de matthaei aurogalli origine

Institute for Classical Studies, part of the Institute for Philosophy, Czech Academyof Sciences in Prague

DE MATTHAEI AUROGALLI ORIGINEAuthor(s): Jan MartínekSource: Listy filologické / Folia philologica, Roč. 83, Čís. 2 (1960), pp. 56-69Published by: Institute for Classical Studies, part of the Institute for Philosophy, Czech Academy ofSciences in PragueStable URL: http://www.jstor.org/stable/23463490 .

Accessed: 14/06/2014 12:49

Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at .http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp

.JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide range ofcontent in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and facilitate new formsof scholarship. For more information about JSTOR, please contact [email protected].

.

Institute for Classical Studies, part of the Institute for Philosophy, Czech Academy of Sciences in Prague iscollaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Listy filologické / Folia philologica.

http://www.jstor.org

This content downloaded from 188.72.126.198 on Sat, 14 Jun 2014 12:49:16 PMAll use subject to JSTOR Terms and Conditions

http://www.jstor.org/action/showPublisher?publisherCode=icsipcasp

http://www.jstor.org/action/showPublisher?publisherCode=icsipcasp

http://www.jstor.org/stable/23463490?origin=JSTOR-pdf

http://www.jstor.org/page/info/about/policies/terms.jsp


ββ J. Martinek

J. Martinek:

DE MATTHAEI AUROGALLI ORIGINE

Matthsei Aurogalli, academise Wittebergensis olim rectoris, viri summis

ingenii ornamentis prsediti, Martino Luthero laborum studiorumque societate

eoniuncti, libros discipulis destinatos, singularem linguarum orientalium

scientiam, prseclaram docendi artem, maxima de universitate Wittebergensi merita, beneficia in viros antiquitatis studiosos collata cum multi iam et docti viri commentationibus disertissimis illustravissent debitisque laudibus extulis

sent, nemo tamen adhuc originem et vitam huius tanti viri totam ea, qua sequum erat, diligentia et sedulitate епаггаве conatus est. Quare cum nuper Aurogalli chr'onicae Bohemse fragmenta colligerem, originem hominis celeber rimi accuratius illustrandam esse monui, neque tamen quicquam in medium

proferre volebam, cum res disputationis mese fines excederet, sed materiam e diversis fontibus petitam in aliud tempus reservavi plura me de Aurogalli vita

postea narraturum esse pollicitus.i) Quse promissa eo maturius prsestanda esse

existimo, quod AurogaUi de artibus liberalibus merita cura virorum doctorum

peregrinorum nuper illustrata et patefacta2) n-ovo quodam decore his tempo ribus enituerunt plurisque adhuc, quam antea, sestimantur, quo factum est, ut vir doctissimus 0. EiBfeldt, Aurogalli operum intellegens et peritus existi mator, nostrge quoque gentis viris doctis persuadere studeret, ut ea, quse fonti bus Pragensibus perscrutandis reperiri possent, e tenebris oblivionis eruta in lucem edere properarent.3) Huc accessit, quod Aurogalli chronicse frag menta nuper inventa scriptorem nostrum eodem studio eademque diligentia, qua eum 0. EiBfeldt in linguarum orientalium doctrina versatum esse cogno verat, etiam in populi nostri rebus gestis prisdicandis celebrandisque elabora

г) De Aurogalli chronicse fragmentis, Eunomia, annus 2 (1958), pars 2, ephemeridis Listy filologicke (annus 81—1958) supplementum, p. 83.

2) O. EiBfeldt, Ein Lexikon der altpalastmisehen und altorientalischen Geographie aus den Anfangen der Universitat Wittenberg, Vierhundert fiinfzig Jahre Martin-Luther Universitat Halle-Wittenberg, vol. I, Wittenberg 1502—1817, s. a. (1952), p. 239 ss. —

0. EiBfeldt, Ein Lehrbuch der hebraischen Grammatik aus den Anfangen der Universitat

Wittenberg, Deutsches Pfarrerblatt 53 (1953), p. 488 s. — 0. EiBfeldt, Des Matthaus

Aurigallus hebraische Grammatik von 1523, Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin

Luther-Universitat Halle-Wittenberg, Ges.-Sprachw. 7/4 — mense Iulio 1958, p. 885 ss. — H. J. Zobel, Die Hebraisten an der Universit/at zu Wittenberg, ibidem 7/6 — mense

Septembri 1958, p. 1173 ss.

3) O. EiBfeldt, Des Matthaus Aurigallus hebraische Grammatik von 1523, Wissen schaftliche Zeitschrift (ut supra) 7/4, p. 885* in calce annotationis 2: Es ware zu wiin

schen, dciB das, was in Prag iiber Awogallus noch zu ermitteln ist, bald veroffentlicht гигirde.



De Matthaei Aurogalli origine 57

visse ostenderunt. Ne me tamen lector omnia, qusa Aurogalli memoriíe iam dudum debemus, hacce commentatiuncula expediturum esse speret, hoc a principio memoťia teneat, me Aurogalli tantum originem tractandam mihi proposuisse, reliqua vero in posteťum tempus distulisse, siquidem litterarum monumenta fontesque ad Aurogalli disciplin» tempus necnon ad eius adul tam setatem pertinentes, qui in Saxonise ac reliquse Germanise urbibus asser vantur, inspicere nondum fas fuit,4) Neque tamen a proposito meo totius Aurogalli vitse enarrandíe desisto, sed hac, quam nunc lectoribus propono, parte absoluta reliqua me olim facilius persecuturum esse confido.

In Aurogalli origine investiganda tabulis civitatis Comotaviensis publicis, libro illo vetustissimo membrana confecto, a compluribus scribis intra annos 1466—1583 exarato, tamquam potissimo fonte uti deliberatum mihi et constitutum est. Quo in codice temporum numeri et rationes perquam rarse inveniuntur. Annus enim et dies una cum nominibus novorum consulum et seniorům in tabulis inscribi solebant, fcedera vero ad civium bona et possessiones pertinentia, cum temporum significationibus et notis careanť, annis crea torum consulum tamquam terminis, intra quos in tabulas relata šunt, definiuntur. Quas quidem ea de causa hoc loco monenda esse censui, ne me lector singula fcedera ad Auro galli maiores cognatosque spectantia non certis dieblus, mensibus, annis, sed síepe plurium annorum spatio terminare miraretur. Nunc ad propositum redeo.

Aurogallo nomen proprium Golthans) fuisse ex Urbis Comotaviensis Pro sopopoeia,6) altero 16. sseculi dimidio — recenti etiam tum Aurogalli memoria — a Matthseo Meissnero Gablensi condita accipimus, quo loco, quantum sci mus, solo utrumque hoc nomen, et Latinům et Germanicum, iuxta affertur:

Matthseus Aurogallus mit Nahmen Goldhan der Herm von der Weitmiihl Unterthan.

