charakterze konkursowym istnieje możliwość uzyskania środków finansowych przeznaczonych na nagrody.

Wydatki jednostek pomorskiego samorządu na wybrane formy działalności kulturalnej

wyniosły w 2008 roku prawie 350 mln zł.

Wydatki samego Gdańska na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego w 2008 roku wniosły

55,4 mln zł natomiast w budżecie tego miasta na rok 2010 przeznaczono na ten cel 38,9 mln zł,

z czego 15 mln zł będzie przeznaczone na inwestycje związane z budową Europejskiego Centrum Solidarności a 5,3 mln zł na budowę Teatru Szekspirowskiego. Wśród innych

wydatków kulturalnych największy udział mają wydatki na działalność muzeów, bibliotek oraz

związane z ochroną i konserwacją zabytków.

Miasto Gdańsk dwa razy do roku ogłasza otwarty konkurs ofert na realizację zadań z zakresu

kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i tradycji. W konkursie na rok 2009 dofinansowanie przyznano 68 projektom na łączną kwotę 1,9 mln zł. Organizacje, które otrzymały

dofinansowanie to zarówno uczelnie artystyczne jak Akademia Sztuk Pięknych, instytucje

publiczne jak Nadbałtyckie Centrum Kultury i Polska Filharmonia Bałtycka ale też stowarzyszenia kulturalne, muzyczne, teatralne czy kultywujące tradycje mniejszości

narodowych. Udział wydatków na kulturę i rekreację w drugim największym mieście

metropolii – Gdyni -wynosi 40,8 mln zł. 37

Miasta Metropolii widzą coraz to nowe, ambitne cele w zakresie polityki kulturalnej. Stąd też

np. inicjatywa Gdańska dotycząca powołania Rady Kultury Gdańskiej. Rada jest organem o

37 Biuletyn informacji publicznej miasta Gdyni. www.gdynia.pl/bip/budzet/

Str

on

a5

1

charakterze doradczo-opiniodawczym, a do członkostwa w niej nominację przyjęli szczególnie

aktywni artyści, animatorzy kultury, przedstawiciele szeroko rozumianych środowisk

twórczych i mediów, działających na terenie miasta, służący rozwojowi kultury i wspierający inicjatywy realizowane na terenie Metropolii.

Pomorskie instytucje uczestniczą w konkursach ministerialnych na dotacje do działań inwestycyjnych merytorycznych. W ramach programu mecenat w 2010 roku zostały przyznane

takim instytucjom z regionu jak:

• Polska Filharmonia Bałtycka im. Fryderyka Chopina w Gdańsku - Konserwacja

instrumentów muzycznych wraz z akcesoriami w kwocie 33 tys. PLN

• Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku - Modernizacja stałej ekspozycji w celu

ochrony dziedzictwa kultury ludowej Słowińców – prawie 44 tys. PLN.

Opieka nad zabytkami

Sejmik Województwa Pomorskiego przyznał w 2010 roku dotacje na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy 14 cennych obiektach zabytkowych z terenu

województwa pomorskiego. Przeznaczono na to 1 mln PLN. Samorząd Województwa Pomorskiego uznał potrzebę pilnego ratowania zasobów dziedzictwa za sprawę priorytetową,

ponieważ tradycyjny krajobraz kulturowy, m.in. pod wpływem przemian gospodarczych, ulega

ciągłej degradacji, tracąc swoją ukształtowaną historycznie wyjątkową strukturę.

Województwo Pomorskie jest regionem bardzo zróżnicowanym historycznie i kulturowo, posiadającym wiele zabytków o istotnym znaczeniu dla dziedzictwa europejskiego. Skromne

środki samorządów lokalnych oraz ograniczone dotacje i refundacje rządowe nie pozwalają

niestety na zabezpieczenie wszystkich cennych obiektów przed postępującą degradacją.

Źródło: www.wrotapomorza.pl

Sieć instytucji kultury Liczba instytucji kultury zlokalizowanych w samych głównych miastach Metropolii Gdańskiej

wynosi około 150 (w zależności od roku i zakresu badania), co stawia Trójmiasto obok innych

miast lokalizacji metropolitalnych o wysokiej liczbie instytucji jak np. Poznań czy Wrocław.

Sieć instytucji kultury, których działania stymulują rozwój sektorów kreatywnych to przede

wszystkim:

• Muzea – 57 (prawie 2 mln zwiedzających w 2008)

• Galerie – 16 • Teatry i instytucji muzyczne - 14 (prawie 3 tys. wydarzeń w 2008)

• Kina – 23, w tym 60 sal projekcyjnych

• Biblioteki – 330.

Str

on

a5

2

Badania uczestnictwa w kulturze wyraźnie wskazują, że najczęstszym, a w wielu przypadkach

jedynym, źródłem kontaktu z kulturą instytucjonalną w szczególności na mniej

zurbanizowanych terenach pozostają biblioteki. W regionie pomorskim funkcjonuje ponad 330 placówek bibliotecznych. Przekształcanie tych instytucji w centra wieloformatowej kultury,

wiedzy, kształcenia i informacji wydaje się niezbędne.

Muzea, dotychczas uważane za najbardziej zachowawcze instytucje kultury rozwijają się w zakresie swoich podstawowych funkcji (gromadzenie, ochrona, opracowywanie zbiorów) oraz

prowadzą w miastach metropolii ożywioną działalność w zakresie promocji własnych zasobów

i edukacji kulturalnej. Są organizatorami przedsięwzięć o charakterze naukowym, popularnonaukowym, artystycznym i wydawniczym, czasem odległych od ich głównych zadań.

W woj. pomorskim w 2008 roku zlokalizowanych było 57 muzeów i oddziałów muzealnych, w

ramach działalności których zorganizowano ponad 200 wystaw własnych (w kraju i zagranicą) oraz ponad 100 obcych. Pomorskie muzea przyciągnęły w 2008 roku prawie 2 mln

zwiedzających, co stawia nasz region na trzecim miejscu zaraz za Mazowieckim i

Małopolskim.38

Placówki muzealne Metropolii mają bogate zbiory: sztuki gdańskiej, malarstwa

niderlandzkiego, bursztynów i innych artefaktów. Organizowane są też ciekawe ekspozycje czasowe.

Najczęściej odwiedzane muzea i instytucje wystawiennicze w regionie to:

• Muzeum Narodowe w Gdańsku, • Muzeum Historyczne Miasta Gdańska,

• Muzeum Bursztynu w Gdańsku,

• Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, • Centralne Muzeum Morskie w Gdańsku i w Gdyni,

• Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni,

• Muzeum Miasta Gdyni,

• Muzeum Miasta Sopotu, • Oceanarium w Gdyni,

• Miejski Ogród Zoologiczny w Gdańsku.

W woj. pomorskim działało w 2008 roku 16 galerii, w tym połowa organizowana przez sektor

publiczny (samorząd) a połowa przez sektor prywatny (organizacje społeczne, osoby fizyczne i

inne).39 Większość zlokalizowana była w Gdańsku i pozostałych dwóch głównych miastach Metropolii. W ramach działalności wystawienniczej w regionie zorganizowanych zostało w

2008 roku prawie 200 wystaw krajowych, w tym 40 związanych z „nowymi mediami” czyli

nietradycyjnymi eksponatami, formami i technikami np. animacją komputerową, aranżacją przestrzeni (instalacją), designem czy video. Oprócz tego zorganizowanych zostało

38 Kultura w 2008r., Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009 39 Niniejsza statystyka dotyczy galerii państwowych, samorządowych i innych. Nie uwzględnia galerii które są oddziałami muzealnymi, ani jednostek które zajmują się handlem dziełami sztuki nie prowadząc przy tym działalności wystawienniczej.

Str

on

a5

3

kilkadziesiąt wystaw międzynarodowych i zagranicznych. Prawie ¾ wszytskich wystaw

zorganizowanych zostało w galeriach państwowych i samorządowych.

Najważniejsze galerie i centra kultury to m.in.:

• Klub Żak w Gdańsku,

• Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia w Gdańsku,

• Państwowa Galeria Sztuki w Sopocie,

• Instytut Sztuki „Wyspa”, • Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku,

• Galeria Sztuki Współczesnej Triada w Sopocie,

• Dworek Sierakowskich w Sopocie, • Gdański Archipelag Kultury "Plama".

Kolejną ważną grupę obiektów o charakterze kulturotwórczym i przyczyniającym się do tworzenia warunków rozwoju branż kreatywnych stanowią teatry, filharmonie opery i operetki.

