d la leibder1e »u g ran d-b e au...

12
3/6e 'hî FS ET f4J d liE -iY\ r4 LA LEIBdER1E »U f^ COUTUMES G RAN D-B E AU LIEU '1 /) ' u \ ili ' SIÈCLE, )1j\ PAR 1 LtENI et p!iloIogiqut, i '1 ç\' \, \ \ \S\ '-1 \\ k 1'oire ' Je la h1iruse'\ie di la \tuielei ai . dii (iiind-Be;iiilieu, Ppiè s e Char ce •, na pa neore ItI ait'. Les documents datifs à cet t ' maiSon soi c1uJ)tnI nonibrejix. La bibliothèque inuiuu- e de Char s osite (.'arLulaiuf' noir du couvent ( lus. tu 59). u n a u T iiveCdute-et-Loit d UX copies du c'a,'tulaiir rouge (G. q ) 8111. - P pÏieuN actes origi naux iix I"'P- Ions i dits. Il lia C!icOIP paru, à\II8 ronfla 580(P , qu'une courte étuid. sur cet établissement : elle c\inliu1e HVoiice historique .sur la/inz- dal ion de la maiwirerie ou l,,roseric (lu 'rand-Beaulieu, au diocèse de Chartres, par M. Lejeune . Cv trav J n ' s sommaire laisse le champ ouvert aux recherches des érudit chartrains. Je ne veux pas entreprendre ici Fui oire du Crand-Beaulieu mais je désirerais mettre eu lumière 9w' ors documents, extraits de cartulaire rouge, qui fourn i ssent d (- tii . t t ti x renseignements sur l'état et l'administration intérieure l'une léproserie au xiii e siècle. Le Grand-Beaulien , fonda, à ce que ion croit, vers l'année io5lm par le comte de Chartres, Thibaut 111, devint au cours du x ii e siècle une des pins riches maisons religieuses de la contrée. Mais celte richesse iwmne comme pour I)eaiup de inonastres, ne tarda pas à ôtre une cause de reiàchei dela di jfine, et, dans les premières années (lu xI11 sièclii p r simitu t di ensions survenues entre le prieur et les frrcs J,Ç mC \ ou ifll'uijp , l ' intervention du Celle notice s paru clans c \ 1,0 cl s -I n'u s de tu Soricle' coyote des .ÇCIeHCIR , belles-lettres el arts d' rI . li''. n u tirao part s Orhauis chez [)anicoiiit-Ilii p t, i 83 , iii-M . o ucs. (fit 44 /L

Upload: others

Post on 29-Oct-2019

0 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

3/6e'hî FS ETf4J

dliE

-iY\r4

LA LEIBdER1E »U

f^

COUTUMES

G RAN D-B E AU LIEU

'1 /)

'u \ili ' SIÈCLE,

)1j\ PAR 1 LtENI

et p!iloIogiqut, i

'1ç\'\, \\

\S\'-1

\\ k1'oire ' Je la h1iruse'\ie di la \tuielei ai . dii (iiind-Be;iiilieu,

Ppiè•s e Char ce •, na paneore ItI ait'. Les documents datifs àcet t ' maiSon soi c1uJ)tnI nonibrejix. La bibliothèque inuiuu-

e de Chars osite (.'arLulaiuf' noir du couvent ( lus. tu 59).

un a uT iiveCdute-et-Loit d UX copies du c'a,'tulaiir rouge(G. q) 8111. -P pÏieuN actes origi nauxiix I"'P-Ions idits. Il lia C!icOIP paru, à\II8 ronfla 580(P , qu'une courte étuid.sur cet établissement : elle c\inliu1e HVoiice historique .sur la/inz-dal ion de la maiwirerie ou l,,roseric (lu 'rand-Beaulieu, au diocèse deChartres, par M. Lejeune . Cv trav J n' s sommaire laisse lechamp ouvert aux recherches des érudit chartrains.

Je ne veux pas entreprendre ici Fui oire du Crand-Beaulieumais je désirerais mettre eu lumière 9w' ors documents, extraitsde cartulaire rouge, qui fourn i ssent d (- tii . t t ti x renseignements surl'état et l'administration intérieure l'une léproserie au xiiie siècle.

Le Grand-Beaulien , fonda, à ce que ion croit, vers l'année io5lmpar le comte de Chartres, Thibaut 111, devint au cours du x iie siècleune des pins riches maisons religieuses de la contrée. Mais celterichesse iwmne comme pour I)eaiup de inonastres, ne tardapas à ôtre une cause de reiàchei dela di jfine, et, dans lespremières années (lu xI11 sièclii p r simitu t di ensions survenuesentre le prieur et les frrcs J,Ç mC \ ou ifll'uijp , l ' intervention du

Celle notice s paru clansc\ 1,0 cl s -I n'u s de tu Soricle' coyote des.ÇCIeHCIR , belles-lettres el arts d' rI. li''. nutiraopart s Orhauischez [)anicoiiit-Ilii pt, i 83 , iii-M .oucs. (fit

44 /L

Page 2: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

comte de Chartres, puis celle du pape Innocent III, furent néces-saires pour rétablir l'ordre dans le couvent. C'est ce que témoignel'acte suivant

coiifirmatioi de divers statuts de la léproserie du Gra,ud-lleau lieu par , l'archi-diacre b C/i.artres et Eudes, dvque de Paris, constitués par le pape Inno-cent III pour régler un différend survenu entre le prieur et les frères du(rand-Bcaulieu.

