christus in oeconomia salutis secundum sanctum … · lata in cantico spirituali de difficultate...

42
Ephem. Carm. XVI (1965) 2 CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM IOANNEM A CRUCE S ummarium . * Adumbratio thematis — minime inquisitio completa — ita perfìcitur, ut legens, mentem Doctoris Mystici assequens, simul prae manibus habeat eiusdem litteram. Hinc frequentes allegationes, quandoque protractae. Doctor Mysticus, sive de nominibus Christi agat, sive biographiam animae perfectae scribat, sive in propositum salutis a Deo ab aeterno conceptum mentem vertat, sive deprecationes ac desideria animae amantis Deum resonet eamdem semper veritatem extollit: humano generi, nimirum, salutem, vitam, unionem cum Deo, cuncta bona per Christum et cum Christo et in Christo advenisse et in Ipso reposta manere, « nec enim aliud nomen (= persona) est sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri » (Act. 4, 12). Christus gratiam meruit hominibus eamque ad altiores status: matrimonium spirituale his in terris beatificumque in coelo cum Christo, Ecclesiae et ani- marum Capite, et Sponso. Sanctificatio seu salus nihil aliud quam redemptio operata in ligno Crucis quae singulis applicata in baptismate ad modum seu gressum Dei: momento uno; postea, ad gressum hominis seu lento gradu, cui de cetero — ordinarie — Ipse Deus sese aptat, evolvitur et perfìcitur. Gressui regendo et illuminando comes adest Christus omnibus qui sequuntur Illum. Carpendis fructibus salutis datae et indesinenter oblatae nulla alia via praeter unam viam crucis, quae est et via amoris, Christi vestigia prementis. Hac scala animae ad coelum scandunt Christo Sponso corona, sponsae et lae- titia. Una eminet Beatissima Virgo Maria. 1 lana inde a limine memoratam velim Ioannis a Cruce senten- tiam : « ... quodlibet mysterium Christi profundissimum est in sa- pientia habetque plurimos sinus iudiciorum suorum occultorum praedestinationis ac praescientiae erga filios hominum [...] usque adeo, ut, licet plura mysteria et mirabilia doctores sancii detexe- rint et animae devotae in huiusmodi vitae statu cognoverint, adhuc tamen illis potior pars enuntianda, imo et intelligenda restitit; quare profunde vestigandum est in Christo (hay mucho que ahon- dar en Cristo), qui est instar fodinae abundantis plurimos thesau- * Textus, quibusdam mutationibus inductis, refert orationem auspicalem in instauratione anni academici: 1965-1966, die 18 octobris apud Teresianum habitam (N. R.). 1 Sigla quibus utemur: S = Subida del Monte Carmelo. N = Noche Oscura. C = Cántico Espiritual, in redactione altera. L = Llama de Amor viva, in redactione altera. CA = Cántico Espiritual, in prima redactione. LA = Llama de Amor viva, in prima redactione. 1 Ephemerides Carmeliticae 16 (1965/2) 313-354

Upload: others

Post on 11-Sep-2019

9 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

Ephem. Carm. XVI (1965) 2

C H R IS T U S IN O E C O N O M IA S A L U T IS S E C U N D U M S A N C T U M IO A N N E M A C R U C E

S u m m a r i u m . * Adumbratio thematis — minime inquisitio completa — ita perfìcitur, ut legens, mentem Doctoris Mystici assequens, simul prae manibus habeat eiusdem litteram. Hinc frequentes allegationes, quandoque protractae. Doctor Mysticus, sive de nominibus Christi agat, sive biographiam animae perfectae scribat, sive in propositum salutis a Deo ab aeterno conceptum mentem vertat, sive deprecationes ac desideria animae amantis Deum resonet eamdem semper veritatem extollit: humano generi, nimirum, salutem, vitam, unionem cum Deo, cuncta bona per Christum et cum Christo et in Christo advenisse et in Ipso reposta manere, « nec enim aliud nomen (= persona) est sub coelo datum hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri » (Act. 4, 12). Christus gratiam meruit hominibus eamque ad altiores status: matrimonium spirituale his in terris beatificumque in coelo cum Christo, Ecclesiae et ani- marum Capite, et Sponso. Sanctificatio seu salus nihil aliud quam redemptio operata in ligno Crucis quae singulis applicata in baptismate ad modum seu gressum Dei: momento uno; postea, ad gressum hominis seu lento gradu, cui de cetero — ordinarie — Ipse Deus sese aptat, evolvitur et perfìcitur. Gressui regendo et illuminando comes adest Christus omnibus qui sequuntur Illum.

Carpendis fructibus salutis datae et indesinenter oblatae nulla alia via praeter unam viam crucis, quae est et via amoris, Christi vestigia prementis. Hac scala animae ad coelum scandunt Christo Sponso corona, sponsae et lae- titia. Una eminet Beatissima Virgo Maria. 1

lana inde a lim ine m em oratam velim Ioannis a Cruce senten- tiam : « ... quodlibet m ysterium Christi p rofundissim um est in sa- p ien tia habetque p lurim os sinus iudiciorum suorum occultorum praedestina tion is ac praescien tiae erga filios hom inum [...] usque adeo, u t, licet p lu ra m ysteria et m irab ilia doctores sancii detexe- r in t et anim ae devotae in hu iusm odi v itae s ta tu cognoverint, adhuc tam en illis po tio r pars enuntianda, imo e t in telligenda re stitit; quare profunde vestigandum est in Christo (hay m ucho que ahon- d ar en Cristo), qui est in s ta r fodinae abundan tis p lurim os thesau-

* Textus, quibusdam mutationibus inductis, refert orationem auspicalem in instauratione anni academici: 1965-1966, die 18 octobris apud Teresianum habitam (N. R.).

1 Sigla quibus utemur:S = Subida del Monte Carmelo.N = Noche Oscura.C = Cántico Espiritual, in redactione altera.L = Llama de Amor viva, in redactione altera.

CA = Cántico Espiritual, in prima redactione.LA = Llama de Amor viva, in prima redactione.

1

Ephemerides Carmeliticae 16 (1965/2) 313-354

Page 2: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

314 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB FUCHARISTIA, 0. C. D.

ro ru m sinus habentis, ub i quantum vis a lte quis effodiat non inve- n itu r finis ñeque te rm inus eorum , im o in quolibet sinu novae venae novarum divitiarum hinc et illinc re p e riu n tu r » .2

E n sim ul professio fidei e t p rop riae e t alienae, licet « doctae ignorantiae », confessio a quodam p ro la ta qui « doctus est non solum discens, sed et patiens divina » .3

Itaq u e ad haec m etalla C hristi Ie su « in quo su n t om nes the­sauri sapientiae e t scientiae absconditi » 4 dam nati, praevio Doc­to re Mystico, laetan tes insudem us.

De nominibus ChristiAditus p lan io r ad assequendam doctrinam Sancti c irca my-

sterium C hristi locupletissim um esset nom inibus, quibus Illum designat, s tudere. E n sim plex e lenchus: C hristus voca tu r am atus, dileetus, am icus, sponsus, redem ptor, dom inus, rex, caput, pe tra , pastor, via, veritas, vita, lux, dux, exem plar, sapientia, thesaurus Dei, fra te r, socius, m agister, p re tium , praem ium , donum , m ons, to tu m (el todo), Verbum , unicum V erbum , solum V erbum Patris, Agnus, cervus, etc., N im is longum vel pauca de singulis dicere; ani- m advertere iu vab it: a ) om nia haec nom ina esse relativa, i. e.app lican tu r C hristo in o rdine ad nos, v. c. : P astor, fra te r, caput, sponsus, redem ptor; ideo iam ex seipsis p lu rim um oeconom iae salu tis pan du n t; b) in te r ea dari m u tuam com m unicationem ; exem plo ex physica deprom pto dixerim illa esse quasi vasa com- m unicantia eam dem rea lita tem hom ogeneam , p ro sua quodque form a et m ensura, con tinentia; c) valere hic etiam a Sancto p ro ­la ta in Cantico Spirituali de difficultate exprim endi « quid e rit ani- m ae Deum facie ad faciem videre » : « om nia haec verba, inquit, perfeetissim e q u ad ran t ad illud, sed illud m inim e declaran t; quia

N um eri: praepositus S et N stat pro libris in quos Opera dividuntur. — Postpositi: prior caput, alter numerum marginalem qui in editionibus Silve- rio, Lucinio, Simeón, José Vicente, ut plurimum, uniformis est, designat. — Postpositi C, L, CA, LA: prior stropham seu cantum, alter numerum margi­nalem designat. — BMC = Biblioteca Mistica Carmelitana a P. S il v e r io de Santa Teresa.

In textibus latine afferendis utimur versione: A ndreas a I e s u , 0 . C. D., po- lonus, Opera M ystica V. ac M ystici Doctoris F. loannis a Cruce..., Coloniae Agrippinae, 1629. In non paucis tamen versionem castigavimus ipsi, quo me­lius mentem textumque Sancti redderet.

Animadversum velim in hac adumbratione circa oeconomiam salutis pau­ca de Sacramentis, plura Ioannes dicit quam multi cogitant, dicimus ; pauca omnino de Spiritu Sancto. De iis et de aliis om issis altera vice, materia enim immensa, ingenium et spatium breviora.

2 C 37, 4.3 P seudo-D io n y s iu s , De divinis Nominibus, c . 2, 9: MG 3, 648; c f r . S. T ho­

m a s , 1 q . 1, a . 6, a d 3.4 Col. 2, 3; cfr. 2S, 22, 6; C 2, 7; C 37, 4.

Page 3: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 315res im m ensae hoc h ab en t: om nia nom ina quae in d ican t excellen- tiam , sub lim itatem , m agnitudinem e t bonum optim e illis conve- n iun t, a t nu llum eorum nec om nia sim ul sum pta easdem expli- can t » .5

S uper om nia C hristi nom ina est unum illi p ro p riu m : lesus. Sanctus illud solitus adh ibere initio litierarum quasi op tim a quae- que adprecans : « lesu s s it in anim a tua! » ;6 vel i ta : « lesu s s it in anim a tua, filia m ea in C hristo » ;7 « ... fìlia m ea C atherina » ;8 vel : « lesus sit in anim abus vestris, fìliae m eae » ;9 « lesu s s it in vestra R everenda » ;10 Am plior m odus om inandi : « Pax Iesu ch ris ti sit sem per in anim a tu a » ,11 vel adhuc p lenior : « lesu s s it in vestra R everenda e t faciat te adeo sanctam ac pauperem sp iritu u t desi- deras eam dem que gratiam m ihi a divina m aiesta te im petres » .12 Q uandoque nom en Iesu nom ini M ariae sociatur, vel sim plic iter: « Iesus-M aria » ,13 vel • « lesu s M aria sin t in anim abus vestris, fìliae m eae in Christo » .14

M irandum sane est hoc nom en sanctissim um insp ira tionem poeticam sancto doctori non praebuisse; nec sem el ap p are t in ipsius poem atibus; nec quidem cum de A nnuntiatione lo q u itu r .15 Nec in poem ate aliquo speciali nec in scrip tis o ra tione soiu ta ap­posite locutus est de nom ine Iesu , « hom ini C hristo » p ro p r io ;16 a t, abundavit in illustrando nom ine prop rio Filii Dei in divinis, quod et p rop rium esse perg it edam Filii Dei Incarna ti, quod est V erbum . 17

Occasione cuiusdam dubii solvendi in m edias res incid it e t

s C 38, 8.6 In litteris ad: Ana de San Alberto, de Sevilla y junio año de 1586; Juana

de Pedraza, de enero y Segovia 28 de 1589; una doncella, de Segovia y febrero [1589?]; María de Jesús, de Segovia y julio 18 de 1589; Juana de Pedraza, de Segovia y octubre 12 de 1589; Ana de Jesús, de Madrid y julio 6 de 1591; Ana de Peñalosa, de La Peñuela y agosto 19 de 1591.

7 In litteris ad: Leonor de San Gabriel, de Segovia y julio 8 de 89 ; Leonor de San Gabriel, de Madrid y julio [1590?] ; Magdalena del Espíritu Santo, de Segovia y julio 28 de 1589; María de Jesús, de Madrid y junio 20 de 1590; Ana de Peñalosa, de La Peñuela y setiembre 21 de 1591.

8 In litteris ad: Catalina de Jesús, de Baeza y julio 6 de 1581.9 In litteris ad Carmelitas Discalceatas de Beas, de Málaga y noviembre

18 de 1586.10 In litteris ad: Leonor Bautista, de Granada a 8 de febrero de 88; Am­

brosio Mariano, de Segovia y noviembre 9 de 88.11 In litteris ad quemdam religiosum carmelitam d'iscalceatum, de Sego- via y 14 de abril [1589?].12 In litteris ad: María de Jesús, de Segovia y junio de 1589.13 In litteris ad: una carmelita descalza que padecía de escrúpulos, paulo

ante festum Pentecostés, anno incerto.14 In litteris ad: Ana de Jesús y las demás hermanas Carmelitas Descalzas

del convento de Beas, de Granada a 22 de noviembre de 1587.13 Romances, 8.18 S. T h o m a s , 3, q. 37, a. 2, c.17 Cfr. S. T h o m a s , 1, q. 34, a. 2: « utrum Verbum sit proprium nomen

Filii ».

Page 4: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

316 FR. lOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

m entem suam aperit vehem enti serm one, cap. 22, lib. 2 Ascensus M ontis Carmeli. S ta tus quaestionis a Sancto datus sic se h ab e t: « capite p raeceden ti docuim us m inim e voluntatis esse divinae u t anim ae sup ern atu ra li via no titias d istinctas visionum , locutionum , etc., am biant et desiderent. Alia vero ex p a rte in eodem capite vi­dim us e t ex testim oniis Sacrae S crip tu rae ib idem allegatis colle- gim us hu iusm odi cum Deo agendi m odum sub an tiq uo foedere in u su fuisse ac licuisse, im m o a Deo praecep tum ita u t si quando ilio m odo non u te ren tu r Deus illos a rg u e re t[...]; cu r ig itu r nunc sub lege nova e t g ratiae non etiam lic itum erit, s icu ti an tea fuit? ». D ubitationi huic occu rrit affatim ; en sum m a do ctrinae : a) legisscrip tae tem pore revelatio non e ra t finita e t om nia quae Deus pro- m ebat in C hristum ven tu rum d irigebantu r; ideo loquebatu r, i. e. paulatina Deus aperiebat m ysteria fidei e t ira sceb a tu r cum pro- phetae e t sacerdotes e t alii m ediatores E um non in terrogaban t; in terrogatus au tem liben ter respondebat; b ) in lege gratiae non est cu r am plius ilio m odo Deum in terrogem us nec cu r ille respon­deat, iam enim fides in C hristum fundata , lex evangelica p rom ul­gata, revelatio clausa est, « dando qu ippe nobis, sicu ti ded it Filium suum , qui est unum V erbum suum , non enim aliud habet, om nia nobis hoc suo unico V erbo sim ul et sem el locutus est, e t n ih il am ­plius habet d icendum » .18 Hic est sensus in itii ep isto lae ad He- braeos : « m u ltifariam m ultisque m odis olim Deus loquens pa tribus in p rophetis : novissim e, diebus istis locutus est nobis in Filio » ,19 et com m enta tu r : « en lo cual da a en tend er el Apóstol que Diosi ha quedado com o m udo y no tiene m ás que hab lar, po rq ue lo que hab laba an tes en p a rte s a los p ro fe tas ya lo ha hab lado en el todo, dándonos ai todo, que es su H ijo » .20

Inde consequentiae ineluctabiles fluu n t: qui in lege gratiae vu lt sese gerere ac si esset adhuc in lege sc rip ta s tu lte profecto ag it e t Deo in iu riam in fe rt non respiciens et non attendens tota- lite r ad C hristum , alia qualibet re vel novitate sem ota e t Deus in- te rrogan tem carpere posset. A ccusatio in ore P a tris coelestis, a D octore M ystico stilo d irecto posita , vehem entissim a est. Speci- m inis ergo ecce pau ca : « Si om nia tib i iam locutus sum in Verbo meo, quod est Filius m eus, et a liud V erbum non habeo, quid, quae- so, possum nunc responderé vel tib i revelare u l tra illud? Ad Il­ium tan tu m conice oculos tuos, in Ipso siquidem universa iam

18 2S, 22, 3.w Sanctus vertit ita: « Y es como si dijera: Lo que antiguamente habló

Dios en los profetas a nuestros padres de muchos modos y de muchas mane­ras, ahora a la postre, en estos días nos lo ha hablado en el Hijo todo de una vez »: 2S, 22, 4.

20 2S, 22, 4. Qui ad lumen huius oequivalentiae (et Todo = su H ijo) inter­pretan voluerit versículos Sancti ad radicem Montis Perfectionis pósitos et 1S, 13, 10-13 transcriptos, in quibus nada-todo confliguntur, doctrinae plurimum inveniet. .Nec immerito!