W woj. pomorskim działa 14 teatrów i instytucji muzycznych posiadających w sumie 27 scen i

oferujących ponad 5,2 tys. miejsc na widowni w salach stałych. Wśród ogólnej liczby podmiotów - 7 to teatry dramatyczne, 2 muzyczne oraz 5 instytucji muzycznych takich jak

filharmonie, chóry i orkiestry. Instytucje te zorganizowały w 2008 roku prawie 3 tys.

przedstawień i koncertów, co daje regionowi niestety dalekie 9 miejsce w kraju pod tym względem.

Do najwazniejszych scen teatralnych i muzycznych w regionie zaliczyć można: • Teatr Wybrzeże w Gdańsku, • Teatr Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni,

• Teatr Miejski im. Witolda Gombrowicza w Gdyni,

• Teatr Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie, • Scena Kameralna w Sopocie,

• Teatr Miniatura w Gdańsku,

• Sopocka Scena Alternatywna Off de Bicz, Sopot,

• Państwowa Filharmonia Bałtycka im Fryderyka Chopina, Gdańsk, • Państwowa Opera Bałtycka, Gdańsk,

• Polska Filharmonia Kameralna, Sopot.

W woj. pomorskim funkcjonują też 23 kina z prawie 60 salami projekcyjnymi i prawie 15 tys. miejsc na widowni. Na obszarze samej Metropolii funkcjonują także cztery kompleksy kinowe

(multipleksy) oraz kilka mniejszych kinowych sal projekcyjnych. Metropolia to też Festiwal

Polskich Filmów Fabularnych, z ponad trzydziestoletnią historią, kina studyjne, dyskusyjne kluby filmowe oraz plenerowe pokazy na wolnym powietrzu i plaży. Rokrocznie oblegany są

festiwale: Filmów Amatorskich i Niezależnych Wydmy, Polskiego Wideoklipu Yach Film.

Gdańsk Doc Film Festival jest z kolei największym na Wybrzeżu przeglądem filmowych dokumentów i reportaży. Jedną z najmłodszych, a już sztandarowych imprez jest Festiwal

Str

on

a5

4

Form Audiovizualnych i Multimedialnych Transvizualia. Powstał też festiwal poświęcony w

całości sztuce animacji - Animation Now!40

Baza instytucjonalna nie jest jednak wystarczająca by uznać Metropolię Gdańską za centrum kulturalne porównywalne do Warszawy. Mając to na względzie samorządy podejmują wiele

działań służących modernizacji i rozbudowie istniejącej infrastruktury. Do najważniejszych

przedsięwzięć w tej dziedzinie, zrealizowanych i planowanych należą:

• Centrum HEWELIANUM – adaptacja historycznego kompleksu militarnego na centrum edukacyjno-rekreacyjne w Gdańsku,

• szlak bursztynowy – rekonstrukcja rzymskiej faktorii handlowej w Pruszczu Gdańskim;

• rozbudowa Muzeum Narodowego w Gdańsku, • modernizacja Opery Leśnej w Sopocie,

• budowa wczesnośredniowiecznego grodziska w Sopocie,

• budowa Muzeum Miasta Gdyni oraz Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni, • budowa Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku,

• budowa „Europejskiego Centrum Solidarności” w Gdańsku,

• budowa Teatru Szekspirowskiego w Gdańsku.41

40 Materiały Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016 http://www.gdansk2016.eu/ 41 Atlas metropolii gdańskiej, Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk 2009

Str

on

a5

5

Analiza SWOT sektora branż kreatywnych

Wprowadzenie i metodologia

Celem niniejszej analizy SWOT było wyznaczenie najważniejszych dla przyszłego rozwoju

sektora przemysłów kreatywnych Metropolii Gdańskiej wewnętrznych i zewnętrznych

czynników rozwojowych.

Technika analityczna SWOT polega na posegregowaniu posiadanych informacji na temat

organizacji czy sektora na cztery grupy (cztery kategorie czynników strategicznych):

• S (Strengths) – mocne strony: wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę

analizowanego sektora,

• W (Weaknesses) – słabe strony: wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę

analizowanego sektora,

• O (Opportunities) – szanse: wszystko to co stwarza dla analizowanego sektora szansę

korzystnej zmiany,

• T (Threats) – zagrożenia: wszystko to co stwarza dla analizowanego sektora

niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Wreszcie - informacja, która nie może być poprawnie zakwalifikowana do żadnej z

wymienionych grup, jest w dalszej analizie pomijana jako nieistotna strategicznie.

Podstawą analizy SWOT były wyniki badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych w

pierwszej części realizowanego badania, w tym krajowy i regionalny kontekst działania sektora

branż kreatywnych, uwarunkowania i trendy rozwoju, statystyczny portret sektora oraz opinie eksperckie osób aktywnie działających w sektorze. Dodatkowo w ramach zadania

zorganizowane zostało spotkanie z reprezentantami podmiotów zainteresowanymi współpracą

w ramach branży.

Przeprowadzenie dogłębnej analizy SWOT pozwoliło wstępnie zidentyfikować obszary

problemowe w obrębie których można będzie następnie rozpocząć tworzenie rozwiązań – co sprawi że stworzona analiza SWOT może być w tym przypadku postrzegana nie tylko jako

narzędzie analityczne, ale również po części planistyczne i mogą przyczynić się do

zidentyfikowania wstępnej oceny potencjału stworzenia Klastra Branż Kreatywnych Metropolii Gdańskiej. Zgodnie z założeniami wstępnymi analiza SWOT jest uzupełniona o opis branży,

która stanowi największą siłę i ma największy potencjał wzrostu i rozwoju.

Przedstawiona w tym opracowani analiza SWOT oparta jest na wyselekcjonowaniu

najważniejszych cech w poszczególnych obszarach strategicznych takich jak:

• potencjał metropolii i regionu,

• konkurencyjność i innowacje,

• zasoby ludzkie,

Str

on

a5

6

• świadomość korzyści i gotowość współpracy.

Wybrane czynniki zostały następnie poddane analizie punktowej. Analiza ta polegała na dokonaniu oceny poszczególnych czynników i na określeniu czy w sektorze przemysłów

kreatywnych Metropolii Gdańskiej przeważają atuty czy słabości oraz czy w otoczeniu

występuje więcej szans czy zagrożeń. Pozwala to wybrać właściwą strategię (agresywną,

konkurencyjną, konserwatywną lub defensywną).

Analiza SWOT sektora przemysłów kreatywnych Metropolii Gdańskiej

Efektem prac nad analizą SWOT było określenie siły wpływu poszczególnych czynników na

rozwój sektora przemysłów kreatywnych. Wyniki rangowania przedstawiają zestawienia na

następnych stronach.

W nawiasie znajdują się wagi przypisane poszczególnym szansom, zagrożeniom, silnym i

słabym stronom, określające ich wpływ na możliwość rozwoju sektora przemysłów

kreatywnych: 1 - niewielki wpływ,

2 – średni,

3 – znaczny wpływ.

Str

on

a5

7

Silne i słabe strony

Potencjał metropolii i regionu

Silne strony Słabe strony

• znaczący i ciągle zwiększający się udział w

gospodarce metropolii i województwa (3)

• dobra baza instytucjonalna w zakresie

kultury (2)

• silne tradycje historyczne, kulturalne i społecznościowe w regionie (2)

• wysoka jakość życia (najwyższa w kraju)(3)

• duża chęć i determinacja firm do

lokalizowania w metropolii (2)

• atrakcyjność lokalizacji dla inwestycji

branżowych w niektórych sektorach

(m.in. ICT) (2)

• peryferyjne położenie geograficzne i niska

dostępność komunikacyjna (2)

• ograniczony potencjał rynku lokalnego w

stosunku do innych obszarów

metropolitalnych (3)

• wizerunek metropolii jako posiadającej

średni potencjał kreatywny w stosunku do

innych regionów (2)

• niewykorzystanie bazy instytucjonalnej i

infrastrukturalnej w zakresie kultury (2)

• wysokie ceny powierzchni biurowych, handlowych i warsztatowych (3)

• brak spójnej regionalnej polityki publicznej rozwoju sektora przemysłów

kreatywnych (2)

Przemysły kreatywne mają znaczący udział w strukturze gospodarczej obszaru metropolitalnego, jak i całego regionu. W ciągu 5 lat sektor przemysłów kreatywnych

zanotował ponad 17 procentowy wzrost pod względem liczby firm, mimo kryzysu z początku

dekady. Największą dynamiką wzrostu wykazały się branże: oprogramowania (wzrost o prawie 50 proc. w ciągu 5 lat), reklamy oraz produkcji biżuterii.

Liczba instytucji kultury oraz firm kreatywnych stawia Trójmiasto obok innych miast

metropolitalnych np. Poznań czy Wrocław. Jednak znaczenie i wizerunek Metropolii w skali kraju wypada zdaniem respondentów na niekorzyść w stosunku do Warszawy czy Krakowa.

