2.3 ความคดสรางสรรค

ความคดสรางสรรค (Creativity) คอ การผลตความคดหลากหลายทจะกอใหเกด

การเพมพนประสทธผล หรอประสทธภาพของผลตภณฑ ซงรวมถงสนคาและบรการ ความคด

สรางสรรคนนสะทอนถงกระบวนการและบคคล ซงกระบวนการนนมจดมงหมายทชดเจน เพอ

หาค าตอบใหกบปญหา สวนบคคลคอ ทรพยากรทจะเปนผก าหนดค าตอบนน ความคด

สรางสรรคเปนกระบวนการทพฒนาและปรบปรงได และทกคนมความคดสรางสรรคมาตงแต

ก าเนด ตางกนตรงทจะมากหรอนอย และมสภาพแวดลอมทสนบสนนความคดสรางสรรคนน

หรอไม ซงผทไมไดรบการสนบสนน และตอบสนองในทางบวกจากความคดสรางสรรค จะท าให

เกดกระบวนการความคดสรางสรรคไดยากขนในภายหนา

ศกยภาพของความคดสรางสรรคสามารถเกดขนไดในทกงาน ทกธรกจ ไมวาจะเปน

ผลตภณฑ วธการท างาน ความสมพนธกบลกคา หรอแมแตการพฒนานวตกรรม ลวนแลวแต

ตองมความคดสรางสรรคเปนพนฐาน ซงถาปราศจากความคดสรางสรรคธรกจกจะหยดอยกบท

ไมกาวหนาตอไป

ความเชอผดๆ เกยวกบความคดสรางสรรค ในชวงหลายปทผานมามความเขาใจผด

หลายอยางทมาจ ากดความความสามารถในการจดการความคดสรางสรรคอยางมประสทธผล

ดงตอไปน

1. ยงคณฉลาดเทาไหร คณกจะยงมความคดสรางสรรคมากเทานน : ความจรงคอ

ความฉลาดมความสมพนธกบความคดสรางสรรคในระดบหนงเทานน เพราะเมอคณมความ

ฉลาดมากพอทจะท างานไดอยางด เมอนนความสมพนธดงกลาวกจะไมถกตองอกตอไป จะเหน

ไดวา1ม1ขอก าหนดตายตวถงคณสมบตของผมความคดสรางสรรค

2. คนหนมสาวมความคดสรางสรรคมากกวาคนสงอาย : ความจรงคอ อายไมใชตว

บงบอกศกยภาพในการสรางสรรคทชดเจน การทจะมความเชยวชาญในดานใดดานหนงอาจ

ตองอาศยเวลาเรยนรหลายป ซงความเชยวชาญดงกลาวจะท าใหมองเหนรปแบบทคนหนมสาว

อาจมองไมเหน แตในทางกลบกนผเชยวชาญบางคนกตดอยกบกรอบแนวคดเดม ๆ ท าใหเปน

ตวขดขวางความคดสรางสรรคได

3. ความคดสรางสรรคจะมอยเฉพาะในกลมคนทกลาเสยงเทานน : ความจรงคอ

การยนดรบความเสยงทไมเกนตว และความสามารถทจะคดแหวกแนวมบทบาทในการเกด

47

ความคดสรางสรรค แตกไมไดหมายความวาถาคณเปนพวกชอบกระโดดรม หรอบนจจ มพจะท า

ใหเกดความคดสรางสรรคได

4. ความคดสรางสรรคจะเกดขนจากคนๆ เดยว : ความจรงคอ สงประดษฐส าคญ

ของโลกสวนใหญเปนผลพวงจากการประสานความรวมมอของกลมคนทมลกษณะสงเสรมกน

และกน

5. คณไมสามารถจดการความคดสรางสรรคได : ความจรงคอ จรงอยทไมสามารถร

ลวงหนาไดวาใครจะสรางสรรคอะไรออกมา หรอจะเกดขนเมอไหร อยางไร แตผบรหารก

สามารถสรางเงอนไขทจะกระตนใหเกดความคดสรางสรรคได เชน การใหรางวล เปนตน

2.3.1 องคประกอบของความคดสรางสรรค

ความคดสรางสรรคไมใชสภาวะหนงของจตใจ และไมใชการเชอมโยงความคดของบคคล แตเปนกระบวนการพฒนาและแสดงความคดทแปลกใหมเพอแกปญหาหรอตอบสนองความตองการบางอยาง Teresa Amabile ไดอธบายถงองคประกอบ 3 ประการทกอใหเกดความคดสรางสรรคในตวของแตละบคคล (ซงผเข ยนไดน าภาพมาประกอบการบรรยาย ดงภาพท 2.3) ซงไดแก 2.3.1.1 ความเชยวชาญ (Expertise) คอ ความรดานเทคนค กระบวนการ และความฉลาด 2.3.1.2 ทกษะในการคดอยางสรางสรรค (Creative-Thinking Skills) เปนวธทใชในการแกปญหา มกเกดจากบคลกภาพและวธการท างานของแตละบคคล ซงมวธการท างานทไมลดละความพยายามในการแกปญหา ถงแมจะตองเผชญกบอปสรรคกตาม 2.3.1.3 แรงจงใจ (Motivation) ซงเกดจากทงภายนอกหรอภายใน โดยแรงจงใจภายนอก (Extrinsic Motivation) จะไดจากปจจยภายนอก เชน เงนโบนส การเลอนต าแหนง เปนตน สวนแรงจงใจภายใน (Intrinsic Motivation) เปนแรงจงใจทเกดจากความปรารถนาอนแรงกลา หรอความสนใจตอสงหนงสงใดขอบคคล ซงจะมผลตอความคดสรางสรรคมากกวา