Page 5: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 317tibi dixi cunctaque revelavi, e t m ulto p lu ra in Eo reperies quam ea quae petis e t desideras; tu enim locutiones et revelationes p a r­tim petis, cum si ad Illum oculos a tto lle re volueris, sis in, Ipso rep e rtu ru s universa. Ipse siquidem est to ta m ea locutio e t respon- sio estque to ta m ea visio to taque m ea revelatio. Quod iam locutus sum vobis, respondí, m anifestavi e t revelavi, Ip sum vobis in fra- trem , socium et m agistrum , p re tiu m et p raem ium dando... » 21 Re- p rehensio p roseq u itu r et eundo non em ollitu r sed aggravatur. Illa via e rra ta procedere un um et idem quodam m odo est ac « ite ru m a m e quaerere C hristum et am pliora obiecta fidei e t defectum in illa pa ti quae iam data est in Christo. Itaqu e gravem dilecto Filio m eo in iu riam irro gare t quia non solum in ilio in fide illi deb ita deficeret sed in super Illum ite ru m ad carnem assum endam , ad vitam quam vixit ite ru m vivendam et ad eam dem m ortem perfe- rendam constringeret » .22

C orrectio adhuc perg it et, ea finita, S anctus in s ta i obligationi obsequendi « legi Christi-hom inis, eius Ecclesiae e t m in is tro rum suorum hum ano ac visibili m odo et hac via rem edium ignorantiis et deb ilita tibus nostris sp iritualibus quaerere; p ro om nibus enim hac via abundan tem m edicinam inveniem us; « y lo que de este cam ino saliere no sólo es curiosidad, sino m ucho atrevim iento » .23 Linea m entis D octoris Mystici est lucida e t re c ta : P a te r sempl locutus iug iter lo qu itu r hom inibus p e r C hristum e t in Christo, C hristus in Ecclesia e t p e r E cc lesiam .24

Solutio dubii a Sancto propositi am pliori doctrinae ac rerum trac tan d a ru m persp icu ita ti revera m axim e inservit, u t ipse spera- b a t ; 25 om nia au tem quae in laudato capite et in praecedentibus trad id it facili negotio synthetice p ro m u n tu r illa p raegn an ti sen- ten tia : « Una P alabra habló el Padre, que fué su H ijo , y é s ta habla siem pre en e te rno silencio, y en silencio h a de ser oída del alm a » .26

Biographia animae perfectaeVia nom inum C hristi exam inandorum , m ethodologice loquen-

do, p lana est e t fruc tus doctrinalis ub errim us, u t ex paucis quae attig im us apparet. Alius accessus, qui eum dem bonum exitum ha-

21 Postremis hisce verbis (2S, 22, 5) allusio clara habetur ad hymnum Aqui- natis ad Laudes in Festo Corporis Christi: « se nascens dedit socium », etc.

22 2S, 22, 5.22 2S, 22, 7.24 Lex, quam Sanctus in ultima parte huius capitis 22, 9 et deinceps me­

morai, apprime, in quibusdam valde litteraliter, concordat cum illis quae a Leone XIII stabiliuntur in Litteris ad Card. I. Gibbons Archiepiscopum Bal- timorensem, quoad opiniones nonnullas quae indicantur nomine america­nismi, sub die 22 mensis ianuarii 1899: A.S.S. 31 (1898-1899) 474-475.

22 2S, 22, 1.26 Puntos de amor, 21. Cfr. 2N, 25, 3.

Page 6: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

318 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

bet, inven itu r in consideranda sa lu te perfecta , relative perfecta, qua fru itu r anim a in sum m o perfectionis culm ine, constitu ta ; ex hac enim sanctita te derivata assecuta pen itius ingredi possum us cognitionem m ysterii illius « arctissim ae coniunctionis nostrae cum tarn excelso Capite » ,27 et quo a ltio r sanctitas a ltio r e t salus et C hristi imago perfectior.

O pera m aiora Doctoris Mystici : Ascensus M ontis Carmeli, Nox O bscura, C anticum Spirituale, F iam m a Am oris Viva sun t e t biographia e t codex anim ae christifidelis. S un t b iographia anim ae quae, u t ex declarationibus om nino explicitis e ru i tu r ,28 iam in altissim o perfectionis sta tu , in hac v ita possibili, posita fortuna- tam sortem , qua gaudet, versibus seu cantibus quos e t ip sa et S anctus oratione soluta in te rp re ta tu ri sunt, sim ul rese ra t simul- que claudit.

Ille perfectionis s ta tu s seu p erfec tio r anim ae cum Deo unio vocatur et m atrim on ium sp irituale in te r anim am e t Dei Filium Sponsum con tractum . Longe sup era t desponsationem in te r eas- dem personas con trahen tes p riu s in ita m ,29 et, u t verbis Sancti u ta r, defin itur seu d escrib itu r:

« ...totalis quaedam transformatio in Amatum, in quo fit omnimoda et mutua traditio cum integra possessione utriusque partis per quamdam consummatam amoris unionem; in quo statu anima di­vina effecta est et Deus per participationem, in quantum fieri potest in hac vita m ortali [...]. Unde status hie altior est inter omnes ad quos in hac vita perveniri potest. Nam sicut in consummatione ma­trimonii carnalis sunt duo in carne una, u t divina asserit Scriptiv ra ,30 sic etiarn, consummato hoc spiritali connubio inter Deum et animam, coalescunt duae naturae in unum spiritum et amorem, ut dicit divus Paulus, nac eadem comparatione utens : « Qui adhaeret Domino, unus spiritus fit cum eo ».31 Paucis interiectis, pergit di- cens: « ...ea coniunctio utriusque naturae fit talisque communicatio divinae cum humana u t absque ulla utriusque m utatione essentiali quaelibet Deus videatur; quamvis hoc fieri non possit perfecte in hac vita, excedit tarnen id omne quod dici aut exeogitari potest ».32Personae huius dram m atis g ratiae et am oris in tim issim i sunt,

u t pate t, anim a sponsa et C hristus Filius Dei vivi Sponsus. Vita

27 Plus XII, Ene. M ystici Corporis, A.A.S. 35 (1943) 193.28 Vide S, titulum stropharum; N, annotationem immediate positam post

transcriptionem cantuum: « ...el alma las dice estando ya en la perfección, que es la unión de amor con Dios »; C 1, 2-5; L, prologum, n. 4.

29 C 13; L 3, 24-26.» Gen. 2, 24.31 1 Cor. 6, 17. Cfr. 3S, 2, 832 C 22, 3, 5. In 2N, 20, 4, loquens de nono gradu amoris, seu de gradu per-

fectorum, asserit: « De los bienes y riquezas de Dios que el alma goza en este grado no se puede hablar, porque si de ello se escribiesen muchos libros, quedaría lo más por decir ».

Page 7: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA 3ALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 319quam vivit anim a transfo rm ata non alia quam v ita Christi. Ideo alibi D octor M ysticus, Pauli Apostoli e t verba e t experientiam resonans, asserere audet :

« ...praeter hanc fidei adumbrationem residet in anima amantis alia delineatio amoris, quae est secundum voluntatem, in qua ita effica- citer adum bratur figura Dilecti et tam proxime et ad vivum illum exprimit, quando a'moris unio intercedit, u t verum sit dicere ama- tum vivere in amante et vicissim amantem in amato; immo talem similitudinem facit amor in transformatione se invicem amantium ut vere pronunciari possit quemlibet esse alterum et ambos unum. Cuius rei ratio est quia in unione et transformatione amoris alter transfert in alterum possessionem sui et unusquisque se relinquit et perm utai prò alio; et sic quivis ipsorum vivit in altero et unus­quisque est alter et ambo unum sunt per transform ationem amo­ris. Hoc exprimere voluit sanctus Paulus cum dixit : « Vivo autem, iam non ego; vivit vero in me Christus »33 [...]; dum ait « vivo ego, iam non ego », significavit quod etiamsi ipse viveret, non tam en vita sua, siquidem transform atus erat in Christum, u t vita sua divina potius esset quam humana; et propterea ait non se, sed Christum in se vivere, Possumus itaque dicere, quod secundum hanc similitu­dinem et transformationem, vita eius et vita Christi eadem pror- sus vita erat per unioneta amoris; quod perfecte adim plebitur in coelesti gloria in vita divina in omnibus qui seipsos in Deo videre digni erunt; nam in Deum transform ati vivent vita Dei, non sua; immo etiam vita sua, siquidem vita Dei vita ipsorum erit ».33 Alibi, eodem textu Apostoli ad Galatas allegato, concludit: « ...quapropter cum anima tam foelicem vitam ducat tam que gloriosam qualis est vita Dei, perpendat unusquisque, si potest, qualis haec vita erit ».34Anima, u ltim o stad io perfectionis assequuto , arden tissim o de­

siderio ae tem ae beatitud in is, ad quam vicin ior est quam que prae- libat e t sapit, a ttingendae fervet. De hoc speciatim in postrem is strophis Cantici S p iritualis e t in F iam m a Amoris agitur. Anima perfecta p a triam anhela t ad oras ae te rn ita tis tra c ia e t im pulsa illa aqua viva quam in C hristum credens accepit quae im p etu suo in vitam aeternam , qua erupera t, s a li t .35 C urnam om nia haec instan tissim e et avidius app e tu n tu r? E n una ex ration ibus psycho- log ic is : « ... hoc desiderio seu app e titu d a r e e t p u re in telligendi verita tes divinas assidue s tim u la tu r anim a e t quo vehem entius am at, eo etiam in tim ius p en e tra re cupit » .36 Sed hoc p rincip io ge­nerali non conten tus ad d it:

« Una ex rationibus praecipuis ob quas anima solvi desiderai et esse cum Christo37 habetur in appetitu quo laborat illum facie ad

33 Gal. 2, 20. Cfr. L 2, 34.34 C 22, 6.33 Cfr. Io. 7, 38; 4, 14.33 C 36, 9.37 Phil. 1, 23.

Page 8: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

320 FR. JOSEPH VINCENTXUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

faciem videndi et illic radicitus (de raíz) intelligendi altas vias et mysteria aeterna Incamationis, quod non est quidem minor pars bea- titudinis, quia, u t ipse Christus, in Evangelio Ioannis loquens cum Patre, dicit: Haec est vita aeterna: u t cognoscant te, solum Deum verum et Filium tuum Iesumchristum quem m isisti;38 ideo eo mo­do quo quis de longinqua regione revertens nihil antiquius habet quam videre quem am at et cum eo agere, eodem prorsus modo prius S t u d i u m animae in conspectum Dei venientis erit cognitionem et gaudium sibi sumere de profundis secretis et mysteriis Incarna- tionis et de viis antiquis Dei ab eadem Incarnatione dependenti- bus ».39Viae antiquae seu viae aeternae Dei, quas ita a rd en te r cogno-

scere vult, resp ic iun t hum ani generis redem ptionem et salutem , praedestina tionem iu sto rum e t p raescien tiam m alorum , etc., Om­nia haec cognoscet anim a u n ita cum C hristo e t sim ul cum C hri­sto. 40 Ideo e t iu re pleno C hristus gloriose regnans s is titu r u t p ro­fundáis cen trum vitae anim ae in quod a fiam m a vivissim a Spiritus Sancii om ni conatu agitu r, « ad eum p ro rsu s m odum quo ignis universos m otus e t agitationes quas in aere quem in tra se inflam- m atum con tinet efficit, eo dirig it u t illum ad suae sphaerae celsi- tudinem evehat, om nesque illae vibrationes eo ten d u n t u t quam- tocius illum sur sum abrip ian t; sed quoniam ae r in su a p rop ria versa tu r sphaera, idcirco conatus ignis ir ritu s est. Unde etiam si m otus S piritus Sancti ardentissim i po ten tissim ique sin t ad am ­m ani ad m ultam gloriam absorbendam nihilom inus res haec non perficitur, donee adveniat tem pus, in quo ex sph aera aeris vitae huius m orta lis eg red ia tu r possitque sp iritus sui cen tru m vitae perfectae in Christo in tro ire » .41

H aec m eta superna s ta tu itu r etiam u t adoptio beatifica filio- rum Dei qui

« veraciter dicent Deo quod idem Filius apud Ioannem dixit aeter­no Patri, his verbis : omnia mea tua sunt et tua mea sunt; 42 ille qui­dem per essentiam cum sit eiusdem Filius naturalis, nos vero per participationem, cum simus filii adoptivi; quod dixit non prop­ter se tantum, qui Caput erat, sed etiam propter suum corpus mysti- cum, quod est Ecclesia, quae particeps erit eiusdem pulchritudinis Sponsi in die triumphi sui quae erit cum Deum facie ad faciem vi- debit »,43 et scopum cariorem vitae feriet qui est : aequalitas amo- ris : « amans enim nequit esse contentus, nisi percipiat se tantum amare quantum am atur ».44

38 Io. 17, 339 C 37, 1.« Cfr. C 37, 6.« L 3, 10; cfr. L 1, 31.42 Io. 17, 10; Cfr. L 3, 79.43 C 36, 5.44 C 38, 3.

Page 9: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 321E a m eta est e t regnum P atris; ideo anim a cum hisce in te rris

perfectionem assequ itu r a Filio edocta et suggerente S p iritu Sanc- to « duas illas postu la i petitiones[...] adveniat regnum luum !, fiat voluntas tu a !,45 ac si d iceret : finias iam m ih i p raebere regnum , quem adm odum tu ipse hoc vis; quod u t ita fiat dulci hoc occursu rum pito telam (rom pe la te la de este dulce en cu en tro ).46

Ex hucusque excerptis ex illa quam anim ae perfectae biogra- phiam diximus, profecto app aru it :

a) oeconom iam seu d ispensationem salu tis nihil a liud esse quam Christi in sua p len itud ine m ysterium , unionem -m atrim onium cum Christo, v itam C hristi cum hom inibus large partic ipatam , « caput, enim , et m em bra sun t quasi u n a persona m ystica » ;47 b ) in hac oeconom ia C hristum partes p raecipuas agere: Sponsi, Capitis, Vitae, Centri...; c) d ispensationem perfectam atque ple- nam propositi divini perfici in sinu T rin ita tis in visione beatifica; d) verum esse « anim am plus vivere in eo quod am at, i. e., in Deo, in C hristo, quam in corpore quod anim at », u t non sem el Sanctus asserii ilio a m ysticis et am antibus p roverb io usita tissim o : « anim a potius vivit ubi am at quam ubi an im at » ;48 e) visionem beatifi- cam quam anim a perfec ta p raegu sta t e t ardentissim e desiderat u t in ea absolute assequ atu r filiationem , m atrim onium , unionem , aequalita tem am oris, regnum , etc., illi dandam esse p e r Christum . Quom odo anim a hac in te rra e t m ulto m agis in coelo vitam inti- m am Dei a tting at et in eam, u t licet, in g red ia tu r « nulla alia po- ten tia nec sapientia exprim i po test, a it D octor noster, quam signi­ficando quem adm odum Dei Filius hunc nobis sublim em sta tu ra et locum obtinuit a tq ue p ro m eru it habendi po testa tem filios Dei f ie r i ;49 [...] unde anim ae eadem bona possiden t p e r participatio - nem quae Deus possidet p e r n a tu ram : q u ap ro p te r revera dii sun t per participationem , aequales et socii Dei » .50 Filii in Filio! /) ap- p are t etiam anim am in perfectione positam esse revera quasi specim em et revelationem apertam efficaciae salu tis seu vitae spi- ritualis in Christo perfectae. De hu iusm odi an im a S anctus seri- b it : « .. altissim o am ore am at Deum non absim ili illi quo ab Ipso am atu r. H inc est quod non solum anim a s it edocta am are, sed etiam am andi m ag istra effecta cum ipso M agistro u n ita » .51

« Mt. 6, 10.« L 1 , 28.47 S. T h o m a s , 3, q. 48, a. 2, ad 1.« C 8, 3; C 11, 10.49 lo . 1, 12. Cfr. 2S, 5, 5.50 C 39, 5.51 CA 37, 4: « De donde no sólo queda el alma enseñada a amar, mas aún

hecha maestra de amar, con el mismo maestro unida ».

Page 10: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

322 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

Sacramentum pietatis in DeoP ergratum esset nunc illa quae anim a « am oris m agistra ef-

fecta », qu ia perfec ta discipula, nos docuit de v ita C hristi quam vivit e t quam in visione beatifica p ro tinu s vivet conferre seu com- ponere cum illis quae Ioannes a Cruce scrib it de m ysterio salu tis in sinu T rin ita tis an te tem p ora decreto et delineato. O ptim e hoc facit in « Rom ances » sup er prologum « in princip io e ra t Ver­bum » .52 Ex illa com paratione, qua p ro nunc in stituen da superse- dem us, m axim a concordan tia eluceret. Qui illam seriem poema- tum , form a litte ra ria sim plicium , sub stan tia au tem doctrina li et charac tere dogm atico et sensu biblico sublim ium , a tten te percur- r it hoc u tique concludet secundum D octorem M ysticum : a) vitam sp iritualem anim ae radices, easque altissim as, in corde T rin itatis agere; b ) Filium Dei In carna turn et om nia quae ex Incarnatione enascun tu r et penden t donum Sanctissim ae T rin ita tis liberrrim um esse Filium que iam ipso suo adventu et p raedicatione m axim am revelationem m axim um que revelatorem vitae et a ttr ib u to ru m Dei constitu tum eum dem que pergere quod e ra t U num V erbum Patris; Ipsum esse et m agistrum et redem ptorem Salvatorem que hum ani generis; esse in super C aput angelorum e t hom inum , licet non eadem ratione, « am or enim unius eiusdem que Sponsi eos, angelos hom inesque, unam Sponsam facit » .53 H aec vero Sponsa est corpus m ysticum Christo capiti datum ; c) un ionem anim ae cum Deo, quae est unum verum them a om nium quae vel sponte vel rogatus D octor M ysticus scripsit, non esse aliam quam unionem vivam et v italem cum C hristo Capite e t Sponso in eiusdem C orpore M a­stico e t Sponsa quae est Ecclesia; cL) oeconom iam salu tis in hoc delineam ento divino, quo reg u n tu r universa, to tam qu an tam verti in C hristo Filio Dei, Salvatore et R edem ptore m u n d i.54

Manifestatio sacramenti absconditiQuom odo autem Deus qui est a rch itec tu s m ysterii salu tis p r a

cessit in aperiendo hom inibus hoc suae vo lun tatis consilio, quomo- dove se gerit in eodem m ysterio d ispensando seu iisdem hom inibus

52 Haec series poematum composita fuit a Sancto in carcere toletano. Char- tae tantum mandata ultimis mensibus carceris, i. e. a maio ad augustum 1578.

