၄၄.၂

စမကနးအဆင အကးသကေရာကမႈမား

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 17

အပငး - ၄.၂

ရပရြာလထ

ဤအပငးတြင ပါဝငေသာ က႑မား -

(က) ပတသကဆကႏႊယေသာ ႏငငေရးရာအေျခအေန (ခ) ေရနႏငဓာတေငြ႕လပငနးတြငထညသြငးစဥးစားရမညလ႕အခြငအေရးဆငရာကစၥရပမား(ဂ) ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႕ရခကမား

(က) ပတသကဆကႏႊယေသာ ႏငငေရးရာအေျခအေန

ဆငးရမြေတမႈ၊ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမားႏင လမႈကာကြယေစာငေရာကေရး

ျမနမာႏငငသည ေကးလကေဒသ စကပးထတလပေရးကအေျချပေသာ လမႈအဖြ႔အစညးတစချဖစၿပး မားစြာေသာသ တ႔သည အသကရငရပတညေရးအတြက လယယာလပငနးက လပကင ေဆာင႐ြကၾကပါသည။ ဆငးရေသာမသားစအမားစမာ စကပးေရးလပငနး၊ သ႔မဟတ ေန႔စားအလပသမားမားအျဖစ လပကငလကရၾကၿပး လမႈစးပြားဆငရာၫႊနးကနးမားအတြက တကခငမာေသာ အေသးစတအခကအလကမား မရေသးပါ။ ၂ဝ၁၄-ခႏစ ကလသမဂၢ၏ လသားဖြ႕ၿဖးမႈဆငရာၫႊနးကနး (UN Human Development Index) တြင ျမနမာႏငင၏ ပမးမလ႔ သကတမးမာ (၆၅.၂) ႏစျဖစၿပး ပမးမေကာငးတကေရာကမႈမာ (၄.ဝ) ႏစသာ ရပါသည။ ၎ၫႊနးကနးမားအရ ၁၈၇-ႏငငတြင ျမနမာႏငငအား အဆင (၁၅ဝ) သတမတထားၿပး "လသားဖြ႕ ၿဖးမႈအနမဆးအဆင" (low human development category) အတြငး ထညသြငးထားပါသည။ အနးနားရ အာဆယအဖြ႔ဝင ႏငငမား၏ ဖြ႕ၿဖးမႈၫႊနးကနးအဆငမားမာ ထငးႏငငသည အဆင (၈၉)၊ ဗယကနမႏငငသည အဆင (၁၂၁)၊ ကေမၻာဒးယား ႏငငသည အဆင (၁၃၆)ျဖစၿပး လာအႏငငမာ အဆင (၁၃၉)ျဖစသည။

ကလသမဂၢ ဖြ႕ၿဖးမႈ အစအစဥ (UNDP)မ အစရငခခကအရ ျမနမာႏငင၏ဆငးရႏြမးပါးမႈ ရာခငႏႈနးမာ ၂၆-ရာခငႏႈနးျဖစၿပး ေကးလကေဒသ၏ ဆငးရမႈႏႈနးမာ ၿမ႕ျပထက ႏစဆျမငပါသည။ သ႔ေသာလညး ၎ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ၏ ကနး ဂဏနးမားက အေျခခ၍ ၂ဝ၁၄-ခႏစ ေမလတြငထတျပနေၾကညာေသာ ကမၻာဘဏ၏ (World Bank) သတငးအခကအလက တြင ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခႏငေရးအတြက ေန႔စဥစားသးသည အနညးဆး ကယလရပမာဏ (Calories) အေပၚ ျမငမားသည ကနးဂဏနးတစခ အသးျပထားၿပး၊ ၿမ႕ျပမဆငးရမႈရာခငႏႈနးပမျမငေနကာ ႏငင၏ဆငးရမႈႏႈနးမာ ၃၇.၅-ရာခငႏႈနးဟ ၫႊနးဆ ထားပါသည။ ထသ႔ အခကအလကမားက ျပနလညေဖာျပခကအရ ရခငျပညနယတြင ဆငးရႏြမးပါးမႈ ၇၇.၉-ရာခငႏႈနးအထ ရေနေၾကာငး အသေပးၫႊနးဆထားပါသည။ အေရ႕ေတာငအာရ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ပကလငး ျဖတသနးသြားသည ကနးတြငးပငးျပညနယျဖစေသာ ရမးျပညနယတြင ၂ဝ၁ဝ-ခႏစ၌ ဆငးရႏြမးပါးမႈ (၃၃) ရာခငႏႈနးရၿပး ေရနႏငသဘာဝဓာတ ေငြ႔လပငနးမား အဓကလပကငသည ျမနမာႏငငအလယပငး မေကြးတငးေဒသႀကးတြင ၂ဝ၁ဝ-ခႏစ၌ ဆငးရမႈ(၂၇) ရာခငႏႈနး ရခသည။ ဆငးရမႈႏႈနးျမငမားျခငးသည တငးရငးသားလမးစမားေနထငရာ ျပညနယမားတြင ပမျဖစပြားေနၿပး ပဋပကၡျဖစပြား ေနျခငး၏ အကးဆကလညးျဖစသည။ (လၿခေရးအပငး အခနး ၄.၇ တြင ၾကည႐ႈပါ)။ ၂ဝ၁ဝ-ခႏစတြင ကမးလြနေရနဓာတ ေငြ႔လပငနးမား ေပၚထြကလာမည ကမး႐းတနးေဒသတစေလာက၌ ဆငးရႏြမးပါးမႈမားမာ ရခငျပညနယတြင (၄၄) ရာခငႏႈနး၊ တနသၤာရတငးေဒသႀကးတြင (၃၃) ရာခငႏႈနး၊ မြနျပညနယတြင (၁၆.၃) ရာခငႏႈနးႏင ဧရာဝတတငးေဒသႀကးတြင (၃၂) ရာခငႏႈနးတ႔ရသည။ တစႏငငလးအတငးအတာအရ ဆငးရမႈႏႈနးမာ (၂၆) ရာခငႏႈနး ျဖစသည။

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား အားနညးေနရျခငး၏ အေၾကာငးရငးအခ႕မာ ႏငင၏ ဆယစႏစမားစြာ တစသးတစသန႔ ျဖစတညမႈႏင ၁၉၉ဝ-ခႏစမားအတြငး ျဖစပြားခေသာ လ႔အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားအေပၚ အေမရကန၊ ကေနဒါ၊ ၾသစေၾတး လ၊ နယးဇလနႏငငတ႔မ အစးရမားႏင ဥေရာပသမဂၢတ႔မ ပတဆ႔အေရးယမႈမားေၾကာင ျဖစသည။ ထ႔အျပင ယခငစစအစးရ အေနျဖင ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင ျပညသ႔ေစာငေရာကေရးလပငနးမားက ဥးစားေပးေဆာင႐ြကျခငး မရခ ေသာေၾကာငလညး ျဖစပါသည။ (၂ဝ၁၂-၂ဝ၁၃)ခႏစတြင ႏငငေတာ၏ စစေပါငး ျပညတြငးအသားတငကနထတလပမႈတနဖး (GDP) ၏ (ဝ.၇၆)

၄၄.၂

18 အပငး - ၄.၂

ရာခငႏႈနးအား ကနးမာေရးက႑၊ (၁.၄၆) ရာခငႏႈနးအား ပညာေရးက႑ႏင (ဝ.ဝ၁) ရာခငႏႈနးအား လမႈဖလေရးက႑ အတြက ဤပမာဏေအာက ေလာနညး၍ သးစြခပါသည။ ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈက႑အတြက ႏငငအရငးအျမစမား ခြေဝ အသးခမႈ အလြနနညးပါးခသည အကးဆကအေနႏင ကနးမာေရး၊ ပညာေရးႏင ျပညသ႔ေစာငေရာကေရး ဝနေဆာငမႈမား တြင ဆတယတလကရၿပး အထးသျဖင ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနးမား ေဆာင႐ြကေနေသာ ေဝးလေခါငသသည ေကးလက ေဒသမားတြင ပမဆးရြားပါသည။ အစးရအေနႏင လမႈကာကြယေစာငေရာကေရးစနစတစခ လအပလကရေၾကာငး အသ အမတျပလာၿပး လမႈကာကြယေစာငေရာကေရး ပးေပါငးညႇႏႈငးမႈ အမးသားအဆငေကာမတ (National Committee for the Coordination of Social Protection) တစခအား "ဆငးရႏြမးပါးမႈ ေလာခေရး၊ သာတညမ မျဖစမႈ၊ လမႈေရးရာမားတြင ခနလပထားျခငးကစၥရပမားက သတမတေျဖ႐ငးေရးႏင အေရးေပၚအေျခအေန တ႔ျပနမႈမားအတြက အေလးထားေဆာင႐ြက ႏငရန ရည႐ြယ၍" ဖြ႔စညးမည ျဖစသည။

ပညာေရး

စးပြားေရးဆငရာ ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႔ (OECD) မ ၎၏ ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ မဝါဒသးသပခကတြင "ပညာေရးႏငကနးမာေရးက႑အတြက ေငြေၾကးသးစြမႈကန႔သတျခငးသည အနာဂတတြင ႀကးထြားမႈႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အတြက အဓကအဟန႔အတားတစခ ျဖစေစသည"ဟ မတခကျပထားပါသည။ မလတနးအဆငတြင ေကာငးထြကသြားျခငး၊ အလယတနးအဆင ေကာငးအပႏသနညးပါးျခငးတ႔မာ ဆငးရမြေတမႈေၾကာငျဖစၿပး ထကစၥသည စနေခၚမႈတစရပအေနျဖငဆကလကတညရေနပါသည။ ျမနမာႏငငရ ေကာငးေနသကတမးမာ ကေမၻာဒးယားႏင လာအႏငငတ႔ေအာက ေလာနညးေနပါ သည။ အစးရ၏ စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာမေဘာင(Framework of Economic and Social Reforms – FESR) တြင မလတနးေကာငးအပႏမႈ (၈၇)ရာခငႏႈနးဟ ေဖာျပထားၿပး ျမနမာႏငငအေနႏင ေထာငစႏစေမာမနးခက (Mil-lennium Development Goal) အမတ-၂ ျဖစသည "လတငး မလတနးပညာသငၾကားႏငေရး" အခကေအာကတြင အျခားအာဆယႏငငမား၏ေနာကတြင ရေနပါသည။ စးပြားေရးဆငရာ ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႔ (OECD)မ ထပမ၍ မတခကျပထားသညမာ ပညာေရးအဆငအတနး နမကေနျခငး၊ အေျခခစာတတေျမာကမႈအလြန ပညာေရးတြင အကန႔အသတ ရေနျခငးမားႏငအတ ပညာေရးစနစ ပမတးတကလာေစေရး အစးရ၏ေဆာင႐ြကခကမားက ေဖာျပပါရပါသည။