48

ภาพท 2.3 แสดงองคประกอบทกอใหเกดความคดสรางสรรคในตวของแตละบคคล

2.3.2 สงปดกนและสงเสรมความคดสรางสรรค

หลายองคการสรางกรอบความคดทเขามาปดกนความคดสรางสรรคโดยทไม

รตว เปนเครองมอทสามารถน ามาใชเพอหาวาสงใดทก าลงกดขวางความพยายามในการคด

สรางสรรค และสงใดเปนตวสงเสรมความคดสรางสรรคทอยากจะรกษาเอาไว

49

ตารางท 2.5 แสดงสงทปดกนและสงทเสรมความคดสรางสรรค

สงทปดกนความคดสรางสรรค สงทสงเสรมความคดสรางสรรค ไมมองการณไกล เปนคนมความคดรเรมและสามารถแกปญหา

ไดด ท าตามกฎเกณฑอยางเครงครดเกนไป และบอยเกนไป

มความสามารถคดนอกเหนอกฎเกณฑ

เหนวาคยเลนเปนเรองไรสาระ เปนคนสนกสนาน มงเนนไปทการหาค าตอบทถกตอง มงเนนไปทการคนหาความเปนไปไดตางๆ ชอบตดสน ชอบวพากษวจารณ ใหการยอมรบผอ น กลวความลมเหลว มความสามารถในการยอมรบความลมเหลว

และเรยนรจากมน รสกไมดทตองรบความเสยง เปนผทกลาเสยงอยางชาญฉลาด ไมยอมรบฟงมมมองหรอความเหนของผอ น รบฟงและแลกเปลยนความคดกบผอ นยอมรบ

ความแตกตาง ไมปดรบความคดเหนใหมๆ เปดรบความคดใหม ปญหาการเมองภายในองคการ และการแบงพรรคแบงพวก

ประสานความรวมมอ โดยมงไปทผลประโยชนรวมกน

หลกเลยงความคลมเครอ ยอมรบความคลมเครอได ไมยอมรบความคดทแตกตางออกไปจากตนเอง

ยอมรบความคดทแตกตางออกไปจากตนเอง

ไมยดหยน มความยดหยน ยอมแพเรวเกนไป มความพยายามไมยอทอ กงวลกบสงทคนอนคดมากเกนไป มจดยนของตนเอง คดวาตนเองเปนคนทไมสรางสรรค รบรถงศกยภาพในการสรางสรรคของตนเอง