Nomen a patribus acceptum ab Aurogallo, cum annis 1512—1515 bonarum artium studia in academia Lipsiensi persequeretur, Latine redditum esse ap paret,7) propinquis eius, quibus Latina humanitas minus cordi erat, antiquum nomen per omne vitse tempus retinentibus, Familia illa anno 1476 Comotaviam advenisse videtur, quia ante hune annum ex gente Golthaniana nemo, annis deinde 1476—1494 Nicolaus Golthan solus in tabulis nominatur, qui anno 1476 circa Kalendas Apriles8) villam cum agro, anno 1481 hortum emit, de uxore vero Anna Ursulam filiam, quíe Ioanni Prostiepp nupsit, et tres filios,

4) Cf. Eunomiam (vide supra annotationem 1) p. 83. 5) Hsec nominis orthographia in tabulis publicis saspissime invenitur, nominis forma

Golthann in paginis 20v, 35v, ,55r, 143r, 147r, 153r exstat, gen. des Golthanns in pag. 142^

reperitur, Golth-han (altera nominis pars in sequenti linea posita) in p. 21r legitur. No minis partes interdum seorsum scribuntur (Golt han), etiamsi in eadem linea prostent (p. 88v). Cognominis species Goldhan, quam is, qui Comotavise Prosopopceiam edidit, codicis videlicet orthographiam secutus adhibuit, nullo tabularum publicarum loco spectatur. Fe minse eiusdem prosapise Golthanin (Golthanyn 87v) appellantur.

6) Der Stadt Commotau Person Eede. K. Gorner, Eine handschriftliche Chronik von

Komotau, Mitteilungen des Vereins fiir die Geschichte der Deutschen in Bohmen 23

(Pragse 1885), p. 257.

7) G. Erler, Die Matrikel der Universitat Leipzig I. = Codex diplomaticus Saxoniae

Tegise, pars II, volumen 16, Leipzig 1895, p. 521, col. a, num. 6. — Ibidem II. = CDSR

pars II, vol. 17, Leipzig 1897, p. 502.

s) Tabularum publicarum p. 20v. Нос fcedus ad Nicolaum pertinens post 2. diem Februarii et ante 18. Iunii 1476 in tabulas relatum est. Quod intra temporis spatium 23 omnino fcedera tabulis inserta sunt, quorum 10 ante, 12 vero post Nicolai fcedus. Quare si singula fcedera aaquis fere temporum intervallis inter se distare coniectabimus, fcedus ad Nicolaum spectans circa Kalendas Apriles in tabulas relatum esse reperiemus.



58 J. Martínek

Casparem, Vencesilaum, Urbanům procreavit. Quibus ex filiis tres nepotes habuisse videtur, Casparem, Ioannem, Matthseum, duasque neptes, Marga retam et Annám, quorum illa Kornero cuidam, lissc M. Richtero Hallensi

nupsit. Quse omnia quibusnam fontibus usi compererimus, ex hac tabula pa ginas memorati libri publici indicante clarius patebit:

Golthan (sine prssnomine) 6v (foederis huius prima pars atramento pullo descripta

anno 1469 aut 1470 in librum relata esse videtur, alteram vero partem atramento fulvi

coloris exaratam, in qua Golthani nomen legitur, anno 1476 tabulis insertam esse et ad

Nicolaum Golthan spectare persuasum habemus. Cf. p. 20v), 25r, 68r, 81r, 84r, 105v 112v,

120v, 122r, 123r, 124v, 128r, 1йг Ι30ν, I42v (1477—1541).

Nicolaus Golthan9) 20v, 35v 55r (1476—1495).

Anna Golthanin, Nicolai uxor, 55r (1493—1495).

Caspar Golthan,10) Nicolai f., 55r, 59v, 66r, 73v, 83v, 85r (1493-—1514). Huius Casparis

etiam in diplomate 9. II. 1500 a dominis a Weitmuhl11) edito et in tabulario· Comotaviensi

asservato mentio fit. Vide etiam Casparem infra memoratum, Catharinas filium.

Urbanus Golthan,12) Nicolai f„ 55r, 59^, 70r, 73v, 81r, 94r, 147r (1493—1544).

Vencesilaus Golthan,13) Nicolai f. 55г, 59v, 60r, 61v, 88v, llOr, 113r, 116v, 118v, 119^ 119v, 126v (1493—1535).

Ursula Golthanin, Nicolai filia, Ioannis Prostiepp uxor, 55r, 89r (1493—1517). Catharina Golthanin,14) 87v (1514—1516).

Caspar Golthan,1®) Catharina; f., 87v (1514—1516). Quae sequuntur fcedera, ad huncne

Casparem an ad Casparem, Nicolai et Annas filium, spectent, ambigitur: 99r, 109r

(1522—1528). Ioannes Golthan,16) 114v, 133v, 143r (1529—1541).

Matthseus Golthan,17) 153r (1546-—1548).

Anna Golthanin, Matthaei Richter uxor, 152v (1546—1548).

Margareta Golthanin,18) Ioannis soror, Korneri cuiusdam uxor, 114v (1529).

9) Nikel р. 20v, 35\ Nickel 55,v. 10) Casper 55r, 59v, 73v, 85r. Pro altera nominis syllaba nota medio asvo usitata ad

hibetur, sed in pagina 59v praster hanc brevem formám etiam nomien omnibus litteris perscriptum invenitur.

11) Nominis specie, quse in Urbis Comotaviensis Prosopopceia reperitur quseque est forma: in tabulis exstanti simillima, in hac commentatione uti decrevi.

12) Urban; p. 147r: Urbann.

13) Wennczil 55r; Wentzl 59v—88v; Wentzll 88v; Wentzel 110r—126v praeter paginam 116v: Wen.

14) Katherina.

ll5) Casper 87v, 99r, 109r (nota compendiaria per); Caspar 87v.

1β) Hans; in p. 143r prseter hanc nominis speciemi etiam forma Hanil exstat.

17) Matz. Brevem formám nominis Matthsei hanc esse A. Bach affirmat (Die deutschen

Personennamen, pars I, vol. 1, Heidelberg 1951, p. 324 § 270 : Matz = KF fiir Mattháus). Alibi nomini Matthise eandem formám attribuit: p. 136 § 121, p. 175 § 157; Pars I, vol. 2, Heidelberg 1953, p. 103 § 362. Incolas vero Comotavienses, qui Matthias esset, Matthasum

appellare solitos neque, quid inter utrumque nomen interesset, recte intellexisse haee tabularum publicarum verba testimonio esse possunt: 191v 1564 ... reliquos tandem as sedentes ,.. Matheum Schmidt ...; 194v reliquos vero assedentes ... Matheum Schmidt... Matheum Planckfelt ... 197r 1565 ... reliquos vero assedentes ... Mathiam Planckfelt... seniores vero Mathiam Schmidt. Quse si ita sunt, brevem formám Matz ad utrumvis ргаз nomen spectare posse demonstravimus.

ls) Margaretha, dat. Margarethen.



De Matthaei Aurogalli origine 5g

Andreas Sewffridt,18) coriarius, Casparis Golthan socer, 80r, 85r, 85v, 861·, 89v, 105v, lllv (1506—1529).

Henricus20) Prostiepp,21) Ursulse Golthanin socer, 12v, 13v, 16v, 17v, 21r, 22v, 31r, 351- (1472—1483).

Ioannes22) Prostiepp, Henrici f., Ursulse Golthanin maritus, 51r, 52r, 58r, 59v, 61v, 66v,

67v, 68r, 70r, 72r, 7i4v (1491—1510).