W regionie istnieje wiele rozwijających się często nieformalnych lub półformalnych inicjatyw

kreatywnych i kulturalnych, z których część ma potencjał rozwoju komercyjnego i poszukuje modelu biznesowego dla wejścia na rynek.

O lokalizacji w Trójmieście podmiotów kreatywnych najczęściej decydowały takie czynniki, jak

wysoka jakość życia i środowisko naturalne Trójmiasta, a także wielowymiarowy charakter metropolii spełniającej różne funkcje. Trójmiejska społeczność kreatywna również miała duży

wpływ na oceny respondentów wpływając na lokalizację ich działalności właśnie tu.

Str

on

a5

8

Rozwojowy charakter społeczności kreatywnej połączony z cechami wysoko zurbanizowanej

metropolii, uznane zostały za czynniki dodające energii.

Te firmy, które miały uwagi negatywne w zakresie Metropolii Gdańskiej jako lokalizacji przemysłów kreatywnych najczęściej wymieniały relatywnie peryferyjne położenie regionu na

północnym skraju, które utrudnia komunikację, brak kulturowej stymulacji, nieefektywne

wykorzystanie infrastruktury kulturalnej, braku dostępu do powierzchni dla działalności

kreatywnej czy wysokich czynszów w miejskich lokalach komunalnych. Negatywnym czynnikiem lokalizacyjnym wskazywanym przez respondentów były zmniejszone szanse

biznesowe związane z niską liczbą znaczących potencjalnych klientów zlokalizowanych w

regionie. Niektórzy określali charakter rynku lokalnego jako mało absorpcyjny, co wpływa na brak możliwości zaprezentowania w regionie kreatywnych projektów firm.

Część badanych dość krytycznie odnosiła się do działań władz lokalnych. Wskazywano na brak

spójności działań różnych podmiotów i władz, (a nawet wewnątrz tych samych jednostek administracji) a także planowania z uwzględnieniem zarówno sektora publicznego, jak i

prywatnego.

Konkurencyjność i innowacje

Silne strony Słabe strony

• wysoka jakość usług na krajowym, a niejednokrotnie światowym poziomie (3)

• przewaga dynamicznych i elastycznie

reagujących firm mikro w większości sektorów (2)

• relatywnie silne natężenie konkurencji w

branży (2)

• możliwa specjalizacja ze względu na

głębokość rynku – miejsce dla większych,

złożonych projektów bazujących na efektach skali oraz średnich i małych

podmiotów ze specjalizacją w niszach (2)

• wysoki potencjał naukowo-badawczy regionu (jak na warunki Polskie) (2)

• firmy z powodzeniem wdrażają nowe technologie i sposoby organizacji

produkcji (2)

• silny pozytywny wpływ na rozwój innych, dynamicznych branż (3)

• znaczna liczba innowacyjnych pomysłów

• brak masy krytycznej firm w poszczególnych podsektorach (np.

media)(3)

• heterogeniczność branży – wiele podsektorów z własną specyfiką (3)

• niewielka liczba rozpoznawalnych na

poziomie międzynarodowym marek (3)

• niewykorzystany potencjał współpracy z

innymi sektorami np. turystyką i w

aktualnych tematach ważnych w Unii Europejskiej np. starzenie się

społeczeństw (3)

• silne uzależnienie od koniunktury gospodarczej (2)

• brak rozwiniętego systemu finansowania wysoce innowacyjnych przedsięwzięć (2)

• niewystarczająca promocja branży (3)

• niewystarczająca współpraca z ośrodkami naukowymi i badawczo-rozwojowymi w

regionie (2)

Str

on

a5

9

na projekty kreatywne (2)

• krajowy rynek działania i skuteczne

konkurowanie z firmami z całego kraju

(2)

• chęć rozwoju i ekspansji

ponadregionalnej (3)

• mała wiedza i praktyczne doświadczenie firm w zarządzaniu własnością

intelektualną (2)

• niewykorzystanie potencjału lokalizacji np. w aspekcie ekspansji na rynki państw

sąsiadujących (2)

Badania jakościowe przemysłu kreatywnego wykazały, że większość firm rozpoczęła działalność w ciągu ostatniej dekady, a w niektórych sektorach jak oprogramowanie operują z

sukcesem firmy o stażu mniejszym niż 5 lat. Większość przedsiębiorstw w tak krótkim czasie

nie zdążyła rozwinąć potencjału pod względem wielkości – dominują więc cały czas mikro i małe firmy. Wiele firm, w szczególności tych z podsektorów opartych rozwój technologii

powstało jako start-up’y czyli nowe firmy motywowane nowymi możliwościami

technologicznymi, pomysłem na wdrożenie do biznesu nowego rozwiązania, w szczególności na bazie technologii ICT. Te firmy, mimo że bardzo młode funkcjonują w stymulującym

konkurencyjnym środowisku i realizują złożone technologiczne projekty z międzynarodowymi

partnerami.

Potencjał uczelni wyższych oceniony został bardzo pozytywnie, dzięki wysokiemu poziomowi

merytorycznemu i ciągłym wysiłkom w dostarczaniu zasobów utalentowanych pracowników –

w szczególności w branży ICT.

Przedsiębiorstwa przemysłów kreatywnych z Trójmiasta współpracują z partnerami z całej

Polski, często podzlecają zadania i starają się budować efektywne relacje z innymi podmiotami.

Ze względu na mały rozmiar działalności firmy i brak rozpoznawalnej marki często korzystają z

pośredników w dotarciu do odbiorcy ostatecznego (takich jak np. duże domy mediowe w przypadku sektora graficznego), by móc zaistnieć na rynku. Stwarza to jednak duże

ograniczenia zarówno jeśli chodzi o poziom marż, jak i wpływ na kształtowanie samego

produktu oraz strategii rynkowej firmy.

Istnieje silne niedoreprezentowanie niektórych branż kreatywnych w regionie takich jak np.

dziennikarstwo i działalność wydawnicza, muzea i inna działalność kulturalna oraz przemysł

filmowy. Media drukowane, a także muzyczne są w większości domeną dużych międzynarodowych grup kapitałowych, których większość ma siedzibę/filię w Warszawie.

Podobna sytuacja ma miejsce w sektorze działalności filmowej, głównie ze względu na brak

tradycji filmowych, małą liczbę przedsiębiorstw i zatrudnionych. Wśród grupy przedsiębiorstw producenckich zaledwie kilka zajmuje się kreatywną produkcją filmów na zlecenie firm i

instytucji – większość oferuje usługi filmowania dla osób indywidualnych.

Firmy przemysłu kreatywnego, mimo, że często są to wybitni specjaliści w swoich dziedzinach kreatywnych, nie czują się dobrze przygotowani do nagłego wzrostu, choć ta perspektywa

wydaje im się naturalną konsekwencją rozwoju ich działalności. Z drugiej strony

doświadczenia kilku innowacyjnych trójmiejskich firm wskazują, że przy odpowiednio dobranej strategii działania oraz pozyskaniu wsparcia organizacyjnego kreatywne firmy mogą

znacząco rozwinąć rynek działania i zmienić role z podwykonawcy na znaczącego gracza w

swojej dziedzinie. Wiele firm zastanawia się nad zmobilizowaniem się do samodzielnej próby

Str

on

a6

0

przebicia się na tym trudnym terenie, lecz problemem staje się niedobór pewnych

kompetencji: zarządzania dużymi projektami, kompetencji biznesowych, marketingowych,

prawnych i organizacyjnych.

Specyfika działania przemysłów kreatywnych jest inna dla każdej subbranży, jednak we

wszystkich branych pod uwagę występuje nacisk na konieczność współpracy przy realizacji

zadań i podziału kompetencji. Silna specjalizacja jest cechą, która może być przeszkodą, ale

jest także szansą dla firm kreatywnych.

Nieliczne z badanych firm inwestowały znacząco w promocję swoich produktów i usług,

powielając pewien schemat: mniejsze firmy uznawały, że efektywne działania marketingowe są

zbyt drogie, podczas gdy większe (lub te o większym znaczeniu) twierdziły, że nigdy nie musiały specjalnie się reklamować ze względu na rekomendacje i polecanie ich usług przez

zadowolonych klientów kolejnym.

Jedną z najważniejszych barier wzrostu wskazywanych przez uczestników badania jest dostęp do finansowania. Firmy te stoją przed specyficznymi problemami związanymi ze znalezieniem

inwestorów - są to brak informacji i zrozumienia odpowiednich źródeł finansowania, trudności

w opracowaniu i przekonującej prezentacji biznesplanu lub poleganie na niedostosowanych do realiów rynku modelach biznesowych. Ponadto przedsiębiorstwa te w większości oparte są na

prototypach lub projekcie, w ogromnym stopniu uzależnione są od flagowego produktu lub

usługi i w znacznej mierze zależą od indywidualnego talentu. Wiele firm kreatywnych nie posiada wystarczającej wiedzy na temat źródeł finansowania i dostępu do nich.