In nomine Dortiini noslri .lesu Christi, ego . achidiaconmis et ego ma-gister N., 1anOniCus Parisiensis, ex assensu utriusque partis, loco dominiepiscopi Parisiensis euiistitimt.i , qui (]ictus episcopus judex n domino papaf&mit cum arebidiacono delegatus super causain que veriebalur inter G.priorem de lieflo Loco Carimuteusi ex mina parte et quosdani fratres ejtisdem(10111115 tam satins qutin le 1 n'osH ex altera , de statu iiiemtmorate dorons, diii-geuti inquisiltone fada , ilidicimnus t1 urid , ex assensim Ltmdovici coiuitis . pre-sente (hiilklwo lime leriiporis sulidecano , illius loci arcliidiacono , prohones laie dwn us et sai 'j te aui mml riimn rratriiiii ibit lei ii coi min ii ra n t iumn statu-ttimfiiit, ne quis leprosorumn in graurbiis domus iliums iimomaretur et quodmucus inter suros et teprosos fratres cons[ iuei'etui', nec nlulierCS (1011105

leprosorunt nec leprosos dotimos earuimr int.re;tt, nec inulieres lectos lepro-soruni eparent; et tant in om'reo quam in celai-Io duc fuerunt claves con-stituÉe, ' quarum miam salins, aliamu leprosus liabeat. ila tanien quodleprôsims liormetim vel e 'arium ingrerli presumet nullalcous, sed sempeisatins; liceat tamiien 1el)J' oso extra lioslia slave et qui intra Iierit respicere.Panni vert) sanoruni cim paimuis leprosorum neqiraquamn ablimcrentur, quodn domino patio .rtru P[etroj, Dei gratia Senonensi aichiepiscopo, P'diligemitem inquisittouem didicimus esse conflrmatnmn. Nos vero, imabitopru(leflhillfli eonsilio virorumn et in jure peritoruum * prefata statuti tainhonestati domnus quamn saluti animarurmi videmmtes prodesse, ea approbamus,laudanius et consiilirnus, aucloritate apostolica inhibentes et sub vineuloanathennitis (li.lriete precipirii(lO ne aliquis predictis statutis obviare velpredictam domumn super bus tic cetero perturbare presurnat.

Actum anno ab inearnamione m , cc' septinio, mense fe.hruario.

La cause principale des dissensions survenues dans la léproseriedu Grand-Beauiieu était les rciarnatious incessantes dirigées pat'les fières, les soeurs et les lipreux contre les agissements de I'dco-nome, qui, (l'accord peut-être avec le prieur, profitait de sa situa-tion pour dilapider les biens du couvent.

\s l'an i 2 5o . les i'eligiux Obtinrent la promulati0n d'un

Page 3: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

—.3-

rrlilflOflt, où ((aieiit fi'es OVeC f)II( Siun lS4liCNes charges k

l'économe et la 1iianiiir rl'alinieuts de toute sorte qui celui-ci rlaiItenu de 41 iStcil)114I il CIIflCLI u.

iL Iu'iju' ilr fi ihi Granil-Beaulieff.

I '(L'' CIICLI.

I 'IL øII'I5( .ILII'l!,.i.iiI.LLL,I LCROSI)SES (:AanTvsll:.

Quicuiiique sit dispnsatoi dcbct adiniriistraic . qualihet die. liera primapanem fratciinis e sororibus daiistralihus ad valuntaleni ipsOrniil rationa-

lii iter sien[ usi ta tri in est. I us I per liori lerlia fac ai liiiiiiii cnnven tua 1e , ita

(1(I(Id in sex similis liiiii unuiti ponat sau'Iluni arme niistim ,et exinde admi-nisIrt cuilpie fiatri lepioso et laico uuarii mensurain . scilicet quartamvini , ci post fiatres in resiiluo vini ilebet dispensalor iiotiere aliuini sacliniisuaquejiustiin ri exinde ailiiri iris! ret socoiibiis ita quoi1 CUIII1)Ot unain iiwii-sinalu que quln:erellge vocal l 41 t luis infl mIS qui mon o lepre ultra

miiiaiii mn vexan tu qui consu p veru ii t ha here u nain muet si ira ni que lerterainge

V )(IIIIU.14r (limas muras lvi ante predictili lionas , lit miecesse sRe commode

fi min t , ii je dominica , lem pore opO ituno ra in j bus , dcl mi ii speiisaioi adniini s-

aie cuilibet fratrumu unairi pechiain carniuni , magnani rationabililer, tainSaRIS qiiatn iui rmis SurOitiin ciiililit unain pecliiain non equinlemir peci lie