53 Romances, 4: « todos son un cuerpode la esposa que decía:que el amor de un mismo Esposouna esposa los hacía ».

54 Speciali mentione dignus ob inquisidonem quam in doctrinam Sancti de Corpore Christi Mystico his poematibus contractam instituit P. L u c in io del S m o . S acramento, O . C. D„ La doctrina del Cuerpo M ístico en San Juan de la Cruz, « Revista de Espiritualidad » 3 (1944) 200-211.

Page 11: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 323applicando? Solem nissim a doctrina Ioannis a Cruce est Deum p ro ­prium m odum prop rium que stilum (el estilo de Dios) in com m uni- candis suis bonis sequi. Divinus stilus, a Deo o rd inarie in gratia d istribuenda et in anim abus gubernandis adh ib itus, tr ib us regi tu r norm is seu principiis : Deus, optim us paedagogus e t sapientissim us rector, a ) o rdinate ; b ) suaviter; c) om nia m ovens secundum m o­dum eorum p ro c e d it.55 In casu particu lari, de quo nobis serm o, illis norm is ste tit, u t facta tres sim ul regulas confirm antia mon- s tra n t: — hom ini lapso non sem el sed ite ru m a tq ue ite ru m Mes- siam p ro m ittit e t cum eo et in eo om nia bona : liberta tem , regnum , trium phum , redem ptionem . Non obstan te in te rp re ta tio n e e rra ta m ulto rum sub vocibus liberta tis , regni, etc., Salvatorem ven tu rum annuncia i quia hom ines illum inat et m ovet secundum m odum eorum . Sensus au tem divinus revera in ten tus e t percip iendus cla- rus e t apertu s tandem patebat,

« prophetiae enim huiusm odi56 de Christo spiritualiter intelligi de- bebant, secundum quem sensum erant verissimae. Christus enim non solum totius terrae Dominus erat, sed etiam coeli, siquidem erat Deus. Pauperes vero, qui ilium secuturi erant, non solum re- dempturus et liberaturus erat ex daemonis potestate, qui erat ille potens, contra quem nullum adiutorem habebant, sed etiam eos re­gni coelorum heredes effecturus. Quare loquebatur Deus secundum id quod praecipuum erat de Christo et sequacibus eius, videlicet de regno aeterno, libertateque aeterna; ipsi vero secundum suum in- telligendi modum de eo quod minus erat praecipuum quodque Deus parvi facit intelligebant, de dominatione videlicet temporali et de li­beriate temporali, quod coram Deo nec regnum est nec libertas ».57Idem dicendum de pace m essiana p e r prophetas prom issa,

« p o rro pax, quam po llicebatur Deus, e ra t ilia, quae in te r ipsum hum anum que genus Messiae in terven tu , quem illis m issurus erat, concilianda fuerat; ipsi autem divina prom issa de tem poranea pace in telligebant; e t p ro p te rea quoties bella ac tribu la tiones im- m inebant, a rb itrab an tu r se a Deo decipi, siquidem co n tra ria its quae exspectabant ipsis eveniebant, unde e t con qu ereb an tu r » .M

De prom issionibus m essianicis pu lch rius et abundan tius in m em oratis Romances. Om nia quae p e r p a tria rch as, p e r prophetas, p e r alios n u n tian tu r con stituu n t beatam spem (esta buena espe- ranza que de a rrib a les venia, d icit S a n c tu s59) qua sublevati simul- que fre ti fide ab Sponso in fusa fu tu rae ipsiusm et Sponsi Incarna- tionis desiderium arden tiu s concip iun t Ilium qui ven tu rus est per-

55 2S, 17. Cfr. etiam 2S, 11, 9; 2S, 21, 2-7: hie agitur de casu extremo (caso- limite) condescensionis Dei erga quasdam animas, quibus morem gerens irascitur.

5« Alludit ad Ps. 71, 8, 12.57 2S, 19, 8.58 2S, 19, 7.59 Romances, 5.

Page 12: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

324 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

sonaliter videndi veluti florem e te rra surgentem , veluti rorem , veluti pluviam e coelo delabentem . Suavissim a haec poem ata ani- m um percellunt, u tp u ta :

Haec pauca, specim inis gra tia exscrip ta, p rae te r delectam en- tum sp irituale e t aestheticum quod, ra tione fo rm u larum adeo sim- plicium et innocentum praeben t, sim ul clare p rop osita salutds am plissim ae a M essia generi hum ano conferendae pan du n t. Ca­tenae precum , susp irio rum , lacrim arum , gem ituum e t agoniae qui- bus anim ae electae die ac nocte decursu saeculorum etiam atque etiam Deum in stab an t « que ya se determ inase — a les d ar su com ­pañía » ,61 hoc dulci m acharism o o m a n tu r :

« Otros decían: ¡Oh dichoso el que en tal tiempo sería, que merezca ver a Dios con los ojos que tenía, y tratarle con sus manos, y andar en su compañía, y gozar de los misterios que entonces ordenaría! ».62

In hisce aliisque precibus fundendis tem pora lab un tu r, desi- derium d ilatum e t crescit cum novus patiens in du citu r

Los de arriba poseían el Esposo en alegría; los de abajo en esperanza de fe que les infundía, diciéndoles que algún tiempo él los engrandecería, y que aquella su bajeza él se la levantaría, de manera que ninguno ya la vituperaría; porque en todo semejante él a ellos se haría, y se vendría con ellos, y con ellos moraría.Y que Dios sería hombre, y que el hombre Dios sería, y trataría con ellos, comería y bebería;

y que con ellos contino él mismo se quedaría, hasta que se consumase este siglo que corría, cuando se gozaran juntos en eterna melodía.Porque él era la cabeza de la esposa que tenía, a la cual todos los miembros de los justos juntaría, que son cuerpo de la esposa, a la cual él tom aría en sus brazos tiernamente, y allí su am or la daría; y que así juntos en uno al Padre la llevaría, donde el mismo deleite que Dios goza, gozaría.60

« cuando el viejo Simeón en deseo se encendía, rogando a Dios que quisiese

60 Romances, 4.61 Romances, 5.62 Romances, 5.

Page 13: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 325dejalle ver este día.Y así, el Espíritu Santo al buen viejo respondía que le daba su palabra que la muerte no vería hasta que la vida viese que de arriba descendía, y que él en sus mismas manos al mismo Dios tomaría, y le tendría en sus brazos, y consigo abrazaría ».63

Signum ordinis, suavitatis, condescendentiae divinae mirifi- cum splendet in A nnuntiatione p e r archangelum ad M ariam facta « de cuyo consentim iento — el m isterio se hacía » e t in cuius sinu T rin itas V erbum carne vestivit

« Y el que tenía sólo Padre, ya también Madre tenía, aunque no como cualquiera que de varón concebía; que de las entrañas de ella él su carne recibía, por lo cual Hijo de Dios y del hombre se decía ».64

N ato Domino de B eata Virgine et M atre M aria, dum hom ines et angeli concordi lae titia canunt, norm ae, quibus Deus vo lúntate libérrim a obsecundat, in frangi viden tur, om nium enim iubilo cir- cum datus ipse in praesepio iacens p lo ra t e t vagit; at, non infran- gu n tu r sed po tius firm an tu r et stilus Dei clarius adhuc fulget; ii enim gem itus et p lanctus

« ...eran joyas que la esposa al desposorio traía; y la Madre estaba en pasmo de que tal trueque veía; el llanto del holmbre en Dios, y en el hombre la alegría, lo cual del uno y del otro tan ajeno ser solía ».65

Ita C hristus, verus Deus et verus hom o, app aru it u t o rdo di- vinus incarnatus, suavitas Dei incarna ta et condescendentia seu « condescensio » (quod P atres Graeci ovyxaráfiagiv vocant) pari- te r incarnata . E t cum sit sibi Ipsi lex, in salu tis m ysterio effun- dendo easdem norm as sequetu r, unam legem am oris qui illa tr ia significat, con tinet e t superat, am plectendo.

63 Romances, 6.Romances, 8.

65 Romances, 9.

Page 14: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

326 FR. IOSEPH VJNCISNTIUS AB F.UCHARISTIA, O. C. D.

Vita et mors Christi DominiSeriem eorum « quae p er ipsum Salvatorem nostrum , id est

Deum incarnatum , sun t acta et passa » ,66 D octor M ysticus ordine h istó rico non sequ itu r. Tangit u tique non pauca facta vitae Christi, u t sunt, nuptiae in C an a ;67 colloquium cum S a m a rita n a ;68 transfi­gurado; 69 ingressus trium phalis in Ie ru sa le m ;70 prom issio Eucha- r is t ia e ;71 oratio sace rd o ta lis ;72 oratio in h o rto nocte qua tradeba- t u r ,73 etc., Haec aliaque facta in m entem vocantur ad eruditionem anim ae, cuius specim en op tim um d a tu r in p raeceptis quae oratio- nem resp ic iun t ab exem plo ipsius C hristi e r u t i s :

« Y en las demás ceremonias acerca del rezar y otras devociones, no quieran arrim ar la voluntad a otras ceremonias y modos de ora­ciones de las que nos enseñó Cristo; que claro está que, cuando sus discípulos le rogaron que les enseñase a orar, les diría todo lo que hace al caso para que nos oyese el Padre Eterno, como el que tan bien conocía su condición, y sólo les enseñó aquellas siete peticiones del P a ter n o s te r ,74 en que se incluyen todas nuestras necesidades espirituales y temporales, y no les dijo otras muchas maneras de palabras y ceremonias. Antes, en otra parte les dijo que cuando oraban no quisieran hablar mucho, porque bien sabía nuestro Padre celestial lo que nos convenía.75 Sólo encargó, con muchos encare­cimientos, que perseverásemos en oración, es a saber: en la del P a ter n oster , diciendo en otra parte que conviene siempre orar y nunca fa lta r.76 Mas no enseñó variedades de peticiones, sino que estas se repitiesen muchas veces y con fervor y con cuidado; por­que, como digo, en éstas se encierra todo lo que es voluntad de Dios y todo lo que nos conviene. Que, por eso, cuando su Majestad acu­dió tres veces al Padre Eterno, todas tres veces oró con la misma palabra del P a ter n o ster , como dicen los evangelistas, diciendo: P adre, s i no p u ed e se r s in o que ten go d e b e b er e s te cá liz, hágase tu v o lu n ta d .77 Y las ceremonias con que él nos enseñó a orar sólo es una de dos: o que sea en el escondrijo de nuestro retrete, donde sin bullicio y sin dar cuenta a nadie lo podemos hacer con más entero

66 S . T h o m a s , 3, p r o lo g u s .« C 2, 8.

C 12, 3. L 1, 6.» 2S, 22, 5; 2S, 16, 15.70 3S, 38, 2: « Lo cual podrás bien entender en aquella fiesta que hicieron

a Su Majestad cuando entró en Jerusalén, recibiéndole con tantos cantares y ramos, y lloraba el Señor (Mt. 21, 9); porque, teniendo ellos su corazón muy lejos de él, le hacían pago con aquellas señales y ornatos exteriores ».

71 L 1, 5.72 C 39, 5.73 3S, 44, 4.74 Mt. 6, 9-13; Cfr. Le. 11, 14.75 Mt. 6, 7-8.7« Le. 18, 1.77 Mt. 26, 39, 42, 44.

Page 15: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 327y puro corazón, según el dijo diciendo: Cuando tú orares, entra en tu retrete y, cerrada la puerta, ora; 78 o, si no, a los desiertos soli­tarios, como él lo hacía, y en el mejor y más quieto tiempo de la noche.79 Y así, no hay para qué señalar limitado tiempo ni días li­mitados, ni señalar éstos más que aquéllos para nuestras devocio­nes, ni hay para qué otros modos ni retruécanos de palabras ni ora­ciones, sino sólo las que usa la Iglesia y como las usa, porque todas se reducen a las que habernos dicho del Pater noster ».80V ita C hristi exem plar vitae et m orum hom inum , at, m ulto

m agis passio e t m ors Illius. M ors Dornini in ligno crucis depin- g itu r a Sancto fo rti serm one u t piacularis, do loribus et a rid ita te plena, fruc tibus cop iosissim a: C hristus, ait, « to to vitae suae tem- po re sp iritua lite r m ortuu s fu it rebus quae ad sensus spectant; na tu ra lite r vero iisdem in m orte sua; u t enim ipsem et dixit, dum viveret non hab u it ub i capu t re c lin a re t,81 dum vero m o re re tu r m ulto m inus habu it ». Q uantum vero ad p a rtem sp iritualem seu superiorem specta t « nem ini am bigere licet in ipso m ortis suae articu lo quodam m odo ann ich ilatum in anim a rem ansisse absque ulla consolatione vel solatio, Eum ita derelinquens P ater in in tim a siccitate, secundum portionem inferiorem . Q uare clam are cog itu r: Deus m eus, Deus meus!, u t quid dereliquisti m e ? ;82 quae fu it m á­xim a derelictio sensibilis quam unquam in v ita sua hab uera t, unde tune tem poris opus om nium m áxim um peregit, cuiusm odi to tius vitae suae decursu nec operibus aliis stupendis nec m iraculis per- fecerat in té rra et in co e lo : quod fu it generis hum ani reconciliatio e t unió p er g ratiam cum Deo » .83 In s ta t adhuc et, quasi sum m am om nium trib u la tio num subducens, sc rib it:

« Y esto fue, como digo, al tiempo y punto que este Señor estuvo más aniquilado en todo, conviene a saber: acerca de la reputación de los hoimbres, porque, como le veían morir, antes hacían burla de él que lo estimaban en algo; y acerca de la naturaleza, pues en ella se aniquilaba muriendo; y acerca del amparo y consuelo espiritual del Padre, pues en aquel tiempo le desamparó porque puramente pagase la deuda y uniese al hombre con Dios, quedando así aniqui­lado y lesuelto así como en nada. De donde David dice de él: ad nihilum redactus sum et nescivi ».84

78 Mt. 6, 7.77 Mt. 14, 23; Me. 6, 46; Le. 6, 12; Le. 5, 16; 9, 18; Me. 1, 35. In 3S, 39, 2, scribit: « Por lo cual nuestro Salvador [ordinariamente] escogía lugares soli­tarios para orar, y aquellos que no ocupasen mucho los sentidos, para dar­nos ejemplo, sino que levantasen el alma a Dios, como eran los montes que levantaban de la tierra, y ordinariamente son pelados de sensitiva recrea­ción ».

w 3S, 44, 4.si Mt. 8, 20; Le. 9, 58.82 Mt. 27, 46.83 2S, 7, 10-11.84 2.S, 7, 11. Textus davidicus in Ps. 72, 22.

Page 16: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

328 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB FUCHARISTIA, 0. C. D.

Mors Christi fu it m ors a m o ris .85 Quid nisi am orem invictum sp ira i illud poem a pu lchrius : Un pastorcico?. 86 T otum est de re- dem ptione. Personae poem atis : C hristus P asto r, anim a vel hum a- n itas pastora . A dditur et e lem entum essentiale : a rb o r Crucis quam sub it P asto r p ro ingrata P asto ra v itam datu rus.

Versus finales ita sonant :« Y a cabo de un gran rato se ha encumbrado sobre un árbol, do abrió sus brazos bellos, y m uerto se ha quedado asido dellos, el pecho del amor muy lastimado ».

Poem a plenum est theologia e t psychologia am oris. Theolo- gia redem ptionis, P asto r enim describ itu r u t am ans, afflictus, m en­te fixus in suam dilectam , p lorans, vu lneratus cor, querens seu la- m en tan s de absen tia vo luntaria pu lch rae pastorae , arborem con- scendens, b rach ia aperiens e t tandem in ligno m ortuus. Psycholo­gia v idetur in num erandis gradatim que augendis doloribus ab am ore inflictis coram ingratitud ine et oblivione, qui tandem re- so lvuntu r in m ortem a m o ris .87

P rae ter hanc C hristi m ortu i in ligno crucis penden tis descrip- tionem scrip tam h ab e tu r et im ago seu p in tu ra linearis (disegno) a Sancto confecta, de qua haec pauca circa tem pus, occasionem , v icissitudinesque no tanda. Ioannes a Cruce earn figuram Christi p inx it cum fungebatu r m uñere confessarii in m onasterio carme- lita rum « La E ncarnación », Abulae ab anno 1572 ad 1577. Nihil am plius circa annum certe d e te rm in an po test, quod ego sciam . V isionem C hristi m ortu i habuit; ea visione dolorosa in tim e percul- sus accepit postea chartu lam et sim plici calam o et a tram en to Do­m inum in Cruce pendentem , u t po tu it, pinxit. P ic tu ram m oniali m onasterii « La E ncarnación » quae Ana M aría vocabatu r tradens

85 In litteris ad Juana de Pedraza, de enero y segovia 28 de 1589.86 Scriptum, seu melius ad divinum versum (vuelto a lo divino), a Sancto

dum esset Prior Granatae; certe non post annum 1584. Si fides tribuenda est antiquo chronistae Ordinis iisdem diebus quibus poema transmutatum fuit quaedam personae spirituales musica illud adomavere (Cfr. M an u el de S an J er ó n im o , Reforma, t. 6, 1. 23, c. 31, n. 6-9.