Niekorzystnie wypowiedzi dotyczyły także niewykorzystania potencjału lokalizacji w Regionie

Morza Bałtyckiego do tworzenia połączeń m.in. w ramach projektów stymulujących rozwój branży kreatywnej. Istnieje także niewykorzystany potencjał współpracy z innymi sektorami

np. turystyką i w aktualnych tematach ważnych w Unii Europejskiej np. starzenie się

społeczeństw.

Zasoby ludzkie

Silne strony Słabe strony

• dostępne zasoby wykształconych pracowników –specjaliści i pasjonaci (3)

• ośrodki akademickie posiadające znaczący potencjał kształcenia (3)

• wysoki poziom przedsiębiorczości i

inicjatywy (3)

• oferta kształcenia niedostosowana do bieżących potrzeb (2)

• braki kompetencji organizacyjnych w zakresie zarządzania innowacyjnymi

projektami kreatywnymi (3)

• niska stopa retencji wysoko wykwalifikowanych absolwentów w

regionie (2)

Str

on

a6

1

Firmy sektora kreatywnego nie odczuwają braku pracowników na rynku, w szczególności osób dla których zawód jest osobistą pasją. Wiele firm natomiast ma problemy ze znalezieniem

osób, którzy posiadałyby kompetencje jednocześnie z kilku ważnych z punktu widzenia prowadzenia biznesu zakresów: np. specjalizacji w danej dziedzinie kreatywnej oraz

kompetencje organizacyjne w zakresie współpracy w ramach projektów, umiejętności

marketingowe, wiedzę z zakresu współpracy z klientem, itp. Kształcenie studentów w

obszarach takich jak np. architektura czy ICT odbywa się na wysokim poziomie, nie odbiegającym od standardów europejskich. Niewiele jest jednak dostępnych specjalistycznych

szkoleń czy studiów podyplomowych kształcących w niszowych dziedzinach kreatywnych, jak

projektowanie gier komputerowych czy design.

W programach kształcenia mało uwagi poświęca się też praktykom i stażom w przemyśle.

Brakuje systemowego wsparcia rozwoju kontaktów i współpracy międzyuczelnianej, przede

wszystkim szkół artystycznych z uczelniami technicznymi i ekonomicznymi – współpraca tego typu jest raczej wyjątkiem niż regułą. Specyficznym obszarem kształcenia są branże, w których

przeważa działalność rzemieślnicza. Przykładem może być branża złotniczo-jubilerska i

bursztyniarska. Jubilerstwo jest nauczane w Polsce na poziomie szkół średnich i wyższych, w zaledwie kilku szkołach o profilu plastycznym.

Mimo iż w programach kształcenia często brak jest elementów kształcenia pod kątem

biznesowym absolwenci wykazują się dużą inicjatywą i chęcią zakładania firm – Pomorskie jest od wielu lat w czołówce województw w zakresie liczby wchodzenia nowych przedsiębiorstw na

rynek. Część firm kreatywnych Metropolii Gdańskiej powstała w wyniku przełożenia

ulubionego hobby na działalność zawodową - pasja związana z realizacją zainteresowań przemieniona został na siłę napędową nowego biznesu. W szczególności jest to zaleta w

zakresie: znajomości rynku i jego potrzeb, znaczenia kluczowych czynników sukcesu w danej

branży, znajomości ludzi i środowiska działania a także najnowszych trendów i

niezagospodarowanych nisz biznesowych.

Świadomość korzyści i gotowość współpracy

Silne strony Słabe strony

• świadomość niewykorzystanego

potencjału współpracy (2)

• otwartość na podjęcie współpracy w

ramach branży oraz z innymi

sektorami(3)

• zainteresowanie administracji publicznej

rozwojem kultury w regionie – kandydatura Gdańska do tytułu

Europejskiej Stolicy Kultury 2016 (3)

• brak wiedzy o innych firmach i ich

kompetencjach, niewielka liczba doświadczeń ze współpracy w regionie (3)

• administracja publiczna nie zdaje sobie

sprawy z potencjału i szans dla region związanych z rozwojem przemysłów

kreatywnych (2)

• nikła wiedza o klastrach i korzyściach z uczestnictwa w tych inicjatywach (2)

Str

on

a6

2

Firmy przemysłów kreatywnych, które brały udział w badaniu w niewielkim stopniu

współpracują z firmami lokalnymi, w większości opierają się na partnerach z kraju. Wynika to

m.in. z kontynuacji wcześniejszych relacji z dotychczasowymi partnerami (nie zawsze najbardziej kompetentnymi do realizacji nowego zadania), lukach w łańcuchu produkcyjnym

na rynku trójmiejskim (nie wszystkie rodzaje podmiotów występują na tym rynku), ale przede

wszystkim na niepełnej informacji co do potencjału i możliwości lokalnych przedsiębiorstw –

potencjalnych partnerów. Nieformalne kanały informacji są niewystarczające do przekazania pełnej oferty rynkowej. Nie istnieje także żadna platforma wymiany informacji ani instytucja

spełniająca rolę integratora czy punktu kontaktowego w zakresie potencjalnych możliwości

rozwoju. Nikła jest też wiedza na temat klastrów oraz korzyści dla firm z tym związanych. Firmy są świadome niewykorzystanego potencjału współpracy i otwarte na podjęcie

współpracy w ramach branży oraz z innymi sektorami.

Doświadczenia firm w zakresie współpracy z instytucjami i uzyskania wsparcia publicznego są

bardzo różne. Poziom oraz rodzaj wsparcia zależał w dużym stopniu od typu podmiotu, jego celów, sektora działania i mimo że pojedyncze działania były wspierane pod hasłami „kultury”

(dofinansowanie warsztatów artystycznych) czy „biznesu” (dofinansowanie wyjazdu na targi),

nie było sytuacji, gdy wspierane były działania na styku tych dwóch sfer.

Miasta dopiero powoli zaczynają dostrzegać kulturotwórczą i proinnowacyjną rolę sektora kreatywnego. Powoli zwiększa się są zainteresowane jego promocją w celu powiększenia

własnej atrakcyjności inwestycyjnej. Przykładem mogą być takie inicjatywy jak kandydatura

Gdańska do tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2016 lub Gdyna Design Days. To ostatnie wydarzenie zostało uznane za projekt flagowy upowszechniania wzornictwa w ramach Planu

działań Strategii Rozwoju Regionu Morza Bałtyckiego, przyjętej przez Komisję Europejską w

czerwcu 2009 r. Istnieje ryzyko, że jeżeli rozwój sektora branż kreatywnych nie zostanie wprowadzony do strategii rozwoju miasta lub regionu, to inne działania pozostaną wyłącznie

imprezami promocyjnymi o lokalnym lub środowiskowym zasięgu.

Szanse i zagrożenia

Potencjał metropolii i regionu

Szanse Zagrożenia

• powrót koniunktury - rosnący popyt na

usługi przemysłów kreatywnych (3)

• dobre perspektywy rozwoju branży, jako dziedziny przyszłościowej (3)

• wykorzystanie gospodarczego potencjału

regionu – współpraca z innymi sektorami (3)

• stworzenie spójnej polityki regionalnej dla sektora przemysłów kreatywnych,

• przedłużanie się kryzysu gospodarki

globalnej (2)

• pogorszenie pozycji na arenie krajowej – silna konkurencja ze stronny innych

lokalizacji (3)

• pomijanie sektora kreatywnego w strategicznych wyborach kierunków

rozwoju województwa ze względu na

dominację innych branż (2)

Str

on

a6

3

podkreślanie jego znaczenia w innych dokumentach strategicznych (3)

• zapewnienie przestrzeni pod działalność

przemysłów kreatywnych poprzez rewitalizację dzielnic i obszarów (3)

• brak powiązań i działań w zakresie infrastruktury i instytucji kulturalnych z

działaniami sektora (3)

Szanse rozwoju branży kreatywnej w Metropolii Gdańskiej do pewnego stopnia wiążą się z

rozwojem gospodarki i rosnącym popytem na usługi związane z kreatywnością. Wpływają na to takie czynniki jak globalizacja rynków, digitalizacja produktów i usług, zmiany w spędzaniu

wolnego czasu i inne. Niestety specyfika branży sprawia, że jest ona bardzo podatna na

wahania koniunktury i w razie przedłużania się światowego kryzysu przemysły kreatywne będą

miały znacznie utrudniony rozwój.