2.3.3 การพฒนาความคดสรางสรรค

ความคดสรางสรรคสามารถพฒนาไดโดยการสอน ฝกฝน และปฏบตอยางถก

วธ และ ยงสามารถพฒนาไดตงแตเยาววย ซงตางจากการพฒนาสตปญญา (IQ) เพราะการ

พฒนาสตปญญา หรอ IQ นน พฒนาไดยากมา หรออาจพฒนาไมไดเลยในกรณบคคลทม IQ

ต ามากๆ นอกจากนความคดสรางสรรคสามารถพฒนาไดในทางออมโดยการจดสภาพแวดลอม

50

และสรางบรรยากาศใหสงเสรมความเปนอสระในการเรยนร ศกษารวบรวม และเชอมโยงขอมล

จนเกด ผลงาน หรอสงประดษฐคดคนทมคณคา ทงนการจดสภาพแวดลอมทเออตอการคด

สรางสรรคกจะเปนตวกระตนใหเกดการพฒนาดานสรางสรรคเรวขน

2.3.4 การรบรถงความสมพนธ การสรางสงประดษฐและนวตกรรมมากมายเปนผลมาจากผสราง เหน

ความสมพนธใหมๆ หรอความแตกตางระหวางกระบวน วสด เทคโนโลย หรอคน ตวอยางมให

เหนมากมาย เชน การเตมน าผลไมลงในน าอดลมเพอเพมคณคาของน าอดลมใหมากขน หรอ

การน าลอมาประกอบกบรถยนตจนกลายมาเปนรถยนต เปนตน ถาตองการทจะปรบปรง

ความคดสรางสรรค ใหมองหาความแตกตางหรอความสมพนธทแหวกแนวระหวางสงของ หรอ

ผคนทอยรอบๆ ตว เนองจากสงของหรอผคนมกมความสมพนธกบสงอนหรอผอน ซง

ความสมพนธเหลานมกจะน าไปสวสยทศนทใหผลในทางความคด ผลตภณฑ หรอบรการใหม ๆ

2.3.5 การพฒนามมมองเกยวกบหนาทการท างาน

หลกการของความเขาใจเกยวกบความสมพนธของสงตางๆ สามารถชวยใน

การพฒนามมมองเกยวกบหนาทของสงนนๆ ไมวาสงนนจะเปนสงของหรอบคคล บคคลทม

ความคดสรางสรรคนนมกจะมองสงตาง ๆ ในมมมองทท าใหเขาพงพอใจ และชวยใหการ

ด าเนนการตาง ๆ ของเขาส าเรจได เชน ชางไมไมสามารถหาไขควงได เขาจงใชมดตดเนยแทน

ไขควงในการขนหรอคลายนอต หรอผผลตผลตภณฑอาหารธญพช จะผสมผลไมอบแหงลงไป

ในผลตภณฑของตนเพอสรางผลตภณฑใหม ทดงดดความสนใจของลกคาทใสใจกบสขภาพ

เปนตน ซงหากตองการเปนผมความคดสรางสรรค และมความคดเชงนวตกรรมแลวนน ควร

ตองเรยนรทจะมองสงตาง ๆ ในมมมองทแตกตางจากคนอน และประยกตหาวธทจะน าสง

เหลานนมาใชตอบสนองความตองการของตนเอง

2.3.6 การใชสมอง

นบตงแตมการศกษาสมองแยกสวนในทศวรรษ 1950 และ 1960 ผเชยวชาญ

ในเรองความคดสรางสรรค นวตกรรม และการพฒนาตนเอง ไดมงเนนใหความส าคญในเรอง

ของการพฒนาทกษะทเกยวของกบสมองทงสองซก สมองซกขวา ท าหนาทเกยวกบการรบร

51

เหนอประสาทสมผสทง 5 การสงเคราะห อารมณ ความรสก ดนตร สนทรยภาพ ความโรแมน

ตกตางๆ ความคดนอกกรอบ และความคดเชงซอน เปนตน สวนสมองซกซาย ท าหนาท

เกยวกบความคดเชงเหตผล ความจ า ภาษา การค านวณ การวเคราะห เปนตน แมวาสมองทง

สองซกจะมกระบวนการใชขอมลแตกตางกนไป และรบผดชอบในทกษะและกจกรรมตางกน (ซง

ผเขยนไดน าภาพมาประกอบการบรรยาย ดงภาพท 2.4)

ภาพท 2.4 แสดงการท างานของสมองซกซายและขวา ทมา (www.il.mahidol.ac.th)

การถกเชอมโยงตอกนดวยกลมเสนประสาททชอ “Corpus Callosum” และ

จากการเชอมโยงนเอง สมองแตละซกจงมความสมพนธทสามารถประยกตเขากนกบสมองอก

ซกหนงได ดงนนเพอใหเกดความเปนผมความคดสรางสรรคมากขน จ าเปนตองฝกฝนทกษะท

เกดจากการใชสมองทงซกขวาและซกซายอยางสมดล โดยฝกการถาม-ตอบ ฝกการเปนผน า

ฝกความเชอมนกลาแสดงออก ฝกการรบรอยางวองไว ฝกความไวในการรบรปญหา และ

แกปญหาไดอยางเหมาะสมกบสถานการณดวยตนเอง ดงตวอยางการพฒนาสมองทงสองซก

ตามตารางท 2.6 – 2.7

52

ตารางท 2.6 แสดงกระบวนการท างานของสมองซกซายและขวา

สมองซกซาย (Left Hemisphere) สมองซกขวา (Right Hemisphere) ขอมลทเปนค าพด ขอมลทไมเปนค าพด เชน ภาพ การวเคราะหขอมล การสงเคราะหขอมล นรนย อปนย เปนเหตเปนผล ไมเปนเหตเปนผล ตรรกะ สญชาตญาณ เสนตรง จนตนาการ ความเพอฝน

ตารางท 2.7 แสดงการพฒนาการท างานของสมองซกซายและขวา

สมองซกซาย (Left Hemisphere) สมองซกขวา (Right Hemisphere) การวางแผนกจกรรมการท างาน หรอชวต -ประจ าวน

ใชวธการใชเหตผล (อปนย) ในการพรรณาเรองราวในการสนทนา หรอการเขยนขอความ

อานประวตศาสตรโบราณ ปรชญา กฎหมาย หรอหนงสอเกยวกบตรรกศาสตร

ถอดนาฬกาออกเมอคณเลกท างาน

เขยนตารางเวลาส าหรบกจกรรมทงหมด เลกตดสนใจเรองตางๆ ตงแตแรกเชนในขณะดทว ดภาพยนตร หรอฟงขาว

ท างานโดยใชโปรแกรมคอมพวเตอร จดจ าและบนทกความรสก หรอสญชาตญาณไว แลวดวาถกตองแคไหน

ลองใหรายละเอยดถงสงทแปลกประหลาดคาดไมถง หรอสถานการณในอนาคต

วาดรปคนหนาคน รปทรง หรอภมทศน 2.3.7 ขนตอนในการพฒนาความคดสรางสรรคในรปแบบอนๆ 2.3.7.1 พยายามสรางความสอดคลองกน โดยตองแนใจวาเปาหมายขององคการเปนไปในทางเดยวกบคานยมทยดถอ แทนทจะพจารณาวาคณเกงในการท างานอะไร ใหเปลยนมาคดวางานใดทเหมาะกบความสนใจของคณทฝงลกอยภายใน

53

2.3.7. 2 ท ากจกรรมทรเรมขนมาดวยตนเอง เลอกท าโครงการทท าใหเกดแรงจงในจากภายในมาก ๆ เปนล าดบแรก ตวอยางเชน ถาชอบการออกแบบกราฟก ใหพยายามหาวาท าไมบรรจภณฑของสนคาตวหนงจงไมดงดดใจลกคา 2.3.7.3 เปดรบโอกาสทเขามาโดยไมรตว พยายามปรบทศนคตใหมงไปทการลงมอท า และทดลองความคดใหม ๆ เชน ถาเกดความผดพลาดในขณะทสรางตนแบบผลตภณฑ จงอยาเลกใหความสนใจกบมนเรวเกนไป พยายามหาโอกาสในการเรยนรทอาจซอนอยในความผดพลาดนน 2.3.7.4 ใชสงกระตนความคดสรางสรรคทหลากหลาย การผสมผสานทกษะและสตปญญาระหวางฝายตาง ๆ จะท าใหเกดความคดแบบใหม พยายามพฒนาทกษะในการท างานหลาย ๆ ดาน ดวยการสบเปลยนหมนเวยนไปท างานหลาย ๆ อยางทสามารถท าได ท าความรจกกบคนทจะชวยจดประกายความคดและจนตนาการ 2.3.7.5 สรางโอกาสจากการพดคยกบเพอนรวมงาน ใชประโยชนจากโอกาสทไมคาดคด เพอแลกเปลยนความคดกบเพอนรวมงาน ความคดสรางสรรคมกจะเกดขนในระหวางการมปฏสมพนธระหวางบคคลทเกดขนเองตามธรรมชาต