Matthseum illum, quem Nicolai nepotem fuisse coniecimus, cuius unicam mentionem intra annos 1546—1548 in tabulis publicis factam esse animad vertimus, a Matthsso Aurogallo, qui anno 1543 de vita migravit, diversum esse constat, sed aliquam tamen inter utťumque virům fatorum studiorumque similitudinem fuisse litterarum monumentis diligenter examinatis coniectare et colligere possumus. In Albo academise Wittebergensis Dorotheus Chrysalec tryon quidam a. 1524 inscriptus est, quo sub nomine viri dočti G. Bauch, K. Hrdina, K. Bauer Matthseum Aurogallum eognomen suum Grřece expri mentem intellexerunt.23) Quorum viroťum sententiam vix approbare ausim, siquidem Dorotheus ille quinque annis post Aurogalli Wittebergam adventům nominatur. Fiebat sane, ut adolescentes studiosi tum demum, cum academia rum gradus appetentes examina subituťi essent, nomina profiterentur. Sed Aurogallus quinquennium fere totum in conspectu virorum doctissimorum ver satus diuturnoque lisu et consuetudine omnibus iam notissimus, eur tum de mum, dignitatibus et titulis sublatis, Grseca nominis forma, qua numquam usus est, in Albo inseriberetur, causam omnino nullam fuisse video. Quse cum ita sint, Matthseum illum Golthan, Nicolai nepotem, Matthsei Aurogalli, ut mox

videbimus, fratrem patruelem, hoc Chrysalectryonis nomine significari puto, qui fortasse ab Aurogallo Wittebergam arcessitus et magistris academiss com mendatus, ut a consaguineo et patrono suo, quocum commune prsenomen, cog nomen, patriam sortitus est, internosceretur, nomen suum Graece reddidisse videtur, quod forsitan Aurogalli ipsius, qui Hebraicam pťsenominis originem intellexit Grsecíeque linguse erat peritissimus, consilio et auctoritate fecit. Nec vero, cum disciplinám florentissimíe illius academise expertus esset, vitam suam litterato otio mandavit, sed domům regressus bonis patriis administran dis operám dědit, quod ex supra dieto tabularum publicarum loco intellegitur.

Quibus rébus expositis Matthseum Aurogallum in tabulis Comotaviensium publicis nusquam memorari apparet, quam rem ea fortasse ratione explicari licet, quod Aurogallus, in cuius eximiam in artibus et litteris eruditionem

1Я) Andres Sewffridt; Andi'es Garber 66r; Andres Gerber lllv; Andres Gerbers

(gen.) 105v (Gerber = coriarius). 20) Gindrzich, dat.; acc. Gindrzichen.

21) Huius familias cognomen: diversis modis scribebatur: Prosstiepp, Prostiep, Prosstiep, Prosstiepek, feminarum cognomina Prostieppin, Prostiepin. In fcederibus Gerraanica lin

gua scriptis pro prima nominis huius syllaba nota comipendiaria adhibebatur. In foederibus Bohemice compositis et in p. 51r nomen per omnia litterarum elementa exscriptum est.

22) Janko; Jan 52r, 58r, 59v; Ihan 59v.

23) Album academia Wittebegensis I. edidit. К. E. Foerstemann, Wittenberg 1841, p. 122, linea 5. — G. Bauch, Die Einfiihrung des Hebráischen in Wittenberg, Monats schrift fiir Geschichte und Wissenschaft des Judentums 48 — Nova series 12 (Breslau 1904), p. 470. — A. Truhlář — K. Hrdina, Rukověť к písemnictví humanistickému, Praha

1918, p. 481. — K. Bauer, Die Wittenberger Universitátstheologie und die Anfánge der

deutschen Reformation, Tubingen 1928, p. 7, annot. 5.



βΟ J. Martínek

pater et propinqui sumptum haud modicum fecisse videntur, firmám et sta bilem vitĚe condicionem consecutus et annuo 50, post etiam 60 aureorum sti

pendio pro leetionibus academicis donatus21) patris hereditatem non adiit, eo scilicet consilio, ut bona patria cognatis integra relinqueťet. Quare cum Comotoviíe nihil possedisset umquam, memoriam sui nullam in urbis patrise libris reliquit, quo pacto origine eius tamquam densa caligine obducta, <qui busnam parentibus natus esset, inquirendi potestas nobis difficilior facta est, propinquorum eius memoria propteť frequentem bonorum mercatum in pa trise monumentis adhuc vigente. Attamen hoc saltem pro certo affirmare possumus Aurogallum Nicolai non filium fuisse, sed potius nepotem. Nicolao «nim mortuo omneš filii relicti, is etiam, qui setate adulta nondum erat, heredum loco in tabulis memorantur, quoťum filiorum nemini nomen Mat thseo erat.25) Neque vero Urbanus, Nicolai filius, Aurogalli pater esse potuit, quippe qui sub hoc tempus, quo Aurogallum natum esse paulo infra ostende mus,26) plenos annos nondum haberet. Quibus ex rébus Aurogallum aut a Caspare aut a Vencesilao procreatum esse intellegitur. Sed utriusvis filius exstiterit, hoc tamen certum habere possumus, qua vitge condicione parentes eius et cognati fuerint. Libro enim publico evolvendo cognoscimus Aurogalli maiores et propinquos nonnisi ea, quse ad rem rusticam pertinent, villas, horrea, prata, vineas, hortos possedisse, agris colendis victum qugesivisse neque umquam opificum artem exercuisse aut mercatorum qusestu vitam sustenta visse, quod de affinibus quoque gentis illius dici potest prseter Andreám co riarium, Casparis socerum. Hoc deinde etiam tabulis publicis inspectis anim adverti licet Aurogalli propinquos atque affines numquam magistři civium, consulis, senioris dignitatibus príeditos curam rei publica; gessisse, privatos semper in urbe patria degisse re familiari administranda occupatos. Sed cum a publicis consiliis abessent, haud quaquam tamen in civium humilium et despectorum numero habebantur, sed aliqua sine dubio auctoritate in urbe valebant, quod erant cum viris locupletibus et ad conciliandos potentium ani mos idoneis affinitate coniuncti. Quos inter viros Ioannes Prostiepp nominan dus est, cui Ursulam, Nicolai Golthan filiam, nupsisse diximus, cuius Ioannis pater Henricus Benedicto a Weitmuhl, Comotavias domino, tam carus fuit, ut ab eo aream in civitate dono acceperit.2") Quem nobilitatis favorem etiam in Aurogallum puerum manasse ex Urbis Comotaviensis Prosopopceia acci pimus, quod mox verbis operis illius hic descriptis lectoribus facile probabi mus.

Minime vero eos audiendos esse censeo, qui Aurogallum e subdita plebe procreatum Bohuslai illius Hassensteinii, viri nobilis, propinquum faciunt.28) Qua de re iam quosdam rectius et salubrius iudicare video, neque tamen, unde hic error exsistere potuerit, clare satis et dilucijde explicare posse.29)

24) W. Friedensburg, Urkundenbuch der Universitát Wittenberg pars I (1502—1611) p. 116, n. 108 (13. 10. 1525), ibidem p. 163, n. 184 (14. 4. 1535).

25) Tabularum p. 55r.

20) Ante аппшп 1495.

27) Tabularum p. 35r.

28) Dictionnaire historique et critique par Mr Pierre Bayle. Vol. I6, Basilese 1741, p. 403. — AUgemeines historisches LexicoB, vol. I3, Leipzig 1730, p. 344.