87 Qui commentarium plenius in poema desiderai, legere poterit: C 11, de angoribus amantis in absentia personae amatae; C 23, de redemptione medio sacrificio Christi in arbore = ligno Crucis; 2S, 7, 11, de solitudine Christi in morte. P. Eliseo de los Mártires refert Ioannem a Cruce docuisse « que cuan­do el alma estuviese detenida en la compasión de la Cruz y pasión del Señor, se acordase que en ella estuvo solo obrando nuestra redención, según está escrito: torcular calcavi solus (Is. 63, 3 ) ; de donde sacará y se le ofrecerán provechosas consideraciones y pensamientos » (Dictámenes 7: in ed. mea, p. 1178).

Page 17: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 329illi e t eiusdem p ic tu rae originerà m anifestavit. M onialis dedit P. Ioanni a Sancto Ioseph; hice p e r m ultum tem poris secum ha- buit; at, ite ru m Ana M aria ab eo repetiit. Post m ortem m onialis p ic tu ra in p raed ic to m onasterio rem an sit ubi e t nunc asservatu r quadam theca valde sim plici inclusa. Illa p ic tu ra Sancii inspira- tionem ded it percelebri p ic to ri h ispano Salvador Dali p ro opere quod « El C risto de San Juan de la Cruz » vocavit, quod nunc h a ­b e tu r in A rt Gallery, Glasgow (Scotland). At, de om nibus iis lon- gius e t com m odius a lib i.88

In tu en tibu s p ic tu ram Sancti m inutissim am — in aula lectio- num no stri In s titu ti S p iritua lita tis videri quidem po test ingenti increm ento aucta seu am plificata — et poem a un Pastorcico legen- tibus m enti obversan tu r quae D octor M ysticus in ore Filii cum Patre colloquentis p o n it:

« Iré a buscar a mi esposa, y sobre mí tomaría sus fatigas y trabajos, en que tanto padecía.Y porque ella vida tenga, yo por ella moriría, y sacándola del lago a ti te la volvería ».89

Significatio cosm ica ChristiQuid au tem cosm ice, u t hodie d icitu r, significet Ipse C hristus

quidve nobilita tis elevationisque a ttu le rit non solum hom inibus, quos pretioso sanguine redem it, sed e t un iverso m undo p e r my- ste ria Incarnation is, m ortis et resu rrec tion is in C antico S pirituali exponit dicens : « Iux ta Sanctum Paulum Filius Dei est splendor gloriae et figura substantiae e iu s .90 Sciendum ig itu r est Deum hac sola Filii sui figura res un iversas aspexisse, hoc est na tu ra le esse con tu lit donaque e t perfectiones natu rales innúm eras eis commu- nicavit, e t absolutas perfectasque effecit, p ro u t d ic itu r in G enesi: vid ìt Deus cuneta quae fece ta t et erant valde bona (1, 31); valde bona conspicere e ra t in Verbo Filio valde bona facere. Nec solum esse et gra tias na tu ra les in tuendo illis im pertiv it, u t dixim us, sed etiam hac sola figura Filii sui veste pu lch ritud in is exornavit, com- m unicando illis esse sup ern a tu ra le : quod tunc p rae s titit cum hom o

88 Cfr. C risó gono de J e s u s , Vida de San Juan de la Cruz, B.A. C., 5a. ed. Madrid 1964, p. 100-101, in textu et annotationibus. Videri potest et articulus variis photographiis ditatus: P. G iu s e p p e V in c e n z o d e ll 'E u c a r is t ia , Il Cristo Crocifisso nella visione di S. Giovanni della Croce, « Il Carmelo e le sue Mis­sioni » 62 (1963) p. 51-58.

89 Romances, 7.50 Heb 1, 3. Textum laudat etiam in: C 11, 12; L 2, 16; LA 3, 3: hic textus primae redactionis est valde notandus.

2

Page 18: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

330 FE. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

factus ad Dei pu lch ritud inem hom inem sublim avit, a tq ue adeo om nes res c reatas in ipso, eo quod om nium n a tu rae in hom ine sese coniunxerit. P rop terea idem Filius Dei a it : S i ego exaltatus a terra fuero, om nia traham ad m eipsu m . 91 Itaq u e in hac Incarnation is exaltatione e t gloria resu rrection is Filii sui secundum cam em , non solum Deus P ate r c reatas res ex p a rte decoravit, sed etiam dicere possum us pu lch ritud ine et dignitate om nino indu tas reliquisse ».92

Paulo superius in eadem strop ha Cantici d ixera t: « ... c rea tu rae sun t m inora Dei opera quas veluti p e r tran sen n am ob iterque festi- nusque effinxit. O pera enim m aiora quae m aiori stud io m aiorique poten tiae suae m anifestatione perfecit, e ran t opera Incarnation is V erbi e t m ysteria fìdei christianae, cum quibus, si re liqua opera conferan tur, quasi ie s tin an te r ob iterque fu eran t effecta » .93

Deprecatio amantis animaeC onsideratio operum Dei m aio rum et etiam m inorum p lacat

am orem im patien tem anim ae arden tis Deum quae denuo m em init se in C hristo e t accepisse et habere om nia ad salu tem necessaria e t desiderabilia et m ulto p lu r a : g ratiam , veniam peccatorum , exau- ditionem precum , m isericordiam , coelum terram q ue , etc., Huc spectat illa deprecatio quae « oración de a lm a e n a m o ra d a » in au tographo Sancti in sc rib itu r .94 In hac oratione rem nostram pro- pius a tting un t illa :

« No me quitarás, Dios mío, lo que una vez me diste en tu único Hijo Jesucristo, en que me diste todo lo que quiero ».Quaenam su n t haec bona sem el d a ta e t nunquam repetenda?

Anima sib im etipsi resp on det:« Míos son los cielos, y mía es la tierra, mías son las gentes, los justos son míos, y míos los pecadores; los ángeles son míos y la Madre de Dios y todas las cosa& son mías; y el mismo Dios es mío y para mí, porque Cristo es mío y todo para mí. Pues ¿qué pides y buscas, alma mía? Tuyo es todo esto y todo es para t i ».A pplicationes p racticae im m ediate s u c c u rru n t: « No te pon­

gas en m enos ni repares en m eajas que se caen de la m esa de tu

91 lo . 12, 32.92 C 5, 4.93 c 5, 3.94 Cfr. G e r a rd o d e S a n J u a n d e l a C r u z , L o s autógrafos que se conservan

del M ístico Doctor San Juan de la Cruz, ed. foto-tipográfica, Toledo 1913, p. 14-18; cfr. etiam J . B a r u z i , Aphorism es de Saint Jean de la Croix. Texte établi et traduit d'après le manuscrit d ’Andûjar, Paris 1924.

Page 19: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTOS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 3 3 1

P a d re .95 Sal fuera y gloríate en tu gloria. Escóndete en ella y goza, y alcanzarás las peticiones de tu corazón » .96

In te r m ultip licia bona anim ae vere am anti C hristum unum splendidius em icat « m ysterium Fidei, ineffabile nem pe Eucha- ristiae donum , quod a Sponso suo C hristo tanquam im m ensae ca- rita tis pignus accepit Catholica Ecclesia » .97 D octor M ysticus, sese referens ad E ucharistiae prom issionem de qua in Evangelio Ioan- nis, cap. 6, extollit « eam dulcissim am et am ore p lenam de Sacro- sancta E ucharistia doctrinam » .98 Alibi asserit C om m unionem esse actum am oris in quo anim a lae titiam et dulcedinem accipit, ad hoc enim d a tu r .99

Hoc fonte gratiae e t dulcedinis p er novem m enses continuo privatus in carcere to le tano Sanctus scrib it poem a pu lcherrim um : que bien sé yo la fon te que mana y corre! . 100 A gitur de can tu ani­m ae quae gaudet se Deum p e r fidem cognoscere. T otum poem a pen itus im bibitum est verita tibus fidei et anim a f ru itu r in illis per- eu rrend is contem plativo m odo: a Beo Uno et Trino ad Euchari- stiam !

95 Cfr. Mt. 15, 26-27: in 1S, 6, 2-3, laudatis textu evangélico de colloquio Domini cum muliere chananaea, et illo ex eodem Mt. 7, 6: nolite sanctum daré canibus, scribit: « en las cuales autoridades compara nuestro Señor a los que, negando los apetitos de las criaturas, se disponen para recibir el espíritu de Dios puramente, a los hijos de Dios; y a los que quieren cebar su apetito en las criaturas, a los perros, porque a los hijos les es dado comer con su Padre a la mesa y de su plato, que es apacentarse de su espíritu, y a los canes, las meajas que caen de la mesa. En lo cual es de saber que todas las criaturas son meajas que cayeron de la mesa de Dios ».

96 Textus huius pulcherrimae exclamationis seu deprecationis Sancti nostri inspiratus diceretur, saltem ex parte, ab epístola 20 Beati J u a n de A v il a : cfr. Obras Completas, BAC, I (v. 89) Madrid 1952, p. 386: « ...son vuestros mis ángeles, para defenderos; vuestros mis santos, para rogar por vosotros; vuestra mi Madre bendita, para seros Madre cuidadosa y piadosa; vuestra la tierra, para que en ella me sirváis; vuestro el cielo, para que a él vernéis; vuestros los demonios y los infiernos, porque los hollaréis com o esclavos y cárcel [...]. Y todo esto tenéis en mí y por mí; porque lo gané no para mí solo, ni lo quiero gozar yo solo; porque cuando tomé compañía en la carne con vosotros, la tomé en haceros participantes en lo que yo trabajase, ayunase, comiese, sudase y llorase y en mis dolores y muerte, si por vosotros no queda. ¡No sois pobres los que tanta riqueza tenéis, si vosotros con vues­tra mala vida no las queréis perder a sabiendas! ».

97 P a u l u s VI, Ene. M ysterium Fidei, A.A.S., 57 (1965) 753.9« L 1, 6.99 IN, 4, 2. Hoc gaudium et laetitia respiciunt directe spiritum, non sen-

sum, quia « el menor de los provechos de este Santísimo Sacramento es el que toca al sentido, porque mayor es el invisible de la gracia que da, que, porque pongan en él los ojos de la fe, quita Dios muchas veces estotros gus­tos y sabores sensibles » (IN, 6, 5).

100 Commentarium historico-doctrinalem quaerens, legere potest: P. Giu- s e p p e V in c e n z o d e ll’E u c a r is t ia , La fonte nella notte: com m ento alia poesía di S. Giovanni della Croce: « Oh ben so io la fonte », « Rivista di Vita Spiritua- le » 16 (1962) p. 396425.

Page 20: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

332 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

Duo prim i versus enu n tian t them a; duo insequentes them a iam enun tia tum perfectius com plent, quod ita son a t:

Que bien sé yo la fonte que m ana y corre, aunque es de noche.

Aquella eterna fonte está escondida, que bien sé yo dó tiene su manida,

aunque es de noche.Fons m anans, currens, ae tem u s, absconditus, cuius m ansionem

anim a op tim e novit est Deus Unus e t T rinus : nox, qua non obstan­te, vel m elius vi et ra tione cuius, haec om nia seit est fides. Them a cantus seu argum entum propositum sequentibus evolvitur quae om nino sum m atim ita p roponi p o ssu n t: fons m anans, currens, absque scaturigine, ae tem u s, pu lcherrim us, absque fundo e t in- tranab ilis, c larus et alius cuiusvis lucis origo, ille fons a quo om nia ven iunt non est nisi Deus P ater Filius e t S p iritus S anctus et hice fons la te t in E ucharistia . Ecce, ergo, ub i fons hab et m ansionem : in E ucharistia , e t in E ucharistia an im a om nia invenit;

Aquesta eterna fonte está escondida en este vivo pan por darnos vida,

aunque es de noche.Aquí se está llamando a las criaturas, y de esta agua se hartan, aunque a oscuras,

porque es de noche.Ultim a strop ha to ta anim a Sancii effunditur e t p an d it Íntim os

sensus quibus M issae litandae ten eb a tu r :Aquesta viva fuente que deseo, en este pan de vida yo la veo,

aunque de noche.Om nia quae anim a pangit et de quibus gaudet fide novit, illa

fide quae adeo sim ilis est D eo 101 u t e t ipsa a Sancto fo ns dica- tu r, 102 hac voce in hoc poem ate Deo ipsi reservata.

Fide ductus, spe altus, carita te fervens ad E ucharistiam cu rrit sp iritus quaerens requiem et levam en, nec invenit u t desiderat. Ideo in alio poem ate can it:

Cuando me pienso aliviar de verte en el Sacramento,

101 Cfr. 2S, 9, 1.i°2 C 12: ¡ Oh cristalina fuente! Ludens profecto cum verbis, ait: « Llama

cristalina a la fe por dos cosas; la primera, porque es de Cristo su Esposo, y la segunda, porque tiene las propiedades del cristal en ser pura en las verda­des y fuerte y clara, limpia de errores y formas naturales. Y llámala fuente, porque de ella le manan al alma las aguas de todos los bienes espirituales » (ibid. n. 3).

Page 21: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 333háceme más sentimiento el no te poder gozar; todo es para más penar, por no verte como quiero, y muero porque no m uero .103

Per viam crucis et amorisQuanam via Filius Dei Incarna tu s qui un iversorum est Salva­

to r seu iesus fit salus singulorum , vel, quod in idem red it, quomo- do singuli hom inum ad ip iscu n tu r hanc superabundan tem salu tem ita u t om nia bona illis p e r C hristum redem ptorem p a r ta a rrip ian t, veluti p ro p ria possidean t illisque m agis m agisque in an im a accre- scentibus gaudeant? R esponsum con trac tu m Ioann is a Cruce u n u m : per viam Crucis! At, diluere op orteb it hanc s tric tam sen- ten tiam . Sciendum est in s ta tu m atrim onii sp iritua lis C hristum Sponsum , actum am ore pieno et in tegro qui nihil celare novit am i­co, faciliim e crebriusque anim ae u t fideli consorti aperire solitum « adm iran da secreta sua, p raesertim vero suae Incarna tion is my- steria , m odum etiam ac seriem hum anae rep a ra tio n is [...], disposi- tiones ac ordinationes sapientiae Dei qui ita sap ien te r e t e leganter ex m alis novit elicere bona, a tque ad m aius bonum o rd in a te id quod m ali origo fu it » .104

I ta in Cantico S p ir itu a li105 in d u c itu r C hristus Sponsus anim am alloquens sponsam eam que illum inans circa m ysterium Incam a- tionis redem ptivae. D octrina, in s trop ha valde brevi, d itissim a ad haec cap ita essentialia red u c itu r: a) anim a quae nunc est sponsa Christi, p e r a rborem vetitam in parad iso co rru p ta et p e rd ita fu era t in n a tu ra hum ana p er p ro top aren tes Adam um et Evam . I ta simili, a t inverso m odo >— seu quod « p e r recircu lationem » d ic itu r — C hristus, novus Adam, in a rbo re crucis pro ea m oriendo p e r m e­rita suae passionis redem it et reparav it earn. H oce opus redem ptio- nis a Christo, m odo quo superius vidim us, p erac tu m com plectitu r in te r a lia : ablationem in im icitiarum quae p e r originale peccatum

HB Coplas del alma que pena por ver a Dios: Vivo sin viv ir en mí. Die mortis suae loannes a Cruce « pidió afectuosamente al padre prior le trajese el Santísimo Sacramento para adorarle, y dijo, estando yo presente, muchas cosas de ternura y devoción, y despidiéndose, dijo: « Ya, Señor, no os tengo de volver a ver con los ojos m ortales ». (Declaratio a Diego de Jesús: C r is ó - Gono, Vida, ed. cit., c . 20, p. 333-334.

1<H C 23, 1, 5.i°5 C 23: debajo del manzano. In CA 28. Utrumque commentarium, in pri­

ma redactione brevius, legendum est. In huius redactionis optimo códice a Sancto reviso, probato, correcto et annotato (de Sanlúcar de Barrameda) quater loco scribendi vocem cruz depingitur eius figura: « el árbol de la + ». Videsis S il v e r io de S an ta T eresa , Cántico Espiritual y Poesías de San Juan de la Cruz, según el Códice de Sanlúcar de Barrameda, Burgos, 1928, vol. II, p. 80-82.

Page 22: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

334 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB F.UCHARISTIA, O. C. D.