2.3.8 การสรางบรรยากาศในการสงเสรมความคดสรางสรรค การจดสภาพแวดลอมทเอออ านวยตอความเปนอสระในการเรยนร ศกษารวบรวม และเชอมโยงขอมล จนเกดผลงาน หรอสงประดษฐคดคนทมคณคา โดยการสรางบรรยากาศทดทจะเปนตวกระตนใหเกดการพฒนาดานความคดสรางสรรค และชวยสงเสรมใหเกดความคดสรางสรรคไดรวดเรวขน การสรางบรรยากาศทดนนควรปฏบตดงน 2.3.8.1 การบรหารงานบนความเชอใจ ใหความเปนอสระกบพนกงานในระดบทไมมากเกนไป 2.3.8.2 เปดชองทางการสอสารในระหวางสมาชกในองคการทกคน 2.3.8.3. เปดกวางใหมการตดตอสอสารกบบคคลภายนอกองคการดวย 2.3.8.4 การคดเลอกพนกงานควรรบพนกงานทมลกษณะนสยหลากหลาย 2.3.8.5 ใสรางความสนกสนานในการทดลองความคดใหม ๆ 2.3.8.6 มการสนบสนนความคดใหม เชน การใหรางวล เปนตน (จตพร สงขวรรณ , 2554, หนา 44-50) นอกจากน มณฑล ศาสนนนท (2550, หนา 107) การสรางแนวคดผลตภณฑ (Concept Generation) เปนกจกรรมทส าคญอยางหนงในกระบวนการออกแบบและพฒนาผลตภณฑ การสรางสรรคแนวคดผลตภณฑเปนกระบวนการพฒนาทางเลอกในการออกแบบหลายๆ ดาน โดยเนนทการสรางนวตกรรม รปโครงผลตภณฑ และหนาทการท างานท

54

ตอบสนองความตองการลกคาดวย เมอแนวคดผลตภณฑไดถกก าหนดขนแลวแนวคดทเหมาะสมทสดจะผานเขากระบวนการออกแบบและพฒนาผลตภณฑเพอพฒนาเปนตวผลตภณฑตอไป ความคดสรางสรรค ถกน าไปใชหลากหลายมากตงแตการท าสงทเปนศลปะ เชน

การทาส การเขยนนยาย จนถงการแกปญหาทวไปไมวาจะเปนปญหาพนๆ หรอปญหาเฉพาะ

ทาง ความคดสรางสรรค (Creativity) จงเปนค าทนยมหลากหลาย โรดส (Rhodes) ไดศกษา

นยามของความคดสรางสรรค และสรปวาประกอบดวยปจจยส าคญ 4 อยาง ซงเรยกวา 4P ของ

ความคดสรางสรรค ไดแก สภาพแวดลอทางสงคมและวฒนธรรม (Place) บคคล (Person) และ

ผลตภณฑ (Product) เมอน ามาประยกตรวมกบหลกการของครอปเลย (Croplay)

1. สภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม (Place) เปนปจจยแรกทท าใหเกด

ความคดสรางสรรค ปจจยนหมายถงปจจยภายนอกตางๆ เชน เทคโนโลย แนวโนมของสงคม

แฟชน เปนตน ซงผเขยนไดน าภาพมาประกอบการบรรยาย ดงภาพท 2.5

สภาพแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรม

คณสมบตสวนบคคล (ความเปดเผย ความเชอมนในตนเอง)

แรงจงใจ (การยอมรบความเสยง การตองการความแปลกใหม)

ปจจยดานองคความร (ขอมลขาวสาร ความร)

กระบวนการ (เครองมอและเทคนคตางๆ)

ผลตภณฑ

ภาพท 2.5 ปจจยทเกยวของกบการคดสรางสรรค

ทมา (มณฑล ศาสนนนท, 2550, หนา 108)