တရားဝငစာရငးအရ တစႏငငလးအတငးအတာအေနျဖင စာတတေျမာကမႈႏႈနးမာ (၉ဝ) ရာခငႏႈနးရေသာလညး စစတမး တစခအရ ေကးလကလထ၏ သးပတစပခန႔သည လကေတြ႔တြင စာေကာငးမြနစြာတတေျမာကမႈ မရေၾကာငးက ေတြ႕ရရ သည။ ယငးအခကသည ပမကယျပန႔ေသ ာျပနာအျဖစ ေလလာေတြ႔ရရသည။

အသကေမြးမႈဆငရာသငတနးမား (Vocational Trainings) ပမလအပေနေၾကာငးကလညး ေဖာျပေနျခငးျဖစသည။

ကနးမာေရး

ခန႔မနးအားျဖင (၇၅)ရာခငႏႈနးေသာ ျမနမာလဥးေရသည အရညအေသြးျပညမေသာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ မရရ ၾကပါ။ ဆငးရသမားအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ အေျမာကအမားက ပဂၢလကက႑မ ပပးေပးေနေသာလညး လ ေလာကမႈမရျခငး၊ သ႔မဟတ တတႏငမႈမရျခငးမား ေတြ႕ရရပါသည။ လကရ ျပညသ႔ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားတြင အေျခခ အသးအေဆာငမား၊ ေဆးပစၥညးမားႏင ဝနထမးမားလေလာကမႈ မရေသးပါ။ (၈၇) ရာခငႏႈနးခန႔ေသာ ကနးမာေရးအသးစရတ မားက ဝနေဆာငမႈရယသမားမ ကနကခၾကရၿပး ၎ပမာဏမာ ေဒသတြငး အျမငဆးပမာဏ ျဖစေနပါသည။ ကနးမာေရး လပသားႏင လဥးေရအခးမာ (၁း၂၁,၈၂၂) ျဖစၿပး တစႏငငလးရ ဆရာဝနဥးေရမာ (၂၆,၄၃၅)ဥး ျဖစသည။

"အရညအေသြးျပညမေသာ ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားက ႏငငသားအားလး တနးတညမရရေရး"အတြက ကနးမာေရး ဝနႀကးဌာနမ ႏစ(၂ဝ) အမးသားအဆင ဘကစဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥအတြငး အမးသားအဆင ကနးမာေရးအစအစဥ (၂ဝ၁၁-၂ဝ၁၆) (National Health Plan) တစခက ေရးဆြခပါသည။ စးပြားေရးႏငလမႈေရး ျပျပငေျပာငးလမႈဆငရာမေဘာင(FESR) မ ေဖာျပထားသညမာ အစးရအေနျဖင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈလပငနး တးတကေကာငးမြနလာေစရန ႏစဆႀကးပမးသြားမည ျဖစၿပး ကနးမာေရးဆငရာ ေထာငစႏစေမာမနးခကမားက ျဖစႏငသမ ျပညမေစရန ျပညသ႔ေရးရာဘ႑ာေငြခြေဝျခငးမား ျပလပသြားမညဟ ပါရပါသည။

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 19

ျမနမာႏငငသည ကမၻာေပၚတြင တဘေရာဂါျဖစပြားမႈ အမားဆးႏငငမားထမ တစချဖစသည။ ၂ဝဝ၉-ခႏစတြငျပလပ ေသာ တဘျဖစပြားမႈ စစတမးေကာကယမႈတစခအရ လ ၁ဝဝ,ဝဝဝ တြင ၄၃၄ ဥးႏႈနးျဖစပြားေနေၾကာငး သရရပါသည။ မေခါငေဒသအတြငး ငကဖားေရာဂါေၾကာင ေသဆးမႈအမားဆးႏငငသညလညး ျမနမာႏငငျဖစပါသည။ လဥးေရ၏ (၇ဝ) ရာခငႏႈနးခန႔မာ ငကဖားျဖစပြားရာေဒသမားတြင ေနထငလကရၿပး အေရ႕ေတာငပငးတြင ေဆးယဥပါးေသာ ငကဖားေရာဂါ (Artemisinin-resistant Malaria) မား ေတြ႔ရရပါသည။ သ႔ေသာလညး ကလသမဂၢဖြ႕ၿဖးမႈအစအစဥ (UNDP)မ အစရငခခက အရ ျမနမာႏငငတြင ငကဖားေရာဂါျဖစပြားမႈႏႈနးသည ၂ဝဝ၇-ခႏစမ စတငကာ (၅ဝ)ရာခငႏႈနးအထ ေလာကသြားၿပျဖစၿပး ၁၉၉၇-ခႏစကတညးက တဘျဖစပြားမႈႏႈနး ေလာကခၿပျဖစသည။ ၂ဝ၁၂-ခႏစအတြငး ခန႔မနးခကအရ ျမနမာႏငငတြင အတခအငဗြျဖင အသကရငေနထငသ ၂၁၆,ဝဝဝ ရၿပး မးယစေဆးထးသြငး အသးျပသမား၊ လငပငးဆငရာလပငနးျဖင အသကေမြးသမား၊ ၎တ႔ႏငဆကဆသမား၊ အမးသားခငး လငဆကဆသမားအၾကား ကးစကမႈျမငမားလကရသည။ ေဖာျပပါအပစမားအတြငး ေရာဂါျဖစပြားမႈႏႈနးမာ "လြနခေသာႏစမားအတြငး သသသာသာ ေလာကသြားခသည"။

အစားအစာ

၂ဝ၁ဝ-ခႏစတြင (၅) ရာခငႏႈနးေသာလဥးေရသည အစားအစာငတမြတေခါငးပါးျခငးက ႀကေတြ႔ခၾကရပါသည။ တငး/ျပညနယ အလက ကြျပားမႈရၿပး အျမငဆးအေနျဖင ခငးျပညနယတြင (၂၅) ရာခငႏႈနး ျဖစပါသည။ အစားအစာငတမြတျခငး၏ (၈၅) ရာခငႏႈနးမာ ေကးလကေဒသမ ျဖစသည။

အေျခခအေဆာကအအ

လဥးေရ၏ (၇ဝ)ရာခငႏႈနးမာ လပစစမးရရျခငး မရပါ။ လမးမားႏင မးရထားလမးမားအပါအဝင သယယပ႔ေဆာငေရး က႑၏ဖြ႕ၿဖးမႈမာ သသာစြာေနာကကေနပါသည။ ထ႔အတြက စးပြားေရးလပငနးမား ေႏာငေႏးေနရၿပး ပစၥညးမား သယယ ေ႐ြ႕ေျပာငးရန၊ ေကးလကေဒသေန ျပညသမား ေစး၊ ေကာငး၊ ေဆးခနးမားသ႔သြားေရာကရန အခကအခမားႀကေတြ႕ၾကရ ျခငးႏင လမးေၾကာငေသဆးမႈ ျမငမားျခငးမားရေနပါသည။ ျမနမာႏငငမ အႀကေပးအဖြ႔တစချဖစေသာ MDRI-CESD ၏ ကညပပးမႈျဖင မာစတာကဒ (Mastercard)၏ အစရငခစာတစခအရပမနဘဏလပငနး ထးေဖာကဝငေရာကမႈသည ၿမ႕ျပ ေဒသမားတြင (၁ဝ) ရာခငႏႈနးရၿပး ေကးလကေဒသမားတြင ပမနညးပါးေၾကာငး၊ အေၾကာငးရငးမာ ေငြစကေပၚတြငမခေနၾက ၿပး ဘဏစနစအေပၚ ယၾကညမႈ မရျခငးေၾကာငျဖစေၾကာငး ေဖာျပပါရသည။

ယဥေကးမႈႏင ကးကြယယၾကညမႈဆငရာ ေနရာမား

တငးရငးသားလနညးစမား/ဌာေနတငးရငးသားမားအေပၚ အခနး(၄.၅)တြင ေဖာျပထားသကသ႔ ျမနမာႏငငသည ယဥေကးမႈအရ အလြနကြျပားျခားနားစြာ တညရေနသည ႏငငတစႏငငျဖစသည။ ႏငငအတြငးတြင ယၾကညကးကြယမႈ ဆငရာႏင ယဥေကးမႈဓေလဆငရာေနရာမား ေျမာကမားစြာျပန႔ႏ႔တညရေနၿပး ေဒသရဘရားေကာငးမား၊ ေစတမားႏငအတ တညရေနထငေသာ အလြနအေရးပါသည လအပစမားလညးရသည။ ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနးလပေဆာငေသာ ေနရာမား တြငလညး မတကြျပားေသာယဥေကးမႈႏင ကးကြယယၾကညမႈဆငရာ အေရးႀကးေသာ ေနရာေဒသမား ရေနတတပါသည။ ထေဒသမားတြင မြနျပညနယႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးတ႔ပါဝငၿပး ေဒသခမြနလမးမား၊ ကရငလမးမား၊ ထားဝယလမးစ မားအတြငး ဗဒၶဘာသာကးကြယသမား၊ ခရစယာနဘာသာ ကးကြယသမားႏင နတကးကြယယၾကညသမား ေရာေႏာလက ရသည။ ရခငျပညနယအတြငးတြင ဗဒၶဘာသာကးကြယသရခငလမးမားႏင ဗမာလမးမားအျပင မြတစလငဘာသာက ကးကြယသအပစမားျဖစသည ကမန (Kaman) ႏင ႐ဟငဂာ (Rohingya) ဆသမား တညရေနထငၾကသည။

အမးသား ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား တညရရာေနရာမားတြင ေရနႏငဓာတေငြ႔တးေဖာျခငးက တားျမစပါသည။ ယဥ ေကးမႈအေမြအႏစဆငရာေနရာမား ကာကြယေစာငေရာကျခငးဆငရာ ဥပေဒ (၁၉၉၈) အပဒ (၂ဝ-ဃ)၊ ျပငဆငခကဥပေဒ အမတ (၁/၂ဝဝ၉) တြင "မညသတစဥးတစေယာကမ ယဥေကးမႈအေမြအႏစမား တညရရာေနရာမားတြင ေအာကပါလပငနး မား လပကငေဆာင႐ြကျခငး မျပရ …. (ဃ) ေရန၊ သဘာဝဓာတေငြ႔၊ အဖးတနေကာကမကမားႏင ဓာတသတတးေဖာျခငး လပငနး" ဟ ေဖာျပပါရပါသည။

၄၄.၂

20 အပငး - ၄.၂

စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈ တာဝနယမႈ (CSR) / လမႈဘဝ ရငးႏးျမႇပႏမႈ စမကနးမား