Deum in te r et hom inem in tercedebant, i. e. reconciliationem cum Deo; donum vitae loco m ortis a p ro top aren tib us in latae; donum pu lchritud in is et decoris loco deform ita tis; po rrectionem m anus sui favoris, auxilii e t m isericordiae qua elevatur lap sa ad societa- tem et desponsationem cum C hristo Sponso. Huic ideae limpidis- sim ae apprim e concordant et verba : « Filius Dei redem it et con- sequenter sibi in sponsam assum psit n a tu ram hum anam et conse- quen ter unam quam que anim am , ei g ra tiam et pignora ad hoc in cruce p e r m erita suae passionis conferendo » .106 b) oequivalentia in du c ta : redem ptio-m atrim onium sp iritua le (connubium , foedus am oris) cum Christo novo Adamo, i. e. cum C hristo e t Sponso et Capite foecundissim a doctrinae est e t opera Sancti D octoris per- vadit. c) ad finem eiusdem strophae alia affirm atio valde m om en­tosa invenitu r; illud connubium perac tu m fu it in cruce m om ento uno (de una vez), cum Deus p rim am gra tiam anim ae infundit, quod et fit in bap tism ate cum singulis a n im ab u s .107 Hoc m atrim onium et convenit e t differì ab ilio quod an tonom astice vocatu r « m a tr i­m onium sp irituale u t a ltio r m eta vitae sp iritualis », seu a ltio r s ta ­tu s unionis anim ae cum D eo .108 Convenit cum eo in qu an tum es- sen tia lite r seu su b stan tia lite r ag itu r de una eadem que realita te , i. e. de v ita gratiae; differì vero in quan tum illud antonom astice tale est seu fit p e r viam perfectionis e t non fit nisi valde lente et gradatim (m uy poco a poco p o r sus térm inos), quia fit ad gressum hom inis et ideo paulatim , pedeten tim ; aliud vero, in cruce et in bap- tism o, fit ad gressum Dei et ideo, u t d ictum est, m om ento uno, in in s ta n t i .i09

Pro describendo m atrim onio p e r viam perfectionis Sanctus allegat tex tum Ezechielis p rophetae, qu in eum com m entetu r, in quo natio iudaica m eretric i oeq u ipara tu r quam Dom inus infantem puellam am an te r dilexit, e t in sponsam a ssu m p s it.110

His ergo ideis de prim o et de secundo m atrim onio , seu de differentia ind icata circa im perfectum quod evolutione perfectum fit, m oles doctrinalis Sancti innixa s ta t. S anctus op tim e novit doc- trin am Ecclesiae de bap tism o qui « vitae sp iritualis ianua est : per

1106 CA 28, 3. In secunda redactione (C 23, 3) loco dicendi ut in prima: « ...gracia y prendas para ello por los m éritos de su Pasión », dicitur: « ...gra­cia y prendas para ello en la Cruz ».

107 C 23, 6: « Este desposorio que se hizo en la Cruz [...] se hizo de una vez, dando Dios al alma la primera gracia, lo cual se hace en el bautismo con cada alma ». Haec et quae postea veniunt in commentario Sancti desideran- tur in priori redactione.

ios Vide supra: biographia animae perfectae, p. 318-319.lo? « Mas éste es por vía de perfección, que no se hace sino muy poco a

poco por sus términos, que, aunque es todo uno, la diferencia es que el uno se hace al paso del alma, y así va poco a poco; y el otro al paso de Dios, y así hácese de una vez »: C 23, 6.

110 Ez. 16, 5-14. Ex textu prophetae evincitur animam unitam cum Christo esse illius Sponsam et Reginam, non tantum participem regni.

Page 23: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 335ipsum enim m em bra C hristi ac de corpore efficimur Ecclesiae » .111 Sciebat etiam renatos a fonte bap tism atis surgere « innocentes, im m aculatos, puros, innoxios ac Deo dilectos filios effectos, here- des quidem Dei, coheredes autem C hristi [Rom 8, 1] ita u t nihil p ro rsus eos ab ingressu coeli rem o re tu r » ;112 ita u t m orien tes « an- tequam culpam aliquam com m ittan t, s ta tim ad regnum coelorum e t Dei visionem perven ian t » .113 Illi no ta e ra t e t do ctrina de con- cupiscentia in bap tizatis « ad agonem relic ta » .114 C ertior insuper de frag ilita te et ingratitud ine hum ana in pugna quae in spem glo- riae [cfr. 1 P e tr 1, 3] et nondum in gloriam rena tis « superest cum carne, cum m undo, cum diabolo » .115 « Iustificatis hom inibus sive acceptam in bap tism ate g ratiam perpetuo conservaverin t sive amis- sam recuperaverin t » 116 D octor M ysticus « doctrinam substantia- lem ac solidam » 117 subm in istra t, evolutioni favendae ac perfectioni illius vitae consequendae aptissim am .

Innocenti vel poeniten ti anim ae, u triq u e au tem to t tan taq u e de facto im perfecta in cu rren ti e t « buenos pecados veniales » com ­m itten ti, 118 scopus perfectionis feriendus et altera die iam conces- sus et ite ru m dandus est, p rae te r alia, m agna p u ritas et m undities, ta lis qualis fu it illa s ta tu s innocentiae, i. e. « iu stitiae originalis, in qua Deus illi in Adamo gra tiam et innocentiam con tu lit », vel « pu ­ritas bap tism alis » die bap tism atis concessa, in quo anim a accepit p u rita tem et m unditiem to ta lem ». D ator seu re s titu to r hu iusm odi innocentiae, p u rita tis , gratiae, m unditiei est C hristus Sponsus quem anim a invocat u t v itam : tu., vida mia!, u t eam em undare ve- lit a cunctis im perfectionibus ac tenebris, quem adm odum tune m un data f u i t .119 « A ltera dies » in te llig itu r etiam a Sancto « dies ae tern ita tis quae est alia a die hac tem pora li » : donum iam tune datum seu concessum et de facto habendum in coelo est gloria, et pondus gloriae illi anim ae p raedestina tae assignatum ab Sponso, ita u t possideat in ae tem u m illud ad quod ab aeterno praedesti- na ta f u i t .120

Ite r anim ae perfectionem altiorem hoc m undo possibilem ha- bendam et in visione Dei in coelo consum m andam versus, uno alio- ve m odo p rop on atu r, tandem revolvitur eodem . P ercu rrendum est

hi Cone. Fior., Decretum pro Arm enis: Denz. 694.112 Conc. Trid., Decretum super peccato originali: Denz. 792.»3 Conc. Fior., 1. c.114 Conc. Trid., 1. c.Conc. Trid., Decretum de iustificatione: Denz. 806.115 Conc. Trid., 1. c.: Denz. 809.117 In prologo programmatico Subida-Noche, n. 8 ea quae dicturus est vo-

cat « doctrina sustancial y sòlida », m issis ambagibus.118 3 S , 3 , 3.119 Vide CA 37, 1-2, 6. Cfr. 2N, 24, 2; C 26, 14.1» c 38, 2, 5-6, 9. Distinctio doctrinalis in sensu dando hisce Cantici strop-

his (CA 37, C 38) vertitur in verbis: « el otro dia»; in priori redactione stant pro statu iustitiae originalis vel pro die baptismatis ; in altera redactione stant pro die aetem itatis divinae.

Page 24: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

336 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

inhaerendo vestigiis Christi, aliud non est nisi im ita tio Christi, se­quela Christi qui sicut au c to r et consum m ator vitae sp iritualis ita e t viaticum et a lto r est progredien tis. A nim ae enim unice « proficere po ssun t p e r C hristum Iesum , p e r quern accessum h ab u eru n t in g ra tiam » ,121 p e r C hristum Iesum qui in ipsos iustificatos iugiter v irtu tem influit tanquam capu t in m e m b ra 122 et tanquam vitis in p a lm ite s ,123 « quae v irtus bona eorum opera sem per an tecedit, co- m ita tu r e t subsequ itu r » .124

M essis doctrinae c irca hanc m ateriam in operibus Ioannis a Cruce im m ensa; quasdam hie spicas h inc inde collectas u t dicen- do rum prim itias p ro ferre peru tile e r i t : a) H abens an te oculos C hristum in cruce pendentem p ro n u n c ia t: « p ro fectu s non inveni- tu r nisi in im itatione Christi, qui est via veritas et vita et nem o venit ad Patrem nisi per eum , u t ipse p e r S anctum Ioannem di- c i t ,125 et alio in lo co : ego sum ostium . Per m e si quis in troierit, sal- v a b itu r .126 Q uam obrem om nem sp iritum qui ad Deum p er dulce- dines et faciliora ad Deum ire cupit e t C hristum im ita ri re lug it mi- mime bonum iudicarem » .127 b) Scribens ad M atrem Annam a Iesu, in m onasterio Segobiensi m onialem , d ic it: dum praem ium in coe- io dan dum exspectas « v irtu tibu s m ortifica tionis et pa tien tiae exer- cendis tem pus insum as, cupiens in patiendo aliquo saltern m odo assim ilari huic m agno Deo no stro hum iliato e t crucifixo; pues que esta vida, si no es para im itarle, no es buena » .128 c) M oníales Car­m elitas D iscalceatas m onasterii Beas de Segura h o r ta tu r : « Sirvan a Dios, m is am adas h ijas en Cristo, siguiendo sus p isadas de m or­tificación en to da paciencia, en todo silencio y en todas ganas de padecer, hechas verdugos de los conten tos, m ortificándose si po r ven tu ra h a quedado algo p o r m orir que esto rbe la resu rrecc ión in­te rio r del esp íritu , el cual m ore en sus alm as. Amén » .129 d) Sen- tentiae, quae « lucis e t am oris d icta » n u n cu p an tu r un ita tem quam- dam et c rite riu m in terp re ta tion is accip iunt ab hoc uno scopo. Quod

121 Conc. Trid., Decretum de iustificatione: Denz. 804.122 Eph. 4, 15.123 lo . 15, 5.124 Conc. Trid., Decretum de iustificatione. Denz. 809.us lo . 14, 6.us lo . 10, 9.un 2S, 7, 8.128 De Madrid y julio 6 de 1591.129 De Málaga y noviembre 18 de 1586. Vide etiam litteras ad easdem mo-

niales datas, de granada a 22 de noviembre de 1587. In litteris ad discalceatas monasterii Córdoba, de segovia y julio de 1589, eas hortatur ut novo spiritu ac fervore imbutae viam perfectionis prosequantur « en toda humildad y de­sasimiento de dentro y fuera, no con ánimo aniñado, mas con voluntad ro­busta; sigan la mortificación y penitencia, queriendo que les cueste algo este Cristo, y no siendo como los que buscan su acomodamiento y consuelo, o en Dios o fuera de él, sino el padecer en Dios, y fuera de él por él en silencio y esperanza y amorosa memoria ». Initio epistolae dixerat: « ...y den a enten­der lo que profesan, que es a Cristo desnudamente ».

Page 25: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONÜMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 337Sanctus fervide trad ii in prologo prim ae seriei, in quo alloquens Deum a it : « ...diligis lucem , diligis sup er alias om nes anim ae ope- rationes, am orem . Idcirco haec d ic ta e ru n t discretion is p ro itinere agendo, lucida viae, am oris in am bulando. S ubsista t ig itu r procu l m undi rethorica; sis tan t gradum garru la verba et e loquentia arida hum anae sapientiae, fragilis et argutae, quae nunquam tibi placent loquam urque cordi verba dulcedine am oreque m aden tia quae tibi adeo cordi sun t; e m edio to llen tes offendicula e t obstacu la a m ultis anim abus quae ignoran ter im pingunt et ig no ran te r e rran t, existi­m antes se recte p rocedere quoad sequelam dulcissim i Filii tui, Domini no stri Iesuchristi, sim iles ei fieri satagentes in vita, condi- cionibus ac v irtu tibu s et in fo rm a nu d ita tis et p u rita tis ipsius. Sed tu, o m isericord iarum Pater, id praesta , nihil enim , Domine absque te fiet! » .130

In iis sententiis sp iritualibus habentur, ex. c. : « Satis tib i sit C hristus crucifixus, cum ipso pa te re et requiesce »; 131 « Qui Christi crucem non quaerit nec ipsius gloriam qu aerit » ;132 « Quid seit qui pro Christo pa ti nescit? » ;133 « In teriu s exteriusque cum Christo crucifixa vives in hac v ita cum sa tie ta te e t satisfactione anim ae tuae e t in patien tia tu a possidebis eam »; 134 « Amica passionis C hristi esto! » ;135 « N unquam in exem plar operum tu o rum hom i­nem , quantum vis sanctum , sum as quia an te oculos tuos daem on im perfectiones illius ponet tibi, sed C hristum im itare qui est sum ­m e perfectus sum m eque sanctus et nunquam errab is » .136 e) Alibi quasi praecip iens sc rib it: « ...discant istiusm odi hom ines is ta sper- nere vo luntatem que suam in fo rtitu d ine am oris hum ilis et serio bonorum operum exercitio fundare, im iten tu r etiam in patiendo Filii Dei vitam e t m ortificationem ; haec siquidem est via ad orane sp irituale bonum attingendum , non autem m ulti in terio res d iscur­sus » .137

* * *Hae pericopes paucis p rem un t eam dem doctrinam quae in ope-

ribus m aioribus Sancti d ila ta tu r, u t sequentia m onstrabun t.D octrina con ten ta sub notis sim ilitudinibus m ontis ascendendi

usque ad suprem um verticem , itineris peragendi in nocte obscu­ra : quibus opera Ascensus M ontis Carm eli e t Nox O bscura ful-

130 Hic prologus est revera oratio seu deprecatio. Et intra hanc seriem sententiarum inserta invenitur « oración de alma enamorada », de qua supra, p. 330-331.

131 Puntos de amor, 13.Ibid., 23.

333 Otros avisos, 17.04 Puntos de amor, 8.135 Ibid., 16.13« Ibid., 78.137 2S, 29, 9. ln 3S, 23, 2, legitur: « porque el que hace algún caso de sí no

se niega ni sigue a Cristo ».

Page 26: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

338 FR. lOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

ciu n tu r non est nisi apertissim a in stitu tio de sequendo, de im itan­do Christo non qualitercum que sed perfecte, de Illius vestigiis san- guinolentis prem endis.

O equivalentia doctrinalis in te r u tram qu e sim ilitudinem expres- sis verbis tra d itu r a D octore M ystico 133 qui et con tinue rep e tit ea can tilena: « a oscu ias y sin n a d a » .139 Ideo qui ascend it m ontem ite r perag it noc tu rnum et qui ite r n o c tu m u m perag it m ontem vi- cissim ascendit. Age vero : m ons C hristus e s t .140 In dandis vero notione n o c tis ,141 ra tion ibus ob quas tran situ s ad unionem altio- rem cum Deo nox obscura vocari p o s s it ,142 in variis exercitiis seu m odis noctem ingrediendi pau la tim ap p are t et do m inatu r usque realitas Christi qui, de cetera, iam pa te fac ta e ra t in poem ate quod com m enta tu r: en una noche oscura, in quo dilectus, am atus est C hristus po st quem anim a am ans e t am ata seu sponsa ite r noc­tu rnum , am ore Illius infiam m ata, agg red itu r e t p e rf ic it .143

I te r ergo ad perfectionem vocatu r nox obscura e t duplex ha­b e tu r : sensus ac sp iritus, i. e. to tum hom inem perficiendum respi- cit, e t u traq u e activa et passiva d e c u rr i t .144 Anima in u traq u e ve- lu t noctu e t in obscurita te g rad itu r; hinc, quas alii pu rgationes seu purificationes anim ae appellabant, Ioannes a Cruce noctes nun- cupatas v o lu it.145

Prim a pars noctis, i. e. sensus est privatici e t pu rgatio om ­nium appetituum sensitivorum anim ae circa un iversas res m undi exteriores, necnon ìllarum quae suae carn i delectabiles invenie- b an tu r, ac etiam om nium gustuum suae v o lu n ta tis .146 Possibilis e rit de facto si co n tra om nes dispersiones am oris qu i in sexcentos .appetitus deord inatos et im perfectiones innúm eras exscrescit unus foveatur ac vincat app etitus et am or, Deus enim « ilium solum appetitum ad m ittit secum que com m orari sin it qui legem divinam

138 Vide Subida, argumento et IS, 13, 10.i» IS, 3, 1-2.wo C 36, 6-10.141 IS, 1, 1; IS, 15, 1. In his duobus textibus Christus praesens, licet im-

plicite, adest, in quantum primus alludit et alter clare nominat peccatum ori­ginale e quo anima liberata fuit a Christo.

142 IS, 2; relatio ad Christum est evidens in tribus rationibus, si quis prae mente habet ea quae decursu Subida-Noche scribit de termino a quo ani­ma recedit, de via per quam incedit, de termino ad quem accedit.

143 Legendae sunt octo strophae, sed speciatim a quinta ad octavam. Hoc poema est quasi praeconium paschale animae amore Christi inflammatae. Hinc laudes noctis quibus simili modo concelebratur victoria ac in Exsultet in vi­gilia paschali. Ad haec, strophae inscribuntur: « Canciones en que canta el alma la dichosa ventura que tuvo en pasar por la oscura noche de la fe, en desnudez y purgación suya, a la unión del Amado » (Subida-argumento).

144 1S, 1, 1-3; 1S, 13, 1; etc., De modo quo haec divisio quadripertita ' noc­tis ’ in structuram libri Subida-Noche influit et inde in moliendam synthesim doctrinalem scribebam: Sanjuanistica, « Ephemerides Carmeliticae » 12 (1961) p. 202-205.

ms 1S, 1, 1, 2-4.M« 1S, 1, 4; 1N, 7, 5; etc.