I rum sed imii omem rai joual IiI I ICI. Die marlis, iliSi sit jej uni uns , Lalem

pvrimi l et ei1uaknn iloiiiiiiice diiobims frai ribus . et simnilii er pecia sororisoIilifliCe duabus sotoribus. Die jovis . tuisi sit jejuniuui, administret sicut

lu dicta die (Ionlinica dictis fratiilius et sorerihus. Si coutingerit aiiscresnoVas adiuministiare, (lebel adarimiistrare (le consueludine quatuor fnaLribusu tua ni anserem el i ta sou'oribus quatuor, si poreeUos rk laet e , sinii Ii modo

fratribus u't sflr(L1ib(isi ILgIII(IIIiS 1I,L'LI(' ( jus lliti i Lidif-ro d'

ir,r lu.n'ritilaliEI,i,iiii'Li atijiii,Ir:iio'1I ' I,osirriIigus s ta suite de dhLeraiiniis priss on 1 iIii uliipiLre o'it aSsisLiieflÉ lt plus;riu(le partie dos frères et des soeurs. Ainsi, en j a, coniccaiig fromribus vi sors-

r,/nIa qui iecresse debuvruet M potuerwlt Pi qui fuovruni etûcandi. vG(c,tes (J-UCIarede iaegotris dûmua nosire, pulsaia eampaiia que pulsart couevit pro ea,,vcuuendoscapilulo, e.isieates in pleno capaulo, coniiderantes, cir. . .. il fut statué que, vu leIloliibni' toitj (siirs croissant des frères et dus soeurs entrant ami Grand-Beaulicu, cet j iii cousi I Litait unc, t: ep lourde charge pour la maison, uni dornivant ne seraitiI(ILRFL, jusquit ce que le nomnbt'o des frres finI r&limit è vingt et relui des

à trente, saris qu'on pût it Fuvonir ddpasorr ra nombre, et il fut décidéoutre qu'aucun malade atteint rie la lèpre, homme ou fmnme , ne s rail reçu

dans la lépenseri . s'il ii'tai t uni if lr Chariris mm ilp la la niirit e. ( Cait Il aile rouge,

Page 4: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

—'I-

('OtiStICtiitiiItC III Pasrlja. illiatitoi. fiatriitiis et siiiiiIier i(a sOI-iibus quatuor. Si adniinistret garilinas , quai dobenl. hah°ie [intros etsorores doniinica (aIItipii ii. tloln't zltIiu j rt j. tiaro hiohus Itatiibits rinaitigaulinaun et dit;ibus soruribiis tinant tuIinatn in onini toiiipore. hi ]icadie rarniplivit , (Jiitlilnt tinter smti arrt 1t1>r.isii tiel)it linier' uuieti irin1naii1pechiarn rainiunt et similiter quolibet. saine. (t o leiti die dito fratresunnrn giluliniirur ('E iti (]lie SOUOVOS cl ijuuorIIul p t liiis j iiliiiiii ratituit ri quoi-libet huspitituti s ruinai uiuitiit potuuiu sI r i;tIiis et tiiuta : uuriuW sextaritinifrunienti dotaL adiutinistrari dirtis lupitik I 1 11)ltnne, et dc Ovis l,ilsiteve-riul Itahore fraties iii carni 1 riviiu. Die lune, die uuercurii, die velkeris, diesahl ail , excO()Lis lent tnril nus il t'eut,is et Quadriigesiune . deheit t liabine fia-tICS (le obtuistrit l(j)IOS0I'uIfli qitiia1ire oliu!iuiti )iO ii:JLlIliit (1ttitlLbi't diesnpradicia. Prior, si q u ltuior et (lUb lil irt d iitaisi Ior in (I tsieflsa continuni(le earnibiis et pisci bus et \iIii) semper haliciit dupficelll.

1k vino sero5cm, post vesperas, debet (lisia'usatoi' ViiirlUl C(luIiViul('tlsvino de marie adininisi taie, etiilili t fiatruini u nani nuetisu nuit que r/opilu'ricain r. 501011 lies norin isi gratin.

In ail von tir I )ulnini alite n tale, debout t liallure frit tics et sommes ail p l inqualil)et (lie tali tiIOd() tirloil quisr ne frit tiuini q tuali [et die duo aIlu'etiaquolibet surin die dirrninimn, (lieiniutis. illio ailectia, dim lune,mereurii %eneris, sablati moiti aller, nisi Iialieauit iicltne1auTt ex acci-derili ; Si Iiabircriiit picIanciam, 1ulliatia careaitt ; suint iipiosiu seinlivr tutuabri in (Lebel. Itabete. I ta dehent liii lute in Quai linges mia Simili modoalleetia * hue auIdiu quoi1 fra tres dc claistro kprosomurii ileben L Itabere tuedominion , inaitis , jovis tltu1ltin frat re uintaniloco ailceliuni . nisipiclanri am habuerui ni ex aloi leitti. lii Ira n te Q uiad magesim n , debet hahee(jU islihel lauti frit Inuit quant ouuruiti de CCI lis la tiunsabiliter et pisis Sirefabi s ci olen ; ttti i modo q uocll il i t hus 1 i i tirun fia irni mn iiiiiiiii sex la tint n obiad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni n t ulierur u seoir t tdu iiiqflanhitateiin i psarunt et hospiti L 'l'res 1ii psbitui in custodia et socitinteprions surtt quatre non est script uni de j iortiorie q i: lii iii.

Item fmatus lepiosi et laid quolibet mini dehi'nt habite quiiiihet unuuniivesiiratentuiji de diinhus amis et ditutidiuni , et deluet tiai)erc (1iiil j het ltatitiiuileprosonuim quolibet mini u 1uosdarn ltouseilos de bezout nia vol nieliutes Si

prior voluerlI. Sonores de consuetudine liaient iiiiiiiii esIiinentum de duo-bus ain is in duuobus annis tanitunumodo , quin o 1)era tin uiuu iii suaiuruu Slla

surit, preter lias que seq ii uni tirle j rose debc itt cateuiri et uurur ii lii iiinecessariis et lotnices commu nt's ulebeii t hiulicre quolibet imam pa mmiii s tilatiuru vacce in uluiobus atunis , noir quolibet armo.