ျမနမာႏငငအတြငး စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈေရးတာဝနယမႈ (Corporate Social Responsibility – CSR) လပငနးမား ႏငပတသကသည အသအျမငအယအဆမား တးပြားလာသညအခနတြင စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈေရးအဖြ႔မားအေပၚ၊ သ႔မဟတ ရပ႐ြာလထအေပၚ လဒါနးမႈမားျပလပသည ပရဟတေရးရာအယအဆမားမာ တစခါတစရ၌ အကန႔အသတရေန ပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈတာဝနယမႈ (CSR) လပငနးမားေဆာင႐ြကရာတြင ၎စးပြားေရးလပငနး၏ လမႈအသက အဝနးအေပၚႏင ပတဝနးကငအေပၚ သကေရာကမႈရေနသည အကးဆကမားအား တာဝနယသည သေဘာတရားအေပၚ အေျခခသည နညးလမးတစခသည "လပငနးေဆာင႐ြကႏငရန လမႈေရးရာခြငျပခက" တစချဖစေၾကာငး ျမနမာႏငငရစးပြား ေရးလပငနးမားႏင အစးရ၏ ေသခာစြာသေဘာေပါကနားလညမႈ နညးပါးပါသည။ ဆလသညမာ ဥပေဒေရးရာႏင လပထး လပနညးမားအရ ရရေသာလပငနးေဆာင႐ြကခြငထက ေဒသခရပ႐ြာလထ၏ စးပြားေရးလပငနးေဆာင႐ြကမႈအေပၚ လကသင ခႏငမႈက ပမ၍ အေရးပါအရာေရာကပါသည။

သယဇာတတးေဖာေရး ထပတနးကမၸဏမား၏ စမကနးနယေျမတစဝကတြင ရပ႐ြာလထမားအတြက ေဆာင႐ြကေသာ လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈႏငပတသကသည ေဆာင႐ြကမႈနညးလမးမား၊ ထသ႔ေဆာင႐ြကျခငးျဖင ရပ႐ြာလထ၊ ေဒသအပခပေရးအဖြ႔မားႏင ကမၸဏမားအၾကား ထေရာကေသာဆကသြယဆကဆေရးက မညသ႔တညေဆာကႏငေၾကာငး နညးလမးမားက ေဒသခစးပြားေရးလပငနးမားႏင အစးရတ႔မ မသရရပါ။

ထတလပမႈအေပၚ ခြေဝစာခပ (The Model Production Sharing Contract – PSC) အရ လမႈဘဝရငးႏးျမႇပႏမႈ အစ အစဥမား (Social investment Programmes) ျပလပရန မလအပေပ။ သ႔ေသာ ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇႏမႈေကာမ႐င (MIC) ၏ ေဆြးေႏြးခကမားအရ ရငးႏးျမႇပႏသမားအား အခြနမေပးေဆာငမ ရေနေသာ အကးအျမတမား၏ (၁-၃ ရာခငႏႈနး) ပမာဏက စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈတာဝနယမႈ (CSR) လပငနးမားအတြက လာထားရနႏင ရပ႐ြာလထ၊ ေဒသအပခပေရးအဖြ႔မား ႏင ပးေပါငးညႇႏႈငးေဆာင႐ြကရာတြင အသးျပရန တကတြနးထားပါသည။ ေဖာျပပါပမာဏသည လကရအေျခအေနအရ မျဖစမေန ေဆာင႐ြကရမညကစၥ မဟတေသာလညး လကပေတာငးေၾကးနစမကနး ျပနလညညႇႏႈငးမႈတြင (၂-ရာခငႏႈနး) က အမနတကယ ထညသြငးခပဆခပါသည။

ျမနမာေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔လပငနး (MOGE)ႏင သေဘာတစာခပခပဆေသာ ကမၸဏတ႔အၾကား ေဖာျပထားသညစာခပပါလပငနးဧရယာအတြငးတြင ၎တ႔၏ လကနာရမညစညးမဥးမား (Code of Conduct)ႏငအည စးပြားေရးလပငနး မား၏ လမႈတာဝနယမႈႈ (CSR) လပငနးမားက ေဆာငရြကရနသာ လအပပါသည။ ၎စာခပအရ ကမၸဏတစခခငးအလက သကဆငရာနညးလမးမား အသးျပေဆာင႐ြကရန ျဖစသည။ ထ႔အတြက စမကနးေရးဆြေရးအတြက ေျပာငးလြယျပငလြယ ျဖစေစေသာလညး ကမၸဏမားအေနႏင ထေရာကမႈရသည လမႈတာဝနယမႈ၊ သ႔မဟတ လမႈဘဝရငးႏးျမႇပႏမႈလပငနးမားက ေရးဆြႏငမည သငေလာေသာ အေတြ႔အႀကမား ရၿပးျဖစသညဟ ယဆပါသည။ ပရဟတဆနေသာ လဒါနးျခငးမားႏင လမႈ တာဝနယမႈဆငရာ လာထားေငြက စြမးေဆာငရည နညးပါးေသာ ေဒသ/ တငးေဒသႀကး အစးရမားထ လႊေျပာငးေပးျခငးမား သည ရပ႐ြာလထ၏ လပငနးေဆာင႐ြကႏငရန လမႈေရးရာခြငျပခကရရေရးတြင ထေရာကမႈ မရလပါ။ ထသ႔ ျပလပျခငးျဖင ေဒသခမားအတြငး ပဋပကၡျဖစမႈမား၊ သ႔မဟတ အကငပကျခစားမႈမားပင ျဖစေပၚေစႏငပါသည။ ထ႔အျပင ကမၸဏမား၏ ဂဏသကၡာရေသာ စးပြားေရးလပငနးဆငရာ စညးမဥးမားအရ ထသ႔ေသာေပးကမးမႈမားက ခြငမျပပါ။

အကယ၍ ျမနမာရငးႏးျမႇပႏမႈေကာမရင (MIC) ၏ လအပခကတြင စးပြားေရးလပငနးမား၏ တာဝနယမႈ/တာဝနခမႈ လပငနးမားအတြက လာထားေငြသတမတခကက မျဖစမေနလပရမည အခကတစခအေနႏင သတမတမညဆပါက ၎ လာထားေငြက မညသ႔အသးျပသငေၾကာငး ပြငလငးမႈရေသာ မေဘာငမားခမတထားရန လအပပါသည။ ဥပမာ - ေဒသ အတြငးတြင အသးျပမညေငြပမာဏက ရပ႐ြာလထႏင သေဘာတညႇႏႈငးမႈျပရန လအပေၾကာငး၊ ထသ႔ ညႇႏႈငးမႈမားအတြက စးပြားေရးလပငနးမားႏင အရပဘကအဖြ႔အစညးမားႏင ဥးစြာေဆြးေႏြးရနလအပေၾကာငး မေဘာငမားျဖစသည။ လာထားေငြ က မညသညကစၥမားအတြက သးစြျခငးမျပရန (ဥပမာ-သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဘဝစမခန႔ခြမႈအစအစဥ (ESMP) ႏင ပတသကၿပးလအပသည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈကာကြယေစာငေရာကေရးကစၥမား)ႏင ထတလပမႈအကးအျမတမားခြေဝခစားမႈဆငရာ စျပသေဘာတစာခပ (PSC) ေအာကမ ျပနလညရရမညစရတမားအတြက သးစြျခငးမျပရန လမးၫႊနခက မားထားရသငသည။ ၿခငၾကညမညဆပါက လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈအစအစဥမားႏင ေရနႏငဓာတေငြ႔စမကနးမား

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 21

အၾကား စးပြားေရးဆငရာမဟာဗဟာေျမာက အဆကအစပအျဖစထားရရန အေရးႀကးပါသည။ ထသ႔မဟတပါက ကမၸဏမား အေနႏင အထးသျဖင ျမနမာႏငင၏ဆငးရႏြမးပါးမႈႏႈနးရသည ႏငငတစႏငငအတြငးတြင ဖြ႕ၿဖးေရးေဆာင႐ြကေသာ အဖြ႔ အစညးမား၊ သ႔မဟတ ပရဟတလမႈအကးေဆာငအဖြ႔အစညးမား၏ အခနးက႑သ႔သာ ေရာကရမညျဖစၿပး ၎အေျခအေန သည ကမၸဏမား၏ မလရညမနးခက မဟတပါ။ အမနတြင အစးရအေနျဖင ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနးက႑အပါအဝင အခြန ေကာကခရရႏငသညေနရာမားမ အခြနအခမား ျပညဝစြာေကာကခရယၿပး ၎၏ "ကာကြယေစာငေရာကေရးတာဝန"၊ ကနးမာေရးႏင ပညာေရးဝနေဆာငမႈမားက ထမးေဆာငျဖညဆညးေပးရမညျဖစသည။

(ခ) ေရနႏငဓာတေငြ႕လပငနးတြင ထညသြငးစဥးစားရမည လ႕အခြငအေရးဆငရာကစၥရပမား

အသကေမြးဝမးေၾကာငးမႈဆငရာ အကးသကေရာကမႈမား

� ထလြယရလြယျဖစႏငမႈ ျမငမားျခငး ။ ။ ေကးလကေဒသလထအတြငးတြင ေျမေနရာအေျချပ စကပးေရးလပငနး မားႏင ေဒသငါးလပငနးမားအေပၚ အလြနမခအားထားၾကရေသာေၾကာင လမႈေရးရာႏင သဘာဝပတဝနးကငေရးရာ သကေရာကမႈ အကးဆကမားသည ၎တ႔အတြက ထလြယရလြယျဖစႏငမႈ အလြနျမငမားပါသည။ ထသ႔ေသာ အကး သကေရာကမႈမားသည ရပ႐ြာလထအတြငး အခကအခ၊ အႏရာယကေရာကႏငဖြယရေသာ အမးသမးမား၊ အ႐ြယ မေရာကေသးသမားႏင မသနစြမးသမားအေပၚ ပမ၍ ဆးကးသကေရာကႏငပါသည။ (လနညးစလမးစမား/ ဌာေန တငးရငးသားမားႏင အႏရာယကေရာကႏငဖြယရေသာ အပစမားအေၾကာငးက အခနး (၄.၅)ႏင အခနး (၄.၆) တြင ၾကညပါ။)

� ရငးလငးေသာ လပငနးစဥမားအားနညးျခငး ။ ။ ရပ႐ြာလထ၏ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈမားအေပၚ အကး သကေရာကမႈမားအတြက တစဥးခငးကေသာလညးေကာငး၊ အစအဖြ႔လကေသာလညးေကာငး ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈမား၊ ေလာေၾကးေပးမႈမား ျပလပရာတြင ရပ႐ြာလထအတြက (တစခါတစရ ေဒသအပခပေရးအဖြ႔မားအတြကပင) ေဆာင႐ြက ျဖညဆညးရမည လပငနးစဥမား၊ ဥပေဒေရးရာလအပခကမားသည ရငးလငးမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈမား အားနညးပါသည။ အထးသျဖင ေျမလႊာညစညမးမႈႏင ေျမေအာကေရ ညစညမးေစမႈတ႔ကျဖစေစသည စမကနးလပငနးမား၏ အကး သကေရာကမႈသည တေျဖးေျဖးခငး၊ သ႔မဟတ ေရရညအကးသကေရာကႏငပါသည။