55

2. บคคล (Person) ซงแบงออกไดเปน 3 สวนยอยดงน

2.1) คณสมบตสวนบคคล เปนคณสมบตภายในแตละบคคลทมสวนกอใหเกด

ความคดสรางสรรค เชน ความเปดเผย ความอยากรอยากเหน ความยดหยน

2.2) แรงจงใจ เปนแรงผลกดนจากภายในและจากสภาพแวดลอมภายนอก

2.3) องคความร เปนสงทส าคญทขาดไมไดในการคดสรางสรรค ในทนหมายถง

ความรและประสบการณทเกยวกบปญหาหรองานวจยดานหนงๆ

3. กระบวนการ (Process) หมายถง กระบวนการคดสรางสรรค ซงสามารถท าให

เกดไดโดยมเทคนคตางๆ ชวย

4. ผลตภณฑ (Product) ซงเปนผลลพธของความคดสรางสรรคในตวผลตภณฑผล

ทไดคอความแปลกใหม และคณคาทเกดขนจากความคดสรางสรรค เราอาจกลาวไดวา ความ

แตกตางระหวางความคดสรางสรรคในงานศลปะและความคดสรางสรรคในงานวศวกรรมอยท

การใหความส าคญกบองคประกอบของปญหาทตองแกไข ในกรณแรก จะเนนทความสวยงาม

ของผลตภณฑ หรอการดงดดสายตาผพบเหน สวนความคดสรางสรรคในงานดานวศวกรรม จะ

ใหความส าคญกบองคประกอบทางเทคนคและทางพาณชย

2.3.9 การปรบปรงกระบวนการคดสรางสรรค

การศกษาเกยวกบความคดสรางสรรคมกเนนถงคณสมบตสวนบคคล

โดยเฉพาะทางจตวทยา แตถามองในฐานะผปฏบต เราจะเนนเทคนคเพอปรบปรงกระบวนการ

คดสรางสรรค ซงเปนเทคนคทมประโยชนและสามารถน าไปประยกตใชไดทวไป

ในสมยกอนเรามกเขาใจวาความคดสรางสรรคเกดจากพรสวรรคสวนตว

มากกวาทกษะทพฒนาได แตในปจจบนมผแนะน าเทคนคในการการสงเสรมกระบวนการคด

สรางสรรคมากมาย ซงเมอพจารณาแลวสามารถแบงไดเปน 2 แนวทาง คอ แนวทางเชง

สญชาตญาณ (Intuitive Approach) และแนวทางเชงตรรกะ (Logical Approach)

2.3.9.1 การคดสรางสรรคแนวทางเชงสญชาตญาณ (Intuitive

Approach) เปนเทคนคทเนนสงเสรมความคดสรางสรรคจากภายในตวบคคลหรอจากกลม ใน

ทนกลาวเทคนคของ โฟปส (Fobes) และเทคนคทมผใชกนทวไป คอ การระดมสมอง การใช

แผนภาพ

56

2.3.9.2 การคดสรางสรรคแนวทางเชงตรรกะ (Logical Approach) เปน

เทคนคการคนหาค าตอบทมข นตอนและเปนระบบ ดงน

ขนมาตรฐาน เปนการแกปญหาการออกแบบทเปนปญหาประจ า

ทวๆ ไป

ขนท 2 คอ การแกไขปญหาทไมไดท าใหระบบเดมเปลยน แตท าให

เกดลกษณะใหมๆ เชน การตดกระจกเขากบหนากากเชอมเพอรวมแสงของการอารคลงบน

บรเวณทตองการมองเหนชดขน

ขนท 3 เปนทางแกปญหาทท าใหเกดการปรบปรงระบบเดม โดยใช

เทคโนโลยทมอยในอตสาหกรรม เชน การสงก าลงแบบอตโนมต

ขนท 4 เปนแกไขปญหาทไมไดเกดจากเทคโนโลย แตเกดจาก

วทยาศาสตร เชน การใชวสดทมความจ าทางความรอนหรอทเรยกวาโลหะทจ ารปรางเดมได

ขนท 5 มกจะอยนอกเหนอความรของวทยาศาสตรสมยใหม ทาง

แกปญหาในระดบนจะอาศยการคนพบปรากฏการณใหมซงน ามาประยกตใชกบปญหาทมอย

โดยมากมกท าใหเกดระบบใหมและอตสาหกรรมใหมโดยสนเชง เชน เลเซอร เครองบน และ

คอมพวเตอร เปนตน

2.3.10 เทคนคของรชารด โฟปส (Richard Fobes)