Branża ma dobre perspektywy rozwoju, w szczególności sektor ICT, który ma wpływ na prawie

wszystkie dziedziny życia społecznego i gospodarczego. Wykorzystanie tej szansy wymaga

jednak znalezienia własnej specjalizacji i przekucia silnej strony jaką jest wysoki potencjał

rozwojowy Pomorza w wielu dziedzinach na praktyczne efekty wdrażania nowych produktów i usług, szczególnie w obliczu bardzo silnej konkurencji innych miast metropolitalnych. Inne

lokalizacje w Polsce bowiem już od kilku lat podejmują działanie w zakresie rozwoju branż

kreatywnych, w szczególności Łódź i Wrocław.

Raporty dotyczące czynników rozwoju innowacyjności, a także strategiczne dokumenty Unii Europejskiej wskazują, że bardzo dobrą podstawą do tworzenia innowacji jest współpraca

międzysektorowa. Wskazuje się, że najwięcej nowych pomysłów powstaje na styku tradycyjnie

pojmowanych sektorów. Metropolia Gdańska posiada silną gospodarkę i wiele rozwiniętych branż przemysłowych i usługowych. Współpraca z sektorami takimi jak turystyka, logistyka i

transport czy ekoenergetyka (w szczególności w kontekście technologii ICT) stać się może dla

branży kreatywnej impulsem rozwojowym i szansą na nowe projekty w innowacyjnych cross- sektorowych dziedzinach. Wspomniane branże posiadają duży potencjał oraz uznane są za

strategiczne dla rozwoju regionu, co z jednej strony stanowi zagrożenie marginalizacji sektora

kreatywnego w stosunku to tych branż jako mniej znaczącego pod względem wskaźników gospodarczych. Z drugiej jednak strony stanowi szansę rozwinięcia współpracy z branżami o

dużym przełożeniu gospodarczym, które mogą stać się ważnym odbiorcą produktów

stymulującym rozwój sektora kreatywnego w tworzeniu i wdrażania nowych produktów i

usług.

Zdaniem ekspertów branżowych na poziomie strategicznym szansą dla sektora jest podjęcie

działań związanych z „nadaniem kierunku” oraz promowaniem nowoczesnych, innowacyjnych

form kreatywności (a nie tych tradycyjnych) w zakresie inwestycji i planowania rozwoju.

Głównym elementem tych działań mogłoby być stworzenie spójnej polityki regionalnej dla sektora przemysłów kreatywnych, podkreślanie jego znaczenia w innych dokumentach

strategicznych. Szansą dla rozwoju sektora jest także włączanie aspektów związanych z

rozwojem potencjału w Metropolii do innych polityk sektorowych np. w zakresie planowania przestrzennego. Jednym z możliwych kierunków jest zapewnienie przestrzeni pod działalność

przemysłów kreatywnych poprzez rewitalizację dzielnic i obszarów Metropolii.

Str

on

a6

4

Polityka regionalna względem sektora powinna uwzględniać stworzenie platformy dialogu

między sektorem prywatnym i publicznym, w szczególności firmami kreatywnymi a

instytucjami kultury. Firmy kreatywne biorące udział w badaniu są bardzo otwarte na współpracę z instytucjami publicznymi oraz badawczo-rozwojowymi, a także chętne do

zaangażowania w działania związane z rozwojem branży i przyszłymi kierunkami

strategicznymi rozwoju sektora w regionie.

Konkurencyjność i innowacje

Szanse Zagrożenia

• wykształcenie spójnej marki regionu, jako

lokalizacji kreatywnej branży i jej

umiejętne wykreowanie na zewnątrz jak i do wewnątrz sektora (3)

• promowanie wybitnych firm kreatywnych z regionu na skalę krajową i

międzynarodową (3)

• wzmacnianie świadomości znaczenia profesjonalnych usług kreatywnych w

rozwoju biznesu (wzornictwo, reklama,

PR, itp.) (3)

• efektywne wykorzystanie środków UE

(krajowych i międzynarodowych) –m.in.

międzynarodowe projekty kreatywne, rozbudowa infrastruktury kulturalnej (3)

• możliwość współpracy z branżą

kreatywną z innych regionów w kraju oraz za granicą, szczególnie w układzie

regionów Morza Bałtyckiego i Europy

Centralnej (3)

• wzmacnianie kompetencji sprzedażowych

i eksportowych firm kreatywnych (3)

• zwiększenie współpracy z sektorem badawczo-rozwojowym i uczelniami

wyższymi (2)

• wzrost potencjału naukowo-badawczego

głównych uczelni wyższych w zakresie

branży przemysłów kreatywnych (2)

• poprawa kompetencji w zakresie ochrony

i wykorzystania praw własności

intelektualnej (2)

• poprawa dostępu do kapitału

• niedostatek projektów rozwojowych –

powiększająca się luka innowacyjna i

technologiczna ograniczająca możliwość absorpcji nowoczesnych rozwiązań (2)

• utrudniony dostęp do zewnętrznego finansowania inwestycji (3)

• nieumiejętne korzystanie z ochrony praw

własności intelektualnej skutkujące stratami finansowymi i blokujące rozwój

(2)

• niezdolność lokalnych firm do sprostania międzynarodowej konkurencji (3)

• brak widoczności działań i zdolności do

wypromowania projektów i regionu jako lokalizacji sektora kreatywnego (3)

Str

on

a6

5

inwestycyjnego – tworzenie schematów wsparcia inwestycyjnego (3)

• stworzenie specjalistycznej infrastruktury

rozwojowej np. laboratorium do wspólnych projektów kreatywnych (3)

Wielkość niezbędnych zasobów oraz niepewność rezultatów działań często zniechęcają firmy

sektora kreatywnego do podjęcia działań na nowych rynkach, w szczególności międzynarodowych. Ta sytuacja może być przełamana poprzez zwiększenie międzynarodowej

widoczności firm jak i całego przemysłu kreatywnego z regionu m.in. poprzez wykreowanie

spójnej marki i skuteczną promocję oraz pomoc we włączaniu się w międzynarodowe sieci, projekty i łańcuchy wartości.

Działania promocyjne i komunikacyjne wymagają znacznych nakładów finansowych. Z tego

względu racjonalne byłoby opracowanie i wdrożenie wspólnej strategii marketingowej dla branży. Jest to zespół działań nastawionych na budowanie pozytywnego wizerunku i

wspieranie sprzedaży rynkowych produktów oferowanych w ramach branży. Strategia

obejmować może także udział w wydarzeniach promocyjnych w różnych lokalizacjach w Europie oraz udział w targach, konferencjach, itp. Ważnym czynnikiem zwiększającym

oddziaływanie medialne promocji będzie wykreowanie logo i hasła reklamowego regionu jako

lokalizacji kreatywnych przedsiębiorstw. Jednym z elementów strategii może być też kreowanie i promocja markowych produktów i usług, stanowiących „wizytówkę” i

jednoznacznie utożsamianych z regionem.

Podmioty z Metropolii poszukujące realizatorów kreatywnej usługi powinny mieć lepszy

dostęp do informacji i świadomość istnienia wyjątkowo kompetentnych firm kreatywnych w

regionie, przez co standardem stanie się zlecanie projektów firmom z regionu.

Optymalnym rozwiązaniem byłoby scentralizowanie systemu informacji w postaci jednolicie

opracowanej i aktualizowanej bazy informacyjnej opracowanej na podstawie różnych źródeł, przede wszystkim danych od podmiotów gospodarczych, instytucji zajmujących się branżą,

samorządów lokalnych itp. Jednym z najważniejszych elementów sprawnego systemu

informacyjnego jest rozbudowany serwis internetowy, poprzez który będzie można skontaktować się z wybranym podmiotem. By zapewnić maksimum funkcjonalności, serwis

taki musi być na bieżąco aktualizowany.

Szansą na przełamanie barier rozwojowych firm kreatywnych są działania zmierzające do

ukształtowania wyspecjalizowanych usług finansowych. Aktualnie rynek finansowy nie wspiera firm działających w sektorach wysokiego ryzyka lub poszukujących stosunkowo niewielkich

nakładów finansowych. Mechanizmy finansowania powinny być „szyte na miarę” i odpowiadać

na konkretne potrzeby firm oraz szanse jaki się przed nim rysują np. w postaci ułatwiania kontaktu z zarządzającymi funduszami typu venture capital. Finansowanie najciekawszych

projektów może obejmować także współpracę między samymi firmami, kiedy to większe

firmy działają jako inwestorzy dla mniejszych. Szanse w zakresie finansowania projektów

Str

on

a6

6

obejmują także wsparcie w zakresie rozwoju „gotowości inwestycyjnej” firm poprzez rozwijanie

wśród firm umiejętności opracowania i przedstawienia inwestorom (ale też bankom) swojej

strategii rozwoju i źródeł osiągnięcia wysokiej stopy zwrotu.