� ေပးေလာမႈအမးအစား အကန႔အသတမား ။ ။ ရြာသ႐ြာသားမားအား ေျမယာအေျချပ ေလာေၾကးေပးအပျခငး ကစၥရပမား၌ ဥပေဒအရ သတမတခကမရျခငးႏင ေပးေလာမႈအမးအစား အကန႔အသတမားရျခငးတ႔ ျဖစႏငပါသည။ အေျခခအကဆးေသာ ဘဏစနစမားမရသည မားစြာေသာေကးလကေဒသမား၌ ေငြေၾကးအသးျပ၍ ေပးေလာမႈမား ျပလပႏငမႈအေျခအေန၊ ကၽြမးကငမႈ၊ သ႔မဟတ အခြငအလမးမားမာ အကန႔အသတျဖင ရေနပါသည။

� ကနဥးစေဆာငးထားေသာ အေျခခအခကအလကမား အားနညးျခငး ။ ။ ႏငငအတြငးရ မညသည ကစၥရပအတြကမဆ ကနဥးစေဆာငးထားေသာ အေျချပအခက အလကမားအားနညးျခငး၊ အေျခခစျပရမည အေျခအေနမားအတြက မတတမးထားသည အေလအထအားနညးျခငး၊ သ႔မဟတ လအပခက မထားရျခငးမားေၾကာင ရပ႐ြာလထ (ႏင ကမၸဏမား) တြင စမကနးႏငဆကစပသည အကးဆကမားအား သရႏငရနႏင ျပနလညတငျပေတာငးဆႏငရန အခက အခမား ရေနပါသည။ ဆလသညမာ လယသမားမားႏင ငါးလပငနးသမားမားသည တစခါတစရတြင ၎တ႔၏ အသက ေမြးဝမးေကာငးလပငနးမားအေပၚ ေရရညအကးသကေရာကမႈရလာမည ကစၥရပမားအတြက ေလာေၾကးမရရျခငးမား ျဖစလာပါသည။

� ငါးဖမးလပငနးအေပၚ သကေရာကႏငေသာ အကးဆကမား ။ ။ ကမးလြနေရနႏင ဓာတေငြ႔စမကနးမား ေဖာထတ ေဆာင႐ြကျခငးေၾကာင ငါးတညရရာေနရာမားႏင အရငးအျမစမား တစႏငတစပင ငါးဖမးလပငနးမားႏင ႐းရာဓေလ ငါးဖမးလပငနးမား၊ ငါးလပငနးျဖင အသကေမြးသညစမကနးေဒသမားရ ရပရြာလထအေပၚ ဆးဝါးစြာ ထခကႏငဖြယ ရပါသည။ စမကနးလပငနးမားမ (ေရလမးခရးစဥမား၊ တနခါမႈမားထတလႊတေသာ လပငနးစဥမား၊ ကန႔သတနယေျမ သတမတျခငးမားႏင လၿခေရးဆငရာ ကန႔သတခကမားေၾကာင) တစႏငတစပငႏင ႐းရာဓေလ ငါးဖမးလပငနးမား အေပၚ အကးသကေရာကမႈမား ရေနႏငပါသည။ သ႔ပါေသာလညး အေၾကာငးအမးမးအတြက (ဥပမာ - ႏငငေရးအရ

၄၄.၂

22 အပငး - ၄.၂

ကန႔သတမႈမား၊ ပတဝနးကငႏငလမႈဘဝအေပၚ အကးသကေရာကမႈဆငရာ ေလလာဆနးစစခကမား လလေလာက ေလာက မျပလပထားျခငး၊ တးေဖာထတလပမည သယဇာတ၏ သဘာဝအေျခအေနႏင ၎သယဇာတက လတ႔၏ အမးမးေသာ အသးခမႈနညးလမးမား) ေလလာဆနးစစမႈမားႏင ၎လထအေပၚကေရာကေနေသာ စမကနးအကး ဆကမားအေပၚ စမခန႔ခြမႈမားသည လေလာကမႈမရပါ။ အခ႕ေသာ ငါးလပငနးလပကငသည လထအတြငးတြင (အထး သျဖင တနသၤာရတငးေဒသႀကး၏ ကမး႐းတနးေဒသမားရ "ပငလယေပာ ဂစပဆမား"ဟ အမညတြငသည မြနကငး တငးရငးသား (Moken) လမးမားကသ႔) ထးတမးစဥလာအရ ပငလယအေျချပ၍ ေ႐ြ႕ေျပာငးလပကငေနၾကသျဖင ေလလာဆနးစစမႈမားျပလပရာတြင အခကအခမားစြာ ေတြ႔ႏငပါသည။ သ႔ေသာလညး ငါးလပငနးအေပၚ အကးသက ေရာကမႈမားသည ထသ႔ေသာ လမးစမားအေပၚ အထးပင အႏရာယကေရာကေစႏငပါသည။

� မကခ႐ စးပြားေရးအေပၚ သကေရာကမႈမား ။ ။ ျဖန႔ကကၾကညမညဆပါက ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနးမ လပငနးေဆာင႐ြကရာေနရာမားသ႔ ေငြစးဆငးမႈသည မကခ႐စးပြားေရးအေပၚ ဆးကးသကေရာကႏငေၾကာငး ရငးလငး စြာေတြ႔ႏငပါသည။ ေဒသတြငး ေပါကေစးထကမားစြာပေသာ လစာရရသညဝနထမးသည ၎ရပ႐ြာေဒသတြင ပစၥညး ဝယယမႈမားျပလပသညအခါ ေဒသတြငးရ အေျခခကနပစၥညးမား၏ ေစးႏႈနးသည တကလာႏငဖြယရပါသည။ ထသ႔ ေသာ အေျခခကနပစၥညးေစးႏႈနး တကလာျခငးသည လမႈအဖြ႔အစညးအတြငး ဆငးရေသာသမားႏင ထရလြယသမား အေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈမား ရေနသညအျပင ၎တ႔သည ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနးမားမ စးပြားေရးရာ အကး အျမတမားကလညး ရရခစားရမည မဟတပါ။ ပမဆးရြားေစသည အေျခအေနမာ ေ႐ြ႕ေျပာငးအလပသမားမားႏင ၎တ႔၏မသားစမားသည ေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနး လပေဆာငရာေနရာမားသ႔ ေ႐ြ႕ေျပာငးေနထငၾကျခငးပငျဖစသည။ ဤသ႔အားျဖင လမႈေရးႏငစးပြားေရးဆငရာ စေပါငးအကးဆကမားသည ေဒသခလထႏင အသစေရာကရလာသမား ႏစဥးႏစဖကလးအေပၚတြင အကးသကေရာကေစမည အလားအလာမား ရေနပါသည။ (ဆကစပသကေရာကမႈမား အေၾကာငး အခနး-၅ တြင ၾကညပါ။)

ေဒသခမားအား အလပခန႔အပျခငးႏင ေဒသအေျခအေန

� ေမာလငထားခကမားႏင ကၽြမးကငမႈအဆငအၾကား ကြာဟခက။ ။ ေဒသခလထအေနျဖင အလပအကငမားရရရန ေမာလငခကႀကးစြာထားေသာလညး ေဒသခအမားစမာ လပငနးလအပခကမားႏငကကညေသာ ကၽြမးကငမႈႏငပညာ မား ျပညစလေလာကမႈ မရေၾကာငးက ေတြ႕ရရပါသည။ တးေဖာထတလပေရးလပငနး၏ အခ႕ေသာကာလမားတြင ကၽြမးကငမႈ ရရနမလေသာ လပသားလအပခကသည ခဏတာျမငေလရသညမအပ (ဥပမာ - ဘမ႐ပ ေလလာ ဆနးစစခကႏင အေဆာကအဥမားေဆာကလပေနစဥ) ကၽြမးကငမႈမရေသာလပသားမားက ေရရညအတြက ခန႔ထား ႏငရန အကန႔အသတမား ရပါသည။ အမားအားျဖင ကၽြမးကငမႈမရေသာ လပသားမားသည ပလေနတတၿပး ၎ အေျခ အေနအရ ယာယလပသားမားအား ေခါငးပျဖတျခငးကသ႔ အေျခအေနမးက ျဖစေပၚေစတတပါသည။ ကမၸဏမား အေနျဖငလညး ျပညတြငးအလပသမားထမ လပငနးကြမးကငေသာ အလပသမားမားက ရာေဖြရရႏငရနခကခသည အျပင ရပ႐ြာေဒသတြငးရ အလပသမားထမ ရာေဖြရရႏငရန ပမခကခမညျဖစသည။

� ေဒသတြငးယဥၿပငမႈ ျမငမားျခငး ။ ။ လပငနးကြမးကငမႈမရေသာ အလပသမားမားအတြက အလပအကငအခြငအလမး မာ အေရအတြကအကန႔အသတျဖငသာ ရေနေသာေၾကာင အထးသျဖင စမကနးတညေဆာကမႈကာလ (construction period) ေနာကပငး၊ အလပသမားအခငးခငးၾကား၌ အလပရရရန ၿပငဆငမႈမား ပမရလာႏငသကသ႔ အလပသမားထ ႏင ကမၸဏမားအၾကား တငးမာမႈမားရလာႏငသညအျပင အလပသမားမားကငားရမးရာ၌ လာဘေပးလာဘယမႈမားလညး ျဖစေပၚလာႏငပါသည။

� ေဒသတြငး ပစၥညးဝယယေရးဆငရာ စနေခၚမႈမား ။ ။ ထတလပမႈအကးအျမတမား ခြေဝခစားမႈဆငရာ စျပသေဘာတ စာခပ (PSC) တြင ေဒသတြငး ကနပစၥညးဝယယျခငးႏင ဝနေဆာငမႈရယျခငးဆငရာ အေထြေထြလအပခကမား ပါရ ပါသည။ စာခပအရ စမကနးမားမ အကးအျမတမားက ေဒသတြငးျပနလညမေဝျခငးဆငရာ အျခားအခြငအလမးတစခ ေပၚေပါကေစပါသည။ သ႔ေသာ ကမၸဏမားအေနႏင ၎တ႔လအပေသာ အရညအေသြးက ပပးေပးႏငမည ေဒသခ ကမၸဏမားရရႏငရန ကနဥးတြင စနေခၚမႈမားေတြ႔ရမညျဖစသည။ လၿခေရးႏင အျခားလအပခကမား၊ တစခါတစရတြင

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 23

အေျခခအကဆး လအပခကမားျဖစသည အစားအေသာကပပးမႈမားတြငပင အရညအေသြးမျပညမမႈမား ေတြ႔ရရပါ သည။ "ေဒသတြငး" ကနပစၥညးဝယယျခငး (ေဒသတြငး၏အဓပၸာယမာ ရပရြာအသငးအဝငးမ ျဖစသည။) အေပၚ ေဒသ ရပ႐ြာလထ၏ သျမငသေဘာေပါကမႈႏင ကမၸဏမား၏/ဥပေဒေရးရာ အဓပၸာယဖြငဆခကႏင (ႏငငျခားမ တငသြငးျခငး မဟတဘ ျမနမာႏငငအတြငး ဝယယျခငး) ကြလြမႈမား ရေနပါသည။