Fiatres et sojoues habont ligna ad creruiandum sine mensura. Jatii liiihabebat quod libet htospi t u tu ci. sacoos carboii i.

lii (fLiiflhItuma mua vice opoitet lavaji vesiiiim''f -rritiiuiIiiiiiiIlwI,1,iTi':uljiI111e

Page 5: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

1) -

lu cekiriri et e pwiisa coininiiiii stint due clave et duo dis1 isa [oiesun us si U LIS et ab)' ie1)r9S(iS, et oui ii 01 8(1 [flirt Oit rat (I PCI' ipit sa n ILS s: miii terin gLanariis.

I t(',tri 111 viiI iii (I liclijils Cés ii jeill y liabilis semper eniistieveriint iibereft'i Ires ('I. 50 lOts a Iii 1 (IL) UI IéWwim de cseis a III de 0V) 5 que su 1)11 I ois-siint in grancuis Dciii Lori. Si l'orte dicta vigilia illiliIjilS fPsti jejuiiiiibiiisil) (lie martis aUt jolis eveiterit, i )LetancLru (k pisCiiols LuIt alleclibus etSicCis iiahii' rous(LIO-eiiIn1 lI(i'() ('LiillititIl qiias (101)1111 liabere. Vi 1 ufia Paselie()VLI (leh4!IIt ilalwI'e, du' jO\ 15 LilisliilIto (llIl(ifl 1 )1L[il1Il0I01 de pjsiiis. Suiii-j it(i Vj1rjIjLI Pet il iL('C0$te g i iictaiic.iaflI de OIÎSZL'I t C85('jS , et sjrnjijfi'r il)JOJ 111111$ RI I(I toit 1(10111 dieu t babere ova am C" Ms pro pub miria , et ita hi

1 111105 (J(iaLlL(II' toi ii porii 1H (JIIC surit hi feria t s Penthocos t( ,s. Si de ovis liattitti nva 0)11 kiitii (t S iii iii lei' soiïlIi. Si de raseis duo bus frai ri-

bus iii) LIS rasetis ('t quai Li I))' $UI01'ii)tiS 111111$. Die (1011)1110(1 CLI 1111 pii viitkhent lI1llIII fliliiOs 4f soroi'es vtriiiiii i)iuLiul( et duplex et (lIILui)i gahlli-1111(11 CiLJOI)1IS irai Filais ('t unwil SIIl'OiibtiS duaIiu , et (juolliiluIt iLO$14ttIiInIf1111) iiLltILltIl rtuIriI S)rorurti p111irIi ramis ,ais;iizitli 1)10 gaulitula iar&IaiidailitiriLiis 111111 jelliliiS LlliIi1Ilhl 4114tj1iriuii. 1)ir' ltiiwt inartis SC( l uICuIliiulil (IOn

la 1105 011(111) Pe 8 (LI ra i'L (1$ ('1 (hie SOLO 105 I 111(110 J)CCi 801 CII Iii iii, (11 I es [LI (1 tu Is1(bal (IL' C8SIS , 011eliilil lie ltlJ'Oi TilOOfIhil iia (14' Lengis et piuircs nue.

Iii Quuira esima 1 1 11011 I j ii(,L liospitiu rit itili tif1011i il) ilebet liabeic iii (Iii) SOX-tauwuii olw P° lofa Qu(lIIragesin)a pro liospilio aiiu l uan ttui urn oki

ILItiLrlIIs iiili'it lilOiltitti I l iuiOl ] (u i ( lLII VOlIierit (iiSpailSatLlrL III, ('('piS iatiolia-hulitet et seCrIii(llurn 4 i vaflhilafrmn Inhiiiioruin. Iii elaustro rilillieputit cuihbetI Lospiilo secu lilIum UIlflftri toi ('8 ('1)111 : si decein au t, noveui u 111101 sextatitim,)lui pro Iota Quad lagisi lita et de cepis rai mi iaii I iiter : lilli LUis in uiieribusL1I1(jilauIt(iIi.Ilit (1141 ultra couiuiuiuiitatell] liiiaruni I1)iuIiO1'1III1.

lii SU1UI11(I (11(1 511:11 orto (lite vocantuir J015e3 olei . 1 tlelientliii iieii , ( 1 11(111(10 (LI [(tEl UI est ni p itin , 111111111 SOi Iariu III de tij je: pro stimula,"I 5411(0 t su llirere ClIn' sumirie olei ad b tiiiii an n u ni ad ciun rouIt toi et adirauicIiiiiiri e t ad lanipadas necles,e '

li est probable (l iii ' le pi'ieut' cl 1(04(IlOiiIC du 6 ralld-l3eauIieun'observèrent pas scrupiiieiisoiiteni. (O i("!jierii(flt. Eu ('1101, LU) 111015CIe jailiier I 1(iI), k prieur, CLI 500 1)0)11 ('t 811 110111 ( les fd'res, leSOUS-f)ii0IiJ'. ('IL $011 00111 et (iII 110111 des hpit'tLX 1(1 prieure, en son110111 et au Hotu des sreui's , s'engagèrent par serulieui t eu plein cha-pitre à observer de nouveaux statuts au sujet de la (liSirihIitiOri des

titic note, insérée au carttuiiiire dans le texte dc ce règlement . est ainsiConçue Anno J)amin ii cc L?, (,iuheres !iabueruat decein, r pictlrs olei; et octo(n nbereii, lit pictas ofi'. scx ai ulier's, ((allia pu'tani olsi. sarundura q(.anhitaÉerncamai ; et infirme alu/uanO(lunl oli'i psi gratinai dai/(pIsoiorm.

