ދވިހެި ބސަް ތާނއަނިް ލޔިުމުގެ ގަވާއިދު

ހސުްނއުްސުއޫދު

1

ޖޫން : ޝައކިުރީ ފުރަތަމަ

. ދވިެހިރާއްޖެ ،މާލެ ،އކޯިޑްމާގެ ، ލެވެލްޝާއިއުކުރި ފރަާތް: ދިވހެި ދރިާސާ މރަުކަޒު،

އީމެއިލް: ، ފޯނު ނަންބރަު:

ހއުްދަ ގެދވިެހި ދރިާސާ މރަުކޒަު ބައެއް ފޮތުން މި ނުވަތަ ފތޮް މި ދވިެހި ދިރާސާ މަރުކޒަަށެވެ. މިލްކުވެގެންވނަީ ހއަްގުތައް އެންމހެައި ފތޮުގެ މި މެދވުެރކިޮށް ވަސީލަތެއް އެއްވސެް އަދި ،ނަކަލުކށޮް ،ނެރެ ،އުފައްދއަި މެދވުެރކިޮށް ވަސީލަތެއް އެއްވެސް ފރަާތަކުން އެއްވެސް ،މެނުވީ ލބިުމަށްފަހު

.މަނާކަމކެެވެ ބެހެއްޓމުަކީ ރައްކއަުކޮށްފައި ގޮތަށް ބޭނުންކރުެވޭނޭ ބލަައި

2

އކެުލެވޭ ބައިތައް

ތައާރފަު

އަކުރު، ލަފޒުު، ޖުމްލަ، ކޯޅވިަރު - ބާބު

އިހު ޒަމާނުގެ ލޔިުންތައް - ބާބު

އިހު ޒަމާނުގެ ލޔިުންތައް - ބާބު

ލަފޒުު ވަކކިޮށްގނެް ދިވެހި ބަހުން ލިޔުން - ބާބު

މައްސަލތަައް ދެނގެަތުން - ބާބު

މިހާރު ހަދާފައި ހރުި ހަމަތައް - ބާބު

މިހާރު ހަދފާައި ހުރި ހަމަތަކށަް ފާޑކުޔިުން - ބާބު

އކަުރު - ބާބު

ކަމއާި ބަނޑުއކަުރު - ބާބު

ލަފޒުު ވަކިން ލިޔުމުގެ އިތުރު ހމަަތކަެއް - ބާބު

3

ތއަރާފަް

ގަވާއދިކަީ އކެި ދުވަސވްަރު އކެި ބޭފޅުުން ދިވެހި ބަހުގެ ގަވާއިދުގެ މައޗްަށް ލޔިުއްވާފއަިވާ ލިޔއުްވުނތްައް ބަހގުެދިވެހި ވަނަ އަހަރު ދިވެހި ބހަާއި ތާރޚީަށް ޚިދުމަތކްުރާ ގަވާއިދެކވެެ. މިހާރު މި ގެންގޅުެނީ އކެުލވަާލފާައވިާއެއކްުރެވގިެން

ކާމެދު މފަްހޫމުތައކެިއކެި މި ފޮތަކީ ދިވހެި ބަހގުެ ގވަާއދިުގއަިވާ ގައުމީ މޖަިލހީުން އެއކްުރައްވައި ޗާޕކުުރއަްވާފއަިވާ ގަވާއދިެވެ.

މިވަނީ ލަފުޒު ފޮތގުައި މައގިަނޑުގތޮެއްގއަި ބަލާލފާައިބައކެެވެ. މި އވިާ މަސައކްތަުގެރަނފްަށފާަކުއަލުން ވިސްނާލުމށަްޓަކއަި ވާއިދުގައިވާތަކުގައި ދިވހެި ބަހުގެ ގަބައި މިފތޮުގެ ބައއެްވަކިކށޮްގެން ދވިެހި ބަހުން ލޔިުމބާެހޭ ގޮތނުްނވެެ. އެހނެްނަމަވެސް

ވާނެއވެެ ފާޅކުުރެވިފައި މައްޗަށް ބަލައި ޚޔިާލު ކަނކްަމގުެ

އެވެ؟ ދިވހެި ބަހުން ލޔިާއިރު ލފަޒުު ބަހުގެ ލަފޒުުތައް ވކަކިޮށްގެން ލިޔުމކަީ ކޮންމހެެން ކުރަންޖެހޭ ކމަެއތްޯދިވެހި

ވަކކިުރާނީ ކޮން ދޭން ފަށާފއަިވަނީ ދާދި ފަހަކނުްނެވެ. އެހނެްނަމަވެސް، ލަފޒުުކިކށޮްގެން ލިޔުމށަް ސަމާލކުަންވަ

ފޒުުތކަުގެ އިންމީހކަު ހިތށަް އެރގިޮތކަަށް ލައެހަމަޔކަުނކްަން ކަނޑައަޅާނޭ ފުރިހމަަ ހަމަތކަެއް އަދވިެސް ނތެެވެ. ނުވތަަ ލަފޒުު ވކަކިޮށގްެން ލޔިުމާބެހޭ ،ލަފޒުު ދޭތރެޭގައި ހސުްތަން ދޫކށޮްގެންދެ ން ލޔިާއިރުދިވެހި ބަހު ވަކކިުރަނީއެވެ.

ދިވހެި ބހަުގެ ތާރޚީަށް ޚދިުމަތކްުރާ ގއަުމީ މަރކުޒަުން ހަދާފައިވެއެވެ. އަދި އިވަނަ އަހރަު ދވިެހި ބަހާ ގަވާއދިެއް

ގަވާއިދެއް ފަދަ ޖހަާފައިވެއެވެ. މިވަނަ އހަރަު ދިވެހި ސަރުކރާުގެ ގޒެެޓުގައި ގަވއާިދުއެ އެކޑެަމގީެ ފރަާތުން

ހިތާ މީހަކު ހުރިކަަމކަަށް ނވުެއވެެ.ކމަޭއޮތްނމަަވެސް އެ ގވަާއިދަށް ފުރަސޫތވަެ

ގައި ހުސްތަން ދކޫުރުމުގއަި ދިވެހި ބަހުގައި އިރު ދެ ލަފޒުު ދޭތެރޭލޔިަމުނދްާދިވެހި ބހަުން ،މި ފތޮުގެ ބޭނުމކަީމިހާރު ހުރި ،އަދި ބލެުމެވެ. ގަވާއިދުތކަެއްތޯ ފުރިހމަަ ގވަާއދިުތަކކަީއެ އިތުމާހުރި ގަވާއދިުތކަކަީ ކޮބައކިަން ދެނެގަ

ވަކކިޮށްގެން ލޔިާނޭ ގތޮުގެ ފރުިހަމަ އަދި ފަސޭހަ ގވަާއިދެއް ހެދުމކަީ ލަފޒުުނަމަ، ނނޫް ގަވއާިދުތކަެއް ފުރހިަމަގަވާއިދތުަކކަީ

ބެލމުެވެ.ކުރވެިދާނެ ކމަެއތްޯ

ހުސްނުއްސުއދޫު

4

ބާބު

ކޅޯވިރަު، ޖމުލްައަކރުު، ލފަޒުު،

ލޔިުން ކޔިާލަން ފަސޭހވަާނެއެވެ. އެ ވާނމަައިބަޔަށް އތަުރައި ވކަިކށޮްފައިބަ އކެި އެ ލޔިުން އޮންނައިރުފއަިލިޔމުެއް ލޔިެ ބޔަާނކްޮށލްާނަމެވެ. ންނަ ބއަިތައް ތިރީގައިލިޔމުުގއަި ވކަިވކަީން ހު ،އެހެނކްަމުންފަސޭހވަާނެއެވެ. ދހޭަވާންވެސްއަދި

އެނގުމކަީ މުހިންމު ކަމކެެވެ.ފާހަގކަުރަން ވކަކިޮށް އިބައެއްވެސް އއެްބައި އަނެއްބޔަާމިއިން ކޮންމެ

އކަރުު

ފައިވެއެވެ. އިންސާނުން ހދޯާ ގޮތްގޮތް އކެިތފަާތު އސްުރެ ޒމަާނުބޯދާ އެންމެ އެންގުމށަް އަނެކކަަށްހިތށަްއަރާ އެއޗްެއް އެކކަު ގެ ހަށގިަނޑު .ގޮތްތކަެއް އފުއަްދފާައިވެއެވެ އަނގްާނޭއކެަން ނކެާއށަްގައި އުފެދޭ ޝުއޫރެއް ފޅާކުޮށް އަހތިުތިމާގެ

މީސްމހީުނންާ މއުާމަލތާުކުރަން ގޮތްތައް ތަރައްގކީޮށް، މި ލައްވއަިގނެްނެވެ.އކެިއެކި އަޑުތަފާތު ގުނަވަންތކަުގެ ހަރކަާތުންނެވެ.ފިލާނޭ، އަދި އުފއަްދައި، ފަސޭހައިން އޅޮުން އޑަުތައް ރަމޒްކުޮށދްޭ ނިޝާންތކަާއި ކުރެހނުްތައްހަރކަާތްތކަާއި ބޭނުނކްުރާ

މީސްމހީުން ވާހކަަދައްކަން ބއަްޓނަް އެއގްތޮްކޮށް ރތީކިޮށްފައިވެއެވެ. އެ ނިޝާންތކަުގެމޭރުމކަުން ފަސހޭައިން ލިޔވެޭނޭ ށިޖޭގައި ވަޒަންވެރވިެ ދިރިއޅުެންފެރއާް ގތޮުންނެވެ. ތަރއަްގީވފެައިވަނީ އެބޭނުންކުރާ އޑަުތައް ރަމޒްުކށޮްދޭ އކަުރުތއަް އުފދެި

އކެަކު އަނކެަކާ މހީުންބައިއަދި އެ 1ބޭނުންކރުިއެވެ. އޑަުތަކއެް ވކަިކުރުމަށް ހުންވެސް އކެކަު އަނކެަކާ މުއާމަލާތްމީދވުަސްވަރުގެ އެކި ،އަދި .ވެއވެެވެސްފއަިއުފއަްދާ ތއަް ރަމޒްކުޮށދްޭ އކަުރތުކަެއްމުއާމލަާތކްުރަން ބޭނުންކރުި އޑަު

އެއްގތޮަށް އެ އކަުރުތަކށަް ބަދލަުގެނެސް އކަުރުތއަް ތަރައްގކީޮށފްައިވެއެވެ. ބޭނުންތކަާ

ބައެއް ބަސްބހަގުައި ބޭނުންކުރާ އކަުރުތައް އެއް އކަުރު އަނެއް އަކުރާ ގޅުުވައިގެންވެސް ލިޔއެެވެ. އަދި ބއަެއް އެއް ވެސްދިވހެިބަހގުައި ބޭނުނކްުރާ އކަުރުތއަް ލޔިަނީ ވަކިވަކީންނެވެ. އި ބޭނުނކްުރާ އަކރުުތައް ލޔިަނީބަސބްަހުގައެހެން

އަކުރު އަނެއް އަކުރާ ގުޅވުައިގެނއެް ނޫނެވެ.

ަ ާ ި ީ ެ ޭ ު ޫ ޮ ޯ ް ހޯ ހޮ ހޫ ހު ހޭ ހެ ހީ ހި ހާ ހަ ހށް ށޯ ށޮ ށޫ ށު ށޭ ށެ ށީ ށި ށާ ށަ ށން ނޯ ނޮ ނޫ ނު ނޭ ނެ ނީ ނި ނާ ނަ ނ ރޯ ރޮ ރޫ ރު ރޭ ރެ ރީ ރި ރާ ރަ ރ ބޯ ބޮ ބޫ ބު ބޭ ބެ ބީ ބި ބާ ބަ ބ ޅޯ ޅޮ ޅޫ ޅު ޅޭ ޅެ ޅީ ޅި ޅާ ޅަ ޅ ކޯ ކޮ ކޫ ކު ކޭ ކެ ކީ ކި ކާ ކަ ކއް އޯ އޮ އޫ އު އޭ އެ އީ އި އާ އަ އ

http://www.hassanhameed.com/?page_id=2519 އިތރުަށް ބެއްލެވުމަށް، ހަސަން ހމަީދު، "ދިވެހި ބަހުގެ އަޑުތއަް"، 1

5

ވޯ ވޮ ވޫ ވު ވޭ ވެ ވީ ވި ވާ ވަ ވމް މޯ މޮ މޫ މު މޭ މެ މީ މި މާ މަ މފް ފޯ ފޮ ފޫ ފު ފޭ ފެ ފީ ފި ފާ ފަ ފ ދޯ ދޮ ދޫ ދު ދޭ ދެ ދީ ދި ދާ ދަ ދތް ތޯ ތޮ ތޫ ތު ތޭ ތެ ތީ ތި ތާ ތަ ތލް ލޯ ލޮ ލޫ ލު ލޭ ލެ ލީ ލި ލާ ލަ ލގް ގޯ ގޮ ގޫ ގު ގޭ ގެ ގީ ގި ގާ ގަ ގ ޏޯ ޏޮ ޏޫ ޏު ޏޭ ޏެ ޏީ ޏި ޏާ ޏަ ޏސް ސޯ ސޮ ސޫ ސު ސޭ ސެ ސީ ސި ސާ ސަ ސ ޑޯ ޑޮ ޑޫ ޑު ޑޭ ޑެ ޑީ ޑި ޑާ ޑަ ޑ ޒޯ ޒޮ ޒޫ ޒު ޒޭ ޒެ ޒީ ޒި ޒާ ޒަ ޒ ޓޯ ޓޮ ޓޫ ޓު ޓޭ ޓެ ޓީ ޓި ޓާ ޓަ ޓ ޔޯ ޔޮ ޔޫ ޔު ޔޭ ޔެ ޔީ ޔި ޔާ ޔަ ޔ ޕޯ ޕޮ ޕޫ ޕު ޕޭ ޕެ ޕީ ޕި ޕާ ޕަ ޕ ޖޯ ޖޮ ޖޫ ޖު ޖޭ ޖެ ޖީ ޖި ޖާ ޖަ ޖ ޗޯ ޗޮ ޗޫ ޗު ޗޭ ޗެ ޗީ ޗި ޗާ ޗަ ޗ

ޒމަާނަށާއި މޖުުތަމައަށް އނަްނަ ބަދަލުތަކާ އޑަުތކަެވެ. ބޭނުނކްުރަމުންއަންނަ އާންމކުޮށް ދިވހެިން ވާހކަަ ދެއކްުމށަް މިއީ

އަޑތުަކަށް އުނިއިތރުު އއަުމަކީ ތޮބީއީ ކަމކެެވެ. ގޅުިގެން މި

ލފަޒުުއެއް ވމުުން،އެހެން 2ބުނެވޭ އެންމެ ކުރު ބުނުމވެެ. އެންމެ އޑަަކުން ނވުަތަ އޑަުތަކކަުން، ގތޮަށް ލަފޒުކަީ މާނައެއް ދޭހަވާ

ދވިެހި ބަހުގައި ލަފޒުުތައް އފުެދޭ ގޮތާ އުފދެިފައިވާ ލަފޒުާއި ގިނަ އކަުރުތަކުން އުފެދިފައިވާ ލަފޒުުތއަް ހުރެއެވެ. އަކރުުން ސަން ހަމީދު ޑރ. ހަމަޒމުޫނެއް ތަފްސލީީވަރަށް ބެހޭގތޮުން "ލފަުޒު އުފއެްދުން" މި މއަިގަނޑުނަމުގެ ދަށުގައި

ކުރއަްވާފައިވެއެވެ.ބޔަާންގއަި މޒަުމޫނުއެ ޑރ. ހަސަން ހަމދީުގެ ތަކއެްމިސލާު ގިނަލފަުޒު އުފދެޭގޮތގުެ 3ލިޔުއްވފާައވިެއވެެ. ކޮށލްާނަމެވެ. ތިރީގއަި ނަކަލުބސަްބއަެއް އެ މަޒުމނޫުގެ މހުިންމު

އޭ ބުނމުުން ނިޔާއވެެ. ޔާއާއި ނިއކަީ ލފަުޒކެެވެ. މި ލަފޒުުގައި ހިމެނެނީ ދެ އަޑވެެ. "ނޔިާ" "

“ ނި”އޑަު ވަކިން އޮތމުުން އޭގެ މާނައެއް ދޭހައއެް ނުވއެެވެ. ށް މާނައެއް ދޭހަ ވއެެވެ. މި ދެއަހުރެމެންނަ. އެއީ ދެ އޑަވެެ. ނމަަވެސް މި އަކީ ވެސް ލަފޒުެއް ނޫނެވެ“ ޔާ”އކަީ ލަފުޒއެް ނޫނެވެ. ހމަަ އފެަދައިން

އިތުރު ކުރުމުން “ އަ”މި ލަފުޒށަް ،“ނޔިާ” ދެއޑަު އެހެން ލަފޒުކަާ ގޅުުމުން ފުރިހަމަ މާނައެއް ދޭހަވއެެވެ. ވސެް ވަނީ ލަފޒުކަަށެވެ. އަނޔިާ ގެ މާނައކަީ ނިޔާ ނެތުމވެެ. ހަމަ ނތެުމެވެ. މި ލފަުޒުގެ“ އަނޔިާ”އުފެދޭ

“ އަ”ބައެއް ލަފުޒުތަކގުެ ކުރިއަށް ؟އަށް ކޔިާނީ ކޮން ނަމއެްތޯއވެެ“ އަ” .ކަ އވެެއަނެއް މާނައަކީ ހާނީއްހމިެނުމުން އެ ލަފޒުުގެ މާނަ އަނެއް ފރަާތށަް ފުރޅޮެއވެެ. އިދި މާނަ ނުކމުެއެވެ. ނަފީ ކުރއެެވެ. މިސލާެއްގެ

http://www.hassanhameed.com/?page_id=1719 ،"ލަފުޒު އުފެއްދުން"ހަސަން ހަމީދު، 2 މަސްދަރު.އހިު ބނުެވުނު 3

6

ބާއޖްަވެރި އކަީ ލަފޒުެކެވެ. އަބާއްޖަވެރި އކަީ ވެސް ލަފޒުކެެވެ. އަބާއްޖަވެރީގެ މާނައކަީ ބާއޖްަވެރިނޫން ،ގޮތުންފަދަ މާނއަެއް ހމިެނޭ ކުރު ނކުުރެވޭ އޑަުތަކަށް ކިޔަނީ މަރފުީމެވެ. އިނގިރޭސި ބަހނުްނަމަ “ އަ”އެވެ.

“ޔާ”އާއި “ ނި”ތައްކމަުގައިވާ ކުރެވުނު އކަުރުޔާންމުތަކގުެ ތެރޭގައި ކުރިން ބަމޯފީމެވެ. ދިވހެި ބހަުގެ މަރުފީ ،“ތައް”ހިމެނެއެވެ. މިސާލެއްގެ ގޮތުން ވކަަރުތައް އެއީ ލަފޒުކެެވެ. މި ލަފޒުުގއަި “ ތައް”ގެ އިތުރަށް

ށް ބަހުގައި އއެްޗެއް ގިނކަަމަ އކަީ ދވިެހި “ތއަް”އު މާނައެއް ދހޭަވެއެވެ. ގެ އަޑތުކަާ އެއކްޮށްލމުުން އަ“ވކަަރު”ވކަިން އޮތމުުން އޭގެ މާނަ އެއް ނޭނގެއވެެ. އެނގެނީ އހެެން ލަފޒުަކާ “ ތައް”އިޝރާާތކްުރާ މަރުފީމކެެވެ.

،“ނަ”ގުޅުމުން އެ އެއޗްެއް ގިނަ ކަމަށް އިޝރާާތް ކުރާނޭ ކަމެވެ. އެހެން ދވިެހި މރަުފމީުތކަުގެ ތެރގޭައި ގާނި ގެ މާނައަށް ވިސްނވަާ ލައވްާށެވެ. އްއާއި ނއުެ ގާނިއްފދަަ ނަފީގެ އޑަުތައް ހިމެނއެެވެ. އެ“ ނޭ” ،“ނާ”

މރަުފީމއާި ލަފޒުކަާ ނގުޅުުވާ “ މިނިވަން”ބޔަކަަށް ބެހިގެން ވެއެވެ. އެއީ ލަފޒުާ ވކަިން ލޔިެވިދާނެ މަރފުީމު ދެ 4"މަރފުީމެވެ.“) ދވެޭނބަ”ނުލިޔެވޭ ނވުަތަ ނުބުނެވޭ (ލަފޒުަކާ

ޖމުލްަވދިާޅުވަނީ ޖުމްލއަެއގްައި ބަހުގެ އެދރުުން ގތޮަށް އތަުރއަިލވެޭ ލަފޒުުތަކކަަށް ކޔިާނަމކެެވެ.ދޭހަވާޖުމްލައކަީ ވަކި މާނއަެއް

ވހާކަަދއަްކނަީ ދިވެހި އހަުމަދު'، މިސލާަކަށް އް ކަމށަެވެ.އއެްޗެބެހޭގޮތުން ބުނާމއަުލޫއާ އާންމކުށޮް އޮންނާނީ މައުލޫއކަާއި އެވާ 'ވާހަކަ ދައކްަނީ ދިވެހި މި ޖުމްލައިގައި މއަުލޫއވެެ. މި މއިީވާ 'އހަުމަދު' މިލައިގައި ޖުމް މިއީ ޖުމްލއަެކވެެ. މި ބަހުން'

ޗެއގްައި އަބދަުވެސް އެއްގައި ހިމެނޭ މއަުލޫއާ ބެހގޭޮތުން ބުނާއިއއެްޗކެވެެ. ޖުމލްަބަހުން'، މިއީ އެ މައުލޫއާ ބެހޭގޮތުން ބުނާގތޮަކީ ވކަި މާނައެއް ދޭހކަރުުމުގެ ގތޮުން އަތުރާލެވޭ ހެދޭނެ އެނމްެ ކުރު'ކަމެއް' އނޮްނަންޖެހޭނެއެވެ. ވމީާ، ޖުމލްައެއް

ނަމަ އެއީ ޖުމލްައކެެވެ.އޮވެއްޖެއެނމްެ ކުޑަމނިުން މއަުލއޫކަާއި ކމަެއް އތޮުމވެެ. މައުލޫއކަާއި ކމަެއް ތެރޭގައި ޒުތަކުގެލަފު ގެ މސިާލކެެވެ. އެހެންނމަަވެސް ބައެއް ނުވތަަ ސދާާ ޖުމލްައެއް ކުރު ޖުމލްައެއް ތީގއަި ބޔަާންކުރެވުނު މިސާލކަީމަ

ގައި ޖުމްލައި އެ، ވެޖުމްލަ ދިގު ޚާއްސކަޮށް، މަކީ އެހައި ފަސޭހކަަމކަަށް ނުވެދާނެއެވެ.ޖުމލްައކަީ ކޮބައކިނަް ބުނެދިނު ފަހަރުހުންނަ ހާލތަުގައި ޖުމްލައކަީ ކބޮައކިަން ބުނެދިނުމަށް ހިމަނފާައި ޅިކޯބަސްނުވަތަ ކާއި، ގނިަ ބައިބއަި ގިނަ އިބރާާތްތަ ކޯނި ޖމުްލައެވެ. އކަީބއަިބައި ހމިެނޭ ޖުމްލަ ގިނަ އުނދަގޫވެއެވެ.

ގޮތަށް ހަދއަެވެ. ދިވެހި ބަހުގައި ޖުމްލއަެއް ލިޔާއިރު ޖުމލްަ ނިމިއޖްެކަން ފާހަގަކުރމުަށް އެކި ބަސބްަހުގައި އކެިކުރީ ޒަމާނގުައި ތާނއަިން ލޔިެފއަިހުރި ލޔިުނތްކަުގއަި ޖުމްލަ ތިއކްެއް ޖެހުމވެެ. ހަދގާޮތކަީ ޖމުްލަ ނިމތޭަނުގައި މިހާރު

ލިޔުމށަް އައި ތެރޭގައި ގެވަނަ ގަރުނުވހިި ،ފެނެއެވެ. އދަި ހއުްޓާވެސްތކިި ޖަހާފއަި ތުން ދެނިމުނުކަން ފާހަގކަުރުމުގެ ގޮނަމަވެސް ދިވެހި ބަހުގެ އެވެ.ށީވެ.' މގިޮތަށް ލޔިަންފެ'އެ ނިމުނކުަން އަންގައި ދިނުމގުެ ގޮތުން ބަދަލުތކަުގެ ތރެޭގއަި، ޖުމްލަ

ނުލިޔއެެވެ. ޖުމްލަ ނމިުނކުަން އަންގއަި ދިނުމުގެ ގޮތުން 'އެވެ.' މިގޮތށަްބަހުރުވަތކަުން ލިޔއާިރު ބައެއް

ވަނީ އެ މަޒުމޫނުގއަި އޭނާ ލޔިުއވްާފއަިވާ ގޮތށަެވެ. ޒމުޫނުން ނަކަލުކށޮްފައިވާ ބަސްބައގިައި ލފަުޒު ދރުކުޮށް ގުޅުވފާައި އެޑޮކްޓަރ ހަސަން ހަމީދގުެ މަ 4

7

އހަުމދަު ކިޔވަަނީއެވެ. ޖުމލްައެއގްެ މސިާލު: ސާދާ

މައުލޫއާ ބެހޭގޮތުން ބުނާ ބސަް މައުލޫ ކިޔވަަނއީެވެ. އަހުމދަު

ޖުމލްއަެއގްެ މސިލާު: ކނޯި ން މާލޭ ހޅުަނގު ދކެުނު ހބާަރު ސރަަހއަްދނުް ބި ،އސިްވެ ބަޔާންވދެިޔަ ނުކތުާތކަގުެ މައްޗަށް ރިއާޔަތކްޮށް ބަލއާިރު ،ދެންފަހެ"

ގައި ކރުި އއިުލާނއާި ގުޅގިެން އެ އގޮސަްޓް (މިހރާުގެ މާލޭ ސިޓީ ކައުންސލިުން) އިންވއިްކމުަށް މާލޭ މުނސިިޕލަްޓީ) ބީލމަުގެ އަދި ސީ ބމިަށް (ޕްލޮޓް ސީ ފޓޫުގެ އަކަ ބިމގުެ ތރެެއިން ސރަަހައްދުން ވިއްކުމަށް ކަނޑައޅަާފއަިވާ

ރ ދބެމިުގެ އގަަށވްާ ދއަުވކާރުާ ފރަާތަށް ކާމިޔާބވުެ، އެޕލްޓޮުގެ ބލީަން ދެ އސުލޫުން އަގު ހުށއަެޅމުުން، އެސަތކޭަ އަށްޑިހަ ރފުިޔާ) ދައުވކާރުާ ފރަާތުން ދއަުލަތަށް ދައްކާފއަިވާކަން ހސާް އަށް ލއަްކަ އަށްޑހިަ ނުވަ (ސއަްބސީް މިލއިަން ނުވަ

ތުމާއި، ގެން އޮނފަރތާުގެ ބަހުންނއާި ހުށއަޅެިފައވިާ ލޔިުންތަކުން އެ ދެ ދއަުވލާބިޭ ފރަާތުން ދައވުާކރުާ ފރަތާާއި ބިން ހަވާލުކޮށފްައި ،ދައުވާކރުާ ފަރާތުން ބިމގުެ އގަު ދިނކްަމުގއަިވިޔސަް