29) Veesenmeyer, Berichtigung einer Anekdote des Bohuslaus von Hassenstein Biblio thek betreffend, Litterarische Blátter, Nurnberg 1804, n. 20 (19. V.), col. 313 s. — Seide




Qui autem error eo fortasse in virorum doctorum opera irrepsit, quod Ianus Cornarius medicus in epistula ad Aurogallum missa Tu publices, inquit, пес diutius apud te latere sinas ... opera ex media Grqcia et Asia Minori olim a nobilissimo ac eodem doctiss. barone В o hus la o ab Hassensteyn in patriam iuam evecta et tandem adte cognationis et studio rum hereditario гиге delata.30) Quse tamen verba non integra et immutata, sed coniunctione et aucta ad nos pervenisse existimo et cognationis studiorum hereditario iure legendum esse conicio simili loco Tulliano nisus (Verr. 4, 81): Quse co g na ti o studiorum et artium prope modům non minus est coniuncta, quam ista, qua vos delectamini, generis et sanguinis. Credendum itaque est lanům Cornarium, priscíe Latinitatis íemulum, iisdem, quibus Ciceronem, verbis coniunctis (Cognatio studiorum) simili quoque sensu — translato quidem et non proprio — usum esse cognationemque animorum, studiorum, voluntatum, non illam nominis, generis, sanguinis intellegi voluisse, quem sensum verbo rum postea ii, qui epistulam imprimendam susceperant, signo &, quod con iunctionis et vice fungitur, addito corruperunt. Quod autem ii, qui Lutheri epistulas ediderunt, Christian o Aurogallo, civi consulari Lipsiensi, cum Mat thseo Aurogallo cognationem fuisse suspicantur, hoc tabulis Comotaviensibus pervestigatis dici potest, Christiani nomen nusquam inter gentis Golthanianse heredes reneriri.si)

Aurogalli propinquis et affinibus recensis et perlustratis, quo tempore Aurogallus ipse natus sit, statueťe convenit. Cuius natalem cum nemo adhuc certis et firmis fontium auctoritatibus fretus definire potuisset, complures sententias easque inter se diversissimas de hac re latas esse videmus. Alii enim Aurogallum anno circiter 1470 lucem aspexisse affirmant, alii circa annum 1480 natum esse ferunt, nonnulli anno fere 1490 in lucem editum esse commemorant, quorum in sententiam quominus eamus, iis, quse adhuc fontibus excutiendis cognovimus, haud quaquam impediri videmur.32) Neque tamen hanc opinionem immutatam et integram amplectemur, sed fontium auctori tate nixi Aurogallum aliquot annis post annum 1490 natum esse ostendemus. Casparem enim et Vencesilaum, quorum alterum Aurogalli patrem, alterum vero patruum fuisse coniecimus, ante annum 1490 admodum adulescentes fuisse suspicamur, primům quod bona patria usque ad annum 1498 cum Ur bano fratre natu minimo indivisa administraverunt,33) deinde quia ante hune annum nullum umquam fcedus tabulis publicis suo nomine inseribendum cu raverunt, quamvis iam quinquennium fere totum patře carerent,34) tum quia

mann, Aurogallus (Goldhahn), Mattháus M., Allgemeine deutsche Biographie, vol. 1, Leip zig 1875, p. 691.

30) Parthenii Nic®ensis De amatoriis affectibus liber lano Cornario Zuiccaviensi inter

prete. In officina Frobeniana anno 1531, prsefatio. 31) Dr. Martin Luthers sámtliche Werke — Dr. Martin Luthers Briefwechsel, vol. 7,

Briefe vom Oktober 1528 bis Juni 1530, p. 91, n. 1479, annot. 1.

32) H. J. Zobel, Die Hebraisten an der Universitat zu Wittenberg, Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitát Halle-Wittenberg 7/6 — mense Septembri 1958 — p. 1175: 1470. — J. Hanuš, Ottův slovník naučný II, p. 1055: 1480 — Seidemann, Allgemeine deutsche Biographie I, Leipzig 1875, p, 691: 1490. — Cuius opinionem plurimi auctores secuti sunt.

33) Tabularum p. 59v.

34) Foedere, quod tabulis intra annos 1493—1495 insertům est, Nicolaus iam vita functus esse demomstratur (p. 55r).



β2 J. Martínek

haud ita multis annis Urbanům fratrem minimum, qui anno 1494 nondum sui iuris erat, anteiisse videntur.35) Eořum vero, qui Aurogalli fratres et

patrueles appellari possint, Ioannes anno 1529 in tabulis publicis memoratur, Matthsei deinde nomen paene viginti annis post in libros illos publicos relatum est. Quare si Aurogallum, quem haud ita multis setatis annis fratres et patrue les suos antecessisse veri simile est, ante annum 1490 lucem aspexisse affir memus, a vero abeťravisse credamur. Sin circa annum 1495 aut paulo ante natum esse contenderimus, et pluribus forsitan sententiam nostram probabi mus et, eur Aurogallus a. 1512 in universitate Lipsiensi nomen professus anno demurn 1515 baccalaurei dignitate donatus sit, facilius explicare pote rimus.

Omnium autem qusestionum, quse ad Aurogalli originem spectare videntur, ea sine dubio latissime patet, cuinam nationi vir insignis annumerandus sit. Qua de re tres video sententias ferri, Aurogallum Germanis parentibus natum esse aut Bohemis aut etiam IudEeis.se) Neque enim religionem solum, sed etiam nationem IudEeorum esse antiqui existimabant a reliquis nationibus di versam. Quodsi autem Aurogallum Iudseum fuisse ostendamus, eur Hebrai cam linguam adamaverit, coluerit, propagarit, eur ad hanc ipsam discendam adolescentibus studiosis dux et cornes exstiterit, explicare queamus. Quse qui dem opinio primo aspectu nonnullis vera videri possit, quia plerique etiam tum linguse Hebraicse magistři in academiis Germanise artem suam proři tentes Iudsei erant ad fidem Christianam perducti, quod exempli causa de eo, qui Auťogallo in universitate Wittebergensi antecessit, Matthseo Adriano iure dici potest.37) Sed caveamus tamen, ne illa sententia a contentione par tium potius quam a vera rerum cognitione profecta esse videatur. Nam cum illius factionis principes, quam penes inde ab anno 1933 summa totius Ger manise erat, Iudseorum genus ad internecionem redigendum esse iudicarent, Iudasi nominis memoriam e mentibus hominum exstirpandam esse censerent, Iudaeorum omnia humilia, prava, perversa, inania esse dicerent, reperti sunt statim quidam religionis reformáte adversarii, qui, ut Lutheri fidem a cceti bus Iudseorum originem traxisse ostendeťent, Melanchthonem et Aurogallum, Lutheri adiutores atque socios, Iudseos esse voluerunt. De Melanchthone quam futile, quam absurdum, quam veritati contrarium sit, qui ista dispu tant, ipsi videant! Nos, quid de Aurogallo statuendum esse videatur, specta bimus.

Aurogalii maiorum cognomen et prsenomma a nominibus, quibus tum lu dasi utebantur, discrepare videmus, cum nominibus vero Christianorum con gruere. Nominibus deinde Aurogalli pťopinquorum vox illa Germanica Iud, id est Iudseus, in tabulis numquam adiungebatur, quod in nominibus Iudaso rum memorandis semper fiebat.38) Post annum denique 1517, quo anno omneš ludsei intra muros civitatis Comotaviensis atque adeo in adiacentibus Weit

35) Tabularum р. 55г.

36) De Aurogalli Iudaica origine in Germania disceptatum esse ex commentatione Forschungsmethoden der Frau Ludendorff appellata comperi (Deutsch-Evangelisehe Kor

respondenz, annus 33, Berlin 1934, n. 19 — 19. V. — p. 3). 37) I. Hoss, Georg Spalatin, Weimar 1958, p. 117 s.