Szczególnie istotne w nowych branżach, charakteryzujących się wysoką innowacyjnością jest

wspieranie przedsiębiorstw bazujących na pasji lub dorobku naukowym założycieli. Dla

promowania kultury biznesowej w sektorze kreatywnym niezbędne są działania zmierzające

wsparcia początkujących osób w prowadzeniu firm m.in. poprzez organizację szkoleń z zakresu przedsiębiorczości, podziału i wyceny praw intelektualnych oraz bieżące doradztwo.

Nie bez znaczenia jest też stworzenie sprzyjającego klimatu dla rozwoju firm twórczych.

Wzrost przepływu wiedzy w skali globalnej oraz internacjonalizację regionalnego potencjału twórczego może zapewnić udział reprezentantów pomorskich instytucji i przedsiębiorstw w

projektach międzynarodowych dot. sektora kreatywnego. Jednocześnie, współpraca tego typu

umożliwia konfrontację (benchmarking) oceny własnych osiągnięć w stosunku do poziomu światowego. Szerokie możliwości uczestniczenia w międzynarodowych sieciach współpracy jak

i możliwość otrzymania wsparcia finansowego na taką działalność stwarzają m.in. europejskie

programy ramowe oraz makroregionalne (dot. np. Regionu Morza Bałtyckiego czy Europy Centralnej).

Firmy powinny także mieć możliwość otrzymania wsparcie informacyjnego w zakresie

uwarunkowań, potencjału rynków zagranicznych oraz informacji na temat instytucjach wspierających działanie na rynkach międzynarodowych. Wspieranie wchodzenia firm na nowe

rynki wiązać się będzie także z ułatwianiem dostępu do usług doradczych w zakresie korzyści,

zagrożeń oraz specjalizacji i wykorzystania nisz na rynkach zagranicznych, a także wdrażania systemów jakości i standardów Unii Europejskiej.

Szansą dla sektora jest zmiana sposobu działania instytucji badawczo-rozwojowych w kierunku

większego współdziałania w przedsiębiorcami. W tym kontekście warte rozważenia jest stworzenie modelu współpracy z ośrodkami naukowymi, który powinien regulować charakter

współpracy, wykorzystanie aparatury laboratoryjnej i czasu pracowników oraz podział zysków

ze wspólnych przedsięwzięć. Zwiększanie potencjału branży kreatywnej wiąże się z

tworzeniem infrastruktury specjalistycznych laboratoriów. Budowa nowych laboratoriów (np. w zakresie przetwarzania danych niezbędnych dla rozwoju aplikacji graficznych czy animacji)

dla potrzeb firm i instytucji kreatywnych musi być jednak poprzedzona szeroką analizą

potrzeb. Niezbędne działania w zakresie infrastruktury oraz ich specyficzne zastosowania należą do inicjatywy zainteresowanych podmiotów i instytucji.

Str

on

a6

7

Zasoby ludzkie

Szanse Zagrożenia

• umiejętna modyfikacja systemu edukacji

w regionie – dostosowanie podaży absolwentów uczelni wyższych/szkół do

perspektywicznego zapotrzebowania (2)

• stworzenie oferty możliwości szkoleniowych na potrzeby branży (3)

• poprawa umiejętności organizacyjnych, projektowych i marketingowych w

firmach (3)

• wsparcie rozwoju przedsiębiorczości i tworzenie sieci współpracy kreatywnej dla

zatrzymania utalentowanych studentów i

absolwentów w regionie(3)

• spadek liczby absolwentów –procesy demograficzne oraz niska stopa retencji

absolwentów w regionie (2)

• niedostosowanie programów nauczania do potrzeb przemysłu skutkujące

niedoborem wykształconych

pracowników i zahamowaniem rozwoju firm (2)

• firmy niechętne do wychodzenia poza

dotychczasowe rynki i skalę działalności (3)

Wiele małych, często niszowych projektów kreatywnych odbywających się w Metropolii Gdańskiej, jest jednym z elementów świadczących o potencjale rozwojowym przemysłów

kreatywnych w tej lokalizacji. Dostarczają one energii i inspiracji stanowiącej silną bazę

potencjału społecznego i kreatywności – swoiste „badania i rozwój” dla biznesowej części sektora i mogą odegrać kluczowa rolę w przyciąganiu innych kreatywnych firm do aglomeracji.

Wiele z nich ma potencjał by dostarczyć bezpośredniej wartości gospodarczej, a aktualnie

brakuje im np. pewnych kompetencji marketingowych czy praktyki biznesowej. Szansą na pełne wykorzystanie potencjału sektora jest wsparcie w rozwoju umiejętności organizacyjnych,

projektowych i marketingowych w firmach i instytucjach. Może się to odbywać w formie

rozwoju dedykowanej oferty szkoleniowej (np. dofinansowane projekty unijne), projektów związanych z przekazywaniem doświadczeń i wiedzy między firmami, wsparcia

profesjonalizacji usług czy opracowania narzędzi ułatwiających zarządzanie projektami z

uwzględnieniem specyfiki przemysłów kreatywnych.

Spadek liczby absolwentów spowodowany procesami demograficznymi, a także wyjazdami do innych lokalizacji może skutkować zahamowaniem rozwoju sektora przemysłów kreatywnych

w Metropolii. Niezbędne zdają się działania nakierowane na zaangażowanie osób już na etapie

szkoły średniej i studiów w projekty kulturalne i kreatywne skutkujące nie tylko rozwojem umiejętności i kreatywności wśród młodzieży oraz niższym wskaźnikiem wyjazdów z regionu,

ale też przyciąganiem talentów spoza Pomorza oraz tworzeniem środowiska kreatywnego

będącego bazą dla rozwoju nowych firm.

Jednym z elementów sprzyjających rozwojowi bazy zasobów ludzkich jest dostosowanie

programów nauczania do potrzeb przemysłu kreatywnego. Mimo wysokiego poziomu nauczania w niektórych dziedzinach przemysłu kreatywnego, jak architektura czy ICT, w

regionie brakuje możliwości kształcenia w bardziej specjalistycznych dziedzinach. Przy

tworzeniu nowych programów nauczania niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowego

Str

on

a6

8

badania w kierunku aktualnych i prognozowanych potrzeb firm w zakresie specjalistycznych

umiejętności pracowników. Badanie takie wykonane w roku 2010 w zakresie branży ICT, jest

aktualnie podstawą do tworzenia Edukacyjnego Centrum Doskonałości – platformy szkoleniowo-edukacyjnej nakierowanej na połączenie potencjału szkoleniowego wielu

instytucji i specjalistycznych potrzeb branżowych firm. Pozytywny wpływ na potencjał

rozwojowy firm będzie miało uwzględnienie w programach kształcenia zagadnień

multidyscyplinarnych poprzez włączenie do programu nauczania obszarów dodatkowych umiejętności – m.in. technologicznych (zarządzania projektami, zapewnienie jakości i

inżynieria procesowa) oraz „miękkich” (znajomość języka, umiejętności prezentacyjne, pracy

w grupie, marketing).

Świadomość korzyści i gotowość współpracy

Szanse Zagrożenia

• przełamanie miękkich barier współpracy podmiotów (zaufanie) (3)

• znacząca intensyfikacja współpracy w

regionie (3)

• otwartość władz regionalnych na rozwój

inicjatyw klastrowych (3)

• pasywność aktorów branżowych we

współpracy– biznesu, sektora edukacji i władz publicznych (3)

• niedocenianie znaczenia sektora

przemysłów kreatywnych przez decydentów różnego szczebla (2)

Jedną z konsekwencji małego rozmiaru firm jest znaczna presja czasowa związana z realizacją aktualnych projektów, przez co nowe pomysły i możliwości związane z nowymi branżami nie

są wykorzystywane w pełni. Większość firm to działalności jednoosobowe, część ma jednego

lub co najwyżej kilku pracowników. Wsparcie rozwoju platform współpracy sektorowej oraz zwiększenie interakcji i komunikacji między firmami sektora przyczynią się do pozyskania

niezbędnych doświadczeń i stworzenia sieci współpracujących firm, które będą posiadały

kompetencje merytoryczne i organizacyjne do skutecznego zarządzania dużymi projektami. Firmy współpracując w ramach sieci z firmami uzupełniającymi ich kompetencje, ale także z

tymi o podobnym profilu, mogłyby znacząco zwiększyć potencjał produkcyjny.