ވއިްކމުުގެ މއަސްަލަ ތނިްވަނަ ފރަާތަކުން ކޯޓަށް ހށުަހޅަައިގެން ބިން ނވުިއކްޭނެ ކމަަށް ކޓޯުން އކެަން ނކުރުވެުނީ ބނިް ،ނުވމުާއިނތެި، އއެްބސަވްމުުގެ މލާެއްފރަާތުނކްުރެ ފރަާތެއގްެ އިހު ކަނޑައޅެުމނުް، އއެބްސަްވުން ފރްސަްޓރްޓޭްވެ، އއެބްސަްވމުގުެ ދެ

ތއަް އފުުލުމށަް ނުކޅުެދޭ ހލާަތއެް މެދވުރެިވެގނެްކަން ކަންހނިގާފއަިވާ ގޮތް ބލަައި ދިރސާާކރުުމުން ޝަރއީަތަށް ބރުަވެވޭއިލްތޒިާމުފރަާތުން ނުކޅުެދޭ ހލާަތއެް މދެވުެރިވުމުން ތއަް އުފލުުމަށް ދެޓްވެ، އއެްބސަވްުމުގެ އިލްތިޒާމުއއެްބސަްވުން ފްރސަްޓރްޭކމަާއި،

ހލާަތގުައި ވަނަ މއާދްާގެ (ހ) އިން އގެެން އޮތުމއާި، މި ބެހޭ ގާނޫނގުެ ކަށް އަންނާނެކަން ކޮންޓރްެކޓްާއެއބްސަްވުން ނމިުމަތިބި ހާލަތަށް ރުޖއޫަވުން ވުމާއި، އިހު ތބިި ހލާަތަށް ރުޖއޫަވުން ކމަަށް ފރަާތުނވްސެް އިހު އބްސަވްުމގުެ ދެއދަުލވުެރި ހަމޔަކަީ އެ

އއާި، ދައުވކާުރާ ފަރާތަށް ލބިުނު ގެއލްުމުގެ ކމަަށް ބެލވެޭނީ ބިމުގެ އަގގުެ ގޮތގުައި ދައވުާކރުާ ފރަާތުން ދައލުަތަށް ދެއކްި ފއަސިާ ވތާީ، ށް ލިބމުުން ކަމގުައިބަދަލު ދައުވކާުރާ ފރަާތަ

(ސައްބސީް މލިިއަން ނުވަ ރުފިޔާ ބމިުގެ އަގުގެ ގޮތުގައި ދއަވުާކުރާ ފރަާތުން ދއަުލތަަށް ދެއްކި ށް ކަނޑައަޅއަި، ސަތޭކަ އށަްޑިހަ ރުފިޔާ) އކަީ ދއަލުަތުން ދައުވކާުރާ ފަރތާަށް ދޭނޖްެހޭ ފައސިާ ކމަަ ހސާް އަށް ލއަކްަ އަށްޑިހަ ނުވަ

ބުނެވިދޔިަ ފައސިާ ސިވިލް ކޯޓަށް ދވުަހގުެ ތރެޭގއަި މި ފއަސިާ ދއަވުާކުރާ ފރަާތަށް ލިބދިިނމުަށޓްކަައި މިއަދުން ފެށގިެން މި ޖމަކާރުުމަށް ދައލުަތަށް އނަްގައި،

ބމިުގެ އަގގުެ ގޮތުގއަި ދއަވުކާުރާ ފރަާތުން ދައލުަތަށް ދއެކްި ފއަސިާ މިއދަާއި ހަމަޔަށވްސެް ހރުީ ދއަުލަތގުައި ފަހނުް ފއާިތވުަމުން މދިާ މުއްދތަުގއަި އޭގެ މުގބާިލގުއަި ދައުލަތގުެ އއެްވސެް އެއްޗއެް ދައވުކާުރާ ވުމާއި، ބިމުގެ އގަު ދެއްކި ކަމށަް

މއާި، ދއަުވާކރުާ ފރަާތުގެ ފައސިާ ދައުލަތގުައި ހރުުމުން ދއަލުަތަށް ނފަވާާނެ ކަމާއި، ދއަުވކާރުާ ފރަާތކަީ ވޔިފަާރި ފރަާތުގއަި ނެތުފއަސިާ ވޔިފަާރީގައި ބޭނނުް ނކުުރވެުމުން ފއަސިާ ދއަުވާކުރާ ފރަާތގުެ އަތގުއަި ނެތމުުން، އެ ވުމުން އެ ކރުމަުނދްާ ފރަާތކަަށްމަލާތް ކރުިއަށް ނުދިޔުމުން އާވިޔފަރާގީެ މު، ކަމަށް ވުމއާި ނެތް ހަގގީަތެއް ދެބސަވްެވެން މީކައލްުން ލބިޭނެދައވުކާުރާ ފރަާތަށް ގެ

ކޮށް ލިބމުަކީ ދައުވާކރުާ ފރަާތގުެ ހއަްގކަަށްނުދައވުކާރުާ ފރަާތުން ބިމގުެ އަގުގެ ގތޮުގައި ދއެްކި ފއަސިާ ދައުވާކުރާ ފރަާތަށް ލސަްވުމުން ލިބުނު ގއެލްުމުގެ ބަދލަެއް ރޫމުން މަހުގުހައް ން ހޯދުމަށް އެދިފައިވާ ބަދަލަކީ ދައުވކާުރާ ފަރާތް އެވުމާއި، ދއަވުާކުރާ ފރަާތު

ވުމުން، ކަމށަްފރަާތުން ނުކޅުެދޭ ހާލަތއެް މެދވުރެިވގެެން އއެްބސަވްުން ނިމުމކަަށް ތައް އފުުލުމަށް ދެއއެބްސަްވުމގުެ އިލްތޒިާމު

އިން ފެށގިެން ދައުވާކރުާ ފރަާތުން ބިމުގެ އަގުގެ ގޮތގުައި ދައލުަތަށް ނޮވެމްބރަ އއަކިަން ކށަަވރަުވި ތރާީޚު ކމަުގއަިވާ

8

ފައސިާ ބޭނުންކރުުމުން ވާކރުާ ފރަާތުން ކރުަމުންދާ ވިޔފަާރގީައި އެދެއކްި ފައސިާ އެއކްޮށް ދއަުވާކރުާ ފރަާތަށް ލބިުމއާި ހަމަޔަށް، ދައުބަދލަުގެ މިންވަރު ކަމަށއާި، އެ މއުްދަތގުައި ލބިޭނެ މަންފާ ދައުވާކރުާ ފރަާތަށް ގެއލްުމުގެ ބަދލަގުެ ގޮތުގައި ލިބުން ހައްގު އެ

ކަމަށް ކަނޑައަޅއަި، ހައގްު ދައުވާކރުާ ފރަާތަށް ލބިިގެންވާ ބއަި ކޓޯަށް ހުށަހެޅމުުގެ ދައވުާއެއގްެ ގޮތުގއަި އެ ކަނޑައެޅމުަށް ވކަި ހކުމުކްޮށފްީމެވެ."

ޖމުްލައގިެ މައުލއޫަކީ "ބިމުގެ އގަުގެ ގޮތގުައި ދައުވކާުރާ ފަރތާުން ދައުލތަަށް ދެއކްި ނކަަލކުުރި މި

މައލުޫއާ ބހެޭގޮތުން ބުނފެައިވާ ވހާަކަތކަެވެ.ވަނީ މޅުީނވްެސް އެ ޖުމްލައގިައި އެ އެވެ. ދެން އެރުފޔިާ"

އޮވެދާނެއެވެ.ޖުމލްއަެއް ސުވލާއެްގެ ގތޮަށް ނވުަތަ ބޔަާނެއްގެ ގޮތަށް ނުވަތަ އަމުރއެްގެ ގތޮަށްވެސް

ޅިބސަކްޯޖުމްލައެއގްެ ތެރޭގައި ވކަި މަފްހމޫެއް ބޔަާނކްޮށްދިނމުުގެ ގތޮުން ޖމުްލައިގެ ތރެޭގައި ބޭނުނކްޮށްފައި އޮންނަ ބަސކްޅޯިއކަީ

އބިާރާތކެެވެ.މާނއަެއް ދހޭަވާ އހެެން ނަމަވެސް ޖމުލްައކަަށް ނުވާ ނވުަތަ ފުރިހމަައް ލަފުޒތުަކުގެ ވަކި ކޅޯިއެ

އެވަނީ އެ ޖުމްލައިގެ ތެރޭގއަި ލިޔފެައި އޮތް ބަސކްޅޯއިެއްގައެވެ. ދަމއަި ފާހަގކަޮށްފއަިދށަުރޮނގު މިވާ ޖުމްލއަިގައި ތިރީގައި އަގުގެ ދޯނި ގަތުމގުެނުވަތަ ،ނުކޅުދެިއްޖެނމަަ ފަރތާް އަގު އަދާކރުުމށަް ބނޭުންވާ ލޯނު ލިބިގތަުމަށް ގަންނަ ދޯނި ގތަުމުގެ"

ގަންނަ ފަރތާުން ވިއކްާ ފަރާތަށް ދައްކާފައިވާ ހުރހިާ ފައިސާއއެް ބކާީ އސިްވެ ބޔަާނކްުރެވުނު ތާރޚީުގއަި ނުދެއކްިއޖްެނމަަ، "ވިއްކާ ފަރތާަށް ނެގމުަށްފހަު އެއްބަސވްުން އުވާލުމުގެ ހައްގު ވިއްކފާަރތާަށް ލބިިގެންވއެެވެ.

އެއޗްަކަށް އިތުރު ޝރަުތެއް ކަނޑައޅެުމަށް ބސަކްޯޅިއެއް ބޭނުނކްުރަނީ، ޖުމލްައިގައި ބުނާ ޖުމްލައެއްގެ ތެރޭގއަި ،ގިނަ ފަހރަަށް

ނވުަތަ އިސްތިސްނާއއެް ގެނައމުަށް، ނވުަތަ އިތުރު ތފަްސީލެއް ދިނުމުގެ ގތޮުނންެވެ.

ބސަބްައިވކަި ވާހކަައެއް ލޔިުމށަްޓކަައި ތަފާތު މޅުީން އާވާހކަަ ލޔިެވުނުކުރިން ލޔިުމުގައި ލޔިުމެއް ލޔިަމުންދއާިރު އެ ބަސބްޔަކަީ

ދެ ،ކުރުމަށްޓކަައިވކަިކޮށް ފާހަގަ ބސަްބައއެް އިވާލޔިާ ވކަި ބައކެވެެ. ލޔިުމެއގްަ ލިޔުމުގައި އާ ފޮޅވުަތކަުން ފަށައިގެން އެވކަި ކޮނމްެ ބސަްބއަެއްގއަި ކުރުމށަްފާހަގަ ބަސްބައއެްކޮންމެ އތިުރުން ދެމެދުގައި ފޅޮވުަތެއް ދޫކުރމުުގެ ބަސބްައިގެ ޖެހިދާނެއެވެ. ވެސްނަންބަރއެް

9

ބބާު ލޔިނުތްއަް ގެޒމަނާު އހިު

ވކަިނުކޮށވެެ. މޅުި ލޔިުން ލަފޒުު ހުރީހުރި ލޔިުނތްައް ލިޔެފައި ލޔިެފައިދުނޔިޭގެ ގިނަ ބަސބްަހުން ،ޒަމާނުގައި އިހުއިހު ޒަމާނުގައި ،ވސެްލޔިެފައިހުރި ލޔިނުްތކަަށް ބަލާއިރުދިވެހި ބަހުން ގތޮަށް ހނެްނެވެ. ހަމަ އެއކަުރުގަނޑެއް ންނަނީއޮ

ޖަޕާނު ގެ ބަސްތަކުގެ ތެރެއިންއެތެރެވަރީ ވެ.ނކުޮށެ ލަފޒުުތައް ވކަި ލޔިެފައި ހުރީލޔިުނތްައް ހުރި ދިވެހި ބަހނުް ލޔިެފއަި ލަފޒުުގެ އިން މހިާރުވެސް ލޔިަމުންގެނދްަނީކުމޭ ބހަާއި، ލާއޯ ބހަާއި ޒޮނކްާ ބަހާއި އުރދުޫ ބަސް ، ތައި ބަހާއި ،ބަހާއި

ނޫނެވެ. ހުސތްަން ދކޫށޮގްެނއެްވަކިކރުުމށަް ދެ ލަފޒުު ދޭތރެޭގައި

ގެ ބއަެއް ބަސްތކަކެޭ އއެްގޮތަށް ދިވެހި ބަހށަްވެސް ދިމާވެފައިވާ އެތެރެވަރީބަހުގެ ލަފޒުުތައް ވަކކިުރުމކަީ ލަފޒުު ދތޭެރގޭައި ހުސތްަން ދކޫުރަންވީ ކޮން ދެ ، ގެ ބައއެް ގައމުުތަކގުެ ބަސްތަކކެޭ އއެްފަދއަިންއެތެރެވަރީގޮންޖެހުމކެެވެ.

ކޮނމްެހެން ގތޮަށް މެދުވރެިވފެައިވަނީ ނެތވެެ. މިބަހުގއަިވެސް ހަމަތކަެއްގެ މަތީނކްަން ބުނެދޭ ފރުިހަމަ ހމަަތކަެއް ދވިެހިދވިެހި ބަހުގެ ތޮބީއަތުގއަި ،ގެ ގިނަ ބަސްތަކކެޭ އެއފްަދއަިންއެތެރެވަރީބަހުގެ ފޭރާން ދެރަވެގެނއެް ނޫނެވެ. އއެީ ދިވެހި

އެއގްެ ތެރޭގައި ތަފތާު އެކިއެކި ހުރި ސިފައކަީއެވެ. ދިވހެި ބަހުން ވހާަކަ ދައކްާއރިު ނވުަތަ ލޔިާއިރު އމަުނާލެވޭ ކޮންމެ ޖުމލްަ

ވޒަީފާ އަދކާުރާ ލަފޒުުތކަާއި ގުޅވުިތކަާއި އކަުރތުަކެއް ހިމެނެއެވެ. އެ ތކަެތި އަދކާުރަންޖެހޭ ވޒަީފާގެ ބާވތަުން އެ ލަފޒުެއް އެއް ގތޮަށް އެވެ. މެހެނޖްެހެއެބައެއް ފަހަރު ވަދެ ނވުަތަ އެ ގޅުުވިއެއް ނުވަތަ އެ އަކުރެއްގެ އަވއަްޓރެި ލަފޒުުގެ ތެރއެަށް

ފުރހިަމައަށް އދަާނކުުރެވޭތީވެއެވެ. ގޮތކަަށް ނޫން އެ އެ ލަފޒުުގެ ވާޖިބު މހެެން ޖެހެނީވަދެ ލަފުޒު އަނއެް ލަފޒުުގެ ތެރެއަށް އެއީ ދވިެހި ބސަް އފުެދި އކެުލެވިފައިވާ ގޮތެވެ.

ފށެީ ސތްަނެއް ދޫކރުަންހުލަފުޒު ދޭތެރޭގައި ދެތުން ނިމުނކުަން އަންގައި ދިނުމގުެ ގޮލަފޒުު ،ދިވެހި ބަހނުް ލޔިާއިރުވަނަ އިވަނީ ވިހިގޮތަށް ދިވހެި ބަހުން ލިޔަން ފަށފާަ ނަމަވެސް، އެސާފކުޮށް ބުނަން ނޭނގުނު ކަންކޮން ދުވަސްވަރެއްގއަި

ނަމވަެސް، ލފަޒުުތައް ވަކިކރުުމށަް ވކަި ހމަަތކަެއް ކަށް ބެލުމނުް އެނގެއވެެ. އެހނެްގަރުނުގެ ކުރީކޅޮުގައކިަން ލިޔކެޔިުންތަވަކކިޮށްގެން ލޔިުމާބެހޭ ލަފޒުު ވކަިކުރަނީއެވެ. ލަފޒުުތަކގުެ އިން ހިތށަް އެރިގތޮަކަށް ހދެިފައެއް ނތެެވެ. އމެީހކަުއޭރު

އަދި އެ ގަވާއިދަށް 5ތާރޚީަށް ޚދިުމަތްކުރާ ގައުމީ މަރކުަޒުން ހަދާފައިވެއެވެ. އިވަނަ އަހރަު ދިވެހި ބަހާ ގަވާއދިެއް

ފަދަ މިޖަހާފއަިވެއވެެ. ގަވާއދިު އެވަނަ އަހރަު ތި ދިވހެި ސރަކުާރުގެ ގޒެެޓުގައިބަދަލުތަކެއް ގނެއަުމެއްނެމާ ބޑޮު

މހީަކު ހުރކިަަމކަަށް ނުވެއެވެ. އޅަާލާމަވެސް އެ ގަވާއދިަށް ގަވާއިދއެް ވޖުޫދގުައި އތޮްނަ

އދަި ތާނަ އކަުރު ބޭނުންކުރަން ފެށމުަށްފހަުގައވިެސް ދިވެހި ބަހުން ދިވެސް އކަުރުން ލޔިުނު ޒަމާނގުައިވެސް ލިޔމަުނގްެންދއާިރު އަރބަި ލަފޒުުތއަް އރަަބި އކަުރުން ލޔިުމކަީ ވރަށަް އާންމކުަމެކވެެ. އަދކިިއއެްތަ، ދވިެހި ބަހުގެ އަމިއްލަ

އިލެކޓްްރޯނިކް ،ނަމވަެސްހެންއެފނެެއވެެ. ނުނކްޮށގްެން ލިޔެފައި ހއުްޓަތީލަފުޒުތައްވެސް އަރަބި ބަހގުެ އަލފިުބާ ބޭރުން ލޔިުން ލަފޒުުތއަް އަރބަި އކަުދރަިކޅޮުގެ އރަަބި ބަހުގައި ހިމެނޭދވިެހި ވަސީލތަްތކަުން ތާނަ ލޔިަން ފެށުމާއކެު،

ނަމވަެސް، ލޓެިން އަކުރަކީ ދވިެހި ބަސް އކަުރުން ދިވެހި ބަސް ލިޔމުުގެ ފޯރިވަނީ ގަދަވެފައެވެ.ހުއްޓުމކަަށްއައިސް، ލެޓިން ދިވހެިން ވާހކަަ ދައކްާ އަޑތުައް ތަމްސީލކުުރަން އެއީ ލޔިަން ފަރމުާކށޮް ފއަކްކާށޮްފައިވާ އކަުރުތަކއެް ކމަަށްނވުާތީ އާއި،

ގައި ހަދފާައިވަނީ ތާނަ ޓައޕިްރައިޓރަު ތައާރަފުވުމާ ގޅުިގނެް 1986ހަސަން ހަމދީު ވދިާޅވުެފއަިވަނީ ދވިެހި ބަހުގެ ލަފުޒުތައް ވކަކިުރމުުގެ ގަވާއިދު ޑކޮްޓަރ 5

http://www.hassanhameed.com/?page_id=1719ކަމށަެވެ.

10

ރުން ދވިެހި ބަސް ލޔިނާަމަ ދިވހެި ބަސް ލިޔާގތޮށަް ބޑޮު ބަދލަެއް ހަދާފއަިވާ އކަުރތުަކކަަށް ނުވތާީވެ، ލޓެިން އކަު ދވިހެި ބހަަށވްެސް ބޑޮު ބދަަލއެް އނަންނާެއެވެ. އނަންނާެއެވެ.

11

12

13

14

ލޔިމުަށް އއަި ބދަލަުތއަް ދވިެހި ބސަް

ދިވެސް އެވލޭާ އކަުރުންނއާި އހިުއކަުރުން އަކުރުންނާއި ތާނަ

ލޔިފެައި ހުރި ޒަމާނުގައިލިޔުނތްައް ލޔިފެައި ހުރީ ދެ ލަފޒުު

ހުސްތަން ދކޫޮށްގެނެއް ދޭތެރޭގއަިލަފޒުު ދޭތެރޭގައި ދެ ނޫނވެެ.

ހުސްތަން ދޫކރުަން ފށަައިގަތީ

ން ސާފުކޮށް ކޮން ސަބަބކަާހުރކެަ ގިނަ ބުނާކށޮް ނޭނގެއެވެ.

މެދުވެރިވެފައި ތކަެއްސަބަބުއޮތމުަކީ އެކަށީގެންވާ ކަމެކވެެ.

ތެރޭގައި، އެފަދަ ސަބަބތުަކގުެއެނގޭ ބަސްއެހެނިހެން ބަސް

އި،އިލްމުވރެިންގެ ނފުޒޫާ

، ތޔިާގިވުމއާިކަރުދސާް

ގެ ނުފޒޫު ހމިެނުން ޅެންވެރިކމަު

އެކށަީގެންވެއެވެ.

ނަވާރަވަނަ ގރަުނު ނިމި

އޅަައިގަތް ގަރުނަށް ވިހިވަނަބޑޮެތި ބަދލަުތކަެއް ތާނަ ލިޔގާޮތަށް ރއާްޖގޭައި ލިޔކެިޔުން ގިނވަެ، ލިޔކެިޔުން އާންމވުާން ފެށުމާ ގޅުިގެން ން ފެށިގެންހިސބާު

ދުވަސްވަރގުެ ލިިޔެކޔިނުްތކަަށް ބެލުމނުް އެނގެއވެެ. ލިޔލާިޔުމެއް ނިމުނކުަން އަންގއަި ދިނުމަށާއި އެ ށާފައިވކާަންއަންނަން ފަށް ޖުމްލައެއް ނިމުނުކނަް އަންގއަި ދިނމުަށއާި ޖމުްލައގިެ ތެރގޭައި ކުޑކަޮށް މަޑޖުައސްާލަންވީ ތަންތަން ފާހަގަ ކރުުުމަ

އެވެ.ކަން އެނގެއޓްީކުރަންފެއައި ފާހަގތަކަާއި ގޮތްތކަަށް ބަދަލގުެނެސް އައު ފާހަގަތކަެއް ބޭނުންއެހައތިަނށަް ބނޭުނކްުރމަުން

ށް ހުސްތަން ބދަަލުތކަުގެ އޮއވިަރުގެ ތެރޭގައި ޖުމްލައިގެ ތެރޭގައި ހުންނަ ލަފޒުުތަކގުެ ދެމދެަ އައިވރަު އދެުވަސްތާނަ ލޔިުމށަް އެނގެއެވެ. ފެއްޓކީަން ދޫކުރނަް

15

ބާބު

ލޔިނުްދވިހެި ބހަނުް ލފަުޒު ވކަިކށޮގްނެް

ދުނޔިޭގެ ވދިާޅވުފެައިވަނީ، މޒަުމޫނެއްގައި އޭނާ ޖަހާފައިވާ ލިޔއުްވާ ލޮގުފތޮުގައި ޑރ. ހަސަން ހމަީދުއނިްޓަނެޓުގައި އް ކަމކަީ އެ ލޔިުންތކަުގައި ލފަުޒުތަ ލިޔުންތކަަށް ބަލއާިރު ފާހގަަ ކުރެވޭ ން ކުރީ ޒމަާނގުައި ލޔިެފއަިހުރިގައުމތުަކުގެ ބަސްބހަު

އްމުއާޒމަާނުގައި ކުރީ ކީމފަްހޫމަ މި 'ލަފޒުު'ލިއުންތކަުން އެނގެނީ އި، އެހެންކމަުން އިހުގެކމަަށާވކަިކޮށްފައި ނުހުންނަ ވިދާޅވުެފއަިވަނީ ތާނއަިން ލިޔެފއަިހރުި އިހުގެ އިތުރަށް ހަމދީު ޑރ. ހސަަންއެ މަޒމުޫނުގައި 6ކމަަށެވެ.ނޫންވިސްނުމއެް

ނެރފެައިވަނީ ޗާޕުކށޮްގނެް ލަފޒުުތައް ވކަކިޮށފްައި ނތެް ކމަަށާއި، ފުރަތމަަ ގާނޫނު އަސާސީ ފަތކްޅޮުތކަަށް ބަލާއިރު،ވަނަ އަހަރުގައި ކަމަށްވީނަމަވެސް އެ ގާނޫނު އަސސާީގައިވެސް ލަފުޒތުައް ވކަިކށޮްފައި ހުރކިަމކަަށް ނުބެލެވޭނެ

ފެށީ ވކަކިުރަން ބހަުން ލިޔފެައިހުންނަ ލޔިުމުގައި ލަފޒުުތއަްސަން ހމަީދު ވިދާޅވުާގޮތުން ދިވެހިހަޑރ. ކަމަށެވެ.އިނގިރޭސި ބަސް ދެނެވަޑއަިގަންނވަާ ބޭފޅުުނގްެ ލޔިުންތަކުގެ އެވެ. މުހައްމަދު އަމީން ފަދަކގުަގެ ފަހު އަހަރުތަ

ރުފު ކުރުމާއާދެއް ތާނަ ޓައިޕްރއަިޓަރު ތައިސަން ވިދޅާވުެފައިވނަީ ލފަުޒު ވަކކިޮށް ލިޔމުުގެ ގަވާހަޑރ. އަސރަުންނެވެ.ފަހަރކަު، ތާނަ ލޔިާއިރު ލަފޒުުތައް ވަކކިުރުމާ ބެހޭ ބެހޭ އިދރާާއިން ދެބަހާފަހުން ދިވެހި އެ މަށއާި،ކަ ގުޅިގެން ޝާއިއކުުރި

ސަން ފާހަގަ ކުރއަްވާފއަިވާ ގޮތުން މއިިން އެއްވެސް ގަވއާިދަކށަް ހަގަވާއިދއެް ނެރފެައިވާ ކަމށަެވެ. ނަމވަެސް ޑރ. އެ ގަވއާިދަކށަް ނޫނެވެ. ހުރީ ވެސްލޔިުންތއަް ހަދާ ތަންތަނުން ނެރޭއމަަލެއް ނުކުރއެވެެ. ޚދުު ގަވއާިދު އެއްވެސް ފރަާތކަުން

ހާ ބޭނުނތްެރި ކަމކަަށްރުމަކީ، އިނގިރސޭި ބސަްލަފޒުުތއަް ވަކކިު ތނާަ ލިއމުުގައި ގެ ރައޔުކަީސަންހަޑރ. ،ކމަުންއެހެންލަކީ ސޫޖެހޭ އުންނަންޖގާަ އޮ ހުސް ވެސް، ލފަޒުެއގްެ ދެކޅޮުގައިގޮތުން ޚުދު އިނގިރޭސި ބަހުގައި އޭނާ ވދިޅާުވާ ށެވެ.ނވުކާަމަ އެއީ އެއް ލަފޒުުތޯ ނވުަތަ ތިން ލަފޒުުތޯ ކުރެވޭ ސުވލާު” ދޔިަހިއކްާފއަި“، ވާ ކަމއެް ނޫން ކމަަށާއިފަހަރކަު ތެދު ހުރހިާ

ވެސް ކުރެވެއެވެ.އިނގިރޭސި ލަފޒުތުކަުގައި

ދަށުގައި ނަމުގެ މި މައިގަނޑުނަމގުެ ލު"ސޫބސަް ތާނައިން ލިޔއާިރު ލަފުޒު ވަކިކށޮް ލިޔމުުގެ އު"ދިވެހި 7ފައިވެއެވެ.ޖަހާގއަި ދުވަހު ލިޔުންތެރިން.އގޯް އެޕްރލީް އަބްދުލއްޒަޒީު ޖމަާލު އބަޫބކަުރު ލޔިުއްވާފައިވާ މޒަުމޫނއެް

ވަރަށް މުހއިމްު ކަމެއް ލޔިުމަކީ ލަފޒުު ވކަކިޮށްގެންއިރު ދިވެހި ބަސް ތާނއަިން ލިޔާ މނޫުގައި އނޭާ ވިދޅާުވެފައިވަނީއެ މޒަުލިޔާ މީހާގެ އދަި ފަސޭހަވާ އެ ލިޔމުެއް ކޔިައިލާން ،ލޔިުން ބަލއަިލާން ރތީިވާ ކަމަށއާި، ލަފޒުު ވަކިކށޮްގެން ލޔިުމކަީ

އުނދަގޫވމުުގެ އިތުރުން މަގުސަދު ހސާިލުކުރމުަށް މަގުފހަިވާ ކަމއެް ކަމަށވެެ. އަދި ލަފޒުު ވކަިނުކޮށް ލޔިާނަމަ ކޔިަންމކަީ ވަރަށް އކެަށީގެންވާ ކަމއެްއަށް އެ ލޔިުމކަުން ދޭހަވުކޔިާ މީހާ ނު މީހާ ގަސތްކުޅުަ މާނަ ނޫން އހެެން މާނައެއްލިޔު

ކަމަށެވެ.