Page 6: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

F'—G

pitances aux jouis anniversaires (le la mort des bienfaiteurs du(;iaiid- Beau lieu. J usq ne-lit le prieur seul 1a j t chargé de cette dis-tributioii. mais il la faisait (Flirte inanire très p.0 rgrilire et degraves dispues ca dtaierit rsiilt les entre lui et les religiiiix. Il futatra d&itk que désormais l'argent uduessaite il piyCi' les frais despitances serait i'ecLleiIlL ut) Iiprenx ut un frère du Grand-Renuijea ; i1ue cet argent serait pris sut' les revenus de la li'ine deBois et (lue les deux procii reurs seraient tenus de fournit' eux-nièmes les pitances ii leurs roufrères i chaque anitiversaire (Car-tulaire rouge, p. t t t et t t

Ces i'on Les la li o n s co titi nuelles entre le prieur et les religieuxcausaient un état latent de r olte dans 1e couvent, Pour tvi tel depart et (l'aulre de nouveaux iiinr'murcs, l'ivèqrie de Charires Pierre(le Minci , cl icla en janvier t v (;'t dus sta luis gni1'a Lix réglant d'unentani'eie déhi j live les i'apports qui (levaient exister entre le prieur('t lus fiii'es , ainsi u1tt't'e les léprmix et les iiilirniier.s, cicic.s oulaïcs, hommes ou fetiimes. Ces statuts restèrent un vigueur j uqn'eitl'a ii tiée 153o, é I )O(J ne OÙ l'é V( ,ne Lois CuWaM opéra unee ré!i'ini e;éii ni le dam la Léproserie du Grand-Beaulieu.

Statuts de Pierre fle Ilion, 1(ique (le Chi,•ircs,pour la lcpro s'erie du G)'and-l3au lieu,

1264 (as.).

t)niuiib,t, 1 ireseutes littetas iiispetliii'is, Peirus , uiusenatione divuia Car-114)IC114S episc.op us , sal nIent in Domino. Quouu ioru per olliiiuuui iii iseral ionisruosire , (Juad ni (10mo Belli Loci lepiosot'uni Cuiruolensiuiu fut'jiiius dili-genter, tuitita inveniwus correplioine digulLi , unde conteitiiones et Ilwrfllnraet etiaun inlnlmaiwu pericula jacebantur, nos, vinicoles primo et prineipaliterauunartiuii periculis ubviire , paci cl lione.stati dicte doinus prni itiete , (lebonoi'u ru ni. discretor(i Iii co:silio. l>r 1 cte (iOiiiUi (EuXinlus ordititudiini siciitiifeiin est expressuiii SA. iunIruaui confusio est tain inle.11ectis quainjiietii g )l , i(, itiim ica , (tri li ta tin IiCfli uo I ra ra ii u timu s ad art i eulos mdi na ridain

llabcaiit priou' et fratres clou-ici capas de nigi'o et Vestes (le FOLISSCtIIclausas liaineant stivuillos et jwn alios sotulares parvos. Le 1 nrosi habearitvestiineuita dansa sine colore secuinduni tlis 1rnsitioncun prions. \lulieres ha-pas pallia alba et aloi v p.sIes (le muses. lr'atres lici saut liabeanit vestesun totissttti cl:tusas ah juauiltulurn tissas et habeant cimes sectiis in roba-d i tatn. Si qiuis veto wstes preter conuessas ici sotiil,ires pieter concessosportiviiipuior niikut anilînat 't rien uestiluiitet ail bon' fliuiiiter k'-

ni' iilit I..

Page 7: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

De modo iiiîcriux coi er,swali Jejiuciit ftiitiet. laici ti sorons stiie inentit Doniicii et in Quadragesitria , aliisjcjiinii ad que tenenlui' alt con-