Page 27: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 339perfecte observandam crucem que C hristi baiu landam resp icit » .147

Itaqu e anim a huic p rae ceteris habendo am ori incum bens un i­versas vires suas colligat necesse est ne calorem ac v irtu tis vigo- rem am itta t. 148Hanc obscuram noctem sensus am oribus anxiis in­fiam m ata p e rcu rrit anim a « ad universos siquidem appetitus su- perandos gustusque ac sapores reru m om nium , q u aru m am ore et affectione voluntas solet u rgeri ad illis fruendum , abnegandos, re- q u ireb a tu r m aio r alius a rd o r alterius m elioris am oris, qui non est alius quam am or sui Sponsi, u t sic universas delicias suas ac ro b u r in ipso collocando, fo rtitud inem adipisci possit ac constan tiam ad universos alios am ores facile negandos. Nec solum m odo ad su- perandum appetituum sensitivorum im petum satis e ra t sui Sponsi am or sed necesse e ra t eo infiam m ali idque anxie » .149 Quid autem anim a facere debet u t huic am ori ad itum patefacia t? Ingred i in quan tum ex se est, i. e. activo m odo hanc n o c te m .150 P ropositum huiusm odi perfec tu rae subveniunt quaedam m ónita, pauca num ero e t m ole brevia, sed efficacissima; qui serio illis sese exercere volue- r it nullis aliis opus habeb it :

« Prim um est u t o rd inarium appetitum habeat C hristum in om nibus rebus suis, eius vitae, quam co n s id e ra re 151 debet u t il- lam n o rit im itari, sese conform ando ac ta lite r sese in om nibus ge­rendo ac se gessisset Ille » .152

« Secundum : u t rem hanc bene exequi valeat, quem libet gus- tu m qui sensibus sese ob tu lerit, nisi pu re ad Dei gloriam et hono­rem fuerit, resp ua t vacuusque e t liber ab ilio p ro p te r am orem Iesu- ch ris ti rem aneat, qui in praesen ti v ita nu llum alium gustum ha- b u it au t voluit quam voluntatem P atris sui, quod Ipse cibum ac nu trim en tum suum a p p e llab a t,153 adim plere » .154 C ontinuo addu- cun ti.r exem pla abnegationis in om nibus sensibus, quae m axim e cchaeren t cum doctrina de m odo rem anendi « a oscuras v sin nada » priu s a Sancto trad ita , quae ideo nova luce, ex rela tione ad C hristum nunc expressa, p e rfu n d itu r .155

Illico dan tu r norm ae ad to ta lite r m ortifìcandas passiones (es to ta l rem edio). I ta sonant :

« Procure siempre inclinarse :no a lo más fácil, sino a lo más dificultoso;no a lo más sabroso, sino a lo más desabrido;

M7 1S, 5, 8.i« 1S, 10, 1.149 1S, 14, 2. Rationem illorum quae dixit continuo affert, et quidem opti-

me: ibid., n. 2-3. Cfr. 2S, 1, 2.150 Notiones clarae habentur in: 1S, 13, 1. Cfr. 1S, 1, 5.151 Animum intendas ad vocem « considerar », quae ita explanari debet:

« ...considerar es mirar muy particularm ente con atención y estimación de aquello que se mira » (C 31, 4).

i» 1S, 13, 3.153 lo . 4, 34.1* 1S, 13, 4.155 1S, 13, 4, et 1S, 3, 1-2.

Page 28: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

340 FR. JOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

no a lo más gustoso, sino antes a lo que da menos gusto; no a lo que es descanso, sino a lo trabajoso; no a lo que es consuelo, sino antes al desconsuelo; no a lo más, sino a lo menos;no a lo más alto y precioso, sino a lo más bajo y despreciado; no a lo que es querer algo, sino a no querer nada; no andar buscando lo m ejor de las cosas temporales, sino lo peor, y desear entrar en toda desnudez y vacío y pobreza por Cristo de todo cuanto hay en el mundo ».156I te ru ir C hristus super om nia dilectus sensum robu rq ue cuivis

m crtiñeation i anim ae suppeditat. Om nia haec bene e t ex corde ad im pleta p rae te rq u am quod rem edio to ta li passionibus vincendis sunt, adsun t e t causa m agni m eriti m agnarum que v irtu tu m et b re ­vi ternporis spatio tons m agni delectam enti e t consolationis eva- d u n t .137

In itium itineris est porta angusta, quam angusta; p o rta autem huiusm odi C hristus. Ut anim a p e r Illum e t p e r illam in tre t sese coarctare debet vo luntatem que ab om nibus rebus sensibilibus et tem poralibus denudare, Deum super om nia a m a n d o .158 H aec p o rta angusta crucis e t am oris im m ittit in viam arctam perfectionis; haec via est p a r ite r Christus. Via a rc ta resp ic it p a rtem seu portio- nem superiorem vel rationalem vel sp iritualem hom inis, sicut p o r­ta angusta resp iciebat p a rtem sensitivam seu in ferio rem ip s iu s .139 Ideo C hristum in sp iritualibus seq u u n tu r qui nud ita tem , abnega- tionem , vacu itatem , pau perta tem sp iritus quoad sp iritua lia amplec- tu n tu r. Hoc est pergere in nocte sp iritus. Pauci sun t qui viam in- ven iunt quia « pauci revera inven iun tu r qui n o rin t e t velini sum- m am hanc sp iritus vacu itatem et nu d ita tem sp iritu s ingredi » .160 Expositio D octoris n o stri c irca om nia haec est p iane fo rm a ro- b u stio ri exarata et sub stan tia doctrinali a lte evangelica re fertio r, quaprop ter, ipsius C hristi aucto rita te , doctrinam confirm atam vult e t ad tex tum ex M atthaeo : « quam angusta porta, et arcta via est, quae ducit ad v itam : et pauci sun t, qui inveniun t e a m !161 efficacio- rem reddendum adducit ex M arco : « si quis vu lt m e sequi, deneget sem etip sum : et to llat crucem suam , et sequatur me. Qui enim vo- luerit anim am suam salvam facere, p e rd e t eam : qui au tem perdide-

156 1S, 13, 5-6. Omnia mónita, paucis differentiis, a Sancto in 1S, 13, a n. 3 ad 9 tradita ad nos usque pervenerunt et in transcriptione facta a Magdalena del Espíritu Santo quae Ioannem a Cruce eadem magisterio orali proferen­tem audierat: cfr. declarat.: BMC, 10, p. 326-327.

is? 1S, 13, 5, 7.is« 2S, 7, 2.159 2S, 7, 3. Quid sibi velint hae voces in theologia spirituali omnibus

notum.2S, 7, 3. Cfr. N, annotatio post strophas simul transcriptas; IN, 7, 4;

IN, 11, 4; L 2, 27.1« Mt. 7, 14.

Page 29: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 341r it anim am suam p ro p te r m e [...] salvam faciet eam » .162 C hristus hu iusm odi proponens doctrinam iure m érito ex to llitu r u t m agister « in stituens et inducens nos in hanc viam » .163 D octor M ysticus im- parem se sen tit exponendae, u t p a r esset e t u t opus est, doctrinae de abnegatione verbis Dom ini propositae; at, « g e rm a n u m » eo- rum dem sensum trad e re satag it illa ad sp iritua lia speciatim refe- rendo. Quod et facit m onstrans quom odo p lures in lu c ta in ter dúos am ores iam incep ta et anim osius prosequenda deficiunt et non am ici sed inim ici crucis C hristi evadunt, qu ia p rop riis conso- lationibus, suav itatibus com m odisque in sp iritua libus in h ia n t: uno verbo seipsos quaerun t, seipsos am ant loco quaerendi e t am andi Deum et C hristum . A rdentiora verba re fe rre liceat:

« ...en ofreciéndoseles algo de esto sólido y perfecto, que es la ani­quilación de toda suavidad en Dios, en sequedad, en sinsabor, en trabajo, lo cual es la cruz pura espiritual y desnudez de espíritu pobre de Cristo, huyten de ello como de la muerte, y sólo andan a buscar dulzuras y comunicaciones sabrosas en Dios. Y esto no es la negación de sí mismo y desnudez de espíritu, sino golosina de espí­ritu. En lo cual, espiritualmente, se hacen enemigos de la cruz de Cristo, porque el verdadero espíritu antes busca lo desabrido en Dios que lo sabroso, y más se inclina al padecer que al consuelo, y más a carecer de todo bien por Dios que a poseerle, y a las seque­dades y aflicciones que a las dulces comunicaciones, sabiendo que esto es seguir a Cristo y negarse a sí mismo, y esotro, por ventura, buscarse a sí mismo en Dios, lo cual es harto contrario al amor. Porque buscarse a sí en Dios, es buscar los regalos y recreaciones de Dios, mas buscar a Dios en sí es no sólo querer carecer de eso y de esotro por Dios, sino inclinarse a escoger por Cristo todo lo Jmás desabrido, ahora de Dios, ahora del mundo; y esto es amor de Dios ».164

i« Me. 8, 34-35.163 2S, 7, 4: « de donde instruyéndonos e induciéndonos nuestro Salvador

en este camino ». Hinc Sanctus aegre fert et irascitur illis qui successores Christi in sacerdotio et magisterio aliis curis mundanis distenti ab hoc verbo (esta palabra de Dios) vivendo et praedicando deficiunt: 2S, 7, 12. Sicut his divinum iudicium minatur ita et illis qui ingressum in religionem, quae est specialiter porta angusta et arcta via ad perfectionem (Subida•, prólogo, 9;IN, 8, 4; LA 3, 62), praepediunt vel differunt « con unas razones humanas o respetos harto contrarios a la doctrina de Cristo y su mortificación y des­precio de todas las cosas, estribando en su interés o en su gusto, o por temer donde no había que temer, se lo dilatan o se lo dificultan, o, lo que peor es, por quitárselo del corazón trabajan; que, teniendo ellos mal espíritu y poco devoto, y muy vestido de mundo y poco ablandado en Cristo, como ellos no entran, no dejan entrar a otros [...]; a la verdad, están puestos como tro­piezo y tranca a la puerta del cielo, no advirtiendo que los tiene Dios allí para que compelan a entrar a los que Dios llama, como se lo tiene mandado, y ellos por el contrario, están compeliendo que no entren por la puerta angosta que guía a la vida » (LA 3, 62; idem L 3, 62, aliqualiter suaviori modo).

i<* 2S, 7, 4-5.

Page 30: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

342 FR. IOSEPH VXNCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. U.

S ententiae dom inicae exegesim p roseq u itu r, m unus crucis in sa lu te anim ae lu cranda iterans : « qui p ro p te r C hristum renuntiave- r it om nibus illis quae app e te re et degustare po tu erit, eligendo, quod magis cruci consentaneum appareat, quam rem idem Dom inus apud Sanctum Ioannem vocat odio habere anim am suam (12,25), hic illam lu c rab itu r » .165 Cruci individuus cornes h ab e tu r calix et u triq u e C hristus. Calix autem a Dom ino ob latus fu it filiis Zebedaei veluti res longe p re tio sio r et tu tio r in hac vita, gaudio et lae titia et glorióla quam sibi deposcebant. Calicem bibere eam dem om nibus renun tia tionem ac crucem post C hristum p o rta re sign ificat.166 Via ergo est C hristus eam que em etiri po te rit qui cruci in n ite tu r u t bá­culo, 167 qui iugum et onus Christi, crucem nem pe, p o r ta v e r it .168

Om nia sup rad ic ta de porta , de via, de calice, de am ore, de Christo unice quaerendo, etc., com pendio red ig un tu r sequenti:

« Y así, querría yo persuadir a los espirituales cómo este camino de Dios no consiste en multiplicidad de consideraciones, ni modos, ni maneras, ni gustos, aunque esto, en su manera, sea necesario a los principiantes, sino en una cosa sola necesaria, que es saberse negar de veras, según lo exterior e interior, dándose al padecer por Cristo y aniquilarse en todo. Porque, ejercitándose en esto, todo esotro y más que ello se obra y se halla en ello. Y si en este ejerci­cio hay falta, que es el total y la raíz de las virtudes, todas esotras maneras es andar por las ramas y no aprovechar, aunque tengan tan altas consideraciones y comunicaciones como los ángeles ».169V eritatum adeo clare expositarum adhuc firm ius inculcanda-

rum ergo, D octor M ysticus declarare cup it quonam pacto abne­gado to talis seu nox sensus ac sp iritus ad im itationem C hristi fie- ri oporteat; ipse quippe, u t dixit, est exem plar e t lum en nos- t r u m .170 Hoc p roposito ductus verba C hristi, tan to vigore inter- p re ta ta , ipsius exem plo confirm ât, E um in crucis agone luctan tem , afflictum, derelictum , dolentem , anim abus p ro p o n it,171 unde et concludit :

« ...hinc — ex exemplo Christi patientis et morientis — intelligat verus spiritualis mysterium portae et viae Christi ad unionem cum Deo sciatque quo magis propter Deum sese annihilaverit secundum has duas portiones: sensitivam et spiritualem eo magis cum Deo uniendum tantoque insignius tune perfecturum opus [...]. Non ita-

i« 2S, 7, 6.i« 2S, 7, 6-7. Cfr. Mt. 20, 20-23; Me. 10, 35ÚO.167 2S, 7, 7: « ...y la cruz, que es el báculo para arribar, por el cual grande­

mente se le aligera y facilita ».i« 2S, 7, 7.t® 2S, 7, 8. Cfr. regulam animabus (1S, 8, 4) et magistris spiritus (1S, 12,

6) mortificandis appetitibus et profectui spirituali promovendo auream.17P 2S, 7, 9: « El es nuestro ejemplo y luz ».171 Videsis supra, p. 327-329.

Page 31: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 343que rei huius summa in refectionibus et gustibus et perceptionibus spiritualibus (sentimientos espirituales) consistit sed in viva qua- dam morte crucis sensitiva ac spirituali, i. e., interiori et exte- riori ».172C aput 7, lib. 2 Subida, to tu m resonans et verba C hristi ma-

g istri e t exem pla C hristi redem ptoris in se ritu r ib i a Sancto ne quis m ire tu r et cogitet om nia quae d ic tu rus est, vel iam dixit, de nu d ita te po ten tia rum anim ae: in tellectus, m em oriae et vo luntatis esse « qu id nim is » .173 Ideo, postquam hoc an tem ura le crucis suae doctrinae an teposuit, a lacer procedit, viam unionis ad vitam vir- tu tu m theologicarum red u cen s .174 Hae v irtu tes sun t quae vacuum , noctem , nuditatem , pauperta tem , purificationem in po ten tiis ani- m ae p ro d u c u n t.175 T res sim ul in hoc opere revera perficiendo ope- ra n tu r : « estas tres v irtudes teologales and an en uno » .176 N octem obscuram ita peragendam vivere ac sustinere seu p e rtran s ire idem est ac C hristum im itari, u t dictum est. Illas esse et theologicas et speciali m odo christologicas optim e e ru itu r ex m uñere tu m nega­tivo cum positivo lilis trib u to : « ...quoniam harum v irtu tu m est separare anim am ab om ni eo quod Deo m inus est, consequenter et illarum est ipsam cum Deo un ire » .177 Haec affirm atio non rem anet in cortice sed ipsam m edullam doctrinae tangit : d a tu r enim quasi p rincip ium et sum m a doctrinalis om nium quae anim a perfecit in deponendo veteri hom ine et in novo ìnduendo. D octrina biblico- trad itionalis de novo induendo hom ine, quae to ta est de transfor- m atione in C hristum p e r im itationem ipsius, poetice im m o et dram m atice p ro p o n itu r a Sancto Ioanne a Cruce sub im agine am antis quae veste m uta ta , seu h ab itu p erm uta to dilectu in suum qu aerit : p o r la secreta escala disfrazada.

Sanctus lexicographice verbum « d isfrazarse » explanat; m e­lius et abundantius quam ipsius coaetaneus S ebastián de Covarru- b ia s ,178 et illico scrib it :

« El alma, pues, aquí tocada del amor del Esposo Cristo, preten­diendo a caerle en gracia y ganarle la voluntad, aquí sale disfra-

172 2S, 7, 11.173 2S, 7,1.174 De hac reductione seu contractione optime scripsit: F ed erico de S an

J u a n de la C r u z , Vida teologal durante la purificación interior, en los escritos de San Juan de la Cruz, « Revista de Espiritualidad » 18 (1959) p. 341-379. Vir­tutes theologicae iure mérito, ad mentem Ioannis a Cruce, et « christologi- cae » vocari deberent, quippe quae uniunt ac matrimonio animam iungunt cum Christo vero Deo ac vero homine. In casu dicendae essent christologicae non exemplares, sed exemplatae.

175 2S, 6, totum caput; 2N, 21, 11.™ 2S, 24, 8.177 2N, 21, 11.178 Explanationem Sancti vide in: 2N, 21, 2. C o v arru bias dicit: « Disfraz.

Es el hábito y vestido que un hombre toma para disimularse y poder ir con

Page 32: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

344 FR. IOSEPH VJNCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

zada con aquel disfraz que más al vivo represente las aficciones de su espíritu y con que más segura vaya de los adversarios suyos v enemigos, que son: demonio, mundo y carne. Y así la lib rea179 que lleva es de tres colores principales, que son blanco, verde y colorado, por los cuales son denotadas las tres virtudes teologales que son: fe, esperanza y caridad, con las cuales no solamente ganará la gracia y voluntad de su amado, pero irá muy am parada y segura de sus tres enemigos ».180Quae sequ un tu r non sun t nisi applicationes h aru m notionum .

Quoad nostram quaestionem re ferí, c larius usque app are t relatio ad C hristum qui est Sponsus e t D ilectus cui illa fo rm a et color vestium in anim a tan to pere p lacen t e t cuius vo luntas unice capta- r i po test ab an im a ñdem , spem et ca rita tem induta. I ta enim in- du it e t ipsum Christum .