ވެސް ލަފޒުު ދުރކުުރާނޭ އުސލޫެއް ކަނޑައޅެިފއަިބަހުގއަިދާޅވުެފައިވަނީ، ދިވހެިއަބްދލުއްޒަީޒު ޖމަާލު އަބބޫަކުރު ވިލެއް ކަމަށާއި، އެ އުސޫލުގެ ސޫކަނޑައޅުއްވއަިފައިވާ އު އެއީ ބަހާބހެޭ އެންމެ މތަީ މއުައްސަސއާިންއެބައޮތް ކަމަށާއި

އޭނގާެ މަގުސަދއެް ނޫނކްަމށަެވެ. އަދި އިތުރަށް އޭނާ ވިދޅާުވފެައިވނަީ، އޭނާ ބހަުސކްުރުމކަީ ފުރހިަމކަަމުގެ މައްޗަށްލޯބިވާ އަމަލކުރުުމަކީ ބަސްދކެެ ނަމަ އެ ގަވއާިދށަްގަވއާިދއެް އވޮެއޖްެވކަި ވާޅިފައިދެކެވަޑއަިގނަްނަވާ ގޮތގުައި އެކށަައެ

6 http://www.hassanhameed.com/?page_id=1719 7 http://liyuntherin.org/archives/3616

16

ފައިވަނީ ދިވެހި ބަހުގެ ލފަޒުުތައް ބޔަާނކްުރައްވާމަޒުމނޫުގައި އެ ،ޖެހޭނެ ކަމެއް ކމަަށެވެ. އއެަށްފހަުކޮންމެ މީހކަުމެ ކުރަންދުމތަްކުރާ ގައުމީ މަރކުަޒުން ހައްދަވފާައިވާ ޚިށް ޚަތާރީވަނަ އަހރަު، ދިވެހި ބަހާއި ވަކިކށޮްގެން ލޔިުމބާެހޭގޮތުން

ގަވައިދވެެ.

ދޭހަވަނީ ދިވެހި ބަހުގެ ވާހކަަތކަުންމަޒމުޫނުގައި އޭނާ ވިދޅާުވފެައިވާ އެ އަބްދލުްއޒަީޒު ޖަމާލު އަބޫބކަުރުގެ ގަވާއިދުގައިވާ ދާފައވިާގައުމީ މރަކުޒަުން ހަދުމަތކްުރާ ޚިށް ޚަދިވެހި ބަހާއި ތާރީ ވަކކިޮށްގެން ލޔިުމބާެހޭގތޮުން ލަފުޒުތައްފައިވާ ދާގައުމީ މުއައސްަސާއިން ހަ ނަމވަެސް އެ ގަވާއިދކަީ ބހަާބެހޭނޖުެހުނު ދު އޭނާ މޅުީން ހތިްހަމަހަމަތކަާމެ

ށެވެ.ކމަަނޫން ނާ ކުރައްވަން ބޭނުނފްުޅު ކަމެއްގަވާއިދކަަށްވާތީވެ، އެ ގވަާއިދަށް ފޑާކުިޔުމަކީ އެ މޒަުމޫނގުައި އޭ

ގެ އަދަދުގައި ހއ. އިހަވަންދޫ މހުަންމަދު ޒާހިރު "ލަފޒުު ވަކކިުރުން" "ޖމަާއަތގުެ ޚަބރަު" ގެ ޑސިެމްބަރު މޒަުމޫނގުައި އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވނަީ ލަފޒުު ވކަކިުރުމަކީ ކޮންމެ އެމި މައިގަނޑުނަމުގެ ދަށުގައި މޒަުމޫނެއް ލޔިުއވްާފައވިެއެވެ.

ލިޔފެައި އް ނބުުނެވި ނވުަތަ ކިޔމާީހަކށަްނޫންނމަަ ބުނަންއޅުޭ އެއޗްެ ގޅުެނޖްެހޭނެ ހަމއަެއް ކަމަށއާި،ބަހެއްގައިވސެް ގެންމުއާމަލާތކްުރުމުގައި ކިކރުުމގުައި ފަރުވކާުޑަކރުާނމަައޮތް އެއޗްެއް ދޭހަނުވެ ހިނގައިދާނެ ކަމށަެވެ. އދަި، ލޔިާއިރު ލަފުޒު ވަ

ވކަކިޮށްގެން ރު ގެއްލގިެން ހިނގައިދނާެ ކަމަށްވެސް އޭނާ ވިދާޅވުެފައވިެއެވެ. ލަފޒުުއަރައި، ބަހގުެ ރތީކިަމާއި އަސައޅޮުން ނުލޔިާނަމަ އަރފާާނެ އޅޮުނތްކަުގެ ބައެއް މިސާލު އެ މަޒުމނޫުގައި އޭނާ ފާހަގކަުރއަްވާފއަިވެއެވެ.

ޖހެތޭ؟ަ ގެ އނިވްަކކިރުނަްތކަުލފަޒުުދވިހެި ބހަުގެ

ށްދައްކާ ބޔަކަަބަހކަުން ވާހކަަވާ ކަމކެެވެ. އެދިރިދެމިއޮތމުަށްޓކަައި ބޭނުން ކރުުމކަީ ބަސްޒމަާނީބަސް ކުރިއަރވުައި ބަސް

ބސަް ފަހުން އެ ބަހުގެ ބޭނުނކްެނޑި އެންމެބހަުން ނުކުރެވޭ ކަމަށްވަންޏާ އެކުރަންޖެހޭ ކަންކަން އެ ންބަހުއެދއާިރާއަށް މަސައކްަތގުެ އިލްމުގެ ދާއރިާއަށާއި މއަުލޫމާތުގެ އިލްމުގެ ދާއިރއާަށާއި މުއސާަލާތގުެ ވީމާ،އުވިގެނދްާނީއެވެ.

ކަނޑައޅަާނޭ ހަމަތކަެއް އޮތުމކަީއިން ލަފުޒގުެބަހގުައި ހމިެނޭ ލަފޒުުތައް ވކަކިޮށް ފައިހަމކަުރުމަށްޓކަައި އަންނަ ކުރިއރެުމާފއެްތމުަށެވެ. މި ޒމަާނަށް ކމަުދާ އެއްޗކަަށް ހެދުމަށވެެ. ބޭނުނތްކަަށްއެއީ ދިވެހި ބަސް މި ޒަމާނުގެ ކަމކެެވެ. މުހިންމު

ވކީަން އބޮާލަން ގެ ތނާަ އކަުރުފތަީގެ ހުސްފތިަށްކޮންޕިއުޓަރު ،ދާއިރުގެންލިޔަމުން ބަސް ކޮންޕިއޓުަރުންދިވެހި

ސބަަބަކީ ދެ ލފަުޒު ދޭތރެޭގއަި ހުސްތަން ފަސޭހަކމަެއް ނޫނެވެ. ދަނޑިވަޅުތކަުގއަިކރުުމަކީ ބައެއް ކަށވަަރުން ނވުަތަ ނޫނކްަދެ ލފަޒުު ދޭތެރޭގއަި ހުސތްަން ދކޫުރަންވީ ކޮން ނެތުމެވެ. ހމަަތކަެއް ނެއްގައކިަން ސފާކުޮށް ބުނދެޭތަ ދޫކުރނަްވީ ކޮން

ންގެނދްަނީދކޫުރމަު ކކިުރުމށަް ހުސތްަންލަފޒުުތއަް ވަގޭތވީެ، ޖުމްލއަެއގްެ ތެރޭގއަި ހުންނަ ސާފކުޮށް ނޭނތަނެއްގއަިކަން ގއަި ބުނަންއޅުޭ އެއޗްެއްގެ މާނަ އޅޮޭގތޮްމައްސަލައކަީ ޖުމްލައި ދިމވާާ އެއް މިހެން ހެދމުުން އެމީހކަު ހިތަށއްެރި ގޮތކަަށެވެ.

ނކިުތުމވެެ.ޖުމްލައނިް އެ މާނަ ފޔިަވައި އެހެން މާނައއެް ނެރެން ބޭނުނވްާ ން ބޭނުންވާ މީހާ އެ ޖމުްލައިންވުމެވެ. ލިޔަ

މައލުޫމާތު ލިޔެ ރއަްކާކުރާ ވސަީލަތްތކަުގައި ނެތމުުން، ތަކެއްހަމަފަސޭހަ ވަކކިުރާނޭ ލަފުޒުތައް، މީގެ އިތރުުން

އިލެކޓްްރޯނކިްއެވެ. އަދި ނެހުންނަ މއަުލޫމާތު ހދޯުމުގައި އެދެވޭ ފުރހިަމަ ނަތޖީާއއެް ނުނރެެވޭ ރައކްާކށޮްފައި ދިވެހި ބަހނުް ލިޔެ

ޕްރޮގްރާމުތައް ނޭކށުްފިލވުާ ،އމިްލާ ކުށްތައް ދެނގެަނެ ހުންނަ މޒަުމޫނެއްގައި ތާނައިން ލޔިާ ވަސލީތަްތކަުގެ އެހީގއަިއިލކެޓްްރޯނކިް އެއް އުސލޫކަުން ވކަިކުރެވިގެންނވެެ. ލފަުޒުތކަގުެ އިންބނޭުނކްުރވެޭނީ ދވިެހި ބހަުގައިވާ ފުރިހަމައަށް

17

ލިޔމުުގައި ހނުްނަ އމިްލކާުށްތައް އެ ޕްރގޮްރމާަށް ދެނެގަނވެޭނަމަ، ނޫސތްކަުން މހިާރު ވަސލީތަްތކަުން ލޔިަމުނގްެނދްާއިރު އެ

ނއެެވެ.ފނެްނަ އިމްލކާުށްތއަް މަދުކުރވެޭ އާންމުކށޮް މި

18

ބާބު ހމިނެޭ ލފަޒުތުއަް ގނިތްކިރުނުް ދވިެހި ބހަގުއަި

ދިވެހި ބހަުގެ ލފަޒުުތައް ވކަިކުރާނެ ގޮތްތަކގުެ ވާހކަަ ދައކްަން ފށެުމގުެ ކުރީން އެންމެ ފުރތަަމަ އެނގެނޖްެހޭ އެއޗްކަީ ދވިެހި

ލަފޒުތުައް ގިންތި ކުރވެިފައިވާ ދިވެހި ބަހގުައި ބޭނުނކްުރާ ގެންރާ ދައުރަށް ބަލއަިލަފޒުުތައް ޖމުްލައއެްގެ ތެރޭގައި އަދކާު ބަހުގެ

ހުގެ ފއަިވާ ދިވެހި ބަވަނަ އަހރަު ނެރެ ކަޒުން ދިވެހި ބަހާއި ތާރޚީަށް ޚިދމުަތްކރުާ ގައމުީ މަރު ގޮތް ދެނެގަތމުެވެ.

ލަފޒުުތައް ގޮތުން ގވަާއިދު ބުނާ ބޔަކަަށވެެ. އެ މއަިގަނޑު ބެހެނީ ބހަުގެ ލަފޒުުތއަް ގޮތުން ދިވެހި ގަވާއދިު ބުނާ

ބއަިތައް ތިރގީައި މިވަނީއެވެ. ގޅުޭ ގތޮުންނެވެ. އެލަފޒުު އަދކާުރާ ވޒަީފާއާ އިބހެެނީ ޖުމލްައިގަބައިބޔަށަް

ނަން . ބހަަކުން އެއީ މީހއެްކަން، ތަނއެްކަން، ނވުަތަ އެއްޗެއކްަން، އަންގއަިދޭ ކޮންމެ ބހަކެެވެ. ނަމކަީ އެ

ބޅުާ، ހުސައިން، ކަމަނަ، ފޮތް، މގަު، އތަިރމިަތި.މިސާލކަަށް:

ކަން .ހިނގކާަމެއް، ނވުަތަ އަންނަން އޮތް ޒމަާނުގައި ކމަަކީ ވޭތުވދެިޔަ ޒމަާނުގައި ހިނގައިފައިވާ ކަމެއް، ނުވަތަ މިހާރު

ދޭހކަޮށދްޭ ކޮންމެ ބަހކެެވެ. ށްކމަަ ހިނގނާެ ނުވަތަ ހިނގާފާނެ އަނންާނެ، މޅޮުވެދާނެ، ޖަހފާާނެ.، ނީ، ކޅުެނީ، ދާނެމިސލާަކަށް: ބނުެފި، ހިނގައްޖެ، ކަ

ނަންއތިުރު . ނަންއިތުރކަީ، ނަމަކށަް އތިުރު ސިފއަެއް، ނުވތަަ ބޔަާނއެް، ގެނެސްދޭ ކނޮްމެ ބހަެކެވެ.

ފޮތެއް. ބޭނުންތެރި ކުއޖްެއް، ކޑުަ މީހއެް، ހަރދުަނާ، މަންޒަރެއް ރީތި މިސާލކަަށް:ތަކށަް ނަން ޒަކީ ނަމކެެވެ. އެލފަު ކޮނމްެ މިއިން، "ފޮތއެް"، "ކުއޖްެއް"، "މީހެއް"، ތކަުގައި "މަނޒްަރެއް"މި މިސާލު

ވީމާ ބސަްތކަެވެ. މި ،ބޭނުންތެރި ، ބަޔާންތކަެއް ގެނެސދްެނީ ރތީި، ހަރުދަނާ، ކޑުަ އތިުރު ސިފތަކަެއް ނވުަތަ އތިުރު މިއިން ކޮންމެ ބަހަކީ ނަނއްިތުރެކެވެ.

ކަނއްިތުރު .ހިނގި، ހިނގާ، ހިނގާނެ، ނވުަތަ ހިނގާފާނެ ކަމކަަށް އިތރުު ސފިައެއް ނވުަތަ ބޔަާނެއް ގެނސެްދޭ ކަނއްިތުރކަީ،

ކޮންމެ ބަހކެެވެ. އަންނާނެ. އަވހަަށް ދުވަމުން، ބާރށަް، ކއަކްައގިެން މީރކުށޮް ފލަިޖަހއަިފި، މޑަުން މިސާލކަަށް:

އިން ކޮންމެ ބަހަކީ ކަމކެެވެ. އެއނަްނާނެ"، މި ދވުަމުން"، "މި މިސާލުތކަުގައި "ފަލޖިަހއަިފި"، "ކައްކައިގނެް"، " މިބަސްތަކެވެ. ނވުަތަ އިތުރު ބަޔާނެއް ގެނެސްދެނީ، މޑަުން، މީރުކށޮް، ބާރަށް، އަވަހށަް، އިތުރު ސފިައެއް ކަށްކަނތްަ

ވީމާ މިއނިް ކޮންމެ ބަހަކީ ކަނއްިތުރެކވެެ.

މަސދްަރު . ވެ.މަސްދަރކަީ، ކަން އފުެދުމުގެ އަސްލެ

19

މިސާލކަަށް: އައުން، ކޔިުން، ނެށުން މިއެވެ. ކަންކަން އުފެދމުުގެ އަސްލވެެ.އީ ތިން މަސްދރަަކީ، އާދއޭޭ، ކިޔއަޭ، ނަށައޭ، މި މި

ނަންއިތުރގުެ ނނަް . ނަންއތިުރުގެ ނަމަކީ، ނަނއްިތުރކަުން އުފައދްާފައިވާ ނަމަކެވެ.

މއިެވެ. ރީތކިަން، އަލކިަން، ހޫނކުނަް މިސާލކަަށް: ވެ.މެންއތިުރުން އުފައދްާފައިވާ ތިންނަ"އަލި". "ރީތި"، މިތނިް ނަ، ތިން ބަހކަީ "ހޫނު" މި

އތިުރު . އތިުރކަީ، ނަންއތިުރަކަށް ނުވަތަ ކަންއތިުރކަަށް އިތުރު ސިފއަެއް ނުވތަަ ބަޔާނެއް ގެނެސްދޭ ކޮންމެ ބަހކެެވެ.

މިސލާަކަށް: ވަރަށް، ހާދަ، ނހުނަު، ނުލާހކިު. ރަނގޅަު މީހކެެވެ. ވަރަށް އޭނާއކަީ . ބާރަށް ދތަުރކުުރާ އެއޗްކެެވެ. ހދާަ ރކޮެޓކަީ . އޚިްލާސްތރެި ކުއްޖެކެވެ. ނުހަނު ޔޫސުފކަީ . ސާފކުޮށް ކޔިައިދިނމީެވެ. ނލުާހކިު އހަަރެން އޭނާއަށް .

ނހުަނު އިގައިލަދޭހކަޮށްދެނީ އޭނަގެ ހރުި ރަނގަޅު ކަމގުެ ދަރަޖައެވެ. ތިންވަނަ ޖމުް ވަރށަް އއެްވަނަ ޖމުްލއަިގައިކޮށްދޭ ބަސް ދެ މި ނހުަނު، ވަރަށް ދހޭަކޮށްދެނީ ޔސޫުފުގެ ހުރި އޚިްލާސްތެރި ކމަުގެ ދަރޖަައެވެ. މި ދެ ޖުމްލައިގއަި

ކަމަކީ ނަން އިތުރކަަށް އިތުރު ބަޔާނެއް ދެނީއެވެ. ނލުާހކިު ދރަަޖައެވެ. ހަތަރުވަނަ ޖމުްލައިގައިކުރާލެއް ބާރކުަމުގެ ދޭހކަޮށްދެނީ ރޮކޓެް ދތަރުު ހދާަ ދވެަނަ ޖމުްލައިގައި

ބަސްކޮށދްޭ ކމަކަީ މި ދެ ނުލާހކިު ހދާަ ދޭހކަޮށދްެނީ އޭނާއަށް ކމަެއް ސާފުކށޮްދިން ދަރަޖައެވެ. މި ދެ ޖމުްލއަިގައިބަހކަީ ހަތަރު ހަތަރު މި، ނުލާހކިު، ނުހަނު، ހދާަ، ވަރަށް ކަނއްިތުރަކަށް އިތރުު ބޔަާނެއް ގެނެސްދެނއީވެެ. ވީމާ،

އތިުރވެެ.

އކަުރު .ސް ލޔިުމުގއަި ބޭނުނކްުރާ މާނައކަީ ބަ އއެް ކުރއެެވެ.މާނެއެއްގައި ބޭނުން ބަސް ދެ ދވިެހި ބަހުގެ "އަކުރު" މި

އކެަނި އޮންނައިރު ލަފުޒއެްފަދަ އކަުރު ތކަެވެ. އަކުރުގެ އަނެއް މާނައކަީ، ށ، ނ، ރ،، ތަކވެެ. އެއީ ހއކަުރު އކެު ބޭނުނކްުރުމނުް ފރުިހަމަ މާނައެއް ދޭހަވާ ކޮންމެ ލަފޒުކަާފުރިހަމަ މާނައެއް ދޭހަނވުާ، ނަމަވެސް އެހެން

ލަފޒުކެެވެ. ގެ، ނަމަވެސް، އެވެ، ދެން، ހމަަ، ވމީާ، އެކމަަކު، ފަދަ، ބަސްތައް ހމިެނެއެވެ.، މިސާލކަަށް: އށަް، އިން، އަދި

.އެވެދަނީ އަށްއހަަރެން ގެ .

.އެވެދެވޭނެނު އެހާއިރު ކުޅޭކށަް އދަި، ނމަަވެސް ޖަހއާިރު އާދެވުނު އިން މަދަރުސާ .

މި ބސަތްައް ވކަިން ހނުްނައިރު، އެއިން އެއްވސެް ، ނު، އަދި، ނަމަވެސް، އިން، އވެެ، އަށް މަތީގައިވާ ދެ ޖުމަލައިގައވިާބަސްތކަކަާއކެު ބޭނުން ޖުމްލއަިގައިވާ ގޮތުން އެހެންދެ މާނައެއް ދޭހައެއް ނުވއެެވެ. ނަމވަެސް މި ބހަކަުން ފުރިހމަަ

މާނައއެް ދޭހވަާ ބަހކަަށް ވެދެއެވެ. ވީމާ މިއިން ކނޮްމެ ބަހކަވީެސް ކުރމުނުް އެއިން ކޮނމްެ ބަހކަީވެސް ފުރިހމަަ އކަުރކެެވެ.

20

ށޭ ދެންނެވޭކަށް ރަނގޅަކަަވަނީ އެންމެ މަތީގައިވާ ގަވާއިދަށް ބަލާއިރު، ދިވެހި ބަހުގެ ލފަުޒުތައް ގިންތކިށޮްފައި

އހެެން ގއަުމތުކަުގެ ބަސްބަހުގެ ލފަުޒތުައް އަދާ ނކުުރާ ޚާއްސަކޮށް، ކަމާއި މސަްދަރއާި އކަުރބާހެޭ ގޮތުންނެވެ.ނތެެވެ. ކޮށްފައި ކަމަށް ރިއޔާަތކްޮށް ދިވެހި ބަހގުެ ލަފުޒތުައް ގިނތްި އެ ތީވެ،ހި ބަހުގއަި ހމިެނޭދައުރުތކަެއް އަދކާުރާ ލފަޒުުތކަެއް ދިވެ

8.މިހާރު އޮތް ގޮތާމެދު އިތުރަށް ބަހުސކްުރުމކަީ ކރުަނޖްެހޭ ކަމެކވެެ

؛ http://www.hassanhameed.com/?page_id=6751 ބައްލަވާލއަްވާ، ދިވެހި ބަހުގެ ލަފުޒުތއަް ގނިްތިކރުުމބާެހޭ ގޮތުން އިތރުަށް 8

ސައީދު، "ދިވެހި ބަހުގެ މައިގަނޑު ބައިތަކުގެ ގޮތުގައި ހިމަނަނވްީ ކޮންބައތިަކެއް؟" الله އދަި އަބްދުhttps://saeednotebook.wordpress.com/2015/09/15

21

ބާބު

ދނެގެތަނުް ތއަްމއަސްލަަ

ދިމާވާ ނެތި ދުރކުޮށް ގޅުުވައި ހެދުމުގެ ސަބބަުން ވކަި ހަމައއެްދވިެހި ބަހގުެ ލަފުޒުތައް ،މި ބަލއަިލަނީމި ބައިގައި

9އވްާފއަިވާ ލޔިުމެއގްެ މައޗްަށވެެ.ސަން ހަމީދު ލިޔުހަޑރ. ގޮތުން ފުރަތަމަ ބަލއަިލާނީ އެމައްސަލތަަކުގެ މައްޗަށެވެ.

އަމިއްލަ ނފަސުާ ދތޭެރޭ ދެކޭ ގޮތުގައި، ނުމެ ނނޫްމެއވެެ. އދަީބެއް ވސެްޝާއރިއެް މާހިރއެް ނނޫެވެ.ދވިެހި ބަހގުެ އަޅގުަނޑކަީ"

މބުާރާތތްކަުން އަޅުގަނޑަށް އިނގިރސޭި ބަހުގެ އެކި ދުވސަް ވަރުން ސުރެ،މީހެކވެެ. މަދރަސުާ އަޅގުަނޑަކީ އިނގރިސޭި ބަހުގެ

މާއްދގާެ ސކްޫލް ނިނމްި އަހރަު އަޅގުަނޑަށް އލޯެވލެް އމިްތިހާނނުް އޭ ގެ އިތރުަށް ލިބފިައި ވެއެވެ.އިނާމުތއަް ވަނވަަނައއާި

ގިނަ އިނގރިސޭި މަޒމުޫނއާި ރިޕޓޯާއި އަށް ވުރެ ހާފުސަހަތރަުހސާް ޒް ލބިުނވެެ. އަޅުގަނޑަށް މަދވުގެެންޚއާޞްަ ސކްލޫް ޕރްައި

އެއަށް ވރުެއަދި ކުރވެިފއަި ވސެް ވއެްޖެއެވެ.އުޝއާި އިނގރިސޭި ބަހުން ތިން ފޮތއެް ލިޔެވފިައި ވާނެއވެެ.ތަކެތި ފޮތް ފަދަ

އިނގރިސޭި ކޔިަވއަިދިނީ ވސެް އޑެިޓް ކރުވެފިައި ވާނެއެވެ. އަޅގުަނޑު އެންމެ ފރުަތަމަ ހާލިޔފެައވިާ ޞފަު އެހނެް މީހުން ގިނަ

އިނގރިސޭި މީހުންނަށވެެ. އާދެ! އޅަުގަނޑު ބޮޑަށް ފރަިތއަީ ދވިެހި ބަހަށް ވރުެ ގއަި އޅުެމުން ސފިައިންގެ ބަހވެެ. ގްރޑޭް

ބަހަށެވެ.

ފޮނކިަމެއް އެކި ބސަބްަހުން ހަމަ ފެނުނކަސަް އސަރަަކއާި އަދި”ތދެކެެވެ. ވދިާޅވުަނީ އެދަންނަވަންތޯއެވ؟ެ ޝާއރިު ނަމަވސެް

އަޅގުަނޑަށް ދސަްވި އިނގރިސޭި ބަހުގެ އަދބަިއްޔާތުގެ ތެރއެިން“ ބަހވެެ. މދިިވެހިބަހަކީ މަށށަް އސަަރގުަދަ އަދި އެނމްެ ފޮނި

ކރުަންނުވާކަން ވސިންި، މއިީ އޮޅުން ފލިުވާ ދެވފިައިދިވެހީންނަށް އަދި މނިްވަރުން، ހރުިހާ ބސަްތކަަށް ޢއާމްު އޞުޫލުތއަް

ގުޅގިެން ދިވެހބިަހުން އެކުލވަލާަންޖެހުމާޑިގރްީ ޔުނވިަރސިޓީގއަި ދވިެހބިަހުގެ އަޅގުަނޑަށް އެނގުނެވެ. ވެއޖްެކަމއެް ކަން

ކަމާ ގޅުިގެން ލޔިުނު މި މަނނަީމިހިޖްގއަި ޕޭމި . ލިޔަން ޖެހުނެވެފަންނީ ލިޔމުެއް އަޅުގަނޑަށް އެހާތނަަށް ނެތް އެތައް

"ދރަވިރަުންނަށް މަންފއާެއް ކޮށްފާނެތީ ވެބސްައޓިުގައި ޖެހީއެވެ. ދވިެހބިަހުގެ މަޒމުޫނުތަކުން ބައެކެވެ.

9 http://www.hassanhameed.com/?page_id=214

22

އަދި ހަތވްަނަ ފޮޅުވތަުގައިވާ ދެވަނަ ޖމުްލަައިގައވިާ "އދަީބެއް ވެސް" ބަސްބއަިގެ މގުެ ފރުަތަމަލޔިު މި .