stituliojic ecclesie, 11011 obrijissis ad que tamen jejuttia flou tenentur quiiuflrniitate vel tiecessitate alia suffi ileteuti. Nullus ijilret officinas mulieruitinisi du inandalo prions et (liii ectiorlio ltniisto. Nulle itiulieres mirentdonios, entes siv 1rpisa Iepr sortiin nisi icressilate et euni consocie-tate lionesta . de prions ILCeI t t a s iecia li. Si pus veto mon al iq na muliereinventis fueri L Contra poliibtjuties superius auiiiuta Las , licet bonis in-spectis tanin tutu pie ennui L tain vire quaiti ni ulieni ire qua Ii beL vicenom cum en rnibuis (J istrahatu r uiiia die, cl u na lu in en pitulo recipiet lisci-jiuiain. Persoitis aLIICiL notalis de colloquiis suhpertis, consortiis etcOLiSLItIS si arnmoniti se non correxeunt, a P'°' una die in qualibet septi-mania douce n l lre;li cl j s cessa veruri t vin iii u euro caruthus nuferatiir etimam in capitule reci1ieut duseiplirinni. Si quis sera, qunt alisit , lions etIocis subspectis cuni utulieze fueri t (ItprclLeuStis sive itotabile fiurti tin coin-tuiseri t , si vin fient . enutta tue vil al iij tait tloninii t al icuj us rel igionis sibi(Oui peten tis . HI î bi (t) iii (titi Li huit il i ta te et patieri lia tigat peu i ten liant protelinto secundutu culpe sue quantitaleni nec redire poniit ulouec n prince deassensu ej dscopi li cri I tevocat us. Millier aillent , que colin vire luerit depre-Iinsa , nuit eriuittatut, set in situ ebtiistrit arcius pugniatuc et 1 1(t) ejus talissit : Hi qualibel siptiina nia ter jtjuet in pati e et tiqua, videlicet secondaquarta et sexia [Pria, et predietis I ri luts itiliiis j iresentilttis et con voca lissoieribus, totitieni in capitule reeiliial disciplinam islam autetn peilain suh-si irteat (louer ,irior dictant iieuani (le iISSCIISL1 (piscOpi thixeni t revonatidani,N tutus de (10010 sanus vel exiratietis saillis muni leprosis cotiteda I velliibtt, nec in durnibus eorutui nec peinoctet nec possit super lime dictus priot(hspeiisare. Si quis N pro contra feterit , Viflo rareat tiiio die; leprosus vert)qui eum invitaveuit sive receperit pena consiwili piiniattir. Leprosi non in-Ireit officinas sanoruin et cibaria communia tailgere fl(ifl l)resI i mna ti t ; percuriaun non hseurrant nec transeaiit pvtrononi (11)1 ouieratur bla(Ium noniuitreiit logiam que durit a Iogia per piatu jUte versus diciani petronuin etversus rapellaitu . itisi raie et tanturuimnodu transseundo et, si quis eonlutihoc fecerit, tot vieihus qitot contra hoc presilntpsenit atteniptare, per sub-stractiorumni et carient punialur.

Sorores sane non bihant nec cotnednt nec jaceant cuiii inulieribus le-prosis tanien sotie mulieres teneutur servire leprosis mulieribus secundumdispositum prinrisse. Teica tir atiteut pniorissa providere de mulieribus so-roribus ad faciendos hectos leprosortum secun(Itlm pied lionestius videbiturexpedite, nec intrent niulicres ad faciendutu lectus hospilia leprosoruntdonec leprosi, qui commode exire poterint, exierint universi. \uIla suror inlavendenia remancat nisi usque ami sous occasuin; seil nue mulieres que Ira-lutint upmm remaueant ihi de nocte (t • si aliqtia suint' ihi de iode tPrnimii-

Page 8: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

-

serti. illa dit' qua remtttrseiit sibi vinulti cittn cariribris niiflrittrtr', et mmiiiin ra pilu lu recipimi disciplina n t. Pann I vero sait ovn in nuit paiiiiis leprusorunin ni Iaienu obi irailt ur.

Post sonom tilirujus compatie factum o pliure omnes inti'ent lentos, necj ircsum'int diii i us rugi lac', et si quis Contra lcei'it vi no çau'et illit die.Il lis aillent terni nis , ideiiceL in P1t55lia . in Pen I liecosie , Ili :1 ssulupt utileViu'ginis, Ili feslu Omnium Sanctorum et in \uitale . nomes confiteantur etcoitimunicent , nisi reinanserint o coituniuniutte de 1irioris licentia sperialiet, siIris sine P1't°1'15 lit'en I ta i'eijuaiiserit , viflo enreot 1100 die. P 'inc veleju s icari n s seinel Ili cl idoinar la I eneat copiÉ u itt nu , primo de clericis , posleade leprosis de mnlieri bris, et hoc tut uni . si fieri bono modoujia (lie, al ii q uiri die sequcu li tenik mi , et en ne fueri r t t coru'igenrla . coi'-rigaL ettuapeli'ntei'. Graves nitteni exct'ssns prior emendarf . tenebitur in rom-mu ni. In c..ptiulo venu tant ft'irt es quam sororus de coin ni tilt ibtis et coud louiseeessibtis si' accusent, et se aecnsau'i stih4ineant patientur, et, ne aiujuidreprehensi Ide abscondat n r, I ettentur pu'iitr diligenter visitare donuos et ou-einas tant viritrtl ii quant ntulieruiiui tom sutiortim (jiiOlti kjti'ostii'nrn seunelin mense1 pi ui'ies si viilti'j t exped ire. Gravi ter in Iirm tries tanu ' iu'opuani inuluei'es sciuut2l lu elidoinada pnior tiiiebitur inisci'icord ter visi-fore.

De modo e,v(tmdi : iNtillus rir e1 millier de iluino eeal nisi de lirentiaprions :1 vii iii cuti suntio hoitesto et lit ltabitii concesso , Vi(IClicCt sitct't'mlniesin tapis c.lausis , clerici in capularibus ejrtsdeun eolou'is , lejirosi in citpiciausis de i'ousscto grosso, nruiierts itt Irabitri sibi superius concesso • ut'extra dontutu cowodarut, inbant, uuisi dc lieeiuiit jti'ioris: et, si quis vu] siqua contra I 't'ceuii . dmtbus (fichus cidetui vinurn etiin car'tiibrus siibtu'ahal ii.Si (luis Cl si qua sine liceutia exiei'it vel Ïten i oeta \'erit , ad riomuin rever-tens niullaienuts adnuitttttir. uiisi per nos fueril jevocatus. Si quis vel si quolicentititt IS exiet'ii et, titi ra terni i nom si bi jbt-elixiiiii ml revertenml 11111 pt't'noc-taveu'iI , eatknt pena puniatur nisi legitiurto unpcdiuwtuto fueril ittipediiutsvel pet' nos revocatus.