Nem inem fugit liberationem anim ae ab inim icis : daem one, m undo et carne ope v irtu tu m theologicarum prop ius attingere oeconom iam salu tis in C hristo qui illos to ta lite r profligavit e t talis victoriae partic ipes facit credentes, speran tes, am antes Eum . Ve­ru n i enim vero liber Subida-Noche ap p are t u t im m ensa quaedam cautela con tra tres in im icos anim ae qui gressum anim ae pergen- tis p e r « aspram viam crucis » 181 om ni con a tu p raeped ire c u ra n t .182

Via salu tis, seu via anim ae ad Deum, in Cantico Sp iritua li est etiam et via crucis. Non pauci dec ip iun tu r cogitantes doctrinam Ioannis in Cantico faciliorem au t indu lgen tio rem illa da ta in Ascen- su M ontis e t in N octe O bscura. H uiusm odi iudicium sustineri ne- qu it e t levitatem sapit. De facto, iam inde a p rim a s tro p h a Cantici, una eadem que via ac in aliis operibus p e rcu rren d a m on stra tu r. Anima, am ore Sponsi vu lnerata , de Illius absen tia do let e t inge- m in a t: ¿ Adónde te escondiste? D octor M ysticus, personam Christi agens, ad rogatum nom ine absen tis respondet : « bueno será, pues lo pide a su Esposo, tom ando la m ano p o r él, le respondam os » .183 M onstrato latibu lo quo V erbum Sponsus celatur, i. e. in sinu Pa- tris et in sinu ipsius anim ae eam ad h o rta tu r ad vitam in teriorem

más libertad » (Tesoro de la lengua castellana o española, Barcelona 1943, p. 477. Editio princeps erat a. 1611).

179 Ad pleniorem sensum omnium quae circa hanc rem scribit Doctor Mysticus succurrit nobis modo laudatus C ov a r r u b ia s : Librea. Antiguamente solo los reyes davan vestido señalado a sus criados; y oy día en cierta mane­ra se haze assí, para ser distinguidos y diferenciados de todos los demás y porque éstos tienen muchos privilegios y libertades, se llam ó aquel vestido librea » (1. c. p. 765). Anima revera accipit vestes ab ipso Deo et Christo datas et ideo ómnibus iuribus, privilegiis et libértate gaudet.iso 2N, 21, 3.

isi 1N, 6, 7.182 1N, in declaratione summaria primae strophae dicitur: « ...los tres ene­

migos, que son mundo, demonio y carne, que son los( que siempre contraríaneste camino »..

i® C 1, 6.

Page 33: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 345et in tim ita tis cum P atre et Filio et S p iritu Sancto ineundam . Via his thesauris in terioribus inveniendis est se abscondere u t Moyses in foram ine, in caverna petrae , sta re sup ra p e tra m : « que es en laverdadera im itación de la perfección de la vida del H ijo de Dios,Esposo del alm a » .184 E t in s ta t :

« Dicho queda, ¡ oh alma !, el modo que te conviene tener para hallar al Esposo en tu escondrijo. Pero, si lo quieres volver a oir, oye una palabra llena de sustancia y verdad inaccesible: es bus­carle en fe y en amor, sin querer satisfacerte de cosa, ni gustarla ni entenderla más de lo que debes saber; que esos dos son los mozos del ciego que te guiarán por donde no sabes, allá a lo escon­dido de Dios. Porque la fe [...] son los pies con que el alma va aDios, y el amor es la guía que la encamina ».185In s trop ha te rtia asse rit ite r anim ae quaeren tis Deum esse bo-

num operari in Deo e t m alum in se m ortificare e t in s ta t u t anim a óm nibus rebus tem poralibus, sensibilibus, sp iritualibus quae non sun t Deus ren u n tie t ne im pediat « viam rec tam C hristi » ;186 e t pau­lo post an im ad v e rtit:

« donde es de notar que no sólo los bienes temporales y deleites corporales impiden y contradicen el camino de Dios, mas tam ­bién los consuelos y deleites espirituales, si se tienen con propie­dad o se buscan, impiden el camino de la cruz del Esposo Cristo ».187Itin era riu m anim ae quae tran silit om nia c rea ta quaerens uni-

ce C hristum dilectum Sponsum signatum est signo crucis. Arma etiam quibus inim icos debellandos, qui illius p rofectu i obstan t, agg red itu r sun t « o ra tio e t crux C hristi » .188

Aliis declarationibus supersedem us quae m áxim e confirm an- tu r a Sancto cum verba faciens de m ysterio C hristi e t de « latitu- dine, longitudine, sub lim ita te e t p ro fu n d ita te » m ysterii salu tis easdem m ensuras seu dim ensiones in cruce qu aerit u t significet m ysterium adeo densum unice percip i et apprehend i posse per crucem , non levem sed do loribus et afílictionibus on ustam :

« porque el padecer le es medio para entrar más adentro en la espesura de la deleitable sabiduría de Diost. Porque el más puro padecer trae más íntimo y puro entender, y por consiguiente más puro y subido gozar, porque es de más adentro saber » .189

C 1, 10. i« C 1, 11. i88 C 3, 4.187 C 3, 5: hic, ut supra dictum est (annotatione, 105), loco scribendi, eo

in códice, vocem cruz ponit signum crucis: « ...el camino de la + de el esposo Christo » (ed. 1. v. I, p. 51).

188 c 3, 9. Iterum, ut modo dictum, habetur: « ...las armas de Dios la ora­ción y + de Christo » (ibid., p. 56).189 C 36, 12.

3

Page 34: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

346 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

Paulo in ferius clam at, in tim um afíectum quo lab o ra t aperiens sim ulque ineífabilita tem d icendorum reso nan s:

« ¡ Oh, si se acabase ya de entender cómo no se puede llegar a la espesura y sabiduría de las riquezas de Dios, que son de muchas maneras, si no es entrando en la espesura del padecer de muchas maneras, poniendo en eso el alma su consolación y deseo! Y ¡ có­mo el alma que de veras desea sabiduría divina, desea prim ero el padecer, para entrar en ella, en la espesura de la Cruz ! ».190Allegato itaqu e tex tu Pauli ad E phesios, 3, 18-19, qui to tu s est

de m ysterio salu tis in C hristo co n c lu d it: « ...porque p a ra e n tra r en estas riquezas de su sab iduría la p u e rta es la cruz, que es an­gosta. Y desear e n tra r p o r ella es de pocos; m as desear los deleites a que se viene p o r ella, es de m uchos » .191

C oncordantia in te r hanc doctrinam e t illam de M onte perfec- tionis scandendo, de itinere noctu rno sequendo, p len io r excogitan nequit. D ensitas crucis est via v ita e .192 P ost vestigia C hristi ani- m ae devotae « d iscu rru n t, hoc est, p e r diversas p a rte s et m ultis m odis hinc inde cu rs itan t [...], unaquaeque ea po rtione sp iritus e t s ta tu s quem a Deo so rtita e s t: idque p e r diversa exercitia et opera spiritualia , ad ite r vitae aeternae, perfectionem videlicet evangelicam , p e r quam gradientes inveniun t A m atum in unione am oris post nu d ita tem sp iritus ab óm nibus rebus » .193 Sim ili pa- r ite r m odo m edio quieto silentio itineris no c tu rn i « connubium divinum in te r anim am et Filium D e i» locum h a b e t .194

In Flam m a am oris viva idem fulget crucis m ysterium u t única via in oeconom ia salu tis. Una pericope, in qu a personas spiritua- :les vocat ad om nia sustinenda quae C hristus super lignum crucis pertu lit, sufficiens esto :

« ¡ Oh almas que os queréis andar seguras y consoladas en las cosas del espíritu!; si supiéredes cuánto os conviene padecer su­friendo para venir a esa seguridad y consuelo, y cqmo sin esto no se puede venir a lo que el alma desea, sino antes volver atrás, en ninguna manera buscaríades consuelo ni de Dios ni de las cria­turas, mas antes llevárades la cruz, y, puestos en ella querríades

i» C 36, 13.191 C 36, 13. CA 35, 12, perhibet paraphrasim ditiorem: « porque desear en­

trar en espesura de sabiduría y riquezas, y regalos de Dios, es de tod o s; mas desear entrar en la espesura de trabajos y dolores por el Hijo de Dios, es de pocos; así como muchos se querrían ver en el término, sin pasar por el ca­mino y medio a él ».192 CA 35, 12: « la espesura de la cruz, que es el camino de la vida, por que pocos entran ».

193 C 25, 4i*t 2N, 24, 3.

Page 35: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 347beber allí la hiel y vinagre puro, y lo habríades a grande dicha, viendo cómo, muriendo así al mundo y a vosotros mismos, vivi- ríades a Dios en deleites de espíritu! » .195Anima ergo p e rcu rre re debet viam crucis, crucem po rta re , in

ea ad im itationem sui Sponsi om nibus rebus et m axim e sibime- tipsi mori! H aec est via brev ior et rec tio r : crux! Brevior qu ia rec- tior, rec tio r quia brevior.

Serm o de cruce m ultis du rus e s t ; 196 at, « cruz a secas es linda cosa » ;197 res non tan tu m pu lch ra sed e t un ica e t necessaria in oe- conom ia salu tis percip iendae, vivendae et perficiendae. Re enim vera serm o crucis non est nisi serm o am oris, cum am or s it salus anim ae; quo p lures gradus am oris p lures et g radus s a lu tis .198 Ser­mo. crucis e t serm o am oris sun t p a rite r verba Dei quae sp iritus e t v ita sun t : « quorum verborum vim et efficaciam illae percip iun t anim ae quae aures ad ea aud ienda haben t : i. e. anim ae pu rae et am ore captae (las alm as lim pias y enam oradas). N am illae quae m inim e sanum pala tum habent, sed saporibus aliis inh ian t, nequá­quam spiritum vitam que ho ru m verborum degustare queun t » .199

Filii Dei qui C hristum revera diligunt, om nibus valedicunt il- lius am ori con trariis . Fide tenentes Dei dulcedinem , saporem , pul- chritudinem , a ltitudinem , etc., cun eta transcenderé am ore ipsius tac ti gustum reru m p erd u n t nec possun t rebus creatis adhaerere inordinate, i. e. non pereunt nec perd un tur c reatis inh ian tes sed u tique to ti deficiunt et p e rd u n tu r, ad Deum qui ineffabili m odo eos tra h it cu rren tes et an h e lan tes .2® Om nia quae agg red iun tu r

1*5 L 2, 28.196 Subida, prólogo, 8 ; 2S, 7, 12. De dificúltate qua et ipsi discipuli Domini

laboravere in crucis dominicae, alius cuiusvis crucis culmìnis, sermone et facto accipiendo, vide: 2S, 19, 9.

197 Ana de San José, e monasterio Segobiensi discalceatarum, refert Sanc- tum hortantem « a mí y a los que trataba a que fuésemos muy aficionadas a padecer por Christo muy a solas y sin consuelo de la tierra. Y así me decía muchas veces: Hija, no quiera otra cosa sino cruz a secas, que es linda cosa » (Cfr. C risógono, Vida, ed. c „ 18, p. 291, nota 88). Iudicans spiritum alius discal- ceatae invenit Doctor Mysticus eum non bonum nec verum et remedium illi medendo suggerit: « ...y pruébenla en el exercicio de las virtudes a secas, mayormente en el desprecio, humildad y obediencia » (Censura y parecer, in ed. mea, p. 1169). Exercitium virtutum « a secas » nihil aliud quam « cruz a secas ».198 C 11, 11-13. Sanctus Augustinus strictim: « Tune ergo erit plena iusti- tia, quando plena sanitas: tunc piena sanitas, quando plena caritas; plenitudo enim legis caritas: tunc autem plena caritas, quando videbimus Eum sicuti est » (De perfectione iustitiae hominis, c. 3: ML, 44, 295).

i" L 1, 5-6. Cfr.: 2S, 31, 1.Hic est sensus poematis: por toda la hermosura. Vide in C 29, 7-11 quid

sibi velit expressio « me perderé », ubi Sanctus commentatur versum « diréis que me he perdido » et duos insequentes. Ibi optime de Christo loquitur et de amore animarum erga Eum.

Page 36: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

348 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

unum scopum feriendum habent, H ae anim ae u t signaculum su­per cor, u t signaculum super brachium C hristum po suere . 201

In stitu tio e t sc rip ta et oralis S ancti de via crucis e t aniori¡s optim e co n trah itu r ilio praecep to quod saepius d ab a t: jam ás, si quiere llegar a la posesión de Cristo, le busque sin la cruz : vel : no busque a Cristo fuera de la cruz . 201 bis

Agitur sem per, u t pa te t, de gestanda cruce ab an im a fideli in illa novitate vitae acceptae a C hristo qu i p ro e a m o rtu u s fu it e t resu rrex it non am plius m oritu ru s. Ita , m o rtu a quia viva, viva quia m ortua , viam em etitu r qu in ab erra re possit; et, u t S anctus domi- nae Juan a de Pedraza, filiae sp irituali carissim ae, scribeb at sub die 12 octobris 1589:

« como no se yerre, ¿ qué hay que acertar, sino ir por el camino llano de la ley de Dios y de la Iglesia, y sólo vivir en fe oscura y verda­dera y esperanza cierta y caridad entera, y esperar allá nuestros bienes, viviendo acá como peregrinos, pobres, desterrados, huérfa­nos, secos, sin camino y sin nada, esperándolo allá todo? ».I ta p e r viam crucis et am oris ven iunt anim ae in possessionem

om nium bonorum p e r C hristum redem ptorem hum ano generi ap- para to rum . Am or est etiam scala; g radus au tem huiusm odi scalae p ro p te r C hristum conscensi anim am im m ittu n t pau la tim in aeter- nam beatitud inem qua co ron an tu r e t augen tu r cuneta bona mes- siana hisce in te rris a d e p ta .202

Animae sanctae quae am ore valido hic Cristo com patiun tu r, cum Christo conglorificabuntur in uno m ysterio salu tis, de m atri­m onio sp irituali in Ecclesia m ilitan ti ad beatificum in triu m p han ti transla tae . I lla rum in tim um desiderium ad finem Cantici Spiritua- lis D octor M ysticus pand it, d icens:

« Todas estas perfecciones y disposiciones antepone la Esposa a su Amado el Hijo de Dios, con deseo de ser por él trasladada del matrimonio espiritual, a que Dios la ha querido llegar en esta Iglesia militante, al glorioso ,matrimonio de la triunfante, al cual sea servido llevar a todos los que invocan su nombre el dulcísimo Jesús, Esposo de las fieles almas, al cual es honra y gloria, junta­mente con el Padre y el Espíritu Santo in saecula saeculorum. Amen ».203

201 Quid spiritualiter loquendo hoc textu Cantici Canticorum (8, 6), quoad nostram quaestionem, contineatur vide in: 3S, 13, 2, 5; 2N, 19, 4; C 12, 8.

aoibis Cfr. L u c i n i o , Obras, BAC (v. 15), 5a. ed. Madrid 1964, p. 991, 995, an- notatione 39 ad finem.

2® Cfr. 2N, c. 18-20.203 C 40, 7. Perfectiones et dispositiones, de quibus initio pericopes, n. 1

numerantur et per totam stropham explanantur. Intime tangunt oeconomiam salutis, speciatim in quantum spectat liberationem ab inimicis animae.

Page 37: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOAÑNEM A CRUCE 349D octor M ysticus in te rp re ta n sa tag it fru itionem an im arum quae

in una visione Dei, 204 seu in m atrim onio beatifico cum Christo, fruc tib us salu tis sine term ino gaudebunt. Ei suppetias ven it qua revela tor e t m agister ipsem et C hristus cum Ioanne in Apocalypsi loquens illique u t angelis d iversarum Ecclesiarum scrib a t iniun- gens. 205 Im possib ilita te illum s ta tu m gloriosum declarandi mini- m e frac tu s experientiaque e t degustatione fu tu ro ru m bonorum , in Ecclesia peregrinan ti p raelibato rum , edoctus, oculos in tim ius fige- re con a tu r in supernam réquiem et to tam rem quinqué term in is co n c lu d it:

« El primero dice que es la aspiración del Espíritu Santo de Dios a ella y de ella a Dios. El segundo, la jubilación a Dios en la frui­ción de Dios. El tercero, el conocimiento de las criaturas y de la ordenación de ellas. El cuarto, pura y clara contemplación de la esencia divina. El quinto, transformación total en el inmenso amor de Dios ».206M edia consideratione ho rum m irabilium , postquam dixit om-

nia haec nobis C hristum adep tum fuisse, 207 sequentem in terpon it exclam ationem :

« ¡ Oh almas criadas para estas grandezas y para ellas llamadas ! ¿ Qué hacéis, en qué os entretenéis ? Vuestras pretensiones son bajezas y vuestras posesiones miserias. ¡ Oh miserable ceguera de los ojos de vuestra afina, pues para tanta luz estáis ciegos y para tan grandes voces sordos, no viendo que en tanto que buscáis gran­dezas y gloria os quedáis miserables y bajos, de tantos bienes hechos ignorantes e indignos ! ».208His anim abus caecitate e t su rd ita te laboran tibus opponi po-

te s t acies illarum quae in C hristo et Ecclesia generatae u triq u e delectam ento sun t ac gaudio. Non possum quin expositionem Sancti exscribam . Com m entans versum : harem os las guirnaldas, a it :

« Este versillo se entiende harto propiamente de la Iglesia y de Cristo, en el cual la Iglesia, esposa suya, habla con El, diciendo: haremos las guirnaldas; entendiendo por guirnaldas todas las al­

C 38, 1: « conviene aquí notar que, aunque estos bienes del alma los va diciendo por partes sucesivamente, todos ellos se contienen en una gloria esencial del alma ».205 C 38, 6-9. Textus ex Apocalypsi sunt: 2, 7; 2, 10; 2, 17; 2, 26-28 ; 3, 5; 3, 12; 3, 21-22. Omnia haec desiderantur in CA 37. Adducuntur et textus ex Psal- mis: 30, 20 ; 35, 9; 20, 4.

a* C 39, 2.C 39, 5: « Y cóm o esto sea, no hay más saber ni poder para decirlo, sino dar a entender cómo el Hijo de Dios nos alcanzó este alto estado y nos mereció este subido puesto de poder ser hijos de Dios ». Vide superius dicta de biographia animae.