Kooperacja różnych partnerów z sektora przemysłów kreatywnych umożliwi realizację

przedsięwzięć, które nie byłyby możliwe bez utworzenia sformalizowanej grupy współpracy. Działając wspólnie firmy mogą skuteczniej oddziaływać na otoczenie, w tym na instytucje

edukacyjne, władze lokalne lub regionalne – realizowane przez nie działania i strategie,

kierunki wydatkowania funduszy publicznych, inwestycje w infrastrukturę, itp. Identyfikacja wspólnego interesu i utworzenie przez uczestników grupy nacisku znacząco zwiększa w

stosunku do działań indywidualnych szanse na uzyskanie oczekiwanej zmiany.

Krytycznym wyzwaniem będzie jednak skuteczne wykorzystanie i włączenie tych wszystkich czynników do działań (publicznych i prywatnych) mających na celu wzmocnienie sektora

przemysłów kreatywnych na obszarze Metropolii Gdańskiej. Jest to szczególnie trudne w

kontekście niewielkiej jeszcze wiedzy reprezentantów sektora publicznego, w szczególności administracji publicznej, na temat potencjału i czynników rozwoju przemysłów kreatywnych

Str

on

a6

9

na terenie metropolii. Przytoczone propozycje działań mogą być wsparte przez sektor

publiczny nie tylko w zakresie współfinansowania działań rozwojowych, ale też poprzez

tworzenie spójnej polityki publicznej promującej sektor kreatywny, promowanie regionu jako lokalizacji innowacyjnych firm, a także nawiązanie instytucjonalizowanego dialogu z

reprezentantami sektora czy w zakresie decyzji dotyczących zamówień publicznych

promujących innowacyjne rozwiązania.

Wnioski z analizy SWOT w kierunku przygotowania strategii rozwoju

Elementy analizy SWOT zostały poddane analizie punktowej. Na podstawie zapisu

punktowego mocnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń określono pozycję rynkową i atrakcyjność rynkową sektora przemysłów kreatywnych.

Po szczegółowej analizie czynników można wskazać optymalną strategię dla sektora przemysłów kreatywnych jaką jest strategia konkurencyjna (mini-maxi). Sektor

przemysłów kreatywnych ma równowagę słabych i mocnych stron, ale sprzyja mu

zdecydowanie układ warunków zewnętrznych. Strategia powinna polegać na wykorzystywaniu tych szans przy jednoczesnym zmniejszaniu lub poprawianiu niedociągnięć wewnętrznych.

Przykładem strategii mini-maxi może być dążenie firm o mniejszym potencjale

organizacyjnym do zawarcia współpracy z innymi w celu wykorzystania szans związanych z otwieraniem się nowych rynków zbytu. Strategia taka polega na wykorzystaniu szans,

wypełnianiu luk rynkowych i likwidowaniu słabości (rozwijanie nowych produktów,

poszukiwanie nowych rynków, wzmacnianie kompetencji).

Str

on

a7

0

Perspektywy rozwoju sektora branż kreatywnych Metropolii

Gdańskiej – opis branży o największym potencjale rozwoju

Branża ICT - kluczowa dla rozwoju gospodarki województwa pomorskiego42

Pomorski przemysł ICT (Technologie Informacyjne i Komunikacyjne) składa się z kliku zasadniczych podsektorów: usług informatycznych (oprogramowanie), elektronicznego oraz

produktów i usług telekomunikacyjnych. Sektory te zaliczane są do grupy przemysłów

wysokich technologii, wymagających najwyższych kwalifikacji od pracowników.

Całkowite zatrudnienie w branży ICT można szacować na około 20 tys. osób zatrudnionych w ponad 4 tys. podmiotów. Daje to regionowi wysoką 5 pozycję w kraju. Sektor szeroko

rozumianych usług informatycznych (cała grupa NACE 72) jest reprezentowany przez prawie 6

tys. zatrudnionych w 3 tys. podmiotów (dane GUS za 2007 rok).

Wartość produkcji sprzedanej pomorskiej branży ICT w roku 2008 wyniosła około 6,4 mld

PLN, co stanowiło 6 proc. produkcji sprzedanej województwa. W strukturze produkcji sprzedanej dominuje sektor elektroniczny (4,13 mld PLN) przed usługami informatycznymi

(1,36 mld PLN) i telekomunikacją (0,88 mld PLN).

Eksport produktów i usług sektora ICT wyniósł 4,1 mld PLN. Z tego 82 proc. przypadało na elektronikę a 17,7 na eksport usług informatycznych. Branża ICT odpowiada za około 17 proc.

wartości eksportu całego województwa pomorskiego. Podmioty branży ICT charakteryzuje

bardzo wysoka konkurencyjność międzynarodowa - intensywność eksportu, czyli udział sprzedaży poza granice kraju w sprzedaży ogółem wynosi średnio 60 proc. i jest wielokrotnie

wyższa, niż średnia dla województwa (około 16 proc.) jak i też branży ICT w Polsce (około 13

proc.).43

Za przesłanki silnego potencjału rozwojowego sektora ICT uznać należy:

� występowanie istotnej w stosunku do średniej krajowej koncentracji sektora w regionie,

� wysoki udział Pomorza w podstawowych wskaźnikach ekonomicznych branży ICT w Polsce,

� zakorzenienie branży w regionie (tradycje),

� znaczną atrakcyjność sektora z punktu widzenia inwestorów zagranicznych potwierdzoną przez kolejne wejścia nowych podmiotów,

� silny jak na warunki polskie potencjał naukowo-badawczy,

� duży strumień absolwentów kierunków elektronika, telekomunikacja oraz informatyka – znaczące zasoby kapitału ludzkiego w tym wysoce wykwalifikowanych pracowników,

� gęstą sieć powiązań często o nieformalnym charakterze.

42 Rozdział opracowany na podstawie materiałów Pomorskiego Klastra ICT 43 Opracowanie własne na podstawie danych GUS za 2007 rok.

Str

on

a7

1

Współczynniki lokalizacji obliczone w stosunku do Polski dla wszystkich podstawowych

kategorii ekonomicznych wskazują jednoznacznie na występowanie silnej koncentracji branży

ICT w regionie (w grupie podmiotów powyżej 9 zatrudnionych). W roku 2008 wskaźnik koncentracji przyjął wartość 1.80 dla produkcji sprzedanej oraz 8.79 dla eksportu. W literaturze

przedmiotu przyjmuje się, że wartość współczynnika powyżej 1.25 wskazuje na występowanie

istotnej koncentracji.

O międzynarodowym potencjale konkurencyjnym branży decydują największe podmioty, w

tym oddziały globalnych graczy na rynku IT: Intel, Thomson Reuters, IBM, Lufthansa Systems, ZenSar Technologies, Kainos czy Axiom. Znaczącą rolę w klastrze branży ICT pełnią lokalne

firmy z dużym, często światowym potencjałem rozwoju (IVO Software, Cama-Soft, Inteliwise

itp.).

Gdańsk, a tym samym Pomorze, w raporcie KPMG (2008) Exploring Global Frontiers - The New Emerging Destinantions, został wskazany wśród trzydziestu najbardziej atrakcyjnych

przyszłych lokalizacji centrów typu IT-BPO – outsourcingu procesów biznesowych w obszarze

IT w świecie. O atrakcyjności Pomorza decydują takie czynniki jak: dostępność wysokowykwalifikowanych specjalistów (liczba kształconych specjalistów rocznie), relatywnie

niskie koszty pracy, dobra znajomość języków obcych i atrakcyjność życia w mieście.

Pomorska branża ICT dysponuje wyróżniającym się na tle kraju zapleczem naukowo-

badawczym umiejscowionym w ramach Politechniki Gdańskiej (Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki). Kluczowe znaczenie dla rozwoju branży mają absolwenci

pomorskich uczelni. Co roku prawie 1800 absolwentów kierunków powiązanych z branżami

klastra opuszcza mury szkół wyższych na Pomorzu. Potencjał ten uzupełnia kilka instytutów naukowych: Przemysłowy Instytut Telekomunikacji - Oddział Gdański, Instytut Podstaw

Informatyki Polskiej Akademii Nauk – Oddział Gdańsk, Instytut Morski w Gdańsku - Zakład

Elektroniki Morskiej i Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Centrum Techniki Morskiej. Wskazaniem znacznego potencjału klastra jest lokalizacja na jego terenie komercyjnego

centrum badawczo-rozwojowego Intela (światowego potentata branży) oraz nowego centrum

badawczo-rozwojowego IBM.