ပညာေရး

� ပညာတတ အလပသမားမားမရျခငး ။ ။ ပညာေရးစရတအသးျပျခငးႏင ပညာေရးဆငရာ ေအာငျမငျဖစထြနးမႈ အဆငမား နမကေနသညအတြက ပညာတတေျမာကေသာ၊ လပငနးကၽြမးကငေသာဝနထမးမား ရားပါးေနပါသည။ လကရျပလပေနေသာ ပညာေရးျပျပငေျပာငးလမႈမား၏ ေကာငးမြနေသာရလဒမား ထြကရလာရန ႏစေပါငးမားစြာ အခနယရမညျဖစေသာေၾကာင ထအေျခအေနသည ခန႔မနးႏငေသာ အနာဂတကာလအထ ဆကလကႀကေတြ႔ေနရ မညျဖစသည။ အစးရအေနႏင အလပခန႔အပျခငးႏင ကၽြမးကငမႈဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဥပေဒက လကနာထားၿပး ၎ ဥပေဒအရ လပငနးေရးရာကၽြမးကငမႈ သငတနးမားေပးျခငးႏင အလပရငမားမ ၎ကနကစရတမားအတြက ကခရန ျဖစသည။ သ႔ေသာလညး ၎စနစကစတငႏငရနႏင ကၽြမးကငမႈေရးရာစမကနးမားမ အလပသမားမား ဘြ႕ရရႏငရန အခနမားစြာယရမညျဖစသည။ (လပငနးက႑အလက သငေလာရာ ကၽြမးကငမႈေရးရာစမကနးမားရသညဟ ယဆ လက)။ (အလပသမားက႑အေၾကာငး အခနး-၄.၄ တြင ၾကညပါ)

ကနးမာေရး

� ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈသည အဓကလအပခကျဖစသည ။ ။ ႏငငတစဝနးတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ လပ ငနးမား ပ႕ႏ႔စြာေဆာငရြကႏငမႈ အားနညးေသာေၾကာင ကမၸဏမားထမ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈပစအခ႕အား ေမာ လငလကရသညက ရငဆငေတြ႔ရရမညျဖစသည။ အနညးဆး ၎ကမၸဏမား၏ လပသားမားအတြက ကနးမာေရး ေစာငေရာကမႈမားက ေမာလငေနၾကမညျဖစၿပး (အလပသမားက႑အေၾကာငး အခနး-၄.၄ တြင ၾကညပါ) ရပ႐ြာလထမ လညး ၎တ႔၏ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက ေတာငးခႏငပါသည။

� ကနးမာေရးဆငရာ အႏရာယမား ။ ။ ဝနထမး၊ သ႔မဟတ ကနထ႐ကတာ၏ အျပအမမားသည ရပ႐ြာလထအတြငး ကနးမာေရးဆငရာ အကးသကေရာကမႈမား ျဖစေစႏငပါသည။ ၎အကးသကေရာကမႈမားမာ အတခအငဗြ/ေအအင ဒအကစ အပါအဝင လငမတစဆင ကးစကတတေသာေရာဂါမား ကးစကျပန႔ပြားျခငး၊ စကတပယာဥေၾကာငျဖစေသာ ေသဆးမႈႏင ထခကဒဏရာရရျခငးမား၊ ဆးရြားလာေသာ လမးခ႕ယြငးမႈေၾကာင ေသဆးမႈမားျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ကမၸဏႏငသကဆငသည လပငနးကစၥမားသည ရပ႐ြာလထအေပၚတြင ကနးမာေရးဆငရာျပနာမား ထပေပါငး ျဖစေစႏငဖြယရၿပး ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈအတြက ကနကစရတလညး ပမတကေစပါသည။ ရပ႐ြာလထအေနႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရယႏငမည ေနရာမားမရသကသ႔ ေငြေၾကးလညးမရပါ။ ၎အေျခအေနေပၚတြင စမကနး တစခတညး၌ အလပလပေနၾကေသာလညး ကနထ႐ကတာမားႏင တစဆငခကနထ႐ကတာမားအၾကား အမးမးေသာ ကြျပားျခားနားျခငးမားေၾကာင ပမ႐ႈပေထြးႏငပါသည။ နယေျမေဒသတစခတြင သသာထင႐ားေသာ အကးဆကျဖစ သည မေတာတဆျဖစမႈမား၊ သ႔မဟတ ေသဆးမႈကစၥမားအတြက မညသ႔တြငတာဝနရသည၊ ေရာဂါျဖစပြားမႈျမငတက ေစျခငးကသ႔ေသာ ေရရညအကးသကေရာကမႈမားအတြက မညသကတာဝနယမည ဟေသာအခကမားသည ကနထ ႐ကတာမားႏင တစဆငခကနထ႐ကတာမားအတြငး ရငးလငးမႈမရျခငးမားေၾကာငလညး ပမ႐ႈပေထြးေသာ အေျခအေန မား ျဖစေစပါသည။

� ငကဖားေရာဂါ ။ ။ အေဆာကအဥေဆာကလပျခငးႏင ေဆာကလပေရးဆငရာလပငနးမားသည ပတဝနးကင အေျခ အေနက အၿမတမး အေျပာငးအလျဖစေစၿပး ကာလတႏင ကာလရညေရာဂါ အကးဆကမားျဖစေစရန အလားအလာ ရပါသည။ ၎လပငနးမား ေဆာင႐ြကျခငးသည ငကဖားေရာဂါကသ႔ အငးဆကမားမတစဆင ကးစကတတေသာ ေရာဂါမား ျဖစေပၚေစသည အကးဆကမားရႏငၿပး ျမနမာႏငငရ ငကဖားျဖစလြယေသာေဒသမားတြင အလပသမား မားႏင ရပ႐ြာလထကပါ ကးစကႏငသည ျဖစသည။

၄၄.၂

24 အပငး - ၄.၂

အေျခခအေဆာကအအႏင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမား

� အေျခခအေဆာကအအလအပခကႏင အရငးအျမစမား ကကညမႈမရျခငး။ ။ လကရအေျခအေနအရ ေရနႏင ဓာတေငြ႔လပငနးမားမရရေသာ အခြနအခမားမ လအပေသာ အေျခခအေဆာကအအပပးေပးေရး၊ သ႔မဟတ လမႈ ဝနေဆာငမႈလပငနးမား ပပးေပးေရးတ႔အတြက ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမားအၾကား အခြန အခမေဝေရးဆငရာယႏရား သတသတမတမတမရေသးပါ။ ကမၸဏမား၏ စးဆငးဝငေရာကမႈႏင ၎ႏငဆကႏြယေသာ အေျခခအေဆာကအအ၊ ဝနေဆာငမႈမား ရလမႈမားအၾကား ကကညမႈမရပါ။ ထသ႔ေသာအေျခအေနသည ရပ႐ြာလထ မားႏင ကမၸဏမားအတြက အဟန႔အတားျဖစေစရန အေၾကာငးချဖစေစပါသည။ ထ႔အျပင ေဒသ အပခပေရးအဖြ႔မားတြင ၎တ႔ေဒသရ လမး၊ တတားမားအပါအဝင အေျခခအေဆာကအအမား ျပျပငထနးသမးႏငရန လေလာကသည အရငးအျမစမား မရပါ။ လမး၊ တတားမားသည စမကနး၏ ေဆာကလပေရးသး အႀကးစားယာဥယႏရားမားေၾကာင ပကဆးႏငသညအတြက ကမၸဏမားမ အေျခခအေဆာကအအမား အသးျပ၍ ျဖစေပၚလာေသာ ပကဆးမႈမားအတြက ျပနလညေပးေလာမညဆပါက သငေလာပါသည။

� ကမၸဏမ ပပးမည အေျခခအေဆာကအအမား၏ ေမာလငခကမား။ ။ အေျခခ အေဆာကအအမား၊ သ႔မဟတ ဝနေဆာငမႈမား မရသညအတြက ရပ႐ြာလထအေနႏင တစခါတစရတြင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ကမၸဏမားမ ၎တ႔ လပငနးနယေျမ တစဝကတြင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈလပငနးမားႏင လအပသညအေျခခအေဆာကအအမား ပပးေပး လမမညဟ ေမာလငၾကပါသည။ ေယဘယအားျဖင ျမနမာျပညသလထအေနႏင အစးရမပပးေသာ ဝနေဆာငမႈမားထက ကမၸဏမားမပပးေသာ ဝနေဆာငမႈမားက ပမလလားၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာငအစးရႏငရပ႐ြာလထ ႏစဖကလးသည အေျခခအေဆာကအအႏင ဝနေဆာငမႈမားရရရန ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ကမၸဏမားအေပၚ ေရရညမခအားထားလမႈ မား ျဖစေပၚလာႏငသည။ အစးရမ ကမၸဏမားအေပၚ ဝနေဆာငမႈမားအတြက မခၿပး ရပ႐ြာလထအေနႏင အစးရထမ အေျခခအေဆာကအအ၊ ဝနေဆာငမႈမားႏင သကဆငရာ တာဝနယမႈ/တာဝနခမႈကစၥမား ေတာငးဆရန ပကကြက သြားႏငပါသည။ ေဒသတြငး အေျခခအေဆာကအအအတြက ေတာငးဆမႈမားရေနစဥတြင စမကနးႏင လထအတြက ႏစဥးႏစဖကလး အကးရေစမည ပမေကာငးမြနေသာ အေျခခအေဆာကအအ ေပၚေပါကလာေရးအတြက ေဒသ အပခပေရးအဖြ႔၏ စမကနးေရးဆြေရးႏင လာထားရပေငြမားျဖင ေပါငးစပေဆာင႐ြကႏငပါသည။

ယဥေကးမႈဆငရာ မတကြျပားမႈ

� ယဥေကးမႈဆငရာ ထရလြယမႈအေျခအေန။ ။ ျမနမာႏငငတြင မတကြျပားေသာ ယဥေကးမႈ ဓေလစ႐ကမားရၿပး တစခါ တစရတြင ေသးငယေသာနယပယတစခအတြငး မားစြာေသာယဥေကးမႈဓေလစ႐ကမား ေတြ႔ရရႏငပါသည။ အထး သျဖင ႏငငျခားသားမားႏင ထေတြ႔မႈမရေသာ၊ ျမနမာႏငငသား အခငးခငးႏငပင ေျပာဆဆကဆမႈ နညးပါးေသာ ေဝးလ ေခါငသသည ေဒသမားရ ရပ႐ြာလထမား၏ ေဒသယဥေကးမႈဓေလစ႐ကမား၊ လမႈေရးစႏႈနးမားက သရနားလညၿပး ေလးစားသမႈျပရန လအပပါသည။ မညသညေနရာေဒသတြငျဖစေစ ေဝးလေခါငသေသာ လပငနးခြငမားရ အလပသမား မားအတြက ကမၸဏမား၏ ေကာငးမြနေသာအေလအထမာ ရပ႐ြာလထမ ေခါငးေဆာငမားပါဝငေစၿပး ေဒသယဥေကးမႈ ဓေလစ႐ကမားႏင မတဆကေပးႏငမည လပငနးခြငဝငသငတနးမားေပးျခငး၊ ဝနထမးမားအတြက ေဒသယဥေကးမႈႏင ရပ႐ြာလထအေပၚ ေလးစားမႈျပႏငမည ေဆာငရန/ေရာငရနအခကမားက ေဖာထတေပးျခငး၊ လကနာကငႀကေစျခငးမားျဖစသည။