»8 C 39, 7.

Page 38: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

350 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

mas santas engendradas por Cristo en la Iglesia, que cada una de ellas es como una guirnalda arreada de llores de virtudes y dones, y todas ellas juntas son una guirnalda para la c'abeza del Esposo Cristo. Y también se puede entender por las hermosas guirnaldas, que por otro nombre se llaman laureolas, hechas también en Cristo y la Iglesia, las cuales son de tres m aneras: la prim era de her­mosas y blancas flores de todas las vírgenes, cada una con su lau­reola de virginidad* y todas ellas juntas serán una laureola para poner en la cabeza del Esposto Cristo; la segunda laureola, de las resplandecientes flores de los santos doctores, y todos juntos se­rán una laureola para sobreponer en la de las vírgenes en la cabeza de Cristo; la tercera, de los encarnados claveles de los mártir'es, cada uno también con su laureola de m ártir, y todos ellos juntos serán una laureola para reünate de la laureola del Esposo Cristo. Con las cuales tres guirnaldas estará Cristo Esposo tan hermo­seado y tan gracioso de ver, que se dirá en el cielo aquello que dice la esposa en los Cantares (3, 11): Salid, hijas de Sión, y mirad al rey Salomón con la corona con que le coronó su madre en el día de su desposorio y en el día del alegría de su corazón ».309Alibi eum dem tex tum biblicum de gaudio m irando quo perfun-

d itu r C hristus, « este am oroso P asto r y E sposo del alm a », cum anim ae — liberatae et e rep tae e m anibus sensualita tis et daemo- nis — m atrim on ium sp irituale cum Ipso ineunt, in telligens, com- m e n ta tu r : « llam ando al alm a en estas dichas pa lab ras su corona, su esposa y la alegría de su corazón, trayéndo la ya en sus brazos y procediendo con ella com o esposo de su tálam o » .210

Haec p o strem a allegatio ex Ps. 18, 6, alibi ad h ib e tu r ad signi- ficandum m atrim onium seu connubium hyposta ticum na tu rae di- vinae cum n a tu ra hum ana in Persona V erb i.211 Nihil m irum in

209 C 30, 7. In litteris ad discalceatas monasterii Beas, de Málaga y noviem­bre 18 de 1586, ait: « ...y veremos las riquezas ganadas en el amor puro y sen­das de la vida eterna y los pasos hermosos que dan en Cristo, cuyos deleites

y corona son sus esposas: cosa digna de no andar por el suelo rodando, sino de ser tomada en las manos de los ángeles y serafines, y con reverencia y apre­cio la pongan en la cabeza de su Señor ».

2«> C 22, 1.211 Romances, 9: del nacimiento:

Ya que era llegado el tiempo en que de nacer había, así com o desposado de su tálamo salía, abrazado con su esposa, que en sus brazos la traía, al cual la graciosa Madre en un pesebre ponía, entre unos animales que a la sazón allí había.Los hombres decían cantares, los ángeles melodía, festejando el desposorio

que entre tales dos había.

Page 39: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 351Sancto qui extollit relationem in terceden tem in te r un ionem hy- posta ticam et unionem anim arum cum Deo his verbis m em oriter te n e n d is :

« La piedra que aquí dice,212 según dice San Pablo, es Cristo. 213 Las subidas cavernas de esta piedra son los subidos y altos y pro­fundos misterios de sabiduría de Dios que hay en Cristo sobre la unión hipostática de la naturaleza humana con el Verbo divino, y en la respondencia que hay a ésta de la unión de los hombres en Dios, y en las conveniencias de justicia y misericordia de Dios sobre la salud del género humano en manifestación de sus juicios ».214Ingressus perfectus in m ysteria hu iusm odi Petrae perficietur

transfo rm atione beatifica in C hristum Deum e t H o m inem .215* * *

A dum bratione n o stra ad finem accedente, B eatissim a Virgo M aría affulget. E ius m em oria hic plano pede ingred itu r. N ulla enim crea tu ra a ltius E a m ysterium salu tis partic ipav it, nec ordinem hy- posta ticum propius attig it, nec cordi C hristi m aius gaudium attu- lit, nec capiti Christi Filii sui corona fu lgentior im posita, quae ce- te ras coronas virginum , doctorum m arty rum que superans splendi- diores reddit. N ulla a lia c rea tu ra u tilio r fu it E cc lesiaem , ipjsius enim vita in d ita cunetas illu s tra t ecclesias.

N on pauca docet nos S anctus Ioannes a Cruce de M atre Dei; quaedam , decursu huius d isserta tionis, tac ta fuere. At, h ab e tu r pe- ricope in O peribus Sancti cuius altitudo doctrinalis m iranda pror- sus. M iranda ob ea quae dicit e t ob ea quae ex illis aifirm ationi- bus, absque ullo negotio, ad m entem illius doctrinae dici possun t e t debent. Itaque tex tum inspiciam us. D octor M ysticus lo qu itu r de anim abus in agendo e t orando a S p iritu Sancto actis, e t d ic it:

« ... Dios solo mueve las potencias de estas almas, para aquellas obras que convienen según la voluntad yj ordenadión de Dijos, y no se pueden mover a otras; y así,, las obras y ruego de estas al­mas siempre tienen efecto. Tales eran las de la gloriosísima Virgen Nuestra Señora, la cual, estando desde el principio levantada a este alto estado, nunca tuvo en su alma impresa form a alguna de criatura, ni por ella se movió, sino siempre su moción fué por el Espíritu Santo ».217

Etiam cum de matrimonio spirituali inter Christum et animam agitur an­geli ad laetitiam invitantur. Vide C 22, 1.

212 Interpretatur versus: y luego a las subidas — cavernas de la piedra nos iremos.m 1 Cor. 10, 4.

234 C 37, 3.m C 37, 1-2.21í Vide in stropha aliquantulum polemica quid de utilitate amoris puri

pro bono Ecclesiae: C 29, 1-4. In Virgine Maria is amor certe adfuit.217 3S, 2, 10; at, lege inde a n. 7.

Page 40: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

352 FK. IOSEPH VINCBNTIUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

Hoc uno com m entario ado rnare volum us tex tum . Excellentia Beatae M ariae Virginis am plissim e ita proc lam ata confirm ât prin- cip ium Ioannis a Cruce circa libera lita tem div inam : « E l m irar de Dios es am ar y hacer m ercedes » .218 Cuius pondus e t paraphra- sim ab eo e t accipiam us :

« ¿ Quién podrá decir hasta dónde llega lo que Dios engrandece un alma cuando da en agradarse de ella ? No hay poderlo ni aun imaginar, porque, en fin, lo hace como Dios, para m ostrar quién El es. Sólo se puede dar algo a entender por la condición que Dios tiene de ir dando más a quien más tiene, y lo que le va dando es multiplicadamente según la proporción de lo que antes el alma tiene [...]. De donde los mejores y principales bienes de su casa, esto es, de su Iglesia así militante como triunfante, acumula Dios en el que es más amigo suyo y lo ordena para más honrarle y glo­rificarle, así como una luz grande absorbe en sí muchas luces pe­queñas ».219

Sanctus Ioannes a Cruce to t tan tisque theologis ac scriptori- bus de rebus sp iritualibus coaetaneus non « de nom inibus C hristi » (Los N om bres de Cristo), u t eius m agister Fr. Luis de León, O. S. A. (1527-1591); non « d e V erbo In ca rn a to » , nec « d e M ysteriis vitae C h risti» u t exim ius Franciscus Suarez, S. J., (1548-1617), nec « de doloribus Iesu » (Os trabalhos de Jesus) u t Ven. Thom as a Iesu (Tomé de Jesús >— de A ndrada — ), O. S.A., (1530-1582) d isseru it. Nec schem atice quidem ordinav it p raxim vitae sp iritualis in qua m agna pars d a re tu r considerandae vitae, passioni, resu rrec tion i et ascensioni Domini, u t fecit S. Ignatius de Loyola (1491-1556) in se­cunda, te r tia et q u a rta hebdóm ada E xercitiorum Spiritualium . M ulto m inus adhuc confecit opus in quo fidelibus affabre et ela­bo ra te quae egit, docuit, passus est C hristus m ed itanda et contem - p landa p rop on eren tu r, u t fecerunt, ex. c. Fr. Luis de Granada, O. P., (1504-1588) in aureo volum ine « Oración y M editación », vel u t Ven. P. Luis de la Puente, S. J., (1554-1624) in « M editaciones de los m isterios de n u estra Fe ».

Nec p rop riis visionibus, locutionibus, revelation ibus vel ex- perien tiis sp iritualibus de Christo, u t Sancta T eresia a Iesu (1515- 1582), illius et m ate r et filia, describendis induisit.

Nihil ho ru m m odo vel m ethodo vel am plitud ine quibus aucto- res laudati; a ttam en p lu rim a de nom inibus, de m ysteriis, de dolo­ribus, de m ed itanda e t sequenda v ita C hristi D octor M ysticus conscripsit m oderatione ac p ro fun d ita te quibus excellit cuneta perfundens ac trac tan s. P ersonaliter m ysterium C hristi Salvatoris e t eius Ecclesiae m axim e vixit ea fide, spe e t ca rita te quae ceteros

21« C 19, 6. Cfr. etiam C 31, 4, 8; C 32, 3,5; C 33, 5.2» C 33, 8.

Page 41: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM S. IOANNEM A CRUCE 353m ovebat et traheb at. 220 De nocte fidei diem beatitu d in is invocabat; de m edia nocte clam abat ad m eridiem . Haec est e tiam loquela ec­clesiologica Sancti : « Dies, inquit, qui est Deus in sua aeterna beatitudine, ub i iam dies ag itu r perennis, com m unicat e t pronun- tia t beatis angelis e t anim abus, qui iam sun t et ipsi dies, Verbum , quod est Filius Eius, u t Illum pem o scan t eoque fru an tu r. Nox vero quae in Ecclesia m ilitan ti fides est, ub i adhuc nox est, indicai scientiam Ecclesiae et consequenter cuilibet anim ae, quae etiam illi nox est cum necdum clara ac beatifica sapientia f ru a tu r et in fidei p raesen tia luce sua n a tu ra li p riv a ta est » .221

Quae assequi p o tu it de m ysterio salutis, scrip to com m endavit m inim a ex parte . Ut illi datum fuit, alios in s titu it e t in s titu e re per- g it c irca m agnum sacram en tum pie ta tis divinae. De caecitate et hebetudine to t an im arum , quae lan to ru m beneficiorum Dei sensu caren i, m axim e dolet. 222 De obligatione Deum redam andi e t ser- viendi in anim abus colenda sem per sollicitus cuidam tìliae sp iri­tuali adp recab a tu r : « Donet tibi Deus, o filia m ea, sem per suam sanctam gratiam , u t to ta in om nibus sancto am ori et obsequio il- lius in tendas, p ro u t teneris, siquidem in hunc solum m odo finern ab ilio c rea ta et redem pta es » .221

Non p a titu r anim as adeo avaras u t quodam m odo lam entavi v idean tu r de parva liberalita te seu generositate Dei. E t om nibus redem ptis qui beneficia divina recolere ten en tu r hanc pulchrio- rem deprecationem p ro p o n it:

220 Facta id monstrantia plura numero: Cfr. ex. c., C r isó g on o , Vida, ed. c., c. 10, p. 148-149; c. 14, p. 217; c. 15, p. 235; c. 17, p. 256; c. 18, p. 282, 290-292. Omnia in hac dissertatione dicta patefaciunt Christi mysterium compaginem medullamque Operum Ioannis invadere. Anima vero Sancti per eius ditfundi- tur scripta ita ut P. Juan Evangelista, Mystici Doctoris per plurimos annos confessarius et socius, dicere potuerit ea manasse « del trato que tenía con Dios, que se echa bien de ver que es experiencia y ejercicio, y que pasaba por él aquello que allí dice » (BMC, 13, 385). De modo quo vel eius vultus exprime- bat tempus et kalendarium liturgicum, en testificationem a Maria de Paz:« ...conoció de él amaba mucho a nuestro Señor y andaba siempre en oración, agradando a Dios, y así le notaba que su rostro se acomodaba con las fiestas, persuadiéndose esta testigo a que según eran las fiestas y tiem po, así traía el afecto en Dios: si tiem po de Pasión de Jesucristo nuestro Señor se le echaba de ver el sentimiento que de esto traía; si de Navidad, mostraba como ter­nura, y así en las demás fiestas » (BMC, 14, 45).

222 2S, 3, 5.222 C 32, 8-9.223 A una doncella, de Segovia y febrero [1589?]. In C 1, 1, animae calcari

est ad Christum Sponsum, absque mora et ceteris praetermissis, quaerendum cogitatio beneficiorum Dei: « ...conociendo, por otra parte, la gran deuda que a Dios debe en haberle criado solamente para sí, por lo cual le debe el servi­cio de toda su vida, y en haberla redimido solamente por sí mismo, por lo cual le debe todo el resto y respondencia del amor de su voluntad, y otros mil beneficios en que se conoce obligada a Dios desde antes que naciese... ». Cfr. C 4, 3; C 34, 4; C 39, 7; 1S, 6, 4.

Page 42: CHRISTUS IN OECONOMIA SALUTIS SECUNDUM SANCTUM … · lata in Cantico Spirituali de difficultate exprimendi « quid erit ani- mae Deum facie ad faciem videre » : « omnia haec verba,

354 FR. IOSEPH VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, 0. C. D.

« j Recuérdanos tú y alúmbranos, Señor mío, para que conozcamos y amemos los bienes que siempre nos tienes propuestos, y cono­ceremos que te moviste a hacernos mercedes y que te acordaste de nosotros! ».224C uneta quae scripsit, iudicio Ecclesiae Catholicae, Apostolicae,

Rom anae subiecit. 225 Iudicium tan tae M atris invocatum , a ltius et nobilius super eius O pera descendit eum constituendo ac decla­rando Universalis Ecclesiae Doctorem , eius scrip ta vocando « co- dicem e t scholam anim ae fidelis [...] quae perfectio rem vitam ag­gredì s tu deat », e t « ch ristian i sensus a tque Ecclesiae sp iritus lim- p idum fontem » .226

I ta factum est u t e t ipse Ioannes a Cruce, qua sanctus Doctor ab Ecclesia m ilitan te positus fuerit u t corona et aureo la fulgens super capu t C hristi S p o n si.227

Quae de B eata M aria sem per Virgine D octor M ysticus scripsit, in no stra adum bratione sum m is om nino labiis tac ta , optim e con­cordan t cum his Pauli VI verbis; qu ibus clausam volum us disser- ta tionem : « ...Ecclesiam ipsam in tuen tes, op o rte t am an ti anim o contem plem ur m irabilia, quae Deus in Sancta M atre sua est ope- ra tus. Atque cognitio verae doctrinae catholicae de B eata M aria Virgine sem per subsid ium erit efficax ad recte in telligendum m ysterium C hristi e t Ecclesiae [...] In hac m orta li v ita perfectam C hristi d iscipuli form am expressit, speculum fu it om nium virtu- tum , a tque piene in suos re ttu lit m ores bea titud ines illas, quae a C hristo Iesu praed ica tae fuerunt. Quo fit, u t Ecclesia universa, dum m ultifo rm em suam vitam actuosam que suam nav ita tem ex- p licat, a D eipara Virgine abso lu tissim um exem plum sum at, quo perfecte C hristum im ita ri op o rtea t » .223

P. IOSEPHUS VINCENTIUS AB EUCHARISTIA, O. C. D.

224 L 4, 10. Cfr. pariter 2N, 19, 4, ubi anima, in quarto gradu amoris posita largitatis divinae sibi conscia sequentem erumpit in precem: « ¡Ay, Dios y Se­ñor mío! ¡ Cuán muchos hay que andan a buscar en ti su consuelo y gusto y a que les concedas mercedes y dones; mas los que a ti pretenden dar gusto y darte algo a su costa, pospuesto su particular, son muy pocos porque no está la falta, Dios mío, en no nos querer tú hacer mercedes de nuevo, sino en no emplear nosotros las recibidas sólo en tu servicio, para obligarte a que nos las hagas de contino! ».225 Subida, prólogo 2; Cántico, prólogo, 4; Llama, prólogo, 1.

Pius XI, die 24 augusti 1926, A.A.S., 18 (1926) 380.227 C 30, 7, et hic supra, p. 349-350.228 AUocutio ad Conciliares Patres, diei 21 novembris 1964, A.A.S., 56 (1964)

1014-16.