โฟปส (Fobe) ไดแนะน าเทคนคหลากหลายทเปนเชงปฏบตและงายตอการ

ประยกตใชเทคนคเหลานน เปนแนวทางเชงสญชาตญาณ คอกระกระตนใหเกดความคด

สรางสรรคจากภายในตงบคคลหรอกลม ในทนกลาวถงเทคนคพนฐาน 3 กลม คอ

2.3.10.1 เทคนคส าหรบการยอมรบไอเดยใหม เปนทกษะส าคญท

กอใหเกดความคดสรางสรรค เพราะไอเดยใหมมกถกละเลยโดยเฉพาะอยางยงไอเดยทไมนาด

ไมนาเชอถอ ไอเดยเหลานมโอกาสกลายเปนไอเดยสรางสรรคไดมาก ถาเราตระหนกถง

ประโยชนของไอเดยเหลานน เทคนคส าหรบการยอมรบไอเดยใหมมหลายอยาง ทส าคญไดแก

การมองหาขอดในไอเดยหยาบ การคดจากมมมองใหมๆ การเหนคณคาของอารมณขน การเกบ

ไอเดยเปนความลบในชวงแรก

2.3.10.2 เทคนคส าหรบคดหาไอเดยเพมเตม จะเนนทการพจารณา

เปาหมายของการแกปญหา เพอชวยใหเราคนหาความคดเพมเตมไดมากขน เทคนคนมหลาย

57

ประเภท ในทนจะกลาวถง การยอนพจารณาเปาหมาย การเปลยนแปลงหมายเชงลบในเชงบวก

การพจารณาแนวทางออม การซอยเปาหมาย

2.3.10.3 เทคนคส าหรบคดหาและจดระบบไอเดยจ านวนมาก จะชวยให

เรามไอเดยสรางสรรคเกดขนจ านวนมาก และชวยจดไอเดยท เกดขนใหเปนระบบดวย เทคนค

เหลานทส าคญคอ การพจารณาทางเลอกหลายๆ ทาง การใชแผนภาพชวยในการหาทางเลอก

การเขยนเมตรกซ การรวมไอเดยเขาดวยกน

1) การมองหาขอดในไอเดยหยาบ ในการแกไขปญหาตางๆ

เมอไอเดยสรางสรรคผานเขามาในจตใจ คนสวนใหญจะไมตระหนกถงความสรางสรรคของ

ความคดนน เพราะมกจะมาในสภาพทหยาบ หรอเปนความคดทดเหมอนไมฉลาดหรอปฏบต

ไมได อยางไรกตามคนทมความสรางสรรคจะมองเหนทะลฉากหนานน และท าความคดให

ประณตขน จากนนกสรางวธการแกปญหาทใชไดจรง การมองเหนขอดในไอเดยใดๆ กตาม เปน

ทกษะส าคญทสดในการแกปญหาเชงสรางสรรค เนองจากถาปราศจากทกษะดานนแลว เราจะ

โยนความคดสรางสรรคทงไปตงแตแรกเกด

2) การคดจากมมมองใหม เปนสงทมประโยชนมากในการ

แกปญหา การคนพบมมมองใหมจะชวยใหเราคดหาวธแกปญหาไดอยางสรางสรรค

3) การเหนคณคาของอารมณขน ไอเดยทกอยางแมทงไอเดยท

ตลกหรอโงเขลาลวนแลวแตมศกยภาพทจะน าไปสสงทปฏบตได การมอารมณขนเปนสงทม

ประโยชนในการแกปญหาเชงสรางสรรค ทงนเพราะความคดสรางสรรคมกจะเกดจากมมมองท

แตกตาง สวนอารมณขนมกเกดจากการพลกผนมมมองของเรองราว ดงนนมมมองทพลกผนนน

จงมโอกาสน าไปสความสรางสรรคได

4) การเกบไอเดยเปนความลบในชวงแรก ในชวงแรกของการ

คดคนแนวทางแกปญหา เมอเกดไอเดยทดและแปลกใหม เราอาจตนเตนทจะบอกเลาสผอ น

การกระท าเชนนไมเปนผลดนกเพราะคนสวนใหญมแนวโนมทจะตหรอวจารณสงทแปลกใหม

การวจารณในเชงลบอาจท าใหไอเดยนนหยดชะงกได ดงนนเราจงไมควรรบรอนเลาใหผฟง

จนกวาจะไดพจารณาไอเดยนนจนพอมองเหนขอดและขอเสย

5) การยอนพจารณาเปาหมาย ในการแกปญหาตางๆ เราจะม

เปาหมายอยแลวไมวาจะตระหนกหรอไมกตาม หลายครงเปาหมายเหลานนมกแตกตางจากสงท

58

เราคด ในการเปดรบความคดสรางสรรคใหม เราควรตระหนกถงเปาหมายทแทจรงและท าให

เปาหมายนนชดเจนขน

6) การยอนพจารณาเปาหมายไดทกเมอ เปาหมายทยดหยนจะ

จ ากดความคดสรางสรรคเปนอยางมาก ดงนนเราจงควรหาทางเพมความคดสรางสรรคโดยการ

เปดกวางตอการเปลยนเปาหมายไดทกเมอ การปลอยใหเปาหมายยดหยนไดจะชวยเปดโอกาส

ใหกบทางเลอกใหมๆ

7) การเปลยนเปาหมายเชงลบใหเปนเชงบวก เปาหมายเชงลบ