38) Exempli gratia: Tabularum p. 16r: Calman Jud, 25r: Aaron Jud, Abraham Jud, 361': Dauid Jud, 88'': Item Dauid Jud hat dem Mossa Juden sein Hewsel abgekawfft; alibi.



De Matthaei Aurogalli origine вЗ

muhlensium bonis consistere vetiti Aidlicium, quse civitas proxima est Como tavise, migrabant,39) Aurogalli propinqui et affines non solum in civitate remanebant, sed etiam nova bona acquirebant et acquisita tabulis sanxerunt, quod iis facere per leges et instituta civitatis non Ucuisset, nisi civium iura salva et integra tenuissent.

Quare cum eos vanos esse demonstraverimus, qui Aurogallum Iudseum iuisse calumnia usi finxerant, ipsius studium, quod in linguis orientalibus ediscendis posuit, pťseclaram linguse Hebraicse scientiam, singularia de studiis orientalibus merita nunc demum rectius sestimare possumus. Neque enim a parentibus accepit ista, sed diuturno labore et lucubrationibus viam sibi ad hanc scientiam, raram etiam tum Christianis et difficilem, patefecit, neque propter religionem ritumve patrium, sed antiquitatis potius amore linguarum studiis adhsesit. Quare, si,' hgec ita sunt, quonam auctore Hebraicse linguse elementa didicerit, sciscitaťi opera; pretium est. Qua de re Urbis Comotavien sis Prosopopceia, cuius iam antea mentionem fecimus, satis accurate hune in modům docemur:

Matthseus Aurogallus, "mit Nahmen Goldhan, der Herrn von der Weitmiihl Unterthan, welchen der Herr gen Eydlitz gab zum Jiiden, da er noch war ein Knab, daB er solíte lernen mit FleiB ihr Sprach recht nach Hebreischer íFeifl.40)

Neque vero is, qui sub voce domini (der Herr) Benedictum a Weit miihl intelligendum esse censet, carmen recte interpretatur.4i) Benedic tus enim, qui anno 1496 supremum diem obiit,42) de Aurogallo, quem paulo ante annum 1495 natum esse ostendimus, nullo pacto mereri potuit, sed potius unus eorum, qui ei successeťunt heredes, qui quidem bona ab illo accepta initio indivisa tenuerunt, quos Prpsopoposise auctor in versibus paulo supra memoratis plurali forma (der Herrn = Herren) significare videtur. At non solum interpretis sententia ťepudianda est, sed etiam carmen ipsum falsa veris peťmixta proferre arguitur, quod verbis carminis diligenter examinatis iam recognoscere licebit. Neque enim Aidlicium dominorum a Weitmiihl um quam fuit, sed Lobkoviciorum,4^) neque Aurogallo opus fuit in hoc oppidu lum linguse Hebťaicse addiscendse gratia proficisci, cum ante annum 1517 plurimi Comotavise Iudsei habitarent, quod ex frequentibus Iudseorum nomi nibus in tabulas relatis elucet, et cum ibidem duse Iudasorum scholse, vetus et nova, essent.44) Quamvis deinde Iudsei Aidlicium antiquitus incoluerint,

3β) W. Weizsácker, Rechtsgeschichte von Stadt und Bezirk Komotau bis 1605, Heimat kunde des Bezirkes Komotau, vol. 4/3, Komotau 1935, p. 57. — N. von Urbanstadt, Geschichte der Bezirks-hauptmannschafts-Gebiete Komotau, Saaz und Kaaden, vol. 2, Komotau 1870, p. 26.

40) Der Stadt Komotau Person Rede. K. Gorner, Eine handschriftliche Chronik von

Komotau, Mitteilungen des Vereins fiir die Geschichte der Deutschen in Bohmen 23

(Pragffi 1885), p. 257.

41) F. Pubitschka, Chronologische Geschichte Bohmens, vol. 9, p. 422. — Erzgebirgs

Zeitung 8 (1897), p. 80 ss. — Ne hoc quidem affirmare audeam, quod in commentationibus

supra memoratis legitur, dominům a Weitmuhl, ut Aurogallus Grseca et Latina lingua

erudiretur, operám dedisse. Prosopopcei® enim auctore teste Aurogallus triům linguarum

peritus erat, sed Weitmiihlenses Hebraicis tantum Aurogalli studiis promovendis con

suluerunt.

'!'2) A. Sedláček, Hrady, zámky a tvrze království českého, vol. 14, Praha 1923, p. 320.

43) Ibidem p. 273.

44) De frequentibus Iudsecrum nominibus in tabulas relatis vide annotationem 38. De



βJ. Martínek

plerique tum demum in hoc oppidulum advenisse videntur, cum anno 1517 Comotavise commorari vetiti essent, quo anno Aurogallum iam a patria afuisse certum est.45) Neque tamen, quin Weitmuhlenses operám navaverint, ut Auťogallus iam inde a prima pueritia lingua Hebraica excoleretur, dubi tare oportet. Quse enim nobilium gens affines Golthanorum, ut iam antea

monuimus, favoris signis haud obscuris prosecuta esse videtur, eandem etiam de Aurogalli pueri eruditione curam gessisse omneš nobis facile concedent. Sed utcumque se res habet, hoc tamen certum est Aurogalli studia linguíe Hebraicse, quse in urbe patría inchoata esse videntur, a Bohuslao illo Hassen steinio, poeta elegantissimo, qui libros ex Oriente advectos bibliothecse siue

inseruit, longius esse provecta. Aurogallum enim Bohuslai familiaritate et contubernio usum esse Georgius Fabricius Chemnicensis in epistula ad M. Col linum missa testatur.46)

Sed redeat lam, unde deíluxit oratio. Germamsne ígitur an Bohemis parenti bus natus sil Aurogallus, ambigitur. At cognomen gentis ipsum Germanicam originem redolet.47) Prsenominum deinde, quse in tabulis Comotaviensibus publicis utraque lingua, et Bohemica et Germanica, scribi solita sunt, eum usque in modům, ut etiam in medio textu Germanico Bohemicam prsenominum formám immutatam et incorťuptam frequenter deprehendamus,48) Germani eam tantum formám Aurogalli maiores et propinquos usurpasse manifestům est.49) Cum denique uni cuique civi Comotaviensi antiquitus optio daretur, ut utracumque lingua vellet, foedera ad bona sua spectantia in tabulas inseri benda curaret, Aurogalli maiores lingua Bohemica numquam usi sunt. Sed quid opus est plura? Hsec enim testimonia satis ampla, satis firma, satis perspicua esse video, ut Aurogallum Germano patře natum esse existimem. Neque vero, quod de Aurogalli parentibus dici potest, hoc idem čadit in affines. Nam cum Andreám coriarium, Casparis socerum, omnia tabularum monumenta Ger manum esse ostendant,so) Ioannes Prostiepp, Ursulse Golthanin maritus, Bo hemis parentibus natus esse demonstratur. In tabulis enim Comotaviensibus 8 omnino foedera lingua Bohemica conscripta inveniuntur,si) quorum 3 ad Henricum Prostiepp, Ioannis patrem, pertinent.52) Uteťque deinde, et pater

scholis Iudaaorum ComotaviEe institutis vide tabularum publicarum paginam 72v: Die alde Juden Schul; 93r: Die alde Juden Schul·, 9av: die Juden Schul·, 97v: die new Juden Schul.