ދމެެދގުައި ހުސތްަން ގެލަފޒުު ލފަޒުު ވަކިން ހެއްޔެވެ؟ ނުވަތަ ދެ ދެ ލޔިާނީ ލފަުޒު މި ދެ "ކޔިަވައިދިނީ ވެސް" ގައި އާންމކުުރައްވފާައވިާ ލފަޒުުތައް ދިވހެި ބހަުގެ އކެޑެަމީއިން އޔްެވެ. ލަފޒުު ގޅުުވައިގެން ހެ ދޫނކުޮށް ދެ

ހުރިހާ ހާލތަެއްގައިވެސް ލޔިަންޖެހޭނީ އޭގެ ކުރީގައި މި ލަފުޒު 'ވެސް' ،ގަވާއިދުގައިވާ ގޮތުން ލިޔމުުގެވކަކިޮށް އދަި ލިޔމަުންގެނދްަނީ ކުރީގައި ފއަިހުރީލިޔެ'ވެސް' ގިނަ ލިޔނުތްެރިން ނމަަވެސް އޮންނަ ލަފޒުާ ނުގޅުވުައެވެ.

ގޅުުވައިގެންނެވެ. އޮންނަ ލަފޒުާ

ލަފުޒު ދެ ނޫނމްެއެވެ" މި ދެ ލަފޒުު ލޔިާނީނމުެ "ދެވަނަ ޖުމްލަައގިައިވާ ބަސްބައގިެމުގެ ފރުަތމަަ ލޔިު މިި .

ލަފޒުު ގޅުުވއަިގެން ހެއޔްެވެ. ގިނަ ލަފޒުު ދެމދެުގައި ހުސތްަން ދނޫުކށޮް ދެ ވކަިން ހެއޔްެވެ؟ ނވުަތަ ދެލަފޒުު ގުޅުވައިގެންނެވެ. ލޔިުންތރެިން ލިޔަނީ މި ދެ

ތިންވަނަ ޖމުްލަައިގައިވާ "ދުވަސް ވަރުން ސުރެ" މި ތިން ލަފޒުު ލޔިާނީ ބަސބްައިގެލޔިުމުގެ ފރުަތމަަ މި .

ވކަިން ހެއްޔެވެ؟ މގިޮތަށް

ނުވަތަ ލޔިާނީ ތއޯެވެ. މިއީ އއެް ލަފުޒުތިންވަނަ ފޅޮުވަތުގައިވާ "ވނަަވަނައާއި" ބަސްބައގިެލޔިުމުގެ ފރުަތމަަ މި .

ހެއޔްެވެ؟ވކަިން ތަށް 'ވަނަވަނަ އާއި' މިގޮ

މިގޮތށަް ތިނވްަނަ ފޅޮުވަތުގައިވާ "ލިބިފއަި ވއެެވެ" މި ދެ ބސަް ލޔިނާީ ބަސްބައގިެލޔިުމުގެ ފރުަތަމަ މި .ހެއޔްވެެ؟ގޮތަށް 'ލިބިފއަިވއެެވެ' މިލަފުޒއެްގެ ގޮތގުައި އކެުގއަި އެއްނވުަތަ ވކަިން ހެއޔްެވެ؟

ގޮތށަް ފހުާ އަށް ވުރެ" މި އިބރާާތް ލޔިާނީ މިސަހތަަރވުަނަ ފޅޮުވތަުގއަިވާ " ބަސބްައިގެލިޔުމގުެ ފރުަތަމަ މި .

ނުވަތަ ލޔިާނީ ތއޯެވެ.ގޅުުވައިގެން ލަފޒުާހާ" މި ފުސަސުވާލަކީ "އަށް" ލޔިާނީ " ހެއްޔެވެ. ފުރަތމަަ

ތޯއެވެ.ބައބިައިކށޮްގެން ލިޔުމުގައވިާ ގޮތަށް އެ ތޯއެވެ. ނވުަތަ ގޮތަށް އަށވްުރެ" މިހާފުސަ"

އެކުގައި ވާނެއެވެ" މި ދެ ލފަުޒު ލޔިާނީ ފަސްވަނަ ފޮޅވުަތުގައިވާ "ލިޔވެިފައި ބަސްބއަިގެ ފުރަތަމަ މި ލިޔުމގުެ . ހއެްޔެވެ؟ ނުވަތަ ދެ ލަފޒުު ވކަިން ހެއްޔވެެ؟

ކުރެވިފއަި ވެސް ވެއްޖެއެވެ" އުހވަަނަ ފޅޮުވތަުގައިވާ "ޝާއި އިގެ ފަސވްަނަ ފޅޮުވތަަާބަސްބައިމުގެ ފރުަތަމަ ލިޔު މި .ހއެްޔެވެ؟ ގޮތް ރަނގޅަު މި

ފޅޮވުަތުގއަިވާ "ބަހަށް ގެ ހަވަނަ ފޮޅުވަތުގައވިާ "އެއށަް ވުރެ" އދަި އަށްވަނަ ބަސްބއަިމުގެ ފރުަތަމަ ލޔިު މި .

.މި ދެ ލފަުޒު ލޔިާނީ ވކަނިް ހެއޔްެވެ. ނުވަތަ "އއެަށްވުރެ"، ބަހށަްވުރެ" މި ގޮތށަް ހެއޔްެވެ ވރުެ"

ހެއޔްެވެ؟ ނުވތަަ އީ އެއް ލފަުޒު" މިއެޑޓިް ކުރެވިފައިހވަަނަ ފޮޅވުަތުގއަިވާ " ބސަްބައިގެމުގެ ފރުަތަމަ ލިޔު މި .ލަފޒުު ހެއްޔވެެ؟ ދެ

23

" މި ދެ ބސަް ލޔިާނީ ކިހިނތެް ހއެޔްެވެ. ގައި ގެ ހަތްވަނަ ފޅޮުވަތުގައިވާ "ބސަްބއަި ލޔިުމުގެ ފރުަތމަަ މި .

ލަފޒުު އެހެން ލަފޒުކަާ ނުގުޅުވާނަމަ އެއްވސެް މާނައއެް ދޭހަ "ގައި" އކަީ އެ ޖމުްލައިގައި މިއތޮްއހެެނީ މި

ނުވާ އކަުރެކެވެ.

" އަދި "ކުރަން ފިލުވާ ދވެިފައިޅުވަތާއި ހަތރަުވަނަ ފޮޅވުަތުގއަިވާ "ތނިްވަނަ ފޮ ބަސބްައިގެމުގެ ދެވަނަ ލޔިު މި .

ލފަުޒު ހެއޔްެވެ؟ ހއެްޔެވެ؟ ނުވތަަ ދެ އީ އެއް ލފަޒުުމިވއެްޖެ"،

ކަމުގައިވާ "މި" "އެ" ލިޔމުުގއަިވާ ބައެއް ލަފޒުުތކަުގެ ކުރއިަށް އަންނަ އޝިރާާތގުެ އކަުރތުައް މި .

ނމަަވެސް ބައެއް ފހަަރު އިޝާރތާުގެ އކަުރާއި ލފަުޒާ ދެމެދަށް ގނެްނެވެ.ނކްޮށްފައިވަނީ ލފަުޒާ ގޅުުވއަިބޭނު ތުނކްުރެ ރަނގަޅީ ކޮންގޮތއެް ހއެްޔވެެ؟މި ދެ ގޮ ދކޫޮށފްައިވެއެވެ. ހުސްތަން

ކށޮފްައި ހނުންަ ގތޮގުެ މސިލާތުަކއެްވކަި ގޅުުވއަިގތޮށަް ތފަތާު ގތޮް އެއް ލފަޒުތުކައެް

ފރުަތަމަ ގޮތް

ދވެަނަ ގޮތް

އެހެނިހެން ފސަޭހަތައް ރިޒގުުތކަާއި އެހެނިހެން ފަސހޭތަައް ރިޒގުު ތަކާއި

ތަނަވސަް ކަން މުއސްަނދި ކމަާއިމީހެއގްެ

ތަނވަސަކްަން މުއސްަނދިކމަާއިމީހެއގްެ

ބޭނުންކރުާ ގއަި ވސެްއަދި މިޒަމާނު އިހޒުމަާނުގއަި ވސެްއެއްމނިްގަނޑަކީ އމެީހެއގްެ މިލްކއިޔްާތު ގއަި ހމިެނޭ ބމިުގެ

މިންވރަެވެ.

ބޭނުންކރުާ ގއަިވސެްޒަމާނު އދަި މި ޒަމާނުގައިވސެް އިހުއެއް މިނގްަނޑަކީ އެ މީހއެްގެ މިލްކއިްޔތާުގއަި ހިމނެޭ ބމިުގެ

މިންވރަެވެ.

ކމަަށް ވސެްމައިގަނޑު އސަސާްތކަުގެ ތރެޭގައި ހމިެނކޭަމެއް ދއަުލތަްތކަުން ކަނޑައަޅފާައި އޮވއެެވެ.

ކަމަށްވެސްމައގިަނޑު އސަސާްތކަުގެ ތރެޭގައި ހމިެނޭ ކަމެއް ނޑައަޅފާައި އޮވއެެވެ.ދައުލަތްތކަުން ކަ

ބމިގާުޅޭ މިނޫން ވސެްވިއކްުމާއި، އަދި ، މިލކްު ކރުުމާއިބިން އެހެނހިެން އސުޫލުތއަް

ބިމގާުޅޭ މނިޫންވސެްވިއކްުމާއި، އަދި ، މލިްކކުރުމުާއިބިން އެހެނހިެން އސުލޫުތއަް

ގަށެވެ.އެމަންއޮތީ އކެަނުގައވިސެް އިހޒުމަާ

ށެވެ.އެ މަގައޮތީ ކަންއެ ނުގައވިސެް ޒަމާ އިހު

އަށއްައެވެ. މިގެ އެދމެީހުން

އަށް އއަެވެ.މި ގެ އެ ދެ މީހުން

24

ޒެވެ.ދެ ލފަުއޭނާ ލޔިެފއަި އތޮީ ފުޒެވެ.ދެލައޭނާ ލޔިެފއަިއޮތީ

އަށް މޭޒުބޭނުމެވެ. މިއފޮސީް އށަް

މޭޒު ބޭނމުެވެ.އަށް މި އފޮީހަށް

އަށް ކދުިން ލިބފިައިވއެެވެ. އަހމުދަު އަށް

އަށް ކުދިން ލިބިފައިވެއވެެ. އަހުމދަަށް

ގޮތުންކުރެ ރަނގޅަީ ކޮންގޮތއެް ހެއްޔެވެ. މި ދެ ގޮތުން ކރުެ ރަނގޅަީ ކޮން ގޮތއެް ހއެޔްެވެ.މިދެ

ދެމި ތބިުމަކީ ތާ އބަަދުއެގޮތގުއަި

ދެމިތބިުމކަީ ތާއބަަދުގޮތުގއަި އެ

ގެ އަޅފާައި ހރުި ނބުައި ތަނއެްގއަެވެ. އަހުމަދުގެ ގެ އޅަާފއަި ހރުި ނބުއަި ތަނެއގްައވެެ. އަހުމދަު ގެ

ކީ ލާޒމިު ކަމެކވެެ.ރަޖސިޓްރަީ ކރުުމަ

ލޒާިމުކަމކެެވެ. ރަޖސިޓްރަކީރުުމަކީ

ކެވެ.މޖަުބޫރކުަމެއއެީ ކެވެ.މަޖުބރޫު ކަމެއއެީ

ކވެެ.އއެކްަމެއެއސުލޫުތަކުގެ އަމޒާަކީ ވސެް އބަަދު

ކެވެ.އެއް ކަމެއެ އސުލޫުތަކގުެ އަމާޒަކީ އަބަދުވސެް

ތރަުތީބު މެދުގއަި އނޮްނަ ގޅުުން ގާނނޫނުް މީހުންގެ މސީް ކރުއެެވެ.

މެދގުއަި އޮންނަ ގޅުުން ގނާޫނުން މސީމްީހުންގެ އެވެ.ތރަުތބީކުރުެ

ބޭނުންކރުަމުންދާ . ބޭނުން ކރުަމުނދްާ ބޭނުން ކރުމަުން ދާ

ބަދލަުވމަުންދާ ބދަަލު ވަމުން ދާ

ބމިކަީ ހކިި ފސަްދވިެހރިއާޖްޭގެ ސރަަހައދްގުެ ތރެޭގއަި ވާ

ބމިަކީ ހިކފިސަްދވިެހރިާއްޖގޭެ ސރަަހއަްދުގެ ތރެޭގއަވިާ

ކުދި ކޔެޮ ނުކާށެވެ. ކާއރިު ކުދި ކެޔޮ ނކުާށެވެ. އރިު ކާ

ކރުީ ޒަމާނުގެ ސަނަދު ކލުސާްތައް އރިު ދައްކާބަހުގެ ވާހަކަ ؟ތައެބަ ހރުިހަނދާން ހުރި މީހަކު

އް ކރުީ ޒމަާނުގެ ސަނަދު ކލުސާްތަ ދައްކާއރިުބަހުގެ ވާހަކަ ؟އބެަހރުިތަހަނދާންހރުި މީހަކު

ރި ޖަޒރީާ ރަށްތައްހު އިއިންޑއިާގެ ހޅުަނގު ބިތގުަ

ޖޒަރީާ ރަށްތައް ހރުިއިނޑްިއާގެ ހޅުަނގު ބިތގުައި

ގވޮާން، ދިނމުާއި، ވަގފުު ކުރުމއާި ލިޔެ ، ނުން ކުރމުާއިބޭ ކރުމުާއި މއިީ ހއަްތަހާވސެް ކރުެވދިާނެ މއުާމލަާތުތކަެވެ.

،ލިޔެދިނުމާއި، ވަގފުުކުރމުއާި ،ބޭނުނކްރުުމާއި ގވޮާންކުރމުއާި މއިީ ހއަްތަހާވސެް ކުރވެދިާނެ

މުއމާަލތާުތކަެވެ.

25

ހމަަތކައެް ހުއޓްެވެ.

ހއުޓްެވެ.ހަމަތކަެއް

ބަހެއކްަމގުއަިވާސިނގްަޅަ ބަހުން ދިވެހި ބަހަށް އައސިފްައިވާ "ބަންޑާރަ"

ބަހއެް ސިންގޅަަ ބަހުން ދވިެހި ބހަަށް އއަސިފްައިވާ "ބަންޑރާަ" ކމަުގައވިާ

ހިނގްމަުން ގެންދިޔަދވިެހރިއާްޖޭގއަި ހިނގްަމުންގެންދިޔަދވިެހރިއާްޖޭގއަި

ސް ދިވެހރިާއޖްޭގެ އަކަށް ވޔިަދިވެއސްކަަށް ނވުަތަ ބިދސޭީ ނވުެއެވެ. ނަގުލު ކރުެވފިައިބިމއެްގެ މލިްކުވެރކިަން

ދވިެހިރާއޖްޭގެ ކަށވްިޔސަްދވިެއސްަކަށް ނވުަތަ ބދިސޭީއަ ނވުެއވެެ. ނަގލުުކރުވެފިައިބިމއެްގެ މިލްކވުެރިކަން

އަންނަ މީހުން ކަންކރުަންމސަްވރެި ން އަންނަ މީހުންކުރަކަންމސަވްރެި

ދައވުާކރުާ ފރަާތް ދއަުވާ ކރުާ ފަރާތް

ދައުވލާބިޭ ފރަާތް ދއަުވާ ލިބޭ ފރަާތް

ކއުްޔށަްދޭ ފރަާތް ކއުޔްަށް ދފޭރަާތް

ކއުްޔށަްހފިާ ފަރާތް ކއުޔްަށް ދފޭރަާތް

ދރެަވާނެ އަހމުަދުނމަަވސެްއެތނަަށް ނުދެވނުީމަ ދރެވަާނެ އަހމުަދު ނަމަވސެްއެތަނަށް ނުދވެުނީމަ

ދރެވަާނެ އަހުމަދުވސެްއެތނަަށް ނުދެވނުީމަ ދރެަވާނެ އަހުމަދު ވސެްއެތަނަށް ނުދވެުނީމަ

އެތަނަކީ އރަަން ހެޔޮވާވރަު ތނައެް ނޫނެވެ. އެހެންނމަވަސެް އެތަނަކީ އރަަން ހެޔވޮާވރަު ތަނެއް ނޫނެވެ. އެހެން ނަމަވސެް

ނުއސްުރެކރުޒީަމާވރަަށް މާނއުސްުރެކރުީ ޒަވރަަށް

އގްއަި ފޅަުރށަެ ށެއގްައިފަޅު ރަ

ގއަި ފޅަު ގއެެއް އގްައި ފަޅގުެއެ

މީހުން ދރިިއޅުޭ ރަށްރަށުގއަި ހުންނަ ގއޮި، ފާލއަްބަ އަދި އި ހައދްާ ގސަގްަހާއިނަ ތަކުގަހނިް

ފާލއަބްަ އަދި މީހުން ދރިިއޅުޭ ރަށްރށަުގައި ހުންނަ ގއޮި، އި ހައްދާ ގސަްގަހާއިނަތކަގުަހނިް

ން ގނެްދާތީވެފީޒުކރުމަުތަން މުން ގެނދްާތީވެޒު ކރުަތަނފްީ

26

މީހުން ދރިއިުޅޭ ކޮނމްެ ރަށަކުން ވެސް މީހުން ދރިި ރއެެވެ.ގޯތި ދކޫުއޅުުމަށޓްަކއަި

މީހުން ދރިިއުޅޭ ކޮނމްެ ރށަަކުންވސެް މީހުން ރެއެވެ.ދޫކުގޯތި ދރިއިޅުުމަށޓްަކއަި

ޅު މުން، އދިިކޮދަ ލިބުން، ހުއްރީ ވުމުން، ރޖަސިްޓަމރަު ވުމު

މނުް، އެއލްު މނުް، ޅާ ހެދުމުން، ފީކަރު ހދެުން، މަކަހދެުމު ދވުު މުން، ކަ މުން، ހޭ ލމުުން

ން، ލބިުމުން، ހއުްދަރވީުމުރަޖސިްޓަ، ރވުުމުންމަމުން، އއެްލމުުން، ޅާހެދެދމުުން، ފީކަރުހެމަކަ، މުންކޅޮުހދެުއިދި

ދުވުމނުް، ކަމުން، ހޭލމުުން

ނުވާނމަަރަށުގެ މީހަކު ކަމުގައި އެ ނުވާ ނަމައރެަށގުެ މީހކަު ކމަުގއަި

ދރިއިޅުެނީ ދިރި އުޅެނީ

ތެވެ.ށް ނެއެނގޭކަ ވެ.ކަށްނތެެއެނގޭ

ކަމަށް ވާތވީެތޭކަ އަހރަު ކުރީން އސްައެތަ ކަމަށވްާތީވެތކޭަ އަހރަު ކރުީން ތއަް ސައެ

ތކޭަސަފސަް ތޭކަސަ ފސަް

ސްރަހާފަނަ ސް ރަ ހާފަނަ

ސްދޮޅަފސަް ޅސަް ސް ދޮފަ

ނޫނީ ހަތްދިހަ ފަހެއް –ހަތދްިހފަަހއެް ހަތް ދިހަ ފަހެއް

އަށސްަތޭކަ އަށޑްިހަ އަށެއް އަށްހސާް ސް އަށް ސަތޭކަ އަށް ޑިހަ އަށެއްށް ހާއަ

ހަތރަު ލައްކަ ފސަް ދޅޮސަް އަށް ހސާް އަށް ންއަފސަް މިލި ސަތކޭަ އަށއެް

ހަތަރލުައްކަ ފސަދްޮޅސަް އށަްހސާް ންއަސމްިލިފަ އަށސްަތކޭަ އަށއެް

ފސަދްޮޅސަްހސާް ސް ސް ހާފސަްދޮޅަ

ފސަްދޮޅސަްހސާް އެއސްަތޭހަ އކެެއް ފސަް ދޅޮސަް ހސާް އއެް ސަތޭހަ އކެެއް

ތކޭަ އަހރަު ކުރިންތއަސްައެ ންއަހރަު ކރުި އެތައް ސަތކޭަ

ގރަުނު ވިހވިަނަ ގރަުނު ވިހި ވަނަ

ނަވރާސަަތކޭވަަނަ އަހރަު ނަވރާަ ސަތޭކަ ވަނަ އަހަރު

27

ފސަވްަނަ އަހަރު ދެހސާް ފސަް ވަނަ އަހރަު ދެ ހސާް

އަށވްރުެ ގިނަ މީހުން އެބަ ދިރއިުޅެއެވެ. ނޫނީ ދޅޮު ދޮޅު ލައްކަ މީހުން އެބަ ދރިިއުޅެއވެެ.ލައްކަ އަށްވރުެ ގިނަ

ކއަަށވްުރެ ގިނަ މީހުން އެބަ ދރިިއޅުެއެވެ. ދޮޅލުައް

ކުއްޖއެް؟ދޔިައީ ކޮން އއެް ވަނަ އަށް ކއުްޖަކަށް؟އއެް ވަނަ ލިބުނީ ކޮން

ދިޔއަީ ކޮން ކުއްޖއެް؟ އެއވްަނއަަށް އެއވްަނަ ލިބުނީ ކޮން ކުއްޖަކަށ؟ް

އެނމްނެް ތބިީ ނދިާފއަެވެ. އރިުއިއައަހރަެން އެންމެން ތބިީ ނދިާފައެވެ. އރިުއި އައަހރަެން

އެގޮތނުް، މިގޮތނުް، އޭގެ އިތރުުން، އއެަށްފަހު އެ ގޮތުން، މި ގޮތނުް، އޭގެ އިތރުުން، އެ އަށފްަހު

މޮޔވަެފއަެވެ.އޭނާ ހރުީ މޮޔަ ވެފއަެވެ.އޭނާ ހރުީ

އެ ސްކޫލް ހުރީ އިނޓްަނޝޭަނލަްވފެައވެެ. ވެ.ވެފއަެނލަް އެ ސްކލޫް ހުރީ އިނޓްަނޝޭަ

މއަޗްަށް ބުރި އަށް ބރުިގިނަ ގެތއަް މިހާރު ހނުްނަނީ

ހަދފާައެވެ. މައްޗަށް ބރުބިުރއިަށްގިނަ ގެތއަް މިހރާު ހުންނަނީ

ހދަާފއަެވެ. ވރަަށް ބޮޑަށް ބދަަލވުެފއަެވެ. އަނއެްކވާސެް މވިަނީ ވރަަށް ބޮޑަށް ބަދލަވުފެައެވެ. ވަނީ އަނއެްކާ ވސެް މި

ނަތޖީާއެއްގެ ގޮތުން އރެަށގުއަި އުޅޭ އެންމެން ރަށުން ނަތޖީާއެއްގެގޮތުން އރެަށުގއަި އުޅޭ އެންމެން ރަށުން ބޭލއީެވެ.

ބޭލީއވެެ. އެ ޒމަނާުގައި، މި އިހު ޒަމާނގުައި، ފަހު ޒަމާނގުއަި، މިޒަމނާުގައި ،އެޒަމާނގުައި ،ފަހޒުަމާނގުައި ،އިހުޒމަާނގުައި

ޒަމާނގުައިރއާްޖޭގެ ފޅަރުަށރްަށގުައި ޒމަާނއުސްުރެ ކރުަމުން އައި މައގިަނޑު މސަައކްަތްތކަކަީ ރުއގްސަް ހެއްދމުާއި

ގވޮާނކްުރމުާއި ދަނޑވުރެކިަމެވެ.

ރއާްޖޭގެ ފަޅރުަށރްަށގުއަި ޒަމާނުއސްުރެ ކރުމަުނއްައި ދމުއާި މައިގަނޑު މސަައކްަތްތަކކަީ ރުއްގސަް ހެއް

ގވޮާންކުރުމއާި ދަނޑުވރެިކމަެވެ. އކަުރކެެވެ. ދޭހަނވުާއއެްވސެް މާނައއެް އކަުރކެެވެ. ދޭހަ ނވުާއެއވްސެް މާނައއެް

މީހުން އބެައި މީހުން އެ ބައި

ކުދިން ލބިުމަކީ އެ ފަދަމީހުނަށް ފަދަ މަދުއަހު ކދުިން ލިބުމަކީ ނަސބީކެެވެ. އފެަދަމީހުނަށް ދފުަދައަހުމަ

ނސަީބެކެވެ.

އަމަލކެެވެ. ނާތަހޒުީބުއެއީ ވރަަށް އަމލަެކވެެ. ނާ ތަހޒުީބުއެއީ ވރަަށް

ޣއަރިމުސުްލިމުން ސްލިމުން ރު މުޣައި

28

ބަދުނސަީބު ސީބު ބަދު ނަ

ވސިްނަން ޖހެެއެވެ. މެދު ދިވެހި ބަހުގެ ގަވއަިދާ ވސިްނަން ޖެހެއވެެ. މދެުދވިެހި ބަހުގެ ގަވއަިދާ

ންއިންވކަިކރުުގގޭެ ކރުުންއިން ވަކިގގޭެ

ރއެެވެ.ދޫނުކު ރއެެވެ.ދޫ ނކުުއެކކަު އަނކެަކަށް

ހިނގއަޖްއެެވެ. ބޭނުނކްެނޑގިެން ހިނގއަްޖއެެވެ. ބޭނުން ކެނޑގިެން

ށްޓަކައިފައިހަމަކރުުމަ މަށޓްަކއަި / ފއަިހަމަ ކރުުމަށްޓކަައިފއަި ހަމަ ކރުު

ގޮތކަަށެވެ. ހިތށަްއރެިހސުްތަން ދެނީ އެމީހކަު ގޮތަކށަވެެ. ހިތށަް އރެިހސުްތަން ދެނީ އމެީހަކު

ކޮންބއަެއް؟ ކޮންތކާށަް؟ ކޮންއރިކަު؟ ކނޮއްެއްޗެއް؟ ކޮނފްިހރާައއެް؟

ޗއެް؟ ން އެއްރަކު؟ ކޮއި ށް؟ ކޮންތާކަ އއެް؟ ކޮންން ބަކޮ ރއަެއް؟ން ފިހާކޮ

ގޮތަށްމަ އެހަ ހަމއަެގތޮަށް

ނޭނގނޭެ އަނެކކަަށްއެއޗްއެް ހިތަށްއރަާއެކަކު ނޭނގޭނެ އަނެކކަަށްއެއްޗއެް ތަށް އރަާހިއެކކަު

އށަް ކުދިން ލިބިފައި ވއެެވެ. ހސަީނާ އަށް

އަށް ކުދިން ލބިިފއަވިެއވެެ. ހސަީނއާަށް

ލަފޒުު ދޭތެރގޭައި ހުސްތަން ދކޫރުުމުގައި އަމަލކުުރާނޭ މަތީގައިވާ މސިލާުތަކުން އެނގެނީ ލަފޒުު ވކަކިޮށގްެން ލޔިުމުގައި ދެ ސާފު ހަމަތކަެއް ނެތް ކަމާއި، އެ ކމަުގެ ސަބަބުން އަރފާާނެ އޮޅުންތކަެވެ.