เปรยบเสมอนการบอกวาเราตองการอะไร การท าความเขาใจกบเปาหมายเชงบวกจะชวยใหเรา

หาแนวทางไปสเปาหมายไดงายกวา และชวยใหเกดมมมองใหมๆ ทมประโยชนดวย การเปลยน

เปาหมายเชงลบใหเปนเปาหมายเชงบวกเปนสงทท าไดไมงายนก แตกมประโยชนในการ

แกปญหาเชงสรางสรรค

8) การพจารณาแนวทางออม ในบางครง การแกปญหาโดยใช

แนวทางออมอาจชวยใหเราบรรลสงทไมสามารถแกไขไดโดยวธตรงไปตรงมา

9) การซอยเปาหมาย การซอยเปาหมายยอยหลายๆ อน จะชวย

ใหเปาหมายยอยมความเฉพาะเจาะจงและชดเจนขน นอกจากนควรจดล าดบความส าคญของ

เปาหมายดวย การท าเชนนจะท าใหเราพงความสนใจไปทการคดหาวธแกปญหาซงตอบสนอง

เปาหมายทส าคญทสด

10) การพจารณาทางเลอกหลายๆ ทาง ในการแกปญหาหนงๆ

การคดใหไกลกวาไอเดยแรกทเขามาในใจ จะชวยใหเราไดทางออกทสรางสรรคมากขน

11) การใชแผนภาพชวยในการหาทางเลอก แนวทางหนงใน

การเพมทางเลอกตางๆ ส าหรบวธการแกปญหาทเราคดได คอ การใชแผนภาพเรยกวา Radial

Outline สงหนงทพงจ าไวในการเขยนแผนภาพคอ การคดทางออกทางเลอกเพมในหมวดหมทม

สมาชกอยแลว จะไมมประโยชนถาทางเลอกใหมไมมขอดกวาวธแกปญหาทมอยแลว

12) การรวมไอเดยเขาดวยกน คอการน าไอเดยทมอยแลวมา

รวมเขาดวยกน ตวอยางหนงของการรวมไอเดยคอน าวตถทมอยแลวมารวมกนเพอสรางวตถ

ใหม เชน นาฬกาปลกวทยเกดจากการรวมวทยกบนาฬกาปลก

13) ภาพรวมในการใชเทคนคของรชารด โฟปส เปนเทคนคเชง

สญชาตญาณ คอ มงใหเกดความคดสรางสรรคจากภายในตวบคคลหรอจากกลมบคคล เทคนค

59

ดงกลาวเปนสงทสามารถน าไปประยกตใชไดทกดานในการเลอกใชเทคนคเหลาน เราจะตอง

เขาใจถงประโยชนของเทคนคแตละอยาง และเลอกใชใหเหมาะสมกบสถานการณ

ตารางท 2.8 ตวอยางการใชเทคนคชวยคดสรางสรรคในสถานการณตางๆ

สถานการณ เทคนคในการคดสรางสรรค

คดไอเดยใหมขนมาได มองหาขอดของไอเดยนน

มไอเดยทชอบ แตตองท าอยางอนกอน จดบนทกลงบนกระดาษ

เหนเปาหมายไมชดเจน ยอนพจ า รณา เ ป าหมาย / เปล ย น

เปาหมายเชงลบใหเปนเชงบวก

เปาหมายใหญมาก ซอยเปาหมาย/ พจารณาแนวทางออม

ตองการเปดความคดสรางสรรคใหกวางขน ยอนพจารณาเปาหมาย

ตองการคดไอเดยเพมเตม วาด Radial Outline

ตองการเลอกไอเดยทมศกยภาพจากไอเดยจ านวน

มาก

ก าจดไอเดยทแยทสดออกทละขอ

ทมา (มณฑล ศาสนนนท, 2550, หนา 124)

2.3.11 เทคนคการระดมสมอง (Brainstorming)

การระดมสมองเปนเทคนคการสรางสรรคเชงสญชาตญาณ เชนเดยวกบ

รชารด โฟปส และพฒนาขนโดย ออสบอรน (Osborn) เปนการรวบรวมความคดสรางสรรคจาก

คนกลมหนงใหไดจ านวนมากมายในเวลาจ ากด ซงไดมาจากสมาชกกลมทมความร ความ

ช านาญ มมมองและประสบการณแตกตางกน ขอไดเปรยบอยางหนงของการระดมสมอง คอ

เปดโอกาสใหคนในกลมสรางไอเดยจากการตอยอดไอเดยของคนอนๆ

ขอเสยของวธน คอ การระดมสมองอาจท าใหทกคนพากนเดนออกนอกเสนทาง ถา

มการเนนผดเรอง หรอสมาชกบางคนมความคดขมคนอน อยางไรกตามแมเทคนคนจะมขอเสย

แตกเปนเทคนคทมประสทธภาพมากส าหรบสรางสรรคแนวคดตางๆ (มณฑล ศาสนนนท,

2550, หนา 108 - 124) ซงผเขยนไดน าภาพมาประกอบการบรรยาย ดงภาพท 2.6

60

ภาพท 2.6 การระดมสมอง (Brainstorming)

ทมา (http://sahavicha.com/?name=media&file=readmedia&id=1690)

2.3.12 การใชแผนภาพชวยจ า (Memory Map, Mind Map)