45) N. v. Urbanstadt, Geschichte der Bezirkshauptmarmschafts-Gebiete Komotati, Saaz und Kaaden, vol. 2, Komotau 1870, p. 25.

4β) Illustris ac gen erosi D. D. Bohuslai Hassensteynii a Lobkovitz etc., baronis Bohemici ... Farrago prima poematum ... editorům per Thomam Mitem Nymburgenum a Limusa ... Pragas 1562, f. A 2V: Nam eius (sc. Bohuslai) familiares Ioannem Sturnum et Mat thxurn Aurigallum etiam vidi Anneebergi, cum puer literas (sic) discerem a Rivio.

47) E. Schwarz, Sudetendeutsche Familiennamen aus vorhussitischer Zeit, Koln, Graz 1957.

44) Tabularum 6V: Jan Sýkora hat gekauft ein Weingarten; 8r: Sstiepan Pawliken Bruder hat gekaufft ein Pawmgarten..Item Stiepan Pawliken Bruder hat gekaufft ein WiBe; llr: Waczlaw Hladký had gekaufft ein Hoff; 17v: Gindrzich Pprosstiep hat

gekaufft ... an Acker.

49) Nickel, Nikel = Nicolaus, Casper = Caspar, Wentzl, Wennczil, Wenzel, Wentzl!, Weintzel = Venceslaus, Hans = Ioannes, Matz = Matthasus.

50) Praenomine enim Germanico usus est neque ulla foedera lingua Bohemica composita tabulis inseruit.

51) Tabularum p. 12v, 13r, 16r, 19v, 24^, 35r, 41v (bis). 52) Tabularum p. 35r, 41v' (bis).




et filius, etiam si quid Germanica lingua expressit, Bohemica prsenominum forma in media oratione Germanica usus est.53) Quibus ex rébus elucet Auro galii parentes cum Bohemis affinitate fuisse coniunctos.

Neque vero hsec sola litterarum monumenta sunt, quibus Aurogalli originem cognoscimus, sed, cuius iam pridem mentionem feci,54) epistula M. Matthsei Collini ad Casparem Nydsepontanum missa hoc loco denuo memoranda est, qua in epistula M. Collinus A Gesnero, inquit, Tuam Excellentiam celebrari tibi gratulor ... Si mihi constitisset tui cum eo aliquam intercedere notitiamr ■petiissem a ie, ut moneres hominem de quibusdam autoribus nostrx gentis, quos ille in sva ista Bibliotheca Germanos facit, ut errorem istum, nobis quo dammodo contumeliosum corrigeret in ista Appendice. At ipse tu, ut opinor, scis Sigismundum Gelenium, Bohuslaum heroem ab Hassysteyn et Matthseum Aurogallum veros Boiemos fuisse, quos bonus Gesnerus inter Germanicse nationis homines repidat.->->) Et scire quidem recte potuit Collinus, siquidem decem annorum -— tot enim est Wittebergse commoratus — usu et consuetu dine psene cotidiana Aurogallo erat notissimus neque ei licebat temere quic quam scribere ad Nydsepontanum, virům in regis aula versantem, natione Geťmanum. rerum Wittebergensium peritissimum, quippe qui frequentes ab amicis Wittebergensibus litteras acciperet. De Aurogalli autem natione et non de patria Collinum scripsisse manifestům est. Nam si de patria locutus esset, Comotaviam urbem Bohemiae esse sine ulla verborum contentione et Nydsepontano et Gesnero probaturus erat. Fontium itaque potissimorum sen tentiis plane discrepantibus, quid de ea re statuendum esse videatuť, diligenter considerandum est. Ego quidem in similibus causis ea semper foedera, quře publica auctoritate coram omnibus, ad quos pertinebant, facta et in tabulas relata sunt, privatis hominum sententiis anteponenda esse censui. Ceterum etiam in optimis hominibus nimia illa et non verá patři аз caritas esse solet, quas eos impellit, ut quos quavis arte excellere videant, eos populares suos quam exteťos esse malint, quod etiam in antiquissimo illo poeta vidimus, quem septem Grascise urbes čivem suum vindicarunt. Hic forsitan patrise amor, vanus et non genuinus, etiam in Collino fuit, qui Aurogallum Germano patře natum ver'um Bohémům fuisse asseveravit. Dixerit fortasse quispiam „At matre Aurogallus Bohéma natus est". Non nego, immo concedo atque quodam modo veri id simile puto, siquidem Aurogalli propinquos Bohemorum conubia expetiisse constat, sed affirmare tamen non audeam, quoniam tabularum testimonio caremus. Videndum enim etiam in hac re est, quid intersit inter publicam fidem et privati alicuius sententiam vel nostram coniecturam. Cete rum si Aurogallus Casparis filius fuit, quem Andreae coriarii, Germani, filiam duxisse ostendimus, non modo patře Germano, sed etiam matre Germana natus est. At etiamsi matre Bohéma natus sit, quo modo, cum patře Germano genitus esset, a Collino v e r u s Bohemus appellari potuerit, non video. Quae Collini sententia etiam Philippi Melanchthonis silentio refutatuť, qui, cum in prae fatione Canticnum anno 1554 a Venceslao Nicolaide Vodniano Wittebergse editarum Bohemos de litteris et artibus bene meritos et vita iam tum functos

53) Gindrzích = Henricus; Jan, Janko = Ioannes.

54) In Eunomia (vol. 2 — 1958 — p. 82, annot. 18) ephemeridi „Listy filologické" (vol. 81) adiuncta.

55) F. Menčík, Dopisy M. Matouše Kollína z Chotěřiny a jeho přátel ke Kašparovi z N^dbrucka, tajnému radovi krále Maximiliána II., Praha 1914, p. 76 s.



ββ J. Martínek

percenseret, eosdem, quos Collinus, viros, Bohuslaum Hassensteinium sibi

ignotum et Sigismundum Gelenium breve quoddam tempus Wittebergse com moratum nominavit, Matthsei vero Aurogalli, adiutoris, socii, collegas, amici, merita sibi tamquam ob oculos posita, multis et recentibus exemplis pťobata silentio praeteriit, quod non feciiBset profecto, nisi eum, sicut erat, patria qui dem Bohémům sed natione Germanum fuisse existimasset. Quo summi viri testimonio adhibito Collini sententiam explosam esse videmus, neque tamen eo usque processuri sumus, ut sententise auctorem levitatis, mendacii, vani

tatis, petulantise prorsus incusemus. Litterarum enim renascentium tempo ribus nonnulli viri dočti, etiamsi patriam amarent, linguas vernaculas adeo

despiciebant, ut Latina tantum opera conscriberent, Latinas invicem litteras

darent, Latina colloquia in academiis instituerent, quo fiebat, ut, qua quisque iinguarum vernacularum scientia excelleret, cognoscendi facultate sublata doctorum virorum origo non ipsorum sermone prodeťetur —■ Latino enim omneš utebantur —, sed potius aliis signis et indiciis declararetur, opinionibus, affectibus, indiciis, faetis, benevolentia in populares, pietate erga patriam. Quse omnia quanta in Aurogallo fuerint, iam videbimus.