1k modo vwt'ndz : Hommes leprosi haireuint (le vino qtuiiihet meflstui'auriituagnain et mediitm quolibet die. Graviter ailLent leprosi quilibet , quolibetdie, nuagnain et mediaut et jrui'varui inensuram. Mulieres auteni graviter le-prose i1tieiibel bis Iii (lie utueduuin meusiti'am et aile leprose magnain riten-sui'aruu seunel. Mulieres sotie qiiebliet inetiiain uiueutsuruin quolibet die; et sisint alique in senili etate, l'anaL priot' gratiam proui vider'it expedire. Etdisiribuetur idem vintim omnibus predietis personis sine tiqua. cf in neces-

sitate liotel'il iliettis jtriur auguliinlare vel dimiituere, si necessitas hue (le-poseat vel vid,'rit cx1wdire. Lc 1 n'ose graviter infirme haheant quelihetqualibet Septimaflia (l(iOS denarios sicut et Jeprosi. Prior atutem omnibus

CFSOI1IS tic pamue 0(1 sullicientiam admituistret : iiullus enitu possit (lare

Page 9: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

paneni vel veiiileri'.'ii , i)r te:icatitri in Ii'a i'ii pi • ivcrviilelicu1polis, seutellissal iQIIiii s et I •ujurutiii jiiojtti' (lite j)alI(Ifl cogeliantur%eTuIere ut (becliant. Vinniti tlisribiiatiir oninilitis per.491i1s taiii ,anislcpritsis ad mensuras taxa las nec dis jwiisa toc tralin L aliquinut iotin vinum ailpotuulli lepiosnrnni sen l 'ratruun sanoruiim iaicouuii u'el 80r01Uni , cL onlncstant lOJ)roSi (ftla in ira LIPS f8111 lai ci (j (il iii soi-411- es tenean t lii L?CI tere Vin U iiextra celarium in loco rotituituimu. Si auteun ilispensator couitrafecerit careatVi Lit) SUO codent d P quo contratra resti iii pseri t atieii tare. Viii bprosi liabe-billit . I wout liabete cwisuievcrnuii, quolibet nuino, i 1 tiiIil.t pro vesiihus huneisukcermu solificis, et (Uni lins qui! bet coruni quatuor soutins (Jiluilbet annopro x'estiitius liujeis. Mii liei'es vero li ahebwut pro vestibus la neis , profittictenus liahuterun t , vi k! itet u no ait nu uiiel ia pars conventiis quelibetocto solidos , et alia niedia pars Coliveillus alinu siqueliti Orti) siiiiuiøet nuit lins i 1 iielibet ipsamuni imabebit quolibet anno tiCs solidos provesi ibiis lin je. Teimebitar mitent dictu s pii or Icere jiitti nuia; in lestissolcutiputibus et in die earnip:ivii, et piettuiciam in c i nu qutilihet huubet uiiunmfrustiituuu camus et ulirniilitulil extaiiuun %ijn. il dito insiuniul imam

iii c'iia imebalas et iulilitas, lIent haiie!iuuit tunouut pietanciauu quadra-r i1ula siubtioruuin die cimuititis Tlueul)aldi. (Lent liabel,uiiL uunutin1ctauieiani ijuiauivagiiul;u soliiloruuui die uunniveusaiii ronuitisse 'tibuIlis. iteiuuhalieliiuuit minant pulauicuaun ducein soliduiruuum ille aiuuuivuusarii (uuil!uluuui,xice(lnuiiirui Caiuiotemisis. Item hdie]nuiut utuuaiui pictinciauit deuuu s;Iiulouuuuuujauisicosimtuui j e iuuuniveusauiuI Mafliei de iiiIji;uccu. Item habtliiiuut tillanttaiiciiiitt tmigiuit;i snhirIoutujn de anuuivecsulrir) lubuti de tlnuite Leliericu.iteuum llLiiicbUuiL lluLaIït j)iCL)lutCuauuL mjua(liagiitta srm!uduruuuu dir anuiversauiiSyrI'ii)uiiS, cjtitmniluini tiu)uiliuut Ptuissiiui ut vicedonuini Cartioteneis 9IIOS

lua(1r8(pnta sulilos utuibemes dicte iluuinuts iliciuiit ad ipsas 1frrtiuiouu. liahe-hunE aident 1)10 j uictancia tu.tain juecuniam ail truu nenni ob enienteun . Etlice uuuuiniui ileheitaiti liabeuc (liCti liatues plu })iCttlflCiis ante temnjius j)1eSPn_hum iitliramuun et lduipuire couufeci jouis eamuuuudeuiu

De ilivïHo oflicw : Clerici facient (Ii viii mn (uliltiul un Lai i modo. Ounnes sur-gant aul uivatmuhinus de nocif , n festo ()niuituin Siitciomurn usque ail Resur-rectiouumuui J)ouuini ; alus auteun tenuporibius, suiuiruuuu mane, et missas edebrent,protiL (si actenus consuetu ni • i tielicet q tuai i beL tue ii na L) t iii issa iii eu iii 11018

pro iI€fiu uxcUs , et aliatum pro Rea ta Maria Vi igine . et magnantu unissant dedie vol de l'sto , et vigilias pro delumnetis in conuuiuuni , nisi in vigiliis apos-tolornuut et alus festis soleil) pnibus et die sabbati. ()unuJes veuo tain fratresquant soromes, tain sani quant iupu osi, ad boiras veinant et 8(1 missas, nisiiuufirunitale vol necessitate aliuu sint d pteuuti. Laici ero pro omnibus Itouis

L Jf y ut là une erIur de transcription Si mon chi Pu iset fut vicomte et nonvidame de Chartres.