29

ބާބު

ހމަތައަްހރުި ފައިދާމހިރާު ހަ

އި ގަ ޖލުައި އިންދވިެހި ބަހުގެ އކެެޑމަީ ގތޮުން މާބެހޭ ވކަިކޮށް ލޔިު ބަހުން ލޔިެ އޅުުމުގައި ލަފޒުު ދިވެހިތިރީގައި ނީ އެ ގަވާއދިަށެވެ.ހުން ލޔިުމުގައި އަމަލކުުރަންޖެހޭބަ ގަވއާިދު ބުނާގތޮުން ދވިެހިޖެހި ދިވެހި ސަރކުާރުގެ ގޒެެޓުގައި

ލފަޒުުތައް ވެ. ހަމަތކަެ ގަވއާިދގުައި ކަނޑައޅަާފައވިާ އެލޔިުމާ ބެހޭ ގޮތުން ގެންލަފޒުުތއަް ވކަކިޮށް ބޔަާންކރުަނީމި ފައވިެއެވެ.ށްހަމައެއް ބޔަާންކޮ ގަވއާިދގުައި އެ ބހެޭގޮތުން ވަކިކރުުމާއި ގޅުުވމުާ

ހމަަފުރތަމަަ

ން ބއަިތައް ކނޮްމެ ފޔިަވައި އެހެ 'އކަުރު'ތެރެއިން ބައިގެ ބެހފިައވިާ މައިގަނޑު ދިވެހި ބަހުގެ ލފަުޒުތައް ވެސް ވަކީން ލޔިުން.ހާލަތއެްގައި މިސާލު:

ރީތި ލިޔުމކަީ ލލޮުގެ މއިުޒކިެވެ.

ދވެނަަ ހމަައކަުރުތަކގުެ ތެރެއިން އއެްވސެް ހާލަތެއްގައި ލަފޒުުތަކާ މެހޭ އކަުރެއް ނަމަ ލިޔާނީ އެ އަކުރެއް މެހޭ ލަފޒުކަާ ވކަި

ނކުޮށެވެ. ލަތއެްގއަި ލަފުޒކަާހާއަކރުުތކަުގެ ތެރެއިން ވކަީން ލޔިާނީ އެއްވެސް ދިވެހބިަހުގެ މައިގަނޑު ބައތިކަުގެ ތެރގޭައި ހމިެނޭ -

ގޅުޭއިރު، ކރުީ އކަުރުގެ ފަހަތަށް ބަދަލު އައމުާއކެު ދެ ނމުެހޭ އކަުރުތކަެވެ. ލަފޒުަކާ މހެުމޭ ބުނވެެނީ ލަފޒުަކާ އކަުރއެް ލފަުޒަކަށް ބަދަލުވެގނެް ދިއމުަށެވެ. ލަފޒުު އެއް

ސް" މިއީ މހެޭ އކަުރެއް ނޫން)މިސލާު: * އޭނާ ވެސް ("ވެ އޭނއާަށް ޓަކައި ("އަށް" މިއީ މެހޭ އކަުރކެެވެ.)* އޭނއަާ އެކު ("އާ" މއިީ މެހޭ އކަުރެއް)*

ތނިވްނަަ ހމަަ" ން" މި އަކުރތުައް ގިނކަުރާ ލަފޒުާ ، ފަހަރު" ، "އިން" "، "މެން" ، ނަކުރުމުގެ އކަުރުކމަުގައވިާ "ތައް"ގި

ލޔިުން. ގޅުުވއަިގެން މިސާލު:

ތއަްމޒޭު - ތއަްގަލަން - ތއަްފޮތް މެންބައޕްަ - މެންމަނމްަ - މެންއަހަރެ ފަހަރުއޑޮި - ފަހަރުބޯޓު - ހަރުދޯނިފަ

އިންސިފަ - ރީންވެ - އިންމަ ންކާތބިު - ންމުދއަްރސިު - ންމުދމިު

ހތަަރވުނަަ ހމަަ

30

އިރު އެ ދެ ލފަުޒު ގުޅުވައިގެން ލޔިުން.ށް ލިޔާލަފުޒއެް ތަކުރާރކުޮ ގިނކަުރުމގުެ ގޮތުން ކުރާ ތކަުރާރު -ހ

މިސާލު: ގަސގްަސް ރުއްރއުް އޑަުއޑަު

ށ. ލަފޒުު ތަކުރރާުވެފައި ހުންނަ ނނަްއތިުރު މިސާލު: ރީތިރީތި ލޯބިލބޯި ދިގުދގިު

ނ. ލަފުޒު ތަކރުާރުވފެައި ހުންނަ ކަންއތިުރު މިސާލު:

ބާރުބާރށަް އަވަސއްަވހަަށް

ލަސލްހަުން ރ. ފހަަތަށް "މުން" މި އކަުރުގެ އަނންަ ކަނއްިތުރގުެ ތކަުރާރު

މިސާލު: ދުވަމުނދްުވމަުން ނށަަމނުްނަށމަުން

ބ. ނިމިނިމުނކުަމގުެ ތކަުރާރު މިސާލު: އިވިއވިި

އިކއަިކަ ބުނެބުނެ ރޮއިރއޮި

ފސަވްނަަ ހމަަ

ނމަެއް އކެަހެރި ކުރުމަށް ނމަުގެ ފހަަތަށް އިތުރކުުރާ "އެއް" މި އކަުރު ނމަާ ވަކި ނުކށޮް ލޔިުން. މިސާލު: ގޮނޑއިެއް - ގޮނޑި މޒޭެއް - މޭޒުފޮތއެް - ފޮތް

ހވަނަަ ހމަަ "މި" ، "ތޔިަ" ފަދަ ނަން ވކަީން ލިޔުން.އިޝރާާތުގެ ނަން ކަމުގައިވާ "އެ" ،

31

މިސާލު: އެ މީހާ ތި ފޮތް

މި ފިހާރަ.

ހތަވްނަަ ހމަަ ހަމަބސަް" ލޔިާ އިރު ދެ ލފަޒުު އކެުގއަި ލޔިުން."

މިސާލު: ގޮތެއފްޮތެއް ތަނެއްދޮރެއް އޑާެއފްާޑެއް.ލަކުޑފިކަޑުި

އށަވްނަަ ހމަަ

ލޔިުން.އިދިބަސް" ލިޔާ އިރު ދެ ލަފޒުު އކެުގައި " މިސާލު:

ވާނުވާ، އޅުޭނޫޅޭ، ހިނގާނުހިނގާ، ހދެޭނހެެދޭ -

ނވުވަނަަ ހމަަ އކަުރު ކަމގުައިވާ "ގެ" އެ ނިސްބަތކްުރާ ފަރތާާ ގުޅވުައިގެން ލިޔުން. ނިސްބަތކްުރުމުގެ މީހަކށަް ނުވަތަ އެއްޗކަަށް

މިސާލު: ގަނޑއެް ގެފޮތު ވިނދްު ގެހިތު ފިޔަގަނޑު ގެދޫނީ

ލޮނުގަނޑު ގެކަނޑު

ދހިވަނަަ ހމަަ ޖުމލުަ ފުރހިަމކަޮށްދޭ އަކުރު ކަމުގައިވާ "އވެެ" މި އކަުރުގެ ކުރއިަށް އަންނަ ލފަޒުާ ގޅުވުައިގެން ލޔިުން.

މިސާލު: އެވެ.އނަްނާނެ އެވެ.ހުންނާނެ

ކެވެ.ރކުެ ޓެވެ.ދޮށް

32

އގެރާވަނަަ ހމަަ ލަފޒުަކާ ގުޅުވައިގެން ލޔިުން.އަށް" ފަދަ ކުރީގއަި އނޮްނަ ލަފޒުާ މެހޭ އަކރުުތައް އެ "

މިސާލު: އަށްކޮޓަރި ، އށަްގެ ،އށަްބަދިގެ

ރށަްއތިު ޏަށް،ދޯން ،ރށަްބޭ

ބާރވަނަަ ހމަަ ކަންއިތުރު ހެދުމަށްޓކަައި އިތުރކުުރެވޭ "މުން" ގެން" "ފއަި" މި އކަުރުތއަް ކމަާ ގޅުުވއަިގެން ލޔިުން.

މިސާލު: މުންދުވަ މުން،ބަލަ

ގެންގޮވައި ގެން،ނަގައި ފއަިދުވެ ފައި،ހިނގައި

ތޭރވަނަަ ހމަަ

"އކަު" ފަދަ، އކަުރުތައް އޭގެ ކުރީގައި އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވައިގެން ލޔިުން.، "އކަީ" ، އިން"" މިސާލު:

ންދުރު ،ންރަށު ،ންގެއި ކީބުޅލަަ ކީއެ ގެއަ ،ކީއޭނާއަ ކުމާދަމާއަ ކުއަދަ ،ކުފަހަރަ ،ކުމީހަ

ސާދވަނަަ ހމަަ ނފަީގެ އކަުރތުައް ނަފީ ކުރެވޭ ލަފޒުާ ވކަި ނކުޮށް ލޔިުން.

މިސާލު: ބާއްޖަ،އަ –ބާއްޖަ ރަނގޅަު، ނު -ރަނގޅަު ޣައިރުމުސްލިމުން -މުސްލމިުން ނަސީބު، ބަދު –ނަސީބު އިންސާނީ،ލާ –އިންސާނީ ކާމޔިބާު، ނާ –ކާމޔިާބު އިންސފާުބޭ –އިންސފާު ކއެުން،ނު –ކެއުން ދުވުން،ނު –ދުވުން ކޅުުން،ނު –ކޅުުން ހަދާނެނަ -ހަދާނެ

ފނަރަވަނަަ ހމަަ

އަކުރތުައް ކމަުގައިވާ "ތަ"، "ތޯ"، "ހޭ"، މި އަކރުުތއަް އޭގެ ކުރއިަށް އަންނަ ލަފުޒާ ގޅުުވއަިގެން ލޔިުންސުވލާުގެ މިސާލު:

ކިހިނެއތްޯ؟ ކިހިނެއތްަ؟

33

އަންނނާަންހޭ؟ ކކާުހޭ؟

ސޅޯވަނަަ ހމަަ"އުތަ"، "ތާ"، ފަދަ އކަުރުތައް އޭގެ ގޮތުން ބޭނުން ކުރާ "ދޯ"، އާނ ބަސް ބުނުވމުުގެ ގތޮުންނާއި ބސަް ގަދކަރުުމގުެ

އަންނަ ލަފޒުާ ވކަީން ލޔިުން. ކުރއިަށް މިސާލު:

؟އަނންާނަން ދޯ އެހެން ބނުިން އތުަ؟

މަ ބނުިން ތާ!

ސތަރާވަނަަ ހމަަ ހ. އަދދަު ލޔިާ އިރު އަދަދު ކުރެވޭ ނަމާ ވކަީން އދަަދު ލިޔުން.

މިސާލު: ދެ ކުދިން، ތނިް ކުދިން، ފަސް މީހުން.

ހިސާބު އދަަދު ލިޔާ އރިު ލޔިާނީ ކޮންމެ އަދަދެއް ވކަީންނެވެ. ށ. މިސާލު: ސަތކޭަ ފަސް ހާސް ހަތަރު

އެއް ލައކްަ ފަންސާސް ހަ ހާސް ހަތަރު ސަތޭކަ އަށްޑހިަ ފަސް ރފުިޔާ. ނ. ވަނަ ބަޔާނކްުރާ އަދދަު ލޔިާއިރު އަދަދުގެ ވަނައާ ގޅުުވއަިގެން ލިޔނުް

މިސާލު: ފަސްވނަަ، ދހިަވަނަ، ބާރަވަނަ، ސތަޭކަވަނައެއްވަނަ،

އށަރާވަނަަ ހމަަ

އެންމެ މތާް ދަރޖަައގިެ ގޮތަށް ނަން ބޭނުންކރުާ އިރު ބޭނުން ކުރާ "ފުޅު"، "ކޮޅު" "ފޮދު"، އެ ނަމާ ގޅުުވައގިެން ލިޔުން. މިސާލު:

ލޯފޅުު، ގަމީސކްޅޮު، ސައިފޮދު ވިސްނުނފްުޅު،

ނވަާރވަނަަ ހމަަ ދޭހކަުރުމށަް ބޭނނުކްރުާ "ކޅޮު"، "ފދޮު" "ގަނޑު" އޭގެ ކރުިއށަް އަންނަ ނަމާ ގޅުުވައިގެން ލޔިުން.މިންވރަެއް

މިސާލު: ފެންފޮދު، ބަތްކޅޮު، ހިލަގަނޑު.

34

ބާބު

ހރުި ހމަތަކަށަް ފޑާކުޔިނުް މހިރާު ހދަފާައި

ގވަައިދު ބުނގާޮތނުް ލަފުޒު އާންމކުޮށްފައިވާ އިންދވިެހި ބހަުގެ އެކެޑމަީގޮތުން ބހެޭފުޒތުައް ވކަކިުރުމާއި ގޅުުވުމާލަ .ބައިގެ ތެރެއިން އަކުރު ލަފޒުުތައް ބެހިފއަިވާ މއަިގަނޑުދިވެހި ބަހުގެ ހަމައކަީ ގަނޑުމައި ވަކިކށޮް ލިޔމުުގެ އެނމްެ

މީގެ މާނއަަކީ ޖުމުލައިގައި ލިޔުމވެެ.އެހެން ލަފުޒކަާ ނގުޅުުވއަި ވެސްއިތައް ކނޮްމެ ހާލތަެއްގއަިފޔިަވއަި އެހެން ބަކަންއިތުރާއި، މަސދްަރއާި، ނަންއތިުރުގެ ނމަާއި، އތިުރުގެ ، ހިމެނޭ ލަފޒުުތކަުގެ ތެރެއިން ނަމއާި، ކަމއާި، ނަންއިތުރއާި

ން ގޮތުގއަި ހިމެނޭ ލަފޒުުތކަާބެހޭ ގޮތުން އޮތް ހމަައކަީ އެ ލަފޒުެއް މުސްތަގިއްލު ލފަުޒެއްގެ ގޮތގުައި، ވކަިން އަދި އެހެބއަިގެ ތެރެއިން ދިވެހބިަހުގެ ލަފުޒތުައް ބެހިފައިވާ ޅުވައި ލޔިުމެވެ. ވީމާ، މި ގވަައދިު ބުނާގޮތުން، ލަފޒުކަާއި ނގުު

ބޔަަށް މިއޮތީ ހަމައެއް ކަނޑައޅެިފައެވެ.

ކނަް

ބައިގެ ތެރެއިން އކަުރު ފޔިަވައި އެހެން ބއަތިައް ކޮނމްެ ހާލަތެއްގައި ލަފުޒުތއަް ބެހފިައިވާ މައިގަނޑުދިވެހި ބަހުގެ .ވެސް ލިޔަންޖހެޭނީ އެހެން ލފަުޒކަާ ނުގޅުުވައި ވކަިން ކަމަށް މި ގަވއާިދުގއަި ބުނިނަމވަެސް، މި ހަމއަަކީ ލަފުޒު

އކަުރުގެ ބައިގެ ތެރެއިން ވެހި ބަހގުެ ދި ،ނޫނެވެ. އެހެނީ ހައްލެއްމޅުި ވާ މއަްސލަަތަކގުެ ކިކށޮްގެން ލިޔމުުގއަި ދިމާވަހާލތަުތކަެއް ލޔިުމުގައިވސެް ހުސްތނަް ދކޫުރުމުގައި އޮޅނުްއަރާ ފުޒުތައްއެހނެިހެން ބއަިތަކގުައި ހިމެނޭ ލަބައި ނޫނަސް

މި ކަމަކީ ،ންވަނަ ބއަިގައި ފާހަގކަށޮްފައި އެވަނީއވެެ. އެހެނކްަމު އެބަހއުްޓެވެ. މިފދަަ ގިނަ މިސާލތުކަެއް މިފޮތުގެ ހުންނަ ކެއްތަގިނަ މައްސަލަ ށްގެން ލޔިުމުގއަިލަފުޒު ވަކކިޮ ދާ ހައްލއެް އޮތކްަމެއް ނޫނެވެ.އެގަވއާިދގުައި ބނުާހާ ސާ

ނަނއްިތުރުން ނަމަކުން ނވުަތަ ނުވތަަ ކުންކުގެ ތެރގޭައި ހިމނެޭ މަސދްަރަލަފޒުުތަ ފާހގަަކުރެވޭ އެއް ހާލތަަކީ ކަމަށްނުގޅުުވައި ޒަމާން ދޭހަކށޮްދިނމުުގެ ގޮތުން ބޭނުނކްުރާ ބަނޑުއކަުރުތއަް ކމަުގެ ލަފޒުާ ކަމުގެ ހާލަތުތކަުގއަި'ކަން' އުފދެޭ

މސިާލކަަށް ނވުަތަ އެ ފަދަ ހލާަތގުައި ކމަުގެ ލަފޒުު ފުރިހަމަވާ ގޮތާއި ކަމގުެ ލަފޒުު ނިމގޭޮތް ނޭނގުމެވެ. ހުރުމެވެ. ނުވަތަ މަސްދަރަކީ 'ރަޖިސްޓރަީކރުުން' 'ރަޖސިްޓރަީ' މި ލަފޒުުން އުފެދޭއަކީ ނަމކެެވެ. "ރީރަޖސިްޓަ"

މަސްދަރުގެ ކަމގުެ ޒަމާން ދޭހަކޮށްދޭ ބަނޑުއކަުރު ލިޔަންޖހެޭނީއުފައްދާއިރު ކަންއެވެ. މި މަސްދަރުން 'ރަޖިސޓްަރީވުން'ގުޅުވައިގެންނެވެ. ލަފޒުާ

ކަމެއް އުފައދްާއިރު އެ ކަމުގެ ޒަމާން ދޭހަކރުާ ބަނޑުއކަުރުނވުަތަ ނަމކަުން ނވުަތަ ނަނއްިތުރަކުން ކުންމަސްދަރަ

ކަމުގެ ޒަމާން ދހޭކަުރާ ބަނޑުއކަުރު އެ ކަމާ ގޅުުވާލުމުން މވިާ ގޮތަށް ކަމގުެ ލަފޒުާގޅުުވައިގެންނވެެ. ލޔިާނީ ތިރީގއަިއެ ކަމއެް ހިނގި ނުވަތަ ހިނގާ ނވުަތަ ހިނގާނެ ޒަމާނާއި އކެަމއެް ހިނގި ނުވަތަ ހިނގާ ނވުަތަ ހިނގާނެ ގތޮް

އެނގޭނެއެވެ.

ރީތި (ނަންއތިުރއެް) ހިނގުން (މސަްދރައެް) ރަޖސިްޓަރީ (ނމަެއް) ރަޖސިްޓަރކީރުަނީ .

ރީތިވަނީ ހިނގަނީ

ރީތިވއެްޖެ ހިނގައފިި ރަޖސިްޓަރވީެއްޖެ .

35

ރަޖސިްޓރަީކރުަމުންދަނީ .

ރީތިވަނީ ހިނގަނީ

ރަޖސިްޓަރީވަނކިޮށް .

ރީތިވަނކިޮށް ހިނގަނކިޮށް

ރަޖސިްޓަރވީަމުންދާނެ .

ރީތިވމަުނދްާނެ ހިނގމަުނދްާނެ

ރަޖސިްޓރަީކރުޭ .

ރީތކިުރޭ ހިނގްާ

ރަޖސިޓްރަީކޮށފްައި .

ރތީިކޮށފްައި ހިނގްފާައި

ރަޖސިޓްރަީކޮށގްެން .

ރީތިކޮށްގެން ހިނގއަިގެން

ރަޖސިްޓރަީވި .

ރީތިވި ހިނގި

ރަޖސިްޓރަީވަމުންދޭ .

ރީތިވމަުނދްޭ ހިނގަމުނދްޭ

ރަޖސިްޓަރީވަމުނދްަނީ .

ރީތިވމަުނދްަނީ ހިނގމަުނދްަނީ

ރަޖސިްޓރަީވޭ .

ރީތިވޭ ހިނގްޭ

ރަޖސިްޓަރީކރުެވޭ .

ރީތިކރުުވޭ ހިނގެވޭ

ރީތިވާ ހިނގާ ރަޖސިްޓރަީވާ .

ރީތިކރުުވާ ހިނގްުވާ ރަޖސިްޓަރީކރުުވާ .

ރަޖސިްޓރަީވަމުންދާ .

ރީތިވމަުނދްާ ހިނގްވުަމުނދްާ

ރަޖސިްޓަރކީރުވުަމުނދްާ .

ރީތިކރުުވަމުންދާ ހިނގްވުަމުނދްާ

ރަޖސިްޓަރީވަމުންއަންނަ .

ރީތިވމަުންއަންނަ ހިނގްވުަމުންއަންނަ

ރަޖސިޓްރަީވަމުނއްއަި .

ރީތިވމަުނއްއަި ހިނގަމުނއްައި

ރީތިވމަުނދްިޔަ ހިނގމަުނދްޔިަ ރަޖސިްޓރަީވމަުންދިޔަ .

ރަޖސިްޓަރީކރުުވމަުނއްަންނަ .

ރީތިކުރުވަމުންއަންނަ ހިނގްވުަމުންއަންނަ

ރީތިކުރވުަނީ ހިނގްުވަނީރަޖސިްޓަރީކރުުވަނީ .

36

ރަޖސިްޓަރވީަނީ .

ރީތިވަނީ ހިނގްަނީ

ރަޖސިްޓަރކީރުަނީ .

ރީތިކރުަނީ ހިނގްަނީ

ރަޖސިްޓރަީކރުަނިކޮށް .

ރީތިކރުަނކިޮށް ހިނގްަނިކޮށް

ރީތިވނަްދެން ހިނގްަންދނެް ރަޖސިްޓރަީވނަްދެން .

ރަޖސިްޓރަީވފެައވިަނިކޮށް .

ރީތިވފެއަިވަނކިޮށް ހިނގްފާައިވަނކިށޮް

ރީތިވަނކިޮށް ހިނގްވުަނކިޮށް ރަޖސިްޓަރކީރުވުަނިކށޮް .

ރީތިކުރުވަނކިޮށް ހިނގްވުަނކިޮށް ރަޖސިްޓަރކީރުވުަނިކށޮް .

ރީތިވގެެން ހިނގްއަިގެން ރަޖސިްޓރަީވެގެން .

ރީތިވެފއަި ހިނގފާައި ރަޖސިްޓަރވީެފއަި .

ރީތކިޮށްފއަި ހިނގްފާައި ރަޖސިޓްރަީކޮށްފއަި .

ރީތިކރުުވފާައި ހިނގްުވފާައި ރަޖސިްޓަރކީރުުވާފއަި .

ރީތކިޮށްލފާައި ހިނގްާލފާައި ރަޖސިޓްރަީކޮށްލފާައި .

ރީތިކުރވުާލފާައި ހިންގވުާލފާައި ރަޖސިްޓަރީކރުުވލާާފއަި .

ރީތިވާނެ ހިނގާނެ ރަޖސިްޓަރވީާނެ .

ރީތިވދެާނެ ހިނގއަިދާނެ ރަޖސިްޓރަީވެދާނެ .

ރީތިވެފއަިވާނެ ހިނގާފއަިވާނެ ރަޖސިްޓަރީކޮށފްައިވނާެ .

ރީތކިުރވެދިާނެ ހިނގވުިދާނެ ރަޖސިޓްރަީކރުވެިދާނެ .

ރީތކިުރވެވިސެްދާނެ ހިނގުވވިސެދްާނެ ރަޖސިޓްރަީކރުެވިވސެްދާނެ .

ރީތިކޮށްލވެިދާނެ ހިނގްުވާލެވިދާނެ ރަޖސިޓްރަީކޮށލްެވދިާނެ .

ރީތކިޮށލްެވިވސެްދާނެ ހިނގްވުލާެވިވސެްދާނެ ރަޖސިްޓަރީކޮށލްެވވިސެދްާނެ .

ރީތިވާނވްާނެ ހިނގްުވަންވނާެ ރަޖސިްޓަރވީާނވްާނެ .

ރީތިވނާްޖެހޭނެ ހިނގްަންޖެހނޭެ ރަޖސިްޓަރީވާނޖްެހޭނެ .

ރީތިވާނވްާނެ ހިނގަނވްާނެ ރަޖސިްޓރަީކރުަންވާނެ .

ރީތިކރުަންޖެނޭނެ ހިނގވުަންޖެހޭނެ ރަޖސިްޓަރީކރުަންޖެހޭނެ .

ރީތިވގެެން ހިނގއަިގެން ރަޖސިްޓރަީވގެެން .

ރީތިވގެެންދާނެ ހިނގައގިެނދްާނެ ރަޖސިްޓަރވީގެެންދާނެ .

ރތީިވމީާ ހިނގީމާ ރަޖސިްޓަރވީީމާ .

ރީތިވމުުން ހިނގުމުން ރަޖސިޓްރަީވުމުން .

ރީތިވތީީ ހިނގީތީ ރަޖސިްޓަރވީީތީ .

ރީތިކރުުމަށްޓކައަި ހިނގުމަށްޓކަައި ރަޖސިްޓަރީކރުުމަށޓްަކއަި .

ރތީިވމުަށްޓަކައި ހިންގމުަށްޓަކައި ރަޖސިްޓަރވީުމަށްޓކަައި .

ރީތިކުރވުުމަށްޓކަައި ހިންގވުުމަށްޓަކައި ރަޖސިްޓަރީކރުުވުމަށްޓަކައި .

ރީތިވމުަށް ހިނގމުަށް ރަޖސިޓްރަީވުމަށް .

37

ރީތިވާން ހިނގަން ރަޖސިްޓަރވީާން .

ރީތިވޭ! ހިނގާ! ރަޖސިްޓަރކީރުޭ! .

ރީތިވާނަން ހިނގާނނަް ރަޖސިްޓަރީކރުާނަން .

ރތީިކުރުވާނަން ހިނގްުވާނަން ރަޖސިޓްރަީކރުވުާނަން .

ރީތިވެ ހިނގައި ރަޖސިްޓރަީވެ .

ރތީިވދެިޔަ ހިނގއަިދިޔަ ރަޖސިްޓަރީވެދިޔަ .

ރީތިކުރެވިދިޔަ ހިނގއަިދިޔަ ރަޖސިޓްރަީކރުެވިދިޔަ .

ރީތިކުރމަުންދިޔަ ހިނގްަމުނދްޔިަ ރަޖސިްޓަރީކރުަމުނދްިޔަ .

ރީތިކރުުވމަުންދިޔަ ހިނގްވުަމުނދްިޔަ ރަޖސިޓްރަީކރުވުަމުނދްިޔަ .

ރތީިވއާިރު ހިނގއާިރު ރަޖސިްޓރަީވއާރިު .

ރީތިވމަުނދްއާިރު ހިނގަމުނދްއާިރު ރަޖސިްޓރަީވަމުންދާއރިު .

ރީތިވގެެންދއާިރު ހިނގއަިގެނދްއާިރު ރަޖސިްޓރަީވެގެންދއާިރު .