Aurogallus in oppido Bohemise natus originem suam numquam negavit, sed se patria Bohémům semper profitebatur.58) Quare ab aliis quoque Bohemus

appellabatur,5?) Germanis peregrinus et advena fuit.58) Vires ingenii sui et

praclaram Iinguarum scientiam patrise obtulit, cum Pragse in univeťsitate Carolina artem suam profiteri concupivit.59) A cuius academise magistris in

professorum coetum non receptus et apud exteros victum quserere coactus numquam tamen patrise oblitus est, sed studiosis Iinguarum Bohemis ad per fectam et elegantem eruditionem viam monstravit, nonnullos vero eorum illa, qua erant prasditi, discendi cupiditate perspecta ita adamavit, ut se illis ma gistrům et ducem in omnibus vel unicum pťaebuerit, quod de Aurogalli erga Adamům Vodiczka Sacenum benevolentia ex Laurentii Span verbis carmine indutis aecipimus:

Adde quod hune cernens iuvenis prasceptor amorem

Aurogallus ei duxque comesque fuit,

5e) G. Bauch, Analekten 1. Zu Luthers Briefwechsel, Zeitschrift fiir Kirchengeschichte (Briegger), annus 18 (1898), p. 400: Matthseus Aurogallus Boemus Comotavinus ad dominům Ioannem Cellarium Gnostopolitanum ...

57) Parthenii Nicaeensis De amatoriis affectibus liber lano Coroario Zuiccaviensi inter prete. In officina Frobeniana anno 1531, f. aa 2r: Ianus Cornarius medicus D. Matthseo

Aurogallo Bohémo ...

ss) Philippus Melanchthon in epistula 2:1. die Martii ad Georgium Spalatinum missa in hune modům de Aurogallo disserit: Bono rei publicie nostrx Adrianus migravit, сиг visum est ... sufficere Aurogallum ... lam toties imponunt illustrissimo principi ignoti advense, ut qualemcumque maile debeamus, modo exploratum και βασανισθέντα, quam ex hoc genere palabundum aliquem et circumforaneum doctorem. Corpus reformátorům I, Halis Saxonum 1834, p. 362 s.

59) Monumemta historica universítatis Carolo-Ferdinandeas Pragensis, tomi I. pars 2, Pragse 1832, p. 381 s.: Narravit mihi (seribiť Codicillus) mag. Matthxus Collinus Choteri

neus ... tale quiddam ante annos eirciter quinquaginta evenisse. Reversi erant in patriam dočti vxri cupientes publice docere: Mag. Venceslaus Arpinus Latine, Sigismundus Gelenius Grxce et Matthseus Aurogallus Hebraice. Et licet exhibuerint testimonia doctissimorum in Italia et Germania virorum, tamen — Deo čerte nobis, qui xtatem illam secuti sumus, irato — поп sunt recepti. Sed alibi suam professionem fuisse proseeutos, in lingua quidem Grseca et Latina Sigismundum, in Hebrsea vero Aurogallum monwnenta ipsorum indicant.



De Matthaei Aurogalli origine Q7

quem linguisque tribus celebrem versuque potentem

et doctum fastis quaeque referre suis

Aedidit in patria quondam Chomotovia nostra

iam fato extinctum Leucoris ora tenet.

Нос duce perlustrans Latiae penetralia linguae

et Graio didicit verba referre sono.00)

Нос etiam tempore, quo Wittebergse degebat, patriam ssepe revisit, anno 1529 Zacam, urbem tunc temporis a Bohemis habitatam, advenit, anno 1530 in arce Hassensteiniaca commoratus est,61) octo autem annis ante, cum cives

Wittebergenses seditiosis Carolostadii contionibus contra Lutheri absentis instituta sollicitarentur, Pragam abiturus erat.62)

Cum doctis Bohemis amicitias contraxit, Matthseo Collino familiaritate et necessitudine intima coniunctissimus erat, Sigismundo Gelenio, quem Witte

bergíe hospitio Philippi Melanchthonis et Ioachimi Camerarii perfruentem cognovisse videtur,63) materiam ad scripta auctorum veterum edenda suppe ditavit.64) Bohuslai Hassensteinii carmina ut per eundem Gelenium lucem publicam aspicerent, operám navabat.65)

Populi Bohémi fata duobus operibus enarranda suscepit, quorum alterum oratione soluta contextum erat, alterum versibus composiitum.66) Ziscam, Hussitarum ducem, prosa et carmine celebravit, fortunám viri, artem, militise gloriam admiratus. Regis Georgii potentiam et animi magnitudinem prge dicasse videtur, de Caťolo IV. et Vencesilao IV., regibus Bohemise, quos rerum Germanicaram scriptores propter neglectam prse rébus Bohemicis Romani imperii curam insectari soliti sunt,6^) řequius iudicium fecisse Thoma Mite teste demonstratur. Neque vero violenta facta anno 1279 Pragse a Germanis commissa laudavit, immo veťo gravissima cum indignatione reprehendit, qua quidem in re cum populo Bohémo facere videtur, non quo in suos, quod pessimi cuiusque est, acerborum verborum impetu invehi cupiat, sed quia violentiam semper a gentis Germanicfe humanitate alienam putabat, quod ipse, cum rec toris officio fungeretur, in scriptis anno 1542 in academia Wittebergensi propositis aperte expťessit.68)

eo) T.aurentii Span Bohémi Elegiarum liber. Excusum Pragse apud Ioannem Сantorem typegraphum anno 1554, f. D 5V, D 6r.

61) Seidemann, Allgemeine deutsche Biographie 1, Leipzig 1875, p. 692. G2) Th. Kolde (Gleichzeitige Berichte iiber die Wittenberger Unruhen im Jahre 1521

und 1522, Zeitschrift fiir Kirchengeschichte 5 [1882] p. 331) epistulse Felicis Ulscenii verba affert: D. Karolstadius nuptias celebravit, dominico die statím futuro contra simu

lachra, idola et excelsa concionaturus est ... Plures studiosorum abeunt ... itidem Auro

gallxis, Hebrseorum pi"®lector, ad Pragam profecturus est.

63) Cantiones evangelica ad usitatas harmonias ... autore M. Venceslao Nicolaide Vodniano ... Vitebergse excudebant hseredes Georgii Rhaw 1554, f. A 5r.

64) J. Truhlář, Sigismundus Gelenius, jeho život a působení vědecké, časopis českého musea 60 (1886), p. 41 s. et annot. 34 in pagina 42.

65) Farxago prima poematum (vide annotationem 46) f. A 5r. Ibidem, Appendix, f. Q 4r.

ββ) De Aurogalli chronicse fragmentis, Eunomia 2 (1958), p. 81 s. (vide annotatio

nem 1) 67) Qua de re etiam Georgius Spalatinus, qui cum Friderici electoris consiliarius esset,

Aurogallo notissimus esse potuit, huiusmodi iudicium fecit. I. Hoss, Georg Spalatin, Weimar 1956, p. 436. — Cf. J. Macek, čs. časopis historický 5 (1957), p. 595.

68) Scripta publice proposita a professoribus in academia Wittebergensi ab anno 1540

usque ad annum 15,53. Wittebergae excudebant heredes Petři Seitzii 15.53, f. Η lr.