Page 10: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

- 10 -

(li(aut (lUilillet qualibut iiii.' ( l Ililil l iliuia ivibus !utvr 110iler cl lii id'iit vi-cibus Ave Marie, et oient pro delu ii"iI.

U il ILS III utii U Iii Coiitialia t , eu in t , ve.iulat , sive de bonis iloiflu.4 alienetnI q uni , riisi de periltissii çirio;'is. Si quis vero contra hoc feceri t u na diesi hi viii ii iii min carnibus atifiratur, vel piwi bus diebus scen ndu in dispo-sitionem prions si deicti qualititas lior ileposcat. It'w priar lenetur rcdderecompotuPu quolibet nlenxc cma;n jratribu.s dicte doniu8, et rusa hoc evocahi*duobus lnugensib:i.s , de recepti et wi.iis dicte domu- U

Suppiion au leu I Ieprosoiuin nonria ne liceritiain exeujidi. 11cmVOlUifl(IS quod aiiniiii tianhiir auii iversarie in moiiiinuni. Lii usutsque te-neatur obeilire priori il) ouiniljus que ad ejus olliciuni pertinent, et maximein bus que ad observutiorierii nostre ordinationis pertinent ci tenentur obe-dire. Si quis vero contumax lierit ct priori obedire rontempsenit, persiibstraelionem ouiiuiuiii hoiioriiiii , que p° victia et vestitu deheut reciperequandiu sic periiiansenit , puriintur. Si plis veuo fi-atri vel soroni coriirniita-houes fete ii t Vol iliixerit convitia vil o 1 iprobrii , viiio canin t u in file, ve.l pin-

ribii diubuis seeundii ni dispositioneni prions , si delicti quantitas hocdeposeat. Si quis vero . quoi absit, un Fritreuui vel iii sororeni inantis iiijecent violentas, ad aibi Liiwii rIoiiitiu e I)i voIsi jififliatu r.

I 1 rior ca yen L diligenter quoi i porte ui ii icnt iii' , ero liora coin peten ii 'iclaves portariini recipilit muni sero et eus custodiat de noete diligenter.Ouincs pretaa tas penas dictus prior teneai un facere eustodiri aiietonitateuiosira 1iossit lanien ex cusi , raro et non rie faciii , ilispensare cwn (t1ii)U8viuleiit (lisl)eIlsanuIuni , u'xcvptis i lus (le q uiluus fouisi dispensare proulsiipeiius est expressuin. timnia que 1otvst fcere dictus prior. possit faccreet ejus \ icarius ah vo consiitiutus , qunudo prion rioraniir exierit vel i1)SUHi

conhigenit inliriiinri . iii s exceptis qiioil ulec (le hotus clomus potriit aliciinrenec di statu dornus nec personarum aliquid iminutane.

Ordiiiatioriern istirn duchus pnior auctoritate uiostra faciat observani , et,ne ignomant la sut fmatri bus vel sororibiis OCCaSiO dcl inquend j , diutiis priordii igrnI vi expiil in t Ili capitiilo nidinaliunein islam in vu igani seine] in mensevel pluries si vitlenil expedire. Et, ne bitter floster sit munis, (lictuls prioroulinationini islam sigii litain perles se il il igenter studeat ohvrvare. Va-lirnuus eniin quod omnibus iguotescat quoti nos ratiomic presenhiiiiil statu-torii in uni nt's il lus tain iros quant mlii ieres id q uos flush ra orul inatiouiigliosciini pertinere flofl ail cuilpani seil ad penain tantiiiiimodo iiitemm-

Ces mots, imprimés en italique, oui été graiti ,s sur k cartutaire et traiiscrilse nouveau en l'année 1!15 ( , comme l'apprend une noie marginale ainsi conçueSnhscnipfa €lamutila, i, nrusura lI,ieimrmI,ii pi'eaemi-(is pagiic dcleta , per dorninum Ro-/nrLm lt3n/iPJsye, priercsn Belli lori, est rPparmta pin nmd,aniini,e,n dornini o/fieialisCarijolenxis dit' sntIrnr . ru, ,nasix asCii apini ,nillpsimi ccr.,." III.

Page 11: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni

- II -

drnius obligai'e, nisi forte ex certi scieittia vel eOiiteinptii (letinquerint inJ)refalis.

In cujus reiteslimoniutii, nos sigiHLun nostruin una crnn sigilloconventus(lictu loci presentibus duximus apponen(tunl.

Datum armo Domini millesimo c& sexagesimo tertio, iriense januarii.

lPRUIEBIF NÀT1OIAL. - Avril 1896,

le ru

Page 12: d LA LEIBdER1E »U G RAN D-B E AU LIEUbibnum.enc.sorbonne.fr/omeka/files/original/aee8995c8eff0da83dd64fc7d... · ad totautu Q trait ragesi rnium , et t 1 uod li bot I os titi u ni