� အထးကၽြမးကငသမား။ ။ ယဥေကးမႈဆငရာေနရာမားျပန႔ႏ႔စြာ တညရေနခနတြင အခ႕ေသာေနရာမားမာ ေဒသခ မဟတေသာ ျပငပမလာေရာကသမား သတမထားမႏငသျဖင စစတမးေကာကယရာ၌ မပါဝငဘ ကနရစခႏငပါသည။ ထ႔အတြက နယေျမေဒသအတြငး စစတမးေကာကယရာတြင ယဥေကးမႈဆငရာေနရာမားက အသးျပမႈအေျခအေန၊ သ႔ မဟတ ျဖစေပၚလာဖြယရေသာ အကးသကေရာကမႈမားႏငတကြ ခတဆက၍ ကၽြမးကငသႏင ျပလပသငပါသည။

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 25

စးပြားေရးလပငနးမား၏ တာဝနယမႈ-တာဝနခမႈ/လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငး စမကနးမား

� စမကနးေရးဆြရာတြင ရပ႐ြာလထပါဝငျခငး။ ။ ပြငလငးျမငသာမႈ ျမငမားေစေရး၊ လထပးေပါငးပါဝငေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး ဆငရာ နညးလမးမားအား ရပ႐ြာလထမစတင ထေတြ႔ ေစေရးတ႔ႏငအတ၊ လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငးစမကနးမား ျဖစေပၚလာႏငရန ေဆြးေႏြးမႈမားတြင ရပ႐ြာလထႏင ေကးလကအပခပေရးအဖြ႔မားမ ပမေမာလငလာၾကပါသည။ လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငးစမကနးမား ရားပါးေနေသးသညအခန၌ ျမနမာႏငငရ ျပညသမားႏင ခတဆက ေဆာင႐ြကေသာ၊ ၎တ႔က ေလးစားလကနာေသာ လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏျခငးစမကနးမား ျဖစေပၚလာေစရန ေကာငးမြနသည အေလအထမားႏင လမးၫႊနခကမားလညး ပမမားျပားလာေနပါသည။

� လမႈဘဝမားအတြက အသးစရတမားက MEITI ေအာကမ ေဖာထတလာဖြယရျခငး။ ။ ျပနလညျပျပငေရးဆြထားေသာ EITI စႏႈနးမားတြင ကမၸဏမားအေနႏင လမႈဘဝမားအတြက ပပးသးစြမႈျပႏငမည လမႈဘဝရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ အသး စရတမားက ဥပေဒအရ၊ သ႔မဟတ စာခပခပဆျခငးအရ လအပခကတစခအေနျဖင ေဖာထတသတမတရန လအပ ေၾကာငး ပါဝငပါသည။ ျမနမာႏငငအတြငး EITI ကအေကာငအထညေဖာသညႏင တစၿပငနက ထတလပမႈအကးအျမတ မား ခြေဝခစားမႈဆငရာ သေဘာတစာခပ (PSC) ေအာကတြင ကမၸဏ၏ စးပြားေရးလပငနးမားမ စးပြားေရးလပငနးမား၏ လမႈတာဝနယမႈ (CSR) စမကနးမားႏင လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈစမကနးမား (Social Investment) အတြက သးစြမညေငြေၾကးပမာဏမားအား ေဖာထတေျပာဆရန လအပလာမည ျဖစသည။

�

(ဂ) ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႕ရခကမား

အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - လတငးမမယဆခကမားက လြတလပစြာေဖာထတတငျပခြင။ မမၾကမၼာအားကယတငဖနတးႏငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားႏငဆကစပေသာ လမးမားေဖာကလပျခငး၊ အေဆာကအဥမား ေဆာကလပျခငး ေၾကာင ေဒသတြငးအသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမား ပကစးခရေသာသမားမာ ေလာေၾကးရရရန ျဖစႏငေခ မရျခငး။ (ဥပမာ - ယခငက ျဖစခဖးျခငးမရေသာ ေကာကပသးႏစကပးေျမေနရာမား၌ မတသရာသ ေရလႊမးမးမႈ မားသည ရာသဥတ၏ေျပာငးလလာေသာ အေျခအေနတစရပျဖစ၏) ေရနႏငဓာတေငြ႕ထတလပမႈ လပငနးမား လပကငေနေသာ နယေျမမားတြင ေျမယာအခကအခ၊ ျပနာမားသည ျဖစေလျဖစထရေသာလညး ျမနမာႏငင လယသမားမားအတြက မမတ႔လယယာေျမနစနာမႈမားႏင ပတသက၍ မေကနပမႈမားက တငၾကားႏငသညစနစ၊ သ႔မဟတ အျခားေသာနစနာမႈမားအတြက ေလာေၾကးရရနနညးလမးမား တကစြာမရပါ။ မေကနပခကမားက တငၾကားတငျပရာ၌ အခ႕ကစၥမားတြင ေဒသမတာဝနရသမား (သ႔) ထေဒသတြငး လပငနးလပကငသည ကမၸဏမားမတငၾကားခကမားက မညသညအတြကေၾကာင မေဆာငရြကသညက ရငးျပရနပကကြကျခငးမားလညးရသည။ ပတဝနးကင ျပျပငေျပာငးလမႈမား၊ အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမားအေပၚ ေရရညအကးသကေရာကမႈေၾကာင နစနာေသာလယသမားမားအေနျဖင နစနာမႈမားအတြက ေလာေၾကးရရရနမာ ခကခသညက ေတြ႕ႀကလာရသည။

• ကမၸဏတစခသည ေဖာျပပါကစၥရပမားအား တငျပေဆြးေႏြးႏငရနအတြက ရပရြာအတြငးတြင ဆကသြယႏင ေသာသ/စနစ ထားရရပါမည။

• တျခားကမၸဏတစခမ စမးသပ အစအမအေနျဖင ရပရြာလထမ ထခကမႈမား၊ စးရမမႈမားက ေဖာထတေျဖရငးေရးနညးလမးမား (Grievance mechanisms) ႏင ၎တ႔မကမၸဏႏင မညကသ႔ဆကသြယေဆာငရြကရမည၊တငၾကားရမညတ႔က ပညာေပးေဆာငရြကရန စတဝငစားလကရပါသည။

၄၄.၂

26 အပငး - ၄.၂

� လပငနးတညေဆာကမႈကာလအတြငး အသးျပခေသာေဖာကခြေရးပစၥညးမား၏ အကးသကေရာကမႈေၾကာငျဖစေပၚလာရေသာ ငါးအေကာငေရရားပါးမႈေၾကာင တငါသညမား ငါးရရရနအတြက ကမးႏငပမေဝးကြာေသာ ေနရာမားသ႔ သြားေရာက၍ ငါးမားက ရာေဖြေနၾကရသည။ တငါလပငနးႏငအသကေမြးေနသတခ႕ ႀကေတြ႕ရေသာကစၥတခ႕တြင ယငးကသ႔ေသာ အကးသကေရာကမႈရႏငေၾကာငး ငါးဖမးလပသားမားႏင ႀကတင၍ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးျခငး မရခပါ။ ထ႔အျပင ငါးဖမးလပငနးက မခေနသမား၏ အသကေမြးဝမးေကာငးအေပၚ ဆးကးသကေရာကမႈအား ေလာနညးရန စစဥေဆာငရြကေပးျခငးမားလညး မရခပါ။ တခ႕ကမၸဏႏင ေဒသခအာဏာပငအဖြ႕အစညးမားသ႔ ေဒသမအစရငခ တငျပၾကေသာလညး ရပရြာလထအား ေလာနညးသြားေသာ ငါးအေကာငေရ အေရအတြကစာရငးဇယားအား သကေသအျဖစတငျပရန ေတာငးခခပါသည။

� စမကနးမားတညေဆာကျခငးအဆင ေနာကပငးတြင ေျမယာျပနလညျပျပငျခငးႏင ေျမယာႏင ပတသက၍ထနးခပမႈ မားရျခငးတ႔ေၾကာင လယသမားမား၏ လပငနးမားက ကန႔သတခကမား ျဖစေပၚေစသည။ မလေျမဆေျမသားမား အစား (ေကာကခႏင ေျမဆေျမႏစနညးပါးမႈ) ညဖငးေသာ ေျမဆေျမႏစမား အစားထးျပျပငေပးျခငးေၾကာင ေတာငသ လယသမားမားအေနျဖင ယခငစကပးေသာ အသးအႏမားအစား သးႏအသစက ေျပာငးလစကပးရျခငး (စကပး ေသာ ေကာကပသးႏအသစမားသည ယခငစကပးအသးအႏထက အစာအာဟာရၾကြယဝမႈ ေလာနညးျခငးႏင အကးအျမတရရမႈနညးျခငးမား ရတတသည)၊ သ႔မဟတ ေျမယာမားမေကာကခမားအား အခနကန၍ ပငပနးႀကးစြာ ႀကးပမးစစထတျခငးမား ျပလပၾကရသည။ ျပျပငၿပးေသာ ေျမယာမားတြင အႏရာယကငးရငးေစေရးအတြက ရညရြယ၍ ကန႔သတခကမား (ေျမဆေျမႏစ မားေကာငးမြနရန ရးျဖတမားကမးရႈ႕ျခငးက တားျမစထားျခငး) ရေသာ လညး ယငးတားျမစခကမားေၾကာင အစားထးေလာေၾကးေပးေချခငးမား မရရပါ၊ (ေလာေၾကးရပါက ၎အစား ဓာတေျမၾသဇာမား ဝယယသးစြႏငမညျဖစသည။) အေျခခအေဆာကအဥအသစမား ေဖာေဆာငရာမ လယယာေျမမား ေဖာေဆာငရာ၌ ကန႔သတခကမားဆငရာ ကစၥရပမားရသည။

� ျမႇပႏထားေသာ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ပကလငးမားအေပၚ ရပရြာလထမ အပငမား ျပနလညစကပးခြငျပျခငး၊ မျပျခငးမာ ေဒသတစခႏငတစခ ကြျပားျခားနားခကမား ရသည။ ပမနအားျဖင ျမႇပႏထားေသာ ေရနႏငသဘာဝ ဓာတေငြ႔ပကလငးမားအေပၚ ျပနလညစကပးခြငေပးေလမရပါ။ ဤကစၥမားတြင ရပရြာလထမ စကပးေရးလပငနးအား ဆကလကမလပကငႏငေတာသညအခါ ေျမယာဆး႐ႈးမႈအား ကာကြယႏငရန အျခားနညးလမးမားက ရာေဖြရန အတြက ေဆြးေႏြးတငပငျခငးႏင ဆကလကစကပးႏငရနအတြက အစားထးေျမယာမား ေပးျခငးမရခပါ။ ေျမယာ ေလာေၾကးေပးသညအခါမား၌လညး ညႇႏႈငးတငပငမႈမား မရခပါ။ (ေျမယာႏငပတသကေသာ သကေရာကမႈ အႏစခပကၾကညပါ။)