ββ J. Martínek

Quam Aurogalli erga patriam pietatem et bonům in Bohemos animum tum clcmum rectius perspicere et sestimare poterimus, si animadverterimus, qua in urbe Aurogallus natus sit, quos inter cives educatus, a quibus magistris eruditus, quibus viris familiaritate coniunctus. Ac primům quidem hoc af firmare possumus, Aurogallum inter Germanos, Bohemis cum propter alia, tum propter religionis discrepantiam etiam tum infensos natum et educatum esse. Urbs enim Comotaviensis, quamquam bellis Hussiticis firmo prsesidio Bohemorum occupata erat, quoťum nepotes etiam Aurogalli temporibus plu rimos ibi floruisse coňstat,69) tamen sseculo 15. vergente Germanica et Ca tholica paulatim fiebat Germanis ex agro adiacenti necnon e vicina Saxonia eo confluentibus. In arcem deinde Hassensteiniacam, ubi Aurogalli eruditio nem longius provectam esse diximus, Germani magistři et discipuli studiorum promovendorum causa convocabantuť.70) Nec vero, quin Aurogallus in aca demia Lipsiensi Germanos otii sui litterati consortes habuerit, dubitare con venit. At ne studiorum quidem cursum emensus facultatem artis suse in Bo hemia exercendíe nactus est. Quare, si cum Germanis vixit, Germanorum quoque opiniones et iudicia, quse de Bohemorum fide habebant, perspexisse videtuť. Etenim de Zisca, Hussitarum duce, quem ab Aurogallo celebratum esse constat, secus existimabant Comotavienses, quorum ille patriam anno 1421 expugnatam tam atrocibus suppliciis affecit, ut Bohémo etiam auctore teste sese plurimo ibi sanguine contaminaverint Hussitse.7i) Neque hi solum, qui Catholicře fidei dediti erant, sed etiam reformata; religionis cultores cjedis ab Hussitis patratse memoriam diu perhorrescebant, quod ex Urbis Comota viensis Prosopopceia ssepius iam memorata intellegitur."2) Qu0 Bohémi ducis capitali odio mentibus Comotaviensium accolarumque73) penitus insito et domesticse stragis recenti etiam tum memoria non est deterritus Aurogallus, quin Ziscse pro fide reformata pugnantis memoriam cum caritate aliqua bene vola usurparet. Bohuslaus deinde Hassensteinius, cuius contubernio Auro gallum adulescentulum usum esse supra memoravimus, quamvis a vetere nobilitate Bohéma originem traheret, tam grave in patriam acerbitatis virus effudit, ut etiam homini peregrino, Italo, debitíe erga patriam gratitudinis admonendus esset.74) Ioannes vero Sturnus Schmaícaldiensis, qui Bohuslai sumptibus in arce Hassensteiniaca sustentatus Aurogalli magister et patro nu s exstitit, quod patrocinium postea in amicitiam conversum est diuturnam, res Bohemicas adeo aspernabatur, ut condicionem suam, quam Comotavise

es)) Quod ex multis nominibus civium Bohemicis in tabulas publicas relatis intellegitur. Cf. annotationem 48. Vide etiam eas tabularum publicarum paginas, quibus nomina ma gistrorum civium, consulum, seniorům cantinentur (e. g. p. 8V: Machek, Svoyss, Wssierub, Haldky [scriptum pro Hladký, cf. p. 10v: Waczlaw Hladký]).

70) J. Truhlář, Humanismus a humanisté v Čechách za krále Vladislava II., Rozpravy české akademie, annus 3, classis III, n. 4, Praha 1894, p. 120 s. (de Ioanne Sturno, Fride rico Rnobloch, Ioanne Schmidl, aliis Bohuslai familiaribus et discipulis).

71) A tu se najprvé okrvavili a najviece. Staří letopisové čeští, Dílo F. Palackého, vol. II, selegit et ordinavit J. Charvát, Praha 1941, p. 57.

та) Person Rede, p. 257.

тз) Quid cives Bruxenses, quorum urbs vicina est Comotavise, de Hussitis senserint, ex Georgii Bartholdi carmine Bruxia Bohemise appellato et Pragae anno 1593 typis vulgáto coniectare possumus.

74) D. Hieronymi Balbi iuris consulti Itali Liber continens Bohemise et procerum eius laudes. Pragse in officina ... Melantrichi ... 1560, f. С 6r (ad Bohuslaum loquitur): Car mina tu condis sacros Isssura Penates, qux Geniům carpant, innocuosque Lares.



De Matthaei Aurogalli origine (jg

anno 1518 in privato ludo a Bohéma nobilitate aperto adeptus est, prse splen didis Germania professorum fortunis humilem et sordidam putaťet,75) poe tas vero Bohemos litterarum renascentium studiosos ita despiciebat, ut a Bohuslao ipso corrigeretur.76) Quorum magistrorum et familiarium opinio nibus sententiisque Aurogallus a recta iudicandi via et ratione, a debita in incolas suos benevolentia deduci non potuit, sed sic semper in patriam affectus erat, ut virům patrise amantissimum decet, quam ob rem dignus esse videtur, qui viris humanissimis de omnium utriusque nationis bonorum consensu op time meritis annumeretur; quos quamvis fide apud Germanos reformata et humanioribus studiis in tota Europa feliciter renovatis plurimos floruisse certum sit, paucissimos tantum hoc loco exempli et comparationis gratia af feremus, Martinům Lutherum, Philippum Melanchthonem, Ulricum Hutte num, Georgium Fabricium Chemnicensem,?7) in patria vero nostra ante fidem reformatam Ioannem Sacenum, Agricolse illius Bohemici auctorem, qui cum Aurogallo hac ratione comparari potest, quod cum Bohemis affinitate coniunctus haud alienatum a civibus suis animum gerebat.78) Quorum cum virorum exempla Aurogallus secutus sit, mirari profecto non possumus doctos aliquot Bohemos, eadem, atque illum, humanitate prseditos, Matthíeum Col linum, Thomam Mitem, Petrům Codicillum, Procopium Lupacium, Albertům a Kamenek, Bohuslaum Balbinum, pise Aurogalli memorise numquam esse oblitos, sed beneficia ab eo in patriam collata recoťdatos posteris quoque ma teriam prsebuisse sufficientem, ut hominis insignis fata et merita illustrare pergerent, neve prřeclaram eius memoriam exstingui patercntur.79)

7S) O. Clemen, Zur Korrespondenz der bohmischen Humanisten, Věstník královské české společnosti nauk, classis phil.-hist., annus 1935, n. 6 (Ioannes Sturnus Ioanni Langio).

те) Parrago prima poematum (vide annotationem 46), р. 1T0: Sturne Valentinům поп dedignare (!) paetam, carmina nam Phcebi digna cohorte facit.

77) Lutheri et Hutteni iudicia sententiasque de Bohemorum fide latas A. Kraus (Husit ství v literatuře, zejména německé I, Praha 1917, p. 150 ss.) collegit, opinionem, quam Melanchthon de Bohemis habebat, ipsius prsefatio Cantionum evangelicarum a Vencesilao Nicolaide editarum prodit (vide annot. 63), Georgii Fabricii studium gentis Bohemicas laudibus exornanda; M. Collinus prtedicat (Viri incomparabilis ac D. D. Bohuslai Hassen

steynii Lucubrationes oratorias ... Pragae ... 1563, f. A 4r, cf. B. Ryba, Spisy Bohuslava

Hasištejnského z Lobkovic I, Praha 1933, p. 9 et annot. 4 ibidem). 78) L. L. Hammerich Hochsprache und Mundart im Ackermann aus Bohmen, For

Roman Jakobson (1956), p. 195.

79) Viris doctis J. Čermák, J. Doležal, V. Kůrka, tabularicrum praefectis, necnon viris doctis H. Entner, H. J. Miiller, F. Prillwitz, S. Segert, J. Svoboda, ceteris, qui mihi fon tium et librorum rariorum copiam fecerunt, debita me gratitudine obligátům esse libenter fateor.



de matthaei aurogalli origine

Documents