แผนภาพชวยจ า หรอแผนทความคด (Mind Map) คอ การน าเอาทฤษฎท

เกยวกบสมองไปใชใหเกดประโยชนอยางสงสด การเขยนแผนทความคด (Mind Map) นนเกด

จากการใชทกษะทงหมดของสมอง หรอเปนการท างานรวมกนของสมองทง 2 ซก คอสองซก

ซายและซกขวา ซงสมองซกซายจะท าหนาทในการวเคราะห ค า ภาษา สญลกษณ ระบบ ล าดบ

ความเปนเหตผล ตรรกวทยา สวนสมองซกขวาจะท าหนาทสงเคราะห คดสรางสรรค

จนตนาการ ความงาม ศลปะ จงหวะ โดยมแถบเสนประสาทคอรปสคอโลซม (Corpus

Callosum) เปนเสมอนสะพานเชอม

ความเปนมาของ (Mind Map) แผนทความคด เปนการน าเอาทฤษฎท

เกยวกบสมองไปใชใหเกดประโยชน อยางสงสด นายธญญา ผลอนนต เปนผนาความคดและ

วธการเขยนแผนทความคดเขามาใช และเผยแพรในประเทศไทย ผคดรเรม คอ โทน บซาน

(Tony Buzan) เปนชาวองกฤษ เปนผน าเอาความรเรองสมองมาปรบใชเพอการเรยนรของเขา

โดยพฒนาการจากการจดบนทกแบบเดมทเปนตวอกษร เปนบรรทดๆ เปนแถวๆ ใชปากกา

หรอดนสอในการจดบนทก เปลยนมาเปนบนทกดวยค า ภาพ สญลกษณ แบบแผรศม ออก

รอบๆ ศนยกลางเหมอนการแตกแขนงของ กงไม โดยใชสสน การเขยนแผนทความคดของ

61

โทน บซาน เปนการบนทกในทกๆ เรอง ทงชวตจรงสวนตวและการงาน เชน การวางแผน การ

ตดสนใจ การชวยจ า การแกปญหา การน าเสนอ และการเขยนหนงสอ เปนตน

หลกการเขยน Mind Map ใชกระดาษแผนเดยว การเขยนใชสสน

หลากหลาย ใชโครงสรางตามธรรมชาตทแผกระจายออกมาจดศนยกลาง ใชเสนโยง ม

เครองหมาย สญลกษณ และรปภาพทผสมผสานรวมกนอยางเรยบงาย สอดคลองกบการทางาน

ตามธรรมชาตของสมอง

วธการเขยน Mind Map

1) เตรยมกระดาษเปลาทไมมเสนบรรทด

2) วาดภาพสหรอเขยนคาหรอขอความทสอหรอแสดงถงเรองจะทา Mind

Map กลางหนากระดาษโดยใชสอยางนอย 3 สและตองไมตกรอบดวยรปทรงเรขาคณต

3) คดถงหวเรองส าคญทเปนสวนประกอบของเรองททา Mind Map โดยให

เขยนเปนค าทมลกษณะเปนหนวย หรอเปนค าส าคญ (Key Word) สนๆ ทมความหมาย บนเสน

ซงเสนแตละเสนจะตองแตกออกมาจากศนยกลางไมควรเกน 8 กง

4) แตกความคดของหวเรองส าคญแตละหวเรองในขอ 3 ออกเปนกง

หลายๆ กง โดยเขยนค าหรอวลบนเสนทแตกออกไป ลกษณะของกงควรเอนไมเกน 60 องศา

5) แตกความคดรองลงไปทเปนสวนประกอบของแตละกง ในขอ 4 โดย

เขยนค าหรอวลเสนทแตกออกไปซงสามารถแตกคดความคดออกไปไดเรอยๆ ตามทความคดจะ

ไหลออกมา

6) การเขยนค า ควรเขยนดวยค าทเปนค าส าคญ (Key Word) หรอค าหลก

หรอเปนวลทมความหมายชดเจน

7) ค า วล สญลกษณ หรอรปภาพใดทตองการเนนอาจใชวธการท าใหเดน

เชน การลอมกรอบ หรอใสกลอง เปนตน (สวทย มลค า, 2543, หนา 67) ซงผเขยนไดน าภาพ

มาประกอบการบรรยาย ดงภาพท 2.7

62

ภาพท 2.7 แผนภาพชวยจ า (Mind Map)

ทมา (http://www.mindmapart.com/wp-content/gallery/thum-cheng-cheong/dreams.gif)

2.3.13 เทคนค 6-3-5

เทคนคนเรยกอกอยางหนงวา C-sketch หรอ Brain-Writing เปนการเขยน

ความคดลงบนแผนกระดาษ โดยจดเปนกลมๆ ประมาณ 6 คน (หรอ 3-8 คน) ใหแตละคนเขยน

ความคด 3 อยางลงบนกระดาษ เทคนคในการคดสรางสรรคเหลาน เมอน ามาประยกตใชโดย

ก าหนดโจทยในการออกแบบและท าการแกปญหาโดยใชความคดสรางสรรคจนเกดเปนแนวคด

ผลตภณฑขนมา ในทางปฏบตทมออกแบบควรพยายามสรางแนวคดผลตภณฑใหไดมากทสด

กระบวนการโดยละเอยดดงน

1) จดใหสมาชกทง 6 คนนงรอบโตะ และแจกกระดาษขนาดใหญคนละ 1

แผน

2) ใหสมาชกแตละคนเขยนภาพ (หรอขอความ) เพอแสดงไอเดย 3 ขอ

เกยวกบหนาทการท างานหลกของผลตภณฑ โดยใหเวลาคนละ 23-25 นาท

3) หลงจากครบก าหนดเวลาแลว ใหแตละคนสงกระดาษใหสมาชกทอย

ดานขวามอ

63

4) ใหสมาชกแตละคนท าการปรบปรงหรอขยายไอเดยบนแผนกระดาษ

ตรงหนาตนเอง (โดยไมมการลบ) หรออาจเตมแนวคดใหมทแตกตางจากบนกระดาษโดยสนเชง

กได ใหเวลาคนละ 23-35 นาท

5) ท าตามขอ 3 และ 4 ไปเรอยๆ จนกระทงกระดาษกลบมาทเจาของไอ

เดย (ครบรอบ)

6) เมอครบหนงรอบแลว ด าเนนการเชนเดมจนครบ 5 รอบ เพอขดเกลา

หรอรวมไอเดยตางๆ ทเกดขน

7) หลงจากเสรจกระบวนการ น าไอเดยตางๆ มารวบรวมเพอการวเคราะห

ตอไป

2.3.14 การคดเลอกแนวคดผลตภณฑ

เมอทมออกแบบสรางแนวคดผลตภณฑไดจ านวนมากเพยงพอแลว จะตอง

ท าการคดเลอกแนวคดทดทสด ส าหรบน าไปพฒนาเปนผลตภณฑตอไป ความสามารถในการ

ประเมนแนวคดผลตภณฑเปนทกษะทจ าเปนมากตอความส าเรจของกระบวนการออกแบบ

ผลตภณฑ ในกระบวนการทผานมา ทมออกแบบอาจใชความพยายามมากมายในการเกบขอมล

และท าความเขาใจกบความตองการของลกคา ตลอดจนสรางสรรคแนวคดผลตภณฑใหได

จ านวนมาก อยางไรกตามกระบวนการทผานมาทงหมดจะไมมความหมายเลยถาแนวคดทด

ทสดไมไดถกเลอกไปพฒนาตอเปนผลตภณฑ

2.3.15 องคกรแหงการสรางสรรค

เมอพจารณาในระดบองคกร จะพบวามปจจยหลายอยางทกอใหเกดการ

สรางสรรค เราอาจกลาวไดวาองคกรแหงหนงเปนองคกรแหงการสรางสรรคเพอพนกงานท าสง

ใหมและมประโยชนโดยไมตองแสดงใหดหรอสอนใหท า ผลของความคดสรางสรรค คอ การ

ปรบปรงสงทมอยแลวใหดข น และกอใหเกดนวตกรรม ซงมผลตอความกาวหนาขององคกร

(มณฑล ศาสนนนท, 2550, หนา 128-134)