) ބުނާގޮތުން، ކަމަށް ގެނެވޭ ބަދލަުގެނައުމުން އެކި ވަގުތުގައި ކަން ހިނގުމުގެ މާނަ ގަވާއިދު (ދިވެހި ބަހުގެ ބަޔށަް ކމަަށް ގަވާއިދުގައި ބނުެފައިވެއވެެ. އެ ގުޅގޭޮތުން ކަމުގެ ބައތިަށް ބެހެނީ ގޮތުން ޒަމާނާ ދޭހަކށޮްދެއވެެ. އެ

ނމިުނުކަން، ނމިިނިމުނކުަން، އަދި ނަމަވުމވެެ.ބޔަަކީ؛ ވާކަން، ވޭވޭހުރިކަން، ވނާކޭަން،

، ވީނަމަވެސް ) ގައި ބޔަާންކށޮްފައިބޔަަށް ކަމަށް ދިވެހި ބަހގުެ ގަވާއިދު ( ގޅުޭގޮތުން ކަމުގެ ބައިތށަް ބެހެނީ ޒަމާނާ

އެނގއެެވެ.އިސްވެ ބަޔާނކްުރވެުނު ތާވލަުން ބެހދިާނކެަންބަޔށަް ކަމުގެ ބައިތށަް

ލިޔަންޖެހޭނީ ކަމުގެ ލަފޒުާ ގޅުުވައގިެން ކމަުގެ ލަފޒުާ ގޅުވުާލަންޖހެޭ ބަނޑުއކަުރު ކަމުގެ ޒަމާން ދޭހކަޮށްދނިމުަށްޓަކައި މވިާ ގޮތަށެވެ. ތިރީގައި

ރަނގަޅު ގޮތް ރަނގޅަުނޫން ގޮތް ވާނެ، މިލކްވުަމުން ވަނީ، މިލްކު މިލްކު، ވއެްޖެ މިލްކު ދާނެ

މިލްކވުަނީ، މިލކްވުާނެ، މިލކްުވމަުނދްާނެ، މިލްކުވއެްޖެ

އޭނާ އސިާހިތަކު މުއސްަނދވިެއްޖއެެވެ. ވެއްޖއެެވެ. އޭނާ އސިާހިތަކު މުއސްަނދި ރީތިވއެްޖއެެވެ. ވެއްޖއެވެެ. ރީތި

ނަމަވުން ނިމނިިމނުުކަން ނމިުނުކަން ވާނކޭަން ވޭވޭހުރކިަން ވކާަން މަސްދރަު

ރަޖިސްޓަރީވީމާ ރޖަިސްޓރަީވި ރޖަިސްޓރަީވެއްްޖެ ރޖަިސްޓރަީވާނެ ރޖަިސްޓރަީވަނީ ރޖަިސްޓރަީވޭ ވުންރަޖިސްޓަރީ

މިލްކުވީމާ މިލކްުވި މިލްކުވެއްޖެ މިލްކުވާނެ މިލްކުވަނީ މިލކްުވޭ ވނުްމިލްކު

38

ކުރމަުންދާ އެއްޗެކވެެ. އެއީ ބޭނުން ދާ އއެްޗެކވެެ. އއެީ ބޭނުން ކުރމަުންޖެހޭ ދާ ބީދައިން ބދަލަކުރުަން ބަދަލުވމަުންއެއީ

އެއްޗެކެވެ. އެއީ ބަދލަުވަމުންދާ ބީދައިން ބަދލަުކުރނަްޖެހޭ އެއްޗކެެވެ.

ރަޖސިްޓަރީކރުުމަކީ ލާޒިމުކަމކެެވެ. ކރުމުަކީ ލޒާިމުކަމކެެވެ. ރަޖސިޓްރަީ ވިޔަފރާި ހުލވިެއްޖއެެވެ.ހިނގްމަުނގްނެްދޔިަ ވއެްޖެއވެެ. ގެނދްިޔަ ވިޔފަރާި ހުލި ހނިގްަމުން

އޭނާ މސަްވރެިކަންކރުަނއީެވެ. ކުރނައީެވެ. އޭނާ މސަްވެރކިަން އެއީ ގާނޫނގުައި އސިްތިގރުާރވުެފއަވިާ ކަމެކެވެ. ވެފއަިވާ ކަމކެެވެ. އއެީ ގާނޫނުގައި އސިްތގިރުރާު

ރުޅއިަތވުެއޖްެ އަތުވއެްޖެ ރޅުި ވާހަކަދައްކނަީ ދައކްަނީ ވާހަކަ ވާހަކދަައްކއަިފި ދައްކައިފި ވާހަކަ ވާހަކަދައްކނާެ ދައކްާނެ ވާހަކަ

މުބރާާތް ނިމއިްޖއެެވެ. އްކުމުގެވާހކަަދެގައުމީ މުބރާާތް ނިމއިްޖެއވެެ. ދެއްކުމުގެ ވާހަކަގައުމީ

ކަނޑައޅަުއްވފާައވިަނީ ވަނީ ކަނޑއަަޅއުްވފާައި

ކނަް ނފަކީރުނުްބޔަާނކްުރވެުނީ ކަމުގެ ޒަމާން ދޭހަކށޮްދިނުމށަްޓކަައި ކަމުގެ ލަފޒުާ ގޅުވުާލަންޖެހޭ އިސވްދެޔިަ ދެވަނަ ނަންބަރުގއަި .

ބަނޑުއކަުރު ގޮތށަް ބަނޑުއކަުރު ލިޔަނޖްެހޭނީ ކަމުގެ ލަފޒުާ ގޅުުވައގިެން ކަމށަެވެ. ނަމަވެސް ކަމއެް ނަފީކރުާނަމަ އެނަފކީުރމުަށްޓކަައި ލަފޒުުގެ ފަހަތަށް ނަފީކުރމުުގެ ބަނޑުއކަުރެއް ކަމެއް ، ވީމާ ނެއވެެ.ލަފޒުުގެ ފހަަތަށް މެހިގެން ނުދާ

. ނކުުރެވުނވެެ) ރަޖިސްޓަރީ މިސާލު: ( ބޭނުނކްުރާނަމަ ލޔިަނޖްެހޭނީ ކަމުގެ ލަފޒުުގެ ފަހަތަށް ހުސތްަން ދޫކށޮްފައވެެ.ލަފޒުު ވަކކިޮށް ނުވެއެވެ. ) މއުްސަނދި) ކަނޑައަޅއުްވާފއަި ނވުެއެވެ. (އެވެ. (ނުވެ) ރޖަިސްޓަރީކރުެވިފައި (

މި ކމަާބެހޭ ގޮތުން އެއޗްެއް ބނުެފައެއް ނުވެއެވެ. އިން ހަދާފައިވާ ގވަާއދިުގައިދވިެހި ބަހގުެ އކެޑެަމީލޔިުމބާެހޭގތޮުން

އކަރުުގައި ދިވެހި ) ދިވެހި ބހަުގެ ގަވާއިދު ( ،އިން ހަދާފައިވާ ގަވއާިދުގއަިވާ ދެވަނަ ހަމއަކަީދިވެހި ބަހގުެ އެކެޑމަީ .

މެހޭ އަކުރކަީ އެ ތައް' ލިޔާއިރުއކަުރުވަނަ ބައިގައި ބޔަާނކްުރާ ' ބަހުގެ ލަފުޒތުައް ބަހާލފަައިވާ ބައިތކަުގެ ތެރެއނިް ނަމަ ލޔިާނީ އެ ނޫންމހެޭ އކަުރެއް އކަުރކަީ އެ އަދި ނުކޮށެވެ.ޒަކާ ވކަިއަކުރެއް ނަމަ ލޔިާނީ އެ އކަުރެއް މެހޭ ލަފު

ގަވއާިދުގައި ލަފޒުުވކަކިޮށގްެން ލޔިުމުގެ ދިވެހި ބަހުގެ އެކޑެަމީ އިން ހަދާފައިވާ ނވެެ.ންލފަުޒކަާ ވަކިއކަުރެއް މެހޭ ފހަަތަށް ބަދަލު ލފަުޒގުެ ގައި އޮންނަގޅުއޭިރު، ކުރީ ލަފޒުކަާ މެހުމޭ ބުނެވެނީ ލަފޒުަކާ އަކުރެއްބުނެފައިވާ ގޮތނުް،

މިސާލަކށަް، "މުހަނމްަދު އަކީ" ލިޔއާިރު "އަކީ" ބަދަލުވެގނެް ދިއމުަށެވެ.ލފަުޒކަށަް އައުމއާކެު ދެ ލަފުޒު އއެް މިއީ މހެޭ އަކުރަކށަްވާތވީެ، ލޔިަންޖެހޭނީ "މުހަނމްަދކަީ" މިގޮތަށެވެ.

ދިވެހި ބަހުގެ އެހެނީ، އެއޗްެއް މޅުިއކަުން ރަނގަޅެއް ނޫނވެެ.މި ހމަައިގައި ދވިެހި ބަހުގެ އެކޑެަމީއިން ބުނާ ވަޒފީާ ވައްތަރގުެ އކެިއކެިވައތްަރު މެނޭ 'އކަުރު'ގެ ތެރގޭައި ތަފތާުވަނަ ބައިގއަި ހި ތކަުގެ ތެރެއިން ބައިލަފުޒުތަކުގެ

އކަުރެއތްޯ ލޔިނަްވާނީ ވކަިނކްަން ނުވަތަ ނޫންކނަް ހަމައކެަނި މެހޭ ތައްހިމެނޭތވީެ، އެ ލަފޒުު ތއަްއަދާކުރާ ލފަުޒުއކަުރގުެ ބައިގައި ހިމެނޭ ލަފޒުުތައް ޖުމްލތަކަުގައި ހަމޖަެހޭ ކަމކަަށް ނުވެއެވެ. ތޯ ބަލއަިގެން ކަނޑައޅެުމކަީނވުަތަ ނޫން

39

ގައި ބަޔާނކްުރވެިފައވިެއެވެ. ބާބުވަނަ ކަން މި ފޮތުގެގނިްތިއަށް ބަހލާެވދިާނެ ދާކުރާ ވޒަީފާއަށް ބަލއަގިެން އައެއިން ކޮނމްެ ގނިްތިއެއގްައި ހމިެނޭ ލަފޒުުތައް ލިޔުމުގައި އެ ލަފޒުެއް ލިޔަނޖްެހޭނީ ކުރިއަށް އޮންނަ ލަފުޒާ ،ވީމާ ކަނޑައަޅނަޖްެހޭނީ ވކަިވކަީންނެވެ.ކަން ގޅުުވައގިެން ނޫން ވއަިގެންކަން ނުވތަަގޅުު

ތީވެ، އެ ލަފުޒުތައް ލިޔަންވާނީ ވަކނިކްަން އދަާކރުާ ލފަުޒުތއަް ހމިެނޭ 'އަކުރު'ގެ ތެރޭގއަި ތަފތާު އކެިއކެި ވަޒފީާނޫންކަމަށް ފެންނަ ކަނޑއަޅެުމކަީ ހަމަޖހެޭ ކމަެއް އަކރުެއްތޯ ނވުަތަ ނނޫްތޯ ބަލައގިެންނވުަތަ ނޫނކްަން ހަމައކެަނި މެހޭ

ސަބބަތުައް ތިރގީައި ބޔަާނކްޮށލްާނމަެވެ.

ބުނނަީ 'އށަް' މިއީ މެހޭ ލަފޒުެއް ދެވަނަ ހަމައިގއަިފައިވާ ގަވއަިދގުައިވާ ނެރެއެކޑެެމީއިން ބަހުގެ ދިވެހި (ހ) ގައި އިހމަަ މި އަދިކަމަށވްާތީވެ، މި ލަފޒުު ލޔިަނވްާނީ އެލަފޒުުގެ ކރުިއަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވއަިގެން ކމަަށެވެ.

ކޮނމްެ ހާލތަެއްގއަިވެސް އިތރުަށް ބުނެފއަިވަނީ 'ވސެް' މިއީ މެހޭ ލަފޒުެއް ނޫނކްަމަށާއި އެހެންކމަުން 'ވެސް' މި ލަފޒުު ލޔިަންވާނީ ވަކިން ކމަަށެވެ. ނަމަވެސް ދިވހެި ބހަުން ލޔިެފައި ހނުްނަ ލޔިުންތކަުގައި 'ވެސް' ބޭނނުްކށޮްފައި ހުންނަ

ލަފޒުާ ވކަިން ލިޔވެޭނެ އކަުރެއް ނޫނކްަން އެނގެއެވެ. 'ވެސް' މިއީ ހުރިހާ ހާލަތއެްގައި، ތަފާތު ގޮތގްޮތަށް ބަލާއރިުރިހާ ހލާަތެއްގައި އެ ލަފޒުު ގުޅޭ ލފަުޒާ ވކަިކށޮްފިނަމަ 'ވެސް' މި އކަުރުން ބާރުދޭ ލފަޒުުގެ ބާރު 'ވެސް' ހު

ޖމުްލއަަށް ބއަްލަވާލައްވށާެވެ. ތިރީގައި މި ބޔަާންކރުާ ދެ މިސާލކަަށް ކެނޑިގެންދާނެއެވެ.

." ފހާަގަ ކށޮްލާނަމވަެ ވެސްމިތަނގުައި އަނެއކްާ ތއަް"މބިާވަތުގެ ބައއެް މިސާލު

ބސަްއަހާ ކުއްޖކެެވެ." ވެސް"އަހުމަދކަީ އަބދަު

'ވެސް' މި އކަުރު ބޭނުނކްޮށްފއަިވަނީ ޖުމލްައިގެ ތރެޭގައި އެ އކަުރު ގޅުޭ ލފަޒުަށް ބރާުދިނުމުގެ މި ދެ ޖުމްލައިގއަިކަން ބާރު ދެނީ ކޮން ލަފޒުކަަށް ގޮތުންނެވެ. 'ވެސް' އެ ލަފޒުު ގުޅޭ އކަުރުން ވަކކިށޮްފިނަމަ ޖމުްލައިގެ ތރެޭގއަި 'ވެސް'

ސާފުނުވެ ހނިގއަިދާނެއެވެ.

ޖުމލްައިގެ ތެރގޭައި ބޭނނުކްރުާ ތަނުގެ (ށ) 'ނަމވަެސް' މއިީ އކަުރުގެ ގނިްތީގައި ހިމނެޭ ލަފުޒކެެވެ. މި ލަފުޒު ނުވތަަ ފެށތޭަނުގައި މްލައެއްސަބަބނުް ނވުަތަ ލޔިާ ގޮތކަުން އެ ލަފޒުުގެ މާނަ އެނބުރގިެންދއެެވެ. މސިާލކަަށް އެ ލފަުޒު ޖު

ނުވަތަ އެ ބަސކްޅޯީގެ ލޔިެފިނަމަ އެއިން ދޭހވަާނީ އެ ޖމުްލައގިެ ކުރިއަށް ޖުމްލއަެއްގެ ތެރގޭައިވާ ބަސކްޯޅިއެއް ފެށޭތަނގުައި އަންނަ އެއޗްެއް ފަހަތުން ތައާރަޒވުާއދިކިޮޅު ނުވަތަ ޗަކާބުނި އއެްނވުަތަ ބަސްކޅޯީގައި އތޮް ޖމުްލައގިައި ކުރއިަށް

އެހާލތަުގައި ނވުަތަ ކުރީ ޖމުްލައގިައި ބުނި އެއޗްކަާ ޖަދަލކުުރަނީ ކަމވެެ. ބުނަނީ ކަމވެެ.ނވުަތަ ބަސްކޅޯީގައި ޖުމްލައިގއަި 'ނަމަވެސް' އޮންނާނީ މިނިވަން ލަފޒުެއގްެ ގތޮުގައވެެ.

ނެއް ނެތވެެ. ފޔިާ ގަނންަން އަހުމަދު ހަނދާ ނމަަވެސްމިސާލު: އަހމުަދު ބޒާާރށަް ދޔިައެވެ.

ނމަަވެސް އެ ދޯންޏކަަށް މަހެއް ނުބޭނުނެވެ.ދޯނި އެހާ އަވަހށަް މަހަށް ދިޔަ އެ

އެއާ ޚލިާފށަް، "ކޮންމެގތޮެއްވނީމަަވެސް އހަަރެން އނަންާނަމެވެ." މި ޖމުްލައގިައި 'ނަމަވެސް' ބޭނުނކްޮށްފއަމިިވަނީ މުޅިން މި ޖމުްލއަިގައި ބޭނުންކޮށފްައިވަނީ އެ ލަފޒުު ގޅުިފއަިވާ ލަފޒުަށް ބާރުލުމުގެ އެހެން މާނައެއްގއަެވެ. 'ނަމަވެސް' މި ލަފުޒު

މި ފަދަ ތނަްތަނުގއަި 'ނަމވަެސް' ލިޔާނީ ބާރދުޭ ލަފޒުާ ގޅުުވައިގެންނވެެ. ގޮތުންނެވެ. އެހެންކމަަށްވާތީވެ،

40

ގެ ގނިްތީގައި ހިމެނޭ ފައިވާގތޮުން 'އަކުރު'ގައި ބުނެއިވާ ގވަައިދުގެ ދވެަނަ ހަމައިނެރެފައކެެޑެމީއިން ބަހުގެ (ނ) ދވިެހި އެ ލަފޒުު ލޔިަން ޖެހޭނީ ކުރިއށަް އނޮްނަ ލފަުޒާ ގޅުުވައގިެން ކަމަށެވެ. މިއީ މެހޭ ލަފުޒެއް ކަމަށވްާތީވެ 'އަކީ'

މީދަލގުެ ދުޝްމަނެކވެެ. ކީމިސލާު: ބުޅލަަ

ބަލިޖައސްާ ޖަރާސމީު އުފލުާއެއޗްކެެވެ. އކަީމަދިރި

'އކަީ' އެއީ މެހޭ އަކުރެއކްަމށަް ވޔިަތީވެ ރެއް ކމަަށްވީ ނަމަވެސް،މެހޭ އކަުބއަެއް ހާލތަުގައި އެހެންކމަުން، 'އކަީ' މިއީ ލިޔުން ލޒާިމުކރުުމކަީ ހަމޖަެހޭ ކަމެއް 'އަކީ' ޒާ ގޅުވުައގިެންލފަު ސަބބަަށްޓކަައި ކުރިއަށް އޮންނަ އެ ހަމައކެަނި ބއަިގއަި ބުނެފައިވާ ގޮތުން 'އަކީ' ހިމެނެނީ ޚަބަރު ލަަފޒުުތަކުގެ ތެރޭގައވެެ.ވަނަ މި ފތޮުގެ ނޫނވެެ.

ގަވއަިދގުެ ދެވަނަ ހަމއަިގައި ބުނެފައިވާގޮތުން 'އކަުރު' ގެ ގނިތްީގައި ހިމެނޭ ނެރެފައިވާމީއިން އކެޑެެބަހުގެ (ރ) ދިވހެި އެ ލަފޒުު ލޔިަން ޖެހޭނީ ކުރިއށަް އނޮްނަ ލަފޒުާ ގޅުުވައގިެން ކަމަށެވެ. މިއީ މެހޭ ލަފޒުެއް ކަމަށވްާތީވެ 'އާއި'

މީދާ ލާއިމިސާލު: ބޅުަ

މީދާ އާއިގޮނޑި

ށް ވޔިަތީވެއެހެނކްަމުން، 'އކަީ' މިއީ ބއަެއް ހލާަތުގއަި މެހޭ އކަުރެއް ކަމަށވްީ ނމަަވެސް، 'އއާި' އއެީ މެހޭ އަކރުެއކްަމަރިއށަް އޮންނަ ލަފުޒާ ގޅުުވައިގެން 'އާއި' ލިޔނުް ލޒާިމކުުރުމކަީ ހަމަޖހެޭ ކމަެއް ނޫނެވެ. މި ފޮތުގެ އެ ސަބބަަށްޓކަައި ކު

ވަނަ ބައިގައި ބުނެފއަިވާ ގތޮުން 'އއާި' އކަީ ގޅުވުިއކެެވެ.

ގނިކަރުމުގުެ އކަރުު

ގނިކަުރުމުގެ އކަުރކުަމުގައިވާ "ތައް"ނަނީ ދިވެހި ބހަުގެ އކެެޑަމީ އިން ހދަފާައިވާ ގަވއާިދގުައިވާ ތިނވްަނަ ހަމައގިައި ބު .

ކމަަށެވެ. " ން" މި އކަުރުތއަް ލޔިަންވާނީ ގިނކަުރާ ލަފޒުާ ގޅުުވއަިގެން ފހަަރު" ، "އިން" "، "މެން"،

ލޔިަންވާނީ ވކަިނތްޯ ވެސްނމަަވެސް މީގެ ތެރޭގައި މިހމިެނޭ 'ފަހަރު' ހިސާބު އދަަދެއްގެ ފަހަތށަް އަންނަ ހާލަތުގައިމިސާލކަަށް "ސޅާީސް ފަހަރު" މގިޮތަށް ލިޔއާިރު މި ހމަައކަަށް ނވުަތަ ކުރީ ލަފޒުާ ގުޅުވއަިގެންތޯ ސވުާލުއފުެދެއެވެ.

ނުފެއްތޭނއެެވެ. އހެެން ނޫނެވެ. "އޑޮި" "ދޯނި" ފދަަ ތަކއެްޗށަް ނިސބްަތްކޮށް ލިޔއާިރު 'ފަހަރު" ލޔިަންވާނީ ގިނކަުރާ އިގެންނެވެ. ހިސބާުގެ އަދަދކަާއި ގޅުިގެން "އިން" އަދި "ން" ލިޔމުުގައި އުނދަގޫ ތކަެއް ދިވެހި ލަފޒުާ ގޅުުވަ

އަށް" ތޯއެވެ. ން އަށް" ތޯ ނުވތަަ " އިން ބަހުގައި އެބަހުއްޓެވެ. ރަނަގޅަުގތޮކަީ "

41

ބބާު އކަރުު

މާނަކށޮްފައވިާ ގޮތަށް ބަލއަިލާނަމެވެ.ގައި "އކަރުު" ) ( ދުދިވެހި ބަހުގެ ގަވާއި

. އކަުރުތަކެވެ. އއެީ ސް ލިޔުމުގައި ބޭނުންކރުާ އަކރުުއެއް މާނއަަކީ ބަ މާނެއއެްގައި ބޭނުން ކރުެއެވެ. ބސަް ދެ "އކަުރު" މި

ފރުިހަމަ މާނައއެް ތކަެވެ. އަކުރގުެ އަނއެް މާނައަކީ، ލަފުޒއެް އކެަނި އޮންނައރިުފދަަ އކަރުު ހ، ށ، ނ، ރ، ލަފުޒެކެވެ. ފރުިހަމަ މާނައެއް ދޭހވަާ ކޮންމެދޭހަނުވާ، ނމަަވސެް އެހެން ލފަުޒަކާއކެު ބނޭުނކްރުުމނުް

ނމަަވސެް، އވެެ، ދެން، ހަމަ، ވީމާ، އކެަމަކު، ފދަަ، ބސަްތއަް ހިމެނެއވެެ.، ގެ، މސިލާކަަށް: އށަް، އިން، އދަި

.އެވެދަނީ އަށްއަހރަެން ގެ .

.އެވެދވެޭނެނު އެހާއިރު ކުޅކޭަށް އަދި، ނަމަވސެް ޖަހއާިރު އާދވެުނު އިން މަދރަސުާ .

މި ބސަްތައް ވަކިން ހުންނއަިރު، އެއިން އއެްވެސް ، ނު، އދަި، ނމަަވސެް، އިން، އެވެ، އަށް މަތގީައވިާ ދެ ޖުމަލއަގިއަިވާބސަްތަކަކއާކެު ބޭނުން ޖުމްލއަިގައވިާ ގޮތުން އެހނެްދެ މާނައެއް ދޭހައއެް ނުވެއވެެ. ނަމވަސެް މި ބަހަކުން ފރުިހަމަ

މާނައއެް ދޭހވަާ ބަހކަަށް ވދެއެެވެ. ވމީާ މިއިން ކނޮްމެ ބަހކަީވެސް ކރުމުުން އއެިން ކޮންމެ ބަހކަވީެސް ފރުިހަމަ އކަރުކެެވެ.

ގައި ދިވެހި ބަހުގެ ) ( ބަހުގެ ގވަާއިދުދިވެހި ބަހާއި ތާރޚީަށް ޚދިުމތަްކުރާ ގއަުމީ މަރކުޒަުން ނެރއުްވާފައިވާ ދިވެހި އެއީ"ކުރު" ކމަަށް ބުނފެައިވަނީ ލަފުޒުތައް ބެހޭ މއަިގަނޑު ބައިތައް ކަނޑައޅައުްވާފއަިވއާިރު އެ ބައތިަކުގެ ތެރެއިން "އަ

ކރުުމނުް ފރުިހަމަ މާނައެއް ފުރިހަމަ މާނައެއް ދޭހަނވުާ، ނަމަވެސް އެހެން ލފަުޒކަާއެކު ބޭނުން ލަފުޒއެް އކެަނި އޮންނައިރު މިގަވާއިދުގއަި ތކަުގެ ތެރގޭައި ހިމެނޭ "އަކރުު"ދވިެހި ބަހގުެ ލަފޒުުތަކގުެ ބއަިދޭހަވާ ކޮންމެ ލަފޒުެއް" މގިޮތަށވެެ.

ށްނުވާ ޒކަަތެރޭގައި ވަރަށް ތފަާތު ވޒަީފާއަދކާުރާ ލަފުޒުތަކާއި ލަފު ބައިގެކީސކާށޮްފައިވާ އެއް"އަކުރު"ގެ ގޮތުގައި ހިމަނައި އެ ގވަާއިދގުައި އކަުރުގެ އޅަައި ގިންތކިށޮްފައިވަނީ އެއްވެސް ހަމަޔކަުން ކަމކަަށް ގަބޫލއެް ނުކުރެވއެެވެ. އަކުރު އެއްބަޔަކށަް

ވެ.ލަފުޒތުކަެ މަ މާނައެއް ދޭހވަާމިސލާުގެ ގޮތުގއަި ދފީައިވާ ބައެއް ލފަޒުުތކަަކީ އެ ލަފޒުު އކެަނި އޮންނއަިރުވެސް ފުރިހަގައި ބައިގެ "އަކުރު" ވީމާ، ލަފުޒެއްގެ ކުރިއަށާއި ފަހަތަށް މެހޭ އަކުރެވެ. އަނއެްބއަި ލަފުޒުތަކކަީ ގޅުުވިއވެެ. ޔކަީއަނެއްބަ ލައިގެން އކެިއކެި ގިނތްިތކަަށްޖމުްލަތކަުގއަި އަދކާުރާ ވަޒީފއާަށް ނުވަތަ ދއަުރަށް ބަ 'ލަފޒުތުައް'އެ ،'ތައްލަފޒުު'ހިމެނޭ

ފާހަގކަޮށްފއަި މިވަނީއެވެ.ތިރީގައި ބައެއް އކަުރުތައް ބހަާލެވދިާނެ އެ ލަފޒުުތައް ނވުަތަ ،އެގތޮުން ބަހައލިާނަމެވެ.

42

ގޅުވުި .1މްލައެއް ދެ ޖުނުވތަަ ލފަުޒތުކަުގެ ވކަި ކޅޯއިެއްޖުމްލއަެއްގއަި ހިމެނޭ ނވުަތަ އްދެ އިބރާާތެ އް ނުވަތަލަފޒުެދެ ގުޅވުިއކަީ

އކެަމކަު، އެހނެްނމަަވެސް، ނަމަވެސް، ނުވަތަ، މިސާލު: އދަި، އާއި، ގޅުުވމުަށް ބޭނުންކރުާ ލަފޒުކެެވެ.އކެތަި އަނކެައޗްާއި ވީމާ.