W ramach branży ICT działa w regionie dynamicznie rozwijająca się inicjatywa - Pomorski Klaster ICT. Inicjatywa ta bazuje na wieloletnim doświadczeniu współpracy Politechniki

Gdańskiej z przedsiębiorcami w zakresie rozwijania i wdrażania innowacyjnych rozwiązań,

m.in. w ramach Centrum Doskonałości WiComm. Inicjatywa jest platformą współpracy firm i instytucji z różnych sektorów: biznesu, nauki i administracji. Klaster posiada i realizuje

strategię rozwoju wypracowaną wspólnie z partnerami, a także formalną strukturę

zarządzania. Uczestnikami inicjatywy jest już ponad 80 firm i instytucji wsparcia. W ramach inicjatywy realizowane są działania z zakresu rozwoju innowacyjnych produktów, współpracy

firm, infrastruktury, zasobów ludzkich, promocji i in. W 2009 roku Pomorski Klaster ICT

uzyskał tytuł Klastra Kluczowego Województwa Pomorskiego w konkursie zorganizowanym przez Zarząd Województwa Pomorskiego, uzyskując najwyższe noty międzynarodowego

gremium ekspertów oceniających klastry biorące udział w konkursie. W ciągu pierwszych

kilkunastu miesięcy działalności zorganizowanych zostało szereg inicjatyw realizujących cele

Str

on

a7

2

strategii Klastra, m.in. w zakresie projektów badawczo-rozwojowych, finansowania działań

inicjatywy, współpracy zagranicznej, edukacji, współpracy z administracją regionalną oraz z

innymi sektorami przemysłu zainteresowanymi rozwiązaniami ICT.

Istnieje widoczny wpływ branży ICT praktycznie na wszystkie nowe rozwiązania innowacyjne we wszystkich sektorach przemysłu. W ramach branży prowadzone są prace B+R i

wdrożeniowe, na podstawie których powstają najnowszej generacji urządzenia i aplikacje

znajdujące zastosowanie w niemal wszystkich dziedzinach życia społeczno-gospodarczego,

m.in. w architekturze i inżynierii, turystyce, mediach, reklamie, bezpieczeństwie czy edukacji.

Str

on

a7

3

Bibliografia

• Atlas metropolii gdańskiej, Urząd Miejski w Gdańsku, Gdańsk 2009

• Biuletyn informacji publicznej miasta Gdyni. www.gdynia.pl/bip/

• Chlebnicki M. Zróżnicowanie instytucjonalnego kapitału kulturowego miast polskich, Ośrodek Statystyki Kultury Urząd Statystyczny w Krakowie, 2008

• Council of the European Union, Conclusions on Culture as a Catalyst for Creativity and Innovation, 2009

• DCMS, Investing in creative industries – a guide for local authorities, UK Government,

Department of Culture, Media and Sport (DCMS), London 2009

• European Commission, Commission Staff Working Document, Design as a driver of user-

centred innovation, Brussels 2009

• European Commission, Development Strategy for Entrepreneurship in the Creative

Industries Sector for 2015, Brussels 2007

• European Commission, Mini-Study on the Access to Finance activities of the European Creative Industry Alliance, Brussels 2010

• European Commission, New Cluster Concepts Activities in Creative Industries, Produced

for the European Commission Enterprise & Industry Directorate-General, Brussels 2010

• European Commission, Panorama 'Creativity and Innovation: Driving Competitiveness in

the Regions', prepared jointly with the DG REGIO, Brussels 2009

• European Commission, Platform on the Potential of Cultural and Creative Industries,

Recommendations for Cultural and Creative Industries, Brussels 2009

• European Commission, Priority Sector Report: Creative and Cultural Industries European Commission, Brussels 2010

• European Commission, The EU Culture Programme 2007-2013, Brussels 2006

• European Commission, The European Agenda for Culture – progress towards shared goals, Brussels 2010

• European Commission, The Impact Of Culture On Creativity, Directorate-General for Education and Culture), Brussels 2009

• Final Report OMC – Expert Working Group on maximising the potential of Cultural and

Creative Industries, in particular that of SMEs, April 2010

• Florida R., Cities and the Creative Class, Routledge, 2005

• Florida R., The Rise of the Creative Class. And How It's Transforming Work, Leisure and Everyday Life, Basic Books, 2002

• Głowacki J. et al. Finansowanie kultury i zarządzanie instytucjami kultury, Uniwersytet

Ekonomiczny w Krakowie na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego jako jeden z Raportów o Stanie Kultury, Kraków 2009

• Grochowski M., Sektor Kreatywny w Warszawie. Potencjał i warunki rozwoju. Warszawa

2010

• Hartley J., Creative industries. Blackwell, 2005 Malden

• Kultura w 2008 r. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009

Str

on

a7

4

• Mackiewicz M. i in. Analiza potrzeb i rozwoju przemysłów kreatywnych, Ecorys

International na zlecenie Ministerstwa Gospodarki, Warszawa 2009

• Materiały Biura Gdańsk Stolicą Kultury 2016 www.gdansk2016.eu

• Materiały projektu Gdańsk Stolicą Bursztynu www.stolicabursztynu.gdansk.gda.pl

• Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013, Ministerstwo Kultury, Warszawa 2004

• Raport o stanie i zróżnicowaniach kultury miejskiej, opracowany na zlecenie Ministerstwa

Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa 2009

• Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego na lata 2004-2013, Zarząd Województwa

Pomorskiego, Gdańsk 2005

• UNCTAD, Creative Economy – the Challenge of Assessing the Creative Economy – towards informed policy-making, 2008

• ZIELONA KSIĘGA w sprawie uwalniania potencjału przedsiębiorstw z branży kultury i branży twórczej, Komisja Europejska, Bruksela 2010

Str

on

a7

5

Załącznik

Klasyfikacja działalności sektora kreatywnego w odniesieniu do Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD 2004)

Branża PKD 2004 - NACE

Działalność twórcza i rozrywkowa

92.3 Działalność twórcza i rozrywkowa, m.in.:

• Artystyczna i literacka działalność twórcza

• Obiekty kulturalne

• Działalność rozrywkowa

• Artystyczna i literacka działalność twórcza

Działalność filmowa

92.1 Działalność związana z filmem i przemysłem wideo, m.in.:

• Produkcja filmów i nagrań wideo

• Rozpowszechnianie filmów i nagrań wideo

• Projekcja filmów

Dziennikarstwo i działalność wydawnicza

92.4 Agencje informacyjne

22.1 Działalność wydawnicza, m.in.

• Wydawanie książek, broszur, wydawnictw muzycznych i

podobnych wydawnictw

• Wydawanie gazet

• Wydawanie czasopism i wydawnictw periodycznych

• Wydawanie nagrań dźwiękowych

• Wydawanie fotografii, sztychów, kart pocztowych, rozkładów,

druków, plakatów i reprodukcji oraz innych wydawnictw o

małych nakładach

Muzea i inna dział. kulturalna

92.5 Biblioteki, archiwa, muzea i pozostała działalność kulturalna, m.in.:

• Biblioteki i archiwa

• Muzea, ochrona zabytków

• Wesołe miasteczka i parki rozrywki

Sprzedaż detaliczna dóbr kulturalnych

52.4 Sprzedaż detaliczna towarów przemysłowych prowadzona w

wyspecjalizowanych sklepach, m.in.

• Sprzedaż detaliczna książek, gazet i artykułów piśmiennych

• Sprzedaż detaliczna książek

• Sprzedaż detaliczna instrumentów muzycznych

• Sprzedaż detaliczna płyt i taśm z nagraniami muzycznymi i video

• Sprzedaż detaliczna dzieł sztuki [współczesnej]

Architektura

74.2 Architektura, inżynieria i pokrewne doradztwo techniczne, m.in

• Projektowanie urbanistyczne i budowlane, nadzór autorski i

inwestorski, architektura krajobrazowa

• Usługi inżynieryjne i techniczne, projektowanie technologiczne

Str

on

a7

6

Usługi projektowe (design)

74.8 Usługi dla instytucji i firm, impresariat, usługi fotograficzne

• Usługi fotograficzne

• Organizowanie wystaw, pokazów i targów

• Projektowanie odzieży, obuwia, biżuterii, wyposażenia wnętrz,

znaków handlowych itp.

Reklama

74.4 Reklama, m.in.:

• Projektowanie reklam wszelkiego typu

• Umieszczanie reklam w prasie, radiu, telewizji, na tablicach

ogłoszeniowych

• Tworzenie wystaw sklepowych

Oprogramowanie

72.2 Doradztwo w zakresie oprogramowania i dostarczanie

oprogramowania

Produkcja biżuterii

36.2 Produkcja artykułów jubilerskich i podobnych

Uwagi: Działalność radiowa i telewizyjna PKD 92.2 mimo założeń metodologicznych nie została uwzględniona

w grupie Działalność filmowa w badaniu ze względu na brak danych spowodowany tajemnicą

statystyczną - zakaz udostępniania danych statystycznych uzyskiwanych w procesie badań i analiz

statystycznych, które mogą doprowadzić do identyfikacji podmiotów.