� တခ႕ေနရာမားတြင ေတာငသမားေလာေၾကးေငြရႏငရန၊ အာမခခကမားရရရန၊ သ႔မဟတ လပငနးမားမစြန႔ပစလက ေသာေရဆးေရညစမားေၾကာင လယယာစကပးေရးေျမမား ပမပကစးသြားသညကစၥရပမားအတြက ထတေဖာေျပာ ဆရန အခကအခမားႏင ႀကေတြ႔ရတတသည။

� ေဒသမထြကကနမားအားဝယယျခငး၊ သ႔မဟတ ေဒသမဝနေဆာငမႈမား ငားရမးအသးျပျခငးနညးပါးေသာေၾကာင ေဒသ၏စးပြားေရးအေပၚ ေကာငးေသာအကးသကေရာကမႈမား ရေစမညအေျခအေန အားေလာနညးေစသည။

• ဤအခကက ေထာကရႈႈေသာအားျဖင အခ႕ေသာကမၸဏမားမ ကြမးကငမႈမလအပေသာ အလပသမား ေနရာမားအတြက ေဒသခမားအားဥးစားေပးရာေဖြ ခန႔အပခသည။

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 27

ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈႏင ရပ႐ြာေဒသအတြက ဝနေဆာငမႈမား

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ျပညစလေလာကေသာ ေနထငမႈအဆငရရပငခြင၊ ႐ပပငးဆငရာ၊ စတပငးဆငရာမား အတြက အျမငမားဆးရယႏငခြင၊ ပညာသငၾကားႏငခြင၊ လြတလပစြာသြားလာႏငခြင၊ လတစဥးတစေယာကစ၏ လြတလပ မႈႏင လၿခမႈရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� စမကနးတစခ၊ သ႔မဟတ စမကနးအမားေၾကာင ယာဥအသြားအလာမားျပားလာရာမ ေဒသတြငးရ လမးမားပကစးလာ ေသာေၾကာင ေဒသခမား၏သြားေရးလာေရးမားမာ ခကခလာမႈမားရသည။

• တခ႕ကစၥမားတြင လပငနးလပေဆာငရနအတြက ေဒသတြငး၌ လမးမားေဖာကလပျခငး၊ ေဒသတြငးရလမးမားတးတကေကာငးမြနေအာင ျပလပေပးျခငးမားျဖင ေဒသခမားအသးျပႏငေသာလမးမား ရရလာျခငးမားရသည။အခ႕ကစၥရပတြင ေဆာကလပေရးသးထရပကားမားေၾကာင ျဖစေပၚလာေသာ ဖနထထပမႈမား တးပြားလာျခငးကစၥမားအား လငျမနစြာ ေျဖရငးေပးမႈမားရသည။

� အခ႕ကစၥမားတြင တညေဆာကၿပးမၾကာမ တတားပကစးမႈျဖစစဥတစခအေၾကာငးႏင ေဒသရပရြာ လထသ႔ေပးေသာ ေသာကေရပကမား၏ အရညအေသြးညဖငးျခငးႏင ကမၸဏအလပသမားမားအတြက ေရေထာကပေပးျခငးႏင ကြျပား ေၾကာငး ႏႈငးယဥမႈမားရခသည။ အခ႕ေသာကမၸဏမားမ တညေဆာကေပးခေသာ လမးတတားမားသည အရည အေသြး ညဖငးၿပး၊ တညေဆာကဆကာလအတြကသာ အစအစဥခမတေဆာငရြကျခငးျဖစ၍ ေဒသခလထက ေရရည ေထာကပမႈမး မဟတျခငးတ႔က ေတြ႕ရသည။ တတားတညေဆာကၿပး မၾကာမ တတားကးကျခငးကစၥ၊ ရပရြာလထ ေသာကသးေရရရရန သြယတနးထားၿပး အခနတအတြငး ပကသေခးတကမႈကစၥႏင ကမၸဏဝနထမး၊ အလပသမား မားအတြက သြယတနးထားေသာ ေရပကမား၏ အရညအေသြးႏငကြာဟမႈ စသညတ႔ကေတြ႕ရသည။

• တခ႕ကစၥမားတြင ေဆာကလပေရးအတြက ေဖာကလပထားေသာ တတားသစမားနင ေကာငးမြနေအာင ျပျပင ထားေသာ တတားႏငလမးမားသည ယငးလပငနးမားအနးတစဝကတြင ေနထငေသာေဒသခမားက တက႐က အကးသကေရာကမႈရေၾကာငး ေတြ႕ ရပါသည။

� ေကးရြာလထအတြက လပစစဓာတအားရရေရးမာ အဓကေတာငးဆခကျဖစပါသည။ ဤကစၥႏင ပတသက၍ ႏငငေတာအစးရက လပစစသြယတနးေရးက ကတေပးခေသာလညး ေသေသခာခာေပးေဝႏငျခငး မရေသးပါ။ ကစၥရပတစခတြင ကတေပးထားသညေကးရြာမားသ႔ လပစစရရေရးက ႏငငေတာမႏငငေတာပင ဘလပေျမစက႐သ႔ လႊေျပာငးေပးအပခပါသည။ အျခားကစၥရပတစခမာ အစးရမ မးစကမားတပဆငေပးရန ကတရခေသာျငားလညး တပဆငေပးျခငးမရသညတက ေတြ႕ရသည။

• ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕စမကနးအနးအနားရ ေဒသခလထအနညးစသည လပစစမးပမရရျခငး အကးခစားခြင မား ရရခသည။ ေရနႏငဓာတေငြ႔ စမကနးေဆာငရြကသည ကမၸဏတစခမ ရြာအခ႕ကေရြးခယ၍ ေနစြမးအငျဖငလပစစထတလပသည ဆလာျပား (Solar) မားက ေလာေစးျဖင ေထာကပေပးခသညက ေတြ႕ရသညအျပင အျခားကမၸဏတစခကလညး ေဒသခလထအတြက မးစကမားတပဆငေပးခသည။ သ႔ေသာ ေဒသခလထသည မးစကတြငထညရန ဒဇယဆဝယယကာ သးစြရနလသညက ေတြ႕ရပါသည။

� ကစၥရပေတာေတာမားမားတြင ေဒသခမားအတြက လမးေဖာကေပးျခငး၊ သ႔မဟတ လပစစဓာတအား တးျမႇငရရေရး ေဆာငရြကေပးရန တငျပခေသာလညး ကမၸဏမားက ျဖညဆညးေပးမႈမား မရသညက ေတြ႕ရသည။ ယငးကစၥမား ေၾကာင ေဒသခလထသည ကမၸဏမားအေပၚ စတပကလကရၿပး ေဒသတြငးစးပြားေရးအကးရရန ကတျပမႈမား အေပၚ၌လညး ယၾကညခကကငးမလာသညက ေတြ႕ရသည။

၄၄.၂

28 အပငး - ၄.၂

� ႁခြငးခကအနညးငယမအပ ကမၸဏေတာေတာမားမားသည ေဒသခရပရြာလထ၏ လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏ ရမညကစၥမားအတြက ေဒသခလထ၏ ဥးစားေပးရမညကစၥႏင လအပခကမားက ေသေသခာခာ နားလည သေဘာေပါကေစရန ေဒသခမားႏင လေလာကေသာ ေဆြးေႏြးတငပငမႈမား မျပခပါ။ ေဒသခတာဝနရသမားႏင လညး ယငးတ႔၏ လပငနးတာဝနမစမ ရပရြာလထ၏ လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏရမညကစၥမားႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးမႈမားလညး မရခသညကေတြ႕ရ၏။ (စမကနးႏင ပတသကဆကႏႊယသမားႏင ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးတငပငျခငး၊ ခတဆကေဆာငရြကျခငးႏင ထခကမႈမား၊ စးရမမႈမားက ေဖာထတေျဖရငးျခငးနညးလမးမား ေဆြးေႏြးတငပငမႈ အတြက မၾကမးကၾကညပါ။)

ရပ႐ြာလထ ကနးမာေရးႏင ေဘးအႏရာယကငးရငးေရး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ကယကာယႏင စတကနးမာေရးအေျခအေန အျမငဆး ရရခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ထတလပေရးလပငနး လပေဆာငေနေသာ ကမၸဏအနညးအကဥးမကသာ ေကးရြာအခ႕က ေရြးခယၿပး ကနးမာေရးဝနေဆာငမႈမားေပးျခငး၊ ကနးမာေရးဗဟသတရရရန ေဖာေဆာငေပးျခငးတ႔က စစဥ လပေဆာငေပးခပါသည။ ဥပမာအားျဖင (၂၄) နာရ သနာျပယာဥအဆငသငထားျခငး၊ ဆရာဝနမားႏင ပမနကသ ႏငေအာင ေဆာငရြကေပးျခငးတ႔ ပါဝငပါသည။

� ကြငးဆငးေလလာေတြ႕ရခကမားအရ ရပရြာလထအေနျဖင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ လပငနးမားႏငဆကႏႊယေသာ ျဖစေပၚလာႏငဖြယရသည ကနးမာေရးသကေရာကမႈမားအား စးရမေနၾကသည။ ထစးရမမႈမားတြင ျဖစေပၚလာ ႏငဖြယရသည ကနးမာေရးသကေရာကမႈမားႏင ပတသကေသာ သတငးမားမေပးျခငး၊ ျဖစေပၚလာႏငဖြယရသည ထခကဒဏရာရရမႈမား၊ ထခကသည ကစၥမားျဖစေပၚလာပါက ဆကသြယရနပဂၢလႏင ေနရာမားမရျခငးတ႔လညး ပါဝငသည။ ထစးရမပပနမႈသည ကမၸဏမားမ ေသခာစြာေျဖရငးမႈမား ျပလပေပးခပါလင ထပပနမႈမားအား ေလာခ ႏငခမညျဖစသည။ ၎ေျဖရငးမႈမားအား စမကနးလပငနးမား စတငခနတြငေပးေကာငးေပးခမည ျဖစေသာလညး၊ ေပးခလငပင တကရငးလငးေသာေျဖရငးမႈမား၊ သတငးအခကအလကမားအား ပမနေပးေနရန လအပပါသည။

� ေဒသခအမား၏ တငျပခကအရ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားေၾကာင ျဖစပြားႏငသည အႏရာယမားမ ကာကြယရန ျပညစေသာ အေရးေပၚစမခကမား (Comprehensive Emergency Plan) ရပမေပၚေၾကာငးႏင ရခလင လညး အနးပတဝနးကငရ ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားေၾကာင မေတာတဆထခကမႈမားျဖစခလင မညကသ႔ လပေဆာငရမညက အမားသရရန ကယကယျပန႔ျပန႔ ဆကသြယေဆာငရြကမႈမားမရေၾကာငး ေျပာၾကားခပါသည။

� ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕လပငနးမားမ ရပရြာလထႏငေဆြးေႏြးတငပငရနအတြက စနစ၊ ပစမရျခငးေၾကာင SWIA သေတသမားအေနျဖင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕ တးေဖာေရးလပငနးႀကးမားႏင နးေသာရပရြာလထအတြငး ကနးမာ ေရး၊ ေဘးကငးလၿခေရးႏငဆငေသာ ပညာေပးသငတနး အနညးငယသာရေၾကာငး သရရသည။

� ပကလငးျဖတရာေဒသမားရ ရပရြာလထအား ကနးမာေရးႏင ေဘးကငးလၿခေရးဆငရာ အျမငဖြင သငတနးမားေပးရန စတကးလာထားမႈရေၾကာငး၊ သ႔ရာတြင စတကးအဆငသာရၿပး လပငနးစတငလညပတၿပး အေတာအတန အဆင ေရာကမသာ ထအျမငဖြငသငတနးမားအား ေဆာငရြကႏငမညျဖစေၾကာငး ေျပာၾကားခပါသည။

� ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႕ တးေဖာေရးကမၸဏမားအၾကား သေဘာထားကြလြခကမား ရပါသည။ ယငးမာေရနမား ယစမမႈေၾကာငျဖစရေသာကစၥမား၌ ေရနထတလပသမား၏ တာဝနေလာ၊ ေဒသခ အာဏာပငအဖြ႕အစညးမား၏ တာဝနေလာဆသညမာ အေျဖရရန ဒြဟျဖစေနပါသည။

၄၄.၂

အပငး - ၄.၂ 29

ပညာေရး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - လတငးပညာသငၾကားခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေလလာဆနးစစခကအရ ေတြ႕ရရသညမာ အၿမတမးလလ ေဒသချပညသမားႏင ေဆြးေႏြးတငပငျခငးမရဘ ေဒသ တြငး၌ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၏ တစစတတစေဒသအျဖစ ေကာငးမား ေဆာကလပေပးခပါသည။

� တခ႕ကစၥမားတြင အထကေဖာျပပါေကာငးမားအတြက ႏငငေတာမ ေကာငးဆရာ/ဆရာမ အေရအတြက လေလာက ေအာင ခထားေပးႏငချခငး မရပါ။ တစႏငငလးအတငးအတာအရ မလတနး ဆရာ/ဆရာမဥးေရ မလေလာကမႈႏင ရားပါးသညက ေတြ႕ရၿပး ေဝးလေခါငပါးေသာအရပေဒသမား၌ ဆရာ/ဆရာမမားအား ထနးထားႏငျခငး အားနညး သညက ေတြ႕ရရသည။ ဤအကးဆကမားေၾကာင ေကာငးအေဆာကအဥမား ရေသာလညး ထအေဆာကအဥ မားက အသးမျပျခငး၊ သ႔မဟတ လကေတြ႔တြင အျပညအဝ အသးခႏငျခငးမားမရသညက ေတြ႕ရပါသည။

� ႁခြငးခကတစခမအပ ေဒသချပညသမား လပငနးခြငကၽြမးကငေအာင ျပလပေပးေရး အစအစဥမားကလညး မေဆာင ရြကေပးႏငပါ။

� ကမၸဏအေတာမားမားသည အလယတနး၊ အထကတနးႏင အဆငျမငပညာေရးမားတြင ပညာသငဆေထာကပမႈမား ရသညကေတြ႕ရသည။ တခ႕ကမၸဏမားသည ကေလးမားက ကညေထာကပမႈမားရသလ လပငနးခြငကၽြမးကငမႈ ဆငရာ ေလကငသငၾကားေရးအစအစဥမား အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကေပးမႈမား ရသညကလညး ေတြ႕ရသည။

ယဥေကးမႈအေမြအႏစ

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - လတငးမမတ႔၏ယဥေကးမႈဘဝပစမား ေဖာေဆာငပငခြင၊ လြတလပစြာကးကြယ ႏငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ယဥေကးမႈႏငယဥေကးမႈဆငရာ နယေျမေဒသမားအေပၚ၌ သကေရာကမႈအနညးငယမေလာကသာ ရသညကေတြ႕ ရသည။

� MOGE အရာရမ ဓာတေငြ႕ပကလငးအနးရ သခၤငးကေရႊ႕ေျပာငးရန ေတာငးဆခေသာလညး ထကစၥအား ေဒသခ မားက ျငငးပယခၿပး ယေန႔ထကတင ထသခၤငးက မေျပာငးေရႊ႕ဘထားရေၾကာငး သရသည။

� ျမနမာလြတလပေရးတပမေတာမ ဗလရနႏငႏင ရေဘာမားစခနးခရာအနးရ အသးျပခေသာ ေရကနငယသည သမငး ဝင အထမးအမတေနရာျဖစၿပး ေရနပကလငးခရန တးေဖာသည ေျမစာမားျဖင ေရကန အဖ႔ခလကရသည။

� ႏငငေတာက ေရနတြငးမားက ျပညသပငအျဖစ သမးပကၿပးသညေနာက ေရး႐းစဥဆကမျပတရခေသာ တြငး႐း၊ တြငးစားမား၏ အခနးက႑သညလညး ျပညသပင သမးပကမႈႏငႏြယလက ကဆးေမးမနသြားခရသည။ (တြငးရး၊ တြငးစားမားသည လကယကတြငး ပငရင၊ ႐းရာလကမႈ ေရနအလပသမားမား) ယငးတြငး႐း၊ တြငးစားမားသည ေရးယခငရာစႏစ ေပါငးမားစြာကတညးက ျမနမာဘရငမားႏင ဆကႏြယမႈမားရခ၏။ ေရနေခာငးတြင တြငး႐း၊ တြငးစားမားသည ၿမ႕မကႏာဖးမားျဖစခသလ ယငးတ႔၏ ဥစၥာဓနၾကြယဝမႈမားသည ယဥေကးမႈဆငရာအခမးအနားမားႏင လမႈေရးဖြ႕ၿဖးရန အေထာကအကျပႏငသမားဟ သသသာသာ၊ ထငထငရားရားရခသမား ျဖစခၾကပါသည။

၄၄.၂

30 အပငး - ၄.၂

လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇႏမႈမား

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - လတငး မမယဆခကမားက လြတလပစြာေဖာထတတငျပခြင၊ မမၾကမၼာအား ကယတငဖနတးႏငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� SWIA သေတသမားမ ေဒသရပရြာအား ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔ ကမၸဏမားႏင ေတြ႕ဆလင မညသညကစၥရပမား အား ေျပာဆေဆြးေႏြးလပါသနညးဟေမးျမနးရာ ေအာကေဖာျပပါအခကမားအား အမားဆးမတသားရပါသည။ • အေျခခအေဆာကအဥမား၊ အထးသျဖင လမးမားေဖာကလပေပးေရးႏင လပစစဓာတအား ရရေရးတ႔က

ေတာငးဆေလရသည။• စမကနးအတြက ေဆာကလပေရးကစၥမား ေဆာငရြကၿပးစးသြားေသာအခါ ထေနရာမားတြင ပကစးသြားမႈမား

အား ျပနလညတညေဆာကေပးေရးႏင ထနယေျမမားက မလအေျခအေနအတငး ျပနလညျပျပငေပးရန။• စကပးေရးလပငနးမားအား ပမထေရာကစြာ ေဆာငရြကႏငရန၊ ဗဟသတႏငသငတနးမားေပးရန။• ပညာေရးႏငပတသကၿပး အေထာကအပမားေပးရန။• အလပလကမလငယမားႏင အမးသမးမားအတြက သငတနးမားေပးျခငးႏင အလပအကငမား ေဆာငရြက

ေပးရန။• အထးသျဖင အမးသမးႏင လငယအပစမားအား ပမေကာငးမြနေသာ၊ ပမ ေရ႐ညျဖစေသာ အလပအကငအခြင

အလမးမားအတြက စြမးေဆာငရည ျမႇငတငမႈမား ျပလပေပးရန။ � လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမပႏမႈမားအတြက ဆးျဖတခကမားခမတရာတြင - ဥပမာအားျဖင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈမား

ႏင ရပရြာဝနေဆာငမႈမားအတြက ဆးျဖတခကမားခမတရာတြင ေရးဥးစြာ ေဒသရပရြာလထႏငေတြ႕ဆ၍ ရပရြာ၏ အမနတကယ လအပခကမားအား ေမးျမနးျခငးမျပဘ တစဖကသတဆးျဖတမႈမားရသည။ အခ႕ေသာကမၸဏမားမာ ရပရြာမားအတြက စာသငေကာငးမား၊ ေဆးေပးခနးမား တညေဆာကေပးခေသာလညး ရပရြာမားႏငေဆြးေႏြး တင ပငျခငး၊ လအပခကမားအား ေလလာဆနးစစျခငးမား ျပလပချခငးမရပါ။ (ရပရြာလထအေပၚ သကေရာကမႈအႏစခပ က ၾကညပါ)။

� ခတဆကေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရာတြင ေဒသခလထႏင ရပရြာအာဏာပငမားမ ေဒသဖြ႕ၿဖးေရး ရပေငြမားႏင ပတ သက၍ ပြငလငးျမငသာမႈ ပမရေစလေၾကာငးႏင သးစြစရတမားကလညး ပမတးျမငေစလေၾကာငး တငျပေျပာဆခ ပါသည။

ျမနမာႏငငမ ေကာငးမြနေသာ အေလအထေကာငးမား ဥပမာ � ကမၸဏတစခ၏ ေျပာၾကားတငျပခကအရ ၎ကမၸဏအေနႏင ေဒသဆငရာအပခပေရး၊ တငးေဒသႀကး အပခပေရး

တ႔ႏင ေကာငးမြနေသာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈရၿပး ေဒသအာဏာပငမားမ ရပရြာေဒသဖြ႔ၿဖးေရးအတြက ေဆာငရြကရန ရညရြယထားေသာ လပငနးအစအစဥမားအား မေဝအသေပးခၿပး ထသ႔ျပလပရျခငးမာ လပငနးမား မထပရနႏင ေကာငးကးရလဒမားအား အျမငဆးရရရနျဖစေၾကာငး သရရပါသည။ အျခားကမၸဏတစခမလညး ရပရြာအတြက လမႈေရးဆငရာ ရငးႏးျမႇပႏမႈမားအား ဥးစားေပးအဆငမားသတမတ၍ ရပရြာမဆးျဖတခကမား ခမတႏငရနအတြကမေဘာငမားခမတႏငရန ရပရြာေကာမတမားဖြ႕စညးခသည။ ျမနမာပငကမၸဏတစခမလညး ၎တ႔၏ ရပရြာေဒသ တြငး လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈ (social investment) အား ေထာကပကညမႈလပငနး လပေဆာငရန အစ အစဥရၿပး ၎လပငနးအား ထေရာကစြာေဆာငရြကႏငရန ရပရြာ၏ အေျခခအခကအလကမားအေပၚ အေျခခစျပႏင မည ဆနးစစခက (community baseline assessment) အား ေကာကခရနစစဥလက ရသည။