ގޅުުވގީެ ބާވަތްތައް ގޮތް ދެ ލަފުޒު ގޅުުވޭ

އަލމަރާި ޒާއި/ މޭ މޭޒު އާއިއލަަމރާި

އޭނާ މޫދަށް ނުދާނއެެވެ. ނަމަމދޫަށް ނުދާށޭ ބުނިކައރިީގއަި އެނާ ޖުމލްައެއގްއަި ހިމެނޭ ދެ އބިރާާތެއް ގޅުުވޭ ގޮތް

ލބިޭނޭގޮތް އަގު އދަާކުރމުަށް ބޭނުނވްާ ލޯނު އޕެޓާްމެނޓްުގެ ގޅުުވޭ ގޮތް: ޅިބސަކްޯ ލައއެްގއަި ހމިެނޭ މސުްތަގިއްލުޖުމްއަގގުެ ބާކީ އސިވްެ އޕެާޓމްެނޓްގުެ ނވުަތަނަމަ ނުވއެްޖެ

ގަންނަ ފރަާތުން ނދުެއްކއިްޖެނަމަ،ބަޔާންކރުެވުނު ތރާޚީގުައި ވިއކްާ ފރަާތަށް ދައްކާފައވިާ ހރުިހާ ފައސިއާެއް ވއިްކާ ފރަާތަށް ނގެުމަށފްަހު އެއބްސަވްުން އވުލާމުުގެ ހއަގްު ވިއްކާފރަާތަށް

ލިބިގެންވއެެވެ.

ދެ ޖމުްލަ ގޅުުވޭ ގޮތް

ވެ. ރާއްޖގޭައި ވރަަށް ރީތި އަދި ހިތްގއަމިު ރަށރްަށް އބެަހުއްޓެއެހެން ރަށއެް ރާއްޖގޭައި މިހާ ހިތްހޔެޮ ބޔަަކު ދރިިއޅުޭ އެކމަަކު

ރަށްވހެކިމަގުެ ގޮތުން ބަލާއިރު ، މިއީއޮތެކޭ ނުދެންނވެޭނއެެވެ. ރަށކެެވެ. ލާމސަީލު

ތައްގޅުުވިދވިެހިބަހގުައި ބޭނުންކރުާ އަދި އާއި

ނވުަތަ އެކމަަކު

އެހެނންަމވަސެް ނމަަވސެް

ވީމާ އެހެނވްީމާ

އެހެނީ ދެންވސެް އަދވިސެް

ދެން

43

އެހެނސަް އެހެނެއްކަމަކު

ވުމއާކެު ދެން ފަހެ

ދނެްފަހެ ދނަްނައެ

ފަހެ ދނެްފަހެ

އދަކިިއއެްތަ އެބަހީ މާތރުަ

ހމަައފެދަައިން ހމަކަށަަވރަުން ހަމައއެއާެކު

ހިނދު އަދވިސެް މިނޫނސަް ވޔިސަް

އއެަށްފަހު މއިަށްފަހު

ކނޮްމެއަކސަް އނެޫންވސެް މީގއެިތރުުން ސބަަބަކީ އދާޭހވެެ!

އދާެ! ގުޅވުި އަކރުު

މސުލްިމުނގްެ އުއްމީދު މުންކީރިތި ރސަލޫާ މދަީނއާަށް ވަޑއަގިަތު މުން ވއެްޖެއެވެ.އައު

ންގެ ގަބލީާތަކުގެ މީހުއެކިއެކި މުންއސިލްާމް ދީން އައު ދިޔއަެވެ.ރޅުިވރެކިަން އިތރުުވގެެން

އރިުމެދު ޖެހމުުން އމެީހުން ހިނގައްޖއެވެެ. އޭނާ މޫދަށް ނުދާނއެެވެ. ނަމަކައރިީގއަި މދޫަށް ނުދާށޭ ބުނި އެނާ ނަމަބޔަަކު މހީުން އއަސިް އޭނާ ކޮށްއޭނާ ހިނގާފއަި ދަނި ކޮށް

ވަށާލއަިފއިެވެ.

ބޔަަކު އޭނއާަށް ހމަަލދާީފއިެވެ. ވާނިދފާައި އޮއްއޭނާ ވާ

44

ބަޔކަު މީހުން އއަސިް އޭނާ ޓާއޭނާ ހިނގަހިނގާ ހުއް ޓާ

ވަށާލއަިފއިެވެ.ދެން ޖެހުނީ ގގޭއަި ހުރި މސަައްކަތްތައް މާއޭނާ ގއެަށް ދިޔައި މާ

ނިނމްާށވެެ.ފރަުވާތެރިކަން ގައިމސީްމީހުނގްެ ގގޭެއަށް ވދަެ އޅުުމު ގައި

ބަހއަްޓަނވްާނއެެވެ.އެ ގެއއެްގެ މީހުން ބެއްސި ނސަްމީހެއގްެ ގއެަށް ވދަެ އޅުު ނސަް

ކަމކަާއި ނނޫީ ނބުެހޭށެވެ.މިއަޅއާާ ސވުާލުކުރވެޭނެއެވެ. ހިނދުއާ ބައދްލަުވާ اللهމިއޅަާ މާތް ހިނދު

(ބސަްކޯޅި ގުޅވުާފއަި)

ތާވަލުގައި ބަޔާނކްުރވެުނު ގޅުުވިތކަުގެ ތެރގޭައި ބަސްބއަި ގޅުުވުމށަާއި، ޖުމްލަ ގޅުުވުމަށއާި، ބަސްކޅޯި މަތީގައި އތޮް

އަދި އެ ގޅުުވިތކަަށް ބެލުމނުް އެ ހމިެނެއެވެ. ގުޅުވުމަށް ބޭނުނކްުރާ ގޅުުވިތއަްއިބރާާތް ގޅުުވމުަށާއި ލަފޒުު ގޅުުވމުަށާއި

ގޅުުވިތކަުގެ ތެރޭގައި ގޅުވުި ލަފޒުާއި ގޅުުވި އަކރުު ހމިެނކޭަން ފހާަގަ ކުރެވެއވެެ. ގޅުވުި އކަުރުތކަކަީ ޖުމްލައެއްގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ދެ އިބރާާތެއް ނވުަތަ ދެ ބަސކްޅޯިއއެް ގޅުުވުމަށް ބޭނުނކްރުާ ގުޅވުިތަކކެެވެ.

އސުޫލުގޅުުވި ލޔިާނޭ ޔަށް ހަވލާާ ބސަްބައސިވްެދޔިަ މޒަުމޫނެއް ލިޔމަުންދއާިރު

ލިޔާނީ ވކަި ލފަޒުއެްގެ ދިނުމަށް ބޭނުނކްރުާ ގުޅވުިތައް ގޮތުގއަވެެ.

ދެ ލަފޒްު ގޅުުވާ ގޅުުވި ކރުީ ލަފޒުުގެ ތެރއެަށް މެހިގެންދާނަމަ ލިޔާނީ ކރުީ ލަފުޒގުެ ތރެެއަށް މެހޭގތޮަށް ގޅުުވއަގިެނންެވެ.

ގޮނޑި ޒާއިމސިާލު: މޭ

ދެ ލފަްޒު ގުޅުވާ ގުޅވުި ކރުީ ލަފުޒުގެ ތެރއެަށް މެހގިނެް ނުދާނަމަ ލިޔާނީ މިނިވަން ލފަޒުެއގްެ ގޮތގުައި ވކަިންނވެެ.

މޭޒު އާއިމސިލާު: ގޮނޑި

ޖުމލްއަެއްގެ ތެރޭގައވިާ ދެ ބސަްކޅޯި ނވުަތަ ދެ އިބރާާތއެް ގޅުވުާ ލިޔާނީ ކރުިއަށް އޮނންަ ލަފުޒާ ގުޅވުައގިެންނެވެ. އަކރުު

މސުްލމިުންގެ މުންކރީިތި ރސަޫލާ މަދީނާއށަް ވަޑައގިަތުމސިލާު: އުއްމދީު އއަުވއެްޖެއވެެ.

އި ޚބަރަު އކަރުުޚބަރަު ލފަޒުާ .2މައލުޫއަށް ނިސްބަތކްޮށް މައުލމޫާތެއް އޖެުމްލައިގައި ދިނމުަށްޓކަައި ނވުަތަ ޖމުްލައިގެ ޖުމލްައިގެ ދިވެހި ބހަނުް ލިޔއާިރު

މިފަދަ ޚަބަރު ލފަޒުުތައް އކަުރު އަދި ލަފުޒު ހުރެއެވެ.މައުލޫއާ އެ ޖުމްލއަިގެ ޚަބަރާ ގުޅުވާލުމށަްޓކަައި ބނޭުނކްުރާ

45

ޚަބރަު ދިވެހި ބަހުގއަި އާނމްކުށޮް ބޭނުނކްުރާ ފހަަތަށެވެ. ނަނީ ނަމުގެއާންމކުޮށް އނަްއަކރުުތއަް ޚަބަރު ނުވަތަ

ތައް ތިރގީައި މިވަނީއެވެ. އކަުރުލަފޒުުތކަާއި ޚބަަރު

އަދި ޚަބރަު ލފަުޒު އަކރުުޚަބރަު ފެހުންތެރއިެއް އކަީޒިޔާދާ އަކީ

ގައިހޯނު އޮތީ ފާރު ގައި

އޭނާ މލާެއަށް ބާލއަިފއިެވެ. ގައިވަރަށް އއިްޒަތު .ގައިއެންމެން އަންނަން ޖެހޭނީ ކލުަހެދުމު

ފައސިާއއެް ނެތް ކުދަބަހަ އަކު

އަހުމދަާއެކު ނސަީމުވސެް މަހަށް ދިޔއަެވެ. ވސެް

އަހައްމަދާއި އެއްކޮށް ނސަީމއުސަް މަހަށް ގެ. އސަް ބެނދފެެއި ހިށީކުކުޅސާް ހއަުލާސް މިކޯ

ގެއލްުންވއެްޖެ އަށްވއިސްާރއަގިައި ގެ އަށް

އަށްހމަަ އާބަދިގެ އިންގެ އިން

އަހަމަދު އެ ކުނފްުނގީައި ދާނދްެން މޝަްރއޫު ނިމުމަކށަް ދާނދްެން މސަައކްަތްކރުި.

ގތޮެއް އެ ގޭ މީހުން ފޫހވިަންދެން އެ ގޭގއަި އިނުމީ ރަނގަޅު ދެން ނޫނެވެ.

ސުރެ

ކނުްފުނީގެ ހިއސްދާރާެއް ސރުެފެށުނއީް އަކީއަހމުަދު

ދިހަ އހަރަު ވއެްޖއެެވެ. ތާއރެަށގުައި ހުންނައޭނާ ތާ

އޭނާ ތަނާއޭނާ އރެަށގުައި ހއުްޓާ ދެ އަހރަު ވީ ތަނާ ނިޔވާއެްޖއެެވެ.

އަހުމަދު އެ ގޭގއަި ނެތެވެ. އރިުއަހރަެން އެ ގެއަށް ދިޔަ އިރު އެ ގގޭެ އެނމްެން ތބިީ ނދިާފއަެވެ. އރިުއރިު އރެި

އގެޭ އެންމނެް ތބިޭނއެި ނދިާއް. ކޯއެޔަ އޭ ކޯ

ވޅަިއކެެވެ. ގެތިޔއަީ އަހމުަދު ގެ

46

އކެުއޅަުގަނޑު މިހރިީ މަނިކފުާނާ އެކު

އެ ނަވަށް ގެންކޅަުއޮށފްުނމްީގެ ފަހުލވަާނުންނާއި ގެން ވަޑއަިގެންފއިެވެ.

އެކގުައި އޅަުގަނޑު މިހރިީ މަނިކފުާނާ އެކގުައި

އާބައދްަލުވާ ހިނދު މިއޅަާ އާاللهމިއަޅާ މާތް އާ ސުވލާުކރުވެޭނއެެވެ.

ދާއެކުގއަަި ނސަީރވުސެް ދިޔައވެެ. ނވުަތަ އަހުމަ އާއަހމުަދުއެކު ހަމީދު އާއެކގުައި ނސަރީުވސެް ދޔިައެވެ. ހސަީނާ

ދިޔއަެވެ. ފިޔވަަޅު އަޅައިފި މދެުފުލުހުންނާ މެދު

ގާނޫނު ބެހޭއާއލިާއާ ބެހޭ

ވާހކަަދައްކށާެވެ. ގޅުޭމސައަކްަތާ ގޅުޭ ލބޯިވއެެވެ. ދެކެއަހރަެން އޭނާ ދެކެ

ފޔިވަައި

އަހމުަދު ފިޔަވއަި

ތަނަށް ދިޔައެވެ. އެންމނެް އެ ނޫންއަހުމަދު ނޫން އެންމޔެަ އތެާން ގއެަ. ނނުްފެހޭއަހުމަދު ނނުްފެހޭ އނެްމެން އެތަނަށް ދޔިއަެވެ. ނޫނިއްޔާއަހުމަދު ނޫނިއްޔާ

އެންމެން ތިބީ ފިޔާތޮށި ކުލައިގެ ހދެުމގުައެވެ. ނޫނީފާތުމަތު ނޫނީ މެނުވީ

އެހެން އލިާހަކު ނވުެއެވެ. މެނުވީالله

ކީރިތި ރސަލޫއާީ އެންމެ ފަހު ނބަިއޔްއާެވެ. އީ އެމީހުންނީ ކިޔމަަންތެރި މުސްލިމުންނެވެ. ނީ

އއެުރނެްނީ މާތް މީހނުްނެވެ.

ނޭނގއެެވެ.އަހުމަދު އަކަށް އކަަށް ބެލުމއެް ނެތެވެ. ކށަްބިމަ ކަށްއުޑަ

ސަވާބު ލިބޭނއެެވެ. ކަށްއމެީހާ ކުރާ ކޮނމްެ ރަކއުަތަ ފޮނއުްވއަިފއިެވެ. ކަމއާިގެންކރީތިި ރސަލޫާ ރސަޫލު ކަމާއގިެންއެ ޒިޔރާަތކަީ ސަރުކރާުން ބަލަހއަްޓވަާ ޒިޔރާަތތްަކގުެ ތެރެއނިް

މުހިންމު ޒިޔރާަތކެެވެ. ތރެެއނިް ކޮށްދިން ކަމކެެވެ. ޓކަައިމިއީ އަހަރެން އަހުމދަަށް /ޓކަައިޓަކާ

47

އއެްވސެް ކަމއެް ކުރވެކޭަށް ނޯވޭ. ހެދިއަހމުަދާ ހެދި

އެއވްސެް ކަމެއް ކރުެވޭކަށް ނޯވޭ. ހރުެއަހމުަދާ ހރުެ

ލިބުނު ޚަބަރކެވެެ. ކބިައިންމިއީ އަހުމަދގުެ ކބިައިން

ލިބުނު ޚަބަރެކެވެ. ކުރނެް މިއީ އަހމުަދު ކރުނެް

އަހުމަދު ވިއްޔާ އެތަނަކަށް ނުދެއއެްނު؟ ވިއްޔާ އެތާން ނިއއެި ނުނީ؟ ފެހޭއަހުމަދު ފެހޭ

އެތަނަށް ދާނެ. ވއިްޔމާުންއަހުމަދު ވއިްޔމާުން އެތަނަށް ދާނެ. ވިއްޔާ އަހުމދަަށް ވެގެން ވިއްޔާ

ލޔިާނޭ އސުޫލު ލފަޒުާއި ޚަބަރު އކަުރު ޚަބަރުމަތީގއަިވާ ތާވަލގުައި ހުރި ޚބަަރު އކަުރުތއަް ލޔިާނީ ކުރގީައި އނޮްނަ ލފަުޒާ ގޅުުވއަިގނެްނެވެ. މަތީގައިވާ ތާވަލގުައި

ހުރި ޚަބަރު ލަފުޒތުައް ލޔިާނީ ކުރިއަށް އޮންނަ ނވުަތަ ފހަަތަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ވކަިންނެވެ.

އކަރުުއޅައަކިޔިމުގުެ .3 އިނވުަތަ އެއކްަން އަނެއް ކަމާ އޅަަތަ އކެަތި އަނކެައްޗާ، ނވުަތަ އެއތްަނެއް އަނެއްތަނާ މިއީ އކެަކު އަނކެކަާ ނވުަ

އކެޭ، ކޔިުމަށް ޖމުްލައގިެ ތެރޭގައި ބޭނުނކްުރާ ލަފޒުުތކަެވެ. މިސާލު: ވުރެ، ތރުެ، ވސެް

ނސަީމު މޅޮެވެ. ވރުެއަހުމދަަށް ވރުެ

ނސަީމު މޅޮެވެ. ތރުެއަހުމދަަށް ތރުެ

މުހަންމަދު މުޅު ވަނިއަހުމދަަށް ވަނި

އަހުމދަަށްޓއެި މުހަންމދަު މުޅު ޓެއި

ރީތީ ކޮން ގމަީހެއް؟ ކރުެދެ ގމަީހުން ކރުެ

ރީތީ ކޮން ފޮތއެް؟ ކރުެންފޮތާ ޔަމި ފތޮާ ތި ކރުެން

އޭރުވސެް މިހާރވުސެް އކެަން އތޮީ އެ ގޮތަށެވެ. ވސެް ބަނދްުތަކަކުން ބަންދުއޅެފިއަވިާ ހުނަރކެެވެ. ވސެްއަދބަުގެ ހުނރަުތަކގުެ ތެރއެިން ޅމެަކީ

48

ބރާަށް ދުވއެެވެ.މާއެ ދޯނޏްަށްވރުެ މި ދޯނި މާ

ދުލެއް ނުދއެެވެ.ވަކިނސަީމަކަށް އަހުމަދު ވަކި

ތފަާތއެް ނެތެވެ. އެކޭމީނަ އކެޭއޭނަ އެކޭ

ނވުާކމަެވެ. ބޭނުންތެރި ކަމކަަށް ހާލފަުޒުތައް ވަކިކރުުމަކީ، އިނގރިސޭި ބސަް ތާނަ ލއިުމގުައި ހާ

ބޭނުނކްަމެއް ނނޫެވެ. ހާއެއީ އެ

ލިޔާނޭ އސުޫލު އަކރުުއޅަައިކިޔުމގުެ އޅަައިކިޔުމގުެ އަކރުުތއަް ލޔިާނީ ކރުއިަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވއަިގނެްނެވެ.

އއެފްދަކަރުމުުގެ ލފަޒުު .4 މިއީ އެކކަު އަނެކކަާ ނވުަތަ އެކަތި އަނކެައޗްާ، ނުވތަަ އެއްތަނެއް އަނެއްތަނާ ނވުަތަ އެއކްަން އަނެއް ކަމާ

ޖުމްލައިގެ ތެރޭގައި ބޭނުނކްުރާ ލަފުޒތުަކެވެ.އއެްފަދކަރުުމަށް

ކލުާހަށް އނަްނަ އރިު ފޮތް ފަނސްުރު ފދަަ ތކަެތި ގެނންަނވްާނެއެވެ. ފދަަ ފަދަ ހީވާގި މީހކެެވެ. އލަީ އަކީ އަހމުަދު

ހެން އަވަހަށް ހެނދުނު ތދެުވާ ކުއްޖެކެވެ. އލަީ އަކީ އަހމުަދު ހނެް އަލީ އަކީ އަހުމަދު ކަހަލަ ހވީާގި މީހކެެވެ. ކހަަލަ

މުދާ ހދޭަނުކރުާށެވެ. ފަދއަިންދެއްކމުަށް މުދާ ހޭދކުރުީ މީހކަު ފދަައިންމުދާ ހޭދަނުކރުާށެވެ. އެއގްޮތަށްމީހެކޭ ދެއްކުމަށް މުދާ ހޭދުކރުާ އެއގްޮތަށް

ލަފޒުު ލިޔާނޭ އުސޫލު އެއްފަދކަރުުމގުެ ލޔިާނީ ކުރއިަށް އނޮްނަ ލފަުޒާ ވކަިންނެވެ. ލަފޒުުއެއްފަދކަުރުމުގެ

އކަރުު ނމަަ .5ނވުަތަ ކަމެއް މިއީ ކަމއެް ވުމުން އެހެން ކަމެއްވމުަށް ޝަރުތކުުރުމަށޓްަކައި ޖުމްލއަެއްގައި ބޭނުނކްުރާ ލަފޒުތުކަވެެ.

މލިަފުޒު އަންނާނީ ކމަުގެ ލަފޒުެއްގެ ކށޮްފިނަމަ އެހެން ކަމެއް ވާނކެަމަށް ބނުުމަށް ޖުމްލައިގއަި ބޭނުނކްުރާ ލަފޒުެވެ. ޔާ،ފހަަތަށެވެ. މިސާލު: ނަމަ، އް

49

ދވުފެިނަމަ، ދވުފެިއްޔާ އްޔާއިނަމަ،

ހިނގައފިިނމަަ، ހިނގއަްޖެއްޔާ އްޔާއިނަމަ،

އެނގޭނއެެވެ. މާދިޔައި މާ

ރަނގަޅު ތަނަކަށް ދާތި. ޏާދަން ޏާ

. އެހނެްފެހޭ އވަަ ނއިޭށނުް.ވއެްޓއިޭހެއް ފެހޭދއިްވގަައް ފެހޭ

.ވއެޓްއިޭހެއް ފެހެނާދއިްވގައަް ފެހެނާ

ވއެްޓދިާނެއވެެ. މުންދއުްވއަގިެނފްިއްޔާ މުން

ފސާްވޭހެއް. ތއެްނާއެޔަ ކޔިެވި އެއް ތއެްނާ

ލިޔނާޭ އުސލޫު ނމަަ އކަުރު ގޅުުވައިގެންނެވެ. ނމަަ އކަުރުތައް ލިޔާނީ ކުރއިަށް އނޮްނަ ލފަުޒާ

ލފަޒުުގނޮްޖހެމުގުެ .6 ޖުމްލއަިގެ ތެރޭގައި ބޭނުންކރުާ ލަފޒުުތކަެވެ.ގޮނޖްެހުމގުެ ޝއުޫރު ފޅާކުުރުމުގެ ގޮތުން މިއީ

ވަނަ ބއަިކަމަށވްާ އިތުރު ގެ މިއީ ދވިެހި ބަހގުެ ގވަައދިުގެ ނިކނަްގިންތއިަށް ފެތޭ ބަހއެވްސެް މެއެވެ. އޭގެ އިތރުުން

އެވެ. ގޮނޖްެހުމުގެ ބަހއެްގެ ގޮތުގައވިސެް މބިސަް ބޭނުންކރުެ މސިާލު: ކރެެންޏާ ނކިަން އައސިްބލަަ!

ހލިާ އޭނއާަކަށް އނަްނާކަށް ނުކރެޭނެ. ހިލާ

ހމަަ ޖެހީ ޖހެީ! ހަމަ

ހމަަހިލާ ނުބެޗޭނެ! ހަމަހިލާ

50

އެހެނޏްފާަހެ! މކިަން މިގޮތށަް އޮތަދގީެން ނވުާނެ. އެހެންޏާފަހެ

ނލުާނަން.އާނދޮގޭ! މިކަން ކޮށްފަ ނޫނީ ހުއްޓައއެް އާނދގޮޭ!

އެހެނޏްާ! މކިަން މިގޮތަށް އޮތަދގީެން ނުވާނެ. !އެހެނޏްާ

އް ކަމަކު ޖެހޭނީ އނަްނަންއަހމުަދެ ކމަކަު

ގަނޑޔިަ! ތޔިހަެނއެް ނވުާނެ. ގަނޑިޔަ!

އަނހަ ތަކރުާ!

އަނހަ ތކަރުާ! ތޔިަހެނެއް ނުވނާެ.

ހވޭައލްާ!

ގޮނޖްެހމުުގެ ލަފޒުު ލޔިާނޭ އުސޫލު ގޮންޖެހމުުގެ ލފަޒުުތައް ލޔިާނީ ކުރިއަށް އޮންނަ ލފަުޒާ ނުވތަަ ފހަަތުގަ އޮންނަ ލފަޒުާ ވކަިންނެވެ.

އކަރުުކރުމުގުެ ގދަަ .7ބުނބާަހެއްގެ ނުވަތަ ލފަުޒެއްގެ ބާރު ޖުމްލައިގެ ތެރޭގައި ބޭނުނކްުރާ ލަފުޒކަަށް ސަމާލކުަން ހޯދމުުގެ ގތޮުން ނވުަތަ މިއީ

ޖމުްލައގިެ ތެރޭގައި ބޭނުން ކުރާ ލަފުޒުތަކކެެވެ.ގަދކަުރުމށަް

ނާހއަެވެ. ވސެްއޭނާ ބަހއެް ވސެް

ވރަިހަމަ. ތިޔަ މސަްކޅޮު ކލާިއސަް ޏސަްބައޕްަ ގާތު ބުން އސަް ހެޔޮ.

އެކަން އެނގެންޖހެޭނއެވެެ. މެއެންމެނށަް މެ ކޮންމެ ރެއަކމުެ އކެމަެއް ހިނގއަެވެ.

އެވެ.މެއަހާ ނުމެއޭނާ ބަހެއްވސެް ނުމެ

. ވސީްރަނގޅަަށް ކިޔެވި ނަމަ އޭނާ ފސާް ވސީް

ނެތް އެއްދަބަހކަު ފައސިާ އެއް

51

ލޔިާނޭ އުސލޫު ގަދކަުރުމުގެ އކަުރު ގޅުުވއަިގެނންެވެ.ގަދކަުރުމގުެ އަކރުުތއަް ލިޔާނީ ކުރިއށަް އޮންނަ ލަފުޒާ

އޝިރާތާުގެ ލފަޒުު .8އޝިރާާތުގެ ލފަުޒަކީ ވަކި ތަނަކށަް ނވުަތަ މީހކަަށް ނވުަތަ ކަމަކަށް އޝިރާާތކްރުުމަށް ނވުަތަ ނސިްބަތް ކރުުމަށް ޖުމލްއައެްގެ

ލފަޒުުތައް ތީވެ، މި މިއީ މިނިވަން ލފަުޒުތކަެއް ކމަަށްވާ ތރެޭގއަި ބޭނުންކރުާ ލަފުޒކެެވެ. މސިާލު: މި، އެ، މއިީ، އއެީ، ލޔިާނީ އޝިރާާތްކުރވެޭ ނވުަތަ ނސިބްަތްކުރވެޭ ލފަުޒާވކަިންނވެެ. އޝިރާާތގުެ ލފަުޒު އަބދަުވސެް އނޮްނާނީ އޝިރާާތްކރުެވޭ

ނވުަތަ ނސިްބަތކްުރެވޭ ލަފުޒުގެ ކރުީގއަެވެ.

އެ އަހރަުއެ ކާކު؟އއެީ އެއީ އަހރަު މިމި

ކާކު؟މއިީ މިއީ ކރުިން، މީގެ ފަހުންމގީެ މީގެ ތރިީގއަި މިވާ މިވާ މަތގީއަި އެވާ އެވާ ތި އތޮީ ބޯން އޅުުނު ބޮނޑި ބޮވިފަ. ތި

ތިއީ އާ ކަމެއް ނނޫެވެ. ތިއީ ގތޮަށްތިޔަ ތިޔަ

ތިޔއަީ އާ ކަމއެް ނޫން. ތިޔއަީ މަތީގއަި އވެަނީ އވެަނީ ތރިީގއަި މިވަނީ މވިަނީ

އޝިރާާތގުެ ލަފޒުު ލިޔާނޭ އސުޫލު ލިޔާނީ ކރުއިަށް އޮންނަ ލފަުޒާ ނވުަތަ ފަހތަަށް އނޮްނަ ލަފުޒާ ވަކިންނެވެ. ތައްއޝިރާާތުގެ ލފަުޒު

ޝުއރޫގުެ ލފަޒުު .9ޝުއރޫުގެ ލފަުޒތުަކކަީ، ވަކި ޝުއޫރެއް ފާޅުކރުުމުގެ ގޮތުން ބޭނުނކްުރާ ލަފޒުުތކަެވެ.

ނޖުެހއެވެެ. އެއްއޭނާ ހިތްހމަަ

ޔަގީން ހަމަ ހަމަ

52

ޖހަައެވެ.އާންމކުޮށް ހައރިާނމްާކު ނިމޭތަނުގއަި ނި ބުނާނމަަ އެ ލަފޒުު. ޝުއޫރުގެ ލަފޒުު އކެަ

މަރުހބަާ! އމަައޔްާއި! ތހަުނިޔާ! ސބާަސް! އއަްދތޯް!

އައދްއިްޔތޯް! އަނހަ!

ތޯއޗްއެް! ވާ ވާ! އާހް! ކބޮާ!

އސަްތާ! އައދްޭ! އާޗާ! އޅަެ!

އަނހާ! ވސާރަީ! އައޗްޑީި!

ލަފޒުު ލޔިާނޭ އުސލޫު ޝުއޫރގުެ ވަކނިްނެވެ.ނގުުޅވުައި ލޔިާނީ ކުރިއަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ނވުަތަ ފހަތަަށް އޮންނަ ލަފުޒާ ތައްރުގެ ލަފުޒުއޫޝު

އކަރުުއމަރުގުެ .10 އަކރުުތކަެކެވެ. ޖމުްލައގިެ ތެރޭގައި ބޭނުނކްުރާ އަމުރކުުރކާަން އނެގުމުގެ ގޮތނުް މިއީ

ގޭ!އިނއަވަހަށް ދައްޗޭ އިނގޭ! އވަަހަށް އޭހއެްތިވާ! ވާ!

އވަަހަށް އަންނނަްވާނެ! ވާނެ! އޭނަ ބނުީ އަންނާށޭ! ށޭ

ލޔިާނޭ އުސލޫުއަމުރުގެ އކަުރު ތއަް ލިޔނާީ ކުރިއަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވއަިގެންނެވެ.އކަުރުއަމރުުގެ

53

އި އކަރުުސވުލާގުެ ލފަޒުާ .11ތިރީގައިވާ ތވާަލގުައި އެއް އކަުރކަީ ކެއް އެބަހއުްޓވެެ. ސުވާލުގެ ލަފުޒތުައކަރުު ތކަކަާއި ސުވލާުގެ ސުވލާުގެ

އްގެލފަޒުެސުވާލގުެ ލަފޒުު، އެއް އކަުރށަްވުރެ ގިނައިން ހުރީ ސުވާލުގެ ލަފޒުެވެ. އަކުރެވެ.އކަުރުން ހުރި

ކުރއިަށް ނުވތަަ ފަހަތަށްވެސް އަތުވެދާނއެެވެ.

ތަނަކަށް؟ ކޮންއަހުމދަު ތިޔަ ދަނީ ކނޮް؟

؟ކކީޭއަހުމަދު ތިޔަ ކިޔަނީ / ކީކޭތަ؟ / ކީކޭތޯ؟ ކީކ؟ޭ

؟ތައަހުމަދު ތިޔަ ދަނީ ގއެަށް ތަ؟

؟ތޯއަހުމަދު ތިޔަ ދަނީ ގއެަށް ތ؟ޯ

އަހުމަދު ތިޔަ ދަނީ ގެއަށހްޭ. އަހުމަދު ތޔިަ ދަނީ މިއަހަނީ ؟ހޭ ގެއަށް ހއެްޔވެެ؟

އަހމުަދު އެ ދަނީ ގެއަށް ؟ ބާއަހުމަދު އެ ދަނީ ގއެަށް ؟ބާ

ބާވއަެވެ؟

އރިަކު؟ ކހިާއަހުމަދު ގއެަށް ދަނީ ކހިާ؟

؟ކޮބާއަހުމަދު ކޮބާ؟

؟ކޮބއަިތައަހުމަދު ކޮބއަިތަ؟

/ ކާކތުަ؟؟ ކާކުއަހުމަދުގެ ކައރިީ އެހރެީ ކކާު؟

؟ކިހިނތެްތަ/ ؟ ކިހިނެތްއަހުމަދގުެ ހލާު ކހިިނެތް؟

މހީނުް؟ ކތިައްއެތަނުގއަި ތބިީ ކިތއަް؟

ލިޔާނޭ އުސޫލު ސުވާލގުެ ލަފޒުާއި އކަުރުއކަުރުތައް ލޔިާނީ ކުރގީައި އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވައިގެންނެވެ. މތަީގއަިވާ ތާވަލގުައި ސުވލާުގެ މަތީގއަިވާ ތވާަލގުައި ހުރި

އނޮްނަ ނުވތަަ ފަހތަަށް އނޮްނަ ލފަުޒާ ވކަިންނެވެ.ލަފޒުުތއަް ލޔިާނީ ކުރއިަށް ހރުި ސުވލާުގެ

54

ނފަގީެ އކަރުު .12 ލފަުޒުގެ އިދި މާނަ ދހޭަކޮށްދިނމުަށޓްކަައި ލފަުޒާ ގޅުުވައިލެވޭ އަކރުުތަކވެެ. މިއީ

ނުބުނާނނަް –ނުލފަާ / ބުނނާަން –ލފަާ ނު ބޭއޚިްތިޔރާު -/ އޚިްތިޔރާު ބއޭިނސްފާު –އިނސްފާު ބޭ ލާއިނސްާނީ -/ އނިސްާނީ ލމާރަުކަޒީ –މަރކުަޒީ ލާ ނާއުއްމީދު -/ އއުްމީދު ނާތަހޒުީބު –/ ތަހުޒބީު ނާމނާް –އމަާން ނާ އބަާއްޖވަރެި –ބއާްޖަވރެި އަ ނިވޭހއެް -ވޭހއެް ނި ނޭއގްާނި -އއެްގާނި ނޭ

ޣއަރިުމސުލްިމުން –މސުލްިމުން ޣއަރިު މއާްދނީޫން ތކަެތި –މއާްދީ ތަކެތި ނޫން

ލޔިާނޭ އސުޫލުނަފގީެ އކަުރު ނަފގީެ އކަުރުތއަް ލޔިާނީ ނަފކީުރާ ލަފޒުާ ގުޅވުައގިެންނެވެ.

ގނިަ ކރުމުގުެ އކަރުުއކެހަރެި އަދި .13

ފތޮްތައް، ގލަަންތައް ތއަް ބފަައިންމީހުން، އަންހެނނުް، ފިރިހެނުން، ފިރނިް، އަނބނިް، ދރަިން، މައނިް، ން

ދޯނފިަހރަު، އޮޑފިަހރަު، ބޯޓފުަހަރު ފަހރަު އަހރަމެެން، އެނމްެން، މެން ގޮޑިއއެް، ގަހއެް، މަލއެް، ބޔަާނެއް އެއް ނމަދާެއް އަޅއަިފއިެވެ. އެތައްއޭނާ ޒމަާނއެްވެއޖްެއެވެ. އެތައް އެތައް

ލިޔނާެ ގތޮް ކަހެރި އަދި ގިނަ ކުރުމުގެ އކަުރުއެ އކަުރުތައް ލިޔާނީ ކުރއިަށް އޮންނަ ލަފުޒާ ނވުަތަ ފަހތަުގަ އޮނންަ ލަފުޒާ ގޅުުވައިގނެްނެވެ. ކުރުމގުެ ގިނަ އަދި އކެަހެރި

55

ދހޭވަާ ލފަޒުުނވުތަަ ބވާތަް މނިވްރަު .14 މި ލަފޒުތުކަކަީ މާއދްީގަޮތުން އެއޗްތެި ހުންނަ މިންވަރު ދޭހކަުރުމުގެ ގޮތުން ބޭނުނކްުރާ ލަފޒުުތކަކެެވެ.

ފޮދުފެން ފޮދު ކޅޮުބަތް ކޅޮު

ހިލގަަނޑު، ނޑުމސަްގަ ގަނޑު

ލޔިާނެ ގޮތް އކަުރުމިންވަރު ނުވަތަ ބާވަތް ދހޭަވާ އކަުރުތައް ލިޔާނީ ކރުިއށަް އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވއަގިެންނެވެ. ދޭހަވާ ބާވަތް ނުވަތަ މިންވަރު

އކަރުު ގެއހިތުރިމާު .15ބޭނުނކްުރާ އިރު ބނޭުން ކުރާ "ފޅުު"، "ކޅޮު" "ފޮދު"، ލޔިަނވްާނީ އެ ނަމާ މާތް ދަރޖަައގިެ ގޮތަށް ނަން

ގޅުުވައިގެންނެވެ.

އވަަހާރަފޅުު، ގފެުޅު، ކަލމާފްުޅު، އސިްތަށިފޅުު ފުޅު ކރާކުޅޮު، ގަމސީްކޮޅު ކޅޮު ސައފިޮދު ފޮދު

އހިުތިރާމުގެ އކަުރު ލޔިާނެ ގޮތް ކުރިއަށް އޮންނަ ލަފުޒާ ގުޅުވއަިގެނންެވެ.އިހުތިރާމގުެ އކަުރުތއަް ލޔިާނީ

ޖމުލްަ ނނިމްާ އކަރުު .16

ކރީިތި ރސަޫލާ ހަދސީްކރުެއވްިއެވެ. އވެެ. .ވިޔޭކރީތިި ރސަޫލާ ހަދސީް ކުރއެް ޔޭ. .ހށުިރތިި ރސަޫލއާަށް ސލަަވާތް ލއަްވާކީ ހުށި. .ތެވެއފެަދަ ނުބއަި މީހނުްނަށް ލއަުނަތް ލއަވްާނެ ތެވެ. .އޭމީހުން ނަނގްަނފެޫ އެ އޭ .ޔޭއެ ވާހަކަތައް އައސްވަފާއަި ޖަމލާުއްދީން ބުނއުްވައފިި ޔޭ

56

ލޔިާނެ ގޮތް އކަުރުޖމުްލަ ނިންމާ އކަުރުތއަް ލޔިާނީ ކުރއިަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ގޅުުވއަިގެންނެވެ. ޖުމްލަ ނިނމްާ

ގވޮލާމުުގެ ލފަޒުު .17

އޭތް! !އޯތް ޅޭ!

ގވޮާލުމުގެ ލަފޒުު ލިޔނާެ ގޮތް ގޮވާލުމުގެ ލފަޒުުތައް ލިޔާނީ ކުރއިަށް އޮންނަ ލަފޒުާ ނުވތަަ ފަހތަަށް އޮންނަ ލފަޒުާ ނުގޅުުވައެވެ،

އނިޒްރާުގެ ލފަޒުު .18

އިންޒރާު! ޚަބރަުދރާު! ސމަލާު!

ގއަކިޅޮުގައިގާދރުު! ނަމަނމަަ!

އިންޒރާުގެ ލަފުޒު ލޔިާނެ ގތޮް ތަށް އނޮްނަ ލަފޒުާ ނުގޅުުވައވެެ.އިންޒާރގުެ ލަފޒުުތއަް ލޔިާނީ ކުރއިަށް އޮންނަ ލފަުޒާ ނުވަތަ ފަހަ

57

ބާބު

ކމައާި ބނަޑއުކަރުު

ކނަް

ނުވަތަ އަންނަން އޮތް ޒމަާނުގައި ހިނގާނެ ހިނގކާަމއެް، ކަމަކީ ވޭތުވދެިޔަ ޒމަާނުގައި ހިނގައިފައިވާ ކަމެއް، ނވުަތަ މިހާރުއނަްނާނެ، ، ކަމެއް ދހޭކަށޮްދޭ ކޮންމެ ބހަެކެވެ. މިސާލކަަށް: ބުނެފި، ހިނގައްޖެ، ކަނީ، ކުޅެނީ، ދާނެ ނވުަތަ ހިނގާފާނެ

މޅޮުވެދާނެ، ޖަހާފާނެ.

: އައުން، ކިޔނުް، ނށެުން މިއވެެ. މސިާލކަަށްދިވެހި ބަހގުެ ގަވއާިދު ބުނާގތޮުން ކަން އުފދެުމުގެ އސަްލަކީ މސަްދަރވެެ.

ކަން އުފެދޭ ގޮތގުެ ނަމޫނާތކަެއް ތިރީގައިމިވަނއީެވެ.

ބނަޑު އކަރުު

އަންގއަި ދނިުމަށްޓކަައި ކަމެއްގެ ގޮތް ހިނގާ ނުވަތަ ހިނގި ނުވަތަ ކަމެއްބަނޑު އކަުރކަީ ކަމެއްގެ ޒަމާން ނވުަތަ ހލާަތު

ލަފޒުުގެ ކަމގުެ ޒަމާން ނުވަތަ ހާލތަު ބުނދެިނުމށަް ކަމެއގްެ އެހެން ގޮތކަަށް ބނުާނަމަ ފަހަތަށް މހަައލިެވޭ އަކުރވެެ. ބަނޑުއަކރުު ކަމުގެ ލަފޒުާ ވކަިން ނުލޔިެވޭނެއެވެ.ބަނޑުދށަަށް މހަައިލވެޭ އަކުރެވެ.

ފއަި / ގެން / ވި ނުވަތަ ކަމގުެ ލަފޒުުގެ ފަހުއަކރުުގއަި އިބފިިލިޖެހުން)

މުން / ދޭ / ވާ/ ކުރުވާ / ކރުވެޭ / މނުްދާ / ވަމުންދާ /

ކރުވުަމުންދާ

ނީ / ކޮށް / ނިކށޮް / ދެން /

މުނދްަނިކޮށް/ ވަނިކޮށް/

ކރުވުަނކިޮށް / ވެފއަވިަނކިޮށް /

ގެން

އފިި / ފި / އްޖެ / ވފެައި /ފއަި / ވފާައި

/ލފާައި

ނެ / ދާނެ / ފާނެވސެފްާނެ

/ވސެދްާނެ / ފައިވާނެ

/ ފައވިާ /

މުނދްާނެ / ވދިާނެ / ލެވިދާނެ / ލއަިފއަިވާ

ވާނެ/ ޖެހޭނެ/ށޭ

58

ހިނގުން

ފައިހިނގާ ގިހިނ

މުންހިނގަ މުނދްޭހިނގަ

ވާހނިްގު ވަމުންދާހނިްގު

ނީހިނގަ ކޮށްހިނގަނި ދެންހިނގަން ނިކޮށްހނިްގަ ވަނކިޮށްހިންގު ފއަވިަނކިޮށްހިނގާ ފައވިަނިކޮށްހނިގްުވާ ފއަވިަނކިޮށްހިންގާ

ގެންހިނގައި

އިފިހިނގަ އްޖެހިނގަ ފައިހނިްގާ ވފާައިހިންގު ލފާައިހިނގާ ލފާައިހިންގާ ލފާައިހނިގްުވާ

ނެހިނގާ އދިާނެހިނގަ ފާނެހިނގާ ފއަިވާހިނގާ މުނދްާނެހިނގަ ފއަިވާނެހިންގާ ވސެްދާނެހިނގައި ވސެފްާނެހިނގައި ލެވިދާނެހނިްގާ ވާލެވިދާނެހނިްގު ލއަިފއަިވާހނިްގާ

ހިނގަނވްާނެ ހިނގަންޖެހނޭެ ހިނގާށޭ

59

ބބާު ލފަޒުު ވކަނިް ލޔިުމގުެ އތިރުު ހމަތަކައެް

ނވުތަަ ހލާތަު ބޔަނާކްރުމުގުެ ބސަްދރަޖަަ ކމަެއގްެ .

މި ބސަތްައް ލިޔާނީ އކެުގއަެވެ.

ވިއސްވިިހާލިވފެައެވެ.އިސާހތިކަު ދުޝމްނަުނގްެ ލަޝކްަރު އތޮީ ވިއްސިވިހާލެވިފއަި

އެ ގެ ހުންނަނީ ޒބަީދުގކެޮޅުގައވެެ. ޒަބީދުގކެޅޮގުައި

ގިނަގުނަ އަނޔިާތކަެއް ލިބިއްޖެއވެެ. ގިނަގުނައެ މީހުން ތބިީ ގައމުަށްޓކަައި އެމީހުނގްެ ހތިާއިމޭ ގުރބުާންކުރަން ހިތާއމިޭ

ތައްޔރާަށެވެ.

ވަނީ ހަމހަިމޭނކްަން ފެތރުިފައެވެ.މޅުި ދުނޔިެއަށް އެ ވަގތުު ހމަަހމިޭނކްަން

އެ ތުއްތު ކުއްޖާ ބަލބިަލި އޑަކަުން ރޮމުންދޔިައެވެ. ބަލިބލަި

އއެީ ލބޯިލޯބި ތއުްތު ކއުްޖކެެވެ. ލޯބިލބޯި

މާތައް ހުރީ މިލައިމޅޯިވެފއަެވެ. މިލައމިޯޅިވފެައި

އެ ކުދީންތައް އައީ ބިރުން ރޮއހިޭރެމުންނެވެ. ރޮއހިޭރމެުން

އއެީ ކުޑކަުޑަ ކުއްޖެއކްަން ހނަދާން ބަހއަްޓަންވާނއެެވެ. ކުޑަކޑުަ

އެ ދެ މީހުން މިހާރު ކަނޑއިާއކިަނޑިއެވެ.ކަނޑިއކާަނޑި

އަވަސއްަވހަަށް

އހަުމދަު އަވަސްއވަަހަށް އައިއރިު ވާނއެެއޗްެއް ވެއޖްެއެވެ.

އއެީ އެތަންމިތަނުން ލިބޭ މައލުޫމތާެވެ. އެތަންމތިަނުން

60

ގނިކަރުުމގުެ ގތޮނުް ތކަރުރާކުރުެވޭ ލފަޒުު .

ގިނކަުރުމުގެ ލފަުޒުތައް ލޔިާނީ އކެުގއަެވެ.

ރަށްރަށް ފަށްފަށް

ގައުމގުއަުމު ޅެންޅެމުން

ލަވަލަވައިން ފިތްފިތުން މަސމްަހުން ފޮތްފޮތުން ގާގަލުން މާމަލުން ހހާލަުން

ފޅަުފޅަުން ގޯތިގތޯިން

ފުރޅާުފރުޅާުން މަގުމަގނުް ފޅުިފޅުިން ރޅާުރޅާުން

ދަނޑުދަނޑނުް

އކެވުނިނަް .

އކެުވިނަން ލޔިާނީ އކެުގައެވެ. މިއީ އެއް ވައތްަރއެްގެ ގިނަ ތަކެއްޗށަް ނސިްބަތކްޮށް ކިޔާ ނަންނަމވެެ.

މަހގުެ އކެި ބާވަތްތއަް މަސމްަހާމެހި ދޫނީގެ އކެި ބވާަތްތއަް ދޫނިސޫފާސފޫި ގަހގުެ އކެި ބވާަތްތއަް ގަސްގހަާގހެި ގިނަ މީހުން މީސމްީހުން

ކަނޑު ދަތުރުކރުާ އކެިވއަްތަރުގެ އުޅަނދު ފުރާދުއްވތާަކެތި މަލގުެ އކެި ވައްތަރުތއަް މާމެލާމެލި އކެިވައްތަރުގެ ފަތްތއަް ފަތްޕިލވާެލި

61

މީހކަު މަރުވުމުން ކުރަންޖެހޭ އކެިއެކި ކަށުކަމާކެމި ކަނކްަން

ދޯނީގއަި ހުންނަ ސމާާނުތައް ވާވެލާވެލި މެހިމބާުރު

ދަތުރުފަތުރު

އދިބިސަް .

އިދިބަސް ލިޔާނީ އކެުގައި އެއް ލަފޒުެއގްެ ގޮތގުައެވެ.

ވާނުވާ އުޅޭނޅޫޭ

އބެައޅުމޭބިއަުޅޭ އެހރާާއމިިހާރު

ހިނގާނހުިނގާ ހދެޭނހެެދޭ

ސްހމަބަަ .

ހަމބަސަް ލިޔާނީ އެކުގއަި އއެް ލަފުޒއެގްެ ގތޮުގއަވެެ. ބޔަާނކްރުުމުގެ ގތޮުން ބުނއެުޅޭ ބސަްބަހވެެ.މއިީ މީހއެްގއަި ހުންނަ ސިފއަެއް

ގޮތެއފްޮތއެް

އެއީ ގޮތެއފްޮތެއް ހުރި މީހއެް ނޫނވެެ.

ތަނއެްދރޮެއް

އެއީ ތަނެއްދރޮއެް އެނގޭ މީހއެް ނޫނެވެ.

އާޑއެްފޑާެއް

ނތެެވެ.އޭނާގައި އކެަން ކރުާނެ އާޑެއްފާޑެއް

އުޑެއބްުޑެއް

އއެީ އޑުެއބްުޑެއް އެނގޭ މީހއެް ނޫނެވެ.

ރައްބއިެއރްސަލޫެއް

އެއީ ރައްބއިެއްރސަޫލެއް އެނގޭ މީހެއް ނޫނެވެ.

ހުދއެކްޅަެއް

އެއީ ހުދެއްކޅަެއް ވަކިވާ މީހއެް ނޫނެވެ.

އެއީ ލދަެއްހަޔާތެއް ހުރި މީހއެް ނޫނެވެ. ލަދއެްހޔަާތއެް

62

އދަދަުހސިބާގުެ .

ހސިާބގުެ އދަަދުތައް ލިޔާނީ ތރިީގއަމިިވާ ގޮތަށެވެ.

ދިހއަެއް އެކވާސީް، ހަތާވީސް ވިހި

ތރިސީް އކެެއް ތރިސީް ސާޅސީް

ފަނސްސާް ފސަްދޮޅސަް

ހަތދްިހަ ފަހެއް ހތަްދިހަ އަށްޑިހަ ނވުަދިހަ ސަތޭކަ އަށްޑިހަ ސަތޭކަ

ދއުސިައތްަ ތިން ސަތޭކަ

ސަތކޭަހަތރަު ފސަް ސަތޭކަ އއެް ހސާް

ދެ ހސާް ފަނަރަ ހސާް އއެް ލައްކަ

އެއް މިލއިަން ފސަް މިލއިަން އެއް ކރުޯޑު

އއެް ބިލިއަން ފސަް ބިލއިަން

އަށް ހސާް އަށް ސަތޭކަ އަށޑްިހަ އަށެއް

ފސަް މިލއިަން ހަތރަު ލައްކަ ފސަްދޮޅސަް އަށެއްއަށް ހސާް އަށް ސަތޭކަ

ފސަްދޮޅސަް ހާސް އެއް ސަތޭހަ އކެެއް

އެތއަް ސަތކޭަ އަހރަު ކރުިން

ވިހިވަނަ ގރަުނު

63

ނވަާރަ ސަތޭކވަަނަ އަހަރު

ދެ ހސާް ފސަވްަނަ އަހަރު

ދޮޅު ލއަްކަ ބއަި ލައްކަ

އެއްވަނއަަށް ދިޔއަީ ކޮން ކުއްޖއެް؟

އަށް އިން އޕެރްލީް

އަށް އިން ސަފްހާ ނަނބްރަު އަހރަު ވަނަ އަހރަު ވަނަ އަހރަު ވަނަ އަހރަު

ވަނަ ރއަސީް ގައި ރޖަބަް

އެއްވަނަ ދެވަނަ

ތރިސީވްަނަ ބއަި ރފުޔިާ ބއަި ނޅާި ބައި ލާހި

ބައި ކުޅަނދު އެއް ބައި

ދެ ބައި ފަހަރު ފަހަރުހަތރަު

ފަހަރު ތިން ފަހރަު

ގނިބަހަނުް އފުެދފިައި ހނުންަ ލފަޒުު އެއބްހަށަވްރުެ .

ލަފުޒު ލިޔާނީ އކެުގއަެވެ. ހުންނަ އުފެދފިައި ގިނބަަހުން އެއބްަހށަްވރުެ

ނޒިާމު ކޑުަކމަދުާ ކޑުަ ކމަުދާ ނިޒާމު ކޑުަކަމދުއިުން ކޑުަކަމު ދިއުން

އއެބްަނޑު އެއްބަފާ އއެް ބަނޑު އެއް ބފަާ އުނގުވިޔފަރާި އުނގު ވިޔފަާރި

64

ރިލީޒްކުރުން ރލިީޒް ކރުުން ބފޯެން ބޯ ފެން

ކއުްޔަށހްިފާ ފަރާތް ކއުޔްަށް ހފިާ ފރަާތް ކއުްޔަށްދޭ ފރަާތް ކުއޔްަށް ދޭ ފރަާތް ދއަުވކާުރާ ފރަާތް ދއަުވާ ކރުާ ފަރާތް ދއަުވާލިބޭ ފރަާތް ދއަުވާ ލިބޭ ފރަާތް

ރތާތްއަްބާޖމުލްަ ނނިމްާ އި .

ޖމުްލަ ނިންމާ އބިރާާތްތައް ލިޔާނީ ތރިީގއަިމިވާ ގޮތަށެވެ.

އެއީ މައސްލަައެކވެެ.

މައސްލަައެއް ނޫނވެެ.އއެީ

ކރުވެިފއަި ނެތެވެ. ބޭނުން

ވއެެވެ.ކރުވެފިައި ބޭނުން

ނުވއެވެެ. ކރުވެފިައި ބޭނުން

ބޭނުން ކރުވެިއްޖއެެވެ.

ނުކރުެވއެެވެ.ބނޭުން

އެނގިފއަެއް ނތެެވެ.

އެވެ.ޖެހއިްޖެއެކމަާމެދު އޭނާ ހިތްހަމަ

ނުޖެހއެެވެ. އެކމަާމެދު އޭނާ ހިތްހަމަ

މއިީ އެނގެނވްީ އއެޗްެއްވސެް ނޫނެވެ. އެ ގޭ މީހުން ފހޫވިނަްދެން އެ ގގޭައި އިނމުީ ރަނގަޅު ގޮތެއް ނޫނެވެ.

ކމަަށެވެ.ނޫން ގަވއާދިަށް ފާޑކުިޔމުކަީ އެ މަޒުމޫނގުައި އޭނާ ކރުައވްަން ބޭނުންފޅުު ކމަެއްއެ އޭނާ ވދިާޅވުެފއަިވނަީ،

ކަމެއކްަމށަެވެ. މަކީ ވރަަށް އެކަށގީެންވާދޭހަވު ން އގެޮތަށްލިޔމުު އޭނާ ވދިޅާުވެފައވިަނީ އެ

65

މައސްަލއަަކީ ޖުމްލއަިގައި ބުނަންއުޅޭ އއެްޗއެްގެ މާނަ އޮޅގޭޮތްވމުެވެ. އެއް

ވމުެވެ.ނު ޖުމްލއަިގއަި ބުނަންއޅުޭ އއެޗްެއގްެ މާނަ އޮޅގޭޮތްބޭނުމަކީ

ތއޯެވެ؟ބއަިބައކިޮށްގެންހސަަން ލިޔުއވްާފއަވިާ ގޮތަށް ނުވަތަ

ތަ؟ތިޔއަީ ރަނގޅަު ގޮތެއް ތޯ؟ތިޔއަީ ރަނގަޅު ގޮތއެް ބއަިބައިކށޮްގެން ހެއޔްވެެ؟ހސަަން ލިޔއުްވާފައވިާ ގޮތަށް ނވުަތަ

ގުޅުވައގިެން ކަމަށެވެ. އސުްތޒާު ވދިާޅުވީ އއެކަުރު ލިޔަނވްާނީ ލފަުޒާ

ކމަަށެވެ.ނޫންގުޅވުައިގެން އސުްތޒާު ވދިާޅުވީ އއެކަުރު ލިޔަނވްާނީ ލފަުޒާ